16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/1

—

την «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον καθορισμό των απαιτήσεων διαπίστευσης και εποπτείας της αγοράς όσον αφορά την εμπορία των προϊόντων»

—

την «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για ένα κοινό πλαίσιο εμπορίας των προϊόντων»

—

και την «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση διαδικασιών σχετικά με την εφαρμογή ορισμένων εθνικών τεχνικών κανόνων στα προϊόντα που κυκλοφορούν νόμιμα στην αγορά άλλου κράτους μέλους και για την κατάργηση της απόφασης 3052/95/ΕΚ»

1.1

Η ΕΟΚΕ είναι πλήρως πεπεισμένη για τη σημασία που έχει η εξασφάλιση της πλήρους λειτουργίας της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών, που προβλέπεται από τη Συνθήκη και έχει επιβεβαιωθεί από πολυάριθμες αποφάσεις του Δικαστηρίου, προκειμένου τα προϊόντα που κυκλοφορούν νόμιμα σε ένα κράτος μέλος να μπορούν να κυκλοφορούν σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ.

1.2

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ είναι πρωταρχικής σημασίας να εξασφαλιστεί εμπιστοσύνη, διαφάνεια και αποτελεσματικότητα στις συναλλαγές, με την εξάλειψη των διπλών ελέγχων και δοκιμών και με την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών, των πολιτών και των επιχειρήσεων. Εξίσου σημαντικό είναι να διασφαλιστεί η ενεργός και ενιαία εφαρμογή των κοινοτικών διατάξεων στον τομέα της ασφάλειας των προϊόντων, μέσα από τον συντονισμό και την ενίσχυση των δράσεων εποπτείας της αγοράς.

1.3

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και ότι η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός των όρων εμπορίας ασφαλών και ποιοτικών προϊόντων συνιστούν βασικά στοιχεία για τους καταναλωτές, για τις επιχειρήσεις και για τους ευρωπαίους πολίτες.

1.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι αναπόφευκτος ο εκσυγχρονισμός και η απλοποίηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τα εμπορεύματα λόγω:

1.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρωτοβουλία σχετικά με τη δέσμη κανόνων της Επιτροπής, εφόσον επιτευχθούν τα ακόλουθα:

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει πρωταρχική σημασία να διασφαλιστούν υψηλά επίπεδα διαφάνειας, νομικής ασφάλειας και απλούστευσης κατά την εφαρμογή και επιβολή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης με:

1.7

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις βασικές αρχές των προτάσεων, που οφείλονται στις θετικές εμπειρίες της Νέας Προσέγγισης, σε συνδυασμό με τη Σφαιρική Προσέγγιση, για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης και που θα έπρεπε να έχουν γενικευμένη εφαρμογή στην υφιστάμενη και μελλοντική κοινοτική νομοθεσία, με την συμπερίληψη όλων των πτυχών των προϊόντων που διατίθενται στο εμπόριο, ειδικότερα όσον αφορά την ασφάλεια, την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος.

1.8

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι όλοι οι οικονομικοί φορείς που παρεμβαίνουν στην αλυσίδα εφοδιασμού και διανομής, οφείλουν να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα και να αναλαμβάνουν ίσες ευθύνες για να εξασφαλίσουν ότι τα προϊόντα που διατίθενται στο εμπόριο τηρούν τους κανόνες, ανεξαρτήτως εάν οι εν λόγω οικονομικοί φορείς είναι κατασκευαστές, εξουσιοδοτημένοι αντιπρόσωποι ή εισαγωγείς.

1.9

Η ανιχνευσιμότητα των προϊόντων, για την αναζήτηση των ευθυνών από τους οικονομικούς φορείς που διαθέτουν προϊόντα στην ευρωπαϊκή αγορά, πρέπει να καθιστά δυνατή την σαφή αναγνώριση, ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά οι κοινοτικές διατάξεις.

1.10

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι θα πρέπει να αντιμετωπισθούν και τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη θέση στην αγορά προϊόντων μέσω του διαδικτύου, εφόσον οι ηλεκτρονικές πωλήσεις δεν ρυθμίζονται ακόμη πλήρως.

1.11

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την ύπαρξη σαφέστερων ενδείξεων που να βελτιώνουν το σημερινό πλαίσιο της Νέας Προσέγγισης, όσον αφορά:

1.12

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την απαίτηση ενίσχυσης του καθεστώτος και της σημασίας της σήμανσης CE: με μεγαλύτερη έννομη προστασία η οποία χορηγείται με την καταχώρισή της ως κοινοτικού συλλογικού σήματος και η οποία επιτρέπει στις δημόσιες αρχές να εξασφαλίζουν τη σωστή επιβολή της σχετικής νομοθεσίας και τη δίωξη των παραβάσεων.

1.13

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει εκ νέου τον θεμελιώδη ρόλο που διαδραματίζει γενικά η διαδικασία τεχνικής τυποποίησης, δεδομένου ότι η νέα προσέγγιση βασίζεται ακριβώς στη στενή σχέση των βασικών νομικών απαιτήσεων και των ευρωπαϊκών τεχνικών προτύπων, που πρέπει να υποστηριχθούν και να αξιοποιηθούν.

1.14

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΔ) — εννοούμενο ως δημόσια υπηρεσία γενικού ενδιαφέροντος — οφείλει, αφενός, να εξασφαλίσει τη σφαιρική αποδοχή των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης συμμόρφωσης και να αποφευχθούν άσκοπες επικαλύψεις, και αφετέρου, οφείλει να βασίζεται σε διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα και σαφείς ορισμούς.

1.15

Οι διατάξεις του κανονισμού σχετικά με το ΕΣΔ, πρέπει να εφαρμόζονται σε όλους τους διαπιστευμένους οργανισμούς και στις υπηρεσίες που παρέχουν, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, ανεξάρτητα από το είδος της δραστηριότητας της αξιολόγησης της συμμόρφωσης που παρέχεται στους πελάτες τους.

1.16

Οι διατάξεις αυτές πρέπει να εξασφαλίζουν:

1.17

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι απαραίτητο να θεσπιστεί μια σαφής νομική βάση για την Ευρωπαϊκή Συνεργασία για τη Διαπίστευση (ΕΣΔ), ο ρόλος της οποίας πρέπει να ενισχυθεί και να οριστεί καλύτερα: όλοι οι εθνικοί οργανισμοί διαπίστευσης πρέπει να συμμετέχουν στην ΕΣΔ, προκειμένου να εξασφαλιστεί ισοδυναμία, διαφάνεια, αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα· εξάλλου τα κράτη μέλη πρέπει να υποστηρίζουν το δίκτυο ΕΣΔ.

1.18

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, δεδομένου ότι οι αρχές διαπίστευσης πρέπει να αποδεικνύουν ότι ανταποκρίνονται στην εμπιστοσύνη που τους παρέχεται, οφείλουν να συμμετέχουν με επιτυχία στην αξιολόγηση από ομοτίμους.

1.19

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξάλλου ότι είναι σημαντική η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών: πρέπει να εκπροσωπούνται στους οργανισμούς διαπίστευσης και τούτο πρέπει να προβλέπεται στον νέο κανονισμό.

1.20

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σχετικά ότι τα δικαιώματα των καταναλωτών στην εσωτερική αγορά θα πρέπει να γίνουν ευρύτερα γνωστά και να αναγνωριστούν, πράγμα για το οποίο θα πρέπει να προβλεφθεί κατάλληλη δράση.

1.21

Η δραστηριότητα εποπτείας της αγοράς πρέπει να αφορά επίσης και τα προϊόντα που καλύπτει η οδηγία για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων (ΟΓΑΠ) διότι πολλά προϊόντα πωλούνται είτε για επαγγελματική χρήση είτε για προσωπική χρήση του τελικού καταναλωτή: εξάλλου η ΕΟΚΕ επικροτεί το υφιστάμενο σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών RAPEX, το οποίο συνδράμει αποτελεσματικά την εποπτεία της αγοράς.

1.22

Είναι απαραίτητη η συνεργασία των τελωνειακών αρχών, στο εσωτερικό ενός ευρωπαϊκού δικτύου, με τις αρχές εποπτείας της αγοράς, ώστε να εξασφαλιστεί ο αποτελεσματικός έλεγχος των προϊόντων πριν διατεθούν προς ελεύθερη κυκλοφορία στην εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά.

1.23

Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο οι τελωνειακές αρχές πρέπει να διαθέτουν ειδικευμένο προσωπικό, τα κατάλληλα οικονομικά μέσα και τις κατάλληλες αρμοδιότητες ώστε να μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικά τα καθήκοντα που έχουν αναλάβει, και πρέπει να κατέχουν τα κατάλληλα εργαλεία για μια γρήγορη δράση σε περίπτωση εποχιακών προϊόντων ή προϊόντων που διατίθενται στην αγορά για περιορισμένη περίοδο.

1.24

Τέλος, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι στον κανονισμό θα πρέπει να προβλέπεται σαφώς ότι και τα μέτρα, που έχουν ληφθεί για την αντιμετώπιση της έλλειψης συμμόρφωσης, τηρούν την αρχή της αναλογικότητας.

2.1

Η εσωτερική αγορά των εμπορευμάτων δεν είναι μόνο ο κύριος καταλύτης για την μεγέθυνση στο εσωτερικό της Κοινότητας, αλλά επηρεάζει αισθητά και την ανταγωνιστική ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παγκόσμια αγορά. Όπως έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει η ΕΟΚΕ «ένας νέος και αυξημένης σημασίας παράγοντας είναι η παγκοσμιοποίηση, η οποία αποτελεί ταυτόχρονα πρόκληση και ευκαιρία. Η πρόκληση μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο εάν αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες της ενιαίας αγοράς» (2).

2.2

Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων αποτελεί τον βασικό πυλώνα της ενιαίας αγοράς. Χάρη στην εφαρμογή των άρθρων 28-30 (3) της Συνθήκης πραγματοποιήθηκαν ουσιαστικά βήματα ως προς την εναρμόνιση των τεχνικών κανόνων σε επίπεδο ΕΕ για την εξάλειψη των τεχνικών εμποδίων στις συναλλαγές, ειδικότερα μέσω των οδηγιών «νέας προσέγγισης» (που είναι γνωστές και ως οδηγίες της «σήμανσης CE»).

2.3

Όμως κατά την εφαρμογή και την επιβολή των κανόνων της Συνθήκης προέκυψαν ελλείψεις, ιδίως στους τομείς των μη εναρμονισμένων προϊόντων, με την εισαγωγή εθνικών τεχνικών κανόνων: οι κανόνες αυτοί προκαλούν σοβαρά εμπόδια στην ελευθερία των συναλλαγών, ειδικότερα για τις ΜΜΕ, λόγω του ιδιαίτερα κατακερματισμένου νομοθετικού πλαισίου και της έλλειψης συνεπούς προσέγγισης όσον αφορά την εποπτεία της αγοράς από τα κράτη μέλη.

2.4

Η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει «ότι τα κράτη μέλη φέρουν βαριά ευθύνη για τη διασφάλιση της ορθής μεταφοράς των κοινοτικών μέτρων στο εθνικό τους δίκαιο και την εφαρμογή τους» και ότι αυτό που προέχει είναι το ρυθμιστικό πλαίσιο που θα προκύψει σε εθνικό επίπεδο «να είναι όσο το δυνατό πιο ισορροπημένο ως προς το περιεχόμενο και ταυτόχρονα απλό για τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους, τους καταναλωτές, και τους υπόλοιπους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών» (4).

2.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σαφώς τους στόχους για μεγαλύτερη διαφάνεια και αποτελεσματικότητα των κανόνων, για ενίσχυση και εκσυγχρονισμό των συνθηκών εμπορίας ασφαλών και ποιοτικών προϊόντων προκειμένου να διασφαλίσουν:

2.6

Η ΕΟΚΕ, στη γνωμοδότησή της για τη «Στρατηγική της Εσωτερικής Αγοράς, Προτεραιότητες 2003-2006» (5), υπογράμμιζε ότι «οι συναλλαγές με τις τρίτες χώρες αναπτύσσονται ταχύτερα από ό, τι οι συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών» και ότι «ένα αίτιο είναι η έλλειψη μιας διαδικασίας αμοιβαίας αναγνώρισης η οποία να έχει σχεδιαστεί κατά τρόπο ώστε προϊόντα τα οποία έχουν παραχθεί σε μια άλλη χώρα να εμπνέουν εμπιστοσύνη στους καταναλωτές. Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να αναγνωρίζει τα συστήματα των άλλων κρατών μελών. Η ύπαρξη σταθερού νομικού συστήματος, τα υψηλά και σαφή ποιοτικά πρότυπα και η ανάληψη πρωτοβουλιών για την επιμόρφωση των καταναλωτών αποτελούν ιδανικές προϋποθέσεις για την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των κρατών μελών».

2.7

Άλλωστε, η ΕΟΚΕ έχει τονίσει ότι τα δικαιώματα του καταναλωτή στην εσωτερική αγορά δεν είναι επαρκώς γνωστά και έχει επανειλημμένα επισημάνει (6) αυτή την έλλειψη, ιδιαίτερα όσον αφορά τις περιφερειακές χώρες και τις χώρες που προσχώρησαν πρόσφατα στην ΕΕ, και τον τρόπο με τον οποίο οι δημόσιοι φορείς, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, συχνά εκμεταλλεύονται αυτή την άγνοια.

2.8

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει εξάλλου ότι τα πρώτα τέσσερα εμπόδια για την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς που προσδιορίζονται από το Παρατηρητήριο της Εσωτερικής Αγοράς 2007 αφορούν ακριβώς:

2.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί «λυπηρό το γεγονός ότι, μετά από πολλά έτη ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η νομοθεσία και η πολιτική της ΕΕ δεν έχουν ενσωματωθεί ακόμη επαρκώς σε ορισμένα κράτη μέλη ως πολιτικό και διοικητικό επίπεδο στο χώρο της χάραξης πολιτικής στους τομείς, στους οποίους έχουν δεσμευθεί να ακολουθήσουν κοινές πολιτικές και να υλοποιήσουν τα αποτελέσματα των πολιτικών που έχουν αποφασισθεί από κοινού (7)».

2.10

Άλλωστε, «η αποτελεσματική και διαφανής προσέγγιση των κοινοτικών θεμάτων σε εθνικό επίπεδο είναι απαραίτητη, δεδομένου ότι τα 25 κράτη μέλη, με τις ιδιαίτερες διοικητικές τους πρακτικές και παραδόσεις καθώς και διαδικασίες διαχείρισης, οφείλουν να τηρήσουν το αυτό κοινοτικό κεκτημένο, το οποίο συνεπάγεται παρόμοιες απαιτήσεις αναφορικά με τη νομοθεσία, τη μεταφορά και την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας» (8).

2.11

Σύμφωνα με την έκθεση Kok (9), «μια σειρά τοπικών κανόνων, που συχνά εφαρμόζονται με αυθαίρετο τρόπο και έρχονται σε σαφή αντίθεση με την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης, εξακολουθεί να εμποδίζει την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων στο εσωτερικό της ΕΕ» (10).

2.12

Σύμφωνα με τα ανωτέρω, η ΕΟΚΕ θεωρεί πρωταρχικής σημασίας για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, για την προστασία των καταναλωτών και των πολιτών και για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων:

3.1

Η Επιτροπή ξεκινά από τη διαπίστωση ότι «η εσωτερική αγορά δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί»:

3.2

Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών η Επιτροπή προτείνει:

3.3

Η πρόταση κανονισμού (COM 2007/36), που προτείνει την κατάργηση της σημερινής διαδικασίας αμοιβαίας ενημέρωσης εξετάζει ορισμένες πτυχές στον μη εναρμονισμένο τομέα:

3.4

Η πρόταση απόφασης (COM 2007/53) θεσπίζει ένα γενικό συνεκτικό πλαίσιο για την μελλοντική τομεακή νομοθεσία με:

3.5

Η πρόταση κανονισμού (COM 2007/37) προβλέπει την ενίσχυση των κανόνων διαπίστευσης και εποπτείας της αγοράς, ώστε να επισημαίνονται εύκολα τα μη συμμορφούμενα προϊόντα και να αποσύρονται από την αγορά. Κύριος στόχος της πρότασης είναι να διασφαλιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων στον εναρμονισμένο τομέα, με:

4.1

Η ΕΟΚΕ είναι απολύτως πεπεισμένη ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών αποτελεί ουσιαστικό συντελεστή της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και ότι η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός των συνθηκών εμπορίας ασφαλών και ποιοτικών προϊόντων αποτελούν βασικά στοιχεία για τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις και τους ευρωπαίους πολίτες.

4.2

Τα τελευταία πενήντα χρόνια, η ενιαία αγορά των εμπορευμάτων συνέβαλε στην ολοένα και μεγαλύτερη προσέγγιση των ευρωπαϊκών οικονομιών: σήμερα οι συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ των 27 αποτελούν τα δύο τρίτα του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών.

4.3

Η εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 28 και 30 (13) της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η διαδικασία εναρμόνισης των τεχνικών κανόνων της παλαιάς και της νέας προσέγγισης και η ορθή εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης, αποτελούν βασικούς πυλώνες για την ανάπτυξη των ενδοκοινοτικών συναλλαγών.

4.4

Τα προβλήματα που καταγράφηκαν κατά την εφαρμογή και την επιβολή των κανόνων της Συνθήκης, η έλλειψη συνεπούς προσέγγισης του συστήματος εποπτείας της αγοράς στα κράτη μέλη, οι ανεπάρκειες των οργανισμών για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης και για την έννομη προστασία της σήμανσης CE, οι ανακολουθίες και ο πολύπλοκος χαρακτήρας των ευρωπαϊκών ρυθμίσεων, που συχνά είναι σωρευτικές και επικαλύπτονται με ένα μωσαϊκό διαφορετικών διαδικασιών, καθώς και η ελλιπής γνώση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων εκ μέρους των επιχειρήσεων, των διοικήσεων και των πολιτών, καθιστούν αναγκαίο τον εκσυγχρονισμό και αναπόφευκτη την προσαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για τα εμπορεύματα.

4.5

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει σαφώς την πρωτοβουλία της Επιτροπής, την οποία άλλωστε είχε ήδη επισημάνει και ζητήσει επανειλημμένα στις σχετικές με την ενιαία αγορά γνωμοδοτήσεις της (14) και υποστηρίζει τις προτάσεις που υποβάλλονται, εφόσον εισακουστούν οι παρατηρήσεις που διατυπώνει στην παρούσα γνωμοδότηση.

4.6

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι βασικές παράμετροι για την αξιολόγηση των προτεινόμενων πρωτοβουλιών, ώστε να μπορούν να ενταχθούν στο προϋπάρχον κοινοτικό πλαίσιο είναι τέσσερις:

4.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι προτάσεις της Επιτροπής συμβάλλουν στην επίτευξη σημαντικών θετικών βημάτων διότι προβλέπουν:

4.8

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με την ανάγκη βελτίωσης της ποιότητας του συστήματος διαπίστευσης των κοινοποιημένων οργανισμών και την καθιέρωση αυστηρότερων κριτηρίων ορισμού, διαχείρισης και εποπτείας των οργανισμών αυτών, με ένα νομικό πλαίσιο που να εγγυάται συνοχή, συγκρισιμότητα και συντονισμό του αποκεντρωμένου συστήματος, ώστε να εξασφαλιστεί η αξιοπιστία και να ενισχυθεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη.

4.9

Ιδιαίτερα στο πλαίσιο της συνεχώς αυξανόμενης παγκοσμιοποίησης, το σύστημα εποπτείας της αγοράς πρέπει να εγγυάται την ύπαρξη κοινού νομοθετικού πλαισίου για την αποτελεσματική και συνεπή εφαρμογή της νομοθεσίας σε όλη την κοινοτική επικράτεια.

4.10

Πρέπει να αποφευχθεί η διάθεση στην αγορά μη συμμορφούμενων προϊόντων και πιθανώς επικίνδυνων, όπως διαπιστώνεται στην ετήσια έκθεση του 2006 σχετικά με το RAPEX, δηλαδή το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για επικίνδυνα καταναλωτικά προϊόντα (15).

4.11

Όσον αφορά τη σήμανση CE — που εννοείται ως σήμανση συμμόρφωσης και όχι ως σήμανση ποιότητας — η ΕΟΚΕ θεωρεί βασική την ανάκτηση της εμπιστοσύνης στα σήματα συμμόρφωσης. Πρέπει να ανακτηθεί η ενδογενής αξία της σήμανσης CE και να ενισχυθεί η δυνατότητα για τη δίωξη των παραβιάσεων και την εξασφάλιση της έννομης προστασίας ενός στοιχείου που εκπροσωπεί το νομοθετικό σύστημα πάνω στο οποίο στηρίζονται όλες οι οδηγίες της «νέας προσέγγισης», που καλύπτουν 20 παραγωγικούς τομείς.

4.12

Όσον αφορά το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η έλλειψη συνέπειας, οι επικαλύψεις των κανόνων και οι νομικές αβεβαιότητες αποτελούν ίσως το πιο φανερό ευάλωτο σημείο ολόκληρου του συστήματος, με σημαντικές ζημίες για τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις, τους πολίτες και την κοινωνία των πολιτών στο σύνολο της.

4.13

Η ρυθμιστική διαστρωμάτωση και η έλλειψη συνέπειας μεταξύ των πρωτοβουλιών που ανταποκρίνονται σε άλλους στόχους και πολιτικές της Ένωσης οδηγούν σε γραφειοκρατικές επιβαρύνσεις και χρονοβόρες διατυπώσεις που συνδέονται με την πραγματική ενεργοποίηση των διαφόρων διαδικασιών: τούτο έχει έντονα αρνητικές συνέπειες, ιδίως στους καταναλωτές, τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τους μεμονωμένους πολίτες.

4.14

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει απολύτως την πρόταση για ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς για την εμπορία των προϊόντων (16): στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνονται ορισμοί, διαδικασίες και κοινά στοιχεία για την μελλοντική αναδιάταξη και προσαρμογή των επιμέρους οδηγιών, ώστε να καταστεί δυνατή η εξάλειψη από το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο των μειονεκτημάτων και των άχρηστων γραφειοκρατικών διατυπώσεων.

4.15

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να καταρτισθεί, ως βασικό στοιχείο της εσωτερικής αγοράς, ένας «πρακτικός τηλεματικός οδηγός για την εμπορία των προϊόντων στην ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά» (17), που θα συνοψίζει με φιλικό προς τον χρήστη τρόπο το σύνολο των ρυθμίσεων και των διαδικασιών, με βάση ένα οριζόντιο πλαίσιο για τους μεγάλους τομείς, με δικαιώματα και υποχρεώσεις, λεπτομέρειες πρόσβασης, χρονικές προθεσμίες και κόστος ενεργοποίησης.

5.1.1

Η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης, που προβλέπεται στα άρθρα 28 και 30 της Συνθήκης, αποτελεί καθοριστικής σημασίας στοιχείο για την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών στην εσωτερική αγορά. Σε διάστημα 50 ετών, έναντι της σταδιακής διεύρυνσης της ΕΕ και της αυξανόμενης ανάπτυξης της παγκοσμιοποίησης των αγορών, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος και η προστασία της αρχής αυτής, να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη νομική βεβαιότητα και ομοιομορφία στην εφαρμογή, να αξιοποιηθούν όλες οι δυνατότητές της από τους οικονομικούς φορείς και τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις καθώς και από τις εθνικές αρχές.

5.1.2

Η πρόταση της Επιτροπής αποτελεί ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή διότι:

5.1.3

Η ΕΟΚΕ ωστόσο εκτιμά ότι υπάρχουν διάφορα σημεία που θα πρέπει να διευκρινιστούν καλύτερα στην πρόταση κανονισμού:

5.1.4

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ ενδείκνυται να αναφέρονται ρητά στο κείμενο οι νομικές βάσεις της Συνθήκης, που ορίζουν την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης, με τη διευκρίνιση ότι οι διασφαλίσεις των εθνικών απαιτήσεων αποτελούν μόνο την εξαίρεση.

5.1.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει πρωταρχική σημασία να διασφαλιστούν υψηλά επίπεδα διαφάνειας, νομικής ασφάλειας και απλούστευσης κατά την εφαρμογή και επιβολή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης:

5.1.6

Κατά την ΕΟΚΕ, καλό θα ήταν να καθοριστεί ένα μέγιστο όριο για την προθεσμία που προβλέπεται για την προσφυγή, με σκοπό να επιλυθεί το θέμα σε πρωτοβάθμιο επίπεδο.

5.1.7

Τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν τεχνικές δομές ικανές, σε σύντομο χρονικό διάστημα, ακόμη και μέσω μιας επείγουσας διαδικασίας, να παρέχουν τις ενδεχόμενες αποδείξεις παρέκκλισης από την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης, σύμφωνα με το άρθρο 30 της Συνθήκης, το οποίο «επιτρέπει στα κράτη μέλη να υιοθετήσουν μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος για τους ποσοτικούς περιορισμούς, όταν δικαιολογούνται από λόγους δημοσίας ηθικής, δημοσίας τάξεως, δημοσίας ασφαλείας, προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των ζώων ή προφυλάξεως των φυτών, προστασίας των εθνικών θησαυρών που έχουν καλλιτεχνική, ιστορική ή αρχαιολογική αξία, ή προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας» (19).

5.1.8

Τα Σημεία Επαφής για τα Προϊόντα (ΣΕΠ) θα πρέπει να ενσωματωθούν στους μηχανισμούς SOLVIT, ώστε να πραγματοποιηθεί μία απόπειρα επίλυσης των διαφορών και να μπορέσουν οι επιχειρήσεις, που τα προϊόντα τους ενδεχομένως αποκλειστούν στα σύνορα να προσφύγουν σε αυτή τη μη δικαστική διαδικασία διοικητικής συνεργασίας των αρχών των κρατών μελών με απαντήσεις εντός 10 εβδομάδων (20).

5.1.9

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ είναι σημαντικό τα ΣΕΠ να διαδραματίσουν έναν προορατικό ρόλο με τη διάθεση πρακτικών οδηγών για τις διαδικασίες, και εθνικών ιστοσελίδων, που θα υπάρχουν σε δίκτυο και στην ιστοσελίδα της ΕΕ, ώστε να συλλέξουν τις αποφάσεις περιπτώσεων που έχουν επιλυθεί στο παρελθόν, τον κατάλογο των προϊόντων στα οποία εφαρμόζεται η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης και μία τράπεζα δεδομένων ανοικτή στους πιθανούς χρήστες, συνδεδεμένη με το τηλεματικό δίκτυο ανταλλαγής στοιχείων μεταξύ ΣΕΠ, όπως η διαλειτουργικότητα του δικτύου IDABC (21).

5.1.10

Η διάθεση και η λειτουργία αυτών των μέσων δεν πρέπει να είναι επιλογή αλλά υποχρέωση και να περιλαμβάνεται στην πρόταση. Τα ΣΕΠ θα πρέπει να διοργανώνουν τακτικά, από κοινού με την Επιτροπή, σεμινάρια ενημέρωσης και κατάρτισης για τους οικονομικούς φορείς, για τους υπαλλήλους των διοικητικών και τελωνειακών αρχών και για τους καταναλωτές, ώστε να εξασφαλιστεί η κατανόηση και η διάδοση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που προβλέπονται από τη Συνθήκη.

5.1.11

Εξάλλου ενδείκνυται η διάθεση ενός Τηλεματικού Οδηγού που να επιτρέπει τον εντοπισμό, σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ, του συνόλου των υφιστάμενων και σε ισχύ κανόνων, σύμφωνα με ένα οργανωτικό σχήμα, στη βάση μιας οριζόντιας αντίληψης και των μεγάλων τομέων.

5.1.12

Η πρόβλεψη ενός θετικού καταλόγου προϊόντων, που θα καλύπτονται από τον κανονισμό, δεν ενδείκνυται όπως δεν ενδείκνυται ο αποκλεισμός της επείγουσας διαδικασίας, που προβλέπει η οδηγία για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων.

5.1.13

Η Επιτροπή πρέπει να διατηρήσει την άμεση εποπτεία των μηχανισμών κοινοποίησης προκειμένου να ελέγχει τη λειτουργία τους: πρέπει συνεπώς να προβλέπεται η υποχρέωση του κράτους μέλους να αποστέλλει, σε αντίγραφο, κάθε κοινοποίηση και να συντάσσει ετήσια έκθεση για τα μέτρα που έχουν υιοθετηθεί, σύμφωνα με τον κανονισμό που να επιτρέπει στην Επιτροπή να υποβάλλει στο Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο και στην ΕΟΚΕ-ΠΕΑ, σχετική έκθεση.

5.2.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις αρχές της πρότασης, που προκύπτει από τις θετικές εμπειρίες της νέας προσέγγισης, σε συνδυασμό με την σφαιρική προσέγγιση (22) για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης. Οι αρχές αυτές θα πρέπει να τύχουν γενικευμένης εφαρμογής στην παρούσα και μελλοντική κοινοτική νομοθεσία, καλύπτοντας όλες τις πτυχές των προϊόντων που διατίθενται στην αγορά, κυρίως όσον αφορά την ασφάλεια, την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος. Η καθοριστικής σημασίας αρχή της εσωτερικής αγοράς, σχετικά με τη μη άσκηση διακρίσεων μεταξύ των οικονομικών φορέων, πρέπει να τηρείται από τη νομοθεσία και να εφαρμόζεται πλήρως από τα κράτη μέλη.

5.2.2

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι «Όλοι οι οικονομικοί φορείς που παρεμβαίνουν στην αλυσίδα προσφοράς και διανομής πρέπει να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίζουν ότι διαθέτουν στην αγορά μόνον ασφαλή προϊόντα που είναι σύμφωνα με την εφαρμοστέα νομοθεσία» (23), ανεξάρτητα από το εάν πρόκειται για κατασκευαστές, εξουσιοδοτημένους αντιπροσώπους ή εισαγωγείς (24).

5.2.3

Η ανιχνευσιμότητα των προϊόντων, για την αναγνώριση των ευθυνών των οικονομικών φορέων που διαθέτουν αγαθά στην ευρωπαϊκή αγορά, είναι βασική για την πραγματική ενεργοποίηση όλων των σχετικών κοινοτικών προδιαγραφών και όχι μόνο για τις υποχρεώσεις συμμόρφωσης που «πρέπει να περιορίζονται σε ορισμένα μέτρα ελέγχου», όπως προτείνει η Επιτροπή (25).

5.2.4

Όσον αφορά το αντικείμενο και το πεδίο εφαρμογής της απόφασης, η Επιτροπή θεωρεί ότι οι εξαιρέσεις που υπάρχουν σε αυτή πρέπει να αποφευχθούν και ότι το κοινό πλαίσιο εμπορίας των προϊόντων πρέπει να εφαρμοστεί —σε συμφωνία με όσα προτείνονται στο σημείο 5.3.3 για τον κανονισμό σχετικά με το Ευρωπαϊκό Σύστημα και τους μηχανισμούς εποπτείας της αγοράς— στο σύνολο της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας, χωρίς εξαιρέσεις ούτε στα θέματα υγείας ούτε στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Το νέο πλαίσιο πρέπει να εφαρμοστεί στο σύνολο των υφιστάμενων σχετικών ρυθμίσεων, χωρίς αναμονή της πιθανής γενικής αναθεώρησης κάθε επιμέρους οδηγίας ή κανονισμού.

5.2.5

Το κοινό πλαίσιο ορισμών που προβλέπεται στο πρώτο κεφάλαιο της πρότασης είναι ζωτικής σημασίας για τους φορείς της αγοράς, δεδομένου ότι σε πολλές περιπτώσεις ορισμένες οδηγίες καλύπτουν τα ίδια προϊόντα χρησιμοποιώντας διαφορετικούς ορισμούς.

5.2.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την ύπαρξη:

5.2.7

Οι υποχρεώσεις για τους οικονομικούς φορείς πρέπει να είναι αιτιολογημένες, λογικές και χωρίς πολυδάπανες διοικητικές και γραφειοκρατικές επιβαρύνσεις, τόσον όταν πρόκειται για δειγματοληπτικό έλεγχο των προϊόντων που έχουν διατεθεί στην αγορά και το αρχείο με τις καταγγελίες (άρθρο7 § 4 δεύτερο εδάφιο), όσο και όταν πρόκειται για την υποχρέωση κοινοποίησης, που θα πρέπει να περιοριστεί στα επικίνδυνα προϊόντα όπως ορίζονται στην οδηγία για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων.

