(1)

Η εμπορία ανθρώπων συνιστά σοβαρό έγκλημα, το οποίο διαπράττεται συχνά στο πλαίσιο του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, και απαγορεύεται ρητά από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ο «Χάρτης»). Η πρόληψη και η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και η στήριξη των θυμάτων της, ανεξάρτητα από τη χώρα καταγωγής τους, εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα για την Ένωση και τα κράτη μέλη.

(2)

Η εμπορία ανθρώπων έχει διάφορα βαθύτερα αίτια. Στους κύριους παράγοντες που καθιστούν τα άτομα, ιδιαίτερα τις γυναίκες, τα παιδιά και τα μέλη περιθωριοποιημένων ομάδων, ευάλωτα στην εμπορία ανθρώπων συγκαταλέγονται η φτώχεια, οι συγκρούσεις, η ανισότητα, η έμφυλη βία, η απουσία βιώσιμων ευκαιριών απασχόλησης ή κοινωνικής υποστήριξης, οι ανθρωπιστικές κρίσεις, η ανιθαγένεια και οι διακρίσεις.

(3)

Η οδηγία 2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3) είναι η κύρια νομική πράξη της Ένωσης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων αυτού του εγκλήματος. Η εν λόγω οδηγία καθορίζει ολοκληρωμένο πλαίσιο για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων με τη θέσπιση ελάχιστων κανόνων σχετικά με τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων. Περιλαμβάνει επίσης κοινές διατάξεις προκειμένου να ενισχυθεί η πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων, η συνδρομή που παρέχεται στα θύματα, καθώς και η προστασία τους, λαμβανομένων υπόψη των διαστάσεων του φύλου, της αναπηρίας και του παιδιού και με προσέγγιση που επικεντρώνεται στα θύματα.

(4)

Η εμπορία ανθρώπων μπορεί να επιδεινωθεί όταν διασταυρώνεται με διακρίσεις λόγω φύλου σε συνδυασμό με άλλους λόγους διακρίσεων που απαγορεύονται από το δίκαιο της Ένωσης. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν δεόντως υπόψη τα θύματα που πλήττονται από τέτοιες διατομεακές διακρίσεις και την αυξημένη ευπάθεια που προκύπτει, προβλέποντας ειδικά μέτρα για τις περιπτώσεις όπου υπάρχουν διασταυρούμενες μορφές διακρίσεων. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις διακρίσεις λόγω φυλετικής και εθνοτικής καταγωγής.

(5)

Στην ανακοίνωσή της, της 14ης Απριλίου 2021 σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων για την περίοδο 2021-2025, η Επιτροπή καθόρισε πολιτική απόκριση με την οποία υιοθετείται πολυτομεακή και ολοκληρωμένη προσέγγιση από την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων μέσω της προστασίας των θυμάτων έως τη δίωξη και την καταδίκη των εμπόρων ανθρώπων. Η ανακοίνωση αυτή περιλάμβανε σειρά δράσεων που πρέπει να υλοποιηθούν με την ενεργό συμμετοχή οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι εξελισσόμενες τάσεις στον τομέα της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και οι ελλείψεις που εντόπισε η Επιτροπή, και να ενταθούν περαιτέρω οι προσπάθειες για την καταπολέμηση αυτού του εγκλήματος, είναι αναγκαίο να τροποποιηθεί η οδηγία 2011/36/ΕΕ. Οι εντοπισθείσες ελλείψεις στην ανταπόκριση του ποινικού δικαίου, οι οποίες απαιτούν αναπροσαρμογή του νομικού πλαισίου, σχετίζονται με αδικήματα που αφορούν την εμπορία ανθρώπων και τα οποία διαπράττονται προς το συμφέρον νομικών προσώπων, με το σύστημα συλλογής δεδομένων, με τη συνεργασία και τον συντονισμό σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο και με τα εθνικά συστήματα που αποσκοπούν στον έγκαιρο εντοπισμό και την έγκαιρη ταυτοποίηση των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, καθώς και στην παροχή εξειδικευμένης συνδρομής και στήριξης σε αυτά.

(6)

Η εκμετάλλευση της παρένθετης μητρότητας, του καταναγκαστικού γάμου και της παράνομης υιοθεσίας μπορούν ήδη να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των αδικημάτων που αφορούν την εμπορία ανθρώπων, όπως ορίζεται στην οδηγία 2011/36/ΕΕ, εφόσον πληρούνται όλα τα κριτήρια που συνιστούν τα εν λόγω αδικήματα. Ωστόσο, λόγω της σοβαρότητας αυτών των πρακτικών και προκειμένου να αντιμετωπιστεί η σταθερή αύξηση του αριθμού και της σημασίας των αδικημάτων που αφορούν την εμπορία ανθρώπων και τα οποία διαπράττονται για άλλους σκοπούς πέραν της σεξουαλικής ή εργασιακής εκμετάλλευσης, η εκμετάλλευση της παρένθετης μητρότητας, του καταναγκαστικού γάμου ή της παράνομης υιοθεσίας θα πρέπει να συμπεριληφθεί στις μορφές εκμετάλλευσης που αναφέρονται στην εν λόγω οδηγία, στον βαθμό που πληροί τα συστατικά στοιχεία της εμπορίας ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου του κριτηρίου για τα μέσα. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την εμπορία ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευση της παρένθετης μητρότητας, η παρούσα οδηγία στοχεύει όσους εξαναγκάζουν ή εξαπατούν γυναίκες ώστε να ενεργούν ως παρένθετες μητέρες. Οι τροποποιήσεις στην οδηγία 2011/36/EΕ που θεσπίζονται με την παρούσα οδηγία ισχύουν με την επιφύλαξη των ορισμών του γάμου, της υιοθεσίας, του καταναγκαστικού γάμου και της παράνομης υιοθεσίας, ή των ορισμών συναφών αδικημάτων εκτός της εμπορίας ανθρώπων, όταν προβλέπονται στο εθνικό ή το διεθνές δίκαιο. Επίσης, οι εν λόγω κανόνες δεν θίγουν τους εθνικούς κανόνες σχετικά με την παρένθετη μητρότητα, συμπεριλαμβανομένου του ποινικού ή του οικογενειακού δικαίου.

(7)

Τα παιδιά που ζουν σε ιδρύματα διαμονής και ιδρύματα κλειστού τύπου είναι μια ομάδα ιδιαίτερα ευάλωτη στην εμπορία ανθρώπων. Μπορούν να πέσουν θύματα εμπορίας ανθρώπων όταν τοποθετούνται σε αυτά τα ιδρύματα, κατά τη διάρκεια της παραμονής τους σε αυτά αλλά και αργότερα.

(8)

Όλο και περισσότερα αδικήματα που αφορούν την εμπορία ανθρώπων διαπράττονται ή διευκολύνονται μέσω τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών. Οι έμποροι ανθρώπων χρησιμοποιούν συχνά το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μεταξύ άλλων, για να προσελκύουν, να διαφημίζουν ή να εκμεταλλεύονται θύματα, να τους ασκούν έλεγχο και να οργανώνουν τη μεταφορά τους. Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται επίσης για τη διανομή υλικού εκμετάλλευσης. Η τεχνολογία των πληροφοριών παρεμποδίζει επίσης την έγκαιρη ανίχνευση του εγκλήματος και τον εντοπισμό των θυμάτων και των δραστών.

(9)

Το ισχύον νομικό πλαίσιο της οδηγίας 2011/36/ΕΕ περιλαμβάνει ήδη, στο πεδίο εφαρμογής του ορισμού της εμπορίας ανθρώπων, εγκλήματα που διαπράττονται με τη χρήση τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών, για παράδειγμα στην προσέλκυση και την εκμετάλλευση θυμάτων, την οργάνωση της μεταφοράς και της στέγασής τους, τη διαφήμιση των θυμάτων στο διαδίκτυο και την προσέγγιση δυνητικών πελατών, τον έλεγχο των θυμάτων και την επικοινωνία μεταξύ των δραστών, συμπεριλαμβανομένων όλων των σχετικών χρηματοοικονομικών συναλλαγών. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτός ο τρόπος δράσης των εμπόρων ανθρώπων, οι αρχές επιβολής του νόμου πρέπει να βελτιώσουν τις ψηφιακές ικανότητες και τη συναφή εμπειρογνωσία τους, καθώς και να συμβαδίσουν με τις τεχνολογικές εξελίξεις. Επιπλέον, τα κράτη μέλη καλούνται να εξετάσουν το ενδεχόμενο χρήσης προληπτικών μέτρων, ιδίως μέτρων με σκοπό την αποθάρρυνση της ζήτησης, τα οποία να στοχεύουν στην αντιμετώπιση της κατάχρησης διαδικτυακών υπηρεσιών για τον σκοπό της εμπορίας ανθρώπων.

(10)

Το επίπεδο των κυρώσεων για την εμπορία ανθρώπων θα πρέπει να αντικατοπτρίζει τη μεγαλύτερη απαξία που εγείρουν οι σοβαρότερες συμπεριφορές, καθώς και οι πιο επιβλαβείς και μακροχρόνιες επιπτώσεις τους στα θύματα. Σε αυτές συγκαταλέγεται η πολλαπλασιαστική επενέργεια της διάδοσης υλικού που σχετίζεται με την εκμετάλλευση, συμπεριλαμβανομένης της διάδοσης σε κλειστές ομάδες στις οποίες έχει πρόσβαση περιορισμένος αριθμός συμμετεχόντων. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να προβλεφθεί, ως επιβαρυντική περίσταση, η διάδοση, μέσω τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών, εικόνων, βίντεο ή παρόμοιου υλικού σεξουαλικού περιεχομένου που αφορούν το θύμα.

(11)

Ενώ η αύξηση της ποινής δεν είναι υποχρεωτική, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι δικαστές και τα δικαστήρια, όταν καταδικάζουν τους υπαιτίους, δύνανται να λαμβάνουν υπόψη τις επιβαρυντικές περιστάσεις που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία. Εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του δικαστή ή του δικαστηρίου να καθορίσει αν θα αυξήσει την ποινή λόγω των συγκεκριμένων επιβαρυντικών περιστάσεων, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα γεγονότα της συγκεκριμένης υπόθεσης. Τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να υποχρεούνται να προβλέπουν επιβαρυντικές περιστάσεις όταν το εθνικό δίκαιο προβλέπει ότι το ποινικό αδίκημα της διάδοσης εικόνων, βίντεο ή παρόμοιου υλικού σεξουαλικού περιεχομένου που αφορούν το θύμα, μέσω τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών, τιμωρείται ως ξεχωριστό ποινικό αδίκημα και αυτό μπορεί να επισύρει αυστηρότερες κυρώσεις βάσει του εθνικού δικαίου.

(12)

Προκειμένου να ενισχυθεί η αντίδραση της ποινικής δικαιοσύνης σε αδικήματα εμπορίας ανθρώπων που διαπράττονται προς όφελος νομικών προσώπων και να αποτραπεί η διάπραξη των αδικημάτων αυτών, το καθεστώς κυρώσεων κατά νομικών προσώπων θα πρέπει να αποσαφηνιστεί και να ευθυγραμμιστεί με άλλα ενωσιακά νομοθετήματα του ποινικού δικαίου. Δυνάμει των οδηγιών 2014/23/ΕΕ (4), 2014/24/ΕΕ (5) και 2014/25/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6), καταδίκη με τελική απόφαση για παιδική εργασία ή άλλες μορφές εμπορίας ανθρώπων αποτελεί λόγο αποκλεισμού από τη συμμετοχή σε διαδικασία σύναψης συμβάσεων ή σε διαδικασία ανάθεσης συμβάσεων παραχώρησης. Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να αποφασίζουν να συμπεριλάβουν, στις ποινικές ή μη ποινικές κυρώσεις ή στα μέτρα που μπορούν να επιβληθούν σε νομικά πρόσωπα, τον αποκλεισμό των εν λόγω νομικών προσώπων από διαγωνισμούς ή συμβάσεις παραχώρησης, προκειμένου να καλύπτονται επίσης οι συνάψεις συμβάσεων και οι παραχωρήσεις που δεν υπερβαίνουν τα κατώτατα όρια των σχετικών οδηγιών.

(13)

Η οδηγία (ΕΕ) 2024/1260 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) προβλέπει ελάχιστους κανόνες σχετικά με τη δέσμευση και τη δήμευση των οργάνων και των προϊόντων εγκλήματος σε ποινικές υποθέσεις και εφαρμόζεται στα ποινικά αδικήματα που καλύπτει η οδηγία 2011/36/ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι διατάξεις της οδηγίας 2011/36/ΕΕ σχετικά με τη δέσμευση και τη δήμευση είναι άνευ αντικειμένου και θα πρέπει να καταργηθούν.

(14)

Στην οδηγία 2011/36/ΕΕ προβλέπεται η δυνατότητα μη δίωξης και μη επιβολής ποινών σε θύματα εμπορίας ανθρώπων σε σχέση με ποινικά αδικήματα που έχουν εξαναγκαστεί να διαπράξουν ως άμεση συνέπεια του γεγονότος ότι είναι θύματα εμπορία ανθρώπων. Ενδείκνυται να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής της σχετικής διάταξης σε όλες τις παράνομες δραστηριότητες που έχουν εξαναγκαστεί να διαπράξουν τα θύματα ως άμεση συνέπεια του γεγονότος ότι είναι θύματα εμπορίας ανθρώπων, όπως διοικητικά αδικήματα που σχετίζονται με την πορνεία, την επαιτεία, την παρατεταμένη παραμονή σε δημόσιο χώρο ή την αδήλωτη εργασία, ή άλλες πράξεις που δεν έχουν ποινικό χαρακτήρα, αλλά υπόκεινται σε διοικητικές ή χρηματικές ποινές, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, προκειμένου να ενθαρρυνθούν περαιτέρω τα θύματα εμπορίας να καταγγέλλουν το έγκλημα ή να αναζητούν στήριξη και συνδρομή και να καθησυχαστούν ότι υπάρχει δυνατότητα να μη θεωρηθούν υπαίτια.

(15)

Προκειμένου να ενισχυθεί η εθνική ικανότητα εντοπισμού και ταυτοποίησης των θυμάτων σε πρώιμο στάδιο και παραπομπής τους στις κατάλληλες υπηρεσίες προστασίας, συνδρομής και στήριξης, είναι αναγκαίο να θεσπιστούν, με νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις, ένας ή περισσότεροι εθνικοί μηχανισμοί παραπομπής στα κράτη μέλη. Η θέσπιση επίσημων μηχανισμών παραπομπής και ο ορισμός σημείου επαφής για τη διασυνοριακή παραπομπή των θυμάτων αποτελούν βασικά μέτρα για την ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας. Ο μηχανισμός παραπομπής θα πρέπει να είναι ένα διαφανές, προσβάσιμο και εναρμονισμένο πλαίσιο που να διευκολύνει τον έγκαιρο εντοπισμό και την ταυτοποίηση, τη συνδρομή και τη στήριξη των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων και τη διευκόλυνση της παραπομπής τους στις αρμόδιες εθνικές οργανώσεις και τους αρμόδιους φορείς. Το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να προσδιορίζει τις συμμετέχουσες αρμόδιες αρχές, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς και να καθορίζει τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών και των γραμμών επικοινωνίας. Οι εν λόγω μηχανισμοί παραπομπής μπορούν να λαμβάνουν τη μορφή ενός συνόλου καθιερωμένων διαδικασιών, κατευθυντήριων γραμμών, ρυθμίσεων συνεργασίας ή πρωτοκόλλων. O μηχανισμός παραπομπής θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα θύματα και για όλες τις μορφές αδικημάτων εμπορίας ανθρώπων, λαμβάνοντας υπόψη την ατομική ευάλωτη κατάσταση των θυμάτων. Τα κράτη μέλη παροτρύνονται να διαθέτουν έναν ενιαίο μηχανισμό παραπομπής, όταν το επιτρέπει η οργάνωση της δημόσιας διοίκησης. Τα σημεία επαφής θα πρέπει να χρησιμεύουν ως σημεία επικοινωνίας για τη διασυνοριακή παραπομπή των θυμάτων, στις σχέσεις μεταξύ των αρχών ή των φορέων που έχουν την ευθύνη για τη διασυνοριακή στήριξη των θυμάτων στα διάφορα κράτη μέλη, αλλά όχι ως σημεία επικοινωνίας για τα ίδια τα θύματα. Τα σημεία επαφής μπορούν να βασίζονται σε ήδη υφιστάμενους μηχανισμούς ή δομές διακυβέρνησης και δεν θα είναι απαραίτητο να αντικαταστήσουν τους εθνικούς μηχανισμούς υποβολής καταγγελιών ή τις ανοικτές τηλεφωνικές γραμμές.

(16)

Προκειμένου να βελτιώσουν την παροχή συνδρομής και στήριξης στα θύματα εμπορίας ανθρώπων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα θύματα έχουν πρόσβαση σε κέντρα φιλοξενίας και ασφαλή καταλύματα εξοπλισμένα για την κάλυψη των ειδικών αναγκών των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων. Για να ενισχυθεί η ασφάλεια των εικαζόμενων ή ταυτοποιημένων θυμάτων, τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να απαιτούν το προσωπικό που έρχεται σε επαφή με θύματα εμπορίας ανθρώπων σε κέντρα φιλοξενίας να μην έχει ποινικό μητρώο για αδικήματα που αφορούν την εμπορία ανθρώπων ή για άλλα εγκλήματα ή αδικήματα που οδηγούν σε σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την ικανότητά του να αναλάβει ρόλο ευθύνης έναντι των θυμάτων.

(17)

Τα άτομα με αναπηρία, ιδιαίτερα οι γυναίκες και τα παιδιά, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να πέσουν θύματα εμπορίας ανθρώπων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάζουν τις ειδικές ανάγκες των θυμάτων εμπορίας με αναπηρία κατά την παροχή μέτρων στήριξης σε αυτά.

(18)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν ότι τα θύματα λαμβάνουν συνδρομή ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους ή από το αν είναι ανιθαγενή, την ιθαγένειά τους, τον τόπο διαμονής ή το καθεστώς διαμονής, καθώς και τη μορφή εκμετάλλευσής τους. Η συνδρομή θα πρέπει να αποσκοπεί στην πλήρη επανένταξή τους στην κοινωνία, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει πρόσβαση στην εκπαίδευση και την επιμόρφωση, πρόσβαση στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, καθώς και την επιστροφή σε ανεξάρτητη διαβίωση.

(19)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη, κατά τη διάρκεια των διαδικασιών ασύλου την ιδιαίτερη ευάλωτη κατάσταση των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων που μπορεί να χρήζουν διεθνούς προστασίας, μεταξύ άλλων, όπου αρμόζει, μέσω ειδικών διαδικαστικών εγγυήσεων σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2024/1348 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8), και τις ειδικές ανάγκες υποδοχής σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2024/1346 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9).

(20)

Για να αποτραπεί η επανεμπορία των θυμάτων εντός της Ένωσης, είναι σημαντικό, κατά τη μεταφορά των θυμάτων βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2024/1351 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10), τα κράτη μέλη να μην μεταφέρουν τα θύματα σε κράτος μέλος όπου υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύεται ότι τα θύματα, λόγω της μεταφοράς τους στο εν λόγω κράτος μέλος, αναμένεται να αντιμετωπίσουν πραγματικό κίνδυνο παραβίασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους που ισοδυναμεί με απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση κατά την έννοια του άρθρου 4 του Χάρτη.

(21)

Τα θύματα εμπορίας ανθρώπων έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση για χορήγηση διεθνούς προστασίας ή ισοδύναμου εθνικού καθεστώτος. Μπορούν επίσης, κατά περίπτωση, να λάβουν τίτλο διαμονής δυνάμει της οδηγίας 2004/81/ΕΚ του Συμβουλίου (11). Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι σχετικές δύο διαδικασίες είναι συμπληρωματικές και δεν αποκλείουν η μία την άλλη.

(22)

Οι ανιθαγενείς κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν θύματα εμπορίας ανθρώπων. Κατά την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, είναι σημαντικό να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε αυτή την ευάλωτη ομάδα.

(23)

Τα παιδιά θεωρούνται μία από τις πιο ευάλωτες ομάδες που στοχοποιούνται από οργανωμένες εγκληματικές ομάδες οι οποίες ενέχονται στην εμπορία ανθρώπων. Οι εν λόγω εγκληματικές ομάδες συχνά εκμεταλλεύονται παιδιά προσελκύοντάς τα και χρησιμοποιώντας τα στη συνέχεια για τη διάπραξη εγκληματικών δραστηριοτήτων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθούν ή να προσφέρουν τακτική και εξειδικευμένη επιμόρφωση σε επαγγελματίες που ενδέχεται να έρχονται σε επαφή με τέτοια παιδιά, με σκοπό να εντοπιστούν και να ταυτοποιηθούν ως θύματα.

(24)

Κάθε μέτρο που περιορίζει την ελευθερία των παιδιών με σκοπό την προστασία τους από την εμπορία ανθρώπων θα πρέπει να είναι αυστηρά αναγκαίο, αναλογικό και εύλογο για τον σκοπό της προστασίας του συγκεκριμένου παιδιού.

(25)

Προκειμένου να διευκολύνεται η καταβολή αποζημίωσης στα θύματα, είναι δυνατόν για τα κράτη μέλη να θεσπίζουν εθνικό ταμείο θυμάτων ή παρόμοια μέσα, στα οποία μπορούν να περιλαμβάνονται νομοθετικές πράξεις που να διασφαλίζουν την αποζημίωση των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων.

(26)

Προκειμένου να αναπτυχθεί συνεκτική αντίδραση μέσω πολιτικής για την αντιμετώπιση της ζήτησης που ευνοεί την εμπορία ανθρώπων και να ενισχυθούν και να εναρμονιστούν περαιτέρω οι προσπάθειες της ποινικής δικαιοσύνης σε όλα τα κράτη μέλη για τον περιορισμό της ζήτησης αυτής, είναι σημαντικό να ποινικοποιηθεί η χρήση υπηρεσιών όταν το θύμα υφίσταται εκμετάλλευση για την παροχή αυτών των υπηρεσιών και ο χρήστης των υπηρεσιών γνωρίζει ότι το πρόσωπο που παρέχει την υπηρεσία είναι θύμα αδικήματος που αφορά την εμπορία ανθρώπων. Η ποινικοποίηση αυτή εντάσσεται σε ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη μείωση της ζήτησης, η οποία αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των υψηλών επιπέδων ζήτησης που ευνοούν όλες τις μορφές εκμετάλλευσης. Η ποινικοποίηση θα πρέπει να αφορά μόνο τη χρήση υπηρεσιών παρεχόμενων στο πλαίσιο της εκμετάλλευσης που καλύπτονται από το αδίκημα της εμπορίας ανθρώπων. Ως εκ τούτου, το αδίκημα δεν θα πρέπει να ισχύει για πελάτες που αγοράζουν προϊόντα παραγόμενα υπό συνθήκες εργασιακής εκμετάλλευσης, καθώς δεν αποτελούν χρήστες υπηρεσίας. Η παρούσα οδηγία θεσπίζει ένα ελάχιστο νομικό πλαίσιο εν προκειμένω και τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να θεσπίζουν ή να διατηρούν αυστηρότερους ποινικούς κανόνες. Στο εθνικό δίκαιο τα κράτη μέλη μπορούν να ποινικοποιούν την αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών. Η παρούσα οδηγία δεν θίγει τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν την πορνεία στο εθνικό τους δίκαιο.

(27)

Η παρούσα οδηγία ποινικοποιεί τη χρήση υπηρεσίας που παρέχεται από θύμα εμπορίας ανθρώπων όταν ο χρήστης της υπηρεσίας γνωρίζει ότι το πρόσωπο που παρέχει την υπηρεσία είναι θύμα εμπορίας ανθρώπων. Η έννοια της «γνώσης» θα πρέπει να ερμηνεύεται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. Σε κάθε περίπτωση, κατά την αξιολόγηση του κατά πόσον ο χρήστης γνώριζε ότι το πρόσωπο ήταν θύμα εμπορίας ανθρώπων, και με την επιφύλαξη της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές περιστάσεις της υπόθεσης. Η γνώση μπορεί να συνάγεται από αντικειμενικά, πραγματικά περιστατικά. Οι περιστάσεις μπορεί να αφορούν, μεταξύ άλλων, τα ίδια τα θύματα, τις συνθήκες στις οποίες έπρεπε να παρασχεθούν οι υπηρεσίες από τα θύματα και συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ενδείξεις ελέγχου των θυμάτων από τον έμπορο ανθρώπων. Σε ό,τι αφορά τις περιστάσεις που αφορούν τα ίδια τα θύματα, μπορούν να λαμβάνονται υπόψη η έλλειψη επάρκειας σε μία εθνική ή περιφερειακή γλώσσα, εμφανείς ενδείξεις ψυχολογικής ή σωματικής βλάβης ή φόβου ή η έλλειψη γνώσεων για πόλεις ή μέρη όπου βρίσκονται ή έχουν βρεθεί. Σε ό,τι αφορά τις περιστάσεις που αφορούν τις συνθήκες στις οποίες έπρεπε να παρασχεθούν οι υπηρεσίες, μπορούν να λαμβάνονται υπόψη το βιοτικό επίπεδο και οι συνθήκες εργασίας του προσώπου που παρέχει την υπηρεσία, καθώς και η κατάσταση των χώρων στους οποίους παρασχέθηκε η υπηρεσία. Οι ενδείξεις ελέγχου των θυμάτων από τον έμπορο ανθρώπων θα μπορούσαν να διαπιστωθούν όταν υπάρχουν εμφανή εξωτερικά μέτρα ελέγχου επί των προσώπων που παρέχουν τις υπηρεσίες, περιορίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία τους ή από το γεγονός ότι τα πρόσωπα που παρέχουν τις υπηρεσίες δεν έχουν στην κατοχή τους την εθνική ταυτότητα ή το διαβατήριό τους.

(28)

Οι δράσεις πρόληψης και μείωσης της ζήτησης θα πρέπει να είναι στοχευμένες και διαφοροποιημένες με σκοπό την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ιδιαιτεροτήτων των διαφόρων μορφών εμπορίας ανθρώπων. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της αποθάρρυνσης και της μείωσης της ζήτησης που ευνοεί την εμπορία ανθρώπων, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο λήψης περαιτέρω κατάλληλων μέτρων που να στοχεύουν δυνητικούς και υφιστάμενους χρήστες, όπως η προσφορά ειδικά σχεδιασμένων εκστρατειών ευαισθητοποίησης.

(29)

Στο πλαίσιο της επιμόρφωσης και προκειμένου να διασφαλίζεται η αποτελεσματική εφαρμογή των εθνικών διατάξεων σε σχέση με τη μη δίωξη και τη μη επιβολή κυρώσεων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ευαισθητοποιούν τους εισαγγελείς και τις αρχές επιβολής του νόμου που ενδέχεται να έρχονται σε επαφή με θύματα ή δυνητικά θύματα εμπορίας ανθρώπων.

(30)

Προκειμένου να ενισχυθούν τα εθνικά μέτρα πολιτικής, είναι αναγκαίο να συσταθούν εθνικοί συντονιστές δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων ή ισοδύναμοι μηχανισμοί, και τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να συστήσουν ανεξάρτητους φορείς. Εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών να αποφασίζουν ποιες οντότητες θα οριστούν ή θα συσταθούν ως εθνικοί συντονιστές δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων, ή ως ισοδύναμοι μηχανισμοί ή ανεξάρτητοι φορείς, ανεξάρτητα από την ονομασία τους, σύμφωνα με την αρχή της διαδικαστικής αυτονομίας των κρατών μελών, με την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω οντότητες θα διαθέτουν τις αναγκαίες αρμοδιότητες για την εκτέλεση των καθηκόντων που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία.

(31)

Η συλλογή ακριβών, συνεκτικών και ανωνυμοποιημένων δεδομένων και η έγκαιρη δημοσίευση των συλλεγόμενων δεδομένων και στατιστικών στοιχείων έχει θεμελιώδη σημασία για να εξασφαλίζεται ολοκληρωμένη γνώση σχετικά με την έκταση της εμπορίας ανθρώπων εντός της Ένωσης. Η θέσπιση απαίτησης για τα κράτη μέλη να συλλέγουν και να υποβάλλουν στην Επιτροπή στατιστικά δεδομένα σχετικά με την εμπορία ανθρώπων κάθε χρόνο με εναρμονισμένο τρόπο αποτελεί σημαντικό βήμα για τη βελτίωση της γενικής κατανόησης του φαινομένου και τη διασφάλιση της υιοθέτησης πολιτικών και στρατηγικών βάσει δεδομένων.

(32)

Προκειμένου να υποστηριχθούν οι εθνικές πολιτικές τους, τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να αναπτύξουν εθνικά σχέδια δράσης για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων.

(33)

Στην περίπτωση των παιδιών, τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να διασφαλίσουν ότι τα εθνικά συστήματα προστασίας των παιδιών θα αναπτύξουν ειδικά σχέδια για την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων, μεταξύ άλλων σε ό,τι αφορά τα παιδιά σε ιδρύματα διαμονής ή κλειστού τύπου.

(34)

Δεδομένου ότι οι στόχοι της παρούσας οδηγίας, συγκεκριμένα η πρόληψη και η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και η προστασία των θυμάτων αυτού του εγκλήματος, δεν μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη, μπορούν όμως, λόγω της κλίμακας και των αποτελεσμάτων της δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση δύναται να λάβει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, η οποία διατυπώνεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη των εν λόγω στόχων.

(35)

Η παρούσα οδηγία σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη, ιδίως τον σεβασμό και την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την απαγόρευση της δουλείας, της καταναγκαστικής εργασίας και της εμπορίας ανθρώπων, το δικαίωμα στην σωματική και ψυχική ακεραιότητα του προσώπου, την απαγόρευση των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, την ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, την ελευθερία επιλογής επαγγέλματος και το δικαίωμα προς εργασία, την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, τα δικαιώματα του παιδιού, τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και την απαγόρευση της παιδικής εργασίας, το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου, καθώς και τις αρχές της νομιμότητας και της αναλογικότητας ποινικών αδικημάτων και ποινών. Ειδικότερα, η παρούσα οδηγία επιδιώκει να εξασφαλίσει την πλήρη τήρηση των εν λόγω δικαιωμάτων και αρχών, που πρέπει να εφαρμόζονται αναλόγως.

(36)

Σύμφωνα με το άρθρο 3 και το άρθρο 4α παράγραφος 1 του πρωτοκόλλου αριθ. 21 για τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας όσον αφορά τον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, που προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ιρλανδία γνωστοποίησε, με επιστολή της 20ής Απριλίου 2023, την επιθυμία της να συμμετάσχει στην έκδοση και εφαρμογή της παρούσας οδηγίας.

(37)

Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 22 σχετικά με τη θέση της Δανίας, το οποίο προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Δανία δεν συμμετέχει στην έκδοση της παρούσας οδηγίας και δεν δεσμεύεται από αυτήν ούτε υπόκειται στην εφαρμογή της.

(38)

Σύμφωνα με την κοινή πολιτική δήλωση, της 28ης Σεπτεμβρίου 2011, των κρατών μελών και της Επιτροπής σχετικά με τα επεξηγηματικά έγγραφα (12), τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν να επισυνάπτουν στην κοινοποίηση των εθνικών μέτρων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, όταν δικαιολογείται, ένα ή περισσότερα έγγραφα που διευκρινίζουν τη σχέση ανάμεσα στα στοιχεία μιας οδηγίας και στα αντίστοιχα τμήματα των εθνικών πράξεων μεταφοράς. Για την παρούσα οδηγία ο νομοθέτης εκτιμά ότι η διαβίβαση των εγγράφων αυτών είναι δικαιολογημένη.

(39)

Επομένως, η οδηγία 2011/36/ΕΕ θα πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως,

1)

Το άρθρο 2 τροποποιείται ως εξής:

2)

Το άρθρο 4 τροποποιείται ως εξής:

3)

Το άρθρο 5 τροποποιείται ως εξής:

4)

Το άρθρο 6 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

5)

Το άρθρο 7 διαγράφεται.

6)

Το άρθρο 8 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

7)

Το άρθρο 9 τροποποιείται ως εξής:

8)

Το άρθρο 10 τροποποιείται ως εξής:

9)

Το άρθρο 11 τροποποιείται ως εξής:

10)

Παρεμβάλλεται το εξής άρθρο:

11)

Στο άρθρο 12 η παράγραφος 1 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

12)

Στο άρθρο 13, προστίθεται η ακόλουθη παράγραφος:

13)

Στο άρθρο 14, οι παράγραφοι 1, 2 και 3 αντικαθίστανται από το ακόλουθο κείμενο:

14)

Τα άρθρα 17 και 18 αντικαθίστανται από το ακόλουθο κείμενο:

15)

Παρεμβάλλονται τα ακόλουθα άρθρα:

16)

Το άρθρο 19 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

17)

Παρεμβάλλονται τα ακόλουθα άρθρα:

18)

Το άρθρο 20 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

19)

Στο άρθρο 23, προστίθεται η ακόλουθη παράγραφος: