(1)

Από τον Σεπτέμβριο του 2021 παρατηρούνται πολύ υψηλές τιμές και αστάθεια στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως ανέφερε ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) στην τελική αξιολόγηση του σχεδιασμού της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ που πραγματοποίησε τον Απρίλιο του 2022, το φαινόμενο αυτό οφείλεται κυρίως στην υψηλή τιμή του αερίου, το οποίο χρησιμοποιείται ως εισροή για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

(2)

Η κλιμάκωση του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η οποία είναι συμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης για την ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας (4), καθώς και οι συνακόλουθες διεθνείς κυρώσεις που επιβάλλονται από τον Φεβρουάριο του 2022, έχουν οδηγήσει σε κρίση στον τομέα του αερίου, έχουν διαταράξει τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, έχουν επιδεινώσει το πρόβλημα των υψηλών τιμών του αερίου και έχουν επιφέρει σημαντικές δευτερογενείς επιπτώσεις στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας. Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει προκαλέσει επίσης αβεβαιότητα όσον αφορά τον εφοδιασμό με άλλα βασικά προϊόντα, όπως ο λιθάνθρακας και το αργό πετρέλαιο, τα οποία χρησιμοποιούνται σε εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής. Αυτή η αβεβαιότητα έχει ως αποτέλεσμα σημαντική πρόσθετη αύξηση στην αστάθεια των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Η μειωμένη διαθεσιμότητα αρκετών πυρηνικών αντιδραστήρων και η χαμηλή παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας έχουν εντείνει περαιτέρω την αύξηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας.

(3)

Ως απάντηση στην κατάσταση αυτή, η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της της 13ης Οκτωβρίου 2021 με τίτλο «Αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας: μια εργαλειοθήκη για δράση και στήριξη», πρότεινε εργαλειοθήκη μέτρων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν η Ένωση και τα κράτη μέλη της τόσο για την αντιμετώπιση των άμεσων επιπτώσεων των υψηλών τιμών ενέργειας στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων μέτρων εισοδηματικής στήριξης, φορολογικών ελαφρύνσεων και μέτρων εξοικονόμησης και αποθήκευσης ενέργειας, όσο και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς των τιμών. Στην ανακοίνωσή της, της 8ης Μαρτίου 2022, με τίτλο «REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια», η Επιτροπή παρουσίασε σειρά πρόσθετων μέτρων για την ενίσχυση της εργαλειοθήκης και την αντιμετώπιση των αυξανόμενων τιμών ενέργειας. Στις 23 Μαρτίου 2022 η Επιτροπή θέσπισε επίσης προσωρινό πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων ώστε να καταστεί δυνατή η χορήγηση ορισμένων επιδοτήσεων με σκοπό την άμβλυνση των επιπτώσεων των υψηλών τιμών ενέργειας.

(4)

Η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της της 18ης Μαΐου 2022, παρουσίασε το «σχέδιο REPowerEU» αυτής, το οποίο εισήγαγε πρόσθετα μέτρα που επικεντρώνονται στην εξοικονόμηση ενέργειας, τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού, τον στόχο της αυξημένης ενεργειακής απόδοσης και την επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμης ενέργειας, με στόχο τη μείωση της εξάρτησης της Ένωσης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, πρότεινε δε την αύξηση του στόχου της Ένωσης για το 2030 όσον αφορά την ακαθάριστη τελική κατανάλωση ανανεώσιμης ενέργειας στο 45 %. Επιπλέον, στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 18ης Μαΐου 2022, με τίτλο «Βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις στην αγορά ενέργειας και μακροπρόθεσμες βελτιώσεις στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας — σχέδιο δράσης», εκτός από πρόσθετα βραχυπρόθεσμα μέτρα για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας, προσδιορίστηκαν πιθανοί τομείς βελτίωσης του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ παράλληλα εξαγγέλθηκε η πρόθεση να αξιολογηθούν οι τομείς αυτοί με σκοπό την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου.

(5)

Για την επείγουσα αντιμετώπιση της κρίσης των τιμών της ενέργειας και των ανησυχιών για την ασφάλεια, αλλά και για την αντιμετώπιση των αυξήσεων των τιμών για τους πολίτες, η Ένωση εξέδωσε σειρά νομικών πράξεων, συμπεριλαμβανομένων του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1032 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) με τον οποίο θεσπίστηκε ισχυρό καθεστώς αποθήκευσης αερίου, του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (6), με τον οποίο θεσπίστηκαν αποτελεσματικά μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1854 του Συμβουλίου (7), με τον οποίο θεσπίστηκαν καθεστώτα περιορισμού των τιμών για την αποφυγή συγκυριακών υπερκερδών τόσο στην αγορά αερίου όσο και στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, και του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2577 του Συμβουλίου (8), με τον οποίο θεσπίστηκαν μέτρα για την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για εγκαταστάσεις ανανεώσιμης ενέργειας.

(6)

Μια αγορά ενέργειας η οποία είναι ενοποιημένη σε ικανοποιητικό βαθμό και η οποία ερείδεται στους κανονισμούς (ΕΕ) 2018/1999 (9), (ΕΕ) 2019/942 (10) και (ΕΕ) 2019/943 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11) και στις οδηγίες (ΕΕ) 2018/2001 (12), (ΕΕ) 2018/2002 (13) και (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14), νομοθετικές πράξεις που συνήθως αναφέρονται από κοινού ως δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» και εκδόθηκαν το 2018 και το 2019 («δέσμη μέτρων “Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους”»), επιτρέπει στην Ένωση να αποκομίζει τα οικονομικά οφέλη μιας ενιαίας αγοράς ενέργειας σε όλες τις συγκυρίες, διασφαλίζοντας παράλληλα ασφάλεια του εφοδιασμού και υποστηρίζοντας τη διαδικασία απανθρακοποίησης, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της Ένωσης για κλιματική ουδετερότητα. Η διασυνοριακή διασυνδεσιμότητα διασφαλίζει επίσης ασφαλέστερη, πιο αξιόπιστη και αποδοτική λειτουργία των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και καλύτερη ανθεκτικότητα έναντι των πρόσκαιρων κλυδωνισμών των τιμών.

(7)

Για την ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και την επίτευξη των στόχων της κλιματικής και της ενεργειακής μετάβασης, απαιτείται σημαντική αναβάθμιση του ενωσιακού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας ώστε να είναι σε θέση να υποστηρίξει τεράστιες αυξήσεις δυναμικότητας παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, με μεταβαλλόμενες παραγόμενες ποσότητες ανάλογα με τον καιρό και διαφορετικά πρότυπα ροής ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την Ένωση, και να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στη νέα ζήτηση, όπως φέρ’ ειπείν για τα ηλεκτρικά οχήματα και τις αντλίες θερμότητας. Οι επενδύσεις σε δίκτυα, εντός και εκτός συνόρων, έχουν ζωτική σημασία για την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας του εφοδιασμού. Τέτοιες επενδύσεις είναι αναγκαίες σε ένα περιβάλλον όπου η ανανεώσιμη ενέργεια και η ζήτηση απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από ό, τι στο παρελθόν, για την διασύνδεση της ανανεώσιμης ενέργειας και της ζήτησης και, εν τέλει, για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης για το κλίμα και την ενέργεια. Επομένως, οποιαδήποτε μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης θα πρέπει να συντείνει στην περαιτέρω ενοποίηση του ευρωπαϊκού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου να διασφαλιστούν η επίτευξη επιπέδου διασυνδεσιμότητας ηλεκτρικής ενέργειας, σε κάθε κράτος μέλος, σύμφωνα με τον στόχο διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας για το 2030 σε ποσοστό τουλάχιστον 15 % κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4 στοιχείο δ) σημείο 1) του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999, η χρησιμοποίηση, κατά το δυνατόν, της εν λόγω δυναμικότητας διασύνδεσης για το διασυνοριακό εμπόριο και η κατασκευή ή η αναβάθμιση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και των υποδομών συνδεσιμότητας της Ένωσης, όπως τα έργα κοινού ενδιαφέροντος της Ένωσης που συστήνονται δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/869 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15). Θα πρέπει να παρέχεται επαρκής συνδεσιμότητα σε όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ένωσης, καθώς έτσι θα έχουν μεγάλες ευκαιρίες να συμμετάσχουν στην ενεργειακή μετάβαση και στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ένωσης. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις εξόχως απόκεντρες περιοχές που αναφέρονται στο άρθρο 349 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) το οποίο αναγνωρίζει τους ειδικούς περιορισμούς τους και προβλέπει τη θέσπιση ειδικών μέτρων σε σχέση με αυτές.

(8)

Ο σημερινός σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας έχει, μεταξύ άλλων, συμβάλει στην εμφάνιση νέων και καινοτόμων προϊόντων, υπηρεσιών και μέτρων στις λιανικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, που υποστηρίζουν την ενεργειακή απόδοση και την υιοθέτηση της ανανεώσιμης ενέργειας και ενισχύουν τις δυνατότητες επιλογής, ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να μειώσουν τους οικείους λογαριασμούς ενέργειας, μεταξύ άλλων μέσω εγκαταστάσεων ηλεκτροπαραγωγής μικρής κλίμακας και αναδυόμενων υπηρεσιών για την παροχή απόκρισης ζήτησης. Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ψηφιοποίησης του ενεργειακού συστήματος, όπως η ενεργή συμμετοχή των καταναλωτών, αποτελεί βασικό στοιχείο των μελλοντικών αγορών και συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας στην Ένωση. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο να γίνονται σεβαστές οι επιλογές των καταναλωτών και να τους παρέχεται η δυνατότητα να επωφελούνται από πληθώρα συμβατικών προσφορών, καθώς και να εξασφαλίζεται η προστασία των οικιακών πελατών από τις υψηλές τιμές κατά τη διάρκεια ενεργειακής κρίσης. Ως ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος νοείται η σχεδίαση και λειτουργία του ενεργειακού συστήματος ως συνόλου, αποτελούμενου από πολλαπλούς ενεργειακούς φορείς, υποδομές και τομείς κατανάλωσης, με τη δημιουργία ισχυρότερων δεσμών μεταξύ τους, σε συνέργεια μεταξύ τους και με συνδρομή της ψηφιοποίησης, με σκοπό την παροχή ασφαλούς, προσιτής, αξιόπιστης και βιώσιμης ενέργειας.

(9)

Εν μέσω της ενεργειακής κρίσης, ο σημερινός σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας έφερε στο φως ορισμένες αδυναμίες και απρόσμενες συνέπειες που συνδέονται με τον αντίκτυπο των υψηλών και ευμετάβλητων τιμών των ορυκτών καυσίμων στις βραχυπρόθεσμες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες αφήνουν εκτεθειμένα τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις σε σημαντικές εκτινάξεις των τιμών στους οικείους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας.

