(1)

Σύμφωνα με το άρθρο 13 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115, τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνούν ώστε όλες οι γεωργικές εκτάσεις, συμπεριλαμβανομένων των εκτάσεων που δεν χρησιμοποιούνται πλέον για παραγωγικούς σκοπούς, να διατηρούνται σε καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση, και πρέπει να καθορίζουν, σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, τα ελάχιστα πρότυπα για γεωργούς και άλλους δικαιούχους για κάθε πρότυπο για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση της γης (στο εξής: πρότυπο ΚΓΠΚ) που παρατίθεται στο παράρτημα III του εν λόγω κανονισμού, σύμφωνα με τον κύριο στόχο των εν λόγω προτύπων όπως αναφέρεται στο εν λόγω παράρτημα.

(2)

Η πρώτη απαίτηση του προτύπου ΚΓΠΚ 8 προβλέπει ότι οι γεωργοί διαθέτουν ένα ελάχιστο ποσοστό της αρόσιμης γης τους σε μη παραγωγικές εκτάσεις και στοιχεία. Το παράρτημα III του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115 παρέχει τρεις επιλογές τις οποίες τα κράτη μέλη μπορούν να προτείνουν στους γεωργούς για την εκπλήρωση αυτής της υποχρέωσης. Ο κύριος στόχος του προτύπου ΚΓΠΚ 8, συμπεριλαμβανομένων επίσης της δεύτερης, της τρίτης και της πιθανής τέταρτης απαίτησης, είναι η διατήρηση μη παραγωγικών στοιχείων και εκτάσεων για τη βελτίωση της βιοποικιλότητας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

(3)

Παράλληλα με την αύξηση της περιβαλλοντικής φιλοδοξίας της πράσινης αρχιτεκτονικής, που αποτελούσε μέρος της πρόσφατης μεταρρύθμισης της κοινής γεωργικής πολιτικής, οι γεωργοί αντιμετωπίζουν ένα εξαιρετικό φάσμα δυσχερειών και αβεβαιοτήτων. Συγκεκριμένα, το προηγούμενο έτος χαρακτηρίστηκε από σημαντικό αριθμό ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, ξηρασιών και πλημμυρών σε διάφορα μέρη της Ένωσης. Τα γεγονότα αυτά επηρεάζουν την παραγωγή και τα έσοδα, καθώς και την εκτέλεση και το χρονοδιάγραμμα των συνήθων γεωπονικών πρακτικών, γεγονός που συνεπάγεται μεγάλη πίεση στους γεωργούς να προσαρμοστούν. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας και των εισροών λόγω της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, το κόστος διαβίωσης / ο πληθωρισμός, οι αλλαγές στις διεθνείς εμπορικές ροές και η ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας έχουν δημιουργήσει περαιτέρω αβεβαιότητες και πίεση της αγοράς.

(4)

Το τελευταίο διάστημα οι γεωργοί αντιμετωπίζουν μείωση του εισοδήματός τους, ενώ έχει σημειωθεί ιδίως απότομη πτώση των τιμών των σιτηρών σε σύγκριση με το 2022. Η αξία της παραγωγής σιτηρών στην ΕΕ των 27 μειώθηκε από 80,6 δισ. EUR το 2022 σε 58,8 δισ. EUR το 2023, δηλαδή κατά 27 %, λόγω της πτώσης των τιμών των σιτηρών.

(5)

Λόγω του πρόσφατου συνδυασμού ταυτόχρονων γεωπολιτικών φαινομένων και ακραίων καιρικών φαινομένων, οι γεωργοί δυσκολεύονται να τηρήσουν την απαίτηση να διαθέτουν ένα ελάχιστο ποσοστό της αρόσιμης γης σε μη παραγωγικές εκτάσεις και στοιχεία, κάτι το οποίο, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να έχει σημαντικό βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο στα έσοδά τους και να θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων τους.

(6)

Κατά συνέπεια, θα πρέπει να επιτρέπεται στα κράτη μέλη να αποφασίζουν ότι οι γεωργοί μπορούν κατ’ εξαίρεση και προσωρινά να πληρούν με άλλο τρόπο την πρώτη απαίτηση του προτύπου ΚΓΠΚ 8 όσον αφορά το έτος υποβολής αιτήσεων 2024. Αυτή η επιλογή, η οποία επιτρέπει στους γεωργούς και σε άλλους δικαιούχους να πληρούν την πρώτη απαίτηση του εν λόγω προτύπου διαθέτοντας ελάχιστο ποσοστό τουλάχιστον 4 % της αρόσιμης γης σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης σε μη παραγωγικές εκτάσεις και στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της γης υπό αγρανάπαυση και/ή καλλιεργειών που δεσμεύουν άζωτο και/ή εμβόλιμων καλλιεργειών, θα βελτιώσει τη βιωσιμότητα των γεωργών, παρέχοντάς τους μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τις εκτάσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκπλήρωση της υποχρέωσης διάθεσης ορισμένου ποσοστού αρόσιμης γης προς όφελος της βιοποικιλότητας. Με την επιλογή αυτή μειώνονται οι περιορισμοί όσον αφορά τον τρόπο χρήσης της αρόσιμης γης, καθώς και οι απώλειες εισοδήματος, ενώ παράλληλα διασφαλίζεται η επίτευξη ορισμένων περιβαλλοντικών οφελών.

