(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2576 του Συμβουλίου (1) εκδόθηκε ενόψει της κρίσης εφοδιασμού με αέριο που προκλήθηκε από τον απρόκλητο και αδικαιολόγητο επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και της ανάγκης να αντιδράσει η Ένωση με προσωρινά μέτρα σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών. Ο ανωτέρω κανονισμός αποσκοπεί στον μετριασμό των επιπτώσεων στην τιμή του αερίου διά της αντιμετώπισης της ζήτησης και της προσφοράς, της κατοχύρωσης της ασφάλειας του εφοδιασμού σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και της ενίσχυσης της αλληλεγγύης.

(2)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2576 παρέχει προσωρινό νομικό πλαίσιο όσον αφορά τον καλύτερο συντονισμό των αγορών αερίου, μέτρα για την πρόληψη των υπερβολικών τιμών αερίου και της υπερβολικής ενδοημερήσιας αστάθειας στις αγορές ενεργειακών παραγώγων, καθώς και μέτρα για την περίπτωση έκτακτης ανάγκης στον τομέα του αερίου.

(3)

Η καταληκτική ημερομηνία εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 ήταν αρχικά η 30ή Δεκεμβρίου 2023.

(4)

Σύμφωνα με το άρθρο 30 του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576, η Επιτροπή προέβη σε επανεξέταση του εν λόγω κανονισμού και στις 28 Σεπτεμβρίου 2023 εξέδωσε έκθεση στην οποία συνοψίζονται τα κύρια πορίσματα («έκθεση»). Η έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2576 διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη σταθεροποίηση της κατάστασης της αγοράς αερίου και στην εξασφάλιση επαρκούς εφοδιασμού της Ένωσης με αέριο, και ότι αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ενωσιακής εργαλειοθήκης για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο.

(5)

Με τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/2576 προβλέπεται η εσπευσμένη δημιουργία υπηρεσίας που θα επιτρέπει την από κοινού συγκέντρωση της ζήτησης και από κοινού αγορές αερίου και απαιτείται από τα κράτη μέλη να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα ούτως ώστε να εξασφαλίσουν ότι οι επιχειρήσεις φυσικού αερίου και οι επιχειρήσεις που καταναλώνουν αέριο, οι οποίες υπάγονται στη δικαιοδοσία τους, συμμετέχουν στη διαδικασία συγκέντρωσης της ζήτησης που οργανώνει ο πάροχος υπηρεσιών ως ένα από τα πιθανά μέσα για την επίτευξη των στόχων πλήρωσης που αναφέρονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2). Τα κράτη μέλη και οι επιχειρήσεις φυσικού αερίου, καθώς και οι επιχειρήσεις που καταναλώνουν αέριο, έχουν συμμετάσχει ουσιαστικά στον μηχανισμό συγκέντρωσης της ζήτησης και από κοινού αγορών που θεσπίστηκε δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 («AggregateEU») και έχουν συμβάλει στην επίτευξη, έως τον Οκτώβριο του 2023, συνολικής συγκέντρωσης 44,04 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ζήτησης αερίου, η οποία ισοδυναμεί με περισσότερο από το τριπλάσιο των υποχρεωτικών ποσοτήτων για τη συγκέντρωση της ζήτησης. Τούτο καταδεικνύει ότι ο AggregateEU προσέλκυσε σημαντικό ενδιαφέρον από τους συμμετέχοντες στην αγορά.

(6)

Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο AggregateEU παρείχε πρόσθετες ευκαιρίες στους Ευρωπαίους αγοραστές να προμηθεύονται αέριο από αξιόπιστους προμηθευτές υπό συνθήκες ανταγωνισμού, καθώς και διαφάνεια της αγοράς όσον αφορά τη ζήτηση και την προσφορά, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της αστάθειας των αγορών.

(7)

Όσον αφορά τους κανόνες για την εποπτεία της αγοράς, ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2576 απαιτεί κάθε τόπος διαπραγμάτευσης, στον οποίο γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης παράγωγα επί εμπορευμάτων του ενεργειακού τομέα, να συγκροτεί, για κάθε παράγωγο επί εμπορεύματος του ενεργειακού τομέα που αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε αυτόν, μηχανισμό διαχείρισης της ενδοημερήσιας αστάθειας βάσει ανώτερου και χαμηλότερου ορίου τιμών ο οποίος καθορίζει τις τιμές πάνω και κάτω από τις οποίες μπορεί να μην είναι δυνατή η εκτέλεση των εντολών («μηχανισμός διαχείρισης της ενδοημερήσιας αστάθειας»). Στο πλαίσιο της έκθεσης διαπιστώθηκε ότι στις αγορές αερίου εξακολουθούν να ανακύπτουν περιστατικά σημαντικών διακυμάνσεων και ότι ο μηχανισμός διαχείρισης της ενδοημερήσιας αστάθειας μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην πρόληψη των υπερβολικών αυξήσεων των τιμών και στη σταθεροποίηση της αγοράς.

(8)

Κατά τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/2576, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) οφείλει να παράγει και να δημοσιεύει ημερήσιες εκτιμήσεις τιμών υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) και ημερήσιο δείκτη αναφοράς ΥΦΑ με βάση τα δεδομένα της αγοράς ΥΦΑ για τις συναλλαγές τις οποίες ο ACER οφείλει να συλλέγει και να επεξεργάζεται συστηματικά. Οι εκτιμήσεις τιμών και ο δείκτης αναφοράς του ΥΦΑ έχουν παράσχει στην αγορά μεγαλύτερη διαφάνεια, ενισχύοντας έτσι την ικανότητα των παραγόντων της αγοράς να εξασφαλίζουν τον εφοδιασμό με ΥΦΑ σε ανταγωνιστικές τιμές. Στην έκθεση διαπιστώθηκε ότι η εκτίμηση τιμής και ο δείκτης αναφοράς του ΥΦΑ έχουν αποδεδειγμένη χρησιμότητα στη σταθεροποίηση της αγοράς.

(9)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2576 προβλέπει ορισμένες διατάξεις για την ασφάλεια του εφοδιασμού και την αλληλεγγύη σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης στον τομέα του αερίου με σκοπό τον καλύτερο συντονισμό της οργάνωσης των μέτρων ενεργειακής αλληλεγγύης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Το κεφάλαιο IV του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 συμπλήρωσε προσωρινά τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938, κυρίως με την αυτόματη εφαρμογή του μηχανισμού αλληλεγγύης ελλείψει διμερών συμφωνιών, καθώς και με την επέκταση του μηχανισμού αλληλεγγύης στο ΥΦΑ και στις κρίσιμες ποσότητες αερίου για την ηλεκτρική ενέργεια. Επιπλέον, ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2576 προβλέπει προσωρινά μέτρα για τη μείωση της μη απαραίτητης κατανάλωσης των προστατευόμενων πελατών και διασφαλίσεις για τις διασυνοριακές ροές. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι προσωρινές διατάξεις για την ασφάλεια του εφοδιασμού και την αλληλεγγύη έχουν αποδειχθεί χρήσιμες για την πρόληψη και τον μετριασμό των κρίσεων φυσικού αερίου, καθώς και για τη διευκόλυνση των προσπαθειών μείωσης της ζήτησης αερίου.

(10)

Το συμπέρασμα της έκθεσης, τουτέστιν ότι υφίστανται ακόμα σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, εξακολουθεί να ισχύει. Η παγκόσμια κατάσταση στην αγορά αερίου εξακολουθεί να παρουσιάζει μεγάλη στενότητα. Οι τιμές του αερίου εξακολουθούν να είναι σημαντικά υψηλότερες σε σχέση με τα επίπεδα πριν από την κρίση, με αναπόφευκτες συνέπειες στην αγοραστική δύναμη των πολιτών της Ένωσης και στην ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Η αστάθεια της αγοράς αερίου είναι άλλη μία πτυχή της τρέχουσας κατάστασης. Τα πρόσφατα επεισόδια σημαντικής αστάθειας των τιμών το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2023, λόγω γεγονότων όπως η απεργία στις αυστραλιανές εγκαταστάσεις ΥΦΑ ή η διαταραχή λειτουργίας του αγωγού Balticconnector, καταδεικνύουν ότι οι αγορές εξακολουθούν να είναι εύθραυστες και ευάλωτες ακόμη και σε σχετικά μικρούς κλυδωνισμούς της ζήτησης και της προσφοράς. Η συνεχιζόμενη κρίση στη Μέση Ανατολή συνιστά πρόσθετο σημαντικό γεωπολιτικό κίνδυνο με πιθανό αντίκτυπο στις τιμές και τον εφοδιασμό με αέριο. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο φόβος της έλλειψης μπορεί να προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις με σοβαρές επιπτώσεις στις τιμές.

(11)

Λόγω της σημαντικής μείωσης των εισαγωγών ρωσικού αερίου μέσω αγωγών κατά το προηγούμενο έτος, η διαθεσιμότητα εφοδιασμού της Ένωσης με αέριο είναι σημαντικά μειωμένη σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα. Με τα σημερινά επίπεδα εισαγωγών αερίου μέσω αγωγών, η Ένωση αναμένεται να λάβει περίπου 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικών εισαγωγών μέσω αγωγών, εάν οι αναξιόπιστες αυτές εισαγωγές δεν διαταραχθούν ολωσδιόλου. Η ανωτέρω ποσότητα αντιστοιχεί σε περίπου 110 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα λιγότερα σε σχέση με το 2021. Η μείωση τούτη συνιστά κίνδυνο εμφάνισης ελλείψεων αερίου στην Ένωση.

(12)

Οι παγκόσμιες αγορές αερίου παρουσιάζουν επί του παρόντος μεγάλη στενότητα και αναμένεται να παραμείνουν έτσι για εάν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Ο παγκόσμιος εφοδιασμός με ΥΦΑ έχει σημειώσει ελαφρά μόνο αύξηση κατά τα δύο προηγούμενα έτη λόγω της περιορισμένης αύξησης της δυναμικότητας υγροποίησης, των διακοπών σε μεγάλες εξαγωγικές εγκαταστάσεις και της μείωσης του εφοδιασμού με αέριο τροφοδοσίας σε μονάδες ΥΦΑ. Σημαντική νέα δυναμικότητα υγροποίησης ΥΦΑ πρόκειται να τεθεί σε λειτουργία μόλις κατά τη διάρκεια του 2025. Ως εκ τούτου, η ισορροπία της αγοράς αναμένεται να παραμένει επισφαλής στο άμεσο μέλλον. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει αρνητικά τις τιμές του αερίου, οι οποίες, παρά το γεγονός ότι είναι χαμηλότερες από την κορύφωση που σημειώθηκε το καλοκαίρι του 2022, παραμένουν υπερδιπλάσιες σε σχέση με τα προ της κρίσης επίπεδα.

(13)

Δεδομένων των τρεχουσών συνθηκών στενότητας της αγοράς, οι τιμές ενδέχεται να αυξηθούν εκ νέου ως αποτέλεσμα απρόβλεπτων γεγονότων και αιφνίδιων κλυδωνισμών, όπως η ανάκαμψη της ασιατικής ζήτησης ΥΦΑ, που θα μπορούσε να μειώσει τη διαθεσιμότητα αερίου στην παγκόσμια αγορά αερίου, ένας ψυχρός χειμώνας που θα μπορούσε να επισύρει αύξηση της ζήτησης αερίου έως και κατά 30 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, ακραία καιρικά φαινόμενα που επηρεάζουν δυνητικά την αποθήκευση υδροηλεκτρικής ενέργειας και την πυρηνική παραγωγή λόγω χαμηλής στάθμης των υδάτων και θα οδηγούσαν στην επακόλουθη αύξηση της ζήτησης για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση αερίου, περαιτέρω διαταραχές των κρίσιμων υποδομών, όπως οι πράξεις δολιοφθοράς κατά των αγωγών Nord Stream τον Σεπτέμβριο του 2022 ή η διαταραχή λειτουργίας του αγωγού Balticconnector τον Οκτώβριο του 2023, και η επιδείνωση του γεωπολιτικού περιβάλλοντος και του τοπίου των απειλών στις προμηθεύτριες περιοχές, για παράδειγμα λόγω της κρίσης στη Μέση Ανατολή.

(14)

Δεδομένης της τρέχουσας λεπτής ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, ακόμη και η μέτρια διαταραχή του εφοδιασμού με αέριο ή ακόμη και η απλή απειλή τέτοιων διαταραχών θα μπορούσαν να έχουν δραματικές επιπτώσεις στην αγορά αερίου και να προκαλέσουν σοβαρή και διαρκή βλάβη στην οικονομία και στους πολίτες της Ένωσης.

(15)

Η τρέχουσα κρίση εκθέτει ολόκληρη την Ένωση σε κινδύνους έλλειψης ενέργειας και υψηλών τιμών ενέργειας. Οι συνεχιζόμενες σοβαρές δυσκολίες που εξακολουθούν να επηρεάζουν την ασφάλεια εφοδιασμού της Ένωσης με αέριο, καθώς και τυχόν νέες πρόσθετες δυσκολίες, σε συνδυασμό με το επίπεδο των τιμών του αερίου μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την οικονομική κατάσταση, τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και την αγοραστική δύναμη των πολιτών.

(16)

Δεδομένου ότι η Ένωση αποτελεί ενιαία αγορά, τυχόν έλλειψη αερίου σε ένα κράτος μέλος θα είχε σοβαρές συνέπειες σε όλα τα άλλα κράτη μέλη λόγω έλλειψης φυσικού εφοδιασμού με αέριο, αστάθειας των τιμών ή διαταραχής των βιομηχανικών αλυσίδων λόγω πιθανών περικοπών συγκεκριμένων κλάδων σε ένα κράτος μέλος. Επιπλέον, σε πνεύμα αλληλεγγύης, όλα τα κράτη μέλη μπορούν να συμβάλουν στη συνέχιση της μείωσης των κινδύνων έλλειψης ενέργειας, συμβάλλοντας έτσι στον περιορισμό της αστάθειας των τιμών του αερίου.

(17)

Η παράταση της περιόδου εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 συνιστά έκτακτο και χρονικά περιορισμένο μέτρο για την αντιμετώπιση επίμονων και καινοφανών σοβαρών δυσκολιών στον ενεργειακό εφοδιασμό, οι οποίες ενέχουν τον κίνδυνο επικείμενης κρίσης. Η παράταση θα μειώσει σαφώς την αστάθεια των αγορών και θα ενισχύσει την αλληλεγγύη.

(18)

Η ανάγκη ανάληψης δράσης είναι επείγουσα. Τυχόν μη παράταση της περιόδου εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576, ο οποίος θα παύσει να ισχύει στις 30 Δεκεμβρίου 2023, ενέχει τον κίνδυνο μεταβολής της σταθεροποιημένης αλλά εύθραυστης κατάστασης που έχει επιτύχει μέχρι στιγμής η Ένωση, θα επιδείνωνε δε την ανθεκτικότητα σε πιθανές μελλοντικές εξελίξεις, όπως η πλήρης διακοπή των εισαγωγών ρωσικού αερίου. Η παράταση της περιόδου εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 συνάδει επίσης με το «σχέδιο REPowerEU», όπως ανακοινώθηκε από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της της 18ης Μαΐου 2022, το οποίο αποσκοπούσε στην προστασία των πολιτών και της οικονομίας της Ένωσης από υπερβολικές τιμές και ελλείψεις ενεργειακού εφοδιασμού.

(19)

Οι συνεχιζόμενες εντάσεις στον ενεργειακό εφοδιασμό δικαιολογούν την παράταση της περιόδου εφαρμογής των διατάξεων για τη συγκέντρωση της ζήτησης και τις από κοινού αγορές στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/2576, καθώς συμβάλλουν στη διασφάλιση πιο ισότιμης πρόσβασης των επιχειρήσεων όλων των κρατών μελών σε νέες ή πρόσθετες πηγές αερίου. Οι εν λόγω διατάξεις συμβάλλουν επίσης στην εξασφάλιση καλύτερων όρων από εκείνους που διαφορετικά θα ίσχυαν για τις επιχειρήσεις που αγοράζουν το αέριο μέσω παρόχου υπηρεσιών, συμβάλλοντας έτσι στην ασφάλεια του εφοδιασμού.

(20)

Η παράταση της περιόδου εφαρμογής των διατάξεων για τη συγκέντρωση της ζήτησης και τις από κοινού αγορές θα ενίσχυε την αλληλεγγύη της Ένωσης όσον αφορά την αγορά και τη διανομή αερίου. Σε πνεύμα αλληλεγγύης, η παρατεταμένη διαθεσιμότητα της συγκέντρωσης της ζήτησης και των από κοινού αγορών θα στηρίξει ιδίως τις επιχειρήσεις εκείνες που προηγουμένως αγόραζαν αέριο μόνο ή κυρίως από Ρώσους προμηθευτές, βοηθώντας τις να προμηθεύονται αέριο από εναλλακτικούς προμηθευτές ή παρόχους φυσικού αερίου υπό ευνοϊκούς όρους.

(21)

Προκειμένου να υποστηριχθούν οι συμμετέχοντες στην αγορά καθ’ όλη τη διάρκεια του τρέχοντος χειμώνα και της επόμενης περιόδου πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης αερίου, θα πρέπει να διασφαλιστεί η συνέχεια της λειτουργίας του AggregateEU. Εν προκειμένω συμπεριλαμβάνεται η δυνατότητα παράτασης της ισχύουσας σύμβασης με τον πάροχο υπηρεσιών σε ευθυγράμμιση με τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3).

(22)

Ενόψει των πλεονεκτημάτων για τους καταναλωτές, της σταθερότητας των τιμών και της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, δικαιολογείται επίσης παράταση της περιόδου εφαρμογής όσον αφορά τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 για τη θέσπιση του μηχανισμού διαχείρισης της ενδοημερήσιας αστάθειας, καθώς και του μηχανισμού εκτίμησης των τιμών ΥΦΑ και δείκτη αναφοράς του ΥΦΑ.

(23)

Λόγω των συνεχιζόμενων κινδύνων για τον σταθερό εφοδιασμό με αέριο που αναφέρονται ανωτέρω, είναι επίσης σκόπιμο να παραταθεί η περίοδος εφαρμογής των διατάξεων για ένα ακόμη έτος για την περίπτωση έκτακτης ανάγκης στον τομέα του αερίου, σε ευθυγράμμιση με τα πορίσματα της έκθεσης σχετικά με τον θετικό αντίκτυπο των εν λόγω διατάξεων. Οι τιμές για τις κρίσιμες ποσότητες αερίου στο παράρτημα I εξακολουθούν να ισχύουν για την περίοδο παρατεταμένης εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 έως τα τέλη του 2024.

(24)

Η παράταση της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 θα πρέπει να είναι προσωρινή και να αρχίσει να ισχύει την 31η Δεκεμβρίου 2023, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχιση της εφαρμογής των σχετικών διατάξεων, και θα πρέπει να διαρκέσει ένα έτος, έως την 31η Δεκεμβρίου 2024. Η παράταση κατά ένα έτος είναι απαραίτητη και αναλογική λόγω της επίμονης φύσης των σοβαρών δυσκολιών για τον ενεργειακό εφοδιασμό και των επακόλουθων κινδύνων για τις τιμές και την ασφάλεια του εφοδιασμού, οι οποίοι αναμένεται να διαρκέσουν τουλάχιστον καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024. Λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι οι ποσότητες αερίου που συγκεντρώθηκαν μέσω της πλατφόρμας συγκέντρωσης της ζήτησης έως τον Οκτώβριο του 2023 είχαν ήδη τριπλάσιο όγκο από τον απαιτούμενο, η παράταση της περιόδου εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2576 δεν θα πρέπει να περιλαμβάνει την υποχρεωτική συμμετοχή στη συγκέντρωση της ζήτησης.

(25)

Κατά συνέπεια, ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2576 θα πρέπει να εφαρμοστεί έως την 31η Δεκεμβρίου 2024.

(26)

Δεδομένου ότι ο στόχος του παρόντος κανονισμού δεν μπορεί να επιτευχθεί ικανοποιητικά από τα κράτη μέλη, μπορεί όμως να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση δύναται να λάβει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα απαιτούμενα για την επίτευξη του στόχου αυτού.

(27)

Συνεπώς, ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2576 θα πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως,

1)

στο άρθρο 5, η παράγραφος 5 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

2)

το άρθρο 10 διαγράφεται·

3)

στο άρθρο 31, το δεύτερο εδάφιο αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

«Εφαρμόζεται έως την 31η Δεκεμβρίου 2024.»·

4)

το παράρτημα I τροποποιείται ως εξής: