Εισηγητής:

Giuseppe GUERINI

Σύμβουλος	Samuel CORNELLA (για τον εισηγητή)
Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 29.5.2024
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο όργανο	Τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση»
Έγκριση από το τμήμα	1.10.2024
Έγκριση από την Ολομέλεια	23.10.2024
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	591
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	246/0/5

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) τονίζει τη σημασία του έργου που επιτέλεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2023 όσον αφορά την ανακοίνωση για μια κρίσιμη έννοια του δικαίου του ανταγωνισμού, δηλαδή τις σχετικές αγορές, έννοια που έχει θεμελιώδη σημασία για περιπτώσεις κατάχρησης της δεσπόζουσας θέσης, για την ανάλυση των συγκεντρώσεων και για τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων.

1.2.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι τα υφιστάμενα προσωρινά πλαίσια κρίσης και μετάβασης (TCTF) θα πρέπει να αξιολογηθούν σχολαστικά προκειμένου να προσδιοριστεί αν θα ήταν σκόπιμο να καταργηθούν σταδιακά το 2025, όπως προγραμματίζεται επί του παρόντος, ή αν θα ήταν χρήσιμο ορισμένα από τα στοιχεία που έχουν αποδειχθεί επωφελή για την πράσινη μετάβαση να ενσωματωθούν στους συνήθεις κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, ιδίως οι διαδικαστικές βελτιώσεις.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να εξεταστεί ο τρόπος διατήρησης της ενιαίας αγοράς, με αποφυγή κάθε επιζήμιας στρέβλωσης του ανταγωνισμού λόγω των κρατικών ενισχύσεων και με παράλληλη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε αυτό το συγκεκριμένο σημείο, η ΕΟΚΕ ζητεί να εξεταστεί ένα σημαντικό μέρος της έκθεσης που συνέταξε ο Enrico Letta με θέμα «Much More Than a Market» (Πολύ περισσότερο από μια απλή αγορά) όπου αναφέρεται ότι θα πρέπει να αναπτύξουμε τολμηρές και καινοτόμες λύσεις με τις οποίες να επιτυγχάνεται ισορροπία μεταξύ, αφενός, της ανάγκης για ταχεία διάθεση εθνικής δημόσιας υποστήριξης ειδικού σκοπού της βιομηχανίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανεπάρκειες της αγοράς με αναλογικό τρόπο, και, αφετέρου, της ανάγκης για αποφυγή του κατακερματισμού της ενιαίας αγοράς. Ένας τρόπος αντιμετώπισης του εν λόγω διλήμματος θα ήταν να εξισορροπηθεί η αυστηρότερη διάθεση των κρατικών ενισχύσεων σε εθνικό επίπεδο με τη σταδιακή επέκταση της χρηματοδοτικής στήριξης σε επίπεδο ΕΕ. Συγκεκριμένα, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός συμβολής στις κρατικές ενισχύσεις, στο πλαίσιο του οποίου θα απαιτείται από τα κράτη μέλη να διαθέτουν μέρος των εθνικών κονδυλίων για τη χρηματοδότηση πανευρωπαϊκών πρωτοβουλιών και επενδύσεων.

1.4.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πολυαναμενόμενη προσαρμογή των κατώτατων ορίων για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας που χορηγούνται τόσο για τους συνήθεις τομείς όσο και για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, από 200 000 ευρώ σε 300 000 ευρώ και από 500 000 ευρώ σε 750 000 ευρώ, αντίστοιχα, σε διάστημα τριών ετών. Επίσης, τον Οκτώβριο του 2023, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2023/2391 (1), το κατώτατο όριο για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας του τομέα «αλιεία και υδατοκαλλιέργεια» αυξήθηκε (από 30 000 ευρώ σε 40 000 ευρώ, σε διάστημα 3 ετών).

1.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει εις βάθος ένα ακόμη σημαντικό σημείο της έκθεσης του Enrico Letta με θέμα την ενιαία αγορά, όπου αναφέρεται ότι προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της κοινωνικής οικονομίας, πρέπει να εξεταστούν διάφορα μέτρα πολιτικής. Πρώτον, πρέπει να διευκολύνουμε την πρόσβαση των φορέων της κοινωνικής οικονομίας σε χρηματοδότηση καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Ο σκοπός αυτός μπορεί να επιτευχθεί, μεταξύ άλλων, με την προσαρμογή του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις σε κοινωνικές επιχειρήσεις και με την επαναξιολόγηση των κανόνων για τις ενισχύσεις με στόχο την πρόσληψη εργαζομένων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.