(7)

Η χρήση καλλιεργειών που δεσμεύουν το άζωτο και εμβόλιμων καλλιεργειών αποφέρει μια σειρά περιβαλλοντικών οφελών για την υγεία του εδάφους, μεταξύ άλλων για τη βιοποικιλότητα του εδάφους και την αποφυγή της απόπλυσης θρεπτικών ουσιών. Περαιτέρω οφέλη για τη βιοποικιλότητα απορρέουν από την απαίτηση να καλλιεργούνται οι καλλιέργειες χωρίς φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Στην περίπτωση που καλλιεργείται εμβόλιμη καλλιέργεια χωρίς τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων έπειτα από κύρια καλλιέργεια στην έκταση που έχει οριστεί για τη συμμόρφωση με την πρώτη απαίτηση του προτύπου ΚΓΠΚ 8, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόζουν συντελεστή στάθμισης 1 ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι αποφάσεις διαχείρισης και σποράς που έχουν ήδη ληφθεί από τους γεωργούς για το έτος υποβολής αιτήσεων 2024, οι οποίες δεν μπορούν να τροποποιηθούν χωρίς πρόσθετο κόστος.

(8)

Η παρέκκλιση θα πρέπει να περιορίζεται στο έτος υποβολής αιτήσεων 2024, να μην επηρεάζει τους κανόνες κατά τα έτη μετά το 2024 και να περιορίζεται στα απολύτως αναγκαία για την αντιμετώπιση των δυσχερειών των γεωργών, όπως εξηγείται ανωτέρω, ώστε να αποφευχθεί η αδικαιολόγητη υπονόμευση του στόχου του προτύπου ΚΓΠΚ 8 για τη βελτίωση της βιοποικιλότητας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις στο πλαίσιο της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του τομέα. Οι άλλες τρεις απαιτήσεις βάσει του προτύπου ΚΓΠΚ 8 που παρατίθενται στο παράρτημα III του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115, συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης σχετικά με τη διατήρηση χαρακτηριστικών του τοπίου, θα πρέπει να εξακολουθήσουν να ισχύουν για το έτος υποβολής αιτήσεων 2024.

(9)

Δεδομένου ότι τα πρότυπα ΚΓΠΚ αποτελούν μέρος των βασικών προϋποθέσεων των οικολογικών προγραμμάτων και των γεωργοπεριβαλλοντικών, κλιματικών και άλλων δεσμεύσεων διαχείρισης, είναι σκόπιμο να θεσπιστούν κανόνες για την τήρηση των βασικών προϋποθέσεων όταν ένα κράτος μέλος κάνει χρήση των παρεκκλίσεων από την εφαρμογή της πρώτης απαίτησης του προτύπου ΚΓΠΚ 8. Προκειμένου να διασφαλιστεί η τήρηση της γενικής αρχής ότι οι ενισχύσεις χορηγούνται μόνο για δεσμεύσεις που υπερβαίνουν τα πρότυπα ΚΓΠΚ, και για να διαφυλαχθεί η φιλοδοξία των παρεμβάσεων, οι οποίες αποτελούν μέρος της πράσινης αρχιτεκτονικής της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), θα πρέπει να οριστεί ότι οι ενισχύσεις στο πλαίσιο οικολογικών προγραμμάτων και γεωργοπεριβαλλοντικών, κλιματικών και άλλων δεσμεύσεων διαχείρισης για το έτος υποβολής αιτήσεων 2024 θα πρέπει να καταβάλλονται μόνο για τις δεσμεύσεις που υπερβαίνουν τη νέα επιλογή για την εκπλήρωση της πρώτης απαίτησης του ΚΓΠΚ 8, που ορίζεται στον παρόντα κανονισμό.

(10)

Η δυνατότητα παρέκκλισης από την εφαρμογή του προτύπου ΚΓΠΚ 8, όπως καθορίζεται από τα κράτη μέλη στα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΓΠ, δεν θίγει την υποχρέωση των κρατών μελών, σύμφωνα με το άρθρο 109 παράγραφος 2 στοιχείο α) σημείο i) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115, να περιλαμβάνουν στα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΓΠ την περιγραφή της εφαρμογής και των σχετικών στοιχείων κάθε προτύπου ΚΓΠΚ που παρατίθεται στο παράρτημα III του εν λόγω κανονισμού.

(11)

Για να διασφαλιστεί ότι οι παρεκκλίσεις που επιτρέπονται με τον παρόντα κανονισμό είναι αποτελεσματικές για την επίτευξη του σκοπού τους, και δεδομένου ότι οι γεωργοί πρέπει να λάβουν τις αποφάσεις τους όσον αφορά τη σπορά για τις εαρινές καλλιέργειες του 2024, η απόφαση για τη χρήση των παρεκκλίσεων θα πρέπει να ληφθεί σύντομα. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν τις αποφάσεις τους και να τις κοινοποιήσουν στην Επιτροπή εντός 15 ημερών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος κανονισμού, μέσω του συστήματος που βασίζεται στην τεχνολογία των πληροφοριών το οποίο η Επιτροπή θέτει στη διάθεσή τους σύμφωνα με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2017/1185 της Επιτροπής (2). Οι αποφάσεις θα πρέπει να συμπεριληφθούν στα στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ μαζί με το πρώτο αίτημα τροποποίησης του στρατηγικού σχεδίου για την ΚΓΠ, σύμφωνα με το άρθρο 119 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115. Δεδομένης της ανάγκης να διασφαλιστεί η έγκαιρη εφαρμογή τους, οι αποφάσεις δεν θα πρέπει να υπόκεινται σε έγκριση από την Επιτροπή.

(12)

Είναι σημαντικό να παρακολουθείται η υιοθέτηση των παρεκκλίσεων. Επομένως, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν στην Επιτροπή τα σχετικά δεδομένα και ποιοτική αξιολόγηση του αντικτύπου της παρέκκλισης στον σκοπό της παρέκκλισης και στον κύριο στόχο της πρώτης απαίτησης του ΚΓΠΚ 8.

(13)

Η πρώτη απαίτηση του προτύπου ΚΓΠΚ 8 αποτελεί βασική προϋπόθεση για ορισμένα οικολογικά προγράμματα που καθορίζονται στα στρατηγικά σχέδια των κρατών μελών για την ΚΓΠ. Οι γεωργοί που αναλαμβάνουν δεσμεύσεις στο πλαίσιο οικολογικών προγραμμάτων πρέπει να συμμορφώνονται με τις βασικές απαιτήσεις για τα εν λόγω οικολογικά προγράμματα προκειμένου να επωφεληθούν από τις αντίστοιχες ενισχύσεις. Ωστόσο, τα οικολογικά προγράμματα που προβλέπονται επί του παρόντος στα στρατηγικά σχέδια των κρατών μελών για την ΚΓΠ ενδέχεται να μην έχουν σχεδιαστεί σε όλες τις περιπτώσεις κατά τρόπο που να επιτρέπει στους γεωργούς να λαμβάνουν υπόψη τη νέα επιλογή για την τήρηση της πρώτης απαίτησης του προτύπου ΚΓΠΚ 8, που προβλέπεται στον παρόντα κανονισμό ως βασική προϋπόθεση για το οικολογικό πρόγραμμα. Τούτο μπορεί να εμποδίσει τους γεωργούς να αναλάβουν δεσμεύσεις στο πλαίσιο αυτών των οικολογικών προγραμμάτων, διότι δεν θα ήταν σε θέση να τις συνδυάσουν με τη νέα επιλογή συμμόρφωσης με την πρώτη απαίτηση του προτύπου ΚΓΠΚ 8 που προβλέπεται στον παρόντα κανονισμό και, ως εκ τούτου, θα μπορούσε να επηρεάσει περαιτέρω τη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων τους.

(14)

Για να διασφαλιστεί ότι οι γεωργοί που επιθυμούν το 2024 να αναλάβουν δεσμεύσεις στο πλαίσιο οικολογικών προγραμμάτων που βασίζονται στην πρώτη απαίτηση του προτύπου ΚΓΠΚ 8 ως βασική προϋπόθεση, όπως ορίζεται στα στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ, μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από τις παρεκκλίσεις που ορίζονται στον παρόντα κανονισμό και ότι, κατά συνέπεια, οι εν λόγω παρεκκλίσεις μπορούν να αξιοποιηθούν πλήρως ώστε τα αποτελέσματά τους να συμβάλουν στη βελτίωση της βιωσιμότητας των δραστηριοτήτων των γεωργών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν και να εφαρμόζουν τροποποιήσεις στα εν λόγω οικολογικά προγράμματα εγκαίρως για τις αιτήσεις του έτους υποβολής αιτήσεων 2024. Για τον σκοπό αυτόν, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν και να εφαρμόζουν τις εν λόγω τροποποιήσεις στα στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ χωρίς προηγούμενη έγκριση των εν λόγω τροποποιήσεων από την Επιτροπή. Η εν λόγω παρέκκλιση από το άρθρο 119 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115 θα πρέπει να περιορίζεται σε τροποποιήσεις που είναι απολύτως αναγκαίες για την προσαρμογή των σχετικών οικολογικών προγραμμάτων, όπως ορίζονται στα στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ, στις παρεκκλίσεις από το πρότυπο ΚΓΠΚ 8 που ορίζονται στον παρόντα κανονισμό.

(15)

Για να διασφαλιστεί ότι οι κοινοποιήσεις, προς την Επιτροπή, των τροποποιήσεων των οικολογικών προγραμμάτων που υποβάλλονται στο πλαίσιο της παρέκκλισης που προβλέπεται στον παρόντα κανονισμό πραγματοποιούνται μέσω του ίδιου ηλεκτρονικού συστήματος ανταλλαγής δεδομένων που χρησιμοποιείται για τα αιτήματα τροποποίησης των στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ που αναφέρονται στο άρθρο 119 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν τις εν λόγω κοινοποιήσεις μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος ανταλλαγής δεδομένων «SFC2021» που αναφέρεται στο άρθρο 3 του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2021/2289 της Επιτροπής (3).

(16)

Οι τροποποιήσεις των οικολογικών συστημάτων που πραγματοποιούνται και εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη δυνάμει του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να υπόκεινται σε μεταγενέστερη έγκριση από την Επιτροπή, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια δικαίου και η ορθή λειτουργία του πλαισίου επιδόσεων που αναφέρεται στον τίτλο VII του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη που κάνουν χρήση της παρέκκλισης από το άρθρο 119 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115 θα πρέπει να ζητούν την έγκριση της Επιτροπής για τις τροποποιήσεις των οικολογικών προγραμμάτων που πραγματοποιούνται και εφαρμόζονται δυνάμει του παρόντος κανονισμού, συμπεριλαμβάνοντας τις εν λόγω τροποποιήσεις στο επόμενο αίτημα τροποποίησης του στρατηγικού σχεδίου για την ΚΓΠ σύμφωνα με το άρθρο 119 παράγραφος 1 του εν λόγω κανονισμού.

(17)

Για να διασφαλιστεί η ασφάλεια δικαίου για τους γεωργούς τους οποίους αφορούν οι τροποποιήσεις των οικολογικών προγραμμάτων που βασίζονται στην πρώτη απαίτηση του προτύπου ΚΓΠΚ 8 ως βασική προϋπόθεση κατά το έτος υποβολής αιτήσεων 2024 και οι οποίες πραγματοποιούνται και εφαρμόζονται ως αποτέλεσμα των παρεκκλίσεων που προβλέπονται στον παρόντα κανονισμό, θα πρέπει να καθοριστούν κανόνες σχετικά με το χρονοδιάγραμμα και το περιεχόμενο των κοινοποιήσεων των τροποποιήσεων των εν λόγω οικολογικών προγραμμάτων στην Επιτροπή.

(18)

Δεδομένου ότι οι τροποποιήσεις των οικολογικών προγραμμάτων που βασίζονται στην πρώτη απαίτηση του προτύπου ΚΓΠΚ 8 ως βασική προϋπόθεση, όπως ορίζεται στα στρατηγικά σχέδια των κρατών μελών για την ΚΓΠ, ενδέχεται να επηρεάσουν την επιλεξιμότητα των δαπανών για συνεισφορά από το ΕΓΤΕ, είναι αναγκαίο, για να διασφαλιστεί η πλήρης αποτελεσματικότητα της παρέκκλισης από το άρθρο 119, να προβλεφθεί επίσης παρέκκλιση από τους κανόνες που ορίζονται στο άρθρο 86 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115 σχετικά με την ημερομηνία από την οποία οι εν λόγω δαπάνες θα ήταν επιλέξιμες ως αποτέλεσμα των εν λόγω τροποποιήσεων.

(19)

Δεδομένου ότι τα κράτη μέλη πρέπει να λάβουν αποφάσεις σε εύθετο χρόνο πριν από τις αποφάσεις των γεωργών για τη σπορά την άνοιξη του 2024, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να αρχίσει να ισχύει επειγόντως την επομένη της δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(20)

Η επιτροπή κοινής γεωργικής πολιτικής δεν διατύπωσε γνώμη εντός της προθεσμίας που όρισε ο πρόεδρός της,