5.2.7.1

Το ευρωπαϊκό σύστημα διαπίστευσης πρέπει να χαρακτηρίζεται από αναλογικότητα των μέσων που χρησιμοποιούν οι οργανισμοί πιστοποίησης της συμμόρφωσης, οι οποίοι πρέπει να εφαρμόζουν μεθόδους προσαρμοσμένες στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και στα προϊόντα που δεν είναι προϊόντα σειράς ή που ανήκουν σε περιορισμένες σειρές.

5.2.8

Όσον αφορά τις Αρχές Κοινοποίησης, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι αυτές πρέπει να εγγυώνται συνέπεια, αμεροληψία και αποτελεσματικότητα σε ολόκληρο τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, ώστε να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού σε όλους τους κατασκευαστές: πρέπει — σύμφωνα με την υποχρέωση διαπίστευσης, που προβλέπεται στο σημείο 3 και επόμενα του κανονισμού — η αξιολόγηση για τη διαπίστευση να διενεργείται από την Εθνική Αρχή Διαπίστευσης και να γίνεται αποδεκτή από την αρχή κοινοποίησης, με αποφυγή άσκοπων και δαπανηρών επικαλύψεων.

5.2.9

Οι διαδικασίες αξιολόγησης της συμμόρφωσης θα πρέπει να ευνοούν τη χρήση της Ενότητας Α του εσωτερικού ελέγχου, ως προτιμητέα φυσική μέθοδο αξιολόγησης της συμμόρφωσης, που ανταποκρίνεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι, σε κάθε περίπτωση, την πλήρη ευθύνη για το προϊόν φέρει ο παραγωγός του ή ο εισαγωγέας, στον ΕΟΧ (Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο). Πρέπει, άλλωστε, να εξασφαλιστούν διάφορες δυνατότητες επιλογής μεταξύ των απλοποιημένων ενοτήτων, ιδιαίτερα για τις ΜΜΕ και τις παραγωγές περιορισμένης σειράς.

5.2.10

Κεντρικό σημείο της ρύθμισης αποτελεί η σήμανση CE, που αποσκοπεί στο να πιστοποιεί τη συμμόρφωση του προϊόντος προς τις εφαρμοστέες απαιτήσεις, την οποία τα κράτη μέλη καλούνται να διαφυλάξουν πιο αποτελεσματικά, αντιδρώντας σε κάθε ακατάλληλη χρήση με την επιβολή κατάλληλων και ανάλογων κυρώσεων, ακόμη και ποινικών. Όπως αναφέρεται προηγουμένως, ο νέος κανονισμός διευκρινίζει ότι η συμμόρφωση του προϊόντος, που πιστοποιείται με την σήμανση CE, δεν απαλλάσσει τον κατασκευαστή από την υποχρέωση να επανορθώσει τη ζημία που έχει ενδεχομένως προκληθεί από ένα προϊόν που έχει αποδειχτεί ελαττωματικό.

5.2.11

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με το γεγονός ότι η έλλειψη αξιοπιστίας της σήμανσης CE σημαίνει «την έλλειψη αξιοπιστίας ολόκληρου του συστήματος, με την εμπλοκή της αρχής της εποπτείας της αγοράς, των παραγωγών, των εργαστηρίων και των φορέων πιστοποίησης και, τέλος, την ίδια την καταλληλότητα της νομοθεσίας που επιβάλλει η νέα προσέγγιση» (26).

5.2.12

Ο καλύτερος τρόπος ενίσχυσης του καθεστώτος και της σημασίας της σήμανσης CE, όπως ορίζεται στην οδηγία του Συμβουλίου 93/465 (27), θα πρέπει να αναζητηθεί μέσω μιας ριζικής μεταρρύθμισης της ίδιας της σήμανσης:

5.2.13

Όσον αφορά τους μηχανισμούς εποπτείας της αγοράς, ο αναγνώστης παραπέμπεται για τα κοινά σημεία, στο σημείο 5.3.13 και επόμενα, ενώ η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της συμμετοχής της Επιτροπής, όχι μόνο για τις περιπτώσεις της συμμόρφωσης των προϊόντων που ενέχουν ωστόσο κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία, αλλά και για τις περιπτώσεις τυπικής μη συμμόρφωσης όπως προτείνεται στο άρθρο 38 της απόφασης.

5.2.14

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει εκ νέου τον θεμελιώδη ρόλο που διαδραματίζει η διαδικασία τεχνικής τυποποίησης, δεδομένου ότι η νέα προσέγγιση βασίζεται ακριβώς στη στενή σχέση των ελάχιστων νομικών απαιτήσεων με τεχνικά ευρωπαϊκά πρότυπα, τα οποία πρέπει να υποστηριχθούν και να αξιοποιηθούν. Πρέπει συνεπώς, όταν υπάρχει επίσημη ένσταση κατά εναρμονισμένων προτύπων (29), η ενδιαφερόμενη αρχή τυποποίησης να ενημερώνεται άμεσα, ώστε να ληφθεί υπόψη η άποψή της κατά τη διαδικασία επεξεργασίας των κανόνων.

5.3.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις προτάσεις που αποσκοπούν στην εδραίωση ενός ευρωπαϊκού συστήματος διαπίστευσης, στη βάση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αναγνώρισης, στον βαθμό που θεσπίζονται δεσμευτικοί κανόνες τόσο για τους οικονομικούς φορείς όσο και για τις δημόσιες αρχές, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι όλα τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά τηρούν υψηλά επίπεδα προστασίας της ασφάλειας και της υγείας και εξασφαλίζουν το ίδιο επίπεδο λειτουργικότητας και κανόνων σε όλους τους ευρωπαίους καταναλωτές και οικονομικούς φορείς, σε ένα πλαίσιο γραφειοκρατικής απλοποίησης και ευελιξίας.

5.3.2

Το ευρωπαϊκό σύστημα διαπίστευσης πρέπει να διασφαλίζει τη γενική αποδοχή των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων συμμόρφωσης και να αποφεύγει ανώφελες επικαλύψεις αξιολόγησης: για να εξασφαλιστεί η διεθνής αποδοχή του Συστήματος, η αρμοδιότητα της αξιολόγησης για τη διαπίστευση πρέπει να βασίζεται σε διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα και οι ορισμοί «αξιολόγηση της συμμόρφωσης», «αρχές αξιολόγησης της συμμόρφωσης», «ορισμός της αρχής», και «κοινοποίηση» πρέπει να περιλαμβάνονται ρητά στον κανονισμό.

5.3.3

Οι διατάξεις του κανονισμού πρέπει να εφαρμόζονται σε όλους τους οργανισμούς διαπίστευσης και στις υπηρεσίες που παρέχουν, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, ανεξαρτήτως από το είδος της δραστηριότητας της αξιολόγησης της συμμόρφωσης που παρέχεται στους πελάτες τους, και οφείλουν να εξασφαλίζουν:

5.3.4

Θα πρέπει να τροποποιηθεί ο ορισμός της διαπίστευσης, και να συμπεριληφθούν σε αυτόν οι δραστηριότητες βαθμονόμησης, δοκιμής, πιστοποίησης, επιθεώρησης και άλλες δραστηριότητες αξιολόγησης της συμμόρφωσης.

5.3.5

Εξάλλου, για την ύπαρξη ενιαίας ρύθμισης του θέματος, στην οποία να περιλαμβάνονται όλες οι διαδικασίες αξιολόγησης της συμμόρφωσης, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών εξασφάλισης της ποιότητας, της διαβάθμισης και των δοκιμών ISO 43, δεν θα πρέπει να προβλέπονται εξαιρέσεις και όλοι οι οργανισμοί διαπίστευσης και όλες οι υπηρεσίες που παρέχουν στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο θα πρέπει να ενταχθούν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού, πέρα από τον τύπο της αξιολόγησης της συμμόρφωσης που παρέχουν στους πελάτες τους.

5.3.6

Οι εθνικοί οργανισμοί διαπίστευσης θα πρέπει να λειτουργούν σε μη κερδοσκοπική βάση, όπως προτείνεται στο άρθρο 4.6. Ωστόσο η υφιστάμενη διατύπωση ενδέχεται να εμποδίσει τον σχηματισμό ενός κεφαλαίου βάσης, που να διασφαλίζει γερές οικονομικές βάσεις, για την αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών ποιότητας. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι εθνικοί οργανισμοί διαπίστευσης θα πρέπει να λειτουργούν σε μη κερδοσκοπική βάση υπό την έννοια ότι δεν πρέπει να διανέμουν οφέλη σύμφωνα με τα όσα ορίζονται διεθνώς από τον ISO/IEC 17011 (30).

5.3.7

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαπίστευσης — ΕΣΔ θα πρέπει να θεωρείται το υψηλότερο επίπεδο έγκρισης του συστήματος και κατά συνέπεια δεν πρέπει να αποτελεί αντικείμενο ανταγωνισμού εφόσον πρόκειται για δημόσια υπηρεσία γενικού ενδιαφέροντος: η ΕΟΚΕ επικροτεί τον κανόνα σύμφωνα με τον οποίο τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν έναν εθνικό οργανισμό διαπίστευσης η αρμοδιότητα, η αντικειμενικότητα και η αμεροληψία του οποίου να αποτελούν αντικείμενο αξιολόγησης από ομοτίμους, με εξαιρέσεις υπό ορισμένες συνθήκες (31) για τα κράτη μέλη με μικρή έκταση σε περίπτωση που επιθυμούν να προσφύγουν στον εθνικό οργανισμό διαπίστευσης γειτονικού κράτους μέλους.

5.3.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την θέσπιση σαφούς νομικής βάσης για την Ευρωπαϊκή Συνεργασία για τη Διαπίστευση (ΕΔ) ο ρόλος της οποίας πρέπει να ενισχυθεί και να οριστεί καλύτερα: όλοι οι εθνικοί οργανισμοί διαπίστευσης πρέπει να συμμετέχουν στην ΕΔ, με στόχο την εξασφάλιση ισοδυναμίας, διαφάνειας, αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας και το δίκτυο ΕΔ πρέπει να υποστηρίζεται από τα κράτη μέλη.

5.3.9

Για να ενισχυθεί περαιτέρω η ΕΔ, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι οργανισμοί διαπίστευσης πρέπει να υπογράψουν πολυμερείς συμφωνίες που να εφαρμόζονται από την ΕΔ. Εξάλλου οι μηχανισμοί χρηματοδότησης που προβλέπει ο κανονισμός δεν πρέπει να αφορούν μόνο την ΕΔ αλλά να επεκταθούν σε εκστρατείες υποστήριξης της εποπτείας της αγοράς και στην κοινή κατάρτιση των διαφόρων εθνικών διοικήσεων που συνδράμουν σε αυτή.

5.3.10

Η αξιολόγηση από ομοτίμους που προβλέπεται στο άρθρο 9.1, για να διευκολυνθεί και να βελτιωθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, με την αύξηση του επιπέδου εμπιστοσύνης, πρέπει να οργανωθεί στο εσωτερικό του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαπίστευσης και να εφαρμοστεί σύμφωνα με εναρμονισμένους κανόνες που θα έχουν οριστεί στο πλαίσιο της ΕΔ. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης από ομοτίμους πρέπει να δημοσιεύονται και να ανακοινώνονται σε όλα τα κράτη μέλη και στην Επιτροπή.

5.3.11

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, δεδομένου ότι οι οργανισμοί διαπίστευσης πρέπει να αποδειχθούν αντάξιοι της εμπιστοσύνης που απολαμβάνουν, οφείλουν να αποδείξουν ότι συμμετέχουν με επιτυχία στη διαδικασία αξιολόγησης από ομότιμους.

5.3.12

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξάλλου ότι είναι σημαντική η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών: πρέπει να εκπροσωπούνται στους οργανισμούς διαπίστευσης και τούτο πρέπει να προβλέπεται στον νέο κανονισμό.

5.3.13

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία ισοδύναμων, πιο συνεκτικών και αποδοτικών μηχανισμών εποπτείας της αγοράς, εκ μέρους των κρατών μελών, με την εναρμόνιση της κοινοτικής νομοθεσίας, στην οποία να συμπεριλαμβάνεται η ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας: απαιτείται ευθυγράμμιση των διατάξεων για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων —οδηγία 2001/95/ΕΚ— και των σχετικών οδηγιών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή της αρχής «βελτίωση της νομοθεσίας» στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Η δραστηριότητα της εποπτείας της αγοράς πρέπει να αφορά και τα προϊόντα που καλύπτει η οδηγία για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων (ΟΓΑΠ) εφόσον πολλά προϊόντα πωλούνται είτε για επαγγελματική χρήση, είτε στον καταναλωτή: η ΕΟΚΕ θεωρεί συνεπώς αδικαιολόγητο τον αποκλεισμό της ΟΓΑΠ από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 13.2, που ενδέχεται να επιφέρει μεγαλύτερη σύγχυση και δυσκολία στους οικονομικούς φορείς αντί για μεγαλύτερη συνοχή των δραστηριοτήτων εποπτείας της εσωτερικής αγοράς.

5.3.14

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξάλλου πλήρως αιτιολογημένο το υφιστάμενο σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών RAPEX (32), που μπορεί να συνδράμει αποτελεσματικά την εποπτεία της αγοράς: πρέπει ωστόσο τα κράτη μέλη και οι τελωνειακές και διοικητικές αρχές να το χρησιμοποιούν κατά τρόπο ομοιογενή και συντονισμένο.

5.3.15

Είναι απαραίτητη η συνεργασία των τελωνειακών αρχών, μέσω ευρωπαϊκού δικτύου, με τις αρχές εποπτείας της αγοράς, προκειμένου να διασφαλιστούν αποτελεσματικοί έλεγχοι των προϊόντων, πριν διατεθούν στην ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά, με την παροχή στις τελωνειακές αρχές ειδικευμένου προσωπικού, οικονομικών μέσων και κατάλληλων αρμοδιοτήτων ώστε να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί.

5.3.16

Οι μηχανισμοί εποπτείας της αγοράς και τελωνειακού ελέγχου πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με μέσα ταχείας δράσεως, όταν πρόκειται για εποχιακά προϊόντα ή για προϊόντα που πωλούνται με έκπτωση στην αγορά για σύντομο χρονικό διάστημα, συχνά με εικονικά σήματα. Οι αρχές οφείλουν να έχουν την εξουσία και τα μέσα για άμεση παρέμβαση και ο κοινοτικός εισαγωγέας πρέπει να είναι πλήρως υπεύθυνος να διασφαλίζει ότι τα προϊόντα αυτά πληρούν τις βασικές απαιτήσεις της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος.

5.3.17

Τέλος, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο κανονισμός πρέπει να προβλέπει σαφώς ότι τα μέτρα που λαμβάνονται σε περίπτωση αποδεδειγμένης έλλειψης συμμόρφωσης πρέπει να τηρούν την αρχή της αναλογικότητας, πέραν της προσφυγής στις κατευθυντήριες γραμμές που προβλέπονται στο άρθρο 19.1: κατά την ΕΟΚΕ το άρθρο 17 πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως.

1)

ΕΕ C 93 της 27.4.2007, Αναθεώρηση της Ενιαίας Αγοράς, εισηγητής: ο κ. Cassidy.

2)

Γνωμοδότηση για την ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών — Εφαρμογή του κοινοτικού Προγράμματος της Λισσαβώνας: μια στρατηγική για την απλούστευση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος (COM(2005) 535 τελικό) με εισηγητή τον κ. Cassidy, ΕΕ C 309 της 16.12.2006.

3)

Διερευνητική γνωμοδότηση που καταρτίστηκε μετά από αίτημα της βρετανικής προεδρίας με θέμα την βελτίωση της νομοθεσίας και εισηγητή τον κ. Retureau, που υιοθετήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2005, ΕΕ C 24 της 31.1.2006.

4)

Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα «Τρόποι βελτίωσης της εφαρμογής και επιβολής της κοινοτικής νομοθεσίας» και εισηγητή τον κ. van Iersel, που υιοθετήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2005, ΕΕ C 24 της 31.1.2006.

5)

Γνωμοδότηση για την ανακοίνωση της Επιτροπής: ενημέρωση και απλούστευση του κοινοτικού κεκτημένου (COM(2003) 71 τελ.), με εισηγητή τον κ. Retureau, που υιοθετήθηκε στις 31 Μαρτίου 2004, ΕΕ C 112 της 30.4.2004.

6)

Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για την απλούστευση με εισηγητή τον κ. Simpson, που υιοθετήθηκε στις 26 Μαρτίου 2003, ΕΕ C 133 της 6.6.2003.

7)

Διερευνητική γνωμοδότηση για την ανακοίνωση της Επιτροπής — απλούστευση και βελτίωση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος (COM(2001) 726 τελ.), με εισηγητή τον κ Walker, που υιοθετήθηκε στις 21 Μαρτίου 2002, ΕΕ C 125 της 27.5.2002.

8)

Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για την απλούστευση με εισηγητή τον κ. Walker, που υιοθετήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2001, ΕΕ C 48 της 21.2.2002.

9)

Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για την απλούστευση της νομοθεσίας εντός της ενιαίας αγοράς με εισηγητή τον κ. Vever, που υιοθετήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2000, ΕΕ C 14 της 16.1.2001.

10)

Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για τις προτεραιότητες της ενιαίας αγοράς 2005-2010, με εισηγητή τον κ. Cassidy, που υιοθετήθηκε στις 7 Απριλίου 2005, ΕΕ C 255 της 14.10.2005.

11)

Γνωμοδότηση για την ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών για τη στρατηγική στην εσωτερική αγορά — προτεραιότητες 2003-2006, και εισηγητή τον κ. Cassidy, που υιοθετήθηκε στις 16 Ιουλίου 2003, ΕΕ C 234 της 30.9.2003.

12)

Ενημερωτική έκθεση για την απλούστευση.

13)

Ενημερωτική έκθεση με θέμα «Η σημερινή κατάσταση σε ό, τι αφορά την από κοινού ρύθμιση και την αυτορρύθμιση στην ενιαία αγορά» με εισηγητή τον κ. Vever, που υιοθετήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2005 (CESE 1182/2004 τελ).

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/14

1.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ανεπιφύλακτα με την υποβληθείσα πρόταση.

1.2

Στην οδηγία ορίζεται ότι η προθεσμία για τη χρήση «συμπληρωματικών ενδείξεων» (δηλαδή μη μετρικών ενδείξεων) λήγει στα τέλη του 2008. Η τήρηση της προθεσμίας αυτής θα στοιχίσει σε όλες τις επιχειρήσεις της ΕΕ που έχουν υπερατλαντικές εμπορικές συναλλαγές.

1.3

Η οδηγία επιβάλει επίσης στο ΗΒ και την Ιρλανδία να ορίσουν προθεσμία για την κατάργηση των εξαιρέσεων που σχετίζονται με τη χρήση των ενδείξεων pint, mile και troy ounce.

1.4

Η Επιτροπή προτείνει να καταργηθούν αυτές οι προθεσμίες χωρίς να αντικατασταθούν από άλλες.

1.5

Η οδηγία ορίζει ως νόμιμες μονάδες μέτρησης στην ΕΕ τις μονάδες του μετρικού συστήματος ή μονάδες SI (Système International), που είναι και το παγκοσμίως αναγνωρισμένο σύστημα που υιοθετήθηκε από την Conférence générale des poids et mesures (CGPM) το 1960. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος, είναι όμως όλα τα κράτη μέλη αυτής. Η τακτική προσαρμογή των μονάδων SI στην τεχνολογική πρόοδο οδηγεί την Επιτροπή το σημείο να προτείνει να υιοθετηθεί η μονάδα «katal» του SI για τη μέτρηση της καταλυτικής δραστηριότητας.

1.6

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής ως μέρος της τάσης για την απλούστευση και τη βελτίωση της νομοθεσίας, και επιδοκιμάζει την ευαισθησία που δείχνει η Επιτροπή αναγνωρίζοντας τη σημασία που έχει η «επικουρικότητα» για την Ιρλανδία και το ΗΒ.

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/15

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/15

1.1

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου σχετικά με τα αγορακεντρικά μέσα για την προστασία του περιβάλλοντος πραγματοποιήθηκε με μεγάλη καθυστέρηση.

1.2

H EOK συμμερίζεται τις παρατηρήσεις αναφορικά με τις διάφορες φορολογικές και οικολογικές επιπτώσεις των επί μέρους αγορακεντρικών μέσων για την προστασία του περιβάλλοντος (φόροι, εισφορές, δασμοί, επιδοτήσεις, δικαιώματα/συστήματα πιστοποίησης κτλ.).

1.3

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι τα αγορακεντρικά μέσα αποτελούν εδώ και καιρό στοιχείο της πολιτικής δράσης. Ως εκ τούτου, σημασία δεν έχει μόνον το «εάν» αλλά και το «πώς» αυτά θα χρησιμοποιηθούν.

1.4

Όπως ορθά διαπιστώνει η Επιτροπή, τα αγορακεντρικά μέσα συνιστούν μία καλή δυνατότητα για την επίτευξη προσοδοφόρων λύσεων στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, δεν αποτελούν ωστόσο πανάκεια. Κατά συνέπεια, θα έπρεπε η σχέση και ο συνδυασμός μεταξύ, παραδείγματος χάρη, των διαταγών και των απαγορεύσεων, του κανονιστικού δικαίου και των αγορακεντρικών μέσων (όπως φόροι, δασμοί, στοχευμένες επιδοτήσεις και εμπορεύσιμες άδειες), να αποτελέσουν αντικείμενο του πολιτικού διαλόγου και της Πράσινης Βίβλου. Εν προκειμένω η Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής δεν παρέχει σχεδόν κανέναν προσανατολισμό, γεγονός για το οποίο η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της.

1.5

Η ΕΟΚΕ καλεί για αυτόν το λόγο την Επιτροπή, να επωφεληθεί του δημοσίου διαλόγου που ξεκίνησε με αφορμή την Πράσινη Βίβλο για να παρουσιάσει με συγκεκριμένα παραδείγματα τις δυνατότητες και τις επιπτώσεις, αλλά και τα όρια των διάφορων αγορακεντρικών μέσων για την προστασία του περιβάλλοντος.

2.1

Η Επιτροπή υπέβαλε στις 28 Μαρτίου 2007 την — ήδη από το 2004 αναμενόμενη — Πράσινη Βίβλο με θέμα «αγορακεντρικά μέσα για το περιβάλλον και την εξυπηρέτηση αντίστοιχων πολιτικών επιδιώξεων» (1), η οποία αποτελεί αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης.

2.2

Με την Πράσινη Βίβλο, η Επιτροπή φιλοδοξεί να δώσει το έναυσμα για έναν δημόσιο διάλογο σχετικά με την ενίσχυση της χρήσης αγορακεντρικών μέσων στην κοινωνία.

2.3

Στην Πράσινη Βίβλο η Επιτροπή αναφέρει τους ήδη εγκριθέντες — σε ευρωπαϊκό επίπεδο — στόχους στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, μεταξύ άλλων τη νέα ενεργειακή και κλιματική πολιτική, η οποία κατά την άποψή της «συνεπάγεται μία νέα βιομηχανική επανάσταση την επόμενη 10-15ετία».

2.4

Η Επιτροπή καθιστά σαφές ότι «δίχως δημόσια παρέμβαση … είναι αδύνατο να επιτευχθούν οι ως άνω φιλόδοξοι στόχοι». Ως εργαλεία της περιβαλλοντικής πολιτικής θα πρέπει, σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, να χρησιμοποιηθούν ολοένα και περισσότερο τα αγορακεντρικά μέσα· τα τελευταία θα πρέπει «να αποτελέσουν σημαντικό μέρος των προσπαθειών για να συντελεσθεί πραγματική αλλαγή με την αλλαγή κινήτρων για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές».

2.5

Η Επιτροπή σημειώνει εντούτοις ότι τα αγορακεντρικά μέσα «δεν αποτελούν πανάκεια για την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων».

2.6

Ως «αγορακεντρικά μέσα» αναφέρονται οι φόροι, οι δασμοί, οι στοχευμένες επιδοτήσεις και οι εμπορεύσιμες άδειες.

2.7

Κατά την άποψη της Επιτροπής, το σκεπτικό υπέρ της χρήσης αγορακεντρικών μέσων στηρίζεται στην ικανότητά τους «να διορθώνουν τα σφάλματα της αγοράς με οικονομικώς αποτελεσματικό τρόπο. Ως σφάλματα της αγοράς αναφέρονται οι καταστάσεις κατά τις οποίες οι αγορές δεν λαμβάνουν ουδόλως ή λαμβάνουν περιορισμένα υπόψη το “πραγματικό” ή κοινωνικό κόστος των οικονομικών δραστηριοτήτων (όπως συμβαίνει π.χ. στην περίπτωση των περιβαλλοντικών περιουσιακών στοιχείων, που ως εκ φύσεως είναι δημόσια αγαθά)».

2.8

Ως πλεονεκτήματα αναφέρονται τα εξής:

2.9

H Επιτροπή επισημαίνει, ωστόσο, ότι τα αγορακεντρικά μέσα δεν χρησιμεύουν μόνον για την επίτευξη στόχων της περιβαλλοντικής πολιτικής, αλλά επίσης «για να αποφευχθούν οι στρεβλώσεις στην εσωτερική αγορά λόγω των διαφορετικών προσεγγίσεων από τα κράτη μέλη, για να εξασφαλιστεί η ισοκατανομή του φορτίου εντός ενός τομέα ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση και να υπερκεραστούν πιθανές αρνητικές συνέπειες για την ανταγωνιστικότητα στο εσωτερικό της ΕΕ».

2.10

Επισημαίνει εξάλλου ότι τα επιμέρους αγορακεντρικά μέσα διαφέρουν όσον αφορά το αποτέλεσμά τους. Τα ποσοτικά συστήματα (όπως τα συστήματα εμπορεύσιμων αδειών), εξασφαλίζουν μεγαλύτερη βεβαιότητα σε ό,τι αφορά την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων (όπως ο περιορισμός των εκπομπών), συγκριτικά με τα μέσα που βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στις τιμές (όπως π.χ. οι φόροι). Τα τελευταία αντιθέτως παρέχουν μεγαλύτερη ασφάλεια όσον αφορά το κόστος ή την τιμή, είναι δε πιο εύκολα διαχειρήσιμα.

2.11

Η Επιτροπή επισημαίνει εξάλλου μία ακόμα σημαντική διαφορά: οι φόροι (και οι δασμοί) δεν χρησιμοποιούνται ενδεχομένως μόνον ως εργαλείο επηρεασμού της συμπεριφοράς, αλλά και ως εργαλείο για τη δημιουργία δημοσίων εσόδων· ως προς τα συστήματα εμπορεύσιμων αδειών, το παραπάνω ισχύει μόνον «εφόσον τα εκχωρούμενα δικαιώματα δημοπρατούνται από τις δημόσιες αρχές».

2.12

Στην Πράσινη Βίβλο εξετάζεται εξάλλου το ζήτημα «Ανάπτυξη και θέσεις εργασίας» και προβάλλεται μία επιχειρηματολογία υπέρ των μεταρρυθμίσεων των περιβαλλοντικών φόρων. Κατόπιν της συνόδου κορυφής του Ιουνίου 2006, στην οποία το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα πλαίσια της νέας στρατηγικής για τη βιωσιμότητα, έθιξε — χωρίς ωστόσο να υπεισέλθει σε περισσότερες λεπτομέρειες — το ζήτημα ενός νέου φορολογικού συστήματος που θα στηρίζεται σε κριτήρια βιωσιμότητα, η Επιτροπή σημειώνει ότι «η μεταρρύθμιση των περιβαλλοντικών φόρων (ETR) που έχει ως αποτέλεσμα τη μετακύλιση της φορολογικής επιβάρυνσης από αρνητικούς για την κοινωνική πρόνοια φόρους (παραδείγματος χάριν στους εργαζομένους), σε θετικούς για την κοινωνική πρόνοια φόρους (παραδείγματος χάριν φορολογώντας τις δραστηριότητες που είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον, όπως η ανάλωση ή η ρύπανση των πόρων) ενδέχεται να είναι επωφελής για όλους τους εμπλεκομένους όσον αφορά την αντιμετώπιση θεμάτων περιβάλλοντος και απασχόλησης  (2). Παράλληλα, για τη μακροπρόθεσμη μεταστροφή των φόρων θα απαιτηθούν σχετικά σταθερά έσοδα από τη φορολογική βάση που σχετίζεται με το περιβάλλον».

2.13

Στο έγγραφο αναφέρονται τέλος ορισμένα παραδείγματα ήδη καθιερωμένων αγορακεντρικών μέσων (ενεργειακή φορολογία, ευρωπαϊκό σήμα τέλους κυκλοφορίας, συστήματα τοπικής χρέωσης για τη μείωση της συμφόρησης στα αστικά κέντρα) και διατυπώνονται πολλά εξειδικευμένα ή γενικού τύπου ερωτήματα, τα οποία απευθύνονται στο ευρύ κοινό, προκειμένου να δοθεί το έναυσμα για μία κοινωνική συζήτηση.

2.14

Η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι δυνατόν να γίνει χρήση των αγορακεντρικών μέσων και στον τομέα της προστασίας της βιοποικιλότητας.

3.1

Η ΕΟΚΕ έχει ταχθεί επανειλημμένα υπέρ της βέλτιστης αξιοποίησης του συνόλου των πολιτικών μέσων δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος, για την οποία τα αγορακεντρικά μέσα μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Από αυτή την άποψη, υφίσταται επομένως συναίνεση μεταξύ ΕΟΚΕ και Επιτροπής.

3.2

Η ΕΟΚΕ, μολονότι ασπάζεται τα — κατά τη γνώμη της — θετικά και ορθά επιχειρήματα της Πράσινης Βίβλου, προσδοκούσε από το εν λόγω έγγραφο — το οποίο σημειωτέον δημοσιεύθηκε με σημαντική καθυστέρηση και μετά από αλλεπάλληλες αναβολές — περισσότερη σαφήνεια όσον αφορά την σχεδιαζόμενη μελλοντική χρήση των αγορακεντρικών μέσων. Η παρατεταμένη διαδικασία υιοθέτησης από την Επιτροπή υπήρξε μεν ίσως απαραίτητη, δεν έχει εντούτοις ακόμα αποδώσει — κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ — κανένα όφελος ως προς τη διαδικασία χάραξης πολιτικών.

3.3

Αντιθέτως, σχηματίζεται πολύ περισσότερο η εντύπωση ότι η πολιτική πραγματικότητα εξελίχθηκε κατά κάποιο τρόπο ταχύτερα από την εσωτερική διαδικασία υιοθέτησης.

3.4

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι τα αγορακεντρικά μέσα για την προστασία του περιβάλλοντος υφίστανται πράγματι εδώ και πολύ καιρό, παρά το γεγονός ότι η χρήση τους διαφέρει ριζικά από κράτος σε κράτος. Παραδείγματος χάρη, σύμφωνα με την Eurostat, το 7 % περίπου των συνολικών εσόδων των προϋπολογισμών στα κράτη μέλη της ΕΕ προέρχεται από περιβαλλοντικές πηγές.

3.5

Η Πράσινη Βίβλος και η επακόλουθη πολιτική συζήτηση δεν μπορούν επομένως να αφορούν την ενδεχόμενη εισαγωγή αγορακεντρικών μέσων για την προστασία του περιβάλλοντος. Το ερώτημα δε είναι το «εάν» αλλά το «πώς»· με άλλα λόγια, το ερώτημα που τίθεται είναι σε ποια έκταση και με ποια σχέση έναντι των απαγορεύσεων, των διαταγών και των λοιπών εργαλείων θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν αγορακεντρικά μέσα.

3.6

Το περιεχόμενο της Πράσινης Βίβλου δεν προσφέρει εντούτοις τίποτα παραπάνω σε σχέση με τα όσα ήταν προ πολλού γνωστά και αποτελούσαν θέμα συζήτησης στις επιχειρήσεις και τις κοινωνικές ομάδες. Επιπλέον, δεν αντιμετωπίζεται διόλου το ερώτημα ποιος θα πρέπει να είναι η κύρια κινητήρια δύναμη. Ως γνωστόν, η ΕΕ δεν είναι αρμόδια στον ίδιο βαθμό για όλα τα πιθανά εργαλεία· σε ζητήματα φορολογικής νομοθεσίας, δεν διαθέτει παραδείγματος χάρη παρά μόνον εξαιρετικά περιορισμένες αρμοδιότητες. Επιπλέον, σε πολιτικό επίπεδο, εξακολουθεί να επικρατεί ασάφεια σχετικά με τη συνέχεια που θα πρέπει να δοθεί μετά τη δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου, δηλαδή εάν θα πρέπει να ακολουθήσει αργότερα — όπως συνηθίζεται — μία Λευκή Βίβλος, ή ποια συμπεράσματα θα πρέπει να συναχθούν.

3.7

Η μεγαλύτερη έλλειψη είναι ότι εξακολουθεί να μη διασαφηνίζεται σε ποιο εργαλείο της πολιτικής θα πρέπει να δίνεται προτεραιότητα σε μία δεδομένη πολιτική κατάσταση. O επιδιωκόμενος προσδιορισμός ή η ενδεχόμενη δικτύωση μεταξύ παραδείγματος χάρη του κανονιστικού δικαίου και των αγορακεντρικών μέσων παραμένει ασαφής.

3.8

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ εκφράζει μεν την επιδοκιμασία της σχετικά με την Πράσινη Βίβλο, διαπιστώνει εντούτοις ότι ο κοινωνικός διάλογος για αποτελεσματικά εργαλεία στην περιβαλλοντική πολιτική θα πρέπει να διεξάγεται με μεγαλύτερη προσήλωση και βάσει των κατά το δυνατόν πιο συγκεκριμένων παραδειγμάτων, προκειμένου να υλοποιηθούν πράγματι οι αναφερθέντες φιλόδοξοι στόχοι της ΕΕ, π.χ. στον τομέα της κλιματικής και ενεργειακής πολιτικής.

3.9

Για την ΕΟΚΕ έχει σημασία να προσανατολισθούν τα αγορακεντρικά μέσα στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», ούτως ώστε να παρασχεθούν κίνητρα σε όσους προστατεύουν ενεργά το περιβάλλον.

4.1

Η ΕΟΚΕ ανέκαθεν υπογράμμιζε τη σημασία που έχει να εσωτερικευθεί το αποκαλούμενο «εξωτερικό κόστος». Για το σκοπό αυτό, μπορούν — όπως η ίδια η Επιτροπή αναφέρει — να χρησιμοποιηθούν αγορακεντρικά μέσα. Χρειάζεται ωστόσο καταρχάς μία σαφής πολιτική απόφαση, σχετικά με το ύψος του εσωτερικού κόστους που πρόκειται να εσωτερικευθεί.

4.2

Το αναφερόμενο στην Πράσινη Βίβλο «αγορακεντρικό» μέσο του ευρωπαϊκού σήματος τέλους κυκλοφορίας (ευρωβινιέτα) στον τομέα των οδικών μεταφορών αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα ενός μέσου, που ενώ θεωρείται κατάλληλο για την ενσωμάτωση του εξωτερικού κόστους, έχει στην πραγματικότητα μέχρι σήμερα χρησιμοποιηθεί μόνον χωρίς πεποίθηση. Όπως η ίδια η Επιτροπή αναφέρει, «η κατά μέσον όρο χρέωση είναι δυνατό να καλύπτει μόνο το κόστος της υποδομής και, κατά συνέπεια, εξαιρείται το εξωτερικό κόστος». Επομένως, απαιτούνται πρωτοβουλίες, ούτως ώστε π.χ. να ενσωματωθεί στο μέλλον το εξωτερικό κόστος μέσω της ευρωβινιέτας.

4.3

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να χαρακτηρίζουν ένα μέσο ως αγορακεντρικό μέσο για την προστασία του περιβάλλοντος, μόνον εφόσον υφίσταται ένας πραγματικός και φανερός περιβαλλοντικός στόχος. Στην περίπτωση της ευρωβινιέτας δεν πληρούται απόλυτα το κριτήριο αυτό, δεδομένου ότι εξαιρείται το εξωτερικό κόστος. Αυτό που επιδιώκεται καταρχήν με την ευρωβινιέτα δεν είναι η αποκλειστική χρηματοδότηση του κόστους της υποδομής από το δημόσιο προϋπολογισμό, αλλά η άμεση συμμετοχή των χρηστών. Εξυπακούεται ότι μία τέτοια προσέγγιση έχει εμμέσως επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως λ.χ. στην περίπτωση που ο χρήστης, εξαιτίας της αύξησης του κόστους, αρχίζει να αναρωτείται εάν, θα ήταν πιο σκόπιμο, αντί του αυτοκινήτου, να χρησιμοποιήσει το τρένο (ή ενδεχομένως να μην πραγματοποιήσει καν το ταξίδι του). Η ευρωβινιέτα θα πρέπει εντούτοις να θεωρηθεί «περιβαλλοντικό μέσο», μόνον όταν ενσωματωθεί το (περιβαλλοντικό) κόστος, το οποίο μέχρι σήμερα δεν είχε μία «αγορά» και δεν λαμβάνονταν υπόψη.

4.4

Είναι επίσης αναγκαίο να διευκρινισθεί εκ μέρους της Επιτροπής, τι ακριβώς επιδιώκεται μέσω ενός συγκεκριμένου πολιτικού μέτρου. Η συζήτηση σχετικά με το κατάλληλο μέσο θα πρέπει να έπεται του προσδιορισμού του στόχου.

4.5

Παρά εξάλλου την αυξημένη χρήση αγορακεντρικών εργαλείων, οι πολιτικοί ιθύνοντες δεν μπορούν να αποφύγουν την — ενίοτε εξαιρετικά δύσκολη — λήψη αμφιλεγόμενων αποφάσεων, με τις οποίες τίθενται σαφείς (περιβαλλοντικοί) στόχοι, όπως τα όρια των εκπομπών κτλ. Ως προς το σημείο αυτό υπήρχαν μέχρι σήμερα συχνά ελλείψεις. Τα αγορακεντρικά μέσα δεν αποτελούν υποκατάστατο για τις εν λόγω αποφάσεις, αλλά — όπως το ίδιο τους το όνομα υποδηλώνει — εργαλεία για την επίτευξη καθορισμένων πολιτικών στόχων.

4.6

Η Επιτροπή οφείλει να άρει τις ασάφειες που περιέχονται στην Πράσινη Βίβλο το συντομότερο δυνατόν. Πρέπει να καταστήσει σαφή την άποψή της σχετικά με τη μελλοντική χρήση των διαφόρων πολιτικών εργαλείων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, να παρουσιάσει — στα πλαίσια της σχεδιαζόμενης ευρύτερης εξέτασης του θέματος — τις διάφορες πιθανές προοπτικές δράσης (π.χ. με ή χωρίς αγορακεντρικά μέσα), μέσω πρακτικών παραδειγμάτων από διάφορους τομείς πολιτικής, π.χ. από το χώρο της ενέργειας και των μεταφορών.

4.7

Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε, παραδείγματος χάρη, η Επιτροπή να καταστήσει σαφές ότι δεν υπάρχει καμία πρόθεση να αντιμετωπισθεί, φερ' ειπείν, το πρόβλημα των καρκινογόνων, ουσιών με την εισαγωγή αγορακεντρικών μέσων.

4.8

Τα αγορακεντρικά μέσα θα μπορούσαν μεταξύ άλλων να αποδειχθούν χρήσιμα και όσον αφορά το ολοένα και πιο επίκαιρο ζήτημα του τρόπου με τον οποίο θα δημιουργηθούν στο μέλλον τα απαλλαγμένα από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα, θα είναι διαθέσιμη η σχετική τεχνολογία. Πρόκειται άραγε να καταστεί υποχρεωτική η χρήση της «τεχνολογικής εξέλιξης» (ήτοι μέσω κανονιστικού δικαίου) ή θα επιδιωχθεί η αύξηση της αποδοτικότητας μέσω αγορακεντρικών μέσων; Τέτοιου είδους ερωτήματα θα αποτελέσουν στο μέλλον ολοένα περισσότερο αντικείμενο των κοινωνικών συζητήσεων.

4.9

Εάν ο προσδιορισμός ή η δικτύωση μεταξύ του κανονιστικού δικαίου και των αγορακεντρικών μέσων καταστεί στο σύνολό της σαφέστερη, μέσω της παρουσίασης των αντίστοιχων συγκεκριμένων προοπτικών δράσης, ίσως καταστούν πιο κατανοητές και οι αντίστοιχες σκέψεις που περιέχονται στην Πράσινη Βίβλο σχετικά με τη χρήση αγορακεντρικών μέσων στον τομέα της διατήρησης της βιοποικιλότητας· η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι εν λόγω σκέψεις εξακολουθούν έως σήμερα να μην είναι πειστικές και, συνεπώς, διόλου ελπιδοφόρες, όσον αφορά τη δυνατότητα αποτελεσματικής καταπολέμησης της συνεχιζόμενης υποβάθμισης στον χώρο της βιοποικιλότητας.

4.10

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη, μέσω της γνωμοδότησής της με θέμα «Διετής έκθεση προόδου της στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη» (3), προτρέψει την Επιτροπή να καταστήσει πιο συγκεκριμένες τις πολύ ασαφείς θέσεις της σχετικά με τη θέσπιση νέου φορολογικού συστήματος που θα βασίζεται σε κριτήρια βιωσιμότητας. Σύμφωνα με την Eurostat, το 7 % περίπου των εσόδων προέρχεται από περιβαλλοντικούς φόρους.

4.11

Η συζήτηση αναφορικά με τη μείωση της φορολόγησης της εργασίας και την αντίστοιχη αντιστάθμιση μέσω εσόδων προερχόμενων από τη φορολόγηση των επιβλαβών για το περιβάλλον δραστηριοτήτων, έχει κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ καθυστερήσει και πρέπει να επισπευσθεί μετά την υποβολή της Πράσινης Βίβλου. Εν προκειμένω θα πρέπει εντούτοις να διασαφηνισθεί το πως αντιλαμβάνεται η ΕΕ τις εν λόγω αλλαγές, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τις Συνθήκες, οι αρμοδιότητές της στο χώρο των εθνικών φορολογικών πολιτικών είναι εξαιρετικά περιορισμένες.

4.12

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικά σημαντικό να υποβληθεί έγκαιρα η υποσχεθείσα μελέτη αναφορικά με τις επιβλαβείς για το περιβάλλον επιχορηγήσεις, οι οποίες και πρέπει να εξαλειφθούν το συντομότερο δυνατόν. Κατά τη γνώμη της, οι επιβλαβείς για το περιβάλλον επιχορηγήσεις οδηγούν σε στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και συνιστούν ανεπίτρεπτη, εσφαλμένη κατανομή δημοσίων πόρων. Τα αγορακεντρικά μέσα για την προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος θα αποδώσουν ουσιαστικά αποτελέσματα, μόνον όταν εξαλειφθούν πλήρως οι επιχορηγήσεις που είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον.

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/19

1.1

Η μετανάστευση εργαζομένων στην Ευρώπη είναι ένα φαινόμενο οικονομικού χαρακτήρα και απόρροια της ελεύθερης κυκλοφορίας εργαζομένων σε μια ΕΕ όπου παρατηρούνται μεγάλες διαφορές βιοτικού επιπέδου μεταξύ των κρατών μελών. Η υψηλή ανεργία σε ορισμένα από τα νέα κράτη μέλη και η ζήτηση φθηνών και ανειδίκευτων εργατών στα 15 παλαιά κράτη-μέλη έχουν δημιουργήσει ένα ενισχυόμενο ρεύμα ατόμων που αναζητούν εργασία.

1.2

Το 2004 και το 2007 συμφωνήθηκαν μεταβατικά μέτρα με τα οποία τα παλαιά κράτη μέλη θα μπορούσαν να διαχειριστούν τη μετανάστευση από τα νέα κράτη μέλη. Ένας από τους λόγους για τη θέσπιση των μέτρων αυτών ήταν η επιθυμία των παλαιών κρατών μελών να αποφύγουν το ενδεχόμενο να δημιουργηθούν εντάσεις στην αγορά εργασίας με την εισροή μεγάλου αριθμού εργαζομένων μεταναστών, κατάσταση η οποία θα μπορούσε να ευνοήσει την παράνομη απασχόληση.

1.3

Το αποτέλεσμα των εν λόγω μεταβατικών μέτρων ήταν ακριβώς το αντίθετο του επιδιωκόμενου. Στην έκθεση που εκπόνησε σχετικά με την επίδραση των μεταβατικών μέτρων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπιστώνει ότι οι περιορισμοί επί της νόμιμης απασχόλησης μεταναστών από τα νέα κράτη μέλη οδήγησαν στην πράξη σε αύξηση της παράνομης απασχόλησης, την εμφάνιση «ψευδοαυτοαπασχολούμενων», την εικονική παροχή υπηρεσιών και την ανάπτυξη της υπεργολαβίας.

1.4

Έτσι, έχει δημιουργηθεί μια παράδοξη κατάσταση στην οποία στην ΕΕ των 15 υπάρχει πολύ εποχική εργασία στο γεωργικό κλάδο, με αποτέλεσμα η αγορά εργασίας να μην διαθέτει επαρκές εγχώριο εργατικό δυναμικό για την κάλυψη των αναγκών για την επιτέλεση του έργου αυτού. Υπάρχουν αρκετοί εργαζόμενοι μετανάστες από τα νέα κράτη μέλη που επιθυμούν να κάνουν τη δουλειά αυτή, πολλοί όμως δεν μπορούν επειδή εμποδίζονται από τα περιοριστικά μεταβατικά μέτρα. Οι ροές αγρεργατικού δυναμικού ποικίλλουν τόσο αναφορικά με τις χώρες προέλευσης, όσο και με τις χώρες προορισμού. Οι διαφορές εξαρτώνται κυρίως από την ύπαρξη ή μη μεταβατικών μέτρων, είτε συνολικών είτε μερικών.

1.5

Έτσι, ένα μεγάλο μέρος της ζήτησης εργασίας περιέρχεται στο ανεπίσημο κύκλωμα. Σε αυτή την περίπτωση η συλλογή αξιόπιστων πληροφοριών είναι εξαιρετικά δύσκολη διότι εμπλέκονται τρία διαφορετικά μέρη τα οποία έχουν το καθένα τους δικούς του λόγους να αποκρύπτουν τις πληροφορίες αυτές. Υπάρχουν εργοδότες που θέλουν να προσφέρουν στους εργαζόμενους χαμηλότερο μισθό από αυτόν που είναι υποχρεωμένοι να καταβάλουν σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία της χώρας τους, υπάρχουν εργαζόμενοι που αρκούνται σε λιγότερα χρήματα από αυτά που δικαιούνται σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία και υπάρχουν μεσιτικά γραφεία αμφιβόλου υπόστασης που είναι πρόθυμα να μεσολαβήσουν διότι έτσι μπορούν να κερδίσουν πολλά χρήματα.

1.6

Πολλοί από αυτούς τους μεσίτες προσφέρουν πολύ εντυπωσιακές τιμές, ωστόσο αυτό τον πόλεμο τιμών το πληρώνουν σε τελευταία ανάλυση οι εργαζόμενοι μετανάστες, οι οποίοι πρέπει να αρκούνται σε εισοδήματα τα οποία υπολείπονται των κατώτατων κοινωνικών ορίων. Συμβαίνει επίσης να υπάρχουν εργοδότες οι οποίοι προσλαμβάνουν εποχικούς εργάτες από μεσίτες σε τιμές σύμφωνες με την αγορά, χωρίς όμως να καταβάλλονται φόροι και κοινωνικές εισφορές. Επιπλέον, οι μεσίτες που επιδίδονται σε αυτές τις πρακτικές καταχρώνται και ένα μέρος του μισθού των εργαζομένων μεταναστών. Υπάρχουν επίσης ιστοσελίδες με τηλέφωνα στην ανατολική και στη δυτική Ευρώπη, όπου προσφέρονται οι υπηρεσίες ανεξάρτητων επαγγελματιών για τους οποίους δεν χρειάζεται να καταβληθούν ούτε φόροι, ούτε εργοδοτικές και κοινωνικές εισφορές.

1.7

Η κατάσταση αυτή είναι από πολλές απόψεις ανεπιθύμητη. Σημείο αφετηρίας πρέπει να είναι η καθ' όλα ίση μεταχείριση των εργαζόμενων μεταναστών με τους αυτόχθονες με τους οποίους συνεργάζονται. Για την ίδια εργασία πρέπει να προσφέρεται η ίδια αμοιβή και πρέπει να βελτιωθούν οι προϋποθέσεις πρόσβασης στην κοινωνική ασφάλιση. Αυτό δεν αποτελεί απλώς κοινωνική ανάγκη των εργαζομένων, αλλά και οικονομική ανάγκη των εργοδοτών (ίσοι όροι για την ύπαρξη θεμιτού ανταγωνισμού) και χρηματοοικονομική ανάγκη των κρατών μελών (φορολογία).

1.8

Έχει κατατεθεί πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον προσδιορισμό των κυρώσεων που επιβάλλονται σε εργοδότες υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στην ΕΕ. Στην πρόταση αυτή προβλέπονται εναρμονισμένες κυρώσεις για τους εργοδότες και προληπτικά μέτρα, σε συνδυασμό με τον ορισμό και την ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ κρατών μελών σε ό,τι αφορά στην επιβολή κυρώσεων στους εργοδότες.

1.9

Όσο δεν έχουν καταργηθεί οι περιορισμοί που ισχύουν για τους μετανάστες από τα νέα κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ συνιστά να ισχύει η προτεινόμενη οδηγία και για τους εργοδότες που τους απασχολούν παράνομα. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρξει αυστηρή επίβλεψη εκ μέρους της ΕΕ, έτσι ώστε η οδηγία να μην ενσωματωθεί απλώς στη νομοθεσία όλων των κρατών μελών, αλλά να εφαρμοστεί και στην πράξη.

1.10

Η καταπολέμηση της παράνομης απασχόλησης διευκολύνεται με τον σαφή ευρωπαϊκό ορισμό της σχέσης εργασίας στα πλαίσια του οποίου θα γίνεται διάκριση μεταξύ ανάληψης εργασιών (παροχή υπηρεσιών) και άσκησης εργασιών στα πλαίσια μιας ιεραρχικής σχέσης (σύμβαση εργασίας). Η ΔΟΕ έχει εκδώσει σαφή σύσταση για το θέμα αυτό. Έτσι, οι καλόπιστοι ανεξάρτητοι επαγγελματίες, η ειδίκευση των οποίων υπερβαίνει την προσφορά φθηνής και ανειδίκευτης εργασίας, θα αποκτήσουν συγκεκριμένη θέση στο εργασιακό σύστημα και οι εργαζόμενοι θα χαίρουν της προστασίας που δικαιούνται. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πρόταση για τη διενέργεια έρευνας σχετικά με αυτήν την (φαινομενική) ανεξαρτησία των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων στον τομέα των κατασκευών καθώς και για το γεγονός ότι η Επιτροπή θα χρηματοδοτήσει επιπλέον την έρευνα αυτή.

1.11

Με δεδομένες τις επιπτώσεις που έχουν οι περιορισμοί για τη νόμιμη απασχόληση, ίσως θα ήταν καλύτερο να μην ληφθούν παρόμοια μεταβατικά μέτρα σε περίπτωση που θα υπάρξουν μελλοντικές διευρύνσεις της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα άρσης όλων των περιορισμών που ισχύουν για τους εργαζόμενους από τα δώδεκα κράτη μέλη που προσχώρησαν το 2004 και 2006. Αυτό υποστηρίζει και μεγάλο μέρος των κοινωνικών εταίρων στην Ευρώπη, υπό την προϋπόθεση ότι θα αναληφθεί πραγματικά δράση σε επίπεδο Κοινότητας, κρατών μελών και κοινωνικών εταίρων για την ίση μεταχείριση των εργαζομένων μεταναστών.

2.1

Σύμφωνα με τη στρατηγική της Λισαβόνας, η ΕΕ θα πρέπει να αποτελεί στο μέλλον μία ιδιαίτερα ανταγωνιστική οικονομία της γνώσης, βασιζόμενη σε μία βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση και με σημαντική κοινωνική συνοχή.

2.2

Η Ευρώπη αποτελεί προς το παρόν μία αρκετά ανταγωνιστική οικονομία της γνώσης, που ακόμη και σήμερα χαρακτηρίζεται ανεπαρκώς βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης και από ελλειμματική κοινωνική συνοχή.

2.3

Η παρούσα γνωμοδότηση αναφέρεται κυρίως στην τελευταία πτυχή: την κοινωνική συνοχή. Η ΕΕ αποδίδει ιδιαίτερη προσοχή στην οικονομική ανάπτυξη και στην εφαρμογή της αρχής της βιωσιμότητας όσον αφορά την παραγωγή. Η έλλειψη προσοχής για τις πολιτικές του τρίτου πυλώνα της στρατηγικής της Λισαβόνας έχει ως αποτέλεσμα η κοινωνική συνοχή να φθίνει αντί να αυξάνεται.

2.4

Οι συνέπειες αυτού του φαινομένου είναι καθαρά ορατές στην αγορά εργασίας. Το μερίδιο της αδήλωτης εργασίας ενισχύεται και τελευταία επανεμφανίζεται ένας τύπος εργαζομένου που μέχρι προσφάτως εθεωρείτο ότι τελούσε υπό εξαφάνιση: Ο ημερομίσθιος εργαζόμενος.

2.5

Οι νέοι ημερομίσθιοι εργαζόμενοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο δρόμο, σε σημεία γνωστά ως «πιάτσες» αδίστακτων μεσαζόντων. Οι εργοδότες τους απασχολούν ημερησίως, χωρίς να καταβάλλουν γι αυτό κανένα φόρο μισθωτών υπηρεσιών ή κοινωνικές εισφορές. Οι ημερομίσθιοι οφείλουν να εργάζονται πάρα πολλές ώρες, αμείβονται ανεπαρκώς με την ώρα και δεν χαίρουν της προστασίας του εργατικού δικαίου, εφόσον αυτή υφίσταται.

2.6

Πριν από μερικά έτη, η αγορά εργασίας είχε ακόμη εθνικό χαρακτήρα, κυρίως για την σχεδόν ή εντελώς ανειδίκευτη εργασία. Η διεύρυνση της ΕΕ, το 2004, επέτρεψε την εμφάνιση μίας ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας και γι αυτό το ιδιαίτερο τμήμα της. Η διεύρυνση του 2007 και η έλευση εργαζομένων από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία συνέβαλαν στη σημαντική αύξηση της προσφοράς σε αυτή τη νέα αγορά.

2.7

Αυτή η τάση γνωρίζει σημαντική ανάπτυξη στη γεωργία. Επιπλέον, πολλοί από αυτούς που αναζητούν εργασία στο εξωτερικό απασχολούνται για πρώτη φορά σχεδόν πάντοτε κυρίως σε αυτόν τον τομέα.

2.8

Με την παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να προβάλει το θέμα αυτό στην ευρωπαϊκή ατζέντα, προκειμένου τα ενδιαφερόμενα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να επιχειρήσουν, από κοινού με τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους, να εξεύρουν λύσεις γι αυτό το σημαντικό, τραγικό και — δυστυχώς — επιδεινούμενο πρόβλημα.

3.1

Η γεωργία είναι το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων βάσει των οποίων το φυσικό περιβάλλον υφίσταται επεξεργασία με σκοπό την παραγωγή φυτικών και ζωικών προϊόντων (1). Ανάλογα με το προϊόν, τον τρόπο παραγωγής και το επίπεδο ευημερίας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ποικίλες και πολυάριθμες τεχνικές, από τη χρήση απλών εργαλείων μέχρι μεγάλων μηχανημάτων, με τα μηχανήματα να υποκαθιστούν όλο και περισσότερο το εργατικό δυναμικό.

3.2

Ο αγροτικός τομέας είναι σημαντικός για την ευρωπαϊκή οικονομία. Η ΕΕ διαθέτει περισσότερα από 160 εκατομμύρια εκτάρια χρησιμοποιούμενων γεωργικών εκτάσεων και 11 εκατομμύρια γεωργικών εκμεταλλεύσεων, οι οποίες απασχολούν συνολικά 15 εκατομμύρια άτομα. Αν και, στις περισσότερες περιπτώσεις, πρόκειται για τους ίδιους τους γεωργούς και τα μέλη των οικογενειών τους, περίπου ένα εκατομμύριο γεωργικές εκμεταλλεύσεις απασχολούν 6,5 εκατομμύρια εργαζομένων. Εξ αυτών, τα 4,5 εκατομμύρια είναι εποχικοί εργαζόμενοι, ένας άγνωστος αριθμός των οποίων απασχολούνται σε χώρα διαφορετική από τη χώρα καταγωγής τους (2). Πολλοί από αυτούς τους εποχικούς εργαζόμενους προέρχονται από την Πολωνία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.

3.3

Η γεωργία μπορεί να υποδιαιρεθεί σε διάφορες δραστηριότητες: την εκτροφή ζώων (ζωική παραγωγή), την υδατοκαλλιέργεια (ιχθυοκαλλιέργεια), την κηποκομία (παραγωγή φυτών με μικρό κύκλο ανάπτυξης όπως κηπευτικά, διακοσμητικά φυτά, οπώρα, μανιτάρια) και γεωργική καλλιέργεια (που είναι διαφορετική από την κηπουρική καθώς η φυτική παραγωγή γίνεται σε μεγαλύτερη κλίμακα και απαιτεί λιγότερο εργατικό δυναμικό). Η δασοκομία για εμπορική εκμετάλλευση δεν αναγνωρίζεται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης ως κλάδος του γεωργικού τομέα, αλλά, σε πολλές χώρες, θεωρείται ξεχωριστός τομέας.

3.4

Η γεωργία δεν παράγει μόνο είδη διατροφής, αλλά, όλο και περισσότερο, και άλλα προϊόντα, όπως άνθη, γούνες, δέρμα, βιοκαύσιμα (ντίζελ βιολογικής προέλευσης, αιθανόλη, αέριο, ξυλεία ταχείας ανάπτυξης), ένζυμα, ίνες, κλπ. Από γενετικά τροποποιημένα φυτά παράγονται και εξειδικευμένα φάρμακα.

3.5

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΔΟΕ (3) αλλά και του Eurofound (4), η γεωργία είναι για τους εργαζόμενους ένας από τους πλέον επικίνδυνους κλάδους απασχόλησης. Συνολικά συμβαίνουν κάθε χρόνο 335 000 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα. Από αυτά, περισσότερα από τα μισά, δηλαδή 170 000 θανατηφόρα ατυχήματα, στο γεωργικό κλάδο.

4.1

Εξαιτίας των πολυάριθμων νομικών περιπλοκών που γνωρίζει η ΕΕ της ελεύθερης αγοράς, είναι αδύνατον να διατυπωθεί ένας ενιαίος ευρωπαϊκός ορισμός της αδήλωτης εργασίας. Πρακτικές που γίνονται αποδεκτές ως απολύτως φυσιολογικές σε ένα κράτος μέλος (όταν ένας τομέας δεν ρυθμίζεται νομοθετικά, τότε δεν υφίστανται διατάξεις προς τήρηση) σε άλλα κράτη μέλη θεωρούνται ως ιδιάζουσες αν όχι παράνομες.

4.2

Οι ορισμοί της αδήλωτης εργασίας διαφέρουν από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Πρόκειται για δραστηριότητες που δεν συμπεριλαμβάνονται στις επίσημες στατιστικές της οικονομίας. Στις περιπτώσεις που υπάρχουν αριθμητικά δεδομένα, αυτά προέρχονται συχνά από μία μόνο πηγή, με αποτέλεσμα να μην είναι επαληθεύσιμα και συνεπώς πάντα αξιόπιστα. Ωστόσο, η ύπαρξη του ευρείας κλίμακας φαινομένου της μαζικής εργασίας είναι αναντίρρητη.

4.3

Στην πραγματικότητα, σε όλους τους εθνικούς ορισμούς της αδήλωτης εργασίας επισημαίνεται η μη τήρηση των φορολογικών υποχρεώσεων. Η μη τήρηση των υποχρεώσεων των σχετικών με την κοινωνική προστασία αναφέρεται επίσης σε όλους σχεδόν τους ορισμούς. Κατά παράξενο τρόπο, η αθέτηση άλλων υποχρεώσεων σχετικά με το εργατικό δίκαιο (συνθήκες εργασίας, χρόνος εργασίας, συλλογικές συμβάσεις που να έχουν γενικό και υποχρεωτικό χαρακτήρα) δεν περιλαμβάνεται σχεδόν ποτέ στους ορισμούς της αδήλωτης εργασίας στα διάφορα κράτη μέλη.

4.4

Η αδήλωτη εργασία εκτελείται από μη εγγεγραμμένους στα μητρώα εργαζόμενους. Αυτοί δεν είναι εξ ορισμού εργαζόμενοι μετανάστες χωρίς άδεια εργασίας ή παραμονής. Άτομα που διαθέτουν αυτά τα έγγραφα — ή που δεν τα χρειάζονται επειδή είναι πολίτες της χώρας στην οποία συμβαίνει η παράβαση — εργάζονται επίσης κατ' άτυπο τρόπο. Εξάλλου, οι εργαζόμενοι που δεν διαθέτουν επίσημα έγγραφα είναι περισσότερο ευάλωτοι και, συνεπώς, περισσότερο εκμεταλλεύσιμοι από εκείνους που διαθέτουν τα απαραίτητη έγγραφα. Η τελευταία ομάδα έχει όντως πρόσβαση σε κανονικές μορφές εργασίας, όχι όμως και η πρώτη.

4.5

Πέραν της επίσημης εργασίας, υπάρχει και η «αυταπασχόληση» χωρίς πρόσθετο προσωπικό. Οι εν λόγω «αυτοαπασχολούμενοι» θεωρούνται επιχειρηματίες και δεν υπάρχουν τρίτοι που να υποχρεούνται να καταβάλλουν γι αυτούς φόρο μισθωτών υπηρεσιών ή κοινωνικές εισφορές. Οι αυτοαπασχολούμενοι οφείλουν να καταβάλλουν οι ίδιοι τα εν λόγω ποσά.

4.6

Επίσης, οι αυτοαπασχολούμενοι δεν προστατεύονται από την εργατική νομοθεσία όπως οι άλλοι εργαζόμενοι. Οι διατάξεις για την κατώτατη αμοιβή, για το μέγιστο εβδομαδιαίο χρόνο εργασίας, για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία δεν ισχύουν για αυτούς. Η κατάσταση αυτή είναι απαράδεκτη, δεδομένου του μεγάλου κινδύνου σοβαρού εργατικού ατυχήματος (βλ. 3.5). Οι αυτοαπασχολούμενοι είναι ελεύθεροι να εργάζονται για τις αμοιβές και τις συνθήκες που οι ίδιοι συμφωνούν με τους εργοδότες τους.

4.7

Οι εν λόγω αυτοαπασχολούμενοι ήταν αρχικά πεπειραμένοι επαγγελματίες, ειδικευμένοι σε συγκεκριμένες δραστηριότητες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είχαν ασκηθεί επί πολλά έτη για να φθάσουν το επίπεδο του ολοκληρωμένου και ειδικευμένου επαγγελματία που ήταν απαραίτητο για να δραστηριοποιηθούν ως ελεύθεροι επαγγελματίες.

4.8

Λόγω της αυξητικής τάσης που παρουσιάζει η ανάθεση εργασιών σε τρίτους, σήμερα παρατηρείται ολοένα και συχνότερα το φαινόμενο προσφυγής στην υπεργολαβία, όχι μόνο για δευτερεύουσες αλλά και για πρωτεύουσες εργασίες. Σήμερα, αρκεί να υπάρχει ένα ολιγάριθμο και καλά κατατοπισμένο προσωπικό· η εκτέλεση συχνά απλών εργασιών ανατίθεται ολοένα και συχνότερα σε τρίτους με υπεργολαβία. Η ζήτηση αυτού του είδους εργασίας καλύπτεται από μια μεγάλη ομάδα νεόφερτων στην αγορά εργασίας αυτοαπασχολούμενων. Η σημαντικότερη ειδικότητα πολλών από τους νέους ανεξάρτητους επαγγελματίες είναι κυρίως η προσφορά φθηνής και ανειδίκευτης εργασίας.