1.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ ενδιαφέρουσα την πιθανή σύσταση ενός πανευρωπαϊκού ταμείου κυριαρχίας για τις κρατικές ενισχύσεις στο μέλλον, όπως προτείνεται στην έκθεση Letta, δεδομένου ότι το ταμείο αυτό θα μπορούσε να είναι επωφελές για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και την εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς.

1.7.

Γενικότερα, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να εξεταστεί ο τρόπος διατήρησης της εσωτερικής αγοράς, με αποφυγή κάθε επιζήμιας στρέβλωσης του ανταγωνισμού και με παράλληλη διασφάλιση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Ο σκοπός αυτός θα επιτευχθεί, κατά περίπτωση, με κατάλληλες προσαρμογές σε συνέχεια στοχευμένων υποστηρικτικών μέτρων που εφαρμόζονται από άλλους παγκόσμιους παράγοντες, όπως ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού που εγκρίθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες.

1.8.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει περαιτέρω την αξιολόγηση που βρίσκεται σε εξέλιξη σχετικά με την πιθανή τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2003 (2) και της εκτελεστικής πράξης του —κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 773/2004 (3)— προκειμένου να συνεχίσει να διασφαλίζει ότι επιτυγχάνονται οι αρχικοί στόχοι των εν λόγω κανονισμών, οι οποίοι εκδόθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 με σκοπό την πιο ομοιόμορφη και αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού σε ολόκληρη την ΕΕ.

1.9.

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εστιαστεί στη γενική διαφαινόμενη τάση μείωσης του αριθμού των αιτήσεων επιεικούς μεταχείρισης που αφορούν παραβιάσεις του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ κατά τα τελευταία έτη και προτείνει να εξεταστεί το εν λόγω ζήτημα κατά την ετήσια έκθεση ανταγωνισμού που θα δημοσιευθεί το 2025 σχετικά με την πολιτική ανταγωνισμού για το 2024, μολονότι πρόσφατα οι περιπτώσεις επιεικούς μεταχείρισης αυξήθηκαν ελαφρώς. Ο καταμερισμός των μεριδίων της αγοράς, η κατανομή των πελατών, καθώς και η νόθευση διαγωνισμών αποτελούν σημαντικά εμπόδια τόσο για τον ελεύθερο ανταγωνισμό όσο και για την οικονομική ανάπτυξη· τα προγράμματα επιεικούς μεταχείρισης υπήρξαν πολύ χρήσιμα για την αποκάλυψη καρτέλ στο παρελθόν έως και πολύ πρόσφατα που άρχισε να παρατηρείται μείωση των αιτήσεων επιεικούς μεταχείρισης, ενδεχομένως λόγω της μεγαλύτερης διευκόλυνσης της «ιδιωτικής επιβολής του δικαίου του ανταγωνισμού», κάτι που μειώνει εξαρχής τα κίνητρα επιεικούς μεταχείρισης.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμη μέτρων απλούστευσης για τις περιπτώσεις συγκεντρώσεων που δεν φαίνεται να εγείρουν κρίσιμα ζητήματα ανταγωνισμού. Με τη μείωση του όγκου των πληροφοριών που απαιτούνται για την κοινοποίηση των συναλλαγών, οι εν λόγω απλουστεύσεις πληρούν το κριτήριο της αναλογικότητας. Οι κανόνες αυτοί μειώνουν τον φόρτο συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις και τον διοικητικό φόρτο για τις αρχές ανταγωνισμού στις περιπτώσεις οι οποίες δεν φαίνεται να βλάπτεται σοβαρά ο ανταγωνισμός.

2.   Εισαγωγή και γενικό πλαίσιο

2.1.