(10)

Η ταχύτερη ανάπτυξη ανανεώσιμης ενέργειας και καθαρών ευέλικτων τεχνολογιών αποτελεί τον πλέον βιώσιμο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο για τη διαρθρωτική μείωση της ζήτησης ορυκτών καυσίμων για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και για την απευθείας κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του εξηλεκτρισμού της ενεργειακής ζήτησης και της ενοποίησης του ενεργειακού συστήματος. Λόγω του χαμηλού λειτουργικού κόστος τους, οι ανανεώσιμες πηγές μπορούν να έχουν θετική επίδραση στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την Ένωση και να μειώσουν την κατανάλωση των ορυκτών καυσίμων.

(11)

Οι αλλαγές στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των πλέον ευάλωτων, θα κομίσουν τα οφέλη από την αυξανόμενη ανάπτυξη της ανανεώσιμης ενέργειας και την ενεργειακή μετάβαση στο σύνολό της και, εν τέλει, θα πρέπει να προστατεύουν τους καταναλωτές από ενεργειακές κρίσεις και να αποτρέπουν τον κίνδυνο της ενεργειακής φτώχειας για μεγαλύτερη μερίδα οικιακών καταναλωτών. Οι αλλαγές αυτές θα πρέπει να μετριάζουν τον αντίκτυπο των υψηλών τιμών των ορυκτών καυσίμων, ιδίως του αερίου, στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, με στόχο να μπορέσουν οι οικιακοί καταναλωτές και οι επιχειρήσεις να αποκομίσουν μακροπρόθεσμα τα οφέλη της οικονομικά προσιτής και εξασφαλισμένης ενέργειας από βιώσιμες ανανεώσιμες πηγές και πηγές χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, καθώς και του ρόλου των ενεργειακά αποδοτικών λύσεων για τη μείωση του συνολικού ενεργειακού κόστους, κάτι που μπορεί να μειώσει την ανάγκη επέκτασης του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και της ισχύος παραγωγής.

(12)

Η μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας αποσκοπεί στην επίτευξη οικονομικά προσιτών και ανταγωνιστικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας για όλους τους καταναλωτές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η εν λόγω μεταρρύθμιση αναμένεται να ωφελήσει όχι μόνο τους οικιακούς πελάτες, αλλά και την ανταγωνιστικότητα των βιομηχανιών της Ένωσης, διευκολύνοντας την υλοποίηση των απαιτούμενων επενδύσεων σε καθαρή τεχνολογία για να επιτύχουν τη μετάβασή τους σε μηδενικές καθαρές εκπομπές. Η ενεργειακή μετάβαση στην Ένωση είναι ανάγκη να στηρίζεται σε μια ισχυρή βάση για την παραγωγή καθαρής τεχνολογίας. Η μεταρρύθμιση αυτή θα στηρίξει τον οικονομικά προσιτό εξηλεκτρισμό της βιομηχανίας και τη θέση της Ένωσης ως παγκόσμιας ηγέτιδας δύναμης όσον αφορά την έρευνα και την καινοτομία στις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας.

(13)

Οι βραχυπρόθεσμες αγορές που λειτουργούν εύρυθμα και αποτελεσματικά αποτελούν βασικό εργαλείο για την ενσωμάτωση της ανανεώσιμης ενέργειας και των πηγών ευελιξίας στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και διευκολύνουν την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος με οικονομικά αποδοτικό τρόπο.

(14)

Οι ενδοημερήσιες αγορές είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την ενσωμάτωση των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας με το ελάχιστο δυνατό κόστος, καθώς παρέχουν στους συμμετέχοντες στην αγορά τη δυνατότητα να διαπραγματεύονται ελλείψεις ή πλεονάσματα ηλεκτρικής ενέργειας πιο κοντά στον χρόνο παράδοσης. Δεδομένου ότι οι παραγωγοί μεταβλητής ανανεώσιμης ενέργειας είναι σε θέση να υπολογίζουν με ακρίβεια την παραγωγή τους μόνο κοντά στον χρόνο παράδοσης, είναι πολύ σημαντικό να μεγιστοποιούν τις ευκαιρίες συναλλαγών μέσω της πρόσβασης σε ρευστή αγορά όσο το δυνατόν πιο κοντά στον χρόνο παράδοσης της ηλεκτρικής ενέργειας. Η χρονική στιγμή λήξης προσφορών διαζωνικής ενδοημερήσιας αγοράς θα πρέπει συνεπώς να συντομευθεί και να τοποθετηθεί πλησιέστερα στον πραγματικό χρόνο, ώστε να μεγιστοποιηθούν οι ευκαιρίες των συμμετεχόντων στην αγορά να διαπραγματεύονται ελλείψεις και πλεονάσματα ηλεκτρικής ενέργειας και να συμβάλλουν στην καλύτερη ενσωμάτωση των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας. Σε περίπτωση που η εν λόγω αλλαγή δημιουργεί κινδύνους για την ασφάλεια του εφοδιασμού, και προκειμένου να διασφαλιστεί η οικονομικά αποδοτική μετάβαση σε συντομότερη χρονική στιγμή λήξης προσφορών διαζωνικής αγοράς, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν παρέκκλιση, βάσει εκτίμησης επιπτώσεων και με την επιφύλαξη έγκρισης από την οικεία ρυθμιστική αρχή, προκειμένου να πάρουν παράταση του χρονοδιαγράμματος εφαρμογής. Το αίτημα αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει σχέδιο δράσης με συγκεκριμένα βήματα για την εφαρμογή της νέας χρονικής στιγμής λήξης προσφορών διαζωνικής ενδοημερήσιας αγοράς.

(15)

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για τις ενδοημερήσιες αγορές να προσαρμοστούν στη συμμετοχή των μεταβλητών τεχνολογιών ανανεώσιμης ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, καθώς και στη συμμετοχή της απόκρισης της ζήτησης και της αποθήκευσης ενέργειας. Η ρευστότητα των ενδοημερήσιων αγορών θα πρέπει να βελτιωθεί με την κοινή χρήση των βιβλίων εντολών μεταξύ των διαχειριστών αγοράς εντός μιας ζώνης προσφοράς, ακόμη και όταν οι διαζωνικές ικανότητες ορίζονται σε μηδέν ή μετά τη χρονική στιγμή λήξης προσφορών της ενδοημερήσιας αγοράς. Για να διασφαλιστεί η κοινή χρήση των βιβλίων εντολών μεταξύ των ορισθέντων διαχειριστών αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (NEMO) στο χρονικό πλαίσιο σύζευξης της αγοράς επόμενης ημέρας και της ενδοημερήσιας αγοράς, οι ΝΕΜΟ θα πρέπει να υποβάλλουν όλες τις εντολές για προϊόντα επόμενης ημέρας και ενδοημερήσια προϊόντα, και προϊόντα με παρόμοια χαρακτηριστικά στην ενιαία σύζευξη επόμενης ημέρας και την ενιαία ενδοημερήσια σύζευξη, ενώ δεν θα πρέπει να οργανώνουν τις συναλλαγές προϊόντων επόμενης ημέρας ή ενδοημερήσιων προϊόντων, ή προϊόντων με τα ίδια χαρακτηριστικά εκτός της ενιαίας σύζευξης επόμενης ημέρας και της ενιαίας ενδοημερήσιας σύζευξης. Για την αντιμετώπιση του εγγενούς κινδύνου διακρίσεων κατά τις συναλλαγές προϊόντων επόμενης ημέρας και ενδοημερήσιων προϊόντων εντός και εκτός της ενιαίας σύζευξης επόμενης ημέρας και της ενιαίας ενδοημερήσιας σύζευξης, καθώς και για την αντιμετώπιση της επακόλουθης έλλειψης ρευστότητας στις συζευγμένες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης, η υποχρέωση αυτή θα πρέπει να εφαρμόζεται στους ΝΕΜΟ, στις επιχειρήσεις που άμεσα ή έμμεσα ασκούν έλεγχο σε ΝΕΜΟ και στις επιχειρήσεις οι οποίες ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα από ΝΕΜΟ. Για να βελτιωθεί η διαφάνεια στις αγορές, οι συμμετέχοντες στην αγορά θα πρέπει να παρέχουν, κατά περίπτωση, πληροφορίες ανά μονάδες παραγωγής, κατά περίπτωση, με την επιφύλαξη της υποβολής προσφορών σύμφωνα με το σχετικό πλαίσιο σε κάθε κράτος μέλος.

(16)

Επιπλέον, οι βραχυπρόθεσμες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι μπορούν να συμμετέχουν και οι πάροχοι υπηρεσιών ευελιξίας μικρής κλίμακας, μειώνοντας το ελάχιστο μέγεθος υποβολής προσφοράς.

(17)

Για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική ενσωμάτωση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από μεταβλητές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να μειωθεί η ανάγκη παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα σε καταστάσεις περιφερειακής ή ενωσιακής κρίσης τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ζητούν από τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς να προτείνουν την προμήθεια προϊόντος εξομάλυνσης αιχμών που να επιτρέπει πρόσθετη απόκριση ζήτησης, προκειμένου να συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας. Η πρόταση για προϊόν εξομάλυνσης αιχμών θα πρέπει να αξιολογείται από την οικεία ρυθμιστική αρχή ως προς την επίτευξη μείωσης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και μείωσης των επιπτώσεων στην τιμή χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ώρες αιχμής. Δεδομένου ότι το προϊόν εξομάλυνσης αιχμών αποσκοπεί στη μείωση και τη μετατόπιση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και για να αποφεύγεται η αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η ενεργοποίηση του προϊόντος εξομάλυνσης αιχμών δεν θα πρέπει να συνεπάγεται την έναρξη παραγωγής από ορυκτά καύσιμα πίσω από τον μετρητή. Δεδομένου ότι το προϊόν εξομάλυνσης αιχμών προορίζεται για εφαρμογή μόνον σε περιορισμένο αριθμό καταστάσεων περιφερειακής ή ενωσιακής κρίσης τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, μπορεί να παρέχεται έως μία εβδομάδα πριν από την αποδέσμευση πρόσθετων ικανοτήτων απόκρισης ζήτησης. Οι διαχειριστές συστημάτων θα πρέπει να μπορούν να ενεργοποιούν το προϊόν εξομάλυνσης αιχμών πριν από την αγορά επόμενης ημέρας ή εντός χρονικού πλαισίου της αγοράς επόμενης ημέρας. Εναλλακτικά, θα πρέπει να είναι δυνατή η αυτόματη ενεργοποίηση του προϊόντος εξομάλυνσης αιχμών με βάση προκαθορισμένη τιμή ηλεκτρικής ενέργειας. Για την επαλήθευση των όγκων της μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ο διαχειριστής του συστήματος θα πρέπει να χρησιμοποιεί μια γραμμή βάσης που να αντικατοπτρίζει την αναμενόμενη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς την ενεργοποίηση του προϊόντος εξομάλυνσης αιχμών και θα πρέπει, κατόπιν διαβούλευσης με τους συμμετέχοντες στην αγορά, να αναπτύσσει μια βασική μεθοδολογία. Η μεθοδολογία αυτή θα πρέπει να εγκρίνεται από την οικεία ρυθμιστική αρχή. Ο ACER θα πρέπει να αξιολογεί τον αντίκτυπο της χρήσης προϊόντων εξομάλυνσης αιχμών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης, λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι αναγκαίο τα προϊόντα εξομάλυνσης αιχμών να μην στρεβλώνουν αδικαιολόγητα τη λειτουργία των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας ούτε να ανακατευθύνουν την απόκριση της ζήτησης προς προϊόντα εξομάλυνσης αιχμών, θα πρέπει δε να είναι σε θέση να εκδίδει συστάσεις προς τις ρυθμιστικές αρχές προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγησή τους σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, ο ACER θα πρέπει να αξιολογεί τον αντίκτυπο της ανάπτυξης προϊόντων εξομάλυνσης αιχμών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης υπό φυσιολογικές συνθήκες. Με βάση την εν λόγω αξιολόγηση, η Επιτροπή θα πρέπει να είναι σε θέση, κατά περίπτωση, να υποβάλει νομοθετική πρόταση για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943 με σκοπό την παροχή προϊόντων εξομάλυνσης αιχμών πέραν των καταστάσεων κρίσης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας.

