Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Μη υπονόμευση της συνοχής — Μια διατομεακή αρχή που συμβάλλει στη συνοχή ως συνολικό στόχο και αξία της ΕΕ»

(2023/C 257/01)

Εισηγητής: Michiel RIJSBERMAN (NL/Renew Europe), Περιφερειακός υπουργός της επαρχίας Φλέβολαντ Έγγραφα αναφοράς: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την 8η έκθεση για τη συνοχή: συνοχή στην Ευρώπη με ορίζοντα το 2050 COM(2022) 34 final Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής συνοχή στην Ευρώπη με ορίζοντα το 2050 που συνοδεύει το έγγραφο Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την 8η έκθεση για τη συνοχή: συνοχή στην Ευρώπη με ορίζοντα το 2050 SWD(2022) 24 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ)

1.

χαιρετίζει την εισαγωγή της αρχής της «μη υπονόμευσης της συνοχής» στην 8η έκθεση για τη συνοχή, στην οποία ορίζεται ότι «καμία δράση δεν θα πρέπει να παρεμποδίζει τη διαδικασία σύγκλισης ή να συμβάλλει στις περιφερειακές ανισότητες» (1), αλλά εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η έκθεση δεν παρέχει εμπεριστατωμένες πληροφορίες ώστε να δημιουργηθεί σαφής εικόνα σχετικά με τα προβλήματα (υπονόμευση της συνοχής) και τις πιθανές λύσεις·

2.

υπογραμμίζει τη σημασία της συνοχής ως θεμελιώδους αξίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διατομεακού στόχου που υποστηρίζει πλήρως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών. Επισημαίνει ότι οι πρόσφατες κρίσεις ανέκοψαν τη σύγκλιση και έπληξαν ιδιαίτερα τους πλέον ευάλωτους πολίτες· επιμένει ότι είναι απαραίτητο να αποφευχθεί η δημιουργία γόνιμου εδάφους για τον λαϊκισμό και τον εξτρεμισμό στο πλαίσιο των επικείμενων ευρωπαϊκών εκλογών·

3.

ευχαριστεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2) για το γεγονός ότι προσκάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών να συμμετάσχει στην εφαρμογή και στον σχεδιασμό της αρχής της μη υπονόμευσης της συνοχής και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει υπόψη τις προτάσεις της παρούσας γνωμοδότησης κατά την περαιτέρω ανάπτυξη της αρχής·

4.

υπογραμμίζει ότι στα συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την 8η έκθεση για τη συνοχή γίνεται έκκληση για γενική ευαισθητοποίηση όσον αφορά τη μη υπονόμευση της συνοχής σε όλες τις ενωσιακές πολιτικές και πρωτοβουλίες, καθώς και την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις·

5.

υπενθυμίζει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 175 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), οι ευρωπαϊκές πολιτικές και δράσεις, καθώς και οι οικονομικές πολιτικές των κρατών μελών θα πρέπει να συμβάλουν στη συνολική αρμονική ανάπτυξη και κοινωνική, οικονομική και εδαφική συνοχή της Ένωσης. Επιμένει στο γεγονός ότι, μολονότι η πολιτική συνοχής της ΕΕ διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της συνοχής, άλλες πολιτικές της ΕΕ δεσμεύονται από αυτόν τον στόχο. Σημειώνει ότι επί του παρόντος δεν υφίστανται μηχανισμοί για τη διασφάλισή της·

6.

ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη να μετουσιωθεί η αρχή της μη υπονόμευσης της συνοχής από ιδέα σε πραγματικότητα·

7.

προειδοποιεί την Επιτροπή ότι η αρχή δεν είναι ακόμη έτοιμη να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο επίτευξης συνοχής και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τον καθεαυτό στόχο της πολιτικής συνοχής. Η πολιτική συνοχής είναι και θα πρέπει να παραμείνει το βασικό εργαλείο για την αρμονική ανάπτυξη όλων των περιφερειών της Ένωσης·

8.

προτείνει ευρεία ερμηνεία της αρχής της μη υπονόμευσης της συνοχής, που να καλύπτει όλες τις ευρωπαϊκές πολιτικές με χωροταξικό αντίκτυπο καθώς και σχετικές εθνικές πολιτικές και να περιλαμβάνει μια απαίτηση σεβασμού των αρχών της εταιρικής σχέσης και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που άπτονται της συνοχής·

9.

προτείνει στην Επιτροπή να εφαρμόσει υποχρεωτικό κανόνα «συμμόρφωσης ή αιτιολόγησης» σχετικά με την αρχή της μη υπονόμευσης της συνοχής στην αιτιολογική έκθεση για οποιαδήποτε προτεινόμενη πρωτοβουλία·

10.

καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει την ανάλυση των πτυχών συνοχής ως μέρος του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ιδίως μέσω του παραρτήματος για τις οικονομικές και κοινωνικές επιδόσεις σε περιφερειακό επίπεδο των ειδικών ανά χώρα εκθέσεων· θα ήταν ακόμη πιο χρήσιμο εάν παρουσίαζε την κατάσταση προόδου όσον αφορά τη συνοχή σε επίπεδο NUTS2 στα κράτη μέλη και περιλάμβανε ανάλυση των υφιστάμενων πολιτικών, στην οποία να εξηγούνται η κατάσταση και τα πιθανά μέτρα επίλυσης των περιφερειακών ανισοτήτων·

Πώς μπορεί να υπονομευθεί η συνοχή

11.

αναγνωρίζει ότι η ύπαρξη πολλών ειδών ανισοτήτων σε συνδυασμό με την απουσία δεδομένων σχετικά με τις επιπτώσεις των πολιτικών στις περιφέρειες και στις πόλεις μας, είτε θετικές είτε αρνητικές, καθιστά δυσχερέστερες τη βαθύτερη κατανόηση της υπονόμευσης της συνοχής και την πρόταση εφικτών λύσεων·

12.

επισημαίνει ότι, εκτός από την πολιτική συνοχής, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή κάποιων πολιτικών της ΕΕ συμβάλλει στη διαδικασία σύγκλισης, ενώ άλλες ενδέχεται να έρχονται σε αντίθεση με αυτή· υπογραμμίζει ότι όχι μόνο οι πολιτικές χρηματοδότησης, αλλά και οι ρυθμιστικές πρωτοβουλίες ή οι εμπορικές συμφωνίες μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο και να δημιουργούν εμπόδια στην ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών, ακόμη κι αν φαίνεται να είναι «αδιάφορες για την εδαφική διάσταση»·

13.

σημειώνει, για παράδειγμα, ότι οποιαδήποτε χαλάρωση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις συχνά ωφελεί τα πιο αναπτυγμένα κράτη μέλη σε μεγαλύτερο βαθμό·

14.

θεωρεί ότι οι πιθανές συνέργειες μεταξύ των ταμείων της ΕΕ με εδαφική διάσταση θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν καλύτερα·

15.

υπογραμμίζει ότι, παρά τις πολλές απλουστεύσεις που θεσπίστηκαν από την Επιτροπή, η πολυπλοκότητα των ταμείων της ΕΕ και των κανόνων χρήσης τους εξακολουθούν να δυσκολεύουν τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να επωφεληθούν από προγράμματα της ΕΕ·

16.

επισημαίνει ότι η περιορισμένη ικανότητα των τοπικών και των περιφερειακών παραγόντων να έχουν πρόσβαση σε δυνατότητες χρηματοδότησης και να διαχειρίζονται έργα απορρέει επίσης από τη μη διαθεσιμότητα τεχνικών δεξιοτήτων ή δυνατότητας παροχής της αναμενόμενης συγχρηματοδότησης· ως εκ τούτου, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει στήριξη κυρίως στα κράτη μέλη με χαμηλό ποσοστό απορρόφησης μέσω μέτρων ανάπτυξης ικανοτήτων·

17.

συμμερίζεται την άποψη που περιέχεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την 8η έκθεση για τη συνοχή ότι η υλοποίηση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) ήταν σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωτική σε επίπεδο κράτους μέλους, χωρίς διαβούλευση με τις περιφέρειες και τους δήμους (3)·

18.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον ΜΑΑ, τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να υποβάλουν έκθεση για την κατανομή των κονδυλίων στις διάφορες περιφέρειες· τάσσεται υπέρ της καλύτερης ενημέρωσης και της διαφάνειας σχετικά με τη διάθεση των κονδυλίων και ζητεί να εφαρμοστούν μελλοντικά επενδυτικά προγράμματα σε τοπικό ή σε περιφερειακό επίπεδο·

19.

υπογραμμίζει ότι τα διάφορα ενωσιακά προγράμματα και ταμεία που εκτελούνται παράλληλα, όπως ο ΜΑΑ, το REACT-EU, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), υποχρεώνουν τις διαχειριστικές αρχές να εργάζονται με διαφορετικούς κανόνες και διαφορετικά καθήκοντα υλοποίησης, γεγονός που δημιουργεί αβεβαιότητες και συνεπάγεται πιο αργή έναρξη κάποιων προγραμμάτων·

20.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν υπάρχει σαφής εικόνα σχετικά με το συνδυασμένο αποτέλεσμα μεγάλου αριθμού ενωσιακών κανονισμών τόσο συνολικά όσο και μεταξύ τους. Υπογραμμίζει ότι αυτό περιορίζει τη δυνατότητα πραγματοποίησης ολοκληρωμένων εδαφικών επιλογών και δυσχεραίνει την εφαρμογή μεμονωμένων κανονισμών, και ότι πρέπει να γίνουν επιλογές κατά τη διευκόλυνση της ενεργειακής μετάβασης (μέσω επενδύσεων π.χ. σε δίκτυα τηλεθέρμανσης/ηλιακά πάνελ), με τη δημιουργία χώρων πρασίνου (π.χ. με τη μορφή δέντρων) στο περιβάλλον, την παροχή βιώσιμης κινητικότητας και την ανάπτυξη επαρκούς και βιώσιμης στέγασης·

21.

εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι, ακόμη και ως μέρος της πολιτικής συνοχής, μπορεί να προκληθεί ακούσια βλάβη που μειώνει τον αντίκτυπό της· οι εθνικές αρχές δεν μπορούν να διαθέτουν μέγιστα επίπεδα χρηματοδότησης στις λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες και στις περιφέρειες μετάβασης, γεγονός που παρεμποδίζει τη διαδικασία σύγκλισης. Ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να βελτιστοποιήσουν τη χρήση της χρηματοδότησης των λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών και των περιοχών μετάβασης στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, μεταξύ άλλων, ως μέρος της επικείμενης ενδιάμεσης αξιολόγησης των προγραμμάτων για την περίοδο 2021-2027·

22.

σημειώνει ότι η συνοχή μπορεί επίσης να διακυβεύεται λόγω του γεγονότος ότι η χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής χρησιμοποιήθηκε για τη συστηματική αντιμετώπιση των πρόσφατων κρίσεων· υπογραμμίζει ότι, μολονότι αυτό μπορεί να συνέβαλε στην αποτροπή της περαιτέρω διεύρυνσης των ανισοτήτων, οι αρχές του στρατηγικού, στοιχειοθετημένου προγραμματισμού, της εταιρικής σχέσης και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που άπτονται της συνοχής θα πρέπει ακόμη να γίνονται σεβαστές σε οποιοδήποτε μέσο αντιμετώπισης κρίσης·

23.

υπογραμμίζει ότι η ΕτΠ απορρίπτει κάθε απόπειρα συγκεντρωτισμού των προγραμμάτων της ΕΕ και δεν αποδέχεται την περαιτέρω παράβλεψη του τοπικού και του περιφερειακού επιπέδου στα μελλοντικά προγράμματα της ΕΕ. Τονίζει ότι η επιμερισμένη διαχείριση αποδείχτηκε επιτυχημένη και δεν θα πρέπει να υπονομεύεται από προγράμματα υπό κεντρική διαχείριση·

Εφαρμογή της αρχής μέσω ενισχυμένης εκ των προτέρων εκτίμησης, ενδιάμεσης, παράλληλης και εκ των υστέρων αξιολόγησης του εδαφικού αντικτύπου όλων των συναφών πολιτικών της ΕΕ

24.

τονίζει ότι η 8η έκθεση για τη συνοχή ζητεί να ενισχυθούν οι εκτιμήσεις των εδαφικών επιπτώσεων και η αγροτική θωράκιση «έτσι ώστε να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη οι ανάγκες και οι ιδιαιτερότητες των διαφόρων περιοχών της ΕΕ»· χαιρετίζει το γεγονός ότι, στα συμπεράσματα της 8ης έκθεσης για τη συνοχή, το Συμβούλιο προέτρεψε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τη συμπερίληψη των εκτιμήσεων των εδαφικών επιπτώσεων (αγροτική θωράκιση) στις σχετικές πολιτικές της ΕΕ κατά τα στάδια σχεδιασμού και αξιολόγησής τους·

25.

τονίζει ότι είναι απαραίτητη η συστηματική εκ των προτέρων εκτίμηση των πιθανών διαφοροποιημένων εδαφικών επιπτώσεων για όλους τους τύπους περιφερειών όλων των νέων ενωσιακών πολιτικών με εδαφική διάσταση κατά τη φάση σχεδιασμού τους ως το πλέον αποτελεσματικό εργαλείο για την εφαρμογή της αρχής της μη υπονόμευσης της συνοχής·

26.

επισημαίνει ότι η διοργανική συμφωνία του 2016 για τη βελτίωση της νομοθεσίας δεσμεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να διενεργούν εκτιμήσεις επιπτώσεων, όποτε είναι δυνατόν, ιδιαιτέρως αναφορικά με τις εδαφικές επιπτώσεις· θεωρεί ότι η δέσμη μέτρων του 2021 για τη βελτίωση της νομοθεσίας (4) παρέχει ένα πλαίσιο για την εκτίμηση των εδαφικών επιπτώσεων· εκφράζει, ωστόσο, τη λύπη της για το γεγονός ότι η προϋπόθεση αναλογικότητας των εκτιμήσεων επιπτώσεων όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής τους και την εστίασή τους συνεπάγεται συχνά στην πράξη πολύ περιορισμένη αξιολόγηση ή υποεκτίμηση των εδαφικών επιπτώσεων. υπενθυμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επανειλημμένα δεσμευτεί τα τελευταία χρόνια (5) να ενισχύσει τις εκτιμήσεις των εδαφικών επιπτώσεων·

27.

ως εκ τούτου, συνιστά να ενισχυθεί η εκτίμηση των δυνητικών διαφοροποιημένων εδαφικών επιπτώσεων και των αρνητικών επιπτώσεων στη συνοχή στην εργαλειοθήκη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας με διάφορους τρόπους: — με την προσθήκη ερώτησης στον κατάλογο ερωτήσεων του εργαλείου #18 της εργαλειοθήκης για τη βελτίωση της νομοθεσίας παρόμοια με την ερώτηση: «Παρεμποδίζει η πρωτοβουλία τη διαδικασία σύγκλισης ή συντελεί στις περιφερειακές ανισότητες;»· — στο εργαλείο # 34 της εργαλειοθήκης για τη βελτίωση της νομοθεσίας, με την υποχρεωτικότητα της χρήσης ελέγχου αναγκαιότητας για τη διενέργεια εκτίμησης εδαφικών επιπτώσεων ώστε να προσδιοριστεί η ανάγκη για εκτίμηση των εδαφικών επιπτώσεων και για την απόδοση ισχυρής προτίμησης στη χρήση του εργαλείου γρήγορου ελέγχου εκτίμησης εδαφικών επιπτώσεων του ESPON (Ευρωπαϊκό δίκτυο παρατήρησης για τη χωρική ανάπτυξη και συνοχή) έναντι των δημόσιων διαβουλεύσεων για την εκτίμηση των πιθανών εδαφικών επιπτώσεων, καθώς το εν λόγω εργαλείο βασίζεται σε συνδυασμό των κρίσεων εμπειρογνωμόνων και των ποσοτικών εδαφικών δεδομένων που διατίθενται για όλες τις περιφέρειες της ΕΕ· — με την εισαγωγή μιας σύστασης ότι οι διαβουλεύσεις των ενδιαφερόμενων μερών θα πρέπει να καλύπτουν ρητά τις πτυχές της εδαφικής συνοχής, είτε με παραπομπή στην «πρόσκληση υποβολής στοιχείων» και/ή με ένα σύνολο ερωτήσεων στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης είτε με στοχευμένες διαβουλεύσεις που αφορούν τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές, με την υπενθύμιση ότι οι ομάδες-στόχοι σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές με πιο δύσκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο μπορεί να πρέπει να εξεταστούν μέσω συγκεκριμένων διαύλων· — με την εισαγωγή υποχρέωσης αναφοράς στην έκθεση εκτίμησης επιπτώσεων σχετικά με την εκτίμηση πιθανών διαφοροποιημένων εδαφικών επιπτώσεων και πιθανής υπονόμευσης της συνοχής κατά τρόπο παρεμφερή όσον αφορά την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις· οι εκτιμήσεις επιπτώσεων θα πρέπει να είναι σαφείς ως προς το αν θα υπάρξουν επιπτώσεις στη συνοχή της ΕΕ και ποιοι μπορεί να είναι οι συμβιβασμοί μεταξύ της συνοχής και άλλων στόχων· — με τη συμπερίληψη συγκεκριμένης υποχρεωτικής ενότητας στην αιτιολογική έκθεση όπου να εξηγείται πώς η πρωτοβουλία στηρίζει την αρχή της «μη υπονόμευσης της συνοχής» βάσει του κανόνα «συμμόρφωσης ή αιτιολόγησης»: η Επιτροπή θα πρέπει είτε να καταδείξει ότι η υλοποίηση της πρωτοβουλίας δεν παρεμποδίζει τη συνοχή της Ένωσης (συνάδει με την αρχή της μη υπονόμευσης της συνοχής) είτε να αιτιολογήσει γιατί η πιθανή βλάβη (που παραμένει μετά τον μετριασμό των μέτρων) είναι αιτιολογημένη σε σχέση με άλλους στόχους.

28.

καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει περαιτέρω τα μοντέλα και τις μεθόδους των εκτιμήσεων εδαφικών επιπτώσεων με τη στήριξη του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) και του ESPON·

29.

καλεί την Επιτροπή να διαθέσει ικανότητες σε εξειδικευμένη υπηρεσία ώστε να στηρίξει τις γενικές διευθύνσεις στη διαδικασία εκτίμησης εδαφικών επιπτώσεων και να εκπαιδεύσει υποχρεωτικά στον συγκεκριμένο τομέα όλους τους υπαλλήλους της Επιτροπής που ασχολούνται με εκτιμήσεις επιπτώσεων·

30.

επαναλαμβάνει το αίτημά της προς την επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου να συμπεριλάβει ένα μόνιμο μέλος που έχει οριστεί από την ΕτΠ προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές της ΕΕ δεν αδιαφορούν για την εδαφική διάσταση·

31.

είναι πρόθυμη να συνδράμει την Επιτροπή στη διεξαγωγή των οικείων εκτιμήσεων εδαφικών επιπτώσεων· προσφέρεται συγκεκριμένα να βοηθήσει στον προσδιορισμό συναφών ερωτήσεων για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές κατά τις διαβουλεύσεις με την Επιτροπή και στον καθορισμό εμπειρογνωμόνων σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο ώστε να λάβουν μέρος στα εργαστήρια εκτιμήσεων εδαφικών επιπτώσεων που διοργανώνει η Επιτροπή·

32.

επισημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών μπορεί να διαδραματίσει ισχυρότερο ρόλο στο θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας της ΕΕ, π.χ. διενεργώντας η ίδια εκτιμήσεις εδαφικών επιπτώσεων σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ που θα μπορούσαν δυνητικά να υπονομεύσουν τη συνοχή, εφόσον της χορηγηθούν πρόσθετα μέσα·

33.

επιμένει ότι είναι απαραίτητο να εφαρμοστεί η αρχή της μη υπονόμευσης της συνοχής και στο στάδιο αξιολόγησης (εκ των προτέρων, ενδιάμεση και παράλληλη, ώστε να μην αποτελεί εφάπαξ άσκηση τσεκαρίσματος κουτιών κατά την εκ των προτέρων εκτίμηση, με την παρακολούθηση και την αξιολόγηση του αντικτύπου των τομεακών πολιτικών της ΕΕ στη συνοχή·

34.

προτείνει, εν προκειμένω, να εισαχθεί στη δέσμη βελτίωσης της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μια σύσταση ότι η νομοθεσία ή τα προγράμματα που αξιολογούνται θα πρέπει να εξετάζουν τις πιθανές άμεσες επιπτώσεις στη συνοχή ή τις (α)συνέπειες με την πολιτική συνοχής· οι εκθέσεις (που ισοδυναμούν με την έκθεση για τη συνοχή) που εκπονούνται στο πλαίσιο των τομεακών πολιτικών θα πρέπει να αφιερώνουν ένα ειδικό τμήμα στις επιπτώσεις στη συνοχή·

35.

υπενθυμίζει την προστιθέμενη αξία που παρέχει το δίκτυο RegHub μέσω διαβουλεύσεων των ενδιαφερόμενων μερών στην αξιολόγηση της εφαρμοσμένης νομοθεσίας της ΕΕ· επαναλαμβάνει το αίτημα να αξιοποιηθούν πλήρως η πλατφόρμα Fit for Future, το RegHub και η ίδια η ΕτΠ, ώστε να διασφαλιστεί ότι η Επιτροπή διαθέτει εμπεριστατωμένες αποδείξεις του αντικτύπου επιτόπου·

36.

τονίζει τη γενική ανάγκη για δεδομένα και στατιστικά εργαλεία σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο ώστε να στηριχθούν η εκ των προτέρων εκτίμηση και η εκ των υστέρων αξιολόγηση του αντικτύπου των πολιτικών/μέσων της ΕΕ στη συνοχή· υπογραμμίζει ότι είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύνολο δεικτών (εκτός από το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ), όπως ο δείκτης κοινωνικής προόδου της ΕΕ ή ο δείκτης περιφερειακής ανταγωνιστικότητας, ώστε να αντανακλούν όλες τις πτυχές της αρμονικής ανάπτυξης, καθώς μπορεί να εμφανιστούν νέες πηγές ανισοτήτων. Ζητεί να αποδοθούν περισσότεροι πόροι στη Eurostat και στο ΚΚΕρ για την ανάπτυξη αστικών και γεωργικών παρατηρητηρίων. Καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν συστήματα συλλογής δεδομένων και πληροφοριών σε τοπικό επίπεδο ώστε να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος της νομοθεσίας και των πολιτικών·

Εφαρμογή της αρχής μέσω καλύτερου συντονισμού των πολιτικών/ταμείων της ΕΕ και η υλοποίησή τους σε εθνικό και σε υποεθνικό επίπεδο

37.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξορθολογίσει τις επενδυτικές πολιτικές και τα ταμεία με σκοπό να διασφαλιστούν συνέργειες και συμπληρωματικότητες ώστε να επιτευχθούν οι επιλεγμένοι στόχοι. Ζητεί το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, καθώς και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης όπως και άλλα ταμεία να διέπονται από τον ίδιο κανονισμό περί κοινών διατάξεων·

38.

τονίζει ότι είναι απαραίτητο να αυξηθούν οι συνέργειες μεταξύ της πολιτικής συνοχής και του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» προκειμένου να ενισχυθούν οι ικανότητες έρευνας και καινοτομίας σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ, γεγονός που θα επιτρέψει στην ΕΕ να ανταγωνίζεται σε παγκόσμια κλίμακα επενδύοντας στην περιφερειακή αριστεία και μπορεί να αποτελέσει λύση για την αναπτυξιακή παγίδα που πλήττει τις περιφέρειες μέσου εισοδήματος·

39.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λαμβάνει υπόψη, κατά τη διαχείριση των χρηματοδοτικών κονδυλίων της ΕΕ, το επίπεδο ανάπτυξης των περιφερειών και το δυναμικό μείωσης των περιφερειακών ανισοτήτων, σύμφωνα με την προσέγγιση «πέραν του ΑΕγχΠ»·

40.

προτρέπει τις εθνικές κυβερνήσεις να διενεργούν συστηματική εκ των προτέρων εκτίμηση εδαφικών επιπτώσεων, ώστε καμία εθνική πολιτική να μην αγνοεί την εδαφική διάσταση, κάνοντας χρήση των διδαγμάτων που αντλήθηκαν από την πιλοτική δράση της Εδαφικής Ατζέντας για το 2030 «Understanding how sector policies shape spatial (im)balances» [Κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι τομεακές πολιτικές διαμορφώνουν τις χωρικές (αν)ισορροπίες]·

41.

υπογραμμίζει ότι είναι απαραίτητο τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την επικοινωνία και τον συντονισμό μεταξύ των διαφόρων υπουργείων, υπηρεσιών και διαχειριστικών αρχών ώστε να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο οι πιθανές συνέργειες και συμπληρωματικότητες μεταξύ των διαφορετικών πολιτικών και χρηματοδοτικών ροών, και να διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχει επικάλυψη ή υπονόμευση της συνοχής·

42.

επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να διασφαλίσουν ότι ο ΜΑΑ και ο πιθανός διάδοχός του ενσωματώνουν άμεσα την προσέγγιση της πολιτικής συνοχής βάσει ενός στρατηγικού στοιχειοθετημένου προγραμματισμού, της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και της εταιρικής σχέσης·

43.

τονίζει ότι τα διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης πρέπει να συνεργαστούν ώστε να επιτευχθεί συνοχή επιτόπου, μεταξύ άλλων, με συντονισμό της εφαρμογής διαφορετικών πολιτικών/μέσων της ΕΕ·

44.

προτρέπει τα κράτη μέλη να στηρίξουν όλες τις περιφέρειές τους που παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξή τους ώστε αυτές να ενισχύσουν τις διοικητικές τους ικανότητες και να τονώσουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων, με σκοπό να επωφεληθούν πλήρως από τα προγράμματα της ΕΕ.

---

(1)  Βλέπε σελίδα 30 της 8ης έκθεσης για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή: συνοχή στην Ευρώπη με ορίζοντα το 2050 (http://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/cohesion-report/).

(2)  Έκθεση Α9-0210/2022 σχετικά με την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή στην ΕΕ: 8η έκθεση για τη συνοχή [2022/2032 (INI)].

(3)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (ΕτΠ) με θέμα «Έκθεση επανεξέτασης σχετικά με την εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας» (ΕΕ C 157 της 3.5.2023, σ. 12).

(4)  Βελτίωση της νομοθεσίας: κατευθυντήριες γραμμές και εργαλειοθήκη.

(5)  Βλέπε τις ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ» (2021) και «Προτεραιότητα στον άνθρωπο, διασφάλιση βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, και απελευθέρωση του δυναμικού των εξόχως απόκεντρων περιοχών της ΕΕ» (2022).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ετοιμότητα για την αντιμετώπιση κρίσεων: ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ένωσης, των περιφερειών και των δήμων της»

(2023/C 257/02)

Εισηγητής: Christophe CLERGEAU (PES/FR), μέλος του περιφερειακού συμβουλίου Pays de la Loire

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ)

Η προνοητικότητα, μια νέα προσέγγιση για προετοιμασία ενόψει των κινδύνων και των κρίσεων

1.

φρονεί ότι, ενώ δεν γνωρίζουμε ποιες κρίσεις θα επηρεάσουν την Ευρώπη, τους δήμους, τους νομούς και τις περιφέρειές της στο μέλλον, μπορούμε να γνωρίζουμε ποια θα είναι τα θύματά τους. Οι κρίσεις δεν γνωρίζουν διοικητικά σύνορα και, ως εκ τούτου, απαιτούν μια πολυεπίπεδη προσέγγιση με τη συμμετοχή όλων των δημοτικών φορέων, των ενδιάμεσων τοπικών αρχών (επαρχιών, νομών κ.λπ.) και του περιφερειακού επιπέδου. Για να μην θρηνήσουμε θύματα, πρέπει να υιοθετήσουμε μια νοοτροπία επίγνωσης των κινδύνων και των κρίσεων, μια νέα προσέγγιση προνοητικότητας προς όφελος της ασφάλειας, της υγείας και της ευημερίας των λαών. Αυτή είναι η αποστολή της παρούσας γνωμοδότησης·

2.

διαπιστώνει ότι το κύριο χαρακτηριστικό των κρίσεων των τελευταίων ετών είναι ο δριμύς και απρόβλεπτος χαρακτήρας τους. Όσον αφορά τις καταστροφές και τα ακραία φαινόμενα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή μπορούσαμε και έπρεπε να φανταστούμε και να προβλέψουμε την εμφάνισή τους, ωστόσο η σφοδρότητα και η συχνότητά τους υπερβαίνει κάθε πρόβλεψη. Η κρίση COVID-19 ή ο πόλεμος στην Ουκρανία και το συνακόλουθο δράμα για τους λαούς διαμορφώνουν μια νέα κατάσταση απρόβλεπτων κρίσεων μεγάλης κλίμακας. Για να αντιμετωπίσουμε αυτά τα φαινόμενα, δεν επαρκούν πλέον συνολικές προσεγγίσεις πρόληψης —ανάληψη δράσης για την αποτροπή γνωστών και πιθανών κινδύνων— ή η αρχή της προφύλαξης —ανάληψη δράσης σε μια προσπάθεια αποτροπής της εμφάνισης σοβαρών και μη αναστρέψιμων νέων κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον·

3.

θεωρεί ότι η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει σε μια νέα κατεύθυνση, την κατεύθυνση της προνοητικότητας, η οποία ορίζεται ως η συλλογική ικανότητα προετοιμασίας των κοινωνιών ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν με συνοχή και αλληλεγγύη τις μελλοντικές προκλήσεις, και ιδίως τις κρίσεις και τις καταστροφές. Η προνοητικότητα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διάσταση της συμμετοχής των πολιτών και στην κοινωνική και ανθρώπινη διάσταση, στην πρόσβαση σε υπηρεσίες και στην ποιότητα υποστήριξης των ατόμων. Πράγματι, οι κρίσεις και οι καταστροφές πλήττουν πρώτα τους πλέον ευάλωτους. Αυτό είναι ένα από τα διδάγματα της κρίσης COVID-19·

4.

θεωρεί ότι η συνολική προσέγγιση της ανθεκτικότητας πρέπει να συνδυάζει τα εξής δύο στοιχεία: ανάπτυξη της ικανότητας των κοινωνιών να προβαίνουν στους αναγκαίους μετασχηματισμούς ώστε να αντεπεξέρχονται στις οικονομικές, κοινωνικές και εδαφικές ανισότητες, στην κλιματική αλλαγή και στην οικολογική μετάβαση, αλλά και ανάπτυξη της ικανότητας αντιμετώπισης των τρωτών σημείων των κοινωνιών έναντι των κινδύνων, των κρίσεων και των καταστροφών, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων προνοητικότητας·

5.

προτείνει να γίνεται διάκριση μεταξύ των τρωτών σημείων που συνδέονται με γνωστούς κινδύνους, κυρίως περιβαλλοντικούς, δημογραφικούς και βιομηχανικούς, και των τρωτών σημείων που συνδέονται με άγνωστους κινδύνους, είτε αποτελούν συνακόλουθο της κλιματικής αλλαγής, είτε πρόκειται για υγειονομικούς κινδύνους ή για κινδύνους που προκαλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες. Τα εν λόγω τρωτά σημεία δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με σχέδια διαχείρισης, όσο τελειοποιημένα και αν είναι· η αντιμετώπισή τους προϋποθέτει, ιδίως όσον αφορά τη δεύτερη κατηγορία τρωτών σημείων, την ανάπτυξη μιας νοοτροπίας επίγνωσης των κινδύνων και των κρίσεων και μιας συλλογικής ικανότητας αντιμετώπισης της αβεβαιότητας και των καταστροφών·

6.

ζητεί να καταστεί η ανάλυση των κοινωνικών και εδαφικών τρωτών σημείων πολιτική προτεραιότητα για την ΕΕ, διότι χωρίς αυτές τις πληροφορίες θα είναι δύσκολο να προετοιμάσουμε τις κοινωνίες. Μόνο με την ανάδειξη και την κατανόηση αυτών των τρωτών σημείων θα είναι δυνατή η παροχή αποτελεσματικών απαντήσεων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, αλλά κυρίως σε κάθε δήμο, νομό και περιφέρειά μας. Θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε μια υπερβολικά σφαιρική προσέγγιση των τρωτών σημείων σε υπερβολικά ευρεία γεωγραφική κλίμακα, και να προκρίνουμε μια τοπική προσέγγιση που θα επιτρέπει να αντιμετωπίζεται με ακρίβεια η συγκεκριμένη πραγματικότητα που βιώνει ο πληθυσμός·

7.

αναγνωρίζει ότι οι πολιτικές σε σχέση με την πολιτική προστασία αποτελούν πρωτίστως ευθύνη των κρατών μελών, αλλά διαπιστώνει ότι οι δράσεις πρόληψης, προνοητικότητας και αρωγής σε πολλές περιπτώσεις πραγματοποιούνται από τους τοπικούς φορείς, τους δήμους και τους νομούς (επαρχίες κ.λπ.) που συνήθως ασκούν την αρμοδιότητα αυτή, με την υποστήριξη των περιφερειών. Ως εκ τούτου, οι εν λόγω αρχές πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση αυτών των δράσεων, καθώς και να τις συνοδεύουν με τα κατάλληλα —οικονομικά και νομικά— μέσα σύμφωνα με την αρχή της ενεργού επικουρικότητας και σύμφωνα με μια αντίληψη πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που θα περιλαμβάνει όλα τα επίπεδα αυτοδιοίκησης και θα επιδιώκει τη συμμετοχή τους·

8.

τονίζει την ανάγκη να ενισχυθεί η ικανότητα των δήμων και των περιφερειών να παρέχουν τις υπηρεσίες που χρειάζονται οι πολίτες ακόμη και σε περιόδους κρίσης. Ένας από τους κύριους τρόπους για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι να ενισχυθεί η από κοινού εξασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτό απαιτεί τον προσδιορισμό κρίσιμων εξαρτήσεων, την παραγωγή στην Ευρώπη του μεγαλύτερου μέρους των βασικών προϊόντων και υπηρεσιών και την προστασία των μηχανισμών της ενιαίας αγοράς που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού με πρώτες ύλες, αγαθά και τρόφιμα. Οι υποδομές ζωτικής σημασίας θα πρέπει επίσης να ενισχυθούν, προκειμένου να είναι εγγυημένη η διαφύλαξη των συνθηκών διαβίωσης σε περιόδους κρίσης·

Η ανάλυση των τρωτών σημείων στο επίκεντρο της μελλοντικής πολιτικής συνοχής

Δείκτης και πίνακας αποτελεσμάτων για την καλύτερη κατανόηση και συνεκτίμηση των κινδύνων που σχετίζονται με τα τρωτά σημεία των εδαφών και των πληθυσμών

9.

εκφράζει την ικανοποίησή της για την κινητοποίηση του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) και της ειδικής μονάδας του διαχείρισης κινδύνων για την ανάπτυξη ενός «δείκτη τρωτότητας» (1) που θα συνδυάζει τις περιβαλλοντικές, εδαφικές, οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις. Ευελπιστεί ότι το JRC θα λάβει τη μέγιστη δυνατή πολιτική και οικονομική στήριξη ώστε να μπορέσει να προχωρήσει σε αυτό το εγχείρημα·

10.

τονίζει τη σημασία της κοινωνικής διάστασης της τρωτότητας, η οποία πολύ συχνά λησμονείται ή παραμελείται, μολονότι αποτελεί βασικό στοιχείο της ανθεκτικότητας. Σε κάθε ανάλυση τρωτότητας θα πρέπει να ενσωματώνονται πλήρως οι έννοιες της εξασφάλισης της πρόσβασης των ατόμων, της κοινωνικής στήριξης και της πρόσβασης των ευάλωτων ατόμων στο σύστημα υγείας και στις κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς και η μείωση του ψηφιακού χάσματος και η βελτίωση της ψηφιακής προσβασιμότητας. Η ΕτΠ τονίζει την ευάλωτη κατάσταση των μειονοτήτων, των γυναικών, των φτωχών, των ηλικιωμένων, των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων με χρόνιες παθήσεις, καθώς και τη σημασία των κοινωνικών τρωτών σημείων στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, καθώς και στις νησιωτικές και απομονωμένες περιοχές, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όσον αφορά την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής·

11.

υποστηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει το JRC για τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων και του «δείκτη τρωτότητας», στηρίζει την έκκληση για μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ του JRC, των άλλων Γενικών Διευθύνσεων (ΓΔ) της Επιτροπής και των κρατών μελών για τον σκοπό αυτό, επιβεβαιώνει τη χρησιμότητα της εφαρμογής του εν λόγω δείκτη σε όλα τα εδαφικά επίπεδα —NUTS 2, NUTS 3 και κυρίως σε τοπικό επίπεδο— και επαναλαμβάνει το αίτημά της να δημοσιευθεί ένας πίνακας αποτελεσμάτων για τα τρωτά σημεία που θα καθιστά δυνατή την απεικόνιση της συγκεκριμένης κατάστασης σε κάθε περιοχή· προς τον σκοπό αυτόν, συνιστά στα κράτη μέλη και στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να επενδύσουν στην αξιολόγηση κινδύνων, ιδίως δε στο ζήτημα των τρωτών σημείων, και να δημοσιοποιήσουν τα αποτελέσματα των σχετικών εργασιών, ώστε να ενισχυθεί το πνεύμα της αντιμετώπισης κινδύνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση·

12.

εφιστά την προσοχή στην ανάγκη δεδομένων βάσει των οποίων να αποτυπωθούν πραγματικά οι πλέον ευάλωτοι πληθυσμοί, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν μη συγκεντρωτικά δεδομένα και να μπορούν τα δεδομένα να διασταυρώνονται ώστε να επισημαίνονται ειδικές καταστάσεις (π.χ. φτωχές γυναίκες), καθώς και στην ανάγκη δεδομένων που να επιβεβαιώνουν τα προβλήματα πρόσβασης σε υπηρεσίες·

13.

θεωρεί ότι, αντί να επιδιώκεται η ανάπτυξη του τέλειου δείκτη, προτεραιότητα έχει η δοκιμή του εν λόγω δείκτη ως εργαλείου βοηθητικού για τη λήψη αποφάσεων· εκφράζει ικανοποίηση για το γεγονός ότι πολλοί κοινοτικοί οργανισμοί κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση και ευελπιστεί να δημιουργηθεί ένα πιλοτικό πρόγραμμα στο οποίο θα συμμετέχουν οι δήμοι, οι νομοί και οι περιφέρειες που επιθυμούν να πειραματιστούν με τη χρήση του δείκτη τρωτότητας ώστε να τον εφαρμόσουν στην τοπική αντίληψη της πραγματικότητας και να καθοδηγήσουν τις πολιτικές και τις επενδύσεις τους·

14.

προτείνει να δρομολογήσει το JRC τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας ανταλλαγής απόψεων σχετικά με μια συνολική προσέγγιση όσον αφορά τα τρωτά σημεία, την πρόβλεψη, την ετοιμότητα και τη διαχείριση κινδύνων και κρίσεων, με τη συμμετοχή των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, των κρατών μελών, των τοπικών και περιφερειακών αρχών και των ενδιαφερόμενων μερών· η δημιουργία της πλατφόρμας αυτής θα μπορούσε να αξιοποιήσει την εμπειρία που έχει αντληθεί από τις πλατφόρμες έξυπνης εξειδίκευσης και να χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα Interreg Europe. Θα μπορούσε να στηριχτεί κυρίως στο Δίκτυο Γνώσεων για την Πολιτική Προστασία της ΕΕ (2), το οποίο εξάλλου θα πρέπει να υποστηριχθεί και να αναπτυχθεί.

15.

προτείνει να κινητοποιηθούν οι δήμοι, οι νομοί και οι περιφέρειες ώστε να συμμετάσχουν σε όλες αυτές τις πρωτοβουλίες·

16.

ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου κινημάτων πολιτών και μη κυβερνητικών ενώσεων που δραστηριοποιούνται στην πρόληψη και τη διαχείριση κινδύνων και κρίσεων και στην προετοιμασία των κοινωνιών για την αντιμετώπισή τους, καλεί δε την Επιτροπή να εκφράσει το ίδιο ενδιαφέρον και να διευκολύνει την ανάδυση του δικτύου αυτού. Συνεπώς, είναι πρόθυμη να συμβάλει στην ανάδυση του δικτύου, σε συνεργασία με το Δίκτυο Γνώσεων για την Πολιτική Προστασία της ΕΕ, διοργανώνοντας κάθε χρόνο, σε συνεργασία με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών (UNDRR) και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μια εκδήλωση στην οποία θα συμμετέχουν όλοι αυτοί οι παράγοντες·

Αντιμετώπιση των τρωτών σημείων, μια νέα προτεραιότητα για την πολιτική συνοχής

17.

επιθυμεί να τονίσει ότι οι πρόσφατες κρίσεις κατέδειξαν με σαφήνεια ότι τα τρωτά σημεία των περιοχών και των πληθυσμών μπορούν να επιφέρουν νέες, σοβαρές ανισότητες στον τομέα της υγείας και της ευημερίας· υποστηρίζει, ως εκ τούτου, ότι η αντιμετώπιση των κοινωνικών και εδαφικών τρωτών σημείων θα πρέπει να καταστεί πολιτική προτεραιότητα για την πολιτική συνοχής· τούτο συνεπάγεται ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της πολιτικής συνοχής πέραν της απασχόλησης και της κατάρτισης, μέσω εστίασης στα ζητήματα της συμμετοχικότητας και της πρόσβασης σε υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες. Αυτό θα μπορούσε επίσης να φέρει την πολιτική συνοχής πιο κοντά στους πολίτες·

18.

θεωρεί ότι η ανάπτυξη ενός «δείκτη» και ενός πίνακα αποτελεσμάτων για τα τρωτά σημεία της εκάστοτε περιοχής είναι απαραίτητη για την έναρξη του πολιτικού διαλόγου σχετικά με τις απαντήσεις που πρέπει να δοθούν για τα εν λόγω τρωτά σημεία στο πλαίσιο της μελλοντικής πολιτικής συνοχής, η οποία θα πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη, σε όλες τις συνιστώσες της, τα δεδομένα σε επίπεδο NUTS 3, ώστε να εξασφαλιστεί μια πιο στοχευμένη, ευανάγνωστη και αποδοτική προσέγγιση·

19.

παραμένει επιφυλακτική όσον αφορά τη χρήση ενός «δείκτη» τρωτότητας ως εργαλείου υποστήριξης για τη λήψη αποφάσεων όσον αφορά την κατανομή των πιστώσεων της πολιτικής για τη συνοχή, αλλά τονίζει την ανάγκη εντατικότερης παρέμβασης της πολιτικής για τη συνοχή στις πλέον ευάλωτες περιφέρειες·

20.

προτείνει να καταστεί η ανθεκτικότητα στις κρίσεις και η αντιμετώπιση των κοινωνικών και εδαφικών τρωτών σημείων άξονας προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής, και να εξασφαλιστεί συμπληρωματική χρηματοδότηση (top up) για τις ιδιαίτερα ευάλωτες περιφέρειες και νομούς που επιλέγουν να προσανατολίσουν την πολιτική συνοχής κυρίως με γνώμονα τον εν λόγω άξονα·

21.

θεωρεί, ωστόσο, ότι αν η πολιτική συνοχής μπορεί και πρέπει να είναι εργαλείο στην υπηρεσία μιας προσέγγισης προνοητικότητας, δεν μπορεί να αναλάβει την επανόρθωση των ζημιών που οφείλονται σε μείζονες καταστροφές· θεωρεί, επιπλέον, ότι το νέο «αποθεματικό αλληλεγγύης και επείγουσας βοήθειας» εξακολουθεί να εστιάζει περισσότερο στην άμεση ανταπόκριση στις καταστροφές και στις πανδημίες παρά στην καταπολέμηση των επιπτώσεών τους· ζητεί, συνεπώς, να εξεταστεί το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός μόνιμου μηχανισμού παρέμβασης για την επανόρθωση των σημαντικών ζημιών που προκαλούνται από τις καταστροφές σε μια δεδομένη περιοχή·

22.

προτείνει να προωθηθεί, μέσω των ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης (όπως τα Interreg, Ορίζων Ευρώπη και Erasmus+), η ανάπτυξη έργων διαπεριφερειακής συνεργασίας, τα οποία πρέπει να καταρτίζονται σε συνάρτηση με τη γεωγραφική πραγματικότητα που χαρακτηρίζει τις διάφορες περιοχές, και συνεπώς πρέπει να μπορεί να συμπεριλαμβάνεται η συνεργασία με τρίτες χώρες. Τα έργα αυτά θα αφορούν την ανθεκτικότητα στις κρίσεις και την αντιμετώπιση των τρωτών σημείων, ιδίως όσον αφορά τη διασυνοριακή προσέγγιση των κινδύνων και των κρίσεων, η οποία αποτελεί ισχυρό μοχλό για τη σύγκλιση των διαφόρων πρακτικών στα κράτη μέλη σε συγκεκριμένα θέματα. Εν προκειμένω, πιθανώς να χρειαστεί να προστεθεί ένα ειδικό σκέλος στο πρόγραμμα Interreg και στον ευρωπαϊκό όμιλο εδαφικής συνεργασίας (ΕΟΕΣ)·

23.

αναγνωρίζει ότι, ενώ τα εργαλεία σε επίπεδο ΕΕ έχουν αποδειχθεί πολύ χρήσιμα, υπάρχουν περιθώρια να γίνουν περισσότερα όσον αφορά τις νομικές και διοικητικές προκλήσεις της διασυνοριακής συνεργασίας, κάτι που θα διασφάλιζε επίσης μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη εάν αίρονταν τα εμπόδια στη διασυνοριακή συνεργασία· εν προκειμένω, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επανενεργοποιήσει τη διαδικασία έγκρισης του ευρωπαϊκού διασυνοριακού μηχανισμού (ECBM)·

Από τη διαχείριση των κινδύνων προς μια κοινή νοοτροπία επίγνωσης των κινδύνων: προετοιμασία της Ευρώπης και των εδαφών της έναντι κρίσεων και καταστροφών

24.

διαπιστώνει ότι, από τότε που ξέσπασε η κρίση COVID-19, οι εξελίξεις στις ευρωπαϊκές πολιτικές για την πολιτική προστασία και τη δημόσια υγεία είναι ταχύτατες. Έχουν αναληφθεί πολλές πρωτοβουλίες, μεταξύ των οποίων το rescEU και η Αρχή της ΕΕ για την Ετοιμότητα και την Αντιμετώπιση Καταστάσεων Έκτακτης Υγειονομικής Ανάγκης (HERA). Η ευρωπαϊκή απάντηση στον πόλεμο στην Ουκρανία συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας σφαιρικής απάντησης στη στήριξη των πληθυσμών, η οποία ανέδειξε την ανθρώπινη και κοινωνική διάσταση της διαχείρισης κρίσεων. Παράλληλα με την αναπόφευκτη διαχείριση των κρίσεων, η οποία εξακολουθεί να είναι ζωτικής σημασίας, η ΕτΠ ευελπιστεί ότι η προτεραιότητα θα δοθεί τώρα στην προνοητικότητα, δηλαδή στην πρόληψη των κινδύνων, την ετοιμότητα έναντι κρίσεων και τη διάδοση μιας κοινής νοοτροπίας επίγνωσης των κινδύνων και των κρίσεων στην Ευρώπη·

25.

τονίζει τον σημαντικό ρόλο του Κέντρου Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών ως κεντρικού σημείου για τον συντονισμό των ευρωπαϊκών αντιδράσεων στις κρίσεις, ειδικότερα δε όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία ή τον σεισμό στην Τουρκία. Η διαχείριση αυτών των κρίσεων ανέδειξε την ανθρώπινη και την κοινωνική διάσταση της διαχείρισης κρίσεων. Ως εκ τούτου, παράλληλα με την αναπόφευκτη διαχείριση των κρίσεων, η οποία εξακολουθεί να είναι ζωτικής σημασίας, η ΕτΠ επιθυμεί να δίνεται πλέον προτεραιότητα και στην προνοητικότητα, δηλαδή στην πρόληψη των κινδύνων, την ετοιμότητα έναντι κρίσεων και τη διάδοση μιας κοινής νοοτροπίας σχετικά με τους κινδύνους και τις κρίσεις στην Ευρώπη·

Στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την ανθεκτικότητα στις καταστροφές

26.

επικροτεί τη δημοσίευση της σύστασης και της ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με τους στόχους της ΕΕ όσον αφορά την ανθεκτικότητα στις καταστροφές, συμμερίζεται τις γενικές αρχές τους, οι οποίες υιοθετούν πολλές από τις προτάσεις που διατυπώθηκαν σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι τοπικές και περιφερειακές συνθήκες λαμβάνονται καλύτερα υπόψη και τονίζει την αξία των εμβληματικών πρωτοβουλιών της· είναι πεπεισμένη ότι το πλαίσιο αυτό, παρότι μη δεσμευτικό, θα συμβάλει στην ενίσχυση της σύγκλισης των πρακτικών που εφαρμόζονται στα διάφορα κράτη μέλη και συνεπώς της ποιότητας της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κρίσεων, επιθυμεί δε να κληθεί να συμμετάσχει ενεργά στο Φόρουμ Πολιτικής Προστασίας του 2024 που θα αποτελέσει ευκαιρία για έναν πρώτο απολογισμό και προσαρμογή των στόχων αυτών·

27.

προτρέπει τις περιφέρειες να αξιοποιήσουν τις νέες ευκαιρίες που διανοίγονται για τη συμμετοχή σε πρωτοβουλίες και τη χρηματοδότηση έργων, ιδίως στο πλαίσιο του δεύτερου στόχου ανθεκτικότητας με τίτλο «Προετοιμασία» και της εμβληματικής πρωτοβουλίας «PreparEU»· προτίθεται να συμβάλει στην καλύτερη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στο δίκτυο γνώσεων για την πολιτική προστασία της ΕΕ·

28.

εκφράζει, ωστόσο, τη λύπη της για το γεγονός ότι τα έγγραφα αυτά εξακολουθούν να αποτελούν μέρος αποκλειστικά του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης και δεν υιοθετούν μια πιο σφαιρική θεώρηση της τρωτότητας και της ανθεκτικότητας της Ευρώπης και των δήμων και των περιφερειών της απέναντι σε κρίσεις·

29.

εκφράζει την ικανοποίησή της για την καθιέρωση ασκήσεων προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων (stress tests) σχετικά με την ανθεκτικότητα των επιχειρησιακών κέντρων έκτακτης ανάγκης, ζητεί όμως το εγχείρημα αυτό να επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει τα εθνικά, περιφερειακά και τοπικά συστήματα προειδοποίησης και διαχείρισης κρίσεων, και προτείνει να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη σε αυτές τις προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων όλοι οι παράγοντες τρωτότητας, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και εδαφικών παραγόντων·

30.

προτρέπει τις περιφέρειες/τοπικές αρχές να συμμετάσχουν σε ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σχετικά με υποθετικά σενάρια που αντιστοιχούν στους κινδύνους που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν. Θα μπορούσαν επίσης να ενθαρρυνθούν η κατάρτιση χαρτών κινδύνου σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, δράσεις ευαισθητοποίησης και ετοιμότητας του κοινού σχετικά με τους κινδύνους, καθώς και δραστηριότητες σε συνδυασμό με τον επικείμενο μήνα ετοιμότητας της ΕΕ για την αντιμετώπιση κρίσεων που προτείνεται στην ανακοίνωση σχετικά με τους στόχους της ΕΕ όσον αφορά την ανθεκτικότητα στις καταστροφές·

Ανάπτυξη κοινής νοοτροπίας επίγνωσης των κινδύνων και των κρίσεων μεταξύ των τοπικών, εθνικών και ευρωπαϊκών φορέων λήψης αποφάσεων

31.

διαπιστώνει ότι οι περισσότεροι φορείς με τους οποίους πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις ζητούν τη χάραξη ενός ευρωπαϊκού στρατηγικού πλαισίου για τους κινδύνους και τις κρίσεις, ώστε να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη μιας συστημικής και συντονισμένης προσέγγισης, η οποία θεωρείται σήμερα ανύπαρκτη, και ότι πολλοί από αυτούς ανέφεραν την προοπτική να δημιουργηθεί μια ΓΔ «Κινδύνων και κρίσεων», η οποία θα καλύπτει τόσο την ετοιμότητα των κοινωνιών όσο και την πρόληψη και τη διαχείριση των κινδύνων και των κρίσεων που οφείλονται στα τρωτά σημεία μας·

32.

επιβεβαιώνει ότι η κύρια πρόκληση όσον αφορά τους κινδύνους και τις κρίσεις είναι η αλλαγή νοοτροπίας των φορέων λήψης αποφάσεων και η αλλαγή των διαδικασιών λήψης πολιτικών αποφάσεων. Η συντριπτική πλειονότητα των υπευθύνων λήψης αποφάσεων δεν έχουν εκπαιδευτεί στην πρόβλεψη και τη διαχείριση κρίσεων, ούτε στα ζητήματα ανθεκτικότητας. Οι μηχανισμοί που επικεντρώνονται στη διαχείριση ενός σαφώς προσδιοριζόμενου κινδύνου έχουν πολλαπλασιαστεί, με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό των δημόσιων πολιτικών εις βάρος μιας ολιστικής θεώρησης που επικεντρώνεται στην ανθεκτικότητα, την ανάλυση των κοινωνικών και εδαφικών τρωτών σημείων και την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση άγνωστων κινδύνων. Αυτό που χρειάζεται είναι να διαδοθεί μια νέα συλλογική νοοτροπία επίγνωσης των κινδύνων και των κρίσεων με βάση την αρχή της προνοητικότητας·

33.

προτείνει, ως εκ τούτου, τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής σχολής κινδύνων και κρίσεων, η οποία θα παρέχει δυνατότητες κατάρτισης για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους υπευθύνους για επιχειρήσεις, θα αναπτύσσει επαγγελματικά πλαίσια και ένα σύστημα διαπίστευσης για τη δημιουργία συνεκτικών επαγγελματικών κοινοτήτων και τη διευκόλυνση της κινητικότητας και της αμοιβαίας αναγνώρισης, θα υποστηρίζει τη συνεχή κατάρτιση, θα αναπτύσσει δίκτυα και δραστηριότητες για την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών, θα διοργανώνει εργαστήρια γύρω από την αποκτώμενη εμπειρία και τον σχεδιασμό καινοτόμων επιχειρησιακών στρατηγικών και απαντήσεων·

34.

τονίζει ότι οι παγκόσμιες κρίσεις ενδέχεται μεν να ξεκινούν εκτός Ευρώπης, μπορούν όμως να επηρεάσουν οποιοδήποτε κράτος μέλος της ΕΕ, παραδείγματος χάριν υπό τη μορφή προσφυγικής κρίσης ή προβλημάτων πρόσβασης σε κρίσιμα προϊόντα. Πρέπει να ενισχυθεί η ικανότητα πρόβλεψης και αποτροπής των παγκόσμιων κρίσεων, μέσω κοινής δράσης, μεταξύ άλλων και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

35.

πιστεύει ότι είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να αναλαμβάνει δράση εκεί όπου εμφανίζονται οι νέοι κίνδυνοι, ώστε να περιορίζεται η έκθεση της Ένωσης στους κινδύνους. Οι κατάλληλοι φορείς εντός της Ένωσης πρέπει να διαθέτουν τα μέσα ώστε να εργάζονται σε δίκτυο με πολλούς οργανισμούς με τους οποίους η ΕτΠ συνεργάζεται ήδη [σε διεθνές επίπεδο, ιδίως με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών —UNDRR—, με την πλατφόρμα του για την Κεντρική Ασία και με την πρωτοβουλία Making Cities Resilient 2030 (Πώς μπορούν οι πόλεις να γίνουν πιο ανθεκτικές 2030) των Ηνωμένων Εθνών] και να συμμετέχουν σε παρεμβάσεις εκτός των συνόρων της ΕΕ, σε συνεργασία με τις ενδιαφερόμενες χώρες, μόλις εντοπίζονται οι κίνδυνοι, κινητοποιώντας σημαντικούς πόρους. Η συνεργασία αυτή πρέπει να αφορά επίσης και τη φάση ετοιμότητας, ειδικότερα δε πρέπει να εφαρμόζεται στις δράσεις πρόληψης, περιορισμού των τρωτών σημείων και προετοιμασίας των κοινωνιών για τις κρίσεις. Για τον σκοπό αυτό, οι υφιστάμενοι μηχανισμοί και τα φόρουμ ενδιαφερόμενων μερών, όπως το Δίκτυο Γνώσεων για την Πολιτική Προστασία της ΕΕ, θα πρέπει να ενισχύσουν τις συμπράξεις με τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών και τις τοπικές ΜΚΟ·

Ανθεκτικές και προνοητικές κοινωνίες για την καλύτερη αντιμετώπιση των κινδύνων και των κρίσεων

36.

πιστεύει ότι ένα από τα θεμέλια της ανθεκτικότητας αυτά καθαυτά είναι η ικανότητα κινητοποίησης των πολιτών κατά τις πρώτες ώρες μιας κρίσης εν αναμονή της παροχής βοήθειας. Αυτό προϋποθέτει τόσο την εκ των προτέρων εκπαίδευση κάθε πολίτη όσο και την προετοιμασία κάθε νοικοκυριού και την ανάπτυξη πρακτικών αλληλεγγύης σε τοπικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να υιοθετήσει μια «στρατηγική 72 ωρών για την αντιμετώπιση κρίσεων», με τοπικές προσαρμογές σε κάθε χώρα και περιοχή, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές τους, και βασιζόμενη ιδίως στα διδάγματα που αντλήθηκαν σε χώρες όπως η Ιαπωνία ή οι Ηνωμένες Πολιτείες·

37.

επιδιώκει να επαναλάβει δύο ισχυρές πεποιθήσεις: ο καλύτερος τρόπος να αλλάξουμε νοοτροπία είναι να διδάξουμε τα παιδιά και τους νέους· η συμμετοχή των πολιτών, ο συλλογικός βίος και η εθελοντική εργασία είναι οι καλύτεροι παράγοντες ανθεκτικότητας μιας κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕτΠ προτείνει να συμπληρωθούν οι ευρωπαϊκοί στόχοι ανθεκτικότητας στις καταστροφές με τρεις νέες εμβληματικές πρωτοβουλίες: — την προσαρμοσμένη στις τοπικές και περιφερειακές συνθήκες και ανάγκες γενίκευση των «εργοστασίων κινδύνου» (risk factories) (3), που έχουν ήδη δοκιμαστεί σε διάφορες χώρες με σκοπό την κατάρτιση όλων των μικρών παιδιών ηλικίας 6-10 ετών ώστε να μπορούν να θέτουν τα σωστά ερωτήματα και να προβαίνουν στις σωστές κινήσεις για την προετοιμασία έναντι των κινδύνων και την αντιμετώπισή τους· — τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου κατάρτισης για τις πρώτες αντιδράσεις και τις πρώτες βοήθειες, βάσει του οποίου θα προβλέπονται σε κάθε χώρα προγράμματα κατάρτισης βάσει του συστήματος μεταφοράς και συσσώρευσης ακαδημαϊκών μονάδων, στα οποία θα ενθαρρύνονται να συμμετέχουν όλοι οι νέοι κάτω των 20 ετών· — τη διοργάνωση ευρωπαϊκής εκστρατείας για την προώθηση της εθελοντικής συμμετοχής των πολιτών τόσο σε σώματα εθελοντών όσο και σε μη κυβερνητικές ενώσεις·

38.

ζητεί επίσης να εγκαταλείψουμε τις πιθανολογικές προσεγγίσεις των κινδύνων που υποτιμούν συστηματικά τους πολύ σημαντικούς κινδύνους, όπως συνέβη με τις επιδημίες, να μην περιοριζόμαστε σε σχέδια δράσης για τη διαχείριση γνωστών και πιθανολογούμενων περιβαλλοντικών και βιομηχανικών κινδύνων, αλλά αντιθέτως να θέσουμε σε εφαρμογή σε κάθε πόλη, νομό και περιφέρεια ανεξαιρέτως μια στρατηγική ανθεκτικότητας και μια πλατφόρμα τοπικής κινητοποίησης για την οργάνωση τοπικών ομάδων ανθεκτικότητας και την προετοιμασία των κοινωνιών σε περίπτωση κρίσης, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στη στήριξη των πλέον ευάλωτων πληθυσμών. Αυτές οι τοπικές πλατφόρμες ανθεκτικότητας θα πρέπει να στηρίζονται στην κινητοποίηση των πολιτών, να ενθαρρύνουν τη διεπιστημονική προσέγγιση, να διευκολύνουν την ανταλλαγή των δεδομένων και τη διαλειτουργικότητά τους, να ευνοούν τις συνεργασίες, ιδίως σε διασυνοριακό επίπεδο, να αυξάνουν την ευελιξία της αλυσίδας αντιμετώπισης κρίσεων και να ενισχύουν την ικανότητα ανθεκτικότητας στις κρίσεις·

39.

ζητεί πολύ ισχυρή κινητοποίηση για την εξάλειψη της ψηφιακής επισφάλειας, η οποία αποτελεί πρόσθετο κίνδυνο σε συνθήκες κρίσης, καθώς αφήνει σημαντικό μέρος του πληθυσμού χωρίς πρόσβαση σε βασικές πληροφορίες και υπηρεσίες. Τονίζει την ανάγκη να δημιουργηθούν στους δήμους και τις περιφέρειες δίκτυα σημείων φυσικής πρόσβασης στην ενημέρωση, τη βοήθεια και την ανθρώπινη στήριξη, που θα βρίσκονται όσο το δυνατόν εγγύτερα στον πληθυσμό και θα είναι έτοιμα να τεθούν σε λειτουργία σε περίπτωση κρίσης·

RescEU και συστήματα συντονισμού για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης

40.

υποστηρίζει κάθε ευρωπαϊκή οικονομική επένδυση για την ενίσχυση του rescEU, προκειμένου όχι μόνο να αυξηθεί η ικανότητα της ΕΕ να ανταποκρίνεται γρήγορα, ολοκληρωμένα και αυτόνομα, αλλά και να ενισχυθεί ο ρόλος της στη διαχείριση κινδύνων και καταστροφών·

41.

χαιρετίζει την πρωτοβουλία ΚΣΑΕΑ 2.0, η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση της ικανότητας πρόληψης, πρόβλεψης και προετοιμασίας διακλαδικών εκδηλώσεων σε επίπεδο ΕΕ και στην περαιτέρω βελτίωση και επένδυση σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, ώστε να διασφαλιστεί ότι η έγκαιρη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση θα μετουσιώνονται σε δράση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών αναγνωρίζει το έργο που έχει επιτελέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πεδίο αυτό, σύμφωνα με την εντολή της στον τομέα των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης στο πλαίσιο της νομοθεσίας για τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης, που αποσκοπεί στην ανάπτυξη διασυνοριακών συστημάτων ανίχνευσης, ενημέρωσης και συναγερμού, όπως το EFAS (Ευρωπαϊκό σύστημα προειδοποίησης για τις πλημμύρες), το EFFIS (ευρωπαϊκό σύστημα πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές) και το EDO (ευρωπαϊκό παρατηρητήριο για την ξηρασία)·

Η HERA και η Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας

42.

στηρίζει την HERA και τη δράση που αναπτύσσει κατά τον τελευταίο χρόνο, μεταξύ άλλων για τον εντοπισμό των υγειονομικών κινδύνων, τον καθορισμό σεναρίων διαχείρισης και ιατρικών αντιμέτρων, την ενίσχυση των αλυσίδων αξίας και της ικανότητας παραγωγής και παροχή στην Ευρώπη των αγαθών και των υπηρεσιών που έχουμε ανάγκη· υπενθυμίζει ότι η HERA χρήζει επιβεβαιωμένης και συνεχούς πολιτικής και χρηματοδοτικής στήριξης για αρκετά χρόνια προκειμένου να εκπληρώσει αποτελεσματικά την αποστολή της·

43.

αναγνωρίζει ότι είναι δύσκολο να αξιολογηθεί η δράση της HERA μετά από ένα μόνο έτος λειτουργίας, αλλά επαναλαμβάνει την έκκλησή της για καλύτερη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και των δήμων και των περιφερειών, καθώς και των φορέων της κοινωνίας στα όργανα της HERA, ιδίως δε στο συμβουλευτικό της φόρουμ·

44.

χαιρετίζει την ανάπτυξη των νέων προσεγγίσεων, όπως η προσέγγιση «Μία υγεία», χάρη στις οποίες αίρονται τα στεγανά ανάμεσα στην ανθρώπινη υγεία, την υγεία των ζώων και την περιβαλλοντική υγεία, και εντάσσονται οι πολιτικές για την υγεία σε μια συνεπή προσέγγιση βιώσιμης ανάπτυξης·

45.

επαναλαμβάνει με έμφαση την προειδοποίησή της προς την Επιτροπή και το Συμβούλιο σχετικά με τις ανεπαρκείς προσπάθειες που καταβάλλονται για την ενίσχυση της παραγωγής στην Ευρώπη προϊόντων και φαρμάκων που χρειαζόμαστε για την αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της υγείας και σχετικά με τις πρακτικές των αγοραστών του δημόσιου τομέα, οι οποίοι σε πολλές χώρες προκρίνουν τις χαμηλές τιμές έναντι της παραγωγής στην Ευρώπη, αγνοώντας έτσι τα διδάγματα από την κρίση της νόσου COVID-19·

46.

προτείνει η ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένης της κοινοτικής ιατρικής και των νοσοκομείων, να αποτελέσει αντικείμενο ανοικτών εργασιών στο πλαίσιο της «Ευρώπης της υγείας», με τη συμμετοχή των κρατών μελών και των αρμόδιων τοπικών και περιφερειακών αρχών. Θα πρέπει ειδικότερα να διασφαλιστεί ότι η συνέχεια της περίθαλψης μπορεί να εξασφαλιστεί σε περιόδους κρίσης μέσω επαρκών προϋπαρχουσών ή προσωρινών ικανοτήτων υποδοχής. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ ζητεί να διεξαχθούν μελέτες προκειμένου να αξιολογηθούν οι συνέπειες των αναβολών ή των διακοπών στον τομέα της περίθαλψης που σχετίζονται με την κρίση COVID, ιδίως όσον αφορά τον καρκίνο, τις χρόνιες παθήσεις και την ψυχική υγεία·

47.

ζητεί την εμβάθυνση του διαλόγου σχετικά με τη χρήση των δεδομένων υγείας, προκειμένου να εντοπιστούν οι πλέον ευάλωτοι σε κρίσεις πληθυσμοί, διευκολύνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την κοινωνική τους στήριξη και τη συνέχεια της ιατρικής τους φροντίδας. Παράλληλα με τη συνεκτίμηση των δεοντολογικών και επιχειρησιακών ζητημάτων, η ΕτΠ ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων για την υγεία» που θα καθιστά δυνατή τη συγκέντρωση των δεδομένων, τη βελτίωση της ποιότητάς τους, και τη διάθεσή τους στις τοπικές δημόσιες υπηρεσίες· προειδοποιεί για τον κίνδυνο να μην περιληφθούν στα δεδομένα υγείας ολόκληρα τμήματα του πληθυσμού εξαιτίας του αποκλεισμού τους ή του ψηφιακού χάσματος·

Για μια οριζόντια προσέγγιση όσον αφορά την τρωτότητα, την ετοιμότητα σε περίπτωση κρίσεων και τη διαχείριση των κρίσεων

48.

προτείνει να ληφθούν υπόψη ο δείκτης και ο πίνακας αποτελεσμάτων για τα τρωτά σημεία, ώστε να καθοδηγήσουν τις εξελίξεις στις διάφορες πολιτικές της ΕΕ πέραν της πολιτικής συνοχής (για παράδειγμα, στην κοινή γεωργική πολιτική, την πολιτική έρευνας και καινοτομίας, την Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας). Για να επιτευχθεί αυτό, η σύσταση μιας ειδικής διυπηρεσιακής ομάδας εντός της Επιτροπής μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμη·

49.

υποστηρίζει μια προσέγγιση «ανθεκτικότητας εκ σχεδιασμού» (resilience by design) για την ενσωμάτωση των επιπτώσεων της ανθεκτικότητας και της τρωτότητας από τα πρώτα στάδια της χάραξης δημόσιων πολιτικών, της κατάρτισης κανονισμών και σχεδίων δράσης, της προετοιμασίας μεγάλων επενδυτικών προγραμμάτων, του σχεδιασμού μεγάλων υποδομών κ.λπ.·

50.

θεωρεί ότι οι δημόσιες συμβάσεις προμηθειών μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανάδυση καινοτομιών, στον πειραματισμό με νέες προσεγγίσεις τοπικής αλληλεγγύης και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των τοπικών υποδομών και εγκαταστάσεων·

51.

προωθεί τη δημιουργία μιας «αποστολής» στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» σχετικά με την ανθεκτικότητα έναντι των κινδύνων και των κρίσεων (διαχείριση, ετοιμότητα, κοινή νοοτροπία, τρωτά σημεία), που θα δρα συμπληρωματικά προς την ομάδα «Πολιτική προστασία για την κοινωνία» —η οποία εξακολουθεί να επικεντρώνεται στην ανάπτυξη μεθόδων και τεχνολογιών—, και θα καταστεί ένα «ζωντανό εργαστήριο» καινοτομίας και κινητοποίησης με βάση την πραγματική κατάσταση των πόλεων και των περιφερειών.

---

(1)  https://drmkc.jrc.ec.europa.eu/risk-data-hub/#/vulnerability-in-europe

Ο δείκτης τρωτότητας μας επιτρέπει να δώσουμε συνέχεια στις εργασίες που διεξήγαγε το JRC στο πλαίσιο του «πίνακα ανθεκτικότητας», ο οποίος παρουσιάζει μια ευρύτερη προσέγγιση όσον αφορά τις ικανότητες προσαρμογής και πρόληψης των κοινωνιών (https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/strategic-planning/strategic-foresight/2020-strategic-foresight-report/resilience-dashboards_el).

(2)  https://civil-protection-knowledge-network.europa.eu/about-knowledge-network

(3)  Π.χ. στη Σκωτία: http://www.safercommunitiesscotland.org/wp-content/uploads/the-risk-factory.pdf· στις Κάτω Χώρες: https://www.riskfactorymwb.nl/over-ons/

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ενδιάμεση επανεξέταση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου: η άποψη των τοπικών και των περιφερειακών αρχών»

(2023/C 257/03)

Εισηγητής: Thomas HABERMANN (DE/EPP), πρόεδρος του Διαμερισματικού Συμβουλίου Ρον-Γκράμπφελντ

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ)

1.

σημειώνει ότι ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και η συνεχιζόμενη κατοχή ουκρανικών εδαφών κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου δεν προκαλούν μόνο τεράστιες καταστροφές και οδύνη επιτόπου, αλλά έχουν επίσης απτό αντίκτυπο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη της και τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τόσο στις αγροτικές όσο και στις αστικές περιοχές·

2.

σημειώνει περαιτέρω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ακόμη ανακάμψει πλήρως από την πανδημία της COVID-19, γεγονός που έχει ήδη αυξήσει την οικονομική επιβάρυνση, ιδίως για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές·

3.

σημειώνει ότι το υφιστάμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) δημιουργήθηκε πριν από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, την πανδημία του κορονοϊού, το υψηλό ενεργειακό κόστος και τον υψηλό πληθωρισμό. Ήδη δύο έτη μετά την έγκρισή του, είναι σαφές ότι το ισχύον πλαίσιο δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στις τρέχουσες κρίσεις·

4.

χαιρετίζει, στο πλαίσιο αυτό, την υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, βάσει της διοργανικής συμφωνίας για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, να υποβάλει ενδιάμεση επανεξέταση του ΠΔΠ και ζητεί μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση του πεδίου εφαρμογής του, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιονομικών ανώτατων ορίων του, του τρόπου λειτουργίας και των μέτρων ευελιξίας του·

5.

υπογραμμίζει τη σημασία των οριζόντιων αρχών που διέπουν το ΠΔΠ και όλες τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ και δη όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της Ένωσης για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα και την προώθηση της ισότητας των φύλων· επιμένει ότι θα πρέπει η αναθεώρηση να κρατήσει αυτές τις αρχές στο επίκεντρο του ΠΔΠ και να κάνει πράξη τη δέσμευση της Ένωσης για διασφάλιση δίκαιης, ανθεκτικής, βιώσιμης και κοινωνικά δίκαιης ανάκαμψης για όλους, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής του αναθεωρημένου πλαισίου για το 2030 για τους κλιματικούς, ενεργειακούς και περιβαλλοντικούς στόχους της Ένωσης, με στόχο να έχει επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα της ΕΕ μέχρι το 2050·

6.

τονίζει ότι ο σχεδιασμός του ΠΔΠ έχει σημαντικό αντίκτυπο στις εξελίξεις στο επίπεδο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών και ότι μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων χρησιμοποιείται άμεσα για την ενίσχυση των δήμων και των περιφερειών·

7.

επαναλαμβάνει τη σημασία της πολιτικής συνοχής της ΕΕ για την επίτευξη οικονομικής, εδαφικής και κοινωνικής συνοχής σε όλες τις περιφέρειες. Χωρίς αυτόν τον βασικό πυλώνα της ευρωπαϊκής στήριξης, θα διακυβευόταν η επιτυχία της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς. Δεσμεύεται δε να εργαστεί μέσω της Συμμαχίας συνοχής, έτσι ώστε η ισχυρή και βελτιωμένη πολιτική συνοχής να παραμείνει στο επίκεντρο της Ευρώπης και στο μελλοντικό ΠΔΠ·

8.

σημειώνει ότι τα χαμηλά ποσοστά απορρόφησης των κονδυλίων συνοχής της ΕΕ σε ορισμένες χώρες οφείλονται κυρίως στην καθυστερημένη έγκριση των επιχειρησιακών προγραμμάτων και στο γεγονός ότι μια σειρά διαφόρων προγραμμάτων στήριξης της ΕΕ έχουν διαφορετικούς κανόνες και αποκλίνουσες προθεσμίες για τις αναλήψεις υποχρεώσεων και τις πληρωμές που εφαρμόζονται εκ παραλλήλου [π.χ. ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), το REACT-EU, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), τα διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία] και οι περίοδοι σχεδιασμού και υλοποίησης είναι πολύ σύντομες για εκ των υστέρων παρεμβάσεις σε κρίσεις. Ζητεί την ευθυγράμμιση των κανόνων των διαφόρων ταμείων επιμερισμένης διαχείρισης στο πλαίσιο του κανονισμού περί κοινών διατάξεων και υπογραμμίζει ότι τα σημερινά χαμηλά ποσοστά απορρόφησης σε ορισμένα προγράμματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κριτήριο για τη μείωση των πιστώσεων που διατίθενται για τα κονδύλια συνοχής·

Ένα ΠΔΠ για τη στήριξη των επενδύσεων σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο

9.

τονίζει ότι ο υψηλός πληθωρισμός, το κόστος στέγασης, φροντίδας και ένταξης των προσφύγων και η απότομη αύξηση του ενεργειακού κόστους θέτουν επίσης σημαντικές προκλήσεις για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές. Ακόμη και σε οικονομικά ισχυρότερα κράτη μέλη, οι απαραίτητες επενδύσεις συχνά δεν μπορούν πλέον να πραγματοποιηθούν από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές με τις δικές τους δυνάμεις. Επιπλέον, η έλλειψη πρώτων υλών, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και οι ασταθείς αλυσίδες εφοδιασμού θέτουν περαιτέρω προκλήσεις που απειλούν την οικονομική σταθερότητα στην Ευρώπη·

10.

σημειώνει ότι πάνω από το ήμισυ των πόρων του ΤΔΜ προέρχονται από το μέσο NextGenerationEU (NGEU) και έχουν μόνο σύντομη διάρκεια έως το 2023· σημειώνει με ανησυχία ότι το εντελώς νέο ΤΔΜ υφίσταται τεράστια επενδυτική πίεση κατά τα πρώτα έτη, κάτι που δεν ισχύει για τα καθιερωμένα ταμεία της πολιτικής συνοχής· ζητεί την παράταση της επενδυτικής περιόδου των πόρων του ΤΔΜ από το NGEU (π.χ. με την παράταση των προθεσμιών ανάληψης υποχρεώσεων), προκειμένου να μην τεθούν σε κίνδυνο οι ταμειακές εκροές και να διασφαλιστεί ότι οι πόροι του ΤΔΜ χρησιμοποιούνται πλήρως για αποτελεσματικά και βιώσιμα έργα σύμφωνα με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας·

11.

επισημαίνει ότι, επιπροσθέτως, μεγάλο μέρος των κανόνων που υιοθετούνται για την επίτευξη των κοινών ευρωπαϊκών στόχων απαιτούν για να εφαρμοστούν σημαντικές επενδύσεις σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται άμεσα οι υποεθνικοί προϋπολογισμοί. Αυτό ισχύει, μεταξύ άλλων, όχι μόνο για τους ψηφιακούς στόχους της ΕΕ και για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ή τη δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 %, σύμφωνα με την οποία περισσότερο από το ήμισυ των αναγκαίων επενδύσεων πρέπει να πραγματοποιούνται σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο·

12.

ζητεί την από μακρού αναμενόμενη σταδιακή κατάργηση των επιζήμιων επιδοτήσεων και τη συνοχή μεταξύ όλων των ταμείων και προγραμμάτων της ΕΕ στο ΠΔΠ μετά το 2027· επιμένει ότι τα έργα και προγράμματα που δεν συνάδουν με τον στόχο για συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από 1,5 oC ή με τον στόχο για ανάσχεση και αντιστροφή της απώλειας της βιοποικιλότητας, δεν θα πρέπει να είναι επιλέξιμα για στήριξη στο επόμενο ΠΔΠ·

13.

προειδοποιεί ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές επιβαρύνονται σημαντικά από τις υφιστάμενες επενδυτικές υποχρεώσεις τους λόγω της κακής δημοσιονομικής κατάστασης σε πολλά μέρη και εκφράζει τον φόβο ότι η συνολική μείωση των δημόσιων επενδύσεων θα θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την επίτευξη των πανευρωπαϊκών στόχων (όπως οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας) και θα υπονομεύσει την ευημερία των πολιτών και το συνολικό οικονομικό δυναμικό των περιφερειών και των δήμων·

14.

θεωρεί, ως εκ τούτου, ότι η ενίσχυση του ΠΔΠ από μόνη της, χωρίς ταυτόχρονα να ενισχυθεί η επενδυτική ικανότητα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, δεν είναι πρόσφορη στο πλαίσιο αυτό. Θεωρεί επίσης σημαντικό, στο πλαίσιο αυτό, να προωθηθεί η χρήση στρατηγικών εδαφικής ανάπτυξης (τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των κοινοτήτων και ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις) —όπου απαιτείται καθιστώντας υποχρεωτική τη χρήση τους—, προκειμένου να συμμετέχουν τα πλησιέστερα στους πολίτες επίπεδα διακυβέρνησης στον σχεδιασμό, τη διαβούλευση, την υλοποίηση και τη διαχείριση των κονδυλίων·

15.

σημειώνει ότι, μολονότι τα ευρωπαϊκά ταμεία μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη στήριξη των υποεθνικών αρχών, δεν επαρκούν παντού ώστε να εξασφαλίσουν τις αναγκαίες επενδύσεις σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο για την εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων·

16.

επισημαίνει, στο πλαίσιο αυτό, ότι, στα περισσότερα κράτη μέλη, δεν υπάρχουν μηχανισμοί αυτόματης και πλήρους αντιστάθμισης του κόστους εφαρμογής των ευρωπαϊκών κανόνων από τα ανώτερα επίπεδα διακυβέρνησης για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές·

17.

πιστεύει ότι μια ισχυρή, ανταγωνιστική και βιώσιμη Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν οι προϋπολογισμοί όλων των επιπέδων διακυβέρνησης διαθέτουν επαρκείς, διασυνδεδεμένους και συμπληρωματικούς πόρους· ζητεί, ως εκ τούτου, μια ουσιαστική επανεξέταση του ΠΔΠ, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις νέες προκλήσεις και θα παρέχει πρόσθετους πόρους για την αντιμετώπισή τους·

18.

θεωρεί ότι, όταν υποβάλλονται νέες νομοθετικές προτάσεις της ΕΕ, η Επιτροπή θα πρέπει να εκτιμά το κόστος εφαρμογής στο σχετικό επίπεδο, κατά πόσον διατίθενται μηχανισμοί αντιστάθμισης σε εθνικό επίπεδο και τον βαθμό στον οποίο οι πόροι του ΠΔΠ θα συμβάλουν στην αντιστάθμιση του κόστους. Ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι διατίθενται επαρκείς πόρους για την αντιστάθμιση των δαπανών σε περίπτωση επενδυτικού κενού, προκειμένου να διασφαλιστεί μια ολοκληρωμένη και συνεκτική ανάπτυξη·

19.

προκειμένου να αξιολογηθούν αυτές οι πτυχές, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε ολοκληρωμένη εκτίμηση εδαφικού αντικτύπου, στην οποία θα πρέπει να συμμετέχουν τόσο τα κράτη μέλη όσο και οι περιφερειακοί κόμβοι, πριν από την κατάρτιση των κανόνων·

20.

τονίζει ότι η 8η έκθεση για τη συνοχή ζητεί την ενίσχυση των εκτιμήσεων εδαφικού αντικτύπου και της αγροτικής θωράκισης, ώστε να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη οι ανάγκες και οι ιδιαιτερότητες των διαφόρων περιοχών της ΕΕ· παραπέμπει επί του προκειμένου στη γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Μη υπονόμευση της συνοχής — Μια διατομεακή αρχή που συμβάλλει στη συνοχή ως συνολικό στόχο και αξία της ΕΕ» (1)· καλεί την αρμόδια για τον προϋπολογισμό αρχή να χρησιμοποιήσει την επανεξέταση του ΠΔΠ για να προσθέσει χρηματοδοτικά μέσα για τη χρηματοδότηση των εν λόγω εκτιμήσεων εδαφικού αντικτύπου·

Ένα ΠΔΠ που ενισχύει την Ευρωπαϊκή Ένωση και την καθιστά ανθεκτική σε κρίσεις

21.

σημειώνει ότι τα τελευταία χρόνια σε καταστάσεις κρίσης, η ικανότητα ανταπόκρισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει περιοριστεί λόγω των μακροχρόνιων συζητήσεων σχετικά με τους προϋπολογισμούς, τη χρηματοδότηση νέων μέτρων, καθώς και λόγω της ανεπάρκειας των διαθέσιμων μέσων δημοσιονομικής ευελιξίας· τονίζει την πεποίθησή της ότι η ενδιάμεση επανεξέταση του ΠΔΠ συμφωνήθηκε για την προσαρμογή αυτών των απρόβλεπτων νέων προκλήσεων·

22.

θεωρεί ότι το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο δεν είναι πλέον επικαιροποιημένο και πρέπει να αναθεωρηθεί·

23.

επισημαίνει ότι το ΠΔΠ και οι ίδιοι πόροι είναι αλληλένδετα στοιχεία· καλεί το Συμβούλιο και την Επιτροπή να τηρήσουν τον χάρτη πορείας προς την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων, όπως συμφωνήθηκε στη νομικά δεσμευτική διοργανική συμφωνία, η οποία υπεγράφη τον Δεκέμβριο του 2020. Οι πόροι αυτοί είναι αναγκαίοι για να καλυφθεί, τουλάχιστον, η αποπληρωμή του NextGenerationEU·

24.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει το 2023 προτάσεις για πρόσθετους πραγματικούς ιδίους πόρους. Υπογραμμίζει ότι αυτά τα νέα έσοδα θα πρέπει να εγγραφούν στον προϋπολογισμό της ΕΕ ως έσοδα χωρίς ειδικό προορισμό και όχι μόνο να χρησιμεύσουν για την αναχρηματοδότηση του χρέους για το NextGenerationEU, αλλά θα πρέπει επίσης, μακροπρόθεσμα [κατά την έννοια του άρθρου 174 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ)], να ενισχύσουν την ικανότητα της ΕΕ, των κρατών μελών και των τοπικών και περιφερειακών αρχών να ανταποκρίνονται σε κρίσεις. Θα πρέπει επίσης, στο πλαίσιο του πρωτογενούς δικαίου και λαμβάνοντας πλήρως υπόψη τις αρμοδιότητες των κρατών μελών, να συμβάλουν στην αντιμετώπιση πιεστικών ζητημάτων πολιτικής σε ένα οικονομικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από πληθωρισμό και υψηλές τιμές ενέργειας, καθώς και στη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από πόρους που βασίζονται στο ΑΕΕ. Η μεταρρύθμιση του συστήματος ιδίων πόρων θα πρέπει να εξετάζει τον αντίκτυπο στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές μέσω εκτιμήσεων εδαφικού αντικτύπου, να λαμβάνει πλήρως υπόψη τις σχετικές διατάξεις της Συνθήκης ΕΕ και να περιορίζει περαιτέρω την εξάρτηση από τους υφιστάμενους ιδίους πόρους που βασίζονται στο ΑΕΕ·

25.

επισημαίνει ότι, πριν από την είσπραξη νέων ιδίων πόρων, θα πρέπει να εξεταστεί ο αντίκτυπός τους στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά στην ΕΕ. Ειδικότερα, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα υφιστάμενα συστήματα φορολόγησης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, προκειμένου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ανταγωνισμού μεταξύ ευρωπαϊκού και εθνικού, περιφερειακού ή τοπικού επιπέδου, ή ακόμη και διπλής φορολόγησης. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕτΠ παραπέμπει επίσης στη γνωμοδότηση με θέμα «Η επόμενη γενιά ιδίων πόρων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ» (2)·

26.

επαναλαμβάνει το αίτημα που διατυπώνει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Το ΣΕΔΕ και ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (CBAM) στην υπηρεσία των δήμων και των περιφερειών της ΕΕ» (3) να διατεθεί ένα μερίδιο των νέων εσόδων απευθείας στο επίπεδο που είναι αρμόδιο για την εφαρμογή των σχετικών ευρωπαϊκών κανόνων·

27.

πιστεύει ότι το ΠΔΠ θα πρέπει να συμβάλει στην αποκέντρωση ενισχύοντας την ανθεκτικότητα και την επενδυτική ικανότητα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών επιτόπου. Η συγκέντρωση ικανοτήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν πρέπει να αποβαίνει εις βάρος της ανθεκτικότητας σε κρίσεις και της ικανότητας ανταπόκρισης των υποεθνικών αρχών·

28.

προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε ανάλυση των πιθανών μοντέλων συμμετοχής σχετικά με τη διαπραγμάτευση, την κατανομή, τον προγραμματισμό και την εφαρμογή των κονδυλίων της πολιτικής συνοχής (ιδίως των ταμείων ΚΚΔ και ΕΓΤΑΑ), προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η συμμετοχή των περιφερειακών και των τοπικών αρχών σε κάθε στάδιο της διαχείρισης των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την περίοδο 2028-2034 και να αξιοποιηθούν τα διδάγματα που αντλήθηκαν από το πρώτο ήμισυ του ΠΔΠ για τη διενέργεια αυτής της ανάλυσης·

29.

προτείνει να δημιουργηθεί εντός του ΠΔΠ ένα κεντρικό και ολοκληρωμένο αποθεματικό για την αντιμετώπιση κρίσεων, το οποίο, εάν δεν χρησιμοποιείται έως το τέλος της δημοσιονομικής περιόδου, θα πρέπει, στο πλαίσιο των αντίστοιχων ταμείων, να διοχετεύεται για την ενίσχυση της πρόληψης κρίσεων σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο, με μακρύτερες περιόδους εφαρμογής για μέτρα που έχουν ήδη προγραμματιστεί·

30.

επαναλαμβάνει ότι η ανασυγκρότηση της Ουκρανίας αποτελεί αναγκαιότητα και ηθική υποχρέωση για την Ευρώπη, η οποία θα απαιτήσει πανευρωπαϊκό συντονισμό των δράσεων άμεσης στήριξης από τα κράτη μέλη και πρόσθετους πόρους πέραν του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) της ΕΕ (4). Οι πόροι αυτοί μπορούν, μεταξύ άλλων, να διατεθούν μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης του μηχανισμού της διυπηρεσιακής πλατφόρμας συντονισμού των χορηγών για την Ουκρανία, ο οποίος υποστηρίζεται από την Επιτροπή. Η στρατηγική ανασυγκρότησης θα πρέπει να βασιστεί όσο το δυνατόν περισσότερο στη μεθοδολογία της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, προκειμένου να προετοιμάσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την Ουκρανία στην πορεία της για ένταξη στην ΕΕ και προσέγγιση με το κεκτημένο της ΕΕ·

Ένα ΠΔΠ που χρηματοδοτεί την εφαρμογή των ευρωπαϊκών πολιτικών με τον κατάλληλο τρόπο

31.

σημειώνει ότι, στο παρελθόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σε τακτική βάση νέα μέτρα και, αναφορικά με τη χρηματοδότηση, προέβαινε σε γενική παραπομπή στην περιφερειακή πολιτική ή στον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), χωρίς να ελέγχει αν τα κονδύλια είναι διαθέσιμα για την επιτόπια χρηματοδότηση των μέτρων βάσει των προγραμμάτων ή των σχεδίων·

32.

τονίζει, υπό αυτό το πρίσμα, ότι τα νέα καθήκοντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτούν επίσης νέους πόρους και επικροτεί την έγκριση της διοργανικής συμφωνίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με τους νέους ιδίους πόρους, συμπεριλαμβανομένου ενός χάρτη πορείας προς την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων. Επιπλέον, στο πλαίσιο των νέων ευρωπαϊκών πολιτικών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να εξετάσει κατά πόσον διατίθενται κονδύλια για τον σκοπό αυτό στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και κατά πόσον τα κονδύλια αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όλα τα κράτη μέλη για την εφαρμογή των κανόνων. Όσον αφορά τις πιστώσεις για την περιφερειακή πολιτική, θα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά εάν τα υφιστάμενα κονδύλια έχουν ήδη δεσμευθεί αλλού ή αν η χρήση τους απαιτεί προσαρμογή των επιχειρησιακών προγραμμάτων·

33.

ζητεί να ευθυγραμμιστεί το ΠΔΠ με τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να παρασχεθούν τα αναγκαία χρηματοδοτικά μέσα για την υλοποίησή τους· τονίζει ότι η επανεξέταση του ΠΔΠ θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τη διόρθωση των ελλείψεων του τρέχοντος πολυετούς προϋπολογισμού·

34.

επισημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει ότι η Ένωση θα σταθεί στο ύψος των διεθνών δεσμεύσεων της για το κλίμα από χρηματοδοτική άποψη και ότι θα παράσχει κονδύλια για τη διεθνή χρηματοδότηση για το κλίμα σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί, και συγκεκριμένα θα παράσχει κονδύλια για το Ταμείο «απωλειών και ζημιών» που συμφωνήθηκε κατά τη διάρκεια της COP27 και για τα σχετικά προγράμματα στο πλαίσιο του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας (ΜΓΑΔΣ) — Η Ευρώπη στον κόσμο·

35.

επισημαίνει ότι από τη σύστασή της, εδώ και τριάντα χρόνια, η ΕτΠ υποχρηματοδοτείται σε σύγκριση με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ επιφορτισμένα με παρόμοιες αρμοδιότητες βάσει του πρωτογενούς δικαίου (5)· παρ’ όλα αυτά, η ΕτΠ έχει προωθήσει αποτελεσματικά τη βελτίωση της νομοθεσίας και τα μέτρα αξιολόγησης εδαφικού αντικτύπου και έχει ενισχύσει την ευρωπαϊκή δημοκρατία μέσω των εκλεγμένων της τοπικών και περιφερειακών εκπροσώπων·

36.

υπενθυμίζει ότι ο θεσμικός προϋπολογισμός της ΕτΠ για το 2022 αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1 % της γραμμής 7 του προϋπολογισμού της ΕΕ («Ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση») (6) και ότι οι επενδύσεις στην ΕτΠ αφορούν την υλοποίηση των πολιτικών προτεραιοτήτων της ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη ότι το 70 % των κανόνων της ΕΕ υλοποιείται σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο και ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι υπεύθυνες κατά μέσο όρο για το ήμισυ των δημόσιων επενδύσεων, το ένα τρίτο των δημόσιων δαπανών και το ένα τέταρτο των φορολογικών εσόδων·

37.

τονίζει, ως εκ τούτου, ότι θα πρέπει να γίνει μεγαλύτερη χρήση των χρημάτων των φορολογουμένων μέσω του διοικητικού κεφαλαίου του ΠΔΠ (τομέας 7 του προϋπολογισμού), προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να ενισχυθεί ο διάλογος με τους πολίτες, ιδίως μέσω των δύο πολιτικών συνελεύσεων της ΕΕ, που αποτελούνται από δημοκρατικά εκλεγμένα μέλη, συγκεκριμένα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών, λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης που τρέφουν οι πολίτες στους περιφερειακούς και τους τοπικούς τους φορείς λήψης αποφάσεων και τις προτάσεις της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης (7)·

38.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ενοποιημένη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον προϋπολογισμό του 2024 δεν συμπεριλαμβάνει, στο πλαίσιο του τομέα 7 του προϋπολογισμού του ΠΔΠ («Ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση»), τις εκτιμήσεις του σχεδίου προϋπολογισμού της ΕτΠ για το 2024 οι οποίες εγκρίθηκαν με μεγάλη πλειοψηφία στις 15 Μαρτίου 2023 (έργο «Αξιοποίηση του δυναμικού των περιφερειακών και των τοπικών αρχών για την ενίσχυση της ΕΕ» ή έργο «Cinderella»), ιδίως λαμβανομένων υπόψη της έκτακτης συγκυρίας των επικείμενων ευρωπαϊκών εκλογών του 2024, των οφελών που έχουν αποκομιστεί από τα αποτελέσματα της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης και των διδαγμάτων που έχουν αντληθεί από τις πολλαπλές κρίσεις με τα τοπικά και τα περιφερειακά επίπεδα διακυβέρνησης να πρωτοστατούν ολοένα και περισσότερο στην πρώτη γραμμή·

Ένα ΠΔΠ που προωθεί την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή

39.

ζητεί να ευθυγραμμιστεί το συνολικό πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο με τους στόχους του άρθρου 174 ΣΛΕΕ και να συμβάλει στη συνολική οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή μέσω ισόρροπης κατανομής των πόρων. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει επίσης να διασφαλιστεί ότι οι μικροί δήμοι έχουν ισότιμη πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ιδίως με την απλούστευση των διαδικασιών υποβολής αιτήσεων και τη στοχευμένη στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

40.

επισημαίνει ότι οι στόχοι της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής μπορούν να επιτευχθούν μόνο εάν διατίθενται κονδύλια για μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Η πολιτική συνοχής έχει αποδειχθεί χρήσιμο μέσο για την άμεση αντιμετώπιση των πρόσφατων κρίσεων, χάρη, μεταξύ άλλων, στην ευελιξία και την αποτελεσματικότητα των αρχών της εταιρικής σχέσης και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και στην ύπαρξη ενός εξειδικευμένου οικοσυστήματος κατά τόπους διαχειριστών ευρωπαϊκών ταμείων. Ωστόσο, υπενθυμίζει ότι, αν και πρέπει να υπάρχει κάποια ευελιξία, τα κονδύλια δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για την άμεση αντιμετώπιση κρίσεων, όπως έχει γίνει τους τελευταίους μήνες και χρόνια. Απαιτείται μια προστατευμένη θέση του προϋπολογισμού ανθεκτική στις κρίσεις, η οποία θα επιτρέπει προβλέψιμες και μακροπρόθεσμες επενδύσεις για τις διαχειριστικές αρχές και τους δικαιούχους χρηματοδότησης·

41.

τονίζει ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό τα εθνικά κονδύλια για τη συνοχή να είναι διαθέσιμα για όλα τα κράτη μέλη το συντομότερο δυνατόν σύμφωνα με τις νομικές απαιτήσεις, προκειμένου να μην παρεμποδίζεται η εφαρμογή και να παρέχονται ίσοι όροι ανταγωνισμού για όλους τους δικαιούχους·

42.

ζητεί να συνεχιστεί η κατανομή όλων των κονδυλίων με πλήρη σεβασμό της αρχής της εταιρικής σχέσης. Τα κονδύλια μπορούν να αποφέρουν τα μεγαλύτερα οφέλη αν οι σχετικοί εταίροι συμμετέχουν στον εντοπισμό των προκλήσεων επιτόπου. Προκειμένου να διασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή, να αυξηθεί η ασφάλεια δικαίου για τις διαχειριστικές αρχές και να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να επανεξετάσει τον «Ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων» (8) το συντομότερο δυνατόν·

43.

θεωρεί ότι το σύστημα επιμερισμένης διαχείρισης έχει αποδειχθεί επιτυχές για τα διαρθρωτικά ταμεία και θα πρέπει να διατηρηθεί στο μέλλον. Τα νέα και τα υφιστάμενα κονδύλια που θα δημιουργηθούν θα πρέπει επίσης να ακολουθούν αυτό το σύστημα και, ει δυνατόν, να κατανέμονται στο πλαίσιο αποκεντρωμένης διαχείρισης·

44.

στο πλαίσιο αυτό, επικρίνει το γεγονός ότι τα κονδύλια για την ανάκαμψη μετά την κρίση (NextGenerationEU) δεν αποτελούν επισήμως τμήμα του προϋπολογισμού και ότι η δομή αυτή δυσχεραίνει τη συνεκτική χρήση των πόρων. Όλα τα υφιστάμενα και τα μελλοντικά ταμεία θα πρέπει να ενσωματωθούν πλήρως στον προϋπολογισμό·

45.

ζητεί να ενταθούν οι προσπάθειες για την καταπολέμηση των ανισοτήτων σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο στην Ευρώπη, οι οποίες έχουν επιδεινωθεί από τις διάφορες κρίσεις.

46.

υπογραμμίζει ότι πολλές περιφέρειες με ισχυρή βιομηχανική βάση υφίστανται βαθύ διαρθρωτικό μετασχηματισμό· ζητεί, στο πλαίσιο αυτό, οι μελλοντικές επενδύσεις και η πολιτική συνοχής να συμβάλουν στον μετασχηματισμό και να παράσχουν στοχευμένη στήριξη στις ενδιαφερόμενες περιφέρειες για τη διαμόρφωση της πράσινης, της κοινωνικής, της δημογραφικής και της ψηφιακής μετάβασης με μέλημα την αρχή της «μη υπονόμευσης της συνοχής» βάσει της οποίας «καμία δράση δεν θα πρέπει να παρακωλύει τη διαδικασία σύγκλισης ή να διευρύνει τις περιφερειακές ανισότητες»·

47.

τονίζει, στο πλαίσιο αυτό, ότι, κατά τη διαδικασία κατάρτισης και εφαρμογής του ταμείου μετάβασης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο οι περιοχές που αντιμετωπίζουν τις περισσότερες προκλήσεις, αλλά και εκείνες που έχουν ήδη ξεκινήσει, σε κάποιο επίπεδο, τη μετάβασή τους. Επίσης, εάν οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές δεν συμμετέχουν δεόντως στη διαδικασία αυτή, υπάρχει κίνδυνος μη ισορροπημένης κατανομής των κονδυλίων, χωρίς να δοθεί προτεραιότητα στο επίπεδο NUTS 3·

48.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επεκτείνει τους δημοσιονομικούς πόρους για τη δίκαιη μετάβαση των περιφερειών με αυτοκινητοβιομηχανίες το αργότερο κατά την κατάρτιση του επόμενου ΠΔΠ από το 2028 και μετά, ωστόσο στην ιδανική περίπτωση ήδη κατά την ενδιάμεση επανεξέταση του τρέχοντος ΠΔΠ. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εξασφαλιστεί στις περιφέρειες ευελιξία στη χρήση της χρηματοδότησης, δεδομένου ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό·

Ένα ΠΔΠ που αξιοποιεί τους υφιστάμενους πόρους με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο

49.

καλεί, ως εκ τούτου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο τα υφιστάμενα κονδύλια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Οι απαιτήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι όχι μόνο ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και οι τοπικοί και οι περιφερειακοί προϋπολογισμοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα και ότι η περιττή γραφειοκρατία δεν δυσχεραίνει τη χρήση των πόρων·

50.

είναι της άποψης ότι οι κανόνες της ΕΕ και η εφαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο στα κράτη μέλη, λαμβανομένων πλήρως υπόψη των αρχών της επικουρικότητας και της τοπικής αυτοδιοίκησης, θα πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να παρέχουν στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές ευρεία διακριτική ευχέρεια προκειμένου να μπορούν να υιοθετηθούν τοποκεντρικές και πρακτικές προσεγγίσεις·

51.

επισημαίνει, επιπλέον, ότι, ιδίως στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων και της νομοθεσίας για τις δημόσιες συμβάσεις, η πυκνότητα των κανονιστικών ρυθμίσεων και η πολυπλοκότητα των νομοθετικών διατάξεων είναι υψηλές. Σημαντικό ποσοστό των τοπικών και των περιφερειακών αρχών δεν είναι πλέον σε θέση να πραγματοποιήσουν οι ίδιες την πλήρη νομική και τεχνική αξιολόγηση των έργων και είναι υποχρεωμένες να ζητούν νομικές και τεχνικές συμβουλές από τρίτους. Οι πόροι που διατίθενται για τον σκοπό αυτό δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις, γεγονός το οποίο μειώνει σημαντικά την επενδυτική ικανότητα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών· καλεί τη νομοθετική αρχή να εξασφαλίσει μέτρα απλούστευσης και τονίζει την ανάγκη αποφυγής κανονιστικού υπερθεματισμού. Επίσης, ζητείται χρηματοδότηση για την αναβάθμιση της διοικητικής ικανότητας των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

52.

σημειώνει επίσης, στο πλαίσιο αυτό, ότι οι χρονοβόρες διαδικασίες σύναψης συμβάσεων καθιστούν πολύ δυσκολότερη την υλοποίηση έργων εντός της περιόδου του έργου ή της περιόδου χρηματοδότησης·

53.

προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ και των τοπικών και περιφερειακών αρχών της, ζητεί να προσαρμοστούν οι κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού για τις επενδύσεις στις μελλοντικές τεχνολογίες και την παραγωγή τους για όλες τις περιφέρειες·

54.

θεωρεί ότι θα πρέπει επίσης να διερευνηθούν περαιτέρω δυνατότητες απλούστευσης της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων και της διαχείρισης στον τομέα των κανονισμών των διαρθρωτικών ταμείων. Προτείνει να καθορίζουν τον διοικητικό φόρτο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη, λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά, τις διαφορές και τους στόχους των περιφερειών κατά τον καθορισμό των ενισχύσεων. Για παράδειγμα, θα πρέπει να βελτιωθούν η συνοχή των διαφόρων ταμείων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η αλληλεπίδρασή τους με την εθνική και την περιφερειακή χρηματοδότηση. Επισημαίνει επίσης τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εξόχως απόκεντρων περιοχών, των αγροτικών περιοχών και των περιοχών με φυσικά μειονεκτήματα ή δημογραφικά προβλήματα και ζητεί την εξαίρεσή τους από ορισμένες υποχρεώσεις, στις οποίες, στις περισσότερες περιπτώσεις, μπορούν να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά μόνο δικαιούχοι με αυξημένο προϋπολογισμό, καλύτερο εξοπλισμό και μεγαλύτερο πληθυσμό. Επιπλέον, μακροπρόθεσμα, θα πρέπει επίσης να προβλεφθεί ευέλικτη χρήση των κονδυλίων, όπως κατέστη δυνατό για την αντιμετώπιση της πανδημίας της COVID-19. Αυτό, αφενός, θα μειώσει τον διοικητικό φόρτο και, αφετέρου, η απλούστευση θα αποφέρει οφέλη ιδίως για τους μικρότερους δήμους και τις μικρότερες επιχειρήσεις·

55.

θεωρεί ότι ένα πιθανό «Ταμείο Ευρωπαϊκής Κυριαρχίας» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως απάντηση στον νόμο των ΗΠΑ για τη μείωση του πληθωρισμού (Inflation Reduction Act), θα πρέπει να στηρίζει τις ευρωπαϊκές εταιρείες υπό τη μορφή εγγυήσεων, παρόμοιων με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), με τη μόχλευση αποδεσμευμένων δημοσιονομικών πόρων, αλλά με βελτιωμένη γεωγραφική ισορροπία, η οποία λαμβάνει υπόψη τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές με δικαιότερο και πιο ευέλικτο τρόπο.

---

(1)  COTER-VII/026 (βλέπε σελίδα 16 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(2)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (ΕτΠ) με θέμα «Η επόμενη γενιά ιδίων πόρων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ» (ΕΕ C 79 της 2.3.2023, σ. 99).

(3)  Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Το ΣΕΔΕ και ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (CBAM) στην υπηρεσία των δήμων και των περιφερειών της ΕΕ» (ΕΕ C 301 της 5.8.2022, σ. 116).

(4)  Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Ο ρόλος των δήμων και των περιφερειών της ΕΕ στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας» (ΕΕ C 498 της 30.12.2022, σ. 12), παράγραφος 3.

(5)  «Ενίσχυση της δημοκρατίας της ΕΕ: αξιοποίηση του δυναμικού του ενός εκατομμυρίου τοπικών και περιφερειακών πολιτικών», Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών, σ. 6-7.

(6)  154η σύνοδος ολομέλειας της ΕτΠ, 15.3.2023 — Παράρτημα 1, λεπτομερείς εκτιμήσεις του σχεδίου προϋπολογισμού της ΕτΠ για το 2024, COR-2023-00005-01-00-Σημείωση-REF, σ. 9-13.

(7)  Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης (CoFoE) — Έκθεση επί του τελικού αποτελέσματος, Μάιος 2022, συμπεριλαμβανομένων της ενίσχυσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας «όχι μόνο κατά τη διάρκεια των ευρωπαϊκών εκλογών, αλλά και πριν από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές εκλογές» (πρόταση 38.4 της CoFoE), της συμμετοχής σε ζητήματα που αφορούν την Ένωση Υγείας (πρόταση 10.2 της CoFoE) και της σύστασης τοπικών συμβουλίων νεολαίας (πρόταση 36.8 της CoFoE).

(8)  Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 240/2014 της Επιτροπής, της 7ης Ιανουαρίου 2014, σχετικά με τον ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων (ΕΕ L 74 της 14.3.2014, σ. 1).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Εξάλειψη της μακροχρόνιας ανεργίας: η τοπική και περιφερειακή σκοπιά»

(2023/C 257/04)

Εισηγητής: Yonnec POLET (BE/PES), 1ος αντιδήμαρχος Μπέρχεμ-Ζιντ Αγκάτα

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ)

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

1.

υπενθυμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει θέσει ως στόχο της «την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα την ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα των τιμών, την κοινωνική οικονομία της αγοράς με υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας, με στόχο την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο» (1)·

2.

τονίζει ότι η μακροχρόνια ανεργία, η οποία ορίζεται από τη Eurostat ως ο αριθμός των ανέργων που αναζητούν ενεργά εργασία για τουλάχιστον ένα έτος (2), εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση την οποία η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει ώστε να επιτύχει αυτόν τον στόχο. Το 2021, η μακροχρόνια ανεργία εξακολουθούσε να αντιπροσωπεύει 2,8 % του ενεργού πληθυσμού στην Ευρώπη, δηλαδή σχεδόν 6 εκατομμύρια άτομα (3)·

3.

υπογραμμίζει ότι το 2021 η μακροχρόνια ανεργία αφορούσε 3,5 % των ατόμων ηλικίας από 15 έως 29 ετών (4), δηλαδή άνω των 2,5 εκατομμυρίων νέους στην Ευρώπη·

4.

τονίζει ότι σχεδόν το ένα τέταρτο των ατόμων ηλικίας 15 έως 64 ετών στην Ευρώπη είναι οικονομικά μη ενεργά (5), συμπεριλαμβανομένων ανέργων που έχουν σταματήσει την ενεργό έρευνα λόγω αποθάρρυνσης και, ως εκ τούτου, δεν συμπεριλαμβάνονται πλέον στις στατιστικές για την ανεργία·

5.

υπενθυμίζει ότι το υψηλό ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας είναι ένδειξη δυσλειτουργίας της αγοράς εργασίας: απώλεια ανθρώπινου δυναμικού και δεξιοτήτων των ατόμων που είναι άνεργα, απώλεια κοινωνικών εισφορών, απώλεια οικονομικής δραστηριότητας·

6.

υπενθυμίζει τον κοινωνικό αντίκτυπο της μακροχρόνιας ανεργίας, καθώς και ότι όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια της ανεργίας τόσο δυσκολότερη είναι η επανένταξη στην αγορά εργασίας·

7.

υπενθυμίζει το υψηλό κοινωνικό κόστος της μακροχρόνιας ανεργίας και επαναλαμβάνει (6) ότι είναι σημαντικό να αντιμετωπίζεται η μακροχρόνια ανεργία ώστε να διασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή και να αποτρέπεται η περιθωριοποίηση μιας μερίδας του πληθυσμού·

8.

υπενθυμίζει ότι στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων ορίζεται ότι «[κ]άθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε έγκαιρη και εξατομικευμένη συνδρομή με στόχο τη βελτίωση των προοπτικών του για απασχόληση ή αυτοαπασχόληση» και ότι «[ο]ι μακροχρόνια άνεργοι έχουν δικαίωμα σε αναλυτική ατομική αξιολόγηση το αργότερο στους 18 μήνες ανεργίας» (7)·

9.

υπενθυμίζει ότι στο σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων τίθενται σαφείς στόχοι όσον αφορά την απασχόληση και τη μείωση της φτώχειας, και ότι στη δήλωση του Πόρτο (8) επιβεβαιώνονται οι στόχοι αυτοί και τονίζεται η ανάγκη αντιμετώπισης των κινδύνων αποκλεισμού για τις ιδιαίτερα ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ιδίως δε τους μακροχρόνια ανέργους·

10.

τονίζει ότι η καλύτερη προετοιμασία των αναζητούντων εργασία για τις προσδοκίες της αγοράς εργασίας θα συμβάλει στη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησής τους και επικροτεί τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να βελτιώσει τη διαρκή απόκτηση και ανανέωση των επαγγελματικών προσόντων, συμπεριλαμβανομένης της πρότασής της να ανακηρυχθεί το 2023 ευρωπαϊκό έτος Δεξιοτήτων·

11.

ωστόσο, εκφράζει τη λύπη της για την απουσία πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση της μακροχρόνιας ανεργίας από τη σύσταση του Συμβουλίου (9) του 2016 και εντεύθεν, παρά το γεγονός ότι όλα τα κράτη μέλη εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα·

12.

τονίζει ότι, για όσους είναι περισσότερο απομακρυσμένοι από την αγορά εργασίας, στους οποίους συγκαταλέγονται όσοι είναι άνεργοι για μεγάλο χρονικό διάστημα, η πρόσβαση στην κατάρτιση εξακολουθεί πολύ συχνά να είναι δύσκολη, ενώ δεν επιτρέπει από μόνη της την επιστροφή στην απασχόληση·

13.

επαναλαμβάνει τη διαπίστωσή της ότι «όταν η ζήτηση εργατικού δυναμικού παραμένει στάσιμη, [σε επίπεδο επαγγελματικού κλάδου ή σε τοπικό επίπεδο,] είναι δύσκολο για έναν άνεργο, έστω και με ένα σχέδιο εξατομικευμένης εκπαίδευσης, να ξαναβρεί δουλειά» (10)·

14.

τονίζει την ανάγκη να βρεθεί μια λύση απασχόλησης σε όλους, συμπεριλαμβανομένων των μακροχρόνια ανέργων·

Η προσέγγιση «μηδενική μακροχρόνια ανεργία», μια τοπική καινοτομία για την επιστροφή στην απασχόληση

15.

διαπιστώνει ότι η στέρηση απασχόλησης κοστίζει περισσότερο από τη δημιουργία πρόσθετων θέσεων εργασίας·

16.

τονίζει τον καινοτόμο χαρακτήρα και την προσέγγιση κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας ορισμένων πειραματισμών όπως οι «περιοχές μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας», και διαπιστώνει ότι όλες αυτές οι πρωτοβουλίες ανακατευθύνουν το κόστος της μακροχρόνιας ανεργίας προς τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, χρήσιμων για τις περιοχές στις οποίες αναπτύσσονται·

17.

σημειώνει ότι τέτοιες πρωτοβουλίες έχουν αναπτυχθεί τουλάχιστον σε τέσσερα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: στη Γαλλία από το 2016, στο Βέλγιο από το 2022, καθώς και στην Αυστρία, στο Gramatneusiedl, με την ονομασία «εγγύηση απασχόλησης» και στις Κάτω Χώρες, στο Groningen, με την ονομασία «Basisbaan», από το 2020·

18.

παρατηρεί ότι τις πρωτοβουλίες αυτές διέπουν σε μεγάλο βαθμό ορισμένες κοινές αρχές: α. η άποψη ότι κανείς δεν είναι «μη απασχολήσιμος» όταν η θέση εργασίας είναι κατάλληλη για τις ικανότητες και τις δεξιότητες των ατόμων, και υπάρχουν τόσο θέσεις εργασίας που δεν προσφέρονται στην αγορά εργασίας όσο και δραστηριότητες και υπηρεσίες που δεν παρέχονται από την ιδιωτική και τη δημόσια προσφορά· β. η εθελοντική κινητοποίηση των ατόμων που έχουν στερηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα την απασχόληση, η οποία, σε αντίθεση με την αναγκαστική δραστηριότητα ή την υπό όρους στήριξη, καθιστά δυνατή την πραγματική ανάληψη ευθύνης από τους μακροχρόνια ανέργους, με διεύρυνση των μηχανισμών αυτών σε όσους δεν είναι πλέον εγγεγραμμένοι στις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης· γ. η δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, με βάση τις δεξιότητες των ατόμων που αναζητούν εργασία και την ατομική τους κατάσταση, ιδίως από άποψη υγείας ή οικογενειακής κατάστασης· δ. αμοιβή ίση ή μεγαλύτερη από τον κατώτατο μισθό και χρόνος εργασίας που προσαρμόζεται για τον καθέναν από τους εθελοντές, με σύμβαση αορίστου χρόνου· ε. η παροχή υπηρεσίας προς όφελος ολόκληρης της περιοχής, χωρίς να δημιουργείται ανταγωνισμός με τις ήδη υπάρχουσες επιχειρήσεις· στ. μια συμμετοχική και χωρίς αποκλεισμούς διαδικασία, που δρομολογείται σε τοπικό επίπεδο, μαζί με το ενδιαφερόμενο κοινό και όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες·

19.

διαπιστώνει ότι οι πρωτοβουλίες αυτές αποτελούν μέρος των τεσσάρων τομέων δράσης που επισημαίνονται στη σύσταση του Συμβουλίου του 2016 για τη μακροχρόνια ανεργία, και συγκεκριμένα την καλύτερη κινητοποίηση των ατόμων που έχουν στερηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα την απασχόληση, την εξατομικευμένη προσέγγιση, τη μεγαλύτερη συνεργασία των τοπικών φορέων απασχόλησης και τη σύμπραξη με τους τοπικούς εργοδότες και τις τοπικές κοινότητες· τονίζει επιπλέον ότι στη σύσταση του Συμβουλίου του 2023 (11) σχετικά με επαρκές ελάχιστο εισόδημα συνιστάται η υποστήριξη των ευκαιριών απασχόλησης στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, καθώς και η εξατομικευμένη στήριξη·

20.

παρατηρεί ότι οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στις περιοχές «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας» ή στο πλαίσιο της «εγγύησης απασχόλησης» και της πρωτοβουλίας «Basisbaan» καθιστούν δυνατή τη διεύρυνση της προσφοράς υπηρεσιών που είναι διαθέσιμες και προσβάσιμες στους πολίτες και τις επιχειρήσεις της περιοχής, στον κοινωνικό ή τον περιβαλλοντικό τομέα ή στον τομέα των εμπορεύσιμων υπηρεσιών, και ότι οι υπηρεσίες αυτές δεν παρέχονταν μέχρι σήμερα ούτε από τις δημόσιες αρχές ούτε από τους ιδιωτικούς φορείς της περιοχής·

21.

διαπιστώνει ότι οι περιοχές «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας», η «εγγύηση απασχόλησης» και η πρωτοβουλία «Basisbaan» έχουν πράγματι αναπτύξει ποικίλες προσφορές δραστηριοτήτων, όπως η καλλιέργεια κηπευτικών, η ανακύκλωση, η επισκευή ποδηλάτων, ο καθαρισμός των εγκαταστάσεων συλλόγων και συνεταιρισμών, οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις, οι υπηρεσίες θυρωρείου, η παράδοση αγαθών, τα παντοπωλεία κοινωνικής αλληλεγγύης, η παροχή φροντίδας σε άτομα και άλλες δραστηριότητες κυκλικής οικονομίας, συμβάλλοντας έτσι στην πράσινη μετάβαση και στην ανάπτυξη της προσφοράς φροντίδας ατόμων στην ΕΕ·

22.

επισημαίνει ότι, πέρα από το ατομικό και συλλογικό οικονομικό όφελος της επιστροφής στην απασχόληση, οι πρωτοβουλίες αυτές βελτιώνουν την πρόσβαση στην κατάρτιση και τις προοπτικές υγείας —συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας—, αλληλεπίδρασης και κοινωνικής ένταξης, καθώς και ευεξίας των ατόμων που έχουν στερηθεί για μεγάλο διάστημα την απασχόληση, ενώ παράλληλα ενισχύουν την κοινωνική συνοχή των ενδιαφερόμενων κοινοτήτων·

23.

σημειώνει ότι οι πρωτοβουλίες αυτές απαιτούν τη διαβούλευση και τον συντονισμό των τοπικών φορέων απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων των υποστηρικτικών κοινωνικών υπηρεσιών, προκειμένου να επιτευχθεί συναίνεση σε τοπικό επίπεδο και τονίζει τη σημασία της διαβούλευσης και της συνδημιουργίας με τους τοπικούς οικονομικούς φορείς, τις υποστηρικτικές υπηρεσίες και τους τοπικούς κοινωνικούς εταίρους για την αποδοχή και την επιτυχία αυτών των πρωτοβουλιών·

24.

υπογραμμίζει ότι η συνδημιουργία αποβαίνει εις όφελος των τοπικών οικονομικών φορέων, είτε συνδεόμενη άμεσα με τις δραστηριότητές τους όταν οι άνεργοι τοποθετούνται σε επιχειρήσεις, όπως με την «εγγύηση απασχόλησης» στην Αυστρία, είτε μέσω υπηρεσιών και οικονομικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην περιοχή στην οποία ανήκουν οι εν λόγω φορείς·

25.

τονίζει ότι ο συντονισμός μπορεί επίσης να ωφελήσει την εφαρμογή άλλων ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης, και να συμβάλει στη δημιουργία ενιαίων σημείων επαφής για τα άτομα που αναζητούν εργασία·

Τοπική και περιφερειακή διάσταση

26.

τονίζει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν οι πρωτοβάθμιοι και δευτεροβάθμιοι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (OTA) στη δημιουργία συστημάτων για την καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας, όπως οι περιοχές «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας», ιδίως επειδή διαθέτουν πληροφορίες σχετικά με την τοπική αγορά εργασίας, παρέχουν υποστηρικτικές υπηρεσίες για την κοινωνική ένταξη και την ένταξη στην αγορά εργασίας, και διατηρούν επαφές με τις τοπικές επιχειρήσεις και τους τοπικούς κοινωνικούς εταίρους. Το παράδειγμα του ομόσπονδου κρατιδίου του Βερολίνου, το οποίο χρηματοδοτεί 1 000 θέσεις εργασίας για την περίοδο 2019-2025 για άτομα που ήταν άνεργα από 1 έως 3 έτη μέσω του προγράμματός του «Βασικό Εισόδημα Αλληλεγγύης», αποτελεί μια ακόμη βέλτιστη πρακτική προς αυτήν την κατεύθυνση·

27.

καλεί τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να οργανώσουν προσεγγίσεις που να συμμερίζονται τις θεμελιώδεις αρχές των περιοχών «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας» και της «εγγύησης απασχόλησης», ανακατευθύνοντας το κόστος της ανεργίας προς τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας·

28.

καλεί τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης που έχουν αναλάβει τέτοιες πρωτοβουλίες να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή τοπικών επικεφαλής επιχειρήσεων και εκπροσώπων της συνδικαλιστικής κοινότητας στα διάφορα στάδια του έργου, ιδίως προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν ανταγωνισμός με υφιστάμενες δραστηριότητες και να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τις ισχύουσες συλλογικές συμβάσεις στους σχετικούς κλάδους·

29.

ενθαρρύνει τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να ανταλλάσσουν απόψεις και βέλτιστες πρακτικές σχετικά με τα συστήματα καταπολέμησης της μακροχρόνιας ανεργίας με άλλες τοπικές και περιφερειακές αρχές τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε άλλα κράτη μέλη·

Χρηματοδότηση των πρωτοβουλιών «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας»

30.

τονίζει τη σημασία της ενεργοποίησης των παθητικών δαπανών για την επιτυχία των πρωτοβουλιών «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας» και παρατηρεί ότι η ενεργοποίηση αυτή επιτρέπει την αντιστάθμιση του κόστους δημιουργίας πρόσθετων θέσεων εργασίας χάρη στις οικονομίες που πραγματοποιούνται σε επιδόματα ανεργίας, κοινωνικές παροχές και δαπάνες υγείας που βαρύνουν τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης·

31.

παρατηρεί ότι στη Γαλλία δημιουργήθηκε το 2016 ένα ειδικό ταμείο αρμόδιο για την ενεργοποίηση αυτή βάσει του νόμου για τον πειραματισμό της τοπικής αυτοδιοίκησης με στόχο τη μείωση της μακροχρόνιας ανεργίας (12), προκειμένου να καταστεί δυνατή η διάθεση εθνικών πόρων για τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε τοπικό επίπεδο·

32.

διαπιστώνει ότι, ελλείψει μηχανισμού ενεργοποίησης των παθητικών δαπανών στα οικεία κράτη μέλη, η πρωτοβουλία «Basisbaan» στις Κάτω Χώρες και οι περιοχές «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας» στη Βαλονία βασίζονται στη χρηματοδοτική στήριξη από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+)·

Χρηματοδότηση από τα κράτη μέλη

33.

τονίζει τη σημασία της στενής συνεργασίας μεταξύ των τοπικών φορέων απασχόλησης και των περιφερειακών και/ή εθνικών οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης και των τοπικών κοινωνικών υπηρεσιών·

34.

καλεί τα κράτη μέλη να εγκρίνουν τα αναγκαία μέτρα για την ενεργοποίηση παθητικών δαπανών συνδεόμενων με τη μακροχρόνια ανεργία·

35.

καλεί τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν τις δομές που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία της ενεργοποίησης των παθητικών δαπανών που συνδέονται με τη μακροχρόνια ανεργία και να διασφαλίσουν ότι οι οικονομίες που θα πραγματοποιούνται σε επίπεδο κοινωνικών παροχών θα αναδιατίθενται όντως στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης οι οποίοι επωμίζονται το κόστος των πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί για την καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας·

36.

τονίζει ότι, ελλείψει μηχανισμού ενεργοποίησης των παθητικών δαπανών που συνδέονται με τη μακροχρόνια ανεργία, η πρόβλεψη (συγ)χρηματοδότησης σε επίπεδο κρατών μελών ή περιφερειών διευκολύνει τις πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας από τους πλέον ενδιαφερόμενους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, ελαφρύνοντας το οικονομικό βάρος τους·

Συντονισμός των πρωτοβουλιών για την καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας

37.

υπενθυμίζει ότι το 2016 το Συμβούλιο συνέστησε στην Επιτροπή την «[υ]ποστήριξη των σχεδίων κοινωνικής καινοτομίας για την ένταξη των μακροχρονίως ανέργων στην αγορά εργασίας» (13)·

38.

χαιρετίζει την πρόθεση (14) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να στηρίξει περαιτέρω την αναπαραγωγή επιτυχημένων παραδειγμάτων κοινωνικής οικονομίας σε όλα τα κράτη μέλη·

39.

υπενθυμίζει την επιτυχία των Εγγυήσεων για τη νεολαία, ιδίως δε της εξατομικευμένης προσέγγισης για τα άτομα που αναζητούν εργασία, την οποία συμμερίζεται με τις περιοχές «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας» και την πρωτοβουλία «εγγύηση απασχόλησης»·

40.

τονίζει ότι, στοχεύοντας στη συστηματική παροχή εξατομικευμένης λύσης σε καθένα από αυτά τα άτομα, οι Εγγυήσεις για τη νεολαία έχουν ήδη καταστήσει δυνατή τη θέσπιση μηχανισμών και μεθοδολογιών καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη, σε πολλά κράτη μέλη, πρωτοβουλιών ανάλογων με τις περιοχές «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας» και την πρωτοβουλία «εγγύηση απασχόλησης»·

41.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χαρτογραφήσει αυτές τις πρωτοβουλίες, μεταξύ άλλων κινητοποιώντας το ευρωπαϊκό δίκτυο δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης·

42.

προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει κατευθυντήριες γραμμές για την υλοποίηση τέτοιων πρωτοβουλιών σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, με βάση τις αρχές που απαριθμούνται στην παράγραφο 17·

43.

δεσμεύεται να συμπεριλάβει τις πρωτοβουλίες αυτές στην ψηφιακή πλατφόρμα ορθών πρακτικών της Επιτροπής των Περιφερειών·

Πρόσβαση στην ενωσιακή χρηματοδότηση

44.

τονίζει τον ρόλο του ΕΚΤ+ ως πηγής χρηματοδότησης των έργων «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας» για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης που δεν επωφελούνται ακόμη από την ενεργοποίηση παθητικών δαπανών συνδεόμενων με τη μακροχρόνια ανεργία ή ελλείψει ισχυρής στήριξης από τις εθνικές και περιφερειακές αρχές·

45.

προκειμένου να ξεπεραστούν αυτές οι δυσκολίες, ζητά να διατεθεί ένα μέρος της χρηματοδότησης του ΕΚΤ+ σε τοπικές πρωτοβουλίες «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας», ιδίως με τη μορφή χρηματοδότησης εκκίνησης έργων και στήριξης για τον τεχνικό σχεδιασμό έργων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης·

46.

καλεί την Επιτροπή να προτείνει, στη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την ανάπτυξη συνθηκών-πλαισίου για την κοινωνική οικονομία, που έχει αναγγελθεί για το 2023, τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε ενωσιακή χρηματοδότηση για τις κοινωνικές και αλληλέγγυες επιχειρήσεις που κινητοποιούνται στην καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας, ιδίως δε όσον αφορά τη χρηματοδότηση των κοινωνικών επενδύσεων και των δεξιοτήτων από το ταμείο InvestEU, προκειμένου να διευκολυνθεί η υλοποίηση έργων «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας»·

47.

υπενθυμίζει ότι η θέσπιση της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για την Απασχόληση των Νέων το 2013, σε συνδυασμό με μια σημαντική χρηματοδοτική προσπάθεια ύψους 8,9 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2014-2020, επέτρεψε την υλοποίηση και την επιτυχία των Εγγυήσεων για τη νεολαία και έδωσε τη δυνατότητα σε πάνω από 24 εκατομμύρια νέους να βρουν εργασία ή να ξεκινήσουν διαρκή επιμόρφωση, μαθητεία ή πρακτική άσκηση·

48.

επαναλαμβάνει τη σύσταση που έχει ήδη διατυπώσει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Ένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας», την οποία εκπόνησε ο κ. Enrico Rossi, για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της μακροχρόνιας ανεργίας μέσω έκτακτων πρωτοβουλιών, όπως η δημιουργία ενός ειδικού ταμείου για την καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας (15)·

49.

καλεί την Επιτροπή να συγκροτήσει αυτό το ειδικό ταμείο για την καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας, κατά το πρότυπο της πρωτοβουλίας για την απασχόληση των νέων, και να του διαθέσει προϋπολογισμό τουλάχιστον 750 εκατομμυρίων ευρώ για πέντε έτη, προκειμένου να δρομολογηθούν νέα πειραματικά έργα που θα εμπνέονται από τις περιοχές «μηδενικής μακροχρόνιας ανεργίας» και την πρωτοβουλία «εγγύηση απασχόλησης» στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο από τη μακροχρόνια ανεργία σε κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

---

(1)  Άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

(2)  Σύσταση του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2016, για την ένταξη των μακροχρονίως ανέργων στην αγορά εργασίας (ΕΕ C 67 της 20.2.2016, σ. 1).

(3)  https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/une_ltu_a/default/table?lang=en

(4)  https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/yth_empl_130/default/table?lang=el

(5)  https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/LFSA_IPGA/default/table

(6)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (ΕτΠ) με θέμα «Ένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας» (ΕΕ C 120 της 5.4.2016, σ. 27).

(7)  https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/economy-works-people/jobs-growth-and-investment/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_el .

(8)  https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2021/05/08/the-porto-declaration/

(9)  Σύσταση του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2016, για την ένταξη των μακροχρονίως ανέργων στην αγορά εργασίας (ΕΕ C 67 της 20.2.2016, σ. 1).

(10)  Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Ένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας» (ΕΕ C 120 της 5.4.2016, σ. 27).

(11)  Σύσταση του Συμβουλίου, της 30ής Ιανουαρίου 2023, σχετικά με επαρκές ελάχιστο εισόδημα που διασφαλίζει την ενεργό ένταξη (ΕΕ C 41 της 3.2.2023, σ. 1).

(12)  Νόμος αριθ. 2016-231, της 29ης Φεβρουαρίου 2016, σχετικά με τον πειραματισμό της τοπικής αυτοδιοίκησης με στόχο τη μείωση της μακροχρόνιας ανεργίας.

(13)  Σύσταση του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2016, για την ένταξη των μακροχρονίως ανέργων στην αγορά εργασίας (ΕΕ C 67 της 20.2.2016, σ. 1).

(14)  COM(2021) 778 final.

(15)  Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Ένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας» (ΕΕ C 120 της 5.4.2016, σ. 27).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων»

(2023/C 257/05)

Εισηγήτρια: Joke SCHAUVLIEGE (BE/EPP), αντιπρόεδρος του Φλαμανδικού Κοινοβουλίου

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ)

1.

χαιρετίζει την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υποβάλει το νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων (FSFS), όπως αναφέρεται στο πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023·

2.

επισημαίνει ότι ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων πρέπει να παρέχει επισιτιστική ασφάλεια και διατροφή για όλους, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην τίθενται σε κίνδυνο οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές βάσεις για τη δημιουργία επισιτιστικής ασφάλειας και διατροφής των μελλοντικών γενεών (1). Θα πρέπει δε να συμβάλλει σε όλες τις συνιστώσες της βιωσιμότητας, περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής·

3.

υπογραμμίζει ότι το σύστημα τροφίμων εμπεριέχει τις «συνιστώσες και τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την παραγωγή και την κατανάλωση τροφίμων, καθώς και τις επιπτώσεις τους —συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, υγειονομικών και περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων τους» (2)— από το αγρόκτημα στο πιάτο, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η πρωτογενής παραγωγή, η μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και η τροφοδοσία, πέραν των παραγωγών και των καταναλωτών που αποτελούν ήδη το κύριο σημείο εστίασης της ισχύουσας νομοθεσίας, με παράλληλη συνεκτίμηση της κοινωνικής και πολιτισμικής διάστασης των τροφίμων και της ανάγκης σεβασμού της παραδοσιακής διατροφής·

4.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι οι οριζόντιες και οι τομεακές πολιτικές που συνδέονται με τα τρόφιμα και τα συστήματα τροφίμων συνάδουν με τους στόχους και τις επιδιώξεις του μελλοντικού νομοθετικού πλαισίου για βιώσιμα συστήματα τροφίμων, της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», του ευρωπαϊκού νομοθετήματος για το κλίμα, της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα και των στόχων μηδενικής ρύπανσης, εκ παραλλήλου με κατάλληλη αξιολόγηση και τακτική παρακολούθηση·

5.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μεριμνήσει για τη δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων και των αποτελεσμάτων του μελλοντικού νομοθετικού πλαισίου στα ευρωπαϊκά συστήματα τροφίμων και παραγωγής μέσω τακτικής παρακολούθησης και να περιορίσει όσο το δυνατόν περισσότερο την εφαρμογή της κατ’ εξουσιοδότηση και της εκτελεστικής νομοθεσίας σε καίριες και καθοριστικές πτυχές των ευρωπαϊκών συστημάτων παραγωγής, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας και της καλόπιστης συνεργασίας, όπως προβλέπεται στις Συνθήκες·

6.

ζητεί, στο πλαίσιο αυτό, ο μελλοντικός κανονισμός να προβλέπει αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και, έως το 2030, να επανεξεταστούν όλες τις υφιστάμενες οριζόντιες και τομεακές πολιτικές που συνδέονται με τα τρόφιμα και τα συστήματα τροφίμων, ώστε να διασφαλιστεί ότι συνάδουν με και στηρίζουν τους στόχους και τις επιδιώξεις του μελλοντικού κανονισμού σχετικά με το νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων·

7.

ειδικότερα, εμμένει στη θέση ότι οι κανονισμοί της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) θα πρέπει επίσης να ευθυγραμμιστούν με αυτόν τον νέο κανονισμό σχετικά με το νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων όταν αναθεωρηθούν μετά το 2027·

8.

εξαίρει την προθυμία των πολιτών της ΕΕ να στραφούν προς ασφαλή, βιώσιμη, δίκαιη και ποσοτικά και ποιοτικά εγγυημένη παραγωγή τροφίμων για όλους και σε προσιτές τιμές, η οποία επιδεικνύει υπευθυνότητα ως προς την ορθή χρήση των πόρων από κλιματική άποψη, σέβεται τις αρχές της βιωσιμότητας και το περιβάλλον, διαφυλάσσει τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα και, παράλληλα, εξασφαλίζει επισιτιστική ασφάλεια, όπως εκφράζεται στην τελική έκθεση της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης·

9.

ζητεί να προσδιοριστούν οι κύριοι λόγοι που οδηγούν στην έκθεση των πολιτών και του περιβάλλοντος, στη μόλυνση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων, καθώς και στη ρύπανση του αέρα και του εδάφους·

10.

καλεί τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, καθώς και άλλες δημόσιες αρχές, στο πλαίσιο της εφαρμογής των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις και των κατευθυντήριων γραμμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις, να θέσουν τους δικούς τους στόχους για την προμήθεια υγιεινών, ισορροπημένων, εποχιακών, τοπικών και βιολογικών τροφίμων στον εν λόγω τομέα ως μέρος μιας βιώσιμης στρατηγικής προμηθειών για τη δημόσια τροφοδοσία, υποστηρίζοντας έτσι την υλοποίηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης·

11.

επισημαίνει τον στρατηγικό ρόλο που διαδραματίζουν οι αγροτικές περιοχές για το κλίμα και την επισιτιστική ασφάλεια, καθώς και για την παραγωγή υγιεινών και ποικίλων τροφίμων, διαφυλάσσοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τα γεωργικά εδάφη και τη γονιμότητά τους. Τούτο διευκολύνεται από τη συνύπαρξη δραστηριοτήτων εκτροφής και καλλιέργειας σε αγροτικές περιοχές και τοπία σε ολόκληρη την ΕΕ, δεδομένου ότι οι δραστηριότητες αυτές δημιουργούν θέσεις εργασίας στη γεωργία, στις βιομηχανίες γεωργικών ειδών διατροφής και στους συναφείς τομείς. Οι δήμοι και οι περιφέρειες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των αγροτικών περιοχών και των τοπίων, ο οποίος θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στην πρόταση της Επιτροπής·

12.

επαναλαμβάνει το αίτημά της να θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμευτικό στόχο για τη μείωση κατά το ήμισυ της σπατάλης τροφίμων έως το 2030, στο πλαίσιο της αναθεώρησης της οδηγίας-πλαισίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα απόβλητα (3) και βάσει των εργασιών της πλατφόρμας της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων· εφιστά την προσοχή στις συστάσεις που διατύπωσε η ομάδα Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τη σπατάλη τροφίμων (4)·

13.

υπενθυμίζει τη συμβολή που προσφέρουν η βιώσιμη διαχείριση των δασών και λοιπών δασικών εκτάσεων, καθώς και τα γεωργοδασοπονικά συστήματα, στην παραγωγή τροφίμων και στη διατήρηση της υγείας, επισημαίνει το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα δασικά προϊόντα διατροφής και απευθύνει έκκληση για προαγωγή της αξιοποίησης των προαναφερόμενων εκτάσεων για την κτηνοτροφία, με στόχο την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, την ανάκτηση της βιοποικιλότητας και τη διατήρηση και αύξηση των υπηρεσιών οικοσυστήματος στις αγροτικές περιοχές·

Εναρμονισμένη ενωσιακή προσέγγιση

14.

τονίζει την επείγουσα ανάγκη θέσπισης ολοκληρωμένου πλαισίου για βιώσιμα συστήματα τροφίμων στην ΕΕ, με στόχο να τεθεί η βιωσιμότητα στο επίκεντρο όλων των πολιτικών που σχετίζονται με τα τρόφιμα, με ταυτόχρονη διασφάλιση καλύτερης συνοχής των πολιτικών·

15.

ζητεί μια ολιστική και ισορροπημένη προσέγγιση, στηριζόμενη σε οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς πυλώνες που θα βασίζονται σε σαφείς, επιστημονικούς και ενωσιακούς ορισμούς της βιωσιμότητας, των αρχών και των γενικών στόχων·

16.

παροτρύνει τις ενωσιακές, τις εθνικές, τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να διασφαλίσουν ότι η διάσταση της βιωσιμότητας ενσωματώνεται σε όλες τις πολιτικές που σχετίζονται με τα τρόφιμα. Ο νόμος-πλαίσιο θα πρέπει να επιδιώξει την αποσαφήνιση των ευθυνών όλων των παραγόντων των συστημάτων τροφίμων με τη θέσπιση πολυεπίπεδης συνεργασίας και την ενθάρρυνση της συμμετοχής σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Οποιαδήποτε επέκταση των αρμοδιοτήτων του τοπικού και του περιφερειακού επιπέδου θα πρέπει να συνοδεύεται από στήριξη και κατευθυντήριες γραμμές, καθώς και από επαρκείς χρηματοδοτικούς πόρους, για την εκπλήρωση των πρόσθετων υποχρεώσεων·

17.

τα κράτη μέλη με εξόχως απόκεντρες περιοχές, όπως παρατίθενται στο άρθρο 349 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούν να λαμβάνουν υπόψη τις ειδικές ανάγκες των εν λόγω περιοχών όσον αφορά τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων κατά την έγκριση εθνικών στόχων μείωσης για το 2030, λόγω των ιδιαίτερων κλιματικών συνθηκών και των καλλιεργειών στις εν λόγω περιοχές. Αυτό δεν πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα να καταστεί δυνατός ο καθορισμός χαμηλότερων στόχων στις εξόχως απόκεντρες περιοχές·

18.

εξαίρει τη σημασία της τεχνολογικής καινοτομίας για την επίτευξη περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, με ταυτόχρονη διασφάλιση της οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας και διατήρηση των σημερινών επιπέδων παραγωγής·

Διακυβέρνηση

19.

είναι πεπεισμένη, αφενός, ότι οι πόλεις και οι περιφέρειες αποτελούν βασικούς παράγοντες σε αυτόν τον τομέα και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με τα συστήματα τροφίμων και, αφετέρου, ότι ο ρόλος τους θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, με τον δέοντα σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας· η διατροφή αποτελεί έργο του τομέα της υγείας, των σχολείων και των συναφών διοικητικών φορέων. Οι δήμοι και οι περιφέρειες καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της καλής και ισότιμης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και του καλού τρόπου ζωής των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων. Ως εκ τούτου, η παραγωγή τροφίμων ως οικονομική δραστηριότητα συνδέεται σαφώς με την περιφερειακή ανάπτυξη και τον χωροταξικό σχεδιασμό, τα οποία συχνά εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των δήμων και των περιφερειών·

20.

τονίζει τη σημασία της κοινωνικής καινοτομίας για την κάλυψη των συλλογικών αναγκών και την προαγωγή της βιωσιμότητας στα συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων·

21.

εξαίρει τη σημασία των βραχύτερων αλυσίδων αξίας που φέρνουν τους γεωργούς πιο κοντά στους καταναλωτές τους μέσω απευθείας πωλήσεων, οι οποίες καθιστούν δυνατή τη διάθεση οικονομικά προσιτών τροφίμων στους καταναλωτές, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι τιμές σέβονται τους παραγωγούς, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να ζουν με αξιοπρέπεια και να κερδίζουν αξιοπρεπώς τα προς το ζην·

22.

επαναλαμβάνει, ως εκ τούτου, το αίτημά της περί δημιουργίας πολυμερούς πλατφόρμας για τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων, με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών από κοινού με άλλα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη και την κοινωνία των πολιτών, ενόψει της σύστασης δικτύου υποστήριξης που θα διευκολύνει τη μετάβαση των ευρωπαϊκών πόλεων και περιφερειών σε πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων, με παράλληλη συνεκτίμηση των περιφερειακών διαφορών, καθώς και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και των παραδόσεων της εκάστοτε περιοχής·

23.

εφιστά την προσοχή στον ρόλο που διαδραματίζουν οι διάφοροι παράγοντες στα συστήματα τροφίμων ως δυνητικοί «παράγοντες αλλαγής», από τους πρωτογενείς παραγωγούς, γεωργούς και αλιείς έως τους διάφορους υπεύθυνους παραγωγής και επιχειρήσεων, τους παρασκευαστές τροφίμων, τους εμπόρους, τους λιανοπωλητές, τις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών φιλοξενίας και εστίασης, τους φορείς υγείας και τους καταναλωτές·

24.

ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει έναν μηχανισμό «ο ρυπαίνων πληρώνει και ο παρέχων λαμβάνει», προκειμένου να ανταμείβονται οι γεωργοί ή άλλοι παραγωγοί τροφίμων που υπερβαίνουν τις ελάχιστες νομικές απαιτήσεις της ΕΕ και αποφέρουν πρόσθετα περιβαλλοντικά οφέλη στην κοινωνία της ΕΕ και προκειμένου να δοθούν κίνητρα στους άλλους να βελτιώσουν τη βιωσιμότητα της παραγωγής τους·

Υγιεινή και βιώσιμη διατροφή

25.

επιμένει ότι το νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων θα πρέπει να περιλαμβάνει την έννοια του «περιβάλλοντος τροφίμων» προκειμένου να διευκολύνει την πρόσβαση σε υγιεινή και βιώσιμη διατροφή, δεδομένου ότι τα ανθυγιεινά και μη βιώσιμα περιβάλλοντα τροφίμων αποτελούν τη βασική αιτία μη ενδεδειγμένων διατροφικών μοτίβων·

26.

επισημαίνει τον ρόλο των δήμων και των περιφερειών στη διαμόρφωση περιβάλλοντος τροφίμων που προωθεί την οικονομικά προσιτή πρόσβαση σε βιώσιμη και υγιεινή διατροφή, στηρίζοντας, συγχρόνως, τους βιώσιμους παραγωγούς· επ’ αυτού, τονίζει τη σημασία του πολεοδομικού σχεδιασμού για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε υγιεινές επιλογές τροφίμων, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό τόσο κοντά σε σχολεία όσο και στην περίπτωση «τροφικών ερήμων»·

27.

υπογραμμίζει τις δυνατότητες που παρέχει το πρόγραμμα της ΕΕ για την προώθηση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και γάλακτος στα σχολεία για τη διευκόλυνση της μετάβασης προς βιώσιμα συστήματα τροφίμων·

28.

ζητεί την αναθεώρηση του προγράμματος της ΕΕ για την προώθηση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και γάλακτος στα σχολεία, με στόχο να ενισχυθεί η κατανάλωση προϊόντων που συμβάλλουν σε υγιεινή, περισσότερο βασιζόμενη σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης και βιώσιμη διατροφή, με παράλληλη επανασύνδεση με τη γεωργία μέσω εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σε βιώσιμες γεωργικές εκμεταλλεύσεις· κατά την αναθεώρηση του προγράμματος θα πρέπει να εξεταστούν λεπτομερώς οι προϋποθέσεις για την προώθηση μιας υγιεινής και βιώσιμης διατροφής από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές·

29.

ζητεί την τακτική επικαιροποίηση των εθνικών διατροφικών κατευθυντήριων γραμμών για τη στήριξη τόσο της υγιεινής και βιώσιμης διατροφής όσο και της μετάβασης σε πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων·

30.

ζητεί την ευθυγράμμιση των εκστρατειών προώθησης των γεωργικών ειδών διατροφής με τους στόχους της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και του σχεδίου της ΕΕ για την καταπολέμηση του καρκίνου·

31.

ζητεί το δημόσιο χρήμα να δαπανάται κατά προτεραιότητα για τρόφιμα συνδεδεμένα με υγιεινή, βιώσιμη και περισσότερο βασιζόμενη σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης διατροφή. Αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται από στήριξη και κατευθυντήριες γραμμές για τους δήμους και τις περιφέρειες που είναι μείζονες αγοραστές του δημόσιου τομέα·

32.

ζητεί οι πολιτικές τιμολόγησης να ευθυγραμμίζουν τις τιμές των τροφίμων με το πραγματικό κόστος των τροφίμων και να μειώνουν τις συγκριτικές τιμές των πιο βιώσιμων επιλογών διατροφής, όπως λόγου χάρη οι επιλογές τροφίμων φυτικής προέλευσης·

33.

ζητεί οι επιδοτήσεις της ΕΕ να στηρίζουν τους μικροκαλλιεργητές στην παραγωγή οικολογικών τροφίμων και να ανταμείβουν τους γεωργούς που εφαρμόζουν βιώσιμες πρακτικές και μεριμνούν για την καλή μεταχείριση των ζώων·

34.

ζητεί φορολογικά κίνητρα και ελάχιστο συντελεστή ΦΠΑ για τα τρόφιμα πρώτης ανάγκης·

35.

εκφράζει την ανησυχία της για την πιθανή επανεισαγωγή γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) στα ευρωπαϊκά μας τρόφιμα με τη μελλοντική ευρωπαϊκή πρόταση κανονισμού σχετικά με τα φυτά που παράγονται με νέες γονιδιωματικές τεχνικές (NGT). Αυτό θα πρέπει να βασίζεται σε αξιόπιστη αξιολόγηση και σε έγκυρα επιστημονικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA). Σε κάθε περίπτωση, κάθε τρόφιμο που περιέχει ΓΤΟ θα πρέπει να φέρει ετικέτα στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας που να αναφέρει την παρουσία ΓΤΟ·

Βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις προμήθειας τροφίμων

36.

διατυπώνει εκ νέου το αίτημά της (5) για την κατάργηση των υφιστάμενων περιορισμών στο πλαίσιο των κανόνων περί δημοσίων συμβάσεων προκειμένου να εφαρμοστούν κριτήρια βιωσιμότητας. Η νομοθεσία της ΕΕ περί ανταγωνισμού απαγορεύει την αναφορά εδαφικών προτιμήσεων (όπως τα τοπικά τρόφιμα) στις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών· επισημαίνει ότι, επί του παρόντος, οι δημόσιες αρχές που επιθυμούν να συμπεριλάβουν τοπικούς προμηθευτές και παραγωγούς και να στηρίξουν την περιφερειακή οικονομία τροφίμων διατρέχουν κίνδυνο να ασκηθεί δικαστική προσφυγή εις βάρος τους για δυνητική παραβίαση των κανόνων της κοινής αγοράς, εάν τυχόν επωφεληθούν από τα υφιστάμενα κενά. Είναι αναγκαίο να διευκρινιστεί ότι οι δήμοι και οι περιφέρειες, ως μείζονες αγοραστές του δημόσιου τομέα, πρέπει να λαμβάνουν καθοδήγηση και κατάρτιση·

37.

υπογραμμίζει ότι οι δημόσιες συμβάσεις προμήθειας βιώσιμων, υγιεινών, εποχιακών και τοπικών τροφίμων αποτελούν ισχυρό εργαλείο για τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων, σύμφωνα με τις πολιτικές για τη βιωσιμότητα και τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, και ενθαρρύνει τη χρήση κριτηρίων για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις (ΠΔΣ)·

38.

εμμένει στην ανάγκη μετάβασης σε περισσότερο φυτικά τρόφιμα ως θεμέλιο για ένα πιο βιώσιμο, κλιματικά ουδέτερο και ανθεκτικό σύστημα τροφίμων· επισημαίνει επ’ αυτού τα οφέλη των παραδοσιακών μορφών διατροφής για την υγεία και τον πολιτισμό·

39.

εκφράζει την ανησυχία της για την εισαγωγή εργαστηριακά παραγόμενων τροφίμων στις ευρωπαϊκές αγορές, δεδομένου ότι δεν αυτά δεν είναι σε θέση να εγγυηθούν την ποιότητα, την ευημερία και την προστασία του πολιτισμού και των παραδόσεων. Τα εργαστηριακά παραγόμενα τρόφιμα παραμένουν δαπανηρά και αυτό αποτελεί σημαντικό εμπόδιο που πρέπει να υπερνικηθεί·

40.

επισημαίνει ότι μια αλυσίδα τροφίμων χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από το αγρόκτημα στο πιάτο συμβάλλει στους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μέσω της εισαγωγής επιστημονικών και τεχνικών καινοτομιών, με παράλληλη εφαρμογή των αρχών της κυκλικότητας στον γεωργικό τομέα·

41.

τονίζει την ανάγκη συμμετοχής εθνικών και διεθνών εμπειρογνωμόνων στον καθορισμό κριτηρίων για τη στήριξη τόσο της εφαρμογής σε τοπικό επίπεδο όσο και των αγοραστών του δημόσιου τομέα, όπως το κράτος, οι περιφέρειες και οι δήμοι, καθώς και για την προώθηση μιας πιο στρατηγικής χρήσης των δημόσιων συμβάσεων·

42.

ζητεί τη σύνταξη πρακτικών οδηγών απευθυνόμενων στους υπαλλήλους που είναι αρμόδιοι για τις δημόσιες συμβάσεις σχετικά με τον τρόπο χρήσης των δημόσιων συμβάσεων για την προώθηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και της διατροφής με υγιεινά, εποχιακά, τοπικά και βιολογικά τρόφιμα· προκρίνει τη δημιουργία και την οικονομική στήριξη δικτύων για τους αγοραστές του δημόσιου τομέα με στόχο την ανταλλαγή κατευθυντηρίων γραμμών, εμπειρογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών·

43.

επαναλαμβάνει ότι υπάρχει ανάγκη παροχής οικονομικής και τεχνικής στήριξης από την ΕΕ και τα κράτη μέλη ενόψει μιας πιο στρατηγικής χρήσης των συμβάσεων, σύμφωνα με τις εθνικές και τις τοπικές στρατηγικές και τους στόχους για τα τρόφιμα·

44.

υπογραμμίζει τα οφέλη των κοινωνικά υπεύθυνων συμβάσεων προμήθειας τροφίμων που ενθαρρύνουν την παρουσία γεωργών στις αγροτικές περιοχές και περιλαμβάνουν την κοινωνική οικονομία και τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού·

45.

προτείνει τον καθορισμό βαθμιαίων και επιμέρους στόχων ανά χώρα για βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις προμήθειας τροφίμων, σύμφωνα με τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο»·

Επισήμανση

46.

σημειώνει ότι η καθιέρωση εναρμονισμένης επισήμανσης των βιώσιμων τροφίμων θα πρέπει να είναι αναλογική, νομικά ρυθμιζόμενη και υποχρεωτική και να αναπτύσσεται βάσει αξιόπιστων και ανεξάρτητων επιστημονικών δεδομένων και δεν θα πρέπει να επηρεάζει τα υφιστάμενα συστήματα, όπως οι γεωγραφικές ενδείξεις, ταξινομώντας τα τρόφιμα με αυθαίρετο τρόπο, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε παραπλάνηση των καταναλωτών κατά την επιλογή τροφίμων·

47.

επισημαίνει ότι η βιώσιμη επισήμανση θα πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά στοιχεία και να περιλαμβάνει όλες τις πτυχές: περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διατροφικές. Θα πρέπει δε να εκφράζεται μέσω χωριστών επιμέρους δεικτών, προκειμένου να ελαχιστοποιούνται οι συμβιβασμοί μεταξύ των διαφόρων διαστάσεων της βιωσιμότητας. Η ΕτΠ προκρίνει μια απλή επισήμανση στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας των τροφίμων σε ολόκληρη την ΕΕ, βάσει αξιόπιστων και ανεξάρτητων επιστημονικών στοιχείων. Οι εν λόγω δείκτες θα πρέπει να επισημαίνουν τόσο τις υψηλές όσο και τις χαμηλότερες επιδόσεις, προκειμένου να βοηθούν τους καταναλωτές να προβαίνουν σε συνειδητές επιλογές κατά την αγορά των τροφίμων τους. Τονίζει, εν προκειμένω, τη σημασία των εκστρατειών ευαισθητοποίησης, των προγραμμάτων βιώσιμης διατροφικής εκπαίδευσης και άλλων πρωτοβουλιών στις τοπικές κοινότητες ήδη από την προσχολική ηλικία·

48.

τονίζει ότι η επισήμανση θα πρέπει να συνδέεται με την πολιτική εμπορευματοποίησης και προώθησης, καθώς και με τη μείωση των συσκευασιών και των απορριμμάτων συσκευασίας·

49.

επισημαίνει ότι η προσφορά στους γεωργούς αποτελεσματικών λύσεων βιολογικής θεραπείας για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και χημικών ουσιών είναι επιτακτική προκειμένου να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς, να προστατευθεί η υγεία των ανθρώπων και της φύσης και να διατηρηθεί η γονιμότητα του εδάφους και να ενισχυθεί, εντέλει, η επισιτιστική ασφάλεια·

50.

θεωρεί ότι τα συστήματα προαιρετικής επισήμανσης των τροφίμων δύνανται να προκαλέσουν στρεβλωτικές και αρνητικές επιπτώσεις εντός της ενιαίας αγοράς που θα ήταν ιδιαίτερα επιζήμιες για τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς· αναγνωρίζει δε ότι οι εν λόγω εκτιμήσεις δεν υπερισχύουν της επιτακτικής ανάγκης εξασφάλισης υψηλού επιπέδου προστασίας της ανθρώπινης υγείας κατά τη διαμόρφωση και την υλοποίηση του συνόλου των πολιτικών και των δραστηριοτήτων·

51.

συνιστά οι πολιτικές της ΕΕ να βοηθούν τους καταναλωτές να λαμβάνουν τεκμηριωμένες, υγιεινές και βιώσιμες διατροφικές αποφάσεις, μεταξύ άλλων, με την έγκριση εναρμονισμένων, αναλογικών και ευρωπαϊκών συστημάτων επισήμανσης βάσει αξιόπιστων και ανεξάρτητων επιστημονικών στοιχείων·

52.

υπογραμμίζει ότι η επισήμανση των τροφίμων πρέπει να πραγματοποιείται κατά τρόπο συντονισμένο και εναρμονισμένο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χωρίς να προκύπτει κανενός είδους ποσοτικός ή ποιοτικός περιορισμός για τις ενδοευρωπαϊκές εμπορικές συναλλαγές ή να τίθεται σε κίνδυνο η ορθή λειτουργία της ενιαίας αγοράς, εκτός εάν αυτό δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους, όπως η προστασία της ανθρώπινης υγείας·

Επισιτιστική ασφάλεια

53.

καλεί την ΕΕ να διασφαλίσει την επισιτιστική ασφάλεια, να επενδύσει στη βιώσιμη τοπική γεωργική παραγωγή και να βραχύνει τις αλυσίδες εφοδιασμού της·

54.

τονίζει ότι η εφοδιαστική και η μεταφορά τροφίμων μεταξύ των κρατών μελών πρέπει να διασφαλίζονται και σε καταστάσεις κρίσης·

55.

ζητεί τη μείωση των εξαρτήσεων μέσω της διαφοροποίησης των πηγών των βασικών εισαγόμενων προϊόντων, στο πλαίσιο μιας ισχυρής εμπορικής πολιτικής που θα ασκεί επίσης επιρροή στους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ για την επίτευξη μεγαλύτερης βιωσιμότητας, απαιτώντας για την εισαγωγή των προϊόντων τους τις ίδιες υγειονομικές συνθήκες παραγωγής που ισχύουν για τους γεωργούς της ΕΕ·

56.

αιτείται ισχυρή συνοχή και συντονισμό μεταξύ των πολιτικών της ΕΕ για την παραγωγή, την κατανάλωση και το εμπόριο βιώσιμων τροφίμων, με στόχο να καταστούν βιώσιμες οι μη βιώσιμες πρακτικές. Εν προκειμένω, το νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων θα πρέπει επίσης να εγγυάται τη συνοχή και την ευθυγράμμιση μεταξύ των πολιτικών της ΕΕ για τη βιώσιμη παραγωγή, την κατανάλωση και το εμπόριο τροφίμων, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι τα εισαγόμενα γεωργικά είδη διατροφής τηρούν τους ίδιους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες παραγωγής με εκείνους που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τα πρότυπα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου·

57.

τονίζει ότι χρειάζεται να ενισχυθεί η πολιτική έρευνας και καινοτομίας σχετικά με τα βιώσιμα τρόφιμα. Θα καταστεί αναγκαίο για την Ευρώπη να διαθέτει νομοθεσία που θα ενθαρρύνει τη χρήση νέων καινοτόμων τεχνικών.

---

(1)  FAO, 2014.

(2)  Συστήματα τροφίμων — ΟΟΣΑ.

(3)  Οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008, για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών (ΕΕ L 312 της 22.11.2008, σ. 3).

(4)  flw_eu-actions_fwrt_20230210_recom-cit_0.pdf (europa.eu).

(5)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (ΕτΠ) με θέμα «Προς μια βιώσιμη πολιτική τροφίμων της ΕΕ που να δημιουργεί θέσεις εργασίας και ανάπτυξη στις περιφέρειες και τις πόλεις της Ευρώπης» (ΕΕ C 272 της 17.8.2017, σ. 14).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Πράξη για τη διαλειτουργική Ευρώπη»

(2023/C 257/06)

Εισηγητής: Michele PAĺS (IT/ECR), Πρόεδρος και μέλος του Περιφερειακού Συμβουλίου Σαρδηνίας Έγγραφο αναφοράς: Πρόταση Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση μέτρων για υψηλό επίπεδο διαλειτουργικότητας του δημόσιου τομέα σε ολόκληρη την Ένωση (πράξη για τη διαλειτουργική Ευρώπη) COM(2022) 720

I.   ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ

Τροπολογία 1

Αιτιολογική σκέψη 3

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

Η νέα δομή διακυβέρνησης θα πρέπει να έχει νομική εντολή να προωθήσει την περαιτέρω ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Διαλειτουργικότητας και άλλων κοινών λύσεων διαλειτουργικότητας, όπως οι προδιαγραφές και οι εφαρμογές. Επίσης, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να θεσπίσει ένα σαφές και εύκολα αναγνωρίσιμο σήμα για ορισμένες λύσεις διαλειτουργικότητας. Θα πρέπει να προωθηθεί η δημιουργία μιας δυναμικής κοινότητας γύρω από ανοικτές λύσεις τεχνολογίας διακυβέρνησης.

Η νέα δομή διακυβέρνησης θα πρέπει να επιτρέπει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να έχουν λόγο, όπως τους αναλογεί, στον ρυθμό και στον βαθμό εφαρμογής σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας . Τούτο θα δώσει στη δομή διακυβέρνησης τη νομική εντολή να προωθήσει την περαιτέρω ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Διαλειτουργικότητας και άλλων κοινών λύσεων διαλειτουργικότητας, όπως οι προδιαγραφές και οι εφαρμογές. Ο δημοσιονομικός αντίκτυπος για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης που σχετίζεται με τα καθήκοντά τους που αφορούν την εφαρμογή της διαλειτουργικότητας θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. Επίσης, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να θεσπίσει ένα σαφές και εύκολα αναγνωρίσιμο σήμα για ορισμένες λύσεις διαλειτουργικότητας. Θα πρέπει να προωθηθεί η δημιουργία μιας δυναμικής κοινότητας γύρω από ανοικτές λύσεις τεχνολογίας διακυβέρνησης.

Αιτιολογία

Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης διαθέτουν περιορισμένους πόρους όσον αφορά τη χρηματοδότηση, το προσωπικό, τα μέσα κ.λπ. Ως εκ τούτου, σε συμμόρφωση και με την αρχή της επικουρικότητας, οι εν λόγω οργανισμοί θα πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία εφαρμογής. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν κατάλληλη χρηματοδότηση για τις πρόσθετες δαπάνες που συνεπάγεται η διαδικασία αυτή.

Τροπολογία 2

Αιτιολογική σκέψη 3

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

Με μέλημα να καταστεί η διαδικασία επαρκώς δημοκρατική και από τη βάση προς την κορυφή, οι πολίτες των κρατών μελών της ΕΕ θα πρέπει να έχουν λόγο στις προτεραιότητες των λύσεων διαλειτουργικότητας. Για τον σκοπό αυτό, σύμφωνα με τον στόχο της πράξης για τη διαλειτουργικότητα της Ευρώπης, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να διεξάγουν απευθείας διαβουλεύσεις με τους πολίτες μία φορά κάθε 2 έτη, για να κρίνουν ποιες λύσεις διαλειτουργικότητας έχουν προτεραιότητα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδοτεί επαρκώς τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για τη διεξαγωγή τέτοιων διαβουλεύσεων με τους πολίτες τους. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης κοινοποιούν τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων στο Συμβούλιο της διαλειτουργικής Ευρώπης και στην κοινότητα της διαλειτουργικής Ευρώπης.

Αιτιολογία

Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης βρίσκονται πλησιέστερα στους πολίτες και, ως εκ τούτου, μπορούν να σχηματίζουν ακριβέστερη εικόνα των προτεραιοτήτων και των προσδοκιών των πολιτών. Για να καταστεί η διαλειτουργικότητα διαδικασία δημοκρατική και από τη βάση προς την κορυφή, θα είναι ζωτικής σημασίας η επαρκής και ενεργός συμμετοχή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στην καταγραφή των προτεραιοτήτων των πολιτών.

Τροπολογία 3

Αιτιολογική σκέψη 8

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

Για τη δημιουργία διασυνοριακών διαλειτουργικών δημόσιων υπηρεσιών, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην πτυχή της διαλειτουργικότητας όσο το δυνατόν νωρίτερα κατά τη διαδικασία χάραξης πολιτικής. Ως εκ τούτου, κάθε δημόσιος οργανισμός που προτίθεται να δημιουργήσει νέο ή να τροποποιήσει υφιστάμενο σύστημα δικτύου και πληροφοριών το οποίο είναι πιθανό να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη διασυνοριακή διαλειτουργικότητα θα πρέπει να προβαίνει σε αξιολόγηση διαλειτουργικότητας. Η αξιολόγηση αυτή είναι απαραίτητη προκειμένου να γίνει κατανοητό το μέγεθος των επιπτώσεων της προβλεπόμενης δράσης και για να προταθούν μέτρα για την αξιοποίηση των οφελών και την αντιμετώπιση του δυνητικού κόστους. Η αξιολόγηση διαλειτουργικότητας θα πρέπει να είναι υποχρεωτική σε τρεις περιπτώσεις, οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της διασυνοριακής διαλειτουργικότητας. Σε άλλες περιπτώσεις, οι δημόσιοι οργανισμοί μπορούν να αποφασίζουν να διενεργήσουν την αξιολόγηση διαλειτουργικότητας σε εθελοντική βάση.

Για τη δημιουργία διασυνοριακών διαλειτουργικών δημόσιων υπηρεσιών, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην πτυχή της διαλειτουργικότητας όσο το δυνατόν νωρίτερα κατά τη διαδικασία χάραξης πολιτικής. Ως εκ τούτου, κάθε δημόσιος οργανισμός που προτίθεται να δημιουργήσει νέο ή να τροποποιήσει υφιστάμενο σύστημα δικτύου και πληροφοριών το οποίο είναι πιθανό να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη διασυνοριακή διαλειτουργικότητα θα πρέπει να προβαίνει σε αξιολόγηση διαλειτουργικότητας. Η αξιολόγηση αυτή είναι απαραίτητη προκειμένου να γίνει κατανοητό το μέγεθος των επιπτώσεων της προβλεπόμενης δράσης και για να προταθούν μέτρα για την αξιοποίηση των οφελών και την αντιμετώπιση του δυνητικού κόστους. Προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή διενέργεια της αξιολόγησης διαλειτουργικότητας, το Συμβούλιο της διαλειτουργικής Ευρώπης θα πρέπει να εκδώσει ειδικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις υπηρεσίες που καλύπτονται από την οδηγία. Η αξιολόγηση διαλειτουργικότητας θα πρέπει να είναι υποχρεωτική σε τρεις περιπτώσεις, οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της διασυνοριακής διαλειτουργικότητας. Στις περιπτώσεις που η αξιολόγηση διαλειτουργικότητας είναι υποχρεωτική, θα πρέπει να παρέχονται ευκαιρίες κατάρτισης και οι πηγές χρηματοδότησης, όπως το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», θα μεριμνούν ώστε οι πόροι για τις πρόσθετες δαπάνες να βρίσκονται επίσης στη διάθεση των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Στις μη υποχρεωτικές περιπτώσεις, οι δημόσιοι οργανισμοί μπορούν να αποφασίζουν να διενεργήσουν την αξιολόγηση διαλειτουργικότητας σε εθελοντική βάση.

Αιτιολογία

Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης διαθέτουν περιορισμένους πόρους και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να αναμένεται να επωμίζονται οι ίδιοι το κόστος των υποχρεωτικών αξιολογήσεων. Για τον σκοπό αυτό, στις περιπτώσεις όπου οι αξιολογήσεις διαλειτουργικότητας είναι υποχρεωτικές, η Επιτροπή θα πρέπει να μεριμνά για τη χρηματοδότησή τους.

Τροπολογία 4

Αιτιολογική σκέψη 37

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή	Τροπολογία της ΕτΠ
Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίοι όροι για την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες για τον καθορισμό κανόνων και προϋποθέσεων για τη δημιουργία και τη λειτουργία ρυθμιστικών δοκιμαστηρίων.	Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίοι όροι για την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες για τον καθορισμό κανόνων και προϋποθέσεων για τη δημιουργία και τη λειτουργία ρυθμιστικών δοκιμαστηρίων σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς του δημόσιου, συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης .

Αιτιολογία

Δεδομένου ότι τα ρυθμιστικά δοκιμαστήρια λειτουργούν υπό την ευθύνη των συμμετεχόντων φορέων του δημόσιου τομέα, θα είναι μονομερής ενέργεια εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθορίζει από μόνη της λειτουργικές συνθήκες, χωρίς διαβούλευση με άλλες συναρμόδιες οντότητες.

Τροπολογία 5

Άρθρο 3 παράγραφος 3

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

Οι εθνικές αρμόδιες αρχές και οι συντονιστές διαλειτουργικότητας παρέχουν την απαραίτητη στήριξη για τη διενέργεια της αξιολόγησης διαλειτουργικότητας. Η Επιτροπή μπορεί να παρέχει τεχνικά εργαλεία για την υποστήριξη της αξιολόγησης.

Οι εθνικές αρμόδιες αρχές και οι συντονιστές διαλειτουργικότητας παρέχουν την απαραίτητη στήριξη για τη διενέργεια της αξιολόγησης διαλειτουργικότητας. Η Επιτροπή μπορεί να παρέχει τεχνικά εργαλεία για την υποστήριξη της αξιολόγησης. Οι εθνικές αρμόδιες αρχές και το Συμβούλιο της διαλειτουργικής Ευρώπης παρέχουν υποστήριξη για την προκαταρκτική αξιολόγηση του κατά πόσον η σκοπούμενη δράση εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού πριν από την υποχρεωτική διενέργεια της αξιολόγησης διαλειτουργικότητας.

Αιτιολογία

Το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού είναι ευρύ· προκειμένου δε για τους μικρότερους οργανισμούς του δημόσιου τομέα ή τους δήμους ενδέχεται να είναι υπερβολικά περίπλοκο να αξιολογηθεί κατά πόσον η σκοπούμενη δράση έχει διασυνοριακό χαρακτήρα.

Τροπολογία 6

Άρθρο 3 παράγραφος 5

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

5. […] — Κατά τη διενέργεια αξιολόγησης της διαλειτουργικότητας, ο οικείος φορέας του δημόσιου τομέα, ή το οικείο θεσμικό ή άλλο όργανο ή οργανισμός της ΕΕ, δεν χρησιμοποιεί την εμπειρογνωσία του εκάστοτε παρόχου υπηρεσιών ή των υπαλλήλων του για λόγους αποφυγής πιθανής σύγκρουσης συμφερόντων. Η διαβούλευση αυτή δεν θίγει την προστασία εμπορικών ή δημόσιων συμφερόντων ή την ασφάλεια των εν λόγω συστημάτων.

Αιτιολογία

Για να αποφευχθεί το φαινόμενο εγκλωβισμού σε συγκεκριμένο πάροχο, οι ενδιαφερόμενοι φορείς του δημόσιου τομέα θα πρέπει να χρησιμοποιούν την εμπειρογνωσία προσώπων ανεξάρτητων από τους παρόχους των εκάστοτε συστημάτων ή/και δικτύων, καθότι οι αξιολογήσεις τους ενδέχεται να είναι μεροληπτικές υπέρ των υφιστάμενων υπό εξέταση λύσεων.

Τροπολογία 7

Άρθρο 9 παράγραφος 2

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

Το έργο στήριξης υλοποίησης πολιτικής καθορίζει: α) τις υφιστάμενες λύσεις για τη διαλειτουργική Ευρώπη που κρίνονται αναγκαίες για την ψηφιακή υλοποίηση των απαιτήσεων πολιτικής· β) τυχόν ελλείπουσες λύσεις διαλειτουργικότητας που πρέπει να αναπτυχθούν, οι οποίες κρίνονται αναγκαίες για την ψηφιακή υλοποίηση των απαιτήσεων πολιτικής· γ) άλλα συνιστώμενα μέτρα στήριξης, όπως προγράμματα κατάρτισης ή αξιολογήσεις από ομοτίμους.

Το έργο στήριξης υλοποίησης πολιτικής καθορίζει: α) τις υφιστάμενες λύσεις για τη διαλειτουργική Ευρώπη που κρίνονται αναγκαίες για την ψηφιακή υλοποίηση των απαιτήσεων πολιτικής· β) τυχόν ελλείπουσες λύσεις διαλειτουργικότητας που πρέπει να αναπτυχθούν, οι οποίες κρίνονται αναγκαίες για την ψηφιακή υλοποίηση των απαιτήσεων πολιτικής· γ) άλλα συνιστώμενα μέτρα στήριξης, όπως προγράμματα κατάρτισης ή αξιολογήσεις από ομοτίμους· δ) τις ευκαιρίες χρηματοδοτικής ενίσχυσης για την υποβοήθηση της εφαρμογής λύσεων διαλειτουργικότητας.

Αιτιολογία

Η χρηματοδοτική ενίσχυση θα είναι αναπόφευκτη για την εφαρμογή της διαλειτουργικότητας. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει επίσης να αποτελεί ειδική πτυχή της υποστήριξης της εφαρμογής πολιτικής.

Τροπολογία 8

Άρθρο 11 παράγραφος 2

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή	Τροπολογία της ΕτΠ
Τα ρυθμιστικά δοκιμαστήρια λειτουργούν υπό την ευθύνη των συμμετεχόντων φορέων του δημόσιου τομέα και, όταν το δοκιμαστήριο συνεπάγεται την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από φορείς του δημόσιου τομέα, υπό την εποπτεία άλλων αρμόδιων εθνικών αρχών, […]	Τα ρυθμιστικά δοκιμαστήρια λειτουργούν υπό την ευθύνη των συμμετεχόντων φορέων του δημόσιου τομέα και, όταν το δοκιμαστήριο συνεπάγεται την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από φορείς του δημόσιου τομέα, υπό την εποπτεία άλλων αρμόδιων εθνικών ή υποεθνικών αρχών, […]

Αιτιολογία

Τα ρυθμιστικά δοκιμαστήρια μπορούν επίσης να λειτουργούν σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Οι διοικήσεις των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συμβάλλουν καθοριστικά στην εφαρμογή λύσεων διαλειτουργικότητας κοντά στους πολίτες και παρέχουν ευρύ φάσμα υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο.

Τροπολογία 9

Άρθρο 12 παράγραφος 1

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

Οι συμμετέχοντες φορείς του δημόσιου τομέα διασφαλίζουν ότι, στον βαθμό που η καινοτόμος λύση διαλειτουργικότητας περιλαμβάνει την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή εμπίπτει με άλλον τρόπο στην εποπτική αρμοδιότητα άλλων εθνικών αρχών που παρέχουν ή στηρίζουν την πρόσβαση σε δεδομένα, οι εθνικές αρχές προστασίας δεδομένων και οι εν λόγω άλλες εθνικές αρχές συνδέονται με τη λειτουργία του ρυθμιστικού δοκιμαστηρίου. […]

Οι συμμετέχοντες φορείς του δημόσιου τομέα διασφαλίζουν ότι, στον βαθμό που η καινοτόμος λύση διαλειτουργικότητας περιλαμβάνει την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή εμπίπτει με άλλον τρόπο στην εποπτική αρμοδιότητα άλλων εθνικών ή υποεθνικών αρχών που παρέχουν ή στηρίζουν την πρόσβαση σε δεδομένα, οι εθνικές ή υποεθνικές αρχές προστασίας δεδομένων και οι εν λόγω άλλες εθνικές ή υποεθνικές αρχές συνδέονται με τη λειτουργία του ρυθμιστικού δοκιμαστηρίου. […]

Αιτιολογία

Τα ρυθμιστικά δοκιμαστήρια μπορούν επίσης να λειτουργούν σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Οι διοικήσεις των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συμβάλλουν καθοριστικά στην εφαρμογή λύσεων διαλειτουργικότητας κοντά στους πολίτες και παρέχουν ευρύ φάσμα υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο.

Τροπολογία 10

Άρθρο 13 παράγραφος 2

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

Η Επιτροπή διοργανώνει επίσης μαθήματα κατάρτισης σε θέματα διαλειτουργικότητας σε επίπεδο Ένωσης για την ενίσχυση της συνεργασίας και της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ μελών του προσωπικού των φορέων του δημόσιου τομέα, των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της Ένωσης. Τα μαθήματα ανακοινώνονται στην πύλη της διαλειτουργικής Ευρώπης.

Η Επιτροπή διοργανώνει επίσης μαθήματα κατάρτισης σε θέματα διαλειτουργικότητας σε επίπεδο Ένωσης για την ενίσχυση της συνεργασίας και της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ μελών του προσωπικού των φορέων του δημόσιου τομέα, των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της Ένωσης. Τα μαθήματα που απευθύνονται στους αρμοδίους λήψης αποφάσεων και/ή στους επαγγελματίες του κλάδου ανακοινώνονται στην πύλη της διαλειτουργικής Ευρώπης και μπορούν να περιλαμβάνουν διαδικτυακές ενημερωτικές συνεδρίες, επεξηγηματικά βίντεο και εργαστήρια, υλικό κατάρτισης εκπαιδευτών και κατευθυντήριες γραμμές επιμόρφωσης στον χώρο εργασίας .

Αιτιολογία

Σε σχετική διαβούλευση στο δίκτυο RegHub της ΕτΠ προέκυψε ότι η επιμόρφωση στα της διαλειτουργικότητας αποτελεί βασική προτεραιότητα. Εκτός από τους επαγγελματίες του κλάδου και τους ειδικούς στις τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών, είναι σημαντικό να επιμορφώνονται και τα ανώτερα διοικητικά στελέχη και να ευθυγραμμίζονται τα μεσαία διοικητικά στελέχη, καθότι ενδέχεται να απαιτηθεί αλλαγή νοοτροπίας.

Τροπολογία 11

Άρθρο 15 παράγραφος 4 στοιχείο ιη)

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή	Τροπολογία της ΕτΠ
ενημερώνει τακτικά και συντονίζεται με τους συντονιστές διαλειτουργικότητας και την κοινότητα της διαλειτουργικής Ευρώπης για θέματα που αφορούν τη διασυνοριακή διαλειτουργικότητα συστημάτων δικτύου και πληροφοριών.	ενημερώνει τακτικά και συντονίζεται με τους συντονιστές διαλειτουργικότητας και την κοινότητα της διαλειτουργικής Ευρώπης για θέματα που αφορούν τη διασυνοριακή διαλειτουργικότητα συστημάτων δικτύου και πληροφοριών συναφή έργα και δίκτυα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ .

Αιτιολογία

Το Συμβούλιο της διαλειτουργικής Ευρώπης θα πρέπει να παρουσιάσει και άλλα συναφή έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, όπως το πρόγραμμα «Ορίζων 2020 AURORAL», ή τα αστικά δίκτυα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, όπως το living-in.eu, και θα πρέπει να επιδιώκονται συνέργειες στρατηγικού και λειτουργικού χαρακτήρα.

Τροπολογία 12

Άρθρο 16 παράγραφος 4

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή	Τροπολογία της ΕτΠ
	δ) να υποστηρίξουν τα εθνικά και ενωσιακά δημόσια θεσμικά και λοιπά όργανα, οργανισμούς και φορείς κατά τη διενέργεια αξιολογήσεων διαλειτουργικότητας.

Αιτιολογία

Η παρούσα σύσταση είναι συμβατή με την πρόταση να συγκεντρώνονται εμπειρογνώμονες από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ για την υποστήριξη των αξιολογήσεων διαλειτουργικότητας. Σε αντίθεση με τις αξιολογήσεις από ομοτίμους (άρθρο 14), οι εμπειρογνώμονες δεν πρέπει απαραιτήτως να προέρχονται από κράτη μέλη διαφορετικά από τα κράτη μέλη στα οποία βρίσκεται ο φορέας του δημόσιου τομέα που υποβάλλεται σε αξιολόγηση (διαλειτουργικότητας) από ομοτίμους.

Τροπολογία 13

Άρθρο 17 παράγραφος 2 στοιχείο στ)

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή	Τροπολογία της ΕτΠ
συντονίζει και ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή διαφόρων εθνικών οντοτήτων στην κοινότητα της διαλειτουργικής Ευρώπης […]	συντονίζει και ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή διαφόρων εθνικών οντοτήτων , συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, στην κοινότητα της διαλειτουργικής Ευρώπης […]

Αιτιολογία

Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης συμβάλλουν καθοριστικά στην εφαρμογή λύσεων διαλειτουργικότητας κοντά στους πολίτες και παρέχουν ευρύ φάσμα υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο.

Τροπολογία 14

Άρθρο 17 παράγραφος 3

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή	Τροπολογία της ΕτΠ
Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι η αρμόδια αρχή διαθέτει επαρκείς αρμοδιότητες και πόρους για την αποτελεσματική και αποδοτική εκτέλεση των καθηκόντων που της ανατίθενται.	κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι η αρμόδια αρχή διαθέτει επαρκείς αρμοδιότητες για την αποτελεσματική και αποδοτική εκτέλεση των καθηκόντων που της ανατίθενται. Η Επιτροπή μεριμνά ώστε οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών να λαμβάνουν κατάλληλη χρηματοδότηση για την υποστήριξη της εκτέλεσης των σχετικών καθηκόντων.

Αιτιολογία

Δεδομένου ότι στις διορισμένες αρμόδιες αρχές θα ανατεθούν πρόσθετα καθήκοντα σχετικά με τη διαλειτουργικότητα, η Επιτροπή πρέπει να φροντίσει να μην επιβαρυνθούν αποκλειστικά οι εν λόγω αρχές με το οικονομικό κόστος που συνεπάγεται η ανάληψη τέτοιων καθηκόντων (συμπεριλαμβανομένης της ενδεχόμενης ανάγκης πρόσληψης πρόσθετου προσωπικού).

Τροπολογία 15

Άρθρο 19 παράγραφος 2 στοιχείο δ)

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή	Τροπολογία της ΕτΠ
προσδιορισμό συνεργειών με άλλα σχετικά ενωσιακά και εθνικά προγράμματα και πρωτοβουλίες.	προσδιορισμό συνεργειών με άλλα σχετικά ενωσιακά, εθνικά , περιφερειακά και τοπικά προγράμματα και πρωτοβουλίες.

Αιτιολογία

Οι διοικήσεις των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συμβάλλουν καθοριστικά στην εφαρμογή λύσεων διαλειτουργικότητας κοντά στους πολίτες και παρέχουν ευρύ φάσμα υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο.

Τροπολογία 16

Άρθρο 21 παράγραφος 1

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Τροπολογία της ΕτΠ

Με την επιφύλαξη της διαθεσιμότητας χρηματοδότησης, ο γενικός προϋπολογισμός της Ένωσης καλύπτει τις δαπάνες : α) της ανάπτυξης και της συντήρησης της πύλης της διαλειτουργικής Ευρώπης· β) της ανάπτυξης, της συντήρησης και της προώθησης λύσεων για τη διαλειτουργική Ευρώπη· γ) των μέτρων στήριξης της διαλειτουργικής Ευρώπης.

Με την επιφύλαξη της διαθεσιμότητας χρηματοδότησης, ο γενικός προϋπολογισμός της Ένωσης καλύπτει τα εξής : α) τις δαπάνες της ανάπτυξης και της συντήρησης της πύλης της διαλειτουργικής Ευρώπης· β) τις δαπάνες της ανάπτυξης, της συντήρησης και της προώθησης λύσεων για τη διαλειτουργική Ευρώπη· γ) το κόστος των μέτρων στήριξης της διαλειτουργικής Ευρώπης· δ) το κόστος των υποχρεωτικών αξιολογήσεων διαλειτουργικότητας που θα επιβαρύνει τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης· ε) το κόστος των διαβουλεύσεων με τους πολίτες που διεξάγουν οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης όσον αφορά τις προτεραιότητες διαλειτουργικότητας.

Αιτιολογία

Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης διαθέτουν περιορισμένους πόρους και δεν είναι δυνατόν να αναμένεται να επωμίζονται οι ίδιες εξολοκλήρου το κόστος των υποχρεωτικών αξιολογήσεων. Για τον σκοπό αυτό, στις περιπτώσεις όπου οι αξιολογήσεις διαλειτουργικότητας είναι υποχρεωτικές, η Επιτροπή θα πρέπει να μεριμνά για τη χρηματοδότησή τους. Σύμφωνα με την τροπολογία 12, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης βρίσκονται πλησιέστερα στους πολίτες και, ως εκ τούτου, μπορούν να σχηματίζουν ακριβέστερη εικόνα των προτεραιοτήτων και των προσδοκιών των πολιτών όσον αφορά τις λύσεις διαλειτουργικότητας που πρέπει να δίνονται. Η επαρκής και ενεργός συμμετοχή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στην καταγραφή των προτεραιοτήτων των πολιτών θα είναι ζωτικής σημασίας και, για τον σκοπό αυτό, θα είναι απαραίτητη η επαρκής χρηματοδότηση.

Τροπολογία 17

Άρθρο 21 παράγραφος 1 νέο στοιχείο ε)

Κείμενο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή	Τροπολογία της ΕτΠ
	ε) το πρόσθετο κόστος με το οποίο επιβαρύνονται οι αρμόδιες αρχές ως αποτέλεσμα των εργασιών τους για τη διαλειτουργικότητα.

Αιτιολογία

Δεδομένου ότι στις διορισμένες αρμόδιες αρχές θα ανατεθούν πρόσθετα καθήκοντα σχετικά με τη διαλειτουργικότητα, η Επιτροπή πρέπει να φροντίσει να μην επιβαρυνθούν αποκλειστικά οι εν λόγω αρχές με το οικονομικό κόστος που συνεπάγεται η ανάληψη τέτοιων καθηκόντων (συμπεριλαμβανομένης της ενδεχόμενης ανάγκης πρόσληψης πρόσθετου προσωπικού).

II.   ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ)

1.

σημειώνει τη νομοθετική πρόταση και την επιδίωξη μέσω αυτής της δημιουργίας ενός συστήματος διαλειτουργικής διακυβέρνησης ανά την ΕΕ, με την κατάλληλη εξισορρόπηση μεταξύ της προσέγγισης «από την κορυφή προς τη βάση» όσον αφορά τον καθορισμό μιας διαδικασίας για τη διατύπωση γενικών συστάσεων για την εξεύρεση λύσεων διαλειτουργικότητας σε επίπεδο ΕΕ, αφενός, και της συνεκτίμησης της συμβολής των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, δεδομένου ότι αυτοί βρίσκονται πλησιέστερα στους πολίτες όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ, αφετέρου·

2.

παρατηρεί, ωστόσο, ότι ορισμένες πτυχές της πρότασης πρέπει να ενισχυθούν και να διορθωθούν, ιδίως όσον αφορά τα νέα καθήκοντα των υποεθνικών αρχών, τους πόρους που τους παρέχονται ώστε να μπορούν δίνουν ταχέως και αποτελεσματικά λύσεις διαλειτουργικότητας, καθώς και μια ισορροπημένη δομή διακυβέρνησης που σέβεται την αρχή της επικουρικότητας και τα διαφορετικά μοντέλα διακυβέρνησης των κρατών μελών και επιτρέπει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να έχουν λόγο στον ρυθμό και στον βαθμό εφαρμογής των εν λόγω λύσεων·

3.

συνιστά να ληφθεί υπόψη η δυνητική ύπαρξη εθνικών συστημάτων διαλειτουργικότητας, είτε γενικών είτε ανά τομέα, τα οποία τυχόν προϋπήρχαν του παρόντος κανονιστικού πλαισίου και ενδέχεται να αντιβαίνουν στους νεοεισαχθέντες κανόνες, δημιουργώντας αναντιστοιχίες και καθιστώντας αναγκαίους σημαντικούς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους για την εφαρμογή του·

4.

υπογραμμίζει τη σημασία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στην παροχή υπηρεσιών στους πολίτες και την ανάγκη ψηφιοποίησης αυτών των υπηρεσιών έως το 2030, σύμφωνα με τις διατάξεις της «Ψηφιακής δεκαετίας της Ευρώπης» και τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας· ειδικότερα, η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα πρέπει να διασφαλίζεται ανά πάσα στιγμή και από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς·

5.

παρατηρεί ότι οι υπηρεσίες αυτές αφορούν συνήθως τομείς όπως οι συγκοινωνίες, η ενέργεια, ο πληθυσμός, η υγεία, η γεωργοκτηνοτροφία κ.λπ. Επίσης, επισημαίνει τη διασύνδεση της χρήσης δεδομένων στους εν λόγω τομείς με την οικεία νομοθεσία της ΕΕ, όπως η ευρωπαϊκή πράξη για τα δεδομένα (1), η πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων και ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (2)·

6.

αναγνωρίζει ότι, με την πρόσθετη χρηματοδότηση και την εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού των δημόσιων αρχών, η διαλειτουργικότητα μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης θα πρέπει στο πλαίσιο των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας να μεριμνούν για τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων τους με αυτά των άλλων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, με αυτά των κεντρικών αρχών και των άλλων κρατών μελών, καθώς και με αυτά των επιχειρήσεων και προμηθευτών που με τους οποίους συνεργάζονται —άλλωστε, κύριο μέλημα σε αυτήν τη νομοθετική πρόταση της ΕΕ είναι η διασυνοριακή διαλειτουργικότητα·

7.

αναγνωρίζει ότι πολλοί οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης αντιμετωπίζουν περιορισμούς όσον αφορά τα οικονομικά και έμψυχά τους μέσα στη σημερινή οικονομική συγκυρία, ωστόσο ο ψηφιακός μετασχηματισμός τους πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Επισημαίνει ότι οι προκλήσεις αυτές, χωρίς χρηματοδοτική στήριξη, μπορούν να επηρεάσουν τις μελλοντικές οικονομικές και κοινωνικές ευκαιρίες και να αποτελέσουν πραγματικό κίνδυνο για την ψηφιακή συνοχή συνολικά. Προτρέπει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υποστηρίξουν την ψηφιακή μετάβαση με επαρκείς χρηματοδοτικούς πόρους με αποδέκτες, μεταξύ άλλων, τις μικρότερες και/ή μειονεκτούσες περιφέρειες και νησιά·

8.

επισημαίνει ότι έρευνα του δικτύου RegHub των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (3) ανέδειξε τα εξής κύρια ζητούμενα για την επίτευξη διαλειτουργικότητας σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης: την τήρηση των οικείων νομικών διατάξεων· τη συμμόρφωση με τεχνικές απαιτήσεις για την ενσωμάτωση δεδομένων με συχνά πολύπλοκες προδιαγραφές· την προς το παρόν απουσία διαλειτουργικότητας διαφόρων συστημάτων σε κεντρικό επίπεδο· την έλλειψη δεδομένων που να είναι διαθέσιμα σε μόνιμη βάση· την ποικιλομορφία των πηγών και των μορφών κατανάλωσης· την ανάγκη ελάττωσης της γραφειοκρατίας των οργανισμών και αλλαγής της οργανωτικής νοοτροπίας σύμφωνα με τη διαλειτουργικότητα των τεχνικών συστημάτων (οργανωτική διαλειτουργικότητα)·

9.

σημειώνει το έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκπόνηση της παρούσας πρότασης, καθώς και τη συμπεριληπτική προσέγγισή της με τη συνεκτίμηση των εισηγήσεων της ομάδας εμπειρογνωμόνων για τη διαλειτουργικότητα των ευρωπαϊκών δημόσιων υπηρεσιών (4), την πρόσφατη γνωμοδότηση της πλατφόρμας «Fit 4 Future» με θέμα τη «Στρατηγική διαλειτουργικότητας των κυβερνήσεων» (5) και τις παρατηρήσεις ορισμένων συναρμοδίων και αρχικών χρηστών που προκρίνουν καινοτόμες λύσεις σε πολύ πρώιμο στάδιο·

10.

επαναλαμβάνει την ανάγκη να δοθούν συνεκτικές λύσεις μέσω της διασφάλισης της αναδρομικής συμβατότητας των νέων συστημάτων με τα παλαιότερα (6)·

11.

επαινεί τη χρήση λύσεων ανοικτού κώδικα που θα αποτελέσουν αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημα για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και τους Ευρωπαίους πολίτες, καθώς διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην επίτευξη της επιθυμητής ανταλλαγής και περαιτέρω χρήσης των λύσεων διαλειτουργικότητας, βελτιώνοντας έτσι τη διασυνοριακή διαλειτουργικότητα, όπως ορίζεται στο άρθρο 4 παράγραφος 1·

12.

διαπιστώνει ότι η ανάπτυξη και η εφαρμογή κοινών λύσεων διαλειτουργικότητας θα συνεπάγεται σημαντικό οικονομικό και ανθρώπινο κόστος για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Τονίζει ότι αυτό περιλαμβάνει την ανάγκη για ανάπτυξη νέων διαλειτουργικών λύσεων ή για έναρξη του μετασχηματισμού των υφιστάμενων συστημάτων. Για τον σκοπό αυτό, πηγές χρηματοδότησης, όπως το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», θα πρέπει να βοηθήσουν τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να καλύψουν το σχετικό κόστος·

13.

τονίζει ότι, πρωτίστως και κατ’ ανάγκη, η χρήση ελεύθερου λογισμικού ανοικτού κώδικα αποτρέπει τον εγκλωβισμό σε συγκεκριμένο πάροχο και ότι η πιθανή ανταλλαγή και περαιτέρω χρήση λύσεων διαλειτουργικότητας μη ανοικτού κώδικα δεν παρέχει αθέμιτα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στους δικαιούχους κατά την έννοια του άρθρου 4 παράγραφος 2·

14.

καλεί το Συμβούλιο της διαλειτουργικής Ευρώπης να παρέχει συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με το πότε θα πραγματοποιηθεί η υποχρεωτική αξιολόγηση διαλειτουργικότητας και ποια στοιχεία μπορούν να οδηγήσουν σε μια τέτοια αξιολόγηση, για παράδειγμα στην περίπτωση των δημόσιων συμβάσεων. Επιπλέον, τονίζει ότι η διενέργεια της αξιολόγησης διαλειτουργικότητας δεν θα πρέπει να είναι υποχρεωτική έως ότου εγκριθούν οι σχετικές κατευθυντήριες γραμμές από το Συμβούλιο της διαλειτουργικής Ευρώπης·

15.

προτείνει την ανάπτυξη πλαισίων και κατευθυντήριων γραμμών για την κατάλληλη αδειοδότηση και τη χρήση λύσεων διαλειτουργικότητας ανοικτού κώδικα που προστατεύονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας για τη στήριξη των δημόσιων διοικήσεων κατά τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων και την υποβολή προσφορών για τέτοιες λύσεις·

16.

παρατηρεί ότι η διαλειτουργική διακυβέρνηση είναι κατακερματισμένη, ιδίως στα κράτη με αποκεντρωμένη διοίκηση, λόγω του εθελοντικού χαρακτήρα του ευρωπαϊκού πλαισίου διαλειτουργικότητας. Υπογραμμίζει την καίρια συμβολή των εθνικών αρμόδιων αρχών και όσων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης προκρίνουν από νωρίς τη διαλειτουργικότητα στην ενημέρωση των υπόλοιπων δήμων και περιφερειών και στην προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού σε αυτούς·

17.

επαναλαμβάνει την ανάγκη να γεφυρωθούν τα ψηφιακά και κατά τόπους χάσματα και σημειώνει ότι ο στόχος της «Ψηφιακής πυξίδας» (7) να παρέχεται διαδικτυακά το σύνολο των βασικών δημόσιων υπηρεσιών έως το 2030 συμβάλλει στην εκπλήρωση αυτής της επιδίωξης. Υπογραμμίζει δε ότι η διαλειτουργικότητα των ψηφιακά και/ή διαδικτυακά παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών είναι ζητούμενο υψίστης σημασίας για όλους τους δήμους και τις περιφέρειες της ΕΕ, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική τους θέση, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών περιοχών, των απομακρυσμένων νησιών και των ορεινών περιοχών. Χάρη στην τεχνολογία οι δήμοι και οι περιφέρειες μπορούν να ξεπεράσουν τα μειονεκτήματα που προκύπτουν από την περιφερειακή τους θέση. Τονίζει την ανάγκη συγκεκριμένης και αποτελεσματικής συνεργασίας με τις νησιωτικές και περιφερειακές περιοχές κατά τη μετάβασή τους στη διαλειτουργική διακυβέρνηση·

18.

επικροτεί τις δραστηριότητες των προορατικών δήμων και περιφερειών που αναζητούν λύσεις και ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές, προκρίνουν από νωρίς τη διαλειτουργικότητα και δοκιμάζουν νέες μεθόδους. Επίσης, επαινεί το έργο του κινήματος living-in.eu (8), το οποίο φέρνει σε επαφή δήμους και κοινότητες με σκοπό την προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού, ή του δικτύου «Open and Agile Smart Cities» (Ανοικτές και ευέλικτες έξυπνες πόλεις), που αναπτύσσουν μηχανισμούς ελάχιστης διαλειτουργικότητας ως καθολικά βοηθήματα της διαλειτουργικότητας των δεδομένων, των συστημάτων και των υπηρεσιών μεταξύ των δήμων και των προμηθευτών ανά τον κόσμο. Υπογραμμίζει δε ότι, για να επιτευχθεί ένα πιο ομοιογενές περιβάλλον διαλειτουργικότητας και να έχουμε ευρέως χρησιμοποιούμενες λύσεις διαλειτουργικότητας, πρέπει να συγκροτηθεί ένα πανενωσιακό σύστημα διοίκησης·

19.

σημειώνει ότι η σύναψη συμβάσεων και η υποβολή προσφορών για νέα συστήματα ή την αναβάθμιση των υφιστάμενων συστημάτων θα είναι επαχθείς για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, ιδίως λόγω έλλειψης ειδημοσύνης, οικονομικών μέσων και προσωπικού·

20.

επαναλαμβάνει την κρίσιμη σημασία της διαλειτουργικότητας για την ψηφιακή θωράκιση και τη στρατηγική ανεξαρτησία της ΕΕ: με τη δημιουργία διασυνδεδεμένων υπηρεσιών και συστημάτων, πρέπει να προληφθεί ενδεχόμενη ψηφιακή πανδημία ως αποτέλεσμα σοβαρής κυβερνοεπίθεσης στο πιο αδύναμο σημείο του δικτύου με τη χρήση των ίδιων ή παρόμοιων λύσεων σε διασυνδεδεμένες οντότητες. Ταυτόχρονα, η χρήση λύσεων ανοικτού κώδικα θα μειώσει την εξάρτηση από τους μείζονες προμηθευτές λύσεων λογισμικού, ενισχύοντας έτσι τη στρατηγική ανεξαρτησία της ΕΕ·

21.

αναγνωρίζει τις ανησυχίες των μεγαλύτερων και μικρότερων δήμων και των περιφερειών ως προς τα νέα καθήκοντα που τους ανατίθενται με τον προτεινόμενο κανονισμό και επισημαίνει την απόλυτη ανάγκη να ληφθούν υπόψη τα ειδικά συμφέροντά τους. Τονίζει την ανάγκη οι εκπρόσωποι της ΕτΠ να αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος του στρατηγικού επιπέδου της διαχείρισης της διαλειτουργικότητας. Προτίθεται δε, μέσω της συμμετοχής της στο Συμβούλιο της διαλειτουργικής Ευρώπης, να φροντίσει να λαμβάνονται υπόψη οι ανησυχίες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης·

22.

τονίζει ότι είναι σημαντικό οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης να λάβουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές από το Συμβούλιο της διαλειτουργικής Ευρώπης και τις αρμόδιες εθνικές αρχές σχετικά με τις υπηρεσίες που καλύπτονται από την αξιολόγηση διαλειτουργικότητας. Υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να καθοριστεί προκαταρκτικός έλεγχος της διασυνοριακής δυνατότητας εφαρμογής πριν από οποιαδήποτε αξιολόγηση διαλειτουργικότητας και οι εθνικές αρμόδιες αρχές θα πρέπει να είναι υπεύθυνες για αυτόν·

23.

συμφωνεί με την έμφαση που δίνεται στην πρόταση σε λύσεις ανοικτού κώδικα, καθώς και στη συμμετοχή προγραμματιστών λογισμικού ανοικτού κώδικα στην «κοινότητα της διαλειτουργικής Ευρώπης». Η ύπαρξη ανοικτού κώδικα ως βασικού στοιχείου των λύσεων υπηρεσιών σε επίπεδο τοπικής/περιφερειακής διοίκησης θα ενισχύσει τη διαφάνεια, θα μειώσει το κόστος, θα ενισχύσει την κυβερνοασφάλεια και θα αποτρέψει καταστάσεις εγκλωβισμού σε παρόχους υπηρεσιών, όπου ορισμένα δεδομένα που έχουν ήδη συλλεχθεί ενδέχεται να μην είναι διαθέσιμα κατά την αλλαγή παρόχων υπηρεσιών·

24.

προτείνει η πύλη «Διαλειτουργική Ευρώπη» —ή μια πύλη με παρόμοια χαρακτηριστικά— να χρησιμεύσει ως αποθετήριο όλων των δημόσιων υπηρεσιών που παρέχονται διαδικτυακά στα κράτη μέλη της ΕΕ, ομαδοποιημένων ανά είδος υπηρεσίας και ανά κράτος μέλος. Στη συνέχεια, η πύλη θα μπορεί να αποτελεί σημείο εκκίνησης για κάθε πολίτη που αναζητεί πληροφορίες σχετικές με τον τρόπο διαδικτυακής πρόσβασης σε αυτές τις δημόσιες υπηρεσίες. Τούτο θα ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος για τη συγκέντρωση πληροφοριών σχετικών με βασικές δημόσιες υπηρεσίες που θα παρέχονται διαδικτυακά έως το 2030·

25.

διαπιστώνει, τέλος, ότι η πρόταση συμμορφώνεται με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

---

(1)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ευρωπαϊκή πράξη για τα δεδομένα» (ΕΕ C 375 της 30.9.2022, σ. 112), βλέπε Ενημερωτικό δελτίο της γνωμοδότησης (europa.eu).

(2)  Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων) (ΕΕ L 119 της 4.5.2016, σ. 1).

(3)  Δίκτυο περιφερειακών κόμβων (europa.eu).

(4)  Official expert recommendations for a new Interoperability Policy | Joinup (europa.eu).

(5)  Τελική γνωμοδότηση 2022_SBGR3_10 «Governments interoperability strategy» [Στρατηγική διαλειτουργικότητας κυβερνήσεων]_rev.pdf (europa.eu).

(6)  Τούτο συνάδει επίσης με τη σύσταση που διατυπώθηκε στη γνωμοδότηση «Fit 4 Future», η οποία πρότεινε τη βελτίωση των επιπέδων οργανωτικής και σημασιολογικής διαλειτουργικότητας, έτσι ώστε να αντικατοπτρίζουν τη χρονική διάσταση των δεδομένων (τούτο αφορά τη συμβατότητα παλαιών και νέων εκδόσεων λύσεων πληροφορικής).

(7)  https://digital-strategy.ec.europa.eu/el/policies/europes-digital-decade

(8)  https://living-in.eu/