Εισηγητής:

Maurizio MENSI

Συνεισηγητής:

Jan PIE

Σύμβουλοι	Alberto Dal FERRO (σύμβουλος για τον εισηγητή, Ομάδα III) Βασίλης ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΣ (σύμβουλος για τον συνεισηγητή, Ομάδα I)
Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 27.3.2024
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο όργανο	Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI)
Έγκριση από το τμήμα	15.5.2024
Έγκριση από την Ολομέλεια	30.5.2024
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	588
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	208/2/10

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) χαιρετίζει τη στρατηγική για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία ως σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της ετοιμότητας της ευρωπαϊκής άμυνας και, ως εκ τούτου, της ικανότητάς της να προστατεύει τους πολίτες, τα εδάφη και τις βασικές αξίες της ΕΕ, καθώς και τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.

1.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διασφάλιση της ετοιμότητας και της ικανότητας ανταπόκρισης της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τομέα της άμυνας (ΕΒΤΒΑ) αποτελεί κρίσιμο πυλώνα της ετοιμότητας της ευρωπαϊκής άμυνας, δεδομένου ότι η ΕΒΤΒΑ είναι ο αξιόπιστος εγχώριος προμηθευτής του υλισμικού, του λογισμικού και των υπηρεσιών αιχμής που χρειάζονται οι ένοπλες δυνάμεις μας προκειμένου να εκπληρώνουν την αποστολή τους.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την αλλαγή της προσέγγισης από την εστίαση σε μέτρα έκτακτης ανάγκης στην εστίαση σε μια μακροπρόθεσμη, διαρθρωμένη αντίδραση, η οποία είναι απαραίτητη για τη στήριξη της προσαρμογής της ΕΒΤΒΑ στο νέο περιβάλλον ασφάλειας. Ειδικότερα, επιδοκιμάζει την εστίαση στην ανάγκη ενίσχυσης του εφοδιασμού από ευρωπαίους προμηθευτές για την κάλυψη των ευρωπαϊκών αναγκών. Εν προκειμένω, η αύξηση, η ενοποίηση και η διοχέτευση της ευρωπαϊκής ζήτησης προς την ΕΒΤΒΑ είναι εξίσου σημαντικές με την ενίσχυση της ικανότητας της ΕΒΤΒΑ να ανταποκριθεί στη ζήτηση αυτή.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την εστίαση στην ασφάλεια του εφοδιασμού, η οποία είναι θεμελιώδους σημασίας για την ευρωπαϊκή αμυντική ετοιμότητα, η οποία επί του παρόντος υπονομεύεται από την υπερβολική εξάρτηση από μη Ευρωπαίους προμηθευτές και την απουσία μηχανισμού διακυβέρνησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατά τις περιόδους κρίσης. Σημειώνει επίσης ότι το προτεινόμενο καθεστώς ασφάλειας του εφοδιασμού περιλαμβάνει διάφορα ενδιαφέροντα στοιχεία, αλλά η εφαρμογή του ενδέχεται να είναι προβληματική λόγω της πολυπλοκότητας των αλυσίδων εφοδιασμού και της δυνητικής ευαισθησίας και ταξινόμησης των πληροφοριών που απαιτούνται για τη χαρτογράφηση και την παρακολούθηση.

1.5.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της αξιοποίησης εταιρικών σχέσεων με φιλικά προσκείμενες στην ΕΕ χώρες με κοινές αξίες για την εκπλήρωση των στόχων της στρατηγικής. Η συμμετοχή της Ουκρανίας στα προγράμματα της ΕΕ για την αμυντική βιομηχανία και η καλλιέργεια στενότερων δεσμών μεταξύ της ΕΒΤΒΑ και της ουκρανικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τομέα της άμυνας θα δημιουργήσουν σημαντικά στρατηγικά οφέλη και για τα δύο μέρη. Η ενισχυμένη συνεργασία με το ΝΑΤΟ σε θέματα αμοιβαίου συμφέροντος θα είναι επίσης επωφελής, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνονται πλήρως σεβαστά τα συμφέροντα ασφάλειας όλων των κρατών μελών της ΕΕ.

1.6.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι στη στρατηγική δεν εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο το κοινό αντιλαμβάνεται το συγκεκριμένο θέμα. Πρόκειται για σημαντική έλλειψη, δεδομένου ότι η αντίληψη του κοινού αποτελεί βασικό παράγοντα στις δημοκρατικές κοινωνίες και στις ελεύθερες αγορές, όπως είναι οι δικές μας, και, ως εκ τούτου, σημαντικό μοχλό για τις προκλήσεις της ΕΒΤΒΑ που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα, επηρεάζοντας τις αποφάσεις τόσο σε επίπεδο πολιτικής όσο και σε επίπεδο αγοράς. Η πρόκληση αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως, μεταξύ άλλων μέσω συντονισμένων, πανευρωπαϊκών εκστρατειών ενημέρωσης του κοινού για την καταπολέμηση μακρόχρονων εσφαλμένων αντιλήψεων και για την αύξηση της ευαισθητοποίησης και την εξασφάλιση της στήριξης των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με την ανάγκη διαφύλαξης της ειρήνης, της ασφάλειας, της ευημερίας και των αξιών της Ευρώπης, και σχετικά με την ουσιώδη συμβολή της ΕΒΤΒΑ στο πλαίσιο αυτό.

1.7.

Με βάση τα ανωτέρω, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική παρουσιάζει ορισμένες ελλείψεις, όπως υπογραμμίζεται κατωτέρω. Όσον αφορά τους στόχους της, το κύριο μέσο για την υλοποίησή της [το πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (EDIP)] είναι απίθανο να αρχίσει να λειτουργεί πριν από το τέλος του 2025. Ως εκ τούτου, η στρατηγική πρέπει να συμπληρωθεί με άλλα, βραχυπρόθεσμα μέτρα που θα αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών.

1.8.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αποδεχτούν την πρόσκληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διερευνήσουν βραχυπρόθεσμα επιλογές για την προώθηση, μέσω των διαθέσιμων μέσων, των κοινών αμυντικών προμηθειών μεγάλης κλίμακας, της επέκτασης της ΕΒΤΒΑ σε μεγάλη κλίμακα και της δρομολόγησης εμβληματικών έργων στον τομέα της άμυνας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ διατυπώνει επίσης την άποψη ότι η διασφάλιση της πρόσβασης της αμυντικής βιομηχανίας σε δεξιότητες, τεχνολογία και έρευνα έχει κρίσιμη σημασία τόσο από βιομηχανική όσο και από στρατηγική άποψη. Για τον σκοπό αυτόν, οι επενδύσεις στην κατάρτιση, την έρευνα και την ανάπτυξη στρατηγικών είναι καίριας σημασίας. Επιπλέον, η προαναφερόμενη εκστρατεία για την ενημέρωση των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τη συμβολή της ΕΒΤΒΑ στην ασφάλεια, στην ευημερία και στις αξίες της Ευρώπης θα πρέπει να συμπεριλάβει ειδική συνιστώσα η οποία θα ενισχύει την πολυμορφία και την ελκυστικότητα της ΕΒΤΒΑ για μελλοντικούς και νέους επαγγελματίες, καθώς και θα ενθαρρύνει την άρση εμποδίων όπως είναι οι ρήτρες σε κανονισμούς πανεπιστημίων περί διεξαγωγής αποκλειστικά μη στρατιωτικής έρευνας. Θα μπορούσαν επίσης να διερευνηθούν πρωτοβουλίες για την προώθηση της κινητικότητας στον τομέα της άμυνας, με την άντληση ενδεχομένως έμπνευσης από το πρόγραμμα «Στρατιωτικό Erasmus».

1.10.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η επιτυχία της στρατηγικής θα εξαρτηθεί κυρίως από την πλήρη δέσμευση των κρατών μελών και από την αναγνώριση από αυτά της προστιθέμενης αξίας μιας ευρωπαϊκής προσέγγισης. Ως εκ τούτου, καλεί τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι η στρατηγική θα εφαρμοστεί χωρίς αδικαιολόγητες καθυστερήσεις και ότι θα υποστηριχθεί με επαρκείς οικονομικούς πόρους. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκκλησή της προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τροποποίηση των δανειοδοτικών πολιτικών της και για παροχή πλήρους στήριξης στην αμυντική βιομηχανία, και επικροτεί τις διευκρινίσεις σχετικά με τη μη συμπερίληψη των αμυντικών δραστηριοτήτων στην περιβαλλοντική ταξινομία της ΕΕ. Είναι ζωτικής σημασίας να καθιερωθεί στενότερη σύνδεση και συνεργασία μεταξύ της βιομηχανίας, του στρατού, της επιστήμης και της έρευνας.

2.   Ιστορικό της γνωμοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της υπό εξέταση νομοθετικής πρότασης

2.1.

Στις 5 Μαρτίου 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος παρουσίασαν την πρώτη στρατηγική για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, μαζί με το πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (EDIP).

2.2.

Στόχος της στρατηγικής είναι η ευρύτερη ενίσχυση της ετοιμότητας και της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης στον τομέα της άμυνας (ΕΒΤΒΑ), ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη γενικότερη ετοιμότητα της ευρωπαϊκής άμυνας.

2.3.

Η ετοιμότητα της άμυνας έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο παράγοντα στο νέο περιβάλλον ασφάλειας, το οποίο χαρακτηρίζεται από την απότομη αύξηση περιφερειακών και παγκόσμιων απειλών για την ασφάλεια, και ιδίως από την επανεμφάνιση συμβατικών πολεμικών συρράξεων υψηλής έντασης στην Ευρώπη, έπειτα από την παράνομη, βάναυση και ολομέτωπη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

2.4.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της αντιμετωπίζουν δύο βασικές προκλήσεις. Βραχυπρόθεσμα, πρέπει να είναι σε θέση να συνδράμουν την Ουκρανία στην αντίστασή της στη ρωσική επίθεση. Πέραν του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα, η ΕΕ πρέπει να προετοιμαστεί επειγόντως για το ενδεχόμενο σύγκρουσης μεγάλης κλίμακας. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας, καθώς οι Ευρωπαίοι στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι η Ρωσία, η οποία διοχετεύει όλο και περισσότερο τους πόρους της στον στρατιωτικό της μηχανισμό, θα μπορούσε να προβεί σε μεγάλης κλίμακας υβριδική ή στρατιωτική επίθεση κατά κράτους μέλους της ΕΕ μέσα σε λίγα χρόνια, ενώ πρόσφατα ένας Ευρωπαίος ηγέτης προειδοποίησε ρητά ότι η Ευρώπη έχει εισέλθει σε μια «προπολεμική εποχή».

2.5.

Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, η ΕΒΤΒΑ πρέπει να είναι πάντα έτοιμη και ικανή να παραδίδει το πλήρες φάσμα των ποιοτικά ανώτερων ικανοτήτων που χρειάζονται οι ευρωπαϊκές ένοπλες δυνάμεις.

2.6.

Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει σήμερα. Μετά από τρεις δεκαετίες υποεπενδύσεων σε εξοπλισμούς και σε κατάρτιση και δεξιότητες που σχετίζονται με την άμυνα σε ολόκληρη την Ευρώπη, η ικανότητα παραγωγής της ΕΒΤΒΑ έχει αποδυναμωθεί σημαντικά. Τα κράτη μέλη της ΕΕ χρησιμοποιούσαν κυρίως τους περιορισμένους αμυντικούς προϋπολογισμούς προκειμένου να προμηθεύονται μη ευρωπαϊκά προϊόντα με μη συντονισμένο τρόπο.

2.7.

Από τον Φεβρουάριο του 2022, οι επενδυτικές δαπάνες στον τομέα της άμυνας σε ολόκληρη την ΕΕ έχουν αυξηθεί ραγδαία, αλλά η τάση της μεμονωμένης προμήθειας από το εξωτερικό έχει ενταθεί. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 78 % των αμυντικών αγορών των κρατών μελών της ΕΕ, από την αρχή του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας έως τον Ιούνιο του 2023, προέρχονταν από προμηθευτές εκτός ΕΕ και, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (ΕΟΑ), το 2022 μόλις το 18 % των συνολικών εξοπλιστικών δαπανών στην ΕΕ πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο συνεργασίας. Η τάση αυτή έχει εξαιρετικά επιβλαβείς επιπτώσεις στην ΕΒΤΒΑ, καθώς οδηγεί σε απώλεια εσόδων, επενδυτικής ικανότητας, οικονομιών κλίμακας, τεχνογνωσίας και παραγωγικής ικανότητας.

2.8.

Για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, στη στρατηγική για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία περιγράφονται διάφορες δράσεις που διαρθρώνονται σε τέσσερις πυλώνες, και συγκεκριμένα: 1) διευκόλυνση και παροχή κινήτρων στα κράτη μέλη ώστε να σχεδιάζουν, να επενδύουν και να προμηθεύονται από κοινού από την ΕΒΤΒΑ (1)· 2) στήριξη της παραγωγικής ικανότητας και της ικανότητας καινοτομίας της ΕΒΤΒΑ και δημιουργία δικτύου της ΕΕ για την ασφάλεια του εφοδιασμού· 3) ενσωμάτωση παραμέτρων που αφορούν την αμυντική βιομηχανία σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ· και 4) αξιοποίηση των εταιρικών σχέσεων με την Ουκρανία, το ΝΑΤΟ και άλλους εταίρους για τη στήριξη των στόχων αυτών.

2.9.

Στη στρατηγική αναγνωρίζεται ότι οι πόροι που διατίθενται για το EDIP (1,5 δισ. ευρώ) βάσει του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) της ΕΕ επαρκούν μόνο για εγχειρήματα μικρής κλίμακας και ότι θα πρέπει να συμπληρωθούν με άλλα σημαντικά μέσα και άλλες πηγές χρηματοδότησης βραχυπρόθεσμα. Μετά το 2027 θεωρείται ότι είναι απαραίτητη η πρόβλεψη φιλόδοξου χρηματοδοτικού κονδυλίου στο επόμενο ΠΔΠ της ΕΕ.

2.10.

Στη στρατηγική προτείνονται μη δεσμευτικοί μεσοπρόθεσμοι στόχοι σχετικά με το μερίδιο του ενδοενωσιακού εμπορίου αμυντικών προϊόντων στη συνολική αμυντική αγορά της ΕΕ.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη στρατηγική για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία ως σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της ετοιμότητας της ευρωπαϊκής άμυνας και, ως εκ τούτου, της ικανότητάς της να προστατεύει τους πολίτες, τα εδάφη και τις βασικές αξίες της ΕΕ, καθώς και τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Αυτό είναι υψίστης σημασίας για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

3.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι η διασφάλιση της ετοιμότητας και της ικανότητας ανταπόκρισης της ΕΒΤΒΑ αποτελεί κρίσιμο πυλώνα της ετοιμότητας της ευρωπαϊκής άμυνας.

3.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την αλλαγή της προσέγγισης από την εστίαση σε μέτρα έκτακτης ανάγκης στην εστίαση σε μια μακροπρόθεσμη, διαρθρωμένη αντίδραση, η οποία είναι απαραίτητη για τη στήριξη της προσαρμογής της ΕΒΤΒΑ στο νέο περιβάλλον ασφάλειας.

3.4.

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι, δεδομένων των αρμοδιοτήτων της ΕΕ στον τομέα της άμυνας, η στρατηγική καλύπτει τις κύριες διαστάσεις του υπό εξέταση ζητήματος —μεταξύ άλλων την ενοποίηση της ζήτησης, τη στήριξη της βιομηχανίας, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας, την ασφάλεια του εφοδιασμού, την ενσωμάτωση της αμυντικής ετοιμότητας στις πολιτικές της ΕΕ και τις εταιρικές σχέσεις— και παρέχει ένα σταθερό πλαίσιο και μέσα για την παροχή περαιτέρω κινήτρων για την ευρωπαϊκή συνεργασία.

3.5.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την εστίαση στην ανάγκη ενίσχυσης του εφοδιασμού από ευρωπαϊκούς προμηθευτές για την κάλυψη των ευρωπαϊκών αναγκών. Εν προκειμένω, η αύξηση, η ενοποίηση και η διοχέτευση της ευρωπαϊκής ζήτησης προς την ΕΒΤΒΑ είναι τόσο σημαντικές όσο και η ενίσχυση της ικανότητας της ΕΒΤΒΑ να ανταποκριθεί στη ζήτηση αυτή.

3.6.

Οι μεσοπρόθεσμοι στόχοι που προτείνονται στη στρατηγική αποτελούν σημαντικό δείκτη προόδου, ο οποίος είναι αναγκαίος για την αξιολόγηση και, ενδεχομένως, την προσαρμογή των προσπαθειών στο μέλλον. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι στόχοι δεν είναι δεσμευτικοί και πιστεύει ότι είναι πολύ περιορισμένοι, οι δε προθεσμίες για την επίτευξή τους πολύ μεγάλες, δεδομένων των κινδύνων για την ασφάλεια οι οποίοι ελλοχεύουν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της βιομηχανίας, για τη δημιουργία μιας ΕΒΤΒΑ κατάλληλης για το νέο περιβάλλον ασφάλειας απαιτούνται επενδύσεις που αντιστοιχούν στο 80 % των ευρωπαϊκών προϋπολογισμών για αμυντικές αγορές στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο στόχος θα πρέπει να είναι το ποσοστό αυτό και ότι η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει την επίτευξή του το ταχύτερο δυνατό και το αργότερο έως το 2040.

3.7.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη, καθώς και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να καταβάλουν τις μέγιστες δυνατές προσπάθειες προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι εν λόγω στόχοι δεν θα παραμείνουν απλές φιλοδοξίες, αλλά ότι θα εκπληρωθούν πλήρως. Αυτό θα συμβάλει επίσης στην αποφυγή περιττού κατακερματισμού και αλληλεπικάλυψης και στη διασφάλιση της αποτελεσματικότερης κατανομής των περιορισμένων πόρων.

3.8.

Η ενσωμάτωση παραμέτρων που αφορούν την αμυντική βιομηχανία σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ αποτελεί βασικό παράγοντα διευκόλυνσης για τον σκοπό αυτόν. Το σαφές μήνυμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ουσιώδη συμβολή της ΕΒΤΒΑ στην ανθεκτικότητα, στην ασφάλεια και στην κοινωνική βιωσιμότητα και την ανάγκη να αντικατοπτριστεί η συμβολή αυτή στην πρόσβαση της βιομηχανίας σε χρηματοδότηση είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την Επιτροπή στην έκκλησή της προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τροποποίηση των δανειοδοτικών πολιτικών της και για παροχή πλήρους στήριξης στην αμυντική βιομηχανία, και επικροτεί τις διευκρινίσεις σχετικά με τη μη συμπερίληψη των αμυντικών δραστηριοτήτων στην περιβαλλοντική ταξινομία της ΕΕ.

3.9.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την εστίαση της στρατηγικής στην ασφάλεια του εφοδιασμού, στις πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας, στα μικροκυκλώματα και στις δεξιότητες, τομείς καίριας σημασίας για την ετοιμότητα της άμυνας. Στην Ευρώπη, η ασφάλεια του εφοδιασμού υπονομεύεται επί του παρόντος από την υπερβολική εξάρτηση από προμηθευτές εκτός ΕΕ και την απουσία μηχανισμού διακυβέρνησης σε επίπεδο ΕΕ σε περιόδους κρίσης. Το προτεινόμενο καθεστώς για την ασφάλεια του εφοδιασμού περιλαμβάνει διάφορα ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως η διάκριση μεταξύ διαφορετικών τύπων κρίσεων και κλιμακωτά μέτρα, καθώς και πιθανή στήριξη για τη δημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων βασικών εξαρτημάτων. Άλλες διατάξεις, όπως το άνοιγμα υφιστάμενων συμβάσεων-πλαισίων κατά τη διάρκεια κρίσεων, θα μπορούσαν επίσης να ενισχύσουν σημαντικά την ασφάλεια του εφοδιασμού. Ταυτόχρονα, η υλοποίηση ενός τέτοιου καθεστώτος μπορεί να είναι δύσκολη. Η πολυπλοκότητα των αλυσίδων εφοδιασμού της αμυντικής βιομηχανίας θα καταστήσει απαιτητική και δύσκολη την ολοκληρωμένη χαρτογράφηση και παρακολούθηση των πόρων, ιδίως για στοιχεία που βρίσκονται εκτός της Ένωσης. Ο ενδεχόμενος ευαίσθητος χαρακτήρας των απαιτούμενων πληροφοριών και η ταξινόμησή τους μπορούν να αποτελέσουν πρόσθετη δυσκολία. Η χρήση πρωτίστως διαθέσιμων στο κοινό πληροφοριών και εθελοντικών αιτημάτων παροχής πληροφοριών μπορεί να μετριάσει αυτήν τη δυσκολία, αλλά θα μπορούσε επίσης να περιορίσει την ακρίβεια, την εγκυρότητα, τη συνάφεια και την πληρότητα των πληροφοριών.

3.10.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της αξιοποίησης εταιρικών σχέσεων με φιλικά προσκείμενες στην ΕΕ χώρες με κοινές αξίες για την εκπλήρωση των στόχων της στρατηγικής. Η συμμετοχή της Ουκρανίας στα προγράμματα της ΕΕ για την αμυντική βιομηχανία και η καλλιέργεια στενότερων δεσμών μεταξύ της ΕΒΤΒΑ και της ουκρανικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τομέα της άμυνας θα δημιουργήσουν σημαντικά στρατηγικά οφέλη και για τα δύο μέρη, τόσο κατά τη διάρκεια του πολέμου και μετά τον πόλεμο όσο και ενόψει της ενδεχόμενης ένταξης της Ουκρανίας στην Ένωση. Η ενισχυμένη συνεργασία με το ΝΑΤΟ σε θέματα αμοιβαίου συμφέροντος θα είναι επίσης επωφελής, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνονται πλήρως σεβαστά τα συμφέροντα ασφάλειας όλων των κρατών μελών της ΕΕ.

3.11.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι στη στρατηγική δεν εξετάζεται ειδικά ο τρόπος με τον οποίο το κοινό αντιλαμβάνεται το συγκεκριμένο θέμα. Πρόκειται για σημαντική έλλειψη, δεδομένου ότι η αντίληψη του κοινού αποτελεί βασικό παράγοντα στις δημοκρατικές κοινωνίες και στις ελεύθερες αγορές, όπως είναι οι δικές μας, και, ως εκ τούτου, σημαντικό μοχλό για τις προκλήσεις της ΕΒΤΒΑ που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα, επηρεάζοντας τις αποφάσεις τόσο σε επίπεδο πολιτικής όσο και σε επίπεδο αγοράς. Ειδικότερα, σημαντικός αριθμός Ευρωπαίων εξακολουθεί να θεωρεί ότι η αμυντική βιομηχανία είναι «μη βιώσιμη» και δαπανηρή και, ως εκ τούτου, δεν αξίζει να στηριχθεί, παραβλέποντας τόσο τη ζωτική συμβολή της άμυνας στο δημόσιο αγαθό της ασφάλειας όσο και την αμοιβαία επωφελή γόνιμη αλληλεπίδραση μεταξύ μη στρατιωτικής και αμυντικής τεχνολογίας και καινοτομίας. Αυτές οι εσφαλμένες αντιλήψεις μπορούν να επιδεινωθούν από τη χειραγώγηση των πληροφοριών και τις παρεμβάσεις από το εξωτερικό στις κοινωνίες και τις πολιτικές διαδικασίες μας, στο πλαίσιο υβριδικών εκστρατειών από κακόβουλους παράγοντες, ιδίως τη Ρωσία. Αυτή η αρνητική εικόνα της αμυντικής βιομηχανίας δημιουργεί σοβαρές προκλήσεις για την ΕΒΤΒΑ όσον αφορά την πρόσβαση όχι μόνο σε χρηματοδότηση αλλά και σε ασφάλιση, ενέργεια, εγκαταστάσεις και δεξιότητες. Η πρόκληση αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως, μεταξύ άλλων μέσω συντονισμένων πανευρωπαϊκών εκστρατειών ενημέρωσης του κοινού για την καταπολέμηση μακρόχρονων παρανοήσεων και για την ευαισθητοποίηση και την υποστήριξη των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με την ανάγκη διαφύλαξης της ειρήνης, της ασφάλειας, της ευημερίας και των αξιών της Ευρώπης, και σχετικά με την ουσιώδη συμβολή της ΕΒΤΒΑ στο πλαίσιο αυτό. Αποτελεί καθήκον των πολιτικών ηγετών να υπενθυμίσουν στους πολίτες των ελεύθερων και δημοκρατικών κοινωνιών μας ότι η ειρήνη και η ελευθερία δεν προσφέρονται δωρεάν και ότι πρέπει να προστατεύονται. Ταυτόχρονα, η εργαλειοθήκη της ΕΕ για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών που προβλέπεται στον στρατηγικό προσανατολισμό θα πρέπει επίσης να αναπτυχθεί με σκοπό την προστασία της ΕΒΤΒΑ από τέτοιες απειλές.

3.12.

Συνολικά, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στη στρατηγική αναγνωρίζεται η ιδιαίτερη πρόκληση που αποτελεί η ρωσική επίθεση για την Ευρώπη. Ταυτόχρονα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει επίσης άλλους σημαντικούς κινδύνους, όπως οι υπό εξέλιξη και δυνητικές μελλοντικές συγκρούσεις στην περιοχή γειτονίας της Ευρώπης και πέραν αυτής, καθώς και η δυνητική απομάκρυνση του βασικού της συμμάχου. Η στρατηγική εκπονείται σε μια περίοδο κατά την οποία η ένταση των προκλήσεων αυτών έχει αυξηθεί και η πολυσυζητημένη ανάγκη ανάληψης μεγαλύτερης ευθύνης από την Ευρώπη για την ασφάλειά της έχει αποκτήσει επείγοντα χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, το πραγματικό σημείο αναφοράς της στρατηγικής θα είναι η δυνατότητά της να ανταποκριθεί στις προκλήσεις αυτές.

3.13.

Με βάση τα ανωτέρω, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική παρουσιάζει ορισμένες ελλείψεις, όπως υπογραμμίζεται κατωτέρω. Όσον αφορά τους στόχους της, το κύριο μέσο για την υλοποίησή της είναι απίθανο να αρχίσει να λειτουργεί πριν από το τέλος του 2025. Με αυτό το χρονοδιάγραμμα δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν οι επείγουσες ανάγκες της Ουκρανίας και οι βραχυπρόθεσμες ελλείψεις ικανότητας των κρατών μελών, για τις οποίες απαιτείται η ανάληψη δράσης επειγόντως. Ως εκ τούτου, η στρατηγική πρέπει να συμπληρωθεί με άλλα, βραχυπρόθεσμα μέτρα που θα αποσκοπούν στην κάλυψη των άμεσων αναγκών.

