(1)

Στόχος της παρούσας σύστασης είναι να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συνεχίσουν τα υφιστάμενα μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου, τα οποία θεσπίστηκαν δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (1), ώστε να επιτευχθεί μείωση της ζήτησης αερίου κατά 15 % σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς από την 1η Απριλίου 2017 έως τις 31 Μαρτίου 2022. Η παρούσα σύσταση έχει επίσης ως σκοπό να ενθαρρυνθούν τα κράτη μέλη να συνεχίσουν την υφιστάμενη πρακτική υποβολής εκθέσεων περί μείωσης της ζήτησης στην Eurostat, συμπεριλαμβανομένης ανάλυσης της κατανάλωσης αερίου ανά τομέα.

(2)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369 εκδόθηκε λόγω της κρίσης εφοδιασμού με αέριο που προκλήθηκε από τη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Σκοπός του είναι να μειωθεί σε εθελοντική βάση και, εφόσον απαιτείται, σε υποχρεωτική βάση η ζήτηση αερίου από την Ένωση, να διευκολυνθεί η πλήρωση της δυναμικότητας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, να συγκρατηθεί η αστάθεια των τιμών και να εξασφαλιστεί καλύτερη προετοιμασία για την αντιμετώπιση τυχόν περαιτέρω διαταραχών του εφοδιασμού. Ο κανονισμός εκδόθηκε λόγω της επείγουσας ανάγκης να αντιδράσει η Ένωση με προσωρινά μέτρα σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών.

(3)

Δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, τα κράτη μέλη έπρεπε να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να μειώσουν την κατανάλωση αερίου κατά 15 %, αρχικά την περίοδο από την 1η Αυγούστου 2022 έως τις 31 Μαρτίου 2023 και, αφότου ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (2) παρέτεινε την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, την περίοδο από την 1η Απριλίου 2023 έως τις 31 Μαρτίου 2024. Σε περίπτωση που τα μέτρα εθελοντικής μείωσης της ζήτησης αποδεικνύονταν ανεπαρκή για την αντιμετώπιση του κινδύνου σοβαρής έλλειψης εφοδιασμού, το Συμβούλιο, ενεργώντας κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, εξουσιοδοτούταν να κηρύξει κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση, η οποία θα ενεργοποιούσε την υποχρέωση μείωσης της ζήτησης. Τα κράτη μέλη θέσπισαν μέτρα με στόχο τη μείωση της αντίστοιχης ζήτησης αερίου, σε πνεύμα αλληλεγγύης, τα οποία επέφεραν πραγματικές μειώσεις της ζήτησης αερίου σε ολόκληρη την Ένωση κατά περισσότερο από 15 % μεταξύ του Αυγούστου του 2022 και του Δεκεμβρίου του 2023.

(4)

Δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, η Επιτροπή πραγματοποίησε νέα επανεξέταση του εν λόγω κανονισμού έως την 1η Μαρτίου 2024, λαμβάνοντας υπόψη τη γενική κατάσταση σχετικά με τον εφοδιασμό με αέριο της Ένωσης, και υπέβαλε στο Συμβούλιο έκθεση σχετικά με τα κύρια πορίσματά της.

(5)

Στην έκθεσή της, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, παρόλο που η κατάσταση σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο έχει βελτιωθεί χάρη στις στοχευμένες επενδύσεις και σε ορισμένα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της ζήτησης δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, η γενική κατάσταση ασφάλειας του εφοδιασμού παραμένει ευαίσθητη. Εξακολουθεί να επικρατεί στενότητα στην παγκόσμια αγορά αερίου, οι δε παγκόσμιες δυναμικότητες υγροποίησης δεν αναμένεται να αυξηθούν ιδιαίτερα πριν από την περίοδο 2025-2027, ενώ συνεχίζουν να υφίστανται κίνδυνοι οι οποίοι ενδέχεται να επιδεινώσουν την υφιστάμενη κατάσταση ασφάλειας του εφοδιασμού. Η Επιτροπή καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα ότι η μείωση της ζήτησης συνέβαλε σημαντικά στη σταδιακή απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο κατά 65 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm), κατά προσέγγιση, το 2023, κυρίως στους τομείς των νοικοκυριών και της βιομηχανίας. Το 2023 η μείωση της ζήτησης ήταν καθοριστικός παράγοντας για το κλείσιμο του χειμώνα με επαρκή επίπεδα αποθήκευσης και για την παροχή της αναγκαίας ευελιξίας κατά τη θερινή περίοδο, ώστε να τηρηθεί η υποχρέωση αποθήκευσης του 90 % που προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3).

(6)

Τα πρόσφατα επεισόδια σημαντικής αστάθειας των τιμών, μεταξύ άλλων το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2023 όταν οι τιμές αυξήθηκαν κατά πάνω από 50 % εντός ολίγων εβδομάδων, λόγω γεγονότων όπως η απεργία στις αυστραλιανές εγκαταστάσεις εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) και η διαταραχή στον αγωγό Balticconnector, καταδεικνύουν ότι οι τιμές της αγοράς παραμένουν ευάλωτες ακόμη και σε σχετικά μικρούς κλυδωνισμούς όσον αφορά τη ζήτηση και την προσφορά. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο φόβος μιας ενδεχόμενης έλλειψης φυσικού αερίου ενδέχεται να προκαλέσει συστημικές αντιδράσεις σε ολόκληρη την Ένωση με σοβαρές επιπτώσεις στις τιμές της ενέργειας. Επιπλέον, λόγω της σημαντικής μείωσης των εισαγωγών ρωσικού αερίου αγωγών κατά το προηγούμενο έτος, η διαθεσιμότητα των συνολικών πηγών εφοδιασμού της Ένωσης με αέριο έχει μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με τις συνθήκες πριν από την κρίση. Το 2023, η Ένωση έλαβε κατά προσέγγιση 25 bcm ρωσικού αερίου μέσω αγωγών και ο ρωσικός εφοδιασμός αντιπροσώπευε μόλις το 15 % των συνολικών εισαγωγών της Ένωσης (αγωγοί αερίου και ΥΦΑ), έναντι 45 % το 2021.

(7)

Δεδομένου ότι εξακολουθεί να είναι λεπτή η ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, οι διαταραχές του ενεργειακού εφοδιασμού μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις τιμές του αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας και να βλάψουν την οικονομία της Ένωσης επηρεάζοντας την ανταγωνιστικότητά της, και να έχουν αρνητικές επιπτώσεις για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ένωσης. Για τον σκοπό αυτό, συνιστάται η παράταση της συντονισμένης μείωσης της ζήτησης από τα κράτη μέλη σε πνεύμα αλληλεγγύης, μεταξύ άλλων για να καταστεί δυνατή η επαναπλήρωση της δυναμικότητας αποθήκευσης με αποτελεσματικό τρόπο και με ελάχιστες διαταραχές στην αγορά, η οποία με τη σειρά της θα συμβάλει στην ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο ενόψει του χειμώνα 2024-2025. Η προορατική και συντονισμένη εξοικονόμηση μειώνει τον κίνδυνο των αρνητικών επιπτώσεων που θα είχαν οι ενδεχόμενες ελλείψεις αερίου στην ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της Ένωσης.

(8)

Από την έναρξη ισχύος του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, το επίπεδο ετοιμότητας στην αγορά αερίου και η ασφάλεια εφοδιασμού της Ένωσης έχουν βελτιωθεί ουσιωδώς. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν κίνδυνοι για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, όσο η παγκόσμια κατάσταση στην αγορά αερίου παραμένει εύθραυστη και οι τιμές εξακολουθούν να είναι υψηλότερες από τα προ κρίσης επίπεδα. Η εν λόγω κατάσταση επιδεινώνεται από την αστάθεια της αγοράς που απορρέει, μεταξύ άλλων, από τεταμένες γεωπολιτικές συνθήκες, όπως φαίνεται μεταξύ άλλων από τη σοβούσα κρίση στη Μέση Ανατολή και στην Ερυθρά Θάλασσα. Λόγω των διαταραχών του εφοδιασμού αερίου και της στενότητας που γνώρισε τους τελευταίους μήνες η αγορά, δώδεκα κράτη μέλη εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίπεδο έγκαιρης προειδοποίησης ή στο επίπεδο επιφυλακής όπως ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938.

(9)

Οι πιθανές δυσκολίες όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού εντείνονται από ορισμένους πρόσθετους κινδύνους, συμπεριλαμβανομένης της λήξης ισχύος έως την 31η Δεκεμβρίου 2024 της ισχύουσας συμφωνίας διαμετακόμισης ρωσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, μέσω της οποίας διήλθαν κατά προσέγγιση 14 bcm το 2023. Κινδύνους συνιστούν επίσης η ενδεχόμενη ανάκαμψη της ασιατικής ζήτησης ΥΦΑ που θα μείωνε τη διαθεσιμότητα αερίου στην παγκόσμια αγορά αερίου, ένας ψυχρός χειμώνας το 2024-2025 που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης αερίου στην Ένωση έως και 30 bcm, τα ακραία καιρικά φαινόμενα που ενδέχεται να επηρεάσουν την αποθήκευση υδροηλεκτρικής ενέργειας και την πυρηνική παραγωγή λόγω της χαμηλής στάθμης των υδάτων και η επακόλουθη αύξηση της ζήτησης για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση αερίου. Πρόσθετοι κίνδυνοι προκύπτουν από δυνητικές διαταραχές των κρίσιμων υποδομών, όπως οι πράξεις δολιοφθοράς στους αγωγούς Nord Stream τον Σεπτέμβριο του 2022 ή η ζημιά στον αγωγό Balticconnector τον Οκτώβριο του 2023, και από το επιδεινούμενο γεωπολιτικό περιβάλλον, ειδικότερα σε χώρες και περιοχές που έχουν σημασία για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, όπως η Ουκρανία και η Μέση Ανατολή.

(10)

Οι παγκόσμιες αγορές αερίου εξακολουθούν να γνωρίζουν μεγάλη στενότητα και αναμένεται να παραμείνουν έτσι για ορισμένο διάστημα. Όπως επισημαίνει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ), στη μεσοπρόθεσμη έκθεση του 2023 για το αέριο, ο παγκόσμιος εφοδιασμός ΥΦΑ αυξήθηκε απλώς μέτρια το 2022 (κατά 4 %) και το 2023 (κατά 3 %). Στην έκθεσή του για την Παγκόσμια Ενεργειακή Προοπτική για το 2023, ο ΔΟΕ σημειώνει ότι τα ισοζύγια της αγοράς αναμένεται να παραμείνουν επισφαλή στο άμεσο μέλλον, έως ότου παραχθούν νέες δυναμικότητες ΥΦΑ, πράγμα το οποίο πρόκειται να συμβεί κατά την περίοδο 2025-2027.

(11)

Οι προσφάτως εκδοθείσες οδηγίες (ΕΕ) 2023/1791 (4) και (ΕΕ) 2023/2413 (5) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης της Ένωσης και στη διαρθρωτική μείωση της ζήτησης στο εγγύς μέλλον, σε ευθυγράμμιση με τον παγκόσμιο απολογισμό της COP28, ο οποίος αναγνωρίζει την ανάγκη απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα με δίκαιο, ομαλό και ισότιμο τρόπο. Μολονότι τα μέτρα που θα θεσπίσουν τα κράτη μέλη για τη μεταφορά των εν λόγω οδηγιών στις εθνικές έννομες τάξεις δεν θα έχουν, ως επί το πλείστον, τεθεί ακόμη σε ισχύ κατά την περίοδο εφαρμογής της παρούσας σύστασης, τα εν λόγω μέτρα θα συμβάλουν στη μείωση της ζήτησης αερίου κατά τα έτη μετά τη μεταφορά των εν λόγω οδηγιών στις εθνικές έννομες τάξεις. Δεδομένου ότι ορισμένα σημαντικά μέτρα που ορίζονται στις εν λόγω οδηγίες θα πρέπει να έχουν μεταφερθεί έως μόλις τον Οκτώβριο του 2025, ενδείκνυται να διατυπωθεί σύσταση για τη μείωση της ζήτησης αερίου κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου έως ότου πραγματοποιηθεί η μεταφορά των εν λόγω οδηγιών στις εθνικές έννομες τάξεις.

(12)

Η μείωση της ζήτησης αερίου από τα κράτη μέλη μπορεί να συμβάλει ιδίως στην πλήρωση των υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης, στη διασφάλιση επαρκών επιπέδων ασφάλειας του εφοδιασμού για τον χειμώνα 2024-2025 και στη μη διαιώνιση ελλείψεων στην πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης τον χειμώνα 2025-2026. Η συνέχιση της μείωσης της ζήτησης αερίου θα συμβάλει επίσης στη διατήρηση της πτωτικής πίεσης στις τιμές, προς όφελος των καταναλωτών της Ένωσης και της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας.

(13)

Η σύσταση για την εξοικονόμηση αερίου δεν θα πρέπει να επηρεάζει την ανάγκη τήρησης των στόχων απανθρακοποίησης των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, η παρούσα σύσταση δεν θα πρέπει να αποθαρρύνει τα κράτη μέλη από το να συνεχίσουν τη μετάβαση από τον γαιάνθρακα στο αέριο, για παράδειγμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, εάν η μετάβαση αυτή βοηθά τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους στόχους τους απανθρακοποίησης, όπως ορίζονται στα ενοποιημένα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα που θεσπίστηκαν με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6).

(14)

Οι διατάξεις της παρούσας σύστασης για τη μείωση της ζήτησης συνεχίζουν να αναγνωρίζουν ειδικές περιστάσεις. Όταν λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με μέτρα μείωσης της ζήτησης για το αέριο, τα κράτη μέλη δύνανται να εξετάζουν το ενδεχόμενο να λάβουν υπόψη τις εν λόγω ειδικές περιστάσεις, μεταξύ άλλων, μειώνοντας τον συνιστώμενο στόχο μείωσης της ζήτησης αερίου, όταν ένα κράτος μέλος αντιμετωπίζει κρίση ηλεκτρικής ενέργειας, όπως αναφέρεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2019/941 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7). Ένα τέτοιο σενάριο μπορεί να περιλαμβάνει περιορισμό ανάλογο προς τη σημαντικά αυξημένη χρήση αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, που απαιτείται για σημαντικά αυξημένη εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε γειτονικό κράτος μέλος, λόγω εξαιρετικών περιστάσεων, όπως η χαμηλή στάθμη υδροηλεκτρικής ενέργειας ή η περιορισμένη διαθεσιμότητα πυρηνικής ενέργειας στο ενδιαφερόμενο κράτος μέλος, ή σε γειτονικό κράτος μέλος στο οποίο εξάγεται σημαντικά μεγαλύτερη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας,