ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

28.4.2023

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 148/1

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ

σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΠΠ) «Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες! Ας οδεύσουμε προς μια γεωργία φιλική προς τις μέλισσες για ένα υγιές περιβάλλον»

(2023/C 148/01)

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ

Οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει νομοθετική πρόταση για ένα θέμα που θεωρούν ότι απαιτεί την ανάληψη νομικής δράσης για την τήρηση των Συνθηκών της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτόν, πρέπει να υποβάλουν ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 4 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία απαιτεί τη συγκέντρωση υπογραφών ενός εκατομμυρίου ή περισσοτέρων υπηκόων σημαντικού αριθμού κρατών μελών της ΕΕ. Λεπτομερείς κανόνες για την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2019/788 (1) (στο εξής: κανονισμός για τις ΕΠΠ).

Η πρωτοβουλία με τίτλο «Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες! Ας οδεύσουμε προς μια γεωργία φιλική προς τις μέλισσες για ένα υγιές περιβάλλον» (2) είναι η έβδομη Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΠΠ) που καλύπτει το κατώτατο όριο το οποίο απαιτείται από τη Συνθήκη και τον κανονισμό ΕΠΠ (3). Με γνώμονα την προστασία των μελισσών και της ανθρώπινης υγείας, η πρωτοβουλία καλεί την Επιτροπή να προτείνει νομοθεσία για τη σταδιακή κατάργηση των συνθετικών φυτοφαρμάκων έως το 2035, την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και τη στήριξη των γεωργών στο στάδιο της μετάβασης ως ακολούθως:

—	Σταδιακή μείωση των συνθετικών φυτοφαρμάκων στη γεωργία της ΕΕ κατά 80 % έως το 2030, με πρώτα τα πλέον επικίνδυνα, με στόχο να επιτευχθεί η πλήρης κατάργησή τους έως το 2035.

—	Αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων στις αγροτικές περιοχές ώστε η γεωργία να καταστεί καταλύτης για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας.

—

Μεταρρύθμιση της γεωργίας με την παροχή προτεραιότητας στη διαφοροποιημένη και βιώσιμη γεωργία μικρής κλίμακας, την υποστήριξη της ταχείας αύξησης των αγροοικολογικών και βιολογικών πρακτικών, καθώς και τη διευκόλυνση της ανεξάρτητης επιμόρφωσης που βασίζεται στους γεωργούς και της ανεξάρτητης έρευνας σχετικά με τη γεωργία χωρίς φυτοφάρμακα και ΓΤΟ.

Κατόπιν αιτήματος της 31ης Ιουλίου 2019 των διοργανωτών αυτής της ΕΠΠ, η Επιτροπή καταχώρισε την πρωτοβουλία (4) στις 30 Σεπτεμβρίου 2019. Δεδομένου ότι η πρωτοβουλία περιλάμβανε τη συγκέντρωση δηλώσεων υποστήριξης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, κατέστη επιλέξιμη για παράταση της 12μηνης προθεσμίας κατά ένα έτος (για τη συγκέντρωση υπογραφών από τις 30 Σεπτεμβρίου 2019 έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2021) (5). Στις 7 Οκτωβρίου 2022 οι διοργανωτές, αφού επαλήθευσαν τις δηλώσεις υποστήριξης που συγκεντρώθηκαν από τις αρχές των κρατών μελών, υπέβαλαν την πρωτοβουλία στην Επιτροπή. Η Επιτροπή εξέτασε την πρωτοβουλία βάσει του κανονισμού για τις ΕΠΠ, ο οποίος εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2020.

Στις 25 Νοεμβρίου 2022 οι διοργανωτές εξήγησαν λεπτομερώς τους στόχους της πρωτοβουλίας σε συνάντηση με την Επιτροπή. Την παρουσίασαν σε δημόσια ακρόαση που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 24 Ιανουαρίου 2023. Στις 14 Δεκεμβρίου 2022 η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή διατύπωσε γνώμη για την ΕΠΠ (6). Στις 16 Μαρτίου 2023 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πραγματοποίησε συζήτηση στην ολομέλεια σχετικά με την πρωτοβουλία.

Με την παρούσα ανακοίνωση η Επιτροπή εκθέτει τα νομικά και πολιτικά συμπεράσματά της σχετικά με την πρωτοβουλία, καθώς και τυχόν ενέργειες στις οποίες προτίθεται να προβεί ως απάντηση, σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 2 του κανονισμού για τις ΕΠΠ.

2. ΠΛΑΙΣΙΟ

2.1. Γεωργικές εκμεταλλεύσεις και γεωργικά συστήματα στην ΕΕ

Στην ΕΕ υπάρχουν περίπου 9 εκατομμύρια γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Περίπου το 39,5 % των εκμεταλλεύσεων ειδικεύονται σε γεωργικές καλλιέργειες (όπως σιτηρά, ελαιούχοι σπόροι και πρωτεϊνούχες καλλιέργειες) και το 21,5 % ειδικεύονται σε μόνιμες καλλιέργειες, από τις οποίες το 4,7 % είναι αμπελώνες. Περίπου το 21,7 % των εκμεταλλεύσεων ειδικεύονται στη ζωική παραγωγή και ένα μικρό ποσοστό τους ειδικεύεται στα κηπευτικά προϊόντα (2,3 %). Περίπου το 14,2 % των εκμεταλλεύσεων είναι μεικτές εκμεταλλεύσεις (που παράγουν συνδυασμό διαφορετικών καλλιεργειών και/ή ζωικού κεφαλαίου) (7). Το 30 % των γεωργικών εκτάσεων αντιστοιχεί σε μόνιμους λειμώνες.

Στη σχετική πλειονότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (42,6 %) αντιστοιχούν λιγότερα από 2 εκτάρια γεωργικής έκτασης, ενώ στο 21,2 % αντιστοιχεί έκταση μεταξύ 2 και 5 εκταρίων7. Οι συνθήκες απασχόλησης στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις μπορεί να διαφέρουν σημαντικά. Για παράδειγμα, οι πολύ μικρές εκμεταλλεύσεις συχνά δεν παρέχουν επαρκείς αποδοχές διαβίωσης για τους κατόχους τους.

Μεταξύ του 2012 και του 2020 το ποσοστό των εκτάσεων που καλλιεργούνται με μεθόδους βιολογικής γεωργίας αυξήθηκε κατά 5,7 % ετησίως κατά μέσο όρο. Το 2020 14,7 εκατομμύρια εκτάρια, ήτοι το 9,1 % των γεωργικών εκτάσεων της ΕΕ, χρησιμοποιούνταν για βιολογική γεωργία (8). Περίπου το 42 % των εκτάσεων βιολογικής γεωργίας είναι μόνιμοι λειμώνες και ακολουθούν οι χλωρές χορτονομές (17 %), τα σιτηρά (16 %), οι μόνιμες καλλιέργειες (11 %), οι βιομηχανικές καλλιέργειες (4 %) και τα αποξηραμένα όσπρια (3 %) (9).

2.2. Χρήση φυτοφαρμάκων στη γεωργία της ΕΕ

Η συμβατική γεωργία χρησιμοποιεί συχνά χημικά φυτοφάρμακα (10) ως κύρια μέθοδο για την πρόληψη της απώλειας συγκομιδής που προκαλείται από επιβλαβείς οργανισμούς. Παρόλο που η χρήση τους στοχεύει σε συγκεκριμένους επιβλαβείς οργανισμούς, οι εν λόγω χημικές ουσίες έχουν επίσης επιβλαβείς επιπτώσεις σε μη στοχευόμενους οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων οργανισμών των υδάτινων οικοσυστημάτων. Η χρήση φυτοφαρμάκων αποτελεί σημαντικό παράγοντα μείωσης της βιοποικιλότητας. Οι επιβλαβείς οργανισμοί αντιμετωπίζονται διαφορετικά σε άλλα γεωργικά συστήματα· για παράδειγμα, τα αγροοικολογικά συστήματα χρησιμοποιούν περισσότερες μεθόδους που βασίζονται στη βιοποικιλότητα και άλλες μη χημικές λύσεις για τον έλεγχο των επιβλαβών οργανισμών (11). Στη βιολογική γεωργία δεν επιτρέπεται η χρήση συνθετικών φυτοφαρμάκων.

Στην ΕΕ κάθε χρόνο πωλούνται περίπου 350 000 τόνοι όλων των τύπων φυτοφαρμάκων. Κατά την περίοδο 2012-2019 ο όγκος αυτός παρέμεινε σταθερός. Οι πωλήσεις μη χημικών και χαμηλού κινδύνου χημικών φυτοφαρμάκων έχουν αυξηθεί, μολονότι εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν χαμηλό ποσοστό των συνολικών πωλήσεων φυτοφαρμάκων (12).

2.3. Βιοποικιλότητα στα γεωργικά οικοσυστήματα της ΕΕ

Η αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020 (13) κατέδειξε ότι, από το 2010 και έπειτα, η κατάσταση της βιοποικιλότητας στα αγροοικοσυστήματα της ΕΕ εξακολουθεί να υποβαθμίζεται, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της απώλειας βιοποικιλότητας που παρατηρούταν κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα αισθητό όσον αφορά τις πεταλούδες των λειμώνων, τα πτηνά που ζουν σε γεωργικές εκτάσεις, καθώς και τους προστατευόμενους οικοτόπους και τα προστατευόμενα είδη στο πλαίσιο των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους που συνδέονται με τα αγροοικοσυστήματα.

Μεταξύ του 1991 και του 2018, οι πληθυσμοί πεταλούδων των λειμώνων μειώθηκαν κατά 25 % (14). Σύμφωνα με την αξιολόγηση του ευρωπαϊκού κόκκινου καταλόγου, ο πληθυσμός περίπου ενός στα τρία είδη μελισσών, πεταλούδων και συρφίδων μειώνεται, με ένα στα δέκα είδη μελισσών και πεταλούδων και ένα στα τρία είδη συρφίδων να απειλούνται με εξαφάνιση (15). Η αξιολόγηση δείχνει ότι οι πρακτικές εντατικής γεωργίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εν λόγω μείωση. Οι εκτάσεις εντατικής γεωργίας συνδέονται με αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων και απώλεια οικοτόπων, όπως η απώλεια χαρακτηριστικών τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας, άλλων ακαλλιέργητων οικοτόπων ή ημιφυσικών λειμώνων.

Σε αντίθεση με τα άγρια είδη επικονιαστών, οι πληθυσμοί μελισσών ως διαχειριζόμενου είδους επικονιαστών δεν μειώνονται σε επίπεδο ΕΕ. Μεταξύ του 2018 και του 2021 ο αριθμός των αποικιών μελισσών αυξήθηκε κατά 15,7 % (16).

Ενώ οι πληθυσμοί όλων των κοινών πτηνών στην ΕΕ μειώθηκαν κατά 12 % και οι πληθυσμοί των κοινών δασικών πτηνών μειώθηκαν κατά 5 % μεταξύ του 1990 και του 2021, οι πληθυσμοί των κοινών πτηνών σε γεωργικές εκτάσεις μειώθηκαν κατά 36 % κατά την ίδια περίοδο (17).

Η έκθεση του 2020 για την κατάσταση της φύσης (18) έδειξε ότι πάνω από το 45 % των προστατευόμενων οικοτόπων (19) που εξαρτώνται από τη γεωργία ή επηρεάζονται από αυτήν βρίσκονται σε κακή κατάσταση διατήρησης. Ο λόγος είναι διττός: αφενός, ορισμένες γεωργικές πρακτικές έχουν ενταθεί και περιλαμβάνουν υψηλά επίπεδα χρήσης φυτοφαρμάκων και εντατική άροση, εντατική βόσκηση ή χορτοκοπή και υπερλίπανση ορισμένων λειμώνων. Αφετέρου, η γεωργική έξοδος ή η μετατροπή σε άλλες χρήσεις γης έχουν οδηγήσει στην εξαφάνιση ημιφυσικών οικοτόπων, όπως οι ημιφυσικοί λειμώνες, οι οποίοι είναι σημαντικοί για τη διατήρηση της φύσης. Η έκθεση κατέδειξε επίσης ότι στους προστατευόμενους λειμώνες με ιδιαίτερη σημασία για τους επικονιαστές καταγράφεται υψηλότερο ποσοστό ειδών σε κακή κατάσταση διατήρησης και χειρότερες τάσεις όσον αφορά την κατάσταση διατήρησης σε σύγκριση με άλλους προστατευόμενους λειμώνες.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση «Μια νέα συμφωνία για τους επικονιαστές» (20) και όπως προκύπτει με βάση αποδεικτικά στοιχεία, η απώλεια βιοποικιλότητας και επικονιαστών προκαλείται επίσης από παράγοντες πέραν της εντατικής γεωργίας και της χρήσης φυτοφαρμάκων. Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται η αλλαγή χρήσης γης και η αστικοποίηση, η κλιματική αλλαγή και τα χωροκατακτητικά ξένα είδη.

2.4. Πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ

Περισσότερα από τρεισήμισι χρόνια έχουν παρέλθει από την παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών από τους διοργανωτές τον Ιούλιο του 2019, καθώς η περίοδος για τη συγκέντρωση υπογραφών παρατάθηκε λόγω της πανδημίας COVID-19. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, το πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ εξελίχθηκε σημαντικά. Τον Δεκέμβριο του 2019 η Επιτροπή ενέκρινε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (21), μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική για την τόνωση της οικονομίας, τη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής των ανθρώπων, καθώς και τη φροντίδα για τη φύση. Τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων βρίσκονται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Επιπλέον, η μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ (ΚΓΠ) (22), η οποία προτάθηκε από την Επιτροπή τον Ιούνιο του 2018, εγκρίθηκε από τους συννομοθέτες τον Δεκέμβριο του 2021 και την 1η Ιανουαρίου 2023 άρχισαν να ισχύουν τα στρατηγικά σχέδια των κρατών μελών. Τα εν λόγω σχέδια πρόκειται να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη στήριξη της υλοποίησης των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας που αφορούν ειδικά τον γεωργικό τομέα.

Η στρατηγική της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο (23)» και η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 (24), που εγκρίθηκαν τον Μάιο του 2020, καθώς και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση (25), που εγκρίθηκε τον Μάιο του 2021, αποτελούν εμβληματικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Τον Ιούνιο του 2022, στο πλαίσιο της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα, η Επιτροπή ενέκρινε δύο πρωτοποριακές προτάσεις, μία για κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης (26) και μία για κανονισμό σχετικά με την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων (27). Όλες οι εν λόγω πρωτοβουλίες σχετίζονται άμεσα με την πρωτοβουλία πολιτών. Το ίδιο ισχύει και για το παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα (28), που συμφωνήθηκε τον Δεκέμβριο του 2022 κατά τη 15η διάσκεψη των μερών της Σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα.

Υπό το πρίσμα του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και του ζητήματος της οικονομικής προσιτότητας των τροφίμων που συνδέεται με τον υψηλό πληθωρισμό και τις τιμές των τροφίμων, η Επιτροπή δημοσίευσε σειρά εγγράφων πολιτικής (29) σχετικά με την επισιτιστική ασφάλεια, καθώς και τη διαθεσιμότητα των λιπασμάτων και την αποδοτικότητα της χρήσης τους. Στα εν λόγω έγγραφα τονίζεται ότι η μετάβαση στη βιώσιμη παραγωγή τροφίμων είναι η καλύτερη προσέγγιση για την επίτευξη ανθεκτικότητας στον γεωργικό τομέα στην ΕΕ και παγκοσμίως. Σε συνέχεια της συνόδου κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τα συστήματα τροφίμων του 2021, η Επιτροπή συμμετείχε ως μείζων εταίρος σε οκτώ συνασπισμούς για τα συστήματα τροφίμων, ιδίως στον συνασπισμό για την αγροοικολογία με στόχο την κλιμάκωση των αγροοικολογικών πρακτικών και των αξιακών αλυσίδων. Οι συνασπισμοί αυτοί καταδεικνύουν την απτή δέσμευση της ΕΕ για την προώθηση του μετασχηματισμού των βιώσιμων συστημάτων τροφίμων σε πολυμερή φόρουμ. Η παρούσα πρωτοβουλία πολιτών συμβάλλει στη δημόσια συζήτηση, η οποία διεξάγεται επίσης σε διεθνές επίπεδο, σχετικά με τον τρόπο αποτελεσματικής επίτευξης αυτού του μετασχηματισμού.

3. ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ

3.1. Αίτημα πολιτών: σταδιακή μείωση των συνθετικών φυτοφαρμάκων στη γεωργία της ΕΕ κατά 80 % έως το 2030, με πρώτα τα πλέον επικίνδυνα, με στόχο να επιτευχθεί η πλήρης κατάργησή τους έως το 2035

Η οδηγία για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων (ΟΧΓΦ) (30), που εκδόθηκε το 2009, αποσκοπεί στη μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων της χρήσης των φυτοφαρμάκων στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον. Ένα από τα βασικά στοιχεία της είναι η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία, η οποία προωθεί τη δυνατότητα υγιών καλλιεργειών και τη φυσική καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών και χρησιμοποιεί τον χημικό έλεγχο μόνο ως έσχατη λύση.

Ως απάντηση στην προηγούμενη ΕΠΠ με τίτλο «Η απαγόρευση του glyphosate και η προστασία των πολιτών και του περιβάλλοντος από τα τοξικά φυτοφάρμακα» (31), που υποβλήθηκε το 2017, η Επιτροπή επικεντρώθηκε στην προώθηση της εφαρμογής της οδηγίας ΟΧΓΦ και στη θέσπιση εναρμονισμένων δεικτών κινδύνου ώστε να καταστεί δυνατή η παρακολούθηση των τάσεων σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή δεσμεύτηκε να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα που θα προέκυπταν ως βάση για τον καθορισμό των μελλοντικών επιλογών πολιτικής και να επαναξιολογήσει την κατάσταση σε μεταγενέστερο στάδιο, αρχικά στο πλαίσιο έκθεσης εφαρμογής. Επιπλέον, το 2019 εκδίδεται ο κανονισμός για τη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα της αξιολόγησης κινδύνου στην αλυσίδα τροφίμων στην ΕΕ (32).

Οι δείκτες δείχνουν ότι μεταξύ της περιόδου 2015-2017 και του 2020, η χρήση και ο κίνδυνος των χημικών φυτοφαρμάκων μειώθηκαν κατά 14 % και η χρήση πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων μειώθηκε κατά 26 % (33). Η αύξηση της χρήσης φυτοφαρμάκων χαμηλότερου κινδύνου, τα οποία χρησιμοποιούνται σε μεγαλύτερες ποσότητες ανά εκτάριο, εξηγεί γιατί οι συνολικές πωλήσεις παρέμειναν σταθερές. Ωστόσο, στην αξιολόγηση της οδηγίας ΟΧΓΦ διαπιστώνεται ότι εξακολουθούσαν να υπάρχουν αδυναμίες στην εφαρμογή και την επιβολή της οδηγίας και ότι οι στόχοι της δεν είχαν επιτευχθεί επαρκώς (34).

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ανακοίνωσε τη φιλοδοξία για σημαντική μείωση της χρήσης και του κινδύνου των χημικών φυτοφαρμάκων. Στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», η Επιτροπή δεσμεύτηκε να λάβει μέτρα για να μειώσει κατά 50 % τη συνολική χρήση χημικών φυτοφαρμάκων έως το 2030 και τον κίνδυνο που προέρχεται από αυτά, καθώς και να μειώσει κατά 50 % τη χρήση πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων έως το 2030.

Η πρόταση κανονισμού σχετικά με την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, που εγκρίθηκε από την Επιτροπή τον Ιούνιο του 2022, πρότεινε νομικά δεσμευτικούς στόχους σε επίπεδο ΕΕ για τη μείωση κατά 50 % της χρήσης και του κινδύνου των χημικών φυτοφαρμάκων και της χρήσης των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων έως το 2030 και πρότεινε μέτρα για τη βελτίωση της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Η πρόταση υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εγκρίνουν νομικά δεσμευτικούς εθνικούς στόχους που αντιστοιχούν στους στόχους σε επίπεδο ΕΕ. Περιορίζει επίσης τη χρήση φυτοφαρμάκων σε ευαίσθητες περιοχές, μεταξύ άλλων σε περιοχές που διατηρούν είδη επικονιαστών που διατρέχουν κίνδυνο εξαφάνισης.

Η πρόταση αναγνωρίζει την πρωτοβουλία «Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες» και την ανάγκη να μειωθεί η χρήση χημικών φυτοφαρμάκων. Επί του παρόντος βρίσκεται στο στάδιο της συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Οι στόχοι που περιλαμβάνονται στην πρόταση κανονισμού σχετικά με την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στηρίζουν τη δέσμευση της ΕΕ στο πλαίσιο του παγκόσμιου πλαισίου για τη βιοποικιλότητα, που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2022, για μείωση του συνολικού κινδύνου από τα φυτοφάρμακα τουλάχιστον κατά το ήμισυ έως το 2030 (35).

Στο πλαίσιο της εκτίμησης των επιπτώσεων στην οποία βασίζεται η πρόταση κανονισμού σχετικά με την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, η Επιτροπή διερεύνησε αν θα ήταν σκόπιμο να τεθούν στόχοι υψηλότερης φιλοδοξίας από το 50 %. Ο καθορισμός στόχων σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα του περιβάλλοντος συνεπάγεται την ισορροπία μεταξύ τριών αλληλένδετων παραγόντων: προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας, πολιτική σκοπιμότητα και οικονομική βιωσιμότητα. Η εκτίμηση των επιπτώσεων έδειξε ότι ένας στόχος μείωσης κατά 70-80 % θα είχε τις μεγαλύτερες θετικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον. Ωστόσο, δεδομένου ότι θα απαιτούσε ταχείες και δραστικές αλλαγές στις γεωργικές πρακτικές πριν να διατεθούν εναλλακτικές λύσεις, είναι πιθανό να είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο στην απόδοση των καλλιεργειών και, συνεπακόλουθα, το υψηλότερο οικονομικό κόστος όχι μόνο για τους γεωργούς αλλά και για το σύνολο της οικονομίας και τους καταναλωτές. Η Επιτροπή έκρινε το επίπεδο φιλοδοξίας του 50 % ως την πλέον κατάλληλη και ισορροπημένη επιλογή για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας και για την αποφυγή σοβαρών επιπτώσεων στην οικονομική προσιτότητα των τροφίμων (36).

Σύμφωνα με την πρόταση κανονισμού σχετικά με την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, η Επιτροπή, τέσσερα έτη μετά την ημερομηνία εφαρμογής του κανονισμού, διενεργεί αξιολόγηση με βάση την οποία θα εκτιμηθεί η πρόοδος που έχει σημειωθεί όσον αφορά τη μείωση του κινδύνου και της χρήσης φυτοφαρμάκων. Σημαντικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά την επίτευξη των στόχων του κανονισμού θα είναι οι εξελίξεις στην υιοθέτηση της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας, της βιολογικής γεωργίας και της γεωργίας ακριβείας.

Η πρόταση καθορίζει την υποχρέωση των γεωργών να ακολουθούν ένα δενδροδιάγραμμα λήψης αποφάσεων για την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία, ώστε να εξετάζουν πάντα πρώτα εναλλακτικές λύσεις αντί των χημικών φυτοφαρμάκων. Για τις καλλιέργειες που καλύπτουν το 90 % των γεωργικών εκτάσεων στα κράτη μέλη, οι γεωργοί είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν λεπτομερείς εθνικούς ειδικούς κανόνες καλλιέργειας μέσω των οποίων οι αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας εφαρμόζονται προσαρμοσμένες στις εκάστοτε τοπικές συνθήκες. Η Επιτροπή προτίθεται να υποστηρίξει ενεργά και να παρακολουθεί την ανάπτυξη των εν λόγω κανόνων από τα κράτη μέλη. Για τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή, στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE, προτίθεται να δρομολογήσει έργο που θα στηρίξει τα κράτη μέλη στην ανάπτυξη των εν λόγω κανόνων. Το έργο αυτό θα βασιστεί στο πιλοτικό έργο «Εργαλειοθήκη ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας για τους γεωργούς» (37), στο πλαίσιο του οποίου αναλύθηκαν οι παράγοντες και τα εμπόδια στην υιοθέτηση της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας και συγκεντρώθηκαν πρακτικές.

Για να μειωθεί η χρήση χημικών φυτοφαρμάκων, είναι σημαντικό να υπάρχουν διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις. Η Επιτροπή έχει ήδη λάβει σημαντικά μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης αυτής. Έχει εκδώσει τέσσερις εκτελεστικούς κανονισμούς (38) στο πλαίσιο του κανονισμού για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα (39), με σκοπό την αναθεώρηση των απαιτήσεων για τα δεδομένα, των κριτηρίων έγκρισης και των μεθοδολογιών αξιολόγησης για την έγκριση βιολογικών φυτοφαρμάκων που περιέχουν μικροοργανισμούς, ώστε να επιταχυνθεί η πρόσβασή τους στην αγορά. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Καλύτερη κατάρτιση για ασφαλέστερα τρόφιμα» (40), υπάρχουν διαθέσιμες ευκαιρίες κατάρτισης για την ανάπτυξη εμπειρογνωσίας όσον αφορά τη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου από μικροοργανισμούς που χρησιμοποιούνται ως φυτοφάρμακα, την εφαρμογή και τον έλεγχο της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης και τον έλεγχο του εξοπλισμού εφαρμογής φυτοφαρμάκων. Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης πρόσκληση υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο του προγράμματος για την ενιαία αγορά για χρηματοδοτικές επιχορηγήσεις προς τα κράτη μέλη (10 εκατ. EUR σε διάστημα 5 ετών) με σκοπό την αύξηση των ικανοτήτων τους όσον αφορά την αξιολόγηση των φακέλων αιτήσεων, ιδίως για τους μικροοργανισμούς. Αρκετά ερευνητικά έργα σε εξέλιξη στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων Ευρώπη» και «Ορίζων 2020» εστιάζουν στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων αντί των χημικών φυτοφαρμάκων και στον συνδυασμό της χρήσης εργαλείων και τεχνολογιών για την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία.

Η ανάπτυξη νέων φυτικών ποικιλιών ανθεκτικών στους επιβλαβείς οργανισμούς συμβάλλει επίσης στη μείωση της εξάρτησης από τα φυτοφάρμακα. Όλα τα είδη προσεγγίσεων βελτίωσης, συμπεριλαμβανομένων των νέων γονιδιωματικών τεχνικών, έχουν τη δυνατότητα να επιταχύνουν τη διαδικασία αυτή, ενώ η Επιτροπή πρόκειται να υποβάλει νομοθετική πρόταση για τη χρήση τους κατά τη διάρκεια του 2023. Σχετικά και με αυτό το θέμα, τα προγράμματα «Ορίζων 2020» και «Ορίζων Ευρώπη» στηρίζουν διάφορα έργα για τη βελτίωση φυτικών ποικιλιών ανθεκτικών στους επιβλαβείς οργανισμούς και στην κλιματική αλλαγή.

Η πρόταση κανονισμού σχετικά με την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων προβλέπει ότι οι γεωργοί μπορούν να αποζημιώνονται στο πλαίσιο της ΚΓΠ, κατά τη διάρκεια μεταβατικής περιόδου 5 ετών, για τυχόν δαπάνες που σχετίζονται με τη συμμόρφωση με τις νέες απαιτήσεις. Αυτό θα προστεθεί στις πολυάριθμες παρεμβάσεις που έχουν ήδη προγραμματιστεί στο πλαίσιο της νέας ΚΓΠ, για παράδειγμα, στο πλαίσιο οικολογικών προγραμμάτων ή πρωτοβουλιών αγροτικής ανάπτυξης, για τη στήριξη της βιώσιμης χρήσης των φυτοφαρμάκων (βλ. ενότητα 3.3.2). Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στην ΚΓΠ να διαδραματίσει καίριο ρόλο όσον αφορά τη στήριξη των γεωργών στη μετάβασή τους προς μια πιο βιώσιμη χρήση των φυτοφαρμάκων.

Για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί ένα φυτοφάρμακο, πρέπει να εγκριθεί από τα κράτη μέλη βάσει του κανονισμού για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Η ΕΕ διαθέτει ένα από τα αυστηρότερα ρυθμιστικά συστήματα παγκοσμίως (41), το οποίο διασφαλίζει υψηλά πρότυπα ασφάλειας για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων και για το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των μελισσών. Η Επιτροπή έχει περιορίσει ή απαγορεύσει τη χρήση φυτοφαρμάκων που είναι επικίνδυνα για τις μέλισσες [π.χ. νεονικοτινοειδή (42) και sulfoxaflor (σουλφοξαφθόριο)] (43) και έχει λάβει μέτρα για να ενισχύσει την αξιολόγηση του κινδύνου από φυτοφάρμακα όσον αφορά τις μέλισσες (44). Ειδικότερα, το 2019 η Επιτροπή ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) να επικαιροποιήσει το έγγραφο καθοδήγησης για τις μέλισσες, ώστε να ληφθούν πλήρως υπόψη οι νέες επιστημονικές γνώσεις. Η EFSA επί του παρόντος ολοκληρώνει την εν λόγω επανεξέταση. Μόλις η EFSA εκδώσει το αναθεωρημένο έγγραφο καθοδήγησης για τις μέλισσες, η Επιτροπή θα τροποποιήσει τους σχετικούς εκτελεστικούς κανονισμούς και θα επιδιώξει την έγκριση του εγγράφου καθοδήγησης για τις μέλισσες από τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή έχει επίσης δρομολογήσει πρόγραμμα εργασίας για την ανάπτυξη όλων των απαραίτητων και εκκρεμών πρωτοκόλλων για τη δοκιμή φυτοφαρμάκων στους επικονιαστές, με έμφαση στα άγρια είδη.

Η μείωση των επικονιαστών αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή εξέδωσε πρόσφατα κανονισμό (45) για τη μείωση των ανώτατων ορίων καταλοίπων για δύο από τα νεονικοτινοειδή που δεν είναι πλέον εγκεκριμένα στην ΕΕ (clothianidin και thiamethoxam) σε όλα τα τρόφιμα στο χαμηλότερο επίπεδο που μπορεί να μετρηθεί με τις πλέον πρόσφατες τεχνολογίες, ανεξάρτητα από το αν το προϊόν παράγεται στην ΕΕ ή εισάγεται από τρίτες χώρες. Η Επιτροπή εκπόνησε επίσης σχέδιο κανονισμού για την κατάρτιση προγράμματος εργασίας για την επανεξέταση και την πιθανή έγκριση σε επίπεδο ΕΕ των αντιφυτοτοξικών και των συνεργιστικών που χρησιμοποιούνται στα φυτοφάρμακα. Πρόσφατα εξέδωσε εκτελεστικό κανονισμό σχετικά με τον καθορισμό λεπτομερών κανόνων για τον προσδιορισμό των μη αποδεκτών βοηθητικών στα φυτοφάρμακα (46). Και οι δύο κανονισμοί καλύπτουν τις επιπτώσεις στις μέλισσες και σε άλλους επικονιαστές.

Τον Οκτώβριο του 2022 η Επιτροπή ενέκρινε, στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων μηδενικής ρύπανσης, νομοθετική πρόταση (47) για την αναθεώρηση των καταλόγων ρύπων επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, συμπεριλαμβανομένων των φυτοφαρμάκων, η οποία συζητείται επί του παρόντος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Τα κράτη μέλη θα κληθούν να μειώσουν τις εκπομπές όλων αυτών των ρύπων προκειμένου να συμμορφωθούν με τα νέα πρότυπα ποιότητας.

Απαιτείται βελτίωση των δεδομένων σχετικά με τη χρήση και την παρουσία φυτοφαρμάκων στο περιβάλλον για την υποστήριξη των δράσεων πολιτικής σε εξέλιξη και τη διαμόρφωση της νομοθεσίας μετά το 2030. Τα δεδομένα για τη χρήση φυτοφαρμάκων θα καταστούν διαθέσιμα βάσει του κανονισμού σχετικά με τις στατιστικές για τις γεωργικές εισροές και εκροές (48), που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2022. Η Επιτροπή εξέδωσε πρόσφατα εκτελεστικό κανονισμό (49) στο πλαίσιο του κανονισμού για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα για τον καθορισμό κοινών κανόνων σχετικά με τα αρχεία που πρέπει να τηρούν οι επαγγελματίες χρήστες φυτοφαρμάκων.

Τέλος, εντός του 2023 η Επιτροπή σχεδιάζει να προτείνει νομικά δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων (50). Τα απορριπτόμενα τρόφιμα αποτελούν σπατάλη γεωργικών εισροών, συμπεριλαμβανομένων των φυτοφαρμάκων. Εντός του 2023 η Επιτροπή σχεδιάζει να προτείνει ένα νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων (51), το οποίο θα καθορίζει κοινούς ορισμούς, γενικές αρχές και στόχους για την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στις πολιτικές που σχετίζονται με τα τρόφιμα.

3.2. Αίτημα πολιτών: αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων στις αγροτικές περιοχές ώστε η γεωργία να καταστεί καταλύτης για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας

Ο δεύτερος στόχος της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών —η αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων στις αγροτικές περιοχές ώστε η γεωργία να καταστεί καταλύτης για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας— συνάδει με τον στόχο της ΕΕ που έχει τεθεί στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 να επαναφέρει τη φύση στη γεωργική γη, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης. Η στρατηγική υπογραμμίζει τον ζωτικό ρόλο του γεωργικού τομέα στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και αναγνωρίζει τους γεωργούς ως θεματοφύλακες της γης μας, στους οποίους θα πρέπει να παρέχεται υποστήριξη και κίνητρα με σκοπό τη μετάβαση στη βιώσιμη διαχείριση της γης.

Για να εξασφαλιστεί περισσότερος χώρος για τη φύση, η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα ορίζει ότι τουλάχιστον το 10 % των γεωργικών εκτάσεων θα πρέπει να διαθέτει χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας. Τα εν λόγω χαρακτηριστικά παρέχουν βασικούς πόρους για πολλά είδη, όπως χορτονομή και τόπους να φωλιάσουν και να αναπαραχθούν. Επιπλέον, η στρατηγική προβλέπει ότι η υιοθέτηση αγροοικολογικών πρακτικών θα πρέπει να αυξηθεί σημαντικά, ενώ η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» θέτει ως στόχο τουλάχιστον το 25 % των γεωργικών εκτάσεων να χρησιμοποιείται για βιολογική γεωργία. Με τον τρόπο αυτόν, θα δημιουργηθεί χώρος για τη βιοποικιλότητα σε παραγωγικά τμήματα των γεωργικών τοπίων και θα εξασφαλιστεί η υποστήριξη της μετάβασης σε ένα βιώσιμο σύστημα παραγωγής τροφίμων. Για να επιτύχει τον στόχο της ΕΕ και να βοηθήσει τον τομέα της βιολογικής γεωργίας να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του, η Επιτροπή έχει θέσει σε εφαρμογή σχέδιο δράσης για τη βιολογική παραγωγή στην ΕΕ, το οποίο καλύπτει την περίοδο 2021-2027 (52).

Προκειμένου να ενισχυθεί η αποκατάσταση της βιοποικιλότητας στα γεωργικά οικοσυστήματα, είναι επίσης ζωτικής σημασίας να μειωθεί η πίεση από χημικούς ρύπους και άλλες ουσίες. Ειδικότερα, αυτό αφορά τα φυτοφάρμακα, όπως παρουσιάζεται στην προηγούμενη ενότητα, αλλά και τις απώλειες θρεπτικών ουσιών από τα λιπάσματα. Η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα θέτει ως στόχο τη μείωση των απωλειών των θρεπτικών ουσιών από τη γεωργία τουλάχιστον κατά 50 % έως το 2030, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι δεν θα υπάρξει υποβάθμιση της γονιμότητας του εδάφους. Ο στόχος θα επιτευχθεί με την ανάληψη δράσης για μια σειρά μέτρων, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου δράσης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των θρεπτικών ουσιών (53).

Προκειμένου να αποκατασταθούν τα κατεστραμμένα οικοσυστήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη και να καταστεί δυνατή η μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάκαμψη της βιοποικιλότητας και της ανθεκτικής φύσης, τον Ιούνιο του 2022 η Επιτροπή ενέκρινε μια πρώτη σε επίπεδο ΕΕ πρόταση κανονισμού για την αποκατάσταση της φύσης (54). Η πρόταση εμπεριέχει έναν πρωταρχικό στόχο αποκατάστασης σε συνδυασμό με δεσμευτικούς στόχους για συγκεκριμένα οικοσυστήματα. Η δράση για την αποκατάσταση των γεωργικών εκτάσεων περιλαμβάνει την αποκατάσταση λειτουργιών και υπηρεσιών οικοσυστήματος, μεταξύ των οποίων η ζωική επικονίαση είναι μία από τις σημαντικότερες. Οι προτεινόμενες υποχρεώσεις για τα γεωργικά οικοσυστήματα περιλαμβάνουν τη δυνατότητα αποκατάστασης των πληθυσμών των πεταλούδων των λειμώνων και των πτηνών των γεωργικών εκτάσεων, την επανύγρανση τυρφώνων και την αύξηση του ποσοστού των γεωργικών εκτάσεων με χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας.

Το προτεινόμενο νομοθέτημα για την αποκατάσταση της φύσης περιλαμβάνει ειδικό νομικά δεσμευτικό στόχο για τα κράτη μέλη να αναστρέψουν τη μείωση των πληθυσμών επικονιαστών έως το 2030 και να επιτύχουν αύξηση στη συνέχεια, και περιλαμβάνει μέθοδο για την τακτική παρακολούθηση των επικονιαστών. Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, τα κράτη μέλη αναμένεται να υποβάλουν στην Επιτροπή εθνικά σχέδια αποκατάστασης, στα οποία θα παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο θα επιτύχουν τους στόχους. Θα κληθούν επίσης να παρακολουθούν και να υποβάλουν εκθέσεις προόδου.

Εξάλλου, για την αποκατάσταση της φύσης απαιτείται και δράση κάτω από το έδαφος. Τον Νοέμβριο του 2021 η Επιτροπή εξέδωσε τη στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος με ορίζοντα το 2030 (55). Η στρατηγική τονίζει τη σημασία της βιοποικιλότητας του εδάφους για την υγεία των οικοσυστημάτων και καθορίζει συγκεκριμένες δράσεις για την καλύτερη κατανόηση και προστασία της βιοποικιλότητας του εδάφους, μεταξύ άλλων μέσω της αποστολής Μια ευρωπαϊκή συμφωνία για το έδαφος (56) του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη». Η ανάσχεση και η αντιστροφή της απώλειας βιοποικιλότητας του εδάφους αποτελεί ουσιαστική πτυχή του οράματος της στρατηγικής για την επίτευξη υγιών εδαφών έως το 2050. Για να γίνει πραγματικότητα αυτό το όραμα, η Επιτροπή σχεδιάζει να εγκρίνει το 2023 πρόταση νομοθετήματος για την υγεία του εδάφους.

Η νέα κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) για την περίοδο 2023-2027 έχει αυξήσει σημαντικά τις περιβαλλοντικές φιλοδοξίες της σε σύγκριση με την προηγούμενη πολιτική. Ειδικότερα, περιλαμβάνει ένα σύνολο περιβαλλοντικών όρων που πρέπει να πληρούν όλοι οι γεωργοί που λαμβάνουν στήριξη στο πλαίσιο της ΚΓΠ (57), καλύπτοντας περίπου το 90 % των γεωργικών εκτάσεων στην ΕΕ. Οι όροι αυτοί περιλαμβάνουν τα «πρότυπα για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση των εκτάσεων» (ΚΓΠΚ), πολλά από τα οποία αποσκοπούν στην προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας. Για παράδειγμα, οι γεωργοί πρέπει να διαθέτουν το 4 % της αρόσιμης γης τους σε μη παραγωγικά χαρακτηριστικά και εκτάσεις, όπως φυτοφράκτες, λίμνες, παρυφές αγρών, ζώνες ανθέων και εκτάσεις σε αγρανάπαυση —και αυτό ισχύει για όλους τους γεωργούς που λαμβάνουν οποιαδήποτε ενίσχυση με βάση την έκταση ή τα ζώα στο πλαίσιο της ΚΓΠ. Ένα άλλο πρότυπο ΚΓΠΚ απαιτεί από τους γεωργούς να δημιουργήσουν ζώνες ανάσχεσης χωρίς φυτοφάρμακα και χωρίς λιπάσματα κατά μήκος υδάτινων ρευμάτων.

Πέραν των εν λόγω όρων, η ΚΓΠ της περιόδου 2023-2027 θα στηρίξει τους γεωργούς που εφαρμόζουν οικειοθελώς πιο βιώσιμες πρακτικές. Διαθέτει σχεδόν 100 δισ. EUR —το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της ΚΓΠ— για τη στήριξη της εν λόγω περιβαλλοντικής και κλιματικής μετάβασης έως το 2027. Για να επιτευχθεί αυτό, τα κράτη μέλη προτείνουν νέα οικολογικά προγράμματα που συγκεντρώνουν τουλάχιστον το 25 % του προϋπολογισμού για άμεσες ενισχύσεις, καθώς και ένα σύνολο μέσων αγροτικής ανάπτυξης, μέσω των οποίων διατίθεται τουλάχιστον το 35 % του προϋπολογισμού σε περιβαλλοντικές πρακτικές (βλ. ενότητα 3.3).

Τέλος, στις 24 Ιανουαρίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση με τίτλο «Μια νέα συμφωνία για τους επικονιαστές» (58), με την οποία αναθεωρείται η πρωτοβουλία της ΕΕ για τους επικονιαστές του 2018. Η εν λόγω αναθεώρηση ανταποκρίνεται στις αυξανόμενες εκκλήσεις για ανάληψη δράσης, μεταξύ άλλων από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (59) και την ΕΠΠ «Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες», με σκοπό τη βελτίωση της διατήρησης των επικονιαστών και την αντιμετώπιση των αιτίων της μείωσής τους και των συνεπειών της στην επισιτιστική ασφάλεια, την ανθρώπινη υγεία, την ποιότητα ζωής και τα οικοσυστήματα. Βασίζεται σε μια ολοκληρωμένη διαδικασία διαβούλευσης και αποτελεί συνέχεια της επανεξέτασης της πρωτοβουλίας για τους επικονιαστές (60) που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2021. Από την επανεξέταση προέκυψε ότι, μολονότι η πρωτοβουλία παραμένει ένα έγκυρο εργαλείο πολιτικής, υπάρχουν ακόμα σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για την ανάσχεση και την αντιστροφή της μείωσης των επικονιαστών.

Η νέα συμφωνία για τους επικονιαστές θέτει ένα φιλόδοξο πλαίσιο. Περιλαμβάνει 42 δράσεις για την αντιμετώπιση των αιτίων της μείωσης των επικονιαστών, τη βελτίωση των γνώσεων και την κινητοποίηση όλων των παραγόντων σε ολόκληρη την κοινωνία. Συγκεκριμένα έχει τους ακόλουθους στόχους:

i)	δημιουργία ισχυρού συστήματος για την παρακολούθηση των ειδών επικονιαστών και των κινδύνων που αντιμετωπίζουν·

ii)	χαρτογράφηση βασικών περιοχών επικονιαστών και δημιουργία δικτύου οικολογικών διαδρόμων —«Buzz Lines»— για την ορθή σύνδεση των εν λόγω περιοχών·

iii)	προώθηση φιλικών προς τους επικονιαστές γεωργικών πρακτικών στο πλαίσιο της ΚΓΠ·

iv)	μετριασμός των επιπτώσεων για τους επικονιαστές από τη χρήση φυτοφαρμάκων·

v)	κινητοποίηση των επιχειρήσεων και των πολιτών, ιδίως με την υποστήριξη της συμμετοχής των νέων και της συμμετοχικής διακυβέρνησης· και

vi)	προώθηση δράσεων για την ενίσχυση των επικονιαστών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Η νέα συμφωνία για τους επικονιαστές συμπληρώνει την πρόταση της Επιτροπής για νομοθέτημα για την αποκατάσταση της φύσης και υλοποιεί τη δέσμευση για αντιστροφή της μείωσης των άγριων επικονιαστών έως το 2030 που ορίζεται στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα.

3.3. Αίτημα πολιτών: μεταρρύθμιση της γεωργίας με την παροχή προτεραιότητας στη διαφοροποιημένη και βιώσιμη γεωργία μικρής κλίμακας, την υποστήριξη της ταχείας αύξησης των αγροοικολογικών και βιολογικών πρακτικών, καθώς και τη διευκόλυνση της ανεξάρτητης επιμόρφωσης που βασίζεται στους γεωργούς και της ανεξάρτητης έρευνας σχετικά με τη γεωργία χωρίς φυτοφάρμακα και ΓΤΟ

Με την πάροδο των ετών, η ΚΓΠ έχει ενσωματώσει όλο και περισσότερο τις περιβαλλοντικές ανησυχίες μέσω της χρήσης βασικών μέσων, όπως η πολλαπλή συμμόρφωση και τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα. Όπως προαναφέρθηκε, η νέα πολιτική για την περίοδο 2023-2027 λαμβάνει σημαντικά μέτρα για τη στήριξη της μετάβασης προς τη βιώσιμη γεωργία και αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στις φιλοδοξίες της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα, και, κατ' επέκταση, στην ικανοποίηση των αιτημάτων της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών. Βάσει αξιολόγησης των τοπικών συνθηκών και αναγκών, τα κράτη μέλη κατάρτισαν εθνικά στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ για την περίοδο 2023-2027 (στο εξής: σχέδια (61)), τα οποία εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο θα διοχετεύσουν τη στήριξη για την επίτευξη των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων που ορίζονται στο πλαίσιο της ΚΓΠ.

3.3.1. Στήριξη της διαφοροποιημένης και μικρής κλίμακας γεωργίας

Η ΚΓΠ λαμβάνει περαιτέρω μέτρα για την επίτευξη δικαιότερης κατανομής της εισοδηματικής στήριξης και τη στόχευση της στήριξης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που τη χρειάζονται περισσότερο, ιδίως των μικρών και μεσαίων γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Διαθέτει σχεδόν 29 δισ. EUR ετησίως για την αντιμετώπιση του επίμονου χάσματος μεταξύ του γεωργικού εισοδήματος και του μέσου μισθού σε ολόκληρη την οικονομία, καθώς και των εισοδηματικών ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων γεωργικών τομέων και τύπων γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Οι μικροκαλλιεργητές μπορούν να λάβουν υψηλότερη εισοδηματική στήριξη μέσω συμπληρωματικών ενισχύσεων που αναδιανέμουν την εισοδηματική στήριξη από μεγαλύτερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

Η ΚΓΠ θα συνεχίσει να στηρίζει τον τομέα της μελισσοκομίας, με ετήσια συνεισφορά της ΕΕ ύψους 60 εκατ. EUR στο πλαίσιο των τρεχόντων σχεδίων. Μπορεί να χορηγηθεί στήριξη για τεχνική βοήθεια, κατάρτιση και υπηρεσίες παροχής συμβουλών, έρευνα, εργαστηριακή ανάλυση σχετικά με τα μελισσοκομικά προϊόντα και τις απώλειες μελισσών, προώθηση και εμπορία. Η ΚΓΠ στηρίζει επίσης επενδύσεις για τη βελτίωση της παραγωγής, την καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών και την πρόληψη ζημιών που προκαλούνται από δυσμενείς κλιματικές συνθήκες.

Όσον αφορά τη διαφοροποιημένη γεωργία, η ΚΓΠ στηρίζει το εισόδημα των γεωργών και συμβάλλει στη γεωγραφική ισορροπία στην ΕΕ, μέσω της διατήρησης της γεωργίας σε περιθωριακές περιοχές. Συμβάλλει στον περιορισμό της υπερεξειδίκευσης και στην αποφυγή της συγκέντρωσης της παραγωγής στις πιο παραγωγικές περιοχές. Με τον τρόπο αυτόν, συμβάλλει στη διατήρηση μεγαλύτερου βαθμού ποικιλομορφίας των συστημάτων παραγωγής και γεωργίας στις αγροτικές περιοχές.

3.3.2. Στήριξη βιώσιμων, αγροοικολογικών και βιολογικών πρακτικών

Τα σχέδια των κρατών μελών περιλαμβάνουν τα ακόλουθα μέτρα που αποσκοπούν στη στήριξη των γεωργών κατά τη μετάβαση στην ανθεκτική και βιώσιμη γεωργία.

—

Συνολικά, η τιμή-στόχος της ΕΕ (62) για το ποσοστό των γεωργικών εκτάσεων για το οποίο θα διατεθεί στήριξη με σκοπό τη μείωση της χρήσης και του κινδύνου των φυτοφαρμάκων υπερβαίνει το 26 %. Οι γεωργοί μπορούν να υποβάλουν αίτηση για οικολογικά προγράμματα ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας ή άλλων τύπων διαχείρισης φυτοφαρμάκων. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, την απαγόρευση των χημικών μεθόδων ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών (που περιλαμβάνεται σε 15 σχέδια) ή την απαγόρευση ή τον περιορισμό της χρήσης φυτοφαρμάκων όσον αφορά την ποσότητα ή τον χρόνο (περιλαμβάνεται σε 17 σχέδια). 16 σχέδια περιλαμβάνουν στήριξη στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης, η οποία περιορίζει τη χρήση των φυτοφαρμάκων ή την απαγορεύει σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές, όπως οι περιοχές Natura 2000 ή οι ζώνες προστασίας πόσιμου νερού. Άλλες δεσμεύσεις στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης αφορούν τη χρήση τεχνολογιών ακριβείας και πρακτικών ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας, όπως η χρήση παραδοσιακών ή ανθεκτικών ποικιλιών καλλιεργειών που χρειάζονται λιγότερα φυτοφάρμακα, ή η εκτατική αμειψισπορά, που μειώνει την πιθανότητα προσβολής από επιβλαβείς οργανισμούς.

—

Η τιμή-στόχος της ΕΕ για τη στήριξη της διατήρησης ή της αποκατάστασης της βιοποικιλότητας εκτιμάται στο 31 % των γεωργικών εκτάσεων της ΕΕ (σχεδόν 49,5 εκατομμύρια εκτάρια). Ειδικότερα, θα διατεθεί στήριξη σε περίπου 2,86 εκατομμύρια εκτάρια για τη διατήρηση ή τη διαφύλαξη των χαρακτηριστικών του τοπίου, είτε μέσω οικολογικών προγραμμάτων είτε μέσω αγροτικής ανάπτυξης. Στα εν λόγω χαρακτηριστικά τοπίου περιλαμβάνονται οικότοποι που στηρίζουν τον κύκλο ζωής των επικονιαστών. Όσον αφορά τα οικολογικά προγράμματα, η στήριξη αφορά, για παράδειγμα, τη φύτευση δένδρων και φυτοφρακτών (που περιλαμβάνονται σε 16 σχέδια), τη διατήρηση της γης υπό αγρανάπαυση (που περιλαμβάνεται σε 17 σχέδια) και τη δημιουργία ζωνών ανάσχεσης που καλύπτονται από χόρτο, άνθη και μελιτοφόρα φυτά (περιλαμβάνονται σε 16 σχέδια). Ορισμένα σχέδια περιλαμβάνουν στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης για χαρακτηριστικά τοπίου, συμπεριλαμβανομένων των ζωνών ανθέων σε αγρούς ή σε παρυφές αγρών. Τα κράτη μέλη παρέχουν επίσης στήριξη για επενδύσεις με σκοπό τη δημιουργία χαρακτηριστικών τοπίου. Επιπλέον, ορισμένα σχέδια υποστηρίζουν τη διατήρηση παραδοσιακών συστημάτων γεωργικής παραγωγής και τοπίων, όπως οι παραδοσιακοί αμπελώνες ποικιλιών, οι οπωρώνες ή οι πλούσιοι σε φυσικά είδη λειμώνες, των οποίων η διαχείριση γίνεται με πολύ περιορισμένη χρήση (ή απαγόρευση) των χημικών φυτοφαρμάκων. Επιπλέον, 13 σχέδια περιλαμβάνουν ενισχύσεις για τόπους Natura 2000.

—

Διατίθεται επίσης στήριξη για συστήματα που εφαρμόζονται στο σύνολο της εκμετάλλευσης, όπως η αγροδασοκομία και η αγροοικολογία. Η τιμή-στόχος της ΕΕ για τη στήριξη νέων αναδασωμένων εκτάσεων, συμπεριλαμβανομένων των αγροδασοκομικών χαρακτηριστικών και των χαρακτηριστικών του δασικού τοπίου, προσεγγίζει τα 623 000 εκτάρια.

—

Στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας, η χρήση φυτοφαρμάκων περιορίζεται αυστηρά σε κατάλογο προϊόντων εξαιρουμένων των συνθετικών φυτοφαρμάκων (63). Η ΚΓΠ προωθεί και στηρίζει σε μεγάλο βαθμό τη βιολογική γεωργία ως μέσο για την επίτευξη του στόχου της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» με σκοπό την επίτευξη κάλυψης σε επίπεδο ΕΕ τουλάχιστον του 25 % των γεωργικών εκτάσεων της ΕΕ έως το 2030. Όλα τα κράτη μέλη στηρίζουν τόσο τη μετατροπή σε βιολογική γεωργία όσο και τη διατήρηση αυτής στο πλαίσιο οικολογικών προγραμμάτων και/ή αγροτικής ανάπτυξης. Στα σχέδιά τους, 6 κράτη μέλη συμπεριέλαβαν εθνικούς στόχους για τη βιολογική γεωργία έως το 2027 και 14 κράτη μέλη έως το 2030. 19 κράτη μέλη επιδιώκουν να αυξήσουν την κάλυψή τους κατά τουλάχιστον 25 % σε σύγκριση με το 2020 κατ’ αναλογία και 9 από αυτά τα κράτη μέλη έχουν ως στόχο τουλάχιστον να διπλασιάσουν το ποσοστό αυτό.

Τέλος, η ΕΕ ενέκρινε πρόσφατα νέα εξαίρεση από τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ (64), η οποία επιτρέπει τη σύναψη συμφωνιών μεταξύ παραγωγών γεωργικών προϊόντων που ενεργούν μόνοι τους ή σε συνεργασία με άλλους φορείς της αλυσίδας εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων διατροφής, οι οποίες αποσκοπούν στην εφαρμογή υψηλότερων προτύπων βιωσιμότητας από αυτά που προβλέπει η ενωσιακή ή η εθνική νομοθεσία. Οι συμφωνίες αυτές μπορεί να αφορούν τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων, την προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων, καθώς και άλλους περιβαλλοντικούς στόχους, την υγεία των ζώων και την καλή διαβίωση των ζώων. Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, οι περιορισμοί του ανταγωνισμού επιτρέπονται υπό την προϋπόθεση ότι είναι απαραίτητοι για την επίτευξη του προβλεπόμενου προτύπου βιωσιμότητας. Αυτό συνεπάγεται ότι οι παραγωγοί γεωργικών προϊόντων μπορούν να επωφεληθούν π.χ. από υψηλότερη αμοιβή, βεβαιότητα για μια δεδομένη ποσότητα εφοδιασμού ή προώθηση των προϊόντων τους από άλλους παράγοντες της αλυσίδας ως αντάλλαγμα για βελτιώσεις που πραγματοποιούν ως προς τη βιωσιμότητα.

3.3.3. Διευκόλυνση της ανεξάρτητης επιμόρφωσης που βασίζεται στους γεωργούς και της ανεξάρτητης έρευνας σχετικά με τη γεωργία χωρίς φυτοφάρμακα και ΓΤΟ

Η παροχή συμβουλών στους γεωργούς στο πλαίσιο αυτής της οικολογικής μετάβασης αποτελεί καθοριστικό παράγοντα, καθώς συχνά τους στηρίζει στην εφαρμογή νέων τεχνικών, ενδεχομένως με τη χρήση νέων υλικών, ή στην αποδοτική διαχείριση των πόρων και των εισροών. Τα περισσότερα κράτη μέλη σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν τη χρηματοδότηση της ΚΓΠ για τη στήριξη συμβουλευτικών υπηρεσιών. Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι οι συμβουλές που παρέχονται είναι αμερόληπτες και ότι οι σύμβουλοι διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα και την κατάλληλη κατάρτιση και δεν βρίσκονται σε σύγκρουση συμφερόντων. Το σύστημα γνώσης και καινοτομίας στη γεωργία (65) έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι οι σύμβουλοι συνδέονται με την έρευνα και ενημερώνονται σχετικά με τις πλέον πρόσφατες τεχνικές και καινοτόμες πρακτικές.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει στήριξη και να προωθεί, μέσω της διοργάνωσης εργαστηρίων και σεμιναρίων, την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, μέσω του δικτύου ΚΓΠ (66). Στις δράσεις αυτές θα συμμετέχουν σύμβουλοι, οι οποίοι με τη σειρά τους θα μπορούν να καθοδηγούν καλύτερα τους γεωργούς στην πράξη.

Όσον αφορά την έρευνα, το 2024 το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» της ΕΕ θα δρομολογήσει σύμπραξη (67) με τα κράτη μέλη για την ενίσχυση της βάσης γνώσεων και την παροχή λύσεων και εργαλείων που θα στηρίξουν τη μετάβαση στην αγροοικολογία στην Ευρώπη. Η σύμπραξη θα διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο η αγροοικολογία μπορεί να αποτελέσει το βασικό μέσο για τη μείωση και τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης φυτοφαρμάκων στη γεωργία, καθώς και για τη μεγιστοποίηση της συμβολής της γεωργίας στην προστασία της βιοποικιλότητας και στην αποκατάσταση της φύσης. Επιπλέον, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» χρηματοδοτεί περισσότερα από 30 ερευνητικά έργα, με προϋπολογισμό τουλάχιστον 200 εκατ. EUR, για τη μείωση της χρήσης των φυτοφαρμάκων στη γεωργία και τις βιώσιμες και φιλικές προς τους επικονιαστές γεωργικές πρακτικές, όπως η αγροοικολογία, η βιολογική γεωργία και η αποκατάσταση των υπηρεσιών επικονίασης.

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών «Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες» αντανακλά τις ανησυχίες των πολιτών σχετικά με την περιβαλλοντική και κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής γεωργίας. Η Επιτροπή χαιρετίζει την πρωτοβουλία αυτή και αναγνωρίζει τη σημασία της, ιδίως δεδομένου ότι η κλιματική αλλαγή και η απώλεια βιοποικιλότητας αποτελούν αυξανόμενες προκλήσεις για τη γεωργία στην Ευρώπη. Η πρωτοβουλία απηχεί τις εκκλήσεις που διατυπώθηκαν στη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης (68), μέσω των οποίων οι πολίτες επέμειναν στην ανάγκη για ασφαλή, βιώσιμη, δίκαιη, κλιματικά υπεύθυνη και οικονομικά προσιτή παραγωγή τροφίμων, με σεβασμό των αρχών της βιωσιμότητας, του περιβάλλοντος, της διαφύλαξης της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων, με παράλληλη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας.

Από το 2019, έτος κατά το οποίο υποβλήθηκε η πρωτοβουλία και ξεκίνησε η συγκέντρωση δηλώσεων υποστήριξης, η Επιτροπή έχει λάβει φιλόδοξα μέτρα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας με σκοπό τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των συστημάτων τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων της στρατηγικής της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα και του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση, παράλληλα με την ΚΓΠ. Συνολικά, τα μέτρα αυτά αποτελούν μια ολοκληρωμένη απάντηση στα αιτήματα που διατυπώνονται στην εν λόγω πρωτοβουλία.

Η πρόταση κανονισμού σχετικά με τη βιώσιμη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων καθορίζει μια φιλόδοξη πορεία για τη μείωση του κινδύνου και της χρήσης των χημικών φυτοφαρμάκων στη γεωργία της ΕΕ. Ενισχύει με αναλογικό και ισορροπημένο τρόπο τη δράση σε εξέλιξη για τη μείωση της χρήσης και του κινδύνου των χημικών φυτοφαρμάκων στα χερσαία και υδάτινα οικοσυστήματα και το σύστημα έγκρισης φυτοφαρμάκων της ΕΕ. Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, ο κανονισμός θα αξιολογηθεί μετά από τέσσερα έτη.

Η πρόταση νομοθετήματος για την αποκατάσταση της φύσης και η νέα συμφωνία για τους επικονιαστές έχουν, από κοινού, τη δυνατότητα να αλλάξουν τα δεδομένα για τη διατήρηση των επικονιαστών σε επίπεδο ΕΕ. Αυξάνουν το επίπεδο φιλοδοξίας που ορίζεται στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα όσον αφορά την αντιστροφή της μείωσης των πληθυσμών επικονιαστών έως το 2030 και την επαναφορά της φύσης στη γεωργική γη.

Τα σχέδια των κρατών μελών στο πλαίσιο της ΚΓΠ θα στηρίξουν τους γεωργούς, συμπεριλαμβανομένων των μικροκαλλιεργητών, στη μετάβαση προς την αύξηση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας των γεωργικών συστημάτων κατά την περίοδο 2023-2027.

Για τους λόγους αυτούς, αντί να προτείνονται νέες νομοθετικές πράξεις, προτεραιότητα είναι να διασφαλιστεί η ταχεία έγκριση και στη συνέχεια η εφαρμογή των προτάσεων που βρίσκονται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση από τους συννομοθέτες, μαζί με την ΚΓΠ. Η Επιτροπή θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίτευξη αυτού του στόχου και ενθαρρύνει όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς να συμβάλουν σε αυτόν. Οι άνω του ενός εκατομμυρίου δηλώσεις υπέρ αυτής της πρωτοβουλίας πολιτών στέλνουν σαφές μήνυμα και αποτελούν ενθάρρυνση για τη διατήρηση του υψηλού επιπέδου φιλοδοξίας των προτάσεων της Επιτροπής. Η επιτυχία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας στην προώθηση αυτής της μετάβασης εξαρτάται από το σύνολο της κοινωνίας —συμπεριλαμβανομένων των πολιτών, των γεωργών, των επιχειρήσεων, των επιστημόνων, των δημόσιων αρχών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων.

(1) Κανονισμοσ (ΕΕ) 2019/788 του Ευρωπαϊκου Κοινοβουλιου και του Συμβουλιου, της 17ης Απριλίου 2019, σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία ΠολιτώνΣτην (ΕΕ L 130 της 17.5.2019, σ. 55).

(2) https://europa.eu/citizens-initiative/initiatives/details/2019/000016_el

(3) Μετά την υποβολή της παρούσας ΕΠΠ στην Επιτροπή, ακολούθησαν δύο ακόμη έγκυρες πρωτοβουλίες, με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός των επιτυχημένων ΕΠΠ να ανέρχεται σε εννέα.

(4) Απόφαση (ΕΕ) 2019/1566 της Επιτροπής, της 4ης Σεπτεμβρίου 2019, σχετικά με την προτεινόμενη πρωτοβουλία πολιτών με τίτλο «Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες! Ας οδεύσουμε προς μια γεωργία φιλική προς τις μέλισσες για ένα υγιές περιβάλλον» (ΕΕ L 241 της 19.9.2019, σ. 10).

(5) Η πρωτοβουλία επωφελήθηκε από παρατάσεις της περιόδου συγκέντρωσης βάσει του Κανονισμός (ΕΕ) 2020/1042 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Ιουλίου 2020 για τη θέσπιση προσωρινών μέτρων όσον αφορά τις προθεσμίες των σταδίων συγκέντρωσης, επαλήθευσης και εξέτασης που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2019/788 σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 (ΕΕ L 231 της 17.7.2020, σ. 7), Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2020/2200 της Επιτροπής της 17ης Δεκεμβρίου 2020 σχετικά με την παράταση των περιόδων συγκέντρωσης των δηλώσεων υποστήριξης για ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες πολιτών σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/1042 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 434 της 23.12.2020, σ. 56) και της Εκτελεστικη αποφαση (ΕΕ) 2021/360 ΤΗΣ επιτροπης της 19ης Φεβρουαρίου 2021 σχετικά με την παράταση των περιόδων συγκέντρωσης των δηλώσεων υποστήριξης για ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες πολιτών σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/1042 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 69 της 26.2.2021, σ. 9).

(6) NAT/868-EESC-2022.

(7) Eurostat: Δείκτες εκμετάλλευσης ανά νομικό καθεστώς της εκμετάλλευσης, χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση, είδος και οικονομικό μέγεθος της εκμετάλλευσης και περιφέρεια NUTS2 (2023).

(8) Ετήσιες στατιστικές βιολογικών καλλιεργειών (βάσει στοιχείων που συλλέγονται μέσω των οργανισμών πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων των κρατών μελών).

(9) Eurostat: Έκταση βιολογικών καλλιεργειών ανά μέθοδο γεωργικής παραγωγής και καλλιέργεια (2023).

(10) Τα χημικά φυτοφάρμακα είτε έχουν φυσική προέλευση είτε είναι τεχνητά (συνθετικά φυτοφάρμακα). Ο όρος «φυτοφάρμακα» στην παρούσα ανακοίνωση αναφέρεται σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα όπως ορίζονται στον Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2009 , σχετικά με τη διάθεση φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά και την κατάργηση των οδηγιών 79/117/ΕΟΚ και 91/414/ΕΟΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 309 της 24.11.2009, σ. 1), τα οποία περιλαμβάνουν χημικά φυτοφάρμακα (τεχνητά ή φυσικά, όπως εκχυλίσματα φυτών) και μη χημικά φυτοφάρμακα, όπως μικροοργανισμούς.

(11) Για παράδειγμα, φυσικοί θηρευτές επιβλαβών οργανισμών, αμειψισπορά ή μηχανική καταπολέμηση ζιζανίων. Βλέπε άλλα παραδείγματα που παρατίθενται στις αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας στο παράρτημα III της Οδηγία 2009/128/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2009 , σχετικά με την κοινή θέση του Συμβουλίου που αφορά τον καθορισμό πλαισίου κοινοτικής δράσης με σκοπό την επίτευξη ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων (ΕΕ L 309 της 24.11.2009, σ. 71).

(12) Eurostat: Πωλήσεις φυτοφαρμάκων με βάση την κατηγοριοποίηση δραστικών ουσιών (2023).

(13) SWD(2022) 284 final.

(14) Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος: European grassland butterfly indicator (2019) [Ευρωπαϊκός δείκτης για τις πεταλούδες των λειμώνων (2019)].

(15) https://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/redlist.

(16) https://health.ec.europa.eu/system/files/2022-10/amr_2017_action-honey_autumn2022_en.pdf.

(17) Eurostat: Δείκτες κοινών πτηνών (2022).

(18) Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος: State of nature in the EU. Results from reporting under the nature directives 2013-2018 (2020) [Κατάσταση της φύσης στην ΕΕ. Αποτελέσματα από την υποβολή εκθέσεων στο πλαίσιο των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους για την περίοδο 2013-2018 (2020)].

(19) Οικότοποι που απαριθμούνται στο παράρτημα I της Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 7).

https://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/habitatsdirective/index_en.htm

(20) COM(2023) 35 final.

(21) COM(2019) 640 final.

(22) https://agriculture.ec.europa.eu/common-agricultural-policy/cap-overview/cap-glance_el.

(23) COM(2020) 381 final.

(24) COM(2020) 380 final.

(25) COM(2021) 400 final.

(26) COM(2022) 304 final.

(27) COM(2022) 305 final.

(28) https://www.cbd.int/article/cop15-final-text-kunming-montreal-gbf-221222.

(29) COM(2022) 133 final· COM(2022) 590 final· SWD(2023) 4 final.

(30) Οδηγία 2009/128/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2009 , σχετικά με την κοινή θέση του Συμβουλίου που αφορά τον καθορισμό πλαισίου κοινοτικής δράσης με σκοπό την επίτευξη ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων (ΕΕ L 309 της 24.11.2009, σ. 71).

(31) https://europa.eu/citizens-initiative/initiatives/details/2017/000002_el

(32) Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1381 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019, για τη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα της αξιολόγησης κινδύνου στην αλυσίδα τροφίμων στην ΕΕ και για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 178/2002, (ΕΚ) αριθ. 1829/2003, (ΕΚ) αριθ. 1831/2003, (ΕΚ) αριθ. 2065/2003, (ΕΚ) αριθ. 1935/2004, (ΕΚ) αριθ. 1331/2008, (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 (ΕΕ) 2015/2283 και της οδηγίας 2001/18/ΕΚ (ΕΕ L 231 της 6.9.2019, σ. 1).

(33) https://food.ec.europa.eu/plants/pesticides/sustainable-use-pesticides/farm-fork-targets-progress/eu-trends_el.

(34) Βλ. την αξιολόγηση της οδηγίας ΟΧΓΦ που διατίθεται στο παράρτημα 8 του εγγράφου SWD(2022) 170, μέρος 2/2· ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 2009/128/ΕΚ σχετικά με την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων (2019)· ειδική έκθεση αριθ. 05/2020 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου: Ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων: περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά τη μέτρηση και τη μείωση των κινδύνων.

(35) https://www.cbd.int/article/cop15-final-text-kunming-montreal-gbf-221222· Βλ. Στόχο 7.

(36) SWD(2022) 170 final.

(37) https://agrilpm.eu.

(38) https://food.ec.europa.eu/plants/pesticides/micro-organisms_el.

(39) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2009 , σχετικά με τη διάθεση φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά και την κατάργηση των οδηγιών 79/117/ΕΟΚ και 91/414/ΕΟΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 309 της 24.11.2009, σ. 1).

(40) https://better-training-for-safer-food.ec.europa.eu/training/?redirect=0.

(41) https://food.ec.europa.eu/plants/pesticides_el.

(42) https://food.ec.europa.eu/plants/pesticides/approval-active-substances/renewal-approval/neonicotinoids_el.

(43) Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2022/686 της Επιτροπής της 28ης Απριλίου 2022 για την τροποποίηση των εκτελεστικών κανονισμών (ΕΕ) 2015/1295 και (ΕΕ) αριθ. 540/2011 όσον αφορά τους όρους έγκρισης της δραστικής ουσίας sulfoxaflor (ΕΕ L 126 της 29.4.2022, σ. 18).

(44) https://food.ec.europa.eu/plants/pesticides/protection-bees_el.

(45) Κανονισμός (ΕΕ) 2023/334 της Επιτροπής της 2ης Φεβρουαρίου 2023 για την τροποποίηση των παραρτημάτων II και V του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 396/2005 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τα ανώτατα όρια καταλοίπων για τις ουσίες clothianidin και thiamethoxam μέσα ή πάνω σε ορισμένα προϊόντα (ΕΕ L 47 της 15.2.2023, σ. 29).

(46) κτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2023/574 της Επιτροπής της 13ης Μαρτίου 2023 σχετικά με τον καθορισμό λεπτομερών κανόνων για τον προσδιορισμό των μη αποδεκτών βοηθητικών στα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 75 της 14.3.2023, σ. 7).

(47) COM(2022) 540 final (αλλαγή της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα, της οδηγίας για τα πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος και της οδηγίας για τα υπόγεια ύδατα).

(48) Κανονισμός (ΕΕ) 2022/2379 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Νοεμβρίου 2022, σχετικά με τις στατιστικές για τις γεωργικές εισροές και εκροές, την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 617/2008 της Επιτροπής και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 1165/2008, (ΕΚ) αριθ. 543/2009 και (ΕΚ) αριθ. 1185/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και της οδηγίας 96/16/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 135 της 7.12.2022, σ. 1).

(49) Κανονισμός (ΕΕ) 2022/2379 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 10ης Μαρτίου 2023 σχετικά με τις στατιστικές για τις γεωργικές εισροές και εκροές, την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 617/2008 της Επιτροπής και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 1165/2008, (ΕΚ) αριθ. 543/2009 και (ΕΚ) αριθ. 1185/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και της οδηγίας 96/16/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 74 της 13.3.2023, σ. 4).

(50) https://food.ec.europa.eu/safety/food-waste/eu-actions-against-food-waste/food-waste-reduction-targets_el.

(51) https://food.ec.europa.eu/horizontal-topics/farm-fork-strategy/legislative-framework_el.

(52) COM(2021) 141 final/2.

(53) https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12899-%CE%98%CF%81%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82-%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%B5%CF%82-%CF%83%CF%87%CE%B5%CE%B4%CE%B9%CE%BF-%CE%B4%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B7%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CF%85%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%87%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7_el.

(54) COM(2022) 304 final.

(55) COM(2021) 699 final.

(56) https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/eu-missions-horizon-europe/soil-health-and-food_el.

(57) Κάθε στήριξη που λαμβάνεται με βάση την έκταση γης ή τον αριθμό των ζώων.

(58) COM(2023) 35 final.

(59) Ειδική έκθεση αριθ. 15/2020 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου: Προστασία των άγριων επικονιαστών στην ΕΕ — Οι πρωτοβουλίες της Επιτροπής δεν έχουν αποδώσει καρπούς.

(60) COM(2021) 261 final.

(61) Υπάρχουν 28 στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ: ένα για καθένα από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και δύο για το Βέλγιο.

(62) Άθροισμα των στόχων τους οποίους έχουν συμπεριλάβει όλα τα κράτη μέλη στα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΓΠ, οι οποίοι πρέπει να επιτευχθούν στο τέλος της περιόδου των στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ.

(63) Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2021/1165 της Επιτροπής της 15ης Ιουλίου 2021 για την έγκριση ορισμένων προϊόντων και ουσιών για χρήση στη βιολογική παραγωγή και την κατάρτιση των καταλόγων τους (ΕΕ L 253 της 16.7.2021, σ. 13).

(64) Άρθρο 210α του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων, που εισήχθη με τον Regulation (EU) 2021/2117 of the European Parliament and of the Council of 2 December 2021 amending Regulations (EU) No 1308/2013 establishing a common organisation of the markets in agricultural products, (EU) No 1151/2012 on quality schemes for agricultural products and foodstuffs, (EU) No 251/2014 on the definition, description, presentation, labelling and the protection of geographical indications of aromatised wine products and (EU) No 228/2013 laying down specific measures for agriculture in the outermost regions of the Union (ΕΕ L 435 της 6.12.2021, σ. 262).

(65) Άρθρο 15 του Regulation (EU) 2021/2115 of the European Parliament and of the Council of 2 December 2021 establishing rules on support for strategic plans to be drawn up by Member States under the common agricultural policy (CAP Strategic Plans) and financed by the European Agricultural Guarantee Fund (EAGF) and by the European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD) and repealing Regulations (EU) No 1305/2013 and (EU) No 1307/2013 (ΕΕ L 435 της 6.12.2021, σ. 1).

(66) https://eu-cap-network.ec.europa.eu.

(67) https://research-and-innovation.ec.europa.eu/research-area/agriculture-forestry-and-rural-areas/ecological-approaches-and-organic-farming/partnership-agroecology_el.

(68) https://futureu.europa.eu/el/?locale=el.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

		ISSN 1977-0901
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 148

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	66ό έτος 28 Απριλίου 2023

Περιεχόμενα		Σελίδα
	II Ανακοινώσεις
	ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
	Ευρωπαϊκή Επιτροπή
2023/C 148/01	Ανακοινωση τησ Επιτροπhσ σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΠΠ) Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες! Ας οδεύσουμε προς μια γεωργία φιλική προς τις μέλισσες για ένα υγιές περιβάλλον	1

	IV Πληροφορίες
	ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
	Ευρωπαϊκή Επιτροπή
2023/C 148/02	Ισοτιμίες του ευρώ — 27 Απριλίου 2023	13
	Ελεγκτικό Συνέδριο
2023/C 148/03	Ειδική έκθεση 10/2023 — Προπαρασκευαστική ενέργεια για την έρευνα στον τομέα της άμυνας - Αντλήθηκαν ορισμένα διδάγματα, αλλά η αξία της ως πεδίου δοκιμών για την αύξηση των αμυντικών δαπανών της ΕΕ ήταν μειωμένη λόγω χρονικών περιορισμών και περιορισμένων αποτελεσμάτων	14
2023/C 148/04	Ειδική έκθεση 11/2023 — Στήριξη της ΕΕ για την ψηφιοποίηση των σχολείων – Σημαντικές οι επενδύσεις, αλλά χωρίς στρατηγικό όραμα για την αξιοποίηση της χρηματοδότησης της ΕΕ από πλευράς των κρατών μελών	15
	ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ
2023/C 148/05	Ανακοίνωση της Επιτροπής δυνάμει του άρθρου 17 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1008/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κοινούς κανόνες εκμετάλλευσης των αεροπορικών γραμμών στην Κοινότητα — Πρόσκληση υποβολής προσφορών για την εκμετάλλευση τακτικών αεροπορικών γραμμών σύμφωνα με τις υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας ( 1 )	16
2023/C 148/06	Ανακοίνωση της Επιτροπής δυνάμει του άρθρου 17 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1008/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κοινούς κανόνες εκμετάλλευσης των αεροπορικών γραμμών στην Κοινότητα — Πρόσκληση υποβολής προσφορών για την εκμετάλλευση τακτικών αεροπορικών γραμμών σύμφωνα με τις υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας ( 1 )	17
2023/C 148/07	Ανακοίνωση της Επιτροπής δυνάμει του άρθρου 16 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1008/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κοινούς κανόνες εκμετάλλευσης των αεροπορικών γραμμών στην Κοινότητα — Υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας σε τακτικές αεροπορικές γραμμές ( 1 )	18

	Νομισματική μονάδα	Ισοτιμία
USD	δολάριο ΗΠΑ	1,1042
JPY	ιαπωνικό γιεν	147,16
DKK	δανική κορόνα	7,4538
GBP	λίρα στερλίνα	0,88428
SEK	σουηδική κορόνα	11,3805
CHF	ελβετικό φράγκο	0,9862
ISK	ισλανδική κορόνα	149,70
NOK	νορβηγική κορόνα	11,7140
BGN	βουλγαρικό λεβ	1,9558
CZK	τσεχική κορόνα	23,512
HUF	ουγγρικό φιορίνι	373,58
PLN	πολωνικό ζλότι	4,5900
RON	ρουμανικό λέου	4,9390
TRY	τουρκική λίρα	21,4528
AUD	δολάριο Αυστραλίας	1,6672
CAD	δολάριο Καναδά	1,5041
HKD	δολάριο Χονγκ Κονγκ	8,6679
NZD	δολάριο Νέας Ζηλανδίας	1,7940
SGD	δολάριο Σιγκαπούρης	1,4749
KRW	ουόν Νότιας Κορέας	1 480,87
ZAR	νοτιοαφρικανικό ραντ	20,1452
CNY	κινεζικό ρενμινμπί γιουάν	7,6454
IDR	ρουπία Ινδονησίας	16 252,57
MYR	μαλαισιανό ρινγκίτ	4,9280
PHP	πέσο Φιλιππινών	61,526
RUB	ρωσικό ρούβλι
THB	ταϊλανδικό μπατ	37,664
BRL	ρεάλ Βραζιλίας	5,5532
MXN	πέσο Μεξικού	20,0182
INR	ινδική ρουπία	90,3185

Κράτος μέλος	Ελλάδα
Σχετικές γραμμές	Αθήνα – Κοζάνη – Καστοριά Κέρκυρα – Άκτιο – Κεφαλονιά – Ζάκυνθος Λήμνος – Μυτιλήνη – Χίος – Σάμος – Ρόδος Θεσσαλονίκη – Κέρκυρα Θεσσαλονίκη – Καλαμάτα Ρόδος – Κάρπαθος – Κάσος – Σητεία Ρόδος – Καστελόριζο Ρόδος – Κως – Κάλυμνος – Λέρος – Αστυπάλαια
Διάρκεια ισχύος της σύμβασης	Από 1.11.2023 έως 31.10.2027
Προθεσμία υποβολής των προσφορών	61 ημέρες από την ημερομηνία δημοσίευσης της ανακοίνωσης υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας
Διεύθυνση όπου διατίθεται δωρεάν το κείμενο της προκήρυξης διαγωνισμού και κάθε πληροφορία ή/και τεκμηρίωση σχετική με τον δημόσιο διαγωνισμό και τις υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας.	Ελληνική Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας Γενική Διεύθυνση Οικονομικής Εποπτείας και Διοικητικής Υποστήριξης Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, Κτίριο 45, Τ.Κ. 190 19, Σπάτα, ΕΛΛΑΔΑ Τηλ. +30 210 3541313, 3541333 Ηλ. ταχ.: info@hcaa.gov.gr , gd.ecfin@hcaa.gov.gr , m.savvidou@hcaa.gov.gr , a5.c@hcaa.gov.gr Ιστότοπος: https://hcaa.gov.gr/ Όλη η αλληλογραφία, οι αιτήσεις παροχής πληροφοριών, τα έγγραφα τεκμηρίωσης και οι προσφορές που σχετίζονται με τον παρόντα διαγωνισμό πρέπει να υποβάλλονται μέσω της διαδικτυακής πύλης για τις ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις στη διεύθυνση www.promitheus.gov.gr


	(1) Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