(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία το Βέλγιο δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες. Ως εκ τούτου, δεν απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 του Βελγίου. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε περαιτέρω ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς της Συνθήκης του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) για το έλλειμμα, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 30 Απριλίου 2021 το Βέλγιο υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 13 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας του Βελγίου (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι το Βέλγιο έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 30 Απριλίου 2023 το Βέλγιο υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση του Βελγίου σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για το Βέλγιο. Αξιολόγησε την πρόοδο του Βελγίου όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας του Βελγίου. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο του Βελγίου όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης του Βελγίου μειώθηκε από 5,5 % του ΑΕΠ το 2021 σε 3,9 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 109,1 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 105,1 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της Συνθήκης, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση του Βελγίου, δεδομένου ότι το οικείο έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2022 υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Στη συνέχεια, η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023. Το Βέλγιο θα πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός αυτό κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2023 και κατά την κατάρτιση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματός του για το 2024.

(13)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022 τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωσης στη βενζίνη και μειώσεις του ΦΠΑ στα οικιακά συμβόλαια ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου, ενώ τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν εκτεταμένη κάλυψη του κοινωνικού τιμολογίου όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο για τα ευάλωτα νοικοκυριά, οριζόντιες μεταβιβάσεις εισοδήματος σε νοικοκυριά απευθείας μέσω των λογαριασμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας («δέσμη μέτρων για την ενέργεια»), εφάπαξ μεταβιβάσεις για ειδικό σκοπό (για τα νοικοκυριά που χρησιμοποιούν πετρέλαιο θέρμανσης, προπάνιο ή συσσωματώματα), καθώς και άμεση στήριξη προς τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν αυξανόμενο ενεργειακό κόστος. Το κόστος των εν λόγω μέτρων αντισταθμίστηκε εν μέρει από νέους φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των παραγωγών και προμηθευτών ενέργειας, ιδίως στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και του πετρελαίου. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 0,9 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της προσφοράς προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,5 % του ΑΕΠ το 2022, από 3 % το 2021.

(14)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στο Βέλγιο (7) να χρησιμοποιήσει το 2022 τον μηχανισμό για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάκαμψης, ασκώντας παράλληλα συνετή δημοσιονομική πολιτική. Επιπλέον, το Συμβούλιο συνέστησε στο Βέλγιο να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(15)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν υποστηρικτικός, στο ‒ 2 % του ΑΕΠ. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, το Βέλγιο συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 0,2 % του ΑΕΠ το 2022 (0,2 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Επομένως, το Βέλγιο διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε επεκτατική συμβολή ύψους 1,9 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Η εν λόγω σημαντική επεκτατική συμβολή περιελάμβανε τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που θεσπίστηκαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (πρόσθετο καθαρό δημοσιονομικό κόστος ύψους 0,8 % του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2021), καθώς και το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία (0,1 % του ΑΕΠ). Ταυτόχρονα, οι αυξανόμενες τρέχουσες δαπάνες, που οφείλονται ιδίως στην αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή των κοινωνικών παροχών και των μισθών του δημόσιου τομέα, καθώς και άλλες διαρθρωτικά αυξανόμενες τρέχουσες δαπάνες, ιδίως λόγω της δημογραφικής γήρανσης, συνέβαλαν επίσης στην αύξηση των καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών. Κατά συνέπεια, η εν λόγω σημαντική επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών οφειλόταν εν μέρει μόνο στα μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας, καθώς και στο κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία. Επομένως, το Βέλγιο δεν περιόρισε επαρκώς την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(16)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι σύμφωνο με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και μετέπειτα. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1 % το 2023 και κατά 1,7 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπεται αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,2 % το 2023 και κατά 1,4 % το 2024.

(17)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα αυξηθεί στο 5,1 % του ΑΕΠ το 2023. Η αύξηση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως τις αυξανόμενες μόνιμες τρέχουσες δαπάνες (ιδίως λόγω της αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των κοινωνικών παροχών και των μισθών του δημόσιου τομέα, καθώς και της δημογραφικής γήρανσης), τον δημοσιονομικό αντίκτυπο της προσωρινής μείωσης των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης των επιχειρήσεων κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 και την επιβαρυντική για το έλλειμμα μεταρρύθμιση της φορολογίας των οικιακών ενεργειακών προϊόντων. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από το 105,1 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 106,7 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 5 % του ΑΕΠ για το 2023. Αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι ελαφρώς χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 106 % στο τέλος του 2023. Η διαφορά οφείλεται στο κάπως υψηλότερο ονομαστικό ΑΕΠ το 2023 βάσει των προβολών στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής.

(18)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, ιδίως για τη μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωσης στη βενζίνη που έληξε στις 31 Μαρτίου 2023, τις μειώσεις του ΦΠΑ στα οικιακά συμβόλαια ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου, την παράταση της κάλυψης του κοινωνικού τιμολογίου όσον αφορά τα ενεργειακά προϊόντα, τη δέσμη μέτρων για την ενέργεια, τις εφάπαξ μεταβιβάσεις για ειδικό σκοπό (για τα νοικοκυριά που χρησιμοποιούν πηγές θέρμανσης εκτός του αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας), καθώς και την άμεση στήριξη προς τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν αυξανόμενο ενεργειακό κόστος. Το κόστος των εν λόγω μέτρων εξακολουθεί να αντισταθμίζεται εν μέρει από φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των προμηθευτών ενέργειας, και συγκεκριμένα από φόρους στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και του πετρελαίου, που ισχύουν από το 2022, και από φόρο το 2023 σε έναν διεθνή διαχειριστή συστήματος μεταφοράς αερίου (Fluxys). Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 0,4 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις, αν και πολλά από αυτά διατηρούν το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,2 % του ΑΕΠ το 2022). Το δημοσιονομικό κόστος της προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία προβλέπεται να παραμείνει σταθερό σε σύγκριση με το 2022. Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με τη σταδιακή κατάργηση προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 0,5 % του ΑΕΠ.

(19)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022 το Συμβούλιο συνέστησε στο Βέλγιο να λάβει μέτρα, προκειμένου το 2023 να ακολουθήσει συνετή δημοσιονομική πολιτική, περιορίζοντας συγκεκριμένα την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών κάτω από τη μεσοπρόθεσμη αύξηση του δυνητικού προϊόντος (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, το Βέλγιο θα πρέπει να είναι έτοιμο να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στο Βέλγιο να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(20)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι επεκτατικός (‒ 1,1 % του ΑΕΠ), σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε επεκτατικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (‒ 2 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 0,7 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το μειωμένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι πιο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,1 % του ΑΕΠ. Ως εκ τούτου, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών καθ’ υπέρβαση της μεσοπρόθεσμης αύξησης του δυνητικού προϊόντος δεν οφείλεται στην στοχευμένη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, καθώς και των ατόμων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η επεκτατική αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) οφείλεται επίσης στις μόνιμες αυξήσεις των μισθών του δημόσιου τομέα και των κοινωνικών παροχών (λόγω της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των εν λόγω μισθών και παροχών), με διαρθρωτικά αυξανόμενες τρέχουσες δαπάνες λόγω της δημογραφικής γήρανσης, στη μεταρρύθμιση της φορολογίας των οικιακών συμβολαίων ενέργειας και με προσωρινή μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης των επιχειρήσεων κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023. Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλα ταμεία της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 0,3 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας (13). Επομένως, το Βέλγιο σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, καθώς και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως επενδυτικά έργα για την ανακαίνιση κτιρίων, τη βιώσιμη κινητικότητα και την απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα, καθώς και βασικές επενδύσεις για την επιτάχυνση της ψηφιακής μετάβασης (συμπεριλαμβανομένων της ψηφιοποίησης της δημόσιας διοίκησης, της προώθησης της ψηφιακής ένταξης και της ενίσχυσης της κυβερνοασφάλειας), οι οποίες χρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(21)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 4,2 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει επίσης την αναστολή των προσωρινών μέτρων στήριξης που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί σε 107,1 % στο τέλος του 2024. Με βάση μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 4,7 % του ΑΕΠ το 2024. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω των μέτρων μείωσης του ελλείμματος, ύψους 0,2 % του ΑΕΠ, τα οποία δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 (ως εκ τούτου, δεν λαμβάνονται υπόψη στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής) και λόγω της λιγότερο ευνοϊκής προβολής για τα κρατικά έσοδα, ιδίως όσον αφορά τους εταιρικούς φόρους. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα κυμανθεί σε παρόμοια επίπεδα και ότι θα ανέλθει σε 107,3 % στο τέλος του 2024.

(22)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Η Επιτροπή στηρίζεται και αυτή επί του παρόντος στην υπόθεση της πλήρους κατάργησης των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(23)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (14). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της ανάγκης να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,7 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (15) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 2 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 0,4 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Επιπλέον, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών το 2023 δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Εάν αυτό επιβεβαιωθεί, θα ήταν σκόπιμη η χαμηλότερη αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών το 2024.

(24)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών κατά 2,7 % το 2024, ποσοστό υψηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό αύξησης.

(25)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν από 2,9 % του ΑΕΠ το 2023 σε 3,1 % του ΑΕΠ το 2024. Η αύξηση των επενδύσεων αντικατοπτρίζει υψηλότερες εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από την Ένωση, ιδίως μέσω του μηχανισμού. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις περιλαμβάνουν σχέδιο για τη δημοσιονομική μεταρρύθμιση του συστήματος φορολογίας και παροχών με στόχο την τόνωση της απασχόλησης και της οικονομικής δραστηριότητας, ώστε με τον τρόπο αυτόν να ενισχυθεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, καθώς και συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση (όπως προβλέπεται στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας) για τη βελτίωση της οικονομικής βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος. Επιπλέον, στόχος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι να εντείνει τις προσπάθειες για την ενίσχυση των δημόσιων επενδύσεων με σκοπό την επιτάχυνση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, μεταξύ άλλων μέσω της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(26)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 3,3 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 2,9 % έως το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να μειωθεί κάτω από το 3 % του ΑΕΠ το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από 107,1 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 107,8 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(27)

Το Βέλγιο αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις δημοσιονομικής βιωσιμότητας. Οι εν λόγω προκλήσεις αφορούν τόσο το υψηλό επίπεδο του δημόσιου χρέους όσο και την αναμενόμενη επιδείνωση, βάσει αμετάβλητων πολιτικών, των επιπτώσεων που θα έχουν στα δημόσια οικονομικά οι σχετικές με τη γήρανση δαπάνες ενόψει της ραγδαίας γήρανσης του πληθυσμού. Στην έκθεση της Επιτροπής του 2021 για τη δημογραφική γήρανση προβλέπεται ότι οι σχετικές με τη γήρανση δαπάνες θα αυξηθούν κατά 3,6 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2040 και κατά 5,4 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2070, κυρίως λόγω των δαπανών για συντάξεις και μακροχρόνια περίθαλψη. Οι συνταξιοδοτικές δαπάνες προβλέπεται να αυξηθούν κατά 3 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2019-2070, έναντι 0,1 εκατοστιαίας μονάδας του ΑΕΠ κατά μέσο όρο στη ζώνη του ευρώ. Στην περίπτωση του Βελγίου, το μεγαλύτερο μέρος της προβλεπόμενης αύξησης θα έχει συμβεί ήδη έως το 2040, όταν οι συνταξιοδοτικές δαπάνες θα αυξηθούν κατά 2,7 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε 14,9 % του ΑΕΠ. Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας του Βελγίου περιλαμβάνει συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση η οποία έχει ως στόχο να συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, παράλληλα με άλλους στόχους, όπως η βελτίωση της κοινωνικής βιωσιμότητας του συστήματος, η παροχή κινήτρων για τη συνέχιση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας μετά την εκπλήρωση των προϋποθέσεων πρόωρης συνταξιοδότησης και η διασφάλιση μεγαλύτερης σύγκλισης μεταξύ και εντός των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Όσον αφορά τη μακροχρόνια περίθαλψη, οι δημόσιες δαπάνες ανήλθαν στο 2,2 % του ΑΕΠ το 2019 (ενωσιακός μέσος όρος 1,7 %), γεγονός που κατέστησε το Βέλγιο μία από τις χώρες με τις υψηλότερες δαπάνες μακροχρόνιας περίθαλψης στην Ένωση. Έως το 2070 οι δαπάνες μακροχρόνιας περίθαλψης προβλέπεται να αυξηθούν περαιτέρω στο 4,3 % του ΑΕΠ σύμφωνα με το βασικό σενάριο. Ωστόσο, το κόστος αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί στο 6,0 % του ΑΕΠ σύμφωνα με τα πλέον αρνητικά σενάρια (16). Από τα στοιχεία προκύπτει πιθανή υπερβολική χρήση της κλειστής φροντίδας και περιττή ή πρόωρη ιδρυματοποίηση ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας τα οποία τοποθετούνται άσκοπα ή τουλάχιστον πρόωρα σε μονάδες κλειστής φροντίδας παραμένει υψηλός, αν και σημειώνει μείωση την τελευταία δεκαετία. Ειδικότερα, από τα στοιχεία προέκυψε ότι το ποσοστό των ατόμων τα οποία αφορούσε το εν λόγω ζήτημα ήταν υψηλό στις Βρυξέλλες και τη Βαλονία. Οι ομόσπονδες οντότητες, στις οποίες έχει μεταφερθεί η αρμοδιότητα για τη μακροχρόνια περίθαλψη από το 2019, έχουν ξεκινήσει μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της χρήσης των διαφόρων εγκαταστάσεων παροχής φροντίδας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο, ιδίως για την αποφυγή και την καθυστέρηση της περιττής ή πρόωρης ιδρυματοποίησης. Ωστόσο, δεν επικεντρώνονται επαρκώς στην αντιμετώπιση της πρόκλησης της δημοσιονομικής βιωσιμότητας.

(28)

Παρά τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, η φορολογική σφήνα (εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και φορολόγηση του εισοδήματος από την εργασία) στο Βέλγιο παραμένει πολύ πάνω από τον ενωσιακό μέσο όρο σε όλα τα επίπεδα μισθών, με εξαίρεση τα πολύ χαμηλόμισθα άτομα (50 % του μέσου όρου), γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει αντικίνητρα για εργασία. Έχουν θεσπιστεί ορισμένα μέτρα για την αύξηση του καθαρού εισοδήματος των χαμηλόμισθων, όπως η πριμοδότηση απασχόλησης (Φλάνδρα) και τα επιδόματα σε εργαζομένους για τους μακροχρόνια ανέργους ή για τη διαπεριφερειακή κινητικότητα (σε ομοσπονδιακό επίπεδο). Ωστόσο, τα εν λόγω μέτρα αυξάνουν επίσης περαιτέρω τον υψηλό οριακό φορολογικό συντελεστή για τα άτομα κατώτερου μεσαίου εισοδήματος («παγίδα χαμηλού μισθού»), γεγονός που μπορεί να αποθαρρύνει τις επενδύσεις στη διά βίου μάθηση, καθώς και να αυξήσει τον αριθμό των δεδουλευμένων ωρών. Τα επιδόματα ανεργίας είναι χρονικά απεριόριστα και χωρίς έλεγχο πόρων για τους μακροχρόνια ανέργους. Επιπλέον, αρκετές μη χρηματικές κοινωνικές παροχές συνδέονται με το καθεστώς ανεργίας των δικαιούχων, γεγονός που μπορεί να συμβάλει στην υφιστάμενη αεργία, την ανεργία και τις παγίδες χαμηλών μισθών. Η ευρεία επανεξέταση του συστήματος παροχών θα βελτίωνε τη διαφάνεια όσον αφορά τα κίνητρα για εργασία και θα μπορούσε να συμβάλει στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών ενεργοποίησης.

(29)

Η εκτεταμένη χρήση των φορολογικών δαπανών, εν μέρει για την αντιστάθμιση των υψηλών φορολογικών συντελεστών, δημιουργεί ανεπάρκειες και τείνει να ευνοεί ορισμένα είδη αμοιβών και δαπανών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές στρεβλώσεις. Ειδικές ρυθμίσεις όπως κουπόνια γευμάτων, επιδοτήσεις μετακίνησης ή απαλλαγή από την παρακράτηση φόρου για τις υπερωρίες, την εργασία σε έρευνα και ανάπτυξη και τη νυχτερινή εργασία / εργασία σε βάρδιες είναι δαπανηρές για τον προϋπολογισμό και έχει διαπιστωθεί ότι δημιουργούν ανεπάρκειες. Ορισμένες εκπτώσεις φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων (π.χ. έκπτωση για κουπόνια υπηρεσιών) ωφελούν δυσανάλογα τα άτομα υψηλού εισοδήματος. Εξακολουθούν να υπάρχουν φορολογικά κίνητρα για επενδύσεις σε ακίνητα σε ομοσπονδιακό επίπεδο (αντικειμενικές αξίες που υποτιμούν το πραγματικό εισόδημα από μισθώματα, δυνατότητα έκπτωσης τόκων για δάνεια δεύτερης κατοικίας) και σε περιφερειακό επίπεδο («chèque-habitat» στη Βαλονία). Τα εν λόγω φορολογικά κίνητρα στρεβλώνουν την κατανομή των πόρων και οδηγούν ενδεχομένως σε υπερεπενδύσεις για φορολογικούς λόγους σε ορισμένα είδη περιουσιακών στοιχείων. Οι επιζήμιες για το περιβάλλον επιδοτήσεις που σχετίζονται με τη φορολογία έχουν αυξηθεί. Η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ επί της ηλεκτρικής ενέργειας και του αερίου για οικιακά συμβόλαια, ενώ παρέχει στήριξη στα νοικοκυριά, εξακολουθεί να ευνοεί τα ορυκτά καύσιμα μακροπρόθεσμα και αποθαρρύνει την περαιτέρω διαφοροποίηση και την εξοικονόμηση ενέργειας. Υπό το πρίσμα της αυξανόμενης κυκλοφοριακής συμφόρησης και των προβλημάτων ατμοσφαιρικής ρύπανσης, οι φόροι επί των μεταφορών και οι φόροι ρύπανσης εξακολουθούν να μην αξιοποιούνται επαρκώς. Η ευρύτερη φορολογική μεταρρύθμιση, την οποία η κυβέρνηση σχεδιάζει να πραγματοποιήσει σταδιακά έως το 2024, αναμένεται —εάν εγκριθεί και εφαρμοστεί— να μειώσει τη φορολογική επιβάρυνση της εργασίας και να μετριάσει ορισμένες από τις στρεβλώσεις.

(30)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας του Βελγίου βρίσκεται σε εξέλιξη, αν και με αυξημένο κίνδυνο να υπάρξουν καθυστερήσεις. Το Βέλγιο δεν έχει ακόμη υποβάλει αίτηση πληρωμής. Θα χρειαστεί αποτελεσματική διακυβέρνηση, ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία και σταθερή εφαρμογή. Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αναμένεται να αναθεωρηθεί το 2023, ώστε να συμπεριλάβει, μεταξύ άλλων, ένα κεφάλαιο για το REPowerEU, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη την προς τα κάτω αναθεώρηση της μέγιστης κατανομής επιχορηγήσεων προς το Βέλγιο από τον μηχανισμό. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων του Βελγίου στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στις 31 Μαρτίου 2023 το Βέλγιο εξέφρασε την πρόθεσή του να ζητήσει πρόσθετη δανειακή στήριξη ύψους 1 024 900 000 EUR στο πλαίσιο του μηχανισμού. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(31)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής του Βελγίου το 2022, εκτός από το έγγραφο σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης για την Περιφέρεια Βρυξελλών-Πρωτευούσης, το οποίο εγκρίθηκε το 2023. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στο Βέλγιο.

(32)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, το Βέλγιο αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την αγορά εργασίας, το εκπαιδευτικό σύστημα, την ενεργειακή πολιτική και την πράσινη μετάβαση. Το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας στο Βέλγιο είναι επί του παρόντος από τα υψηλότερα στην Ένωση και οι εργοδότες δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να προσλάβουν εργαζομένους με τις κατάλληλες δεξιότητες. Ωστόσο, οι περιφερειακές ανισότητες όσον αφορά τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας είναι σημαντικές. Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού είναι υψηλές σε επαγγέλματα τόσο χαμηλής όσο και υψηλής ειδίκευσης, και σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών, των επαγγελματικών, τεχνικών και επιστημονικών θέσεων εργασίας, της φιλοξενίας και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Ο αριθμός των αποφοίτων, ιδίως των γυναικών, στους τομείς των φυσικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) παραμένει χαμηλός και το ποσοστό τους αυξάνεται με αργούς ρυθμούς, παρά τα ειδικά σχέδια δράσης STEM. Οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων εξηγούνται επίσης από τη χαμηλή συμμετοχή στην εκπαίδευση ενηλίκων. Τα υφιστάμενα κίνητρα για την εκπαίδευση ενηλίκων ενδέχεται να μην καλύπτουν τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, στα οποία η αναβάθμιση των δεξιοτήτων θα μπορούσε να προσφέρει καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Η αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων αποτελεί βασικό μοχλό για την υλοποίηση του ψηφιακού μετασχηματισμού και τη διευκόλυνση της πράσινης μετάβασης, καθώς και για την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για το 2030 όσον αφορά την απασχόληση και τις δεξιότητες.

(33)

Εκτός από τη μείωση των αντικινήτρων για εργασία στο σύστημα φορολογίας και παροχών, πιο αποτελεσματικά και στοχευμένα μέτρα ενεργοποίησης θα μπορούσαν να συμβάλουν στην απελευθέρωση του μεγάλου ανεκμετάλλευτου εργατικού δυναμικού και στην άμβλυνση των αυξανόμενων ελλείψεων εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων. Οι μειονεκτούσες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, μεταναστευτικό υπόβαθρο ή αναπηρία, είναι λιγότερο ενταγμένες στην αγορά εργασίας. Κατά μέσο όρο, το ποσοστό μετάβασης από την ανεργία ή την αεργία στην απασχόληση είναι χαμηλό. Αυτό υποδηλώνει ότι εξακολουθεί να υπάρχει περιθώριο να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας, ιδίως με συστηματικότερες αξιολογήσεις και ολοκληρωμένες διαδρομές για τα άτομα που αναζητούν εργασία και αντιμετωπίζουν πολλαπλά εμπόδια στην εξεύρεσή της. Η εφαρμογή πολιτικών για την ενίσχυση της επανένταξης εργαζομένων που βρίσκονται σε μακροχρόνια αναρρωτική άδεια, ιδίως λόγω επαγγελματικής εξουθένωσης και κατάθλιψης (25 % των περιπτώσεων), και σήμερα υπερβαίνουν κατά πολύ τον αριθμό των ανέργων, θα είναι επίσης αναγκαία για την περαιτέρω αύξηση του ποσοστού απασχόλησης.

(34)

Όσον αφορά τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού και τις αναντιστοιχίες δεξιοτήτων, εκφράζονται ανησυχίες σχετικά με τις επιδόσεις, τη συμπεριληπτικότητα και την ισότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων, μεταξύ άλλων υπό το πρίσμα των υψηλών δημόσιων δαπανών για την εκπαίδευση. Το χάσμα στα εκπαιδευτικά αποτελέσματα συνδέεται στενά με το κοινωνικοοικονομικό και μεταναστευτικό υπόβαθρο των σπουδαστών και είναι από τα μεγαλύτερα στην Ένωση, γεγονός που οδηγεί σε ανισότητες στην εκπαίδευση. Η αύξηση της συνάφειας με την αγορά εργασίας και της ελκυστικότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης θα είναι καίριας σημασίας. Η ενίσχυση του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού με την παροχή καλύτερης κατάρτισης και συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης, καθώς και με την ανάπτυξη πιο ευέλικτων και ελκυστικών σταδιοδρομιών, θα συμβάλει στη μείωση της αυξανόμενης έλλειψης ειδικευμένων εκπαιδευτικών, η οποία ενδέχεται να αυξήσει περαιτέρω τις υφιστάμενες εκπαιδευτικές ανισότητες. Πρόσφατα ελήφθησαν ή σχεδιάζεται να ληφθούν ορισμένα μέτρα για την ενίσχυση του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού. Θα είναι ουσιαστικής σημασίας να συνεχιστεί και να παρακολουθείται η εφαρμογή των εν λόγω μέτρων και ο αντίκτυπός τους.

(35)

Περίπου το 70 % της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας του Βελγίου καλύπτεται από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Το 2021 το πετρέλαιο αποτελούσε το 45 % του ενεργειακού μείγματος του Βελγίου και το φυσικό αέριο το 23 %. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στο Βέλγιο μειώθηκε κατά 15 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, σύμφωνα με τον στόχο μείωσης του 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (17). Το Βέλγιο θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές του για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (18). Η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές αντιπροσώπευε μόνο το 13 % της τελικής κατανάλωσης ενέργειας το 2021. Το Βέλγιο θα πρέπει να αυξήσει σημαντικά τον στόχο του για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2030, ο οποίος επί του παρόντος είναι 17,5 % και θεωρείται μη φιλόδοξος στην αξιολόγηση της Επιτροπής του 2020, ώστε να αντικατοπτρίζει τους πιο φιλόδοξους στόχους της Ένωσης. Για να καλυφθεί η σχεδιαζόμενη μείωση της πυρηνικής ενέργειας και η προβλεπόμενη αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, η ενεργειακή απόδοση και το ποσοστό ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά. Ωστόσο, η ανάπτυξη χερσαίων αιολικών έργων και η σχετική επέκταση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας εξακολουθούν να παρεμποδίζονται σε μεγάλο βαθμό από τη χαμηλή δημόσια αποδοχή και τις μεγάλες καθυστερήσεις στις διαδικασίες αδειοδότησης, ιδίως λόγω των επαναλαμβανόμενων και χρονοβόρων διαδικασιών προσφυγής. Μπορούν να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη της χερσαίας αιολικής ενέργειας και η σχετική ενίσχυση του δικτύου. Ο χωροταξικός σχεδιασμός και η επανεξέταση των κανόνων για την ελάχιστη απόσταση των ανεμογεννητριών από αερολιμένες, ραντάρ και στρατιωτικές ζώνες θα μπορούσαν να απελευθερώσουν περισσότερο χώρο για την αιολική ενέργεια. Επιπλέον, η αδειοδότηση θα μπορούσε να διευκολυνθεί με τη χορήγηση καθεστώτος υπερισχύοντος δημόσιου συμφέροντος στα έργα αιολικής ενέργειας και υποδομών δικτύου και με την ταχύτερη διεκπεραίωση των προσφυγών. Η συμμετοχή των δήμων και των πολιτών σε έργα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα μπορούσε να αυξήσει την τοπική αποδοχή.

Η επέκταση της ηλιακής ενέργειας στέγης (εγκαταστάσεις τόσο μικρής όσο και μεγάλης κλίμακας) θα μπορούσε να τονωθεί περαιτέρω με την έγκριση μεταρρυθμίσεων οι οποίες θα προβλέπουν δεσμευτικές απαιτήσεις για μεγάλα δημόσια και εμπορικά κτίρια, κίνητρα για τους ιδιοκτήτες ακινήτων και νομικά πλαίσια που θα διευκολύνουν την κοινοχρησία ενέργειας. Επιπλέον, θα μπορούσε να προωθηθεί η αυτοκατανάλωση και η ευελιξία από την πλευρά της ζήτησης. Η προορατική ανάπτυξη πιο ολοκληρωμένων και συνεκτικών δεκαετών επενδυτικών σχεδίων για τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσε να αποτρέψει καθυστερήσεις στη σύνδεση νέων έργων αιολικής ενέργειας (και άλλων ανανεώσιμων πηγών), καθώς και τελικών χρηστών (αντλίες θερμότητας, σημεία φόρτισης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα), και θα πρέπει να προβλέπει την αναμενόμενη αύξηση της βιομηχανικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.

(36)

Περαιτέρω μεταρρυθμίσεις πολιτικής και πρόσθετες επενδύσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στους τομείς της ενέργειας, της βιομηχανίας, των κατασκευών και των μεταφορών θα συμβάλουν στη μείωση της μεγάλης συνολικής εξάρτησης του Βελγίου από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στη βιομηχανία θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί με τη βελτίωση των εθελοντικών συμφωνιών, την εισαγωγή σχεδίων εξοικονόμησης ενέργειας και απανθρακοποίησης για τους μεγαλύτερους χρήστες ορυκτών καυσίμων, την τόνωση του εξηλεκτρισμού και της ανάπτυξης βιομηχανικών αντλιών θερμότητας, καθώς και την περαιτέρω ενσωμάτωση μεθόδων κυκλικής παραγωγής. Το Βέλγιο ενδέχεται να μην επιτύχει τους στόχους του σχετικά με την ανακαίνιση και την ενεργειακή απόδοση για το 2030. Η πρόκληση της μείωσης της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων στα κτίρια εξακολουθεί να είναι σημαντική. Ως εκ τούτου, οι τρέχουσες επενδυτικές προσπάθειες για ενεργειακές ανακαινίσεις θα πρέπει να ενταθούν και να συμπληρωθούν με μεταρρυθμίσεις πολιτικής, όπως η απαγόρευση των ορυκτών καυσίμων σε νέα κτίρια, οι υποχρεωτικές ενεργειακά αποδοτικές ανακαινίσεις, η σταδιακή κατάργηση της θέρμανσης που βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα και η μετατόπιση των κινήτρων προς λύσεις θέρμανσης χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, όπως οι αντλίες θερμότητας και τα δίκτυα θερμότητας που τροφοδοτούνται με ανακτημένη και ανανεώσιμη ενέργεια. Αυτές θα πρέπει να συνδυαστούν με την προσαρμογή της εκπαίδευσης και κατάρτισης στις συναφείς αναδυόμενες πράσινες τεχνικές δεξιότητες και με τη διασφάλιση επαρκών και κατάλληλα ειδικευμένων τεχνικών και εργαζομένων στον κατασκευαστικό τομέα. Στις μεταφορές, το υψηλό ποσοστό της χρήσης ιδιωτικών αυτοκινήτων αντιπροσωπεύει μεγάλο μέρος της κατανάλωσης πετρελαίου στο Βέλγιο. Η προώθηση της ήπιας κινητικότητας (για παράδειγμα, χρήση ποδηλάτου και κοινόχρηστη κινητικότητα) και της χρήσης των δημόσιων μεταφορών θα συνέβαλε στη μείωση της χρήσης των ιδιωτικών αυτοκινήτων, σε συνδυασμό με το κόστος της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Το 2022 η ποδηλασία αυξήθηκε ως μέθοδος μετακίνησης από και προς την εργασία, ιδίως στη Φλάνδρα και τις Βρυξέλλες, χάρη στις συνεχείς επενδύσεις σε υποδομές ποδηλασίας, σε πρωτοβουλίες προώθησης και σε στοχευμένα κίνητρα. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει περιθώριο περαιτέρω ενθάρρυνσης αυτής της μορφής ήπιας κινητικότητας μέσω επενδύσεων σε υποδομές ποδηλασίας και στην οδική ασφάλεια των ποδηλατών. Η χρήση των δημόσιων μεταφορών δεν έχει ακόμη ανακάμψει πλήρως μετά την κρίση COVID-19 και θα μπορούσε να προωθηθεί περαιτέρω με βελτιώσεις στις προαστιακές και υπεραστικές υπηρεσίες, με επενδύσεις στην ανανέωση του στόλου και με μεγαλύτερη συχνότητα υπηρεσιών.

(37)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε διάφορα επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών μηχανικών και των χειριστών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής.

(38)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (19) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(39)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και απευθύνεται σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για το Βέλγιο, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης και της τρίτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Βουλγαρία δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες. Ως εκ τούτου, δεν απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 15 Οκτωβρίου 2021 η Βουλγαρία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 4 Μαΐου 2022 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Βουλγαρίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Βουλγαρία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 5 Μαΐου 2023 η Βουλγαρία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2023, σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Βουλγαρίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για τη Βουλγαρία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Βουλγαρίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Βουλγαρίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Βουλγαρίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Βουλγαρίας μειώθηκε από 3,9 % του ΑΕΠ το 2021 σε 2,8 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 23,9 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 22,9 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της Συνθήκης, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Βουλγαρίας, δεδομένου ότι το οικείο έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να υπερβεί το 3 % του ΑΕΠ το 2023. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Στη συνέχεια, η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023. Η Βουλγαρία θα πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός αυτό κατά τη συζήτηση και την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2023 και κατά την κατάρτιση του προϋπολογισμού για το 2024.

(13)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022 στα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλαμβάνονταν μειωμένοι συντελεστές φόρου προστιθέμενης αξίας για τη θέρμανση και το αέριο, καθώς και χαμηλότερος ειδικός φόρος κατανάλωσης για την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό και υγροποιημένο αέριο, ενώ στα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλαμβάνονταν επιδοτήσεις σε μη οικιακούς καταναλωτές και διαχειριστές συστημάτων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, σε νοικοκυριά για την κατανάλωση φυσικού αερίου, καθώς και σε εταιρείες τηλεθέρμανσης. Το κόστος των εν λόγω μέτρων αντισταθμίστηκε εν μέρει από νέους φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των παραγωγών και προμηθευτών ενέργειας, και συγκεκριμένα από έκτακτη εισφορά στις κρατικές επιχειρήσεις στον ενεργειακό τομέα. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 1,5 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2022, από 3,7 % το 2021.

(14)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στη Βουλγαρία (7) να ακολουθήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Επίσης, το Συμβούλιο συνέστησε στη Βουλγαρία να διατηρήσει υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(15)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν υποστηρικτικός, στο – 1,2 % του ΑΕΠ, όπως συνέστησε το Συμβούλιο. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Βουλγαρία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 0,8 % του ΑΕΠ το 2022 (0,9 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν επεκτατική συμβολή ύψους 0,5 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Επομένως, η Βουλγαρία διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε επεκτατική συμβολή ύψους 0,8 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Αυτή η επεκτατική συμβολή περιλάμβανε τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας (πρόσθετο καθαρό δημοσιονομικό κόστος ύψους 0,9 % του ΑΕΠ), καθώς και το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία (0,1 % του ΑΕΠ). Επομένως, η Βουλγαρία διατήρησε επαρκώς υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(16)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σύγκλισης 2023 είναι πιο ευνοϊκό από τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και μετέπειτα. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,8 % το 2023 και κατά 3,3 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ είναι χαμηλότερη, σε επίπεδο 1,5 % το 2023 και 2,4 % το 2024, κυρίως λόγω της αρνητικότερης παραδοχής όσον αφορά την εξέλιξη των αποθεμάτων στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής και παρά την ευνοϊκότερη προβολή όσον αφορά τις εξαγωγές και τις εισαγωγές το 2023. Για το 2024 η χαμηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής οφείλεται κυρίως στις μεγάλες αρνητικές διαφορές στη συμβολή της ιδιωτικής κατανάλωσης, των επενδύσεων και των εξαγωγών.

(17)

Στο οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα αυξηθεί στο 6,1 % του ΑΕΠ το 2023. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, η αύξηση του ελλείμματος το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως τα μέτρα που θεσπίστηκαν για την αύξηση των συντάξεων και των μισθών, τον αντίκτυπο της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των συντάξεων στον πληθωρισμό και τον μέσο μισθό, τις υψηλότερες δαπάνες για την κοινωνική πολιτική, την πολιτική στον τομέα της υγείας και την εκπαιδευτική πολιτική, καθώς και τις υψηλότερες εθνικές δαπάνες για δημόσιες επενδύσεις. Το πρόγραμμα δεν περιλαμβάνει άλλη αλλαγή πολιτικής ή άλλα μέτρα εξυγίανσης, δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός του 2023 που ενδέχεται να περιλαμβάνει τέτοια μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής δεν είχε εγκριθεί κατά τον χρόνο υποβολής του προγράμματος σύγκλισης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από το 22,9 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 26,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 4,8 % του ΑΕΠ για το 2023. Το έλλειμμα αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σύγκλισης 2023, κυρίως λόγω των χαμηλότερων απ’ ό,τι αναμενόταν δημόσιων επενδύσεων και των υψηλότερων εσόδων τόσο από φόρους όσο και από την Ένωση. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 25 % στο τέλος του 2023. Η διαφορά οφείλεται στο χαμηλότερο προβλεπόμενο έλλειμμα και στις διαφορετικές παραδοχές σχετικά με την υλοποίηση του μηχανισμού και τις πληρωμές από αυτόν.

(18)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, συγκεκριμένα: επιδοτήσεις σε μη οικιακούς καταναλωτές. Το κόστος των εν λόγω μέτρων εξακολουθεί να αντισταθμίζεται εν μέρει από φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των προμηθευτών ενέργειας, και συγκεκριμένα από την εισφορά αλληλεγγύης βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1854 (10) του Συμβουλίου. Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 0,8 % του ΑΕΠ το 2023 (11). Τα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με τη σταδιακή κατάργηση προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 1,0 % του ΑΕΠ.

(19)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022 (12), το Συμβούλιο συνέστησε στη Βουλγαρία να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (13), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Βουλγαρία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στη Βουλγαρία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(20)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι επεκτατικός (– 3,1 % του ΑΕΠ), σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε επεκτατικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (– 1,2 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 1,9 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Η επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν οφείλεται στη στοχευμένη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, καθώς και των ατόμων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Η Βουλγαρία προβλέπεται να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, καθώς και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλα ταμεία της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 1,9 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας (14).

(21)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 4,7 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τα υψηλότερα έσοδα από την Ένωση και τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023 ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί σε 30,7 % στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 4,8 % του ΑΕΠ το 2024. Αυτό συνάδει σε γενικές γραμμές με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σύγκλισης 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 28,1 % στο τέλος του 2024.

(22)

Το πρόγραμμα σύγκλισης 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των περισσότερων μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας έως το 2024. Επί του παρόντος, η Επιτροπή στηρίζεται στην παραδοχή ότι το καθαρό κόστος των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας θα ανέλθει σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2024 έναντι 0,8 % του ΑΕΠ το 2023. Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Τα μέτρα στήριξης στον τομέα της ενέργειας που σχεδιάζεται επί του παρόντος να παραμείνουν σε ισχύ το 2024 δεν φαίνεται να στοχεύουν σε ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις. Δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης.

(23)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου με 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (15). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της ανάγκης να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,5 % του ΑΕΠ, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (16) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 4,6 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 0,8 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Με βάση τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών κάτω από τον συνιστώμενο μέγιστο ρυθμό αύξησης για το 2024. Επιπλέον, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών το 2023 δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Εάν αυτό επιβεβαιωθεί, θα ήταν σκόπιμη η χαμηλότερη αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών το 2024.

(24)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 5,4 % το 2024, ποσοστό υψηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό ανάπτυξης. Η προσαρμογή που προβλέπεται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής είναι μικρότερη από την εξοικονόμηση από την πλήρη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας. Αυτό οφείλεται κυρίως στον ετησιοποιημένο αντίκτυπο που έχουν οι αυξήσεις των συντάξεων και οι σχεδιαζόμενες αυξήσεις σε ορισμένους μισθούς του δημόσιου τομέα, ο οποίος αντισταθμίζει και με το παραπάνω τον θετικό αντίκτυπο της σταδιακής κατάργησης των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας.

(25)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν από 4 % του ΑΕΠ το 2023 σε 4,6 % του ΑΕΠ το 2024. Η αύξηση των επενδύσεων αντικατοπτρίζει υψηλότερες εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από την Ένωση, ιδίως μέσω του μηχανισμού.

(26)

Το πρόγραμμα σύγκλισης 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να αυξηθεί σταδιακά σε 4,9 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 5 % έως το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης δεν προβλέπεται να επανέλθει σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από 30,7 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 37,1 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(27)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Βουλγαρίας βρίσκεται σε εξέλιξη, αν και με αυξημένο κίνδυνο να υπάρξουν καθυστερήσεις. Η Βουλγαρία υπέβαλε μία αίτηση πληρωμής, η οποία αντιστοιχούσε σε 22 ορόσημα και στόχους του σχεδίου και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 1,37 δισ. EUR. Το υψηλό επίπεδο κυβερνητικής αστάθειας είχε ως αποτέλεσμα καθυστερήσεις σε βασικές νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, όπως αυτές που αφορούν τις δημόσιες συμβάσεις, την καταπολέμηση της διαφθοράς και τη λογοδοσία του γενικού εισαγγελέα. Η έλλειψη πολιτικής σταθερότητας και διοικητικής ικανότητας οδήγησε επίσης σε επιβράδυνση των εργασιών υλοποίησης αρκετών σημαντικών επενδύσεων στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, καθώς και στην αμφισβήτηση βασικών πτυχών του σχεδίου, συγκεκριμένα όσον αφορά την απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα. Η δεύτερη αίτηση πληρωμής έχει καθυστερήσει και προβλέπεται πλέον για τον Σεπτέμβριο του 2023. Ωστόσο, υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να μην έχουν εκπληρωθεί κατά τον χρόνο υποβολής αρκετά ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με βασικές μεταρρυθμίσεις. Οι εργασίες για την προσθήκη του σχεδίου και το κεφάλαιο για το REPowerEU βρίσκονται σε εξέλιξη. Το χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση των εν λόγω εργασιών είναι ακόμη ασαφές λόγω της πολιτικής κατάστασης. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Βουλγαρίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(28)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Βουλγαρίας το 2022, εκτός από την προτεραιότητα που αφορά το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για να μετριαστούν οι επιπτώσεις της μετάβασης των περιφερειών εξόρυξης άνθρακα. Η έγκριση και ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στη Βουλγαρία.

(29)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Βουλγαρία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την απανθρακοποίηση της οικονομίας και της παραγωγής καθαρής ενέργειας.

(30)

Η Βουλγαρία εξακολουθεί να διαθέτει την οικονομία υψηλότερης έντασης άνθρακα στην Ένωση, καθώς η ένταση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είναι υπερτετραπλάσια από τον μέσο όρο της Ένωσης. Το ποσοστό των ορυκτών καυσίμων στο ενεργειακό μείγμα της Βουλγαρίας το 2021 ήταν 63 %, ενώ ο άνθρακας αντιπροσώπευε το 26 %, η πυρηνική ενέργεια το 22 % και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το 15 %, ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ένωσης όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (18 %). Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Βουλγαρίας περιλαμβάνει μεταρρύθμιση του στρατηγικού πλαισίου για την απανθρακοποίηση της οικονομίας, ιδίως του ενεργειακού τομέα. Εν προκειμένω περιλαμβάνεται η κατάρτιση σεναρίων και συστάσεων από την Επιτροπή Ενεργειακής Μετάβασης και η επακόλουθη έγκριση χάρτη πορείας προς την κλιματική ουδετερότητα από την Εθνοσυνέλευση, με τελική ημερομηνία για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα/λιγνίτη το αργότερο έως το 2038. Μολονότι η Επιτροπή Ενεργειακής Μετάβασης συστάθηκε το 2022, η έκθεση σύστασής της έχει καθυστερήσει. Επιπλέον, τον Ιανουάριο του 2023 η Εθνοσυνέλευση ενέκρινε ψήφισμα που υποχρεώνει την κυβέρνηση να επαναδιαπραγματευτεί τις δεσμεύσεις της Βουλγαρίας όσον αφορά την απανθρακοποίηση, συμπεριλαμβανομένης μιας επένδυσης στην αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, στο πλαίσιο του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(31)

Η Βουλγαρία έχει επιδείξει υψηλό επίπεδο ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο απέναντι σε δύσκολες συνθήκες, ιδίως δεδομένου ότι ο εφοδιασμός της με αέριο από τη Ρωσία διακόπηκε λίγο μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Η Βουλγαρία μπόρεσε να εξασφαλίσει βραχυπρόθεσμες συμβάσεις για παραδόσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) μέσω της Ελλάδας. Ο Διασυνδετήριος Αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB) άρχισε να λειτουργεί τον Οκτώβριο του 2022. Έτσι η Βουλγαρία μπόρεσε να παραλάβει το σύνολο των συμβατικών προμηθειών από το Αζερμπαϊτζάν (1 bcm/έτος, που καλύπτει περίπου το 30 % της εγχώριας κατανάλωσης). Το ποσοστό του αερίου στο ενεργειακό μείγμα ήταν 14 %, χαμηλότερο του μέσου όρου της Ένωσης (23 %). Η βιομηχανία παραμένει ο μεγαλύτερος καταναλωτής αερίου, με ποσοστό 42 %, συμπεριλαμβανομένων των μη ενεργειακών χρήσεων. Τα συστήματα τηλεθέρμανσης στις μεγάλες πόλεις Σόφια και Φιλιππούπολη βασίζονται στο φυσικό αέριο και αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο της συνολικής κατανάλωσης φυσικού αερίου της Βουλγαρίας. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στη Βουλγαρία μειώθηκε κατά 22 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (17). Η Βουλγαρία ενθαρρύνεται να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (18).

(32)

Όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Βουλγαρία δεν έχει ακόμη άρει τα εμπόδια για τις εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη σύνδεσή τους με το δίκτυο, στο πλαίσιο δέσμευσης βάσει του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Τον Ιανουάριο του 2023, η Επιτροπή παρέπεμψε τη Βουλγαρία στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με το άρθρο 260 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επειδή δεν μετέφερε στο εθνικό δίκαιο την οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (19). Η μεγαλύτερη έμφαση στην αποθήκευση ενέργειας θα συμβάλει στην επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε κλίμακα δικτύου στη Βουλγαρία. Επιπλέον, η βελτίωση της διαχείρισης του δικτύου ώστε να καταστεί πιο ευέλικτη θα μπορούσε να διευκολύνει την ενσωμάτωση πρόσθετων εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ταυτόχρονα, η Βουλγαρία θα πρέπει να συνεχίσει να αναπτύσσει ενεργειακές διασυνδέσεις με επαρκή δυναμικότητα με γειτονικές χώρες. Οι επενδύσεις σε υποδομές ορυκτών καυσίμων πρέπει να περιορίζονται στις απολύτως αναγκαίες και να σχεδιάζονται έτσι ώστε να είναι ανθεκτικές στις μελλοντικές εξελίξεις, προκειμένου να αποφεύγεται ο εγκλωβισμός σε τεχνολογίες που δεν συνάδουν με τους κλιματικούς στόχους ή αυξάνουν το κόστος της ενεργειακής μετάβασης.

(33)

Το βουλγαρικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει επενδύσεις ύψους άνω του 1 δισ. EUR που αποσκοπούν στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης τόσο στα δημόσια όσο και στα ιδιωτικά κτίρια, ενώ δρομολογούνται προσκλήσεις υποβολής αιτήσεων για την υλοποίηση έργων επιτόπου. Η σύσταση του εθνικού ταμείου απανθρακοποίησης, η οποία αναμένεται το 2023, είναι ζωτικής σημασίας για να επιτευχθεί η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Βουλγαρίας για την ανακαίνιση του κτιριακού της αποθέματος, σε συνδυασμό με την προσέλκυση περισσότερων ιδιωτικών επενδύσεων μέσω της προσαρμογής της προσέγγισής της στα προγράμματα ανακαίνισης. Απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες για τη διαρθρωτική αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, ιδίως μέσω ειδικών προγραμμάτων και τεχνικής και διοικητικής βοήθειας, ώστε να αντικατοπτρίζονται οι ανάγκες των ευπαθών ομάδων. Προκειμένου η Βουλγαρία να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της δέσμης μέτρων Fit for 55, θα χρειαστεί μεγαλύτερη φιλοδοξία για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την αύξηση των στόχων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση.

(34)

Μεταξύ 2005 και 2021, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις εγχώριες μεταφορές εκτός της αεροπορίας αυξήθηκαν κατά 19,5 % στη Βουλγαρία, ενώ μειώθηκαν κατά 7,5 % στην Ένωση κατά μέσο όρο. Περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της χώρας προέρχεται από τον εν λόγω τομέα. Η διείσδυση των επιβατικών αυτοκινήτων μηδενικών εκπομπών είναι χαμηλή, όπως και η πυκνότητα των δημόσιων σημείων ηλεκτρικής φόρτισης στη Βουλγαρία. Η ανάπτυξη του βουλγαρικού τμήματος του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών αντιμετωπίζει καθυστερήσεις, ιδίως όσον αφορά τις σιδηροδρομικές υποδομές: το γεγονός αυτό εμποδίζει την πολυτροπικότητα και τις δυνατότητες βελτίωσης της αποδοτικότητας και της βιωσιμότητας των μεταφορών. Η ατμοσφαιρική ρύπανση συνιστά σημαντικό κίνδυνο για την υγεία του πληθυσμού της Βουλγαρίας.

(35)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στη Βουλγαρία για ορισμένα επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση (20). Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ διέθεσε 152 εκατ. EUR για μέτρα προώθησης πράσινων δεξιοτήτων και θέσεων εργασίας για την περίοδο 2021-2027. Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης παρέχει επίσης τη δυνατότητα να αντιμετωπιστεί η κοινωνική διάσταση της πράσινης μετάβασης για τις τρεις επιλέξιμες περιφέρειες της χώρας.

(36)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σύγκλισης 2023 και η γνώμη του (21) αποτυπώνεται στις συστάσεις 1, 2 και 3,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Τσεχία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Την 1η Ιουνίου 2021 η Τσεχία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 8 Σεπτεμβρίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Τσεχίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Τσεχία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 13 Απριλίου 2023 η Τσεχία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και, στις 28 Απριλίου 2023, το οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2023, σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Τσεχίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για την Τσεχία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Τσεχίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Τσεχίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Τσεχίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για την Τσεχία και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Τσεχία δεν αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα των τιμών και τις τιμές των κατοικιών, αλλά πιθανώς να περιοριστούν στο μέλλον, καθώς το χρέος των νοικοκυριών είναι συγκρατημένο και ο πληθωρισμός αναμένεται να επιβραδυνθεί πολύ ταχύτερα από τον μέσο όρο στην Ένωση. Η οικονομία επηρεάστηκε έντονα από τον κλυδωνισμό των τιμών της ενέργειας, καθώς ο πληθωρισμός αυξήθηκε με ταχείς ρυθμούς. Ο χαλαρός δημοσιονομικός προσανατολισμός μετά την πανδημία της COVID-19 συνέβαλε επίσης στην επιτάχυνση του πληθωρισμού. Μολονότι οι συνολικές πιέσεις στις τιμές παραμένουν υψηλές, η ανταγωνιστικότητα των τιμών προβλέπεται να ανακάμψει εν μέρει εν μέσω μείωσης των τιμών της ενέργειας και δεν υπάρχουν άμεσες προκλήσεις εξωτερικής βιωσιμότητας. Ο πληθωρισμός αναμένεται να επιβραδυνθεί πολύ ταχύτερα από τον μέσο όρο στην Ένωση. Ωστόσο, εάν ο πληθωρισμός συνεχιστεί, αυτό θα μπορούσε να ενέχει ορισμένους κινδύνους για την ανταγωνιστικότητα της Τσεχίας. Η πρόσφατη επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών απαιτεί στενή περαιτέρω παρακολούθηση. Τα τελευταία έτη, η ζήτηση κατοικιών αυξήθηκε έντονα, ωθούμενη από τα χαμηλά επιτόκια, τη μεγάλη αύξηση των εισοδημάτων και τα χαλαρά μακροπροληπτικά μέτρα, χωρίς η προσφορά κατοικιών να συμβαδίζει. Οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν εντονότερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά άρχισαν να μετριάζονται στα μέσα του 2022 εν μέσω υψηλότερων επιτοκίων και αυστηρότερων όρων δανειοδότησης. Ωστόσο, ο κίνδυνος σημαντικής διόρθωσης των τιμών των κατοικιών φαίνεται να είναι χαμηλός, το χρέος των νοικοκυριών είναι συγκρατημένο και ο τραπεζικός τομέας υγιής. Παρ’ όλα αυτά, η συνεχιζόμενη περιορισμένη ανταπόκριση από την πλευρά της προσφοράς μεσοπρόθεσμα θα εξακολουθήσει να αυξάνει τις τιμές. Απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες για τη συγκράτηση του πληθωρισμού. Η ταχεία μείωση του πληθωρισμού απαιτεί έντονη επιβράδυνση της αύξησης της ζήτησης, η οποία με τη σειρά της μπορεί να επιτευχθεί με επαρκώς αυστηρή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Τσεχίας μειώθηκε από 5,1 % του ΑΕΠ το 2021 σε 3,6 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης αυξήθηκε από 42,0 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 44,1 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της Συνθήκης, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Τσεχίας, δεδομένου ότι το οικείο έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2022 υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Στη συνέχεια, η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023. Η Τσεχία θα πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2023 και κατά την κατάρτιση του προϋπολογισμού για το 2024.

(14)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022 τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν τη μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωσης στη βενζίνη και το ντίζελ, την κατάργηση του οδικού τέλους για τις επιχειρήσεις και τη μείωση της επιβάρυνσης για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές που καταβάλλουν οι τελικοί χρήστες· ενώ τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν εφάπαξ συνεισφορά στους λογαριασμούς ενέργειας («τιμολόγιο εξοικονόμησης»), στήριξη της βιομηχανίας που πλήττεται από τις υψηλές τιμές της ενέργειας και ένα εφάπαξ επίδομα για τα παιδιά. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 0,7 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,3 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022, από 2,0 % το 2021.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στην Τσεχία (7) να διατηρήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν σε γενικές γραμμές ουδέτερος, στο – 0,1 % του ΑΕΠ, όπως συνέστησε το Συμβούλιο. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Τσεχία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη, μεταξύ άλλων, με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης ανήλθαν στο 1,1 % του ΑΕΠ το 2022 (1,1 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε συσταλτική συμβολή ύψους 0,3 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Επομένως, η Τσεχία διατήρησε επαρκώς υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών. Ως εκ τούτου, η Τσεχία διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σύγκλισης 2023 είναι σύμφωνο με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,1 % το 2023 και κατά 3,0 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπεται παρόμοια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,2 % το 2023 και κατά 2,6 % το 2024.

(18)

Στο οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί στο 3,5 % του ΑΕΠ το 2023. Η οριακή μείωση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως τις υψηλότερες δαπάνες, όπως επιδοτήσεις που σχετίζονται με τα μέτρα στήριξης στον τομέα της ενέργειας, ή τον υψηλότερο ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου, που αντισταθμίζονται από τη χαμηλότερη αύξηση άλλων στοιχείων δαπανών και τα υψηλότερα έσοδα από ταμεία της Ένωσης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από το 44,1 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 43,5 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 3,6 % του ΑΕΠ για το 2023. Αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σύγκλισης 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 42,9 % στο τέλος του 2023. Η διαφορά οφείλεται στην υψηλότερη, σύμφωνα με τις προβλέψεις, αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022 (συγκεκριμένα: μείωση της επιβάρυνσης για την ανανεώσιμη ενέργεια που καταβάλλουν οι τελικοί χρήστες και μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωσης στο ντίζελ) και νέα μέτρα όπως η επιβολή ανώτατου ορίου στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και του αερίου και η στήριξη στον τομέα της θέρμανσης. Το κόστος των μέτρων αυτών αντισταθμίζεται εν μέρει από φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των προμηθευτών ενέργειας, δηλαδή από μια εισφορά που καταβάλλουν οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας επί των εσόδων τα οποία υπερβαίνουν ένα ορισμένο επίπεδο τιμών και από έναν φόρο επί των απροσδόκητων κερδών για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου, στην εξόρυξη ορυκτών καυσίμων και στους τομείς των καυσίμων και των πετροχημικών προϊόντων. Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 1,3 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,2 % του ΑΕΠ το 2022). Το δημοσιονομικό κόστος της παροχής προσωρινής προστασίας σ εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία προβλέπεται να μειωθεί κατά 0,1 εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2022.

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022, το Συμβούλιο συνέστησε στην Τσεχία να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η Τσεχία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Τσεχία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι συσταλτικός (+ 1,4 % του ΑΕΠ), σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε σε γενικές γραμμές ουδέτερος δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (– 0,1 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 1,2 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το μειωμένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,1 % του ΑΕΠ. Περιλαμβάνεται επίσης το χαμηλότερο κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία (κατά 0,1 % του ΑΕΠ). Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 1,6 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν συσταλτική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,5 εκατοστιαίας μονάδας (13). Επομένως, η Τσεχία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ δεν προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης των δημόσιων κτιρίων ή επενδύσεις στις σιδηροδρομικές ή ψηφιακές υπηρεσίες, οι οποίες χρηματοδοτούνται εν μέρει από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 2,9 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας με αποτέλεσμα χαμηλότερες επιδοτήσεις, καθώς και τη χαμηλότερη αύξηση των κοινωνικών παροχών σε σύγκριση με την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023 ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί σε 44,0 % στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 3,0 % του ΑΕΠ το 2024. Αυτό συνάδει σε γενικές γραμμές με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σύγκλισης 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 43,1 % στο τέλος του 2024.

(23)

Το πρόγραμμα σύγκλισης 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των περισσότερων μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας το 2024. Επί του παρόντος, η Επιτροπή στηρίζεται στην παραδοχή ότι το καθαρό κόστος των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας θα ανέλθει σε 0,0 % του ΑΕΠ το 2024 έναντι 1,3 % του ΑΕΠ το 2023. Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (14). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της ανάγκης να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,5 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (15) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 6,0 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Αυτό θα συμβάλει επίσης στη μείωση του δομικού πληθωρισμού, ο οποίος είναι πολύ υψηλότερος από τον μέσο όρο της Ένωσης και θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλειες ανταγωνιστικότητας, εάν συνεχιστεί. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 1,3 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών κάτω από τον συνιστώμενο μέγιστο ρυθμό αύξησης για το 2024.

(25)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 3,0 % το 2024, ποσοστό χαμηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό ανάπτυξης.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να μειωθούν από 4,9 % του ΑΕΠ το 2023 σε 4,4 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση των επενδύσεων αντικατοπτρίζει τη μείωση των εθνικά χρηματοδοτούμενων επενδύσεων και των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από την Ένωση, πέραν του μηχανισμού.

(27)

Το πρόγραμμα σύγκλισης 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σταδιακά σε 2,4 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 2,2 % έως το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να μειωθεί σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ το 2024. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από 44,0 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 45,0 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(28)

Η Τσεχία αντιμετωπίζει κινδύνους δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Μια σειρά δημοσιονομικών μέτρων με μόνιμες επιπτώσεις τα οποία ελήφθησαν την τελευταία τριετία, μεταξύ των οποίων η μείωση της βάσης του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων και αρκετές τιμαριθμικές αναπροσαρμογές των δαπανών κοινωνικής ασφάλισης πάνω από το ελάχιστο που προβλέπει ο νόμος, είχαν ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου. Ασκείται επιπλέον πίεση στη δημοσιονομική βιωσιμότητα μεσο-μακροπρόθεσμα λόγω της αύξησης του κόστους το οποίο συνεπάγεται η γήρανση του πληθυσμού. Ο προβλεπόμενος διπλασιασμός του δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων (16) και η θέσπιση ανώτατου ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης μετά το 2030 αναμένεται να οδηγήσουν σε αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών από 8,8 % του ΑΕΠ το 2030 σε 11,4 % έως το 2050. Επιπλέον, οι δημόσιες δαπάνες για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τη μακροχρόνια περίθαλψη προβλέπεται να αυξηθούν κατά 0,9 και 1,7 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, αντίστοιχα, έως το 2070 λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Πιθανά μέτρα για την αντιμετώπιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μακροπρόθεσμα είναι, μεταξύ άλλων, η προσαρμογή της ηλικίας συνταξιοδότησης σύμφωνα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, η παροχή κινήτρων για την αύξηση των ποσοστών συμμετοχής των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, ο περιορισμός των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, η προσαρμογή των ποσοστών τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των συντάξεων και η αύξηση της προσφοράς εργασίας, ώστε να διασφαλιστούν με αυτόν τον τρόπο υψηλότερα έσοδα για το συνταξιοδοτικό σύστημα.

(29)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Τσεχίας βρίσκεται σε εξέλιξη, αν και με κίνδυνο να υπάρξουν ορισμένες καθυστερήσεις. Η Τσεχία υπέβαλε μία αίτηση πληρωμής, η οποία αντιστοιχούσε σε 37 ορόσημα και στόχους του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους περίπου 928 εκατ. EUR. Απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις της διοικητικής ικανότητας και ιεράρχηση των βασικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων προκειμένου να διασφαλιστεί η έγκαιρη εφαρμογή του σχεδίου. Το σχέδιο αναμένεται να αναθεωρηθεί το 2023 με προσθήκες, ώστε να καλυφθεί το νέο κεφάλαιο για το REPowerEU και να συμπεριληφθεί η αύξηση της μη επιστρεπτέας στήριξης. Σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στις 30 Μαρτίου 2023 η Τσεχία εξέφρασε την πρόθεσή της να ζητήσει πρόσθετη δανειακή στήριξη ύψους έως και 11 δισ. EUR στο πλαίσιο του μηχανισμού. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Τσεχίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(30)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Τσεχίας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στην Τσεχία.

(31)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Τσεχία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με τη στέγαση, την ενεργειακή πολιτική και την πράσινη μετάβαση.

(32)

Η οικονομική προσιτότητα της στέγασης στην Τσεχία ήταν από τις χαμηλότερες στην Ένωση την τελευταία πενταετία, με μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιφερειών. Η μεγάλη αύξηση των τιμών των κατοικιών κατέστησε δύσκολη την αγορά ακινήτων για τις ομάδες μεσαίου εισοδήματος. Έτσι τροφοδοτήθηκε η ζήτηση για ενοικίαση ακινήτων, που με τη σειρά της τα κατέστησε λιγότερο οικονομικά προσιτά. Επιπλέον, το χαμηλό απόθεμα κοινωνικών κατοικιών δεν μπορεί να καλύψει τη ζήτηση όλων των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα και των ευάλωτων νοικοκυριών (αντιπροσώπευε το 0,4 % του συνολικού αποθέματος κατοικιών το 2020 έναντι 7-8 % κατά μέσο όρο στην Ένωση (17)), και τα υφιστάμενα στεγαστικά επιδόματα δεν αξιοποιούνται επαρκώς, εν μέρει λόγω διοικητικού φόρτου, στίγματος και έλλειψης ενημέρωσης. Ως εκ τούτου, ο αριθμός των οικογενειών που έχουν ανάγκη στέγασης αυξάνεται τα τελευταία έτη, γεγονός που συνεπάγεται αύξηση του κόστους για τον δημόσιο προϋπολογισμό και το σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Η πανδημία COVID-19 και η εισροή ατόμων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν επιδεινώσει περαιτέρω αυτές τις προϋπάρχουσες προκλήσεις. Η χρηματοδότηση από την πολιτική συνοχής εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πηγή πιλοτικής υλοποίησης και χρηματοδότησης επενδύσεων στον τομέα της κοινωνικής στέγασης, συμβάλλοντας έτσι στην κοινωνική προστασία και ένταξη. Ωστόσο, απαιτούνται και άλλες πηγές χρηματοδότησης για να βελτιωθεί σημαντικά η κατάσταση. Η Τσεχία δεν διαθέτει νομοθεσία και ολοκληρωμένο πλαίσιο για την κοινωνική στέγαση, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον συντονισμό των κατακερματισμένων πολιτικών στέγασης και τον καθορισμό αρμοδιοτήτων μεταξύ των εθνικών και των περιφερειακών φορέων. Η σταθερή και βιώσιμη χρηματοδότηση από εθνικές πηγές, σε συνδυασμό με τη θέσπιση κινήτρων για ενοικίαση κατοικιών ή συνεταιριστική στέγαση, θα συμβάλει στην αύξηση της προσφοράς οικονομικά προσιτής στέγασης και θα διασφαλίσει τη συνέχεια και την κλιμάκωση των προσπαθειών αυτών. Ο αποτελεσματικός συντονισμός θα είναι ζωτικής σημασίας για την αύξηση της προσφοράς κατοικιών, την ανακατασκευή και ανακαίνιση των υφιστάμενων κατοικιών και την αξιοποίηση των κενών κατοικιών.

(33)

Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία η Τσεχία αντέδρασε στη μεγάλη εξάρτησή της από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία με τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού της με αέριο. Για παράδειγμα, από την πλήρη εξάρτησή της από τον εφοδιασμό με ρωσικό αέριο, η Τσεχία στράφηκε κυρίως στη χρήση διαφοροποιημένου εφοδιασμού με αέριο από τη Νορβηγία και στις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ). Ωστόσο, η χώρα δεν σημείωσε μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, με αποτέλεσμα να είναι εκτεθειμένη σε υψηλό κίνδυνο διαταραχής του εφοδιασμού και αύξησης των τιμών, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις για τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Τσεχία μειώθηκε κατά 17 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα 5 έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 %. Η Τσεχία θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (18).

(34)

Η ανάπτυξη της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Τσεχία παρεμποδίζεται κυρίως από κανονιστικούς περιορισμούς, διαδικασίες αδειοδότησης και την περιορισμένη δυναμικότητα του δικτύου διανομής. Η Τσεχία έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την αντιμετώπιση ορισμένων κανονιστικών προκλήσεων, όπως η κατάργηση της ανάγκης λήψης άδειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και οικοδομικής άδειας για μικρότερα φωτοβολταϊκά (έως 50 kWp), καθώς και η πραγματοποίηση κανονιστικών αλλαγών για τη διευκόλυνση της εγκατάστασης. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να ενισχυθούν οι ενεργειακές κοινότητες και οι αυτοκαταναλωτές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, να καθιερωθεί υπηρεσία μίας στάσης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να καθοριστούν περιοχές πρώτης επιλογής για να τονωθεί η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με την ενθάρρυνση της επέκτασης του δικτύου και της ευελιξίας του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας (όπως η απόκριση ζήτησης ή η αποθήκευση). Η εγκατάσταση μικρών συστημάτων και συστημάτων έξυπνης μέτρησης θα είναι καίριας σημασίας. Οι κανονιστικές μεταρρυθμίσεις όσον αφορά τα δίκτυα θα πρέπει να συνοδεύονται από επενδύσεις για την επέκταση της δυναμικότητας των δικτύων, την παροχή κινήτρων για ευελιξία και την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επιπλέον, η Τσεχία διαθέτει ισχυρό βιομηχανικό δυναμικό για την κατασκευή πράσινων τεχνολογιών και θα μπορούσε να επιταχύνει τις επενδύσεις στην ανάπτυξη και την κλιμάκωση λύσεων φιλικών προς το κλίμα και λύσεων απανθρακοποίησης, προκειμένου να επιτύχει μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050.

(35)

Η αύξηση των τιμών της ενέργειας λόγω του ρωσικού επιθετικού πολέμου κατά της Ουκρανίας ανέδειξε την ανάγκη να βελτιωθεί η ενεργειακή απόδοση του τσεχικού κτιριακού αποθέματος και να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή φτώχεια. Η Τσεχία ανταποκρίθηκε δρομολογώντας προγράμματα για κατοικίες και παρέχοντας βοήθεια σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση, καθιστώντας την πιο προσβάσιμη. Αυτό είναι δυνατό με τη διευκόλυνση της διοικητικής πρόσβασης σε επιδοτήσεις τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τη βιομηχανία, μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης ικανοτήτων και δεξιοτήτων στις δημόσιες αρχές. Απαιτούνται επίσης ενημερωτικές εκστρατείες και ειδικές συμβουλευτικές υπηρεσίες σε ολόκληρη τη χώρα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο πληθυσμός έχει επίγνωση των αναγκών και των οφελών που συνδέονται με τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και να διευκολυνθούν τα άτομα και η βιομηχανία όσον αφορά την πρόσβαση σε επιδοτήσεις. Επιπλέον, η Τσεχία πρέπει να επιταχύνει την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση των εργαζομένων που δεν διαθέτουν επί του παρόντος τις απαιτούμενες δεξιότητες για ανακαινίσεις κτιρίων.

(36)

Η μείωση της έκθεσης της Τσεχίας σε ορυκτά καύσιμα μπορεί επίσης να επιτευχθεί με τη μετάβαση σε σιδηροδρομικές μεταφορές μηδενικών εκπομπών και σε άλλες μορφές κινητικότητας μηδενικών εκπομπών. Ωστόσο, ήταν ανεπαρκής η ανάπτυξη οχημάτων μηδενικών εκπομπών και μελλοντοστρεφών υποδομών φόρτισης και ανεφοδιασμού υψηλής χωρητικότητας. Από κανονιστική άποψη, η αναθεώρηση του εθνικού σχεδίου δράσης για την καθαρή κινητικότητα και οι συναφείς κανονιστικές αλλαγές αναμένεται να αποτελέσουν την αφετηρία για τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών και την άρση των εμποδίων στη μετάβαση στην κινητικότητα μηδενικών εκπομπών.

(37)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην Τσεχία για επτά επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες συναφείς με την πράσινη μετάβαση (π.χ. υδραυλικοί, εγκαταστάτες σωληνώσεων, ηλεκτρολόγοι και ηλεκτρολόγοι μηχανικοί) (19).

(38)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σύγκλισης 2023 και η γνώμη (20) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Δανία δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες. Ως εκ τούτου, δεν απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 30 Απριλίου 2021 η Δανία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 6 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Δανίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Δανία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Την 1η Μαΐου 2023 η Δανία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Δανίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Δεδομένου ότι η Δανία δεν υπέβαλε εγκαίρως το οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2023, η Επιτροπή δεν μπόρεσε να το αξιολογήσει.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για τη Δανία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Δανίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Δανίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Δανίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης της Δανίας μειώθηκε από 3,6 % του ΑΕΠ το 2021 σε 3,3 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 36,7 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 30,1 % στο τέλος του 2022.

(13)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022 τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν μείωση της εισφοράς στην ηλεκτρική ενέργεια, ενώ τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν κοινωνικές παροχές που στόχευαν σε νοικοκυριά χαμηλότερου εισοδήματος για την αντιστάθμιση του υψηλού ενεργειακού κόστους. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 0,1 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,0 % του ΑΕΠ το 2022, από 4,0 % το 2021.

(14)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στη Δανία (7) να διατηρήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(15)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν συσταλτικός, στο 0,6 % του ΑΕΠ, όπως άρμοζε σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Δανία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης ανήλθαν στο 0,3 % του ΑΕΠ το 2022 (0,3 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν συσταλτική συμβολή ύψους 0,2 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Επομένως, η Δανία δεν διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε συσταλτική συμβολή ύψους 0,7 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Επομένως, η Δανία διατήρησε επαρκώς υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(16)

Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπεται αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,3 % το 2023 και κατά 1,5 % το 2024.

(17)

Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπεται δημόσιο πλεόνασμα ύψους 2,3 % του ΑΕΠ για το 2023 και δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ ύψους 30,1 % στο τέλος του 2023.

(18)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, ιδίως ορισμένες κοινωνικές παροχές που απευθύνονται σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, και νέα μέτρα, όπως η προσωρινά χαμηλότερη εισφορά στην ηλεκτρική ενέργεια. Το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 0,3 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και δεν διατηρούν το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,1 % του ΑΕΠ το 2022).

(19)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022, το Συμβούλιο συνέστησε στη Δανία να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η Δανία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στη Δανία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(20)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι επεκτατικός (– 0,4 % του ΑΕΠ), σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε συσταλτικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (0,6 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 0,6 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Η επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν οφείλεται στη στοχευμένη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, καθώς και των ατόμων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Οφείλεται στο κόστος των μη στοχευμένων μέτρων στον τομέα της ενέργειας και των αυξήσεων των μισθών και των κοινωνικών παροχών του δημόσιου τομέα, καθώς και στις υψηλότερες δαπάνες για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης ανήλθαν στο 0,3 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας (13). Επομένως, η Δανία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως μέτρα ενεργειακής απόδοσης, πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση και μέτρα πράσινης κινητικότητας, οι οποίες χρηματοδοτούνται εν μέρει από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(21)

Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο πλεόνασμα ύψους 1,3 % του ΑΕΠ το 2024 και δείκτη χρέους ως προς το ΑΕΠ ύψους 28,8 % στο τέλος του 2024. Επί του παρόντος, η Επιτροπή στηρίζεται στην παραδοχή της πλήρους κατάργησης των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας το 2024. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(22)

Η Δανία είναι πιθανό να συνεχίσει να επιτυγχάνει τον ελάχιστο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο του -1,0 % του ΑΕΠ, όπως εκτιμά η Επιτροπή για την περίοδο 2023-2025, το 2023 και το 2024. Με βάση τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, το διαρθρωτικό ισοζύγιο προβλέπεται να ανέλθει σε 3,5 % του ΑΕΠ το 2023 και 2,1 % του ΑΕΠ το 2024, υπερβαίνοντας τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο.

(23)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών στο 4,6 % το 2024.

(24)

Επί του παρόντος, οι περιοδικοί φόροι ακίνητης περιουσίας στη Δανία έχουν ανώτατο όριο, που σημαίνει ότι δεν αυξάνονται με τις τιμές της αγοράς. Ως εκ τούτου, δεν είναι σε θέση να συγκρατήσουν τους κύκλους τιμών των κατοικιών και επιφέρουν δυσμενείς διανεμητικές επιπτώσεις. Το δανικό κοινοβούλιο ενέκρινε νέο σύστημα φορολόγησης της ακίνητης περιουσίας το 2017, ώστε να καταργηθεί το ανώτατο όριο, το οποίο αναμένεται τώρα να τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2024. Η εξεύρεση οικονομικά προσιτής στέγης εξακολουθεί να αποτελεί μείζονα πρόκληση για πολλούς ανθρώπους. Ο συνδυασμός των υψηλών τιμών των κατοικιών και των μεγάλων χρόνων αναμονής για κοινωνική στέγαση οδήγησε σε έλλειψη οικονομικά προσιτής στέγασης στις κυριότερες αστικές περιοχές. Η Δανία παρουσιάζει αυξανόμενο ποσοστό ενυπόθηκων δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο και αναβαλλόμενη αποπληρωμή, γεγονός που αυξάνει την ευπάθεια των υπερχρεωμένων κατόχων ενυπόθηκων δανείων έναντι περαιτέρω πιθανών μειώσεων των τιμών των κατοικιών και/ή αυξήσεων των επιτοκίων.

(25)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Δανίας προχωρεί ικανοποιητικά. Η Δανία υπέβαλε μία αίτηση πληρωμής, η οποία αντιστοιχούσε σε 25 ορόσημα και στόχους του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 301 εκατ. EUR. Πέραν της πρώτης αίτησης πληρωμής, η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας βρίσκεται σε καλό δρόμο, καθώς η υποβολή της δεύτερης πληρωμής αναμένεται έως το τέλος του 2023, όπως έχει προγραμματιστεί. Στις 31 Μαΐου 2023 η Δανία υπέβαλε τροποποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς της, συμπεριλαμβανομένου κεφαλαίου για το REPowerEU. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Δανίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(26)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Δανίας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στη Δανία.

(27)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Δανία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την απανθρακοποίηση της οικονομίας και την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης.

(28)

Η πρόοδος της Δανίας ως προς την κυκλική οικονομία είναι ανεπαρκής και πρέπει να επιταχυνθεί για να επιτευχθούν οι στόχοι της Ένωσης για την κυκλική οικονομία. Μολονότι έχουν θεσπιστεί ορισμένα μέτρα πολιτικής, όπως το σχέδιο για το κλίμα το 2020, η πρόοδος είναι περιορισμένη. Το σχέδιο δράσης του 2021 για την κυκλική οικονομία δείχνει ότι από τις 129 πρωτοβουλίες του σχεδίου 27 έχουν ολοκληρωθεί, 88 έχουν προγραμματιστεί και 14 έχουν καθυστερήσει. Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η Δανία δεν σημείωσε πρόοδο όσον αφορά την παραγωγή αποβλήτων, την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία το 2022. Η κυκλική χρήση υλικών στη Δανία μειώθηκε ελάχιστα, από 8 % το 2016 σε 7,8 % το 2021, ποσοστό χαμηλότερο του μέσου όρου της Ένωσης (11,7 %) το 2021. Ενώ το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία αποσκοπεί στη σημαντική μείωση του αποτυπώματος υλικών της Ένωσης, το αποτύπωμα υλικών της Δανίας το 2020 ήταν 25,6 τόνοι/κατά κεφαλήν, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της Ένωσης (13,7 τόνοι/κατά κεφαλήν) το 2020. Η Δανία εξακολουθεί να παρουσιάζει χαμηλές επιδόσεις σε διάφορες πτυχές της κυκλικής οικονομίας, ιδίως όσον αφορά την παραγωγή αστικών αποβλήτων, τα ποσοστά ανακύκλωσης και τη σπατάλη τροφίμων. Όσον αφορά τα αστικά απόβλητα, η Δανία εξακολουθεί να έχει την υψηλότερη ποσότητα αστικών αποβλήτων κατά κεφαλήν στην Ένωση, με 786 kg/έτος/κατά κεφαλήν το 2021 (μέσος όρος της Ένωσης 530 kg/έτος/κατά κεφαλήν το 2021), σε ένα πλαίσιο όπου δεν υπάρχει εθνικός στόχος για τη συνολική μείωση των αποβλήτων. Όσον αφορά την ανακύκλωση, η Δανία πρέπει να καταβάλει ουσιαστικές προσπάθειες για την επίτευξη του στόχου ανακύκλωσης της Ένωσης για το 2025 όσον αφορά τα αστικά απόβλητα και τα απόβλητα συσκευασίας και κατατάσσεται κάτω από τον μέσο όρο της Ένωσης (49,6 %), με ποσοστό 34,3 % (14) το 2021. Τέλος, η Δανία έχει ανεπαρκείς επιδόσεις όσον αφορά τους δείκτες σπατάλης τροφίμων στην Ένωση. Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αποτέφρωση αποβλήτων, καθώς πάνω από το 50 % των αστικών αποβλήτων της αποτεφρώνονται σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ένωσης που είναι περίπου 26 %.

(29)

Η Δανία έχει δεσμευτεί για την επίτευξη φιλόδοξων στόχων απανθρακοποίησης και πρωτοπορεί στη διείσδυση της ανανεώσιμης ενέργειας, ιδίως της αιολικής ενέργειας. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στη Δανία μειώθηκε κατά 25,2 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (15). Η Δανία θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (16). Προκειμένου να επιτευχθούν οι οικείοι στόχοι απανθρακοποίησης και να αυξηθεί το ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα, είναι ουσιαστικής σημασίας η ανάθεση έργων και οι απλοποιημένοι κανόνες αδειοδότησης για να επιτευχθούν οι εθνικές φιλοδοξίες για την ανάπτυξη υπεράκτιας και χερσαίας δυναμικότητας αιολικής ενέργειας. Οι πρόσθετες δυναμικότητες, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών νησιών στη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα, θα απαιτήσουν επαρκή σχεδιασμό επέκτασης του δικτύου σε επίπεδο μεταφοράς και διανομής. Στο μεταξύ, οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση μπορούν να μειώσουν την ανάγκη για επενδύσεις σε ενεργειακές υποδομές. Η ενίσχυση των μέτρων ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια, ο συνδυασμός μέτρων μόνωσης και η ανάπτυξη απανθρακοποιημένων πηγών θέρμανσης θα μπορούσαν να μειώσουν περαιτέρω την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να περιορίσουν τη ζήτηση ενέργειας. Οι βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης των δημόσιων κτιρίων θα μπορούσαν να υποστηριχθούν περαιτέρω με την άρση των δημοσιονομικών περιορισμών όσον αφορά τα πράσινα έργα για τους δήμους και τις περιφέρειες. Πρόσθετα μέτρα που στηρίζουν την ενεργειακή απόδοση των ιδιωτικών κτιρίων θα συμβάλουν στη μείωση του υψηλού ενεργειακού κόστους στη Δανία, η οποία είχε τον δεύτερο υψηλότερο μέσο λογαριασμό ενέργειας των νοικοκυριών το 2022. Οι εγχώριες βιομηχανικές δραστηριότητες προσφέρουν δυνατότητες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, ιδίως με την αξιοποίηση της πλεονάζουσας θερμότητας στην τηλεθέρμανση.

(30)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στη Δανία για 60 επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων των μηχανικών περιβάλλοντος, των επαγγελματιών προστασίας του περιβάλλοντος και των αρχιτεκτόνων κτιρίων. Αν και η ζήτηση για δεξιότητες για την πράσινη μετάβαση αυξάνεται, ο αριθμός των εργαζομένων σε ενεργοβόρες βιομηχανίες που συμμετέχουν σε εκπαίδευση και κατάρτιση μειώθηκε σημαντικά κατά την προηγούμενη δεκαετία, από 24,6 % το 2015 σε 15,6 % το 2021,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Γερμανία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Γερμανίας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις του Συμβουλίου για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 28 Απριλίου 2021 η Γερμανία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 13 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γερμανίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Γερμανία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 24 Απριλίου 2023 η Γερμανία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και, στις 26 Απριλίου 2023, το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Γερμανίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για τη Γερμανία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Γερμανίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γερμανίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Γερμανίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για τη Γερμανία και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Γερμανία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, το συνεχιζόμενο μεγάλο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, που αντικατοπτρίζει επίσης τις υποτονικές επενδύσεις σε σχέση με τις αποταμιεύσεις, με διασυνοριακό αντίκτυπο, μειώθηκε σταδιακά, πιο πρόσφατα εν μέσω της ενεργειακής κρίσης, αλλά αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών υποχωρούσε με αργούς ρυθμούς έως το 2019, καθώς αυξανόταν ελαφρώς ο δείκτης εγχώριων επενδύσεων και μειωνόταν το εμπορικό ισοζύγιο, και έκτοτε χαρακτηρίζεται από ασυνήθιστες οικονομικές συνθήκες. Μειώθηκε σημαντικά το 2022 λόγω των υψηλότερων τιμών εισαγωγής ενέργειας, σε συνδυασμό με τη μείωση του εμπορικού πλεονάσματος εκτός του τομέα της ενέργειας και την ανάκαμψη των τουριστικών εισαγωγών. Το 2022 το πλεόνασμα παρέμεινε πάνω από τα επίπεδα που υποδεικνύουν τα θεμελιώδη μεγέθη της χώρας και αναμένεται να ανακάμψει σημαντικά το 2023 και να παραμείνει σχεδόν αμετάβλητο το 2024. Προβλέπεται να παραμείνει κάτω από το όριο της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών. Οι μισθοί προβλέπεται να αυξηθούν έντονα, στηρίζοντας την εγχώρια ζήτηση, ενώ το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος μπορεί να αυξηθεί ταχύτερα απ’ ό,τι στην υπόλοιπη ζώνη του ευρώ. Παρ’ όλα αυτά, η κατανάλωση και οι επενδύσεις μετριάζονται προσωρινά από τον υψηλό πληθωρισμό. Τα τελευταία έτη, οι τιμές των κατοικιών παρουσίασαν απότομες αυξήσεις, αν και έχουν υποχωρήσει κάπως από τα μέσα του 2022. Η προσφορά κατοικιών δεν μπορεί να καλύψει τη ζήτηση εν μέσω υποτονικών επενδύσεων σε κατοικίες, γεγονός που μπορεί να εντείνει τους συνεχιζόμενους κινδύνους υπερτίμησης. Η έγκαιρη και αποτελεσματική υλοποίηση των πρωτοβουλιών δημόσιων επενδύσεων και η άρση των εμποδίων στις επενδύσεις θα συνέβαλε στην περαιτέρω μείωση των ευπαθειών.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Γερμανίας μειώθηκε από 3,7 % του ΑΕΠ το 2021 σε 2,6 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 69,3 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 66,3 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Γερμανίας, δεδομένου ότι το έλλειμμά της προβλέπεται να υπερβεί το 3 % του ΑΕΠ το 2023. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Στη συνέχεια, η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023. Η Γερμανία θα πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2023 και κατά την κατάρτιση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος για το 2024.

(14)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022 τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν μείωση του ενεργειακού φόρου στα καύσιμα και μείωση του φόρου προστιθέμενης αξίας στο αέριο και στην τηλεθέρμανση· ενώ τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν εφάπαξ πριμοδότηση για την ενέργεια και την πληρωμή του λογαριασμού του Δεκεμβρίου για τους ιδιώτες καταναλωτές αερίου. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 1,2 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,8 % του ΑΕΠ το 2022, από 4,2 % το 2021.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στη Γερμανία (7) να διατηρήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν υποστηρικτικός, στο ‒ 2,7 % του ΑΕΠ, όπως συνέστησε το Συμβούλιο. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Γερμανία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 0,2 % του ΑΕΠ το 2022 (0,3 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Επομένως, η Γερμανία διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε επεκτατική συμβολή ύψους 2,4 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή περιλάμβανε τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (πρόσθετο καθαρό δημοσιονομικό κόστος ύψους 1,2 % του ΑΕΠ), καθώς και το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία (0,1 % του ΑΕΠ). Ταυτόχρονα, οι μειώσεις της φορολογίας εισοδήματος περιόρισαν τα κρατικά έσοδα και συνέβαλαν επίσης (0,1 % του ΑΕΠ) στην αύξηση των καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών οφειλόταν εν μέρει μόνο στα μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας, καθώς και στο κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία. Επομένως, η Γερμανία δεν διατήρησε επαρκώς υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι σύμφωνο με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,2 % το 2023 και κατά 1,8 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπεται παρόμοια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,2 % το 2023 και κατά 1,4 % το 2024.

(18)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα αυξηθεί στο 4¼ % του ΑΕΠ το 2023. Η αύξηση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως τις πρόσθετες δαπάνες για το φρένο στις τιμές της ενέργειας όσον αφορά το αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από το 66,3 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 67¾ % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 2,3 % του ΑΕΠ για το 2023. Το έλλειμμα αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω των παραδοχών για χαμηλότερες δαπάνες για το φρένο στις τιμές της ενέργειας. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 65,2 % στο τέλος του 2023. Η διαφορά οφείλεται στο χαμηλότερο έλλειμμα.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για νέα μέτρα σε σύγκριση με το 2022, ιδίως το φρένο στις τιμές της ενέργειας για το αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια. Το κόστος των μέτρων αυτών αντισταθμίζεται εν μέρει από φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των προμηθευτών ενέργειας, και συγκεκριμένα από την εισφορά επί των έκτακτων κερδών. Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 2,0 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις, αν και πολλά από αυτά διατηρούν το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,5 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,3 % του ΑΕΠ το 2022). Το δημοσιονομικό κόστος της προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία προβλέπεται να παραμείνει σταθερό σε σύγκριση με το 2022. Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με τη σταδιακή κατάργηση προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 0,8 % του ΑΕΠ.

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022, το Συμβούλιο συνέστησε στη Γερμανία να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Γερμανία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στη Γερμανία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι συσταλτικός (+ 0,5 % του ΑΕΠ), σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε επεκτατικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (‒ 2,7 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 0,3 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το αυξημένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,2 % του ΑΕΠ. Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλα ταμεία της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 0,2 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (13). Επομένως, η Γερμανία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως η ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων, η βελτίωση των υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων και ο εξοπλισμός των σχολείων για την ψηφιακή εποχή, οι οποίες χρηματοδοτούνται εν μέρει από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 1¾ % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τη σταδιακή κατάργηση του φρένου στις τιμές της ενέργειας. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 66½ % στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 1,2 % του ΑΕΠ το 2024. Το έλλειμμα αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω των χαμηλότερων εκτιμήσεων για τα μέτρα στήριξης στον τομέα της ενέργειας. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 64,1 % στο τέλος του 2024, κυρίως λόγω του χαμηλότερου ελλείμματος.

(23)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των περισσότερων μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Επί του παρόντος, η Επιτροπή στηρίζεται στην παραδοχή ότι το καθαρό κόστος των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας θα ανέλθει σε 0,3 % του ΑΕΠ το 2024. Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Τα περισσότερα από τα μέτρα στήριξης στον τομέα της ενέργειας που σχεδιάζεται επί του παρόντος να παραμείνουν σε ισχύ το 2024 δεν φαίνεται να στοχεύουν σε ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις. Στην πλειονότητά τους διατηρούν το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (14). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,3 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (15) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 2,5 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 2,0 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών κάτω από τον συνιστώμενο μέγιστο ρυθμό αύξησης για το 2024.

(25)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 2,4 % το 2024, ποσοστό χαμηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό ανάπτυξης. Η προσαρμογή που προβλέπεται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής είναι μικρότερη από την εξοικονόμηση που θα επιτευχθεί με την πλήρη κατάργηση των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας. Αυτό οφείλεται σε ορισμένα από αυτά τα μέτρα που παραμένουν σε ισχύ το 2024, καθώς και στα μέτρα διακριτικής ευχέρειας που μειώνουν τα έσοδα, όπως οι διάφορες μειώσεις του φόρου εισοδήματος.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να παραμείνουν σταθερές στο 2½ % του ΑΕΠ το 2023 και το 2024. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Σε αυτές περιλαμβάνονται διάφορες μεταρρυθμίσεις του συστήματος φορολογίας εισοδήματος, καθώς και του συνταξιοδοτικού συστήματος.

(27)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σταδιακά σε ¾ % του ΑΕΠ το 2025 και το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να μειωθεί σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ το 2024. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 66½ % στο τέλος του 2024 σε 65½ % έως το τέλος του 2026.

(28)

Μολονότι οι επιδόσεις στον τομέα της απασχόλησης παραμένουν ισχυρές, σε ένα πλαίσιο ταχείας γήρανσης του πληθυσμού οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω. Ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 3,7 εκατομμύρια τη δεκαετία του 2020 λόγω της συνταξιοδότησης της γενιάς των baby boomer. Η συρρίκνωση αυτή θα αυξήσει σημαντικά τις χρηματοδοτικές ανάγκες του υποχρεωτικού διανεμητικού συστήματος (πρώτος συνταξιοδοτικός πυλώνας) και, ενδεχομένως, θα θέσει σε κίνδυνο την επάρκεια των συντάξεων. Θα χρειαστεί καθαρό μεταναστευτικό ισοζύγιο περίπου 400 000 ατόμων ετησίως για να αντισταθμιστεί το μειούμενο επίπεδο του δυνητικού εργατικού δυναμικού. Η νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης θα αυξηθεί σταδιακά στα 67 έτη το 2031. Μολονότι το ποσοστό απασχόλησης των εργαζομένων ηλικίας 55-64 ετών είναι μεταξύ των υψηλότερων στην Ένωση, η αύξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης έχει επιβραδυνθεί τα τελευταία έτη και η απασχόληση στην ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών υστερεί έναντι των χωρών με τις υψηλότερες επιδόσεις στην Ένωση. Αυτό οφείλεται επίσης στις επιλογές πρόωρης συνταξιοδότησης, οι οποίες ασκούν περαιτέρω πίεση στη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Τα άτομα που έχουν εργαστεί τουλάχιστον 35 έτη μπορούν να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα, με σχετικά μικρή μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών. Όσα άτομα έχουν εργαστεί τουλάχιστον 45 έτη μπορούν να συνταξιοδοτηθούν χωρίς να χάσουν συνταξιοδοτικά δικαιώματα (Rente nach 45 Beitragsjahren). Τα επιδοτούμενα από το κράτος ιδιωτικά συνταξιοδοτικά συστήματα (ατομικά συνταξιοδοτικά συστήματα του τρίτου πυλώνα, Riester Rente) δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς μέχρι στιγμής. Παρά τις προσπάθειες για αύξηση της χρήσης των επαγγελματικών συντάξεων (δεύτερος πυλώνας), η κάλυψη παραμένει στο 56 % περίπου.

(29)

Το φορολογικό μείγμα στη Γερμανία συνεχίζει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα έσοδα από τη φορολογία της εργασίας, ενώ οι φορολογικές βάσεις που μπορούν να στηρίξουν τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη εξακολουθούν να μην αξιοποιούνται επαρκώς. Το μη μισθολογικό κόστος εργασίας είναι από τα υψηλότερα στην Ένωση και η αλληλεπίδραση του φορολογικού συστήματος και του συστήματος μεταβιβάσεων έχει ως αποτέλεσμα ανεπαρκή κίνητρα για την αύξηση των δεδουλευμένων ωρών για τα χαμηλόμισθα άτομα και τα δεύτερα εργαζόμενα μέλη της οικογένειας, συχνά γυναίκες. Αυτό επιβαρύνει την προσφορά εργασίας και επιδεινώνει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Το ποσοστό περιβαλλοντικών φόρων της Γερμανίας είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ένωσης όσον αφορά τη φορολόγηση τόσο της ενέργειας όσο και των μεταφορών. Η φορολόγηση των οχημάτων δεν ενθαρρύνει τις φιλικότερες προς το περιβάλλον μεταφορές. Οι επιβλαβείς για το περιβάλλον επιδοτήσεις, όπως οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων (συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών απαλλαγών και των μειώσεων φόρων) παραμένουν σημαντικές, εμποδίζοντας την πράσινη μετάβαση.

(30)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η ταχεία εφαρμογή του σχεδίου είναι ουσιαστικής σημασίας λόγω του προσωρινού χαρακτήρα του μηχανισμού που ισχύει έως το 2026. Ωστόσο, αν και η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γερμανίας βρίσκεται σε εξέλιξη, υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις. Οι περιορισμένοι πόροι που διατίθενται για την υλοποίηση του σχεδίου και η ανεπαρκής ιεράρχηση προτεραιοτήτων είχαν ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της διαδικασίας υλοποίησης στη Γερμανία. Η Γερμανία εξακολουθεί να πρέπει να υπογράψει τις επιχειρησιακές της ρυθμίσεις και να υποβάλει την πρώτη της αίτηση πληρωμής. Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γερμανίας αναθεωρήθηκε ήδη μία φορά στις 14 Φεβρουαρίου 2023, με την προσαρμογή δύο επενδυτικών μέτρων που δεν μπόρεσαν να ολοκληρωθούν πλήρως λόγω αντικειμενικών περιστάσεων (16). Το σχέδιο αναμένεται να αναθεωρηθεί εκ νέου το 2023 με άλλη προσθήκη, ώστε να καλυφθεί το κεφάλαιο για το REPowerEU και να συμπεριληφθεί η αύξηση της μη επιστρεπτέας στήριξης. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις σχετικά με το κεφάλαιο για το REPowerEU και για τη συμπερίληψη της αύξησης της μη επιστρεπτέας στήριξης βρίσκονται σε εξέλιξη. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Γερμανίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(31)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Γερμανίας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στη Γερμανία.

(32)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Γερμανία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την ψηφιοποίηση, την ενεργειακή πολιτική και την πράσινη μετάβαση.

(33)

Μολονότι η Γερμανία έχει καταβάλει προσπάθειες για να βελτιώσει την ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, η υλοποίηση παραμένει αργή. Έως την ημερομηνία-στόχο (τέλη του 2022) είχαν επιτευχθεί λίγοι μόνο από τους στόχους του νόμου για την επιγραμμική πρόσβαση, ο οποίος καθιστά υποχρεωτική τη συνεχή ψηφιοποίηση του περιβάλλοντος χρήστη (front end) όλων των διοικητικών υπηρεσιών. Ο δείκτης αναφοράς της Επιτροπής για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση δείχνει ότι η χώρα παρουσιάζει επίσης χαμηλές επιδόσεις όσον αφορά την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών υποστήριξης (back office), που είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών πέραν του πεδίου εφαρμογής του νόμου για την επιγραμμική πρόσβαση. Στο πλαίσιο αυτό, έχει χαρακτηριστεί ως προτεραιότητα ο εκσυγχρονισμός των μητρώων στο πλαίσιο του νόμου για τον εκσυγχρονισμό των μητρώων με σκοπό την εφαρμογή της ενωσιακής αρχής «μόνον άπαξ», σύμφωνα με την οποία τα φυσικά πρόσωπα και οι επιχειρήσεις οφείλουν να παρέχουν τυποποιημένες πληροφορίες στις αρχές μόνο μία φορά. Ωστόσο, έχει σημειωθεί ελάχιστη πρόοδος από τότε που άρχισε να ισχύει ο νόμος το 2021. Επιπλέον, παρατηρείται χαμηλή χρήση υπηρεσιών που έχουν ψηφιοποιηθεί: η Γερμανία βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της Ένωσης όσον αφορά το ποσοστό των ατόμων που χρησιμοποιούν υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Η Γερμανία έχει επίσης επιδόσεις κάτω από τον μέσο όρο της Ένωσης σε διάφορες πτυχές των δεικτών αναφοράς για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, όπως η διαφάνεια, η ύπαρξη βασικών παραγόντων διευκόλυνσης και η προσβασιμότητα των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών από άτομα στο εξωτερικό. Το Εθνικό Συμβούλιο Ρυθμιστικού Ελέγχου θεωρεί ότι η εφαρμογή του νόμου για την επιγραμμική πρόσβαση είναι ανεπαρκής και έχει χαρακτηρίσει τις προβλεπόμενες ελλείψεις εργατικού δυναμικού ως βασικό κίνδυνο αν δεν αυξηθεί η αποδοτικότητα μέσω της ψηφιοποίησης. Τα εμπόδια που εντοπίστηκαν στην ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών ισχύουν εξίσου για τα αντίστοιχα μέτρα του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γερμανίας.

(34)

Η βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων είναι ζωτικής σημασίας για την ψηφιακή μετάβαση, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις ειδικευμένων εργαζομένων και να αυξηθεί η παραγωγικότητα. Με ποσοστό 49 % το 2021, η Γερμανία βρίσκεται κάτω από τον ενωσιακό μέσο όρο (54 %) των ατόμων ηλικίας 16-74 ετών με τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες, γεγονός που εμποδίζει την ψηφιακή μετάβαση. Από το σύνολο των ατόμων ηλικίας 16-19 ετών, μόνο το 50 % διέθετε τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες το 2021, δηλαδή 19 εκατοστιαίες μονάδες κάτω από τον ενωσιακό μέσο όρο. Παρότι η Γερμανία βρίσκεται πάνω από τον ενωσιακό μέσο όρο όσον αφορά το ποσοστό των ειδικών ΤΠΕ στην απασχόληση και ακριβώς στον ενωσιακό μέσο όρο όσον αφορά τις γυναίκες ειδικούς ΤΠΕ, υπάρχει μεγάλος αριθμός κενών θέσεων εργασίας, που αντικατοπτρίζει τις περαιτέρω ανάγκες. Οι περαιτέρω προσπάθειες για την αντιμετώπιση των ελλείψεων εκπαιδευτικών και την καλύτερη κατάρτιση των εκπαιδευτικών στην ψηφιοποίηση σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης θα ήταν καίριας σημασίας για τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων. Η ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας στις επιχειρηματικές δραστηριότητες βρίσκεται περίπου στον ενωσιακό μέσο όρο, συμπεριλαμβανομένου του ποσοστού των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων με τουλάχιστον βασικό επίπεδο ψηφιακής έντασης και της υιοθέτησης από τις επιχειρήσεις προηγμένων τεχνολογιών, όπως το υπολογιστικό νέφος, τα μαζικά δεδομένα και η τεχνητή νοημοσύνη. Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γερμανίας περιλαμβάνει διάφορα μέτρα που στηρίζουν τις ψηφιακές δεξιότητες, και ιδίως την ψηφιακή εκπαίδευση, όπως επενδύσεις σε ψηφιακές συσκευές για εκπαιδευτικούς, εκπαιδευτική πλατφόρμα και εκπαιδευτικά κέντρα αριστείας. Επιπλέον, η Γερμανία εφαρμόζει μέτρα για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση του εργατικού δυναμικού της. Σε αυτά περιλαμβάνεται η έμφαση στην ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων (π.χ. ευρωπαϊκοί κόμβοι ψηφιακής καινοτομίας ή το πρόγραμμα στήριξης επενδύσεων Digital Jetzt).

(35)

Συνολικά, μόνο το 19,3 % των νοικοκυριών έχουν πρόσβαση σε ευρυζωνική σύνδεση οπτικών ινών, γεγονός που τοποθετεί τη Γερμανία μεταξύ των κρατών μελών με τη χαμηλότερη κάλυψη οπτικών ινών (δεύτερη χαμηλότερη στην Ένωση, ενώ οι πέντε χώρες με τις κορυφαίες επιδόσεις στην Ένωση έχουν κάλυψη οπτικών ινών σε ποσοστό τουλάχιστον 85 %). Η έλλειψη συνδέσεων οπτικών ινών και δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας εν γένει είναι ιδιαίτερα έντονη στις αγροτικές περιοχές. Αυτό αποτελεί τροχοπέδη για την αύξηση της παραγωγικότητας, ιδίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Ο στόχος της σύνδεσης του 50 % των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων με το δίκτυο μέσω οπτικών ινών έως το 2025 (και του 100 % έως το 2030) ενδέχεται να μην επιτευχθεί σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα. Αντίστοιχα μέτρα συμπεριλήφθηκαν στη στρατηγική gigabit του Ιουλίου του 2022. Η βελτίωση των συνθηκών-πλαισίου, για παράδειγμα με την αύξηση της ικανότητας σχεδιασμού και υλοποίησης στον δημόσιο τομέα, είναι ζωτικής σημασίας για την επιτάχυνση της κάλυψης οπτικών ινών. Η επίτευξη των στόχων όσον αφορά το δίκτυο θα απαιτήσει επίσης βελτιώσεις στις διοικητικές διαδικασίες υποβολής αιτήσεων και χορήγησης αδειών, καθώς και στην τυποποίηση εναλλακτικών, λιγότερο χρονοβόρων μεθόδων εγκατάστασης.

(36)

Η Γερμανία κατάφερε να μειώσει αποτελεσματικά την υψηλή εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο και πετρέλαιο το 2022 σε σύγκριση με το 2021 (από 65 % σε σχεδόν μηδενικό επίπεδο για το αέριο και από 34,12 % σε λιγότερο από 25 % για το πετρέλαιο (17)). Έχει σχεδιάσει και αρχίσει να υλοποιεί υποδομές φυσικού αερίου που θα αντικαταστήσουν πλήρως τις εισαγωγές ρωσικού αερίου μεσοπρόθεσμα. Η Γερμανία εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της όσον αφορά την αποθήκευση αερίου τον περασμένο χειμώνα, φθάνοντας το 99,2 % μέχρι την 1η Νοεμβρίου 2022. Χάρη στις διασυνδεδεμένες αγορές αερίου, το υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) που εισάγεται από τη Γερμανία θα συμβάλει στην ασφάλεια του εφοδιασμού της Ένωσης, υπό την προϋπόθεση ότι οι σχετικές υποδομές θα υλοποιηθούν χωρίς περαιτέρω καθυστερήσεις. Ταυτόχρονα, η χώρα εξακολουθεί να εξαρτάται από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στη Γερμανία μειώθηκε κατά 16 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (18). Η Γερμανία παροτρύνεται να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (19).

(37)

Η ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή ανάπτυξη των σχεδίων πράσινης μετάβασης της Γερμανίας, μεταξύ άλλων για την παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου, για τα ηλεκτρικά οχήματα και τις αντλίες θερμότητας, καθώς και για την επίτευξη ενεργειακής ασφάλειας μεσοπρόθεσμα. Ωστόσο, για να επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι ανάπτυξης της ανανεώσιμης ενέργειας θα είναι αναγκαίο να τριπλασιαστεί η επιτάχυνση της ανάπτυξής της (από + 67 % την τελευταία οκταετία σε + 196 % την επόμενη οκταετία). Οι πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης εμποδίζουν την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και πρόσθετων τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, ενώ δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί η νομοθεσία που θεσπίστηκε πρόσφατα για τη βελτίωση των διαδικασιών. Πέρα από τις προκλήσεις που αναφέρθηκαν, η αδειοδότηση παρεμποδίζεται από την έλλειψη ψηφιοποίησης και συναφών δεξιοτήτων, καθώς και από την υποστελέχωση των αρχών, συμπεριλαμβανομένων των δικαστηρίων. Εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια όσον αφορά την ευελιξία του δικτύου, συμπεριλαμβανομένης της αποθήκευσης, και την επέκταση των δικτύων μεταφοράς υψηλής τάσης, συμπεριλαμβανομένης της υλοποίησης έργων κοινού ενδιαφέροντος. Επιπλέον, τα δίκτυα διανομής της Γερμανίας δεν έχουν ψηφιοποιηθεί και αναβαθμιστεί επαρκώς ώστε να εξυπηρετούν τους πολλούς νέους κατασκευαστές και καταναλωτές ηλεκτρικών οχημάτων, ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων και αντλιών θερμότητας, ενώ η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσε να επεκταθεί. Οι προσπάθειες για ενεργειακή απόδοση, μεταξύ άλλων στις μεταφορές, την οικιακή θέρμανση και τη βιομηχανία, και η ανάπτυξη αντλιών θερμότητας με οικονομικά προσιτό τρόπο αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά την κλιμάκωση και την έγκαιρη εφαρμογή, ώστε να μπορέσει η Γερμανία να επιτύχει τους κλιματικούς και ενεργειακούς στόχους της, να μειώσει την εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα και να τονώσει την ανταγωνιστικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, μεταξύ άλλων στον τομέα παραγωγής καθαρών τεχνολογιών. Η επίτευξη των κλιματικών στόχων απαιτεί περαιτέρω δράση για την απανθρακοποίηση των τομέων των μεταφορών και των κατασκευών. Στους εν λόγω τομείς δεν επιτεύχθηκαν οι εθνικοί τομεακοί στόχοι εκπομπών για το 2022, παρά τη θέσπιση μέτρων όπως η εθνική τιμή άνθρακα για τη μείωση των εκπομπών σε αυτούς τους δύο τομείς. Η φυσική καταβόθρα άνθρακα στη Γερμανία έχει μειωθεί από το 2016, οπότε απαιτείται η ανάληψη δράσης για την αποκατάσταση των δασών και των τυρφώνων. Η ενίσχυση των προσπαθειών για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την κυκλική οικονομία και την προστασία του περιβάλλοντος μειώνει τους κινδύνους από τις παγκόσμιες προκλήσεις και συμβάλλει στην ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, διασφαλίζοντας τους φυσικούς πόρους και μειώνοντας την εξάρτηση της βιομηχανίας από κρίσιμες πρώτες ύλες.

(38)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Η βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων των μειονεκτουσών ομάδων παρέχει καλύτερη βάση για συνεχή εκπαίδευση. Η εκπαίδευση ενηλίκων είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων ελλείψεων δεξιοτήτων. Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία το ποσοστό συμμετοχής των ενηλίκων στη μάθηση κατά τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες ήταν περίπου σταθερό και χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (8,1 % το 2022· ενωσιακός μέσος όρος: 11,9 %), ενώ ήταν μόλις 4 % για τους εργαζομένους χαμηλής ειδίκευσης. Επιπλέον, στις ενεργοβόρες βιομηχανίες, η συμμετοχή των εργαζομένων στην εκπαίδευση και κατάρτιση μειώθηκε από 9,8 % το 2015 σε 7,6 % το 2021 και είναι κάτω από τον ενωσιακό μέσο όρο (8,9 %). Η προώθηση της συμμετοχής σε προγράμματα αρχικής και συνεχούς επαγγελματικής εκπαίδευσης και μάθησης για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης θα ήταν σύμφωνη με τον στόχο της Γερμανίας για συμμετοχή του 65 % των ενηλίκων στη μάθηση κάθε χρόνο έως το 2030.

(39)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (20) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(40)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και απευθύνεται σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για τη Γερμανία, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης και της τρίτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023.

(41)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της αξιολόγησής της, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Οι συστάσεις του βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αποτυπώνονται στη σύσταση 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ευπαθειών που συνδέονται με το συνεχιζόμενο μεγάλο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Οι συστάσεις 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της σύστασης 1 όσον αφορά τις υψηλότερες επενδύσεις. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν τόσο στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών όσο και στην υλοποίηση των συστάσεων που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023, σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 40,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Εσθονία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Εσθονίας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε επίσης μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων σε ό,τι αφορά τις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή δήλωσε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις του Συμβουλίου για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 18 Ιουνίου 2021 η Εσθονία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 29 Οκτωβρίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Εσθονίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Εσθονία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί. Στις 9 Μαρτίου 2023 η Εσθονία υπέβαλε στην Επιτροπή αναθεωρημένο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, το οποίο περιλαμβάνει κεφάλαιο για το REPowerEU, σύμφωνα με το άρθρο 21γ του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Στο αναθεωρημένο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας λαμβάνεται επίσης υπόψη η επικαιροποιημένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 2 του εν λόγω κανονισμού και περιλαμβάνεται αιτιολογημένο αίτημα προς την Επιτροπή για τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης του Συμβουλίου της 3ης Νοεμβρίου 2021, σύμφωνα με το άρθρο 21 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, καθώς η επίτευξη του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θεωρείται ότι εν μέρει δεν είναι πλέον εφικτή λόγω αντικειμενικών περιστάσεων. Στις 12 Μαΐου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε την πρότασή της για εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Εσθονίας. Στις 16 Ιουνίου 2023 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική του απόφαση για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης του Συμβουλίου της 29ης Οκτωβρίου 2021 σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Εσθονίας (7).

(10)

Στις 11 Μαΐου 2023 η Εσθονία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και, στις 28 Απριλίου 2023, το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για την Εσθονία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Εσθονίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Εσθονίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Εσθονίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για την Εσθονία και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Εσθονία δεν αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες που σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα και την εξέλιξη των τιμών των κατοικιών εντάθηκαν πρόσφατα, αλλά συνολικά φαίνεται να είναι περιορισμένες επί του παρόντος. Οι μισθοί και ιδίως οι τιμές αυξήθηκαν σημαντικά το 2022, ωστόσο οι απώλειες ανταγωνιστικότητας φαίνονται περιορισμένες, ενώ το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατέγραψε μικρό μόνο έλλειμμα και προβλέπεται να ισοσκελιστεί σχεδόν το 2023 και το 2024. Ωστόσο, εάν συνεχιστούν οι πληθωριστικές και μισθολογικές πιέσεις, δημιουργείται κίνδυνος μείωσης της ανταγωνιστικότητας της Εσθονίας, κυρίως επειδή ο δομικός πληθωρισμός είναι πολύ υψηλότερος από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί σημαντικά αφότου ξέσπασε η πανδημία COVID-19, αλλά δεν παρουσιάζουν ισχυρές ενδείξεις υπερτίμησης. Οι τιμές των κατοικιών είναι πιθανόν να επανέλθουν σε μέτρια επίπεδα, δεδομένων των αυξήσεων των επιτοκίων και της πρόσφατης οικονομικής ύφεσης. Επιπλέον, το χρέος και ο δανεισμός των νοικοκυριών κινούνται σε μέτρια επίπεδα και ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι υγιής. Μολονότι το πλαίσιο πολιτικής είναι γενικά ευνοϊκό, ορισμένες πρόσθετες προσπάθειες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των κινδύνων από τις ευπάθειες που εντοπίστηκαν. Οι συνεχιζόμενες αντικυκλικές δημοσιονομικές και μακροπροληπτικές πολιτικές, οι οποίες θα ενισχύονται όταν χρειάζεται, είναι σημαντικές εν προκειμένω. Η ενίσχυση του ανταγωνισμού στην εγχώρια αγορά θα μπορούσε να συμβάλει στη διαχείριση των πιέσεων στις τιμές.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Εσθονίας μειώθηκε από 2,4 % του ΑΕΠ το 2021 σε 0,9 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 17,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 18,4 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Εσθονίας, δεδομένου ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να υπερβεί την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη το 2023. Η έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Η Επιτροπή επισήμανε στη συνέχεια ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023. Η Εσθονία θα πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2023 και κατά την κατάρτιση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος για το 2024.

(14)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022, τέτοια μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν χαμηλότερο ειδικό φόρο κατανάλωσης για τα γεωργικά καύσιμα, ενώ τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν μερική αντιστάθμιση των λογαριασμών ενέργειας για τα νοικοκυριά με χαμηλότερο από το διάμεσο εισόδημα, μειωμένα τέλη δικτύου για την ηλεκτρική ενέργεια και το αέριο για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, ανώτατα όρια τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου για τα νοικοκυριά, και εφάπαξ κοινωνική μεταβίβαση ύψους 50 EUR σε συνταξιούχους και οικογένειες με παιδιά. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 0,8 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της παροχής προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,6 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0 % του ΑΕΠ το 2022, από 2,3 % το 2021.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στην Εσθονία (8) να διατηρήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (9) το 2022 ήταν συσταλτικός, στο 1,3 % του ΑΕΠ, όπως άρμοζε σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Εσθονία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 1,4 % του ΑΕΠ το 2022 (1,6 % του ΑΕΠ το 2021). Η μείωση των δαπανών που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης το 2022 οφειλόταν στη ραγδαία και απρόβλεπτη αύξηση των τιμών κατασκευής. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν συσταλτική συμβολή ύψους 0,6 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (10). Ως εκ τούτου, η Εσθονία δεν διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, κάτι που δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 18ης Ιουνίου 2021. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε συσταλτική συμβολή ύψους 0,8 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Επομένως, η Εσθονία περιόρισε επαρκώς την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι συντηρητικό το 2023 και σύμφωνο με αυτό των εαρινών προβλέψεων 2023 της Επιτροπής στη συνέχεια. Η κυβέρνηση προβλέπει μείωση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,5 % το 2023 και αύξησή του κατά 3,0 % το 2024. Συγκριτικά, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν μικρότερη συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,1 % το 2023 και παρόμοια αύξηση κατά 3,0 % το 2024. Η διαφορά το 2023 οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η Επιτροπή αναμένει ευνοϊκότερες εξελίξεις όσον αφορά την ιδιωτική κατανάλωση, σε συνδυασμό με τις προβολές για ελαφρώς χαμηλότερο πληθωρισμό (μετριέται με τον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή, ΕνΔΤΚ) και μεγαλύτερη αύξηση των μισθών.