(18)

Οι καταναλωτές εξοπλίζονται σταδιακά με έξυπνους μετρητές ώστε να είναι σε θέση να συμμετέχουν ενεργά στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και να παρέχουν ευελιξία. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη η εξάπλωση των έξυπνων συστημάτων μέτρησης εξακολουθεί να είναι αργή, συνεπώς είναι επιτακτική ανάγκη τα κράτη μέλη να βελτιώσουν τις συνθήκες για την εγκατάσταση έξυπνων συστημάτων μέτρησης, με σκοπό να επιτευχθεί πλήρης κάλυψη το συντομότερο δυνατόν. Ωστόσο, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς, οι διαχειριστές συστημάτων διανομής και οι οικείοι συμμετέχοντες στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων των ανεξάρτητων φορέων σωρευτικής εκπροσώπησης, θα πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν, κατόπιν συγκατάθεσης του τελικού πελάτη, δεδομένα από ειδικές συσκευές μέτρησης, σύμφωνα με τα άρθρα 23 και 24 της οδηγίας (ΕΕ) 2019/944 και άλλες σχετικές νομοθετικές πράξεις της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του δικαίου προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, ιδίως του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16). Επιπροσθέτως, μόνο στις περιπτώσεις όπου δεν έχουν ακόμη εγκατασταθεί έξυπνα συστήματα μέτρησης και στις περιπτώσεις όπου τα έξυπνα συστήματα μέτρησης δεν παρέχουν επαρκές επίπεδο λεπτομέρειας δεδομένων, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και οι διαχειριστές συστημάτων διανομής θα πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν, με τη συγκατάθεση του τελικού πελάτη, δεδομένα από ειδικές συσκευές μέτρησης για την παρατηρησιμότητα και την εκκαθάριση υπηρεσιών ευελιξίας, όπως η απόκριση ζήτησης και η αποθήκευση ενέργειας. Η δυνατότητα της χρήσης δεδομένων από ειδικές συσκευές μέτρησης για σκοπούς παρατηρησιμότητας και εκκαθάρισης αναμένεται να διευκολύνει την ενεργή συμμετοχή των τελικών πελατών στην αγορά και την ανάπτυξη της απόκρισης ζήτησης. Η χρήση δεδομένων από αυτές τις ειδικές συσκευές μέτρησης θα πρέπει να τηρεί τις προϋποθέσεις ποιότητας σχετικά με τα δεδομένα.

(19)

Ο παρών κανονισμός αποτελεί νομική βάση για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/679. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τηρούνται όλες οι αρχές και οι υποχρεώσεις σχετικά με την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2016/679, μεταξύ άλλων σχετικά με την ελαχιστοποίηση των δεδομένων. Όταν ο στόχος του παρόντος κανονισμού μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, οι ελεγκτές δεδομένων θα πρέπει να βασίζονται σε ανωνυμοποιημένα και συγκεντρωτικά δεδομένα.

(20)

Οι καταναλωτές και οι προμηθευτές χρειάζονται αποτελεσματικές και αποδοτικές προθεσμιακές αγορές για να καλύψουν τη μακροπρόθεσμη έκθεσή τους στις τιμές και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις βραχυπρόθεσμες τιμές. Προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι πελάτες ενέργειας σε ολόκληρη την Ένωση είναι σε θέση να επωφελούνται πλήρως από τα πλεονεκτήματα των ενοποιημένων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και του ανταγωνισμού σε ολόκληρη την Ένωση, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει τον αντίκτυπο πιθανών μέτρων για τη βελτίωση της λειτουργίας της προθεσμιακών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης, όπως η συχνότητα κατανομής, η ληκτότητα και η φύση των μακροπρόθεσμων δικαιωμάτων μεταφοράς, οι τρόποι ενίσχυσης της δευτερογενούς αγοράς και η πιθανή θέσπιση περιφερειακών εικονικών κόμβων.

(21)

Το μέρος της αξιολόγησης που αφορά την πιθανή θέσπιση περιφερειακών εικονικών κόμβων θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να καλύπτει τις επιπτώσεις όσον αφορά προϋπάρχουσες διακυβερνητικές συμφωνίες που σχετίζονται με τη διασυνοριακή συγκυριότητα σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. Σε περίπτωση που θεσπιστούν, οι περιφερειακοί εικονικοί κόμβοι θα αντικατοπτρίζουν τη συγκεντρωτική τιμή πολλαπλών ζωνών προσφοράς και θα παρέχουν τιμή αναφοράς, η οποία θα πρέπει να χρησιμοποιείται από τους διαχειριστές της αγοράς για την προσφορά προθεσμιακών προϊόντων αντιστάθμισης κινδύνου. Στον βαθμό αυτόν, οι περιφερειακοί εικονικοί κόμβοι δεν θα πρέπει να νοούνται ως οντότητες που οργανώνουν ή εκτελούν συναλλαγές. Παρέχοντας δείκτη τιμών αναφοράς, οι περιφερειακοί εικονικοί κόμβοι θα επιτρέπουν τη συγκέντρωση ρευστότητας και θα προσφέρουν επιπρόσθετες ευκαιρίες αντιστάθμισης κινδύνων στους συμμετέχοντες στην αγορά. Για να διασφαλιστούν ενιαίοι όροι εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες για τον περαιτέρω προσδιορισμό, όποτε είναι αναγκαίο, μέτρων και εργαλείων σχετικά με τον σχεδιασμό των προθεσμιακών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη θέσπιση περιφερειακών εικονικών κόμβων. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (17).

(22)

Για να ενισχυθούν οι δυνατότητες αντιστάθμισης κινδύνου των συμμετεχόντων στην αγορά, θα πρέπει να διευρυνθεί ο ρόλος του ενιαίου μηχανισμού κατανομής που θεσπίστηκε σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/1719 της Επιτροπής (18). Ο ενιαίος μηχανισμός κατανομής θα πρέπει να λειτουργεί ως οντότητα που παρέχει τη δυνατότητα κατανομής και που διευκολύνει την εμπορία χρηματοοικονομικών μακροπρόθεσμων δικαιωμάτων μεταφοράς για λογαριασμό των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς μεταξύ των διαφόρων ζωνών προσφοράς και, κατά περίπτωση, των περιφερειακών εικονικών κόμβων.

(23)

Τα τιμολόγια δικτύου θα πρέπει να παρέχουν κίνητρα στους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και στους διαχειριστές συστημάτων διανομής ώστε να χρησιμοποιούν υπηρεσίες ευελιξίας μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης καινοτόμων λύσεων για τη βελτιστοποίηση του υφιστάμενου δικτύου και να προμηθεύονται υπηρεσίες ευελιξίας, ιδίως απόκριση ζήτησης ή αποθήκευση ενέργειας. Για τον σκοπό αυτόν, τα τιμολόγια δικτύου θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να λαμβάνουν υπόψη τις λειτουργικές και κεφαλαιουχικές δαπάνες των διαχειριστών συστημάτων ή έναν αποδοτικό συνδυασμό των δύο ώστε οι διαχειριστές συστημάτων να μπορούν να διαχειρίζονται το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Η απαίτηση αντανάκλασης του κόστους δεν θα πρέπει να περιορίζει τη δυνατότητα αποδοτικής ανακατανομής του κόστους όταν εφαρμόζονται μεταβαλλόμενα τέλη δικτύου βάσει τοποθεσίας ή χρόνου. Αυτό θα συμβάλει περαιτέρω στην ενσωμάτωση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με το ελάχιστο δυνατό κόστος για το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και θα δώσει τη δυνατότητα στους τελικούς πελάτες να αποτιμήσουν την αξία των λύσεων ευελιξίας. Οι ρυθμιστικές αρχές θα διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στη διασφάλιση επαρκών επενδύσεων για την αναγκαία ανάπτυξη, επέκταση και ενίσχυση του δικτύου. Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να προωθήσουν τη δημόσια αποδοχή και τη χρήση προληπτικών επενδύσεων, ενθαρρύνοντας την επιτάχυνση της ανάπτυξης του δικτύου ώστε να ανταποκριθεί στην ταχεία ανάπτυξη της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, μεταξύ άλλων, κατά περίπτωση, σε καθορισμένες περιοχές επιτάχυνσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στη ζήτηση έξυπνου εξηλεκτρισμού.

(24)

Οι υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η υπεράκτια αιολική ενέργεια, η ωκεάνια ενέργεια και η πλωτή φωτοβολταϊκή ηλιακή ενέργεια, θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο τόσο στην οικοδόμηση ενός συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ανανεώσιμες πηγές, όσο και στη διασφάλιση της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά εμπόδια για την ευρύτερη και αποτελεσματική ανάπτυξή τους, τα οποία κωλύουν τη μαζική κλιμάκωση που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων αυτών. Παρόμοια εμπόδια θα μπορούσαν να ανακύψουν και για άλλες υπεράκτιες τεχνολογίες στο μέλλον. Προκειμένου να μειωθεί ο επενδυτικός κίνδυνος για τους φορείς ανάπτυξης υπεράκτιων έργων, μέσα όπως οι συμβάσεις αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ΣΑΗΕ) ή οι αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να διευκολυνθεί η ανάπτυξη υπεράκτιων έργων. Όσον αφορά τα υπεράκτια υβριδικά έργα που συνδέονται με περισσότερες από μία αγορές σε μια υπεράκτια ζώνη προσφοράς, υπάρχει ένας πρόσθετος κίνδυνος ως προς την πρόσβαση στην αγορά, ο οποίος συνδέεται με τα μοναδικά τοπογραφικά χαρακτηριστικά τους. Για τη μείωση των κινδύνων για τέτοια έργα, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να παρέχουν αποζημίωση σε περίπτωση που, στα επικυρωμένα αποτελέσματα υπολογισμού δυναμικότητας, είτε δεν έχουν διαθέσει την καθορισμένη στις συμφωνίες σύνδεσης δυναμικότητα στη γραμμή διασύνδεσης, είτε δεν έχουν διαθέσει τη δυναμικότητα στα κρίσιμα στοιχεία δικτύου σύμφωνα με τους κανόνες υπολογισμού της δυναμικότητας που καθορίζονται στο άρθρο 16 παράγραφος 8 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943, ή και τα δύο. Οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς δεν θα πρέπει να καταβάλλουν αποζημίωση εάν, στα επικυρωμένα αποτελέσματα υπολογισμού δυναμικότητας, έχουν διαθέσει τη δυναμικότητα της γραμμής διασύνδεσης σύμφωνα με τις απαιτήσεις της συμφωνίας σύνδεσης ή πλέον αυτών, καθώς και τη δυναμικότητα σε κρίσιμα στοιχεία δικτύου σύμφωνα με τους κανόνες που καθορίζονται στο άρθρο 16 παράγραφος 8 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943. Στην αντίστοιχη συμφωνία σύνδεσης με τον διαχειριστή υπεράκτιου σταθμού ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να επιδιώκουν να παρέχουν τη συνολική συμφωνηθείσα δυναμικότητα ως σταθερή, μη ευέλικτη και σε ευθυγράμμιση με το πλαίσιο για τις συμφωνίες σύνδεσης που θεσμοθετείται στην οδηγίας (ΕΕ) 2019/944. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενημερώνονται εγκαίρως σχετικά με τη συμφωνία σύνδεσης. Η αποζημίωση θα πρέπει να καταβάλλεται είτε σε περίπτωση που οι διαθέσιμες δυναμικότητες μεταφοράς έχουν μειωθεί σε βαθμό που δεν μπορεί να παραδοθεί στις γύρω αγορές η πλήρης ποσότητα ηλεκτροπαραγωγής την οποία θα μπορούσε σε διαφορετική περίπτωση να εξαγάγει το υπεράκτιο έργο ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είτε σε περίπτωση που, παρότι ήταν δυνατή η εξαγωγή, σημειώθηκε αντίστοιχη μείωση της τιμής στην υπεράκτια ζώνη προσφοράς λόγω μειώσεων της δυναμικότητας συγκριτικά με το αν δεν είχαν σημειωθεί μειώσεις στη δυναμικότητα, ή και τα δύο. Η αποζημίωση θα πρέπει να καταβάλλεται από το εισόδημα συμφόρησης. Θα πρέπει να εφαρμόζεται όταν ένας ή περισσότεροι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς δεν έχουν διαθέσει επαρκή δυναμικότητα για να εξαγάγουν την ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην αντίστοιχη γραμμή διασύνδεσής τους έως τη δυναμικότητα που έχει συμφωνηθεί στη συμφωνία σύνδεσης και θα πρέπει να παρέχεται από τους εν λόγω διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς. Για λόγους δίκαιης μεταχείρισης των γεωγραφικών περιοχών, εάν η ανεπαρκής δυναμικότητα οφείλεται στο γεγονός ότι άλλοι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς δεν διέθεσαν τη δυναμικότητα στα κρίσιμα στοιχεία του δικτύου τους, σύμφωνα με τους κανόνες υπολογισμού δυναμικότητας που καθορίζονται στο άρθρο 16 παράγραφος 8 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943, το κόστος της αποζημίωσης θα πρέπει να κατανεμηθεί αναλογικά μεταξύ των εν λόγω διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Επιπλέον, κάθε αποζημίωση που δεν καλύπτεται από αυτόν τον αναλογικό επιμερισμό μπορεί να κατανέμεται μεταξύ των σχετικών μερών στα κράτη μέλη που συμμετέχουν στο υπεράκτιο υβριδικό έργο στο πλαίσιο των οικείων ρυθμίσεων επιμερισμού του κόστους. Η εν λόγω αποζημίωση δεν θα πρέπει να οδηγεί σε υπεραντιστάθμιση και αποσκοπεί στην εξισορρόπηση των μειωμένων εσόδων των διαχειριστών υπεράκτιων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές λόγω της μειωμένης πρόσβασης σε διασυνδεδεμένες αγορές. Θα πρέπει να συνδέεται μόνο με την ικανότητα παραγωγής που διατίθεται στην αγορά, η οποία μπορεί να εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες και δεν περιλαμβάνει εργασίες διακοπής λειτουργίας και συντήρησης του υπεράκτιου έργου. Η αποζημίωση σε περίπτωση έλλειψης πρόσβασης στο δίκτυο μεταφοράς δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως κατανομή κατά προτεραιότητα, ενώ θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της απαγόρευσης των διακρίσεων και της μεγιστοποίησης της διασυνοριακής δυναμικότητας για το εμπόριο κατ’ εφαρμογή του άρθρου 16 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να καταβάλλεται διπλή αποζημίωση για τον ίδιο κίνδυνο που προβλέπεται στην εν λόγω διάταξη, για παράδειγμα όταν ο κίνδυνος καλύπτεται ήδη στο πλαίσιο σύμβασης επί διαφοράς ή άλλου συναφούς καθεστώτος στήριξης. Οι λεπτομέρειες αυτού του μηχανισμού αποζημίωσης και η μεθοδολογία εφαρμογής που θα αναπτυχθεί, συμπεριλαμβανομένων των προϋποθέσεων υπό τις οποίες μπορεί να λήξει το μέτρο, όπως η ύπαρξη επαρκούς ζήτησης εντός της υπεράκτιας ζώνης προσφορών, για παράδειγμα ηλεκτρολυτική κυψέλη μεγάλου μεγέθους, ή η άμεση πρόσβαση σε επαρκή αριθμό αγορών για την εξάλειψη του κινδύνου, πρόκειται να αναλυθούν περαιτέρω σε εκτελεστική πράξη, μεταξύ άλλων, εφόσον είναι απαραίτητο, μέσω τροποποιήσεων του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1222 της Επιτροπής (19).

(25)

Στη χονδρική αγορά επόμενης ημέρας αποστέλλονται εντολές κατανομής πρώτα στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με το μικρότερο οριακό κόστος, αλλά η τιμή που λαμβάνουν όλοι οι συμμετέχοντες στην αγορά καθορίζεται από τον τελευταίο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής που απαιτείται για την κάλυψη της ζήτησης, ο οποίος είναι ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής με το υψηλότερο οριακό κόστος κατά την εκκαθάριση της αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό, η ενεργειακή κρίση απέδειξε ότι η αύξηση των τιμών του αερίου και του λιθάνθρακα μπορεί να οδηγήσει σε έκτακτες και διαρκείς αυξήσεις των τιμών στις οποίες υποβάλλουν προσφορές οι εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής με χρήση αερίου και άνθρακα στη χονδρική αγορά της επόμενης ημέρας. Το γεγονός αυτό με τη σειρά του έχει οδηγήσει σε εξαιρετικά υψηλές τιμές στην αγορά επόμενης ημέρας σε ολόκληρη την Ένωση, καθώς οι εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής με χρήση αερίου και άνθρακα είναι συχνά οι μονάδες με το υψηλότερο οριακό κόστος που απαιτείται για την κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.

(26)

Δεδομένου ότι η τιμή στην αγορά επόμενης ημέρας λογίζεται ως βάση αναφοράς για την τιμή σε άλλες χονδρικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και ότι όλοι οι συμμετέχοντες στην αγορά λαμβάνουν την τιμή εκκαθάρισης, οι τεχνολογίες με σημαντικά χαμηλότερο οριακό κόστος καταγράφουν σταθερά υψηλά έσοδα.

(27)

Για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης της Ένωσης και των στόχων που καθορίζονται στο σχέδιο REPowerEU, ώστε η ΕΕ να καταστεί περισσότερο ενεργειακά ανεξάρτητη, θα πρέπει να επιταχύνει τη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με πολύ ταχύτερο ρυθμό. Λαμβανομένων υπόψη των επενδυτικών αναγκών που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων αυτών, η αγορά θα πρέπει να διασφαλίσει την καθιέρωση ενός μακροπρόθεσμου τιμολογιακού μηνύματος.

(28)

Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες αγοράς για μακροπρόθεσμα αγορακεντρικά μέσα, όπως οι ΣΑΗΕ. Οι ΣΑΗΕ είναι διμερείς συμφωνίες αγοράς μεταξύ παραγωγών και αγοραστών ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίες συνάπτονται σε εθελοντική βάση και βασίζονται σε όρους τιμών της αγοράς χωρίς ρυθμιστικές παρεμβάσεις στον καθορισμό των τιμών. Οι ΣΑΗΕ παρέχουν μακροπρόθεσμη σταθερότητα τιμών στον πελάτη και την αναγκαία βεβαιότητα για τον παραγωγό ώστε να λάβει την επενδυτική απόφαση. Ωστόσο, λίγα μόνο κράτη μέλη διαθέτουν ενεργές αγορές ΣΑΗΕ, ενώ οι αγοραστές συνήθως είναι αποκλειστικά μεγάλες εταιρείες, μεταξύ άλλων επειδή οι εν λόγω συμβάσεις αντιμετωπίζουν ορισμένα εμπόδια, ιδίως τη δυσκολία κάλυψης του κινδύνου αθέτησης πληρωμών από τον αγοραστή σε αυτές τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη να δημιουργηθεί μια δυναμική αγορά ΣΑΗΕ κατά τον καθορισμό των πολιτικών για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης που ορίζονται στα ενοποιημένα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα. Κατά τον σχεδιασμό μέτρων που επηρεάζουν άμεσα τις ΣΑΗΕ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να σέβονται τις πιθανές θεμιτές προσδοκίες και να λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις των μέτρων αυτών στις υφιστάμενες και τις μελλοντικές ΣΑΗΕ.

(29)

Σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2018/2001, τα κράτη μέλη αξιολογούν τους κανονιστικούς και διοικητικούς φραγμούς για τις μακροπρόθεσμες ΣΑΗΕ από ανανεώσιμες πηγές, εξαλείφουν τους αδικαιολόγητους φραγμούς και τις δυσανάλογα επαχθείς διαδικασίες ή επιβαρύνσεις και διευκολύνουν τη σύναψη νέων τέτοιων συμφωνιών. Επιπλέον, τα κράτη μέλη περιγράφουν τις πολιτικές και τα μέτρα που διευκολύνουν την υιοθέτηση των ΣΑΗΕ στα ενοποιημένα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα. Με την επιφύλαξη της εν λόγω υποχρέωσης υποβολής δεδομένων σχετικά με το κανονιστικό πλαίσιο που επηρεάζει την αγορά των ΣΑΗΕ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα μέσα για τη μείωση των χρηματοοικονομικών κινδύνων που συνδέονται με την αθέτηση των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων πληρωμής του αγοραστή στο πλαίσιο των ΣΑΗΕ είναι προσβάσιμα για τους πελάτες που αντιμετωπίζουν φραγμούς εισόδου στην εν λόγω αγορά και δεν αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίζουν τη θέσπιση συστημάτων εγγυήσεων σε τιμές αγοράς, εφόσον δεν είναι προσβάσιμες ή επαρκώς προσβάσιμες οι ιδιωτικές εγγυήσεις. Όταν κράτος μέλος θεσπίζει τέτοιο σύστημα εγγυήσεων, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει διατάξεις για να αποφευχθεί η μείωση της ρευστότητας στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, για παράδειγμα με τη χρήση χρηματοδοτικών ΣΑΗΕ. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να αποφασίσουν τη συγκέντρωση της ζήτησης για ΣΑΗΕ από πελάτες οι οποίοι μεμονωμένα αντιμετωπίζουν φραγμούς εισόδου στις αγορές ΣΑΗΕ, αλλά θα πρέπει συλλογικά να είναι σε θέση να παρέχουν στους παραγωγούς ελκυστικές προσφορές ΣΑΗΕ. Τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να παρέχουν στήριξη σε ΣΑΗΕ για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ορυκτά καύσιμα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να αυτοπεριορίζονται στη στήριξη μόνο συστημάτων εγγυήσεων που στηρίζουν τη νέα παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας, σε ευθυγράμμιση με τις πολιτικές τους για την απανθρακοποίηση, ιδίως όταν η αγορά ΣΑΗΕ για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένη. Μολονότι η βασική προσέγγιση θα πρέπει να είναι η απαγόρευση των διακρίσεων μεταξύ των καταναλωτών, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να αποφασίσουν να προσανατολίσουν τα μέσα αυτά σε συγκεκριμένες κατηγορίες καταναλωτών, εφαρμόζοντας αντικειμενικά και αμερόληπτα κριτήρια. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν τον απαραίτητο συντονισμό, μεταξύ άλλων με μηχανισμούς που παρέχονται σε επίπεδο Ένωσης, για παράδειγμα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).

(30)

Τα κράτη μέλη έχουν στη διάθεσή τους διάφορα μέσα για τη στήριξη της ανάπτυξης των αγορών ΣΑΗΕ κατά τον σχεδιασμό και την κατανομή δημόσιας στήριξης. Η δυνατότητα των φορέων ανάπτυξης έργων ανανεώσιμης ενέργειας που συμμετέχουν σε διαγωνισμό δημόσιας στήριξης να δεσμεύουν μερίδιο της παραγωγής προς πώληση μέσω ΣΑΗΕ θα συμβάλει στην προώθηση και την ανάπτυξη των αγορών ΣΑΗΕ. Επιπλέον, στο πλαίσιο της αξιολόγησης των εν λόγω προσφορών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσπαθήσουν να εφαρμόζουν κριτήρια για την παροχή κινήτρων πρόσβασης στην αγορά συμβάσεων αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε φορείς που αντιμετωπίζουν φραγμούς εισόδου, όπως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, δίνοντας προτεραιότητα στους προσφέροντες που υποβάλλουν υπογεγραμμένη ΣΑΗΕ ή αναλαμβάνουν τη δέσμευση να υπογράψουν ΣΑΗΕ για μέρος της παραγωγής του έργου από έναν ή περισσότερους δυνητικούς αγοραστές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης στην αγορά ΣΑΗΕ.

(31)

Προκειμένου να συμβάλει στη διαφάνεια και την ανάπτυξη των αγορών ΣΑΗΕ σε επίπεδο Ένωσης και κρατών μελών, ο ACER θα πρέπει να δημοσιεύει ετήσια αξιολόγηση για τις εν λόγω αγορές, να αξιολογεί την ανάγκη ανάπτυξης και έκδοσης προαιρετικών υποδειγμάτων για τις ΣΑΗΕ και να τις αναπτύσσει, εάν η αξιολόγηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπάρχει τέτοια ανάγκη.

(32)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στις διασυνοριακές ΣΑΗΕ και να άρουν τους αδικαιολόγητους φραγμούς που σχετίζονται συγκεκριμένα με αυτές, ώστε οι καταναλωτές στα κράτη μέλη με περιορισμένη δυναμικότητα να μπορούν να έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται σε άλλες περιοχές χωρίς διακρίσεις.

(33)

Όταν, με βάση τη σχετική αξιολόγηση, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα κράτη μέλη χρειάζονται στήριξη για την άρση των φραγμών στις αγορές ΣΑΗΕ, θα πρέπει να είναι σε θέση να καταρτίζει ειδικές κατευθυντήριες γραμμές. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να εστιάζονται κυρίως στην άρση των φραγμών που εμποδίζουν την επέκταση των αγορών ΣΑΗΕ, συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών ΣΑΗΕ. Οι φραγμοί αυτοί μπορούν να παρουσιάζονται με πολλές μορφές, από κανονιστικούς φραγμούς, ιδίως δυσανάλογες ή μεροληπτικές διαδικασίες ή επιβαρύνσεις, έως τον ρόλο των εγγυήσεων προέλευσης ή τη μεταχείριση των ΣΑΗΕ όσον αφορά την πρόσβαση των δυνητικών αγοραστών σε χρηματοδοτικές λύσεις.

(34)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2018/1999 προβλέπει τη χρήση του μηχανισμού χρηματοδότησης της Ένωσης για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ως εργαλείου που διευκολύνει την επίτευξη του δεσμευτικού στόχου της Ένωσης για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές το 2030. Κατ’ εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001 όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία (ΕΕ) 2023/2413 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (20), τα κράτη μέλη οφείλουν να προσπαθούν συλλογικά να αυξήσουν το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας της Ένωσης το 2030 σε 45 %, επιπλέον του δεσμευτικού στόχου της Ένωσης για 42,5 %. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει κατά πόσον τα μέτρα σε επίπεδο Ένωσης μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του πρόσθετου μεριδίου 2,5 % της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας της Ένωσης, συμπληρώνοντας τα εθνικά μέτρα. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να αναλύσει τη δυνατότητα χρήσης του μηχανισμού χρηματοδότησης της Ένωσης για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές για την οργάνωση δημοπρασιών για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε επίπεδο Ένωσης σύμφωνα με το οικείο κανονιστικό πλαίσιο.

(35)

Όταν τα κράτη μέλη αποφασίζουν να στηρίξουν δημόσια χρηματοδοτούμενες επενδύσεις μέσω «καθεστώτων άμεσης στήριξης των τιμών» σε νέες εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από μη ορυκτά καύσιμα για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης της Ένωσης, τα εν λόγω καθεστώτα θα πρέπει να διαρθρώνονται ως αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς ή ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα, ώστε να περιλαμβάνουν, εκτός από την εγγύηση εσόδων, έναν προς τα άνω περιορισμό των αγοραίων εσόδων από τα σχετικά πάγια στοιχεία παραγωγής. Παρότι η υποχρέωση δυνάμει του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να ισχύει μόνο για τη στήριξη επενδύσεων σε νέες εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής, τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίζουν να εφαρμόζουν καθεστώτα στήριξης υπό τη μορφή αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα και για νέες επενδύσεις που στοχεύουν στην ουσιαστική ανανέωση υφιστάμενων εγκαταστάσεων ηλεκτροπαραγωγής, ή στη σημαντική αύξηση της ικανότητας ή στην παράταση της διάρκειας ζωής των εν λόγω εγκαταστάσεων.

(36)

Για λόγους ασφάλειας δικαίου και προβλεψιμότητας, η υποχρέωση διάρθρωσης των καθεστώτων άμεσης στήριξης μέσω αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο σε συμβάσεις στο πλαίσιο καθεστώτων άμεσης στήριξης των τιμών για επενδύσεις σε νέες εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που συνάπτονται την ή μετά τις 17 Ιουλίου 2027. Η εν λόγω μεταβατική περίοδος θα πρέπει να είναι πέντε έτη για υπεράκτια υβριδικά πάγια στοιχεία που συνδέονται με δύο ή περισσότερες ζώνες προσφοράς, λόγω της πολυπλοκότητας των εν λόγω έργων.

(37)

Η εμπλοκή συμμετεχόντων στην αγορά στα καθεστώτα άμεσης στήριξης των τιμών μέσω αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα θα πρέπει να είναι προαιρετική.

(38)

Η υποχρέωση χρήσης αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα δεν θίγει τα οριζόμενα στο άρθρο 6 παράγραφος 1 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001.

(39)

Παρότι η οδηγία (ΕΕ) 2024/1711 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (21) τροποποιεί το άρθρο 4 παράγραφος 3 δεύτερο εδάφιο της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001, οι υπόλοιπες διατάξεις του άρθρου 4 της εν λόγω οδηγίας, με τις οποίες καθορίζονται αρχές σχεδιασμού για τα καθεστώτα στήριξης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, εξακολουθούν να εφαρμόζονται.

(40)

Οι αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς ή τα ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα θα διασφαλίζουν ότι τα έσοδα των παραγωγών που προέρχονται από νέες επενδύσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίες επωφελούνται από δημόσια στήριξη θα εξαρτώνται λιγότερο από τις ευμετάβλητες τιμές της παραγωγής με βάση τα ορυκτά καύσιμα, η οποία συνήθως καθορίζει την τιμή στην αγορά επόμενης ημέρας.

(41)

Οι αρχές σχεδιασμού που καθορίζονται στον παρόντα κανονισμό θα εφαρμόζονται στα καθεστώτα άμεσης στήριξης των τιμών υπό τη μορφή αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα. Κατά την αξιολόγηση αυτών των αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα βάσει των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, η Επιτροπή θα πρέπει να ελέγχει τη συμμόρφωση των εν λόγω συμβολαίων ή καθεστώτων με το ενωσιακό δίκαιο που συνδέεται άμεσα με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, όπως οι αρχές σχεδιασμού αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα που καθορίζονται στον παρόντα κανονισμό. Οι εν λόγω αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς ή ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα θα πρέπει να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να διατηρούνται τα κίνητρα για την αποδοτική λειτουργία και συμμετοχή των εγκαταστάσεων ηλεκτροπαραγωγής στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, ειδικότερα δε για να αντανακλώνται οι συνθήκες της αγοράς. Κατά την αξιολόγησή της, η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίζει ότι ο σχεδιασμός αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα δεν οδηγεί σε αδικαιολόγητες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και του εμπορίου στην εσωτερική αγορά. Η Επιτροπή θα πρέπει ειδικότερα να διασφαλίζει ότι η διανομή των εσόδων στις επιχειρήσεις δεν στρεβλώνει τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά, ιδίως στις περιπτώσεις που δεν μπορεί να εφαρμοσθεί ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών. Οι αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς ή τα ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα θα μπορούσαν να ποικίλουν ως προς τη διάρκεια και να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, συμβάσεις επί διαφοράς με βάση την έγχυση με μία ή περισσότερες τιμές εξάσκησης, με κατώτατη τιμή, ή συμβάσεις επί διαφοράς με βάση την ικανότητα ή δείκτες αναφοράς. Η υποχρέωση χρήσης αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα δεν εφαρμόζεται σε καθεστώτα στήριξης που δεν συνδέονται άμεσα με ηλεκτροπαραγωγή, όπως η αποθήκευση ενέργειας, και δεν χρησιμοποιούν άμεση στήριξη των τιμών, όπως επενδυτική ενίσχυση με τη μορφή αρχικών επιχορηγήσεων, φορολογικών μέτρων ή πράσινων πιστοποιητικών. Για να παρασχεθούν κίνητρα στους αντισυμβαλλομένους να εκπληρώνουν τις συμβατικές υποχρεώσεις τους, οι αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς ή τα ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα θα πρέπει να περιλαμβάνουν ποινικές ρήτρες που εφαρμόζονται σε περίπτωση αδικαιολόγητης μονομερούς πρόωρης καταγγελίας της σύμβασης.