Στις 6 Μαρτίου 2024 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεσή της επί της πολιτικής ανταγωνισμού. Η έκθεση απευθύνεται στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Επιτροπή των Περιφερειών και στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. Περιγράφει βασικά στοιχεία της πολιτικής ανταγωνισμού κατά τη διάρκεια του 2023.

2.2.

Στην εισαγωγή της έκθεσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει ότι οι αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο και, ειδικότερα, η συνεχιζόμενη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς και η αυξανόμενη ψηφιοποίηση της οικονομίας και των αγορών έπρεπε να ληφθούν δεόντως υπόψη στους κανόνες για τον ανταγωνισμό και τις κρατικές ενισχύσεις.

2.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει επίσης ότι, κατόπιν αιτήματος του Συμβουλίου, διεξήγαγε έρευνα σχετικά με τον αντίκτυπο που είχαν οι ισχύοντες κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις στην ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς και στην ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, με ειδική ανάλυση των κρατικών ενισχύσεων που χορηγήθηκαν κατά τα τελευταία έτη βάσει των διαδοχικών προσωρινών πλαισίων.

2.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει επίσης ότι, από τον Μάιο του 2023 και μετά, εφαρμόζονται οι νέοι κανόνες της πράξης για τις ψηφιακές αγορές προκειμένου να διατηρηθεί ο ανοικτός και διεκδικήσιμος χαρακτήρας των ψηφιακών αγορών. Παράλληλα με την έκθεση επί της πολιτικής ανταγωνισμού, δημοσιεύθηκε πλήρης επισκόπηση των δραστηριοτήτων που ανέλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της πράξης για τις ψηφιακές αγορές, σύμφωνα με το άρθρο 35 της εν λόγω πράξης.

2.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιγράφει και επεξηγεί σχετικά παραδείγματα άλλων βασικών εξελίξεων, όπως: i) οι εργασίες για τη νέα ανακοίνωση με θέμα την έννοια της σχετικής αγοράς· ii) ο προβληματισμός που βρίσκεται σε εξέλιξη σχετικά με τον πιθανό εκσυγχρονισμό του συστήματος επιβολής των άρθρων 101 και 102 της ΣΛΕΕ, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1/2003· iii) η απλούστευση των κανόνων κοινοποίησης για τις, εκ πρώτης όψεως, μη προβληματικές από την άποψη του ανταγωνισμού συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων, η έγκριση των οποίων μπορεί να πραγματοποιείται κατά τη φάση 1.

2.6.

Μια περαιτέρω σχετική εξέλιξη που προαναφέρθηκε αφορά την έναρξη ισχύος, από τον Οκτώβριο του 2023, των υποχρεώσεων κοινοποίησης στο πλαίσιο του κανονισμού για τις ξένες επιδοτήσεις, η θέσπιση του οποίου αποσκοπούσε στην αντιμετώπιση των στρεβλώσεων της αγοράς λόγω των κρατικών επιδοτήσεων που χορηγούνται σε ορισμένες επιχειρήσεις εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.7.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι στην έκθεση σχετικά με την ανταγωνιστικότητα την οποία παρουσίασε ο Mario Draghi στις 9 Σεπτεμβρίου επιβεβαιώνεται ότι οι ισχύοντες κανόνες ανταγωνισμού έχουν διατηρήσει ένα ικανοποιητικό επίπεδο ανταγωνισμού εντός της ευρωπαϊκής αγοράς και, από την άποψη αυτή, διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο. Ωστόσο, οι ίδιοι αυτοί κανόνες θα μπορούσαν να προσαρμοστούν σταδιακά προκειμένου να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εταιρειών στη διεθνή σκηνή και να ληφθεί δεόντως υπόψη η εξελισσόμενη δομή αρκετών αγορών ψηφιακών υπηρεσιών.

3.   Γενικές και ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία του έργου που επιτέλεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2023 όσον αφορά την ανακοίνωση για μια κρίσιμη έννοια του δικαίου του ανταγωνισμού, δηλαδή τις σχετικές αγορές. Οι έννοιες «σχετική αγορά προϊόντων» και «σχετική γεωγραφική αγορά» έχουν θεμελιώδη σημασία τόσο για περιπτώσεις κατάχρησης της δεσπόζουσας θέσης όσο και για την ανάλυση των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων και του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων.

3.2.

Η προηγούμενη ανακοίνωση (του 1997) με θέμα τις σχετικές αγορές προσαρμόστηκε κατάλληλα σε μια οικονομική και τεχνολογική πραγματικότητα που έχει αλλάξει, ιδίως όσον αφορά την ψηφιοποίηση. Βάσει του προσαρμοσμένου ορισμού της «σχετικής αγοράς», η προσέγγιση που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκσυγχρονίζεται περισσότερο, ιδίως όσον αφορά τις ψηφιακές αγορές, καθώς και τις αγορές που χαρακτηρίζονται από σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη.

3.3.

Όπως ήδη αναφέρθηκε σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ εξέφρασε την ικανοποίησή της για την έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των προσωρινών πλαισίων κρατικών ενισχύσεων, αρχικά για την κρίση COVID-19 και στη συνέχεια για την κρίση στην Ουκρανία, καθώς και για τις επακόλουθες παρατάσεις τους. Τα προσωρινά πλαίσια διαδραμάτισαν θεμελιώδη ρόλο για τη στήριξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, και ιδίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, κατά τη διάρκεια δύο διαδοχικών περιόδων πρωτοφανούς οικονομικής ύφεσης.

3.4.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει την εξαιρετική ταχύτητα με την οποία ενήργησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά την αρχική έγκριση αποφάσεων για την έγκριση καθεστώτων ενισχύσεων κατά την πλέον οξεία φάση της κρίσης COVID-19 και τη διοικητική αποτελεσματικότητα που επίσης επέδειξε κατά τη διάρκεια του 2023, όταν εγκρίθηκαν τουλάχιστον 220 αποφάσεις βάσει του προσωρινού πλαισίου κρίσης για την Ουκρανία και του προσωρινού πλαισίου κρίσης και μετάβασης (TCTF), παρόλο που οι ενισχύσεις τις οποίες χορήγησαν τα κράτη μέλη είχαν μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με την αρχική φάση εφαρμογής των προσωρινών πλαισίων.

3.5.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση το γεγονός ότι, όπως επισήμαναν αρκετά από τα μέρη, η σημαντική ευελιξία που παρέχεται κατά την εφαρμογή των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις μπορεί να προκαλέσει στρεβλώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων από διαφορετικά κράτη μέλη και, πιθανώς, να έχει ως αποτέλεσμα την υπονόμευση της ενοποίησης της ενιαίας αγοράς.

3.6.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι τα TCTF θα πρέπει να αξιολογηθούν σχολαστικά, προκειμένου να αποφασιστεί αν θα ήταν σκόπιμο να καταργηθούν σταδιακά το 2025, όπως προβλέπεται επί του παρόντος, ή αν θα ήταν χρήσιμο ορισμένα από τα στοιχεία που έχουν αποδειχθεί επωφελή για την πράσινη μετάβαση να ενσωματωθούν στους συνήθεις κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, ιδίως όσον αφορά τις διαδικαστικές βελτιώσεις.

3.7.

Κατά την ανάγνωση της έκθεσης επί της πολιτικής ανταγωνισμού διαπιστώνουμε ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία για τις κρατικές ενισχύσεις που χορηγήθηκαν βάσει των δύο πρόσφατων προσωρινών πλαισίων, αναδεικνύεται ότι οι περισσότερες ενισχύσεις χορηγούνται από ορισμένα κράτη μέλη. Ωστόσο, από την ίδια ανάλυση προκύπτει ότι οι ενισχύσεις που εγκρίθηκαν βάσει των προσωρινών πλαισίων ήταν αναλογικές προς τις ζημίες που προκλήθηκαν λόγω της κρίσης. Οι τρόποι με τους οποίους δαπανήθηκαν οι ενισχύσεις στην ΕΕ διέφεραν μεταξύ τους, πρώτον, διότι η ζημία που σχετίζεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία δεν έγινε αισθητή με ομοιόμορφο τρόπο στα κράτη μέλη, δεύτερον, λόγω των διαφορών μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τη δημοσιονομική ικανότητα και, τέλος, εξαιτίας του γεγονότος ότι η ενεργειακή κρίση επηρέασε ποικιλοτρόπως τα κράτη μέλη.

3.8.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να εξεταστεί ο τρόπος διατήρησης της ενιαίας αγοράς, με αποφυγή κάθε επιζήμιας στρέβλωσης του ανταγωνισμού και με παράλληλη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο σκοπός αυτός θα επιτευχθεί, κατά περίπτωση, με κατάλληλες προσαρμογές σε συνέχεια των στοχευμένων υποστηρικτικών μέτρων που εφαρμόζονται από άλλους παγκόσμιους παράγοντες, όπως ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού που εγκρίθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες.

3.9.

Σε αυτό το συγκεκριμένο σημείο, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να εξετάσουν δύο σημαντικά μέρη της έκθεσης που συνέταξε ο Enrico Letta για λογαριασμό του Συμβουλίου, η οποία δημοσιεύτηκε στις 17 Απριλίου 2024, με θέμα «Much More Than a Market» (Πολύ περισσότερο από μια απλή αγορά). Στην εν λόγω έκθεση αναφέρεται ότι θα πρέπει να αναπτύξουμε τολμηρές και καινοτόμες λύσεις με τις οποίες να επιτυγχάνεται ισορροπία μεταξύ, αφενός, της ανάγκης για ταχεία διάθεση της εθνικής δημόσιας υποστήριξης ειδικού σκοπού της βιομηχανίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανεπάρκειες της αγοράς με αναλογικό τρόπο, και, αφετέρου, της ανάγκης για αποφυγή του κατακερματισμού της ενιαίας αγοράς. Ένας τρόπος αντιμετώπισης του εν λόγω διλήμματος θα ήταν να εξισορροπηθεί η αυστηρότερη διάθεση των κρατικών ενισχύσεων σε εθνικό επίπεδο με τη σταδιακή επέκταση της χρηματοδοτικής στήριξης σε επίπεδο ΕΕ. Συγκεκριμένα, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός συμβολής στις κρατικές ενισχύσεις, στο πλαίσιο του οποίου θα απαιτείται από τα κράτη μέλη να διαθέτουν μέρος των εθνικών τους κονδυλίων για τη χρηματοδότηση πανευρωπαϊκών πρωτοβουλιών και επενδύσεων. Η σύσταση πανευρωπαϊκού ταμείου κυριαρχίας για τις κρατικές ενισχύσεις ενδέχεται να αποδειχθεί επωφελής τόσο για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής όσο και για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της ενιαίας αγοράς.

3.10.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την προσαρμογή των κατώτατων ορίων για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας που χορηγούνται τόσο για τους συνήθεις τομείς όσο και για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, από 200 000 ευρώ σε 300 000 ευρώ και από 500 000 ευρώ σε 750 000 ευρώ, αντίστοιχα, σε διάστημα τριών ετών. Επίσης, τον Οκτώβριο του 2023, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2023/2391, το κατώτατο όριο για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας του τομέα «αλιεία και υδατοκαλλιέργεια» αυξήθηκε (από 30 000 ευρώ σε 40 000 ευρώ, σε διάστημα 3 ετών). Η προσαρμογή των ανώτατων ορίων, η οποία θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με βάση τον πληθωρισμό του προηγούμενου έτους και τις προβλέψεις του πληθωρισμού για τα επόμενα έτη, αποτελούσε μακροχρόνιο αίτημα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και, ως εκ τούτου, είναι ευπρόσδεκτη. Επίσης, η ΕΟΚΕ στηρίζει τη μετάβαση, από το 2026 και μετά, προς ένα εθνικό μητρώο ενισχύσεων στα κράτη μέλη και ευελπιστεί ότι με το εν λόγω μητρώο θα διασφαλιστούν σταδιακά τόσο η αύξηση της ασφάλειας δικαίου των διοικήσεων όσο και η μείωση του φόρτου συμμόρφωσης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

3.11.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ειδικού σκοπού τροποποίηση του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία, η οποία εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2023 με σκοπό την απλούστευση και την επιτάχυνση της στήριξης για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Τούτου λεχθέντος, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνεται και μια τρίτη —εξίσου σημαντική— μετάβαση, η κοινωνική μετάβαση. Ως εκ τούτου, καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει εις βάθος ένα ακόμη σημαντικό σημείο της έκθεσης του Enrico Letta με θέμα την εσωτερική αγορά, όπου αναφέρεται ότι προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της κοινωνικής οικονομίας, πρέπει να εξεταστούν διάφορα μέτρα πολιτικής. Πρώτον, πρέπει να διευκολύνουμε την πρόσβαση των φορέων της κοινωνικής οικονομίας σε χρηματοδότηση καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Ο σκοπός αυτός μπορεί να επιτευχθεί, μεταξύ άλλων, με την προσαρμογή του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις σε κοινωνικές επιχειρήσεις και με την επαναξιολόγηση των κανόνων για τις ενισχύσεις με στόχο την πρόσληψη εργαζομένων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.

3.12.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσει να εξετάζει το ενδεχόμενο της τροποποίησης του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2003 και της εκτελεστικής πράξης του —του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 773/2004— προκειμένου να συνεχίσει να διασφαλίζει ότι επιτυγχάνονται οι αρχικοί στόχοι των εν λόγω κανονισμών, οι οποίοι εκδόθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με σκοπό την πιο ομοιόμορφη και αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού. Πάνω από 20 έτη μετά τη μετάβαση σε ένα αποκεντρωμένο σύστημα επιβολής των άρθρων 101 και 102 της ΣΛΕΕ, το οποίο αντικαθιστά το προηγούμενο κεντρικό σύστημα προκοινοποίησης δυνάμει του κανονισμού αριθ. 17/62 (4), ο προβληματισμός σχετικά με τον εκσυγχρονισμό —λαμβανομένων υπόψη της τρέχουσας διάρθρωσης των ψηφιοποιημένων αγορών και της αυξανόμενης πολυπλοκότητας των αντιμονοπωλιακών ερευνών— είναι, επομένως, δικαιολογημένος και σίγουρα αποτελεί θετικό βήμα.

3.13.

Όσον αφορά το ισχύον νομικό πλαίσιο σχετικά με την επιβολή του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ετήσια έκθεση ανταγωνισμού δεν επικεντρώνεται σε βάθος στη σχέση μεταξύ των αιτήσεων επιεικούς μεταχείρισης και των υποθέσεων καρτέλ. Με δεδομένες τις πρόσφατες διαφαινόμενες τάσεις μείωσης του αριθμού των αιτήσεων επιεικούς μεταχείρισης κατά τα τελευταία έτη, ευελπιστούμε ότι το ζήτημα αυτό θα εξεταστεί στην έκθεση του 2025 (μολονότι πρόσφατα οι υποθέσεις επιεικούς μεταχείρισης αυξήθηκαν ελαφρώς). Ο καταμερισμός των μεριδίων της αγοράς, η κατανομή των πελατών, καθώς και η νόθευση διαγωνισμών αποτελούν σημαντικά εμπόδια τόσο για τον ελεύθερο ανταγωνισμό όσο και για την οικονομική ανάπτυξη· τα προγράμματα επιεικούς μεταχείρισης υπήρξαν πολύ χρήσιμα για την αποκάλυψη καρτέλ στο παρελθόν έως και πολύ πρόσφατα που άρχισε να παρατηρείται μείωση των αιτήσεων επιεικούς μεταχείρισης. Η μείωση αυτή οφείλεται ενδεχομένως στη μεγαλύτερη διευκόλυνση της «ιδιωτικής επιβολής του δικαίου του ανταγωνισμού», η οποία ενδεχομένως μειώνει εξαρχής τα κίνητρα επιεικούς μεταχείρισης.

3.14.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την έναρξη ισχύος της πράξης για τις ψηφιακές αγορές από τον Μάιο του 2023, η οποία αφορά την εναρμόνιση των υποχρεώσεων των πυλωρών σε ολόκληρη την ΕΕ με τον διττό στόχο να υπόκειται ευκολότερα σε διεκδικήσεις ο ψηφιακός τομέας και να μειωθούν οι αθέμιτες πρακτικές στον τομέα των διαδικτυακών πλατφορμών. Ως εκ τούτου, η θέσπιση εξειδικευμένης νομοθεσίας για τον τομέα, όπως η πράξη για τις ψηφιακές αγορές, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς συμπληρώνει την επιβολή των αντιμονοπωλιακών κανόνων, με αποτέλεσμα την αύξηση της αποτελεσματικότητας του νομικού πλαισίου προς όφελος της ενιαίας αγοράς και της ευημερίας των τελικών χρηστών.

3.15.

Μια περαιτέρω θετική εξέλιξη είναι ότι, από την 1η Σεπτεμβρίου 2023, άρχισε να ισχύει η δέσμη μέτρων απλούστευσης για την επανεξέταση των, εκ πρώτης όψεως, μη προβληματικών συγκεντρώσεων, κάτι που μειώνει τον όγκο των απαιτούμενων πληροφοριών για την κοινοποίηση των συναλλαγών. Οι αλλαγές στους κανόνες φαίνονται να είναι αναλογικές και αποτελεσματικές, καθώς μειώνουν τον φόρτο συμμόρφωσης των επιχειρήσεων και τον διοικητικό φόρτο των αρχών ανταγωνισμού για περιπτώσεις που δεν είναι κρίσιμης σημασίας από την άποψη της πρόκλησης ζημίας στον ανταγωνισμό.

3.16.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο κανονισμός για τις ξένες επιδοτήσεις, ο οποίος άρχισε να ισχύει στις αρχές του 2023 και από τον Ιούλιο του 2023 συνοδεύεται από ειδικό εκτελεστικό κανονισμό, θα μπορούσε ενδεχομένως να καλύψει ένα κανονιστικό κενό, παρέχοντας το κανονιστικό πλαίσιο και τις νομικές βάσεις που απαιτούνται για τη διευθέτηση των ενισχύσεων οι οποίες χορηγούνται από χώρες εκτός της ΕΕ και μπορούν να προκαλέσουν στρέβλωση του ανταγωνισμού και, ως εκ τούτου, να βλάψουν την ανταγωνιστικότητα της ενιαίας αγοράς και των επιχειρήσεών της.

3.17.

Τέλος, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο ανταγωνισμός δεν είναι πάντα δυνατός, ιδίως σε ορισμένες αγορές και αγροτικές ή περιφερειακές περιοχές, όπου η έλλειψη πόρων και κερδοφορίας επιφέρει ανεπάρκειες (αν όχι αστοχίες) της αγοράς, με σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις που θα πρέπει να εξεταστούν και να υπολογιστούν καλύτερα. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, με την αυξανόμενη ενεργειακή φτώχεια που διαπιστώνεται σε ορισμένες περιοχές ή την έλλειψη βασικών υπηρεσιών σε κάποιες αγροτικές περιοχές. Οι εν λόγω συνθήκες ανεπάρκειας της αγοράς θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όσον αφορά την επίδρασή τους στην κοινωνική συνοχή.

---

(1)  Κανονισμός (ΕΕ) 2023/2391 της Επιτροπής, της 4ης Οκτωβρίου 2023, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 717/2014, (ΕΕ) αριθ. 1407/2013, (ΕΕ) αριθ. 1408/2013 και (ΕΕ) αριθ. 360/2012, όσον αφορά τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας για τη μεταποίηση και την εμπορία προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 717/2014, όσον αφορά το συνολικό ποσό των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας που χορηγούνται σε ενιαία επιχείρηση, την περίοδο εφαρμογής του και άλλα θέματα (ΕΕ L, 2023/2391, 5.10.2023, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2023/2391/oj).

(2)  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1/2003 του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2002, για την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού που προβλέπονται στα άρθρα 81 και 82 της συνθήκης (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) ( ΕΕ L 1 της 4.1.2003, σ. 1).

(3)  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 773/2004 της Επιτροπής, της 7ης Απριλίου 2004, σχετικά με τη διεξαγωγή από την Επιτροπή των διαδικασιών δυνάμει των άρθρων 81 και 82 της συνθήκης ΕΚ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) ( ΕΕ L 123 της 27.4.2004, σ. 18).

(4)  ΕΟΚ Συμβούλιο: Κανονισμός αριθ. 17: Πρώτος κανονισμός εφαρμογής των άρθρων 85 και 86 της συνθήκης (ΕΕ 13 της 21.2.1962, σ. 204).