4.9

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μία μορφή ψευδοαυταπασχόλησης, η οποία χρησιμοποιήθηκε κυρίως στα τέλη της δεκαετίας του 1980 για την εξαγωγή της ανεργίας από την Ιρλανδία και το Ην. Βασίλειο. Μέχρι τότε, η βρετανική νομοθεσία περιλάμβανε ορισμένες εγγυήσεις με βάση τις οποίες μπορούσε να ελεγχθεί αν οι ανεξάρτητοι επαγγελματίες πληρούν πραγματικά ορισμένες προϋποθέσεις. Μια από τις προϋποθέσεις αυτές ήταν η πείρα και η ειδίκευση σε ένα συγκεκριμένο επάγγελμα. Η τότε βρετανική κυβέρνηση κατάργησε τα ισχύοντα κριτήρια ελέγχου, με αποτέλεσμα να αυξηθεί κατακόρυφα ο πληθυσμός εκείνων που μπορούσαν να καταχωρηθούν ως ανεξάρτητοι επαγγελματίες και να εργάζονται στη βρετανική ενδοχώρα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ισχύον εργατικό δίκαιο στα κράτη μέλη (5).

4.10

Παρεμπιπτόντως, αυτό το φαινόμενο δεν αποτελεί πλέον αγγλοσαξονική αποκλειστικότητα, καθώς εκπρόσωπος της πολωνικής κυβέρνησης, για παράδειγμα, δήλωσε σε διάσκεψη σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων ότι η κυβέρνηση της χώρας του κάλεσε αυτούς που αναζητούν εργασία να εγγραφούν ως αυτοαπασχολούμενοι (6). Αυτό τους επιτρέπει να αποφεύγουν όλους τους περιορισμούς που εξακολουθούν να ισχύουν για τους εργαζόμενους στα λοιπά κράτη μέλη και να απασχολούνται παντού. Έτσι, το καθεστώς του «αυτοαπασχολούμενου» χρησιμοποιείται τακτικά και ενσυνείδητα ως τέχνασμα για να παρακάμπτονται τα νομικά καθεστώτα και οι νόμιμες συνθήκες εργασίας στο πλαίσιο μίας υπεργολαβικής αλυσίδας. Η σύναψη ληστρικών συμβάσεων με αυτούς τους ψευδοαυτοαπασχολούμενους, που συχνά διατίθενται από μεσιτικά γραφεία, επιτρέπει επίσης την υπονόμευση της ευθύνης για την τήρηση των υποχρεώσεων όσον αφορά τους φόρους και την κοινωνική ασφάλιση.

4.11

Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σε μεγάλη έκταση και στον τομέα των κατασκευών, στον οποίο έχουν διεξαχθεί περισσότερες έρευνες απ' ό,τι στον αγροτικό τομέα. Οι ομοιότητες μεταξύ των δύο τομέων είναι πολυάριθμες. Κοινό τους στοιχείο είναι κυρίως τρεις παράγοντες κινδύνων που χαρακτηρίζουν όλες τις μορφές αδήλωτης απασχόλησης: εντατική εργασία, πρόσκαιρη απασχόληση, πρόσληψη κυρίως αλλοδαπών εργαζομένων. Οι κοινωνικοί εταίροι του κλάδου εντόπισαν εντωμεταξύ τους κινδύνους και ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιδοτήσει τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με το φαινόμενο της (ψευδο) αυταπασχόλησης σε 18 κράτη μέλη. Η Επιτροπή ενέκρινε και επιδοκίμασε την διεξαγωγή αυτής της έρευνας. Η πρόταση μελέτης θα αποτελέσει αντικείμενο προκήρυξης διαγωνισμού δημόσιας σύμβασης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο έως το τέλος του τρέχοντος έτους.

4.12

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ακόμη ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για τις εργασιακές σχέσεις προσφέρεται πεδίο ελεύθερο σε ένα αμφίβολο εμπόριο φθηνού εργατικού δυναμικού. Αυτή η κατάσταση έχει σημαντικές και βλαβερές παρενέργειες σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ίδια η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα αυτό στην «Έκθεση σχετικά με τη λειτουργία των μεταβατικών διατάξεων που ορίζονται στην συνθήκη προσχώρησης του 2003», στην οποία διαπιστώνει ότι «οι περιορισμοί μπορεί να έχουν ενθαρρύνει τους υπηκόους των κρατών μελών της ΕΕ-8 να αναζητήσουν άλλους τρόπους άσκησης οικονομικής δραστηριότητας στα κράτη μέλη της ΕΕ-15, γεγονός που αντανακλάται στην εξαιρετικά υψηλή εισροή αποσπασμένων εργαζομένων ή εργαζομένων που ισχυρίζονται ότι είναι αυτοαπασχολούμενοι» (7).

4.13

Στην ίδια έκθεση, η Επιτροπή παρατηρεί ότι «Οι κοινωνικοί εταίροι αναγνώρισαν ότι οι μεταναστευτικές ροές από τα κράτη μέλη της ΕΕ-8 στα κράτη μέλη της ΕΕ-15 ήταν μέτριες και υπογράμμισαν ότι πρέπει να αποφευχθεί η αλλοίωση των προτύπων εργασίας και το “κοινωνικό ντάμπινγκ”. Τόνισαν επίσης ότι οι περιορισμοί στη νόμιμη εργασία οδηγούν στην πραγματικότητα στην εξάπλωση της αδήλωτης εργασίας, της “ψευδοαυταπασχόλησης”, των εικονικών παροχών υπηρεσιών και της εργασίας που εμφανίζεται ως υπεργολαβία». Σε άλλο σημείο, η Επιτροπή διορθώνει κάπως την εικόνα ότι τα μεταναστευτικά ρεύματα δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλα, παρατηρώντας ότι «οι πραγματικές μεταναστευτικές ροές στη διευρυμένη ΕΕ μπορεί να είναι σημαντικότερες από όσο δείχνουν τα στοιχεία στην παρούσα έκθεση, δεδομένου ότι το φαινόμενο της αδήλωτης εργασίας δεν καλύπτεται πλήρως από τις επίσημες στατιστικές». Εξάλλου, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι, γενικά, οι περιορισμοί στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας μπορούν να εντείνουν την προσφυγή σε αδήλωτη εργασία.

4.14

Για παράδειγμα, η κηπυρική στις Κάτω Χώρες, η οποία αποτελεί το γεωργικό κλάδο με τους περισσότερους εργαζομένους, το 1992 απασχολούσε συνολικά 54 200 ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης. Περί το 87 % των εργαζομένων ήταν μισθωτοί, ενώ ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο του 13 % συνδέονταν με τις σχετικές επιχειρήσεις με άλλο τρόπο (προσωρινοί, έκτακτοι και ψευδο-απασχολούμενοι). Το 2005, ο τομέας απασχολούσε 59 000 ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης, εκ των οποίων το 61 % ήταν μισθωτοί και περί το 39 % εργαζόμενοι συνδεόμενοι με τις επιχειρήσεις με άλλους τρόπους. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι αριθμοί αυτοί αφορούν μόνο την επίσημη οικονομία. Κατά τις εκτιμήσεις, απασχολούνταν ατύπως (8) στον τομέα περί τα 40 000 ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης. Πάντως, τα στοιχεία δείχνουν ότι το μερίδιο της αδήλωτης εργασίας στον τομέα της κηποκομίας μειώνεται σταθερά μετά την κατάργηση των περιοριστικών μέτρων για τους υπηκόους των κρατών μελών που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004.

5.1

Τα τελευταία χρόνια, αποδείχτηκε ότι η επιβολή περιορισμών στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας έχει συχνά αντίθετα αποτελέσματα. Πράγματι, μπορεί να προκαλέσει την παράκαμψη των νόμιμων καθεστώτων ή κανόνων εργασίας. Μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2008, οι αναζητώντες εργασία από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία δεν θα υπόκεινται σε κανένα περιορισμό στην Εσθονία, τη Λεττονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία, τη Σλοβακία, τη Δημοκρατία της Τσεχίας, τη Σουηδία, τη Φινλανδία, την Κύπρο και τη Σλοβενία, αν και θα οφείλουν να εγγραφούν στα μητρώα στις τρεις τελευταίες χώρες. Στα λοιπά 15 κράτη μέλη της ΕΕ θα ισχύουν περιορισμοί για τους αναζητώντες εργασία από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία (9). Για εκείνους που αναζητούν εργασία και προέρχονται από τα δέκα κράτη μέλη που προσχώρησαν το 2004 εξακολουθούν να ισχύουν περιορισμοί, για λιγότερες όμως χώρες και λιγότερο αυστηροί από αυτούς που ισχύουν για τους υπηκόους της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας (10).

5.2

Η μετανάστευση εργατικού δυναμικού στην ΕΕ είναι οικονομικού χαρακτήρα και αποτελεί συνέπεια της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων σε μία Ευρώπη όπου υπάρχουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά το επίπεδο ευημερίας μεταξύ των κρατών μελών. Η υψηλή ανεργία σε πολλά νέα κράτη μέλη και η ζήτηση φθηνού και χαμηλής εξειδίκευσης εργατικού δυναμικού στα 15 παλαιά κράτη μέλη προκαλούν ένας συνεχές ρεύμα αναζητούντων εργασία.

5.3

Πολλοί από αυτούς βρίσκουν εργασία στο γεωργικό τομέα, εξαιτίας του εποχικού χαρακτήρα του: κατά τη συγκομιδή, η ζήτηση συμπληρωματικού εποχικού προσωπικού είναι πολύ μεγάλη. Επίσης, οι κίνδυνοι κοινωνικού ντάμπινγκ σε αυτόν τον τομέα είναι μεγαλύτερη σε σχέση με άλλους τομείς, κυρίως επειδή, σε πολλά κράτη μέλη, ο γεωργικός τομέας δεν διέπεται από συλλογικές συμβάσεις, ενώ στα κράτη μέλη όπου υφίστανται οι συμβάσεις αυτές συχνά δεν είναι γενικής ισχύος

5.4

Η εποχική εργασία συνιστά διαρθρωτικό στοιχείο της ευρωπαϊκής γεωργίας. Χωρίς τη συμβολή ενός ευέλικτου εργατικού δυναμικού, δεν είναι δυνατή η ύπαρξη βιώσιμης και αποτελεσματικής γεωργικής παραγωγής. Η εποχική εργασία στο γεωργικό τομέα, σε μεγάλο μέρος, ασκείται από μετανάστες εργαζόμενους. Σε ορισμένες περιπτώσεις ανακύπτουν προβλήματα, που θέτουν σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή.

5.5

Οι μετανάστες που εργάζονται εντός του επίσημου δικτύου συχνά κοστίζουν λιγότερο από τους αυτόχθονες εργαζόμενους, καθώς ο εργοδότης δεν υποχρεούται να καταβάλει γι αυτούς ορισμένες εισφορές. Αυτό ισχύει, παραδείγματος χάρη, για τα ταμεία τομεακής κατάρτισης και συνταξιοδότησης. Οι μετανάστες από τα 10 κράτη μέλη που εντάχθηκαν στην ΕΕ το 2004, για τους οποίους σε ορισμένα από τα παλαιά κράτη μέλη εξακολουθούν να ισχύουν περιορισμοί στην αγορά εργασίας, εργάζονται συχνά κατά τρόπο μερικώς άτυπο, καθώς δεν δηλώνονται όλες οι ώρες που εργάσθηκαν στις φορολογικές αρχές. Οι εργαζόμενοι μετανάστες από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, οι οποίοι υπόκεινται σε ακόμη περισσότερους περιορισμούς, εξαρτώνται εντελώς από το ανεπίσημο δίκτυο. Δεν πληρώνονται για όλες τις ώρες που εργάζονται και οι ωριαίες αποδοχές τους είναι πολύ χαμηλότερες ή υποχρεούνται, βάσει καταχρηστικών συμβάσεων που υπέγραψαν, να εργάζονται ως αυτοαπασχολούμενοι.

5.6

Η ΔΟΕ έχει συνάψει σειρά συμβάσεων για την προβληματική που εξετάζεται στην παρούσα γνωμοδότηση. Πρόκειται για τις συμβάσεις αριθ. 97 (Μετανάστευση για λόγους απασχόλησης, 1949), 143 (Συμπληρωματικές διατάξεις για τους εργαζόμενους μετανάστες, 1975), 181 (Ιδιωτικά γραφεία απασχόλησης, 1997) και 184 (Η προστασία της ασφάλειας και της υγείας στο γεωργικό κλάδο, 2001). 17 από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ δεν έχουν επικυρώσει της συμβάσεις 97 και 181. Η σύμβαση 143 δεν έχει επικυρωθεί από 22 κράτη μέλη και η σύμβαση 184 δεν έχει επικυρωθεί από 24 κράτη μέλη της ΕΕ. Δεν υπάρχει ούτε ένα κράτος μέλος της ΕΕ που να έχει επικυρώσει και τις τέσσερις συμβάσεις (11). Επίσης, η ΔΟΕ εξέδωσε το 2006 σύσταση για τις εργασιακές σχέσεις (12). Ουσιαστικό διακύβευμα της σύστασης ήταν η βελτίωση της νομοθεσίας σε όλες τις χώρες, προκειμένου να επιτραπεί σαφής διάκριση των ελεύθερων επαγγελματιών από τους μισθωτούς. Αυτό είναι απαραίτητο για να παύσουν οι παράνομες πρακτικές που αποσκοπούν στην απόκρυψη της πραγματικής ιδιότητας των μισθωτών και την προβολή τους ως ελεύθερων επαγγελματιών (13).

6.1

Αφετηρία πρέπει να αποτελεί η αρχή της από κάθε απόψεως ισότιμης μεταχείρισης των μεταναστών εργαζομένων σε σχέση με τους αυτόχθονες συναδέλφους τους με τους οποίους συνεργάζονται. Για την ίδια εργασία πρέπει να προσφέρονται ίδιες αποδοχές, ενώ θα πρέπει να βελτιωθούν οι συνθήκες πρόσβασης στην κοινωνική ασφάλιση. Αυτό δεν είναι μόνο προς το συμφέρον των εργαζομένων, αλλά εξυπηρετεί και το οικονομικό συμφέρον των εργοδοτών (ισότιμες ανταγωνιστικές συνθήκες για όλους) και το χρηματοοικονομικό συμφέρον των κρατών μελών (από φορολογικής απόψεως). Η αρχή αυτή εφαρμόζεται σπανίως. Κατά την άρση των εμποδίων που έπλητταν τους υπηκόους των κρατών μελών που εντάχθηκαν στην ΕΕ το 2004, οι κοινωνικοί εταίροι των Κάτω Χωρών δήλωσαν την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν από την 1η Μαΐου 2007 στον έλεγχο της τήρησης της εργατικής νομοθεσίας και των κανόνων εργασίας. Οι κρατικές αρχές υποσχέθηκαν να χαράξουν μια συνοδευτική πολιτική. Προς το παρόν καμία από τις προθέσεις αυτές δεν είχε οποιοδήποτε απτό αποτέλεσμα.

6.2

Έχει κατατεθεί πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την πρόβλεψη κυρώσεων κατά των εργοδοτών που απασχολούν παράνομα διαμένοντες στην ΕΕ πολίτες προερχόμενους από τρίτες χώρες (14). Αυτή προβλέπει τη εφαρμογή εναρμονισμένων κυρώσεων κατά των εργοδοτών, εναρμονισμένα μέτρα πρόληψης, καθώς και τον ορισμό και ανταλλαγή μεταξύ των κρατών μελών ορθών πρακτικών όσον αφορά την εφαρμογή των κυρώσεων κατά των εργοδοτών.

6.3

Ο κύριος λόγος αυτής της πρότασης είναι ο μεγάλος αριθμός (σύμφωνα με εκτιμήσεις 4,5 με 8 εκατομμύρια) παράνομα διαμενόντων στην ΕΕ πολιτών τρίτων χωρών. Αυτή η κατάσταση προκαλεί την παράνομη εργασία, ενώ η γεωργία, μαζί με την οικοδομή, τον τομέα ξενοδοχείων, εστιατόριων και καφενείων και τον τομέα καθαρισμού, αποτελούν τους τέσσερις τομείς που πλήττονται περισσότερο από αυτό το φαινόμενο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο καταλήγουν σε αυτή την πρόταση στο συμπέρασμα ότι αυτός ο τύπος παράνομης εργασίας «όπως ακριβώς και η αδήλωτη εργασία των πολιτών της ΕΕ, προκαλεί απώλειες στα δημόσια οικονομικά, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των αποδοχών και σε επιδείνωση των συνθηκών εργασίας, μπορεί να προκαλέσει στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων και έχει ως συνέπεια οι μη δηλωμένοι εργαζόμενοι να μη διαθέτουν ασφάλιση υγείας και συνταξιοδοτικά δικαιώματα».

6.4

Στην έκθεσή τους για τη λειτουργία των μεταβατικών διατάξεων της Συνθήκης Προσχώρησης του 2003 (περίοδο από 1ης Μαΐου 2003 μέχρι 30ης Απριλίου 2006), οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι παρατηρούν ότι «οι περιορισμοί στην πρόσβαση σε νόμιμη εργασία οδηγούν πράγματι στην εξάπλωση της μη δηλωμένης εργασίας, της “ψευδο-αυταπασχόλησης”, των εικονικών παροχών υπηρεσιών και της εργασίας που εμφανίζεται ως υπεργολαβία». Λαμβανομένων υπόψη αυτών των διαπιστώσεων, κρίνεται σκόπιμη η άρση όλων των περιορισμών στους οποίους υπόκεινται οι εργαζόμενοι από τα 12 κράτη μέλη που προσχώρησαν το 2004 και το 2007, προκειμένου να ισχύουν οι ίδιες συνθήκες για όλους. Η μεγάλη πλειονότητα των κοινωνικών εταίρων στην Ευρώπη τάσσεται υπέρ αυτής της άρσης, με την προϋπόθεση ότι θα ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο, καθώς και στο επίπεδο των κοινωνικών εταίρων για τον έλεγχο της ίσης μεταχείρισης των μεταναστών εργαζομένων.

6.5

Για όσο διάστημα εξακολουθούν να ισχύουν αυτοί οι περιορισμοί, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η προτεινόμενη οδηγία, η οποία προβλέπει κυρώσεις εναντίον των εργοδοτών που απασχολούν παράνομα υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν στην Ευρώπη, πρέπει να ισχύει και για τους εργοδότες που απασχολούν παράνομα πολίτες χωρών της ΕΕ που υπόκεινται ακόμη στους εν λόγω περιορισμούς. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι έχει μέγιστη σημασία για την ΕΕ να μεριμνά με προσοχή όχι μόνο για τη μεταφορά της οδηγίας στις νομοθεσίες όλων των κρατών μελών αλλά και για την πραγματική εφαρμογή της.

6.6

Επιπλέον, η οδηγία αναφέρεται κάπως και στις μεγάλες διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των κρατών μελών σε ότι έχει σχέση με την ποιότητα και την ένταση των ελέγχων, καθώς και το ύψος των προστίμων που επιβάλλονται. Έτσι, στις Κάτω Χώρες το υψηλότερο πρόστιμο που επιβάλλεται στους εργοδότες που απασχολούν παράνομους εργαζόμενους ανέρχεται σε 6 700 ευρώ κατ' άτομο, στο Βέλγιο σε 20 000 ευρώ και στο Λουξεμβούργο σε 50 000 ευρώ. Υπάρχουν όμως και κράτη μέλη στα οποία δεν προβλέπονται καθόλου κυρώσεις εναντίον των εργοδοτών που απασχολούν παράνομα εργαζόμενους.

6.7

Η ανταλλαγή καλών πρακτικών είναι απαραίτητο συστατικό της διαδικασίας που πρέπει να οδηγήσει στην πρόοδο της κοινωνικής συνοχής. Στην ακρόαση στο Plovdiv (15), αναφέρθηκαν ορισμένα παραδείγματα καλών πρακτικών όπως τα ακόλουθα:

6.8

Οι καταστάσεις που αναφέρονται σε ορισμένα από αυτά τα παραδείγματα δεν είναι όλες απολύτως συγκρίσιμες με την κατάσταση των εργαζομένων από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία που αναζητούν απασχόληση στην ΕΕ-15. Για παράδειγμα, οι Ούγγροι εργαζόμενοι στη Bürgerland επιστρέφουν κάθε βράδυ στα σπίτια τους, ενώ οι εργαζόμενοι από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία παραμένουν μακριά από τα σπίτια τους για μήνες. Και σε αυτές τις περιπτώσεις εξακολουθούν να παρατηρούνται καταχρήσεις, όμως αυτό συμβαίνει σε πολύ μικρότερη κλίμακα και οι περιπτώσεις αυτές μπορούν εύκολα να εντοπισθούν και να επισύρουν κυρώσεις με την ορθή εφαρμογή των κανόνων. Η γενική εντύπωση που επικρατεί είναι ότι οι συνθήκες εργασίας που ισχύουν εκεί είναι κοινωνικά αποδεκτές.

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/25

1.1

Η Επιτροπή έθεσε με την ανακοίνωσή της «Απασχόληση στις αγροτικές περιοχές: κάλυψη του ελλείμματος θέσεων εργασίας» (1) ένα σημαντικό θεμέλιο στη συζήτηση σχετικά με την απασχόληση στο γεωργικό τομέα, ο οποίος αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα για τη δημιουργία και τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας στις αγροτικές περιοχές.

1.2

Οι διαρθρωτικές αλλαγές στη γεωργία βρίσκονται σε εξέλιξη και θα επηρεάσουν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους στον γεωργικό τομέα, οι οποίοι πρόκειται, είτε να χάσουν τη θέση εργασίας τους, είτε να υποστούν αλλαγές στις συνθήκες διαβίωσής τους. Η ανακοίνωση αποσιωπά σχεδόν εντελώς μια ουσιαστική πτυχή της απασχόλησης στη γεωργία, και συγκεκριμένα την κατάσταση των εργαζομένων σε αυτήν και κυρίως των εποχικών και των διακινούμενων εργαζομένων.

1.3

Το γεγονός τούτο είναι λυπηρό, δεδομένων των προσπαθειών που καταβάλλει η Επιτροπή με την ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Έτους Κινητικότητας των Εργαζομένων (2006). Τα περίπου 4 εκατομμύρια εποχικών εργαζομένων — συμπεριλαμβανομένων 2 περίπου εκατομμυρίων διακινούμενων — και εργαζομένων μερικής απασχόλησης ετησίως αποδεικνύουν την υψηλή κινητικότητα και ελαστικότητα που χαρακτηρίζουν τον γεωργικό τομέα.

1.4

Η εποχική απασχόληση, κυρίως στις καλλιέργειες οπωροκηπευτικών, αποτελεί όχι μόνο δομικό στοιχείο της γεωργίας, αλλά και προαπαιτούμενο για την ύπαρξη αποτελεσματικής και αειφόρου γεωργικής διαχείρισης. Δεδομένου ότι το τοπικό εργατικό δυναμικό δεν επαρκεί συχνά για την κάλυψη των εποχικών αναγκών σε εργατικά χέρια, οι διακινούμενοι εργαζόμενοι διαδραματίζουν το δικό τους ρόλο στην ανάπτυξη της γεωργίας στην Ευρώπη.

1.5

Η παραγωγή υγιεινών τροφίμων συμβάλλει καθοριστικά στην ίδια μας την ύπαρξη.

1.6

Παρά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας που παρατηρούνται σε πολλές ευρωπαϊκές περιφέρειες, η ζήτηση συμπληρωματικού εποχικού εργατικού δυναμικού από τη Λευκορωσία, την Ουκρανία και άλλα κράτη είναι μεγάλη. Η αγορά εργασίας στην ΕΕ πρέπει να αναπτυχθεί κατά τρόπο κοινωνικά βιώσιμο, θα πρέπει δηλαδή να παρέχεται στον καθένα η ευκαιρία να κερδίζει τα προς το ζην μέσω της εργασίας. Το πρόσθετο φθηνό εργατικό δυναμικό από τρίτες χώρες περιορίζει τις ευκαιρίες αυτές.

1.7

Οι στόχοι μεγέθυνσης, τους οποίους έθεσε η Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορούν να επιτευχθούν μόνον μέσω θεμιτού ανταγωνισμού. Οι απασχολούμενοι στη γεωργία πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα σε όλα τα επίπεδα, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους.

1.8

Στην γεωργική αγορά εργασίας επικρατεί μεγάλη κινητικότητα, γεγονός που συνάδει με τους στόχους της Επιτροπής. Οι διακινούμενοι εργαζόμενοι δεν θα πρέπει εντούτοις να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Για αυτόν το λόγο χρειάζεται, μετά την κοινωνική και την οικονομική ενσωμάτωση, να ακολουθήσει και η κοινωνική. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι βραχυπρόθεσμα χρειάζεται να υλοποιηθούν τα ακόλουθα:

1.9

Στην ευρωπαϊκή γεωργία δεν υπάρχει διαφάνεια σχετικά με το μέγεθος της απασχόλησης και τα κοινωνικά πρότυπα. Το γεγονός δε αυτό προκαλεί στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Ένα μέσο για την επίτευξη θεμιτού ανταγωνισμού, είναι η πιστοποίηση των επιχειρήσεων με βάση κοινωνικά κριτήρια.

2.1.1

Η κατάσταση της απασχόλησης στο γεωργικό τομέα έχει αποτελέσει συχνά αντικείμενο γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ. Η συζήτηση σχετικά με την απασχόληση των διακινούμενων εργαζομένων και την εποχική απασχόληση αποκτά διαρκώς μεγαλύτερη σημασία τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και σε πολλά κράτη μέλη. Οι τρεις βασικοί παράγοντες, δηλαδή οι εκπρόσωποι των εργοδοτών, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι πολιτικοί ή διοικητικοί εκπρόσωποι, έχουν ήδη κινητοποιηθεί και δραστηριοποιηθεί επί του θέματος. Παραδείγματος χάρη:

2.1.2

Υπήρξαν επανειλημμένα αιτήματα για τη σύσταση ενός παρατηρητηρίου για την απασχόληση των διακινούμενων εργαζομένων και την εποχική απασχόληση. Τα αιτήματα αυτά δεν συνάντησαν ωστόσο καμία ανταπόκριση. Εντούτοις, υπέχουν καίρια σημασία για τη βελτίωση της κατάστασης του εργατικού δυναμικού, η συλλογή, η παρουσίαση και η αξιολόγηση κατανοητών δεδομένων για την κατάσταση της εργασίας στον γεωργικό τομέα.

2.2.1

Ο διστακτικός χαρακτήρας της συζήτησης σχετικά με το ζήτημα της εποχικής αγροτικής απασχόλησης οφείλεται στην ελλιπή διαφάνεια και στην ανεπαρκή απεικόνιση της πραγματικής κατάστασης.

2.2.2

Περίπου 2 εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες εργάζονται υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης στον γεωργικό τομέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Περίπου 4 εκατομμύρια άτομα εργάζονται υπό καθεστώς επισφαλούς απασχόλησης, εκ των οποίων ένα τμήμα εργάζεται υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης και ένα άλλο απασχολείται εποχικά, δηλαδή για χρονικά διαστήματα που ανέρχονται από λίγες μόνον ημέρες έως και σε 8 μήνες ανά έτος. Πολλοί από τους εποχικά απασχολούμενους είναι διακινούμενοι εργαζόμενοι, οι οποίοι όχι μόνον δεν εργάζονται στον τόπο κατοικίας τους, αλλά συχνά έχουν μεταναστεύσει από άλλο κράτος.

2.2.3

Κατά την ανάλυση των αριθμητικών δεδομένων της απασχόλησης, πρέπει να διασαφηνισθούν πλήρως οι διάφορες κατηγοριοποιήσεις, π.χ. σε σχέση με το μέγεθος της επιχείρησης, την κατάταξη σε κλάδους και τομείς και, ιδιαιτέρα, αναφορικά με την οριοθέτηση της κηπουρικής και του τομέα παροχής γεωργικών υπηρεσιών.

3.1

Η γνωμοδότηση έχει επείγοντα χαρακτήρα για τους ακόλουθους λόγους:

4.1

Το φαινόμενο των διακινούμενων εργαζομένων οφείλεται ουσιαστικά στα διαφορετικά βιοτικά επίπεδα μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών. Η διακίνηση των εργαζομένων προκαλεί μάλιστα μακροπρόθεσμη έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού στα κράτη προέλευσης. Στις περιοχές αυτές καταβάλλονται μεν προσπάθειες για την καταπολέμηση του φαινομένου της έλλειψης εργατικού δυναμικού, όχι όμως μέσω της αύξησης του εισοδήματος και της βελτίωσης των εκπαιδευτικών προτύπων, αλλά μέσω της προσέλκυσης εργαζομένων, επί του παρόντος από ακόμα φτωχότερες περιοχές, στο δε μέλλον κυρίως από περιοχές εκτός της ΕΕ.

4.2

Μία άλλη αιτία της έλλειψης εργατικού δυναμικού συνίσταται στις μέχρι σήμερα δυσχερείς και ασυνήθιστες συνθήκες απασχόλησης στους επιμέρους τομείς. Οι διακινούμενοι εργαζόμενοι ακολουθούν τις ανάγκες της αγοράς. Στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς εργασίας κινούνται προς την κατεύθυνση στην οποία επικρατούν οι εκάστοτε καλύτερες για αυτούς συνθήκες.

4.3

Οι διακινούμενοι εργαζόμενοι έρχονται διαρκώς αντιμέτωποι με νέα προβλήματα:

5.1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή με στόχο την τόνωση της απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών για την ενίσχυση της διαφάνειας στη γεωργική απασχόληση. Οι προσπάθειες αυτές περιλαμβάνουν τη συλλογή στατιστικών στοιχείων για την απασχόληση των εργαζομένων και των δύο φύλων, όπως επίσης την ευρεία ενημέρωση των εργαζομένων σε σχέση με τις βιοτικές και εργασιακές συνθήκες που επικρατούν στο εκάστοτε κράτος.

5.1.2

Μέχρι σήμερα η γεωργική πολιτική επικεντρώθηκε στις ποιοτικές και ποσοτικές πτυχές των προϊόντων. Ωστόσο δεν έχει ακόμη εξετασθεί πώς είναι τώρα και πώς θα είναι στο μέλλον η κατάσταση των εργαζομένων στον τομέα.

5.1.3

Πρέπει να συγκεκριμενοποιηθούν εκτενέστερα οι στόχοι των στρατηγικών του Γκέτεμποργκ και της Λισσαβόνας. Κατά την περαιτέρω εξέλιξη μίας αειφόρου γεωργίας, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη όχι μόνον η οικονομική και η οικολογική, αλλά και η κοινωνική διάσταση.

5.1.4

Όλοι οι παράγοντες οφείλουν να θέσουν ως πρωταρχικό στόχο την εξάλειψη των ανισοτήτων στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Τούτο δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συνεχιζόμενης προσέλευσης στην Ευρώπη φθηνού εργατικού δυναμικού από ολοένα πιο απομακρυσμένες περιοχές. Μία ιδιαίτερη πτυχή του ευρωπαϊκού μοντέλου συνίσταται στη δημιουργία κοινής κοινωνικής ζωής στην Ευρώπη, χωρίς γκέτο διακινούμενων εργαζομένων, στα οποία επικρατούν αντίξοες συνθήκες διαβίωσης και στέγασης και τα οποία είναι κοινωνικά και πολιτισμικά αποκομμένα από το τοπικό γίγνεσθαι.

5.1.5

Στις περαιτέρω έρευνες και στις συνεπόμενες δυνητικές λύσεις που θα προταθούν, πρέπει να συνεκτιμηθεί περισσότερο η πτυχή του φύλου.

5.1.6

Εξακολουθεί να μην υφίσταται το αναγκαίο πλαίσιο συνθηκών! Καλούνται όλοι οι παράγοντες να προσφέρουν τη συμβολή τους.

5.1.7

Οι διακινούμενοι εργαζόμενοι θα πρέπει να εξισωθούν με το τοπικό εργατικό δυναμικό. Η επιτροπή οφείλει να συμβάλει σε αυτή τη διαδικασία στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της. Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η θέσπιση ελαχίστων προτύπων. Τα ελάχιστα αυτά πρότυπα συνιστούν ορθή βάση για μια ευρεία συζήτηση σχετικά με την ποιότητα της εργασίας.