(42)

Ωστόσο, στον βαθμό που ο περιορισμός στον καθορισμό καθεστώτων άμεσης στήριξης των τιμών με τη μορφή αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα μειώνει τα είδη των καθεστώτων άμεσης στήριξης των τιμών που μπορούν να θεσπίσουν τα κράτη μέλη όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα πρέπει να αφορά τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και μη ορυκτών καυσίμων με χαμηλό και σταθερό λειτουργικό κόστος και τεχνολογίες που κατά κανόνα δεν παρέχουν ευελιξία στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, εξαιρουμένων των τεχνολογιών που βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο διείσδυσης στην αγορά. Αυτό είναι αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο η οικονομική βιωσιμότητα των τεχνολογιών παραγωγής με υψηλό οριακό κόστος και για να διατηρηθούν τα κίνητρα των τεχνολογιών που μπορούν να προσφέρουν ευελιξία στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, για την υποβολή προσφορών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας με βάση το κόστος ευκαιρίας τους. Επιπλέον, ο περιορισμός στον καθορισμό καθεστώτων άμεσης στήριξης των τιμών με τη μορφή αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα δεν θα πρέπει να ισχύει για αναδυόμενες τεχνολογίες για τις οποίες μπορεί να υπάρχουν άλλα είδη καθεστώτων άμεσης στήριξης των τιμών που να είναι καταλληλότερα για να ενθαρρύνουν την υιοθέτησή τους. Ο περιορισμός δεν θα πρέπει να θίγει την πιθανή εξαίρεση για εγκαταστάσεις ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μικρής κλίμακας και έργα επίδειξης σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2018/2001, θα πρέπει δε να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες των κοινοτήτων ανανεώσιμης ενέργειας σύμφωνα με την οδηγία αυτή. Δεδομένης της ανάγκης να παρέχεται κανονιστική ασφάλεια για τους παραγωγούς, η υποχρέωση των κρατών μελών να εφαρμόζουν καθεστώτα άμεσης στήριξης των τιμών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τη μορφή αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα θα πρέπει να ισχύει μόνο για τις επενδύσεις σε νέες εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας που χρησιμοποιούν τις πηγές που προσδιορίζονται στην παρούσα αιτιολογική σκέψη.

(43)

Λόγω του προς τα άνω περιορισμού των αγοραίων εσόδων, τα καθεστώτα άμεσης στήριξης των τιμών με τη μορφή αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα αναμένεται να αποτελέσουν πρόσθετη πηγή εσόδων για τα κράτη μέλη σε περιόδους υψηλών τιμών της ενέργειας. Για να μετριαστούν περαιτέρω οι επιπτώσεις των υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας στους λογαριασμούς ενέργειας των καταναλωτών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οποιαδήποτε έσοδα εισπράττονται από τους παραγωγούς οι οποίοι υπόκεινται σε καθεστώτα άμεσης στήριξης των τιμών με τη μορφή αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα, ή το ισοδύναμο σε οικονομική αξία των εν λόγω εσόδων, μετακυλίονται στους τελικούς πελάτες, συμπεριλαμβανομένων των οικιακών πελατών, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των ενεργοβόρων επιχειρήσεων. Κατά τη διανομή των εσόδων στους οικιακούς πελάτες, τα κράτη μέλη θα πρέπει ιδίως να έχουν τη δυνατότητα να ευνοούν τους ευάλωτους πελάτες και τους πελάτες που πλήττονται από την ενεργειακή φτώχεια. Λόγω των ευρύτερων οφελών που προκύπτουν για τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας από τις επενδύσεις σε ανανεώσιμη ενέργεια, ενεργειακή απόδοση και ανάπτυξη ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τα έσοδα από τις αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς ή από τα ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα, ή το ισοδύναμο σε οικονομική αξία των εν λόγω εσόδων, για να χρηματοδοτούν επενδύσεις με σκοπό τη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας για τους τελικούς πελάτες και, μεταξύ άλλων για συγκεκριμένες οικονομικές δραστηριότητες, όπως επενδύσεις στην ανάπτυξη του δικτύου διανομής, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τα έσοδα αυτά ή το ισοδύναμο σε οικονομική αξία των εν λόγω εσόδων, για να χρηματοδοτούν το κόστος των καθεστώτων άμεσης στήριξης των τιμών. Η αναδιανομή των εσόδων θα πρέπει να γίνεται κατά τρόπο που να διασφαλίζει ότι οι πελάτες εξακολουθούν να είναι σε κάποιο βαθμό εκτεθειμένοι στο μήνυμα των τιμών, ώστε, όταν οι τιμές είναι υψηλές, να μειώνουν την κατανάλωσή τους ή να τη μετατοπίζουν σε περιόδους χαμηλότερων τιμών, οι οποίες είναι συνήθως περίοδοι με υψηλότερο μερίδιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν υπόψη την κατανάλωση σε ώρες εκτός αιχμής, ώστε να διατηρούν τα κίνητρα για ευελιξία. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού και ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων προμηθευτών δεν επηρεάζονται από την αναδιανομή των εσόδων στους τελικούς καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Οι αρχές αυτές δεν θα πρέπει να είναι υποχρεωτικές για έσοδα που προκύπτουν από συμβάσεις στο πλαίσιο καθεστώτων άμεσης στήριξης των τιμών που είχαν συναφθεί πριν από την ημερομηνία εφαρμογής της υποχρέωσης χρήσης αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα. Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να διανέμουν έσοδα από τις αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς ή τα ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα χωρίς η διανομή αυτή να θεωρείται ρύθμιση των τιμών λιανικής σύμφωνα με το άρθρο 5 της οδηγίας (ΕΕ) 2019/944.

(44)

Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα καθεστώτα άμεσης στήριξης των τιμών ή τα ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα, ανεξάρτητα από τη μορφή τους, δεν υπονομεύουν την αποτελεσματική, ανταγωνιστική και ρευστή λειτουργία των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ παράλληλα διατηρούν τα κίνητρα των παραγωγών να αντιδρούν στα μηνύματα της αγοράς, συμπεριλαμβανομένης της παύσης της παραγωγής όταν οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας είναι χαμηλότερες από το λειτουργικό τους κόστος, αλλά και τα κίνητρα των τελικών πελατών για μείωση της κατανάλωσης όταν οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας είναι υψηλές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα καθεστώτα στήριξης δεν αποτελούν εμπόδιο για την ανάπτυξη εμπορικών συμβάσεων όπως οι ΣΑΗΕ.

(45)

Ως εκ τούτου, οι αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς ή τα ισοδύναμα καθεστώτα με τα ίδια αποτελέσματα και οι ΣΑΗΕ διαδραματίζουν συμπληρωματικό ρόλο στην προώθηση της ενεργειακής μετάβασης και στην αξιοποίηση των οφελών της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και της ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στους καταναλωτές. Με την επιφύλαξη των απαιτήσεων που εισάγονται στον παρόντα κανονισμό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι ελεύθερα να αποφασίζουν ποια μέσα θα χρησιμοποιήσουν για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης. Μέσω των ΣΑΗΕ, οι ιδιώτες επενδυτές συμβάλλουν στην πρόσθετη ανάπτυξη ανανεώσιμης ενέργειας και ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, εξασφαλίζοντας παράλληλα χαμηλές και σταθερές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας μακροπρόθεσμα. Ομοίως, μέσω των αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή των ισοδύναμων καθεστώτων με τα ίδια αποτελέσματα, ο ίδιος στόχος επιτυγχάνεται από δημόσιους φορείς για λογαριασμό των καταναλωτών. Και τα δύο μέσα είναι αναγκαία για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης για απανθρακοποίηση μέσω της ανάπτυξης ανανεώσιμης ενέργειας και ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, με παράλληλη προώθηση των οφελών της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλού κόστους για τους καταναλωτές.

(46)

Η επιτάχυνση της διάδοσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί αυξανόμενη διαθεσιμότητα λύσεων ευελιξίας προκειμένου να διασφαλιστεί η ενσωμάτωσή τους στο δίκτυο και να δοθεί η δυνατότητα στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και στο δίκτυο να προσαρμοστούν στη μεταβλητότητα της παραγωγής και της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε διαφορετικούς χρονικούς ορίζοντες. Για την προώθηση της ευελιξίας χωρίς ορυκτά καύσιμα, η ρυθμιστική αρχή, ή άλλη αρχή ή οντότητα που έχει οριστεί από κράτος μέλος, θα πρέπει να αξιολογεί περιοδικά την ανάγκη για ευελιξία σε εθνικό επίπεδο στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τα στοιχεία που υποβάλλουν οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και οι διαχειριστές συστημάτων διανομής και μια κοινή ευρωπαϊκή μεθοδολογία που υπόκειται σε δημόσια διαβούλευση και έγκριση από τον ACER. Η εκτίμηση των αναγκών ευελιξίας του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλες τις υφιστάμενες και προγραμματισμένες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων των υφιστάμενων πάγιων στοιχείων που δεν είναι ακόμη συνδεδεμένα με το δίκτυο, όσον αφορά πηγές ευελιξίας όπως η ευέλικτη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, οι γραμμές διασύνδεσης, η απόκριση ζήτησης, η αποθήκευση ενέργειας ή η παραγωγή ανανεώσιμων καυσίμων, λόγω της ανάγκης απανθρακοποίησης του ενεργειακού συστήματος. Ο ACER θα πρέπει να αξιολογεί περιοδικά τις εθνικές εκθέσεις και να συντάσσει έκθεση σε επίπεδο Ένωσης με συστάσεις για ζητήματα διασυνοριακού ενδιαφέροντος. Με βάση την εθνική έκθεση των αναγκών ευελιξίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ορίσουν έναν ενδεικτικό εθνικό στόχο ευελιξίας χωρίς ορυκτά καύσιμα, που θα περιλαμβάνει τις αντίστοιχες συγκεκριμένες συνεισφορές τόσο της απόκρισης ζήτησης όσο και της αποθήκευσης ενέργειας, ο οποίος θα πρέπει επίσης να αποτυπώνεται στα ενοποιημένα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1999. Υπό το φως των σχεδίων αυτών, η Επιτροπή θα πρέπει να είναι σε θέση να καταρτίσει ενωσιακή στρατηγική για την ευελιξία, με ιδιαίτερη έμφαση στην απόκριση ζήτησης και την αποθήκευση ενέργειας, η οποία να συνάδει με τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους της Ένωσης για το 2030 και τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας για το 2050. Η Επιτροπή θα πρέπει να μπορεί να καταθέτει νομοθετική πρόταση που θα συνοδεύει την εν λόγω ενωσιακή στρατηγική.

(47)

Για την επίτευξη του ενδεικτικού εθνικού στόχου για ευελιξία χωρίς ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένων των αντίστοιχων συγκεκριμένων συνεισφορών της απόκρισης ζήτησης και της αποθήκευσης ενέργειας, και όταν οι ανάγκες ευελιξίας δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με την άρση των φραγμών της αγοράς και τις υφιστάμενες επενδύσεις, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να εφαρμόζουν καθεστώτα στήριξης της ευελιξίας χωρίς ορυκτά καύσιμα τα οποία συνίστανται σε πληρωμές για τη διαθέσιμη δυναμικότητα της ευελιξίας χωρίς ορυκτά καύσιμα. Επιπλέον, τα κράτη μέλη που εφαρμόζουν ήδη μηχανισμό ισχύος θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να προωθήσουν τη συμμετοχή ευελιξίας χωρίς ορυκτά καύσιμα όπως η απόκριση ζήτησης και η αποθήκευση ενέργειας, επανασχεδιάζοντας κριτήρια ή χαρακτηριστικά, με την επιφύλαξη της εφαρμογής του άρθρου 22 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943. Τα κράτη μέλη που εφαρμόζουν ήδη μηχανισμό ισχύος θα πρέπει επίσης να μπορούν να εφαρμόζουν καθεστώτα στήριξης της ευελιξίας χωρίς ορυκτά καύσιμα, εάν τα εν λόγω καθεστώτα είναι αναγκαία για την επίτευξη του ενδεικτικού εθνικού στόχου για ευελιξία χωρίς ορυκτά καύσιμα, ιδίως με την ταυτόχρονη προσαρμογή των οικείων μηχανισμών ισχύος για την περαιτέρω προώθηση της συμμετοχής της ευελιξίας χωρίς ορυκτά καύσιμα, όπως η απόκριση ζήτησης και η αποθήκευση ενέργειας. Τα εν λόγω καθεστώτα θα πρέπει να καλύπτουν νέες επενδύσεις σε ευελιξία χωρίς ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων σε υφιστάμενα πάγια στοιχεία, μεταξύ άλλων σε όσα αποσκοπούν στην περαιτέρω ανάπτυξη της ευελιξίας απόκρισης ζήτησης.

(48)

Για τη στήριξη των στόχων περιβαλλοντικής προστασίας, ως ανώτατο όριο θα πρέπει να θεωρείται το όριο εκπομπών CO2 που ορίζεται στο άρθρο 22 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να καθορίσουν τεχνικά πρότυπα επιδόσεων και όρια εκπομπών CO2 που περιορίζουν τη συμμετοχή σε μηχανισμούς ισχύος μόνο σε ευέλικτες τεχνολογίες χωρίς ορυκτά καύσιμα, σε πλήρη ευθυγράμμιση την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 18ης Φεβρουαρίου 2022, με τίτλο «Κατευθυντήριες γραμμές του 2022 για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας», οι οποίες ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν πράσινα κριτήρια στους μηχανισμούς ισχύος.

(49)

Καθώς οι μη συντονισμένοι μηχανισμοί ισχύος μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, η δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» εισήγαγε ολοκληρωμένο πλαίσιο για την καλύτερη εκτίμηση της ανάγκης και τη βελτίωση του σχεδιασμού των μηχανισμών ισχύος. Μολονότι είναι ανάγκη να περιοριστούν οι στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό και στην εσωτερική αγορά, μαζί με κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο, οι μηχανισμοί ισχύος μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της επάρκειας των πόρων, ιδίως κατά τη μετάβαση προς ένα σύστημα χωρίς ανθρακούχες εκπομπές και για τα ανεπαρκώς διασυνδεδεμένα ενεργειακά συστήματα. Ως εκ τούτου, παρότι οι μηχανισμοί ισχύος δεν θα πρέπει πλέον να θεωρούνται μέτρα έσχατης ανάγκης, η αναγκαιότητα και ο σχεδιασμός τους θα πρέπει να αξιολογούνται περιοδικά υπό το πρίσμα του εξελισσόμενου ρυθμιστικού πλαισίου και των συνθηκών της αγοράς. Ωστόσο, η διαδικασία για την θέσπιση μηχανισμών ισχύος έχει αποδειχθεί περίπλοκη. Για την εξέταση των δυνατοτήτων εξορθολογισμού και απλούστευσης της διαδικασίας εφαρμογής μηχανισμών ισχύος και να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη μπορούν να αντιμετωπίσουν εγκαίρως τα θέματα επάρκειας, παρέχοντας παράλληλα τον απαραίτητο έλεγχο για να αποτρέπεται η πρόκληση ζημίας για την εσωτερική αγορά, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει, έως τις 17 Ιανουαρίου 2025 αναλυτική έκθεση στην οποία θα αξιολογούνται οι εν λόγω δυνατότητες. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να ζητήσει από τον ACER να τροποποιήσει τη μεθοδολογία για την εκτίμηση της επάρκειας των πόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο σύμφωνα με την ισχύουσα διαδικασία, ανάλογα με την περίπτωση. Κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει προτάσεις με στόχο, κατά περίπτωση, την απλούστευση της διαδικασίας αξιολόγησης των μηχανισμών ισχύος έως τις 17 Απριλίου 2025.

(50)

Η σύνδεση νέων εγκαταστάσεων παραγωγής και ζήτησης με το δίκτυο, ιδίως σταθμών παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, συχνά αντιμετωπίζει καθυστερήσεις στις διαδικασίες σύνδεσης δικτύου. Ένας από τους λόγους για τις καθυστερήσεις αυτές είναι η έλλειψη διαθέσιμης δυναμικότητας του δικτύου στην τοποθεσία που έχει επιλέξει ο επενδυτής, γεγονός που συνεπάγεται την ανάγκη επεκτάσεων ή ενισχύσεων του δικτύου για τη σύνδεση των εγκαταστάσεων με το σύστημα με ασφαλή τρόπο. Μια νέα απαίτηση για τους διαχειριστές συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο σε επίπεδο μεταφοράς όσο και σε επίπεδο διανομής, να δημοσιεύουν και να επικαιροποιούν πληροφορίες σχετικά με τη διαθέσιμη δυναμικότητα για νέες συνδέσεις στις περιοχές που καλύπτουν θα διευκολύνει την πρόσβαση των επενδυτών σε πληροφορίες σχετικά με τη διαθέσιμη δυναμικότητα του δικτύου εντός του συστήματος και, ως εκ τούτου, θα επιταχύνει την λήψη αποφάσεων, κάτι που, με τη σειρά του, θα επιταχύνει την απαιτούμενη ανάπτυξη ανανεώσιμης ενέργειας. Οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να επικαιροποιούνται τακτικά, τουλάχιστον κάθε μήνα, από τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς. Οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει επίσης να δημοσιεύουν τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό των διαθέσιμων δυναμικοτήτων δικτύου, όπως υφιστάμενη ζήτηση και ικανότητα παραγωγής, τις παραδοχές για την αξιολόγηση της πιθανής περαιτέρω ενσωμάτωσης πρόσθετων χρηστών συστήματος, τις σχετικές πληροφορίες για πιθανή περικοπή ενέργειας και την προσδοκία επικείμενων σχετικών αναπτύξεων του δικτύου.

(51)

Επιπλέον, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των χρονοβόρων διαδικασιών απάντησης στα αιτήματα σύνδεσης με το δίκτυο, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να παρέχουν σαφείς και διαφανείς πληροφορίες στους χρήστες του συστήματος σχετικά με την κατάσταση και την επεξεργασία των αιτημάτων σύνδεσής τους. Οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να παρέχουν τις πληροφορίες αυτές εντός τριών μηνών από την ημερομηνία υποβολής του αιτήματος και θα πρέπει να τις επικαιροποιούν σε τακτική βάση, τουλάχιστον ανά τρίμηνο.

(52)

Δεδομένου ότι η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία δεν έχουν ακόμη συγχρονιστεί με το ενωσιακό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, αντιμετωπίζουν πολύ ειδικές προκλήσεις κατά την οργάνωση αγορών εξισορρόπησης και τη βασισμένη στην αγορά προμήθεια επικουρικών υπηρεσιών. Μολονότι η πρόοδος προς τον συγχρονισμό βρίσκεται σε εξέλιξη, ένα από τα κρίσιμα προαπαιτούμενα για τη σταθερή σύγχρονη λειτουργία του συστήματος είναι η διαθεσιμότητα επαρκών αποθεμάτων ισχύος εξισορρόπησης για ρύθμιση της συχνότητας. Ωστόσο, λόγω της εξάρτησής τους από τη ρωσική συγχρονισμένη περιοχή για τη διαχείριση της συχνότητας, τα κράτη της Βαλτικής δεν ήταν ακόμη σε θέση να αναπτύξουν δική τους λειτουργούσα αγορά εξισορρόπησης. Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει αυξήσει σε σημαντικό βαθμό τον κίνδυνο για την ασφάλεια του εφοδιασμού ως αποτέλεσμα της απουσίας δικών τους αγορών εξισορρόπησης. Ως εκ τούτου, οι απαιτήσεις του άρθρου 6 παράγραφοι 9, 10 και 11 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943 και του άρθρου 41 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/2195 της Επιτροπής (22), οι οποίες έχουν σχεδιαστεί να εφαρμόζονται σε υφιστάμενες αγορές εξισορρόπησης, δεν αποτυπώνουν ακόμη την κατάσταση στην Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία, δεδομένου ιδίως ότι η ανάπτυξη αγορών εξισορρόπησης απαιτεί χρόνο και νέες επενδύσεις σε ισχύ εξισορρόπησης. Η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία θα πρέπει, συνεπώς, κατά παρέκκλιση από τις εν λόγω απαιτήσεις, να έχουν το δικαίωμα να συνάπτουν πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές συμβάσεις για την προμήθεια ισχύος εξισορρόπησης για μια μεταβατική περίοδο.

(53)

Οι μεταβατικές περίοδοι για την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά το συντομότερο δυνατόν μετά τον συγχρονισμό, και θα πρέπει να αξιοποιηθούν για την ανάπτυξη των κατάλληλων εργαλείων αγοράς τα οποία θα εξασφαλίζουν βραχυπρόθεσμα αποθέματα εξισορρόπησης και άλλες απαραίτητες επικουρικές υπηρεσίες, καθώς και να περιοριστούν στο χρονικό διάστημα που είναι απαραίτητο για τη διαδικασία αυτή.

