Εισηγητής : Rastislav TRNKA (SK/EPP), περιφερειάρχης Κοσίτσε

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕΤΠ)

Οι πιστώσεις για τη φύση στο διεθνές πλαίσιο

1.

Τονίζει ότι οι πιστώσεις για τη φύση μπορούν μόνο να συμπληρώσουν — και ουδέποτε να αντικαταστήσουν — τη φιλόδοξη δημόσια χρηματοδότηση, τις δεσμευτικές ρυθμίσεις και την επιβολή, οι οποίες παραμένουν ο ακρογωνιαίος λίθος της προστασίας της βιοποικιλότητας. Υπογραμμίζει ότι τα προγράμματα πιστώσεων για τη φύση πρέπει να τηρούν πλήρως την αρχή της προφύλαξης και τα οικολογικά όρια, καθώς και να διασφαλίζουν ότι τα χρηματοδοτικά μέσα δεν νομιμοποιούν την καταστροφή του περιβάλλοντος ούτε δημιουργούν αντιπαραγωγικά κίνητρα.

2.

Τονίζει ότι η απώλεια βιοποικιλότητας και η υποβάθμιση της φύσης συγκαταλέγονται στις σοβαρότερες περιβαλλοντικές και οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα και οι οποίες απαιτούν καινοτόμες, συστημικές και αποκεντρωμένες προσεγγίσεις στις οποίες θα συμμετέχουν όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, μεταξύ άλλων και οι δήμοι και οι περιφέρειες, οι πολίτες, τα κέντρα κατάρτισης και εκπαίδευσης, τα ερευνητικά κέντρα και ο επιχειρηματικός τομέας.

3.

Τονίζει ότι η εφαρμογή των ενωσιακών απαιτήσεων για την προστασία της φύσης, όπως αυτών που απορρέουν από το Natura 2000 και από τον κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης, συνεπάγονται υποχρεωτικά εκ του νόμου καθήκοντα που πρέπει να χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους. Εν προκειμένω υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ουσιαστική συνεισφορά της ΕΕ στη χρηματοδότηση των σημαντικών δαπανών.

4.

Εφιστά την προσοχή στο παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα Κουνμίνγκ-Μόντρεαλ, στο οποίο περιλαμβάνεται δέσμευση για την αντιστροφή του 30 % της απώλειας βιοποικιλότητας έως το 2030. Επισημαίνει ιδίως τον στόχο 19 του εν λόγω πλαισίου περί κινητοποίησης 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ετησίως για τη βιοποικιλότητα, μεταξύ άλλων μέσω της τόνωσης καινοτόμων χρηματοδοτικών προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων των πιστώσεων για τη φύση. Τονίζει ότι αυτά τα χρηματοδοτικά προγράμματα πρέπει να υπόκεινται σε ισχυρές διασφαλίσεις, διαφάνεια και ανεξάρτητη παρακολούθηση, ώστε να αποφεύγεται η προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας και να διασφαλίζεται ότι τα προγράμματα αυτά συμβάλλουν σε πραγματικά και μετρήσιμα οφέλη για τη βιοποικιλότητα.

5.

Τονίζει ότι στο παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα περιλαμβάνεται η πρώτη ρητή αναφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών ως βασικό εταίρο για τη στήριξη της εφαρμογής του σχεδίου δράσης για αυτοδιοικητικές αρχές, δήμους και άλλες τοπικές αρχές όσον αφορά τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα (2021-2030). Υπογραμμίζει τη σημασία των τοπικά καθοδηγούμενων στρατηγικών διατήρησης σε επίπεδο κοινότητας οι οποίες σέβονται τα δικαιώματα, τις ανάγκες και τα συστήματα γνώσης των αυτοχθόνων και των τοπικών κοινοτήτων. Ζητεί την ουσιαστική συμμετοχή των αυτοχθόνων πληθυσμών, των τοπικών κοινοτήτων, των νέων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών μέσω διαδικασιών διαβούλευσης και διαλόγου —ιδίως στον σχεδιασμό και την παρακολούθηση των προγραμμάτων πίστωσης για τη φύση— με μέριμνα, παράλληλα, ώστε οι αρμοδιότητες λήψης αποφάσεων να παραμένουν στα χέρια των αρμόδιων δημόσιων αρχών.

6.

Τονίζει ότι η βιώσιμη χρηματοδότηση για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας απαιτεί τη διαφοροποίηση των μέσων. Οι πιστώσεις για τη φύση μπορούν εν προκειμένω να συμπληρώνουν τις δημόσιες επιδοτήσεις και επιχορηγήσεις. Ωστόσο, πρέπει να διαχωρίζονται από τις πιστώσεις ρύπων και το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για την τήρηση νομικών υποχρεώσεων. Οι πιστώσεις για τη φύση πρέπει να είναι συγκεκριμένες, διαφανείς και να βασίζονται σε σαφή κριτήρια ποιότητας (ανθεκτικότητα, πρόληψη διαρροών), να τελούν υπό ανεξάρτητη δημόσια εποπτεία και να είναι σύμφωνες με την αρχή της προφύλαξης και τα δικαιώματα των επηρεαζόμενων κοινοτήτων. Στόχος τους θα πρέπει να είναι η ενίσχυση της προστασίας της βιοποικιλότητας μέσω περιφερειακών λύσεων που συνδυάζουν τις δημόσιες πολιτικές με την παροχή κινήτρων στον ιδιωτικό τομέα.

7.

Επισημαίνει ότι οι επενδύσεις στην αποκατάσταση της φύσης έχουν ισχυρό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα — για παράδειγμα, η αποκατάσταση υγροτόπων ή δασών όχι μόνο στηρίζει τη βιοποικιλότητα, αλλά ενισχύει επίσης την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, μετριάζει τις επιπτώσεις των πλημμυρών, καθιστά τα βουνά πιο ανθεκτικά στην εκδήλωση και εξάπλωση δασικών πυρκαγιών, τονώνει την τοπική και περιφερειακή οικονομία και την τουριστική βιομηχανία ενισχύοντας τις ευκαιρίες για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, και βελτιώνει τη δημόσια υγεία και την ποιότητα ζωής στις κοινότητες. Επίσης, όπως καταδεικνύεται σε ορισμένες μελέτες, μπορεί ακόμη και να χρησιμεύσει σαν φυσικός φραγμός ενισχυτικός της στρατηγικής ανθεκτικότητας ενός τόπου, ιδίως στις ανατολικές περιφέρειες.

8.

Επισημαίνει ότι το πλαίσιο των μελλοντικών πολιτικών για το περιβάλλον και τη χρήση της γης θα περιλαμβάνει όλους τους παραγωγούς γεωργικών και δασοκομικών προϊόντων σε ολόκληρη την ΕΕ, ανεξάρτητα από το μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης, τη δομή, το μοντέλο παραγωγής ή τη γεωγραφική περιοχή. Το πλαίσιο σχεδιάζεται με τρόπο ώστε να αντικατοπτρίζει την ποικιλομορφία του τομέα και να εξασφαλίζει ισότιμη πρόσβαση, με αποφυγή υπερβολικά πολύπλοκων μηχανισμών που επιβαρύνουν δυσανάλογα τις μικρότερες ή λιγότερο εξειδικευμένες μονάδες.

9.

Τονίζει ότι, κατά τη συζήτηση των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, πρέπει να βελτιωθεί σημαντικά η χρηματοδοτική στήριξη της εφαρμογής των απαιτήσεων της ΕΕ για την προστασία της φύσης. Η συνεισφορά της ΕΕ πρέπει εν προκειμένω να βασίζεται στις προσδιορισθείσες δαπάνες εφαρμογής.

10.

Εκφράζει την ικανοποίησή της για την αναβάθμιση των προγραμμάτων πιστώσεων για τη φύση σε ολόκληρο τον κόσμο ως ένα από τα πολλά εργαλεία που μπορούν να συμβάλουν στη γεφύρωση του χρηματοδοτικού χάσματος όσον αφορά τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας, όπως οι πολιτικές για τις πιστώσεις για τη φύση από την πολιτεία Παρανά στη Βραζιλία και η πολιτική περί καθαρού οφέλους για τη βιοποικιλότητα (Biodiversity Net Gain) που θέσπισε το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και πολλά άλλα εργαλεία που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της 16ης διάσκεψης των μερών της Σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα (CBD COP 16) στο Σαντιάγο ντε Κάλι της Κολομβίας, τον Οκτώβριο του 2024. Χαιρετίζει το γεγονός ότι ορισμένες τρέχουσες πρωτοβουλίες —όπως η WWF Γαλλίας και η Wadapt— δοκιμάζουν ήδη μοντέλα που συνδυάζουν ιδιωτικά κεφάλαια με συγκεκριμένα οικολογικά μέτρα και δημόσια υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα αποτελέσματα.

11.

Εν προκειμένω, τονίζει ότι η διάδοση των πιστώσεων για τη φύση πρέπει να εξαρτάται από τη γεωγραφική συμβατότητα του τόπου προέλευσης με την εφαρμογή τους, έτσι ώστε να διαφυλάσσεται η οικολογική ακεραιότητα και ο περιφερειακός χαρακτήρας των μέτρων. Η εμπορία στη δευτερογενή αγορά πρέπει να περιορίζεται αυστηρά και να απαγορεύεται η μεταφορά πιστώσεων μεταξύ περιβαλλοντικά ασύμβατων περιφερειών. Η διαχείριση όλων των συστημάτων πρέπει να πραγματοποιείται μέσω δημόσιων και διαφανών μητρώων και να αποδεικνύεται η ποσοτικοποιημένη συμβολή τους στην τοπική βιοποικιλότητα.

12.

Τονίζει ότι τα υφιστάμενα μέσα, όπως οι πληρωμές για οικοσυστημικές υπηρεσίες, καταδεικνύουν ότι οι βασιζόμενες σε κίνητρα προσεγγίσεις για την προστασία και την αποκατάσταση του φυσικού κεφαλαίου μπορούν να αποφέρουν δημόσια αξία όταν υποστηρίζονται από ισχυρές διασφαλίσεις, διαφανή διακυβέρνηση και επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθοδολογίες που εξασφαλίζουν μετρήσιμα οικολογικά αποτελέσματα.

13.

Ζητεί δημόσια μητρώα, τοπική διακυβέρνηση και δεσμευτικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές διασφαλίσεις, συμπεριλαμβανομένης της ελεύθερης, εκ των προτέρων και κατόπιν ενημέρωσης συναίνεσης των αυτοχθόνων πληθυσμών και των επηρεαζόμενων κοινοτήτων και της ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού, της υλοποίησης και της αξιολόγησης των έργων που καλύπτονται από τις πιστώσεις για τη φύση. Τονίζει ότι οι πιστώσεις για τη φύση δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη νομιμοποίηση καταστροφικών δραστηριοτήτων στο νότιο ημισφαίριο από εταιρείες με έδρα την ΕΕ που επιδιώκουν να ανταποκριθούν στις εγχώριες απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας.

Η δράση της ΕΕ όσον αφορά τις πιστώσεις για τη φύση

14.

Χαιρετίζει τη δημοσίευση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις 7 Ιουλίου 2025, ενός χάρτη πορείας για τις πιστώσεις για τη φύση. Υπενθυμίζει, στο πλαίσιο αυτό, τη δέσμευση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διατηρήσει τις «περιφέρειες στο επίκεντρο» του έργου της και υπογραμμίζει την καίρια σημασία αυτής της δέσμευσης στο πλαίσιο της κοινής ανάπτυξης λύσεων που βασίζονται στη φύση, συμπεριλαμβανομένων της πιστοποίησης βιοποικιλότητας και των πιστώσεων για τη φύση, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας.

15.

Ζητεί οι μηχανισμοί που θεσπίζονται για τις πιστώσεις για τη φύση να περιλαμβάνουν δικλείδες για την πρόληψη της αρπαγής γαιών και τη διασφάλιση της συνεχούς παραγωγικής χρήσης της γης. Τα μέτρα πρέπει να προστατεύουν τις γεωργικές κοινότητες από εξωτερικούς παράγοντες που αποκτούν γη αποκλειστικά για κερδοσκοπικές ή μη παραγωγικές πιστώσεις για τη φύση.

16.

Επισημαίνει ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΕΕ, απαιτούνται τουλάχιστον 48 δισ. ευρώ ετησίως στην ΕΕ για την προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030. Ωστόσο, σύμφωνα με ευρύτερες εκτιμήσεις, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης του εδάφους και της γης, οι ανάγκες χρηματοδότησης θα μπορούσαν να ανέλθουν σε έως και 65 δισ. ευρώ ετησίως, με χρηματοδοτικό κενό περίπου 37 δισ. ευρώ. Επ’ αυτού επισημαίνει τον κίνδυνο που ενέχουν οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Ιουλίου του 2025 ως προς το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου 2028-2034, οι οποίες, υπό την τρέχουσα μορφή τους, δεν τηρούν τις βασικές αρχές της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, της εταιρικής σχέσης και της επικουρικότητας. Επαναλαμβάνει δε ότι απαιτείται μια σφαιρική προσέγγιση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων σε όλα τα επίπεδα για την εξεύρεση απαντήσεων στα ζητήματα της αποκατάστασης της φύσης και της προστασίας της βιοποικιλότητας. Εν προκειμένω, προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δώσει συνέχεια στο επιτυχημένο πρόγραμμα LIFE στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

17.

Συνιστά η θέσπιση ενός πλαισίου για τις πιστώσεις για τη φύση στην ΕΕ να θεωρηθεί στρατηγική ευκαιρία για τη διοχέτευση τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών επενδύσεων σε συγκεκριμένα μέτρα προστασίας και αποκατάστασης της βιοποικιλότητας —όπως η αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοτόπων, η βελτίωση της οικολογικής συνδεσιμότητας και η ενίσχυση των οικοσυστημικών λειτουργιών— ιδίως σε περιοχές που αντιμετωπίζουν σημαντικές περιβαλλοντικές πιέσεις, και πιο συγκεκριμένα στις πλέον ευάλωτες περιφέρειες —όπως οι εξόχως απόκεντρες— λόγω της δυσανάλογης έκθεσής τους στην κλιματική αλλαγή, της πλούσιας ενδημικής βιοποικιλότητάς τους και της μειωμένης ανθεκτικότητάς τους στις επιπτώσεις. Η προσέγγιση αυτή υποστηρίζει τον στόχο της ΕΕ για κλιμάκωση της χρηματοδότησης για τη διατήρηση της φύσης σύμφωνα με τη στρατηγική της για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 και συμβάλλει στην εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεων που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο του παγκόσμιου πλαισίου για τη βιοποικιλότητα. Η πιστοποίηση και οι πιστώσεις για τη φύση θα πρέπει επίσης να θεωρούνται συμπληρωματικό εργαλείο των πολιτικών της ΕΕ για το κλίμα και των πολιτικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, καθώς παρέχουν ένα πλαίσιο κινήτρων για την εφαρμογή λύσεων που βασίζονται στη φύση και αποφέρουν παράλληλα οφέλη για τη βιοποικιλότητα, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την ανθεκτικότητα, όπως και για τις τοπικές και τις περιφερειακές οικονομίες και ιδιαιτέρως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Υπογραμμίζει ότι οι πιστώσεις για τη φύση δεν πρέπει να αποσπούν την προσοχή από τους δεσμευτικούς στόχους αποκατάστασης βάσει του νομοθετήματος για την αποκατάσταση της φύσης και της λοιπής οικείας νομοθεσίας της ΕΕ, αλλά πρέπει να χρησιμεύουν ως πρόσθετο μέσο συνδεδεμένο με την τοπική και περιφερειακή κατάσταση και σύμφωνο με την αρχή της επικουρικότητας, το οποίο θα συντείνει στην επίσπευση της επίτευξής τους.

18.

Συνιστά τη σύνδεση των έργων για τις πιστώσεις για τη φύση με τα περιφερειακά σχέδια ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή, με έμφαση μεταξύ άλλων στην ανάπτυξη των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, των πολυλειτουργικών πράσινων υποδομών, των λύσεων διαχείρισης των υδάτων που βασίζονται στη φύση και των προγραμμάτων προσαρμογής με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων.

19.

Συνιστά κατά την κατανομή των πιστώσεων για τη φύση να δίνεται προτεραιότητα στις περιφέρειες και τις κοινότητες που αντιμετωπίζουν ακραία κλιματικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες, ξηρασίες ή δασικές πυρκαγιές, προκειμένου να ενισχυθεί η οικολογική, οικονομική και κοινωνική τους ανθεκτικότητα.

20.

Τονίζει ότι οι δήμοι και οι περιφέρειες διαδραματίζουν βασικό ρόλο στον καθορισμό και την εφαρμογή των περιβαλλοντικών στόχων, δεδομένου ότι βρίσκονται στις περιοχές όπου σημειώνονται οικοσυστημικές αλλαγές και όπου συγκεντρώνεται η πρακτική τεχνογνωσία για τη διατήρηση και την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων. Ζητεί επαρκείς δημόσιους πόρους και τεχνική βοήθεια για να διασφαλιστεί ότι οι αυτοδιοικητικές αρχές μπορούν να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην οικολογική διατήρηση και αποκατάσταση με χρηματοδοτική στήριξη από τον ιδιωτικό τομέα.

21.

Προτείνει οι πιστώσεις για τη φύση να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο ενίσχυσης των επιτυχημένων μέτρων διατήρησης, αλλά και για εδαφικά στοχοθετημένη οικολογική βελτίωση, ιδίως σε δήμους και περιφέρειες που επιβαρύνονται από περιβαλλοντική άποψη και συχνά επίσης μειονεκτούν οικονομικά και κοινωνικά. Σε αυτές περιλαμβάνονται περιοχές με υψηλά επίπεδα ανισότητας, ενεργειακής φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Τα προγράμματα πιστώσεων για τη φύση θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους εν λόγω δήμους και τις περιφέρειες να αξιοποιήσουν νέες ευκαιρίες για τη βιώσιμη ανάπτυξη και να συμβάλουν στη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, σύμφωνα με τη δίκαιη μετάβαση και τις αρχές τις κυκλικής οικονομίας. Ταυτόχρονα μπορούν να στηρίξουν την αποκατάσταση και την αναγέννηση περιοχών που πλήττονται από βιομηχανική δραστηριότητα, εξόρυξη ή μακροπρόθεσμη ρύπανση.

22.

Τάσσεται υπέρ της αναγνώρισης των πιστώσεων για τη φύση στα πλαίσια υποβολής εκθέσεων που αφορούν περιβαλλοντικά, κοινωνικά και σχετικά με τη διακυβέρνηση (ΠΚΔ) κριτήρια, πράγμα που θα οδηγήσει στη δημιουργία σαφούς πλαισίου κινήτρων, μεταξύ άλλων για τις εταιρείες με υψηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Επίσης, ζητεί να ρυθμίζονται και να επαληθεύονται σε καθεστώς διαφάνειας.

23.

Χαιρετίζει θερμά την καθιέρωση πιλοτικών έργων για τη στήριξη των πιστώσεων για τη φύση με μηχανισμό επαναγοράς εγγυήσεων που αποτελεί βασικό μοντέλο σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την κινητοποίηση επενδύσεων για την προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας. Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει πολλά άλλα τοπικά καθοδηγούμενα πιλοτικά έργα τέτοιου είδους ούτως ώστε να δοκιμάσει τι λειτουργεί καλύτερα σε διαφορετικά τοπικά και περιφερειακά πλαίσια με μέλημα την άμεση μείωση των πιέσεων στη βιοποικιλότητα στην πηγή τους. Για τον σκοπό αυτό, ζητεί τα πιλοτικά έργα να περιλαμβάνουν τις αναγκαίες μετρήσεις, έτσι ώστε να καθίστανται συγκρίσιμα τα αποτελέσματά τους και να δημοσιεύονται τόσο τα αποτελέσματά τους όσο και το κόστος τους, καθότι με τη βοήθεια αυτών των στοιχείων θα καθορίζεται ο προσανατολισμός των πολιτικών που χαράσσονται.

24.

Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει, με βάση τα αποτελέσματα των πιλοτικών έργων και των δράσεων που περιγράφονται στον χάρτη πορείας για τις πιστώσεις για τη φύση, καθώς και την αποκτηθείσα πρακτική εμπειρία, ένα σταδιακό και προσαρμοστικό πλαίσιο της ΕΕ για τις πιστώσεις για τη φύση. Η εθελοντική εφαρμογή από τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες θα πρέπει να εξελιχθεί σε εναρμονισμένη και δυνητικά δεσμευτική ρύθμιση σε περιοχές με υψηλή αξία βιοποικιλότητας ή που διατρέχουν υψηλό οικολογικό κίνδυνο.

25.

Προτείνει το πλαίσιο να βασίζεται στις αρχές της περιβαλλοντικής ακεραιότητας, της εκ των υστέρων επαλήθευσης των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων, της διαφάνειας και του ανεξάρτητου ελέγχου, η δε εκ των προτέρων χρηματοδότηση να διέπεται από αυστηρό καθεστώς διαφάνειας, συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης οι πιστώσεις να εκδίδονται μόνο μετά την επίτευξη και την επαλήθευση των αποτελεσμάτων. Συν τοις άλλοις, κατά τον υπολογισμό των χρηματοδοτικών αναγκών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη επιβαρυντικοί παράγοντες που οφείλονται στην ευπάθεια των περιοχών, όπως π.χ. η υψηλή έκθεση σε ακραία κλιματικά φαινόμενα, η υποβάθμιση και η διάβρωση του εδάφους, η συρρίκνωση της βιοποικιλότητας και η ευπάθεια — τόσο των χερσαίων όσο και των θαλάσσιων— οικοσυστημάτων.

26.

Υπογραμμίζει ότι το προτεινόμενο πλαίσιο θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τα υφιστάμενα νομοθετικά μέσα, όπως το πλαίσιο περιβαλλοντικής λογιστικής, η ταξινόμηση των βιώσιμων επενδύσεων της ΕΕ, η οδηγία για τους οικολογικούς ισχυρισμούς και οι οδηγίες της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα (π.χ. η οδηγία για τους οικοτόπους και η οδηγία για τα πτηνά) και ο κανονισμός για την αποκατάσταση της φύσης, καθώς και με τον κανονισμό της ΕΕ για τις απορροφήσεις άνθρακα και την ανθρακοδεσμευτική γεωργία. Τονίζει την ανάγκη για νομική σαφήνεια προκειμένου να αποφευχθεί η υπονόμευση του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ ή η αποδυνάμωση των περιβαλλοντικών φιλοδοξιών από τις πιστώσεις για τη φύση. Κάθε προτεινόμενο πλαίσιο πρέπει να λαμβάνει υπόψη τους εθνικούς κανονισμούς που διέπουν τη λειτουργία των αγορών πιστώσεων για το περιβάλλον και τη φύση και να συνάδει με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών.

27.

Τάσσεται σθεναρά υπέρ του πλαισίου στήριξης για την εφαρμογή τοπικών και περιφερειακών στρατηγικών και δημιουργίας συνεργειών με αυτές. Με τις στρατηγικές αυτές θεσπίζονται συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων σε αυτοδιοικητικό επίπεδο. Κατά την αξιολόγηση και την επαλήθευση της αποτελεσματικότητάς του θα πρέπει να βαθμολογούνται οι πιστώσεις ανάλογα με το επίπεδο προτεραιότητας (επίπεδο κινδύνου) που προσδιορίζεται στις τοπικές/περιφερειακές στρατηγικές, ώστε να αντικατοπτρίζεται τόσο η οικολογική συνάφεια όσο και η στρατηγική σημασία.

Διακυβέρνηση των πιστώσεων για τη φύση και ο ρόλος των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης

28.

Συνιστά μηχανισμούς συντονισμού για τη στήριξη των κρατών μελών και των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) κατά την εισαγωγή συστημάτων πιστώσεων για τη φύση, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης εναρμονισμένων μεθοδολογικών προσεγγίσεων, τεχνικών προτύπων και πλατφορμών για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, ούτως ώστε να διασφαλίζονται η διαφάνεια, η σαφής διακυβέρνηση, η υλοποίηση υψηλής ποιότητας, μια προσέγγιση προσανατολισμένη στα αποτελέσματα και υψηλά επίπεδα αποδοχής από την κοινωνία, ως προϋποθέσεις για την αξιόπιστη και αποτελεσματική λειτουργία αυτών των μηχανισμών.

29.

Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τον ρόλο των δήμων και των περιφερειών ως βασικών παραγόντων στην πράσινη μετάβαση και στην προστασία του φυσικού κεφαλαίου, όπως έχει υπογραμμιστεί σε σημαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες για τις πιστώσεις για τη φύση, όπως η Διεθνής Συμβουλευτική Ομάδα για τις Πιστώσεις Βιοποικιλότητας, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και η Συμμαχία για τις Πιστώσεις Βιοποικιλότητας.

30.

Καλεί τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν μηχανισμούς πιστώσεων για τη φύση στις εθνικές και περιφερειακές/τοπικές στρατηγικές για το περιβάλλον και το κλίμα, όπου αρμόζει, και να αναπτύξουν τις τεχνικές, διοικητικές και επαγγελματικές ικανότητες που απαιτούνται για τη στήριξη των ΟΤΑ στη διαχείριση αυτών των προγραμμάτων.

31.

Συνιστά τα προγράμματα πιστώσεων για τη φύση να στηρίζουν την αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, με τη διασφάλιση παράλληλα ότι παραμένουν υπό αυστηρή δημόσια εποπτεία μέσω ανεξάρτητων περιβαλλοντικών αρχών σε τοπικό/περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πιστοποίησης, μητρώων, προσβάσιμων στο κοινό δεδομένων σχετικά με τη μεθοδολογία, την υλοποίηση και τον αντίκτυπο κάθε έργου, καθώς και της δυνατότητας δημόσιας και επιστημονικής επανεξέτασης. Είναι σημαντικό να θεσπιστούν κατάλληλες οικονομικές ανταμοιβές και μηχανισμοί παροχής κινήτρων για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των μικρότερων παραγόντων —όπως οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι ιδιοκτήτες γης και οι γεωργοί— των οποίων η συμμετοχή μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για την κλιμάκωση της δράσης και για τη διασφάλιση της εδαφικής δικαιοσύνης.

32.

Προτείνει το πρόγραμμα των πιστώσεων για τη φύση να στηρίζει προγράμματα, έργα ή δράσεις που συνάδουν με τις εθνικές ή τις περιφερειακές στρατηγικές για την ενεργοποίηση και την υλοποίηση του δικτύου Natura 2000. Ειδικότερα, οι πιστώσεις θα πρέπει να στηρίζουν πρωτίστως τις δράσεις διαφύλαξης, ρύθμισης, κατάρτισης, παρακολούθησης και διάδοσης που υποδεικνύονται στα πλαίσια δράσης προτεραιότητας (PAF) τα οποία καθορίζουν, σε περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο, τις απαιτούμενες προτεραιότητες και δράσεις για την επίτευξη των στόχων διατήρησης της βιοποικιλότητας.

33.

Ζητεί τα συστήματα πιστώσεων για τη φύση να περιλαμβάνουν διάσταση εκπαίδευσης και οικολογικής ευαισθητοποίησης, διευκολύνοντας την περιβαλλοντική παιδεία των πολιτών και καλλιεργώντας νοοτροπία συνυπευθυνότητας για την προστασία της βιοποικιλότητας, ιδίως μεταξύ των νέων, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των φορέων της κοινότητας.

34.

Προτείνει, στις πιο ευάλωτες περιοχές όπως οι εξόχως απόκεντρες περιοχές, οι μηχανισμοί πιστώσεων για τη φύση να είναι προσαρμοσμένοι στις ιδιαίτερες συνθήκες των περιοχών αυτών, οι οποίες χαρακτηρίζονται από τη μικρή εδαφική έκταση και την υψηλή ανθρωπογενή πίεση στα ιδιαίτερα οικοσυστήματά τους. Το γεγονός αυτό δικαιολογεί την ανάπτυξη μεθοδολογιών δημιουργίας πιστώσεων που θα είναι ειδικά προσαρμοσμένες στις εν λόγω περιοχές και θα αναγνωρίζουν τη μοναδική και αναντικατάστατη αξία των ιδιαίτερων οικοσυστημάτων τους στην ΕΕ και στον κόσμο.

35.

Προτείνει να δοθεί στους ΟΤΑ η δυνατότητα να συστήσουν δικά τους ταμεία για τις πιστώσεις για τη φύση και τα προγράμματα πιστώσεων για τη φύση να εξελιχθούν σταδιακά σε ένα σύστημα που δημιουργεί ίδιους πόρους και μοιράζεται οφέλη, το οποίο θα επιστρέφει δίκαιο μερίδιο στους ΟΤΑ.

36.

Συνιστά οι ΟΤΑ να λειτουργήσουν ως ενεργοί διαχειριστές των μηχανισμών πιστώσεων για τη φύση — είτε ως εκδότες (για την εφαρμογή των μέτρων) είτε ως πλατφόρμες για τον συντονισμό των έργων, καθώς και ως διαμεσολαβητές μεταξύ επενδυτών και φορέων υλοποίησης.

37.

Σημειώνει ότι πολλοί δήμοι και πολλές περιφέρειες της ΕΕ έχουν ήδη αποκτήσει εμπειρία με οικοσυστημικά έργα που υποστηρίζονται από προγράμματα, όπως το LIFE και το «Ορίζων Ευρώπη», και διασυνοριακούς μηχανισμούς, όπως το Interreg, το οποίο παρέχει τα θεμέλια για την επέκταση σε ένα πλαίσιο που βασίζεται στη χορήγηση πιστώσεων, κατά περίπτωση. Τονίζει ότι τα προγράμματα αυτά πρέπει να διατηρηθούν και θα πρέπει να δημιουργηθούν συνέργειες ώστε να μην υπάρχουν επικαλύψεις με το πρόγραμμα των πιστώσεων για τη φύση. Η δημόσια χρηματοδότηση θα πρέπει να παραμείνει ισχυρή και οι πιστώσεις για τη φύση θα πρέπει να χρησιμεύουν ως συμπληρωματική πηγή χρηματοδότησης, χωρίς να αντικαθιστούν την υφιστάμενη στήριξη της ΕΕ για την προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας. Ως εκ τούτου, εκφράζει βαθιά ανησυχία για το γεγονός ότι το πρόγραμμα LIFE δεν έχει διατηρηθεί στις τρέχουσες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου 2028-2034 και ζητεί την επαναφορά ενός ειδικού μέσου τουλάχιστον του ίδιου μεγέθους το οποίο θα επιτρέπει την παροχή άμεσης στήριξης στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

38.

Προτείνει τα πιλοτικά έργα για τις πιστώσεις για τη φύση να παρέχουν πραγματική πείρα ως προς τον τρόπο με τον οποίο οι πιστώσεις αυτές θα μπορούσαν να ωφελήσουν την προστασία της φύσης σε διάφορες περιπτώσεις περιφερειών. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να περιλαμβάνονται τόσο οι δήμοι όσο και οι περιφέρειες με ιδιαίτερη περιβαλλοντική υποβάθμιση και όπου η αποκατάσταση της φύσης μπορεί να αποφέρει αμεσότατα οφέλη μέσω συνεργειών στη δημόσια υγεία, την οικονομία και την ποιότητα ζωής των κατοίκων, έτσι ώστε να ακολουθηθεί μια ολιστική προσέγγιση της ανάπτυξης του δυναμικού των πιστώσεων για τη φύση. Τέτοια παραδείγματα είναι οι πρωτοβουλίες στην Περιφέρεια Κοσίτσε της Σλοβακίας (αποκατάσταση των δασικών οικοσυστημάτων και συγκράτηση των υδάτων σε αστικοποιημένες περιοχές), στη Βαυαρία της Γερμανίας (έργα για την αποκατάσταση υγροτόπων και πλημμυρικών περιοχών) ή στις Κάτω Χώρες (πρόγραμμα «Ruimte voor de Rivier» για τη συγκράτηση των υδάτων και την αποκατάσταση του τοπίου).

Αρχές ακεραιότητας για τις πιστώσεις για τη φύση

39.

Τονίζει ότι οι πιστώσεις για τη φύση πρέπει να συμπληρώνουν τα τυπικά δημόσια πρότυπα για την προστασία της φύσης και να μην αποδυναμώνουν την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ, ενώ παράλληλα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τις υφιστάμενες περιβαλλοντικές και αναπτυξιακές στρατηγικές σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και να ενισχυθεί η εφαρμογή τους. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να υποστηρίζονται από επαρκείς ικανότητες σχεδιασμού, εφαρμογής και επαλήθευσης των αποτελεσμάτων.

40.

Συνιστά ο σχεδιασμός του πλαισίου των πιστώσεων για τη φύση να ενσωματώνει αρχές της ισότητας μεταξύ των γενεών, με μέριμνα ώστε οι τρέχουσες αποφάσεις να μην θέτουν σε κίνδυνο τις μελλοντικές γενιές.

41.

Ζητεί οι πιστώσεις να χρησιμοποιούνται για τη στήριξη πρόσθετων οικολογικών μέτρων — όπως μεταξύ άλλων είναι οι πρωτοβουλίες για τη διατήρηση και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων (ενεργητική ή παθητική), όταν συντρέχει πραγματικός κίνδυνος υποβάθμισης και/ή απώλειας της φυσικής κληρονομιάς και αποδεικνύεται, μέσω ενός σεναρίου αναφοράς, η βελτίωση της κατάστασης συγκριτικά με την κατάσταση που θα προέκυπτε αν δεν υπήρχε η παρέμβαση που καλύπτεται από την πίστωση. Τα δε οφέλη τους πρέπει να ποσοτικοποιούνται μέσω αναγνωρισμένων παραμέτρων και δεικτών βιοποικιλότητας και να επαληθεύονται σύμφωνα με διεθνώς αναγνωρισμένες μεθοδολογίες πιστοποίησης, και να χορηγούνται μόνον εάν υπάρχει αποδεδειγμένος θετικός αντίκτυπος. Οι πιστώσεις θα πρέπει να εκδίδονται σε εκ των υστέρων βάση, ώστε να αποτρέπεται ο κίνδυνος προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας, σύμφωνα με τις αρχές του μετριασμού και του καθαρού κέρδους βιοποικιλότητας. Τονίζει ότι η προστασία και η αποκατάσταση της φύσης πρέπει να παραμείνουν ο ακρογωνιαίος λίθος της ιεραρχίας μετριασμού. Σημειώνει ότι, μολονότι το καθαρό όφελος για τη βιοποικιλότητα αποτελεί ζωτικό στόχο, πρέπει να αποφεύγεται η εφαρμογή του να αποτελεί πρόσχημα για προηγούμενη υποβάθμιση ή πρακτικές αντιστάθμισης.

42.

Θεωρεί απαραίτητο να εξακολουθήσουν να διατίθενται τα δέοντα δημόσια κονδύλια της ΕΕ για συνεργατική εφαρμογή. Οι πιστώσεις για τη φύση μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμη συμβολή για την προστασία της φύσης, ώστε να χρηματοδοτηθούν εθελοντικά μέτρα που υπερβαίνουν τις απαιτήσεις της ΕΕ για την προστασία της φύσης και τις λοιπές νομοθετικές διατάξεις των κρατών μελών για την προστασία της φύσης. Ωστόσο, τα εκ του νόμου δεσμευτικά καθήκοντα πρέπει να υποστηρίζονται από δημόσιους πόρους, καθώς μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να διασφαλιστεί η βεβαιότητα και η αξιοπιστία του σχεδιασμού.

43.

Αναγνωρίζει ότι, παρόλο που οι πιστώσεις για τη φύση και οι πιστώσεις ρύπων μπορούν να συμβάλουν από κοινού στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, είναι σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ τους από εννοιολογική και λειτουργική άποψη. Οι συνέργειες μεταξύ των δύο είναι επιθυμητές όταν τα περιβαλλοντικά οφέλη συσσωρεύονται με διαφάνεια. Η ΕτΠ προειδοποιεί, ωστόσο, ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως εναλλάξιμες, πράγμα που θα μπορούσε να υπονομεύσει συγκεκριμένους στόχους που σχετίζονται με τη διατήρηση της φύσης. Εξάλλου, σε αντίθεση με τις πιστώσεις ρύπων που πρέπει να παράγουν προσθετικότητα για να θεωρούνται θεμιτές, οι πιστώσεις για τη φύση θα πρέπει επίσης να ανταμείβουν τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και τη συνέχιση των ορθών πρακτικών.

44.

Τονίζει ότι οι πιστώσεις για τη φύση δεν θα πρέπει να χρησιμεύουν ως μηχανισμός αντιστάθμισης, αλλά μάλλον ως εργαλείο για την επίτευξη θετικής οικολογικής συμβολής που αποσκοπεί στη δημιουργία καθαρού κέρδους για τη βιοποικιλότητα μέσω της χρήσης αναγνωρισμένων δεικτών μέτρησης.

45.

Επισημαίνει ότι οποιαδήποτε σύγκριση μεταξύ περιβαλλοντικής ζημίας και αποζημίωσης είναι επιστημονικά περιορισμένη. Ως εκ τούτου, το σύστημα πιστώσεων θα πρέπει να χρησιμεύει πρωτίστως ως εργαλείο για τη στήριξη της διατήρησης και της αποκατάστασης της φύσης και όχι ως μέσο επανόρθωσης της καταστροφής του περιβάλλοντος.

46.

Ζητεί τα προγράμματα πιστώσεων να βασίζονται αυστηρά στα αποτελέσματα και να τεκμηριώνονται μέσω διαδικασιών παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και επαλήθευσης, σύμφωνα με πρότυπα που μπορούν να εναρμονιστούν με διεθνείς πρωτοβουλίες όπως η Διεθνής Συμβουλευτική Ομάδα για τις Πιστώσεις Βιοποικιλότητας, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και η Συμμαχία για τις Πιστώσεις Βιοποικιλότητας. Επίσης, ζητεί οι διαδικασίες αυτές να είναι ανάλογες προς το μέγεθος, τους στόχους και τους κινδύνους του έργου, ώστε να μην προκαλείται δυσανάλογη διοικητική και οικονομική επιβάρυνση.

47.

Θεωρεί σημαντικό για κάθε πίστωση να καθορίζεται ένα είδος μέτρου (π.χ. αποκατάσταση υγροτόπων, φύτευση αυτόχθονων δασών, αλλαγή στη διαχείριση της γης, δασοκομικά συστήματα), με συνεκτίμηση των οικολογικών αναγκών, του επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης, της διαθεσιμότητας δεδομένων για παρακολούθηση και επαλήθευση, και μιας εκτίμησης της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της πίστωσης.

48.

Τονίζει ότι τα προγράμματα πιστώσεων για τη φύση θα πρέπει να αποφεύγουν την επιβολή περιορισμών που οδηγούν σε απώλεια της παραγωγικότητας της γεωργίας ή της δασοκομίας και, αντ’ αυτού, να παρέχουν κίνητρα για πρακτικές που συνδυάζουν τη διατήρηση και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας με τη βιώσιμη χρήση της γης, παρέχοντας ευκαιρίες για τη δημιουργία νέου εισοδήματος.

49.

Συνιστά να αξιολογείται ο δυνητικός αντίκτυπος των έργων που καλύπτονται από τις πιστώσεις για τη φύση και αφορούν την επισιτιστική ασφάλεια, την ισότιμη πρόσβαση στο νερό και την περιφερειακή επισιτιστική κυριαρχία, ώστε να αποτρέπεται ο εκτοπισμός παραγωγικών δραστηριοτήτων που βλάπτει τις τοπικές κοινότητες ή τους μικρούς παραγωγούς.

50.

Συνιστά να θεσπιστούν δίκαιοι μηχανισμοί για τον καταμερισμό των οφελών από την πώληση πιστώσεων, ιδίως σε έργα στα οποία συμμετέχουν πολλά ενδιαφερόμενα μέρη και αφορούν τη μακροπρόθεσμη περιβαλλοντική βιωσιμότητα, π.χ. μέσω μακροπρόθεσμων συμβάσεων ή δουλειών ενισχύοντας όπου αυτό είναι εφικτό τη συμμετοχή μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

51.

Προτείνει να ενσωματωθεί ο δίκαιος καταμερισμός των οφελών και η προτεραιότητα στις ευάλωτες κοινότητες στο ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο για τις πιστώσεις για τη φύση.

52.

Τονίζει ότι η διαμόρφωση δευτερογενούς αγοράς για τις πιστώσεις για τη φύση μπορεί να διερευνηθεί στο μέλλον, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα αποδυναμώσει τη συνολική βιοποικιλότητα σε ολόκληρη την ΕΕ, δεν θα υπονομεύσει την περιφερειακή εστίαση, δεν θα οδηγήσει σε χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία ούτε θα παρέμβει στις υφιστάμενες δράσεις για τη βιοποικιλότητα ανά την ΕΕ. Συνεπώς, προτείνει η εμπορία στη δευτερογενή αγορά να περιορίζεται σε καθορισμένο ποσοστό πιστώσεων του συνόλου των εκδοθέντων μεριδίων. Ζητεί τη θέσπιση τόσο μηχανισμών που περιορίζουν το εμπόριο πιστώσεων αποκλειστικά για την εκπλήρωση περιβαλλοντικών δεσμεύσεων και προτείνει τη σύσταση ανεξάρτητου εποπτικού φορέα για την παρακολούθηση των ροών πιστώσεων, την επαλήθευση της πραγματικής οικολογικής αξίας και της διασφάλισης της διαφάνειας του συστήματος προς το συμφέρον του κοινού και της συνολικής αξιοπιστίας του συστήματος.

53.

Εκφράζει την προθυμία της να συνεργαστεί και να συμβάλει ενεργά στην ανάπτυξη πολιτικής της ΕΕ σχετικά με τα προγράμματα πιστώσεων για τη φύση μέσω μιας νέας ομάδας εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τις πιστώσεις για τη φύση, να παρέχει την εμπειρογνωμοσύνη της και το δίκτυό της εδαφικών παραγόντων, συνιστά δε τα προγράμματα αυτά να αποτελέσουν έναν από τους δυνητικούς πυλώνες του περιβαλλοντικού μετασχηματισμού της ΕΕ.