(18)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι ο δείκτης του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης θα αυξηθεί στο 4,3 % του ΑΕΠ το 2023. Η αύξηση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως μέτρα διακριτικής ευχέρειας —όπως οι πρόσθετες δαπάνες για οικογενειακές παροχές, συντάξεις, άμυνα και εκπαίδευση— και την προσαρμογή των φορολογικών κλιμακίων για τη μείωση του φόρου εισοδήματος, καθώς και την υπόθεση αύξησης των δαπανών των τοπικών κυβερνήσεων. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από το 18,4 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 20,2 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 3,1 % του ΑΕΠ για το 2023. Το έλλειμμα αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω της επίδρασης του παρονομαστή από την προβολή υψηλότερου ονομαστικού ΑΕΠ και την υψηλότερη εκτιμώμενη αύξηση των φορολογικών βάσεων και των φορολογικών και μη φορολογικών εσόδων.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, ιδίως την επιστροφή μέρους των λογαριασμών θέρμανσης, ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου όλων των νοικοκυριών. Το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 0,3 % του ΑΕΠ το 2023 (11). Το 2023 τα μέτρα δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022 (12) εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,1 % του ΑΕΠ το 2022). Το δημοσιονομικό κόστος της παροχής προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,1 εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2022.

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022 το Συμβούλιο συνέστησε στην Εσθονία να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (13), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η Εσθονία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Εσθονία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Το 2023 σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι επεκτατικός (– 0,8 % του ΑΕΠ), σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε συσταλτικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (+ 1,3 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) το 2023 προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 1,2 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το μειωμένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι πιο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,1 % του ΑΕΠ. Περιλαμβάνεται επίσης το υψηλότερο κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία (κατά 0,1 % του ΑΕΠ). Ως εκ τούτου, η επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν οφείλεται στη στοχευμένη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, καθώς και των ατόμων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η επεκτατική αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) οφείλεται κυρίως στις κοινωνικές δαπάνες, στους μισθούς του δημόσιου τομέα και στις δαπάνες για την εκπαίδευση και την άμυνα. Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 1,8 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν συσταλτική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,3 εκατοστιαίας μονάδας. Επομένως, η Εσθονία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ δεν προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις (14). Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, καθώς και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως η ενεργειακή απόδοση των κατοικιών, η ενίσχυση των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ώστε να καταστεί δυνατή η μεγαλύτερη παραγωγή πράσινης ενέργειας, η ευρυζωνική σύνδεση στο διαδίκτυο, οι ψηφιακές υπηρεσίες και οι ενότητες κατάρτισης για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και επανακατάρτισης για δεξιότητες ενόψει της πράσινης μετάβασης.

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί οριακά σε 4,2 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τη μείωση των δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί σε 23,6 % στο τέλος του 2024. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στο πρόγραμμα, οι προβολές αυτές δεν περιλαμβάνουν ακόμη τα σχεδιαζόμενα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης της νέας κυβέρνησης, που ανέλαβε καθήκοντα στις 17 Απριλίου 2023, διότι τα μέτρα δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί σε νομικές πράξεις. Η νέα κυβέρνηση σχεδιάζει να αυξήσει τον φόρο προστιθέμενης αξίας, τους περιβαλλοντικούς φόρους, τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης για το οινόπνευμα και τα καπνά, καθώς και να θεσπίσει φόρο αυτοκινήτων. Στο σκέλος των δαπανών, η κυβέρνηση σχεδιάζει περικοπές σε ορισμένα επιδόματα τέκνων. Συνολικά, το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 εκτιμά ότι τα μέτρα αυτά θα βελτιώσουν το δημοσιονομικό ισοζύγιο κατά 1,3 % του ΑΕΠ το 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που είναι γνωστά με επαρκείς λεπτομέρειες κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων (δηλαδή χωρίς τα σχεδιαζόμενα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης της νέας κυβέρνησης), οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ύψους 2,7 % του ΑΕΠ για το 2024. Το έλλειμμα αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω της χαμηλότερης βάσης του ελλείμματος που προβλέπεται για το 2023 και των ευνοϊκότερων προοπτικών όσον αφορά το ΑΕΠ και τα φορολογικά έσοδα για το 2024 στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής. Ομοίως, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 21,3 % στο τέλος του 2024.

(23)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Η Επιτροπή στηρίζεται και αυτή στην υπόθεση της πλήρους κατάργησης των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (15). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της ανάγκης να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζεται στη Συνθήκη, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,3 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (16) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 4,9 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Αυτό θα συμβάλει επίσης στη μείωση του δομικού πληθωρισμού, ο οποίος είναι πολύ υψηλότερος από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ και θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλειες ανταγωνιστικότητας, εάν συνεχιστεί. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 0,3 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Ωστόσο, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών το 2023 δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Εάν αυτό επιβεβαιωθεί, ενδείκνυται χαμηλότερη αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών το 2024.

(25)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 4,5 % το 2024, ποσοστό χαμηλότερο από το συνιστώμενο.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να εξακολουθήσουν να ανέρχονται σε 5,3 % του ΑΕΠ το 2024, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 5,3 % του ΑΕΠ την περίοδο 2018-2023. Όσον αφορά τις πηγές χρηματοδότησης, προβλέπεται μείωση των εθνικά χρηματοδοτούμενων επενδύσεων και αύξηση των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από την Ένωση, ιδίως μέσω του μηχανισμού.

(27)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2027. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να ανέλθει σε 4,0 % του ΑΕΠ το 2025, σε 4,5 % το 2026 και σε 4,2 % το 2027. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης δεν προγραμματίζεται να επανέλθει σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από 23,6 % στο τέλος του 2024 σε 33 % έως το τέλος του 2027. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, οι προβολές αυτές δεν περιλαμβάνουν ακόμη τα σχεδιαζόμενα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης της νέας κυβέρνησης.

(28)

Στις 9 Μαρτίου 2023 η Εσθονία υπέβαλε αναθεώρηση του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας μαζί με ένα κεφάλαιο για το REPowerEU. Στις 12 Μαΐου 2023 η Επιτροπή πρότεινε τη θετική του αξιολόγηση και τώρα επαφίεται στο Συμβούλιο η έγκριση της πρότασης αυτής. Λόγω του υψηλού πληθωρισμού και των διαταραχών στις αλυσίδες εφοδιασμού που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ορισμένες επενδύσεις καθυστέρησαν ή διακόπηκαν, με αποτέλεσμα την αναθεώρηση του αρχικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Η Εσθονία είναι το πρώτο κράτος μέλος που συμπεριέλαβε κεφάλαιο για το REPowerEU στην αναθεώρηση του σχεδίου και προτίθεται να υποβάλει την πρώτη και τη δεύτερη αίτηση πληρωμής, μόλις εγκριθεί το αναθεωρημένο σχέδιο από το Συμβούλιο.

(29)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Το νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Εσθονίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(30)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Εσθονίας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας, καθώς και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στην Εσθονία.

(31)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Εσθονία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την επάρκεια του διχτυού κοινωνικής ασφάλειας, ιδίως για τους ανέργους και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τη μακροχρόνια περίθαλψη και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, καθώς και την ενέργεια και την πράσινη μετάβαση.

(32)

Η επάρκεια του διχτυού κοινωνικής ασφάλειας έχει βελτιωθεί, αλλά ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού παραμένει υψηλός σε ορισμένες ομάδες, ιδίως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (41,6 % στην Εσθονία έναντι 19,5 % στην Ένωση το 2021) και άτομα με αναπηρία (40,4 % στην Εσθονία έναντι 28,9 % στην Ένωση το 2021). Για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (65 +), ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού είναι υψηλός, κυρίως λόγω της χαμηλής μέσης σύνταξης. Επιπλέον, εξακολουθεί να υφίσταται χάσμα μεταξύ των φύλων όσον αφορά τη φτώχεια στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (το ποσοστό κινδύνου φτώχειας για τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας είναι 47,9 %, σχεδόν 21 εκατοστιαίες μονάδες υψηλότερο απ’ ό,τι για τους άνδρες). Τα περιοριστικά κριτήρια για τη λήψη παροχών ανεργίας, ιδίως τα υψηλά όρια για την απασχόληση και το εισόδημα πριν από την ανεργία, εξακολουθούν να εκθέτουν τους ανέργους στον κίνδυνο της φτώχειας. Τα άτομα που απασχολούνται για μικρές χρονικές περιόδους και σε άτυπες μορφές εργασίας δεν είναι επιλέξιμα για παροχές ανεργίας όταν μένουν άνεργα. Το 2022, μόνο το 29 % των πρόσφατα εγγεγραμμένων ανέργων έλαβαν παροχές ασφάλισης ανεργίας και το 39 % έλαβαν το σταθερό επίδομα ανεργίας. Η επέκταση της κάλυψης των παροχών ανεργίας και η χαλάρωση των ελάχιστων κριτηρίων πρόσβασης σε αυτές, ιδίως για τα άτομα που απασχολούνται για μικρές χρονικές περιόδους και σε άτυπες μορφές εργασίας, καθώς και η αύξηση της επάρκειας των συντάξεων, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας.

(33)

Η Εσθονία έχει λάβει μέτρα για τη βελτίωση της προσβασιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας της μακροχρόνιας περίθαλψης, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Οι δημόσιες δαπάνες για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τη μακροχρόνια περίθαλψη είναι χαμηλές σε σύγκριση με τον ενωσιακό μέσο όρο, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η έγκαιρη και ισότιμη πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική και τη μακροχρόνια περίθαλψη. Ένα υψηλό ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 65 ετών και άνω που χρειάζεται μακροχρόνια περίθαλψη δεν έχει καμία βοήθεια για την προσωπική φροντίδα ή τις οικιακές δραστηριότητες. Η ανάγκη για υπηρεσίες κατ’ οίκον φροντίδας είναι από τις υψηλότερες στην Ένωση. Επιπλέον, ενώ ο πληθυσμός γηράσκει και το προσδόκιμο ζωής στην Εσθονία είναι από τα χαμηλότερα στην Ένωση, το ποσοστό των αναγκών ιατρικής περίθαλψης που δεν καλύπτονται, κατά δήλωση των ίδιων των ατόμων, είναι υψηλό, αν και έχει μειωθεί σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη (13 % το 2020 και 8,1 % το 2021, έναντι 2 %, που είναι ο ενωσιακός μέσος όρος). Το υψηλό αυτό ποσοστό συνδέεται ιδίως με τις λίστες αναμονής και την έλλειψη και άνιση κατανομή των εργαζομένων στον τομέα της υγείας στη χώρα. Αν και οι άμεσες πληρωμές από τους ασθενείς έχουν μειωθεί ελαφρώς, είναι υψηλές τόσο για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη όσο και για τη μακροχρόνια περίθαλψη και υπερβαίνουν κατά πολύ τον μέσο όρο της Ένωσης. Η εξασφάλιση της βιώσιμης χρηματοδότησης της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και της μακροχρόνιας περίθαλψης θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων σε αυτούς τους τομείς.

(34)

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Εσθονία διέκοψε με επιτυχία τις εισαγωγές αερίου από τη Ρωσία ανακατευθύνοντας τις εισαγωγές ενέργειας μέσω του τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) στην Klaipėda της Λιθουανίας και του τερματικού σταθμού ΥΦΑ στο Inkoo της Φινλανδίας. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Εσθονία μειώθηκε κατά 36 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα 5 έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 %. Η Εσθονία θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (17). Παρόλο που η Εσθονία σημειώνει πρόοδο στην ανάπτυξη ανανεώσιμης ενέργειας, το μερίδιο του πετρελαιούχου σχιστόλιθου στο ενεργειακό μείγμα της χώρας εξακολουθεί να είναι σημαντικό. Το μερίδιο της ανανεώσιμης ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκε από 30,1 % το 2020 σε 37,6 % το 2021. Το μερίδιο του πετρελαιούχου σχιστόλιθου αντιστοιχούσε στο 58 % του ενεργειακού μείγματος το 2021, ποσοστό που συνιστά μείωση κατά 5 εκατοστιαίες μονάδες από το 2018, αλλά αύξηση κατά 2 εκατοστιαίες μονάδες από το 2020. Στο κεφάλαιο για το REPowerEU του πρόσφατα αναθεωρημένου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, η Εσθονία δεσμεύεται να μεταρρυθμίσει τη διαδικασία αδειοδότησης και να βελτιώσει την ανάπτυξη ικανοτήτων των τοπικών αρχών αδειοδότησης. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αναμένεται να καταστήσουν δυνατή την περαιτέρω πρόοδο ως προς τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας. Η ανεπαρκής δυναμικότητα του δικτύου για την κάλυψη περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξακολουθεί να παρεμποδίζει την περαιτέρω πρόοδο. Η Εσθονία πρέπει επίσης να συνεχίσει τις προσπάθειές της για τον συγχρονισμό του οικείου δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας με εκείνο της υπόλοιπης Ένωσης, ώστε να εξαλειφθεί σταδιακά η εξάρτησή της από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας BRELL (Λευκορωσία, Ρωσία, Εσθονία, Λιθουανία και Λετονία). Σημειώνεται πρόοδος, αλλά η μετάβαση δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Για τον σκοπό αυτόν είναι αναγκαία η συνεργασία με τη Λετονία και τη Λιθουανία. Η ενεργειακή απόδοση είναι καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση της Εσθονίας. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένου του κτιριακού αποθέματος, απαιτεί πιο φιλόδοξους στόχους ενεργειακής απόδοσης και αύξηση της ικανότητας ανακαίνισης των μικρότερων δήμων μέσω της καλύτερης στόχευσης των μέτρων στήριξης. Η Εσθονία επικεντρώθηκε στη βελτίωση της βιωσιμότητας του τομέα μεταφορών της με την έγκριση του σχεδίου ανάπτυξης των μεταφορών και της κινητικότητας για την περίοδο 2021-2035, ωστόσο θα πρέπει να ληφθούν καταλληλότερα μέτρα για την επιτάχυνση της μετάβασης σε έναν λιγότερο ρυπογόνο τομέα μεταφορών.

Μολονότι η Εσθονία επενδύει στον εξηλεκτρισμό του σιδηροδρομικού δικτύου, η υλοποίηση των σχετικών εργασιών δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί. Η μετάβαση στις βιώσιμες μεταφορές είναι επίσης απαραίτητο να πραγματοποιηθεί στον τομέα των ιδιωτικών οχημάτων, στον οποίο απαιτείται ευρύτερη χρήση οχημάτων μηδενικών και χαμηλών εκπομπών. Τα σχετικά κίνητρα, όπως οι περιβαλλοντικοί φόροι, συμπεριλαμβανομένου ενός ετήσιου φόρου οδικών οχημάτων με βάση τις εκπομπές, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επιτάχυνση της μετάβασης προς λιγότερο ρυπογόνες επιλογές μεταφορών.

(35)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην Εσθονία για 68 επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων των εργατών διαλογής απορριμμάτων, των τεχνικών δομικών έργων και των πολιτικών μηχανικών. Επιπλέον, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αναφέρθηκαν ως παράγοντας που περιορίζει την παραγωγή στη βιομηχανία και τις κατασκευές.

(36)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (18) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(37)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και απευθύνεται σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για την Εσθονία, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης και της τρίτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Ιρλανδία δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες. Ως εκ τούτου, δεν απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Ιρλανδίας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις ευάλωτες επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Ο σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Αυτό συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι, επίσης, να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και να διασφαλίσει την πρόσβαση σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν εξίσου συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν νέες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή επίσης κάλεσε τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα αυτά προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή δήλωσε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα είναι ποσοτικοποιημένες και διαφοροποιημένες. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στην επίτευξη μεγαλύτερης μεσοπρόθεσμης εστίασης, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις του Συμβουλίου για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 28 Μαΐου 2021 η Ιρλανδία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 8 Σεπτεμβρίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ιρλανδίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Ιρλανδία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 4 Μαΐου 2023 η Ιρλανδία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και, στις 2 Μαΐου 2023, το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Ιρλανδίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για την Ιρλανδία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Ιρλανδίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ιρλανδίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Ιρλανδίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από τη Eurostat, το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης της Ιρλανδίας βελτιώθηκε από έλλειμμα 1,6 % του ΑΕΠ το 2021 σε πλεόνασμα 1,6 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 55,4 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 44,7 % στο τέλος του 2022.

(13)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022 τέτοια μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα και μειώσεις του φόρου προστιθέμενης αξίας στο αέριο και στην ηλεκτρική ενέργεια, ενώ τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν πληρωμές σε όλους τους εγχώριους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και μια σειρά κοινωνικών μεταβιβάσεων. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 0,5 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,7 % του ΑΕΠ το 2022, από 2,8 % το 2021.

(14)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στην Ιρλανδία (7) να ακολουθήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(15)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν σε γενικές γραμμές ουδέτερος, στο – 0,2 % του ΑΕΠ, όπως άρμοζε σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Ιρλανδία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 0,04 % του ΑΕΠ το 2022 (0,1 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν επεκτατική συμβολή ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Επομένως, η Ιρλανδία διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε γενικά ουδέτερη συμβολή ύψους – 0,2 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Επομένως, η Ιρλανδία περιόρισε επαρκώς την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(16)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι σύμφωνο με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και συντηρητικό για τη συνέχεια. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,6 % το 2023 και κατά 4,1 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπεται χαμηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,5 % το 2023 και μεγαλύτερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,0 % το 2024. Ο συγκριτικά υψηλότερος ρυθμός ανάπτυξης το 2024 που προβλέπει η Επιτροπή οφείλεται κυρίως στον πιο σταθερό ρυθμό αύξησης των καθαρών εξαγωγών. Ωστόσο, στην περίπτωση της Ιρλανδίας, οι καθαρές εξαγωγές υπόκεινται σε μεγάλες διακυμάνσεις, καθώς εξαρτώνται από μικρό αριθμό μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν σημειώσει μεγάλη εμπορική επιτυχία τα τελευταία χρόνια.

(17)

Στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης θα αυξηθεί στο 1,8 % του ΑΕΠ το 2023. Η αύξηση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως την έντονη αύξηση των εσόδων. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από το 44,7 % στο τέλος του 2022 στο 40,5 % στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο πλεόνασμα υπολογίζεται στο 1,7 % του ΑΕΠ για το 2023. Αυτό συνάδει με το πλεόνασμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα κυμανθεί σε παρόμοια επίπεδα και ότι θα ανέλθει σε 40,4 % στο τέλος του 2023.

(18)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, συγκεκριμένα για έναν δεύτερο γύρο δύο πληρωμών σε όλους τους εγχώριους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και για μια νέα δέσμη κοινωνικών μεταβιβάσεων. Το κόστος των μέτρων αυτών αναμένεται να αντισταθμιστεί εν μέρει από φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των προμηθευτών ενέργειας, δηλαδή από το ανώτατο όριο εσόδων από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 0,3 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις, αλλά διατηρούν το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,2 % του ΑΕΠ το 2022). Το δημοσιονομικό κόστος της παροχής προσωρινής προστασίας σ εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,1 εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2022. Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με τη σταδιακή κατάργηση προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 0,7 % του ΑΕΠ.

(19)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022, το Συμβούλιο συνέστησε στην Ιρλανδία να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η Ιρλανδία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Ιρλανδία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(20)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερος (0,2 % του ΑΕΠ), σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε γενικά ουδέτερος δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (‒ 0,2 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 0,3 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το μειωμένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,1 % του ΑΕΠ. Περιλαμβάνεται επίσης το υψηλότερο κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία (κατά 0,1 % του ΑΕΠ). Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλα ταμεία της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 0,1 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,0 εκατοστιαίας μονάδας (13). Επομένως, η Ιρλανδία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως επενδύσεις που θα διευκολύνουν την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και θα καταστήσουν δυνατό τον εξηλεκτρισμό άλλων τεχνολογιών, οι οποίες χρηματοδοτούνται εν μέρει από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(21)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να αυξηθεί σε 2,8 % του ΑΕΠ το 2024. Η αύξηση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τη μείωση των δαπανών, καθώς καταργούνται τα προσωρινά μέτρα για τις δαπάνες. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 38,2 % στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο πλεόνασμα ίσο με 2,2 % του ΑΕΠ το 2024. Το πλεόνασμα αυτό είναι χαμηλότερο από το πλεόνασμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω των υψηλότερων δαπανών στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα κυμανθεί σε παρόμοια επίπεδα και ότι θα ανέλθει σε 38,3 % στο τέλος του 2024.

(22)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Η Επιτροπή στηρίζεται και αυτή στην υπόθεση της πλήρους κατάργησης των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξει νέα αύξηση των τιμών της ενέργειας.

(23)

Στο πρόγραμμα, η Ιρλανδία σχεδιάζει να επιτύχει τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο —διαρθρωτικό δημοσιονομικό ισοζύγιο ύψους – 0,5 % του ΑΕΠ (14)— τα έτη 2023 και 2024, και να τον διατηρήσει καθ’ όλη τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου. Με βάση τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, το διαρθρωτικό ισοζύγιο προβλέπεται να εμφανίσει έλλειμμα της τάξης του 0,1 % του ΑΕΠ το 2023 και πλεόνασμα της τάξης του 1,0 % του ΑΕΠ το 2024, υπερβαίνοντας έτσι τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο.

(24)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (15) στο 1,9 % το 2024.

(25)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν από 2,0 % του ΑΕΠ το 2023 σε 2,1 % το 2024. Η αύξηση των επενδύσεων αντικατοπτρίζει υψηλότερες εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από την Ένωση, ιδίως μέσω του μηχανισμού. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις περιλαμβάνονται η επικαιροποίηση του σχεδίου δράσης για το κλίμα και η κατασκευή εγκατάστασης κέντρου δεδομένων, τα οποία αποτελούν επίσης μέρος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(26)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να αυξηθεί σταδιακά σε 2,9 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 3,1 % έως το 2026. Επομένως, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να συμμορφωθεί με τη σχετική τιμή αναφοράς που ορίζει η Συνθήκη κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 38,2 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 32,0 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(27)

Το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας άνω των 64 ετών προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με το ποσοστό του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας (20-64 ετών) έως το 2070, οπότε και θα υπάρχουν λιγότεροι από δύο δυνητικοί συνεισφέροντες για κάθε συνταξιούχο σε σύγκριση με σχεδόν τέσσερις συνεισφέροντες το 2022. Αυτή η γήρανση του πληθυσμού καθιστά απαραίτητη την προστασία του συνταξιοδοτικού συστήματος από την αύξηση του κόστους. Η συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση που ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 διατηρεί την ηλικία συνταξιοδότησης στα 66 έτη. Επομένως, η κυβέρνηση προτίθεται να αντιμετωπίσει το ζήτημα της βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος στην πλευρά των εισφορών. Το 2023, η κυβέρνηση αναμένεται να παρουσιάσει χάρτη πορείας για τη σταδιακή αύξηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης μεταξύ 2024 και 2034. Με τον εν λόγω χάρτη θα αποσαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζει να καθορίσει τις χρηματοδοτικές ρυθμίσεις του κρατικού συνταξιοδοτικού συστήματος.

(28)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ιρλανδίας βρίσκεται σε εξέλιξη, ωστόσο υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις. Οι περιορισμένοι πόροι και η ανεπαρκής ιεράρχηση προτεραιοτήτων είχαν ως αποτέλεσμα καθυστερήσεις στη διαδικασία υλοποίησης στην Ιρλανδία. Η Ιρλανδία υπέβαλε τροποποίηση του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας τον Μάιο του 2023. Δεν έχει ακόμη υποβάλει την πρώτη της αίτηση πληρωμής. Η προετοιμασία του κεφαλαίου για το REPowerEU βρίσκεται σε εξέλιξη. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Ιρλανδίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών συμφεροντούχων παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(29)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Ιρλανδίας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στην Ιρλανδία.

(30)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Ιρλανδία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία, την παροχή πόσιμου νερού και την επεξεργασία των λυμάτων, καθώς και με το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, τις ενεργειακές υποδομές και τις τεχνολογίες έξυπνων δικτύων, το πλαίσιο αδειοδότησης, την ενεργειακή απόδοση, τις βιώσιμες μεταφορές και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση.

(31)

Η παραγωγή αποβλήτων στην Ιρλανδία εξακολουθεί να αυξάνεται και να υπερβαίνει σημαντικά τον μέσο όρο της Ένωσης. Οι επιδόσεις της όσον αφορά την ανακύκλωση παραμένουν στάσιμες επί σειρά ετών. Η κυκλική χρήση υλικών αυξήθηκε ελαφρώς στο 2 % το 2021, ποσοστό που εξακολουθεί, ωστόσο, να είναι πολύ χαμηλότερο του ενωσιακού μέσου όρου (11,7 %). Ενώ σημειώνονται βελτιώσεις στη διαχείριση των αποβλήτων, ο αντίκτυπος του σχεδίου δράσης του 2020 για τα απόβλητα για μια κυκλική οικονομία και της στρατηγικής για την κυκλική οικονομία στο σύνολο της δημόσιας διοίκησης, που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2021, δεν έχει ακόμη γίνει αισθητός. Απαιτούνται περισσότερες επενδύσεις για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης για την κυκλική οικονομία. Αυτό συνεπάγεται τη βελτίωση της χωριστής συλλογής αποβλήτων και των υποδομών επεξεργασίας τους με σκοπό την εκτροπή των αποβλήτων από την υγειονομική ταφή και την αποτέφρωση, με ιδιαίτερη έμφαση στα πλαστικά και τα βιολογικά απόβλητα. Όσον αφορά τη διαχείριση και την ποιότητα των υδάτων, η Ιρλανδία αντιμετωπίζει το πρόβλημα των παλαιών και παρωχημένων υποδομών, με αποτέλεσμα ένα από τα υψηλότερα ποσοστά διαρροής αγωγών στην Ένωση. Η ποιότητα του πόσιμου νερού εξακολουθεί επίσης να αποτελεί πρόβλημα σε ορισμένες περιοχές. Η υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων λόγω της επέκτασης της γεωργίας δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς. Απαιτούνται επίσης επενδύσεις σε υποδομές για την αποκατάσταση των ποταμών, καθώς και μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση για τον έλεγχο της μόλυνσης των υδάτων από γεωργικές δραστηριότητες.

(32)

Το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ιρλανδίας παρουσίασε ενδείξεις ευπάθειας το 2022, καθώς απαιτούνταν έκτακτα μέτρα στήριξης λόγω των προβλημάτων εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια. Το σχέδιο δράσης της Ιρλανδίας για το κλίμα περιλαμβάνει τον φιλόδοξο στόχο του μετασχηματισμού του ενεργειακού συστήματος της χώρας έως το 2030, με στόχο να αυξηθεί το μερίδιο ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο 80 %. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα μεγάλους όγκους μεταβλητής παραγωγής. Επί του παρόντος, η ευελιξία και η ενοποίηση του συστήματος δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση τόσο μεγάλων όγκων μεταβλητής παραγωγής και της αυξανόμενης ζήτησης ενέργειας, ιδίως από τα κέντρα δεδομένων, γεγονός που θα μπορούσε να δυσχεράνει την επίτευξη του στόχου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ευελιξία από την πλευρά της ζήτησης και οι σημαντικές αναβαθμίσεις των υποδομών μεταφοράς, διανομής και αποθήκευσης θα αποτελέσουν στοιχεία καίριας σημασίας για τη μείωση της εξάρτησης της Ιρλανδίας από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και για τη διευκόλυνση και την επιτάχυνση της μετάβασής της προς ένα κλιματικά ουδέτερο ενεργειακό σύστημα. Οι βασικές προκλήσεις για την ανάπτυξη της ευελιξίας από την πλευρά της ζήτησης περιλαμβάνουν την έλλειψη συντονισμένης στρατηγικής που να καλύπτει ολόκληρο το ενεργειακό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της θέρμανσης και της ψύξης, καθώς και την έλλειψη υποδομών έξυπνης μέτρησης. Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του συστήματος σχεδιασμού και αδειοδότησης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την αποθήκευση και τις γραμμές διασύνδεσης του δικτύου, με τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας κατάλληλου προσωπικού με επαρκείς δεξιότητες σε όλα τα στάδια των διαδικασιών σχεδιασμού, καθώς και με τον εξορθολογισμό του συνολικού πλαισίου, θα μπορούσε να επιταχύνει εξελίξεις μεγάλης κλίμακας, οι οποίες με τη σειρά τους θα επιταχύνουν την πράσινη μετάβαση.

(33)

Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ιρλανδία μειώθηκε κατά 0,2 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπολειπόμενη κατά πολύ του στόχου μείωσης κατά 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (16). Παρότι η Ιρλανδία πληροί τις προϋποθέσεις για εξαίρεση από τον στόχο αυτόν, ενθαρρύνεται να εντείνει τις προσπάθειες για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2023/706 (17). Τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και θα συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου της Ένωσης για μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 %. Οι οικιακές ενεργειακές αναβαθμίσεις, οι μετασκευές και η ταχεία ανάπτυξη της θέρμανσης από ανανεώσιμες πηγές θα είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη των κλιματικών στόχων. Παρά τους φιλόδοξους στόχους για τη μετασκευή του ισοδύναμου 500 000 κατοικιών, ώστε να επιτύχουν ενεργειακή απόδοση κτιρίου (Building Energy Rating) κατηγορίας B2, καθώς και την εγκατάσταση 400 000 αντλιών θερμότητας σε υφιστάμενες κατοικίες για την αντικατάσταση παλαιότερων, λιγότερο αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης έως το τέλος του 2030, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, κυρίως λόγω της έλλειψης ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Ο αριθμός των οχημάτων μηδενικών εκπομπών στον ιρλανδικό στόλο αυξάνεται ραγδαία από πολύ χαμηλή βάση, ωστόσο η πυκνότητα των δημόσιων σημείων φόρτισης δεν ακολουθεί με τον ίδιο ρυθμό. Μόνο 100 χιλιόμετρα περίπου σιδηροδρομικών γραμμών έχουν εξηλεκτριστεί, γεγονός που καθιστά την Ιρλανδία τη χώρα της Ένωσης με το χαμηλότερο ποσοστό εξηλεκτρισμένων σιδηροδρόμων. Επιπλέον, η κυκλοφοριακή συμφόρηση επιβαρύνει σημαντικά την ποιότητα του αέρα και τον χρόνο των μετακινούμενων εργαζομένων.

(34)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην Ιρλανδία για 12 επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών προστασίας του περιβάλλοντος, των μηχανικών και των ηλεκτρολόγων μηχανικών. Επιπλέον, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αναφέρθηκαν ως παράγοντας που περιόρισε την παραγωγή στη βιομηχανία (46,8 % των επιχειρήσεων) και στις κατασκευές (60,3 % των επιχειρήσεων).

(35)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (18) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(36)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και απευθύνεται σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για την Ιρλανδία, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης και της τρίτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Ελλάδας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις του Συμβουλίου για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 27 Απριλίου 2021 η Ελλάδα υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 13 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Ελλάδα έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 2 Μαΐου 2023 η Ελλάδα υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και, στις 29 Απριλίου 2023, το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Ελλάδας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για την Ελλάδα. Αξιολόγησε την πρόοδο της Ελλάδας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Ελλάδας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για την Ελλάδα και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες που σχετίζονται με το υψηλό δημόσιο χρέος και το υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων σε ένα περιβάλλον υψηλής ανεργίας υποχωρούν, αλλά η εξωτερική της θέση έχει επιδεινωθεί. Βασική ανησυχία αποτελεί η σημαντική διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2022, η οποία οφείλεται και στην απότομη αύξηση των τιμών της ενέργειας σε ολόκληρη την Ένωση, παρά την ανάκαμψη των εσόδων από τον τουρισμό. Παρότι το εξωτερικό έλλειμμα προβλέπεται να μειωθεί το τρέχον και το επόμενο έτος, αναμένεται να παραμείνει αρκετά πάνω από το επίπεδο που απαιτείται για να εξασφαλιστεί διαρκής βελτίωση της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης. Μολονότι ο δείκτης του δημόσιου χρέους ως προς το ΑΕΠ εξακολουθεί να είναι ο υψηλότερος στην Ένωση, βελτιώθηκε σημαντικά το 2022, κυρίως χάρη στην ισχυρή αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ, και αναμένεται να υποχωρήσει περαιτέρω το 2023 και το 2024. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μειώθηκαν απότομα πέρυσι, συνεχίζοντας την έντονη καθοδική πορεία των προηγούμενων ετών, αλλά παραμένουν σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με τον μέσο όρο της Ένωσης και εξακολουθούν να επηρεάζουν αρνητικά την κερδοφορία και τη δανειοδοτική ικανότητα των τραπεζών, γεγονός που με τη σειρά του υπονομεύει την ενίσχυση της κεφαλαιακής έντασης και την αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας. Η απόκριση σε επίπεδο πολιτικής συνέβαλε στην εξομάλυνση των ανισορροπιών και η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών που απομένουν. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες, ιδίως για να διασφαλιστεί ότι τα εξωτερικά ισοζύγια θα τεθούν σε τροχιά σταθερής βελτίωσης και ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα μειωθούν περαιτέρω, μεταξύ άλλων μέσω της αύξησης της αποτελεσματικότητας της αναγκαστικής είσπραξης οφειλών και της βελτίωσης της δευτερογενούς αγοράς μη εξυπηρετούμενων δανείων.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας μειώθηκε από 7,1 % του ΑΕΠ το 2021 σε 2,3 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 194,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 171,3 % στο τέλος του 2022.

(14)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022 τέτοιου είδους μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες ήταν οι επιδοτήσεις ηλεκτρικής ενέργειας προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις και οι αυξημένες κοινωνικές παροχές σε ευάλωτα νοικοκυριά. Το κόστος των εν λόγω μέτρων αντισταθμίστηκε εν μέρει από νέους φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των παραγωγών και προμηθευτών ενέργειας, και συγκεκριμένα από το ανώτατο όριο τιμών για τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας και την έκτακτη εισφορά των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας για την περίοδο από τον Οκτώβριο του 2021 έως τον Ιούνιο του 2022. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 2,5 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 1,5 % του ΑΕΠ το 2022, από 6,5 % το 2021.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στην Ελλάδα (7) να χρησιμοποιήσει το 2022 τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάκαμψης, ασκώντας παράλληλα συνετή δημοσιονομική πολιτική. Επιπλέον, το Συμβούλιο συνέστησε στην Ελλάδα να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν υποστηρικτικός, στο – 1,0 % του ΑΕΠ. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Ελλάδα συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 2,1 % του ΑΕΠ το 2022 (2,6 % του ΑΕΠ το 2021). Η μείωση των δαπανών που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης το 2022 οφειλόταν στη σταδιακή κατάργηση της προηγούμενης περιόδου προγραμματισμού, ενώ οι επενδυτικές δαπάνες της νέας περιόδου προγραμματισμού δεν έχουν επιταχυνθεί ακόμα Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν επεκτατική συμβολή ύψους 0,6 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Επομένως, η Ελλάδα διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε επεκτατική συμβολή ύψους 0,6 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή περιλάμβανε τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που θεσπίστηκαν για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (πρόσθετο καθαρό δημοσιονομικό κόστος ύψους 2 % του ΑΕΠ). Επομένως, η Ελλάδα περιόρισε επαρκώς την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι σύμφωνο με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και πιο ευνοϊκό στη συνέχεια. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,3 % το 2023 και κατά 3 % το 2024. Συγκριτικά, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν υψηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ, στο 2,4 % το 2023 και χαμηλότερη, στο 1,9 % το 2024, κυρίως λόγω διαφορών στις παραδοχές που αφορούν την επενδυτική δραστηριότητα και τη συμβολή του εξωτερικού τομέα. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει υψηλότερη συμβολή του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου, ιδίως το 2024, και η Επιτροπή αναμένει υψηλότερα επίπεδα εισαγωγών αγαθών σε σύγκριση με τις προβολές των αρχών.

(18)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί στο 1,8 % του ΑΕΠ το 2023. Η μείωση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως τη σταδιακή κατάργηση των δημοσιονομικών μέτρων που σχετίζονται με την πανδημία και τη μείωση του κόστους των μέτρων που σχετίζονται με την ενέργεια, καθώς και την αύξηση των εσόδων λόγω της οικονομικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από το 171,3 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 162,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 1,3 % του ΑΕΠ για το 2023. Το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω της ευνοϊκότερης εξέλιξης των φορολογικών βάσεων που στηρίζεται στις μακροοικονομικές παραδοχές, συμπεριλαμβανομένης της σύνθεσης της ανάπτυξης και των χαμηλότερων δαπανών του κοινωνικού προϋπολογισμού σύμφωνα με τη συστηματική υποεκτέλεση των δαπανών που παρατηρείται τα τελευταία έτη. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 160,2 % στο τέλος του 2023. Η διαφορά οφείλεται κυρίως στην υψηλότερη αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ και, σε μικρότερο βαθμό, στο χαμηλότερο έλλειμμα γενικής κυβέρνησης που προβλέπει η Επιτροπή.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, ιδίως επιδοτήσεις ηλεκτρικής ενέργειας προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Το κόστος των εν λόγω μέτρων εξακολουθεί να αντισταθμίζεται εν μέρει από φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των προμηθευτών ενέργειας, δηλαδή από το ανώτατο όριο τιμών για τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας και την εισφορά αλληλεγγύης από τα διυλιστήρια. Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 0,2 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,5 % του ΑΕΠ το 2022). Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με τη σταδιακή κατάργηση προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 1,5 % του ΑΕΠ.

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022 το Συμβούλιο συνέστησε στην Ελλάδα να λάβει μέτρα, προκειμένου το 2023 να ακολουθήσει συνετή δημοσιονομική πολιτική, περιορίζοντας συγκεκριμένα την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών κάτω από τη μεσοπρόθεσμη αύξηση του δυνητικού προϊόντος (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Ελλάδα να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερος (– 0,2 % του ΑΕΠ), σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε επεκτατικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (– 1,0 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 0,3 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Ως εκ τούτου, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Η προβλεπόμενη συσταλτική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών οφείλεται, κατ’ ουσίαν, στο μειωμένο κόστος των (στοχευμένων και μη στοχευμένων) μέτρων στήριξης προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση των αυξήσεων των τιμών της ενέργειας (κατά 2,3 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των κοινωνικών δαπανών είναι ο κύριος παράγοντας αύξησης των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων). Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης ανήλθαν στο 2,5 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,0 εκατοστιαίας μονάδας (13). Επομένως, η Ελλάδα σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως είναι η εγκατάσταση 8 000 δημοσίως προσβάσιμων σημείων φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα σε βασικές αστικές και προαστιακές τοποθεσίες, η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και η βελτίωση της διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας των νησιών.

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 0,8 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τη σταδιακή κατάργηση των εναπομεινάντων ενεργειακών και άλλων μέτρων και την αύξηση των εσόδων χάρη στη σταθερή οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 150,8 % στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 0,6 % του ΑΕΠ το 2024. Το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω των παραδοχών σχετικά με την εκτέλεση του κοινωνικού προϋπολογισμού, και ιδίως των χαμηλότερων δαπανών για κοινωνικές παροχές και συντάξεις. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ είναι υψηλότερος και εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 154,5 % στο τέλος του 2024.

(23)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Η Επιτροπή στηρίζεται και αυτή στην υπόθεση της πλήρους κατάργησης των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (14). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,3 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (15) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 2,6 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Αυτό θα συμβάλει και στην ενίσχυση της εξωτερικής θέσης. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 0,2 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος.

(25)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 0,7 % το 2024, ποσοστό χαμηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό ανάπτυξης. Η προσαρμογή που προβλέπεται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής είναι μεγαλύτερη από την εξοικονόμηση που θα επιτευχθεί με την πλήρη κατάργηση των μέτρων στήριξης της ενέργειας.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν από 4,8 % του ΑΕΠ το 2023 σε 5,4 % του ΑΕΠ το 2024. Η αύξηση των επενδύσεων αντικατοπτρίζει ελαφρώς χαμηλότερες εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και υψηλότερες επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από την Ένωση, ιδίως μέσω του μηχανισμού. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις περιλαμβάνουν επενδύσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την πράσινη, την ψηφιακή και την ενεργειακή μετάβαση, οι οποίες εντάσσονται και στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(27)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 0,5 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 0,1 % έως το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να παραμείνει σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 150,8 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 135,2 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(28)

Κάποιες τροποποιήσεις του πλαισίου φορολογικής πολιτικής της Ελλάδας με βάση τις βέλτιστες πρακτικές και τις μεταρρυθμίσεις που υλοποιούνται στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του επενδυτικού κενού. Ειδικότερα, η θέσπιση ευρύτερου συστήματος προαποφάσεων σε θέματα φορολογίας θα μπορούσε να ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου για τους επενδυτές και τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την απλούστευση του φορολογικού συστήματος. Η επανεξέταση του φορολογικού συστήματος θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης όσον αφορά τους αυτοαπασχολούμενους και στη στήριξη των επενδύσεων. Η φορολογική συμμόρφωση θα μπορούσε να βελτιωθεί με την επέκταση της εφαρμογής των ηλεκτρονικών πληρωμών και την αυξημένη χρήση των πληροφοριών που προέρχονται από τις ηλεκτρονικές πληρωμές, δεδομένων ιδίως πρόσφατων στοιχείων που αποδεικνύουν την αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ των χαμηλών δηλωθέντων εισοδημάτων και του κύκλου εργασιών των αυτοαπασχολούμενων που κατά τα φαινόμενα αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Ειδικότερα, αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την καλύτερη αξιοποίηση των πληροφοριών που προέρχονται από ηλεκτρονικές πληρωμές για στοχευμένα επαγγέλματα. Ο εν εξελίξει ψηφιακός μετασχηματισμός της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη του εν λόγω στόχου. Ωστόσο, είναι ουσιαστικής σημασίας να ενισχυθεί περαιτέρω η λειτουργική αυτονομία της αρχής όσον αφορά τη διαχείριση και την ανάπτυξη των υποδομών ανθρώπινων πόρων και ΤΠ, δεδομένων των συνεχιζόμενων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα φορολογικά συστήματα παγκοσμίως.

(29)

Η Ελλάδα συνέχισε να λαμβάνει μέτρα για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, αλλά οι συνολικές επιδόσεις της παραμένουν σχετικά χαμηλές. Έπειτα από σημαντική προσαρμογή μετά το 2010, το μέγεθος και το κόστος της δημόσιας διοίκησης ευθυγραμμίστηκαν σε μεγάλο βαθμό με τον μέσο όρο της Ένωσης. Το μισθολογικό κόστος της Ελλάδας παρέμεινε σταθερό το 2022 στο 10,8 % του ΑΕΠ, ελαφρώς πάνω από τον μέσο όρο της Ένωσης (10,2 % του ΑΕΠ). Η διασφάλιση της συνέχισης της εφαρμογής του ενιαίου μισθολογίου, με παράλληλη διατήρηση των σημερινών επιπέδων προσωπικού μέσω της συνέχισης της εφαρμογής του κανόνα «μία πρόσληψη για κάθε αποχώρηση» για το μόνιμο προσωπικό και του ανώτατου ορίου που θεσπίστηκε το 2022 για το έκτακτο προσωπικό, θα είναι καίριας σημασίας για να διαφυλαχθούν οι εν λόγω επιτυχίες. Στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνονται μέτρα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης, με ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση των ψηφιακών υπηρεσιών της. Ταυτόχρονα, η προσέλκυση και η διατήρηση προσωπικού υψηλού επιπέδου εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Η πρόκληση αυτή θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με διαρθρωτικό τρόπο μέσω ειδικών/συμπληρωματικών μισθολογίων για συγκεκριμένα καθήκοντα ή συγκεκριμένες οντότητες, καθώς και με ένα σαφώς καθορισμένο σύστημα αποζημιώσεων που θα θεσπιστεί ως αναπόσπαστο μέρος του νέου συστήματος διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, διασφαλίζοντας παράλληλα την ακεραιότητα του ενιαίου μισθολογίου και το συνολικό ύψος του μισθολογικού κόστους.

(30)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Μέχρι στιγμής, η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας έχει προχωρήσει ικανοποιητικά. Στο μέλλον, θα είναι σημαντικό να διατηρηθεί αυτή η δυναμική. Η Ελλάδα υπέβαλε τρεις αιτήσεις πληρωμής (16) για μη επιστρεπτέα χρηματοδοτική στήριξη και δύο αιτήσεις πληρωμής για δανειακή στήριξη, που αντιστοιχούν σε 85 ορόσημα και στόχους του σχεδίου. Μέχρι σήμερα έχουν εκταμιευτεί συνολικά 7 126 εκατ. EUR (17) για την Ελλάδα. Σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στις 29 Μαρτίου 2023 η Ελλάδα εξέφρασε την πρόθεσή της να ζητήσει πρόσθετη δανειακή στήριξη ύψους 5 000 εκατ. EUR στο πλαίσιο του μηχανισμού. Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει ικανοποιητικά την υλοποίηση του σχεδίου της και έχει θεσπίσει σύστημα διαχείρισης και ελέγχου για την παρακολούθηση και τον συντονισμό της έγκαιρης ολοκλήρωσης των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων. Στο μέλλον θα είναι σημαντικό να συνεχιστούν και να ενισχυθούν οι εν λόγω προσπάθειες, λαμβανομένου υπόψη του σημαντικού αριθμού μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που σχεδιάζεται να υλοποιηθούν, ιδίως δεδομένου ότι, για να ολοκληρωθούν κάποιες από τις εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, θα πρέπει να σημειωθεί εγκαίρως πρόοδος σε διάφορα προπαρασκευαστικά στάδια, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων. Η συνέχιση της υλοποίησης του σχεδίου εξαρτάται από τη διοικητική ικανότητα και την ικανότητα υλοποίησης των εντεταλμένων φορέων υλοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της περιφερειακής και τοπικής διοίκησης. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Ελλάδας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(31)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Ελλάδας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στην Ελλάδα.

(32)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τη μακροχρόνια περίθαλψη, την κτηματογράφηση, την ενεργειακή πολιτική και την πράσινη μετάβαση.

(33)

Οι δημόσιες δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης είναι χαμηλότερες από τον μέσο όρο της Ένωσης, ενώ οι άμεσες πληρωμές από τους ασθενείς στην Ελλάδα είναι οι δεύτερες υψηλότερες στην Ένωση ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης εξακολουθεί να βασίζεται στη νοσοκομειακή περίθαλψη, ενώ οι δαπάνες για θεραπευτική περίθαλψη είναι επικεντρωμένες στη νοσηλεία. Επιπλέον, η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη θέση μεταξύ όλων των κρατών μελών όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες για φάρμακα ως ποσοστό του ΑΕΠ. Οι δημόσιες δαπάνες για μακροχρόνια και προληπτική περίθαλψη είναι σημαντικά χαμηλότερες από τον μέσο όρο της Ένωσης και δεν υπάρχει ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική για τη μακροχρόνια περίθαλψη. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, η Ελλάδα βρίσκεται στη διαδικασία υλοποίησης ενός συστήματος πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που εγκρίθηκε πρόσφατα για να μειώσει την εξάρτηση από τη νοσοκομειακή περίθαλψη και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Εμπόδιο στην ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης της πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αποτελεί η έλλειψη οικογενειακών ιατρών. Ο αριθμός των οικογενειακών ιατρών δεν επαρκεί για να καλύψει το σύνολο του πληθυσμού. Θα χρειαστεί επαρκής κάλυψη για την πλήρη εισαγωγή ενός αποτελεσματικού και ολοκληρωμένου συστήματος υποχρεωτικής παραπομπής των ασθενών το οποίο με βάση τη νομοθεσία θα ξεκινήσει από την 1η Σεπτεμβρίου 2023. Για τον σκοπό αυτόν, η ύπαρξη ισχυρότερων κινήτρων για την επέκταση του αριθμού των οικογενειακών ιατρών, ώστε να επιτευχθεί πλήρης κάλυψη και εγγραφή του πληθυσμού, θα είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση επαρκούς και ισότιμης πρόσβασης του πληθυσμού στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

(34)

Η ολοκλήρωση του μακροχρόνιου έργου της δημιουργίας εθνικού κτηματολογίου θα βελτιώσει περαιτέρω το επιχειρηματικό κλίμα της Ελλάδας. Έως το τέλος Μαΐου του 2023 είχε ολοκληρωθεί το 72 % της κτηματογράφησης, ενώ είχε συγκεντρωθεί το 25 % των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, που βρίσκονται επί του παρόντος στο στάδιο της επεξεργασίας. Η επεξεργασία των συγκεντρωμένων δικαιωμάτων αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2023 και στη συνέχεια να ολοκληρωθεί το κτηματολόγιο έως το τέλος του έτους. Όσον αφορά τη μετάβαση στο νέο «Ελληνικό Κτηματολόγιο», έχουν ανοίξει και λειτουργούν 12 κτηματολογικά γραφεία και 49 υποκαταστήματα. Το Ελληνικό Κτηματολόγιο σχεδιάζει να ψηφιοποιήσει πλήρως τις υπηρεσίες προς τους πολίτες και ο μηχανισμός παρέχει στήριξη για την ψηφιοποίηση όλων των καταχωρίσεων και τίτλων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας που είναι επί του παρόντος σε έντυπη μορφή.

(35)

Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε, μεταξύ άλλων και στο πλαίσιο της ενεργειακής κρίσης, η Ελλάδα εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, καθώς το πετρέλαιο και το αέριο αντιπροσώπευαν το 52 % και το 24 % αντίστοιχα του ενεργειακού της μείγματος το 2021. Για να επιταχυνθούν οι προσπάθειες απανθρακοποίησης, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν περαιτέρω ορισμένα μέτρα που βασίζονται στις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που αποτελούν μέρος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας και βαίνουν πέραν αυτών. Η Ελλάδα θα μπορούσε να επιταχύνει την επέκταση της ανανεώσιμης ενέργειας μέσω της θέσπισης και της συμπλήρωσης των νομικών πλαισίων για την προώθηση της ανάπτυξης υποδομών ανανεώσιμου υδρογόνου και υπεράκτιας αιολικής ενέργειας. Απαιτούνται κι άλλες προσπάθειες για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου για το βιομεθάνιο και να μετατραπεί το διαθέσιμο δυναμικό βιώσιμου βιομεθανίου σε πραγματική δυναμικότητα παραγωγής, ώστε να αντισταθμιστούν οι εισαγωγές φυσικού αερίου.

(36)

Με την ενσωμάτωση περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η πραγματοποίηση περισσότερων επενδύσεων θα έχει ουσιαστική σημασία για την επέκταση της δυναμικότητας αποθήκευσης και δικτύου, προκειμένου να διασφαλιστεί η ισορροπία του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας. Τα κοινά συστήματα αμοιβών και η προώθηση συστημάτων «behind-the-meter» (μη συνδεδεμένων με τον μετρητή) θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικά εργαλεία για την προώθηση της έγκαιρης και βιώσιμης αύξησης της δυναμικότητας αποθήκευσης. Για να αποφευχθεί η ανάγκη περικοπής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν πρόσθετες διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας με γειτονικές χώρες. Όσον αφορά την περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα είναι σημαντικό να εφαρμοστεί πλήρως το νέο νομικό πλαίσιο που εγκρίθηκε το 2022, το οποίο απλουστεύει και επιταχύνει τη διαδικασία αδειοδότησης για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αποθήκευσης. Επιπλέον, η προώθηση συστημάτων ιδιοκατανάλωσης, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης της στήριξης για την εγκατάσταση ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων με συσσωρευτές, και οι ενεργειακές κοινότητες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής αποδοχής της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

(37)

Η Ελλάδα θα μπορούσε επίσης να διευρύνει το πεδίο εφαρμογής και τη φιλοδοξία των υφιστάμενων μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας και να μειώσει το υψηλό επίπεδο ενεργειακής φτώχειας. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 22 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (18). Η Ελλάδα θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (19).

(38)

Η θέσπιση νέων χρηματοδοτικών μέσων, όπως οι δημοπρασίες ενεργειακής απόδοσης, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για την αποτελεσματικότερη στόχευση των υφιστάμενων προγραμμάτων στήριξης ανακαινίσεων, ώστε να καλύπτουν ενεργειακά φτωχά νοικοκυριά. Το μερίδιο των έξυπνων μετρητών στην Ελλάδα υπολείπεται κατά πολύ του μέσου όρου της Ένωσης (3 % σε σύγκριση με 54 %, στοιχεία του 2021) και θα μπορούσε να αυξηθεί, καθώς επιτρέπει στους καταναλωτές να συμμετέχουν ενεργά στην αγορά και να στηρίζουν την ανταπόκριση από την πλευρά της ζήτησης. Επιπλέον, συγκεκριμένοι τομείς, όπως οι μεταφορές και το νερό, έχουν σημαντικό περιθώριο εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο.

(39)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Στην Ελλάδα, οι ελλείψεις πράσινων δεξιοτήτων είναι επί του παρόντος πιο εμφανείς στον κατασκευαστικό τομέα, ο οποίος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την πράσινη μετάβαση, και σε συγκεκριμένα τεχνικά επαγγέλματα. Τέλος, εξακολουθούν να υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω δράση με στόχο την αύξηση της απασχολησιμότητας των νέων και των γυναικών. Η αύξηση των διοικητικών ικανοτήτων των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, με παράλληλη επέκταση της χρήσης της εξατομικευμένης προσέγγισης για τα άτομα που αναζητούν εργασία, θα μπορούσε να ενισχύσει την απασχόληση των ομάδων αυτών και να στηρίξει την ομαλή και δίκαιη μετάβαση.

(40)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (20) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(41)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και απευθύνεται σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για την Ελλάδα, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης, της τέταρτης και της πέμπτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023.

(42)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της αξιολόγησής της, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Οι συστάσεις του βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αποτυπώνονται στη σύσταση 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ευπαθειών που συνδέονται με το δημόσιο χρέος, την εξωτερική θέση και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η σύσταση 2 συμβάλλει στην υλοποίηση της σύστασης 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν τόσο στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών όσο και στην υλοποίηση των συστάσεων που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023, σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 41,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Ισπανία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Ισπανίας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), που εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 30 Απριλίου 2021 η Ισπανία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 13 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ισπανίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Ισπανία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 28 Απριλίου 2023 η Ισπανία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Ισπανίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για την Ισπανία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Ισπανίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ισπανίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Ισπανίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για την Ισπανία και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ισπανία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες που σχετίζονται με το υψηλό ιδιωτικό, δημόσιο και εξωτερικό χρέος, με διασυνοριακό αντίκτυπο, υποχωρούν αλλά εξακολουθούν να υφίστανται. Το εξωτερικό χρέος και ιδίως οι δείκτες ιδιωτικού χρέους μειώθηκαν κατά τη δεκαετία του 2010 και, έπειτα από προσωρινή διακοπή της μείωσής τους το 2020, επανήλθαν το 2021 σε πτωτική πορεία, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί ευνοούμενη από την οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα. Η εξωτερική θέση ωφελήθηκε από το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που καταγράφει πλεόνασμα εδώ και μία δεκαετία, αν και μειώθηκε κατά την πλέον πρόσφατη περίοδο, αντικατοπτρίζοντας τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 στις τουριστικές εξαγωγές και τις υψηλότερες τιμές της ενέργειας το 2022. Το δημόσιο χρέος παραμένει υψηλό. Το 2022 επανήλθε σε καθοδική πορεία, που επέφερε βελτιώσεις πριν από την πανδημία COVID-19, λόγω της ισχυρής αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, αλλά παραμένει πάνω από τα επίπεδα προ της πανδημίας COVID-19. Σύμφωνα με τις προοπτικές, η μείωση αυτή θα συνεχιστεί το 2023 και το 2024 με πιο συγκρατημένο ρυθμό, στηριζόμενη από μέτρα πολιτικής στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα επέδειξε ανθεκτικότητα έναντι των πρόσφατων κλυδωνισμών που προκλήθηκαν από την πανδημία COVID-19 και την ενεργειακή κρίση. Η ανεργία βρίσκεται και πάλι σε καθοδική πορεία, αλλά παραμένει σε υψηλά επίπεδα, ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν θύλακες ευπάθειας, συμπεριλαμβανομένης της πολύ υψηλής μακροχρόνιας ανεργίας και της ανεργίας των νέων. Οι δυνητικοί κίνδυνοι που επηρεάζουν την περαιτέρω μείωση των ευπαθειών σχετίζονται κυρίως με τον αντίκτυπο της αυστηροποίησης των όρων χρηματοδότησης στις οικονομικές θέσεις των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, καθώς και στη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους ενόψει των τρεχουσών συνθηκών της αγοράς και της γήρανσης του πληθυσμού. Η πρόοδος σε επίπεδο πολιτικής ήταν ευνοϊκή και η συνέχιση της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αναμένεται να επιφέρει περαιτέρω βελτιώσεις.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Ισπανίας μειώθηκε από 6,9 % του ΑΕΠ το 2021 σε 4,8 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 118,3 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 113,2 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της Συνθήκης, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Ισπανίας, δεδομένου ότι το οικείο έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2022 υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Στη συνέχεια, η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023. Η Ισπανία θα πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2023 και κατά την κατάρτιση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματός της για το 2024.

(14)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022, τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν μείωση του ΦΠΑ στην ηλεκτρική ενέργεια και στο αέριο, μείωση του ειδικού φόρου επί της ηλεκτρικής ενέργειας και αναστολή του φόρου επί της αξίας της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας· από την άλλη, τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν τη γενικευμένη έκπτωση 20 λεπτών ανά λίτρο στα καύσιμα των οχημάτων, την εισοδηματική στήριξη των νοικοκυριών και των ενεργοβόρων κλάδων, μεγαλύτερα οφέλη μέσω του κοινωνικού κουπονιού για την ενέργεια και εκπτώσεις τιμών για τη χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 1,6 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,5 % του ΑΕΠ το 2022, από 3,1 % το 2021.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στην Ισπανία (7) να χρησιμοποιήσει το 2022 τον μηχανισμό για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάκαμψης, ασκώντας παράλληλα συνετή δημοσιονομική πολιτική. Επιπλέον, το Συμβούλιο συνέστησε στην Ισπανία να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Ισπανία να περιορίσει την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν υποστηρικτικός, στο – 2,5 % του ΑΕΠ. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Ισπανία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 1,1 % του ΑΕΠ το 2022 (1,2 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν επεκτατική συμβολή ύψους 0,3 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Επομένως, η Ισπανία διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε επεκτατική συμβολή ύψους 2,7 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Η εν λόγω σημαντική επεκτατική συμβολή περιλάμβανε τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων που ελήφθησαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (πρόσθετο καθαρό δημοσιονομικό κόστος ύψους 1,5 % του ΑΕΠ). Ταυτόχρονα, οι υψηλότερες δαπάνες για ενδιάμεση κατανάλωση και κοινωνικές μεταβιβάσεις σε είδος συνέβαλαν επίσης στην αύξηση των καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών οφειλόταν εν μέρει μόνο στα μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Επομένως, η Ισπανία δεν περιόρισε επαρκώς την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι σύμφωνο με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και πιο ευνοϊκό στη συνέχεια. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,1 % το 2023 και κατά 2,4 % το 2024. Συγκριτικά, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν ελαφρώς χαμηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,9 % το 2023 και 2,0 % το 2024, κυρίως λόγω της χαμηλότερης αναμενόμενης συμβολής της ιδιωτικής κατανάλωσης τόσο το 2023 όσο και το 2024, καθώς και της πιο συγκρατημένης αύξησης των επενδύσεων το 2024. Οι ευνοϊκότερες προοπτικές που αποτυπώνονται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αντανακλούν επίσης τον ισχυρότερο αντίκτυπο που προβλέπεται να έχει το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει η πρόβλεψη.

(18)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί στο 3,9 % του ΑΕΠ το 2023. Η μείωση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως το χαμηλότερο κόστος των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας σε σύγκριση με το 2022. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από το 113,2 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 111,9 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 4,1 % του ΑΕΠ για το 2023. Αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 110,6 % στο τέλος του 2023, λόγω της χαμηλότερης προσαρμογής αποθεμάτων-ροών.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, συγκεκριμένα: μείωση του ΦΠΑ στην ηλεκτρική ενέργεια και στο αέριο, μείωση του ειδικού φόρου επί της ηλεκτρικής ενέργειας, αναστολή του φόρου επί της αξίας της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, εισοδηματική στήριξη των νοικοκυριών και των ενεργοβόρων κλάδων, μεγαλύτερα οφέλη μέσω του κοινωνικού κουπονιού για την ενέργεια και εκπτώσεις τιμών για τη χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών καθώς και για νέα μέτρα, όπως η έκπτωση 20 λεπτών ανά λίτρο στα καύσιμα οχημάτων, που στοχεύουν πλέον στις οδικές και θαλάσσιες μεταφορές, καθώς και στους τομείς της γεωργίας και της αλιείας, και μια κατ’ αποκοπήν επιδότηση ύψους 200 EUR για τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Το κόστος των εν λόγω μέτρων αντισταθμίζεται εν μέρει από εισφορά επί των απροσδόκητων κερδών των μεγάλων προμηθευτών ενέργειας. Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 0,6 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή στις πλέον ευάλωτες επιχειρήσεις και πολλά από αυτά δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,2 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,5 % του ΑΕΠ το 2022). Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με τη σταδιακή κατάργηση προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 0,5 % του ΑΕΠ.

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022 το Συμβούλιο συνέστησε στην Ισπανία να λάβει μέτρα, προκειμένου το 2023 να ακολουθήσει συνετή δημοσιονομική πολιτική, περιορίζοντας συγκεκριμένα την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών κάτω από τη μεσοπρόθεσμη αύξηση του δυνητικού προϊόντος (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Ισπανία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Ισπανία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι επεκτατικός (– 0,3 % του ΑΕΠ). Προηγήθηκε επεκτατικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (– 2,5 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει γενικά ουδέτερη συμβολή ύψους 0,2 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Ως εκ τούτου, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Η προβλεπόμενη σε γενικές γραμμές ουδέτερη συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών οφείλεται, κατ’ ουσίαν, στο μειωμένο καθαρό κόστος των (στοχευμένων και μη στοχευμένων) μέτρων στήριξης προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας (κατά 1,0 % του ΑΕΠ). Οι κύριοι παράγοντες αύξησης των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είναι η αύξηση των κοινωνικών μεταβιβάσεων, η οποία οφείλεται στην επανασύνδεση των συντάξεων με τον παρελθόντα πληθωρισμό, και η αύξηση των δαπανών για ενδιάμεση κατανάλωση. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 1,6 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας (13). Επομένως, η Ισπανία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις (14). Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως η ενισχυμένη βιομηχανική πολιτική «España 2030», το σχέδιο για την αναβάθμιση των κατοικιών και την αστική ανάπλαση ή η ώθηση που δίνεται στην κυβερνοασφάλεια και τη συνδεσιμότητα 5G, που χρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 3,0 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει επίσης τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στον τομέα της ενέργειας. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει μείωση του δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ σε 109,1 % στο τέλος του 2024. Με βάση μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 3,3 % του ΑΕΠ το 2024. Αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα κυμανθεί σε παρόμοια επίπεδα και ότι θα ανέλθει σε 109,1 % στο τέλος του 2024.

(23)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας το 2024, με εξαίρεση την εισφορά επί των απροσδόκητων κερδών για τις εταιρείες ενέργειας. Η Επιτροπή επίσης στηρίζεται στην παραδοχή της σταδιακής κατάργησης σχεδόν όλων των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας το 2024 (καθαρά έσοδα ύψους 0,1 % του ΑΕΠ το 2024). Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (15). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της ανάγκης να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,7 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (16) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 2,6 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 0,6 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος.

(25)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 1,4 % το 2024, ποσοστό χαμηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό ανάπτυξης.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις (με την εξαίρεση των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό) αναμένεται να μειωθούν από 2,7 % του ΑΕΠ το 2023 σε 2,6 % του ΑΕΠ το 2024. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Στις εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις περιλαμβάνονται ένα μόνιμο πλαίσιο που διασφαλίζει τη βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων δαπανών, μέτρα για την πρόληψη και την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής και η μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος ώστε να καταστεί πιο συμπεριληπτικό, βιώσιμο και ικανό να προωθήσει τη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, που αποτελούν επίσης μέρος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(27)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σταδιακά σε 2,7 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 2,5 % έως το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να μειωθεί σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ το 2025. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 109,1 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 106,8 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(28)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Μέχρι στιγμής, η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ισπανίας έχει προχωρήσει ικανοποιητικά. Η Ισπανία υπέβαλε τρεις αιτήσεις πληρωμής, που αντιστοιχούσαν σε 121 ορόσημα και στόχους του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και είχαν ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 28 000 000 000 EUR. Η Ισπανία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που έχουν σημειώσει τη μεγαλύτερη πρόοδο όσον αφορά την υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Στις 6 Ιουνίου 2023 η Ισπανία υπέβαλε τροποποίηση του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, το οποίο περιελάμβανε νέα μέτρα, ώστε να υπερδιπλασιαστεί το μέγεθός του. Η αναθεώρηση αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από επαρκή διοικητική ικανότητα για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική και αποδοτική απορρόφηση των ταμείων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, άλλων ταμείων της Ένωσης και διαθέσιμων εθνικών ταμείων. Ειδικότερα, η Ισπανία θα επωφεληθεί από μεγαλύτερη κατανομή επιχορηγήσεων του μηχανισμού. Το αναθεωρημένο σχέδιο περιλαμβάνει κεφάλαιο για το REPowerEU, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί, εν μέρει, από τις πρόσθετες επιχορηγήσεις REPowerEU. Η συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Ισπανίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Ισπανία υπέβαλε επίσης αίτημα για πρόσθετη δανειακή στήριξη ύψους 84 000 000 000 EUR στο πλαίσιο του μηχανισμού. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(29)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Ισπανίας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στην Ισπανία.

(30)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Ισπανία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση, τις ενεργειακές διασυνδέσεις και την κοινωνική και οικονομικά προσιτή ενεργειακά αποδοτική στέγαση.

(31)

Παρά τη χαμηλή άμεση έκθεση στα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, η αύξηση των τιμών της ενέργειας που σημειώθηκε το 2022 υπογραμμίζει την ανάγκη επιτάχυνσης της μετάβασης της Ισπανίας σε καθαρές μορφές ενέργειας. Η Ισπανία σημειώνει πρόοδο στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και είναι ένα από τα κράτη μέλη με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη δυναμικότητα αιολικής και ηλιακής ενέργειας, με περίπου 49,8 GW. Ορισμένες βελτιώσεις στις διαδικασίες αδειοδότησης, ιδίως όσον αφορά την αυτοκατανάλωση, βοήθησαν την Ισπανία να σημειώσει περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά την ανάπτυξη των εν λόγω τεχνολογιών. Ωστόσο, η Ισπανία βρίσκεται αντιμέτωπη με μεγάλο αριθμό εκκρεμών αιτήσεων για νέους σταθμούς παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας. Οι περιορισμοί δυναμικότητας του δικτύου περιορίζουν την περαιτέρω ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Η Ισπανία είναι μία από τις χώρες με το υψηλότερο ποσοστό έξυπνων μετρητών, αλλά θα χρειαστούν πρόσθετες επενδύσεις στις υποδομές δικτύου και στην αποθήκευση για την ενσωμάτωση πρόσθετης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Τα μέτρα για την επιτάχυνση της ανάπτυξης της ανανεώσιμης ενέργειας θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τον περαιτέρω εξορθολογισμό και την ψηφιοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης, την ταχύτερη κατανομή δυναμικότητας του δικτύου σε έργα και τη στήριξη του έργου των αρχών όσον αφορά την επεξεργασία των αδειών, με τη διασφάλιση κατάλληλων δεξιοτήτων και στελέχωσης στις εν λόγω αρχές, καθώς και με τη βελτίωση του συντονισμού μεταξύ όλων των επιπέδων διακυβέρνησης. Επιπλέον, το επίπεδο διασυνοριακής διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας το 2022 (5,4 %) εξακολουθεί να είναι σημαντικά χαμηλότερο από τους στόχους διασύνδεσης για το 2020 (10 %) και το 2030 (15 %).

(32)

Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ισπανία μειώθηκε κατά 10,8 % (17) την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 7 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (18). Η Ισπανία ενθαρρύνεται να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (19). Περαιτέρω επενδύσεις σε ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες θα συμβάλουν στην άμβλυνση των προκλήσεων που συνδέονται με την οικονομική προσιτότητα της στέγασης. Η σημαντική απώλεια αγοραστικής δύναμης, η σταθερή αύξηση των τιμών των ενοικίων και οι υψηλότερες πληρωμές ενυπόθηκων δανείων έχουν επιδεινώσει τα προβλήματα οικονομικής προσιτότητας της στέγασης, ιδίως για τα ευάλωτα νοικοκυριά. Η προσφορά οικονομικά προσιτής και κοινωνικής στέγασης παραμένει περιορισμένη και είναι σημαντικά χαμηλότερη από τον μέσο όρο της Ένωσης. Το τρέχον εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα της Ισπανίας προβλέπει την ολοκλήρωση 1,2 εκατομμυρίων ανακαινίσεων οικιστικών κτιρίων έως το 2030, εκ των οποίων περίπου το ένα τρίτο θα καλυφθεί από το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Η ανάπτυξη περισσότερων ενεργειακά αποδοτικών κατοικιών σε περιοχές με έντονες ελλείψεις και ακραίες συνθήκες στις αγορές, μεταξύ άλλων μέσω της ανακαίνισης και του εξηλεκτρισμού, μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας και στην επίτευξη της πράσινης μετάβασης, καθώς και να στηρίξει τα ευάλωτα νοικοκυριά που είναι περισσότερο εκτεθειμένα στην ενεργειακή φτώχεια. Η προσφορά καλά στοχευμένων κοινωνικών και οικονομικά προσιτών ενοικιαζόμενων κατοικιών σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό του δημοσιονομικού αντικτύπου.

(33)

Οι μεταφορές εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα καύσιμα πετρελαίου. Ο εν λόγω τομέας ευθύνεται για μεγάλο μερίδιο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και συμβάλλει επίσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση, η οποία υπερβαίνει τον μέσο όρο της Ένωσης. Οι ανεπαρκείς υποδομές και η ανεπαρκής πρόσβαση στις δημόσιες μεταφορές εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας στις αγροτικές περιοχές. Η ηλεκτροκίνηση δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένη, ούτε από την πλευρά της προσφοράς ούτε από την πλευρά της ζήτησης. Η ολοκλήρωση του κεντρικού σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ταχύτητας, συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών γραμμών, έως το 2030 θα επιταχύνει τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα και θα μειώσει την εξάρτηση των μεταφορών από τα ορυκτά καύσιμα. Τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας έχουν τη δυνατότητα να μετασχηματίσουν τις αστικές και μητροπολιτικές μεταφορές και να ενισχύσουν το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών, συμβάλλοντας στην εισαγωγή της ψηφιοποίησης και των νέων τεχνολογιών στον τομέα.

(34)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην Ισπανία για διάφορα επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση, όπως οι τεχνικοί ηλεκτρονικοί μηχανικοί.

(35)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (20) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(36)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και απευθύνεται σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για την Ισπανία, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 3 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης και της τρίτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023.

(37)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της αξιολόγησής της, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Οι συστάσεις του βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αποτυπώνονται στη σύσταση 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ευπαθειών που συνδέονται με το υψηλό δημόσιο χρέος. Η σύσταση 2 συμβάλλει στην υλοποίηση της σύστασης 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν τόσο στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών όσο και στην υλοποίηση των συστάσεων που διατυπώνονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023, σε ευθυγράμμιση με την αιτιολογική σκέψη 36,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Γαλλία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Γαλλίας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις του Συμβουλίου για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 28 Απριλίου 2021 η Γαλλία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 13 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γαλλίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Γαλλία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 11 Μαΐου 2023 η Γαλλία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Γαλλίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για τη Γαλλία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Γαλλίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γαλλίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Γαλλίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για τη Γαλλία και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Γαλλία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες που σχετίζονται με το υψηλό δημόσιο χρέος, την ανταγωνιστικότητα και τη χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας, με διασυνοριακό αντίκτυπο, εξακολουθούν να υφίστανται παρότι υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις μείωσης. Το δημόσιο χρέος, αφότου αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, βρίσκεται σε πτωτική πορεία από την ανάκαμψη του ΑΕΠ το 2021. Το 2022, διάφορα δημοσιονομικά μέτρα μετρίασαν σημαντικά τον αντίκτυπο της ενεργειακής κρίσης, επιβραδύνοντας, ωστόσο, τη μείωση του χρέους. Το χρέος προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω κατά το τρέχον και το επόμενο έτος, αλλά προβλέπεται να εισέλθει και πάλι σε ανοδική τάση στη συνέχεια ελλείψει μέτρων πολιτικής και να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα και πάνω από τα επίπεδα προ της πανδημίας COVID-19. Οι μεσοπρόθεσμες προκλήσεις δημοσιονομικής βιωσιμότητας εξακολουθούν να είναι σημαντικές. Τα μέτρα πολιτικής που ελήφθησαν τα τελευταία χρόνια με στόχο την ενίσχυση της δυνητικής ανάπτυξης ενδέχεται να συμβάλουν στη διόρθωση της προβλεπόμενης αύξησης του δημόσιου χρέους μεσοπρόθεσμα. Έχουν εγκριθεί διάφορες μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας κόστους. Είναι ήδη αισθητή μια μικρή θετική επίδραση στην ανταγωνιστικότητα, αλλά ο πλήρης αντίκτυπος των εν λόγω μεταρρυθμίσεων αναμένεται να εκδηλωθεί κατά τα επόμενα έτη. Ομοίως, η παραγωγικότητα της εργασίας αναμένεται να ωφεληθεί από την αποτελεσματική υλοποίηση των προγραμματισμένων επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων. Η γαλλική οικονομία επέδειξε ανθεκτικότητα το περασμένο έτος, καθώς η ανταγωνιστικότητα κόστους επηρεάστηκε λιγότερο από τις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας απ’ ό,τι στην υπόλοιπη ζώνη του ευρώ. Οι εξαγωγές βελτιώνονται λόγω της περαιτέρω ανάκαμψης του διασυνοριακού τουρισμού και της βιομηχανίας αεροσκαφών, που επλήγησαν σε μεγάλο βαθμό από την πανδημία COVID-19. Ενώ το χρέος του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκε κατά τη χειρότερη περίοδο της πανδημίας COVID-19, η αύξηση του εταιρικού δανεισμού συνοδεύτηκε από αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου και συσσώρευση αποθεμάτων ρευστότητας. Τα υψηλότερα επιτόκια μπορεί να δυσχεράνουν τη δημόσια και την ιδιωτική απομόχλευση. Η απόκριση σε επίπεδο πολιτικής ήταν ευνοϊκή αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, με επίκεντρο τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών. Η αποτελεσματική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που εγκρίθηκαν πρόσφατα, και συγκεκριμένα της μεταρρύθμισης της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και του νέου μηχανισμού για τη διενέργεια ετήσιων αξιολογήσεων των δημόσιων δαπανών παραμένει καίριας σημασίας για την περαιτέρω μείωση των ευπαθειών. Αμφότερες οι δράσεις είναι ζωτικής σημασίας για να συνεχιστεί ο περιορισμός των δαπανών και να διατηρηθεί το δημόσιο χρέος σε σταθερή πτωτική τάση. Επιπλέον, η κυβέρνηση ενέκρινε μεταρρύθμιση του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος, η οποία αναμένεται να συμβάλει στη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Γαλλίας μειώθηκε από 6,5 % του ΑΕΠ το 2021 σε 4,7 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 112,9 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 111,6 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Γαλλίας, δεδομένου ότι το οικείο έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2022 υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 60 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη και δεν τηρούσε την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα κριτήρια του ελλείμματος και του χρέους δεν πληρούνται. Επίσης, σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Στη συνέχεια η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023. Η Γαλλία θα πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2023 και κατά την κατάρτιση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματός της για το 2024.

(14)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022, τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν τη μείωση του εγχώριου φόρου επί της τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας (taxe intérieure sur la consommation finale d’électricité ή TICFE), ενώ τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν άμεσες επιδοτήσεις για την αποζημίωση των προμηθευτών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας για το ανώτατο όριο των ρυθμιζόμενων τιμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, επιδοτήσεις για τον περιορισμό της αύξησης των λιανικών τιμών των καυσίμων κίνησης και επιδοτήσεις σε ενεργοβόρες επιχειρήσεις και μεταβιβάσεις σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Το κόστος των εν λόγω μέτρων αντισταθμίστηκε εν μέρει από νέους φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των παραγωγών και των προμηθευτών ενέργειας, και συγκεκριμένα από τον έκτακτο φόρο αλληλεγγύης στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων και διύλισης και από τον μηχανισμό για τον περιορισμό των υποοριακών αγοραίων εσόδων από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και από τα έμμεσα φορολογικά έσοδα από τους παραγωγούς ανανεώσιμης ενέργειας και τη μείωση των επιδοτήσεων προς αυτούς, λόγω της θετικής διαφοράς μεταξύ των τιμών της αγοράς και των τιμών αναφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 0,9 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,5 % του ΑΕΠ το 2022, από 2,6 % το 2021.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στη Γαλλία (7) να χρησιμοποιήσει το 2022 τον μηχανισμό για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάκαμψης, ασκώντας παράλληλα συνετή δημοσιονομική πολιτική. Επιπλέον, το Συμβούλιο συνέστησε στη Γαλλία να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν υποστηρικτικός, στο ‒ 2,0 % του ΑΕΠ. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Γαλλία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 0,6 % του ΑΕΠ το 2022 (0,7 % του ΑΕΠ το 2021). Η οριακή μείωση των δαπανών που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης το 2022 οφειλόταν στην εμπροσθοβαρή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας κατά τα πρώτα δύο χρόνια του. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν επεκτατική συμβολή ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Επομένως, η Γαλλία διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε επεκτατική συμβολή ύψους 1,7 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή περιλάμβανε τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που θεσπίστηκαν για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (πρόσθετο καθαρό δημοσιονομικό κόστος ύψους 0,8 % του ΑΕΠ). Ταυτόχρονα, η τιμαριθμική αναπροσαρμογή των συντάξεων, των κοινωνικών παροχών και των μισθών του δημόσιου τομέα συνέβαλε επίσης (0,4 % του ΑΕΠ) στην αύξηση των καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών. Επομένως, η Γαλλία δεν περιόρισε επαρκώς την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών οφειλόταν εν μέρει μόνο στα μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας, καθώς και στο κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι πιο ευνοϊκό από τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και μετέπειτα. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,0 % το 2023 και κατά 1,6 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ είναι χαμηλότερη, σε επίπεδο 0,7 % το 2023 και 1,4 % το 2024, κυρίως λόγω της χαμηλότερης συμβολής της εγχώριας ζήτησης το 2023, η οποία οφείλεται στον ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου και στα αποθέματα, και της εξωτερικής ζήτησης το 2024 στην ανάπτυξη.

(18)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα αυξηθεί στο 4,9 % του ΑΕΠ το 2023. Η αύξηση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και την αναμενόμενη υστέρηση των εσόδων. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από το 111,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 109,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 4,7 % του ΑΕΠ για το 2023. Το έλλειμμα αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω της υψηλότερης ελαστικότητας των φόρων που αναμένει η Επιτροπή, η οποία οδηγεί σε υψηλότερα έσοδα. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 109,6 % στο τέλος του 2023.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, ιδίως τη μείωση του TICFE και των άμεσων επιδοτήσεων για την αποζημίωση των προμηθευτών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας για το ανώτατο όριο των ρυθμιζόμενων τιμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και για νέα μέτρα, όπως το κουπόνι καυσίμων κίνησης βάσει ελέγχου πόρων (chèque carburant) για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, το οποίο αντικαθιστά τη γενικευμένη έκπτωση που εφαρμόστηκε το 2022, και τις επιδοτήσεις σε πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δεν επωφελούνται από ρυθμιζόμενα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να καλυφθεί η αύξηση του λογαριασμού ενέργειας έως το τέλος του 2023. Το κόστος των εν λόγω μέτρων εξακολουθεί να αντισταθμίζεται εν μέρει από φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των παραγωγών και των προμηθευτών ενέργειας, και συγκεκριμένα από τον μηχανισμό για τον περιορισμό των υποοριακών αγοραίων εσόδων από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και από τα έμμεσα φορολογικά έσοδα από τους παραγωγούς ανανεώσιμης ενέργειας και τη μείωση των επιδοτήσεων προς αυτούς, λόγω της θετικής διαφοράς μεταξύ των τιμών της αγοράς και των τιμών αναφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας. Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, παρότι έχουν αυξηθεί τα όρια τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου για τα νοικοκυριά. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,2 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,1 % του ΑΕΠ το 2022). Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με τη σταδιακή κατάργηση προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 0,5 % του ΑΕΠ.

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022 το Συμβούλιο συνέστησε στη Γαλλία να λάβει μέτρα, προκειμένου το 2023 να ακολουθήσει συνετή δημοσιονομική πολιτική, περιορίζοντας συγκεκριμένα την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών κάτω από τη μεσοπρόθεσμη αύξηση του δυνητικού προϊόντος (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Γαλλία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στη Γαλλία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι συσταλτικός (+ 0,5 % του ΑΕΠ), σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε επεκτατικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (‒ 2,0 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 0,6 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το αυξημένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,1 % του ΑΕΠ. Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης ανήλθαν στο 0,4 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (13). Επομένως, η Γαλλία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, καθώς και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως επενδύσεις στο πλαίσιο του επενδυτικού σχεδίου France 2030 για την προώθηση επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη αιχμής και στον ψηφιακό τομέα, καθώς και επενδύσεις στην ανανεώσιμη ενέργεια στα συστήματα θέρμανσης και στην ανακαίνιση δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, μέτρα για τη στήριξη της απανθρακοποίησης της βιομηχανίας, επενδύσεις στις βιώσιμες μεταφορές, την υγεία και την εκπαίδευση, που χρηματοδοτούνται εν μέρει από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 4,4 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως την απόσυρση των περισσότερων μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας, σε συνδυασμό με υψηλότερη ελαστικότητα των φόρων. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερός στο 109,5 % στο τέλος του 2024. Με βάση μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 4,3 % του ΑΕΠ το 2024. Το έλλειμμα αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, κυρίως λόγω του αποτελέσματος βάσης που απορρέει από το ήδη χαμηλότερο έλλειμμα που προβλέπεται από την Επιτροπή για το 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα κυμανθεί σε παρόμοια επίπεδα και ότι θα ανέλθει σε 109,5 % στο τέλος του 2024.

(23)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των περισσότερων μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Επί του παρόντος, η Επιτροπή στηρίζεται στην παραδοχή ότι το καθαρό κόστος των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας θα ανέλθει σε 0,2 % του ΑΕΠ το 2024. Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Τα μέτρα στήριξης στον τομέα της ενέργειας που σχεδιάζεται επί του παρόντος να παραμείνουν σε ισχύ το 2024 δεν φαίνεται να στοχεύουν σε ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις. Δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (14). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της ανάγκης να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,7 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (15) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 2,3 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Με βάση τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών κάτω από τον συνιστώμενο μέγιστο ρυθμό αύξησης για το 2024.

(25)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 3,1 % το 2024, ποσοστό υψηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό αύξησης. Η προσαρμογή που προβλέπεται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής είναι μικρότερη από την εξοικονόμηση που θα επιτευχθεί με την πλήρη κατάργηση των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας. Αυτό οφείλεται στην αύξηση των επενδύσεων στο πλαίσιο του προγράμματος France 2030 και στην πλήρη κατάργηση του φόρου παραγωγής επί της προστιθέμενης αξίας των επιχειρήσεων.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να παραμείνουν σταθερές στο 3,8 % του ΑΕΠ μεταξύ 2023 και 2024. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Στις εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις περιλαμβάνονται η μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης των δημόσιων οικονομικών και ένας νέος μηχανισμός επανεξέτασης των δαπανών, μεταρρυθμίσεις του συνταξιοδοτικού συστήματος και του συστήματος παροχών ανεργίας, καθώς και επενδύσεις για την προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, οι οποίες αποτελούν επίσης μέρος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2027. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σταδιακά σε 3,7 % του ΑΕΠ το 2025, σε 3,2 % το 2026 και σε 2,7 % το 2027. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να μειωθεί κάτω από το 3 % του ΑΕΠ το 2027. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 109,5 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 108,3 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2027.

(27)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Γαλλίας προχωρεί. Η Γαλλία υπέβαλε μία αίτηση πληρωμής, η οποία αντιστοιχούσε σε 38 ορόσημα και στόχους του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 7 400 000 EUR. Τα ορόσημα αντικατοπτρίζουν την πρόοδο στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων στους τομείς των δημόσιων οικονομικών, της στέγασης, της κινητικότητας, της απασχόλησης, των δεξιοτήτων και της υγείας. Αρκετοί στόχοι αντικατοπτρίζουν σημαντικές επενδύσεις στους τομείς της ενεργειακής ανακαίνισης των κτιρίων, της απανθρακοποίησης της βιομηχανίας, των καθαρών οχημάτων, της έρευνας, της απασχόλησης των νέων και της εκπαίδευσης. Στις 20 Απριλίου 2023 η Γαλλία υπέβαλε τροποποίηση του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, συμπεριλαμβανομένου κεφαλαίου για το REPowerEU. Το αίτημα της Γαλλίας να τροποποιήσει το οικείο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας βασίζεται στην ανάγκη να ληφθούν υπόψη ο υψηλός πληθωρισμός που σημειώθηκε το 2022, οι διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού και η προς τα κάτω αναθεώρηση της οικείας μέγιστης κατανομής επιχορηγήσεων του μηχανισμού. Η συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Γαλλίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(28)

Η Επιτροπή ενέκρινε την πλειονότητα των εγγράφων προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Γαλλίας το 2022, με εξαίρεση το πρόγραμμα Saint-Martin, το οποίο εγκρίθηκε στις 20 Μαρτίου 2023. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στη Γαλλία.

(29)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Γαλλία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με τις ελλείψεις δεξιοτήτων και τις ανισότητες στο εκπαιδευτικό σύστημα, με την ενεργειακή πολιτική και με την πράσινη μετάβαση. Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων θα μπορούσε να συμβάλει στην ενίσχυση των δεξιοτήτων των εργαζομένων, στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των γαλλικών επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της γαλλικής οικονομίας συνολικά.

(30)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού παραμένουν υψηλές στη Γαλλία. Σύμφωνα με την έρευνα του 2023 σχετικά με τις ανάγκες εργατικού δυναμικού (που διενήργησε η Pôle Emploi), το 61 % των εργοδοτών προβλέπουν περαιτέρω δυσκολίες πρόσληψης το 2023, ιδίως για ειδικευμένο εργατικό δυναμικό στον κατασκευαστικό τομέα και στη βιομηχανία — δύο τομείς που επηρεάζονται σημαντικά από την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Τα τελευταία χρόνια, η Γαλλία ενίσχυσε τις επενδύσεις στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση των εργαζομένων, εν μέρει με τη στήριξη του μηχανισμού. Ωστόσο, οι αξιολογήσεις δείχνουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλαπλά εμπόδια στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων των ατόμων χαμηλής ειδίκευσης, γεγονός που υπονομεύει την αποτελεσματικότητα στοχευμένων προγραμμάτων, όπως το «επενδυτικό σχέδιο για τις δεξιότητες». Η συμμετοχή των εργαζομένων χαμηλής ειδίκευσης στην κατάρτιση, παρότι αυξάνεται, παραμένει πολύ χαμηλότερη από εκείνη των άλλων εργαζομένων, και οι εργαζόμενοι χαμηλής ειδίκευσης τείνουν να επωφελούνται λιγότερο από την κατάρτιση που οδηγεί στην απόκτηση προσόντων. Αυτό σημαίνει ότι η περαιτέρω αύξηση του αριθμού των νέων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας με επαρκείς βασικές δεξιότητες και προσόντα θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί προτεραιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος.

(31)

Παρά το συνολικό επίπεδο δημόσιων δαπανών, που υπερβαίνει τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, και τα καλά αποτελέσματα, το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα χαρακτηρίζεται από σημαντικό ποσοστό ατόμων με χαμηλές επιδόσεις, ενώ το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο εξακολουθεί να αποτελεί ισχυρό δείκτη πρόβλεψης των επιδόσεων των μαθητών. Οι χαμηλές επιδόσεις και οι ανισότητες στις αποκτηθείσες δεξιότητες στα μαθηματικά εξακολουθούν να προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία. Σύμφωνα με εθνικές και διεθνείς έρευνες, οι μέσες επιδόσεις στα μαθηματικά μειώθηκαν σταθερά κατά τα τελευταία 30 έτη στη Γαλλία. Έχουν ληφθεί ορισμένα μέτρα για την ενίσχυση της απόκτησης βασικών δεξιοτήτων, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση της συνεχούς κατάρτισης των εκπαιδευτικών που διδάσκουν μαθηματικά και γαλλικά, η οποία ξεκίνησε το 2019, και με την προσθήκη υποστηρικτικής ενότητας μίας ώρας στα μαθηματικά και τα γαλλικά στο πρώτο έτος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από το σχολικό έτος 2023/24. Το σχέδιο μείωσης κατά το ήμισυ του μεγέθους των τάξεων της πρώτης και της δεύτερης βαθμίδας στα μειονεκτούντα δημόσια νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και αξιολογείται ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος στα μαθησιακά αποτελέσματα των 300 000 ενδιαφερόμενων μαθητών. Ωστόσο, σημαντικό ποσοστό των μειονεκτούντων μαθητών, εκτός των περιοχών προτεραιότητας, δεν ωφελείται από αυτό. Εξακολουθούν επίσης να υπάρχουν προκλήσεις, παρά τις επενδύσεις και την πρόοδο, όσον αφορά την πρόσβαση των μαθητών και των σπουδαστών με αναπηρία στο σύστημα κανονικής εκπαίδευσης.

(32)

Το 2022 η Γαλλία συνέχισε να επενδύει στο σύστημα μαθητείας και σε περαιτέρω επιλογές μάθησης στον χώρο της εργασίας, όπως με τη μεταρρύθμιση της επαγγελματικής κατάρτισης στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μολονότι τα εν λόγω μέτρα θα μπορούσαν να έχουν θετικό αποτέλεσμα, ο αντίκτυπός τους δεν έχει γίνει ακόμη αισθητός και θα απαιτούσε μεγαλύτερη συμμετοχή των επαγγελματιών και των εκπαιδευτικών στον σχεδιασμό των προγραμμάτων. Παρά τα μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών διδασκαλίας, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των μισθών των εκπαιδευτικών, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την ελκυστικότητα του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού και το υψηλό ποσοστό συμβασιούχων υπαλλήλων, οι οποίοι συχνά έχουν χαμηλότερο επίπεδο προσόντων και πείρας από το μόνιμο προσωπικό και ανεπαρκή πρόσβαση σε ευκαιρίες κατάρτισης. Συνολικά, η αναλογία εκπαιδευτικών προς σπουδαστές παραμένει μεταξύ των υψηλότερων στην Ένωση.

(33)

Το γαλλικό ενεργειακό μείγμα εξαρτάται λιγότερο από τα ορυκτά καύσιμα σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη, αν και εξακολουθεί να εξαρτάται από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στη Γαλλία μειώθηκε κατά 16 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (16). Η Γαλλία θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (17). Η τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση και οι υψηλές τιμές της ενέργειας αυξάνουν επίσης την επείγουσα ανάγκη να εντείνει η Γαλλία τις προσπάθειές της προς την επίτευξη των στόχων για την ανανεώσιμη ενέργεια που ορίζονται στο εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα. Με ποσοστό 19,1 % της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιμη ενέργεια, η Γαλλία δεν πέτυχε τον στόχο του 23 % για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για το 2020. Επίσης, δεν βρίσκεται σε πορεία επίτευξης του στόχου της για το 2030 όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και υστερεί όσον αφορά την ανάπτυξη ανανεώσιμης ενέργειας, ιδίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τη θέρμανση. Η ταχεία ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, θα συμβάλει στη διαφοροποίηση της ενεργειακής ασφάλειας και του ενεργειακού εφοδιασμού της Γαλλίας μέσω της μείωσης της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Ο χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξηγείται ενδεχομένως από τις αργές και περίπλοκες διοικητικές διαδικασίες που σχετίζονται με την αδειοδότηση. Οι καθυστερήσεις στην αδειοδότηση για όλες τις τεχνολογίες (χερσαία και υπεράκτια αιολική ενέργεια, καθώς και ηλιακή ενέργεια) συνδέονται με την έλλειψη πολιτικής στήριξης των έργων, τον ανεπαρκή σχεδιασμό και τις χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες αδειοδότησης. Υπάρχουν επίσης προκλήσεις όσον αφορά τη δημόσια αποδοχή και νομικές προκλήσεις, οι οποίες δημιουργούν αβεβαιότητα για τους επενδυτές και τους φορείς υλοποίησης. Η διαδικασία αδειοδότησης θα μπορούσε να επιταχυνθεί με τη διάθεση περισσότερου προσωπικού και χρηματοδοτικών πόρων στην κεντρική διοίκηση σε περιφερειακό επίπεδο, καθώς και στις αρμόδιες αρχές και τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύου. Η βελτίωση των διαδικασιών χωροταξικού σχεδιασμού και η ταχύτερη εφαρμογή των διαδικασιών υποβολής προσφορών είναι επίσης καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της υλοποίησης έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Το 2023 η Γαλλία θέσπισε νόμο για την επιτάχυνση της παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, ο οποίος αναγνωρίζει την ανάγκη σημαντικής ανάπτυξης της ανανεώσιμης θερμότητας και του ανανεώσιμου αερίου, καθώς και την ανάγκη αύξησης του μεριδίου της ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας προκειμένου να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες εξηλεκτρισμού των χρήσεων. Εάν εφαρμοστεί σωστά, ο εν λόγω νόμος θα μπορούσε να προωθήσει την ταχύτερη ανάπτυξη έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Έτσι η Γαλλία θα μπορούσε να τεθεί σε τροχιά επίτευξης των στόχων του 2030.

(34)

Προκειμένου να επιτύχει το επίπεδο διασύνδεσης του στόχου του 10 % για το 2020, η περαιτέρω στήριξη των διασυνοριακών γραμμών διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας (υπό ανάπτυξη ή προγραμματισμένων) παραμένει ζωτικής σημασίας για την ενσωμάτωση μεγάλων μεριδίων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η επίσπευση των επενδύσεων σε ενεργειακές υποδομές, τόσο εγχώριες όσο και διασυνοριακές, θα συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και ιδίως από το ρωσικό αέριο. Συνιστάται οι νέες επενδύσεις σε υποδομές και δίκτυα να είναι ανθεκτικές σε μελλοντικές εξελίξεις, ώστε να διευκολυνθεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους μέσω της μελλοντικής αναπροσαρμογής της χρήσης βιώσιμων καυσίμων. Οι διασυνδέσεις είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας μέσω της συγκέντρωσης πόρων για την επίτευξη συνολικής ασφάλειας του εφοδιασμού.

(35)

Το γαλλικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει μεγάλα έργα ανακαίνισης κτιρίων για κοινωνικές και ατομικές κατοικίες, καθώς και για δημόσια κτίρια και μικρότερες επιχειρήσεις. Όσον αφορά την ανακαίνιση των οικιστικών κτιρίων, τα περισσότερα έργα επικεντρώθηκαν σε εργασίες ενός σταδίου, με αποτέλεσμα περιορισμένες ανακαινίσεις. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, μόνο το 27 % των εργασιών περιλάμβαναν τουλάχιστον δύο στάδια ανακαίνισης και μόνο το 5 % ήταν εργασίες πλήρους ανακαίνισης. Οι εκτεταμένες ανακαινίσεις θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στον κατασκευαστικό τομέα. Επιπλέον, μεγαλύτερες προσπάθειες διοχέτευσης δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων στην παροχή βοήθειας σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος για την ανακαίνιση κτιρίων και στην ανακαίνιση του κτιριακού αποθέματος με τη χειρότερη ενεργειακή απόδοση θα μπορούσαν να συμβάλουν στην εξάλειψη των 5,2 εκατομμυρίων κατοικιών με τη χειρότερη ενεργειακή απόδοση (κατοικίες με βαθμολογία ενεργειακής απόδοσης F και G) έως το 2030. Ο νόμος για το κλίμα και την ανθεκτικότητα του 2021 θέσπισε διάφορα μέτρα για την παροχή κινήτρων για την εκτεταμένη ανακαίνιση κτιρίων, όπως η απαγόρευση ενοικίασης κατοικιών με βαθμολογία ενεργειακής απόδοσης G από το 2025, F από το 2028 και E από το 2034. Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η σημαντική βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, το πλαίσιο πολιτικής θα μπορούσε να βελτιωθεί ώστε να δοθούν κίνητρα για ριζικές ανακαινίσεις και να βοηθηθεί η Γαλλία να αυξήσει περαιτέρω την ενεργειακή απόδοση του κτιριακού της αποθέματος, με ιδιαίτερη έμφαση στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος.

(36)

Η Γαλλία αντιπροσωπεύει σχεδόν το 11 % των συνολικών επενδύσεων επιχειρηματικού κεφαλαίου της Ένωσης σε νεοφυείς και επεκτεινόμενες επιχειρήσεις στον τομέα της κλιματικής τεχνολογίας. Ωστόσο, παρά την ευρεία δημόσια στήριξη, μόνο το 29 % των μικρών γαλλικών επιχειρήσεων έχουν επενδύσει πάνω από το 1 % του κύκλου εργασιών τους για να καταστούν αποδοτικές ως προς τη χρήση των πόρων (40 % κατά μέσο όρο στην Ένωση). Οι φορείς υλοποίησης έργων παραγωγής καθαρών τεχνολογιών έρχονται αντιμέτωποι με μεγάλη διοικητική επιβάρυνση, μακροχρόνιες διαδικασίες και κινδύνους δικαστικών διαφορών. Απαιτούνται κατά μέσο όρο 17 μήνες για την απόκτηση οικοδομικής άδειας, τη λήψη περιβαλλοντικής έγκρισης και τη διεξαγωγή της διαδικασίας δημόσιας έρευνας για ένα βιομηχανικό έργο. Υπάρχουν σημεία διακοπής της διαδικασίας, στα οποία ο κύριος του έργου πρέπει να περιμένει απαντήσεις από διάφορα όργανα (διοικητικό δικαστήριο, γνώμη της περιβαλλοντικής αρχής, έκθεση του δημόσιου επιθεωρητή). Επιπλέον, πρέπει να διεξάγεται δημόσια διαβούλευση για μεγάλα βιομηχανικά έργα. Η διαδικασία αυτή μπορεί να διαρκέσει τουλάχιστον έξι μήνες, κάτι το οποίο επιμηκύνει τον χρόνο που απαιτείται για την απόκτηση οικοδομικής άδειας, τη λήψη περιβαλλοντικής έγκρισης και τη διεξαγωγή δημόσιας έρευνας. Τα επενδυτικά έργα ενδέχεται επίσης να υπόκεινται σε δικαστικές διαδικασίες που μπορεί να διαρκέσουν αρκετά χρόνια, με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των έργων. Αν και οι διαδικασίες αδειοδότησης είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση υπέρτερων δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων, θα πρέπει να απλουστευθούν και να επιταχυνθούν για έργα παραγωγής καθαρών τεχνολογιών. Η παράλληλη δρομολόγηση των διοικητικών διαδικασιών και η υποβολή προτάσεων για βιομηχανικές εγκαταστάσεις έτοιμες προς χρήση θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στην εξοικονόμηση χρόνου.

(37)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στη Γαλλία για διάφορα επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών δομικών έργων, των χειριστών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και των μηχανικών.

(38)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (18) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(39)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και στοχευμένη σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για τη Γαλλία, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης σύστασης που διατυπώνονται στη σύσταση του 2023 για τη ζώνη του ευρώ.

(40)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της αξιολόγησής της, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Οι συστάσεις του βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αποτυπώνονται στη σύσταση 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ευπαθειών που συνδέονται με το υψηλό δημόσιο χρέος, τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα και τη χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας. Οι συστάσεις 2 και 3 συμβάλλουν στην υλοποίηση της σύστασης 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν τόσο στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών όσο και στην υλοποίηση των συστάσεων που διατυπώνονται στη σύσταση του 2023 για τη ζώνη του ευρώ, σε ευθυγράμμιση με την αιτιολογική σκέψη 39,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Κροατία δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Κροατίας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), που εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και να εξασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 14 Μαΐου 2021 η Κροατία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 28 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Κροατίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Κροατία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 28 Απριλίου 2023 η Κροατία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Κροατίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για την Κροατία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Κροατίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Κροατίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Κροατίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από τη Eurostat, το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης της Κροατίας βελτιώθηκε από έλλειμμα 2,5 % του ΑΕΠ το 2021 σε πλεόνασμα 0,4 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 78,4 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 68,4 % στο τέλος του 2022.

(13)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022 τα εν λόγω μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιλάμβαναν μείωση του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) και των ειδικών φόρων κατανάλωσης, ενώ τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιλάμβαναν ανώτατα όρια τιμών ενέργειας, επιδόματα για ευάλωτους καταναλωτές, προγράμματα στήριξης για τις επιχειρήσεις και κοινωνική πρόνοια για τους συνταξιούχους και τα ευάλωτα νοικοκυριά. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 1,6 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της παροχής προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022, από 1,3 % το 2021.

(14)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στην Κροατία (7) να διατηρήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Επίσης, το Συμβούλιο συνέστησε στην Κροατία να διατηρήσει υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(15)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν σε γενικές γραμμές ουδέτερος, στο + 0,2 % του ΑΕΠ, όπως άρμοζε σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού (9). Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Κροατία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 2,6 % του ΑΕΠ το 2022 (2,7 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν συσταλτική συμβολή ύψους 0,6 εκατοστιαίας μονάδας (10) στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (11). Ως εκ τούτου, η Κροατία δεν διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, κάτι που δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε γενικά ουδέτερη συμβολή ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Επομένως, η Κροατία διατήρησε επαρκώς υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(16)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι πιο ευνοϊκό από τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και στη συνέχεια συμφωνεί μαζί τους. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,2 % το 2023 και κατά 2,6 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ είναι χαμηλότερη, σε επίπεδο 1,6 % το 2023 και 2,3 % το 2024, κυρίως λόγω των πιο συντηρητικών εκτιμήσεων για την κατανάλωση των νοικοκυριών και τη δημόσια κατανάλωση, καθώς και τη συνολική επένδυση.

(17)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης θα επιδεινωθεί σε δείκτη ελλείμματος 0,7 % του ΑΕΠ το 2023. Η επιδείνωση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως την καθυστερημένη επίδραση του πληθωρισμού στις δημόσιες δαπάνες, ιδίως μέσω των μηχανισμών τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των μισθών του δημόσιου τομέα, των συντάξεων και των κοινωνικών παροχών. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από το 68,4 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 62,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 0,5 % του ΑΕΠ για το 2023. Αυτό συνάδει σε γενικές γραμμές με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα κυμανθεί σε παρόμοια επίπεδα και ότι θα ανέλθει σε 63,0 % στο τέλος του 2023.

(18)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, μεταξύ άλλων, στο σκέλος των εσόδων, μείωση ΦΠΑ και ειδικών φόρων κατανάλωσης, καθώς και, στο σκέλος των δαπανών, ανώτατα όρια τιμών ενέργειας, επιδόματα για ευάλωτους καταναλωτές, προγράμματα στήριξης για τις επιχειρήσεις και κοινωνική πρόνοια για τους συνταξιούχους και τα ευάλωτα νοικοκυριά. Το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 1,5 % του ΑΕΠ το 2023 (12). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και πολλά από αυτά δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (13), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,2 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,3 % του ΑΕΠ το 2022). Το δημοσιονομικό κόστος της προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία προβλέπεται να παραμείνει σταθερό σε σύγκριση με το 2022.

(19)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022, το Συμβούλιο συνέστησε στην Κροατία να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (14), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Κροατία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Κροατία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(20)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι επεκτατικός (– 1,0 % του ΑΕΠ), σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε γενικά ουδέτερος δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (+ 0,2 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 0,4 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το μειωμένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι πιο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,1 % του ΑΕΠ. Ως εκ τούτου, η επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν οφείλεται στη στοχευμένη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, καθώς και των ατόμων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η επεκτατική αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) οφείλεται επίσης στη διατήρηση μη στοχευμένων μέτρων στον τομέα της ενέργειας, στις μόνιμες αυξήσεις των μισθών και των κοινωνικών παροχών του δημόσιου τομέα και στους χαμηλότερους συντελεστές ΦΠΑ για τα μη ενεργειακά προϊόντα. Συνολικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 3,1 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,7 εκατοστιαίας μονάδας (15). Επομένως, η Κροατία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως η ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων, η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης, οι επενδύσεις σε ψηφιακά διαγνωστικά μέσα και εξοπλισμό στα νοσοκομεία, και η στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης του επιχειρηματικού τομέα, που χρηματοδοτούνται εν μέρει από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(21)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να αυξηθεί σε 1,5 % του ΑΕΠ το 2024. Η αύξηση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τις υψηλότερες κεφαλαιουχικές δαπάνες και την τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών, των συντάξεων και των δαπανών κοινωνικής πρόνοιας, η οποία παραμένει σχετικά υψηλή. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 59,8 % στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 1,3 % του ΑΕΠ το 2024. Αυτό συνάδει σε γενικές γραμμές με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν υψηλότερο δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ, ύψους 61,8 % στο τέλος του 2024, ενώ η διαφορά σε σχέση με τις προβολές του προγράμματος σταθερότητας 2023 εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από την επίδραση του παρονομαστή (διαφορά στο ονομαστικό ΑΕΠ το 2024) και, σε μικρότερο βαθμό, από διαφορετικές παραδοχές σχετικά με την προσαρμογή αποθεμάτων-ροών.

(22)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των περισσότερων μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Επί του παρόντος, η Επιτροπή στηρίζεται στην παραδοχή ότι το καθαρό κόστος των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας θα ανέλθει σε 0,2 % του ΑΕΠ το 2024. Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(23)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (16). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,3 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (17) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 5,1 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 1,5 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Με βάση τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών κάτω από τον συνιστώμενο μέγιστο ρυθμό αύξησης για το 2024. Επιπλέον, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών το 2023 δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Εάν αυτό επιβεβαιωθεί, ενδείκνυται χαμηλότερη αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών το 2024.

(24)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 6,8 % το 2024, ποσοστό υψηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό ανάπτυξης. Η προσαρμογή που προβλέπεται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής είναι μικρότερη από την εξοικονόμηση που θα επιτευχθεί με την πλήρη κατάργηση των μέτρων στήριξης στον τομέα της ενέργειας, λόγω της αύξησης της δυναμικής των κεφαλαιουχικών, μισθολογικών και κοινωνικών δαπανών.

(25)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να παραμείνουν σταθερές στο 4,6 % του ΑΕΠ μεταξύ 2023 και 2024. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Σε αυτές περιλαμβάνονται μεταρρυθμίσεις (τομέας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και πρόνοιας, βελτίωση της διαχείρισης των κρατικών επιχειρήσεων, βελτίωση του νόμου περί δημοσιονομικής ευθύνης) και επενδύσεις (υποδομές μεταφορών και ύδρευσης, ενεργειακές ανακαινίσεις κτιρίων πολλαπλών κατοικιών και ατομικών κατοικιών, επενδύσεις στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, καθώς και σε εκπαιδευτικές υποδομές), οι οποίες επίσης αποτελούν, ως επί το πλείστον, μέρος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(26)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 0,8 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 0,6 % έως το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να παραμείνει σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 59,8 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 55,6 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026. Ως εκ τούτου, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ προγραμματίζεται να υποχωρήσει και να παραμείνει σε επίπεδο κάτω του 60 % κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα.

(27)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Κροατίας προχωρεί ικανοποιητικά. Η Κροατία υπέβαλε δύο αιτήσεις πληρωμής, οι οποίες αντιστοιχούσαν σε 59 ορόσημα και στόχους του σχεδίου και είχαν ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 1,4 δισ. EUR. Η Κροατία αναμένεται να υποβάλει τροποποίηση του σχεδίου της, το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει κεφάλαιο για το REPowerEU και πρόσθετα μέτρα σε άλλους τομείς, που θα χρηματοδοτηθούν από τη συνιστώσα του δανείου. Σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στις 30 Μαρτίου 2023 η Κροατία εξέφρασε την πρόθεσή της να ζητήσει πρόσθετη δανειακή στήριξη ύψους 3 612 000 000 EUR στο πλαίσιο του μηχανισμού. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Κροατίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(28)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Κροατίας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στην Κροατία.

(29)

Η Κροατία εισάγει περίπου το 53 % της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται κάθε χρόνο, ενώ διαθέτει μεγάλο δυναμικό ανανεώσιμης ενέργειας, ιδίως από ηλιακές, αιολικές και γεωθερμικές πηγές. Το ήμισυ της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας παράγεται από υδροηλεκτρικούς σταθμούς· το μερίδιο της αιολικής ενέργειας αυξήθηκε και ανήλθε στο 14 %, αλλά το μερίδιο της ηλιακής ενέργειας εξακολουθεί να είναι μόνο 1 %. Βασικοί παράγοντες για την επιτάχυνση της χρήσης εγκαταστάσεων ηλιακής και αιολικής ενέργειας είναι ο εξορθολογισμός των διαδικασιών αδειοδότησης και η οριστικοποίηση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου, ώστε να παρέχεται μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου στους παραγωγούς και τους αυτοκαταναλωτές. Άλλοι παράγοντες είναι η σημαντική αναβάθμιση του δικτύου μεταφοράς και η επέκτασή του στο νότιο τμήμα της χώρας, όπου παράγονται ως επί το πλείστον οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και η χρήση έξυπνης μέτρησης για μικρές εγκαταστάσεις ηλιακής ενέργειας. Η κατανάλωση ενέργειας στον οικιστικό τομέα είναι αρκετά υψηλή στην Κροατία (35 % της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας), ενώ η εξάρτηση από το αέριο για τη θέρμανση ανέρχεται σε ποσοστό 71 %. Η αναθεώρηση και η απλούστευση των διαδικασιών για την εγκατάσταση ηλιακών φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων σε πολυκατοικίες, καθώς και η επιτάχυνση της χρήσης αντλιών θερμότητας για τη θέρμανση και την ψύξη αποτελούν συναφή μέτρα για την ενεργειακή ανακαίνιση στον κτιριακό τομέα. Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές είναι χαμηλό (7 % έναντι του στόχου του 14 % για το 2030), όπως και το μερίδιο των σιδηροδρομικών μεταφορών στις επιβατικές μεταφορές (2,5 % έναντι 8 % στην Ένωση). Ο εκσυγχρονισμός των σιδηροδρομικών υποδομών και του τροχαίου υλικού και η διασφάλιση της αυξημένης χρήσης οχημάτων μηδενικών εκπομπών μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην απανθρακοποίηση του τομέα των μεταφορών. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Κροατία μειώθηκε κατά 22 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (18). Η Κροατία θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (19).

(30)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην Κροατία για 31 επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση, μεταξύ άλλων στους τομείς των κατασκευών και της μεταποίησης (δύο τομείς στους οποίους η Κροατία βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της Ένωσης).

(31)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (20) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(32)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και στοχευμένη σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για την Κροατία, οι συστάσεις 1, 2 και 3 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης και της τρίτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Ιταλία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Στις 14 Δεκεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Ιταλίας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPower EU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Αυτό θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 30 Απριλίου 2021 η Ιταλία υπέβαλε στην Επιτροπή το εθνικό της σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 13 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ιταλίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία θα αναφέρεται ότι η Ιταλία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 2 Μαΐου 2023 η Ιταλία υπέβαλε το εθνικό της πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το εθνικό της πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Ιταλίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του σχεδίου της ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για την Ιταλία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Ιταλίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ιταλίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Ιταλίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για την Ιταλία και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ιταλία αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, παρότι έχουν σημειωθεί ορισμένες βελτιώσεις, εξακολουθούν να υπάρχουν ευπάθειες που σχετίζονται με το υψηλό δημόσιο χρέος και τη χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας, σε ένα πλαίσιο εύθραυστης αγοράς εργασίας και ορισμένων αδυναμιών στις χρηματοπιστωτικές αγορές, οι οποίες έχουν διασυνοριακό αντίκτυπο. Οι μακροχρόνιες ευπάθειες της Ιταλίας έχουν υποχωρήσει κάπως τα τελευταία χρόνια, ωστόσο εξακολουθούν να είναι σημαντικές και δεν αναμένεται να εξομαλυνθούν γρήγορα. Η συνεχιζόμενη χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας αποτέλεσε βασικό παράγοντα που συνέβαλε στην παρατεταμένη ασθενή οικονομική ανάπτυξη της Ιταλίας, η οποία επιβραδύνει την απομόχλευση του δημόσιου χρέους, περιορίζει τις ευκαιρίες απασχόλησης και επηρεάζει τους ισολογισμούς των τραπεζών. Ο δείκτης του δημόσιου χρέους σημείωσε περαιτέρω μείωση το 2022, όπως επίσης και η οικονομική ανάκαμψη. Ωστόσο, παραμένει σε υψηλά επίπεδα και συνιστά μείζονα πρόκληση για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα. Ο δείκτης δημόσιου χρέους προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω έως το 2024, αλλά να αυξηθεί μεσοπρόθεσμα ελλείψει μέτρων εξυγίανσης. Η κυβέρνηση έχει εφαρμόσει περαιτέρω μέτρα για τη στήριξη της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχουν μειωθεί σημαντικά, ωστόσο συνεχίζεται η σημαντική έκθεση των τραπεζών σε κρατικό κίνδυνο. Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος όσον αφορά τις πολιτικές αντιμετώπισης των ανισορροπιών, απαιτούνται όμως συνεχείς προσπάθειες, η δε υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παραμένει η κυριότερη προτεραιότητα πολιτικής, καθώς περιλαμβάνει ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις και σημαντικές επενδύσεις. Προκειμένου να τεθεί το υψηλό δημόσιο χρέος σε σταθερή καθοδική πορεία, σε ένα πλαίσιο αυξανόμενου κόστους εξυπηρέτησης του χρέους και αυξανόμενων δαπανών που συνδέονται με τη δημογραφική γήρανση, απαιτείται μια πολύπλευρη προσέγγιση που θα βασίζεται σε συνετές δημοσιονομικές πολιτικές με επαρκή πρωτογενή πλεονάσματα, επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη, μεγαλύτερη φορολογική συμμόρφωση, καθώς και αποδοτική αξιοποίηση των εθνικών και ενωσιακών πόρων. Η Ιταλία αντιμετωπίζει προκλήσεις οι οποίες, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη αυστηρή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με πρόσθετες προσπάθειες πολιτικής, ιδίως στους τομείς της φορολογίας, του δημοσιονομικού πλαισίου και των συνταξιοδοτικών συστημάτων, καθώς και στους τομείς της δημογραφίας, της αγοράς εργασίας και της ενέργειας.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Ιταλίας μειώθηκε από 9,0 % του ΑΕΠ το 2021 σε 8,0 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 149,9 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 144,4 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της συνθήκης, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Ιταλίας, δεδομένου ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2022 υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 60 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη και δεν τηρούσε την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους. Η έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι τα κριτήρια του ελλείμματος και του χρέους δεν πληρούνται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Η Επιτροπή δήλωσε κατά συνέπεια ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023. Η Ιταλία θα πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός αυτό κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού της για το 2023 και κατά την κατάρτιση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος για το 2024.

(14)

Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τη νέα στατιστική επεξεργασία ορισμένων φορολογικών πιστώσεων για την ανακαίνιση κατοικιών, οι οποίες καταχωρίζονται πλέον ως μεταβιβάσεις κεφαλαίου και χορηγήθηκαν κατά κύριο λόγο την περίοδο 2021-2022 (7). Επηρεάστηκε επίσης από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που θεσπίστηκαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Παραδείγματα μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που μειώνουν τα έσοδα το 2022 είναι τα μέτρα ελέγχου των τελών του γενικού συστήματος στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και του αερίου, η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ για το αέριο, η μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωσης στις τιμές των καυσίμων, η μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης για εργαζόμενους κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο εισοδήματος. ενώ τέτοιου είδους μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αυξάνουν τις δαπάνες είναι οι επιδοτήσεις σε εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου, η επέκταση της «κοινωνικής επιδότησης» για τους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος, τα εξαρτώμενα από το εισόδημα επιδόματα σε εργαζόμενους, συνταξιούχους και ανέργους, και η αύξηση των συντάξεων γήρατος κατά 2 % τον Οκτώβριο του 2022 πριν από τη νόμιμη τιμαριθμική αναπροσαρμογή λόγω πληθωρισμού που θα οφειλόταν κανονικά το 2023. Το κόστος των μέτρων αυτών αντισταθμίστηκε εν μέρει από νέους φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των παραγωγών και προμηθευτών ενέργειας και από τα έσοδα που προέρχονται, αφενός, από τον μηχανισμό αντιστάθμισης για την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές και, αφετέρου, από την εφαρμογή μηχανισμού αποζημίωσης στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος θεωρείται ότι εφαρμόζει τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1854 (8) του Συμβουλίου σχετικά με παρέμβαση έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 2,5 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της προσφοράς προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης λόγω της κρίσης COVID-19 μειώθηκε στο 1,1 % του ΑΕΠ το 2022, από 3,4 % το 2021, καθώς η κυβέρνηση κατάργησε σταδιακά την πλειονότητα των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της κρίσης COVID-19.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στην Ιταλία (9) να χρησιμοποιήσει το 2022 τον μηχανισμό για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάκαμψης, ασκώντας παράλληλα συνετή δημοσιονομική πολιτική. Επιπλέον, το Συμβούλιο συνέστησε στην Ιταλία να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Ιταλία να περιορίσει την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (10) το 2022 ήταν υποστηρικτικός, στο – 3,2 % του ΑΕΠ. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Ιταλία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 0,9 % του ΑΕΠ το 2022 (0,4 % του ΑΕΠ το 2021). Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (11). Επομένως, η Ιταλία διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε επεκτατική συμβολή ύψους 2,4 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή περιλάμβανε τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που θεσπίστηκαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (πρόσθετο καθαρό δημοσιονομικό κόστος ύψους 2,2 % του ΑΕΠ), καθώς και το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία (0,1 % του ΑΕΠ). Επομένως, η Ιταλία διατήρησε επαρκώς υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι σύμφωνο με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και το 2024. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,0 % το 2023 και κατά 1,5 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπεται ελαφρώς υψηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,2 % το 2023 και σχετικά χαμηλότερη, κατά 1,1 %, το 2024, κυρίως λόγω μικρότερης συμβολής των επενδύσεων, για τις οποίες η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση κατά 3,4 % σε ετήσια βάση, ενώ η Επιτροπή προβλέπει αύξηση κατά 1,4 %.

(18)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί στο 4,5 % του ΑΕΠ το 2023. Η μείωση το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως τη μείωση των μεταβιβάσεων κεφαλαίου που σχετίζονται με τις φορολογικές πιστώσεις προς στήριξη ιδιωτικών επενδύσεων στην απόδοση των κατοικιών, τη μείωση του εισοδήματος εξαρτημένης εργασίας λόγω της αναδρομικής ανανέωσης των δημόσιων συμβάσεων για την περίοδο 2019–2021, για τις οποίες σημαντικό μέρος των καθυστερούμενων οφειλών καταγράφηκε το 2022, τη μείωση των επιδοτήσεων της παραγωγής σε συνδυασμό με τη μείωση φορολογικών πιστώσεων για εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου και τη μείωση των δαπανών για τόκους, κυρίως λόγω χαμηλότερων αποδόσεων των κρατικών ομολόγων τιμαριθμοποιημένων με βάση τον πληθωρισμό. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από 144,4 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 σε 142,1 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 4,5 % του ΑΕΠ για το 2023. Αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 140,4 % στο τέλος του 2023. Η διαφορά οφείλεται σε υψηλότερη αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, συγκεκριμένα για επιδοτήσεις σε εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου, μέτρα ελέγχου των τελών του γενικού συστήματος στον τομέα του αερίου, μείωση του συντελεστή ΦΠΑ για το αέριο και μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης για εργαζόμενους κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο εισοδήματος, καθώς και για νέα μέτρα, όπως το επίδομα θέρμανσης για όλα τα νοικοκυριά για την περίοδο μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 2023. Το κόστος των μέτρων αυτών εξακολουθεί να αντισταθμίζεται εν μέρει από φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των παραγωγών και προμηθευτών ενέργειας. Λαμβανομένων υπόψη των εν λόγω εσόδων, το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2023 (12). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις, αν και τα περισσότερα μέτρα στήριξης στον τομέα της ενέργειας δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (13), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,7 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 1,2 % του ΑΕΠ το 2022). Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με την πλήρη, σταδιακή κατάργηση των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 1,1 % του ΑΕΠ.

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022 το Συμβούλιο συνέστησε στην Ιταλία να λάβει μέτρα, προκειμένου το 2023 να ακολουθήσει συνετή δημοσιονομική πολιτική, περιορίζοντας συγκεκριμένα την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών κάτω από τη μεσοπρόθεσμη αύξηση του δυνητικού προϊόντος (14), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Ιταλία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Ιταλία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, το 2023 ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι συσταλτικός (+ 2,6 % του ΑΕΠ), σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε επεκτατικός δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (– 3,2 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 0,9 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Ως εκ τούτου, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Η προβλεπόμενη συσταλτική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών οφείλεται, κατ’ ουσίαν, στο μειωμένο κόστος (κατά 1,5 εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ) των (στοχευμένων και μη στοχευμένων) μέτρων στήριξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση των απότομων αυξήσεων των τιμών της ενέργειας. Οι κυριότεροι παράγοντες αύξησης των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είναι η αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών λόγω της μερικής τιμαριθμικής αναπροσαρμογής προς τον πληθωρισμό του προηγούμενου έτους (15) και οι περαιτέρω περικοπές στο μη μισθολογικό κόστος εργασίας για τα άτομα με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα που εγκρίθηκαν πρόσφατα. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 1,4 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας (16). Επομένως, η Ιταλία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, χρηματοδοτούμενες εν μέρει από τον μηχανισμό και από άλλα ταμεία της Ένωσης, όπως επενδύσεις στο σιδηροδρομικό δίκτυο, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το υδρογόνο, τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και τη βιώσιμη κινητικότητα, την προστασία της γης και των υδάτινων πόρων, καθώς και επενδύσεις που σχετίζονται με τις υποδομές υπολογιστικού νέφους για τη δημόσια διοίκηση. Υπό το πρίσμα των καταστροφικών πλημμυρών που έπληξαν την Ιταλία τον Μάιο του 2023, το κόστος των μέτρων άμεσης στήριξης έκτακτης ανάγκης εξαιτίας των εν λόγω πλημμυρών θα ληφθεί υπόψη στις μεταγενέστερες αξιολογήσεις της συμμόρφωσης και τα μέτρα θα θεωρηθούν κατ’ αρχήν ως έκτακτα και προσωρινά μέτρα (17).

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 3,7 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τη μείωση των δαπανών για ενδιάμεση κατανάλωση και για φορολογικές πιστώσεις σε εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 141,4 % στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 3,7 % του ΑΕΠ το 2024. Αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, αν και οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής δεν περιλαμβάνουν προγραμματισμένα επιβαρυντικά για το έλλειμμα μέτρα ύψους 0,2 % του ΑΕΠ, για τα οποία δεν είναι ακόμη γνωστά λεπτομερή στοιχεία. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 140,3 % στο τέλος του 2024. Η διαφορά οφείλεται σε υψηλότερη αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ στις προβλέψεις της Επιτροπής.

(23)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Η Επιτροπή στηρίζεται και αυτή στην υπόθεση της πλήρους κατάργησης των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (18). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της ανάγκης να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την, κατά τη συνθήκη, τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,7 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 1,3 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών χαμηλότερη από τη συνιστώμενη για το 2024.

(25)

Εάν δεν υπάρξουν αλλαγές στις πολιτικές, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 0,8 % το 2024, ποσοστό χαμηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό ανάπτυξης. Υπό το πρίσμα των καταστροφικών πλημμυρών που έπληξαν την Ιταλία τον Μάιο του 2023, το κόστος των μέτρων άμεσης στήριξης έκτακτης ανάγκης εξαιτίας των εν λόγω πλημμυρών θα ληφθεί υπόψη στις μεταγενέστερες αξιολογήσεις της συμμόρφωσης και τα μέτρα θα θεωρηθούν κατ’ αρχήν ως έκτακτα και προσωρινά μέτρα.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν από 3,3 % του ΑΕΠ το 2023 σε 3,8 % του ΑΕΠ το 2024. Η αύξηση των επενδύσεων αντικατοπτρίζει την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων επενδύσεων και των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από την Ένωση, μεταξύ άλλων μέσω του μηχανισμού. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Στις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις αυτές περιλαμβάνεται η μεταρρύθμιση του κώδικα δημόσιων συμβάσεων, ο οποίος αποτελεί επίσης μέρος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και του φορολογικού συστήματος που καλύπτεται από τον εξουσιοδοτικό νόμο του Μαρτίου 2023 («εξουσιοδοτικός νόμος περί φορολογικής μεταρρύθμισης»).

(27)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 3,0 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 2,5 % έως το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να μην υπερβαίνει το 3 % του ΑΕΠ από το 2025. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 141,4 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 140,4 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(28)

Το μη μισθολογικό κόστος εργασίας της Ιταλίας παρέμεινε υψηλό σε όλα τα επίπεδα εισοδήματος σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη, παρά τη μείωση των φόρων εισοδήματος φυσικών προσώπων που εφαρμόστηκε το 2022. Επιπλέον, η επέκταση του καθεστώτος ενιαίου συντελεστή στους αυτοαπασχολούμενους εγείρει ανησυχίες σχετικά με τον δίκαιο και αποδοτικό χαρακτήρα του φορολογικού συστήματος. Η θέσπιση ενός νέου καθεστώτος ενιαίου συντελεστή για τις μισθολογικές αυξήσεις το 2023 κατέστησε επίσης το φορολογικό σύστημα πιο πολύπλοκο. Τον Μάρτιο του 2023 η κυβέρνηση ενέκρινε νέο εξουσιοδοτικό νόμο για τη γενική μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος («εξουσιοδοτικός νόμος περί φορολογικής μεταρρύθμισης») που αναμένεται να αντιμετωπίσει ορισμένες μακροχρόνιες αδυναμίες, για παράδειγμα με τη μείωση των φόρων επί της εργασίας, καθώς και τον εξορθολογισμό και τη βελτίωση των φορολογικών δαπανών και των φόρων επί των εταιριών. Κατά την εφαρμογή αυτής της μεταρρύθμισης, είναι ζωτικής σημασίας να διατηρηθεί η προοδευτικότητα του φορολογικού συστήματος, να μειωθεί η πολυπλοκότητα, να αυξηθούν τα κίνητρα για εργασία, να ενισχυθεί η φορολογική συμμόρφωση και να διασφαλιστεί η δημοσιονομική ουδετερότητα. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχουν περιθώρια αύξησης των εσόδων από άλλες πηγές λιγότερο επιζήμιες για την ανάπτυξη, όπως η ιδιοκτησία, ο ΦΠΑ και η χορήγηση αδειών χρήσης κρατικών παράκτιων πόρων, με στόχο να μειωθεί η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας κατά τρόπο δημοσιονομικά ουδέτερο. Υπάρχει επίσης περιθώριο βελτίωσης του σχεδιασμού των περιβαλλοντικών φόρων, οι οποίοι, παρά τα σχετικά υψηλά έσοδα, δεν προωθούν επαρκώς τη μετάβαση σε καθαρότερες τεχνολογίες, μεταξύ άλλων λόγω της εκτεταμένης χρήσης επιβλαβών για το περιβάλλον επιδοτήσεων. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί μια μακροχρόνια πρόκληση που δεν περιλαμβάνεται στον εξουσιοδοτικό νόμο περί φορολογικής μεταρρύθμισης, συγκεκριμένα οι ως επί το πλείστον παρωχημένες αντικειμενικές αξίες, οι οποίες χρησιμεύουν ως βάση για τον υπολογισμό του φόρου ακίνητης περιουσίας.

(29)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ιταλίας βρίσκεται σε εξέλιξη, αν και με αυξημένο κίνδυνο να υπάρξουν καθυστερήσεις. Η Ιταλία υπέβαλε τρεις αιτήσεις πληρωμής, οι οποίες αντιστοιχούσαν σε 151 ορόσημα και στόχους του σχεδίου και είχαν ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 42 δισ. EUR (το ποσό αφορά τα δύο πρώτα αιτήματα πληρωμής, ενώ το τρίτο βρίσκεται υπό αξιολόγηση). Η ταχεία εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και η διαπραγμάτευση της τροποποίησής του είναι ουσιαστικής σημασίας λόγω του προσωρινού χαρακτήρα του μηχανισμού, που ισχύει έως το 2026. Είναι σημαντικό η Ιταλία να ενισχύσει τη διοικητική ικανότητα, ιδίως σε υποεθνικό επίπεδο, για να συνεχίσει να υλοποιεί τις δεσμεύσεις του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ενώ ένα αποτελεσματικό και πλήρως λειτουργικό πλαίσιο διακυβέρνησης παραμένει καίριας σημασίας για την ομαλή και έγκαιρη εφαρμογή αυτού του σχεδίου. Εξακολουθεί να έχει ζωτική σημασία ο έγκαιρος εντοπισμός πιθανών καθυστερήσεων και προβλημάτων εφαρμογής, καθώς και η έγκαιρη ανάληψη δράσης για την αντιμετώπισή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στις 31 Μαρτίου 2023 η Ιταλία εξέφρασε την πρόθεσή της να ζητήσει πρόσθετη δανειακή στήριξη στο πλαίσιο του μηχανισμού. Οι διαπραγματεύσεις σχετικά με την προσθήκη και το κεφάλαιο για το REPowerEU βρίσκονται σε εξέλιξη, αν και η Ιταλία δεν έχει υποβάλει επίσημη πρόταση. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Ιταλίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(30)

Η Επιτροπή ενέκρινε την πλειονότητα των εγγράφων προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Ιταλίας το 2022 και ένα το 2023. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στην Ιταλία.

(31)

Πέραν των οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Ιταλία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την ενεργειακή πολιτική και την πράσινη μετάβαση, ιδίως όσον αφορά τη υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη μεταφορά αερίου, την ενεργειακή απόδοση, την παροχή και την απόκτηση πράσινων δεξιοτήτων και τη βιώσιμη κινητικότητα.

(32)

Η δυναμικότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αυξήθηκε με ιδιαίτερα αργούς ρυθμούς το προηγούμενο έτος, ενώ το μερίδιο των ορυκτών καυσίμων στο ενεργειακό μείγμα παραμένει σημαντικό. Για να επιταχυνθεί η υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η Ιταλία ενέκρινε ορισμένες τροποποιήσεις του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει τη διαδικασία αδειοδότησης και χορήγησης εγκρίσεων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να εξασφαλιστεί, αφενός, η συνοχή μεταξύ του διοικητικού και του νομοθετικού πλαισίου τόσο σε εθνικό όσο και σε υποεθνικό επίπεδο και, αφετέρου, η χρησιμότητά τους για τεχνολογίες αιχμής στον τομέα της ενέργειας. Για παράδειγμα, όλοι οι σχετικοί κανόνες θα μπορούσαν να ενοποιηθούν σε ένα και μόνο κείμενο (Testo unico)· ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο να επικαιροποιηθούν οι κατευθυντήριες γραμμές που ακολουθούν οι υποεθνικές αρχές κατά την αξιολόγηση των έργων. Τέλος, απαιτούνται περαιτέρω επενδύσεις για την αναβάθμιση του εθνικού δικτύου και την κατασκευή διασυνδέσεων μεταξύ της ηπειρωτικής χώρας, της Σικελίας και της Σαρδηνίας, ώστε να καταστεί εφικτή η αναμενόμενη υψηλότερη δυναμικότητα παραγωγής και να απορροφηθεί η σχετική αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

(33)

Εξακολουθούν να υπάρχουν σημεία συμφόρησης στο δίκτυο αερίου. Η Ιταλία διαπραγματεύεται επί του παρόντος επενδύσεις με εταίρους στη Βόρεια Αφρική, με στόχο την αύξηση της δυναμικότητας εισαγωγής των υφιστάμενων αγωγών και γραμμών διασύνδεσης αερίου. Αυτό θα συμβάλει στη διαφοροποίηση των εισαγωγών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω επενδύσεις για την εξάλειψη των σημείων συμφόρησης στο υφιστάμενο εγχώριο δίκτυο, το οποίο δεν διαθέτει τη δυναμικότητα μεταφοράς ώστε να διανέμει νέα εισαγωγή αερίου από το νότιο προς το βόρειο τμήμα της χώρας. Οι επενδύσεις σε υποδομές ορυκτών καυσίμων πρέπει να περιορίζονται στις απολύτως αναγκαίες και να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να είναι ανθεκτικές στις μελλοντικές εξελίξεις και να αποφεύγεται ο εγκλωβισμός σε τεχνολογίες που δεν συνάδουν με τους κλιματικούς στόχους ή αυξάνουν το κόστος της ενεργειακής μετάβασης.

(34)

Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ιταλία μειώθηκε κατά 19 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα τελευταία πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (19). Η Ιταλία θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/706 του Συμβουλίου (20). Τα μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων πρέπει να είναι στοχευμένα. Το κτιριακό απόθεμα της Ιταλίας έχει σημαντικές προοπτικές ενεργειακής απόδοσης, ιδίως όσον αφορά το μεγάλο μερίδιο παλαιών και ενεργοβόρων κτιρίων. Τα υφιστάμενα μέτρα που περιέχονται στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα μπορούσαν να συμπληρωθούν με μέτρα, όπως στοχευμένα καθεστώτα παροχής κινήτρων για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών κτιρίων και της δημόσιας στέγασης. Παράλληλα, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι από αυτά τα μέτρα επωφελούνται τα ευάλωτα νοικοκυριά και αποφεύγονται οι αρνητικές επιπτώσεις. Τα μέτρα θα ωφελήσουν ιδίως τις μικρές, μεσαίες και πολύ μικρές επιχειρήσεις που συχνά δεν διαθέτουν την τεχνική και οικονομική ικανότητα να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση. Τα ίδια μέτρα αναμένεται ότι θα συμβάλουν επίσης στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας, η οποία θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί περαιτέρω με άλλα μέτρα, για παράδειγμα μέσω υπηρεσιών μίας στάσης που παρέχουν εξατομικευμένες υπηρεσίες εξοικονόμησης ενέργειας. Στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης θα μπορούσε επίσης να συμβάλει η αύξηση της εποπτείας της αγοράς όσον αφορά τον οικολογικό σχεδιασμό και την ενεργειακή επισήμανση.

(35)

Οι ελλείψεις στις υποδομές και οι επιβλαβείς για το περιβάλλον επιδοτήσεις, συμπεριλαμβανομένων των οδικών μεταφορών, παραμένουν σημαντικές και αποθαρρύνουν τη μετάβαση σε πιο βιώσιμες λύσεις στον τομέα των μεταφορών. Για παράδειγμα, ο μέσος αριθμός σημείων φόρτισης εξακολουθεί να είναι μικρότερος από τον ενωσιακό μέσο όρο. Στις επιβλαβείς για το περιβάλλον επιδοτήσεις συγκαταλέγονται η κατ’ αποκοπή φορολόγηση των εταιρικών αυτοκινήτων που διατίθενται για ιδιωτική χρήση και η επιστροφή του ειδικού φόρου κατανάλωσης ντίζελ που χρησιμοποιείται στις εμπορευματικές μεταφορές. Η συνέχιση των προσπαθειών για την εγκατάσταση σταθμών φόρτισης και την κατάργηση των προαναφερόμενων επιδοτήσεων είναι καθοριστικής σημασίας για την εδραίωση της αγοράς οχημάτων μηδενικών εκπομπών.

(36)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Στην Ιταλία, παρατηρούνται ελλείψεις στα επαγγέλματα τόσο υψηλής όσο και χαμηλής ειδίκευσης που είναι καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση. Ταυτόχρονα, οι εργαζόμενοι που είναι πιθανότερο να επηρεαστούν από την πράσινη μετάβαση συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτική στήριξη. Η έλλειψη δεξιοτήτων για την πράσινη μετάβαση στον δημόσιο τομέα, ιδίως σε τοπικό επίπεδο, αποτελεί επίσης τροχοπέδη για τις πράσινες επενδύσεις. Η Ιταλία αντιμετωπίζει τεράστιες περιφερειακές ανισότητες που κινδυνεύουν να επιδεινωθούν, αν οι τοπικές αγορές εργασίας δεν κατορθώσουν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες της πράσινης μετάβασης. Επιπλέον, η ενίσχυση των δεξιοτήτων για την πράσινη μετάβαση, μεταξύ άλλων για τη βιώσιμη διαχείριση του εδάφους, αναμένεται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην καταπολέμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και, ειδικότερα, των επιδεινούμενων πλημμυρών και των συνεχών ξηρασιών.

(37)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (21) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(38)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και απευθύνεται σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για την Ιταλία, οι συστάσεις 1, 2 και 3 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023.

(39)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της αξιολόγησής της, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Οι συστάσεις του βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αποτυπώνονται στη σύσταση 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ευπαθειών που συνδέονται με το υψηλό δημόσιο χρέος και τη χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας. Η σύσταση 2 συμβάλλει στην υλοποίηση της σύστασης 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν τόσο στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών όσο και στην υλοποίηση των συστάσεων που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023, σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 38,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σε ευθυγράμμιση με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική και χωρίς αποκλεισμούς ανάκαμψη και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και με σκοπό να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται στις τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Κύπρος συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες. Ως εκ τούτου, απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Κύπρου. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ, καθώς και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, όπου αναλύεται η εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση του 2023 για τη ζώνη του ευρώ») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις ευάλωτες επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Ο σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Αυτό συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι, επίσης, να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και να διασφαλίσει την πρόσβαση σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μια επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Αυτή καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση των εν λόγω προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν εξίσου συναφείς για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), που εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Τούτο θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη προκειμένου να χρηματοδοτηθούν νέες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης του 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη και να διασφαλίσουν την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή επίσης κάλεσε τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα αυτά προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή δήλωσε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα είναι ποσοτικοποιημένες και διαφοροποιημένες. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στην επίτευξη μεγαλύτερης μεσοπρόθεσμης εστίασης, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις του Συμβουλίου για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 17 Μαΐου 2021, η Κύπρος υπέβαλε στην Επιτροπή το εθνικό της σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 28 Ιουλίου 2021, το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Κύπρου (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης από την Επιτροπή, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία θα αναφέρεται ότι η Κύπρος έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 9 Μαΐου 2023 η Κύπρος υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και, στις 2 Μαΐου 2023, το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σε ευθυγράμμιση με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Κύπρου σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023, η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για την Κύπρο. Αξιολόγησε την πρόοδο της Κύπρου όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Κύπρου. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Κύπρου όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για την Κύπρο και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Κύπρος αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες που σχετίζονται με το ιδιωτικό, το δημόσιο και το εξωτερικό χρέος έχουν μειωθεί σε γενικές γραμμές, αλλά εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας. Συγκεκριμένα, τα υψηλά χρέη, συμπεριλαμβανομένων των μη εξυπηρετούμενων δανείων, έχουν μειωθεί σημαντικά και αναμένεται να συνεχίσουν να μειώνονται, αλλά τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα. Το ιδιωτικό χρέος μειώνεται από το 2015, με εξαίρεση το 2020 κατά τη διάρκεια της κρίσης της COVID-19, και αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται το 2023 και το 2024, υποστηριζόμενο από την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ. Ωστόσο, τα υψηλότερα επιτόκια ενδέχεται να ασκήσουν πίεση στην εξυπηρέτηση του χρέους, καθώς τα δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο είναι τα συνηθέστερα. Τα αποθέματα ιδιωτικού και εξωτερικού χρέους επηρεάζονται από την παρουσία οντοτήτων ειδικού σκοπού στην Κύπρο, οι οποίες αυξάνουν τα επίπεδα του χρέους αλλά ενέχουν περιορισμένους κινδύνους για την οικονομία. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που διακρατούνται από τράπεζες μειώθηκαν πολύ σημαντικά τα τελευταία χρόνια χάρη στις πωλήσεις, τις διαγραφές, τις αποπληρωμές σε μετρητά και τη ρύθμιση μη εξυπηρετούμενων δανείων και τις συμφωνίες ανταλλαγής χρέους με περιουσιακά στοιχεία. Το δημόσιο χρέος μειώνεται σταθερά· υποχώρησε κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα και αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω το 2023 και το 2024. Παρά την ανάκαμψη του τουρισμού, το υψηλό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε το 2022, αντικατοπτρίζοντας την ισχυρή εγχώρια ζήτηση καθώς και τις υψηλές τιμές της ενέργειας· αναμένεται να μειωθεί σε κάποιον βαθμό το 2023 και το 2024, αλλά να παραμείνει υψηλό. Η απόκριση σε επίπεδο πολιτικής ήταν ευνοϊκή. Διάφορα μέτρα που περιλαμβάνονται στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αναμένεται να συμβάλουν στη διαφοροποίηση της οικονομίας, να στηρίξουν την αύξηση των εξαγωγών και να μετριάσουν την υπερβολική εξάρτηση από τις εισαγωγές πετρελαίου. Στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στα μέσα του 2022 εγκρίθηκε δέσμη τροποποιητικών νόμων σχετικά με τις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων και τους διαχειριστές πιστώσεων, με σκοπό τη βελτίωση του εργασιακού τους περιβάλλοντος και τη στήριξη της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Μετά από αρκετές παρατάσεις, η αναστολή των εκποιήσεων έληξε τον Φεβρουάριο: ένα αποτελεσματικό πλαίσιο εκποιήσεων είναι καίριας σημασίας για την ενθάρρυνση των δανειοληπτών να συμμετέχουν στην αναδιάρθρωση των δανείων, για την περαιτέρω μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην οικονομία, για τη συμβολή στη μείωση του ιδιωτικού χρέους και για την ενίσχυση της πειθαρχίας στις πληρωμές.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από τη Eurostat, το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης της Κύπρου βελτιώθηκε από έλλειμμα 2,0 % του ΑΕΠ το 2021 σε πλεόνασμα 2,1 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 101,2 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 86,5 % στο τέλος του 2022.

(14)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022, τέτοιου είδους μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που μείωσαν τα έσοδα περιελάμβαναν μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα (βενζίνη και ντίζελ κατά 7 λεπτά ανά λίτρο και καύσιμα θέρμανσης κατά 5,37 λεπτά ανά λίτρο) για όλους τους καταναλωτές, καθώς και μείωση του συντελεστή του φόρου προστιθέμενης αξίας για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας των νοικοκυριών, από 19 % σε 9 % (με περαιτέρω μείωση στο 5 % για τα ευάλωτα νοικοκυριά), ενώ, από την άλλη πλευρά, τα σχετικά μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που αύξησαν τις δαπάνες περιελάμβαναν επιδότηση της αύξησης των τιμολογίων ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία κάλυπτε το 50 % έως 100 % της αύξησης. Για την εφαρμογή του εν λόγω μέτρου επιδότησης, η κυβέρνηση καταβάλλει πληρωμές στην Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου, η οποία είναι πλήρως κρατική οντότητα. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 0,7 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 0,3 % του ΑΕΠ το 2022, από 2,9 % το 2021.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021, το Συμβούλιο συνέστησε στην Κύπρο (7) να διατηρήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν ουδέτερος, όπως άρμοζε σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Κύπρος συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού και από άλλα ταμεία της Ένωσης ανήλθαν στο 1,4 % του ΑΕΠ το 2022 (1,6 % του ΑΕΠ το 2021). Η μείωση των δαπανών που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και από άλλα ταμεία της Ένωσης το 2022 οφειλόταν στην αρχική φάση της νέας περιόδου προγραμματισμού άλλων ταμείων της Ένωσης. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν συσταλτική συμβολή ύψους 0,1 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Ως εκ τούτου, η Κύπρος δεν διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, κάτι που δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε ουδέτερη συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Επομένως, η Κύπρος διατήρησε επαρκώς υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι πιο ευνοϊκό από τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για το 2023 και στη συνέχεια συμφωνεί μαζί τους. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,8 % το 2023 και κατά 3,0 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ είναι χαμηλότερη, σε επίπεδο 2,3 % το 2023 και 2,7 % το 2024, κυρίως λόγω της χαμηλότερης συμβολής της εγχώριας ζήτησης στην ανάπτυξη.

(18)

Στο πρόγραμμα σταθερότητάς της του 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί οριακά από 2,1 % το 2022 σε 2,0 % του ΑΕΠ το 2023. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από το 86,5 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 81,1 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο πλεόνασμα υπολογίζεται στο 1,8 % του ΑΕΠ για το 2023. Αυτό συνάδει με το πλεόνασμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι χαμηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 80,4 % στο τέλος του 2023.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022, ιδίως μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα για όλους τους καταναλωτές και επιδότηση της αύξησης των τιμολογίων ηλεκτρικής ενέργειας. Στις εαρινές προβλέψεις του 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης θα ανέλθει σε 0,4 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή στις πλέον ευάλωτες επιχειρήσεις και πολλά από αυτά δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,0 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,1 % του ΑΕΠ το 2022).

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022, το Συμβούλιο συνέστησε στην Κύπρο να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η Κύπρος θα πρέπει να βρίσκεται σε ετοιμότητα για να προσαρμόζει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Συστάθηκε επίσης στην Κύπρο να διευρύνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία του REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερος (‒ 0,1 % του ΑΕΠ). Προηγήθηκε ουδέτερος δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (0,0 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 0,0 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το μειωμένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι πιο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,1 % του ΑΕΠ. Αθροιστικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού και άλλα ταμεία της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 0,8 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ η συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων επενδύσεων στον δημοσιονομικό προσανατολισμό προβλέπεται να είναι επεκτατική, ύψους 0,8 εκατοστιαίας μονάδας (13). Επομένως, η Κύπρος σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως ένα σύστημα διαχείρισης της αγοράς για την κυπριακή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, την κατασκευή νέων ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου ψυχιατρικού νοσοκομείου, την αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης των σχολείων και την ενίσχυση της ασφάλειας των υδάτων για τις περιφέρειες της Λευκωσίας και της Λάρνακας μέσω της κατασκευής ταμιευτήρα, οι οποίες χρηματοδοτούνται εν μέρει από τον μηχανισμό και άλλα ταμεία της Ένωσης.

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να αυξηθεί σε 2,3 % του ΑΕΠ το 2024. Η αύξηση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως την αύξηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης από την 1η Ιανουαρίου 2024. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 72,9 % στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο πλεόνασμα ίσο με 2,1 % του ΑΕΠ το 2024. Αυτό συνάδει με το πλεόνασμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ είναι υψηλότερος και εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 72,5 % στο τέλος του 2024.

(23)

Το πρόγραμμα σταθερότητας προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Η Επιτροπή στηρίζεται και αυτή στην υπόθεση της πλήρους κατάργησης των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξει νέα αύξηση των τιμών της ενέργειας.

(24)

Στο πρόγραμμα, η Κύπρος σχεδιάζει να επιτύχει τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο —διαρθρωτικό δημοσιονομικό ισοζύγιο 0,0 % του ΑΕΠ— το 2023 και να τον διατηρήσει καθ’ όλη τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου. Με βάση τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, το διαρθρωτικό ισοζύγιο προβλέπεται να ανέλθει σε + 0,9 % του ΑΕΠ το 2023 και + 1,3 % του ΑΕΠ το 2024, υπερβαίνοντας τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο. Η συνετή δημοσιονομική πολιτική το 2024 θα συμβάλει και στην ενίσχυση της εξωτερικής θέσης.

(25)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (14) κατά 3,6 % το 2024.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να μειωθούν από 3,0 % του ΑΕΠ το 2023 σε 2,8 % του ΑΕΠ το 2024. Οι χαμηλότερες επενδύσεις αντικατοπτρίζουν ένα σταθερό ονομαστικό επίπεδο επενδύσεων σε υψηλότερο ΑΕΠ.

(27)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να παραμείνει σταθερό σε 2,3 % του ΑΕΠ το 2025 και να αυξηθεί σε 2,4 % το 2026. Επομένως, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να συμμορφωθεί με τη σχετική τιμή αναφοράς που ορίζει η Συνθήκη κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 72,9 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 60,1 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(28)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Κύπρου βρίσκεται σε εξέλιξη, αν και υπάρχει κίνδυνος για ορισμένες καθυστερήσεις. Η Κύπρος υπέβαλε μία αίτηση πληρωμής, η οποία αντιστοιχούσε σε 14 ορόσημα του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 85 εκατ. EUR. Το κυπριακό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι σχετικά εκτενές και πολύπλοκο. Για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος καθυστερήσεων, η ισχυρή διακυβέρνηση και η συνεχής παρακολούθηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι απαραίτητες. Το κυπριακό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αναμένεται να αναθεωρηθεί ώστε να συμπεριλάβει μέτρα στο πλαίσιο του REPowerEU και να λαμβάνει υπόψη τη μειωμένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Κύπρου στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών συμφεροντούχων παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(29)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Κύπρου το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στην Κύπρο.

(30)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που εξετάζονται στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και στα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Κύπρος αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με το επιχειρηματικό περιβάλλον, ιδίως όσον αφορά τη διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων, την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, τις ενεργειακές διασυνδέσεις, την ενεργειακή απόδοση, τις βιώσιμες μεταφορές και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση.

(31)

Το σύστημα διακυβέρνησης παρουσιάζει κενά σε σχέση με τα διεθνή πρότυπα, π.χ. τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για την εταιρική διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων και την εργαλειοθήκη της Παγκόσμιας Τράπεζας για την εταιρική διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη διαφάνεια και η υψηλότερη λογοδοσία για τις οικονομικές επιδόσεις και τους δημόσιους στόχους θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα των κρατικών επιχειρήσεων, όπως και η εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών, όπως μια αξιοκρατική και διαφανής διαδικασία διορισμού σε διοικητικά όργανα κρατικών επιχειρήσεων. Η μετατόπιση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των κρατικών επιχειρήσεων από τα αρμόδια υπουργεία πολιτικής σε έναν ειδικό κεντρικό φορέα ή τουλάχιστον η σύσταση κεντρικής μονάδας παρακολούθησης στο Υπουργείο Οικονομικών θα ήταν ένας ακόμα τρόπος βελτίωσης της τρέχουσας κατάστασης. Η βελτίωση της διακυβέρνησης αναμένεται να συμβάλει στη διασφάλιση της έγκαιρης ολοκλήρωσης βασικών έργων δημόσιων επενδύσεων από κρατικές επιχειρήσεις, τα οποία με τη σειρά τους θα διευκολύνουν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Η ανάληψη δράσης για τις κρατικές επιχειρήσεις αναμένεται να καταστήσει τη διακυβέρνηση στην Κύπρο πιο αποτελεσματική και την αγορά για τις τοπικές και αλλοδαπές επιχειρήσεις δικαιότερη και διαφανέστερη. Αυτό συνάδει με τους στόχους της μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την Κύπρο και με το σχέδιο δράσης στο οποίο στηρίζεται (στο πλαίσιο του τομέα πρωτοβουλίας «Εκσυγχρονισμός των κρατικών επιχειρήσεων και δημιουργία των κατάλληλων κινήτρων για καινοτομία και αποδοτικότητα»). Οι πολιτικές που αποσκοπούν στη βελτίωση της διακυβέρνησης των κρατικών επιχειρήσεων μπορούν επίσης να συμβάλουν στην αύξηση της αποδοτικότητας του δημόσιου τομέα. Η Κύπρος έχει ζητήσει τεχνική συνδρομή από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σχετικά με τη διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων.

(32)

Το πλήρες δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Κύπρο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί περαιτέρω, ιδίως με την πραγματοποίηση περισσότερων επενδύσεων για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και με την επιλογή εγκαταστάσεων αποθήκευσης ενέργειας σε κλίμακα δικτύου. Οι συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και οι συμβάσεις επί διαφοράς μπορούν να αποτελέσουν κατάλληλα οικονομικά μέσα για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Κύπρος δεν χρησιμοποιεί επί του παρόντος φυσικό αέριο, παρότι το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει το 83,2 % του συνολικού της ενεργειακού μείγματος. Δεδομένων των μεγάλων διακυμάνσεων των τιμών της ενέργειας στις παγκόσμιες αγορές, είναι ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα της κυπριακής οικονομίας να μειωθεί η μεγάλη εξάρτησή της από το πετρέλαιο, το οποίο εισάγεται εξ ολοκλήρου. Για τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού και τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές, θα ήταν επωφελές για την Κύπρο να αποκτήσει διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας και να διευρύνει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και να πραγματοποιήσει νέες επενδύσεις σε υποδομές και δίκτυα. Επιπλέον, οι πολιτικές ενεργειακής απόδοσης θα μπορούσαν να επεκταθούν και να επιταχυνθούν ώστε να περιοριστεί η αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας. Τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης αναμένεται επίσης να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας που βιώνει υψηλό ποσοστό του πληθυσμού (19,4 % το 2021), μεταξύ άλλων με τη χρήση των κονδυλίων της πολιτικής συνοχής, κατά περίπτωση. Η Κύπρος θα επωφεληθεί από τη στροφή προς βιώσιμες μεταφορές. Το νησί βασίζεται επί του παρόντος στις ιδιωτικές μεταφορές και ο τομέας των μεταφορών συνολικά ευθυνόταν για το 21 % των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2020, ενώ το μερίδιο των νέων αδειών κυκλοφορίας που αφορούν ηλεκτρικά οχήματα και ο αριθμός των σημείων φόρτισης ανά όχημα είναι τα χαμηλότερα στην Ένωση. Χρειάζεται μεγαλύτερη φιλοδοξία όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την αύξηση της ανανεώσιμης ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης ώστε η Κύπρος να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της δέσμης μέτρων Fit for 55.

(33)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Το 2022 αρκετά επαγγέλματα με ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις που είναι απαραίτητες για την πράσινη μετάβαση αντιμετώπισαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού, ενώ βασικοί τομείς (π.χ. κατασκευές, μεταποίηση) κατέγραψαν αυξανόμενο ποσοστό κενών θέσεων εργασίας. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα χρειάζεται να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση.

(34)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (15) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(35)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και στοχευμένη σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για την Κύπρο, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης σύστασης που διατυπώνονται στη σύσταση του 2023 για τη ζώνη του ευρώ.

(36)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της αξιολόγησής της, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και το πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Οι συστάσεις του βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αποτυπώνονται στη σύσταση 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ευπαθειών που συνδέονται με το ιδιωτικό, το δημόσιο και το εξωτερικό χρέος. Η σύσταση 2 συμβάλλει στην υλοποίηση της σύστασης 1. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν τόσο στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών όσο και στην υλοποίηση των συστάσεων που διατυπώνονται στη σύσταση του 2023 για τη ζώνη του ευρώ, σε ευθυγράμμιση με την αιτιολογική σκέψη 35,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Λετονία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Στις 24 Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Λετονίας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε επίσης μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)

Το 2023 το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών εξακολουθεί να εξελίσσεται σε συμφωνία με την εφαρμογή του μηχανισμού. Η πλήρης εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τα προηγούμενα έτη. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις των ετών 2019, 2020 και 2022 παραμένουν συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(6)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) («κανονισμός REPowerEU»), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023, αποσκοπεί στην ταχεία σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Αυτό θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης, ενώ παράλληλα θα αυξήσει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις ικανότητες αποθήκευσης ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Ο κανονισμός REPowerEU επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσθέσουν νέο κεφάλαιο για το REPowerEU στα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με στόχο τη χρηματοδότηση καίριων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του REPowerEU. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συμβάλουν επίσης στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης, όπως περιγράφεται στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και στην υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων σχετικά με την ενέργεια, οι οποίες εκδόθηκαν για τα κράτη μέλη το 2022 και, κατά περίπτωση, το 2023. Με τον κανονισμό REPowerEU θεσπίζεται νέα κατηγορία μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία διατίθεται στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση νέων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σχετικά με την ενέργεια στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.

(7)

Στις 8 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής για το 2024 («ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023»). Αποσκοπεί στη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών. Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα απενεργοποιηθεί στο τέλος του 2023. Ζήτησε την ανάληψη δημοσιονομικών πολιτικών κατά την περίοδο 2023-2024 οι οποίες θα διασφαλίσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και θα αυξήσουν τη δυνητική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο και κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης 2023 τον τρόπο με τον οποίο τα δημοσιονομικά τους σχέδια θα διασφαλίσουν την τήρηση της τιμής αναφοράς του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) που ορίζει η Συνθήκη, καθώς και την εύλογη και συνεχή μείωση του χρέους, ή τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα, μεσοπρόθεσμα. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα εθνικά δημοσιονομικά μέτρα που θέσπισαν για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τους κλυδωνισμούς των τιμών της ενέργειας, αρχίζοντας από τα λιγότερο στοχευμένα. Επισήμανε ότι, εάν τα μέτρα στήριξης χρειαστεί να παραταθούν λόγω νέων πιέσεων στις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχοθετήσουν καλύτερα τα μέτρα τους προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις θα ποσοτικοποιηθούν και θα διαφοροποιηθούν. Επιπλέον, όπως προτείνεται στην ανακοίνωσή της της 9ης Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τις κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, οι δημοσιονομικές συστάσεις θα διατυπωθούν με βάση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Συνέστησε σε όλα τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να προστατεύουν τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ιδίως υπό το πρίσμα της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και των στόχων ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

(8)

Στις 26 Απριλίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση συνολικής μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης. Κεντρικός στόχος των προτάσεων είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στις προτάσεις της, η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτίωση της εθνικής οικειοποίησης, στην απλούστευση του πλαισίου και στη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη επικέντρωση, σε συνδυασμό με αποτελεσματική και πιο συνεκτική επιβολή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στόχος είναι να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023.

(9)

Στις 30 Απριλίου 2021 η Λετονία υπέβαλε στην Επιτροπή το οικείο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 13 Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Λετονίας (6). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στην οποία αναφέρεται ότι η Λετονία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 25 Απριλίου 2023 η Λετονία υπέβαλε το εθνικό της πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 και, στις 17 Απριλίου 2023, το εθνικό της πρόγραμμα σταθερότητας 2023, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2023 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Λετονίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2023 για τη Λετονία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Λετονίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο μεταξύ 2019 και 2022 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Λετονίας. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις εν λόγω προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και νέες και αναδυόμενες προκλήσεις. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Λετονίας όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για τη Λετονία και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 24 Μαΐου 2023. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Λετονία δεν αντιμετωπίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες που σχετίζονται με τον εξωτερικό δανεισμό και τη στέγαση παραμένουν ήπιες, ενώ εκείνες που συνδέονται με την ανταγωνιστικότητα είναι σημαντικές αλλά αναμένεται να παραμείνουν στο σύνολό τους συγκρατημένες στο εγγύς μέλλον. Η πρόσφατη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ήταν σημαντική, αλλά το έλλειμμα αναμένεται να συρρικνωθεί σημαντικά το 2023 και περαιτέρω το 2024. Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση της Λετονίας, η οποία βελτιώθηκε σημαντικά κατά την περασμένη δεκαετία, αναμένεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερή. Ωστόσο, ο πληθωρισμός και οι μισθολογικές πιέσεις, αν επιμείνουν, κινδυνεύουν να υπονομεύσουν την ανταγωνιστικότητα της Λετονίας, με δεδομένο ιδίως ότι ο δομικός πληθωρισμός είναι πολύ υψηλότερος από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Αν και η αύξηση των τιμών των κατοικιών ήταν υψηλή πρόσφατα, η υπερτίμηση των κατοικιών δεν φαίνεται να είναι σημαντική. Επιπλέον, η αύξηση των τιμών των κατοικιών επιβραδύνθηκε κατά το τέλος του 2022, ο ενυπόθηκος δανεισμός ήταν υποτονικός και το χρέος των νοικοκυριών είναι περιορισμένο και μειώνεται σε σχέση με το εισόδημα. Η Λετονία αντιμετωπίζει βασικές διαρθρωτικές οικονομικές προκλήσεις που σχετίζονται με τη μειούμενη προσφορά εργασίας, η οποία έχει συμβάλει στην ταχεία αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος και ενέχει τον κίνδυνο να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα μεσοπρόθεσμα. Το πλαίσιο πολιτικής είναι συνολικά ευνοϊκό, αν και ορισμένες πρόσθετες προσπάθειες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των κινδύνων από τις ευπάθειες που έχουν εντοπιστεί. Από την άποψη αυτή, θα είναι σημαντικές οι πολιτικές για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την αύξηση της ποιότητας και της ποσότητας της προσφοράς εργατικού δυναμικού. Η συντόμευση της διαδικασίας αδειοδότησης κατασκευών θα συμβάλει ώστε να στηριχτεί η προσφορά στέγασης και η βελτίωση της κατάστασης στη στεγαστική αγορά.

(13)

Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Λετονίας μειώθηκε από 7,1 % του ΑΕΠ το 2021 σε 4,4 % το 2022, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε από 43,7 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 σε 40,8 % στο τέλος του 2022. Στις 24 Μαΐου 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, στην οποία εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Λετονίας, δεδομένου ότι το οικείο έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2022 υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2023, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2023. Η Επιτροπή ακολούθως επισήμανε ότι θα προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος την άνοιξη του 2024, βάσει των απολογιστικών στοιχείων του 2023, σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις. Η Λετονία θα πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2023 και κατά την κατάρτιση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματός της για το 2024.

(14)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2022, τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής για αύξηση των δαπανών περιλάμβαναν αντιστάθμιση του κόστους θέρμανσης (με βάση τη χρησιμοποιούμενη πηγή ενέργειας) και μείωση των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας για τα νοικοκυριά, μηνιαία επιδόματα για ευάλωτα νοικοκυριά και οικογένειες με παιδιά, καθώς και πρωιμότερη τιμαριθμική αναπροσαρμογή των συντάξεων, επιχορηγήσεις σε ενεργοβόρες επιχειρήσεις και αντιστάθμιση για την αύξηση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για τις επιχειρήσεις. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των εν λόγω μέτρων ανήλθε στο 1,5 % του ΑΕΠ το 2022. Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από το δημοσιονομικό κόστος της προσφοράς προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία, το οποίο εκτιμάται σε 0,2 % του ΑΕΠ το 2022. Ταυτόχρονα, το εκτιμώμενο κόστος των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19 μειώθηκε σε 1,2 % του ΑΕΠ το 2022, από 5,0 % το 2021.

(15)

Στις 18 Ιουνίου 2021 το Συμβούλιο συνέστησε στη Λετονία (7) να διατηρήσει το 2022 υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στη Λετονία να διατηρήσει υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(16)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός (8) το 2022 ήταν ουδέτερος στο 0,0 % του ΑΕΠ, όπως άρμοζε σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Ακολουθώντας τη σύσταση του Συμβουλίου, η Λετονία συνέχισε να στηρίζει την ανάκαμψη με επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από τον μηχανισμό. Οι δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης ανήλθαν στο 1,1 % του ΑΕΠ το 2022 (1,3 % του ΑΕΠ το 2021). Λόγω των περιορισμών δυναμικότητας και της αύξησης των τιμών κατασκευής, καθυστέρησαν ορισμένες επενδύσεις χρηματοδοτούμενες από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλα κονδύλια της Ένωσης το 2022, με αποτέλεσμα τη μικρή μείωση των δαπανών. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις είχαν συσταλτική συμβολή ύψους 1,2 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό (9). Ως εκ τούτου, η Λετονία δεν διατήρησε τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, κάτι που δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) είχε συσταλτική συμβολή ύψους 0,3 εκατοστιαίας μονάδας στον δημοσιονομικό προσανατολισμό. Επομένως, η Λετονία διατήρησε υπό έλεγχο την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών.

(17)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 είναι συντηρητικό το 2023 και μετέπειτα. Η κυβέρνηση προβλέπει στασιμότητα του πραγματικού ΑΕΠ το 2023 και αύξησή του κατά 2,0 % το 2024. Συγκριτικά, στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπεται υψηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,4 % το 2023 και κατά 2,8 % το 2024, η οποία αντικατοπτρίζει την ενσωμάτωση νέων δημοσιευμένων στοιχείων που δεν περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, και συγκεκριμένα αναθεωρήσεων των στοιχείων για την αύξηση του ΑΕΠ το 2022, καθώς και της προκαταρκτικής εκτίμησης για το πρώτο τρίμηνο του 2023, στοιχεία από τα οποία προκύπτει υψηλότερη αύξηση του ΑΕΠ από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως. Ωστόσο, σε ονομαστικούς όρους, η προβλεπόμενη αύξηση του ΑΕΠ είναι παρόμοια και στις δύο προβλέψεις, με αναμενόμενη αύξηση 11,7 % και 5,5 % για το 2023 και το 2024, αντίστοιχα, στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και πρόβλεψη στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής για αύξηση 10,5 % και 5,6 %, για τα αντίστοιχα έτη.

(18)

Στο οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί στο 4,0 % του ΑΕΠ το 2023. Η προσαρμογή του ελλείμματος το 2023 αντικατοπτρίζει κυρίως εξελίξεις στο σκέλος των δαπανών. Η σταδιακή κατάργηση των περισσότερων μέτρων στήριξης που σχετίζονται με την πανδημία αναμένεται να έχει συμβολή που μειώνει το έλλειμμα, ενώ οι κατ’ αποκοπή δαπάνες το 2022 για τη δημιουργία εθνικού αποθέματος αερίου δεν προβλέπονται για το 2023. Οι εξοικονομήσεις αυτές πρόκειται να αντισταθμιστούν εν μέρει από μέτρα στο σκέλος των δαπανών που περιλαμβάνονται στη δέσμη του προϋπολογισμού του 2023, όπως μισθολογική αύξηση για τη δημόσια διοίκηση και το ιατρικό προσωπικό, υψηλότερες τρέχουσες δαπάνες για υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, επιστήμη, έρευνα και τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και σημαντική δέσμη δημόσιων επενδύσεων για την άμυνα και την εσωτερική ασφάλεια. Επιπλέον, αναμένονται υψηλότερες δαπάνες για συντάξεις και επιδόματα λόγω υψηλότερων συντελεστών τιμαριθμικής αναπροσαρμογής. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από το 40,8 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 στο 39,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής το δημόσιο έλλειμμα υπολογίζεται στο 3,8 % του ΑΕΠ για το 2023. Αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ είναι ελαφρώς υψηλότερος και εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 39,8 % στο τέλος του 2023.

(19)

Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζεται από τα μέτρα που λήφθηκαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται κυρίως για μέτρα που παρατάθηκαν από το 2022. Το καθαρό δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής ότι θα ανέλθει σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2023 (10). Τα περισσότερα μέτρα το 2023 δεν φαίνεται να στοχεύουν στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και δεν διατηρούν πλήρως το μήνυμα των τιμών για μείωση της ζήτησης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Ως εκ τούτου, το ύψος των στοχευμένων μέτρων στήριξης, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2022 (11), εκτιμάται στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2023 (έναντι 0,5 % του ΑΕΠ το 2022). Το δημοσιονομικό κόστος της προσφοράς προσωρινής προστασίας των εκτοπισθέντων ατόμων από την Ουκρανία προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,1 εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2022. Τέλος, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2023 αναμένεται να βελτιωθεί με τη σταδιακή κατάργηση προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της COVID-19, τα οποία εκτιμώνται σε 1,2 % του ΑΕΠ.

(20)

Στη σύστασή του της 12ης Ιουλίου 2022, το Συμβούλιο συνέστησε στη Λετονία να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει το 2023 ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής (12), λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα (-ες) στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η Λετονία θα πρέπει να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στη Λετονία να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του μηχανισμού καθώς και άλλων ταμείων της Ένωσης.

(21)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα είναι επεκτατικός (– 0,9 % του ΑΕΠ), σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Προηγήθηκε ουδέτερος δημοσιονομικός προσανατολισμός το 2022 (0,0 % του ΑΕΠ). Η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 0,5 % του ΑΕΠ στον δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το μειωμένο κόστος των στοχευμένων μέτρων στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας κατά 0,4 % του ΑΕΠ. Περιλαμβάνεται επίσης το υψηλότερο κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντα άτομα από την Ουκρανία (κατά 0,1 % του ΑΕΠ). Ως εκ τούτου, η επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων καθαρών πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν οφείλεται στη στοχευμένη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που είναι περισσότερο ευάλωτα στις απότομες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, καθώς και των ατόμων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η επεκτατική αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) οφείλεται στα μέτρα στο σκέλος των δαπανών που περιλαμβάνονται στη δέσμη του προϋπολογισμού του 2023, όπως η μισθολογική αύξηση για τη διοίκηση και το ιατρικό προσωπικό, οι πρόσθετες τρέχουσες δαπάνες για τη χρηματοδότηση της ογκολογίας, της επιστήμης και της έρευνας και άλλες τρέχουσες δαπάνες διακριτικής ευχέρειας για την εθνική διοίκηση, καθώς και οι υψηλότερες δαπάνες για συντάξεις και επιδόματα. Συνολικά, η προβλεπόμενη αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης προβλέπεται να ανέλθουν στο 2,2 % του ΑΕΠ το 2023, ενώ οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 1,0 εκατοστιαίας μονάδας (13).

Επομένως, η Λετονία σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις μέσω του μηχανισμού και άλλων ταμείων της Ένωσης, ενώ προβλέπεται να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως η αγορά ηλεκτρικών οχημάτων για τις δημόσιες μεταφορές, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης πολυκατοικιών και επιχειρηματικών ακινήτων, ο εκσυγχρονισμός των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, η ενίσχυση της ικανότητας αντίδρασης των υπηρεσιών διάσωσης, η συγκέντρωση της διακυβέρνησης ψηφιακών πλατφορμών και συστημάτων στον δημόσιο τομέα, η ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων και η ψηφιοποίηση των διαδικασιών στις επιχειρήσεις, η ανάπτυξη ευρυζωνικών υποδομών, καθώς και η προώθηση της ψηφιοποίησης στον τομέα της εκπαίδευσης. Οι εν λόγω δημόσιες επενδύσεις χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τον μηχανισμό και από άλλα ταμεία της Ένωσης.

(22)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 2,5 % του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντικατοπτρίζει κυρίως τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας, την απουσία τρεχουσών δαπανών σχετικών με την πανδημία COVID-19 και το γεγονός ότι οι επενδύσεις για τη στήριξη της ανάκαμψης από την πανδημία περατώνονται το 2023. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί ελαφρώς, σε 39,7 %, στο τέλος του 2024. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 2,7 % του ΑΕΠ το 2024. Αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2023. Στις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής εκτιμάται ότι ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ θα είναι υψηλότερος και ότι θα ανέλθει σε 40,5 % στο τέλος του 2024, κυρίως λόγω του χαμηλότερου ονομαστικού ΑΕΠ.

(23)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Η Επιτροπή στηρίζεται και αυτή στην υπόθεση της πλήρους κατάργησης των μέτρων στήριξης της ενέργειας το 2024. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν νέες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1466/97 ζητεί ετήσια βελτίωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,5 % του ΑΕΠ ως ενδεικτικό ποσοστό για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (14). Λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της ανάγκης να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενδείκνυται η βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά τουλάχιστον 0,5 % του ΑΕΠ για το 2024, σύμφωνα με την Επιτροπή. Για να διασφαλιστεί η βελτίωση αυτή και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών (15) το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 3,0 %, σύμφωνα με την υπόδειξη της παρούσας σύστασης. Αυτό θα συμβάλει επίσης στη μείωση του δομικού πληθωρισμού, ο οποίος είναι πολύ υψηλότερος από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ και θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλειες ανταγωνιστικότητας, αν δεν τιθασευτεί. Ταυτόχρονα, τα εναπομείναντα μέτρα στήριξης της ενέργειας (που επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, εάν οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας το επιτρέψουν και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα μέτρα, ενώ τα κονδύλια που θα εξοικονομηθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών χαμηλότερη από τον συνιστώμενο μέγιστο ρυθμό αύξησης για το 2024. Επιπλέον, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής, η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών το 2023 δεν συνάδει με τη σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 2022. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, θα ήταν σκόπιμη η χαμηλότερη αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών το 2024.

(25)

Με την παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, οι εαρινές προβλέψεις 2023 της Επιτροπής προβλέπουν αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών σε 1,3 % το 2024, ποσοστό χαμηλότερο από τον συνιστώμενο ρυθμό ανάπτυξης.

(26)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, οι δημόσιες επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν από 5,5 % του ΑΕΠ το 2023 σε 6,1 % του ΑΕΠ το 2024. Η αύξηση των επενδύσεων αντικατοπτρίζει υψηλότερες εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις και υψηλότερες επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από την Ένωση, μεταξύ άλλων μέσω του μηχανισμού.

(27)

Το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 περιγράφει μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική πορεία έως το 2026. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σε 2,2 % του ΑΕΠ το 2025 και σε 0,7 % έως το 2026. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προγραμματίζεται να μειωθεί σε ποσοστό χαμηλότερο του 3 % του ΑΕΠ το 2024 και να παραμείνει κάτω από 3 % του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2023, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει από 39,7 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 σε 38,9 % του ΑΕΠ έως το τέλος του 2026.

(28)

Τα φορολογικά έσοδα της Λετονίας ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι σημαντικά χαμηλότερα από τον ενωσιακό μέσο όρο. Έτσι, περιορίζεται η χρηματοδότηση προς τις δημόσιες υπηρεσίες, ιδίως στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και της κοινωνικής προστασίας. Η φορολογία του κεφαλαίου και της ακίνητης περιουσίας υπολείπεται του μέσου όρου της Ένωσης και προσφέρει δυνατότητες για αύξηση των φορολογικών εσόδων. Επιπλέον, η Λετονία εισπράττει σχετικά χαμηλά έσοδα από τη φορολόγηση της εργασίας παρά τους σχετικά υψηλούς φορολογικούς συντελεστές. Αυτό υποδηλώνει ότι χρειάζονται συνεχείς προσπάθειες για τη βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης και την αντιμετώπιση της παραοικονομίας. Η φτώχεια και η ανισότητα παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, ιδίως εξαιτίας των χαμηλών δαπανών για κοινωνική προστασία. Η επάρκεια του διχτυού κοινωνικής ασφάλειας έχει βελτιωθεί, αλλά ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού παραμένει υψηλός, ιδίως για τα πλέον ευάλωτα άτομα. Ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού για τους ηλικιωμένους είναι ο υψηλότερος στην Ένωση (45,9 % στη Λετονία σε σύγκριση με 19,5 % στην Ένωση το 2021) και παραμένει επίσης πολύ υψηλός για τα άτομα με αναπηρία (41,2 % στη Λετονία σε σύγκριση με 29,7 % στην Ένωση το 2021). Η πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες βασισμένες στις ατομικές ανάγκες, καθώς και η ποιότητα των εν λόγω υπηρεσιών, εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση λόγω της έλλειψης και του υψηλού φόρτου εργασίας των κοινωνικών λειτουργών, καθώς και των ανισοτήτων μεταξύ δήμων. Το σύστημα μακροχρόνιας φροντίδας είναι κατακερματισμένο, ενώ έχει σημειωθεί περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά τη μετάβαση από την ιδρυματική φροντίδα στην κατ’ οίκον φροντίδα και στις υπηρεσίες σε επίπεδο κοινότητας. Η επάρκεια και η διαθεσιμότητα κοινωνικής στέγασης είναι περιορισμένη εξαιτίας ανεπαρκούς μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης. Οι δημόσιες δαπάνες για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι χαμηλές σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ένωσης και τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά προγράμματα αναμένουν ότι θα μειωθεί από 5,6 % του ΑΕΠ το 2022 σε 3,6 % το 2026, σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας του 2023. Το ποσοστό αυτό είναι επίσης σημαντικά χαμηλότερο από το επίπεδο δημόσιας χρηματοδότησης που απαιτείται για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ως το 2027, ήτοι 6 % του ΑΕΠ, όπως αναφέρεται στις κατευθυντήριες γραμμές 2021-2027 για την πολιτική της Λετονίας για τη δημόσια υγεία. Αν και η μείωση οφείλεται κυρίως στη σταδιακή κατάργηση των προσωρινών μέτρων στήριξης λόγω της COVID-19, σημειώνεται επίσης απουσία σχεδίων για τη βιώσιμη χρηματοδότηση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Επιπλέον, η Λετονία αντιμετωπίζει ελλείψεις εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας, ιδίως νοσηλευτών και νοσηλευτριών. Ως αποτέλεσμα, η έγκαιρη και ισότιμη πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι περιορισμένη.

(29)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Η υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Λετονίας προχωρεί ικανοποιητικά. Η Λετονία υπέβαλε μία αίτηση πληρωμής, η οποία αντιστοιχούσε σε 9 ορόσημα και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 201 εκατ. EUR. Ως αποτέλεσμα αντικειμενικών περιστάσεων που σχετίζονται με τις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και των οικοδομικών υλικών και με περιορισμούς στην αλυσίδα εφοδιασμού εξαιτίας του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Λετονία προτίθεται να υποβάλει τροποποιήσεις στο σχέδιο, καθώς και να προσθέσει ένα νέο κεφάλαιο για το REPowerEU με σκοπό την επιτάχυνση της απανθρακοποίησης της οικονομίας και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Η ταχεία συμπερίληψη του νέου κεφαλαίου για το REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη στήριξη των στρατηγικών στόχων της Λετονίας στον τομέα της ενέργειας και της πράσινης μετάβασης. Η συστηματική και αποτελεσματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το εν λόγω σχέδιο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(30)

Η Επιτροπή ενέκρινε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής της Λετονίας το 2022. Η ταχεία υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής συμπληρωματικά προς το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και σε συνέργεια με αυτό, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου για το REPowerEU, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης στη Λετονία.

(31)

Πέραν των οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων που πραγματεύονται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής, η Λετονία αντιμετωπίζει προκλήσεις που σχετίζονται με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, την ενέργεια και την πράσινη μετάβαση.

(32)

Οι πιστωτικές ροές του ιδιωτικού τομέα ανήλθαν σε 1 % του ΑΕΠ το 2021, ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από το ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Αυτό οδηγεί σε περαιτέρω μείωση του χρέους του ιδιωτικού τομέα, το οποίο είναι από τα χαμηλότερα στην Ένωση. Αυτή η υποτονική πιστωτική επέκταση αντικατοπτρίζει σε κάποιον βαθμό την υποτονική ζήτηση, αλλά επηρεάζεται επίσης από ορισμένες προκλήσεις από την πλευρά της προσφοράς. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις δυσκολεύονται ιδιαίτερα να λάβουν πίστωση. Η δυσκολία αυτή οφείλεται εν μέρει στον υψηλότερο πιστωτικό τους κίνδυνο, αλλά επίσης και στο υψηλό κόστος πίστωσης και τη γραφειοκρατία. Επιπλέον, η περιορισμένη ρευστότητα των περιουσιακών στοιχείων που διατίθενται για εξασφαλίσεις καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη τη λήψη πιστώσεων εκτός της περιφέρειας της Ρίγας. Αυτό δημιουργεί σημαντικό φραγμό τόσο για τον ενυπόθηκο δανεισμό όσο και για τον δανεισμό προς τις επιχειρήσεις. Οι προσπάθειες πολιτικής επικεντρώθηκαν κυρίως στη στήριξη του δανεισμού συνδυάζοντάς τον με δημόσιες επιχορηγήσεις. Ωστόσο, αυτό συνεπάγεται σημαντικό κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό και, ως εκ τούτου, δεν αποτελεί βιώσιμο τρόπο τόνωσης του δανεισμού. Η χαλάρωση των περιορισμών στη χορήγηση πιστώσεων απαιτεί γενικές βελτιώσεις ως προς τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη στο επιχειρηματικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του μεγέθους της παραοικονομίας. Επιπλέον, η βελτίωση της διαδικασίας αφερεγγυότητας για την επίτευξη υψηλού ποσοστού αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων και ενδεχομένως υψηλότερων ποσοστών ανάκτησης δανείων θα μειώσει τους διαφαινόμενους κινδύνους για τις τράπεζες και θα τονώσει τον δανεισμό. Τα στοχευμένα προγράμματα δανείων και εγγυήσεων θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των κινδύνων ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες όταν αποδέχονται εξασφαλίσεις σε αγορές με σχετικά χαμηλή ρευστότητα. Τα προγράμματα δημόσιου δανεισμού για στρατηγικά σημαντικούς τομείς επενδύσεων, όπως η πράσινη μετάβαση και η περιφερειακή ανάπτυξη, θα μπορούσαν να αυξήσουν τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό στην τραπεζική αγορά ή να καλύψουν ένα κενό της αγοράς όπου η τραπεζική χρηματοδότηση είτε είναι πολύ ακριβή είτε δεν είναι διαθέσιμη. Επιπλέον, τα προγράμματα δημόσιων εγγυήσεων και δανειοδότησης προσφέρουν πολύ αποδοτικότερο οικονομικά τρόπο στήριξης του ιδιωτικού δανεισμού απ’ ό,τι τα προγράμματα επιχορηγήσεων. Εκτός από τα εμπόδια στην τραπεζική χρηματοδότηση, η αγορά εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης της Λετονίας δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένη και έχει τις δυνατότητες να βελτιώσει την πρόσβαση των επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση.

(33)

Η Λετονία έχει εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της από το ρωσικό αέριο μετά την απόφαση του κοινοβουλίου τον Ιούλιο του 2022 να σταματήσει την αγορά ρωσικού φυσικού αερίου από την 1η Ιανουαρίου 2023. Οι εγχώριοι προμηθευτές αερίου μπόρεσαν να βρουν εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου χάρη στις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) από τον λιθουανικό τερματικό σταθμό ΥΦΑ στην Klaipėda και τον νέο τερματικό σταθμό ΥΦΑ στο Inkoo της Φινλανδίας. Η τρέχουσα κατάσταση κατέδειξε την ανάγκη να επιταχυνθεί η αργή ανάπτυξη εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Λετονία έχει ένα από τα υψηλότερα μερίδια ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ένωση, αν και το μερίδιο αυτό παρέμεινε στάσιμο από το 2020 έως το 2021. Η Λετονία θα ωφεληθεί από την επιτάχυνση των προσπαθειών της για την αξιοποίηση της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας, η οποία αποτελεί την πλέον βιώσιμη και μακροπρόθεσμη λύση για την αύξηση του μεριδίου ανανεώσιμης ενέργειας. Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Λετονίας περιλαμβάνει ήδη μέτρα για την άρση κανονιστικών φραγμών στην ανάπτυξη χερσαίας αιολικής ενέργειας. Ωστόσο, θα ήταν δυνατό να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τη θέρμανση και την ψύξη. Οι προσπάθειες αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τον εκσυγχρονισμό του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, την προώθηση της αποκεντρωμένης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, την ευελιξία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας (απόκριση ζήτησης και αποθήκευση), την περαιτέρω βελτίωση των διαδικασιών χορήγησης αδειών και τη θέσπιση νομικού πλαισίου και κινήτρων για την προώθηση των ενεργειακών κοινοτήτων. Η ολοκλήρωση του συγχρονισμού της Λετονίας με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης θα προσθέσει δυναμικότητα μεταφοράς, ώστε να είναι δυνατή η ενσωμάτωση αυξανόμενου μεριδίου υπεράκτιων και χερσαίων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο. Το λετονικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, όπως και το δίκτυο άλλων κρατών μελών της Βαλτικής, παραμένει εκτεθειμένο, διότι είναι συγχρονισμένο με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας BRELL (Λευκορωσία, Ρωσία, Εσθονία, Λιθουανία και Λετονία). Σημειώνεται πρόοδος όσον αφορά τον περιφερειακό συγχρονισμό του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας με την υπόλοιπη Ένωση, παρότι ο συγχρονισμός δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Για τον σκοπό αυτόν είναι αναγκαία η συνεργασία με την Εσθονία και τη Λιθουανία. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στη Λετονία μειώθηκε κατά 30 % την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά την ίδια περίοδο τα προηγούμενα πέντε έτη, υπερβαίνοντας τον στόχο μείωσης του 15 %. Η Λετονία θα μπορούσε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για προσωρινή μείωση της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου (16).

(34)

Η Λετονία θα πρέπει να επιταχύνει τις προσπάθειές της για την κλιμάκωση των μέτρων ενεργειακής απόδοσης με σκοπό την απανθρακοποίηση του κτιριακού δυναμικού, καθώς και των μεταφορών και της βιομηχανίας, και να θεσπίσει νέα μέτρα χρηματοδότησης και στήριξης για την επίτευξη των στόχων ανακαίνισης της μακροπρόθεσμης στρατηγικής της για την ανακαίνιση.

(35)

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε τομείς και επαγγέλματα καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατασκευή, η ανάπτυξη και η συντήρηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, δημιουργούν εμπόδια στη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα υψηλής ποιότητας συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα στοχευμένα μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των ελλείψεων δεξιοτήτων και την προώθηση της ένταξης και της ανακατανομής του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να αποδεσμευτεί η αναξιοποίητη προσφορά εργατικού δυναμικού, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι προσβάσιμα, ιδίως για τα άτομα και στους τομείς και τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από την πράσινη μετάβαση. Το 2022 αναφέρθηκαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε 25 από 436 επαγγέλματα που απαιτούν ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις για την πράσινη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρολόγων και των μηχανολόγων μηχανικών. Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αναφέρθηκαν ως παράγοντας που περιορίζει την παραγωγή στη βιομηχανία και στον κατασκευαστικό τομέα.

(36)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2023 και η γνώμη (17) του αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(37)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε i) να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα του χρέους και να μη στηρίξουν ευρέως τη συνολική ζήτηση το 2023, να στοχεύσουν καλύτερα τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και να εξετάσουν κατάλληλους τρόπους για τη σταδιακή παύση της στήριξης, καθώς θα μειώνονται οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας· ii) να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης· iii) να στηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, περιορίζοντας παράλληλα τις δευτερογενείς επιδράσεις στον πληθωρισμό, να βελτιώσουν περαιτέρω τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων· iv) να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να διασφαλίσουν ότι η ενεργειακή στήριξη των επιχειρήσεων είναι οικονομικά αποδοτική, προσωρινή και απευθύνεται σε βιώσιμες επιχειρήσεις και ότι διατηρεί τα κίνητρα για την πράσινη μετάβαση· και v) να διαφυλάξουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και να παρακολουθούν τους κινδύνους, συνεχίζοντας παράλληλα τις εργασίες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Για τη Λετονία, οι συστάσεις 1, 2, 3 και 4 συμβάλλουν στην υλοποίηση της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης σύστασης που ορίζονται στη σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023,

(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας («μηχανισμός»), άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, η οποία συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο μηχανισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάκαμψη, ιδίως μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για να προωθηθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και να καταστούν οι οικονομίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, στη βελτίωση της εδαφικής συνοχής εντός της Ένωσης και στη στήριξη της συνεχιζόμενης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού επικαιροποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 22 Νοεμβρίου 2022 η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2023 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Στις 23 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2023, οι οποίες επικεντρώνονται σε τέσσερις παραμέτρους της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας. Στις 22 Νοεμβρίου 2022, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2023, στην οποία η Λιθουανία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών που μπορεί να αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ανισορροπίες και για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης γνώμη σχετικά με το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος 2023 της Λιθουανίας. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2023, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση για τη ζώνη του ευρώ 2023») στις 16 Μαΐου 2023 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 13 Μαρτίου 2023.

(3)

Μολονότι οι οικονομίες της Ένωσης επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, το γεωπολιτικό πλαίσιο εξακολουθεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Ενόσω η Ένωση παραμένει σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας, το θεματολόγιο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης επικεντρώνεται στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών τόσο στα ευάλωτα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις βραχυπρόθεσμα, καθώς και στη συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα. Επικεντρώνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Την 1η Φεβρουαρίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών» («βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας»). Σκοπός του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας είναι η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης και η στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Στόχος του είναι επίσης να παράσχει ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον για την κλιμάκωση της ενωσιακής παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τις τεχνολογίες και τα προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ένωσης για το κλίμα και για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας, την κατάλληλη αξιοποίηση των γεωλογικών πόρων στα κράτη μέλη και τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: προβλέψιμο και απλουστευμένο ρυθμιστικό περιβάλλον, ταχύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βελτίωση των δεξιοτήτων και ανοικτό εμπόριο για ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού. Στις 16 Μαρτίου 2023 η Επιτροπή εξέδωσε μία επιπλέον ανακοίνωση με τίτλο «Μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ: προοπτικές μετά το 2030», διαρθρωμένη σε εννέα αλληλοενισχυόμενους κινητήριους μοχλούς, με στόχο να καταβληθούν προσπάθειες για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ανάπτυξη. Η ανακοίνωση καθορίζει προτεραιότητες πολιτικής που αποσκοπούν στην ενεργό εξασφάλιση διαρθρωτικών βελτιώσεων, καλά εστιασμένων επενδύσεων και κανονιστικών μέτρων για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Οι παρακάτω συστάσεις συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων.

(5)