1.

Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων (1) τονίζει, στην πρώτη και την ενδέκατη αρχή του, τη σημασία της εξασφάλισης ποιοτικής και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης για όλους και όλες, από μικρή ηλικία. Η αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των αρχών εξαρτάται από την αποφασιστικότητα και τη δράση των κρατών μελών. Οι δράσεις σε επίπεδο ΕΕ μπορούν να συμπληρώσουν τις εθνικές δράσεις, και η Επιτροπή παρουσίασε τη δική της συμβολή στο σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (2).

2.

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ανακοίνωση σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης έως το 2025 όπου η συμμετοχικότητα προσδιορίζεται ως μία από τις έξι διαστάσεις του (3). Στις 18 Φεβρουαρίου 2021 το Συμβούλιο ενέκρινε το ψήφισμα του Συμβουλίου περί στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με στόχο τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης και πέραν αυτού (2021-2030) (4), το οποίο έχει ως πρώτη στρατηγική προτεραιότητα τη βελτίωση της ποιότητας, της ισότητας, της ένταξης και της επιτυχίας για όλους και όλες στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

3.

Στόχος του ευρωπαϊκού έτους Νεολαίας 2022 (5) είναι η δραστηριοποίηση και η ενδυνάμωση των νέων με περισσότερες ευκαιρίες συμμετοχής σε αποφάσεις που επηρεάζουν τις ζωές τους, έτσι ώστε να διαμορφώσουν το μέλλον τους και το μέλλον της Ευρώπης.

4.

Στην έκθεση επί του τελικού αποτελέσματος της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, οι πολίτες καλούν την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της να δημιουργήσουν έως το 2025 έναν Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς, εντός του οποίου όλοι οι πολίτες θα έχουν ίση πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση και διά βίου μάθηση, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές (6). Στην ανακοίνωση της Επιτροπής του 2020, η ένταξη και η ισότητα των φύλων προσδιορίζονται ως βασική διάσταση του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης που πρέπει να επιτευχθεί έως το 2025 και ζητείται η αποσύνδεση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων από την κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Το Συμβούλιο συμφώνησε ότι, έως το 2030, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 15 ετών που παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες θα πρέπει να είναι κάτω του 15 % και δεσμεύτηκε για μείωση του ποσοστού των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση σε κάτω από 9 %.

5.

Μολονότι το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση έχει βελτιωθεί σημαντικά σε επίπεδο ΕΕ —με μείωση 3,9 ποσοστιαίων μονάδων κατά την περίοδο 2010-2021— πολλοί εκπαιδευόμενοι εξακολουθούν να εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση. Το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση ανήλθε σε 9,7 % το 2021 σε ολόκληρη την ΕΕ, κατά μέσο όρο, λίγο κάτω από τον στόχο του 10 % του στρατηγικού πλαισίου «ΕΚ 2020» που είχε τεθεί για το 2020 σε επίπεδο ΕΕ. Παρ’ όλα αυτά, περισσότεροι από 3,2 εκατομμύρια νέοι και νέες στην ΕΕ (ηλικίας 18-24 ετών) εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ και εντός των χωρών, με συνεχιζόμενες ανισότητες μεταξύ συγκεκριμένων ομάδων (π.χ. μετανάστες, νέοι άνδρες, εθνοτικές μειονότητες όπως οι Ρομά, και νέοι και νέες σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές παρουσιάζουν λιγότερο καλές επιδόσεις).

6.

Τα αποτελέσματα του Προγράμματος Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών (PISA) του ΟΟΣΑ για το 2018 αποκαλύπτουν μια τάση επιδείνωσης του αριθμού των ατόμων που παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις σε βασικές δεξιότητες κατά την περίοδο 2009-2018, σε πολλές χώρες. Σήμερα, ένας στους πέντε Ευρωπαίους ηλικίας 15 ετών εξακολουθεί να μη διαθέτει επαρκείς ικανότητες στην ανάγνωση, στα μαθηματικά ή στις φυσικές επιστήμες. Επίσης, τα αποτελέσματα της διεθνούς μελέτης του 2018 για τον γραμματισμό σε θέματα υπολογιστών και πληροφοριών (ICILS) δείχνουν ότι το ένα πέμπτο των νέων στην ΕΕ δεν διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες, ενώ παράλληλα αποκαλύπτουν σημαντικές αποκλίσεις επιδόσεων ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, οι οποίες θα μπορούσαν να διευρύνουν το ψηφιακό χάσμα (7).

7.

Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο είναι ο ισχυρότερος παράγοντας πρόβλεψης των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων. Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, οι εκπαιδευόμενοι που προέρχονται από μειονεκτικά περιβάλλοντα υπερεκπροσωπούνται μεταξύ εκείνων που εγκαταλείπουν την εκπαίδευση και την κατάρτιση χωρίς να αποκτήσουν τίτλο ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το PISA 2018 αποκάλυψε ότι, στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, το ποσοστό των μαθητών που παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση είναι πολύ μεγαλύτερο στο κατώτερο τεταρτημόριο του δείκτη για την οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική κατάσταση (ESCS) απ’ ό,τι στο ανώτερο τεταρτημόριο· έως και πάνω από 40 ποσοστιαίες μονάδες σε ορισμένες χώρες της ΕΕ. Η ακαδημαϊκή βιβλιογραφία επιβεβαιώνει ότι οι μαθητές με κοινωνικοοικονομικά μειονεκτικό υπόβαθρο τείνουν να αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στην ανάπτυξη ακαδημαϊκών και γλωσσικών δεξιοτήτων. Παρουσιάζουν συχνότερα προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με τη μάθηση, έχουν λιγότερα κίνητρα για μάθηση, εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση και, μάλιστα, με χαμηλότερα προσόντα και ανεπαρκείς ικανότητες για την πλήρη συμμετοχή τους στην κοινωνία.

8.

Τα τελευταία έτη, τα κράτη μέλη έχουν εντάξει στα οικεία συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης μεγάλους αριθμούς μεταναστών από τρίτες χώρες (μεταξύ άλλων πρόσφυγες (8)) σε ηλικία σχολικής φοίτησης, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ατόμων με πολύ χαμηλό επίπεδο βασικών δεξιοτήτων. Περαιτέρω προκλήσεις προκύπτουν σε σχέση με τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία για να γλιτώσουν από τον πόλεμο, μεγάλο ποσοστό των οποίων είναι παιδιά σε ηλικία σχολικής φοίτησης τα οποία χρειάζονται στοχευμένη μαθησιακή υποστήριξη (συμπεριλαμβανομένης της εκμάθησης της γλώσσας σχολικής φοίτησης) και ψυχοκοινωνική υποστήριξη.

9.

Τα PISA 2015 και PISA 2018 αναδεικνύουν, επίσης, ότι το αίσθημα των μαθητών πως ανήκουν στο σχολείο φθίνει, και επισημαίνουν τον εκτεταμένο και ολοένα αυξανόμενο εκφοβισμό/κυβερνοεκφοβισμό. Η έρευνα υπογραμμίζει τη σημασία της συναισθηματικής, κοινωνικής και σωματικής ευημερίας στα σχολεία για την αύξηση των πιθανοτήτων των παιδιών και των νέων να επιτύχουν στην εκπαίδευση και στη ζωή. Επιβεβαιώνει ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας, καθώς και η βία και ο εκφοβισμός, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία και άλλες μορφές μισαλλοδοξίας και διακρίσεων έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στη συναισθηματική ευημερία και στα εκπαιδευτικά αποτελέσματα των παιδιών και των νέων. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι μειονεκτούσες ομάδες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν εκφοβισμό και ότι το αίσθημα του ανήκειν των εκπαιδευομένων που φοιτούν σε σχολεία τα οποία βρίσκονται σε μειονεκτικά από κοινωνικοοικονομική άποψη περιβάλλοντα είναι μειωμένο σε σύγκριση με τους πιο εύπορους συνομηλίκους τους.

10.

Η πανδημία COVID-19 ανέδειξε ακόμη περισσότερο τη σημασία της αντιμετώπισης των προκλήσεων αυτών. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι η κρίση ενδέχεται να έχει αυξήσει την πιθανότητα να εγκαταλείψουν πραγματικά το σχολείο οι εκπαιδευόμενοι που κινδυνεύουν να απομακρυνθούν από αυτό και ότι είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και ευημερία των εκπαιδευομένων γενικά (9).

11.

Το 2011, το Συμβούλιο εξέδωσε σύσταση σχετικά με πολιτικές για τη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου (10). Έχει πραγματοποιηθεί πλούσιο έργο σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για την εφαρμογή της σύστασης, ιδίως μέσω της αλληλοδιδαχής από ομοτίμους και της ανταλλαγής ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών εντός του πλαισίου «ΕΚ 2020» για τη συνεργασία σε θέματα πολιτικής. Ένα ευρύ φάσμα πόρων, παραδείγματα επιτυχημένων μέτρων και υλικό τεκμηρίωσης είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο μέσω της ευρωπαϊκής εργαλειοθήκης για τα σχολεία και της δέσμης εργαλείων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) του Cedefop για την αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Ανεξάρτητη αξιολόγηση της εφαρμογής της σύστασης, που δημοσιεύτηκε το 2019 (11), παρέχει ισχυρές ενδείξεις ότι η σύσταση και η συνοδευτική δέσμη εργαλείων πολιτικής της ΕΕ έχουν ενθαρρύνει τους μετασχηματισμούς στο πλαίσιο των θεσμών και πολιτικών εκπαίδευσης και κατάρτισης και έχουν συμβάλει στη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Επισημαίνει επίσης τους τομείς στους οποίους απαιτείται περαιτέρω έργο.

12.

Το πρόγραμμα Erasmus+ έχει στηρίξει σειρά διακρατικών έργων για την ένταξη σε διάφορους εκπαιδευτικούς τομείς, στο πλαίσιο των οποίων αντιμετωπίζονται τα ζητήματα των χαμηλών επιδόσεων και της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Η ένταξη αποτελεί μία από τις πρωταρχικές προτεραιότητες του Erasmus+ για την περίοδο 2021-2027. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει, επίσης, την ειδική προτεραιότητα πολιτικής για την αντιμετώπιση του μαθησιακού μειονεκτήματος, της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και της χαμηλής επάρκειας σε βασικές δεξιότητες, η οποία παρέχει τη δυνατότητα στα ενδιαφερόμενα μέρη να χρησιμοποιήσουν χρηματοδότηση από το Erasmus+ για την εφαρμογή συστάσεων πολιτικής.

13.

Τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) για τα έτη 2014-2020 έχουν κινητοποιήσει σημαντικές επενδύσεις για την αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, παρέχοντας στήριξη σε πολυάριθμα έργα μεγάλης κλίμακας σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου του 2011. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ στηρίζει άτομα, περιφέρειες και κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις, από την ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19 έως την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα, την απασχόληση, την κοινωνική ένταξη και την εκπαίδευση. Η χρήση των ΕΔΕΤ και των κονδυλίων της πολιτικής για τη συνοχή για την περίοδο 2021-2027 βασίζεται, μεταξύ άλλων, σε στοιχεία από τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδίδονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

14.

Το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να λαμβάνουν, κατόπιν αιτήματος, στήριξη για προσαρμοσμένες μεταρρυθμίσεις σε διάφορους τομείς, όπως, για παράδειγμα, η βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων για τα παιδιά, η βελτίωση της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας (ΠΕΦ), ο καθορισμός εθνικών στρατηγικών και σχεδίων δράσης για την αντιμετώπιση και την πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, η ανάπτυξη εργαλείων για τη στήριξη της πρόσληψης και της επαγγελματικής ανέλιξης εκπαιδευτικών, ή η προετοιμασία και η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων στο πρόγραμμα σπουδών. Το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης και το Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, ο προκάτοχός του, έχουν χρησιμοποιηθεί από αρκετά κράτη μέλη για τη στήριξη μεταρρυθμίσεων που αφορούν την πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, ιδιαίτερα όσον αφορά παιδιά που προέρχονται από ευάλωτα περιβάλλοντα.

15.

Τα παιδιά και οι έφηβοι χρειάζονται ένα ισορροπημένο σύνολο γνωστικών, κοινωνικών και συναισθηματικών ικανοτήτων για να εξασφαλίσουν θετικά αποτελέσματα στο σχολείο και στη ζωή. Η σύσταση του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2018, σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης (12) ορίζει τις «προσωπικές, κοινωνικές και μεταγνωστικές ικανότητες». Σε αυτές περιλαμβάνονται η ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίζει την αβεβαιότητα και την πολυπλοκότητα, να υποστηρίζει τη σωματική και συναισθηματική ακεραιότητά του, να διατηρεί τη σωματική και ψυχική του υγεία, να αναπτύσσει συνεργατικές και θετικές σχέσεις, να διάγει μια συνειδητοποιημένη σε θέματα υγείας και προσανατολισμένη στο μέλλον ζωή, καθώς και να διαχειρίζεται συγκρουσιακές καταστάσεις σε ένα υποστηρικτικό πλαίσιο χωρίς αποκλεισμούς.

16.

Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την ισότητα και την ένταξη στην εκπαίδευση και την κατάρτιση με σκοπό την προαγωγή της εκπαιδευτικής επιτυχίας για όλους (13), τα κράτη μέλη καλούνται να εφαρμόσουν μέτρα εκπαιδευτικής πολιτικής και να επιδιώξουν, κατά περίπτωση, μεταρρυθμίσεις στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, εξετάζοντας ολόκληρο το φάσμα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και με μια ολιστική προσέγγιση σε επίπεδο εκπαιδευτικού ιδρύματος ώστε να ενισχύσουν τις ίσες ευκαιρίες και την ένταξη και να προαγάγουν την εκπαιδευτική επιτυχία σε όλες τις βαθμίδες και τύπους εκπαίδευσης και κατάρτισης.

17.

Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου για τους Ευρωπαίους εκπαιδευτικούς και εκπαιδευτές για το μέλλον (14) αναγνωρίζεται ότι οι εκπαιδευτικοί, οι εκπαιδευτές και οι διευθυντές σχολείων αποτελούν την απαραίτητη κινητήρια δύναμη στην εκπαίδευση και κατάρτιση και τονίζεται η ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης και επικαιροποίησης των ικανοτήτων τους. Ο κρίσιμος ρόλος των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών αναγνωρίστηκε τόσο στην ανακοίνωση για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης όσο και στο ψήφισμα του Συμβουλίου.

18.

Στη σύσταση του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2019, σχετικά με συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας (15) υπογραμμίζεται ότι η πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας για όλα τα παιδιά στηρίζει την υγιή ανάπτυξη και την εκπαιδευτική επιτυχία τους, συμβάλλει στον περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων και στη μείωση του χάσματος ικανοτήτων μεταξύ παιδιών που προέρχονται από διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο.

19.

Στη σύσταση του Συμβουλίου της 29ης Νοεμβρίου 2021 σχετικά με τη μικτή μάθηση για πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση υψηλής ποιότητας και χωρίς αποκλεισμούς (16) προκρίνονται προσεγγίσεις μικτής μάθησης που συνδυάζουν περιβάλλοντα μάθησης στον χώρο του σχολείου και εξ αποστάσεως, καθώς και ψηφιακά και μη ψηφιακά εργαλεία μάθησης, με σκοπό την οικοδόμηση πιο ανθεκτικών και χωρίς αποκλεισμούς συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Οι πρακτικές αυτές καθιστούν δυνατή την εφαρμογή ποικίλων και διαφοροποιημένων προσεγγίσεων και εργαλείων για την καλύτερη υποστήριξη όλων των μαθητών —ιδίως των μαθητών με συγκεκριμένες ανάγκες ή των μαθητών που προέρχονται από μειονεκτούσες ομάδες— και για την ενίσχυση των κινήτρων για μάθηση.

20.

Το ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων (17) καθορίζει δράσεις για την ενίσχυση της βιώσιμης ανταγωνιστικότητας και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας με σκοπό την αντιμετώπιση κρίσεων και την παροχή βοήθειας σε άτομα και επιχειρήσεις ώστε να αναπτύξουν ένα κατάλληλο πλέγμα δεξιοτήτων, με βάση τα διδάγματα που αντλήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Στη σύσταση του Συμβουλίου, της 24ης Νοεμβρίου 2020, σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα (18) προτείνεται ένα ανανεωμένο όραμα πολιτικής της ΕΕ για την ΕΕΚ, ο ρόλος του οποίου είναι κομβικός για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και την προώθηση της ισότητας των ευκαιριών.

21.

Στο σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση (19) καθορίζονται δράσεις για την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, ώστε να διασφαλιστεί ότι κανένας εκπαιδευόμενος δεν θα μείνει στο περιθώριο και ότι οι απόφοιτοι διαθέτουν τις ικανότητες που απαιτούνται στην αγορά εργασίας. Προβλέπεται η ανάπτυξη κοινών κατευθυντήριων γραμμών για τους εκπαιδευτικούς και το εκπαιδευτικό προσωπικό με σκοπό την προώθηση του ψηφιακού γραμματισμού και την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, η επικαιροποίηση του ευρωπαϊκού πλαισίου ψηφιακών ικανοτήτων, καθώς και πρόταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με τη βελτίωση της παροχής ψηφιακών δεξιοτήτων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Το σχέδιο δράσης ενθαρρύνει, επίσης, τις προσπάθειες για τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των φύλων στους τομείς STEM.

22.

Στη σύσταση (ΕΕ) 2021/1004 του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 2021, για τη θέσπιση ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά (20), τα κράτη μέλη καλούνται να εγγυηθούν ουσιαστική και δωρεάν πρόσβαση στην εκπαίδευση και τις σχολικές δραστηριότητες για τα παιδιά που έχουν ανάγκη (δηλαδή κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό, ιδίως Ρομά). Η στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού (21) απαιτεί τη διαμόρφωση ποιοτικής εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς. Η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για ένα καλύτερο διαδίκτυο για τα παιδιά (BIK+) (22) απαιτεί την οικοδόμηση ενός ψηφιακού περιβάλλοντος στο οποίο τα παιδιά προστατεύονται, ενδυναμώνονται και αντιμετωπίζονται με σεβασμό και τονίζει ότι τα παιδιά που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες προκειμένου να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες της ψηφιακής δεκαετίας.

23.

Η νέα γενιά στρατηγικών της ΕΕ για την ισότητα και πλαισίων πολιτικής για την ένταξη που εγκρίθηκαν το 2020 και το 2021 (23) δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της ισότητας και της ένταξης και στην καταπολέμηση των διακρίσεων στην εκπαίδευση, με στοχευμένη στήριξη των πλέον μειονεκτούντων ατόμων και των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο διακρίσεων.

24.

Η σύσταση του Συμβουλίου, της 30ής Οκτωβρίου 2020, για «μια γέφυρα προς την απασχόληση — ενίσχυση των εγγυήσεων για τη νεολαία» και για την κατάργηση της σύστασης του Συμβουλίου, της 22ας Απριλίου 2013, για τη θέσπιση εγγυήσεων για τη νεολαία (24), συνιστά να διευκολυνθεί η επιστροφή των νέων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση μέσω της διαφοροποίησης της προσφοράς συνεχούς εκπαίδευσης, διασφαλίζοντας, κατά περίπτωση, την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης. Επιπλέον, η πρωτοβουλία ALMA (Aim, Learn, Master, Achieve, δηλαδή στοχεύω, μαθαίνω, κατακτώ, επιτυγχάνω) βοηθά μειονεκτούντες νέους ηλικίας 18-30 ετών που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ΕΕΑΚ) να βρουν τον δρόμο τους προς την αγορά εργασίας στη χώρα καταγωγής τους, συνδυάζοντας τη στήριξη για εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση ή απασχόληση με μια θέση εργασίας σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ, προκειμένου να ενισχύσουν τις δεξιότητες, τις γνώσεις και την πείρα τους.

25.

Με βάση τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου του 2011 και τα νέα στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνα και τις διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, απαιτείται μια ευρύτερη, περισσότερο συμμετοχική και συστημική προσέγγιση της σχολικής επιτυχίας, η οποία θα εξυπηρετεί τόσο τον στόχο σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τις βασικές δεξιότητες όσο και τον στόχο που αφορά την πρόωρη εγκατάλειψη της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, θα ενσωματώνει δε πλήρως τη διάσταση της ευημερίας. Μια τέτοιου είδους προσέγγιση θα πρέπει να διασφαλίζει την ανάπτυξη των ικανοτήτων που απαιτούνται για την πρόοδο στην εκπαίδευση και τη ζωή, και να οδηγεί σε ουσιαστικές εμπειρίες μάθησης, δέσμευση, ευρύτερη συμμετοχή στην κοινότητα και μετάβαση σε μια σταθερή ενηλικίωση με ενεργό συμμετοχή στα κοινά.

26.

Ο στόχος για μείωση των χαμηλών επιδόσεων και της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, καθώς και για προώθηση της σχολικής επιτυχίας πρέπει να επιδιωχθεί με συστηματικό τρόπο από τα κράτη μέλη σε ολόκληρη την ΕΕ. Σε επίπεδο συστήματος, απαιτείται συνοχή των μέτρων πολιτικής, συντονισμός με άλλους συναφείς τομείς πολιτικής (όπως νεολαία, υγεία, πολιτισμός, κοινωνικές υπηρεσίες, απασχόληση, στέγαση, δικαιοσύνη, μετανάστευση και ένταξη) και αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των διαφόρων φορέων σε όλα τα επίπεδα (εθνικό, περιφερειακό, τοπικό, σχολικό) για την παροχή συντονισμένης στήριξης των παιδιών, των νέων και των οικογενειών τους. Παράλληλα, σε σχολικό επίπεδο, θα πρέπει να προωθηθούν ολιστικές σχολικές προσεγγίσεις, σύμφωνα με τις εθνικές περιστάσεις, που ενσωματώνουν όλους τους τομείς δραστηριότητας (διδασκαλία και μάθηση, σχεδιασμός και διακυβέρνηση κ.λπ.) και εξασφαλίζουν τη συμμετοχή όλων των βασικών παραγόντων (εκπαιδευομένων, διευθυντών σχολείων, διδακτικού και μη διδακτικού προσωπικού, γονέων και οικογενειών, τοπικών και ευρύτερων κοινοτήτων) (25).

27.

Η παρούσα σύσταση του Συμβουλίου σέβεται πλήρως τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

1.

Να αναπτύξουν ή, κατά περίπτωση, να ενισχύσουν περαιτέρω, έως το 2025, μια ενοποιημένη και ολοκληρωμένη στρατηγική (26) για τη σχολική επιτυχία, στο κατάλληλο επίπεδο, σύμφωνα με τη δομή του οικείου συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης, με στόχο την ελαχιστοποίηση της επίδρασης της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης στα αποτελέσματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, την προώθηση της ένταξης στην εκπαίδευση και κατάρτιση και την περαιτέρω μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και των χαμηλών επιδόσεων σε βασικές δεξιότητες, με συνεκτίμηση των διαφόρων μέτρων που περιγράφονται στο πλαίσιο πολιτικής του παραρτήματος. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην ευημερία στο σχολείο ως βασική συνιστώσα της σχολικής επιτυχίας. Η εν λόγω στρατηγική θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα πρόληψης, παρέμβασης και αντιστάθμισης (συμπεριλαμβανομένων μέτρων που προσφέρονται στο πλαίσιο των ενισχυμένων εγγυήσεων για τη νεολαία (27)), να βασίζεται σε αποδείξεις και να συνδυάζει καθολικά μέτρα με στοχευμένες και/ή εξατομικευμένες διατάξεις για εκπαιδευόμενους που χρειάζονται πρόσθετη προσοχή και στήριξη σε περιβάλλοντα χωρίς αποκλεισμούς (όπως εκπαιδευόμενοι που προέρχονται από κοινωνικοοικονομικά μειονεκτικά περιβάλλοντα, από οικογένειες μεταναστών, προσφύγων ή Ρομά, εκπαιδευόμενοι με ορατές και μη ορατές αναπηρίες, εκπαιδευόμενοι με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή προβλήματα ψυχικής υγείας και εκπαιδευόμενοι που διαβιούν σε απομονωμένες, νησιωτικές ή απόμακρες περιοχές, όπως οι εξόχως απόκεντρες περιφέρειες της ΕΕ, σύμφωνα με τις εθνικές περιστάσεις). Η εν λόγω στρατηγική θα πρέπει επίσης να βασίζεται σε δομημένη συνεργασία μεταξύ φορέων που εκπροσωπούν διαφόρους τομείς πολιτικής, επίπεδα διακυβέρνησης και βαθμίδες εκπαίδευσης και κατάρτισης, να επωφελείται από επαρκή χρηματοδότηση και να συνοδεύεται από σαφές σχέδιο εφαρμογής και αξιολόγησης.

2.

Να αναπτύξουν ή, κατά περίπτωση, να ενισχύσουν περαιτέρω συστήματα συλλογής δεδομένων και παρακολούθησης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, τα οποία καθιστούν δυνατή τη συστηματική συλλογή ποσοτικών και ποιοτικών πληροφοριών σχετικά με τους εκπαιδευόμενους, καθώς και σχετικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν τα μαθησιακά αποτελέσματα, ιδίως το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο. Τα συστήματα αυτά πρέπει να συμμορφώνονται με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την εθνική νομοθεσία. Θα πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να διασφαλίζουν ότι διατίθενται αναλυτικά δεδομένα και πληροφορίες για ευρύ φάσμα πτυχών (συμπεριλαμβανομένων των απόψεων των ίδιων των εκπαιδευομένων) σε διάφορα επίπεδα πολιτικής και ότι χρησιμοποιούνται (ανωνυμοποιημένα, όπως ενδείκνυται) για την ανάλυση, την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση, τον σχεδιασμό πολιτικής, και για την καθοδήγηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των ανωτέρω στρατηγικών.

3.

Στο πλαίσιο μιας ενοποιημένης και ολοκληρωμένης στρατηγικής, και σύμφωνα με τις εθνικές περιστάσεις, να συνδυάζουν μέτρα πρόληψης, παρέμβασης και αντιστάθμισης, όπως αυτά που ορίζονται στο πλαίσιο πολιτικής του παραρτήματος με σκοπό τη στήριξη:

4.

Να βελτιστοποιήσουν, σύμφωνα με τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές ανάγκες, τη χρήση των εθνικών και ενωσιακών πόρων για επενδύσεις σε υποδομές, κατάρτιση, εργαλεία και πόρους για την ενίσχυση της ένταξης, της ισότητας και της ευημερίας στην εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων των κονδυλίων και της εμπειρογνωσίας της ΕΕ για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σε υποδομές, εργαλεία, παιδαγωγικές μεθόδους και για τη δημιουργία υγιών περιβαλλόντων μάθησης, ειδικότερα του Erasmus+, του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη», του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης, του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης κ.λπ., και να διασφαλίσουν ότι η χρήση των κονδυλίων εναρμονίζεται με τη συνολική στρατηγική.

5.

Να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τη στρατηγική τους, τα μέτρα που λαμβάνουν, τις σχετικές ρυθμίσεις παρακολούθησης και αξιολόγησης και τον διατιθέμενο προϋπολογισμό στο πλαίσιο των υφιστάμενων ρυθμίσεων υποβολής εκθέσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης [(μεταξύ άλλων εντός του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (2021-2030)] και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

6.

Να εξασφαλίσουν την ενεργό συμμετοχή των νέων στην εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου, μεταξύ άλλων, μέσω του ευρωπαϊκού διαλόγου για τη νεολαία, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι λαμβάνονται υπόψη οι γνώμες, οι απόψεις και οι ανάγκες των νέων, συμπεριλαμβανομένων όσων προέρχονται από μειονεκτικά περιβάλλοντα.

1.

Να στηρίξει την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου, καθώς και συναφών πρωτοβουλιών, όπως η ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά και οι ενισχυμένες εγγυήσεις για τη νεολαία, με τη διευκόλυνση της αμοιβαίας μάθησης και των ανταλλαγών μεταξύ των κρατών μελών και όλων των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών όσον αφορά την εκπαιδευτική επιτυχία για όλους μέσω:

2.

Να στηρίξει την ανάπτυξη και τη διάδοση υλικού καθοδήγησης και πόρων σχετικά με την εκπαιδευτική επιτυχία όλων των εκπαιδευομένων (μεταξύ άλλων, όσον αφορά την ένταξη των μεταναστών και την εκμάθηση γλωσσών), σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και για τη χρήση τους σε εθελοντική βάση, μεταξύ άλλων, με την περαιτέρω ανάπτυξη και προώθηση της ευρωπαϊκής εργαλειοθήκης για τα σχολεία «Προώθηση της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης και αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου», τη συλλογή εμπνευσμένων πρακτικών για την ενταξιακή εκπαίδευση και την αγωγή του πολίτη, και τη δέσμη εργαλείων ΕΕΚ του Cedefop για την αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.

3.

Να στηρίξει ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης για το εκπαιδευτικό προσωπικό και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη με:

4.

Να εξασφαλίζει την παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου στο πλαίσιο των υφιστάμενων ρυθμίσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης (μεταξύ άλλων εντός του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης) και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (συμπεριλαμβανομένου του αναθεωρημένου κοινωνικού πίνακα αποτελεσμάτων).

5.

Να εξασφαλίζει την παρακολούθηση και υποβολή περιοδικών εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο σε σχέση με τους στόχους σε επίπεδο ΕΕ στο πλαίσιο των εκθέσεων για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης· σε στενή συνεργασία με τη μόνιμη ομάδα για τους δείκτες και τα κριτήρια αξιολόγησης, να εξετάσει πώς μπορεί να ενισχυθεί η παρακολούθηση σε επίπεδο ΕΕ, ιδίως με την αξιολόγηση υφιστάμενων δεικτών σε επίπεδο ΕΕ και, εφόσον κριθεί σκόπιμο και αναγκαίο, με την υποβολή προτάσεων για νέους δείκτες, ιδιαίτερα όσον αφορά την ένταξη και την ισότητα.

—

από τη σχετική με τις συγκεντρώσεις ενότητα του ιστότοπου της Επιτροπής για τον ανταγωνισμό (http://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/). O ιστότοπος αυτός παρέχει διάφορα μέσα που βοηθούν στον εντοπισμό μεμονωμένων αποφάσεων για συγκεντρώσεις, όπως ευρετήρια επιχειρήσεων, αριθμών υποθέσεων και ημερομηνιών, καθώς και τομεακά ευρετήρια,

—

σε ηλεκτρονική μορφή στον ιστότοπο EUR-Lex (http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=el) με αριθμό εγγράφου 32022M10431. Ο ιστότοπος EUR-Lex αποτελεί την επιγραμμική πρόσβαση στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.

—

τις εξαιρετικές και απρόβλεπτες περιστάσεις της παγκόσμιας κρίσης εφοδιασμού όσον αφορά τα μικροκυκλώματα ημιαγωγών λόγω της πανδημίας COVID-19, όπως κατέδειξαν οι κατασκευαστές, οι οποίες ενδέχεται να εμποδίσουν τους τελευταίους να συμμορφωθούν εγκαίρως με τις σχετικές απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού·

—

τον χρονικά περιορισμένο χαρακτήρα του προβλήματος, δεδομένου του σχετικά σύντομου χρονικού διαστήματος κατά το οποίο οι κατασκευαστές θα είναι σε θέση να συνεχίσουν να διαθέτουν προϊόντα στην αγορά τα οποία δεν συμμορφώνονται ακόμη με τις νέες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης·

—

την ανάγκη οι κατασκευαστές να εξακολουθήσουν να είναι σε θέση να διαθέτουν τα προϊόντα τους στην αγορά, λαμβανομένης επίσης υπόψη της σημασίας που έχει ο ασφαλής εφοδιασμός των ρυθμιζόμενων προϊόντων για τη λειτουργία ενός φάσματος βασικών τομέων της οικονομίας.

1.

Των πολιτικών συζητήσεων κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Γκέτεμποργκ το 2017, όπου τονίστηκε ότι το 44 % των Ευρωπαίων δεν διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες, ότι το 90 % των θέσεων εργασίας στο μέλλον θα απαιτούν ψηφιακές δεξιότητες και ικανότητες και ότι το 40 % των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων δυσκολεύονται να προσλάβουν ειδικούς στις ΤΠΕ. Η έναρξη προβληματισμού σχετικά με το μέλλον της μάθησης, για την ανταπόκριση στις μελλοντικές τάσεις και στην ψηφιακή επανάσταση, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), ήταν μία από τις ιδέες που συζήτησαν οι ευρωπαίοι ηγέτες και ηγέτιδες κατά την εν λόγω σύνοδο.

2.

Της πρώτης αρχής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, σύμφωνα με την οποία κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση, προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις μεταβάσεις στην αγορά εργασίας.

3.

Της ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης έως το 2025, όπου υπογραμμίζεται η ανάγκη δημιουργίας υποστηρικτικών περιβαλλόντων μάθησης για ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο χαμηλών επιδόσεων, καθώς και η ανάγκη προαγωγής της ευημερίας στο σχολείο.

4.

Του ψηφίσματος του Συμβουλίου περί στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με στόχο τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης και πέραν αυτού (2021-2030), όπου τονίζεται ότι η εκπαίδευση και η κατάρτιση παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ευρώπης, σε μια εποχή όπου είναι ουσιώδες για τους πολίτες να επιτύχουν προσωπική ολοκλήρωση και ευημερία, να είναι προετοιμασμένοι ώστε να προσαρμόζονται και να λειτουργούν σε μια μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας, καθώς και να συμμετέχουν ενεργά και υπεύθυνα στα κοινά.

5.

Του σχεδίου δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση (2021-2027), στο οποίο περιγράφεται αδρά η έννοια ενός οικοσυστήματος ψηφιακής εκπαίδευσης υψηλών επιδόσεων και τονίζεται η σημασία της ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για την καθημερινή ζωή.

6.

Του εν εξελίξει διαρθρωμένου διαλόγου με τα κράτη μέλη σχετικά με την ψηφιακή εκπαίδευση και τις ψηφιακές δεξιότητες, τον οποίο δρομολόγησε η Επιτροπή το 2021, και της προσέγγισής της για το σύνολο της διακυβέρνησης όσον αφορά την ψηφιακή εκπαίδευση.

7.

Της σύστασης (ΕΕ) 2021/1004 του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 2021, για τη θέσπιση ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά, η οποία έχει ως στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών με την κατοχύρωση της ελεύθερης πρόσβασης στην εκπαίδευση για τα παιδιά που προέρχονται από μειονεκτούντα περιβάλλοντα. Εν προκειμένω, στη σύσταση υπογραμμίζεται πως είναι σημαντικό να παρέχονται ψηφιακά εκπαιδευτικά εργαλεία, συνδεσιμότητα υψηλής ταχύτητας, ψηφιακές υπηρεσίες και επαρκής εξοπλισμός, καθώς και να βελτιώνονται οι ψηφιακές δεξιότητες και να αντιμετωπίζονται όλες οι μορφές ψηφιακού χάσματος.

8.

Της στρατηγικής για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030, στην οποία αναφέρεται ότι η αποτελεσματική χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών απαιτεί την άρση των εμποδίων προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρία και την επένδυση στις ψηφιακές τους δεξιότητες.

9.

Της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με δρόμους προς τη σχολική επιτυχία και την αντικατάσταση της σύστασης του Συμβουλίου, της 28ης Ιουνίου 2011, σχετικά με πολιτικές για τη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, η οποία αποσκοπεί στην προώθηση καλύτερων εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων για όλους τους νέους και τις νέες στην Ευρώπη, ανεξάρτητα από τα προσωπικά χαρακτηριστικά, το οικογενειακό, πολιτισμικό και κοινωνικοοικονομικό τους υπόβαθρο, και τονίζει ότι η ευημερία στο σχολείο, μαζί με τη σωματική και ψυχική υγεία, αποτελούν βασικές συνιστώσες της σχολικής επιτυχίας.

10.

Της υπό συγκρότηση άτυπης ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής η οποία έχει ως στόχο την προώθηση υποστηρικτικών περιβαλλόντων μάθησης για ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο χαμηλών επιδόσεων και τη στήριξη της ευημερίας στο σχολείο.

11.

Της σύστασης του Συμβουλίου, της 29ης Νοεμβρίου 2021, σχετικά με τη μικτή μάθηση για πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση υψηλής ποιότητας και χωρίς αποκλεισμούς, στην οποία υπογραμμίζεται πως είναι σημαντικό να δοθεί προτεραιότητα στην ευημερία (σωματική και ψυχική) και προτείνεται να συμπεριληφθούν στους στόχους του σχολείου πολιτικές για την ευημερία των εκπαιδευομένων και για την καταπολέμηση του εκφοβισμού, καθώς και να δοθεί περισσότερη έμφαση στην ευημερία και την ποιότητα της επαγγελματικής ζωής των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών, των διευθυντών σχολείων και του λοιπού εκπαιδευτικού προσωπικού, προκειμένου να μετριαστεί το άγχος και να αποτραπεί η επαγγελματική εξουθένωση.

12.

Της σύστασης του Συμβουλίου, της 24ης Νοεμβρίου 2020, σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα, η οποία δίνει έμφαση σε πολιτικές ΕΕΚ προσαρμοσμένες στην ψηφιακή οικονομία.

13.

Της Διακήρυξης του Osnabrück σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση ως κινητήρια δύναμη για την ανάκαμψη και τη δίκαιη μετάβαση στην ψηφιακή και πράσινη οικονομία, η οποία έχει ως στόχο να αναπτύξει την ψηφιοποίηση της ΕΕΚ σε μια νέα νοοτροπία διά βίου μάθησης.

14.

Των συμπερασμάτων του Συμβουλίου σχετικά με την ψηφιακή εκπαίδευση στις κοινωνίες γνώσης της Ευρώπης, όπου τονίζεται ότι η ψηφιακή εκπαίδευση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ευημερία όλων όσοι εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία.

15.

Της έκθεσης παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 2021, η οποία επικεντρώνεται στο θέμα της ευημερίας στην εκπαίδευση.

16.

Της ανακοίνωσης της Επιτροπής με τίτλο «Μια ψηφιακή δεκαετία για τα παιδιά και τις νέες/τους νέους: η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για ένα καλύτερο διαδίκτυο για τα παιδιά (BIK+)», η οποία εστιάζει στη βελτίωση της ευημερίας των παιδιών στα διαδικτυακά περιβάλλοντα.

17.

Του επικαιροποιημένου «Πλαισίου ψηφιακών ικανοτήτων για τους πολίτες» (DigComp 2.2) που εκπόνησε η Επιτροπή, το οποίο δίνει έμφαση στην ασφάλεια, π.χ. στο πλαίσιο της στήριξης της ευημερίας και της υγείας, καθώς και της κατανόησης και της καταπολέμησης του κυβερνοεκφοβισμού.

18.

Του ευρωπαϊκού πλαισίου για τις ψηφιακές ικανότητες των εκπαιδευτών (DigCompEdu), το οποίο υπογραμμίζει τη σημασία των μέτρων που αποσκοπούν στη διασφάλιση της σωματικής, ψυχολογικής και κοινωνικής ευημερίας των εκπαιδευομένων κατά τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών.

19.

Για τους σκοπούς των παρόντων συμπερασμάτων του Συμβουλίου, ως «ευημερία στην ψηφιακή εκπαίδευση» νοείται ένα αίσθημα σωματικής, γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματικής ικανοποίησης που δίνει τη δυνατότητα σε όλα τα άτομα να συμμετέχουν θετικά σε όλα τα ψηφιακά μαθησιακά περιβάλλοντα, μεταξύ άλλων μέσω εργαλείων και μεθόδων ψηφιακής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και να μεγιστοποιούν τις δυνατότητες και την αυτοπραγμάτωσή τους, τα βοηθά δε να ενεργούν με ασφάλεια στο διαδίκτυο και στηρίζει την ενδυνάμωσή τους σε επιγραμμικά περιβάλλοντα (1). Τα παρόντα συμπεράσματα του Συμβουλίου επικεντρώνονται στην ψηφιακή ευημερία εντός και μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην πρωτοβάθμια, την κατώτερη και την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ).

20.

Για τους σκοπούς των παρόντων συμπερασμάτων του Συμβουλίου, ο όρος «εκπαιδευόμενοι» καλύπτει όλους τους μαθητές, σπουδαστές και μαθητευόμενους που φοιτούν στην πρωτοβάθμια, κατώτερη και ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση των συστημάτων αρχικής τυπικής εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης της αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ).

21.

Για τους σκοπούς των παρόντων συμπερασμάτων του Συμβουλίου, ο όρος «εκπαιδευτές» καλύπτει τους εκπαιδευτικούς, τους διευθυντές σχολείων, τους λοιπούς εκπαιδευτές και άλλο παιδαγωγικό προσωπικό που συμμετέχει στη διδασκαλία εκπαιδευομένων στο πρωτοβάθμιο και το δευτεροβάθμιο επίπεδο των συστημάτων αρχικής τυπικής εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης της αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ).

22.

Οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι μαθαίνουν, εργάζονται, χρησιμοποιούν τις πληροφορίες και επικοινωνούν. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δημιουργεί νέες προκλήσεις και ευκαιρίες για τους εκπαιδευόμενους και έχει αντίκτυπο στη γνωστική, σωματική, κοινωνική και συναισθηματική ζωή τους.

23.

Η πανδημία COVID-19 και η μετάβαση στην εξ αποστάσεως και διαδικτυακή διδασκαλία και μάθηση έκτακτης ανάγκης δημιούργησαν πολλές προκλήσεις στο πλαίσιο των ψηφιακών μαθησιακών περιβαλλόντων. Ο τρόπος με τον οποίο τα συστήματα ψηφιακής εκπαίδευσης και κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών και άλλων σχετικών παραγόντων, αντέδρασαν σε αυτές τις προκλήσεις μπορεί να αποτελέσει χρήσιμη εμπειρία από την οποία να αντληθούν διδάγματα για την ανάπτυξη προσεγγίσεων ευημερίας στην ψηφιακή εκπαίδευση.

24.

Η υψηλής ποιότητας και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση και κατάρτιση θα πρέπει να ενισχύει τις ευκαιρίες που προσφέρει ο ψηφιακός μετασχηματισμός για τη στήριξη της ευημερίας των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών σε περιβάλλοντα ψηφιακής μάθησης. Αυτό θα πρέπει να υποστηρίζεται συστηματικά και να προωθείται σε όλες τις συνιστώσες του οικοσυστήματος της ψηφιακής εκπαίδευσης (2).

25.

Η ενίσχυση της ευημερίας των εκπαιδευομένων στο πλαίσιο της ψηφιακής εκπαίδευσης αποτελεί αμφίδρομη διαδικασία. Τα ψηφιακά περιβάλλοντα μπορεί να συνοδεύονται από ορισμένες προκλήσεις, μεταξύ άλλων εντός του πλαισίου της ψηφιακής εκπαίδευσης, π.χ. κυβερνοεκφοβισμό, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ευημερία, ιδίως εάν ορισμένες πλευρές των εν λόγω περιβαλλόντων δεν έχουν σχεδιαστεί ή αναπτυχθεί σωστά. Αντιθέτως, καλά σχεδιασμένα οικοσυστήματα ψηφιακής εκπαίδευσης που είναι αποτελεσματικά και συμπεριληπτικά μπορούν να προωθήσουν την ανάπτυξη της ευημερίας των εκπαιδευομένων και να βελτιώσουν τις προοπτικές τους όσον αφορά την εκπαίδευση, τη ζωή και την εργασία.

26.

Το ψηφιακό χάσμα συνιστά σοβαρή απειλή για την ευημερία στην ψηφιακή εκπαίδευση και κατάρτιση τόσο για τους εκπαιδευόμενους όσο και για τους εκπαιδευτές, καθώς συχνά ενισχύει τις υφιστάμενες ανισότητες ή δημιουργεί νέες. Τα σχολικά συστήματα σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται σε τυχόν προβλήματα ανεπαρκούς πρόσβασης, ακατάλληλου εξοπλισμού ή μη ικανοποιητικών συνθηκών μάθησης που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευόμενοι, ιδίως οι μειονεκτούντες εκπαιδευόμενοι, συμπεριλαμβανομένων αυτών με αναπηρία και/ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και εκείνων που αντιμετωπίζουν προκλήσεις οι οποίες σχετίζονται με το έμφυλο ψηφιακό χάσμα.

27.

Τα νέα μαθησιακά μοντέλα, μεταξύ άλλων εκείνα που περιλαμβάνουν τη χρήση προσβάσιμων και ευρέσιμων ψηφιακών εργαλείων, συμβάλλουν στην προσέγγιση των μειονεκτούντων εκπαιδευομένων, συμπεριλαμβανομένων αυτών με αναπηρία και/ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και εκείνων που αδυνατούν προσωρινά να φοιτήσουν στο σχολείο λόγω κάποιου προβλήματος υγείας, καθώς και των εκπαιδευομένων που ζουν σε απομονωμένες, νησιωτικές ή απομακρυσμένες περιοχές, όπως οι εξόχως απόκεντρες περιοχές της ΕΕ. Αυξάνουν επίσης την κινητροδότηση και τη δέσμευση για την αποκόμιση οφελών από τις διαδικτυακές εμπειρίες και, σε συνδυασμό με μαθητοκεντρικές προσεγγίσεις, συμβάλλουν στη μείωση του ψηφιακού χάσματος.

28.

Με την άφιξη εκπαιδευομένων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών και/ή εκείνων των οποίων η πρώτη γλώσσα είναι διαφορετική από τη γλώσσα διδασκαλίας, τα ψηφιακά εργαλεία και το υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικό περιεχόμενο μπορούν να διευκολύνουν τη συνέχεια της εκπαίδευσης και της κατάρτισής τους, μπορούν να τους βοηθήσουν να διατηρήσουν τη σύνδεσή τους με τη γλώσσα και τον πολιτισμό καταγωγής τους και να αντιμετωπίσουν πιθανές τραυματικές εμπειρίες και νέες προκλήσεις.

29.

Η συχνότερη και αυξανόμενη πρόσβαση και χρήση ψηφιακών περιβαλλόντων μπορεί να επιτείνει τον κίνδυνο έκθεσης των εκπαιδευομένων σε απειλές στον ψηφιακό κόσμο, π.χ. κυβερνοεκφοβισμό και/ή απομόνωση. Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι οι εκπαιδευόμενοι είναι εκπαιδευμένοι και ότι οι εκπαιδευτές είναι επαρκώς καταρτισμένοι και συνεργάζονται με άλλους σχετικούς επαγγελματίες, προκειμένου να προωθηθεί πραγματικά ένα ασφαλές ψηφιακό μαθησιακό περιβάλλον.

30.

Η έμφαση στην κριτική σκέψη, τον γραμματισμό στα μέσα ενημέρωσης και τον ψηφιακό γραμματισμό και την ανθεκτικότητα στην παραπληροφόρηση και την εσφαλμένη πληροφόρηση θα πρέπει να ενισχυθεί στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, με σκοπό την ενδυνάμωση των εκπαιδευομένων με τις δεξιότητες που απαιτούνται για να αντεπεξέρχονται σε πιθανές απειλές και προκλήσεις και την παροχή μιας ασφαλέστερης και θετικότερης εμπειρίας στο διαδίκτυο.

31.

Οι εκπαιδευτές, από κοινού με το προσωπικό διοίκησης και διαχείρισης, παίζουν σημαντικό και αναντικατάστατο ρόλο στην ανάπτυξη των περιβαλλόντων εκπαίδευσης και κατάρτισης (3) και στη στήριξη της ευημερίας των εκπαιδευομένων. Θα πρέπει να αναπτύξουν και να ενισχύσουν τις ψηφιακές τους ικανότητες και να βελτιώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τα οφέλη και τις προκλήσεις της χρήσης ψηφιακών εργαλείων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, π.χ. στο πλαίσιο της αρχικής τους εκπαίδευσης, της εισαγωγικής κατάρτισης και της συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξής τους, καθώς και σχετικά με τη σημασία της αύξησης της ελκυστικότητας της ανάπτυξης δεξιοτήτων ΤΠΕ για τα κορίτσια, μεταξύ άλλων μέσω προσεγγίσεων που λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου όσον αφορά τη διδασκαλία ικανοτήτων που σχετίζονται με την ψηφιοποίηση.

32.

Οι ψηφιακές τεχνολογίες δεν προορίζονται να αντικαταστήσουν τη φυσική παρουσία και τις διαπροσωπικές επαφές μεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων. Σκοπός της ενσωμάτωσης των ψηφιακών τεχνολογιών στις εκπαιδευτικές διαδικασίες είναι η υποστήριξη και η διευκόλυνση του έργου των εκπαιδευτών και η βελτίωση της μαθησιακής εμπειρίας των εκπαιδευομένων.

Α.

Απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που απαιτούνται για την προώθηση της ευημερίας στην ψηφιακή εκπαίδευση και κατάρτιση

Β.

Σχεδιασμός προσεγγίσεων διδασκαλίας και μάθησης και ψηφιακών περιβαλλόντων που ενισχύουν την ευημερία των εκπαιδευομένων

Γ.

Διαπροσωπικές σχέσεις στο οικοσύστημα ψηφιακής εκπαίδευσης

50.

Να δώσουν έμφαση στην ενίσχυση της ευημερίας των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών κατά τον σχεδιασμό των εθνικών πολιτικών και στρατηγικών στον τομέα της ψηφιακής εκπαίδευσης·

51.

Να προωθούν διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης που σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να επιδρούν στην ευημερία των εκπαιδευομένων και, κατά περίπτωση, να ενθαρρύνουν τη στενή συνεργασία μεταξύ των οικοσυστημάτων ψηφιακής εκπαίδευσης και των επαγγελματιών και υπηρεσιών ψυχικής και ψυχοκοινωνικής υγείας·

52.

Να ενθαρρύνουν τις διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης που βασίζονται σε μια μαθητοκεντρική προσέγγιση, π.χ. μέσω της ενσωμάτωσης προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών, της δεοντολογικής χρήσης της ΤΝ και των δεδομένων (12), με ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη της ευημερίας των μειονεκτούντων εκπαιδευομένων και όσων βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία και/ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και των χαρισματικών εκπαιδευομένων, και στην αντιμετώπιση του έμφυλου ψηφιακού χάσματος·

53.

Να προάγουν την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών σχετικά με την ανάγκη να εξασφαλίζεται καλή ισορροπία μεταξύ του χρόνου επί οθόνης και του χρόνου μακριά από την οθόνη και, όπου είναι δυνατόν, να στηρίζουν τα σχολεία για την ανάπτυξη κατάλληλης διαχείρισης του χρόνου όσον αφορά τις ψηφιακές και τις διά ζώσης δραστηριότητες διδασκαλίας και μάθησης·

54.

Να διερευνήσουν τρόπους στήριξης του σχεδιασμού και της εφαρμογής των διαδικασιών διδασκαλίας και μάθησης και της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, προκειμένου να διευκολυνθεί η ένταξη των εκπαιδευομένων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών και/ή εκείνων των οποίων η πρώτη γλώσσα είναι διαφορετική από τη γλώσσα διδασκαλίας στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης των κρατών μελών, παρέχοντάς τους παράλληλα τη δυνατότητα να διατηρήσουν τη σύνδεσή τους με τη μητρική τους γλώσσα και τον αντίστοιχο πολιτισμό·

55.

Να προάγουν (13) την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευομένων σχετικά με τις πιθανές απειλές στον ψηφιακό κόσμο και να στηρίζουν την ανάπτυξη της ανθεκτικότητάς τους για τη μείωση των κινδύνων και την προσφορά ασφαλών διαδικτυακών ευκαιριών για τους νέους και τις νέες, με παράλληλη διαφύλαξη της προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής στο διαδίκτυο·

56.

Να διερευνήσουν τρόπους στήριξης των εκπαιδευτών τόσο για την προώθηση της κριτικής σκέψης, του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης και του ψηφιακού γραμματισμού των εκπαιδευομένων, όσο και για την εργασία με δεδομένα και πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένης μιας εμπεριστατωμένης προσέγγισης για την παραπληροφόρηση και την εσφαλμένη πληροφόρηση (14)·

57.

Να ενθαρρύνουν τα σχολεία, κατά περίπτωση, να εφαρμόζουν ολιστικές σχολικές προσεγγίσεις, με τις οποίες θα προωθούνται συστηματικά η ευημερία στην ψηφιακή εκπαίδευση στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και σε επίπεδο ΕΕΚ, συμπεριλαμβανομένων ευέλικτων πολιτικών που θα στηρίζουν την πρόληψη και την ανθεκτικότητα και θα αντιμετωπίζουν προκλήσεις όπως οι ψηφιακοί κίνδυνοι, καθώς και των οργανωτικών διαδικασιών των σχολείων·

58.

Να εξετάσουν το ενδεχόμενο αξιοποίησης των ευκαιριών που προσφέρουν τα υφιστάμενα μέσα της ΕΕ (το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Erasmus+, το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης κ.λπ.) για την προώθηση πολιτικών ψηφιακής εκπαίδευσης που εστιάζουν στην ευημερία των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών σε ψηφιακά μαθησιακά περιβάλλοντα.

59.

Να στηρίξει την έρευνα σχετικά με τον αντίκτυπο της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών στην ευημερία των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών σε όλα τα κράτη μέλη και να εκπονήσει τεκμηριωμένη μελέτη σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση των αναγκών ευημερίας σε περιβάλλοντα ψηφιακής εκπαίδευσης· Να σχεδιάσει ένα μοντέλο αποτελεσματικών πρακτικών με στόχο τη βελτίωση της ευημερίας στα οικοσυστήματα ψηφιακής μάθησης και, εν τέλει, κριτήρια για ένα «σχολικό μοντέλο ψηφιακής ευημερίας» για χρήση στα σχολεία ως πιθανό παράδειγμα και για εφαρμογή από τα κράτη μέλη σε εθελοντική βάση. Κατά τον σχεδιασμό αυτού του μοντέλου, να συνεκτιμήσει το έργο της υπό συγκρότηση άτυπης ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για υποστηρικτικά μαθησιακά περιβάλλοντα για ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο χαμηλών επιδόσεων και για τη στήριξη της ευημερίας στο σχολείο·

60.

Να ενθαρρύνει την ανάπτυξη και την ανταλλαγή περιεχομένου υψηλής ποιότητας για εκπαιδευτές και άλλους σχετικούς επαγγελματίες με στόχο την περαιτέρω βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων τους, των μαθητοκεντρικών παιδαγωγικών προσεγγίσεων και της συνεργασίας με διάφορες ομάδες εκπαιδευομένων·

61.

Να εξετάσει το ενδεχόμενο προώθησης της ευημερίας στην ψηφιακή εκπαίδευση στο πλαίσιο του ετήσιου μαραθωνίου ανάπτυξης εφαρμογών ψηφιακής παιδείας·

62.

Να προαγάγει την ευαισθητοποίηση όλων των οικείων ενδιαφερόμενων μερών, π.χ. σχεδιαστών ψηφιακών εργαλείων και υπηρεσιών, όπως ο τομέας της εκπαιδευτικής τεχνολογίας (EdTech), και εκείνων που επικεντρώνονται στην κυβερνοασφάλεια, σχετικά με την ενσωμάτωση φιλικών προς τον χρήστη προσεγγίσεων και λύσεων που θα στηρίξουν την ευημερία των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών στην ψηφιακή εκπαίδευση· Να ευαισθητοποιήσει όλα τα οικεία ενδιαφερόμενα μέρη που αναπτύσσουν ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο σχετικά με την ενσωμάτωση της πτυχής της ευημερίας όχι μόνο στο περιεχόμενο καθαυτό, αλλά και στις διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης·

63.

Να στηρίξει τη χρήση προγραμμάτων της ΕΕ, όπως το Erasmus+, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» και το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», για την προώθηση της ευημερίας των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών σε ψηφιακά μαθησιακά περιβάλλοντα και της χρήσης προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών, π.χ. για εκπαιδευόμενους με αναπηρία και/ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και την ανάπτυξη, τη δοκιμή και την εφαρμογή παιχνιδοποίησης, εκπαιδευτικών λύσεων που βασίζονται στην ΤΝ και τεχνολογιών διευρυμένης πραγματικότητας, όπως η επαυξημένη/εικονική πραγματικότητα για παιδαγωγικούς σκοπούς·

64.

Να αποτυπώσει την ανάγκη για ένα ολιστικό, ολοκληρωμένο και βιώσιμο οικοσύστημα ψηφιακής εκπαίδευσης στα κράτη μέλη, το οποίο θα προωθεί την ποιότητα και την ένταξη και θα προάγει την ευημερία στην ψηφιακή εκπαίδευση κατά την εν εξελίξει εφαρμογή του σχεδίου δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση (2021-2027) και στις επικείμενες προτάσεις για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με τους παράγοντες διευκόλυνσης της ψηφιακής εκπαίδευσης και για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με τη βελτίωση της παροχής ψηφιακών δεξιοτήτων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση.

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Council of the European Union)

Γενική Γραμματεία (General Secretariat)

RELEX.1

Rue de la Loi/Wetstraat 175

1048 Bruxelles/Brussel

BELGIQUE/BELGIË

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Council of the European Union)

Γενική Γραμματεία (General Secretariat)

RELEX.1

Rue de la Loi/Wetstraat 175

1048 Bruxelles/Brussel/Βρυξέλλες

BELGIQUE/BELGIË

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Council of the European Union)

Γενική Γραμματεία (General Secretariat)

RELEX.1

Rue de la Loi 175

1048 Bruxelles/Brussel/Βρυξέλλες

BELGIUM/BELGIË

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Council of the European Union)

Γενική Γραμματεία (General Secretariat)

RELEX.1

Rue de la Loi 175

1048 Bruxelles/Brussel

BELGIQUE/BELGIË

1.

Οίνος