5.2.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι κοινωνικοί εταίροι, στα πλαίσια του κοινωνικού διαλόγου, προκειμένου να προωθήσουν την ανάπτυξη της επαγγελματικής κατάρτισης στο γεωργικό τομέα και κυρίως την αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων εκ μέρους των εξουσιοδοτημένων από τα κράτη μέλη οργάνων. Το υπό σύσταση ευρωπαϊκό γεωργικό διαβατήριο, αποσκοπεί στη διευκόλυνση της κινητικότητας του αγροτικού εργατικού δυναμικού στην εσωτερική αγορά της ΕΕ. Το γεωργικό διαβατήριο δεν θα πρέπει να λειτουργεί εις βάρος των εργαζομένων εκείνων οι οποίοι είναι εφοδιασμένοι με αυτό, αλλά θα πρέπει απλά να αποτελεί ένα κίνητρο για την κτήση της απαιτούμενης επαγγελματικής κατάρτισης.

5.2.2

Η διαφάνεια στα διπλώματα κατάρτισης μπορεί ταυτόχρονα να συμβάλει στην κινητικότητα των εργαζομένων, διευκολύνοντας την μετεγκατάσταση και την ανάληψη εργασίας σε άλλα κράτη. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής στα πλαίσια της στήριξης του σχεδίου των κοινωνικών εταίρων για τη θέσπιση ενός «γεωργικού διαβατηρίου».

5.2.3

Οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις κυβερνήσεις των ενδιαφερομένων κρατών μελών, να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν σχέδια για την καταπολέμηση της παράνομης απασχόλησης.

5.3.1

Η κοινωνική ασφάλιση των εποχικά απασχολούμενων χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Οι εργαζόμενοι, οι οποίοι επί σειρά ετών απασχολούνται σε εποχική βάση, δεν θα πρέπει να βρίσκονται, όσον αφορά την κοινωνική τους ασφάλιση, σε μειονεκτική θέση έναντι των υπολοίπων εργαζομένων. Προκειμένου να επιτευχθεί το παραπάνω χρειάζεται μεταξύ άλλων:

5.3.2

Οι εργαζόμενοι πρέπει να ενημερώνονται στη μητρική τους γλώσσα για τη νομοθεσία της χώρας υποδοχής, τις συλλογικές συμβάσεις και για τις συνήθειες που επικρατούν, π.χ. σχετικά με τις αποδοχές, την οργάνωση, την κοινωνική ασφάλιση, τη φορολογία, τη νομοθεσία για το περιβάλλον κλπ. Η ΕΕ πρέπει συγχρόνως να σέβεται το ρόλο των εταίρων των συλλογικών συμβάσεων και να μην νομοθετεί σε τομείς που υπάγονται σε εκείνους των εθνικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας.

5.4.1

Οι διακινούμενοι εργαζόμενοι δικαιούνται αξιοπρεπείς συνθήκες στέγασης στη χώρα προορισμού τους. Χρειάζεται να θεσπισθεί ένα πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στο οποίο θα καθορίζονται τα βασικά πρότυπα για τη στέγαση των διακινούμενων εργαζομένων.

5.5.1

Η ΕΟΚΕ τάσσεται εδώ και χρόνια σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις της υπέρ της βιώσιμης οικονομικής δραστηριότητας. Η βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα, ακτός από μια οικολογική διάσταση, έχει και επιχειρηματικές και κοινωνικές πτυχές. Ένα μη κρατικό, εθελούσιο σύστημα πιστοποίησης για μια «δίκαιη εποχική εργασία» θα μπορούσα να καταστήσει τον ανταγωνισμό περισσότερο θεμιτό. Κριτήρια εθελουσίας πιστοποίησης θα μπορούσαν να είναι τα ακόλουθα:

Στόχος της πιστοποίησης είναι:

5.6.1

Στον τομέα της ευρωπαϊκής γεωργίας παρατηρείται πληθώρα προγραμμάτων και σχεδίων ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος, που αποσκοπούν στην ενίσχυση της κινητικότητας εντός του τομέα και στη βελτίωση της κατάστασης των εποχικά απασχολούμενων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προχωρήσει σε μέτρα για την αξιολόγηση και τη διάδοση των εμπειριών των ορθών πρακτικών («good-practice»).

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/29

1.1

Τα Εθνικά Συμβούλια Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΕΣΒΑ) μπορούν να είναι ισχυροί και δυναμικοί συντελεστές της βιώσιμης ανάπτυξης, διότι μπορούν να παρέχουν ανεξάρτητες συμβουλές και να προωθούν τον διάλογο για τη βιώσιμη ανάπτυξη με την κοινωνία των πολιτών και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

1.2

Η επισκόπηση των ΕΣΒΑ ανά την ΕΕ παρουσιάζει μια εικόνα με μεγάλη ποικιλία. Ενώ ορισμένα κράτη μέλη δεν έχουν καθόλου ή έχουν μόνο ανενεργά εθνικά συμβούλια, εκείνα που είναι ενεργά διαφέρουν σημαντικά ως προς τις αρμοδιότητες, τη σύνθεση, την ανεξαρτησία, τους πόρους, καθώς και ως προς τον αντίκτυπο των εργασιών τους.

1.3

Ενόψει των θετικών εμπειριών στα κράτη μέλη με «ισχυρά» ΕΣΒΑ, η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα συμβούλιά τους ή να δημιουργήσουν λειτουργικά και αποτελεσματικά εθνικά συμβούλια όπου δεν υπάρχουν ακόμη.

1.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα ΕΣΒΑ θα πρέπει:

2.1

Βιώσιμη ή αειφόρος ανάπτυξη σημαίνει κάλυψη των αναγκών της σημερινής γενιάς χωρίς να υπονομεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. Πρόκειται για πρωταρχικό στόχο της ΕΕ, που διέπει όλες τις πολιτικές και τις δράσεις της. Βασίζεται στις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας των φύλων, της αλληλεγγύης, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας και των ίσων ευκαιριών για όλους.

2.2

Το 1992, μετά τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών στο Ρίο, η βιώσιμη ανάπτυξη έγινε ένα παγκόσμια αναγνωρισμένο πεδίο πολιτικής. Η ιδέα της σύστασης συμβουλευτικών οργάνων όπως τα ΕΣΒΑ προέκυψε επίσης από τη Διάσκεψη του Ρίο. Το πρόγραμμα δράσης για τον 21ο αιώνα «Agenda 21», που είναι επίσης αποτέλεσμα του Ρίο, δηλώνει ότι«οι εθνικές στρατηγικές για τη βιώσιμη ανάπτυξη θα πρέπει να αναπτυχθούν με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή», ενώ οι συστάσεις του Γιοχάνεσμπουργκ το 2002 έκαναν επίσης έκκληση για τη σύσταση συμβουλίων βιώσιμης ανάπτυξης.

2.3

Στην ΕΕ, η πρώτη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη υιοθετήθηκε στο Γκέτεμποργκ το 2001. Για να γίνει αυτή η στρατηγική σφαιρικότερη και αποτελεσματικότερη, η Επιτροπή άρχισε το 2004 μια διαδικασία επανεξέτασης και τον Ιούνιο του 2006 το Συμβούλιο υιοθέτησε την ανανεωμένη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη στη διευρυμένη Ευρώπη (1). Η ανανεωμένη αυτή στρατηγική αποσκοπεί στην υλοποίηση της μακροπρόθεσμης δέσμευσης της Ευρώπης να επιτύχει τον στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης.

2.4

Κατόπιν των συστάσεων που διατυπώθηκαν στα συμπεράσματα του ΟΗΕ και αργότερα της ΕΕ, όργανα σαν τα ΕΣΒΑ άρχισαν να συγκροτούνται τη δεκαετία του 1990 σε διάφορες χώρες, με κύριο στόχο να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική υλοποίηση του προγράμματος «Agenda 21» και την πρακτική εφαρμογή των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης. Μερικές κυβερνήσεις συνέστησαν διυπουργικά συντονιστικά όργανα (π.χ. Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης της Ουγγαρίας, 1993), άλλες προτίμησαν μικτά όργανα όπως η Εθνική Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης της Φινλανδίας (1993) και άλλες, πάλι, δημιούργησαν συμβούλια με μέλη προερχόμενα από την κοινωνία των πολιτών, όπως το Εθνικό Συμβούλιο του Βελγίου (1993) και η Στρογγυλή Τράπεζα για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του Ηνωμένου Βασιλείου (1994). Αργότερα ακολούθησαν και άλλες χώρες, ενώ, από τα όργανα που είχαν συσταθεί νωρίτερα, μερικά αναδιαρθρώθηκαν και άλλα στην πορεία του χρόνου καταργήθηκαν.

2.5

Η ανανεωμένη στρατηγική της ΕΕ δηλώνει ότι«τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ενισχύσουν (ή, όπου αυτά δεν υπάρχουν ακόμα, να τα δημιουργήσουν) εθνικά συμβουλευτικά συμβούλια με τη συμμετοχή πολλών ενδιαφερομένων μερών σχετικά με την αειφόρο ανάπτυξη, προκειμένου να δίνουν ερεθίσματα για συζήτηση κατόπιν ενημέρωσης, να βοηθούν κατά την προετοιμασία των Εθνικών Στρατηγικών Αειφόρου Ανάπτυξης ή/και να συμβάλλουν στις αξιολογήσεις της εθνικής και ενωσιακής προόδου. Τα εθνικά συμβούλια αειφόρου ανάπτυξης προορίζονται να αυξήσουν τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε θέματα αειφορίας και να συμβάλουν στην καλύτερη σύνδεση διαφορετικών πολιτικών και επιπέδων πολιτικής, χρησιμοποιώντας και το δίκτυο των Ευρωπαϊκών Συμβουλευτικών Συμβουλίων Περιβαλλοντικής και Αειφόρου Ανάπτυξης (EEAC)».

2.6

ΕΣΒΑ έχουν πλέον συσταθεί επίσημα σε αρκετά κράτη μέλη. Λόγω της διαφορετικής ιστορικής πορείας κάθε κράτους μέλους, τα ΕΣΒΑ εμφανίζονται με ποικίλες μορφές ανά την ΕΕ. Κάποιο είδος συμβουλίου για τη βιώσιμη ανάπτυξη ή την περιβαλλοντική πολιτική υπάρχει σε 24 κράτη μέλη, εκ των οποίων 8 έχουν συμβούλια ειδικά για τη βιώσιμη ανάπτυξη, ενώ άλλα 6 έχουν περιβαλλοντικά συμβούλια με μέλη ενδιαφερόμενους ή εμπειρογνώμονες που αναπτύσσουν δραστηριότητα και στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης. Άλλες χώρες έχουν κυβερνητικά συντονιστικά όργανα που ονομάζονται συμβούλια και σε ορισμένα συμμετέχει και η κοινωνία των πολιτών. Μερικά από τα όργανα αυτά είναι ανενεργά. Σε πολλές χώρες όπου οι περιφέρειες έχουν σημαντικές εξουσίες, έχουν συσταθεί και περιφερειακά συμβούλια επιπροσθέτως των εθνικών. Η ραγδαία ανάπτυξη των ΕΣΒΑ δείχνει ότι έχουν δυνατότητες και ότι θα μπορούσαν να παράσχουν προστιθέμενη αξία στη διαδικασία διαμόρφωσης των πολιτικών και στον διάλογο με την ευρύτερη κοινωνία.

2.7

Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης είναι να εξετάσει τον ρόλο των ΕΣΒΑ, τις αρμοδιότητές τους, τη σύνθεση, τους πόρους, τις μεθόδους εργασίας τους και, πάνω απ' όλα, τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Η γνωμοδότηση αποσκοπεί επίσης, ως ένα βαθμό, στην εξέταση της αποτελεσματικότητας των ΕΣΒΑ, χωρίς να λησμονείται ότι σε μια τέτοια αξιολόγηση πάντα υπεισέρχεται κάποια υποκειμενικότητα. Η αξιολόγηση βασίζεται ιδίως σε μία έρευνα που διεξήχθη από το δίκτυο EEAC (2), στα αποτελέσματα ενός ερωτηματολογίου που έστειλε η ΕΟΚΕ σε διάφορα εθνικά σημεία εστίασης και ΕΣΒΑ και στις συμβολές ορισμένων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Πραγματοποιήθηκαν επίσης συνεντεύξεις με εκπροσώπους των ΕΣΒΑ και της κοινωνίας των πολιτών.

3.1

Η ακόλουθη επισκόπηση των ΕΣΒΑ παρουσιάζει μια εικόνα με μεγάλη ποικιλία:

3.2

Μπορούμε να προσδιορίσουμε τέσσερα βασικά καθήκοντα των ΕΣΒΑ:

3.2.1

Τα τέσσερα αυτά καθήκοντα δεν εκπληρώνονται από τα ΕΣΒΑ σε όλα τα κράτη μέλη. Σε μερικά κράτη μέλη οι αρμοδιότητές τους είναι πολύ πιο περιορισμένες, ενώ σε άλλα, παρότι τα προαναφερθέντα καθήκοντα έχουν ανατεθεί στα ΕΣΒΑ, δεν εκπληρώνονται ή εκπληρώνονται μόνο εν μέρει. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι ορισμένα ΕΣΒΑ συνεδριάζουν πολύ σπάνια (2-3 φορές το χρόνο). Άλλα συνεδριάζουν συχνότερα και έχουν, επιπλέον, ομάδες εργασίας (οι ομάδες εργασίας που συγκροτούνται στο πλαίσιο προπαρασκευαστικών ομάδων για συγκεκριμένο έργο φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε σύγκριση με τις στατικές ομάδες που εστιάζουν σε ένα θέμα). Σε ορισμένα κράτη μέλη, τα ΕΣΒΑ έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν από τα αρχικά στάδια στην εθνική στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, ενώ σε άλλα η συμβολή τους ζητείται πολύ αργά ή δεν ζητείται καθόλου. Ο αριθμός των εκθέσεων που παράγουν τα ΕΣΒΑ κυμαίνεται από 0 έως περισσότερες από 10 ετησίως. Τα καλά εδραιωμένα ΕΣΒΑ έχουν τακτικές επαφές με τα ενδιαφερόμενα μέρη και διοργανώνουν δημόσιες εκδηλώσεις ή συνεδριάσεις εμπειρογνωμόνων σε τακτική βάση.

3.3

Τα ΕΣΒΑ ποικίλλουν σε μέγεθος και σύνθεση· ο αριθμός των μελών τους κυμαίνεται από 15 στη Γερμανία έως 78, 81 και 90 στο Βέλγιο, τη Φινλανδία και τη Γαλλία αντιστοίχως. Πολλά ΕΣΒΑ περιλαμβάνουν εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών (επιχειρήσεων, συνδικαλιστικών ενώσεων, ΜΚΟ και ερευνητικών ιδρυμάτων). Άλλα περιλαμβάνουν επίσης εκπροσώπους διάφορων κρατικών φορέων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το κυβερνητικό συντονιστικό όργανο ονομάζεται «Συμβούλιο» και μπορεί να περιλαμβάνει ένα μικρό αριθμό ενδιαφερομένων. Συχνά εκπροσωπούνται επίσης οι τοπικές και περιφερειακές αρχές. Ορισμένοι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών έχουν εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους για την ανεπαρκή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στο εθνικό τους συμβούλιο και στις διαδικασίες της αειφόρου ανάπτυξης εν γένει.

3.4

Καθώς τα ΕΣΒΑ συγκροτούνται και χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση, έχουν κάποια «εξάρτηση» από αυτή. Για να κερδίσουν τον σεβασμό τόσο των κρατικών φορέων όσο και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, πρέπει να επιτύχουν τον σωστό βαθμό ανεξαρτησίας και η εξεύρεση αυτής της ισορροπίας είναι δύσκολο έργο. Οι διαδικασίες επιλογής ποικίλλουν, αλλά γενικά τα μέλη ορίζονται από την κυβέρνηση, κατά κανόνα βάσει προτάσεων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που εκπροσωπούνται στο συμβούλιο. Ένα άλλο θέμα είναι το προσωπικό που εργάζεται στο συμβούλιο, το οποίο σε πολλές χώρες προέρχεται από κρατικές υπηρεσίες. Αυτό ενδέχεται να περιορίζει τον βαθμό ανεξαρτησίας του συμβουλίου. Επίσης, σε πολλά ΕΣΒΑ ο πρόεδρος είναι μέλος της κυβέρνησης.

3.5

Οι πόροι που διατίθενται στα ΕΣΒΑ είναι πολύ άνισοι· αυτό ισχύει τόσο για τους ανθρώπινους πόρους όσο και για τον διαθέσιμο προϋπολογισμό. Σε ορισμένες χώρες, όταν η γραμματεία στεγάζεται σε υπουργείο, υπάρχει μόνο ένας διοικητικός υπάλληλος, ο οποίος μάλιστα συχνά δεν εργάζεται αποκλειστικά για το ΕΣΒΑ. Ο συνολικός αριθμός των υπαλλήλων κυμαίνεται από λιγότερους από 1 έως περίπου 20. Το μεγαλύτερο ΕΣΒΑ είναι το βρετανικό, με 58 υπαλλήλους. Δεν έχουν όλα τα ΕΣΒΑ δικό τους προϋπολογισμό. Οι προϋπολογισμοί τους κυμαίνονται από κάτω του 0,1 εκατ. ευρώ έως περίπου 1 εκατ. ευρώ, εκτός από το συμβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, που διαθέτει προϋπολογισμό 5,5 εκατ. ευρώ.

3.6

Δεν είναι εύκολο να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος των εργασιών των ΕΣΒΑ, αλλά από τις πληροφορίες που λάβαμε μπορούμε να εξαγάγουμε μερικά συμπεράσματα. Φαίνεται, για παράδειγμα, ότι, σε αρκετές χώρες όπου το ΕΣΒΑ έχει ισχυρή εντολή, πολλές από τις συστάσεις του ενσωματώνονται στις κυβερνητικές πολιτικές και ιδιαίτερα στην εθνική στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη. Ορισμένα ΕΣΒΑ έχουν σαφώς καλή πρόσβαση στους υπουργούς και στα υπουργεία του κράτους και ζητείται τακτικά η γνώμη τους για τη χάραξη των πολιτικών. Άλλα ΕΣΒΑ διατηρούνται σε απόσταση. Μπορούμε επίσης να πούμε πως ορισμένα ΕΣΒΑ έχουν καταφέρει να αναπτύξουν επαφές με πολλά ενδιαφερόμενα μέρη και με το ευρύτερο κοινό, προσελκύοντας πολλούς συμμετέχοντες στις εκδηλώσεις τους και εξασφαλίζοντας έτσι ισχυρή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης.

3.7

Τα ΕΣΒΑ μπορούν να είναι ισχυροί και δυναμικοί συντελεστές της βιώσιμης ανάπτυξης. Μπορούν να παρέχουν ανεξάρτητες συμβουλές και ευρύ φάσμα γνώσεων, να προωθούν τον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών και τα ενδιαφερόμενα μέρη, να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη πιο μακροπρόθεσμων στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και να επιτελούν μια πολύτιμη λειτουργία επισήμανσης των ελλείψεων.

3.8

Ενώ ορισμένα κράτη μέλη δεν έχουν καθόλου ή έχουν μόνο ανενεργά εθνικά συμβούλια, εκείνα που είναι ενεργά διαφέρουν σημαντικά ως προς τις αρμοδιότητες, τη σύνθεση, την ανεξαρτησία, τους πόρους, καθώς και ως προς τον αντίκτυπο των εργασιών τους. Αυτό είναι αποτέλεσμα ποικίλων παραγόντων: του μεγέθους και της πολιτικής οργάνωσης της χώρας, του ρόλου που αποδίδει η κυβέρνηση στην πολιτική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, της παράδοσης όσον αφορά τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, της ύπαρξης άλλων οργάνων που καλύπτουν μερικώς τις αρμοδιότητες του ΕΣΒΑ, της διάθεσης της κυβέρνησης να δεχθεί συμβουλές από ένα άλλο όργανο κλπ.

3.9

Το πλήρες δυναμικό των ΕΣΒΑ δεν αξιοποιείται σε όλα τα κράτη μέλη. Σε ορισμένα, η σύσταση του ΕΣΒΑ μοιάζει περισσότερο με έργο «βιτρίνας» παρά με προσπάθεια για πραγματική συμβολή της κοινωνίας των πολιτών. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές χώρες με καλά εδραιωμένα ΕΣΒΑ, που ανταποκρίνονται στον ρόλο τους και έχουν πραγματικό αντίκτυπο.

3.10

Τα περισσότερα ΕΣΒΑ δεν φαίνεται να έχουν επαρκείς πόρους για να εκπληρώσουν όλα τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί. Απαιτείται σημαντικό εργατικό δυναμικό και χρηματοδότηση για να συγκεντρωθούν τα στοιχεία, να αναλυθούν οι πολιτικές και ο αντίκτυπός τους, να διοργανωθούν οι συνεδριάσεις του συμβουλίου και οι εκδηλώσεις συμμετοχής του κοινού, να παραχθούν τεκμηριωμένες και έγκυρες εκθέσεις και να προαχθούν ενεργά στην κυβέρνηση και αλλού.

3.11

Σε μερικά κράτη μέλη, η κυβέρνηση φαίνεται πως έχει πολύ ισχυρό ρόλο, π.χ. όσον αφορά τον ορισμό των μελών του ΕΣΒΑ, τον αριθμό των εκπροσώπων της κυβέρνησης στους κόλπους του και το προσωπικό που απασχολείται σ' αυτό. Στις περιπτώσεις αυτές, υπάρχει κίνδυνος να κυριαρχεί στις εργασίες του συμβουλίου η άποψη της κυβέρνησης, περιορίζοντας έτσι τη δυνατότητα του ΕΣΒΑ να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο βοηθώντας την κυβέρνηση να υπερβεί τις βραχυπρόθεσμες πολιτικές σκοπιμότητες και να περάσει σε πιο μακροπρόθεσμους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης.

3.12

Τα ΕΣΒΑ έχουν διαφορετικές εμπειρίες όσον αφορά την προώθηση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης. Τα διάφορα συμβούλια ανά την Ευρώπη θα είχαν πολλά να μάθουν το ένα από το άλλο όσον αφορά την ανάπτυξη ορθών πρακτικών για αυτό το θέμα.

3.13

Για πολλά θέματα βιώσιμης ανάπτυξης η αρμοδιότητα επιμερίζεται μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών. Τα περισσότερα ΕΣΒΑ, όμως, έχουν περιορισμένη ικανότητα να επικεντρωθούν στις ευρωπαϊκές πτυχές ή να ασκήσουν κάποια επιρροή στις Βρυξέλλες. Αντιμετώπισαν εν μέρει αυτό το πρόβλημα με τη σύσταση του δικτύου τους, του EEAC, το οποίο αποκτά όλο και πιο σημαντική φωνή σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης στην Ευρώπη.

4.1

Ενόψει των θετικών εμπειριών στα κράτη μέλη με «ισχυρά» ΕΣΒΑ, η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα συμβούλιά τους ή να δημιουργήσουν λειτουργικά και αποτελεσματικά συμβούλια όπου δεν υπάρχουν ακόμη.

4.2

Η σύνθεση, η εντολή και οι λειτουργίες των ΕΣΒΑ διαφέρουν από χώρα σε χώρα ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες και πολιτικές διαρθρώσεις. Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στις ακόλουθες γενικές συστάσεις για τις βασικές πτυχές των ΕΣΒΑ.

4.2.1

Σύνθεση: Τα ΕΣΒΑ έχουν μεγαλύτερο κύρος και αξιοπιστία εάν περιλαμβάνουν εκπροσώπους όλων των σημαντικών τομέων της κοινωνίας που ενδιαφέρονται για τα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης. Όσο ευρύτερη βάση έχει η σύνθεσή τους, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να μπορέσουν να βρεθούν λύσεις που θα είναι ευρέως αποδεκτές.

4.2.2

Εντολή και όραμα: Για να επιτευχθεί βιώσιμη ανάπτυξη, οι υπεύθυνοι για τη λήψη των αποφάσεων πρέπει να αναπτύξουν μια μακροπρόθεσμη θεώρηση και να λαμβάνουν υπόψη, πέρα από τα άμεσα και βραχυπρόθεσμα πολιτικά μελήματα, και τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών και του πλανήτη ως συνόλου. Τα ΕΣΒΑ μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διάρθρωση αυτού του μακροπρόθεσμου οράματος. Για να επιτελέσουν αποτελεσματικά αυτόν τον ρόλο, χρειάζονται μέλη με όραμα, κύρος και υπόσταση στην κοινωνία, ικανά να διαμορφώνουν ανεξάρτητη άποψη και να θέτουν υπό αμφισβήτηση τις τρέχουσες πολιτικές και πρακτικές.

4.2.3

Ανεξαρτησία: Τα ΕΣΒΑ θα μπορούσαν να ασκήσουν εντονότερη επιρροή για πιο βιώσιμη ανάπτυξη, εάν είχαν επαρκή βαθμό ανεξαρτησίας από την κυβέρνηση και μπορούσαν να επιλαμβάνονται δύσκολων πολιτικών ζητημάτων, όπου ενδέχεται να υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των βραχυπρόθεσμων πολιτικών στόχων και των πιο μακροπρόθεσμων αναγκών αειφορίας.

4.2.4

Πεδίο δραστηριότητας: Τα ΕΣΒΑ θα πρέπει να διαδραματίζουν από τα αρχικά στάδια σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των στρατηγικών για την αειφόρο ανάπτυξη (και άλλων συναφών στρατηγικών) και στην παρακολούθηση της εφαρμογής τους. Αυτό σημαίνει ενασχόληση με ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται με την αειφορία όπως η αλλαγή του κλίματος, οι πολιτικές ενέργειας και μεταφορών, η βιοποικιλότητα, τα αγροτικά και γεωργικά θέματα και η συνολική διαχείριση της οικονομίας με βιώσιμο τρόπο. Τα ΕΣΒΑ θα είναι πιο παραγωγικά εάν είναι ικανά, όχι μόνο να ανταποκρίνονται στις αιτήσεις της κυβέρνησης να μελετήσουν συγκεκριμένα θέματα, αλλά και να προβάλλουν άλλους τομείς, τους οποίους θεωρούν σημαντικούς, με δική τους πρωτοβουλία.

4.2.5

Πρόσβαση στις πληροφορίες: Για να επιτελούν δεόντως τον ρόλο τους, τα ΕΣΒΑ πρέπει να μπορούν να συγκεντρώνουν στοιχεία από όλες τις σχετικές πηγές και, ιδιαίτερα, να έχουν καλή πρόσβαση στις κρατικές πληροφορίες και στο σκεπτικό της κυβέρνησης.

4.2.6

Προώθηση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης: Ένας σημαντικός ρόλος των ΕΣΒΑ είναι η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού. Μπορούν να διαδραματίσουν πολύτιμο ρόλο βοηθώντας τις αρμόδιες αρχές να εντάξουν την οπτική της βιώσιμης ανάπτυξης στην επίσημη και την άτυπη εκπαίδευση. Μπορούν επίσης να προωθήσουν την ευρύτερη κατανόηση των θεμάτων της βιώσιμης ανάπτυξης στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Με τη δημοσίευση ετήσιων εκθέσεων για την «κατάσταση της αειφορίας», τα ΕΣΒΑ θα μπορούσαν να επισύρουν μεγαλύτερη προσοχή σε αυτό το θέμα και να ενθαρρύνουν τη δημόσια συζήτηση.

4.2.7

Πόροι: Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν επαρκή χρηματοδότηση των ΕΣΒΑ, ώστε να μπορούν να εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους και να παρέχουν πραγματική προστιθέμενη αξία στις συζητήσεις και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με τα θέματα της αειφορίας.

4.2.8

Δράση στο ευρωπαϊκό επίπεδο: Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα ΕΤΒΑ να ανταλλάσσουν εμπειρίες και βέλτιστες πρακτικές και να διατηρούν ανοιχτό διάλογο μεταξύ τους, ιδίως μέσω της ενίσχυσης του δικτύου των Ευρωπαϊκών Γνωμοδοτικών Συμβουλίων Περιβαλλοντικής και Αειφόρου Ανάπτυξης (EEAC). Κατ' αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθεί μια ισχυρή ευρωπαϊκή φωνή υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης.

4.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης στα ΕΣΒΑ να επιδιώξουν να αναπτύξουν την ικανότητά τους να συνδιαλέγονται μεμονωμένα και συλλογικά με τα ευρωπαϊκά όργανα σε σχέση με ευρωπαϊκές πτυχές της πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη από τη σκοπιά της κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΟΚΕ (και ιδιαίτερα το Παρατηρητήριο της Βιώσιμης Ανάπτυξης) θα μπορούσαν να διαδραματίσουν χρήσιμο ρόλο εν προκειμένω, διευκολύνοντας τη μεγαλύτερη συμμετοχή των ΕΣΒΑ σε ευρωπαϊκά θέματα βιώσιμης ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να επιδιώξει να αναπτύξει διάλογο σε τακτική βάση με το δίκτυο EEAC και τα μέλη του σχετικά με επίκαιρα θέματα. Θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει πανευρωπαϊκές συγκριτικές μελέτες για τέτοια θέματα, εστιάζοντας ιδίως στη συμβολή και στον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να επισημαίνει και να προβάλλει παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών.

4.4

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι ουσιώδη σημασία έχει επίσης η συμμετοχή του ευρύτερου κοινού στα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης, πέρα και πάνω από τις δραστηριότητες των εθνικών συμβουλίων. Καλεί, συνεπώς, τις αρχές του εθνικού, του περιφερειακού και του τοπικού επιπέδου να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις πολιτικές αποφάσεις που έχουν έντονη διάσταση αειφορίας. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές για τη θέσπιση ελάχιστων κριτηρίων ορθής πρακτικής όσον αφορά τη συμμετοχή του κοινού. Για να υποστηριχθεί αυτή η συμμετοχή, η ΕΟΚΕ συνιστά να διεξάγεται τακτικά συγκριτική αξιολόγηση ή βράβευση των βέλτιστων πρακτικών. Τα ΕΣΒΑ θα πρέπει επίσης να φροντίζουν να συνεργάζονται στενά με τις άλλες οργανώσεις και τα όργανα που ασχολούνται με τη βιώσιμη ανάπτυξη στη χώρα τους, συμπεριλαμβανομένων των Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών όπου υπάρχουν.

4.5

Τελειώνοντας, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το έργο των ΕΣΒΑ θα είναι εποικοδομητικό μόνον εάν οι κυβερνήσεις έχουν τη διάθεση να ακούν και να ακολουθούν τις συμβουλές τους και εάν λάβουν συγκεκριμένα μέτρα, μεταξύ των οποίων και διάθεση επαρκούς χρηματοδότησης, για τη στροφή των εθνικών πολιτικών προς μία πιο βιώσιμη προσέγγιση.

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/33

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση της Επιτροπής για ανάληψη δράσης τόσο σε διεθνές όσο και σε περιφερειακό επίπεδο με στόχο τη μεταβολή, το συντομότερο δυνατόν, των σημερινών απαράδεκτων πρακτικών διάλυσης των πλοίων.

1.2

Η διεθνής βιομηχανία διάλυσης πλοίων, όπως είναι διαρθρωμένη επί του παρόντος, καλύπτει από ασφαλείς ελεγχόμενες ναυπηγικές δεξαμενές έως παραλίες όπου τα σκάφη διαλύονται χειρωνακτικά με την εφαρμογή ελάχιστων μέτρων υγείας, ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος. Σήμερα, τα περισσότερα εμπορικά πλοία κλείνουν τον κύκλο ζωής τους σε μία από αυτές τις παραλίες της Νότιας Ασίας. Υπάρχει σε παγκόσμια κλίμακα σοβαρή έλλειψη εγκαταστάσεων διάλυσης συμβατών με τις αρχές της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας.

1.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία ότι η επικρατούσα κατάσταση θα επιδεινωθεί λόγω της «διόγκωσης» του αριθμού των πλοίων τα οποία θα τεθούν εκτός λειτουργίας τα επόμενα έτη μετά τη σταδιακή απόσυρση των μονοπύθμενων δεξαμενόπλοιων σε παγκόσμια κλίμακα, λόγω της υπάρχουσας καθυστέρησης της διάλυσης περίπου 15 εκατομμυρίων τόνων εκτοπίσματος άφορτου πλοίου (LDT) (1) και λόγω της πρόσφατης άνθησης της ναυπηγικής βιομηχανίας. Καθώς ένα μέρος των πλεονασματικών σκαφών τα οποία θα πρέπει να αποσυρθούν τα επόμενα έτη έχει προκύψει ως αποτέλεσμα μέτρων που έλαβε ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΔΝO) ύστερα από προτροπή της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντός της, η ΕΕ έχει σαφή ευθύνη για την ανάληψη δράσης.

1.4

Σημειωτέον ότι οι ορισμένοι πλοιοκτήτες δεν προβλέπουν στα λειτουργικά τους έξοδα την ασφαλή ελεγχόμενη διάθεση των πλοίων στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς (2) αντιλαμβάνονται την ανάγκη ανάληψης δράσης και αρχίζουν να εφαρμόζουν εθελοντικά μέτρα.

1.5

Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι, παρόλο που η ΕΕ διαθέτει το νομοθετικό πλαίσιο για την αποτροπή της διάλυσης των πλοίων που πραγματοποιούν το τελικό τους ταξίδι σε τοποθεσίες με ανεπαρκείς εγκαταστάσεις, αυτό παρακάμπτεται εύκολα. Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα υποστηρίξει — τελευταία φορά δε τον Μάρτιο του 2007 στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη Βίβλο Προς μια μελλοντική θαλάσσια πολιτική για την Ένωση  (3) — ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να κυρώσουν άμεσα τις διεθνείς συμβάσεις σχετικά με την ασφάλεια στη θάλασσα και την προστασία του περιβάλλοντος και να διασφαλίσουν την ορθή εφαρμογή τους.

1.6

Είναι σαφές ότι η διάλυση σκαφών στο τέλος του κύκλου ζωής τους αποτελεί ένα σύνθετο τομέα που συνεπάγεται σημαντική συνεισφορά σε θέσεις απασχόλησης και πρώτες ύλες προς όφελος των αναπτυσσόμενων χωρών οι οποίες εφαρμόζουν πρακτικές διάλυσης χαμηλού κόστους. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η διαρθρωτική φτώχεια και άλλα κοινωνικά και νομικά προβλήματα που υφίστανται σε ορισμένες περιοχές της Νότιας Ασίας συνδέονται στενά με την απουσία ή την αδυναμία εφαρμογής ακόμη και στοιχειωδών προτύπων ασφάλειας στο χώρο εργασίας και των ελάχιστων προτύπων εργασίας και προστασίας του περιβάλλοντος.

1.7

Ένα ισχυρό διεθνές καθεστώς για την αναγνώριση, τον έλεγχο και τη διάθεση των πλοίων στο τέλος του κύκλου ζωής τους θα πρέπει να θεσπισθεί μέσω του ΔΝΟ. Αυτό το καθεστώς πρέπει να διασφαλίζει ισοδύναμο επίπεδο ελέγχου με εκείνο της Σύμβασης της Βασιλείας, δηλ. να ενσωματώνει όλα τα σχετικά πρότυπα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), να μην επιτρέπει εξαιρέσεις και να προλαμβάνει τη μετακίνηση πλοίων με επικίνδυνα απόβλητα στο τέλος του κύκλου ζωής τους σε χώρες που δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης και διαθέτουν ανεπαρκείς εγκαταστάσεις.

1.8

Ωστόσο, για την υλοποίηση μιας τέτοιας συμφωνίας στο πλαίσιο του ΔΝΟ απαιτούνται αρκετά έτη. Ως εκ τούτου:

1.9

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την προώθηση βέλτιστων πρακτικών ανακύκλωσης των πλοίων και τον προκαταρκτικό καθαρισμό των πλοίων από αέρια και τοξικά απόβλητα εντός της ΕΕ. Η δέσμευση των κρατών μελών ως προς το χειρισμό όλων των κρατικών πλοίων κατά αυτόν τον τρόπο και η επιβολή δεσμευτικών ρητρών σχετικά με το τέλος του κύκλου ζωής των πλοίων όταν τα εν λόγω πλοία πωλούνται σε τρίτους, αποτελούν αρχικά βήματα ζωτικής σημασίας τα οποία ενισχύουν αυτήν την προσέγγιση. Ο προκαταρκτικός καθαρισμός σκαφών πριν από την εξαγωγή θα εξασφαλίσει διαύλους για την παροχή καθαρού δευτερογενούς χάλυβα σε προορισμούς της Νότιας Ασίας όπου η ζήτηση είναι υψηλή. Η κατάρτιση ενός οδηγού σχετικά με τις πρακτικές προκαταρκτικού καθαρισμού είναι απαραίτητη για τον σκοπό αυτό.

1.10

Η παροχή οικονομικής και τεχνικής υποστήριξης σε χώρες της Νότιας Ασίας για τη βελτίωση των εγκαταστάσεών τους — τουλάχιστον για την αντικατάσταση των εργασιών που πραγματοποιούνται σε παραλίες με ελεγχόμενες εργασίες χειρισμού σε προβλήτες και ναυπηγικές δεξαμενές και για την εξασφάλιση καλύτερων εγκαταστάσεων ασφάλειας και μεταγενέστερης διαχείρισης αποβλήτων — θα μετριάσει ορισμένα από τα σημαντικότερα προβλήματα.

1.11

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ανάληψη αποτελεσματικής δράσης σχετικά με το θέμα αυτό συνεπάγεται επιπλέον κόστος. Υποστηρίζει τις βασικές προτάσεις της Επιτροπής για την ανάπτυξη μηχανισμών με σκοπό την ενσωμάτωση του εν λόγω κόστους στο τακτικό λειτουργικό κόστος του πλοίου. Ειδικότερα, απαιτείται να ληφθούν περαιτέρω μέτρα από τον ΔΝΟ και τον κλάδο των πλοιοκτητών για τη διάθεση, για κάθε πλοίο, ενός κεφαλαίου ανακύκλωσης, το οποίο είτε θα συγκεντρώνεται σταδιακά κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του είτε θα καταβάλλεται ως εγγύηση κατά την έναρξη λειτουργίας του. Διάφορα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μπορούν να αναλάβουν τη διάρθρωση και το χειρισμό των μέτρων αυτών. Εάν η εν λόγω διεθνής χρηματοδότηση δεν είναι εφικτή, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο περιφερειακών μηχανισμών όπως, π.χ., φόρων του κράτους του λιμένα ή παρόμοιων μέτρων.

1.12

Ο σχεδιασμός με βάση τις ανάγκες ανακύκλωσης, η αναγνώριση των υφιστάμενων κινδύνων και η υποκατάσταση όσο το δυνατόν περισσότερου τοξικού υλικού κατά την κατασκευή των πλοίων θα έχουν, μακροπρόθεσμα, θετικό αντίκτυπο και η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προσπάθειες τόσο της ΕΕ και του ΔΝΟ όσο και των πλοιοκτητών και κατασκευαστών.

2.1

Το πλαίσιο της γνωμοδότησης είναι η διεθνής ναυτιλία και η διεθνής μεταφορά αποβλήτων. Κάθε χρόνο διαλύονται 200-600 μεγάλα πλοία για να ανακυκλωθεί ο χάλυβας και άλλες πρώτες ύλες. Πολλές από αυτές τις διαλύσεις γίνονται σε παραλίες με παλίρροια σε χώρες της Νότιας Ασίας, με ελάχιστη προσοχή στην ασφάλεια των εργαζομένων ή στην προστασία του περιβάλλοντος. Υπολογίζεται ότι κατά τα οκτώ επόμενα χρόνια θα καταλήξουν σε αυτές τις εγκαταστάσεις διάλυσης πλοίων που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους περίπου 5,5 εκατομμύρια τόνοι επικίνδυνων υλικών (ιδίως λασπώδη κατάλοιπα υδρογονανθράκων, έλαια, χρώματα, πολυβινυλοχλωρίδιο/PVC και αμίαντος).

2.2

Καμία από τις εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διάλυση πλοίων στην ινδική χερσόνησο δεν διαθέτει μέσα περιορισμού της ρύπανσης του εδάφους και των υδάτων και η επεξεργασία των αποβλήτων σπανίως είναι σύμφωνη ακόμη και με τα στοιχειώδη περιβαλλοντικά πρότυπα. Λόγω του χαμηλού επιπέδου των μέτρων ασφαλείας, σημειώνονται υψηλά ποσοστά ατυχημάτων, ενώ υπάρχουν και μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων που χειρίζονται τοξικά υλικά χωρίς επαρκή προστασία. (4)

2.3

Η μεταφορά πλοίων που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους από βιομηχανικές σε αναπτυσσόμενες χώρες καλύπτεται από τη διεθνή νομοθεσία για τη μεταφορά αποβλήτων, ενώ η εξαγωγή από την ΕΕ σκαφών που περιέχουν επικίνδυνα υλικά απαγορεύεται από τον κανονισμό της ΕΕ για τη μεταφορά αποβλήτων. Ωστόσο, η μεταβίβαση σε ναυλομεσίτες και η εγγραφή σε άλλα νηολόγια συσκοτίζουν τα θέματα ιδιοκτησίας και ευθύνης καθιστώντας δύσκολη την εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας και αφήνοντας περιθώρια στους ανεύθυνους ιδιοκτήτες να υπεκφεύγουν τις υποχρεώσεις τους.

2.4

Μέρος της λύσης είναι να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη μεγαλύτερου δυναμικού διάλυσης πλοίων στην ΕΕ. Ωστόσο, παρότι αυτό θα ήταν ένα θετικό βήμα και θα μπορούσε να εφαρμοσθεί για πολεμικά και κρατικά πλοία, θα ήταν απίθανο να μπορέσει να καλυφθεί με αυτόν τον τρόπο πάνω από ένα μικρό ποσοστό των 105 εκατομμυρίων τόνων LDT που υπολογίζεται ότι θα προορίζονται για διάλυση έως το 2020 (5).

2.5

Με την Πράσινη Βίβλο, συνεπώς, αναζητούνται επειγόντως λύσεις που θα βελτιώσουν γενικά και κατά οικονομικά αποδοτικό τρόπο τα πρότυπα σύμφωνα με την υφιστάμενη ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία, όπως προαναφέρεται.

3.1

Στα συμπεράσματα της συνεδρίασης του Νοεμβρίου 2006, το Συμβούλιο αναγνώρισε ότι η σύμμορφη με περιβαλλοντικά κριτήρια διάλυση των πλοίων αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Επιτροπή είχε ήδη προσδιορίσει τη θέση της στην Πράσινη Βίβλο για τη θαλάσσια πολιτική που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2006 (6), σύμφωνα με την οποία η μελλοντική θαλάσσια πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει διεθνείς πρωτοβουλίες για τη θέσπιση δεσμευτικών ελάχιστων προτύπων όσον αφορά την ανακύκλωση των πλοίων και για την προώθηση της κατασκευής καθαρών εγκαταστάσεων ανακύκλωσης.

3.2

Το παρόν Πράσινο Βιβλίο παρουσιάζει νέες ιδέες προκειμένου να συνεχιστεί και να εντατικοποιηθεί ο διάλογος με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς και να προλειανθεί το έδαφος για τη μελλοντική λήψη μέτρων, και ζητεί απαντήσεις σε μια σειρά σημαντικών ερωτήσεων, οι οποίες καθιστούν εμφανή τα κυριότερα προβλήματα.

3.3

Κύριος στόχος του εγχειρήματος είναι η προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας του ανθρώπου. Το ζητούμενο δεν είναι η τεχνητή επαναφορά όγκου δραστηριοτήτων ανακύκλωσης πλοίων στην ΕΕ, πράγμα που θα στερούσε τις χώρες της Νότιας Ασίας από μια σημαντική πηγή εσόδων και απαραίτητων πρώτων υλών. Τελικός στόχος είναι η εξεύρεση βιώσιμων λύσεων σε παγκόσμια κλίμακα.

3.4

Σήμερα υπάρχει ένα δυναμικό ανακύκλωσης πλοίων το οποίο πληροί τα περιβαλλοντικά πρότυπα και τα πρότυπα ασφαλείας και είναι ικανό να διαχειριστεί το πολύ δύο εκατομμύρια τόνους ετησίως σε παγκόσμια κλίμακα, δηλαδή περίπου το 30 % της προβλεπόμενης συνολικής ζήτησης για διάλυση σε έτη κανονικής ζήτησης. Οι περισσότερες από αυτές τις εγκαταστάσεις — ιδίως στην Κίνα, αλλά και σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ — δεν είναι σε θέση να προσφέρουν τις ίδιες τιμές διάλυσης και έχουν πολύ υψηλότερο κόστος απ' ό,τι οι ανταγωνιστές τους στη Νότια Ασία. Αυτές (και όλες οι άλλες) εγκαταστάσεις θα βρεθούν σύντομα υπό μεγάλη πίεση καθώς 1 300 μονοπύθμενα δεξαμενόπλοια θα πρέπει να αποσυρθούν έως το 2015 κατόπιν των μέτρων που ελήφθησαν μετά από τις καταστροφές του Erika και του Prestige. (7) Η σημαντικότερη ανησυχία είναι μήπως η πρόσληψη λιγότερο ειδικευμένων εργαζομένων για την αντιμετώπιση της μεγάλης αύξησης του όγκου υποβαθμίσει ακόμη περισσότερο τα περιβαλλοντικά πρότυπα και τα πρότυπα ασφαλείας. Καθώς η ζήτηση θα κορυφωθεί το 2010, οπότε και εκτιμάται ότι θα πρέπει να παροπλιστούν περίπου 800 μονοπύθμενα σκάφη, είναι αναγκαίο να ληφθούν μέτρα επειγόντως.

—

Οι χαμηλότερες ή μη εφαρμοζόμενες νομοθετικές απαιτήσεις σε θέματα αποβλήτων, υγείας και ασφάλειας.

—

Το σημαντικά χαμηλότερο κόστος εργασίας. Η διάλυση πλοίων σε παραλίες δεν επιτρέπει τη χρήση βαρέων μηχανημάτων, οπότε η χειρωνακτική εργασία παραμένει σημαντικό στοιχείο του κόστους.

—

Η προσφορά πλοίων προς διάλυση είναι ακανόνιστη και παρουσιάζει διακυμάνσεις. Τα πλοία συνήθως αποσύρονται όταν τα ναυλολόγια είναι χαμηλά, ενώ παρουσιάζουν και μεγάλη ποικιλία ως προς τον σχεδιασμό και τη σύνθεσή τους.

—

H αγορά ανακυκλωμένου χάλυβα και μεταχειρισμένου εξοπλισμού πλοίων είναι σχεδόν ανύπαρκτη στις χώρες του ΟΟΣΑ λόγω των σχετικών νομοθετικών απαιτήσεων.

3.11.1

Για τον σημαντικά μεγαλύτερο εμπορικό στόλο χρειάζεται να αναληφθούν πρωτοβουλίες για να επέλθουν αλλαγές στις τρέχουσες πρακτικές της ναυτιλιακής βιομηχανίας — για παράδειγμα, όπως αναφέρεται παρακάτω, ένα σύστημα χρηματοδότησης στο πλαίσιο του οποίου οι πλοιοκτήτες και άλλοι φορείς θα συμβάλλουν στην ασφαλή και περιβαλλοντικά συμβατή διάλυση των πλοίων σε παγκόσμια κλίμακα.

3.14.1

Η θέσπιση ενός βιώσιμου συστήματος χρηματοδότησης ως υποχρεωτικού στοιχείου του νέου διεθνούς καθεστώτος του ΔΝΟ για τη διάλυση των πλοίων θα ήταν επίσης ενδεχομένως ένα θετικό βήμα. Υπάρχει ήδη σχετικό προηγούμενο με τους πόρους που χορηγούνται στις περιπτώσεις ρύπανσης από πετρέλαιο στο πλαίσιο της Σύμβασης MARPOL.

α)

η νομοθεσία της ΕΕ, και ιδίως σε σχέση με τα μονοπύθμενα πετρελαιοφόρα·

β)

η συνάρτηση των ναυτιλιακών ενισχύσεων με την «πράσινη» διάλυση των πλοίων·

γ)

η θέσπιση ευρωπαϊκού συστήματος πιστοποίησης για την «καθαρή» διάλυση των πλοίων κα ιη καθιέρωση επάθλων για τις παραδειγματικές πράσινες ανακυκλώσεις·

δ)

η εντατικοποίηση των διεθνών ερευνών σχετικά με τη διάλυση των πλοίων.

4.1

Πολλές δραστηριότητες ανακύκλωσης πλοίων πραγματοποιούνται κατά τρόπο που αντιβαίνει σε διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και την προστασία του περιβάλλοντος.

4.2

Η ΕΕ θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι όροι θαλάσσιας προστασίας και ασφάλειας τους οποίους έχει επιβάλει, π.χ. για τα μονοπύθμενα δεξαμενόπλοια, δεν οδηγούν απλώς σε μετακύλιση της ζημίας στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά στην ουσία διασφαλίζονται με την πλήρη εφαρμογή του κανονισμού για τη μεταφορά αποβλήτων, ο οποίος περιέχει τη Σύμβαση της Βασιλείας, συμπεριλαμβανομένης της τροποποίησης περί της απαγόρευσης της Βασιλείας και των αντίστοιχων αρχών της.

4.3

Πέραν της τεχνικής και οικονομικής υποστήριξης για τη βελτίωση των συνθηκών στα διαλυτήρια πλοίων των αναπτυσσόμενων χωρών, απαιτείται χρηματοδότηση για την αποκατάσταση των εδαφών και των υδάτων που έχουν υποστεί ρύπανση καθώς και για την αποκατάσταση των λοιπών ζημιών οι οποίες οφείλονται σε ανεξέλεγκτες δραστηριότητες διάλυσης πλοίων. Ωστόσο, θα πρέπει επίσης να υπογραμμισθεί ότι τα σχετικά προβλήματα ενδημικού χαρακτήρα στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν απλώς και μόνον με την παροχή τεχνολογικής υποστήριξης.

4.4

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται το ενδιαφέρον της Επιτροπής για αυτό το ζήτημα και συμφωνεί με την προσέγγισή της, η οποία συνίσταται στην εφαρμογή ενός ευρέος φάσματος μέτρων. Λόγω της επείγουσας ανάγκης να βελτιωθούν οι εγκαταστάσεις και οι συνθήκες, ιδίως στο Μπαγκλαντές, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ταχεία πρόοδο προς τον προσδιορισμό των πλέον αποτελεσματικών μορφών στήριξης, ρύθμισης και κινήτρων, ώστε να μπορέσουν να διατυπωθούν συγκεκριμένες προτάσεις σε μια Λευκή Βίβλο και να γίνουν οι κατάλληλες εκτιμήσεις του αντικτύπου. Η ναυτιλιακή βιομηχανία αναγνωρίζει επίσης την ανάγκη βελτίωσης των προτύπων υγείας και ασφάλειας στις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης πλοίων ανά τον κόσμο (11) και είναι αισιόδοξη σχετικά με το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει σχετικά η ΕΕ για να επηρεάσει τον ΔΝΟ.

5.1

Για λόγους σαφήνειας και συντομίας, οι ειδικές παρατηρήσεις που προκύπτουν από τις εργασίες της ΕΟΚΕ σχετικά με το θέμα αυτό έχουν συμπυκνωθεί σε προτάσεις πρακτικών μέτρων και παρουσιάζονται στο κεφάλαιο «Συμπεράσματα και συστάσεις» στην αρχή της παρούσας γνωμοδότησης.

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/38

1.1

Η αλλαγή του κλίματος αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η υφήλιος τον 21ο αιώνα. Η ανάληψη δράσης για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αποτελεί πρωταρχική προτεραιότητα. Είναι, ωστόσο, επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί εγκαίρως ο προγραμματισμός των προσαρμογών στις επερχόμενες αλλαγές δεδομένου ότι είναι πλέον αναπόφευκτες. Η Πράσινη Βίβλος αποτελεί μια ευπρόσδεκτη πρώτη προσπάθεια εκ μέρους της Ευρώπης για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού.

1.2

Η ΕΟΚΕ συνιστά να τεθεί σε εφαρμογή μια γενική στρατηγική προσαρμογής-πλαίσιο η οποία να προσδιορίζει τις δράσεις που θα χρειαστεί να αναληφθούν σε ευρωπαϊκή και εθνική κλίμακα, καθώς και εκ μέρους διαφόρων άλλων παραγόντων.

1.3

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, κατά την χάραξη των ευρωπαϊκών και εθνικών στρατηγικών προσαρμογής θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα κύρια θέματα:

2.1

Η αλλαγή του κλίματος αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η υφήλιος στον 21ο αιώνα.

2.2

Η υφήλιος έχει μέχρι σήμερα επικεντρώσει, κατά κύριο λόγο, τις προσπάθειές της στον μετριασμό των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος, περιορίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, αρχίζει να καθίσταται ολοένα πιο σαφές ότι ακόμη και οι υφιστάμενες εκπομπές θα συμβάλουν, από μόνες τους, σε σημαντικό βαθμό στην περαιτέρω θέρμανση της ατμόσφαιρας και των θαλασσών κατά τον αιώνα που διανύουμε αλλά και εφεξής. Αυτό θα έχει μείζονες επιπτώσεις στο κλίμα και στα φαινόμενα που συνδέονται με τις καιρικές συνθήκες, καθώς και στο φυσικό περιβάλλον σε ολόκληρη την υφήλιο. Συνεπώς, είναι πλέον απαραίτητο να εστιάσουμε σε μεγαλύτερο βαθμό τις προσπάθειές μας στις αναπόφευκτες αυτές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της αλλαγής του κλίματος και στην εξεύρεση των αποτελεσματικότερων τρόπων προσαρμογής σε αυτές.

2.3

Οι δράσεις αυτές δεν θα πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα να περιοριστούν οι προσπάθειες μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οι οποίες αποσκοπούν στην περιορισμό της έκτασης της αλλαγής του κλίματος. Αντίθετα, εάν γίνει αρκούντως κατανοητό πόσο δύσκολη θα μπορούσε να είναι η προσαρμογή, θα μπορέσει να τονωθεί η αποφασιστικότητα κάθε πολίτη να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Εάν οι εκπομπές εξακολουθήσουν να αυξάνονται ανεξέλεγκτα, οι μελλοντικές γενεές θα είναι καταδικασμένες να υποστούν μια πολύ πιο επώδυνη και πολυδάπανη προσαρμογή.

2.4

Οι στρατηγικές προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος και μετριασμού των επιπτώσεών της πρέπει να χαρακτηρίζονται από συνοχή και να αλληλοσυμπληρώνονται. Πρέπει να προβούμε στη χάραξη αξιόπιστων και εφικτών στρατηγικών για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με βάση στόχους (επίπεδα ή πεδία) που να είναι ανεκτοί, σύμφωνα με ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα. Οι στρατηγικές προσαρμογής πρέπει συνεπώς να σκιαγραφούν πώς η υφήλιος θα μπορούσε να προσαρμοστεί καλύτερα στις πλέον πιθανές επιπτώσεις της —αναπόφευκτης— αλλαγής του κλίματος, όπως αυτή διαγράφεται με βάση τους στόχους που έχουν τεθεί. Η εκτίμηση και η διαχείριση του κινδύνου πρέπει να αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της διαδικασίας ορισμού προτεραιοτήτων.

2.5

Η Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής εκθέτει με εύστοχο τρόπο πολλούς από τους τομείς που θα επηρεαστούν από την αλλαγή του κλίματος και το είδος των ζητημάτων που θα προκύψουν.

2.6

Κατά την ΕΟΚΕ, καθίσταται πλέον σαφές ότι είναι απαραίτητη η χάραξη μιας γενικής στρατηγικής προσαρμογής-πλαίσιο η οποία να προσδιορίζει τις δράσεις που θα χρειαστεί να αναληφθούν σε ευρωπαϊκή και εθνική κλίμακα, καθώς και εκ μέρους διαφόρων άλλων παραγόντων.

2.7

Η εν λόγω ευρωπαϊκή στρατηγική προσαρμογής πρέπει να προβλέπει την χάραξη εθνικών στρατηγικών προσαρμογής εντός του δέοντος χρονικού πλαισίου οι οποίες να αποτελούν αντικείμενο τακτικών εθνικών εκθέσεων με θέμα την εφαρμογή τους.

2.8

Η ευρωπαϊκή στρατηγική προσαρμογής θα πρέπει να περιλαμβάνει μια ισχυρή εξωτερική διάσταση και να σκιαγραφεί με ποιους τρόπους η Ευρώπη σκοπεύει να βοηθήσει άλλα μέρη της υφηλίου να επιλύσουν τα προβλήματα προσαρμογής που θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν.

2.9

Η Ευρώπη θα πρέπει να υιοθετήσει ισχυρές και ανεξάρτητες θεσμικές ρυθμίσεις για την ανάπτυξη της απαραίτητης ερευνητικής δραστηριότητας και την εξασφάλιση της σχετικής παρακολούθησης, καθώς και για την υπευθυνοποίηση των πολιτικών οργάνων προκειμένου να λάβουν εγκαίρως τα δέοντα μέτρα. Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να διαδραματίσει πλήρη λόγο στις εργασίες των οργάνων αυτών.

3.1

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι ειδικοί τομείς δράσης που απαριθμούνται στην Πράσινη Βίβλο είναι σε γενικές γραμμές οι σωστοί. Σε συμφωνία με την Πράσινη Βίβλο, η ΕΟΚΕ συνιστά η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα μέλη της να αναπτύξουν συγκεκριμένα προγράμματα και δράσεις για καθένα από τα ζητήματα αυτά στο πλαίσιο των γενικών στρατηγικών τους. Πρέπει δε να καταρτιστούν χρονοδιαγράμματα και σχέδια και να εξασφαλιστούν οι κατάλληλοι χρηματοδοτικοί πόροι.

3.2

Στην περίπτωση των περισσοτέρων από αυτά τα ζητήματα, την πρωταρχική αρμοδιότητα για την διοργάνωση των απαιτούμενων εργασιών θα έχουν οι εθνικές και οι τοπικές αρχές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ωστόσο, θα έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό του πλαισίου και στην τόνωση και ενίσχυση των εθνικών προσπαθειών προσαρμογής. Πιο συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ΕΕ θα πρέπει:

4.1

Προστασία των παράκτιων ζωνών — Το επίπεδο των θαλασσών θα ανέβει καθώς οι πάγοι θα λιώσουν και η θερμοκρασία της θάλασσας θα αυξηθεί. Σε ορισμένα μέρη της γης είναι πιθανόν να χρειαστεί να κατασκευαστούν φυσικά φράγματα για να προστατευτούν οι γαίες και οι οικισμοί. Σε άλλα, η πλέον κατάλληλη στρατηγική ίσως είναι η σχεδιασμένη οπισθοχώρηση (managed retreat) και η ανασύσταση προστατευτικών θαλάσσιων βάλτων, σε συνδυασμό με προγράμματα μετεγκατάστασης των κατοίκων ευάλωτων ιδιοκτησιών.

4.2

Πλημμύρες — Η αλλαγή του κλίματος είναι πολύ πιθανό να έχει ως αποτέλεσμα οι καιρικές συνθήκες να καταλήξουν πιο ευμετάβλητες, με μακρύτερες περιόδους ξηρασίας οι οποίες θα διακόπτονται από επεισόδια έντονων βροχοπτώσεων με συνέπεια ταχείες απορροές και πλημμύρες. Τα ήδη υπάρχοντα σχέδια αντιπλημμυρικής προστασίας θα πρέπει να προσαρμοστούν στα τελευταία δεδομένα ώστε να ληφθούν υπόψη οι νέες αυτές καιρικές συνθήκες. Σε ορισμένες περιπτώσεις θα χρειαστούν νέα προγράμματα αντιπλημμυρικών έργων. Σε άλλες, πιθανόν να χρειαστεί να κατασκευαστούν ή να αναδιαμορφωθούν κοίτες για την διοχέτευση των απορροών ή λεκάνες απορροής. Τα αναπτυξιακά σχέδια ίσως χρειαστεί να περιοριστούν στις περιοχές αυτές και να αντιμετωπιστεί η περίπτωση οργάνωσης μετατοπίσεων πληθυσμών.

4.3

Υδάτινοι πόροι και λειψυδρία — Οι υδάτινοι πόροι υπόκεινται ήδη σε πιέσεις σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και οι πιέσεις αυτές πιθανόν να οξυνθούν όσο η αλλαγή του κλίματος θα οδηγεί σε μεγαλύτερες περιόδους περιορισμένων βροχοπτώσεων και ξηρασίας. Πιθανόν να χρειαστούν μέτρα για να εξασφαλιστεί η υδροδότηση των πληγεισών περιοχών (π.χ. αφαλάτωση ή μεταφορά ύδατος σε μακρινές αποστάσεις) και να βελτιωθεί η χρήση των υδάτων. Πρέπει να ενισχυθούν τα κίνητρα για την προώθηση της αποτελεσματικής χρήσης των υδάτων (συμπεριλαμβανομένης της τιμολόγησης του ύδατος). Επίσης, μπορεί να χρειαστεί να αποθαρρυνθεί η άσκηση δραστηριοτήτων όπως η εντατική γεωργία ή ο τουρισμός στις περιοχές με τα σοβαρότερα προβλήματα. (Η ΕΟΚΕ καταρτίζει σήμερα ιδιαίτερη λεπτομερέστερη γνωμοδότηση σχετικά με τη λειψυδρία και την ξηρασία).

4.4

Ο κίνδυνος και η πιθανότητα σοβαρών πυρκαγιών έχουν ήδη αυξηθεί σε περιοχές όπως η νότια Ευρώπη, οι οποίες γίνονται θερμότερες και ξηρότερες, και μπορεί να γίνει σοβαρότερος καθώς οι θερμοκρασίες ανέρχονται περισσότερο. Τα μέτρα προστασίας και οι ικανότητες ανταπόκρισης πρέπει να ενισχυθούν και να συντονιστούν καλύτερα. (Η ΕΟΚΕ καταρτίζει σήμερα ιδιαίτερη λεπτομερέστερη γνωμοδότηση σχετικά με τις φυσικές καταστροφές και την πολιτική προστασία).

4.5

Δημόσια υγεία — Η αλλαγή του κλίματος μπορεί να έχει διαφόρων ειδών συνέπειες για τη δημόσια υγεία. Πιθανόν να έχει ως αποτέλεσμα την ευρεία διάδοση ξενιστών νόσων, μεταξύ των οποίων την μετατόπιση προς τα βόρεια ορισμένων νόσων που μέχρι σήμερα περιορίζονταν στις τροπικές περιοχές. Οι ακραίες θερμοκρασίες μπορεί επίσης να έχουν πιο άμεσες επιπτώσεις. Πρέπει να καταρτιστούν σχέδια για την προετοιμασία έναντι των αυτών αλλαγών.

4.6

Γεωργία — Η γεωργία θα επηρεαστεί σε εξαιρετικά σημαντικό βαθμό από την αλλαγή του κλίματος. Οι αλλαγές της θερμοκρασίας και οι βροχοπτώσεις θα έχουν επίπτωση στην καταλληλότητα του εδάφους για διάφορες γεωργικές χρήσεις και θα οδηγήσουν σε μεγάλες αλλαγές στην ποιότητα και στην ποσότητα της προγραμματιζόμενης παραγωγής και συνεπώς στην βιωσιμότητα ορισμένων γεωργικών καθεστώτων σε διάφορα σημεία της Ευρώπης.

4.6.1

Ο υγειονομικός έλεγχος της ΚΓΠ που έχει προγραμματιστεί για το 2008 προβλέπεται ότι θα παράσχει την ευκαιρία για επιπλέον αλλαγές με στόχο την ενθάρρυνση των γεωργών να προσαρμόσουν τις γεωργικές πρακτικές τους στην επικείμενη αλλαγή του κλίματος.

4.6.2

Η γεωργική έρευνα σχετικά με νέες καλλιέργειες και μεθόδους καλλιέργειας που να είναι πιο κατάλληλες για μεταβαλλόμενες κλιματολογικές συνθήκες πρέπει να επεκταθεί. Αντίστοιχα, οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στις προοπτικές εκτροφής ζώων σε διάφορα μέρη της Ευρώπης πρέπει να εκτιμηθούν και να διερευνηθούν οι τρόποι αντιμετώπισης της διάδοσης νόσων που οφείλεται στην αλλαγή του κλίματος. (Η ΕΟΚΕ πρόκειται να καταρτίσει συντόμως ιδιαίτερη λεπτομερέστερη γνωμοδότηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή και τη γεωργία).

4.7

Βιοποικιλότητα — Η αλλαγή του κλίματος θα φέρει μείζονες αλλαγές στους βιοτόπους των δένδρων, των φυτών και των ζώων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ορισμένα είδη δεν θα είναι πλέον σε θέση να επιζήσουν στους μεταβληθέντες βιοτόπους ή θα απειληθούν σε κρίσιμο βαθμό. Κάποια άλλα είδη θα μεταναστεύσουν με επιτυχία σε άλλους βιοτόπους με φυσικές διαδικασίες. Άλλα πάλι θα χρειαστεί να βοηθηθούν κατά το μεταβατικό αυτό στάδιο προκειμένου να μπορέσουν να επιζήσουν. Οι στρατηγικές που ήδη υφίστανται για την προστασία της βιοποικιλότητας θα χρειαστεί να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και να διατεθούν πόροι για την εφαρμογή τους, ειδάλλως η μεταβατική αυτή περίοδος θα οδηγήσει σε σημαντικές απώλειες ειδών.

4.8

Τα δένδρα και τα δάση θα επηρεαστούν δυσμενέστατα από την κλιματική αλλαγή. Ορισμένες περιοχές μπορεί να καταστούν λιγότερο φιλόξενες για συγκεκριμένα είδη. Άλλες περιοχές μπορούν πράγματι να καταστούν πιο κατάλληλες για ορισμένα είδη. Τα προγράμματα φύτευσης, επαναφύτευσης, η μέριμνα των δένδρων, και η διαχείριση των δασών πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα.

4.9

Χωροταξικός σχεδιασμός — Ο σχεδιασμός αστικών και άλλων οικισμών καθώς και ο σχεδιασμός μεταφορών και υποδομών θα χρειαστεί να λαμβάνει ολοένα περισσότερο υπόψη τις αλλαγές που αναμένονται στη θερμοκρασία και τις καιρικές συνθήκες. Κατά συνέπεια, το ζήτημα αυτό πρέπει να συνυπολογίζεται κατά τον σχεδιασμό προτύπων, την υιοθέτηση επαγγελματικών πρακτικών και τον προγραμματισμό επαγγελματικής κατάρτισης. Τα μεμονωμένα αναπτυξιακά προγράμματα και σχέδια θα πρέπει, αντίστοιχα, να λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις αυτές της αλλαγής του κλίματος, οι δε μέθοδοι εκτίμησης του αντίκτυπου θα πρέπει να προσαρμοστούν κατάλληλα.

4.10

Κτήρια — Ο οικοδομικός και κατασκευαστικός τομέας θα επηρεαστεί σημαντικά από την αλλαγή του κλίματος. Είναι απαραίτητη η υιοθέτηση αυστηρότερων ελάχιστων ρυθμίσεων για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων, καλύτερων οικοδομικών προδιαγραφών, κλπ. Επίσης, οι πληροφορίες που αφορούν τις ορθές πρακτικές πρέπει να είναι πιο εύκολα προσιτές στους πολίτες, όπως και αυτές που έχουν σχέση με τις μεθόδους, τα υλικά και τις επιδοτήσεις που είναι διαθέσιμα τόσο για την ανακαίνιση παλαιών κτηρίων όσο και για νέες κατασκευές, ούτως ώστε να περιορίζεται η κατανάλωση ενέργειας και να είναι τα κτήρια αυτά κατάλληλα προετοιμασμένα για τις νέες μεταβαλλόμενες θερμοκρασίες και καιρικές συνθήκες.

4.11

Προϋπολογισμός της ΕΕ — Στον ετήσιο προϋπολογισμό, η ΕΟΚΕ συνιστά ο τίτλος «Προσαρμογή» να εμφανίζεται στους τομείς εκείνους πολιτικής στους οποίους θα χρειαστούν άμεσες επενδύσεις (π.χ. στους τομείς της ενέργειας, της γεωργίας, των μεταφορών, των οικοδομικών προδιαγραφών, της παροχής βοήθειας σε περίπτωση φυσικών καταστροφών, της προστασίας της βιοποικιλότητας, της πολιτικής για τη δημόσια υγεία, κλπ.). Το επόμενο δημοσιονομικό πλαίσιο θα πρέπει να διαθέτει μεγαλύτερο μέρος των υφιστάμενων πόρων υπέρ προγραμμάτων μετριασμού των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος και της προσαρμογής σε αυτές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να πραγματοποιήσουν, και αυτά, ανάλογες αλλαγές στους εθνικούς τους προϋπολογισμούς και στα προγράμματα δαπανών τους.

4.12

Διαρθρωτικοί πόροι — Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής και το Μέσο Προενταξιακής Βοήθειας προβλέπουν κριτήρια για την υποστήριξη των περιβαλλοντικών σχεδίων, ωστόσο δεν περιλαμβάνουν καμία ρητή αναφορά στην προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος και συχνά οι εκτιμήσεις του αντίκτυπου δεν είναι επαρκείς (πολλά σχέδια μεταφορών κι ενέργειας είναι σαφώς ζημιογόνα για το περιβάλλον και το κλίμα). Κατά τις επόμενες επανεξετάσεις όλων αυτών των προγραμμάτων θα πρέπει να προβλεφθεί η διάθεση πολύ μεγαλύτερου μεριδίου των υφιστάμενων πόρων υπέρ της στήριξης των μέτρων μετριασμού των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος και της προσαρμογής σε αυτές.

4.13

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) θα πρέπει να λάβουν υπόψη την αλλαγή του κλίματος στις δημοσιονομικές διαδικασίες τους και στα κριτήριά που υιοθετούν για την ανάλυση των σχεδίων και προγραμμάτων.

4.14

Η ασφαλιστική βιομηχανία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για την αλλαγή του κλίματος και εντάσσει ολοένα συχνότερα σκέψεις που συνδέονται με το θέμα αυτό στις αποφάσεις που λαμβάνει σχετικά με τα γεγονότα έναντι των οποίων είναι διατεθειμένη να ασφαλίζει και στους αντίστοιχους όρους. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να καθιερώσουν έναν διαρκή διάλογο με την ασφαλιστική βιομηχανία ώστε να διασφαλιστεί ότι ο ασφαλιστικός τομέας θα παράσχει την πλήρη βοήθειά του στις επιχειρήσεις και σε άλλους παράγοντες προκειμένου να μπορέσουν να προσαρμοστούν στην αλλαγή του κλίματος.

4.15

Αναπτυσσόμενες χώρες — Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες θα αντιμετωπίσουν ακόμη σοβαρότερα προβλήματα προσαρμογής απ' ό,τι η Ευρώπη και θα έχουν στη διάθεσή τους λιγότερους πόρους για την αντιμετώπισή τους. Ορισμένες από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες ευθύνονται ελάχιστα για την αλλαγή του κλίματος και όμως είναι αυτές που θα πληγούν περισσότερο, συνεπώς δικαιούνται απόλυτα να απαιτούν ισότητα και δικαιοσύνη, διεκδικώντας τη συνεργασία και την υποστήριξη του αναπτυσσόμενου κόσμου. Στις χώρες αυτές θα πρέπει να παρασχεθεί στήριξη με τη μορφή ανθρώπινων, τεχνικών και δημοσιονομικών πόρων εκ μέρους των ανεπτυγμένων χωρών, προκειμένου να μπορέσουν να προσαρμοστούν κατάλληλα. Η Ευρώπη θα πρέπει, κατ' επέκταση, να αναλάβει ηγετικό ρόλο, τόσο παρέχοντας επιπλέον πόρους για την λήψη μέτρων προσαρμογής στο πλαίσιο των συλλογικών και εθνικών προγραμμάτων της αναπτυξιακής βοήθειας, όσο και βοηθώντας την διεθνή οικονομική κοινότητα να προσαρμοστεί στην πρόκληση της προσαρμογής.

4.16

Ορισμένα μέρη του κόσμου θα αποβούν λιγότερο φιλόξενα στην εγκατάσταση πληθυσμών (και σε ακραίες περιπτώσεις πιθανόν να καταστούν ακατάλληλα για κατοικία), είτε ως αποτέλεσμα της ανόδου του επιπέδου των θαλασσών είτε ως αποτέλεσμα ακραίων καιρικών συνθηκών. Η αλλαγή του κλίματος ίσως γίνει αιτία να αυξάνονται ολοένα περισσότερο οι πιέσεις για μετανάστευση πληθυσμιακών ομάδων προς τη Ευρώπη από άλλα μέρη της υφηλίου, καθώς και οι μετακινήσεις πληθυσμιακών ομάδων εντός της Ευρώπης. Οι αναπτυξιακοί οργανισμοί και οι συναφείς κυβερνητικές υπηρεσίες θα πρέπει να είναι έτοιμοι να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να αναγνωρίζουν έγκαιρα τις καταστάσεις αυτές και να τις υποστηρίζουν κατά τον σχεδιασμό των απαραίτητων προγραμμάτων μετακίνησης πληθυσμών.

4.17

Οι πιθανές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο στην Ευρώπη, καθώς και ο πιθανός ρυθμός της αλλαγής αυτής, δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητά και θα χρειαστεί να διεξαχθεί περαιτέρω έρευνα και ανάλυση για την βελτίωση και την αναλυτικότερη κατάρτιση προγνώσεων. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος μπορεί να διαδραματίσει χρήσιμο ρόλο ως φορέας συντονισμού της σχετικής έρευνας και των δραστηριοτήτων παρακολούθησης, ανάλυσης και πρόγνωσης στον συγκεκριμένο τομέα, καθώς και ως φορέας διάδοσης των διαθέσιμων ορθών πληροφοριών στους αρμόδιους για τη λήψη αποφάσεων και σε άλλους αρμόδιους που ασχολούνται με την λεπτομερή εφαρμογή των στρατηγικών προσαρμογής. Η ΕΟΚΕ είναι, από την πλευρά της, έτοιμη να διαδραματίσει το δικό της ρόλο στην προώθηση της βαθύτερης και ευρύτερης κατανόησης των επιπτώσεων που θα έχει η αλλαγή του κλίματος στα διάφορα μέρη της Ευρώπης και των απαιτούμενων μέτρων προσαρμογής.

4.18

Η κοινωνία των πολιτών θα χρειαστεί να συμμετάσχει ενεργά στην διαδικασία προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος. Οι τοπικές κοινότητες, οι επιχειρήσεις και άλλες οργανώσεις κάθε είδους θα επηρεάζονται σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό από την αλλαγή του κλίματος και θα χρειαστεί να λάβουν μέρος στις προσπάθειες αντιμετώπισής τους. Όλα τα άτομα και όλες οι οργανώσεις πρέπει να κατανοήσουν σε βάθος της αλλαγές που έχουν ήδη αρχίσει να συμβαίνουν και που προβλέπεται ότι θα συμβούν κατά τη διάρκεια τόσο του δικού τους βίου όσο και των παιδιών τους. Είναι επίσης απαραίτητο να κατανοήσουν καλύτερα τον ρόλο που θα χρειαστεί να αναλάβουν για τον περιορισμό της αλλαγής του κλίματος και την προσαρμογή σε αυτήν. Οι γνώσεις σχετικά με τα θέματα αυτά θα πρέπει να καταλαμβάνουν ολοένα περισσότερο σημαντικό μέρος του διδακτικού προγράμματος τόσο της επίσημης όσο και της άτυπης παιδείας.

4.19

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα επίπεδα και της επικοινωνίας με τους καταναλωτές και το ευρύ κοινό. Υποστηρίζει πλήρως την υπόδειξη της Πράσινης Βίβλου να συσταθούν, στον συγκεκριμένο τομέα, ειδικές ομάδες με εκπροσώπους των ενδιαφερόμενων μερών προκειμένου να αναπτυχθούν τα απαραίτητα ειδικά μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος. Ένα από τα σημαντικά καθήκοντα αυτών των ομάδων θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη τεχνικών για την εκτίμηση των διαφόρων επίπεδων κινδύνου και ο έλεγχος της ετοιμότητας των διαφόρων οργανώσεων και κοινοτήτων να αντιμετωπίσουν ακραία καιρικά φαινόμενα και άλλες καταστροφές που δεν αποκλείεται να επιδεινωθούν περαιτέρω ή να πληθύνουν όσο εξελίσσεται η αλλαγή του κλίματος.

4.20

Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο όσον αφορά τον συντονισμό και την προώθηση των σχετικών δραστηριοτήτων σε όλα τα επίπεδα και την κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση του ευρέος κοινού ώστε να αναλάβει την απαιτούμενη δέσμευση στον συγκεκριμένο τομέα. Οι δημόσιες αρχές όλων των επιπέδων μπορούν και αυτές να διαδραματίσουν καίριο ρόλο και να δώσουν το παράδειγμα, υιοθετώντας, στο πλαίσιο των πολιτικών τους για τις δημόσιες συμβάσεις, τον κατάλληλο σχεδιασμό για τα κτήρια και τα αναπτυξιακά τους σχέδια.

4.21

Η Πράσινη Βίβλος συνιστά τη σύσταση μιας Ευρωπαϊκής Συμβουλευτικής Ομάδας για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος αποτελούμενης από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, υπευθύνους για τη χάραξη της πολιτικής κα επιστήμονες η οποία θα δρα ως ομάδα εμπειρογνωμόνων κατά την ανάπτυξη της πολιτικής. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα συγκρότησης μιας παρόμοιας ομάδας.

4.22

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ΕΕ πρέπει να εξετάσει τη σκοπιμότητα σύστασης ανεξάρτητου οργάνου με ανεξάρτητο πρόεδρο που θα έχει την ευθύνη του ελέγχουν της διαδικασίας της σφαιρικής στρατηγικής για την κλιματική αλλαγή (τόσο από απόψεως προσαρμογής όσο και μέτρων άμβλυνσης). Θα πρέπει να υποβάλλει τακτικά εκθέσεις και να προειδοποιεί έγκαιρα όταν η σχετική δράση δεν ανταποκρίνεται στις δεσμεύσεις και τις απαιτήσεις της κατάστασης. Η ΕΟΚΕ έχει και αυτή, από την πλευρά της, την πρόθεση να παρακολουθεί τακτικά και με ιδιαίτερη προσοχή την πρόοδο στον συγκεκριμένο τομέα.

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/42

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει στο σχέδιο μεταρρύθμισης της κοινής οργάνωσης της αγοράς Οίνου να διατηρηθεί καταρχήν η ειδική οργάνωση της αγοράς οίνου. Η ΕΟΚΕ προσδοκούσε ωστόσο εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μία πιο εμπεριστατωμένη εξέταση των προτάσεων, τις οποίες διετύπωσε στην γνωμοδότηση της από 14.12.2006 με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Προς έναν αειφόρο ευρωπαϊκό κλάδο του οίνου»  (1).

1.2

Η ΕΟΚΕ ζητά εκ νέου να επικεντρωθούν οι κυριότεροι στόχοι της μεταρρύθμισης στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών κρασιών και στην ανάκτηση της θέσης τους στην αγορά. Αναφορικά με αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να συνεκτιμήσει στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης και των ρυθμίσεων σχετικά με το εξωτερικό εμπόριο σε μεγαλύτερο βαθμό την ηγετική θέση του ευρωπαϊκού οινοπαραγωγικού τομέα στην παγκόσμια αγορά.

1.3

Η EOKE τονίζει ότι η παραγωγή οίνου και η αμπελοκαλλιέργεια αποτελούν βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής. Η αμπελοκαλλιέργεια επηρεάζει το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον σε πολυάριθμες αμπελοοινικές περιοχές της Ευρώπης. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι είναι απολύτως αναγκαίο, τόσο στο επίπεδο των στόχων, όσο και στο επίπεδο των μέτρων, να συνεκτιμηθούν στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης όχι μόνο οι οικονομικές επιπτώσεις, αλλά και οι συνέπειες για την απασχόληση, το κοινωνικό σύνολο, το περιβάλλον — ειδικά μέσω των προγραμμάτων εκρίζωσης — καθώς και για την προστασία των καταναλωτών και τη δημόσια υγεία. Το παραπάνω καθίσταται σαφές κατά μη ικανοποιητικό τρόπο στο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

1.4

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η αμπελοκαλλιέργεια αποτελεί μέσο διαβίωσης για 1,5 εκατομμύρια οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και προσφέρει απασχόληση σε 2,5 εκατομμύρια εργαζόμενους, τουλάχιστον σε εποχική βάση. Η ΕΟΚΕ εφιστά συνεπώς την προσοχή στο γεγονός ότι κατά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης θα πρέπει να προτιμηθούν μέτρα που έχουν θετικό αντίκτυπο στο εισόδημα των αμπλελουργών και ευνοούν την απασχόληση στον ευρωπαϊκό αμπελουργικό τομέα.

1.5

Η ΕΟΚΕ εκτιμά την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τον καθορισμό εθνικού δημοσιονομικού πλαισίου για το εκάστοτε οινοπαραγωγικό κράτος μέλος ως σημαντική συμβολή στην αύξηση της επικουρικότητας και μεγαλύτερη συνεκτίμηση των περιφερειακών διαφορών. Θα πρέπει ωστόσο να επεκταθεί ο κατάλογος των μέσων στήριξης, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της μεταρρύθμισης.

1.6

Η ΕΟΚΕ κρίνει ανεπαρκείς τις προτάσεις που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τα μέτρα για την ενημέρωση των καταναλωτών. Εκφράζει την ικανοποίησή της για της προτάσεις σχετικά με την ενίσχυση της εμπορίας οίνου στις διεθνείς αγορές, θεωρεί ωστόσο ότι απαιτείται μία επέκταση στην εσωτερική αγορά.

2.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μία μεταρρύθμιση της οργάνωσης της αμπελοοινικής αγοράς κυρίως στους ακόλουθους τομείς:

3.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με τους στόχους της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όσον αφορά ωστόσο τα προτεινόμενα μέτρα, κρίνει ότι απαιτείται να προσαρμοστούν και να βελτιωθούν.

3.2

Η ΕΟΚΕ εμμένει στο αίτημά της, σύμφωνα με το οποίο θα πρέπει να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαίων οινοπαραγωγών στην εσωτερική αγορά και στις αγορές εξαγωγών, να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή οικονομία, να υποστηριχθούν οι προσπάθειες που καταβάλλονται για την βελτίωση της ποιότητας και τέλος να προσανατολιστούν οι δράσεις που αναλαμβάνονται πρωτίστως στις εξελίξεις της αγοράς και τις επιθυμίες των καταναλωτών. Στο υποβληθέν σχέδιο κανονισμού της, η Επιτροπή δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη της τα εν λόγω αιτήματα.

3.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να καταστούν πιο συγκεκριμένοι οι οικονομικοί στόχοι και να συμπληρωθούν τόσο με στόχους κοινωνικού χαρακτήρα όσο και με στόχους που αφορούν την πολιτική απασχόλησης. Από αυτήν την άποψη θα πρέπει να επιδιωχθεί η βελτίωση της εισοδηματικής κατάστασης των οινοπαραγωγών, η βελτίωση των δυνατοτήτων εξέλιξης των νέων αμπελουργών, η επίτευξη βιώσιμων δυνατοτήτων απασχόλησης για τους εργαζομένους πλήρους απασχόλησης και για τους εποχικούς εργαζομένους καθώς επίσης η εξασφάλιση των όρων για την δίκαιη αμοιβή τους.

3.4

Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να μην συμφωνεί με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Συμβούλιο των Υπουργών στην Επιτροπή, π.χ. όσον αφορά την έγκριση νέων οινολογικών πρακτικών, δεδομένου ότι η Επιτροπή δεν προάσπισε επαρκώς τα συμφέροντα των ευρωπαίων οινοπαραγωγών στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων διμερών συμφωνιών.

3.5

Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να θεωρεί ότι οι υφιστάμενοι χρηματοδοτικοί πόροι πρέπει να αυξηθούν σημαντικά, προκειμένου να ληφθεί υπόψη η προσχώρηση δύο νέων παραγωγών χωρών στην ΕΕ.

3.6

Η ΕΟΚΕ ζητά εκ νέου τη διασφάλιση καλύτερης και εκτενέστερης παρακολούθησης της αγοράς, ώστε να διατίθενται πιο αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με την παραγωγή, το εμπόριο και την κατανάλωση, ως βάση για την οργάνωση της αμπελουργικής αγοράς. Τα γενικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν κατά το παρελθόν είναι μεν σημαντικά, αλλά ανεπαρκή. Χρειάζονται κυρίως επίκαιρες πληροφορίες σχετικά με τις αλλαγές που σημειώνονται στη διάρθρωση της παραγωγής, στα δίκτυα διάθεσης στην αγορά, αλλά και στην καταναλωτική συμπεριφορά.

3.7

Η ΕΟΚΕ συντάσσεται με την άποψη της Επιτροπής, ότι η νέα Οργάνωση της Αγοράς Οίνου θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ το συντομότερο δυνατόν. Θεωρεί, ωστόσο, απαραίτητη μια περίοδο «βαθμιαίας εξόδου», προκειμένου να δοθεί στις εκμεταλλεύσεις η δυνατότητα να προσαρμοστούν σταδιακά στις νέες βασικές προϋποθέσεις.

3.8

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίηση της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τροποποίησε της πρόταση της σχετικά με το πρόγραμμα εκρίζωσης. Θεωρεί εντούτοις σκόπιμο να εφαρμοσθούν τα μέτρα αυτά στα πλαίσια περιφερειακών ή εθνικών διαρθρωτικών προγραμμάτων, προκειμένου να αποφευχθούν οι αρνητικές επιπτώσεις των μεμονωμένων εκριζώσεων (π.χ. ακαλλιέργητες εκτάσεις εν μέσω αμπελώνων) και να εξασφαλισθεί μία εύρυθμη εφαρμογή.

3.9

Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να διαφωνεί ως προς την πλήρη ελευθέρωση των κανόνων σχετικά με τα δικαιώματα φύτευσης, διότι κατ' αυτόν τον τρόπο διακυβεύονται οι οικονομικοί, κοινωνικοί, περιβαλλοντικοί στόχοι της μεταρρύθμισης της αμπελοοινικής αγοράς, αλλά και οι στόχοι σχετικά με τη διατήρηση του φυσικού τοπίου.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την καταρχήν συνεκτίμηση των προτάσεων της να λαμβάνονται περισσότερο υπόψη οι περιφερειακές διάφορες και να εφαρμόζεται με περισσότερη συνέπεια η αρχή της επικουρικότητας στον οινοπαραγωγικό κλάδο με την καθιέρωση εθνικού χρηματοδοτικού πλαισίου. Θεωρεί όμως ότι τα μέτρα στήριξης που προτείνονται δεν επαρκούν.

4.1.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ό,τι αφορά στην ανάγκη τήρησης ενός συνεπέστερου και καταλληλότερου κοινοτικού πλαισίου. Εντός του πλαισίου αυτού, τα κράτη μέλη θα είναι αρμόδια να επιλέγουν μέτρα για τις οινοπαραγωγικές περιοχές τους. Στην περίπτωση αυτή, μπορεί να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στις οργανώσεις των παραγωγών, τις ενώσεις του κλάδου, τους ρυθμιστικούς οργανισμούς και άλλους φορείς με ανάλογους στόχους.

4.1.3

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της κατάρτισης ενός εκτενούς καταλόγου μέτρων που να ανταποκρίνονται στους στόχους της οργάνωσης της αγοράς. Παραπέμπει δε στην προηγούμενη γνωμοδότηση που έχει εκδώσει για το θέμα της μεταρρύθμισης της ΚΟΑ για τον οίνο (2), στην οποία ζητούσε, μεταξύ άλλων, τη θέσπιση προγραμμάτων για την προαγωγή των ποιοτικών προϊόντων στη αμπελουργία, την οινοπαραγωγή, τη διάθεση στην αγορά και την πληροφόρηση των καταναλωτών, καθώς και μέτρα υπέρ των μειονεκτικών περιοχών σε συνδυασμό με την πρόβλεψη της δυνατότητας για τη χορήγηση άμεσων ενισχύσεων με βάση την καλλιεργούμενη έκταση.

4.1.4

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της για την εφαρμογή συνεκτικών και ολοκληρωμένων μέτρων με στόχο την επίτευξη όσο το δυνατόν καλύτερου αποτελέσματος. Τα μέτρα αυτά πρέπει, συνεπώς, να ενσωματωθούν σε σχέδια που καλύπτουν το σύνολο της παραγωγικής αλυσίδας και εκτείνονται από την αμπελουργία, μέσω της μεταποίησης, έως τη διάθεση προϊόντων στην αγορά. Σε αυτά συγκαταλέγονται επίσης μέτρα για το άνοιγμα εναλλακτικών αγορών για τη διάθεση όλων των αμπελουργικών προϊόντων.

4.1.5

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει με έμφαση το αίτημά της για τη θέσπιση ειδικού προγράμματος για την ενίσχυση μειονεκτικών περιοχών, όπως είναι, για παράδειγμα, οι εκτάσεις σε απόκρημνες ή απότομες πλαγιές, καθώς και περιοχές οι οποίες είναι εκτεθειμένες σε ακραίες κλιματολογικές συνθήκες.

4.1.6

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δώσει ουσιαστική σημασία στα μέτρα προώθησης των εξαγωγών εντός των εθνικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων. Πέραν αυτών, χρειάζονται μέτρα για την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την αμπελουργία στην εσωτερική αγορά και ιδιαιτέρως σχετικά με τα οφέλη που αποφέρει η μετριοπαθής κατανάλωση οίνου και τους κινδύνους που συνεπάγεται η κατάχρηση. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρόταση της για την υποστήριξη της σύστασης ευρωπαϊκού φορέα παρακολούθησης της αγοράς.

4.1.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αδικαιολόγητη την άμεση κατάργηση των παρεμβατικών μέτρων. Για το λόγο αυτό, συνιστά να εξασφαλιστεί η δυνατότητα παροχής ενισχύσεων για την απόσταξη για την παραγωγή πόσιμης αλκοόλης και για ιδιωτική αποθεματοποίηση στα πλαίσια των εθνικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων κατά την «περίοδο σταδιακής κατάργησης» 2008-2010.

4.1.8

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι, εντός του εθνικού δημοσιονομικού πλαισίου, πρέπει να προβλέπονται μέτρα για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστάσεων, τα οποία να βασίζονται στην συνυπευθυνότητα των παραγωγών. Τα μέτρα που προβλέπονταν μέχρι σήμερα (ασφάλιση της εσοδείας και ταμεία αλληλασφάλισης) δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση συγκυριακών κρίσεων. Γι' αυτό και πρέπει να εξεταστεί αν έχει αποδειχθεί η χρησιμότητα των μέχρι τούδε αποστάξεων κρίσης και αν μπορεί να προβλεφθεί απόσταξη κρίσης εντός του εθνικού δημοσιονομικού πλαισίου.

4.1.9

Η ισχύουσα απαγόρευση της υπέρμετρης πίεσης σταφυλιών, μούστου και οινολάσπης έχει αποδειχθεί χρήσιμη στην προσπάθεια για τη διασφάλιση της ποιότητας των αμπελουργικών προϊόντων και για την αποφυγή ενδεχόμενων καταχρήσεων. Συνεπώς, πρέπει να διατηρηθεί. Ορισμένα χρόνια, τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν την δυνατότητα να αυξάνουν τον αλκοολικό τίτλο των αποσταγμένων προϊόντων παραγωγής τους.

4.1.10

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για την κατανομή κονδυλίων εντός του εθνικού δημοσιονομικού πλαισίου. Για τα νέα κράτη μέλη, στα οποία δεν υπάρχει σχετική προϊστορία, πρέπει να οριστεί ξεχωριστή κλείδα κατανομής κονδυλίων, ανάλογα με το μερίδιο των αμπελώνων.

4.2.1

Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της τη σημασία που έχει ο δεύτερος πυλώνας για τη μελλοντική εξέλιξη των αγροτικών ζωνών, στις οποίες συγκαταλέγονται και οι ευρωπαϊκές οινοπαραγωγικές περιοχές. Όμως, ακόμη και με τη συνεκτίμηση αυτού του βασικού στόχου, υποστηρίζει ότι, για να λυθούν τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο οινοπαραγωγικός κλάδος, τα μέτρα που εξετάζονται στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της αγοράς οίνου πρέπει να χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου από τον προϋπολογισμό για τον οίνο. Κατά συνέπεια, ο προϋπολογισμός δεν πρέπει να μειωθεί ούτε με περικοπές, ούτε με τη μεταφορά πόρων.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απολύτως απαραίτητο να υπάρξει ένας διεθνώς αναγνωρισμένος ορισμός του προϊόντος «οίνος». Αυτό απαιτεί επίσης τον καθορισμό αναγνωρισμένων μεθόδων παραγωγής. Πρέπει να διασαφηνιστεί ότι οι επονομαζόμενοι «οίνοι φρούτων» δεν αποτελούν αντικείμενο της οργάνωσης αγοράς για τον οίνο.

4.3.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι ο προσανατολισμός των διαδικασιών παραγωγής οίνου στα πρότυπα του ΔΟΑΟ πρέπει να συμπεριληφθεί με συνεπέστερο τρόπο στην στρατηγική κατεύθυνση διμερών ή διεθνών εμπορικών συμφωνιών. Η αποδοχή στην περίπτωση των εισαγόμενων οίνων οποιοσδήποτε διαδικασίας που είναι αποδεκτή σε κάποια περιοχή του κόσμου έρχεται σε αντίφαση με τον εντονότερο προσανατολισμό των ευρωπαϊκών οίνων στα πρότυπα του ΔΟΑΟ, και θα οδηγούσε σε περαιτέρω στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Κατά τον ίδιο τρόπο, η ΕΟΚΕ είναι αντίθετη στην πρόταση για την αποδοχή κατά την εξαγωγή οίνου οινολογικών πρακτικών οι οποίες απαγορεύονται στην περίπτωση διάθεσης στην εσωτερική αγορά.

4.3.3

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της επισήμανσης των επιτρεπόμενων οινολογικών πρακτικών σε παράρτημα του παρόντος κανονισμού και θεωρεί ότι το Συμβούλιο πρέπει να συνεχίσει να είναι αρμόδιο για την επικαιροποίηση αυτών των διαδικασιών και για την αποδοχή νέων.

4.3.4

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την απόφαση της Επιτροπής να αποστασιοποιηθεί από την προβλεπόμενη χορήγηση άδειας για την ανάμειξη εισαγόμενων μούστων σταφυλιών ή συμπυκνωμένων γλευκών για την παραγωγή οίνου στην Ευρώπη ή για την ανάμειξη προϊόντων τρίτων χωρών με ευρωπαϊκά.

4.3.5

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεκτιμήσει στις προτάσεις της σχετικά με τους κανόνες παραγωγής τις διαφορές που υπάρχουν ως προς τις γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες κάθε περιοχής στην Ε.Ε. Τονίζει δε ότι το θέμα αυτό είναι ιδιαίτερα λεπτό και δεν επιτρέπεται να οδηγήσει σε διχασμό του ευρωπαϊκού οινοπαραγωγικού τομέα ή σε πάγωμα των προτάσεων μεταρρύθμισης. Ωστόσο η ΕΟΚΕ, συμμερίζεται την απαίτηση να ελέγχεται περισσότερο η ποιότητα της παραγωγής μέσω του περιορισμού των πρακτικών εμπλουτισμού.

4.3.6

συνεπώς, η ΕΟΚΕ θα εξετάσει τις προτάσεις της επιτροπής λαμβάνοντας υπόψη την παλαιότερη γνωμοδότηση της, τις αναλύσεις της επιτροπής, την προτεινόμενη ελευθέρωση των οινολογικών πρακτικών, την αναγνώριση οινολογικών πρακτικών που προβλέπονται σε διμερείς συμφωνίες, αλλά και υπό το πρίσμα των στόχων της μεταρρύθμισης και ιδιαίτερα της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και της μείωσης του κόστους παραγωγής. Μετά την αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων της πρότασης της Επιτροπής, η ΕΟΚΕ τάσσεται καταρχήν υπέρ της διατήρησης των ισχυουσών ρυθμίσεων σε ό,τι αφορά τη χρήση ζαχάρεως και τις ενισχύσεις για τα συμπυκνωμένα γλεύκη.

4.4.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πράξη της Επιτροπής να διασαφηνίσει τις προτάσεις της για την επισήμανση των οίνων με βάση την προέλευσή τους. Επίσης, συμφωνεί με την άποψη της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία η έννοια των ποιοτικών οίνων στην Κοινότητα στηρίζεται, εκτός άλλων, στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους τα οποία ανάγονται στη γεωγραφική τους προέλευση. Η προστασία της ονομασίας προέλευσης και των γεωγραφικών δεδομένων έχει υψηλή προτεραιότητα. Για το λόγο αυτό, η χρήση ονομασίας προέλευσης ή γεωγραφικών δεδομένων στην παραγωγή οίνου πρέπει να περιοριστεί σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές.

4.4.2

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η Επιτροπή έχει εντωμεταξύ διευκρινίσει και διασαφηνίσει τις προτάσεις της, σύμφωνα με τις οποίες τα αποδεδειγμένης αξίας συστήματα ποιότητας, τα οποία δεν στηρίζονται καθόλου ή δεν στηρίζονται αποκλειστικά στην αρχή της ονομασίας προέλευσης, μπορούν να διατηρηθούν. Σε πολλές χώρες, η αξιολόγηση των οίνων ποιότητας έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη για τους παραγωγούς αλλά κυρίως για τους καταναλωτές.

4.4.3

Ανεξαρτήτως αυτών, υπάρχουν πολλά ερωτηματικά σχετικά με την συμβατότητα του κανονισμού αριθ. 753/2002 της Επιτροπής, της 29ης Απριλίου 2002, με τις διατάξεις περί εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1493/1999 του Συμβουλίου όσον αφορά την περιγραφή, την ονομασία, την παρουσίαση και την προστασία ορισμένων αμπελοοινικών προϊόντων (3). Η ΕΟΚΕ ζητά, συνεπώς, να καταρτιστεί πίνακας συμβατότητας για να επιτραπεί ο προσδιορισμός του αντίκτυπου στις γεωγραφικές και παραδοσιακές ενδείξεις.

4.5.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί τις προτάσεις της Επιτροπής ιδιαίτερα πολύπλοκες και αναμένει μια ακριβή προσομοίωση των συνεπειών των προτεινόμενων αλλαγών.

4.5.2

Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι η νομοθεσία σχετικά με τις ονομασίες τροποποιήθηκε μόλις πρόσφατα, μετά από πολυετείς διαβουλεύσεις. Η ΕΟΚΕ ζητά επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκρινίσει αν υπάρχουν νέες πτυχές οι οποίες δεν συνεκτιμήθηκαν σ' αυτές τις πρόσφατες διαβουλεύσεις.

4.5.3

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την απλούστευση των κανόνων επισήμανσης, εφόσον εξυπηρετείται η καλύτερη πληροφόρηση των καταναλωτών. Παρόμοιες αλλαγές δεν πρέπει, ωστόσο, να συνεπάγονται μεγαλύτερους κινδύνους στρέβλωσης του ανταγωνισμού ή παραπλάνησης των καταναλωτών που θα οδηγούσαν σε πληθώρα δικαστικών προσφυγών. Από αυτή την άποψη, προβληματίζει η πρόταση της Επιτροπής να επιτραπεί η προαιρετική αναφορά της ποικιλίας αμπέλου και του έτους παραγωγής στους επιτραπέζιους οίνους χωρίς ονομασία προέλευσης ή γεωγραφική ένδειξη. Η πρόταση της Επιτροπής να επιτραπεί η προαιρετική αναφορά της ποικιλίας αμπέλου και του έτους παραγωγής στους επιτραπέζιους οίνους χωρίς ονομασία προέλευσης ή γεωγραφική ένδειξη μπορεί να θεωρηθεί αποδεκτή μόνο εφόσον διασφαλίζεται η εφαρμογή ενός συστήματος ελέγχου και πιστοποίησης για την ανιχνευσιμότητα των εν λόγω οίνων, με απώτερο στόχο την προστασία των καταναλωτών αλλά και την αποφυγή του ενδεχομένου παραπλάνησης και του αθέμιτου ανταγωνισμού.

4.5.4

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η σε μια συνεχώς διευρυνόμενη Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνεται και η γλωσσική πολυμορφία, γεγονός που θα δημιουργήσει ενδεχομένως εμπόδια στις εμπορικές συναλλαγές, όπως δείχνει και το πρόβλημα που αντιμετωπίζεται σήμερα σχετικά με την αναφορά των θειωδών ενώσεων. Θα ήταν γι' αυτό σκόπιμο να καταστεί εφικτή η χρησιμοποίηση γενικώς κατανοητών συμβόλων για την επισήμανση υποχρεωτικών στοιχείων, όπως π.χ. τα συστατικά.

4.6.1

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η Επιτροπή έχει τροποποιήσει τις προτάσεις της για τις ρυθμίσεις που ισχύουν για την εκρίζωση και έχει περικόψει τον προβλεπόμενο προϋπολογισμό. Αναγνωρίζει βεβαίως την σημασία που έχει η εκρίζωση ως μέσο οργάνωσης αγοράς, το οποίο μπορεί να προταθεί ως συστατικό περιφερειακών ή εθνικών διαρθρωτικών προγραμμάτων, εντός του συνολικού κοινοτικού πλαισίου, για διάστημα τριών έως πέντε ετών. Η δυνατότητα αυτή πρέπει να προσφέρεται για την εκρίζωση ποικιλιών σταφυλιού σε εκτάσεις που δεν είναι κατάλληλες για την παραγωγή οίνου και για την κοινωνική προστασία επιχειρήσεων που δεν έχουν μέλλον στον κλάδο αυτό.

4.6.2

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την απόφαση της Επιτροπής να τροποποιήσει τις αρχικές προθεσμίες που είχε ορίσει για την φιλελευθεροποίηση των κανόνων φύτευσης. Όμως, εξακολουθεί πάντοτε να είναι αντίθετη στην πλήρη φιλελευθεροποίηση του κλάδου, ακόμη και σε μεταγενέστερο στάδιο, επειδή κάτι τέτοιο θα υπονόμευε τους οικονομικούς, κοινωνικούς, περιβαλλοντολογικούς και σχετικούς με την προστασία του τοπίου στόχους που επιδιώκονται με τη μεταρρύθμιση της αγοράς οίνου. Η μετατόπιση της παραγωγής οίνου από πολιτιστικά αξιόλογες περιοχές σε εκτάσεις φθηνότερης καλλιέργειας δεν μπορεί να υποστηριχθεί, λόγω της συλλογικής ευθύνης που υπάρχει έναντι της απασχόλησης, της οικονομίας και των υποδομών στις οινοπαραγωγικές περιοχές, καθώς και για λόγους κοινωνικής προστασίας, περιβάλλοντος και προστασίας της φύσης.

4.6.3

Εάν οι ευρωπαϊκοί κανόνες φύτευσης δεν διασυνδεθούν με την απαγόρευση επαναφύτευσης, πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα αδειοδότησης έτσι ώστε οι οινοπαραγωγικές περιφέρειες να μπορούν να συνεχίσουν να ασκούν τα δικαιώματα φύτευσης που διαθέτουν ή να εφαρμόζουν το καθεστώς φυτεύσεων σε συμφωνία με τους στόχους της ευρωπαϊκής οργάνωσης αγοράς για τον οίνο.

4.7.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι προτάσεις της Επιτροπής δεν επαρκούν για την ανάκτηση του μεριδίου της εσωτερικής αγοράς που έχει απωλεσθεί προς όφελος οίνων τρίτων χωρών, ιδιαιτέρως από τον Νέο Κόσμο.

4.7.2

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προβλέψει για τα εθνικά μέτρα χρηματοδότησης την προαγωγή μέτρων για την πληροφόρηση των καταναλωτών και την προαγωγή της εμπορίας, και μάλιστα όχι μόνο για τις εξαγωγικές αγορές αλλά και για την εσωτερική αγορά. Στα πλαίσια αυτά πρέπει να διεξαχθεί εκτενής εκστρατεία πληροφόρησης σχετικά με τα οφέλη που προσφέρει για την υγεία η μετριοπαθής κατανάλωση οίνου, αλλά και τους κινδύνους που εγκυμονεί η κατάχρηση.

4.7.3

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει να συνεκτιμηθούν τα μέτρα πληροφόρησης και εμπορικής προώθησης όλων των αμπελουργικών προϊόντων.

4.7.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά να διασυνδεθούν τα μέτρα επικοινωνίας για τα αμπελοοινικά προϊόντα με τον τουρισμό, τη γαστρονομία, καθώς και με άλλα προϊόντα των οινοπαραγωγικών περιοχών.

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/47

1.1

Στις 13 Σεπτεμβρίου 2006 η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε μια γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα «Οι μελλοντικές προοπτικές της γεωργίας στις περιοχές με ειδικά φυσικά μειονεκτήματα (ορεινές, νησιωτικές και εξόχως απόκεντρες περιφέρειες)» (1).

1.1.1

Στην εν λόγω γνωμοδότηση η ΕΟΚΕ αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο, το κεφάλαιο 4, στα προβλήματα των ορεινών περιφερειών υπογραμμίζοντας, μεταξύ άλλων, την αναγκαιότητα

1.2

Στις 7 Δεκεμβρίου 2006, στο πλαίσιο μιας συνεδρίασης πολιτικού διαλόγου με την οποία ολοκληρώθηκε η σύνοδος ολομέλειας της Επιτροπής των Περιφερειών, ο José Manuel BARROSO, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι τάσσεται υπέρ της κατάρτισης μιας Πράσινης Βίβλου σχετικά με το μέλλον των πολιτικών υπέρ των ορεινών περιοχών.

1.3

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΟΚΕ έκρινε σκόπιμη την κατάρτιση μιας συμπληρωματικής γνωμοδότησης ούτως ώστε να μπορεί να πάρει θέση όσον αφορά την αρχή της εκπόνησης της εν λόγω πράσινης βίβλου.

1.4

Είναι γεγονός ότι το σύνολο των ευρωπαίων πολιτών επωφελείται από ποικίλα δημόσια και οικονομικά αγαθά και υπηρεσίες που παρέχονται από τις ορεινές περιοχές. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται:

1.5

Χωρίς την κατάλληλη διαχείριση των ορεινών περιοχών από τους ανθρώπους που ζουν σε αυτές, η παραγωγή αυτών των αγαθών και υπηρεσιών διακυβεύεται.

1.6

Σήμερα είναι αναγκαία η αντιμετώπιση νέων σημαντικών προκλήσεων, τωρινών και μελλοντικών, όπως η ενίσχυση του οικονομικού ανταγωνισμού, η δημογραφική μετάβαση, η κλιματική αλλαγή, κλπ. Αν και αυτές οι προκλήσεις αφορούν όλα τα εδάφη, ο αντίκτυπός τους είναι πολύ πιο αισθητός στις ορεινές περιοχές και απαιτεί, ως εκ τούτου, ειδικά μέτρα αντιμετώπισης.

1.7

Ωστόσο, οι περισσότερες πολιτικές που εφαρμόζονται στις ορεινές περιοχές είναι τομεακές και συχνά υιοθετούνται εκτός των περιοχών αυτών, χωρίς τη δέουσα συνεκτίμηση των ιδιαιτεροτήτων τους. Οι δημόσιες πολιτικές για τις ορεινές περιοχές έχουν την τάση να είναι κοινότυπες, να καλύπτουν και άλλα εδάφη, και να μην λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τις ιδιαιτερότητες των εν λόγω περιοχών. Ταυτόχρονα, οι ευρωπαϊκές και εθνικές δημόσιες πολιτικές εστιάζουν ολοένα και περισσότερο στα συγκριτικά πλεονεκτήματα των εδαφών, τα οποία αποτελούν αντικείμενο προώθησης ή ανάπτυξης.

1.8

Παρά τη σημασία τους σε ευρωπαϊκή κλίμακα υπάρχει περιθωριοποίηση των ορεινών περιοχών στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πολιτικών και έντονη έλλειψη αναγνώρισης των δυνατοτήτων τους όσον αφορά τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της Ευρώπης και στην πολυμορφία της, ιδίως χάρη στις καινοτόμες προσεγγίσεις τους.

1.9

Για τους λόγους αυτούς, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας πολιτικής προσέγγισης με μεγαλύτερη συνοχή και καλύτερη ενσωμάτωση. Οι ορεινές περιοχές έχουν ανάγκη μια οριζόντια και εδαφική προσέγγιση της βιώσιμης ανάπτυξής τους.

1.10

Μια ευρωπαϊκή πράσινη βίβλος σχετικά με το μέλλον της πολιτικής για τις ορεινές περιοχές θα επέτρεπε τον εξορθολογισμό και την παγίωση των υφιστάμενων πολιτικών και πρωτοβουλιών σε ευρωπαϊκή κλίμακα προκειμένου να καταστούν πιο αποτελεσματικές στο ιδιαίτερο πλαίσιο των ορεινών περιοχών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη γεωργία των ορεινών περιοχών, όπως αναφέρεται στην εν λόγω γνωμοδότηση. Είναι γεγονός ότι, για την πλειονότητα των ορεινών περιοχών της Ευρώπης, η γεωργία είναι η βάση επί της οποίας αναπτύσσονται οι υπόλοιπες κοινωνικοοικονομικές, αγροβιομηχανικές, τουριστικές και άλλες δραστηριότητες, και χάρη στην οποία διαμορφώνεται ο βαθμός ελκυστικότητας των εδαφών. Ως εκ τούτου, η κοινή γεωργική πολιτική έχει πρωτεύοντα ρόλο και πρέπει να ενσωματωθεί στον απολογισμό των ευρωπαϊκών πολιτικών για τις ορεινές περιοχές, όπως προβλέπεται στην πράσινη βίβλο.

1.11

Η ΕΟΚΕ ζητεί, ως εκ τούτου, να ενταχθεί η πράσινη βίβλος σχετικά με το μέλλον της πολιτικής για τις ορεινές περιοχές το συντομότερο δυνατό στο πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με στόχο τον καθορισμό των θεματικών στρατηγικής σημασίας για τις ορεινές περιοχές στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την αποσαφήνιση των αντίστοιχων αποστολών των διαφόρων επιπέδων εξουσίας και τομέων της οικονομίας καθώς και του μεταξύ τους συντονισμού, την παγίωση των ειδικών στατιστικών δεδομένων στα οποία βασίζονται οι πολιτικές στις εν λόγω περιοχές, τη μελέτη των συνοδευτικών μέτρων και μέτρων στήριξης προς εφαρμογή στις εν λόγω περιοχές εν όψει των στρατηγικών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την προώθηση μέσων για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών και εθνικών δημόσιων πολιτικών.

1.12

Διευκολύνοντας την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των ορεινών περιοχών, η πράσινη βίβλος σχετικά με το μέλλον της πολιτικής για τις ορεινές περιοχές θα ενταχθεί επίσης στο πλαίσιο της ανανεωμένης στρατηγικής της Λισσαβόνας και της στρατηγικής του Γκέτεμποργκ. Θα συμβάλλει έτσι στο στόχο της ανάπτυξης και της απασχόλησης και θα βοηθήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να γίνει μια πιο ανταγωνιστική οικονομία της γνώσης παγκοσμίως τα επόμενα χρόνια. Οι ορεινές περιοχές μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στο σύνολο της Ευρώπης, για αυτό θα ήταν σκόπιμη η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους στον τομέα της καινοτομίας και της ανάπτυξης.

1.13

Κατά τη σύνοδο ολομέλειας της ΕΟΚΕ στις 11 και 12 Ιουλίου 2007, η κ. Danuta HÜBNER, αρμόδια Επίτροπος για θέματα περιφερειακής πολιτικής, αναφέρθηκε στην «εδαφική ατζέντα της ΕΕ» και ανακοίνωσε για το 2008 την κατάρτιση έκθεσης σχετικά με την εδαφική συνοχή, η οποία θα εξετάζει τον αντίκτυπο των κύριων μελλοντικών προκλήσεων στις περιφέρειες και τα μέσα αντιμετώπισής τους. Η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν επαρκώς υπόψη οι εδαφικές ιδιαιτερότητες των ορεινών περιφερειών, καθώς και εκείνες των νησιωτικών και εξόχως απόκεντρων περιφερειών, στην τρέχουσα διαδικασία χάραξης της πολιτικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην υλοποίηση της εδαφικής ατζέντας.

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/49

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/50

—

«Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση των οδηγιών 76/768/ΕΟΚ, 88/378/ΕΟΚ και 1999/13/ΕΚ του Συμβουλίου και των οδηγιών 2000/53/ΕΚ, 2002/96/ΕΚ και 2004/42/ΕΚ ώστε να προσαρμοστούν με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. … για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία ουσιών και μειγμάτων και για την τροποποίηση της οδηγίας 67/548/EΟΚ και του κανονισμού (EΚ) αριθ. 1907/2006»

—

και «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 648/2004 με σκοπό την προσαρμογή του στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. … για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία ουσιών και μειγμάτων και για την τροποποίηση της οδηγίας 67/548/ΕΟΚ και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1907/2006»

16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/51

A.

Η ευρωπαϊκή οικονομία είναι πλήρως ενταγμένη στην παγκόσμια οικονομία. Η ένταξη αυτή είναι περισσότερο ή λιγότερο ισχυρή ανάλογα με τους τομείς· είναι ιδιαίτερα έντονη στις βιομηχανικές δραστηριότητες που είναι πιο ανοιχτές στην παγκοσμιοποίηση. Συνεπώς, τόσο η οικονομική όσο και η φορολογική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) πρέπει να διαμορφώνονται και σε σχέση με τις παγκόσμιες εξελίξεις. Αν και η παρούσα γνωμοδότηση εξετάζει τις επιπτώσεις της εδαφικότητας των φορολογικών νομοθεσιών στις βιομηχανικές μεταλλαγές στην ΕΕ, η τελευταία δεν θα πρέπει να εξετάζεται χωριστά από τον υπόλοιπο κόσμο.

B.

Η ΕΕ και καθένα από τα κράτη μέλη της οφείλουν να διαχειρίζονται την οικονομική, χρηματοπιστωτική, κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική οι προσταγές των οποίων υπερβαίνουν τη δυναμική της αγοράς. Πρέπει λοιπόν να υπάρξει μέριμνα ώστε η εδαφικότητα των φορολογικών νομοθεσιών να έχει θετικό αντίκτυπο στις βιομηχανικές μεταλλαγές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες οφείλουν βέβαια να ανταποκριθούν σε μια δυναμική της αγοράς αλλά, επίσης, μπορούν να πλαισιώνονται από τις προαναφερθείσες πολιτικές σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Η ίδια η φύση της διαδικασίας Λισαβόνας βασίζεται στην ισορροπία των διαφόρων αξόνων (ανταγωνιστικότητα, κοινωνική διάσταση, προστασία του περιβάλλοντος) και τούτη πρέπει να διαφυλαχθεί, όσον αφορά στη σχέση της με τον φορολογικό ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών μελών (1).

Γ.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι ο φορολογικός ανταγωνισμός είναι μια από τις πραγματικότητες της εσωτερικής αγοράς που μπορεί να οδηγήσει στην πρόκληση στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Ενέχει κανόνες διαφάνειας και εντοπισμού των ενδεχόμενων καταχρήσεων και επιζήμιων πρακτικών (2). Προϋποθέτει, επίσης, δείκτες οι οποίοι είναι ορθά σημεία αναφοράς για την αξιολόγηση της κατάστασης του φορολογικού ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει, ωστόσο, ότι η φορολογία δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τις επενδυτικές αποφάσεις των ΜΜΕ. Βαρύνει πολύ περισσότερο τις πολυεθνικές που έχουν μεγαλύτερη κινητικότητα.

Δ.

Ο φορολογικός ανταγωνισμός δεν αφορά αποκλειστικά τη φορολογία των επιχειρήσεων. Με την ολοένα και μεγαλύτερη κινητικότητα των χρηματοοικονομικών πόρων, ο ανταγωνισμός αυτός αφορά και τα ατομικά εισοδήματα από κεφάλαια καθώς και τον φόρο περιουσίας.

E.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο συντονισμός των φορολογικών διατάξεων των διαφόρων διοικήσεων μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός για την ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς, εξαλείφοντας τις δυσλειτουργίες και το κόστος φορολογικής συμμόρφωσης, ιδίως στις μεθοριακές περιφέρειες. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις συστάσεις που είχε διατυπώσει στην πρόσφατη γνωμοδότησή της για το πρόγραμμα Fiscalis 2013 (3).

ΣΤ.

Η απουσία συντονισμού των κρατών μελών σε επίπεδο άμεσης εθνικής φορολογίας οδηγεί, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, σε ακούσιες καταστάσεις μη φορολόγησης (4), καταχρήσεων ή ακόμη και στρεβλώσεων στη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Επίσης, η κατάσταση αυτή ενέχει μια πτυχή αποσταθεροποίησης, ακόμη και διάβρωσης των συνολικών φορολογικών εσόδων της ΕΕ.

Ζ.

Ο απεριόριστος ενδοκοινοτικός φορολογικός ανταγωνισμός ενέχει τον κίνδυνο, αφενός, να επιβαρύνει τη φορολογία εκείνων που διαθέτουν λιγότερη κινητικότητα — όπως οι μικρές επιχειρήσεις ή οι υπηρεσίες που δεν μπορούν να μετεγκατασταθούν — και, αφετέρου, να τροποποιήσει την κατανομή της επιβάρυνσης μεταξύ των φορολογουμένων και των καταναλωτών, προκειμένου να καλυφθούν οι δημόσιες δαπάνες και κοινωνικές μεταφορές. Το τελευταίο αυτό σημείο θα μπορούσε να βλάψει την κοινωνική συνοχή.

Η.

Οι ΜΜΕ και οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών είναι οι λιγότερο εξοπλισμένες για να επωφεληθούν από τον φορολογικό ανταγωνισμό. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη θέσπιση συνοδευτικών δράσεων, προγραμμάτων κατάρτισης των στελεχών των επιχειρήσεων αυτών (όπως γίνεται με τους δημόσιους υπαλλήλους), καθώς και τη δημιουργία κατάλληλων βάσεων δεδομένων, ιδίως στις παραμεθόριες περιοχές και στις ζώνες της περιφέρειας της ΕΕ ώστε να βοηθηθούν αυτές οι επιχειρήσεις στις προσπάθειες διεθνοποίησής τους.

Θ.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι καταπολέμηση της φοροδιαφυγής πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα και υπενθυμίζει τα συμπεράσματα της πρόσφατης σχετικής γνωμοδότησής της (5).

Ι.

Η μεταφορά της φορολογικής επιβάρυνσης σε συντελεστές παραγωγής με λιγότερη κινητικότητα μπορεί να οδηγήσει τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις και τις θέσεις απασχόλησής τους να είναι λιγότερο ανταγωνιστικές έναντι των ξένων ανταγωνιστών τους. Το ποσοστό αύξησης του εθνικού ΑΕγχΠ θα υποστεί τις συνέπειες αυτής της μεταφοράς της φορολογικής επιβάρυνσης, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ικανότητας δημόσιων επενδύσεων λόγω έλλειψης νέων δημοσιονομικών πόρων.

Κ.

Ο φορολογικός ανταγωνισμός οδηγεί κάθε κράτος στον καλύτερο έλεγχο των δημόσιων δαπανών του. Η ΕΟΚΕ ζητά ώστε τούτο να μη γίνεται εις βάρος, ούτε της προσφοράς, ούτε της ποιότητας των δημοσίων υπηρεσιών. Αυτές είναι καθοριστικής σημασίας για τη διατήρηση και την προσέλκυση παραγωγικών δραστηριοτήτων που δημιουργούν πλούτο, θέσεις απασχόλησης και, τελικά, φορολογική βάση. Ο φορολογικός ανταγωνισμός δεν πρέπει να θίξει τη χρηματοδότηση και την κάλυψη της συλλογικής κοινωνικής προστασίας.

Λ.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών να περιορίσουν τον επιζήμιο φορολογικό ανταγωνισμό και τη δέσμευσή τους να καταργήσουν μια σειρά επιζήμιων φορολογικών συστημάτων το αργότερο έως το 2010, όπως αυτά ορίζονται στον Κώδικα Συμπεριφοράς που υιοθετήθηκε το 1997 (6). Εξάλλου, καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση, τις οποίες έχει ξεκινήσει από τότε.

Μ.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης την πολιτική της Επιτροπής με βάση την οποία οι κρατικές ενισχύσεις, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών προνομίων που παραχωρούνται επιλεκτικά σε επιχειρήσεις, χρησιμεύουν στην επίτευξη βιώσιμων στόχων βιομηχανικής μεταλλαγής και εδαφικής ανάπτυξης ενώ ταυτόχρονα είναι συμβατές με την πολιτική για τον ανταγωνισμό στο εσωτερικό της ΕΕ.

Ν.

Η ΕΟΚΕ ζητά την εφαρμογή μιας κοινής και ενοποιημένης βάσης φορολογίας επιχειρήσεων (ΚΕΒΦΕ) (7) ως αρχή απλοποίησης, διαφάνειας και ισότητας των φορολογικών πρακτικών των κρατών μελών. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να αποκομισθούν τα μέγιστα οφέλη από το δυναμικό της εσωτερικής αγοράς και ταυτόχρονα, αφενός, να διαφυλαχθεί η δημοσιονομική και φορολογική κυριαρχία των κρατών μελών και, αφετέρου, να μην υπάρξει διαφωνία με τις διατάξεις της συνθήκης. Δεδομένου ότι η ΚΕΒΦΕ θα θεσπιστεί προφανώς με βάση την ενισχυμένη συνεργασία, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ευχή να υιοθετηθεί από όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό κρατών μελών.

Ξ.

Η ΕΟΚΕ ζητά περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το περιεχόμενο, τις λεπτομέρειες εφαρμογής και την εξέλιξη του σχεδίου ΚΕΒΦΕ πριν επαναδιατυπώσει τη γνωμοδότησή της σχετικά με αυτό το περίπλοκο και στρατηγικής σημασίας αίτημα και περιορίζεται επί του παρόντος να υπενθυμίσει τη διερευνητική γνωμοδότησή της του 2006, την οποία είχε καταρτίσει ύστερα από αίτηση του επιτρόπου κ. KOVÁCS (8).

Ο.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θέτει ορισμένους προβληματισμούς και ερωτήματα σχετικά με την ΚΕΒΦΕ. Εκφράζει την ευχή το σχέδιο αυτό να υιοθετηθεί από όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό κρατών μελών (αρκεί να προβλέπονται μεταβατικά μέτρα) και τα κράτη μέλη να καταφέρουν να εφαρμόσουν ένα ενιαίο σύστημα φορολογικής βάσης σε κάθε φορολογούμενο, στο τέλος μιας περιόδου συνύπαρξης. Επίσης, θα πρέπει να εξεταστεί εάν η κοινή βάση που εφαρμόζεται στις επιχειρήσεις που λειτουργούν σε εξωτερικές αγορές θα ανατεθεί σε μια διακρατική αρχή. Τέλος, τίθεται το ερώτημα για τις συνέπειες μιας τέτοιας βάσης στους συντελεστές φορολογίας, η διασπορά των οποίων κινδυνεύει να αυξηθεί. Με αυτή την υπόθεση, ενδείκνυται ο καθορισμός ενός κατώτατου συντελεστή που να είναι ακριβώς κάτω από τον σημερινό μέσο συντελεστή των νέων κρατών μελών.

Π.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να προβαίνει σε εντατικότερη παρακολούθηση των πρακτικών ορισμένων «φορολογικών παραδείσων» που επιδιώκουν να προσελκύσουν πόρους που υπόκεινται στα φορολογικά καθεστώτα των κρατών μελών.

1.1

Η φορολογία (το επίπεδο της φορολογικής πίεσης και τα ποσά του φόρου που επιβάλλονται) αναφέρεται συχνά ως ένα από τα κριτήρια αξιολόγησης του βαθμού ελκυστικότητας μιας περιοχής ώστε να αποτελέσει έδρα βιομηχανικών, χρηματοπιστωτικών και εμπορικών δραστηριοτήτων. Αντίθετα, δεν υπάρχει συμφωνία όσον αφορά τη σχετική βαρύτητα του κριτηρίου αυτού σε σχέση με άλλα όπως η εγγύτητα του εμπορικού δυναμικού, το κόστος παραγωγής, η διαθεσιμότητα ειδικευμένου προσωπικού, η δημόσια υποδομή και εξοπλισμός, οι κρατικές ενισχύσεις κλπ.

1.2

Τα φορολογικά συστήματα είναι πολύπλοκα και δεν είναι εύκολο να συγκριθούν. Ωστόσο, είναι θεμελιώδες να μπορεί να κριθεί εάν τα φορολογικά κίνητρα των διαφόρων αρχών επιτυγχάνουν τους προσδιορισθέντες στόχους, να αξιολογείται ο αντίκτυπος κάθε απόφασης που λαμβάνουν οι αρχές αυτές για να ευνοήσουν θετικές βιομηχανικές μεταλλαγές στην επικράτειά τους και να τις συσχετίζουν με το εκτιμώμενο κόστος.

1.3

Με τη γνωμοδότηση επιδιώκεται να εξευρεθούν οι προσανατολισμοί για την πρόβλεψη και τη διαχείριση των βιομηχανικών μεταλλαγών, να αυξηθεί η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα — στο πλαίσιο των στόχων της Λισαβόνας — και να οικοδομηθεί μια πραγματική εσωτερική αγορά, η οποία να χαρακτηρίζεται από έναν υγιή και όχι αθέμιτο ανταγωνισμό ή, τουλάχιστον, «αποδεκτό» (συμβατό με τους κανόνες της εσωτερικής αγοράς).

2.1

Η κινητικότητα αυτή επιταχύνεται στο εσωτερικό της ΕΕ για τους ακόλουθους λόγους:

2.2

Κάθε κράτος μέλος χρησιμοποιεί όλες τις δυνατότητες του φορολογικού του συστήματος, ειδικές ή διαρθρωτικές, για να προσελκύσει στην επικράτειά του επενδύσεις και δραστηριότητες, διευρύνοντας έτσι το δυναμικό απασχόλησης και τη φορολογική του βάση.

Από την πλευρά τους, οι φορολογούμενοι (επιχειρήσεις και άτομα) αναζητούν εκτός των εθνικών τους συνόρων μια βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης. Οι φορολογικές εισφορές που χαρακτηρίζονται από τις διαφορές στα εθνικά φορολογικά συστήματα αποτελούν αναγκαστικά μέρος των στρατηγικών μεταβλητών.

2.3

Ο φορολογικός αυτός ανταγωνισμός για την προσέλκυση επενδύσεων αποτελεί πραγματικότητα και στο εσωτερικό κάθε κράτους.

2.4

Δεν γίνεται εύκολα κατανοητός ο βαθμός έντασής του και οι πραγματικές επιπτώσεις του στην κινητικότητα των φορέων παραγωγής και των κεφαλαίων. Υπάρχουν πολυάριθμες σχετικές μελέτες χωρίς πραγματική συμφωνία ως προς τα συμπεράσματα, εκτός από το ότι το φορολογικό κριτήριο αποτελεί μόνο έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες για την εγκατάσταση των επενδύσεων με μεγάλο βαθμό κινητικότητας. Το σημείο αυτό θα εξεταστεί αναλυτικότερα, στη συνέχεια.

2.5

Με τη διεύρυνσή της από 15 σε 27 κράτη μέλη, η ΕΕ, αναμφισβήτητα, αύξησε την ποικιλομορφία της. Καθένα από τα κράτη μέλη χαρακτηρίζεται από το γεωγραφικό, ιστορικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό του πλαίσιο. Διαθέτει τον ιδιαίτερο βιομηχανικό του ιστό καθώς και την ιδιαίτερη φορολογική νομοθεσία του.

3.1

Για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το σύνολο των φορολογικών εσόδων και των κοινωνικών εισφορών ανέρχεται κατά μέσο όρο στο 39 % του ευρωπαϊκού ΑΕγχΠ. Το σύνολο των εισφορών μπορεί να κατατμηθεί ως εξής (10):