3.14.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης ότι, παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος ανακοίνωσαν μέσω της στρατηγικής μια αλλαγή πορείας στην προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά την αμυντική βιομηχανία, η ίδια η στρατηγική δεν παρέχει την ετοιμοπόλεμη αμυντική βιομηχανική βάση που χρειάζεται η Ευρώπη. Πράγματι, τα κράτη μέλη διαθέτουν πόρους και εξουσία λήψης αποφάσεων που απαιτούνται προκειμένου να αντιστρέψουν τις τάσεις στις αμυντικές προμήθειες, να συνεργαστούν σε προγράμματα ανάπτυξης ικανοτήτων και να εδραιώσουν την άποψη ότι η άμυνα αποτελεί εγγύηση για την ασφάλεια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να ζητεί από τα κράτη μέλη να αναλάβουν δράση προς τις κατευθύνσεις αυτές και να παρέχει κίνητρα για τον σκοπό αυτόν, αλλά τα κίνητρα που είναι διαθέσιμα επί του παρόντος είναι περιορισμένα και, στην περίπτωση της χρηματοδότησης, εξαρτώνται επίσης εντέλει από τη βούληση των κρατών μελών.

3.15.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, επί δεκαετίες, η απόκλιση μεταξύ της ρητορικής και της πράξης των κρατών μελών είναι τεράστια σε ευρύ φάσμα θεμάτων που άπτονται της ασφάλειας, τα οποία ενδεικτικά κυμαίνονται από την εναρμόνιση των στρατιωτικών απαιτήσεων και τα συνεργατικά έργα έως τον διαρκή, ελεγχόμενο από τα κράτη μέλη, αποκλεισμό της άμυνας από τις επενδυτικές πολιτικές πολλών εθνικών συνταξιοδοτικών ταμείων. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί επίσης το γεγονός ότι τα κράτη μέλη συχνά αντιμετωπίζουν την άμυνα ως δευτερεύον ζήτημα και όχι ως βασική προτεραιότητα. Επιπλέον, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί, ιδίως τα επενδυτικά στοιχεία τους, συχνά χρησιμοποιούνται ως ρυθμιστής του προϋπολογισμού σε περιόδους οικονομικών περιορισμών.

3.16.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί επίσης με την εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι τα μέσα που διατίθενται επί του παρόντος για την εφαρμογή της στρατηγικής είναι ανεπαρκή. Ο προτεινόμενος προϋπολογισμός ύψους 1,5 δισ. ευρώ για το EDIP αποτελεί πολύ μικρό μέρος των ευρωπαϊκών αμυντικών αναγκών και δαπανών ώστε να έχει διαρθρωτικό αποτέλεσμα στην αγορά, ενώ η πιθανή αξιοποίηση απροσδόκητων κερδών από δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση του EDIP παραμένει αβέβαιη.

3.17.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αποδεχτούν την πρόσκληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διερευνήσουν βραχυπρόθεσμα επιλογές για την προώθηση, μέσω των διαθέσιμων μέσων, των κοινών αμυντικών προμηθειών μεγάλης κλίμακας, της επέκτασης της ΕΒΤΒΑ σε μεγάλη κλίμακα και της δρομολόγησης εμβληματικών έργων στον τομέα της άμυνας. Η προβλεπόμενη εξέταση των αμυντικών επενδύσεων ως σχετικού παράγοντα στο πλαίσιο του αναθεωρημένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη χρηματοδότηση τέτοιων έργων.

3.18.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι για την εκπλήρωση των στόχων της στρατηγικής θα απαιτηθεί ένα πραγματικά φιλόδοξο χρηματοδοτικό κονδύλιο στο επόμενο ΠΔΠ. Για τη στήριξη της προσαρμογής της ΕΒΤΒΑ στη νέα εποχή στρατηγικού ανταγωνισμού ενδέχεται να απαιτηθεί γραμμή του προϋπολογισμού της ΕΕ για την άμυνα της τάξης των 100 δισ. ευρώ για την περίοδο 2028-2035. Αυτό το χρηματοδοτικό κονδύλιο θα χρειαστεί τόσο για την επαρκή χρηματοδότηση έργων έρευνας και ανάπτυξης, στο πλαίσιο ενός ενισχυμένου Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, όσο και για την παροχή κινήτρων και τη στήριξη των κοινών προμηθειών και της διατήρησης των ικανοτήτων των κρατών μελών, ιδίως των κρίσιμων παραγόντων διευκόλυνσης, καθώς και για τη στήριξη της βιομηχανίας, ούτως ώστε να ενισχύσει την ετοιμότητά της, την παραγωγικότητά της και την ανθεκτικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού, στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου διαδόχου του EDIP.

3.19.

Η ΕΟΚΕ διατυπώνει επίσης την άποψη ότι η διασφάλιση της πρόσβασης της αμυντικής βιομηχανίας σε δεξιότητες έχει κρίσιμη σημασία τόσο από βιομηχανική όσο και από στρατηγική άποψη. Για τον σκοπό αυτόν, η προαναφερόμενη εκστρατεία για την ενημέρωση των Ευρωπαίων πολιτών και την αύξηση της στήριξης σχετικά με τη συμβολή της ΕΒΤΒΑ στην ασφάλεια, στην ευημερία και στις αξίες της Ευρώπης θα πρέπει να συμπεριλάβει ειδική συνιστώσα η οποία θα ενισχύει την πολυμορφία και την ελκυστικότητα της ΕΒΤΒΑ για μελλοντικούς και νέους επαγγελματίες, καθώς και θα ενθαρρύνει την κατάργηση εμποδίων όπως είναι οι ρήτρες σε κανονισμούς πανεπιστημίων περί διεξαγωγής αποκλειστικά μη στρατιωτικής έρευνας. Θα μπορούσαν επίσης να διερευνηθούν πρωτοβουλίες για την προώθηση της κινητικότητας στον τομέα της άμυνας, με την άντληση ενδεχομένως έμπνευσης από το πρόγραμμα «Στρατιωτικό Erasmus».

3.20.

Εν κατακλείδι, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία συνιστά σημαντική αναγνώριση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και της επείγουσας ανάγκης για ολοκληρωμένες προσπάθειες που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ετοιμότητας και της ανταγωνιστικότητας της ΕΒΤΒΑ. Ταυτόχρονα, τα προτεινόμενα μέτρα για την επίτευξη του στόχου αυτού αποκαλύπτουν τα όρια των ικανοτήτων και των πόρων της ΕΕ στον τομέα της άμυνας.

3.21.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η επιτυχία της στρατηγικής θα εξαρτηθεί κυρίως από την πλήρη δέσμευση των κρατών μελών και από την αναγνώριση από αυτά της προστιθέμενης αξίας μιας ευρωπαϊκής προσέγγισης.

3.22.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι μόνο οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων μπορούν να αναλάβουν ηγετικό ρόλο και να εξασφαλίσουν την απτή αποδοχή από τα κράτη μέλη που απαιτείται επειγόντως προκειμένου να επιτευχθεί πραγματική πρόοδος στον τομέα της (βιομηχανικής) ετοιμότητας της ευρωπαϊκής άμυνας.

3.23.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί να καταβληθούν παράλληλες προσπάθειες στο επίπεδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οι οποίες να βαίνουν πέραν της στρατηγικής για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και να διασφαλίζουν ότι η ευρωπαϊκή άμυνα και η ΕΒΤΒΑ θα έχουν από τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την πλήρη στήριξη η οποία είναι αναγκαία για την ενίσχυση της τεχνολογικής κυριαρχίας και της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης στο σημερινό κρίσιμο περιβάλλον ασφάλειας.

3.24.

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία είναι μία από τις βασικές βιομηχανίες που στηρίζουν το μέλλον της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, όχι μόνο λόγω της κρίσιμης σημασίας της ίδιας της άμυνας, αλλά και επειδή οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της άμυνας αποτελούν επίσης βασικούς παράγοντες στον στρατηγικά σημαντικό διαστημικό τομέα της Ευρώπης και αναπτύσσουν αξιόπιστες, υψηλής ποιότητας λύσεις κυβερνοασφάλειας για την προστασία των ψηφιακών υποδομών κρίσιμης σημασίας της Ευρώπης.

3.25.

Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη το ολοένα και πιο επικίνδυνο γεωπολιτικό περιβάλλον και τις σοβαρές συνέπειες για την κοινή ευρωπαϊκή μας ασφάλεια που θα μπορούσαν να προκύψουν από μια ασυντόνιστη και αναποτελεσματική εφαρμογή της στρατηγικής και άλλων σχετικών μέτρων, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να διερευνήσουν όλες τις δυνατότητες για την πληρέστερη χρήση των υφιστάμενων διατάξεων της Συνθήκης που προβλέπουν τη σταδιακή διαμόρφωση μιας κοινής αμυντικής πολιτικής που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια κοινή άμυνα.

---

(1)  Βλέπε τον Κανονισμό (ΕΕ) 2023/2418 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Οκτωβρίου 2023, σχετικά με τη θέσπιση μέσου για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών (κανονισμός EDIRPA) (ΕΕ L, 2023/2418, 26.10.2023, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2023/2418/oj) και τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση πράξης για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών» [COM (2022) 349 final] (ΕΕ C 486 της 21.12.2022, σ. 168).