(54)

Τα κράτη της Βαλτικής αναμένεται να συγχρονιστούν με τη συγχρονισμένη περιοχή της ηπειρωτικής Ευρώπης μέσω γραμμής διπλού κυκλώματος που θα συνδέει την Πολωνία με τη Λιθουανία. Μετά τον συγχρονισμό, η δυναμικότητα της γραμμής αυτής θα πρέπει, κατά μεγάλο μέρος, να χρησιμοποιηθεί για περιθώρια αξιοπιστίας σε περίπτωση ξαφνικής διακοπής λειτουργίας του βαλτικού συστήματος και επακόλουθων ακούσιων αποκλίσεων. Οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να συνεχίσουν να προσφέρουν τη μέγιστη δυναμικότητα στις διασυνοριακές συναλλαγές σε συμμόρφωση με τα λειτουργικά όρια ασφάλειας και λαμβάνοντας υπόψη τα απρόβλεπτα στα συστήματα της Πολωνίας και της Λιθουανίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ανακύπτουν από διακοπές λειτουργίας των γραμμών συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης, ή από την αποσύνδεση των βαλτικών χωρών από τη συγχρονισμένη περιοχή της ηπειρωτικής Ευρώπης. Η ιδιαιτερότητα αυτής της διασύνδεσης θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό της συνολικής δυναμικότητας και των απρόβλεπτων σύμφωνα με το άρθρο 16 παράγραφος 8 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943.

(55)

Οι μηχανισμοί ισχύος θα πρέπει να είναι ανοικτοί στη συμμετοχή όλων των πόρων που μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτούμενες τεχνικές επιδόσεις, όπως οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με φυσικό αέριο, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν το όριο εκπομπών που ορίζεται στο άρθρο 22 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943, καθώς και τυχόν εθνικά όρια εκπομπών ή άλλα αντικειμενικά περιβαλλοντικά κριτήρια τα οποία ενδεχομένως να θελήσουν να εφαρμόσουν τα κράτη μέλη για την επιτάχυνση της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα.

(56)

Για τη στήριξη των στόχων περιβαλλοντικής προστασίας, το άρθρο 22 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943 ορίζει απαιτήσεις σχετικά με τα όρια εκπομπών CO2 για τους μηχανισμούς ισχύος. Ωστόσο, κατά τη μετάβασή τους προς ένα σύστημα χωρίς ανθρακούχες εκπομπές και στον απόηχο της ενεργειακής κρίσης, τα κράτη μέλη που εφαρμόζουν μηχανισμούς ισχύος οι οποίοι είχαν εγκριθεί πριν την 4η Ιουλίου 2019 θα πρέπει να μπορούν, κατ’ εξαίρεση και ως μηχανισμός έσχατης ανάγκης, να παρεκκλίνουν από το εν λόγω όριο εκπομπών CO2 για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, η παρέκκλιση αυτή θα πρέπει να περιορίζεται στην υφιστάμενη ισχύ παραγωγής της οποίας η εμπορική παραγωγή ξεκίνησε πριν από τις 4 Ιουλίου 2019, δηλαδή πριν από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943. Το αίτημα παρέκκλισης θα πρέπει να συνοδεύεται από έκθεση του οικείου κράτους μέλους στην οποία αξιολογείται ο αντίκτυπος της παρέκκλισης στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την ενεργειακή μετάβαση. Η εν λόγω έκθεση θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει σχέδιο με ορόσημα για τη μετάβαση προς τη μη συμμετοχή ισχύος παραγωγής που δεν πληροί τα όρια εκπομπών CO2 στους μηχανισμούς ισχύος. Μετά τη χορήγηση παρέκκλισης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να οργανώσουν διαδικασίες προμήθειας που πληρούν όλες τις απαιτήσεις του κεφαλαίου IV του κανονισμού (ΕΕ) 2019/943, εξαιρουμένων όσων αφορούν τα όρια εκπομπών CO2. Ισχύς παραγωγής που δεν πληροί τα όρια εκπομπών CO2 δεν θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο προμήθειας για περίοδο μεγαλύτερη του ενός έτους και με περίοδο παράδοσης που υπερβαίνει τη διάρκεια της παρέκκλισης. Πριν από την πρόσθετη διαδικασία προμήθειας που είναι ανοικτή στη συμμετοχή ισχύος παραγωγής που δεν πληροί τα όρια εκπομπών CO2 θα πρέπει να διενεργείται διαδικασία προμήθειας με στόχο τη μεγιστοποίηση της συμμετοχής ισχύος που πληροί τα όρια εκπομπών CO2, μεταξύ άλλων με την παροχή επαρκούς αύξησης των τιμών ισχύος ώστε να παρέχονται κίνητρα για επενδύσεις στην εν λόγω ισχύ.

(57)

Η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει τον παρόντα κανονισμό προκειμένου να διασφαλίσει την ανθεκτικότητα του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε περιόδους κρίσης και την ικανότητά του να στηρίζει τους στόχους της Ένωσης για απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, να ενισχύσει περαιτέρω την ολοκλήρωση της αγοράς και να προωθήσει τις απαραίτητες επενδύσεις σε υποδομές, καθώς και την ανάπτυξη αγοράς ΣΑΗΕ. Βάσει της επανεξέτασης αυτής, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει περιεκτική έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο συνοδευόμενη από νομοθετική πρόταση, εάν είναι απαραίτητο. Στην έκθεση αυτή, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογεί ειδικότερα την αποτελεσματικότητα της τρέχουσας δομής και λειτουργίας των βραχυπρόθεσμων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και τις πιθανές ανεπάρκειές τους και τα πιθανά διορθωτικά μέτρα και εργαλεία που πρέπει να εφαρμόζονται σε καταστάσεις κρίσης ή έκτακτης ανάγκης, και την καταλληλότητα του νομικού και χρηματοδοτικού πλαισίου της Ένωσης για τα δίκτυα διανομής. Η εν λόγω έκθεση θα πρέπει επίσης να καλύπτει την ικανότητα επίτευξης των στόχων της Ένωσης σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την εσωτερική αγορά ενέργειας, καθώς και τις δυνατότητες και τη βιωσιμότητα της δημιουργίας μίας ή περισσότερων πλατφορμών ενωσιακών αγορών για τις ΣΑΗΕ.

(58)

Στον βαθμό που οποιοδήποτε από τα μέτρα που προβλέπονται στον παρόντα κανονισμό συνιστά κρατική ενίσχυση, οι διατάξεις που αφορούν το εν λόγω μέτρο δεν θίγουν την εφαρμογή των άρθρων 107 και 108 ΣΛΕΕ. Η Επιτροπή είναι αρμόδια να κρίνει τη συμβατότητα της κρατικής ενίσχυσης με την εσωτερική αγορά.

(59)

Τα μέτρα που προβλέπονται στον παρόντα κανονισμό ισχύουν με την επιφύλαξη της εφαρμογής των κανονισμών (ΕΕ) 2016/1011 (23) και (ΕΕ) αριθ. 648/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (24) και της οδηγίας 2014/65/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (25).

(60)

Οι κανονισμοί (ΕΕ) 2019/942 και (ΕΕ) 2019/943 θα πρέπει, επομένως, να τροποποιηθούν αναλόγως.

(61)

Δεδομένου ότι ο στόχος του παρόντος κανονισμού, δηλαδή η βελτίωση του σχεδιασμού της ενοποιημένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ιδίως η αποτροπή αδικαιολόγητα υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη, μπορεί όμως να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση δύναται να θεσπίσει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως προβλέπεται στο εν λόγω άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα απαιτούμενα για την επίτευξη του στόχου αυτού,

1)

Το άρθρο 2 τροποποιείται ως εξής:

2)

στο άρθρο 3 παράγραφος 2, προστίθεται το ακόλουθο εδάφιο:

«Η παρούσα παράγραφος εφαρμόζεται επίσης στον ενιαίο μηχανισμό κατανομής που θεσπίστηκε σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/1719.»

3)

στο άρθρο 4 προστίθεται η ακόλουθη παράγραφος:

4)

το άρθρο 5 τροποποιείται ως εξής:

5)

στο άρθρο 6, η παράγραφος 9 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

6)

το άρθρο 15 τροποποιείται ως εξής:

1)

Το άρθρο 1 τροποποιείται ως εξής:

2)

το άρθρο 2 τροποποιείται ως εξής:

3)

το άρθρο 7 τροποποιείται ως εξής:

4)

παρεμβάλλονται τα ακόλουθα άρθρα:

(*2)  Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων) (ΕΕ L 119 της 4.5.2016, σ. 1).»·"

5)

το άρθρο 8 τροποποιείται ως εξής:

6)

το άρθρο 9 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

(*3)  Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 663/2009 και (ΕΚ) αριθ. 715/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των οδηγιών 94/22/ΕΚ, 98/70/ΕΚ, 2009/31/ΕΚ, 2009/73/ΕΚ, 2010/31/ΕΕ, 2012/27/ΕΕ και 2013/30/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των οδηγιών 2009/119/ΕΚ και (ΕΕ) 2015/652 του Συμβουλίου και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 328 της 21.12.2018, σ. 1)."

(*4)  Οδηγία (ΕΕ) 2017/1132 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 2017, σχετικά με ορισμένες πτυχές του εταιρικού δίκαιου (ΕΕ L 169 της 30.6.2017, σ. 46)."

(*5)  Οδηγία 2014/65/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και την τροποποίηση της οδηγίας 2002/92/ΕΚ και της οδηγίας 2011/61/ΕΕ (ΕΕ L 173 της 12.6.2014, σ. 349)."

(*6)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 648/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012, για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους και τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών (ΕΕ L 201 της 27.7.2012, σ. 1)."

(*7)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 600/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012 (ΕΕ L 173 της 12.6.2014, σ. 84).»·"

7)

το άρθρο 18 τροποποιείται ως εξής:

8)

στο άρθρο 19, η παράγραφος 2 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

9)

παρεμβάλλεται το ακόλουθο κεφάλαιο:

(*8)   ΕΕ L 282 της 19.10.2016, σ. 4.»·"

10)

το άρθρο 21 τροποποιείται ως εξής:

11)

στο άρθρο 22 παράγραφος 1, το στοιχείο α) διαγράφεται·

12)

στο άρθρο 37 παράγραφος 1, το στοιχείο α) αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

·

13)

στο άρθρο 50 παρεμβάλλεται η ακόλουθη παράγραφος:

14)

στο άρθρο 57 προστίθεται η ακόλουθη παράγραφος:

15)

το άρθρο 59 τροποποιείται ως εξής:

16)

στο άρθρο 64, παρεμβάλλονται οι ακόλουθες παράγραφοι:

17)

το άρθρο 69 τροποποιείται ως εξής:

18)

παρεμβάλλεται το ακόλουθο άρθρο:

19)

στο παράρτημα I, το σημείο 1.2 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο: