Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

570ή σύνοδος ολομέλειας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (μέσω Interactio), 15.6.2022 - 16.6.2022

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/1

Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ουκρανία: Από τη αρωγή στην ανασυγκρότηση της Ουκρανίας: οι προτάσεις της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών»

(2022/C 365/01)

Νομική βάση	Άρθρο 52 παράγραφος 4 του Εσωτερικού Κανονισμού
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	16.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	206/2/2

Κύρια μηνύματα

Η Ουκρανία ως υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ χώρα. H Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αναγνωρίσει στην Ουκρανία το καθεστώς της υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ χώρας κατά τη σύνοδό του στις 23-24 Ιουνίου 2022. Το εν λόγω καθεστώς πρέπει να χορηγηθεί στην Ουκρανία χωρίς τούτο να γίνει εις βάρος της εν εξελίξει διαδικασίας προσχώρησης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της θέσπισης ενός συστήματος σταδιακής ολοκλήρωσης που θα βασίζεται στην εκπλήρωση του κοινοτικού κεκτημένου.

Η αλληλεγγύη της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών προς την Ουκρανία και τον ουκρανικό λαό. Η κοινωνία των πολιτών αντέδρασε άμεσα και αποτελεσματικά, κινητοποιώντας με τρόπο μοναδικό τους πολίτες σε επίπεδο βάσης. Η ανθρωπιστική βοήθεια πρέπει να κλιμακωθεί και να εκταμιευτεί με την άμεση ενίσχυση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Οι εξειδικευμένες ΜΚΟ, μαζί με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει να συμμετέχουν πραγματικά στον προγραμματισμό και την παρακολούθηση της χορήγησης ανθρωπιστικής βοήθειας από την ΕΕ και τα κράτη μέλη.

Να δοθεί στους πρόσφυγες μια προοπτική. Η ΕΟΚΕ ζητεί να παρέχονται στους πρόσφυγες τα ίδια δικαιώματα με τους πολίτες της ΕΕ όσον αφορά την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την πρόσβαση στην αγορά εργασίας (αναγνώριση των προσόντων, δυνατότητα χρήσης των υπηρεσιών εύρεσης εργασίας, μαθήματα γλωσσών, συστήματα υγείας και εκπαίδευσης), οι οποίες είναι αμφότερες καίριας σημασίας για την αποφυγή της διόγκωσης της φτώχειας των προσφύγων. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν, μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και ειδικών μέτρων, να συμβάλουν στην ένταξη των εργαζομένων και να αποτρέψουν το ενδεχόμενο να υποστούν εκμετάλλευση και κοινωνικό ντάμπινγκ. Η ΕΟΚΕ δίνει έμφαση στον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην προστασία και στην κοινωνική επανένταξη των συχνά ξεχασμένων ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, δηλαδή των ασυνόδευτων ανήλικων, των χωρισμένων από την οικογένειά τους παιδιών, των παιδιών από δομές ιδρυματικής φροντίδας, των ατόμων με αναπηρία, των μειονοτήτων των Ρομά και των θυμάτων σεξουαλικής βίας.

Ανασυγκρότηση. Απαιτείται άμεση ενωσιακή και παγκόσμια οικονομική συνδρομή για να αποτραπεί η ολοσχερής καταστροφή της ουκρανικής οικονομίας. Πρέπει να υποστηριχθούν οικονομικά οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι Ουκρανοί γεωργοί ενόψει της επόμενης συγκομιδής, καθώς και η ουκρανική κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των ενώσεων εργοδοτών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, με σκοπό να συνεχίσουν να λειτουργούν πλήρως εν καιρώ πολέμου. Οι προσπάθειες ανασυγκρότησης πρέπει να γίνονται με γνώμονα την καινοτομία. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να συμμετέχουν ενεργά, έτσι ώστε να ευοδωθούν οι μεταρρυθμίσεις ως προς το κράτος δικαίου, η καταπολέμηση της διαφθοράς και η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση.

Η οικονομική διέξοδος. Ο πόλεμος δεν θα πρέπει να υπονομεύσει την εφαρμογή των πολιτικών πράσινης μετάβασης στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για τον περιορισμό της κερδοσκοπίας επί των βασικών προϊόντων, την ενίσχυση της διαφάνειας της αγοράς και την προσωρινή άρση όλων των εμποδίων στις εισαγωγές γεωργικών προϊόντων, με σκοπό να αμβλυνθεί η κρίση των τιμών των τροφίμων. Προειδοποιεί ότι ούτε το ταμείο του NextGenerationEU, με τη συνιστώσα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ούτε η ευελιξία βάσει του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027 επαρκούν για την πλήρη κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών που έχουν προκύψει λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών. Η μακρά ιστορία και ο δεσμός της ΕΟΚΕ με τις ουκρανικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχει ιδιαίτερη σημασία για τη διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας και τη διευκόλυνση της συμμετοχής τους στη διαδικασία ένταξης της χώρας στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να ενισχύσουν σημαντικά τόσο την ανάπτυξη ικανοτήτων όσο και την οργανωτική και οικονομική υποστήριξη των ουκρανικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Ενθαρρύνει τη σύμπραξη των οργανώσεων νεολαίας της ΕΕ με αυτές της Ουκρανίας και προτείνει τη διοργάνωση εκδήλωσης με έμφαση στον ακτιβισμό των νέων και στον ρόλο τους στη μελλοντική ανασυγκρότηση της Ουκρανίας. Η ίδια η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να ενισχύσει τη συνεργασία και τις ανταλλαγές της με ουκρανικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και να συνεχίσει να υποστηρίζει τη διατήρηση της αλληλεγγύης και της γενναιοδωρίας που επιδεικνύει η ΕΕ έναντι της Ουκρανίας. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ θα διοργανώσει εκδήλωση μαζί με εκπροσώπους της ουκρανικής κοινωνίας των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ στις 19 Ιουλίου στην Κρακοβία.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι δεν πρέπει να εγκαταλειφθούν στην τύχη τους οι εναπομείνασες ανεξάρτητες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στη Ρωσία.

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ (ΕΟΚΕ)

εκφράζει την αλληλεγγύη της προς τον ουκρανικό λαό και επαναλαμβάνει ότι καταδικάζει απερίφραστα την αδικαιολόγητη και απρόκλητη επίθεση κατά της Ουκρανίας που εξαπέλυσε η Ρωσική Ομοσπονδία υπό την ηγεσία του προέδρου της Vladimir Putin. Εφιστά δε την προσοχή στο προηγούμενο ψήφισμά της με τίτλο «Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις του» (1) που ενέκρινε στις 24 Μαρτίου 2022·

τονίζει ότι αυτός ο τραγικός πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος, ο οποίος συνεχίζεται εδώ και σχεδόν τέσσερις μήνες, έχει προκαλέσει πολύ μεγάλο αριθμό θανάτων —συμπεριλαμβανομένων των αμάχων— και έχει προκαλέσει μαζικές καταστροφές και πόνο. Επίσης, έχει διογκώσει τα παγκόσμια επίπεδα φτώχειας και έχει προξενήσει ανυπολόγιστες κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές ζημίες και ένα άνευ προηγουμένου κύμα προσφύγων και εκτοπισθέντων. Ζητεί τον σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και την κατάλληλη καταγραφή, διερεύνηση και ποινική δίωξη των εγκλημάτων πολέμου που διαπράττουν οι εισβολείς στις πόλεις και στα χωριά της Ουκρανίας·

ζητεί την άμεση κατάπαυση του πυρός από όλες τις πλευρές, επαναλαμβάνει την απόλυτη υπεροχή της διπλωματίας και τονίζει ότι η αναζήτηση μιας ειρηνευτικής προσέγγισης και διαπραγμάτευσης θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα σε όλα τα επίπεδα του πολιτικού διαλόγου, με την παράλληλη απαίτηση της πλήρους απόσυρσης των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία. Παροτρύνει την Ευρωπαϊκή Ένωση (εφεξής: ΕΕ) να συνεχίσει να παρέχει τη συνδρομή της προς την Ουκρανία και τον λαό της, όπως πράττει από την πρώτη ημέρα του πολέμου. Ζητεί δε την λεπτομερή καταγραφή των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων των κυρώσεων εξαιτίας της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας·

σημειώνει ότι ο πόλεμος στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ αντιβαίνει στη φύση, τη φιλοσοφία και την ταυτότητα της ΕΕ και τονίζει ότι οι συνέπειές του συνιστούν απειλή για την ελευθερία και τα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ και άλλων κατοίκων, καθώς και για το ευρωπαϊκό μοντέλο της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Επισημαίνει ότι η ειρήνη και η ευημερία αποτελούν τα θεμέλια της ΕΕ και ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν συμβάλει καθοριστικά κατά τις τελευταίες δεκαετίες στην ενεργό προώθηση, ενίσχυση και διατήρηση της νοοτροπίας ειρήνης στην ευρωπαϊκή ήπειρο·

υπογραμμίζει ότι η Ρωσική Ομοσπονδία και οι σημερινοί αντιπρόσωποί της πρέπει να αποκλειστούν από τα διεθνή όργανα και τους διεθνείς οργανισμούς, αρχής γενομένης με όσα εξ αυτών δραστηριοποιούνται υπέρ της διατήρησης της ειρήνης, της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της διασφάλισης της βιώσιμης ανάπτυξης και ενός ασφαλούς περιβάλλοντος·

Η ανθρωπιστική κατάσταση

σημειώνει ότι περισσότεροι από 6,8 εκατομμύρια άνθρωποι (2) έχουν διαφύγει από την Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου με τη Ρωσία, γεγονός που καθιστά την κρίση αυτή την ταχύτερα εξελισσόμενη προσφυγική κρίση μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Προσθέτει ότι 8 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της Ουκρανίας (3) και ότι περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εστία του·

αναγνωρίζει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες, και συγκεκριμένα η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Σλοβακία και η Μολδαβία (4), έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την εισροή Ουκρανών προσφύγων και ότι οι χώρες αυτές και ιδίως οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών τους αντέδρασαν άμεσα και αποτελεσματικά, κινητοποιώντας απλούς εθελοντές σε μια κλίμακα άνευ προηγουμένου·

τονίζει ότι τα κονδύλια της ΕΕ για την ανθρωπιστική βοήθεια πρέπει να αυξηθούν και να εκταμιευθούν, ιδίως σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο, με την άμεση υποστήριξη και συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της κοινωνικοοικονομικής ένταξης των προσφύγων·

προτρέπει τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ να αξιοποιήσουν με τον ταχύτερο δυνατό και πλέον αποτελεσματικό τρόπο τις δυνατότητες συνδρομής των προσφύγων από την Ουκρανία, οι οποίες θα προκύψουν από τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τη «Δράση συνοχής για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη» (CARE), που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 8 Μαρτίου 2022, σε συνδυασμό με την αναθεώρηση του κανονισμού REACT-EU που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 23 Μαρτίου 2022. Η συνδρομή αυτή θα πρέπει να διανεμηθεί πρωτίστως από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων εξειδικευμένων ΜΚΟ. Επιπροσθέτως, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να συμμετάσχουν άμεσα στην οργάνωση και την εποπτεία της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας από την ΕΕ και τις επιμέρους χώρες·

10.

εισηγείται την ταχεία και ευέλικτη διοχέτευση των εξοικονομήσεων που πραγματοποιήθηκαν εντός του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της περιόδου 2014-2021 και χάρη στο μέσο REACT-EU για την αρωγή των προσφύγων. Επίσης, εισηγείται τη σύσταση ειδικού ταμείου με αυτόν τον σκοπό, σε περίπτωση που αποδειχθούν ανεπαρκή τα κονδύλια που επί του παρόντος είναι διαθέσιμα για την υποδοχή και την ένταξη των προσφύγων στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας, καθώς και για τις υπηρεσίες φροντίδας, τη στέγαση, τη διατροφή, την υλική βοήθεια, τα προγράμματα κατάρτισης και τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης·

11.

επισημαίνει ότι στην ευρωπαϊκή απάντηση στην κρίση της COVID-19, οι Ευρωπαίοι πολίτες θεώρησαν ότι η ΕΕ τους προστατεύει και δημιουργεί προοπτικές, ιδίως μέσω της δημιουργίας του προγράμματος SURE και του NextGenerationEU. Τονίζει ότι ούτε το ταμείο του NextGenerationEU, με τη συνιστώσα του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ούτε η ευελιξία βάσει του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027 επαρκούν για την πλήρη κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών που έχουν προκύψει λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Σημειώνει ότι, ως προς την εμβέλειά τους, τα μέσα αυτά δεν έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων που προκύπτουν από τη ρωσική επίθεση και εισβολή και για την ταυτόχρονη διατήρηση των επενδύσεων σε προγράμματα και πολιτικές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών προτεραιοτήτων όπως η δίκαιη, η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση·

12.

υπογραμμίζει ότι απαιτείται επειγόντως καλύτερη χαρτογράφηση και συντονισμός όλων αυτών που συμμετέχουν στην παροχή ανθρωπιστικής και ιατροφαρμακευτικής βοήθειας, με μέλημα η βοήθεια αυτή να φτάνει γρήγορα και αποτελεσματικά σε όλους όσους πλήττονται από τον πόλεμο·

13.

υπογραμμίζει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα εποπτείας και να υπάρξουν αντίστοιχες δραστηριότητες σε διάφορα ζητήματα, όπως ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η καταγραφή των εγκλημάτων πολέμου, και επιδοκιμάζει τη σύσταση από την ΕΕ, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο της Συμβουλευτικής Ομάδας για τα Αποτρόπαια Εγκλήματα (ACA)·

14.

τονίζει ότι θα πρέπει να παρέχεται στους Ουκρανούς πρόσφυγες πρόσβαση στο δημόσιο σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης επί ίσοις όροις με τους πολίτες της ΕΕ, καθώς και η απαραίτητη βοήθεια σε θέματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, επείγουσας αντισύλληψης και διακοπής της κύησης, καθώς και μαιευτική φροντίδα στα θύματα βιασμού·

15.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην κατάσταση των ασυνόδευτων ανηλίκων, των παιδιών που έχουν χωριστεί από την οικογένειά τους και των παιδιών από δομές ιδρυματικής φροντίδας από την Ουκρανία, να μεριμνήσουν για την ικανοποίηση των άμεσων αναγκών τους, την ορθή ταυτοποίηση και εντοπισμό και την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των κρατών μελών με σκοπό την επανένωση με τις οικογένειές τους ή, αργότερα, την επανένταξή τους στην ουκρανική κοινωνία, με μέλημα παράλληλα την προστασία τους από την κακοποίηση ή την εμπορία ανθρώπων·

16.

επισημαίνει την αποτρόπαια κατάσταση των ατόμων με αναπηρία που προσπαθούν να εγκαταλείψουν τις εμπόλεμες ζώνες στην Ουκρανία ή που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ως πρόσφυγες στις χώρες υποδοχής. Επιμένει ότι όλοι οι πρόσφυγες θα πρέπει να τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης, ανεξαρτήτως εθνοτικής καταγωγής, εθνικότητας ή αναπηρίας. Οι τελευταίοι θα πρέπει να λαμβάνουν πλήρη βοήθεια για να μπορούν να διαβιώνουν αυτόνομα και να μην εξαναγκάζονται σε εγκλεισμό σε ιδρύματα των χωρών υποδοχής·

17.

τονίζει ότι η συμμετοχή στην αγορά εργασίας έχει καταλυτική σημασία για την ένταξη των ατόμων και τον περιορισμό της φτώχειας. Προειδοποιεί ότι οι πρόσφυγες που προέρχονται από την Ουκρανία κινδυνεύουν να είναι οι λιγότερο προστατευμένοι, να λαμβάνουν τις χαμηλότερες αμοιβές, να απασχολούνται σε θέσεις υποδεέστερες των προσόντων τους και να είναι οι πλέον ευάλωτες ομάδες στην αγορά εργασίας, χωρίς να απολαύουν κοινωνικής προστασίας, της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Εν προκειμένω, τονίζει ότι πρέπει να διορθωθούν επαρκώς οι περιπτώσεις άνισων συνθηκών εργασίας και να ληφθεί μέριμνα έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να απολαύουν των ίδιων δικαιωμάτων με τους πολίτες της ΕΕ, χωρίς να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και κοινωνικού ντάμπινγκ. Επίσης, ζητεί τον σχεδιασμό μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στρατηγικών για όσους Ουκρανούς επιθυμούν να παραμείνουν στη χώρα υποδοχής τους, για να ενσωματωθούν πλήρως στις αγορές εργασίας της ΕΕ·

18.

υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι κοινωνικοί εταίροι μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και ειδικών μέτρων και συμφωνιών για τη διευκόλυνση της ένταξης των εργαζομένων που προέρχονται από την Ουκρανία στην αγορά εργασίας της ΕΕ. Επίσης, επισημαίνει ότι τα γραφεία εύρεσης εργασίας θα πρέπει να υποστηρίζουν τους πρόσφυγες παρέχοντάς τους το πλήρες φάσμα των υπηρεσιών τους, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συμβουλών, της προετοιμασίας του βιογραφικού των αιτούντων, των δραστηριοτήτων τοποθέτησης και της παροχής βοηθημάτων. Καλεί δε τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ή να υποστηρίξουν υπηρεσίες αντιστοίχισης των προσφύγων με δυνητικούς εργοδότες·

19.

τονίζει ότι βασική προϋπόθεση για την ένταξη των προσφύγων από την Ουκρανία στην αγορά εργασίας των χωρών υποδοχής και για την αποφυγή επισφαλών συνθηκών απασχόλησης είναι η αναγνώριση των προσόντων τους. Επιμένει ότι πρέπει να θεσπιστούν αποτελεσματικοί κανόνες και κατευθυντήριες γραμμές για την ταχεία αλλά και υψηλής ποιότητας αναγνώριση των προσόντων, την πρόσβαση σε μαθήματα γλωσσών και την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση των νέων Ουκρανών·

20.

υπογραμμίζει ότι πρέπει να ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα έτσι ώστε οι ενήλικες και τα παιδιά που αναζητούν καταφύγιο στην ΕΕ να μπορούν να συνεχίσουν την εκπαιδευτική τους πορεία. Υπογραμμίζει ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε σχολικό επίπεδο όχι μόνο στην υπέρβαση των γλωσσικών φραγμών, αλλά και στη θεραπεία των τραυματικών συμπτωμάτων, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες·

21.

τονίζει ότι οι πρόσφυγες από την Ουκρανία πρέπει να έχουν την ίδια δυνατότητα χρήσης των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και των κοινωνικών υπηρεσιών με τους πολίτες της ΕΕ·

Η ανασυγκρότηση της Ουκρανίας και η προοπτική της ΕΕ

22.

επικροτεί τη δημιουργία μιας διεθνούς πλατφόρμας για την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, βάσει της ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Αρωγή και ανασυγκρότηση της Ουκρανίας» και τον ηγετικό ρόλο που ανέλαβε η ΕΕ στην παροχή διεθνούς βοήθειας προς την Ουκρανία·

23.

καλεί την ΕΕ να παράσχει έκτακτη χρηματοδότηση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ουκρανία, με πρωταρχικό μέλημα την επιβίωσή τους και στη συνέχεια την υποστήριξη τους ώστε να αναπτυχθούν. Η πρόληψη της ολοκληρωτικής καταστροφής της οικονομίας στην Ουκρανία πρέπει να αποτελέσει έναν ακόμη βασικό στόχο των συναφών προσπαθειών της ΕΕ·

24.

επισημαίνει ότι η ανασυγκρότηση της Ουκρανίας μετά τον πόλεμο αποτελεί έκτακτη κατάσταση που θα πρέπει να οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας ισχυρότερης κοινωνίας των πολιτών και μιας νέας οικονομίας, η οποία θα βασίζεται στις πλέον πρόσφατες πράσινες και ψηφιακές τεχνολογίες, καθώς και στην καινοτομία·

25.

επιμένει, ωστόσο, ότι η έμφαση που δίνεται στις μεταρρυθμίσεις του κράτους δικαίου, στην καταπολέμηση της διαφθοράς και στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση δεν μπορεί να ευοδωθεί χωρίς την πραγματική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και ζητεί να συμμετέχουν ενεργά οι οργανώσεις της στις προσπάθειες ανασυγκρότησης —συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού και της εφαρμογής του μηχανισμού «Rebuild Ukraine»—, δεδομένου ότι είναι οι πλέον κατάλληλες για να εκφράσουν τις ανάγκες των Ουκρανών πολιτών και να βοηθήσουν στην εποπτεία της ανασυγκρότησης και της ευθυγράμμισης με τη νομοθεσία της ΕΕ·

26.

επισημαίνει ότι η σύρραξη και οι συνέπειές της δεν θα πρέπει να υπονομεύουν τις πολιτικές πράσινης μετάβασης στην ΕΕ, αλλά μάλλον να επιταχύνουν την εφαρμογή τους·

27.

προτρέπει το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εξετάσουν το ενδεχόμενο χρήσης εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου σε γειτονικές τρίτες χώρες, οι οποίες θα προσφέρουν προστιθέμενη αξία στην παροχή ασφάλειας του εφοδιασμού, ιδίως στην Ουκρανία·

28.

εφιστά την προσοχή στην παγκόσμια κρίση των τιμών των τροφίμων που επιδεινώθηκε εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία και καλεί τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για τον περιορισμό της υπερβολικής κερδοσκοπίας επί των βασικών προϊόντων και για την ενίσχυση της διαφάνειας της αγοράς·

29.

τονίζει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα υποστήριξης των Ουκρανών γεωργών ήδη ενόψει της επόμενης περιόδου συγκομιδής. Συν τοις άλλοις, ζητεί την άμεση προσωρινή άρση όλων των εμποδίων, τόσο διοικητικών όσο και φυσικών, στην κυκλοφορία γεωργικών προϊόντων με σκοπό την ταχεία αύξηση του όγκου των εισαγωγών στην εσωτερική αγορά της ΕΕ και σε άλλα μέρη του κόσμου, όπως η Αφρική, σε τομείς στους οποίους η Ουκρανία μπορεί ακόμη να εξάγει. Ζητεί την επείγουσα επαναλειτουργία των ουκρανικών λιμένων και την αποναρκοθέτηση της περιοχής υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, ώστε να καταστεί δυνατή η εξαγωγή γεωργικών προϊόντων όπως το καλαμπόκι, το ηλιέλαιο, οι ηλιόσποροι, οι σπόροι σόγιας και το μέλι·

30.

καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αναγνωρίσει στην Ουκρανία την ιδιότητα υποψήφιας χώρας για προσχώρηση στην ΕΕ κατά τη σύνοδό του τον Ιούνιο του 2022·

31.

τάσσεται υπέρ της προσχώρησης της χώρας αυτής στην ΕΕ αξιοκρατικά και βάσει των συμφωνηθέντων όρων ένταξης στην ΕΕ, χωρίς αυτό να επηρεάζει αρνητικά την τρέχουσα διαδικασία ένταξης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων (5). Επίσης, ζητεί την κατάλληλη προσαρμογή της πολιτικής συνοχής και των χρηματοδοτικών της μέσων κατά τα επόμενα έτη, έτσι ώστε να επιλυθούν τα προβλήματα της μεταπολεμικής της ανασυγκρότησης. Επιπροσθέτως, ζητεί να υπάρξει διεξοδική ανάλυση του οικονομικού και κοινωνικού δυναμικού της ένταξης της Ουκρανίας στην ενιαία αγορά·

32.

σημειώνει ότι η ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα τα πρότυπα για την προσχώρηση σε αυτήν, μπορεί να κάνει σταδιακά βήματα για την επίτευξη του κοινοτικού κεκτημένου. Ενθαρρύνει την αναζήτηση άλλων τρόπων προσχώρησης μη μελών της ΕΕ στη δομή ασφάλειας της Ευρώπης. Επισημαίνει, ωστόσο, ότι οι εν λόγω εταιρικές σχέσεις ή ενώσεις δεν θα πρέπει να θεωρούνται εναλλακτική λύση αντί της προσχώρησης στην ΕΕ·

Η υποστήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών

33.

υπογραμμίζει τον ρόλο της ΕΟΚΕ όσον αφορά τις επαφές με τις ουκρανικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τη διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας μαζί τους χάρη στη μακρά ιστορία διμερών επαφών μεταξύ της ΕΕ και της ουκρανικής κοινωνίας των πολιτών. Ως προς τούτο, επισημαίνει τα επιτεύγματα των καθιερωμένων μηχανισμών, ιδίως της πλατφόρμας της κοινωνίας των πολιτών «ΕΕ-Ουκρανία» και των εσωτερικών συμβουλευτικών ομάδων ΕΕ και Ουκρανίας, που συστάθηκαν ως μέρος της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας. Προτρέπει την ΕΕ να υποστηρίξει τη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών από την Ουκρανία στα δίκτυα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ·

34.

υπογραμμίζει την ανάγκη να δρομολογηθεί η διαδικασία ανάπτυξης ικανοτήτων για τις ουκρανικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να καταστεί δυνατή η συμμετοχή τους στη διαδικασία ολοκλήρωσης της ΕΕ και να τους δοθεί η δυνατότητα να διαμορφώσουν και να παρακολουθήσουν αυτή τη διαδικασία·

35.

τονίζει την ανάγκη να ενισχυθεί η συνδρομή της ουκρανικής κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των ενώσεων εργοδοτών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, μέσω ειδικών κονδυλίων της ΕΕ, με σκοπό να συνεχιστεί κανονικά η δραστηριότητά τους ακόμη και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Προειδοποιεί για τις απόπειρες χρήσης του πολέμου ως δικαιολογίας για την προσπάθεια υποβάθμισης της προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων και της κοινωνικής προστασίας, κάτι που θα επιδεινώσει τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες του πολέμου·

36.

υπογραμμίζει τον ρόλο που διαδραματίζουν οι ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες δραστηριοποιούνται στην αναζήτηση ειρηνευτικών λύσεων και στην αντιμετώπιση των διαφόρων επιπτώσεων της ουκρανικής κρίσης είτε πρόκειται για κοινωνικές, ανθρωπιστικές, οικονομικές είτε για πολιτικές. Συν τοις άλλοις, τονίζει τη σημασία της παροχής ολοκληρωμένης υποστήριξης και βοήθειας σε αυτές μέσω προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τον σκοπό αυτό·

37.

εξαίρει τη συμβολή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών των κρατών μελών της ΕΕ στην αρωγή των προσφύγων από την Ουκρανία, η οποία υπερβαίνει τη βοήθεια που παρέχουν οι αρμόδιες δημόσιες αρχές. Επιπροσθέτως, καλεί τα κράτη μέλη να ενισχύσουν την οργανωτική και οικονομική υποστήριξή τους προς αυτές τις οργανώσεις και μέσω των κονδυλίων της ΕΕ·

38.

συνιστά να συμπεριληφθούν οι νέοι της Ουκρανίας στα προγράμματα πανεπιστημιακών ανταλλαγών της ΕΕ και αναδεικνύει τη σημασία της κινητοποίησης των νέων της Ευρώπης, οι οποίοι υποστηρίζουν τις ευρωπαϊκές αξίες, και της ενίσχυσης των προσόντων τους. Ενθαρρύνει τη σύμπραξη μεταξύ των εθνικών συμβουλίων νεολαίας της ΕΕ και της Ουκρανίας, καθώς και τις ανταλλαγές μεταξύ των νέων και των οργανώσεων νεολαίας της ΕΕ και της Ουκρανίας. Αυτή η συνεργασία θα μπορούσε συνίσταται και στη διοργάνωση εκδήλωσης με επίκεντρο των ακτιβισμό των νέων και τη συμβολή του στη μελλοντική ανασυγκρότηση της Ουκρανίας·

39.

ζητεί την ενίσχυση των τραπεζών τροφίμων που συμβάλλουν καθοριστικά στην υπέρβαση των προβλημάτων και των εμποδίων στην παροχή δωρεών τροφίμων, καθώς η επισιτιστική βοήθεια έχει καταστεί ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των έκτακτων αναγκών του ουκρανικού πληθυσμού και των προσφύγων από την Ουκρανία·

40.

επισημαίνει την ανάγκη να συνεχιστεί η διεθνής συνδρομή όσων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών από την Ουκρανία και άλλες χώρες αγωνίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος και αναγνωρίζει ότι η σύρραξη θα έχει σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις·

41.

υπογραμμίζει την ανάγκη να ενισχυθεί η υποστήριξη των ανεξάρτητων ποιοτικών μέσων μαζικής ενημέρωσης και των ελεγκτών γεγονότων, μεταξύ άλλων στη γειτονία της ΕΕ, καθότι είναι ζωτικής σημασίας για τη θωράκιση έναντι της προπαγάνδας και της παραπληροφόρησης. Καλεί την ΕΕ να υλοποιήσει μια πιο δυναμική εκστρατεία κατά της προπαγάνδας, ιδίως σε τρίτες χώρες στην Αφρική και την Ασία, με σκοπό να αντιμετωπιστεί ο πόλεμος της παραπληροφόρησης·

42.

εκφράζει τη βαθιά της ανησυχία για την κατάσταση της ανεξάρτητης κοινωνίας των πολιτών στη Ρωσία, καθώς και των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των δημοσιογράφων που παρέχουν εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης στους Ρώσους πολίτες για την καταπολέμηση της ρωσικής προπαγάνδας. Εισηγείται την παροχή ενωσιακής βοήθειας στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και στα άτομα που επιθυμούν να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία, καθώς και τη χορήγηση θεωρήσεων για ανθρωπιστικούς λόγους στους ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών που επιθυμούν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Επισημαίνει ότι ορισμένες ρωσικές οργανώσεις βοηθούν τους Ουκρανούς που έχουν εκτοπιστεί στη Ρωσία να φτάσουν στην ΕΕ ή στα δυτικά τμήματα της Ουκρανίας και ότι οι οργανώσεις αυτές χρειάζονται ειδική υποστήριξη για να αποκτήσουν θεωρήσεις για τους Ουκρανούς πρόσφυγες που επιθυμούν να εγκαταλείψουν τη Ρωσία·

43.

δεσμεύεται να ενισχύσει τη συνεργασία και τις ανταλλαγές με ουκρανικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, να συνεχίσει να επιδιώκει τη διατήρηση της αλληλεγγύης και της γενναιοδωρίας της ΕΕ έναντι της Ουκρανίας και είναι έτοιμη να παράσχει την ειδημοσύνη της σε θέματα εδραίωσης του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου πολιτών μεταξύ των αρχών της ΕΕ και της Ουκρανίας. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ θα διοργανώσει εκδήλωση με την ουκρανική κοινωνία των πολιτών και την κοινωνία των πολιτών της ΕΕ στις 19 Ιουλίου στην Κρακοβία.

Βρυξέλλες, 16 Ιουνίου 2022.

H Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) EE C 290 της 29.7.2022, σ. 1.

(2) Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, 31 Μαΐου 2022.

(3) Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, 23 Μαΐου 2022

(4) Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, 31 Μαΐου 2022.

(5) Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις του» (EE C 290 της 29.7.2022, σ. 1).

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

570ή σύνοδος ολομέλειας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (μέσω Interactio), 15.6.2022 - 16.6.2022

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/7

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ευρωπαϊκή Βιομηχανία Επίπλων — Η ανάκαμψή της προς μια καινοτόμο, πράσινη και κυκλική οικονομία»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2022/C 365/02)

Εισηγητής:	ο κ. Αναστάσης ΓΙΑΠΑΝΗΣ
Συνεισηγητής:	ο κ. Rolf GEHRING

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	21.10.2021
Νομική βάση	Άρθρο 52 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI)
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	13.5.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	207/1/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρώπη διαθέτει έναν πολύ δυναμικό τομέα επίπλων με μεγάλη ποικιλομορφία όσον αφορά το μέγεθος των επιχειρήσεων, τις διαδικασίες εργασίας, καθώς και τον σχεδιασμό. Ο τομέας καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής και παρέχει καλές ευκαιρίες προκειμένου να υιοθετηθεί η βιωσιμότητα και η μετάβαση σε κυκλικά οικονομικά μοντέλα.

1.2.

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πρέπει να συμμορφώνονται με αυστηρούς κανονισμούς για το περιβάλλον, τα προϊόντα, την υγεία και την ασφάλεια, γεγονός που αυξάνει ασφαλώς τις δαπάνες λειτουργίας. Ο διεθνής ανταγωνισμός στρεβλώνεται από τις κρατικές επιδοτήσεις που προσφέρονται σε εξωτερικούς ανταγωνιστές και τις αθέμιτες πρακτικές που χρησιμοποιούνται για την απόκτηση πρόσβασης στην αγορά, ιδίως από οικονομικές οντότητες από την Ασία.

1.3.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θα ήθελε να τονίσει ότι η σωστή ισορροπία μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης, της βιωσιμότητας και της κοινωνικής ευημερίας είναι ο σωστός στόχος για το μέλλον του τομέα επίπλων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επιχειρήσεις χρειάζονται ένα συνεκτικό νομοθετικό πλαίσιο για την πνευματική ιδιοκτησία που προστατεύει τα συμφέροντά τους και θα είναι κατάλληλο για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.

1.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την αυστηρή συμμόρφωση όλων των εισαγόμενων προϊόντων επίπλων με κανόνες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων ενημέρωσης των καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης μια συνεκτική νομοθεσία της ΕΕ η οποία να επιβάλλει τυποποιημένες μορφές επισήμανσης για όλα τα προϊόντα.

1.5.

Καθώς η βιομηχανία χρησιμοποιεί πολλές πρώτες ύλες, η αξιόπιστη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας πόρους και σταθερές αξιακές αλυσίδες είναι ζωτικής σημασίας για τον τομέα. Επιπλέον, δεδομένου ότι η ζήτηση για ξυλεία, την κύρια πρώτη ύλη για τη βιομηχανία επίπλων, αυξάνεται διαρκώς, η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό των δασικών υποδομών και της βιωσιμότητάς τους, καθώς και τη βελτίωση των δεξιοτήτων και των τεχνολογιών.

1.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ξυλεία που παράγεται στην Ευρώπη είναι ένας πολύ σημαντικός πόρος ο οποίος θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι εξαγωγές ακατέργαστης ξυλείας δεν έχουν κανένα νόημα από οικονομική άποψη και ζητεί μέσα εμπορικής άμυνας που να προστατεύουν τους τοπικούς παραγωγούς επίπλων.

1.7.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να καταργήσουν τις επιδοτήσεις και άλλα κίνητρα για την καύση ξυλείας για ενέργεια και να προωθήσουν την αρχή της αλυσιδωτής χρήσης.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να ζητήσει μείωση ή κατάργηση των δασμών για τις εισαγόμενες πρώτες ύλες πρωτογενούς και δευτερογενούς ξυλείας. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να διασφαλίσουν ότι επιβάλλονται τα κριτήρια βιωσιμότητας στις εμπορικές συμφωνίες και ότι οι εισαγωγές περιλαμβάνουν κριτήρια επαλήθευσης σχετικά με τις συνθήκες εργασίας, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και τη δίκαιη μεταχείριση των εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα ανθρώπινα δικαιώματα να αποτελούν μέρος των διαδικασιών δέουσας επιμέλειας, με πλήρη σεβασμό προς τις συμβάσεις της ΔΟΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των εργαζομένων.

1.9.

Ο τομέας των επίπλων πρέπει να αποτελέσει μέρος της πρωτοβουλίας για το Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους (1) και να συμβάλει στη δημιουργία βιώσιμων και χωρίς αποκλεισμούς προϊόντων για τον νέο τρόπο ζωής, όπου η βιωσιμότητα εναρμονίζεται με τον τρόπο ζωής.

1.10.

Η συμφωνία των κοινωνικών εταίρων για τη μείωση της φορμαλδεΰδης στην παραγωγή ξύλινων πετασμάτων είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς οι εθελοντικές συμφωνίες κοινωνικών εταίρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούν επίσης να συμβάλουν στη μείωση των κινδύνων για την υγεία. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί βιώσιμες και πλήρως ανακυκλώσιμες συσκευασίες και υποστηρίζει την αναθεώρηση της οδηγίας 94/62/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 1994, για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας (2).

1.11.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτείται ταχεία μετάβαση από τη γραμμική ροή υλικών και ενέργειας προς ένα κυκλικό μοντέλο, προκειμένου να επιτραπεί η ανάκτηση αξίας από τα προϊόντα και να διασφαλιστεί η οικονομική ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας.

1.12.

Η ΕΟΚΕ κρίνει απολύτως αναγκαίο οι παραγωγοί επίπλων να σχεδιάζουν τα προϊόντα τους κατά τρόπο που να επιτρέπει την ανάκτηση αξίας και να διευκολύνει την επαναχρησιμοποίηση, την επισκευή, την ανακαίνιση και την ανακύκλωση. Ένα διευρυμένο σύστημα ευθύνης του παραγωγού στον κλάδο των επίπλων έχει τη δυνατότητα να αυξήσει τις δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης στην Ένωση. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί μια ευρωπαϊκή νομοθετική απαγόρευση της υγειονομικής ταφής επίπλων προκειμένου να αυξηθούν η ανάκτηση και η επαναχρησιμοποίηση πολύτιμων υλικών.

1.13.

Ο κλάδος χρειάζεται εργατικό δυναμικό υψηλής ειδίκευσης και περισσότερη ελκυστικότητα για τη νεότερη γενιά. Πρέπει να επιδιώκει να βελτιώνει συνεχώς τις συνθήκες εργασίας, δημιουργώντας παράλληλα επιλογές κατάρτισης και εστιάζοντας στην παροχή κινήτρων σε άτομα υψηλής ειδίκευσης και εξειδικευμένα στις ψηφιακές τεχνολογίες προκειμένου να ενταχθούν στη βιομηχανία.

1.14.

Η ΕΟΚΕ καλεί τους Ευρωπαίους νομοθέτες να υποστηρίξουν ενεργά τις διακρατικές πρωτοβουλίες που βελτιώνουν την ποιότητα όλων των μορφών μαθητείας στον τομέα των επίπλων. Ένα πιο φιλόδοξο πρόγραμμα Erasmus για μαθητευόμενους θα βοηθούσε στην καλύτερη μεταφορά των πλούσιων και διαφορετικών παραδόσεων και του καινοτόμου δυναμικού παραγωγής επίπλων στην Ευρώπη.

1.15.

Εκπαιδευτικά προγράμματα, πρωτοβουλίες δια βίου μάθησης και επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να αναπτυχθούν με την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και άλλων σχετικών ΜΚΟ. Είναι απαραίτητη η προετοιμασία του εργατικού δυναμικού για τις μελλοντικές προκλήσεις του κλάδου.

1.16.

Η ΕΟΚΕ ζητεί επενδύσεις σε δεξιότητες, σχεδιασμό, δημιουργικότητα και ανάπτυξη της αξιακής αλυσίδας, καθώς και για βελτιωμένη πρόσβαση σε προγράμματα χρηματοδότησης Ε&Α&Κ για τους παραγωγούς επίπλων. Οι ΜΜΕ πρέπει να διαθέτουν επαρκείς πόρους προκειμένου να αναλύουν την επιχειρηματική τους ανάπτυξη με κυκλικό, καινοτόμο και βιώσιμο τρόπο.

1.17.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η δημιουργία ζήτησης για μεταχειρισμένα έπιπλα και η υποστήριξη μη κερδοσκοπικών φορέων που ασχολούνται με τη διαδικασία ανακύκλωσης ή διαχωρισμού μεταχειρισμένων επίπλων μπορεί να επηρεάσει θετικά τους στόχους της πράσινης μετάβασης.

1.18.

Τέλος, η ΕΟΚΕ ζητεί την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας που να περιλαμβάνει εταιρείες, κοινωνικούς εταίρους, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και άλλους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς και να προωθεί την επιχειρηματική ανάπτυξη στον τομέα των επίπλων.

2. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2.1.

Η νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη (3) επικεντρώνεται στη μη αναστρέψιμη και προοδευτική μετάβαση σε ένα βιώσιμο οικονομικό σύστημα που δεν αφήνει κανέναν στο περιθώριο, ενστερνίζεται την ψηφιοποίηση και τις πράσινες εξελίξεις και αναπτύσσει συνεργασίες μεταξύ του κλάδου, των κοινωνικών εταίρων, των δημόσιων αρχών και των σχετικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

2.2.

Η Ευρώπη διαθέτει έναν δυναμικό τομέα επίπλων με μεγάλη ποικιλομορφία όσον αφορά το μέγεθος των επιχειρήσεων και τις διαδικασίες εργασίας. Γενικά, είναι ένας κλάδος υψηλής έντασης εργασίας, με αξιακές αλυσίδες που εξακολουθούν να είναι τοπικές ή περιφερειακές, όπου κυριαρχούν σε μεγάλο βαθμό οι ΜΜΕ και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις. Απασχολεί περίπου 1 εκατομμύριο εργαζομένους και αντιπροσωπεύει το ένα τέταρτο της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής επίπλων (4).

2.3.

Ο τομέας καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής: πρώτες ύλες, επεξεργασία, χρήση, συντήρηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, βιομάζα για ενέργεια. Ως εκ τούτου, προσφέρει καλές ευκαιρίες για την υιοθέτηση της βιωσιμότητας και της μετάβασης σε κυκλικά οικονομικά μοντέλα.

2.4.

Η πανδημία COVID-19 έπληξε σοβαρά τον τομέα των επίπλων, ιδίως τις διασυνοριακές αξιακές αλυσίδες, οι οποίες επλήγησαν σοβαρά από τον μεγάλο αριθμό περιορισμών που επιβλήθηκαν στην ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και ανθρώπων. Το στοιχείο αυτό κατέδειξε τη σημασία μιας ολοκληρωμένης και εύρυθμα λειτουργούσας ενιαίας αγοράς.

3. Πτυχές ανταγωνιστικότητας

3.1.

Οι διαφορετικοί εθνικοί κανονισμοί, τα πρότυπα, τα συστήματα πιστοποίησης και οι απαιτήσεις επισήμανσης αποτελούν εμπόδιο για τους παραγωγούς της ΕΕ και επιφέρουν δυσανάλογο κόστος για τις επιχειρήσεις. Η τυποποίηση και οι εναρμονισμένοι κανόνες σε επίπεδο ΕΕ έχουν τη δυνατότητα να ελαχιστοποιήσουν τα εμπόδια και να προσφέρουν ασφάλεια και κοινή αντίληψη σε όλους τους παράγοντες της αγοράς.

3.2.

Η πρόσφατη αύξηση των τιμών της ενέργειας στην Ευρώπη επηρεάζει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα του κλάδου και εντείνει το πρόβλημα διαθεσιμότητας πόρων και τις αυξημένες τιμές των πρώτων υλών.

3.3.

Εκτός από τον γενικότερα αυξανόμενο ανταγωνισμό στη διεθνή αγορά, οι επιχειρήσεις από τρίτες χώρες εφαρμόζουν κάποιες φορές αθέμιτες πρακτικές, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στην αγορά, ιδίως οικονομικές οντότητες από την Ασία, οι οποίες επιδοτούνται, σε ορισμένες περιπτώσεις, από τις κυβερνήσεις τους. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πρέπει να συμμορφώνονται με αυστηρότερους κανονισμούς για το περιβάλλον, τα προϊόντα, την υγεία και την ασφάλεια, γεγονός που αυξάνει ασφαλώς τις δαπάνες λειτουργίας. Τα χαμηλά περιβαλλοντικά πρότυπα που ισχύουν σε τρίτες χώρες θέτουν επίσης σε μειονεκτική θέση τα ευρωπαϊκά προϊόντα επίπλων που παράγονται από γνήσια ξυλεία. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι πτυχές αυτές στρεβλώνουν την ανταγωνιστικότητα των τοπικών επιχειρήσεων όταν ανταγωνίζονται στις παγκόσμιες αγορές.

3.4.

Όσον αφορά την εσωτερική αγορά, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την αυστηρή συμμόρφωση όλων των εισαγόμενων προϊόντων επίπλων με τους κανόνες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων ενημέρωσης των καταναλωτών, όπως λόγου χάρη η κατάλληλη σήμανση των καταναλωτικών προϊόντων. Η ΕΟΚΕ ζητεί περαιτέρω να θεσπιστεί συνεκτική νομοθεσία της ΕΕ που να επιβάλλει την απαίτηση τα προϊόντα επίπλων να συνοδεύονται από πληροφορίες σε τυποποιημένες μορφές επισήμανσης, π.χ. χώρα προέλευσης, χρησιμοποιούμενα υλικά, σαφής ένδειξη όλων των συστατικών του προϊόντος, ασφάλεια του προϊόντος, ανθεκτικότητα, οδηγίες χρήσης, καθαρισμού και συντήρησης, εγγύηση προϊόντος κ.λπ. Οι ενισχυμένες δράσεις εποπτείας της αγοράς που αξιολογούν την ποιότητα των εισαγόμενων επίπλων πρέπει να διασφαλίζουν την ενημέρωση των καταναλωτών και ίσους όρους ανταγωνισμού για τους τοπικούς παραγωγούς της ΕΕ.

3.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής για τα ηλεκτρονικά διαβατήρια προϊόντων στο πλαίσιο της επικείμενης πρωτοβουλίας για τα βιώσιμα προϊόντα (5). Τα εργαλεία αυτά, εάν σχεδιαστούν και εναρμονιστούν ορθά, έχουν τη δυνατότητα να προωθήσουν την κυκλική οικονομία με τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τα προϊόντα κατά μήκος των αξιακών αλυσίδων και, μεταξύ άλλων, με την τόνωση της κυκλικής ζήτησης και την παροχή των απαραίτητων πληροφοριών στους καταναλωτές ώστε να κάνουν ενημερωμένες επιλογές.

3.6.

Οι παραγωγοί από τρίτες χώρες αναπληρώνουν την τεχνολογική τους υστέρηση, επομένως αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ΕΕ χάνει τη σημασία του. Ως εκ τούτου, απαιτούνται νέα επιχειρηματικά μοντέλα που να συνδυάζουν την ανταγωνιστικότητα με τη βιωσιμότητα και να παρέχουν πρόσβαση στην αγορά στους τοπικούς παραγωγούς.

3.7.

Ο τομέας είναι επίσης πολύ ευαίσθητος στην προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, ιδίως εφόσον η ποιότητα, η καινοτομία και ο σχεδιασμός εξακολουθούν να αποτελούν τα κύρια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επιχειρήσεις χρειάζονται ένα συνεκτικό νομοθετικό πλαίσιο που θα προστατεύει τα συμφέροντά τους και θα είναι κατάλληλο για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.

3.8.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η σωστή ισορροπία μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης, της βιωσιμότητας και της κοινωνικής ευημερίας είναι ο σωστός στόχος για το μέλλον του τομέα επίπλων της ΕΕ ειδικότερα, και της οικονομίας γενικότερα.

4. Πρόσβαση σε πρώτες ύλες

4.1.

Ο κλάδος των επίπλων χρησιμοποιεί πολλές πρώτες ύλες στην παραγωγική διαδικασία (όπως ξύλο, ζαχαροκάλαμο, δέρμα, μέταλλο, πλαστικό, υφάσματα, γυαλί, αφρώδη υλικά κ.λπ.). Η αξιόπιστη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας πρώτες ύλες είναι ζωτικής σημασίας για τους Ευρωπαίους παραγωγούς και η ΕΟΚΕ ζητεί να ενισχυθούν οι αξιακές αλυσίδες που θα επιτρέψουν στη βιομηχανία να ανθίσει. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την κατάλληλη επισήμανση για τους καταναλωτές των μη ξύλινων υλικών που εισέρχονται στην ευρωπαϊκή αγορά, προκειμένου να προστατευθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανία επίπλων από φθηνές και συχνά μη βιώσιμες πρώτες ύλες από τρίτες χώρες.

4.2.

Το ξύλο είναι μία από τις πιο άμεσα διαθέσιμες και φυσικά ανανεώσιμες πρώτες ύλες. Η ζήτηση αυξάνεται συνεχώς, ενώ η τιμή των πρώτων υλών που συμμορφώνονται με τους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ αυξάνεται και δημιουργεί πρόσθετη πίεση. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αυξημένη ζήτηση ξύλου στην εσωτερική αγορά, είναι ζωτικής σημασίας να επεκταθούν και να εκσυγχρονιστούν οι δασικές υποδομές και η βιωσιμότητά τους, και να βελτιωθούν οι δεξιότητες, οι τεχνολογίες και η υλικοτεχνική υποστήριξη των υλοτόμων.

4.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της σχετικά με τη συνολική μείωση της διαθεσιμότητας της κύριας πρώτης ύλης της βιομηχανίας και τις αυξήσεις των τιμών λόγω της πολλαπλής χρήσης της, ιδίως για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι βιομηχανίες επίπλου και ξυλείας παρέχουν πολύ μεγαλύτερα οφέλη από την άποψη της προστιθέμενης αξία και της απασχόλησης σε σχέση με την άμεση καύση ξυλείας και καλεί τα κράτη μέλη να καταργήσουν τις επιδοτήσεις και άλλα κίνητρα για την καύση ξυλείας για την παραγωγή ενέργειας και ζητεί εκ νέου να «προαχθεί η αρχή της αλυσιδωτής χρήσης (κατασκευή προϊόντων, επαναχρησιμοποίηση, επιδιόρθωση και ανακύκλωση, αξιοποίηση του ενεργειακού περιεχομένου)» (6). Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης να ενισχυθεί η προώθηση της ευρωπαϊκής ξυλείας στην εσωτερική αγορά με την αύξηση της προβολής και της χρήσης προϊόντων και επίπλων γνήσιου ξύλου.

4.4.

Επιπλέον, οι επιδοτήσεις που προσφέρονται στους αγοραστές ξύλου εκτός ΕΕ από την Ευρώπη στρεβλώνουν την πλευρά της ζήτησης. Η ΕΟΚΕ ζητεί μέσα εμπορικής άμυνας που να προστατεύουν τους τοπικούς παραγωγούς επίπλων και είναι πεπεισμένη ότι οι εξαγωγές ακατέργαστου ξύλου δεν έχουν κανένα νόημα από οικονομική άποψη.

4.5.

Όσον αφορά τις εισαγωγές ξύλου, είναι εξαιρετικά σημαντικό οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ να διευκολύνουν την εύκολη πρόσβαση σε πρωτογενείς πόρους ξύλου εκτός ΕΕ. Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να ζητήσει μείωση ή κατάργηση των δασμών για τις εισαγόμενες πρώτες ύλες πρωτογενούς και δευτερογενούς ξυλείας. Επιπλέον, τα συστήματα πιστοποίησης για την εισαγόμενη ξυλεία από ορισμένες χώρες δεν είναι πλήρως αποτελεσματικά. Η ΕΟΚΕ ζητεί από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να διασφαλίσουν ότι επιβάλλονται τα κριτήρια βιωσιμότητας στις εμπορικές συμφωνίες και ότι οι εισαγωγές περιλαμβάνουν κριτήρια επαλήθευσης σχετικά με τις συνθήκες εργασίας, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και τη δίκαιη μεταχείριση των εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα ανθρώπινα δικαιώματα να αποτελούν μέρος των διαδικασιών δέουσας επιμέλειας, με πλήρη σεβασμό προς τις συμβάσεις της ΔΟΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορούν να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού στην αγορά.

5. Βιωσιμότητα και πράσινη μετάβαση

5.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους αποτελεί εξαιρετική ευκαιρία για τη βιομηχανία επίπλων να συμβάλει στη δημιουργία βιώσιμων και χωρίς αποκλεισμούς προϊόντων για τον νέο τρόπο ζωής, όπου η βιωσιμότητα εναρμονίζεται με τον τρόπο ζωής. Η συνολική μετάβαση του κλάδου σε όλες τις πτυχές του θα είναι επιτυχής μόνο εάν βελτιώσουμε την ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους.

5.2.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί την αυξανόμενη τάση των καταναλωτών που αναζητούν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, τα οποία έχουν κατασκευαστεί με την τήρηση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας. Επιπλέον, ο τομέας των επίπλων μπορεί να βελτιώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του κατασκευάζοντας πιο ανθεκτικά προϊόντα και χρησιμοποιώντας ανακυκλωμένα υλικά ή βιώσιμης (όπως δρυς, πεύκο, ακακία κ.λπ.) και αποκατεστημένης ξυλείας.

5.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί ένα συνεκτικό ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο που θα απαγορεύει όλα τα προϊόντα που πωλούνται στην εσωτερική αγορά να περιέχουν επικίνδυνες φλογοεπιβραδυντικές ουσίες. Οι επικίνδυνες ουσίες θα πρέπει επίσης να αντικατασταθούν, για παράδειγμα, από αφρούς με βάση το νερό, λιγότερο επικίνδυνες κόλλες ή ουσίες που περιέχουν οργανικές ενώσεις χαμηλής πτητικότητας. Η συμφωνία των κοινωνικών εταίρων για τη μείωση της φορμαλδεΰδης στην παραγωγή ξύλινων πετασμάτων είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς οι εθελοντικές συμφωνίες κοινωνικών εταίρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούν επίσης να συμβάλουν στη μείωση των κινδύνων για την υγεία που προέρχονται από επικίνδυνες ουσίες.

5.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης την υποχρεωτικότητα των βιώσιμων και πλήρως ανακυκλώσιμων συσκευασιών και ζητεί αναθεώρηση της οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι τα φορολογικά κίνητρα θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση έργων βιωσιμότητας.

6. Κυκλικότητα

6.1.

Σε συνέχεια των φιλόδοξων στόχων που ανακοινώθηκαν στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (7) και στο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία (8), η οικονομία της ΕΕ δείχνει να ενστερνίζεται την κυκλικότητα και να ενισχύει την καινοτομία προς βιώσιμα νέα οικονομικά μοντέλα. Η αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση πόρων είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

6.2.

Τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι ποσοστό μεταξύ 80 % και 90 % των απορριμμάτων επίπλων της ΕΕ στα στερεά αστικά απόβλητα αποτεφρώνονται ή αποστέλλονται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ιδιαίτερα για την έλλειψη ενημέρωσης των καταναλωτών και διαθεσιμότητας ανταλλακτικών, γεγονός που ενθαρρύνει την αγορά καινούριων επίπλων σε βάρος της κυκλικότητας. Με τη θέσπιση ευρωπαϊκής νομοθετικής απαγόρευσης της υγειονομικής ταφής επίπλων μπορούν να αυξηθούν η ανάκτηση και η επαναχρησιμοποίηση πολύτιμων υλικών.

6.3.

Η μόνη λύση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και της υπερφόρτωσης των φυσικών πόρων της Γης είναι η γρήγορη μετάβαση από τη γραμμική ροή υλικών και ενέργειας σε ένα κυκλικό μοντέλο. Τα μοντέλα κυκλικής οικονομίας που εφαρμόζονται στον τομέα των επίπλων έχουν την ικανότητα να επιτρέπουν την ανάκτηση αξίας από τα προϊόντα και να διασφαλίζουν την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τα έπιπλα, και ιδίως τα προϊόντα γνήσιου ξύλου, είναι καίριας σημασίας για την αποθήκευση άνθρακα, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο αποτελεσματικά στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

6.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο οι παραγωγοί επίπλων να σχεδιάζουν τα προϊόντα τους κατά τρόπο που να επιτρέπει την ανάκτηση αξίας και να διευκολύνει την επαναχρησιμοποίηση, την επισκευή, την ανακαίνιση και την ανακύκλωση. Οι διαδικασίες κατασκευής πρέπει να επικεντρώνονται στην τόνωση της αποδοτικότητας των πόρων και της ενέργειας και στη μείωση των δαπανών παραγωγής.

6.5.

Ένα πρόγραμμα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού στον τομέα των επίπλων έχει τη δυνατότητα να αυξήσει τις ικανότητες επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης στην Ένωση, προσφέροντας στους παραγωγούς κίνητρα προκειμένου να λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη φάση του σχεδιασμού έως την τελική διάρκεια ζωής ενός προϊόντος.

7. Εκπαίδευση, ψηφιοποίηση και συνθήκες εργασίας

7.1.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, οι περισσότεροι εργαζόμενοι στον τομέα των επίπλων δεν έχουν τίτλο σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και δεν είναι εξοικειωμένοι με τις πτυχές της κυκλικής οικονομίας (9). Ωστόσο, η ανάγκη για εργατικό δυναμικό υψηλής ειδίκευσης είναι υψηλή και ο κλάδος αντιμετωπίζει συνεχή γήρανση του εργατικού δυναμικού και δυσκολίες να προσελκύσει τη νεότερη γενιά. Προκειμένου να βελτιωθεί η ελκυστικότητα του κλάδου, είναι καθοριστικής σημασίας η συνεχής βελτίωση των συνθηκών εργασίας (υγεία και ασφάλεια στην εργασία) και οι επιλογές περαιτέρω κατάρτισης, καθώς και η έμφαση στην παροχή κινήτρων σε άτομα υψηλής ειδίκευσης και εξειδικευμένα στον τομέα της ψηφιακής τεχνολογίας προκειμένου να ενταχθούν στη βιομηχανία επίπλων.

7.2.

Σε σύγκριση με άλλα μέρη του κόσμου, το κόστος εργασίας στην ΕΕ είναι κάπως υψηλότερο, αλλά η παραγωγικότητα και η καινοτομία προηγούνται επίσης σε σχέση με άλλα μέρη του κόσμου. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη αναφέρει ότι «για να αυξηθεί η παραγωγικότητά του και να παραμείνει μπροστά από τον ανταγωνισμό, ο κλάδος χρειάζεται προσωπικό με κατάρτιση στις τελευταίες δεξιότητες και τεχνολογίες» (10).

7.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί τους Ευρωπαίους νομοθέτες να υποστηρίξουν ενεργά τις διακρατικές πρωτοβουλίες που βελτιώνουν την ποιότητα όλων των μορφών μαθητείας στον τομέα των επίπλων, όπως για παράδειγμα την έννοια των ευρωπαϊκών βασικών επαγγελματικών προσόντων (11).

7.4.

Πρέπει να αναπτυχθούν η αρχική και η περαιτέρω επαγγελματική εκπαίδευση για την προώθηση δεξιοτήτων και νέων ειδικών ανά τομέα ικανοτήτων. Τα προγράμματα και οι πρωτοβουλίες αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν τους κοινωνικούς εταίρους, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και άλλες σχετικές ΜΚΟ. Το μέλλον του εργατικού δυναμικού στον τομέα των επίπλων είναι θέσεις εργασίας υψηλής έντασης τεχνολογίας και γνώσεων, οι οποίες βασίζονται σε υγιή κοινωνικό διάλογο και σε συλλογικές συμβάσεις με αξιοπρεπείς αποδοχές και συνθήκες εργασίας, που μπορούν να προσελκύσουν τη νεότερη γενιά.

7.5.

Ένα πιο φιλόδοξο πρόγραμμα Erasmus για μαθητευόμενους θα βοηθούσε επίσης στην καλύτερη μεταφορά των πλούσιων και διαφορετικών παραδόσεων και του καινοτόμου δυναμικού παραγωγής επίπλων στην Ευρώπη και θα συνέδραμε εξίσου στη βελτίωση της ελκυστικότητας του τομέα επίπλων μεταξύ των νέων και στην κοινωνία συνολικά. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά την προώθηση συστημάτων επικύρωσης που θα υποστηρίζουν την αμοιβαία αναγνώριση των προσόντων.

8. Χρηματοδότηση και επενδύσεις

8.1.

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις χρειάζονται πρόσβαση σε προγράμματα χρηματοδότησης Ε&Α&Κ που μπορούν να τις βοηθήσουν να αναπτυχθούν, να γίνουν πιο παραγωγικές και να ενστερνιστούν την κυκλικότητα και τις νέες τεχνολογίες. Απαιτούνται επίσης επενδύσεις στην προώθηση των κυκλικών βρόχων, της διάρκειας ζωής των προϊόντων, καθώς και των δυνατοτήτων επισκευής τους ή ανακαίνισης και ανακύκλωσης. Επιπλέον, η δημιουργία ζήτησης για μεταχειρισμένα έπιπλα και η υποστήριξη μη κερδοσκοπικών φορέων που ασχολούνται με τη διαδικασία ανακύκλωσης ή διαχωρισμού μεταχειρισμένων επίπλων μπορεί να επηρεάσει θετικά τους στόχους της πράσινης μετάβασης.

8.2.

Οι ευκαιρίες χρηματοδότησης παραμένουν μία από τις σημαντικότερες αδυναμίες σε έναν τομέα όπου κυριαρχούν οι ΜΜΕ. Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι ΜΜΕ να διαθέτουν επαρκείς πόρους προκειμένου να αναλύουν την επιχειρηματική τους ανάπτυξη με κυκλικό, καινοτόμο και βιώσιμο τρόπο και θα πρέπει να υποστηρίζονται από μεταβατικά φορολογικά κίνητρα και χαμηλότερους συντελεστές ΦΠΑ για τα ανακαινισμένα και ανακατασκευασμένα έπιπλα.

8.3.

Ποιοτικά ανώτερα χαρακτηριστικά όπως ο σχεδιασμός, η ποιότητα, η λειτουργία, η ανθεκτικότητα ή η εργονομία των προϊόντων επίπλων μπορούν να εξισορροπήσουν το πλεονέκτημα της τιμής που προσφέρουν οι παραγωγοί από χώρες με χαμηλούς μισθούς. Επιπλέον, η καινοτομία στη χρήση υλικών και οι προηγμένες τεχνολογικές εγκαταστάσεις παραγωγής προσφέρουν πρόσθετο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί να πραγματοποιηθούν επενδύσεις στον σχεδιασμό, τη δημιουργικότητα και τις δεξιότητες αλλά και στην ανάπτυξη των αξιακών αλυσίδων.

8.4.

Τέλος, η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθεί μια ευρωπαϊκή πλατφόρμα που θα προωθεί την ανάπτυξη των επιχειρήσεων στη βιομηχανία επίπλων και μια προληπτική αξιολόγηση του κοινωνικού αντίκτυπου της νέας τεχνολογίας. Θα πρέπει να περιλαμβάνει εταιρείες, κοινωνικούς εταίρους, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και άλλα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη και να παρέχει υποστήριξη για την ανάπτυξη του κλάδου, όπως και η ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία (12), η οποία αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα ως προς το θέμα αυτό.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

H Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους — Αισθητική, βιωσιμότητα, συμπεριληπτικότητα [COM(2021) 573 final].

(2) ΕΕ L 365 της 31.12.1994, σ. 10.

(3) Μια νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη [COM(2020) 102 final].

(4) Ευρωπαϊκή Επιτροπή — Εσωτερική αγορά, βιομηχανία, επιχειρηματικότητα και ΜΜΕ.

(5) Πρωτοβουλία για τα βιώσιμα προϊόντα.

(6) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) με θέμα «Ευκαιρίες και προκλήσεις για μια πιο ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανία ξύλου και επίπλου» (ΕΕ C 24 της 28.1.2012, σ. 18).

(7) COM(2019) 640 final.

(8) COM(2020) 98 final.

(9) Καινοτομία στη βιομηχανία επίπλων στην εποχή της κυκλικής οικονομίας.

(10) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ευκαιρίες και προκλήσεις για μια πιο ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανία ξύλου και επίπλου» (ΕΕ C 24 της 28.1.2012, σ. 18).

(11) European Furniture Professions (Επαγγέλματα στον ευρωπαϊκό τομέα επίπλου).

(12) Ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία.

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

570ή σύνοδος ολομέλειας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (μέσω Interactio), 15.6.2022 - 16.6.2022

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/13

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «α) Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών Υιοθέτηση ευρωπαϊκής διακήρυξης σχετικά με τα ψηφιακά δικαιώματα και τις ψηφιακές αρχές για την ψηφιακή δεκαετία»

[COM(2022) 27 final]

και «β) Ψηφιακά δικαιώματα και αρχές»

(διερευνητική γνωμοδότηση)

(2022/C 365/03)

Εισηγητής:	ο κ. Philip VON BROCKDORFF
Συνεισηγήτρια:	η κ. Violeta JELIĆ

Αίτηση γνωμοδότησης

α)	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2.5.2022

β)	Τσεχική Προεδρία, 26.1.2022

Νομική βάση

α)	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

β)	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Αρμόδιο τμήμα

Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση

Υιοθετήθηκε από το τμήμα

1.6.2022

Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια

15.6.2022

Σύνοδος ολομέλειας αριθ.

570

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

(υπέρ/κατά/αποχές)

181/0/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) αναφέρεται στη στενή συνάφεια μεταξύ της «Πορείας προς την ψηφιακή δεκαετία» και της «Διακήρυξης σχετικά με τα ψηφιακά δικαιώματα και τις ψηφιακές αρχές», με την πρώτη να δίνει έμφαση στους ποσοτικούς στόχους και τη δεύτερη κυρίως στους ποιοτικούς. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι και οι δύο είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη διευκόλυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού της κοινωνίας και της οικονομίας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διακήρυξη θα πρέπει να συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη στο σύνολό της. Η επιτυχία του ψηφιακού μετασχηματισμού είναι ένα αμάλγαμα οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών οφελών που απορρέουν από τη συμβολή του στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της ευημερίας, της απασχόλησης, της ευμάρειας και στη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία μηδενικών εκπομπών ρύπων, σε συνδυασμό με την πρόληψη και την ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων κινδύνων που μπορεί να ενέχει για την κοινωνία.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων, υποδομών, επιχειρήσεων και των αντίστοιχων δημόσιων υπηρεσιών είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη της Ευρώπης, με μέλημα, παράλληλα, την πραγματοποίηση προόδου σύμφωνης με τα θεμελιώδη δικαιώματα και με τρόπο ανθρωποκεντρικό και καθολικό, χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο. Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να εξεταστούν τα συμπεράσματα της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης όσον αφορά τον ψηφιακό μετασχηματισμό.

1.4.

Αν και προορίζεται να χρησιμεύσει ως ισχυρή πολιτική δέσμευση, η διακήρυξη δεν θα επηρεάσει τα ισχύοντα νομικά δικαιώματα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα ψηφιακά δικαιώματα πηγάζουν και ορίζονται από τα υφιστάμενα θεμελιώδη δικαιώματα ως μέρος των αξιών και των αρχών της ΕΕ, όπου συνυπάρχουν διάφορα δικαιώματα και ελευθερίες και όπου οι αξίες θέτουν επίσης όρια μεταξύ τους.

1.5.

Οι διαφορετικές αρχές και τα δικαιώματα που περιγράφονται στο σχέδιο διακήρυξης αλληλοεπικαλύπτονται κατά πολλούς τρόπους και το μείγμα αρχών και δικαιωμάτων καθιστά δυσδιάκριτη την ουσία του περιεχομένου. Ως εκ τούτου, είναι απολύτως αναγκαίο να εμπεδωθεί η κατανόηση της πρακτικής σημασίας τους. Αυτό ισχύει για τις επιχειρήσεις, τους εργαζομένους, τους καταναλωτές και τον πληθυσμό γενικότερα.

1.6.

Οι θεμελιώδεις αξίες και τα αντίστοιχα δικαιώματα της ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τις επιχειρήσεις. Στη διακήρυξη θα πρέπει, επομένως, να αναγνωρίζεται ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις, ιδίως οι ΜΜΕ, καλούνται να βρουν απαντήσεις, γενικά, στα ίδια ζητούμενα με τους πολίτες όσον αφορά την προσαρμογή τους στον ψηφιακό κόσμο. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης το ζητούμενο της αποφυγής του ψηφιακού χάσματος όσον αφορά την πρόσβαση των γηρασκόντων και αγροτικών πληθυσμών στις δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες.

1.7.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία των αρχών της συνδεσιμότητας, των δεξιοτήτων και της ασφάλειας, που είναι απαραίτητες τόσο για τα άτομα όσο και για τις επιχειρήσεις, καθώς και για τη συνολική οικονομική και κοινωνική πρόοδο. Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας το κατέστησε ακόμη πιο ορατό και επίσης επέτεινε την ανάγκη ανάπτυξης των δεξιοτήτων των ατόμων και των μέσων για την αναγνώριση και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

1.8.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της μέτρησης και της παρακολούθησης της ψηφιακής προόδου και συνιστά να μην πολλαπλασιαστούν τα μέσα στον τομέα αυτό. Οι στόχοι της διακήρυξης πρέπει να υπολογίζονται με συγκεκριμένους δείκτες ως μέρος της «Πορείας προς την ψηφιακή δεκαετία» και η ετήσια έκθεση για την κατάσταση της ψηφιακής δεκαετίας θα πρέπει να συνεκτιμάται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.

1.9.

Μια εύρυθμη και δίκαιη ενιαία αγορά έχει καθοριστική σημασία για την ψηφιακή ανάπτυξη εντός της ΕΕ. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ίδια η ουσία των ελευθεριών στην ενιαία αγορά πρέπει να προστατεύεται πλήρως. Η ελεύθερη ροή δεδομένων και η κυριότητά τους αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία, καθότι δεν αφορούν μόνο την ενιαία αγορά δεδομένων καθ’ εαυτά, αλλά έχουν επίσης εγγενή σχέση με τις αγορές κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών. Οι αρχές που σχετίζονται με την καινοτομία, την πνευματική ιδιοκτησία και την ελευθερία του επιχειρείν θα πρέπει επίσης να αναγνωρίζονται στη διακήρυξη.

1.10.

Η ενιαία αγορά αποτελεί επίσης εφαλτήριο στην προσπάθεια της ΕΕ να διευρύνει τη χρήση εξωτερικών αγορών και εφοδιαστικών αλυσίδων και να αποτελέσει έναν σημαντικό και ισχυρό παράγοντα σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως εκ τούτου, η διακήρυξη θα πρέπει να προωθηθεί ενεργά διεθνώς με τη χρήση ευρέος φάσματος μέσων —από τις παγκόσμιες συμφωνίες που συνάπτουν οι κοινωνικοί εταίροι σε πολυεθνικές εταιρείες έως τη διπλωματική δράση και τη συνεργασία στα της καινοτομίας, τις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες και τους όρους χρηματοδότησης.

2. Γενικό πλαίσιο

2.1.

Στην πιο πρόσφατη ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την «Πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία» (1). Το εν λόγω σχέδιο έχει ως στόχο την ψηφιοποίηση δεξιοτήτων, υποδομών, επιχειρήσεων και δημόσιων υπηρεσιών για την επίτευξη του ψηφιακού μετασχηματισμού της κοινωνίας και της οικονομίας μας έως το 2030.

2.2.

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται ώστε να οριστικοποιηθεί η πρόταση για μια διακήρυξη για τις ψηφιακές αρχές από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έτσι ώστε να συνεκτιμώνται στον ψηφιακό χώρο οι ευρωπαϊκές αξίες και τα ευρωπαϊκά δικαιώματα. Αυτό θα επιτρέψει σε όλους να επωφεληθούν από τις δυνατότητες που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία, όπως η καθολική πρόσβαση στο Διαδίκτυο, οι αλγόριθμοι που σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα μέσω του τακτικού ελέγχου των αλγορίθμων που θα διενεργούν ανεξάρτητα τρίτα μέρη, και ένα ασφαλές και αξιόπιστο διαδικτυακό περιβάλλον.

2.3.

Για να διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη θα κινηθεί γρήγορα προς την επίτευξη των στόχων της ψηφιακής δεκαετίας, στο προτεινόμενο διαχειριστικό πλαίσιο προβλέπεται ένα εποπτικό σύστημα βασισμένο στον ενισχυμένο δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI), και η έκθεση για την κατάσταση της ψηφιακής δεκαετίας θα χρησιμεύει ως ετήσια αξιολόγηση του ψηφιακού μετασχηματισμού στην Ευρώπη. Ειδικότερα, η έκθεση α) θα προσδιορίζει τους τομείς στους οποίους απαιτείται περαιτέρω δράση· β) θα αναλύει τις ελλείψεις επενδύσεων ή άλλων πόρων και θα υπογραμμίζει τις δράσεις που απαιτούνται για την ενίσχυση της ψηφιακής κυριαρχίας της ΕΕ· και γ) θα αξιολογεί την εφαρμογή των σχετικών κανονιστικών προτάσεων και των δράσεων που αναλαμβάνονται τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών. Η έκθεση θα αποτελέσει επίσης μια ευκαιρία απολογισμού του βαθμού τήρησης των ψηφιακών αρχών που θα καθοριστούν στη μελλοντική διακήρυξη.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί την «Πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία» σημαντική εξέλιξη στην υποστήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού στην ΕΕ, διότι θεωρεί ότι συνεκτιμώνται οι επιταχυνόμενες τάσεις και οι αυξανόμενες ανάγκες ψηφιοποίησης, τις οποίες ανέδειξε επίσης η πανδημία. Η ανάγκη διόρθωσης των ελλείψεων στις ψηφιακές δυνατότητες της Ευρώπης παραμένει εμφανής, όπως και η ανάγκη να ακολουθηθεί πιο συντονισμένη προσέγγιση, καθώς και να γίνουν επενδύσεις σε μεγάλης κλίμακας ψηφιακά έργα για να αποκομίσουμε τα οφέλη της ψηφιοποίησης.

3.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί προσοχή στις ψηφιακές δεξιότητες, υποδομές, επιχειρήσεις και στις αντίστοιχες δημόσιες υπηρεσίες για την υποστήριξη της οικονομικής ανάκαμψης και της ανάπτυξης στην Ευρώπη, η οποία με τη σειρά της είναι απαραίτητη για την αναβάθμιση των εισοδημάτων, του βιοτικού επιπέδου και των συνθηκών εργασίας. Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να αποδοθεί στη γήρανση και στον αγροτικό πληθυσμό της ΕΕ, έτσι ώστε να μην παραμεληθεί στον ψηφιακό μετασχηματισμό.

3.3.

Επιπροσθέτως, ένας επιτυχημένος ψηφιακός μετασχηματισμός θα αναγάγει την Ευρώπη σε πρωτοπόρο των σχετικών παγκόσμιων τάσεων, θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της και θα διευκολύνει την καθιέρωση καθολικών προτύπων. Συν τοις άλλοις, οι ψηφιακές τεχνολογίες αποτελούν ουσιαστικό παράγοντα στην προσπάθεια της ΕΕ να επιτύχει τους στόχους βιωσιμότητας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

3.4.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη στενή συνεργασία που προτίθενται να έχουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη με σκοπό την εκπλήρωση των στόχων και των επιδιώξεων της ψηφιακής δεκαετίας. Ως πρώτο βήμα, μόλις τεθεί σε ισχύ η απόφαση για την καθιέρωση της «Πορείας προς την ψηφιακή δεκαετία», θα καθορίσουν από κοινού τις μελλοντικές πορείες σε επίπεδο ΕΕ για καθέναν από τους στόχους. Οι πορείες αυτές θα επιτρέψουν την εκτίμηση της προόδου επίτευξης των στόχων.

3.5.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι αποτελεί καθήκον των κρατών μελών να συμπεριλάβουν τις εθνικές τους πορείες στους ψηφιακούς στρατηγικούς χάρτες πορείας, μαζί με τυχόν πολιτικές ή μέσα που υφίστανται ήδη ή έχουν προγραμματίσει και προτίθενται να χρησιμοποιήσουν. Φυσικά, δεν προϋποθέτουν όλοι οι στόχοι της «Ψηφιακής δεκαετίας» την ίδια προσπάθεια από όλα τα κράτη μέλη. Πράγματι, ορισμένα από αυτά έχουν ήδη σημειώσει σημαντική πρόοδο. Επιπλέον, αρκετοί στόχοι καθιστούν αναγκαίο να καταβάλουν τα κράτη μέλη προσπάθεια ειδικού σκοπού. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η δυνητική συμβολή των κρατών μελών στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί σε επίπεδο ΕΕ ποικίλλει σημαντικά σε ορισμένες περιπτώσεις, κάτι που πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ ζητεί τη θέσπιση συγκεκριμένων βασικών δεικτών επιδόσεων σε εθνικό επίπεδο για την καταγραφή της προόδου και τη διασφάλιση της επίτευξης των στόχων.

3.6.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι οι πτυχές αυτές θα συμπεριληφθούν στην ετήσια έκθεση προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα την κατάσταση της ψηφιακής δεκαετίας. Ως προς τούτο, επικροτεί την ανάληψη της δέσμευσης, εντός πέντε μηνών από τη δημοσίευση της έκθεσης, να συνεργαστούν στενά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη για να εντοπίσουν τα πεδία όπου δεν συντελείται επαρκής πρόοδος και να συμφωνήσουν σε μέτρα που θα διασφαλίσουν την επίτευξη των στόχων. Και πάλι, εναπόκειται στα κράτη μέλη να προσαρμόσουν τους εθνικούς στρατηγικούς χάρτες πορείας τους, έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι συστάσεις που διατυπώνονται στην έκθεση. Είναι δε σημαντικό να δεσμευτούν ότι θα λάβουν διορθωτικά μέτρα και/ή ότι θα εκτελέσουν έργα όπως τα πολυεθνικά έργα.

3.7.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί επίσης με όλα τα μέσα λήψης αποφάσεων που προτείνονται με σκοπό τα μέτρα που θα λάβουν τα κράτη μέλη να επαρκέσουν για την επίτευξη των στόχων της «Ψηφιακής δεκαετίας». Τα μέσα αυτά, τα οποία περιλαμβάνουν την αξιολόγηση από ομοτίμους, συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πιθανή περαιτέρω δράση σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και διάλογο με συγκεκριμένους συνομιλητές, φαίνεται να είναι πολλά υποσχόμενα, υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι θα ακολουθούνται όλες οι συστάσεις.

3.8.

Όσον αφορά την υποβολή εκθέσεων, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη σύνδεσης των στόχων της «Ψηφιακής δεκαετίας» με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Οι ψηφιακές πτυχές στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, καθώς και η παρακολούθηση της προόδου στα του ψηφιακού μετασχηματισμού στην ΕΕ είναι ζητούμενα κρίσιμης σημασίας και η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση η ετήσια έκθεση για την κατάσταση της ψηφιακής δεκαετίας να συνεκτιμάται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Η επίτευξη των στόχων της διακήρυξης θα πρέπει να παρακολουθείται με συγκεκριμένους δείκτες που μετρούν, για παράδειγμα, την πρόοδο στις επαγγελματικές ψηφιακές δεξιότητες και στις δεξιότητες εντοπισμού ψευδών διαδικτυακών πληροφοριών, καθώς και τη μείωση του ψηφιακού χάσματος και την υποστήριξη των ατόμων που δεν έχουν πρόσβαση σε διαδικτυακές υπηρεσίες. Από αυτή την άποψη, θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη πτυχές που σχετίζονται με τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

3.9.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι διάκειται ευνοϊκά —όπως επισήμανε και σε σχετική γνωμοδότησή της— απέναντι στα πολυεθνικά έργα, τα οποία είναι έργα μεγάλης κλίμακας που υποστηρίζουν την προσπάθεια ψηφιακού μετασχηματισμού της ΕΕ. Εν προκειμένω, η επιλογή της διοχέτευσης συντονισμένων επενδύσεων σε τουλάχιστον τρία κράτη μέλη και, κατά περίπτωση, σε άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς κρίνεται σημαντική (2).

3.10.

Τέτοια έργα υποστηρίζουν την παραγωγικότητα και την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας και, ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να διατυπώνονται σαφείς κατευθυντήριες γραμμές σχετικές με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να διατίθενται κονδύλια για πολυεθνικά έργα. Οι πιθανές πηγές χρηματοδότησης περιλαμβάνουν έναν συνδυασμό χρηματοδότησης από την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Από πλευράς ΕΕ, ενδεικτικά αναφέρονται ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη», το πρόγραμμα InvestEU, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής. Ωστόσο, ενθαρρύνεται θερμά η συμβολή των κρατών μελών σε πολυεθνικά έργα, τα οποία η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητα για τον πιο αποτελεσματικό και συντονισμένο ευρωπαϊκό ψηφιακό μετασχηματισμό.

3.11.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η βιωσιμότητα των πολυεθνικών έργων θα πρέπει να αξιολογείται τακτικά και επικροτεί την πρόταση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμβουλεύει και να παρέχει, κατά περίπτωση, σχετική καθοδήγηση για την υποστήριξη της εκτέλεσής τους.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελούν τη βάση και το σκεπτικό για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την ίδια ώστε να καταρτίσουν και να υπογράψουν κοινή διακήρυξη. Μια διακήρυξη που θα συγκεντρώνει σε ένα ενιαίο έγγραφο διαφορετικές αρχές σχετικές με τον ψηφιακό μετασχηματισμό θα αποτελούσε, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, χρήσιμη αναφορά στην εφαρμογή της «Ψηφιακής πυξίδας» και της «Πορείας προς την ψηφιακή δεκαετία». Στην καλύτερη περίπτωση, η διακήρυξη αυτή θα τονώσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και των επιχειρήσεων. Αυτό απαιτεί μια σαφή και εύκολα κατανοητή διατύπωση και επικοινωνία.

4.2.

Αν και έχει πολιτικό χαρακτήρα και δεν είναι νομικά δεσμευτική, μια τέτοια διακήρυξη θα χρησιμεύσει ως σταθερό σημείο αναφοράς και οδηγός για τα μελλοντικά μέτρα πολιτικής. Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, η διακήρυξη δεν θα επηρεάσει τα ισχύοντα νομικά δικαιώματα. Ως εκ τούτου, σε κάθε άλλο μέτρο που βασίζεται σε αυτήν θα πρέπει να συνεκτιμώνται δεόντως οι υφιστάμενες νομικές και άλλες πράξεις.

4.3.

Είναι επίσης σημαντικό να ενισχυθεί μια ευρεία ποικιλία μέσων και μέτρων που θα συμβάλουν στην υλοποίηση της διακήρυξης. Για παράδειγμα, είναι απολύτως αναγκαίο να αυξηθεί η ενημέρωση ως προς την πρακτική σημασία των αρχών και να προαχθεί η κατανόησή τους. Αυτό ισχύει για τις επιχειρήσεις, τους εργαζομένους, τους καταναλωτές και τους ανθρώπους γενικότερα.

4.4.

Είναι λογικό να χρησιμοποιηθούν υφιστάμενοι μηχανισμοί για την παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο οι αρχές θα εφαρμόζονται και εφαρμόζονται ήδη στην πράξη. Ο προτεινόμενος μηχανισμός διαχείρισης της «Πορείας προς την ψηφιακή δεκαετία», με τους γενικούς του στόχους, είναι ο πιο σημαντικός από την άποψη αυτή. Επιπλέον, είναι χρήσιμο να παρακολουθείται η εξέλιξη της αντίληψης των πολιτών μέσω ερευνών του Ευρωβαρομέτρου.

4.5.

Σε αρκετές προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ έχει τονίσει τη σημασία του ψηφιακού μετασχηματισμού με ανθρωποκεντρικό, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμο τρόπο, και η διακήρυξη θα αποτελέσει ουσιαστική αναφορά σε αυτό. Αντίστοιχοι στόχοι έχουν επίσης συμπεριληφθεί στην «Πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία» και η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι παρέχουν ένα ποιοτικό πλαίσιο για τους ποσοτικούς στόχους που καθορίζονται στο παρόν έγγραφο και για τους ποσοτικούς στόχους της «Ψηφιακής πυξίδας» (3).

4.6.

Οι διαφορετικές αρχές και τα δικαιώματα που περιγράφονται στο σχέδιο διακήρυξης αλληλοεπικαλύπτονται κατά πολλούς τρόπους και καθεμία και καθένα εξ αυτών περιλαμβάνει διάφορες πτυχές, ορισμένες από τις οποίες είναι αρκετά λεπτομερείς. Κατά συνέπεια, είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή η ουσία του περιεχομένου της. Ο συνδυασμός αρχών και δικαιωμάτων καθιστά ακόμη πιο ασαφές το περιεχόμενο αυτό. Το αρχικό σύνολο ψηφιακών αρχών που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς διαβούλευση ήταν περισσότερο σαφές και κατανοητό και, επομένως, προτιμάται ως προσέγγιση, παράλληλα με τη χρήση του υλικού που συγκεντρώθηκε μέσω της διαβούλευσης.

4.7.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι τα ψηφιακά δικαιώματα πηγάζουν και ορίζονται από τα υφιστάμενα θεμελιώδη δικαιώματα. Αποτελούν μέρος των αξιών και των αρχών της ΕΕ, οι οποίες αποτελούν ένα πολυεπίπεδο και πολυδιάστατο σύνολο, όπου συνυπάρχουν διαφορετικά δικαιώματα και ελευθερίες και όπου οι αξίες θέτουν επίσης όρια και διασφαλίζουν δίκαιη ισορροπία. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, με τις αρχές της ελευθερίας της έκφρασης και της απαγόρευσης διακρίσεων όσον αφορά τη ρητορική μίσους, η οποία αποτελεί ένα εντεινόμενο φαινόμενο στον κόσμο του Διαδικτύου.

4.8.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι ψηφιακές αρχές θα πρέπει να εξυπηρετούν οτιδήποτε νοείται ως βιώσιμη ανάπτυξη. Ωστόσο, η αρχή της βιωσιμότητας στο σχέδιο διακήρυξης φαίνεται να αναφέρεται πρωτίστως στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα, ενώ οι άλλες πέντε αρχές επικεντρώνονται κυρίως στην κοινωνική. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η βιωσιμότητα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την ανάπτυξη και τη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών με δύο τρόπους: με την ελαχιστοποίηση των επιβλαβών επιπτώσεων των τεχνολογιών και με τη μεγιστοποίηση της θετικής επίδρασής τους στην οικονομία και στην κοινωνία. Συνεπώς, η επιτυχία του ψηφιακού μετασχηματισμού είναι ένας συνδυασμός οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών οφελών προερχόμενων από τη συμβολή του στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, της ευμάρειας, των θέσεων εργασίας και της ευημερίας, καθώς και στη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα.

4.9.

Οι θεμελιώδεις αξίες και τα αντίστοιχα δικαιώματα της ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τις επιχειρήσεις. Οι περισσότερες από τις πτυχές που περιλαμβάνονται στο σχέδιο αφορούν όχι μόνο τους ανθρώπους εν γένει, αλλά και τους επιχειρηματίες, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Στη διακήρυξη θα πρέπει, επομένως, να αναγνωρίζεται ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις, ιδίως οι ΜΜΕ, καλούνται να βρουν απαντήσεις, γενικά, στα ίδια ζητούμενα με τον πληθυσμό όσον αφορά την προσαρμογή τους στον ψηφιακό κόσμο.

4.10.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι πρέπει επίσης να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση των πλεονεκτημάτων του ψηφιακού μετασχηματισμού, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής ευημερίας. Τούτο αναδεικνύει τη σημασία των αρχών που σχετίζονται με τη συνδεσιμότητα, τις δεξιότητες και την ασφάλεια, οι οποίες είναι απαραίτητες για τις επιχειρήσεις και για την οικονομική ανάπτυξη. Εκτός από τις αρχές που προτείνονται στο σχέδιο διακήρυξης, οι αρχές της καινοτομίας, της διανοητικής ιδιοκτησίας και της ελευθερίας του επιχειρείν έχουν μεγάλη σημασία για τις επιχειρήσεις στον ψηφιακό κόσμο και θα πρέπει να αναγνωριστούν στη διακήρυξη.

4.11.

Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ανέδειξε τη σημασία της εύρυθμης λειτουργίας των ψηφιακών συνδέσεων και της κυβερνοασφάλειας σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τους τομείς της κοινωνίας, καθώς και στις διεθνείς συνδέσεις. Έχει επίσης ενισχύσει την ανάγκη ανάπτυξης των δεξιοτήτων των πολιτών και των βοηθημάτων για την αναγνώριση και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

4.12.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υπογραμμίσει τη σημασία της ψηφιακής κυριαρχίας ως βασικού πυλώνα της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης της Ευρώπης και έχει τονίσει ότι η ψηφιακή κυριαρχία πρέπει να βασίζεται στην παγκόσμια ανταγωνιστικότητα και στη στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Αυτό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να καταστεί η ΕΕ σημείο αναφοράς στη διεθνή σκηνή, μεταξύ άλλων όσον αφορά την αξιοπιστία των ψηφιακών τεχνολογιών. Ειδικότερα, όσον αφορά τη φιλοξενία των δεδομένων των Ευρωπαίων, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ολοκλήρωσης του ευρωπαϊκού σχεδίου για το υπολογιστικό νέφος «Γαία X», το οποίο θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων, προωθώντας έτσι τη ροή των δεδομένων (4).

4.13.

Μια λειτουργική και δίκαιη ενιαία αγορά έχει καθοριστική σημασία για την ψηφιακή ανάπτυξη εντός της ΕΕ. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ίδια η ουσία των ελευθεριών στην ενιαία αγορά πρέπει να προστατεύεται πλήρως. Η ελεύθερη ροή δεδομένων και η κυριότητά τους αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία, καθότι δεν αφορούν μόνο την ενιαία αγορά δεδομένων καθ’ εαυτά, αλλά έχουν επίσης εγγενή σχέση με τις αγορές κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών.

4.14.

Η ενιαία αγορά αποτελεί επίσης σημείο αφετηρίας και εφαλτήριο στην προσπάθεια της ΕΕ να διευρύνει τη χρήση εξωτερικών αγορών και εφοδιαστικών αλυσίδων και να αποτελέσει έναν σημαντικό και ισχυρό παράγοντα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η διακήρυξη θα πρέπει συνεπώς να προωθηθεί ενεργά στο διεθνές προσκήνιο. Μολονότι οι αξίες δεν μπορούν να «εξαχθούν», η ΕΕ έχει τη δυνατότητα να ασκήσει παγκόσμια επιρροή, χρησιμοποιώντας ευρύ φάσμα μέσων, από τις παγκόσμιες συμφωνίες που συνάπτουν οι κοινωνικοί εταίροι σε πολυεθνικές έως τη διπλωματική δράση, τη συνεργασία στα της καινοτομίας, τις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες και τους όρους χρηματοδότησης. Αυτό ισχύει τόσο για τις διμερείς όσο και για τις πολυμερείς εξωτερικές σχέσεις.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

H Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) COM(2021) 574 final.

(2) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (EOKE) με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος πολιτικής 2030 “Πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία”» (ΕΕ C 194 της 12.5.2022, σ. 87).

(3) Γνωμοδότηση της EOKE με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος πολιτικής 2030 “Πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία”» (ΕΕ C 194 της 12.5.2022, σ. 87).

(4) Γνωμοδότηση της EOKE με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος πολιτικής 2030 “Πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία”» (ΕΕ C 194 της 12.5.2022, σ. 87).

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/18

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για εναρμονισμένους κανόνες σχετικά με τη δίκαιη πρόσβαση σε δεδομένα και τη δίκαιη χρήση τους (Πράξη για τα δεδομένα)»

[COM(2022) 68 final — 2022/0047 (COD)]

(2022/C 365/04)

Εισηγητής: ο κ.	Marinel Dănuț MURESAN
Συνεισηγητής: ο κ.	Maurizio MENSI

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 23.3.2022
	Συμβούλιο, 29.3.2022
Νομική βάση	Άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	1.6.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	184/0/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί την πράξη για τα δεδομένα και υπογραμμίζει την ανάγκη εφαρμογής της χωρίς οποιαδήποτε διάκριση κατά ατόμων που έχουν δυσκολία πρόσβασης στο διαδίκτυο ή στα δεδομένα.

1.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, της ψηφιακής ταυτότητας και της ιδιωτικής ζωής θα πρέπει να θεωρούνται θεμελιώδεις πτυχές της διακυβέρνησης των δεδομένων, άμεσα συνδεδεμένες με τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου, η ιχνηλασιμότητα, η διαλειτουργικότητα και η πολυτροπικότητα των διαφόρων δραστηριοτήτων των αλυσίδων εφοδιασμού είναι αναγκαίες προκειμένου να εξασφαλιστεί σαφής συνέργεια με τους δείκτες της Πράσινης Συμφωνίας και τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ).

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να διασφαλιστεί ο σεβασμός των προτύπων ασφάλειας και δεοντολογίας, πολλαπλές και επαρκείς προϋποθέσεις για τη λειτουργικότητα των δεδομένων, διαδικασίες για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και η κατάλληλη αποθήκευση των δεδομένων στο έδαφος της ΕΕ, βάσει της παραδοχής ότι τα πρόσωπα πρέπει να έχουν τον έλεγχο των δεδομένων που παράγουν, σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής αυτονομίας και της τεχνολογικής ανεξαρτησίας. Καθώς η διαχείριση αυτού του τεράστιου όγκου δεδομένων θα καταναλώνει σημαντική ποσότητα ενέργειας, συνιστούμε να περιληφθεί στην πράξη το αίτημα προς τις οντότητες που είναι υπεύθυνες για την αποθήκευση δεδομένων να χρησιμοποιούν κυρίως ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές.

1.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η εξασφάλιση δίκαιου ανταγωνισμού και δίκαιης κατανομής του κόστους και της προστιθέμενης αξίας στην αλυσίδα εφοδιασμού δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων όλων των παραγόντων, είναι συναφής και σημαντική.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών αποτελεί τη βάση του κοινωνικού συστήματος της ΕΕ και ότι η οικονομική ανταγωνιστικότητα πρέπει να διασφαλίζεται μέσω ενός υψηλού επιπέδου ιδιωτικότητας και ασφάλειας, του σεβασμού των προτύπων ασφαλείας και δεοντολογίας, πολλαπλών και επαρκών προϋποθέσεων για τη λειτουργικότητα των δεδομένων, διαδικασιών για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, καθώς και μέσω της κατάλληλης αποθήκευσης των δεδομένων σε πιστοποιημένους χώρους και τοποθεσίες της ΕΕ.

1.6.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής του προτεινόμενου κανονισμού ώστε να καλυφθούν όλα τα υλικά προϊόντα που λαμβάνουν, παράγουν ή συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τις επιδόσεις, τη χρήση ή το περιβάλλον τους, και τα οποία είναι σε θέση να μεταδίδουν τα εν λόγω δεδομένα μέσω διαθέσιμης στο κοινό υπηρεσίας ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

1.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι χρήστες και οι αποδέκτες δεδομένων θα πρέπει να έχουν ανεμπόδιστη πρόσβαση στα δεδομένα που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία, την επισκευή ή τη συντήρηση συνδεδεμένων προϊόντων και συναφών υπηρεσιών. Αυτό περιλαμβάνει όλα τα ανεπεξέργαστα δεδομένα και τα μεταδεδομένα, αλλά και άλλα συναφή σύνολα επεξεργασμένων, βελτιωμένων ή συγκεντρωτικών δεδομένων.

2. Ιστορικό

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να δρομολογηθεί η πράξη για τα δεδομένα, που έχει ως στόχο να εξασφαλίσει τη δίκαιη κατανομή της αξίας που λαμβάνεται από τα δεδομένα και την καλύτερη και αποτελεσματικότερη χρήση των δεδομένων και την πρόσβαση σε αυτά. Η ρύθμιση της πρόσβασης και της χρήσης των δεδομένων αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει η ψηφιακή εποχή στην οποία ζούμε. Επιπλέον, η πρόταση περιγράφει πώς εφαρμόζονται τα σχετικά δικαιώματα, αυξάνει την πρόσβαση στη χρήση των δεδομένων για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, και εξασφαλίζει την προσβασιμότητα των δεδομένων για τους δημόσιους οργανισμούς, όταν απαιτείται. Στόχος της είναι να αξιοποιήσει την αξία των δεδομένων που παράγονται από συνδεδεμένα αντικείμενα στην Ευρώπη, καταργώντας τους φραγμούς στην πρόσβαση στα δεδομένα, για τους φορείς τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα, με παράλληλη διατήρηση των κινήτρων για επενδύσεις στην παραγωγή δεδομένων, εξασφαλίζοντας τον ισορροπημένο έλεγχο των δεδομένων από τους δημιουργούς τους.

2.2.

Η πρόταση είναι το τελευταίο οριζόντιο δομικό στοιχείο της στρατηγικής της Επιτροπής για τα δεδομένα και ενσωματώνει το συνολικό κεκτημένο της ψηφιακής πολιτικής της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του γενικού κανονισμού για την προστασία δεδομένων (ΓΚΠΔ), της οδηγίας για τις πληροφορίες του δημόσιου τομέα (ΠΔΤ), του κανονισμού για την ελεύθερη ροή των δεδομένων και των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων σχετικά με την πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη, του κανονισμού ePrivacy και της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Τέλος, στόχος της είναι να δημιουργήσει δικαιότερη κατανομή της αξίας αντιμετωπίζοντας τις καταστάσεις όπου τα δεδομένα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από μερικούς φορείς. Η ΕΟΚΕ συνιστά να οριστούν σαφέστερα οι χρήστες καθώς και οι κατηγορίες δεδομένων, και παράλληλα να διασφαλιστούν τα δικαιώματα των χρηστών.

2.3.

Σκοπός της πρότασης είναι να εξασφαλίσει δικαιοσύνη στο ψηφιακό περιβάλλον επιτρέποντας στους καταναλωτές και στις εταιρείες να έχουν περισσότερο έλεγχο των δεδομένων τους, διευκρινίζοντας ποιοι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτά και υπό ποιους όρους· να προωθήσει μια ανταγωνιστική αγορά δεδομένων «απελευθερώνοντας μια πληθώρα βιομηχανικών δεδομένων στην Ευρώπη»· να δημιουργήσει ευκαιρίες για καινοτομία βασισμένη στα δεδομένα· και να καταστήσει τα δεδομένα περισσότερο διαθέσιμα σε όλους.

2.4.

Η διευκόλυνση της σαφούς και αποτελεσματικής συνέργειας μεταξύ υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους και υπολογιστικής παρυφών, παρέχει εγγυήσεις κατά της παράνομης διαβίβασης δεδομένων χωρίς κοινοποίηση από παρόχους υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους, και η ανάπτυξη προτύπων διαλειτουργικότητας για δεδομένα που θα επαναχρησιμοποιούνται μεταξύ τομέων, αποτελούν στόχους που δηλώνονται στην πρόταση. Ένας άλλος βασικός στόχος είναι να αυξηθεί η προστιθέμενη αξία της βάσης δεδομένων, η οποία παράγεται από τα δεδομένα και την επεξεργασία τους, καθώς και η ενθάρρυνση των διαφόρων φορέων να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας δεδομένων.

2.5.

Η πρόταση θα έχει ευρείες επιπτώσεις για τους πολίτες, τις εταιρείες και τις δημόσιες αρχές, εντός και εκτός ΕΕ, και μπορεί να μετασχηματίσει ριζικά το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο για τα δεδομένα. Στόχος της είναι να αυξήσει τη διαφάνεια και την ασφάλεια δικαίου όσον αφορά την κοινοχρησία δεδομένων που παράγονται από τη χρήση ορισμένων προϊόντων ή υπηρεσιών, καθώς και να θέσει σε εφαρμογή κανόνες για τη διασφάλιση της δίκαιης μεταχείρισης στις συμβάσεις κοινοχρησίας δεδομένων. Δημιουργεί ένα προβλέψιμο και κατάλληλο πλαίσιο για την κοινοχρησία δεδομένων μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών και μεταξύ επιχειρήσεων, και θεσπίζει τις νομικές υποχρεώσεις των κατόχων δεδομένων να καθιστούν τα δεδομένα διαθέσιμα. Ρυθμίζει τις καταχρηστικές ρήτρες που σχετίζονται με την πρόσβαση στα δεδομένα και τη χρήση τους μεταξύ φορέων της αγοράς.

2.6.

Η πράξη για τα δεδομένα προσεγγίζει συνεκτικά τις εγγυήσεις για τα δεδομένα μη προσωπικού χαρακτήρα σε διεθνή πλαίσια, καθώς και τη διαλειτουργικότητα, ενώ παράλληλα μειώνει τους διάφορους φραγμούς στη χρήση και επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει την πράξη για τα δεδομένα, καθώς αυτή διευκρινίζει ποιοι μπορούν να δημιουργούν αξία από αυτά τα δεδομένα και υπό ποιους όρους, διασφαλίζει δίκαιη κατανομή της αξίας των δεδομένων μεταξύ των παραγόντων της οικονομίας των δεδομένων και στις συμβάσεις τους, με σεβασμό στα νόμιμα συμφέροντα των εταιρειών και των φυσικών προσώπων που επενδύουν σε προϊόντα και υπηρεσίες δεδομένων. Τέλος, οι νέοι κανόνες ενδυναμώνουν τους καταναλωτές και τις εταιρείες, επιτρέποντάς τους να έχουν άποψη για το τι μπορεί να γίνει με τα δεδομένα που παράγονται από τα συνδεδεμένα προϊόντα τους. Τα τελευταία χρόνια, οι βασιζόμενες στα δεδομένα τεχνολογίες έχουν σημειώσει επιταχυνόμενη ανάπτυξη. Χρησιμοποιούνται σε πολλούς τομείς της οικονομίας, εξασφαλίζοντας και οργανώνοντας προσαρμοσμένη και κατάλληλη πρόσβαση στα δεδομένα. Παράλληλα με την προστιθέμενη αξία που δημιουργείται από τη βάση δεδομένων, η πράξη για τα δεδομένα είναι σημαντική για την εξασφάλιση καινοτόμου και δεοντολογικής οικονομικής ανάπτυξης, που μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες για όλους.

3.2.

Επί του παρόντος, πολλές ΜΜΕ δεν έχουν πρόσβαση σε δεδομένα στων οποίων την παραγωγή έχουν συμβάλει όταν χρησιμοποιούν εξοπλισμό του διαδικτύου των πραγμάτων (IoT) ή σχετικές υπηρεσίες που κατέχουν, ενοικιάζουν ή μισθώνουν. Επιπλέον, οι καινοτόμες ΜΜΕ και οι νεοφυείς επιχειρήσεις δεν δημιουργούν προστιθέμενη αξία με τη μορφή καινοτόμων προϊόντων και συμπληρωματικών υπηρεσιών για τους χρήστες εξοπλισμού IoT, λόγω της αδυναμίας πρόσβασής τους στα δεδομένα που παράγουν αυτές οι συσκευές. Αυτό υπονομεύει τις επιδόσεις της ψηφιακής ενιαίας αγοράς.

3.3.

Η νομοθετική πρόταση έχει ως στόχο να μεγιστοποιήσει την αξία των δεδομένων στην οικονομία εξασφαλίζοντας ότι ένα ευρύτερο φάσμα ενδιαφερόμενων μερών αποκτούν τον έλεγχο των δεδομένων τους και ότι περισσότερα δεδομένα διατίθενται για καινοτόμο χρήση. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζει διάφορα καινοτόμα εργαλεία για μεταφορά των υπηρεσιών επεξεργασίας δεδομένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μετασχηματίζει ριζικά τις υπάρχουσες δομές ισχύος που ευνοούν τους μεγάλους κατεστημένους φορείς εκμετάλλευσης δεδομένων εις βάρος των μικρότερων ευρωπαϊκών φορέων. Ο στόχος της πρότασης είναι να αναστρέψει τις τελευταίες τάσεις της αγοράς που έχουν οδηγήσει στην εδραίωση της «οικονομίας του διαδικτύου» και έχουν δημιουργήσει μονοπώλια δεδομένων σε διάφορους τομείς, όπως η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και η αυτοκινητοβιομηχανία. Αυτή η συνεχής αύξηση των δεδομένων χρειάζεται προσοχή και ρύθμιση της έκτασης των αθέμιτων όρων χρήσης των δεδομένων.

3.4.

Η πρόταση βελτιώνει τους όρους υπό τους οποίους οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές μπορούν να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους και υπολογιστικής παρυφών στην ΕΕ, καθώς αυτές καθιστούν ευκολότερη τη μεταφορά δεδομένων και εφαρμογών από τον ένα πάροχο στον άλλον χωρίς οικονομική επιβάρυνση.

3.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες ώστε να εδραιωθεί η οικονομία των δεδομένων και η διακυβέρνηση των δεδομένων. Ειδικότερα, η αύξηση και η υποστήριξη του γραμματισμού όσον αφορά τα δεδομένα είναι ιδιαίτερα αναγκαία για την εδραίωση και την ανάπτυξη της οικονομίας των δεδομένων, ούτως ώστε τα άτομα και οι επιχειρήσεις να έχουν γνώσεις και κίνητρα να παρέχουν πρόσβαση στα δεδομένα τους σύμφωνα με τους σχετικούς νομικούς κανόνες. Αυτό αποτελεί βάση για μια βιώσιμη κοινωνία των δεδομένων, με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα, στα δικαιώματα των εργαζομένων, στους κανόνες της δημοκρατίας και στα ανοιχτά και χωρίς αποκλεισμούς δικαιώματα.

3.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη διάταξη σχετικά με τις ΜΜΕ, οι οποίες πλέον προστατεύονται έναντι των καταχρηστικών συμβατικών ρητρών χάρη στον κατάλογο των μονομερώς επιβαλλόμενων συμβατικών ρητρών που θα θεωρούνται ή θα τεκμαίρονται ως καταχρηστικές. Οι ρήτρες που δεν περνούν αυτόν τον «έλεγχο του καταχρηστικού χαρακτήρα» δεν θα είναι δεσμευτικές για τις ΜΜΕ. Εν προκειμένω, η Επιτροπή θα αναπτύξει και θα συστήσει μη δεσμευτικές πρότυπες συμβατικές ρήτρες που θα βοηθήσουν τις ΜΜΕ να διαπραγματεύονται δικαιότερες και ισορροπημένες συμβάσεις κοινοχρησίας δεδομένων με εταιρείες που κατέχουν σημαντικά ισχυρότερη διαπραγματευτική θέση. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να δώσουν περισσότερη έμφαση στην ενίσχυση της ικανότητας των ευρωπαϊκών εταιρειών, ειδικά των ΜΜΕ και των νεοφυών επιχειρήσεων, να συμμετέχουν και να συνεισφέρουν στην οικονομία των δεδομένων στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Αυτό απαιτεί περισσότερες επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, στην έρευνα και την ανάπτυξη, και κοινούς χώρους δεδομένων που στηρίζουν τη δημιουργία αξίας βασισμένης στα δεδομένα. Είναι ζωτικής σημασίας να εξασφαλιστεί ότι οι ΜΜΕ έχουν τα μέσα να χρησιμοποιούν τον έλεγχο του καταχρηστικού χαρακτήρα και να προστατεύονται από καταχρηστικές συμβατικές πρακτικές. Οι πρότυπες συμβατικές ρήτρες που προβλέπει η Επιτροπή αποτελούν απαραίτητο εργαλείο για τον σκοπό αυτόν, αλλά πρέπει να συμπληρωθούν με άλλες μορφές υποστήριξης από τις αρμόδιες εθνικές αρχές.

3.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια περισσότερο τομεακή προσέγγιση στην επεξεργασία, χρήση και επαναχρησιμοποίηση δεδομένων προστιθέμενης αξίας είναι αναγκαία για καλύτερη συνέργεια με τους δείκτες της Πράσινης Συμφωνίας και τους ΣΒΑ. Οι τομείς που υστερούν στην ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών θα πρέπει να ενισχυθούν και να υποστηριχθούν. Η διαφανής και αποτελεσματική εφαρμογή του κανονισμού θα είναι σημαντική για την ιχνηλασιμότητα, τη διαλειτουργικότητα και την πολυτροπικότητα των διαφόρων δραστηριοτήτων των αλυσίδων εφοδιασμού, για παράδειγμα στον τομέα των μεταφορών. Εν προκειμένω, θα ήταν χρήσιμο να εκδοθούν ειδικές κατευθυντήριες γραμμές προκειμένου να διευκολυνθεί η ενιαία ερμηνεία του κανονισμού μεταξύ των κρατών μελών.

3.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το δικαίωμα των δημόσιων φορέων στην πρόσβαση στα δεδομένα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όπου αυτό το επιτρέπει ο νόμος. Εντούτοις, αυτό θα πρέπει να παρακολουθείται προσεκτικά προκειμένου να αποφεύγονται οι καταχρήσεις και να μην τίθενται σε κίνδυνο οι δημοκρατικές αξίες και το κράτος δικαίου. Η αύξηση της ανθεκτικότητας και η εξασφάλιση δικαίου ανταγωνισμού παράλληλα με τον σεβασμό τον ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Γενικά, οι δημόσιοι φορείς επιτρέπεται να έχουν πρόσβαση σε δεδομένα όταν αυτό είναι απαραίτητο για την προστασία του γενικού συμφέροντος, κατά τρόπο αναλογικό που ελαχιστοποιεί τον φόρτο ο οποίος επιβαρύνει τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Θα ήταν χρήσιμο να υποστηριχθεί η δημιουργία ανεξάρτητων αξιόπιστων φορέων που θα έχουν ως αποστολή την προώθηση της εθελοντικής ή υποχρεωτικής ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ επιχειρήσεων και κυβερνήσεων από τεχνική, συμβατική, επιχειρησιακή και οικονομική άποψη. Αυτοί οι οργανισμοί θα μπορούσαν επίσης να λειτουργούν ως όργανα επίλυσης διαφορών.

3.9.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πρόταση πράξης για τα δεδομένα θα πρέπει να λάβει υπόψη τον αντίκτυπο στην αγορά εργασίας. Πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι υπάρχει έλλειψη νέων δεξιοτήτων και ικανοτήτων, ειδικά στην περίπτωση των εργαζομένων σε πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας, η εξασφάλιση εργασιακής σταθερότητας και προβλεψιμότητας της σταδιοδρομίας είναι στοιχεία που μπορούν να εξασφαλίσουν την εδραίωση της οικονομίας των δεδομένων στο μέλλον, και θα πρέπει να λαμβάνονται συνεχώς υπόψη.

3.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον κύριο σκοπό της παρούσας πρότασης, που είναι η εξασφάλιση πρόσβασης στην οικονομία των δεδομένων και στην αγορά δεδομένων χωρίς διακρίσεις, καθώς και η προσφορά ευκαιριών πρόσβασης σε όλες τις επιχειρήσεις και τα φυσικά πρόσωπα, ανεξάρτητα από την περιοχή τους. Ως εκ τούτου, η διασφάλιση ευρυζωνικών δικτύων υψηλής ταχύτητας και υψηλής χωρητικότητας στην ΕΕ, και η ανάπτυξη πολυπεριφερειακών διαδικτυακών υποδομών για συλλογή, χρήση και επαναχρησιμοποίηση δεδομένων θα πρέπει να ληφθούν δεόντως υπόψη.

3.11.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ανατρεπτική ανάπτυξη και η αύξηση των ψηφιακών κινδύνων, παράλληλα με τις δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές που χρησιμοποιούν ψηφιακές τεχνολογίες, αποτελούν σημαντικά κίνητρα για την εντατικοποίηση του ελέγχου της δέουσας εφαρμογής της πράξης για τα δεδομένα, ειδικά όσον αφορά τη διαχείριση των δεδομένων.

3.12.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, μαζί με την προστασία της ψηφιακής ταυτότητας και την προστασία της ιδιωτικής ζωής, αποτελούν βασικές πτυχές της «διακυβέρνησης των δεδομένων» που συνδέονται άμεσα με το ζήτημα του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Για τον λόγο αυτό, είναι απαραίτητη η αναγνώριση και η διασφάλιση των δικαιωμάτων κυριότητας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, προκειμένου να μπορούν οι Ευρωπαίοι πολίτες να ελέγχουν τη χρήση των δεδομένων τους (1). Οι διαδικτυακές δραστηριότητες πρέπει να παρακολουθούνται μόνον όταν υπάρχει ενημέρωση και ρητή συναίνεση σχετικά με την περαιτέρω χρήση αυτών των δεδομένων, σύμφωνα με τους σχετικούς νομικούς κανόνες.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση, σύμφωνα με τις ανάγκες της ψηφιακής οικονομίας, να αρθούν οι φραγμοί για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς δεδομένων και να προωθηθεί η δίκαιη ανταλλαγή με θέσπιση ενός εναρμονισμένου πλαισίου. Εν προκειμένω, θα ήταν αναγκαία η συμμόρφωση με τους ενωσιακούς κανόνες ασφάλειας και ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, σύμφωνα με τους στόχους στρατηγικής αυτονομίας και τεχνολογικής ανεξαρτησίας της ΕΕ.

4.2.

Οι μειονεκτούσες ομάδες και περιφέρειες που είναι απομονωμένες και έχουν ελλιπή πρόσβαση στο διαδίκτυο θα πρέπει να στηριχθούν και να βοηθηθούν από οικονομική άποψη ώστε να μπορέσουν να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες της οικονομίας των δεδομένων.

4.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να βελτιώσουν περαιτέρω τα κράτη μέλη τις προσπάθειες υποστήριξης των εταιρειών, ειδικά των ΜΜΕ, για τη δημιουργία, την εδραίωση και τη χρήση υποδομών δεδομένων, ικανοτήτων των υπαλλήλων και εμπειρογνωσίας, χρησιμοποιώντας τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και το μέσο NextGenerationEU. Η κατάρτιση των ΜΜΕ για την ψηφιοποίηση των δραστηριοτήτων τους θα πρέπει να βελτιωθεί. Εν προκειμένω, θα μπορούσαν επίσης να δοθούν επιδοτήσεις και φορολογικά κίνητρα από τα κράτη μέλη.

4.4.

Η οικονομία των δεδομένων όχι μόνον μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες εργασίας υψηλής ποιότητας, ειδικά για τους νέους, τις ευάλωτες ομάδες ή τα άτομα «εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης» (ΕΕΑΚ), αλλά και να συμβάλει στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Αυτή η διαδικασία θα συμβάλει στη μείωση των ψηφιακών ανισοτήτων και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας των δεδομένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

4.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η εξασφάλιση του δίκαιου ανταγωνισμού στην ευρωπαϊκή αγορά μεταξύ των διαφόρων παραγόντων, και της πρόσβασης στα δεδομένα είναι ζωτικής σημασίας. Ειδικότερα, η δίκαιη κατανομή του κόστους και της προστιθέμενης αξίας στην αλυσίδα εφοδιασμού δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων όλων των παραγόντων, είναι συναφής και σημαντική. Οι μεγάλες εταιρείες, ειδικά οι εταιρείες υπολογιστικού νέφους που συγκεντρώνουν υψηλό ποσοστό της ισχύος της αγοράς, θα πρέπει να ελέγχονται ώστε να εξαλειφθούν οι διάφορες καταχρήσεις.

4.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η επένδυση στη διαχειριστική και επιχειρησιακή ικανότητα των αρμόδιων δημόσιων αρχών είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί η δέουσα εφαρμογή της πράξης για τα δεδομένα. Θα πρέπει να διατεθεί κατάλληλη ποσότητα οικονομικών πόρων στις αρμόδιες αρχές ώστε να διασφαλιστεί επαρκές επίπεδο ανθρώπινων, τεχνικών και οικονομικών πόρων.

4.7.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία ενός συνεργατικού μοντέλου για την καθιέρωση διαχείρισης και ανταλλαγής δεδομένων, ως μέσου που ευνοεί τους πολίτες και τις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, τους αυτοαπασχολούμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες (2).

4.8.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι θα ήταν σημαντικό να διατηρηθεί η πλήρης προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών κατά τη διασφάλιση της οικονομικής ανταγωνιστικότητας της ΕΕ. Ειδικότερα, θα ήταν σημαντικό να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο ιδιωτικότητας και ασφάλειας, σεβασμός των προτύπων ασφάλειας και δεοντολογίας, πολλαπλές και επαρκείς προϋποθέσεις για τη λειτουργικότητα των δεδομένων, διαδικασίες για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και κατάλληλη αποθήκευση των δεδομένων σε χώρους και πιστοποιημένες τοποθεσίες που βρίσκονται στο έδαφος της ΕΕ (και κατέχει η ΕΕ).

4.9.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να αξιολογηθεί η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού ώστε να καλυφθούν όλα τα υλικά προϊόντα που λαμβάνουν, παράγουν ή συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τις επιδόσεις, τη χρήση ή το περιβάλλον τους, και τα οποία είναι σε θέση να μεταδίδουν δεδομένα μέσω διαθέσιμης στο κοινό υπηρεσίας ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Εκτός του ευρέος φάσματος του εξοπλισμού IoT, αυτός ο κανονισμός θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τους προσωπικούς υπολογιστές, τις ταμπλέτες, τα έξυπνα τηλέφωνα και άλλες παρόμοιες συνδεδεμένες συσκευές.

4.10.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι χρήστες και οι αποδέκτες δεδομένων θα πρέπει να έχουν ανεμπόδιστη πρόσβαση στα δεδομένα που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία, την επισκευή ή τη συντήρηση συνδεδεμένων προϊόντων και συναφών υπηρεσιών, με παράλληλο σεβασμό των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και/ή του εμπορικού απορρήτου.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

H Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (EOKE) με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση δεδομένων (Πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων)» [COM(2020) 767 final] (ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 38).

(2) Γνωμοδότηση της EOKE με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση δεδομένων (Πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων)» [COM(2020) 767 final] (ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 38).

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/23

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Μια πράξη για τα μικροκυκλώματα για την Ευρώπη»

[COM(2022) 45 final]

(2022/C 365/05)

Εισηγητής: ο κ.

Heiko WILLEMS

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2.5.2022
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	1.6.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	203/0/6

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ενισχύσει το οικοσύστημα ημιαγωγών, αυξάνοντας σημαντικά την ανθεκτικότητα και την ασφάλεια του εφοδιασμού και μειώνοντας τις εξωτερικές εξαρτήσεις. Η πράξη για τα μικροκυκλώματα αποτελεί μοναδική ευκαιρία ώστε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να δράσουν από κοινού με στόχο μια ισχυρότερη τεχνολογική βάση.

1.2.

Εκτός από τα μικρά μεγέθη χαρακτηριστικών (< 2 nm), πρέπει επίσης να εξεταστούν οι ανάγκες των κλάδων πελατών και τα πλεονεκτήματα της βιομηχανίας ημιαγωγών της Ευρώπης, ιδίως όσον αφορά τους ημιαγωγούς και τους αισθητήρες ισχύος που είναι σημαντικά μεγαλύτεροι. Η επάρκεια σε μικρότερα μεγέθη χαρακτηριστικών δεν είναι ο μόνος καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία του οικοσυστήματος ημιαγωγών. Οι ειδικές απαιτήσεις για τη μικροηλεκτρονική θα διαφοροποιούνται όλο και περισσότερο στο μέλλον, ενώ θα χρειαστεί επίσης ολοένα ευρύτερο φάσμα λύσεων μικροκυκλωμάτων οι οποίες θα είναι ανατρεπτικές και καινοτόμες, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ συνιστά μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία θα βασίζεται πρωτίστως σε ένα καινοτόμο οικοσύστημα ημιαγωγών.

1.3.

Για την αντιμετώπιση της έλλειψης ημιαγωγών μακροπρόθεσμα, η πρόσβαση σε πρώτες ύλες, οι εγκαταστάσεις έρευνας και ανάπτυξης (Ε & Α), η διανοητική ιδιοκτησία και η τεχνολογική τεχνογνωσία είναι σημαντικές, το ίδιο και η διαθεσιμότητα ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Αυτό απαιτεί ιδιωτικές επενδύσεις και σημαντική στήριξη από τον δημόσιο τομέα. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να καταρτίσει νέα επενδυτικά σχέδια, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο χρηματοδότησης των επενδύσεων.

1.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η προώθηση της βιομηχανίας ημιαγωγών αποτελεί σημαντικό και στρατηγικό μελλοντοστρεφές εγχείρημα για την ΕΕ, το οποίο θα έχει αποφασιστική σημασία για την ασφάλεια του εφοδιασμού και το μέλλον της Ευρώπης ως κέντρου καινοτομίας και τόπου επιχειρηματικής δραστηριότητας. Ωστόσο, πρέπει να υπάρξουν εγγυήσεις για την οικονομική βιωσιμότητα των εν λόγω εγκαταστάσεων, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και η βιωσιμότητα των επενδύσεων από δημόσια κονδύλια. Πρέπει να αποφευχθεί ένας αγώνας δρόμου για επιδοτήσεις και τα κονδύλια πρέπει να δαπανηθούν αποδοτικά χωρίς να προκληθούν καταστάσεις πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας και στρεβλώσεις της αγοράς.

1.5.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το ευρωπαϊκό οικοσύστημα ημιαγωγών θα πρέπει να ενισχυθεί προς την κατεύθυνση της επίτευξης ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας. Η αξιακή αλυσίδα ημιαγωγών είναι μια από τις πιο παγκοσμιοποιημένες. Λόγω του μεγάλου βαθμού διεθνούς αλληλεξάρτησης στην αγορά ημιαγωγών, η δημιουργία μιας κλειστής αξιακής αλυσίδας σε κάθε μέρος του κόσμου δεν θα είχε νόημα από οικονομική άποψη. Ωστόσο, τα τμήματα έντασης τεχνολογίας που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα, δηλαδή λόγω γεωπολιτικών ανησυχιών ή λόγω της στρατηγικής σημασίας τους, θα πρέπει να λάβουν την απαιτούμενη στήριξη.

1.6.

Η διεθνής αυτή αλληλεξάρτηση πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη όσον αφορά τα προβλεπόμενα μέτρα έκτακτης ανάγκης. Ταυτόχρονα με την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να ενισχύσει τις διεθνείς εταιρικές σχέσεις.

1.7.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την απουσία εκτίμησης επιπτώσεων.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στις σχετικές της γνωμοδοτήσεις (1).

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Σε έναν όλο και πιο ψηφιοποιημένο κόσμο, οι ημιαγωγοί αποτελούν ουσιώδες στοιχείο πολλών διαφορετικών οικονομικών τομέων και τομέων της ζωής — τόσο για τη βιομηχανία όσο και για τους καταναλωτές. Η αξία των μικροκυκλωμάτων που πωλούνται παγκοσμίως αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια και οι πωλήσεις αναμένεται να αυξηθούν κατά 11 % το 2022 (2). Επιπλέον, οι στόχοι της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς τους ημιαγωγούς. Η τεχνολογική πρόοδος σε αυτόν τον τομέα καθιστά δυνατή τη διατομεακή καινοτομία σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα.

2.2.

Οι ημιαγωγοί έχουν επίσης αυξανόμενη γεωπολιτική σημασία. Η αξιακή αλυσίδα ημιαγωγών είναι μια από τις πιο παγκοσμιοποιημένες. Κανένα επιμέρους κράτος δεν έχει πλήρη αυτονομία σε ολόκληρη τη διαδικασία δημιουργίας αξίας. Αντίθετα, υπάρχει μεγάλος βαθμός καταμερισμού εργασίας και αλληλεξάρτησης μεταξύ των κρατών και των περιοχών λόγω του υψηλού κόστους και των σύνθετων σταδίων παραγωγής. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η δημιουργία μιας κλειστής αξιακής αλυσίδας σε κάθε μέρος του κόσμου δεν θα είχε νόημα από οικονομική άποψη. Αντίθετα, μια λεπτομερής ανάλυση των πλεονεκτημάτων και των αδυναμιών του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος ημιαγωγών θα πρέπει να χρησιμεύσει ως αφετηρία για μια συζήτηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι στοχευμένες επενδύσεις θα μπορούσαν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα της Ευρώπης Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενισχύσει τις διεθνείς εταιρικές σχέσεις στο οικοσύστημα ημιαγωγών, προκειμένου να δημιουργήσει συνέργειες. Ωστόσο, τα τμήματα έντασης τεχνολογίας που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα, δηλαδή λόγω γεωπολιτικών ανησυχιών ή λόγω της στρατηγικής σημασίας τους, θα πρέπει να λάβουν την απαιτούμενη στήριξη, τόσο χρηματοδοτική όσο και πολιτική.

2.3.

Δεδομένων των αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και των σημείων συμφόρησης κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας ημιαγωγών, ορισμένες οικονομικές περιφέρειες πραγματοποιούν ήδη μαζικές επενδύσεις. Με τον νόμο CHIPS for America, οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να επενδύσουν 52 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ (USD) μεταξύ του 2021 και του 2026 και να εξαλείψουν τις κρίσιμες εξαρτήσεις (3). Η Κίνα θεωρεί τον τομέα των ημιαγωγών σημαντικό για τον στρατηγικό προσανατολισμό της και επιδιώκει την κινητοποίηση περίπου 150 δισεκατ. USD έως το 2025 (4). Ο στόχος της είναι να κατορθώσει να καλύψει το 70 % των αναγκών της μόνη της έως τότε. Ωστόσο, μένει να αποδειχθεί αν ο στόχος αυτός είναι ρεαλιστικός.

2.4.

Λαμβάνοντας υπόψη τη γεωπολιτική κατάσταση, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την επείγουσα ανάγκη η ΕΕ να αναλάβει δράση στον τομέα αυτό, προκειμένου να μειωθούν οι στρατηγικές και οικονομικές εξαρτήσεις. Στην Ψηφιακή Πυξίδα (5), η Επιτροπή έθεσε ως στόχο να διασφαλιστεί ότι η παραγωγή προηγμένων και βιώσιμων ημιαγωγών στην Ευρώπη θα αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 20 % της παγκόσμιας παραγωγής έως το 2030. Ο στόχος αυτός επιβεβαιώθηκε στην πρόταση για το πρόγραμμα πολιτικής 2030 με τίτλο «Πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία» (6). Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ενισχύσει το οικοσύστημα ημιαγωγών, αυξάνοντας σημαντικά την ανθεκτικότητα και την ασφάλεια του εφοδιασμού και μειώνοντας τις εξωτερικές εξαρτήσεις, ενώ στηρίζει το στόχο της διεκδίκησης μείζονα ρόλου στο παγκόσμιο οικοσύστημα ημιαγωγών.

2.5.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως τα 43 δισεκατ. ευρώ που προβλέπονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι νέα κονδύλια. Το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού έχει ήδη δεσμευθεί, π.χ. στα προγράμματα «Ορίζων Ευρώπη» και «Ψηφιακή Ευρώπη», και απλώς θα ανακατανεμηθεί. Τα 43 δισεκατ. EUR μπορούν να συγκεντρωθούν μόνο με σημαντικές ιδιωτικές επενδύσεις, οι οποίες δεν έχουν εξασφαλιστεί ακόμη. Αυτό έρχεται σε σαφή αντίθεση με τα 52 δισεκατ. USD που έχουν χορηγηθεί από τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη αποφυγής ενός αγώνα δρόμου για επιδοτήσεις, καθώς και την ανάγκη αποδοτικής δαπάνης των κονδυλίων.

2.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την απουσία εκτίμησης επιπτώσεων στην ανακοίνωση και στις σχετικές προτάσεις.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Στο παρόν τμήμα, η ΕΟΚΕ αξιολογεί συγκεκριμένες πτυχές των στρατηγικών στόχων της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα μικροκυκλώματα.

3.2. Επενδύσεις με γνώμονα την πολιτική

3.2.1.

Για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής για τα μικροκυκλώματα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται να κινητοποιήσει περίπου 43 δισεκατ. EUR σε δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις. Αυτό περιλαμβάνει 11 δισεκατ. EUR σε δημόσιες επενδύσεις στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Μικροκυκλώματα για την Ευρώπη». Επιπλέον, η Επιτροπή σχεδιάζει να συνδυάσει διάφορα μέτρα, όπως η στήριξη μετοχικού κεφαλαίου, ένα Ταμείο μικροκυκλωμάτων αξίας 2 δισεκατ. EUR, δάνεια της ΕΤΕπ και κονδύλια από μέτρα που αφορούν τη μικροηλεκτρονική στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και από εθνικά ή περιφερειακά ταμεία. Η Επιτροπή αναφέρει επίσης τη στήριξη της βιομηχανικής έρευνας και καινοτομίας μέσω σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ). Καταρχήν, η ΕΟΚΕ στηρίζει τα φιλόδοξα επενδυτικά σχέδια. Ωστόσο, παραμένει ασαφής ο τρόπος με τον οποίο θα χρηματοδοτηθούν. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εμπλουτίσει τα σχέδια αυτά.

3.3. Ενίσχυση της υπεροχής στην έρευνα και την τεχνολογία

3.3.1.

Το πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα «Ορίζων Ευρώπη» θέτει ήδη τον στόχο της προώθησης των τεχνολογιών επόμενης γενιάς. Η ΕΟΚΕ στηρίζει σθεναρά αυτόν τον στόχο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι μελλοντικές ερευνητικές δραστηριότητες που θα στηριχθούν στο πλαίσιο της «κοινής επιχείρησης για τα μικροκυκλώματα» θα συμβάλουν στην αποτελεσματικότερη κάλυψη των αναγκών των κάθετων βιομηχανιών στο μέλλον και στη διασφάλιση της αντιμετώπισης των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων.

3.3.2.

Η Επιτροπή επιδιώκει οι ερευνητικές προσπάθειες να επικεντρωθούν σε τεχνολογίες για την επίτευξη μεγεθών τρανζίστορ κάτω των 2 nm, σε ανατρεπτικές τεχνολογίες για την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), σε επεξεργαστές εξαιρετικά χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας και υψηλής ενεργειακής απόδοσης, σε νέα υλικά, καθώς και σε ετερογενή και τρισδιάστατη ολοκλήρωση διαφόρων υλικών και σε αναδυόμενες λύσεις σχεδιασμού. Η ΕΟΚΕ επικροτεί και στηρίζει ουσιαστικά αυτήν την προσέγγιση. Η Ευρώπη έχει γερές βάσεις ως ερευνητικό κέντρο. Η δημιουργία ειδικής ανά προϊόν διανοητικής ιδιοκτησίας για την ευρωπαϊκή αξιακή αλυσίδα ημιαγωγών, μεταξύ άλλων με βάση την προσέγγιση RISC-V ανοικτής πηγής, αναμένεται να βελτιώσει περαιτέρω τις δεξιότητες σε λύσεις ημιαγωγών για πολλούς βασικούς τομείς.

3.3.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόθεση να προωθηθεί η ολοκλήρωση βασικών λειτουργιών, η βιώσιμη κατανάλωση ενέργειας, η αύξηση της υπολογιστικής απόδοσης και οι ανατρεπτικές τεχνολογίες, όπως η νευρομορφική και τα ενσωματωμένα μικροκυκλώματα για την ΤΝ, η ολοκληρωμένη φωτονική, το γραφένιο και άλλες τεχνολογίες που βασίζονται σε δισδιάστατα υλικά. Εκτός από τα μικρά μεγέθη χαρακτηριστικών (< 2 nm), πρέπει να εξεταστούν οι ανάγκες των κλάδων πελατών και τα πλεονεκτήματα της βιομηχανίας ημιαγωγών της Ευρώπης, ιδίως όσον αφορά τους ημιαγωγούς και τους αισθητήρες ισχύος που είναι σημαντικά μεγαλύτεροι. Ενώ τεχνολογίες όπως η ΤΝ, η μηχανική μάθηση, οι τεχνολογίες 5G/6G και η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων απαιτούν λύσεις μικροκυκλωμάτων από 5 nm και κάτω, η βιομηχανική παραγωγή εξακολουθεί να απαιτεί εξειδικευμένα μικροκυκλώματα πολύ μεγαλύτερων μεγεθών χαρακτηριστικών σε μεγάλη κλίμακα. Συνεπώς, η Ευρώπη δεν θα πρέπει να επικεντρωθεί αποκλειστικά στα μικρότερα μεγέθη χαρακτηριστικών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η επάρκεια σε μικρότερα μεγέθη χαρακτηριστικών (< 10 nm) δεν είναι ο μόνος καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία του οικοσυστήματος ημιαγωγών. Αντιθέτως, οι ειδικές απαιτήσεις για τη μικροηλεκτρονική θα διαφοροποιούνται όλο και περισσότερο στο μέλλον, ενώ θα χρειαστεί επίσης ολοένα ευρύτερο φάσμα λύσεων μικροκυκλωμάτων οι οποίες θα είναι ανατρεπτικές και καινοτόμες, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ συνιστά μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία θα βασίζεται πρωτίστως στο δυναμικό καινοτομίας του οικοσυστήματος ημιαγωγών.

3.3.4.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την έρευνα στον τομέα των κβαντικών μικροκυκλωμάτων και επικροτεί την παροχή χρηματοδότησης από την εμβληματική πρωτοβουλία για τις κβαντικές τεχνολογίες στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».

3.4. Υπεροχή στον σχεδιασμό, την κατασκευή και τη συσκευασία

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο της ενίσχυσης της τεχνολογίας ημιαγωγών και των ικανοτήτων καινοτομίας στην ΕΕ και της προώθησης ενός δυναμικού και ανθεκτικού οικοσυστήματος ημιαγωγών. Αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία δεν επικεντρώνεται μόνο στους φορείς τεχνολογικής καινοτομίας, αλλά και στις βιομηχανίες εφοδιασμού και χρηστών, πρέπει να αντιμετωπιστεί θετικά. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης ολόκληρης της αξιακής αλυσίδας και του οικοσυστήματος ημιαγωγών, καθώς δεν είναι μόνο τα μικροκυκλώματα, αλλά και οι δεξιότητες σε υλικά και διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένης της συσκευασίας, που διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στη διευκόλυνση των νέων τεχνολογιών ημιαγωγών. Η στενή συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών από την πλευρά της προσφοράς και της ζήτησης είναι σημαντική, με τη Συμμαχία για τους επεξεργαστές και τις τεχνολογίες ημιαγωγών να διαδραματίζει συμβουλευτικό ρόλο, από κοινού με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Η ΕΟΚΕ συνιστά την ταχεία προώθηση της πρωτοβουλίας. Ωστόσο, τελικά η εφαρμογή των μέτρων είναι εκείνη που θα καθορίσει αν τα μέτρα αυτά είναι επιτυχή, και αν πράγματι πραγματοποιούνται οι αναμενόμενες επενδύσεις.

3.4.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να δημιουργήσει υποδομή σχεδιασμού για ολοκληρωμένες τεχνολογίες ημιαγωγών. Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ των οποίων οι ΜΜΕ, θα έχουν πρόσβαση σε αυτήν την υποδομή. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη θέσπιση σαφών κανόνων για τη διανοητική ιδιοκτησία, κάτι που αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την επιτυχία της εν λόγω πλατφόρμας όπου πραγματοποιούνται σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα. Πιστεύει επίσης ότι η συμμετοχή και, πρωτίστως, η παροχή σχεδίων θα πρέπει να είναι οικειοθελής. Η έννοια της συνεργασίας και της δημιουργίας συνεργειών, μεταξύ άλλων σε διεθνές επίπεδο, είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη. Ωστόσο, η εφαρμογή είναι εκείνη που θα έχει κρίσιμη σημασία και στο πλαίσιο αυτό. Η πλατφόρμα μπορεί να σημειώσει επιτυχία μόνο, εάν διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη από τον ακαδημαϊκό χώρο, την ερευνητική κοινότητα, τα πανεπιστήμια, τους σχεδιαστές και τη βιομηχανία επιδείξουν ισχυρή βούληση συμμετοχής.

3.4.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το σχέδιο για τη δημιουργία καινοτόμων πιλοτικών γραμμών για τα πρωτότυπα με βάση υφιστάμενες πιλοτικές γραμμές. Είναι επίσης σκόπιμο να συνδεθούν με την πλατφόρμα της υποδομής σχεδιασμού.

3.4.4.

Η βιομηχανία ημιαγωγών παράγει ένα φάσμα προϊόντων υψηλής τεχνολογίας που είναι σημαντικά για πολλές εφαρμογές. Αυτή η ποικιλία προϊόντων είναι ενσωματωμένη στις διεθνείς αγορές. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η όποια προσπάθεια εισαγωγής πιστοποίησης θα πρέπει να βασίζεται σε διεθνείς κανόνες και πρότυπα. Στο πλαίσιο αυτό, η στενή συνεργασία με τους κατασκευαστές, τους χρήστες και τους διεθνείς εταίρους είναι σημαντική. Πρόσφατα, η βιομηχανία ημιαγωγών βρέθηκε στο επίκεντρο περιφερειακών εμπορικών εντάσεων και τριγμών στην αλυσίδα εφοδιασμού. Σε συνδυασμό με τις φιλοδοξίες των αναδυόμενων παραγόντων της αγοράς, αυτό οδηγεί σε διαφορετικές εθνικές και περιφερειακές προσεγγίσεις της τυποποίησης, καθώς και σε εντάσεις στην επίσημη τυποποίηση σε διεθνές επίπεδο όσον αφορά τον καθορισμό διεθνών προτύπων και τα συναφή συστήματα πιστοποίησης. Η ΕΕ θα πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την ανάπτυξη προτύπων καθοδηγούμενων από την αγορά, τα οποία θα μπορούν να μετουσιωθούν σε διεθνή πρότυπα. Για τον σκοπό αυτό, η συνεργασία τόσο εντός της ΕΕ όσο και με διεθνείς εταίρους είναι ύψιστης σημασίας.

3.4.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι, για την υλοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων σε προηγμένες εγκαταστάσεις ημιαγωγών, ενδέχεται να απαιτηθεί σημαντική στήριξη από τον δημόσιο τομέα. Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να εξετάσει αν οι εγκαταστάσεις παραγωγής είναι «οι πρώτες στο είδος τους» στις αξιολογήσεις των κρατικών ενισχύσεων βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ, και δηλώνει ότι ακόμη και το 100 % ενός αποδεδειγμένου χρηματοδοτικού κενού μπορεί να καλυφθεί με δημόσιους πόρους, εάν οι εν λόγω εγκαταστάσεις δεν θα υπήρχαν διαφορετικά στην Ευρώπη. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η προώθηση της βιομηχανίας ημιαγωγών αποτελεί σημαντικό και στρατηγικό μελλοντοστρεφές εγχείρημα για την ΕΕ, το οποίο θα έχει αποφασιστική σημασία για την ασφάλεια του εφοδιασμού και το μέλλον της Ευρώπης ως κέντρου καινοτομίας και τόπου επιχειρηματικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η χορήγηση σημαντικών κρατικών ενισχύσεων που φτάνουν έως το 100 % —με χρήματα των φορολογουμένων— θα μπορούσε να οδηγήσει σε μη εμπορικά βιώσιμες επενδύσεις και να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην αγορά. Εάν το αντίστοιχο μερίδιο των επιδοτήσεων και τα κονδύλια είναι υπερβολικά μεγάλα και καλύπτουν κάθε οικονομικό κίνδυνο, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε όρους αθέμιτου ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης τον κίνδυνο δαπανηρών διεθνών αγώνων δρόμου για επιδοτήσεις, ιδίως εάν ο χώρος που έχει επιλεγεί για μια προηγμένη εγκατάσταση ημιαγωγών δεν είναι ο βέλτιστος. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα Μια πολιτική ανταγωνισμού κατάλληλη για νέες προκλήσεις (7), στην οποία διευκρινίζεται ότι η ενίσχυση αυτή θα πρέπει να υπόκειται σε ισχυρές διασφαλίσεις και ότι τα οφέλη θα μοιράζονται ευρέως και αδιακρίτως σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικονομία. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η αρχή «ο πρώτος στο είδος του» δημιουργεί ελκυστικές συνθήκες πλαίσιο για μετεγκαταστάσεις, κάτι που θα μπορούσε επίσης να έχει καταλυτικό αντίκτυπο σε άλλους οικονομικούς φορείς. Ωστόσο, τελικά πρέπει να υπάρξουν εγγυήσεις για την οικονομική βιωσιμότητα των εν λόγω εγκαταστάσεων, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των επενδύσεων από δημόσια κονδύλια. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος προκειμένου να αποφευχθεί το δυσμενέστερο σενάριο ενός αναξιοποίητου εργοστασίου ημιαγωγών που κοστίζει εκατομμύρια ευρώ ημερησίως.

3.5. Διευκόλυνση των ιδιωτικών επενδύσεων

3.5.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δημιουργία του «Ταμείου μικροκυκλωμάτων», ιδιαίτερα εφόσον διευκολύνει τις επιχειρήσεις, ιδίως τις ΜΜΕ και τις νεοφυείς επιχειρήσεις, να λάβουν επαρκή χρηματοδότηση.

3.6. Αντιμετώπιση της οξείας έλλειψης δεξιοτήτων

3.6.1.

Η ψηφιοποίηση και οι τεχνολογικές αλλαγές απαιτούν συνεχή εκπαίδευση και κατάρτιση. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων σε βασικούς ψηφιακούς τομείς, προκειμένου να υπάρξει ανταπόκριση στην υψηλή ζήτηση για ειδικευμένους εργαζομένους, με ή χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση, ιδίως στους τομείς STEM (θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά). Αυτό πρέπει να ξεκινήσει στο σχολείο. Κατά την κατάρτιση καθοδήγησης σχετικά με σπουδές και επαγγελματικού προσανατολισμού, πρέπει επίσης να τεθούν τα θεμέλια για τη διά βίου μάθηση. Ειδικότερα, είναι επίσης ζωτικής σημασίας η διαρθρωτική προώθηση της μεγαλύτερης εκπροσώπησης των γυναικών στον τομέα ΤΠ μέσω προγραμμάτων για τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων. Οι εταιρείες θα πρέπει επίσης να διαδραματίσουν τον ρόλο τους, δίνοντας στις γυναίκες τη δυνατότητα να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στον τομέα ΤΠ μέσω διαφόρων προγραμμάτων και κύκλων μαθημάτων κατάρτισης στις ψηφιακές δεξιότητες. Οι πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ και στα κράτη μέλη που αποσκοπούν στη διασφάλιση της συμμετοχής περισσότερων γυναικών στην ψηφιοποίηση, όπως οι WomenTechEU (8) και SheTransformsIT (9), αποτελούν θετικά παραδείγματα. Η συνεργασία μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών θα πρέπει να εντατικοποιηθεί.

3.7. Κατανόηση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και πρόβλεψη μελλοντικών κρίσεων

3.7.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη στρατηγική προσέγγιση του εντοπισμού και της αξιολόγησης πιθανών ελλείψεων στην αλυσίδα εφοδιασμού ημιαγωγών. Η παρακολούθηση αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την αξιολόγηση και την πρόβλεψη τάσεων και συμβάντων που ενδέχεται να οδηγήσουν σε διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξάγει ήδη έρευνα των ενδιαφερόμενων μερών (10) σχετικά με το οικοσύστημα ημιαγωγών, προκειμένου να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικά με την τρέχουσα ζήτηση για μικροκυκλώματα και δισκία, ενώ προβαίνει και σε ειδικές επιχειρηματικές προβλέψεις για τη ζήτηση στο μέλλον. Αυτό θα συμβάλει επίσης στον τρίτο πυλώνα της πράξης για τα μικροκυκλώματα και σε ανάντη μέτρα έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να τηρήσει αυστηρή εχεμύθεια όσον αφορά τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, καθώς η απάντηση σε ερωτήσεις σχετικά με την ίδια την παραγωγή ημιαγωγών συνεπάγεται την παροχή ευαίσθητων δεδομένων και, ενδεχομένως, εμπορικών μυστικών. Συνεπώς, είναι σημαντικό η συμμετοχή σε τέτοιες έρευνες να είναι οικειοθελής και αυτά τα ευαίσθητα δεδομένα να αντιμετωπίζονται με απόλυτη εχεμύθεια.

3.7.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαταραχών είναι εξαιρετικά εκτεταμένα. Η ιεράρχηση των παραγγελιών για κρίσιμους τομείς, τα κοινά συστήματα προμηθειών και οι έλεγχοι των εξαγωγών συνιστούν εκτεταμένες παρεμβάσεις στην αγορά, οι οποίες πρέπει να φυλάσσονται για εξαιρετικές καταστάσεις. Στο πλαίσιο ενός βασιζόμενου στην αγορά οικοσυστήματος, των παγκοσμιοποιημένων αξιακών αλυσίδων και του μεγάλου βαθμού αλληλεξάρτησης μεταξύ των διαφόρων περιοχών του κόσμου, η κρατική παρέμβαση πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο αναγκαίο. Η Επιτροπή θα πρέπει να περιγράψει λεπτομερέστερα τις προϋποθέσεις για τα προβλεπόμενα μέτρα. Η ΕΟΚΕ επικρίνει επίσης το γεγονός ότι το «συμβούλιο ημιαγωγών», το οποίο θα αποφασίζει για τα μέτρα, θα αποτελείται αποκλειστικά από εκπροσώπους των κρατών μελών και της Επιτροπής, χωρίς να συμμετέχουν οι σχετικοί παράγοντες της αγοράς και οι κοινωνικοί εταίροι.

3.8. Διεθνής συνεργασία

3.8.1.

Λόγω της παγκόσμιας αλληλεξάρτησης στο οικοσύστημα ημιαγωγών, οι προσπάθειες για την ενίσχυση της βιομηχανίας ημιαγωγών θα πρέπει να συντονίζονται σε διεθνές επίπεδο, για παράδειγμα στις ομάδες G7 και G20, ώστε να στηριχθεί ολόκληρη η αξιακή αλυσίδα ημιαγωγών και να δημιουργηθούν συνέργειες. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ισότιμης πρόσβασης στην αγορά και των ίσων όρων ανταγωνισμού. Αυτό περιλαμβάνει την αμοιβαία άρση των φραγμών στις επενδύσεις και την πρόληψη νέων εμπορικών περιορισμών ως αντιποίνων. Θα πρέπει να αναπτυχθούν κοινές στρατηγικές σε στενή συνεργασία με τη βιομηχανία και τους κοινωνικούς εταίρους με σκοπό τη διασφάλιση της αλυσίδας εφοδιασμού ημιαγωγών, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού, των υλικών και των πρώτων υλών. Η ανάπτυξη ευρωπαϊκών προτύπων καθοδηγούμενων από την αγορά και βασιζόμενων στη συναίνεση με στόχο τη μετουσίωσή τους σε διεθνές επίπεδο, καθώς και η διεθνής συνεργασία στον τομέα της τυποποίησης είναι επίσης σημαντικές για την επίτευξη οικονομιών κλίμακας που ωφελούν τους τελικούς χρήστες με τη μορφή οικονομικά προσιτών προϊόντων υψηλής ποιότητας.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

H Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου μέτρων για την ενίσχυση του οικοσυστήματος ημιαγωγών της Ευρώπης (πράξη για τα μικροκυκλώματα)» (βλέπε σελίδα 34 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας), γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2085 σχετικά με τη σύσταση των κοινών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος “Ορίζων Ευρώπη” όσον αφορά την κοινή επιχείρηση για τα μικροκυκλώματα» (βλέπε σελίδα 40 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας) και γνωμοδότηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI) με θέμα «Μια πράξη για τα μικροκυκλώματα για την Ευρώπη: οι προεκτάσεις της ευρωπαϊκής πράξης για τα μικροκυκλώματα στην άμυνα και στην αεροδιαστημική βιομηχανία» (συμπληρωματική γνωμοδότηση στην παρούσα γνωμοδότηση).

(2) IC Insights: https://www.icinsights.com/news/bulletins/2022-Semiconductor-Sales-To-Grow-11-After-Surging-25-In-2021/

(3) Senate Passage of USICA Marks Major Step Toward Enacting Needed Semiconductor Investments — Ένωση Βιομηχανίας Ημιαγωγών (semiconductors.org).

(4) A new world under construction: China and semiconductors | McKinsey.

(5) COM(2021) 118.

(6) COM(2021) 574.

(7) COM(2021) 713 final.

(8) Women TechEU (europa.eu).

(9) Digitalisierung braucht mehr Frauen | SheTransformsIT.

(10) https://ec.europa.eu/growth/news/stakeholder-survey-european-chip-demand-2022-02-16_el

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Γνωμοδότηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI) με θέμα «Μια πράξη για τα μικροκυκλώματα για την Ευρώπη: οι προεκτάσεις της ευρωπαϊκής πράξης για τα μικροκυκλώματα στην άμυνα και στην αεροδιαστημική βιομηχανία»

(συμπληρωματική γνωμοδότηση στη γνωμοδότηση ΙΝΤ/984)

Εισηγητής:	ο κ. Maurizio MENSI
Συνεισηγητής:	ο κ. Jan PIE

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	18.1.2022
Νομική βάση	Άρθρο 37 παράγραφος 2, του Εσωτερικού Κανονισμού
	(συμπληρωματική γνωμοδότηση)
Αρμόδιο τμήμα	Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI)
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	13.5.2022

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) πιστεύει ότι οι ημιαγωγοί αποτελούν το επίκεντρο της σύγχρονης γεωπολιτικής, καθώς και της τεχνολογικής και βιομηχανικής υπεροχής. Ως εκ τούτου, η προώθηση ενός υπερσύγχρονου ευρωπαϊκού οικοσυστήματος ημιαγωγών και ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού είναι ζωτικής σημασίας για τη στρατηγική αυτονομία, την τεχνολογική κυριαρχία, την ανθεκτικότητα και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, μεταξύ άλλων στους τομείς της στρατηγικής άμυνας και της αεροδιαστημικής. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επομένως πλήρως τους φιλόδοξους στόχους της ευρωπαϊκής πράξης για τα μικροκυκλώματα.

1.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτούνται περισσότεροι πόροι από αυτούς που προβλέπονται επί του παρόντος, προκειμένου η ΕΕ να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους της όσον αφορά τους ημιαγωγούς. Προκειμένου να αξιοποιήσει καλύτερα τους περιορισμένους πόρους που διαθέτει, η ΕΕ θα πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο να δώσει προτεραιότητα σε συγκεκριμένες τεχνολογίες ή σε τμήματα της αξιακής αλυσίδας και να καταβάλει συμπληρωματικές προσπάθειες με εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις.

1.3.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα θα πρέπει να διασφαλίζει ότι ιδίως η άμυνα και η αεροδιαστημική υποστηρίζονται σύμφωνα με τη στρατηγική τους σημασία και το καθεστώς τους ως κρίσιμοι τομείς, ανεξάρτητα από το μέγεθος της σχετικής αγοράς. Αυτό θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται σε όλους τους άξονες της πρωτοβουλίας, συμπεριλαμβανομένης της παροχής κινήτρων για νέα σχέδια μικροκυκλωμάτων που πληρούν τις ειδικές απαιτήσεις όσον αφορά την άμυνα και την αεροδιαστημική. Ειδικά μέτρα θα συνεπάγονταν την πρόσβαση σε πιλοτικές γραμμές με βάση το ποσοστό προτεραιότητας και τη δυνατότητα ιεράρχησης των παραγγελιών από κρίσιμους τομείς στις ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και στα ανοικτά χυτήρια της ΕΕ εκτός «κατάστασης κρίσης».

1.4.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι βιομηχανικοί φορείς από τον κρίσιμο τομέα των ημιαγωγών και από μεταγενέστερους κρίσιμους τομείς θα πρέπει να είναι τακτικά μέλη του ευρωπαϊκού συμβουλίου για τους ημιαγωγούς και των επικουρικών του οργάνων, ώστε να διασφαλίζεται ο μέγιστος συντονισμός μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής και των παραγόντων της αγοράς προηγούμενου και επόμενου σταδίου.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επενδύσεις στην προηγμένη και ώριμη παραγωγή μικροκυκλωμάτων στην Ευρώπη είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού για την αμυντική και αεροδιαστημική βιομηχανία, καθώς και ότι πρέπει να υποστηριχθεί η καινοτομία όσον αφορά όλους τους τύπους ημιαγωγών που χρειάζεται η ευρωπαϊκή βιομηχανία.

1.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική της ΕΕ πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα για τη διαχείριση του εφοδιασμού με πρώτες ύλες.

1.7.

Με στόχο την αποφυγή επιζήμιου ανταγωνισμού για επιδοτήσεις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η χρηματοδότηση θα πρέπει να συντονιστεί όσο το δυνατόν περισσότερο σε ενωσιακό επίπεδο, ενώ ο μηχανισμός ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων, βάσει του άρθρου 107 της ΣΛΕΕ, θα πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να διασφαλίζεται η προβλεψιμότητα της αξιολόγησης και η συνοχή με άλλους στόχους της ΕΕ.

1.8.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να χορηγηθεί κρατική ενίσχυση σε ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και σε ανοικτά χυτήρια της ΕΕ που ωφελούν άμεσα πολλά κράτη μέλη, καθώς και ότι η δημόσια στήριξη θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε πρωτοβουλίες που συνδέονται στενά με «πράσινες» εφαρμογές.

1.9.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, έναν ενιαίος φορέας θα πρέπει να αναλάβει τη συλλογή δεδομένων για την παρακολούθηση των αλυσίδων εφοδιασμού και την πρόβλεψη μελλοντικών κρίσεων σε ενωσιακό επίπεδο.

1.10.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένα κατάλληλο πλαίσιο διακυβέρνησης δεδομένων που θα καλύπτει τη διαφάνεια, τη διαλειτουργικότητα, την κοινή χρήση, την πρόσβαση και την ασφάλεια των δεδομένων.

1.11.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην άμυνα και την αεροδιαστημική, ως στρατηγικούς τομείς, με στόχο την ανάπτυξη διαδικασιών πιστοποίησης, ενώ η πρωτοβουλία «Μικροκυκλώματα για την Ευρώπη» θα μπορούσε να υποστηρίξει την ανάπτυξη κοινών στρατιωτικών και πολιτικών προτύπων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την τυποποίηση.

1.12.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα πρέπει να είναι συνεκτική και να συνδέεται σαφώς με όλα τα άλλα ενωσιακά και εθνικά μέσα πολιτικής με συναφείς στόχους, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανικής συμμαχίας για τους επεξεργαστές και τις τεχνολογίες ημιαγωγών, του παρατηρητηρίου κρίσιμων τεχνολογιών και της ευρωπαϊκής συμμαχίας για τις πρώτες ύλες.

1.13.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα, ενώ ζητά οι διαπραγματεύσεις για την πρωτοβουλία να ξεκινήσουν χωρίς καθυστέρηση και να εφαρμοστούν με ταχύ, φιλόδοξο και αποτελεσματικό τρόπο.

2. Ιστορικό

2.1.

Σε έναν όλο και πιο ψηφιοποιημένο κόσμο, οι ημιαγωγοί αποτελούν ουσιώδες στοιχείο πολλών οικονομικών τομέων και τομέων της ζωής. Τροφοδοτούν όλα τα ψηφιακά προϊόντα, καθιστούν δυνατή την εφαρμογή βασικών τεχνολογιών του μέλλοντος, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), η τεχνολογία 5G, η νεφοϋπολογιστική και η υπολογιστική παρυφών, και ενισχύουν κρίσιμες υποδομές που υποστηρίζουν τις κοινωνίες μας.

2.2.

Οι ημιαγωγοί είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τις κατασκευές στους τομείς της άμυνας και της αεροδιαστημικής. Τα εξελιγμένα συστήματα στα οποία βασίζονται όλο και περισσότερο οι ευρωπαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις και άλλοι τελικοί χρήστες περιέχουν μικροκυκλώματα κάθε είδους, μεταξύ άλλων πολλά από αυτά που βρίσκονται σε εμπορικά προϊόντα. Ωστόσο, ενώ η εμπορική παραγωγή μικροκυκλωμάτων επικεντρώνεται στην οικονομική αποδοτικότητα σε μεγάλες ποσότητες, για την άμυνα και την αεροδιαστημική είναι απαραίτητοι μικροί όγκοι και δίνεται έμφαση στην ανθεκτικότητα, την αξιοπιστία και την ασφάλεια των πληροφοριών. Το 2020, οι τομείς της άμυνας και της αεροδιαστημικής αντιπροσώπευαν από κοινού περίπου το 1 % της παγκόσμιας αγοράς μικροκυκλωμάτων (1).

2.3.

Η παγκόσμια επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού τροφοδοτεί μια αυξανόμενη ζήτηση για όλους τους τύπους ημιαγωγών σε όλους τους κλάδους της βιομηχανίας, η οποία αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2030. Το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού ενίσχυσε τη ζήτηση και διατάραξε τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, ενώ σημαντικές προκλήσεις που αφορούν τον εφοδιασμό έχουν επηρεάσει έκτοτε κάθε βιομηχανικό τομέα επόμενου σταδίου παγκοσμίως. Αυτό οδήγησε σε μεγάλες καθυστερήσεις παράδοσης, ακυρώσεις παραγγελιών και κλείσιμο εργοστασίων με σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Για παράδειγμα, η αναλογία των νέων παραγγελιών του δείκτη προσδοκιών των διευθυντών αγορών (Purchasing Managers Index — ΡΜΙ) και των χρόνων παράδοσης των προμηθευτών για κατασκευαστές στη ζώνη του ευρώ υπερτριπλασιάστηκε μεταξύ 2019 και 2021, ιδίως σε βιομηχανίες που χρησιμοποιούν ημιαγωγούς στην παραγωγή (π.χ. αυτοκίνητα, εξοπλισμός τεχνολογίας), ενώ η παραγωγή μηχανοκίνητων οχημάτων στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε κατά 18,2 % μεταξύ Νοεμβρίου 2020 και Μαρτίου 2021 (2).

2.4.

Αυτές οι εξελίξεις αποκάλυψαν την εξάρτηση της Ευρώπης από έναν μικρό αριθμό ξένων προμηθευτών μικροκυκλωμάτων και εξαρτημάτων και, ως εκ τούτου, την ευαλωτότητά της σε διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού. Ειδικότερα, αυτή η ευαλωτότητα έγινε έντονα αντιληπτή στην αμυντική και αεροδιαστημική βιομηχανία της Ένωσης. Καθώς δεν έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση και με γνώμονα τη λογική της αγοράς, οι κατασκευαστές μικροκυκλωμάτων δίνουν προτεραιότητα στις εγχώριες αγορές και τις βιομηχανίες μεγάλου όγκου, ενώ οι υπόλοιπες υποεξυπηρετούνται.

2.5.

Δεδομένου ότι τα μικροκυκλώματα βρίσκονται στην καρδιά των οικονομιών μας, οι διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού αποτελούν μια οικονομική και δυνητικά κοινωνική πρόκληση. Ωστόσο, όταν πρόκειται για στρατηγικούς τομείς όπως η άμυνα και η αεροδιαστημική, η εξάρτηση αυτή αποτελεί επίσης πρόβλημα ασφάλειας, καθώς η παράδοση αμυντικών και αεροδιαστημικών προϊόντων στην ΕΕ τίθεται σε κίνδυνο.

2.6.

Αυτό είναι εξαιρετικά προβληματικό σε ένα πλαίσιο αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και εργαλειοποίησης των εμπορικών και τεχνολογικών ροών, γεγονός που έχει καταστήσει τους ημιαγωγούς κρίσιμους σε γεωπολιτικό επίπεδο. Ως αποτέλεσμα, οι ηγετικές οικονομίες καταβάλλουν εντατικές προσπάθειες προκειμένου να ενισχύσουν τις παραγωγικές τους ικανότητες και να μειώσουν τις εξαρτήσεις τους. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να επενδύσουν 52 δισεκατ. USD στο οικοσύστημα ημιαγωγών τους έως το 2026, η Κίνα σκοπεύει να κινητοποιήσει 150 δισεκατ. USD προκειμένου να πετύχει αυτάρκεια κατά 70 % έως το 2025 και η Νότια Κορέα σχεδιάζει να κινητοποιήσει έως και 450 δισεκατ. USD σε ιδιωτικές επενδύσεις έως το 2030.

2.7.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ πρέπει επειγόντως να μειώσει την εξάρτησή της, να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της και να ενισχύσει την ασφάλεια του εφοδιασμού της για μικροκυκλώματα, ενισχύοντας τη θέση της στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού. Ο εν λόγω στόχος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για έναν στρατηγικό τομέα όπως η άμυνα και η αεροδιαστημική. Ταυτόχρονα, η υψηλή πολυπλοκότητα, τα έξοδα και οι φραγμοί εισόδου καθιστούν την αυτάρκεια στην παραγωγή ημιαγωγών μη ρεαλιστική, αλλά και ανεπιθύμητη. Ως εκ τούτου, η ενίσχυση των διεθνών εταιρικών σχέσεων θα είναι καθοριστική για την ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού της Ευρώπης.

2.8.

Στη βιομηχανική στρατηγική του 2020, η Επιτροπή αναγνώρισε τους ημιαγωγούς ως στρατηγικό βιομηχανικό τομέα, όπου θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι ευρωπαϊκές εξαρτήσεις. Η Ψηφιακή Πυξίδα του 2021 περιέγραψε τον στόχο του διπλασιασμού του μεριδίου της Ευρώπης στην παγκόσμια παραγωγή μικροκυκλωμάτων προηγμένης και βιώσιμης τεχνολογίας, ούτως ώστε να φτάσει το 20 % έως το 2030. Στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2021, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen ανακοίνωσε την ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα, με στόχο τη δημιουργία ενός υπερσύγχρονου ευρωπαϊκού οικοσυστήματος μικροκυκλωμάτων. Τέλος, τον Μάρτιο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε τη σημασία αυτής της πρωτοβουλίας, ζητώντας τη μείωση των στρατηγικών εξαρτήσεων της ΕΕ σε εξαιρετικά ευαίσθητους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των ημιαγωγών.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Όραμα

3.1.1.

Ενώ η Ευρώπη είναι ισχυρή σε ορισμένα τμήματα της αξιακής αλυσίδας των μικροκυκλωμάτων (π.χ. Ε & Α, εξοπλισμός κατασκευής), πρέπει να ενισχύσει τη θέση της κατά μήκος ολόκληρης της αλυσίδας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αξιοποιήσει τα υπάρχοντα πλεονεκτήματα με στόχο να γεφυρώσει το χάσμα «από το εργαστήριο έως την εγκατάσταση παραγωγής».

3.1.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η στρατηγική της Ευρώπης δεν εξετάζει επαρκώς το θέμα των πρώτων υλών, το οποίο αποτελεί βασική διάσταση της ασφάλειας του εφοδιασμού και για το γεγονός ότι η Ευρώπη είναι εξαρτημένη από τρίτες χώρες για ορισμένες εισροές (π.χ. φωτοευαίσθητα υλικά, μεταλλικό πυρίτιο). Η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα θα πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων των συνδέσεων με την ευρωπαϊκή συμμαχία για τις πρώτες ύλες.

3.1.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τον στόχο της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής παραγωγής προηγμένων και βιώσιμων ημιαγωγών. Ωστόσο, κρίσιμοι τομείς, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής υλικών στους κλάδους της άμυνας και της αεροδιαστημικής χρειάζονται επίσης μικροκυκλώματα παλαιότερης γενιάς. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επενδύσεις τόσο στην παραγωγή προηγμένων όσο και στην παραγωγή ώριμων μικροκυκλωμάτων είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού.

3.1.4.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ισχυρή συμμετοχή ολόκληρου του οικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένων των νεοφυών και των επεκτεινομένων επιχειρήσεων, των ΜΜΕ, καθώς και των μεγαλύτερων επιχειρήσεων, είναι απαραίτητη για τη στήριξη της ενίσχυσης ικανοτήτων σχετικά με την τεχνολογία και της καινοτομίας σε μεγάλη κλίμακα σε ολόκληρη την Ένωση.

3.2. Επενδύσεις

3.2.1.

Προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της στρατηγικής της για τα μικροκυκλώματα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει σε επενδύσεις με γνώμονα την πολιτική ύψους περίπου 43 δισεκατ. EUR έως το 2030, συμπεριλαμβανομένων 11 δισεκατ. EUR για δημόσιες επενδύσεις στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Μικροκυκλώματα για την Ευρώπη». Απαιτείται, ωστόσο, πολύ μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με τις πηγές και τα ποσά χρηματοδότησης, τη χρήση των υφιστάμενων πιστώσεων του προϋπολογισμού και τους στόχους που πρέπει να υποστηρίζονται από κάθε γραμμή του προϋπολογισμού.

3.2.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει το σκεπτικισμό της για το κατά πόσον τα ποσά των δημοσίων επενδύσεων που προβλέπονται στη στρατηγική της ΕΕ για τα μικροκυκλώματα, ορισμένα από τα οποία είχαν ήδη προβλεφθεί για δράσεις στον τομέα της μικροηλεκτρονικής, είναι ανάλογα με το επίπεδο φιλοδοξίας της. Οι βιομηχανικοί ανταγωνιστές της ΕΕ παρέχουν και συνεχίζουν να παρέχουν πολύ μεγαλύτερη υποστήριξη στα οικοσυστήματα ημιαγωγών τους, τα οποία βρίσκονται ήδη σε καλύτερη θέση στην παγκόσμια αξιακή αλυσίδα. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι απαραίτητοι περισσότεροι πόροι από αυτούς που προβλέπονται επί του παρόντος για την επίτευξη των δηλωθέντων φιλόδοξων στόχων της πρωτοβουλίας, τόσο ως προς το μερίδιο αγοράς όσο και ως προς το χρονικό πλαίσιο. Η μείωση των διοικητικών επιβαρύνσεων για την πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους θα πρέπει να θεωρείται προτεραιότητα.

3.2.3.

Προκειμένου να χρησιμοποιήσει τους περιορισμένους πόρους της πιο αποτελεσματικά, η ΕΕ θα πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο να δώσει προτεραιότητα σε συγκεκριμένες τεχνολογίες ή σε συγκεκριμένα τμήματα της αξιακής αλυσίδας. Από την άποψη αυτή, ο συντονισμός με εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη συμπληρωματικότητα, αποφεύγοντας συγχρόνως την αλληλεπικάλυψη των προσπαθειών.

3.2.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι οι ανακατανομές του προϋπολογισμού από τα προγράμματα «Ορίζων Ευρώπη» και «Ψηφιακή Ευρώπη» δεν πρέπει να αφήσουν σε άλλους τομείς προτεραιότητας, όπως το διάστημα, η ΤΝ και η κυβερνοασφάλεια, ανεπαρκείς πόρους για την επίτευξη των δικών τους ειδικών στόχων. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να πραγματοποιηθούν ανακατανομές από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, καθώς αυτό θα μείωνε τους ήδη περιορισμένους πόρους που στηρίζουν τον στρατηγικό αμυντικό τομέα.

3.3. Κρίσιμοι τομείς

3.3.1.

Η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα αναγνωρίζει τη σημασία των «κρίσιμων τομέων», συμπεριλαμβανομένων της άμυνας και της αεροδιαστημικής, και προβλέπει την ιεράρχησή τους σε περίπτωση σημαντικών διαταραχών στον εφοδιασμό. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει αυτήν τη στρατηγική προσέγγιση, καθώς αντικατοπτρίζει τον ζωτικό ρόλο των εν λόγω τομέων στην ασφάλεια και την ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας.

3.3.2.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η έννοια των «κρίσιμων τομέων» πρέπει να διαφαίνεται σε όλους τους άξονες της πρωτοβουλίας. Ειδικότερα, η πρωτοβουλία «Μικροκυκλώματα για την Ευρώπη» θα πρέπει να περιλαμβάνει ειδικά μέτρα για τη στήριξη κρίσιμων τομέων, συμπεριλαμβανομένης της κατά προτεραιότητα πρόσβασης σε πιλοτικές γραμμές, ενώ οι ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και τα ανοικτά χυτήρια της ΕΕ θα πρέπει να διατηρούν ένα ελάχιστο δυναμικό της συνολικής παραγωγικής τους ικανότητας για την κάλυψη της ζήτησης από αυτούς τους τομείς.

3.4. Στρατηγική σημασία της άμυνας και της αεροδιαστημικής

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα θα πρέπει να διασφαλίζει στήριξη για την άμυνα και την αεροδιαστημική, σύμφωνα με τη στρατηγική τους σημασία και το καθεστώς τους ως «κρίσιμους» τομείς. Η στήριξη θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εν λόγω τομέων, συμπεριλαμβανομένου του μικρού μεριδίου αγοράς και της περιορισμένης ικανότητάς τους να ασκούν επιρροή σε σχετικές επενδύσεις και στις επιλογές της αγοράς.

3.4.2.

Δεδομένων αυτών των ιδιαιτεροτήτων, η διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού για αυτούς τους τομείς απαιτεί κατάλληλη ισορροπία μεταξύ μιας προσέγγισης με γνώμονα την αγορά και τον όγκο και μιας στρατηγικής προσέγγισης που βασίζεται στην κρισιμότητα. Αυτή η ισορροπία θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται ιδιαίτερα στη σχετική ιεράρχηση των παραγγελιών στις εγκαταστάσεις παραγωγής και στην κατανομή των προϊόντων μετά από κοινές αγορές, καθώς, σε αυτό το πλαίσιο, η κατασκευή στους κλάδους της άμυνας και της αεροδιαστημικής θα ανταγωνίζονταν πολύ μεγαλύτερες βιομηχανίες.

3.5. Περιβάλλον

3.5.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα θα πρέπει να υποστηρίζει και να ευθυγραμμίζεται πλήρως με τον στρατηγικό στόχο της ΕΕ για μια πράσινη και βιώσιμη οικονομία της ΕΕ έως το 2030. Για τον σκοπό αυτό, η έρευνα σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των σχετικών με ημιαγωγούς πρωτοβουλιών θα πρέπει να ενισχυθεί, ούτως ώστε να γίνουν κατανοητές εις βάθος οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις ολόκληρης της αξιακής αλυσίδας, και όχι μόνον οι επιδόσεις του τελικού προϊόντος.

3.5.2.

Κατά συνέπεια, η δημόσια στήριξη θα πρέπει να επικεντρωθεί σε σχετικές με ημιαγωγούς πρωτοβουλίες που συνδέονται στενά με «πράσινες» εφαρμογές, μεταξύ άλλων με τη χορήγηση καλύτερων όρων δημόσιας στήριξης σε επιχειρήσεις που αναπτύσσουν τέτοια προϊόντα.

3.6. Διακυβέρνηση

3.6.1.

Τα ενδιαφερόμενα μέρη του κλάδου βρίσκονται συγκριτικά στην καλύτερη δυνατή θέση όσον αφορά την παρακολούθηση των τάσεων της αγοράς και την αξιολόγηση πιθανών λύσεων σχετικά με τις διαταραχές στον εφοδιασμό. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι τα εν λόγω ενδιαφερόμενα μέρη, ιδίως όσα προέρχονται από τον τομέα των ημιαγωγών και τους κρίσιμους τομείς, θα πρέπει να συμμετέχουν στενά στη διακυβέρνηση της στρατηγικής για τα μικροκυκλώματα, μεταξύ άλλων ως τακτικά μέλη του συμβουλίου για τους ημιαγωγούς και των υποομάδων του. Η συμμετοχή τομέων προηγούμενου και επόμενου σταδίου θα βελτιώσει επίσης τον συντονισμό τους, επιτρέποντας έτσι στη βιομηχανία να αντιμετωπίσει τις διαταραχές στον εφοδιασμό χωρίς εκτεταμένες παρεμβάσεις στην αγορά.

3.7. Συνοχή

3.7.1.

Πολλά μέσα πολιτικής σε ενωσιακό επίπεδο επικεντρώνονται ήδη στα μικροκυκλώματα, όπως τα προγράμματα «Ορίζων Ευρώπη» και «Ψηφιακή Ευρώπη», η βιομηχανική συμμαχία για τους επεξεργαστές και τις τεχνολογίες ημιαγωγών και το παρατηρητήριο για τις κρίσιμες τεχνολογίες. Η ευρωπαϊκή συμμαχία για τις πρώτες ύλες ασχολείται επίσης με σχετικά θέματα. Για τη μεγιστοποίηση της συνολικής αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας, αυτοί οι μηχανισμοί και η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα πρέπει να είναι πλήρως συνεκτικά και σαφώς συνδεδεμένα. Θα είναι απαραίτητος ο συντονισμός μεταξύ των πρωτοβουλιών σε ενωσιακό επίπεδο και των εθνικών έργων που αναπτύσσουν τα κράτη μέλη επί του παρόντος.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1. Ενίσχυση της υπεροχής στην έρευνα και την τεχνολογία

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υποστηρίξει τεχνολογίες επόμενης γενιάς, όπως τρανζίστορ κάτω των 2 nm, ανατρεπτικές τεχνολογίες TN και κβαντικά μικροκυκλώματα. Αυτές οι τεχνολογίες έχουν μεγάλες δυνατότητες όσον αφορά την αντιμετώπιση των μελλοντικών αναγκών στρατηγικών βιομηχανιών, συμπεριλαμβανομένων της άμυνας και της αεροδιαστημικής, επομένως η ταχεία ανάπτυξη και η προστασία της ευρωπαϊκής πνευματικής ιδιοκτησίας σε αυτούς τους τομείς είναι ζωτικής σημασίας.

4.1.2.

Ταυτόχρονα, εξειδικευμένα μικροκυκλώματα με χαρακτηριστικά μεγαλύτερων διαστάσεων θα συνεχίσουν να είναι απαραίτητα για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες επόμενου σταδίου, μεταξύ άλλων για τους τομείς της άμυνας και της αεροδιαστημικής. Επομένως, η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα δεν θα πρέπει να εστιάζει αποκλειστικά στα μικρότερα μικροκυκλώματα, αλλά να προωθεί την καινοτομία για όλους τους απαραίτητους τύπους μικροκυκλωμάτων.

4.2. Υπεροχή στον σχεδιασμό, την κατασκευή και τη συσκευασία

4.2.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η πρωτοβουλία «Μικροκυκλώματα για την Ευρώπη» δίνει έμφαση στη στενή συνεργασία μεταξύ των παραγόντων από την πλευρά της προσφοράς και της ζήτησης, καθώς και στον προβλεπόμενο συμβουλευτικό ρόλο που θα αναλάβει η συμμαχία για τους επεξεργαστές και τις τεχνολογίες ημιαγωγών, οι οποίοι θα συμβάλουν στη διασφάλιση της συνοχής των προσπαθειών.

4.2.2.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ανθεκτικότητα και την αυτονομία της ευρωπαϊκής αμυντικής και αεροδιαστημικής βιομηχανίας να έχει η ΕΕ τις δικές της δυνατότητες όσον αφορά τον σχεδιασμό της ηλεκτρονικής του μέλλοντος, μεταξύ άλλων για χαρακτηριστικά όπως η προστασία στον κυβερνοχώρο, οι δυνατότητες ΤΝ, η δομοστοιχείωση και η επαναχρησιμοποίηση.

4.2.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τη δημιουργία καινοτόμων πιλοτικών γραμμών για πρωτότυπα. Προκειμένου να ενισχυθούν οι συνέργειες μεταξύ της εμπορικής παραγωγής και του στρατηγικά σημαντικού κατασκευαστικού κλάδου της άμυνας και της αεροδιαστημικής, τα σχέδια μικροκυκλωμάτων που αναπτύσσονται σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις μοναδικές απαιτήσεις των δύο αυτών τομέων. Τα σχέδια που στοχεύουν στην κάλυψη αμυντικών και αεροδιαστημικών αναγκών θα πρέπει επίσης να έχουν προτεραιότητα στην πρόσβαση σε πιλοτικές γραμμές.

4.2.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην άμυνα και την αεροδιαστημική, ως στρατηγικούς τομείς, με στόχο την ανάπτυξη διαδικασιών πιστοποίησης. Η ανάπτυξη προτύπων θα είναι καίριας σημασίας. Με στόχο τη μεγιστοποίηση του δυναμικού για συνέργειες, η πρωτοβουλία «Μικροκυκλώματα για την Ευρώπη» θα μπορούσε να υποστηρίξει την ανάπτυξη κοινών στρατιωτικών και πολιτικών προτύπων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την τυποποίηση.

4.3. Ενίσχυση του οικοσυστήματος της Ευρώπης και διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι θα απαιτηθεί σημαντική και ταχεία δημόσια στήριξη για την παροχή κινήτρων όσον αφορά τις μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις που απαιτούνται για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας της Ευρώπης. Η διασφάλιση της ασφάλειας δικαίου και η μείωση της γραφειοκρατίας στον μέγιστο δυνατό βαθμό θα είναι καθοριστικής σημασίας για την προσέλκυση των εν λόγω επενδύσεων. Είναι επομένως ζωτικής σημασίας να καθοριστούν με σαφήνεια τα κριτήρια για τον ορισμό των ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και των ανοικτών χυτηρίων της ΕΕ, για την έγκριση κρατικών ενισχύσεων, καθώς και για τον εξορθολογισμό των διοικητικών διαδικασιών. Θα πρέπει επίσης να προσδιοριστούν κριτήρια για τον συντονισμό των διαφόρων διαθέσιμων μέτρων στήριξης, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική και αμερόληπτη εφαρμογή των κανόνων σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις.

4.3.2.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η αρχή «ο πρώτος στο είδος του» προβλέπει την υποστήριξη της καινοτομίας όσον αφορά τον τεχνολογικό κόμβο, αλλά και την τεχνολογία διεργασιών, τις επιδόσεις και τη βιωσιμότητα. Θα μπορούσε να εισαχθεί μια συμπληρωματική αρχή «σε ενωσιακό επίπεδο» με στόχο τον προσδιορισμό των εγκαταστάσεων που ωφελούν άμεσα πολλά κράτη (π.χ. δεσμεύοντας να προμηθεύουν εταιρείες από πολλά κράτη μέλη σε ισότιμη βάση).

4.3.3.

Με στόχο την αποφυγή ενός δαπανηρού αγώνα δρόμου για επιδοτήσεις, η ΕΟΚΕ προτείνει τον συντονισμό της χρηματοδότησης όσο το δυνατόν περισσότερο σε ενωσιακό επίπεδο (π.χ. χρησιμοποιώντας το πλαίσιο των κοινών επιχειρήσεων και των σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος [ΣΕΚΕΕ] και συντονίζοντας τα ψηφιακά κεφάλαια των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τα οποία προβλέπεται να δαπανήσουν ποσοστό 20 % ή 145 δισεκατ. EUR για τον ψηφιακό μετασχηματισμό). Η προσαρμογή στην εφαρμογή του μηχανισμού ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων βάσει του άρθρου 107 της ΣΛΕΕ κρίνεται επίσης επιβεβλημένη προκειμένου να καταστεί δυνατή η ταχύτερη και πιο προβλέψιμη αξιολόγηση της δημόσιας στήριξης. Σημειώνουμε εν προκειμένω ότι, παραδείγματος χάρη, το προσωρινό πλαίσιο για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 αποδείχθηκε επιτυχημένο όσον αφορά τη διασφάλιση έγκαιρης και επαρκούς στήριξης, όπως και οι κατευθυντήριες γραμμές για τη στήριξη της ευρυζωνικότητας. Ενώ η δημόσια στήριξη για τις ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και τα ανοικτά χυτήρια της ΕΕ μπορεί να υποστηριχθεί σε ποσοστό έως και 100 % του χρηματοδοτικού κενού, είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη η παροχή περαιτέρω καθοδήγησης σχετικά με την ανάλυση του τελευταίου. Για παράδειγμα, οι ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και τα ανοικτά χυτήρια της ΕΕ που επίσης πληρούν το κριτήριο σε ενωσιακό επίπεδο θα μπορούσαν να είναι επιλέξιμα για ταχύτερη αδειοδότηση χορήγησης κρατικών ενισχύσεων.

4.3.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, κατά την αξιολόγηση των κρατικών ενισχύσεων, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάζει πρόσθετους στόχους, για παράδειγμα την προώθηση στρατηγικών τομέων, όπως η άμυνα και η αεροδιαστημική, και τη διασφάλιση της συνοχής με τους στόχους βιωσιμότητας της ΕΕ.

4.4. Αντιμετώπιση της οξείας έλλειψης δεξιοτήτων

4.4.1.

Οι ψηφιακές δεξιότητες είναι βασικές για την επίτευξη των φιλοδοξιών της Ευρώπης σχετικά με τους ημιαγωγούς, και η σχετική ζήτηση θα συνεχίσει να αυξάνεται. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εστίαση στην αντιμετώπιση των κενών όσον αφορά τις ψηφιακές δεξιότητες της Ευρώπης και ζητεί τη φιλόδοξη εφαρμογή των σχετικών προβλεπόμενων πρωτοβουλιών.

4.5. Κατανόηση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και πρόβλεψη μελλοντικών κρίσεων

4.5.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη στρατηγική εστίαση στη χαρτογράφηση και την παρακολούθηση των αλυσίδων εφοδιασμού και στον εντοπισμό των κινδύνων διαταραχής τους. Ορισμένοι κίνδυνοι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για τους τομείς της άμυνας και της αεροδιαστημικής, συμπεριλαμβανομένου του αντίκτυπου στους προμηθευτές που υπάγονται στις πολιτικές ΠΚΔ (περιβάλλον, κοινωνία, διακυβέρνηση), στους κανονισμούς της ΕΕ όπως ο κανονισμός REACH, στις εξωτερικές πολιτικές και τις πολιτικές εξαγωγών των χωρών καταγωγής των ξένων προμηθευτών (π.χ. οι κανονισμοί ITAR/EAR των ΗΠΑ).

4.5.2.

Για το έργο αυτό είναι απαραίτητη μια προσέγγιση που να αντικατοπτρίζει την περίπλοκη, διασυνοριακή φύση των αλυσίδων εφοδιασμού και να διασφαλίζει τη συνοχή των πληροφοριών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητά η συγκέντρωση δεδομένων να διεξάγεται κεντρικά από έναν ενιαίο καθορισμένο φορέα σε ενωσιακό επίπεδο, στον οποίο θα υποβάλλουν εκθέσεις οι εταιρείες σε ολόκληρη την Ένωση βάσει σαφών και εναρμονισμένων απαιτήσεων. Θα πρέπει να δημιουργηθούν κατάλληλοι μηχανισμοί για τη διασφάλιση του απορρήτου των ευαίσθητων πληροφοριών που παρέχονται από τη βιομηχανία.

4.5.3.

Τέλος, είναι σημαντικό να υπάρχει σαφήνεια σχετικά με τους κανόνες που ισχύουν σε «κατάσταση κρίσης». Για παράδειγμα, δεδομένου ότι οι περισσότεροι τύποι μικροκυκλωμάτων χρησιμοποιούνται σε διαφορετικούς κλάδους, κατά τη διάρκεια μιας παγκόσμιας έλλειψης είναι πιθανό εταιρείες από πολλούς κρίσιμους τομείς να χρειαστούν πρόσβαση στα ίδια προϊόντα και τις ίδιες παραγωγικές ικανότητες. Επομένως, είναι απαραίτητα σαφή κριτήρια όσον αφορά την ιεράρχηση των παραγγελιών και την κατανομή των προϊόντων μετά από κοινές αγορές.

4.6. Διεθνής συνεργασία

4.6.1.

Το παγκόσμιο οικοσύστημα ημιαγωγών είναι πολύπλοκο, εξειδικευμένο και εξαιρετικά αλληλεξαρτώμενο. Επομένως, οι προσπάθειες για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας και της ανθεκτικότητας σε επίπεδο ΕΕ πρέπει να συνδυαστούν με τη συνεργασία με διεθνείς εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις. Η αξιοποίηση των δυνατών σημείων κάθε εταίρου και η ανάπτυξη συντονισμένων στρατηγικών θα προωθήσει τις συνέργειες, θα αποφύγει την αλληλεπικάλυψη των προσπαθειών και θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα.

Κατά την επιδίωξη της συνεργασίας με τους εταίρους όσον αφορά τα μικροκυκλώματα, η ΕΕ θα πρέπει να κάνει βέλτιστη χρήση των υφιστάμενων φόρουμ, όπως το Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας ΕΕ-ΗΠΑ, με τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών του κλάδου, δεδομένης της εμπειρογνωμοσύνης και του ρόλου τους στην υλοποίηση έργων επιτόπου.

Βρυξέλλες, 13 Μαΐου 2022.

Ο Πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Βιομηχανικών Μεταλλαγών

Pietro Francesco DE LOTTO

(1) TechNavio, Semiconductor Market in Military and Aerospace Industry by Product and Geography — Forecast and Analysis 2021-2025 (Αγορά ημιαγωγών στη στρατιωτική και αεροδιαστημική βιομηχανία ανά προϊόν και περιοχή — Πρόβλεψη και ανάλυση 2021-2025), Νοέμβριος 2021)· Gartner, «Worldwide Semiconductor Revenue Grew 10,4 % in 2020» (Τα παγκόσμια έσοδα ημιαγωγών αυξήθηκαν κατά 10,4 % το 2020), Gartner ανακοίνωση Τύπου, 12 Απριλίου 2021.

(2) Attinasi, Maria Grazia, et al. «The semiconductor shortage and its implication for euro area trade, production and prices» (Η έλλειψη ημιαγωγών και οι επιπτώσεις της στο εμπόριο, την παραγωγή και τις τιμές στη ζώνη του ευρώ), Οικονομικό Δελτίο της ΕΚΤ 4/2021, Απρίλιος 2021.

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/34

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου μέτρων για την ενίσχυση του οικοσυστήματος ημιαγωγών της Ευρώπης (πράξη για τα μικροκυκλώματα)»

[COM(2022) 46 final — 2022/0032 (COD)]

(2022/C 365/06)

Εισηγητής: ο κ.

Dirk BERGRATH

Αιτήσεις γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 7.3.2022 Συμβούλιο, 17.3.2022
Νομική βάση	Άρθρα 114, 172 παράγραφος 3, 182 παράγραφος 1 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	1.6.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	205/0/5

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Το σχέδιο για την αύξηση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και την ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας ημιαγωγών είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτο. Ειδικότερα, ο στόχος περί βελτίωσης της διαφάνειας και της συνεργασίας κατά μήκος της αξιακή αλυσίδας και περί μείωσης των παγκόσμιων εξαρτήσεων στους τομείς του σχεδιασμού, της κατασκευής, της συσκευασίας, των δοκιμών και της συναρμολόγησης, μέσω στοχευμένης προώθησης της βιομηχανίας θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της πράξης για τα μικροκυκλώματα.

1.2.

Ωστόσο, η πράξη για τα μικροκυκλώματα δεν επικεντρώνεται σε ολόκληρο το οικοσύστημα στον ίδιο βαθμό, αλλά δίνει σαφή έμφαση σε ένα συγκεκριμένο είδος ημιαγωγών, οι οποίοι θα είναι μεν σημαντικοί για τη βιομηχανία του μέλλοντος, επί του παρόντος όμως ελάχιστα χρησιμοποιούνται. Εν προκειμένω απαιτούνται βελτιώσεις, όπως επίσης πρέπει να δοθεί επιπλέον έμφαση στα είδη μικροκυκλωμάτων που είναι πράγματι απαραίτητα στη βιομηχανία.

1.3.

Η πράξη για τα μικροκυκλώματα θα συμβάλει ελάχιστα στην επίλυση των προβλημάτων της αλυσίδας εφοδιασμού, ο αντίκτυπος των οποίων είναι επί του παρόντος αισθητός, για παράδειγμα, στους τομείς της αυτοκινητοβιομηχανίας και της κατασκευής μηχανημάτων. Θα πρέπει, επομένως, να ληφθούν επιπρόσθετα και ειδικά μέτρα προκειμένου να καταστούν τα είδη μικροκυκλωμάτων που χρειάζεται η υφιστάμενη ευρωπαϊκή βιομηχανία ανθεκτικότερα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Αυτό όχι μόνο θα ενισχύσει την υφιστάμενη βιομηχανία κατασκευής ημιαγωγών στην Ευρώπη και θα στηρίξει τον εκσυγχρονισμό της, αλλά θα ωφελήσει επίσης τις ευρωπαϊκές μεταποιητικές βιομηχανίες που βασίζονται σε μικροκυκλώματα μέσω της βελτίωσης της ασφάλειας του εφοδιασμού.

1.4.

Τουτέστιν, οι επιλογές της βιομηχανικής πολιτικής θα πρέπει να βασίζονται όχι μόνο στο μέγεθος των χαρακτηριστικών των μικροκυκλωμάτων, αλλά και σε μια στοχευμένη ανάλυση των αναγκών των βιομηχανικών πελατών, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα σχεδιαζόμενα μέτρα στήριξης είναι στοχευμένα.

1.5.

Στα πρόσθετα κριτήρια που θα πρέπει να εφαρμοσθούν περιλαμβάνονται η ενεργειακή απόδοση των μικροκυκλωμάτων, το είδος των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τους, όπως και η κατά το δυνατόν πιο κυκλική παραγωγή. Επομένως, η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και οι φορείς της βιομηχανίας θα πρέπει να συζητήσουν από κοινού τον τρόπο διαφοροποίησης των πηγών εφοδιασμού και, ειδικότερα, τον τρόπο καλύτερης ανακύκλωσης κρίσιμων πρώτων υλών στο πλαίσιο μιας βιομηχανοποιημένης κυκλικής οικονομίας στον τομέα της μικροηλεκτρονικής.

1.6.

Ειδικότερα, η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα μικροκυκλώματα δεν θα πρέπει να περιορίζεται στους επεξεργαστές, αλλά θα πρέπει να καλύπτει όλα τα είδη ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των παθητικών εξαρτημάτων και των υλικών συσκευασίας, καθώς και την κατασκευή μηχανημάτων. Η αρχή «Από το εργαστήριο στην εγκατάσταση παραγωγής», την οποία παρουσίασε η Επιτροπή, δεν επαρκεί, καθώς η αξιακή αλυσίδα δεν τελειώνει με την παραγωγή.

1.7.

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι υπάρχει το απαιτούμενο ειδικευμένο εργατικό δυναμικό, ούτως ώστε να είναι επίσης δυνατή η εφαρμογή των μέτρων στήριξης της βιομηχανικής πολιτικής, η Επιτροπή προτείνει σειρά μέτρων για την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Διαπιστώνεται, ωστόσο, ότι δίνεται μεγάλη έμφαση στους εργαζόμενους υψηλής ειδίκευσης. Αυτό είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία του τεχνολογικού άλματος προς ένα είδος ημιαγωγών < 10 νανομέτρων (nm). Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί ότι, για τη βελτίωση της βιομηχανικής εδραίωσης του οικοσυστήματος, θα πρέπει επίσης -και ιδίως- να διευκολυνθεί η πρόσβαση των εργαζομένων που δεν θεωρούνται υψηλής ειδίκευσης.

2. Εισαγωγή και γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Στην πράξη της ΕΕ για τα μικροκυκλώματα προτείνεται να αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα της Ευρώπης και να αρθούν οι εναπομένουσες αδυναμίες, ώστε να δημιουργηθεί ένα ακμάζον οικοσύστημα ημιαγωγών και μια ανθεκτική αλυσίδα εφοδιασμού, και παράλληλα να ληφθούν μέτρα για την προετοιμασία ενόψει μελλοντικών διαταραχών στην αλυσίδα εφοδιασμού, καθώς και για την πρόβλεψη και την αντιμετώπισή τους.

2.2.

H Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου μέτρων για την ενίσχυση του οικοσυστήματος ημιαγωγών της Ευρώπης (πράξη για τα μικροκυκλώματα (1) έρχεται να συμπληρώσει την ανακοίνωση «Μια πράξη για τα μικροκυκλώματα για την Ευρώπη» (2).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Παρουσίαση της πρότασης

3.1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί την πρόταση και ιδίως το γεγονός ότι με αυτήν αντιμετωπίζεται η διαπιστωθείσα ανάγκη να αναληφθεί δράση για την ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού, καθώς και η ανάγκη για διαφάνεια και συνεργασία σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα. Η πράξη για τα μικροκυκλώματα εστιάζει στην ασφάλεια του εφοδιασμού ως βασικό ζήτημα για την επιτυχία του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού.

3.1.2.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η εξάρτηση από προμηθευτές από τρίτες χώρες, ιδίως στους τομείς του σχεδιασμού, της κατασκευής, της συσκευασίας, των δοκιμών και της συναρμολόγησης, έχει διαπιστωθεί ότι είναι προβληματική.

3.1.3.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η πράξη για τα μικροκυκλώματα θα συμβάλει ελάχιστα στην επίλυση των προβλημάτων της αλυσίδας εφοδιασμού, ο αντίκτυπος των οποίων είναι επί του παρόντος αισθητός, για παράδειγμα, στην αυτοκινητοβιομηχανία. Τα μικροκυκλώματα χρησιμοποιούνται επί του παρόντος και θα εξακολουθήσουν και στο μέλλον να χρησιμοποιούνται κυρίως στην αυτοκινητοβιομηχανία, αλλά επίσης στους τομείς των λευκών ειδών και της κατασκευής μηχανημάτων, ιδίως για τους ημιαγωγούς διαστάσεων > 16 nm. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να ληφθούν επιπρόσθετα και ειδικά μέτρα προκειμένου να καταστεί αυτό το είδος μικροκυκλωμάτων ανθεκτικότερο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Αυτό όχι μόνο θα ενισχύσει την υφιστάμενη βιομηχανία κατασκευής ημιαγωγών στην Ευρώπη και θα στηρίξει τον εκσυγχρονισμό της, αλλά θα ωφελήσει επίσης τις ευρωπαϊκές μεταποιητικές βιομηχανίες που βασίζονται σε μικροκυκλώματα μέσω της βελτίωσης της ασφάλειας του εφοδιασμού.

3.1.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο για ενίσχυση της θέσης της ΕΕ στην αγορά μέσω της βελτίωσης της συνδεσιμότητας κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας και, ειδικότερα, μέσω της εστίασης σε εκείνα τα είδη τα οποία είναι ιδιαίτερα κοστοβόρα και ενέχουν κινδύνους.

3.1.5.

Κατ’ αρχήν, η ΕΟΚΕ επικροτεί τα προτεινόμενα μέτρα, καθώς και τις απαιτήσεις για τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία.

3.1.6.

Η ΕΟΚΕ αποδοκιμάζει το γεγονός ότι, ειδικότερα τα τελευταία αυτά στάδια παραγωγής, δηλαδή η συσκευασία, οι δοκιμές και η συναρμολόγηση, δεν εξετάζονται πλήρως στην πράξη για τα μικροκυκλώματα και, ως εκ τούτου, θα εξακολουθήσουν να αποτελούν ευπαθή στοιχεία στο οικοσύστημα.

3.1.7.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ αποδοκιμάζει το γεγονός ότι το οικοσύστημα της μικροηλεκτρονικής δεν καλύπτεται επαρκώς στην πράξη για τα μικροκυκλώματα, η οποία εστιάζει περισσότερο στο τμήμα αιχμής.

3.1.8.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ζήτημα του μεγέθους των χαρακτηριστικών, τουτέστιν ιδίως ο αναγραφόμενος αριθμός νανομέτρων, έχει καταστεί λιγότερο σημαντικός. Δεδομένου ότι ο αναγραφόμενος αριθμός νανομέτρων δεν περιγράφει πλέον μια πραγματική φυσική διάσταση (3), θα πρέπει να εξεταστεί εκ νέου κατά πόσον η αποκλειστική εστίαση στο εύρος των νανομέτρων εξακολουθεί να είναι λυσιτελής ή κατά πόσον θα πρέπει να εφαρμοσθούν επιπλέον και άλλα κριτήρια, τα οποία θα ανταποκρίνονται περισσότερο στις ειδικές ανάγκες των βιομηχανιών-πελατών, αλλά τα οποία θα αντικατοπτρίζουν επίσης τους στόχους του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού.

3.1.9.

Ως εκ τούτου, η στρατηγική αυτή θα πρέπει να επικεντρωθεί στις ανάγκες της βιομηχανίας που πρέπει να καλυφθούν τις επόμενες δεκαετίες, προκειμένου να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Ειδικότερα, η στρατηγική δεν θα πρέπει να περιορίζεται στους επεξεργαστές, αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα είδη ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των παθητικών εξαρτημάτων και των υλικών συσκευασίας, καθώς και την κατασκευή μηχανημάτων, καλύπτοντας επομένως όλο το φάσμα του οικοσυστήματος. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει επίσης να καλύπτει τη γενική εφοδιαστική, καθώς και την ασφάλεια του εφοδιασμού σε σχέση με βασικά προϊόντα και πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας. Επιπλέον, δεδομένου του πολύ δυναμικού χαρακτήρα των αγορών μικροηλεκτρονικής, η στρατηγική αυτή θα πρέπει να επανεξετάζεται τακτικά, κατόπιν ανταλλαγής απόψεων με τα σχετικά φόρουμ των ενδιαφερόμενων μερών, προκειμένου να παραμένει επίκαιρη.

3.1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η πρόταση επικεντρώνεται επίσης στα είδη ημιαγωγών που θα μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας σε μελλοντοστρεφείς τομείς, όπως ο τομέας των ΤΠΕ, ιδίως για τα κέντρα δεδομένων και τους παρόχους υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους.

3.1.11.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον προσδιορισμό των ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων παραγωγής και των ανοικτών χυτηρίων της ΕΕ. Ωστόσο, η Επιτροπή καλείται να προσδιορίσει σαφέστερα ποιοι δείκτες χρησιμοποιούνται για να μετρηθεί ότι οι εγκαταστάσεις έχουν «σαφή θετικό αντίκτυπο στην αξιακή αλυσίδα των ημιαγωγών της Ένωσης όσον αφορά τη διασφάλιση της ασφάλειας εφοδιασμού και την αύξηση του ειδικευμένου εργατικού δυναμικού».

3.1.12.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης το γεγονός ότι παρέχεται η δυνατότητα ανάκλησης της σχετικής απόφασης, εφόσον καταστεί σαφές ότι η αίτηση για το καθεστώς αυτό βασιζόταν σε ψευδή ή σε εν τω μεταξύ παρωχημένα στοιχεία. Η Επιτροπή θα πρέπει να εγγυηθεί την πλήρη εποπτεία για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης.

3.1.13.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει ουσιαστικά την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι εντεταλμένες αρχές των κρατών μελών θα πρέπει να έχουν την εξουσία να συλλέγουν πληροφορίες από τον κλάδο, οι οποίες θα τους επιτρέπουν να έχουν συνολική εικόνα των αλυσίδων εφοδιασμού και των αξιακών αλυσίδων, όπως και των βασικών παραγόντων τους. Θα ήταν σκόπιμο να ρυθμισθεί η συλλογή πληροφοριών ενιαία σε ολόκληρη την ΕΕ, ούτως ώστε οι επιχειρήσεις να μην χρειάζεται να προσαρμόζονται κάθε φορά στις ρυθμίσεις του εκάστοτε κράτους μέλους. Αυτό θα ελαχιστοποιούσε τη γραφειοκρατία. Για τον σκοπό αυτό, είναι λογικό να θεωρείται ότι οι ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και τα ανοικτά χυτήρια της ΕΕ εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Είναι επίσης σκόπιμο να ενθαρρυνθούν τα κράτη μέλη να καταρτίσουν εθνικά προγράμματα στήριξης και να προβλέψουν εθνικές διαδικασίες αδειοδότησης. Δεδομένου ότι οι πληροφορίες που συλλέγονται ενδέχεται να συνιστούν ευαίσθητα δεδομένα, είναι σημαντικό να τυγχάνουν εμπιστευτικής μεταχείρισης. Ειδικότερα, θα πρέπει να υπάρχει διαφάνεια ως προς το τι συμβαίνει με τα ζητούμενα δεδομένα.

3.1.14.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι αντιμετωπίζονται ειδικά οι ελλείψεις δεξιοτήτων, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη να καταστεί το οικοσύστημα ημιαγωγών ελκυστικότερο για τα νέα ταλέντα και στο γεγονός ότι το υφιστάμενο εργατικό δυναμικό στον τομέα έχει σαφή ανάγκη για περαιτέρω κατάρτιση και επανειδίκευση προκειμένου να καλυφθεί το τεχνολογικό χάσμα. Ωστόσο, τα προτεινόμενα μέτρα για την τελευταία ομάδα δεν επαρκούν και θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή πιο στοχευμένα προγράμματα για τη διασφάλιση της απασχόλησης.

3.1.15.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την αναγγελία της δημιουργίας μιας Ευρωπαϊκής σύμπραξης υποδομών για τα μικροκυκλώματα και καλεί τον συντονιστή και την Επιτροπή να λάβουν υπόψη την αντιπροσωπευτικότητα της σύνθεσης της σύμπραξης, διασφαλίζοντας ιδίως την εκπροσώπηση όλων των τμημάτων του οικοσυστήματος ημιαγωγών.

3.2. Αντιμετώπιση «καταστάσεων έκτακτης ανάγκης»: Διαφάνεια και ιεράρχηση των προϊόντων ως χρήσιμα εργαλεία για τη στήριξη της ασφάλειας της αλυσίδας εφοδιασμού

3.2.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί ουσιαστικά την πρόταση για τη δημιουργία εργαλειοθήκης προς διασφάλιση της ανθεκτικότητας έναντι των διακυμάνσεων της παγκόσμιας αγοράς. Αυτό θα βοηθήσει ώστε να υπάρξει διαφάνεια κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας και, συνεπώς, θα συμβάλει στη βελτίωση της ασφάλειας του εφοδιασμού.

3.2.2.

Ειδικότερα, το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης θα συμβάλει στην πρόβλεψη προβλημάτων εφοδιασμού και στην προετοιμασία κατάλληλων αντιμέτρων, εφόσον όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους και υφίσταται η απαραίτητη εμπιστοσύνη στην ορθή μεταχείριση των πληροφοριών. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι παρέχονται δυνατότητες υποβολής εκθέσεων σε όλους τους τομείς και τους φορείς και, ειδικότερα, ότι υφίστανται επίσης κατάλληλοι μηχανισμοί για τις επιχειρήσεις και τους κοινωνικούς εταίρους.

3.2.3.

Η δυνατότητα ιεράρχησης των παραγγελιών στρατηγικής σημασίας σε ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και σε ανοικτά χυτήρια της ΕΕ, καθώς και σε μονάδες παραγωγής που το έχουν αποδεχθεί ως επιλογή με αντάλλαγμα κρατικές ενισχύσεις, μπορεί να αποτελέσει κατάλληλο μέσο για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού, αποτελεί ωστόσο ταυτόχρονα παρέμβαση στην αγορά. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλείται να αποσαφηνίσει τις περιπτώσεις στις οποίες ενδείκνυται και αναμένεται κάτι τέτοιο.

3.2.4.

Στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, οι συνεργατικές δημόσιες συμβάσεις μπορούν επίσης να αποτελέσουν χρήσιμο συμπλήρωμα και να καταστήσουν διαθέσιμες πρώτες ύλες καθώς και τελικά προϊόντα, τα οποία ενδέχεται να είναι εν μέρει ή καθόλου διαθέσιμα για ορισμένα κράτη μέλη.

3.2.5.

Ωστόσο, εκτός από αυτούς τους μηχανισμούς, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να εξετάσουν τη στρατηγική δημιουργία αποθεμάτων τόσο από πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας όσο και από είδη μικροκυκλωμάτων που επιλέγονται βάσει διαφανών κριτηρίων, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια του εφοδιασμού σε κρίσιμους τομείς. Λόγω της πληθώρας των επιμέρους απαιτήσεων για τα μικροκυκλώματα και των διαρκών τεχνολογικών εξελίξεων, η Επιτροπή θα πρέπει να αναπτύξει σαφή και διαφανή κριτήρια, βάσει των οποίων θα μπορεί να κρίνεται κατά πόσον και πότε ενδεχομένως είναι σκόπιμη η στρατηγική δημιουργία αποθεμάτων.

3.3. Στο πλαίσιο μιας συνολικής εκτίμησης κινδύνου πρέπει να εξετάζεται ολόκληρο το οικοσύστημα

3.3.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι πρέπει να διενεργείται εκτίμηση κινδύνου για όλους τους τομείς του οικοσυστήματος και για ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα, ιδίως όσον αφορά τις πηγές πρώτων υλών από τρίτες χώρες.

3.3.2.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι μια προσανατολισμένη στη λύση εκτίμηση κινδύνου προϋποθέτει επίσης στρατηγική διαχείριση της μείωσης των κρίσιμων εξαρτήσεων, προκειμένου να καταστεί ανθεκτικότερη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνεπώς, η Επιτροπή θα πρέπει να συζητήσει με τα κράτη μέλη τον τρόπο διαφοροποίησης των πηγών εφοδιασμού και, ειδικότερα, τον τρόπο καλύτερης ανακύκλωσης πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας στο πλαίσιο μιας βιομηχανοποιημένης κυκλικής οικονομίας στον τομέα της μικροηλεκτρονικής. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να δημιουργηθούν οι αναγκαίες υποδομές, όπως οι εγκαταστάσεις αποσυναρμολόγησης, ποιες είναι οι αναγκαίες απαιτήσεις ως προς τα προϊόντα για μια όσο το δυνατόν πιο ευρεία και βιομηχανοποιημένη οικονομία της ανακύκλωσης, καθώς και ποιες πιστοποιήσεις είναι χρήσιμες και εφικτές, προκειμένου να καταστεί δυνατή η κατά το δυνατόν ταχύτερη και πληρέστερη ανακύκλωση των πρώτων υλών.

3.3.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι η προώθηση των ευρωπαϊκών εγκαταστάσεων παραγωγής θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Οι επενδύσεις στις πλέον σύγχρονες τεχνολογίες παραγωγής θα μειώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και θα μπορέσουμε να εστιάσουμε στη βέλτιστη χρήση των πρώτων υλών, καθώς και στην ευρύτερη δυνατή ανακύκλωση των αποβλήτων και στην αποτελεσματική επεξεργασία του πόσιμου νερού. Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο της παραγωγής μικροκυκλωμάτων τελευταίας γενιάς δεν θα δοθεί σημασία μόνο στη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης, αλλά και στο περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.

3.3.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι η προώθηση των ευρωπαϊκών εγκαταστάσεων παραγωγής θα βελτιώσει τη συμμόρφωση προς τα ελάχιστα κοινωνικά πρότυπα, όπως αυτά που κατοχυρώνονται στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη ή στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, ως εκ τούτου, θα βελτιώσει το κοινωνικό αποτύπωμα.

3.3.5.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, προκειμένου να επιτευχθεί στρατηγική ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, πρέπει να ληφθεί υπόψη το συνολικό οικοσύστημα ημιαγωγών. Η αρχή «Από το εργαστήριο στην εγκατάσταση παραγωγής», την οποία παρουσίασε η Επιτροπή, δεν επαρκεί, καθώς η αξιακή αλυσίδα δεν τελειώνει με την παραγωγή. Ως εκ τούτου, η αρχή αυτή είναι σε περιορισμένο μόνο βαθμό κατάλληλη για να καταστήσει την ευρωπαϊκή αγορά πιο ανεξάρτητη από τους παγκόσμιους κινδύνους. Εάν δεν αντιμετωπιστεί ειδικά το τμήμα οπίσθιου άκρου της αξιακής αλυσίδας, ο κίνδυνος φυσικών καταστροφών ή διακεκομμένων διαδρόμων μεταφοράς, ο οποίος έχει επιτείνει την τρέχουσα κρίση εφοδιασμού, παραμένει πολύ υψηλότερος. Όπως εκθέτει η Επιτροπή στην πράξη για τα μικροκυκλώματα, το μερίδιο αγοράς της ΕΕ στο τμήμα της συσκευασίας ανέρχεται μόλις στο 5 % περίπου, δηλαδή υπολείπεται σημαντικά του μεριδίου αγοράς ολόκληρου του κλάδου.

3.3.6.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι μια συνολική θεώρηση του οικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών οπίσθιου άκρου, συμβάλλει επίσης στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Για παράδειγμα, από περιβαλλοντική άποψη, δεν είναι σκόπιμο να διατηρηθεί η παραγωγή εμπρόσθιου άκρου στην Ευρώπη, δεδομένου ότι τα προϊόντα αποστέλλονται μετά σε τρίτες χώρες, προκειμένου να δοκιμασθούν και να συσκευαστούν, προτού εισαχθούν εκ νέου στην Ένωση. Εκτός από το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, οι κατ’ αυτόν τον τρόπο μακρύτερες αλυσίδες εφοδιασμού ενέχουν σαφώς περισσότερους κινδύνους. Πρέπει εν προκειμένω να βρεθεί η σωστή ισορροπία από άποψη μιας ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας, προκειμένου η ΕΕ να καταστεί ανθεκτική χωρίς ταυτόχρονα να κινδυνεύει να αποσυνδεθεί από την παγκόσμια αγορά.

3.3.7.

Επομένως, η ΕΟΚΕ συνιστά, προκειμένου ιδίως να αποφευχθεί ο ανεπιθύμητος γεωγραφικός κατακερματισμός ή η συγκέντρωση ορισμένων άκρως κερδοφόρων ή κοστοβόρων τμημάτων της αγοράς, να εξεταστεί πιο επισταμένα ο ρόλος ολόκληρης της αλυσίδας εφοδιασμού και, ειδικότερα, να δοθεί μεγαλύτερο περιθώριο στις διαδικασίες οπίσθιου άκρου εντός της Ένωσης στο πλαίσιο της στρατηγικής για τους ημιαγωγούς.

3.3.8.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει να δοθεί πρόσθετη έμφαση και να εξετασθεί η προηγμένη τεχνολογία συσκευασίας, η οποία δύναται να χρησιμοποιηθεί στην Ευρώπη με οικονομικά και ενεργειακά αποδοτικό τρόπο, ώστε να καταστεί η Ένωση περαιτέρω ανεξάρτητη έναντι των παγκόσμιων κινδύνων και των διακυμάνσεων των αγορών.

3.4. Η συγχρηματοδότηση ως χρήσιμο μέτρο για τη μείωση των κινδύνων και του κόστους

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η χορήγηση κρατικών ενισχύσεων θα διευκολυνθεί βάσει των προαναφερθέντων κριτηρίων, ιδίως εφόσον οι σχετικές εγκαταστάσεις δεν θα ήταν διαφορετικά διαθέσιμες ή θα ήταν διαθέσιμες μόνο σε περιορισμένο βαθμό στην Ένωση και εφόσον παρουσιάζουν ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον.

3.4.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι, ειδικότερα, οι σχετικές εγκαταστάσεις πρέπει επίσης να αναμένεται ότι θα μπορούν να λειτουργούν μακροπρόθεσμα χωρίς περαιτέρω κρατικές ενισχύσεις, όπως επίσης το γεγονός ότι θα υπάρχει μια ισχυρή δέσμευση για συμβολή στην καινοτομία του οικοσυστήματος ημιαγωγών της Ένωσης στο μέλλον.

3.4.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τα αποτελέσματα των κινήτρων πρέπει όντως να είναι μετρήσιμα και ότι πρέπει να αποφεύγεται η συγχρηματοδότηση ήδη σχεδιασμένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα κονδύλια που διατίθενται θα έχουν πράγματι θετικό αντίκτυπο στην καινοτομία και την απασχόληση σε ολόκληρο το οικοσύστημα ημιαγωγών.

3.4.4.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε πρόσθετα κριτήρια, ιδίως επειδή τα αποδεδειγμένα κενά χρηματοδότησης μπορούν να καλυφθούν έως και 100 %. Κριτήρια κοινωνικής πολιτικής, όπως η στάση της ενδιαφερόμενης επιχείρησης έναντι του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η κατά προτεραιότητα συνεργασία με προμηθευτές που είναι εγκατεστημένοι στην Ένωση, αλλά και ο αριθμός των πρόσθετων βιώσιμων θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τις επενδύσεις όπως και η ποιότητα των συνθηκών εργασίας, θα πρέπει εν προκειμένω να διαδραματίσουν έναν ρόλο.

3.4.5.

Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης η χρηματοδότηση να μην επικεντρώνεται σε επιμέρους τμήματα του οικοσυστήματος ημιαγωγών, αλλά, πέραν των ανωτέρω κριτηρίων, να διασφαλίζει ότι η χρηματοδοτική στήριξη χορηγείται ισομερώς κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας.

3.5. Μέτρα για τις δεξιότητες και τα προσόντα ως πρόσθετες κινητήριες δυνάμεις καινοτομίας

3.5.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η πράξη για τα μικροκυκλώματα δίνει έμφαση στις δεξιότητες και τα προσόντα. Οι στοχευμένες δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση καθώς και, κατά βάση, στην απόκτηση δεξιοτήτων και την επανεκπαίδευση, είναι αποφασιστικής σημασίας, ιδίως για την επιτυχία του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού. Ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο ότι δίνεται μεγάλη έμφαση στους εργαζόμενους υψηλής ειδίκευσης και ιδίως στα μεταπτυχιακά προγράμματα. Αυτό είναι αναμφίβολα καθοριστικό για την επιτυχία του τεχνολογικού άλματος προς ένα είδος ημιαγωγών < 10 nm. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί ότι, για τη βελτίωση της βιομηχανικής εδραίωσης του οικοσυστήματος, θα πρέπει επίσης να διευκολυνθεί ιδίως η πρόσβαση των εργαζομένων που δεν θεωρούνται υψηλής ειδίκευσης.

3.5.2.

Το οικοσύστημα ημιαγωγών πρέπει να καταστεί ελκυστικότερο για τους εργαζομένους. Για τον σκοπό αυτό, πέραν των ελκυστικών μεταπτυχιακών προγραμμάτων, συνιστάται μια προσέγγιση που θα λαμβάνει υπόψη ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Το οικοσύστημα θα πρέπει να προωθηθεί στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, για παράδειγμα με την αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών στον τομέα των φυσικών επιστημών, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι ειδικές ανάγκες του οικοσυστήματος. Αυτό θα καταστήσει δυνατή την έγκαιρη επιλογή σταδιοδρομίας και τη λήψη των σχετικών αποφάσεων. Η απλουστευμένη πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας, σε ειδικά προσαρμοσμένες και αμειβόμενες θέσεις πρακτικής άσκησης, σε προγράμματα παρακολούθησης εργασίας και σε προγράμματα καθοδήγησης στη βιομηχανία, καθώς και οι επικαιροποιημένες ευκαιρίες επαγγελματικής πληροφόρησης, μπορούν να ενισχύσουν περαιτέρω την ελκυστικότητα του τομέα.

3.5.3.

Τέλος, είναι επίσης σημαντικό να εκπαιδευθούν όσοι εργάζονται ήδη στο οικοσύστημα ημιαγωγών ώστε να εξοικειωθούν με τις νέες μεθόδους παραγωγής και τις ειδικές απαιτήσεις στον σχεδιασμό και την παραγωγή ημιαγωγών < 10 nm, προκειμένου να καταστεί δυνατή η απρόσκοπτη μετάβαση στην τεχνολογία επόμενης γενιάς. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να προωθηθεί η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Δικτύου Κέντρων Εμπειρογνωμοσύνης, ενώ θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να προβλεφθούν όντως στοχευμένα μέτρα για την περαιτέρω κατάρτιση όσων απασχολούνται ήδη στη βιομηχανία.

3.5.4.

Προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχία του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανεκπαίδευση των εργαζομένων, οι οποίοι εργάζονται σε βιομηχανίες και περιφέρειες που επί του παρόντος υφίστανται ή πρόκειται να υποστούν στο μέλλον διαρθρωτικές αλλαγές. Μια ενεργός βιομηχανική πολιτική θα πρέπει να έχει ως σκοπό το να εστιάζει ιδίως στις περιφέρειες που πλήττονται από την αποβιομηχανοποίηση και τη δυσανάλογη μετανάστευση ατόμων σε ηλικία εργασίας, καθώς και στο να δημιουργεί κίνητρα για επενδύσεις σε αυτές τις περιφέρειες. Θα πρέπει επίσης να συζητηθεί ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να συνδυασθούν τυχόν μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανεκπαίδευσης με μειωμένο ωράριο εργασίας ή επίδομα ανεργίας, και πως θα παρέχεται, κατά περίπτωση, στους ενδιαφερόμενους εργαζομένους η ευκαιρία να συμμετάσχουν, μέσω εταιρειών μεταβίβασης, σε συναφή μέτρα αναβάθμισης των δεξιοτήτων.

3.5.5.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει, επιπλέον, να ενθαρρυνθούν να καταρτίσουν τα αντίστοιχα προγράμματα και να τα ενσωματώσουν στις εθνικές τους στρατηγικές για τις δεξιότητες.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

H Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) COM(2022) 46 final.

(2) COM(2022) 45 final.

(3) https://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?tp=&arnumber=9063714

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/40

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2085 σχετικά με τη σύσταση των κοινών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος “Ορίζων Ευρώπη” όσον αφορά την κοινή επιχείρηση για τα μικροκυκλώματα»

[COM(2022) 47 final — 2022/0033 (NLE)]

(2022/C 365/07)

Εισηγητής: ο κ.

Stoyan TCHOUKANOV

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο, 16.3.2022
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	1.6.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	207/0/5

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

1.2.

Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) συμμερίζεται τον στρατηγικό στόχο της αύξησης της αντοχής του οικοσυστήματος ημιαγωγών της Ευρώπης και συμφωνεί ότι η Ευρώπη πρέπει να προσελκύσει επενδύσεις για τον σχεδιασμό και την παραγωγή των πλέον προηγμένων μικροκυκλωμάτων, αλλά πιστεύει ότι η αντοχή θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα εάν οι Ευρωπαίοι ερευνητές, οι μηχανικοί και το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό ενθαρρύνονταν να παραμείνουν στην Ευρώπη μέσω, μεταξύ άλλων, οικονομικών κινήτρων και ανταγωνιστικών ευκαιριών σταδιοδρομίας σε σύγκριση με όσα προσφέρονται στην Ασία ή τις ΗΠΑ.

1.3.

Δεδομένης της επείγουσας ανάγκης για ανάληψη δράσης, δεν διενεργήθηκε εκτίμηση επιπτώσεων και δεν προβλέφθηκε διαδικτυακή δημόσια διαβούλευση. Η ΕΟΚΕ δράττεται της ευκαιρίας για να εκφράσει ορισμένες ανησυχίες σχετικά με την απουσία εκτίμησης επιπτώσεων στην πρόταση. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι μια τεχνική εκτίμηση επιπτώσεων τυπικής έκτασης θα ήταν υπερβολικά χρονοβόρα για να υλοποιηθεί λόγω της επείγουσας κατάστασης, αλλά η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Επιτροπή θα έπρεπε τουλάχιστον να έχει παράσχει έναν έξυπνο πίνακα δυναμικής προσομοίωσης, ώστε να βοηθήσει τους συννομοθέτες και την κοινωνία των πολιτών να προβλέψουν τον πιθανό αντίκτυπο της πρότασης.

1.4.

Η ανησυχία της ΕΟΚΕ σχετικά με τον προϋπολογισμό που διατίθεται στην κοινή επιχείρηση για τα μικροκυκλώματα ενισχύεται από την απουσία εκτίμησης επιπτώσεων, διότι η κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να διαμορφώσει δική της γνώμη σχετικά με το σκεπτικό ή τη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για τον καθορισμό του προϋπολογισμού. Το νομοθετικό δημοσιονομικό δελτίο που επισυνάπτεται στην πράξη για τα μικροκυκλώματα δεν είναι επαρκές.

1.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διανοητική ιδιοκτησία αποτελεί βασικό στοιχείο για την αντιστάθμιση των επενδύσεων και των ερευνητικών προσπαθειών των φορέων καινοτομίας της ΕΕ, ενώ καλύπτει παράλληλα της ανάγκες των φορέων υλοποίησης/χρηστών, καθώς και για το να καταστεί δυνατή η προώθηση καινοτόμων ημιαγωγών και η δημιουργία ενός υπερσύγχρονου ευρωπαϊκού οικοσυστήματος μικροκυκλωμάτων, το οποίο θα πρέπει αναφέρεται στις διατάξεις της πρότασης και όχι μόνο στην αιτιολογική έκθεση, η οποία δεν έχει νομικά δεσμευτικά αποτελέσματα.

1.6.

Η προτεινόμενη κοινή επιχείρηση για τα μικροκυκλώματα αποσκοπεί κυρίως στη μείωση των κινδύνων και των αβεβαιοτήτων για τη βιομηχανία που σχετίζονται με τις επενδύσεις σε δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας και σε νέες τεχνολογίες μέσω του επιμερισμού των κινδύνων και της παροχής προβλεψιμότητας των επενδύσεων. Ένας κατασκευαστής μικροκυκλωμάτων από τις ΗΠΑ παρουσίασε σχέδια για επενδύσεις έως και 88 δισ. USD σε ολόκληρη την Ευρώπη, στο πλαίσιο μιας φιλόδοξης επέκτασης με στόχο τη μείωση των ανισορροπιών στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού ημιαγωγών, αποδεικνύοντας τη θετική αντίδραση των επενδυτών στον προτεινόμενο νόμο της ΕΕ για τα μικροκυκλώματα.

2. Εισαγωγή

2.1.

Αυτοκίνητα, υπολογιστές, έξυπνα τηλέφωνα, εφαρμογές και υποδομές για την υγεία, την ενέργεια, την ασφάλεια, τις επικοινωνίες και τη βιομηχανική αυτοματοποίηση: τους τελευταίους μήνες, πολλοί τομείς αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στην παράδοση. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη ημιαγωγών, των πολύ μικρών κατασκευαστικών στοιχείων που αποτελούν εξαρτήματα των τεχνολογικών μας συσκευών.

2.2.

Οι ημιαγωγοί βρίσκονται στο επίκεντρο ισχυρών γεωπολιτικών συμφερόντων, παρέχοντας στις χώρες τις προϋποθέσεις προκειμένου να έχουν την ικανότητα δράσης (στρατιωτικής, οικονομικής και βιομηχανικής) και προώθησης της ψηφιακής και οικολογικής μετάβασης. Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας είναι πιθανό να έχει πολλές παράπλευρες επιπτώσεις μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στη βιομηχανία των ημιαγωγών, η οποία αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την ψηφιακή κυριαρχία της ΕΕ. Η παραγωγή νέον, παλλαδίου και C4F6, τριών υλικών ζωτικής σημασίας και αναντικατάστατων για τα μικροκυκλώματα, θα επηρεαστεί από την κατάσταση.

2.3.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες κυριαρχούν στον σχεδιασμό των ημιαγωγών και, επιπλέον, τον Ιανουάριο του 2021, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ψήφισε τον νόμο για τη δημιουργία θετικών κινήτρων για την παραγωγή ημιαγωγών [Creating Helpful Incentives to Produce Semiconductors (CHIPS) for America Act]. Η ασιατική παραγωγή συγκεντρώνεται κυρίως στην Ταϊβάν και παρέχει περί το 70 % της συνολικής παραγωγής και το 90 % των πλέον τεχνολογικά προηγμένων μικροκυκλωμάτων. Ενώ οι τρέχουσες ελλείψεις οφείλονται εν μέρει στην πανδημία COVID-19, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί η σημασία του οικονομικού ανταγωνισμού μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου. Αυτό το πλαίσιο οικονομικού ανταγωνισμού θέτει την Ταϊβάν στην πρώτη γραμμή αυτού του τεχνολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των δύο δυνάμεων.

2.4.

Στο πλαίσιο αυτό, στόχος του προτεινόμενου κανονισμού είναι η από κοινού δημιουργία ενός υπερσύγχρονου ευρωπαϊκού οικοσυστήματος μικροκυκλωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής. Τροποποιεί τις τρέχουσες προτάσεις με σκοπό να αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματα της Ευρώπης και να αντιμετωπίσει τις εκκρεμούσες αδυναμίες, να αναπτύξει ένα ακμάζον οικοσύστημα ημιαγωγών και μια ανθεκτική αλυσίδα εφοδιασμού, καθορίζοντας παράλληλα μέτρα για την ετοιμότητα, την πρόβλεψη και την αντιμετώπιση μελλοντικών διαταραχών στην αλυσίδα εφοδιασμού.

2.5.

Η πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2085 του Συμβουλίου σχετικά με τη σύσταση των κοινών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» (στο εξής η Πρόταση) συμπληρώνει την πρόταση σχετικά με την πράξη για τα μικροκυκλώματα. Ένας από τους στόχους της προτεινόμενης πράξης για τα μικροκυκλώματα είναι η δημιουργία της πρωτοβουλίας «μικροκυκλώματα για την Ευρώπη» με σκοπό τη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων μεγάλης κλίμακας. Οι δράσεις στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας θα υλοποιηθούν πρωτίστως μέσω της κοινής επιχείρησης για τα μικροκυκλώματα, δηλαδή της τροποποιημένης και μετονομασθείσας κοινής επιχείρησης για τις βασικές ψηφιακές τεχνολογίες.

2.6.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα στηρίξει την πρωτοβουλία «μικροκυκλώματα για την Ευρώπη» με το συνολικό ποσό έως 3,3 δισ. EUR, συμπεριλαμβανομένου 1,65 δισ. EUR μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και 1,65 δισ. EUR μέσω του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη». Από το συνολικό αυτό ποσό, 2,875 δισ. ευρώ θα διατεθούν μέσω της κοινής επιχείρησης για τα μικροκυκλώματα.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Ανθρώπινο κεφάλαιο

3.1.1.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι σκοπός δεν είναι η αυτάρκεια, που δεν αποτελεί εφικτό στόχο, δεδομένου ότι οι αλληλεξαρτήσεις παραμένουν ισχυρές στις αλυσίδες εφοδιασμού με τρίτες χώρες, αλλά να επιταχυνθεί η διαδικασία επίτευξης στρατηγικής αυτονομίας, τεχνολογικής κυριαρχίας και μεταρρύθμισης του παγκόσμιου πλαισίου ανταγωνισμού μέσω της ενίσχυσης της κοινής βιομηχανικής πολιτικής στην ΕΕ.

3.1.2.

H ΕΟΚΕ συμμερίζεται τον στρατηγικό στόχο της αύξησης της αντοχής του οικοσυστήματος ημιαγωγών της Ευρώπης και συμφωνεί ως προς το ότι η Ευρώπη πρέπει να προσελκύσει επενδύσεις για τον σχεδιασμό και την παραγωγή των πιο προηγμένων μικροκυκλωμάτων, αλλά πιστεύει ότι η αντοχή θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα εάν οι Ευρωπαίοι ερευνητές, οι μηχανικοί και το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό ενθαρρύνονταν να παραμείνουν στην Ευρώπη μέσω, μεταξύ άλλων, οικονομικών κινήτρων και ανταγωνιστικών ευκαιριών σταδιοδρομίας σε σύγκριση με όσα προσφέρονται στην Ασία ή τις ΗΠΑ.

3.1.3.

Ένας από τους στόχους της δέσμης μέτρων της πράξης για τα μικροκυκλώματα είναι η στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων μεγάλης κλίμακας μέσω επενδύσεων στη διασυνοριακή έρευνα, ώστε να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη τεχνολογιών ημιαγωγών αιχμής και επόμενης γενιάς, συμπεριλαμβανομένης της έμφασης σε νεοφυείς και επεκτεινόμενες επιχειρήσεις.

3.1.4.

Η πρόταση δίνει έμφαση στη στήριξη των επενδύσεων σε διασυνοριακές και εύκολα προσβάσιμες υποδομές έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας που έχουν δημιουργηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι για την επίτευξη αυτών των στόχων, η ΕΕ πρέπει να μπορεί να βασίζεται στο ανθρώπινο κεφάλαιο, στους ερευνητές, καθώς είναι οι μόνοι που μπορούν να αναπτύξουν το δυναμικό καινοτομίας της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ διερωτάται ποια συγκεκριμένα μέτρα λαμβάνονται για να διασφαλιστεί ότι οι ερευνητές της ΕΕ δεν επιδιώκουν να μεταναστεύσουν εκτός της ΕΕ και να διασφαλιστεί ο ενεργός ρόλος τους στο προβλεπόμενο δίκτυο κέντρων ικανοτήτων σε ολόκληρη την Ευρώπη.

3.1.5.

Οι ερευνητές και οι νέοι μηχανικοί θεωρούν γενικά ότι η αμοιβή και η εξέλιξη της σταδιοδρομίας είναι καλύτερες σε τρίτες χώρες. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να διαθέσει σχετικά στατιστικά στοιχεία που θα επέτρεπαν την αξιολόγηση των τάσεων όσον αφορά τη διαρροή εγκεφάλων σε άλλα κέντρα έρευνας και ικανοτήτων. Ένα πρόγραμμα για την επιτάχυνση της διαδικασίας αναγνώρισης αλλοδαπών ειδικών μπορεί να προσελκύσει πρόσθετους πόρους για το έργο. Στην πραγματικότητα, οι στόχοι της πρότασης θα παραμείνουν άνευ αντικειμένου χωρίς ερευνητές, μηχανικούς και ειδικευμένο εργατικό δυναμικό πρόθυμο να εργαστεί και να παραμείνει στην ΕΕ.

3.2. Εκτίμηση επιπτώσεων

3.2.1.

Δεδομένης της επείγουσας ανάγκης για ανάληψη δράσης, δεν διενεργήθηκε εκτίμηση επιπτώσεων και δεν προβλέφθηκε διαδικτυακή δημόσια διαβούλευση.

3.2.2.

Ο επείγων χαρακτήρας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Από το τέλος του 2020, οι κατασκευαστές αντιμετωπίζουν έλλειψη κατασκευαστικών στοιχείων, ιδίως ημιαγωγών. Η έλλειψη αυτή οφείλεται σε μια σειρά σωρευτικών παραγόντων:

—	μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας λόγω της υγειονομικής κρίσης λόγω της νόσου COVID-19, τα οποία ανέστειλαν την παραγωγή, προκαλώντας καθυστερήσεις στις παραδόσεις,

—	κλιματικές συνθήκες: οι σοβαρές ξηρασίες στην Ταϊβάν έχουν επηρεάσει σημαντικά την κατασκευή ημιαγωγών, η οποία απαιτεί μεγάλο όγκο νερού,

—	αυξημένη ζήτηση για ηλεκτρονικό εξοπλισμό (υπολογιστές κ.λπ.),

—	αύξηση των ηλεκτρικών οχημάτων,

—	αυξανόμενο ενδιαφέρον για την εξόρυξη κρυπτονομισμάτων που απαιτεί επεξεργαστές γραφικών αποτελούμενους από ημιαγωγούς,

—	ανάπτυξη του 5G που απαιτεί ημιαγωγούς σε περιφερειακά,

—	αυτοματισμός εγκαταστάσεων, στο πλαίσιο έργων της βιομηχανίας 4.0, τα οποία χρησιμοποιούν ημιαγωγούς.

3.2.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο επείγων χαρακτήρας δεν είναι το μοναδικό ζήτημα, το πρόβλημα είναι ότι το 70 % των ημιαγωγών κατασκευάζονται από την TSMC και τη Samsung Electronics. Καθώς αντιμετωπίζουν υψηλή ζήτηση, πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε ορισμένους πελάτες και η κατασκευή μιας νέας μονάδας παραγωγής διαρκεί δύο έως τρία έτη (1).

3.2.4.

Η ΕΟΚΕ δράττεται της ευκαιρίας για να εκφράσει ορισμένες ανησυχίες σχετικά με την απουσία εκτίμησης επιπτώσεων στην πρόταση. Τον Απρίλιο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε το θεματολόγιό της για τη βελτίωση της νομοθεσίας με σκοπό τη «συνένωση δυνάμεων για τη θέσπιση καλύτερων νόμων» (2). Εισάγει την προσέγγιση «για κάθε θέσπιση, μία κατάργηση», η οποία θα καταστεί βασικός άξονας της πολιτικής της ΕΕ από το 2022 και μετά.

3.2.5.

Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι μια τεχνική εκτίμηση επιπτώσεων τυπικής έκτασης θα ήταν υπερβολικά χρονοβόρα για να υλοποιηθεί, λόγω της επείγουσας κατάστασης, και θα ήταν άχρηστη στην πράξη, αλλά πιστεύει ότι η Επιτροπή θα έπρεπε τουλάχιστον να έχει παράσχει έναν έξυπνο πίνακα δυναμικής προσομοίωσης, ώστε να βοηθήσει τους συννομοθέτες και την κοινωνία των πολιτών να προβλέψουν τον πιθανό αντίκτυπο της πρότασης.

3.2.6.

Η απουσία εκτίμησης επιπτώσεων έχει αρνητική επίπτωση στη δυνατότητα της ΕΟΚΕ να διαμορφώσει τη δική της γνώμη σχετικά με το σκεπτικό και τη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για τον καθορισμό του προϋπολογισμού της κοινής επιχείρησης για τα μικροκυκλώματα. Ούτε το νομοθετικό δημοσιονομικό δελτίο που επισυνάπτεται στην πράξη για τα μικροκυκλώματα είναι επαρκές. Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να γνωρίζει επακριβώς και συγκεκριμένα από πού προέρχεται η χρηματοδότηση και πού πηγαίνει.

3.3. Διανοητική ιδιοκτησία

3.3.1.

Η διανοητική ιδιοκτησία είναι ένας επικίνδυνα υπερφορτισμένος όρος. Υπό την ευρύτερη έννοια, σημαίνει κάθε γνώση που ανήκει σε κάποιον. Ένα παράδειγμα είναι το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας αναγνωρίζει την κυριότητα των γνώσεων και τους όρους προστασίας τους.

3.3.2.

Ωστόσο, στη βιομηχανία ημιαγωγών, ο όρος νοείται σαφώς ως μονάδα σχεδιασμού ή επαλήθευσης που είναι προσυσκευασμένη και διαθέσιμη για αδειοδότηση. Η διανοητική ιδιοκτησία σχετικά με τους ημιαγωγούς και η διανοητική ιδιοκτησία σχετικά με τον σχεδιασμό ημιαγωγών είναι γενικά το ίδιο πράγμα και συχνά αναφέρονται απλώς ως «IP», «IP blocks» ή «IP cores». Πρόκειται για τμήμα του σχεδίου, όπως ένας επεξεργαστής, το οποίο έχει ελεγχθεί εκ των προτέρων και μπορεί να συμπεριληφθεί στο σχέδιο κάποιου άλλου.

3.3.3.

Στην πράξη, η νομική και διαχειριστική προσπάθεια που απαιτείται για τη διαπραγμάτευση αδειών υπερβαίνει επίσης συχνά τα οφέλη της αδειοδότησης σχεδίων διανοητικής ιδιοκτησίας. Ως εκ τούτου, οι εταιρείες ημιαγωγών χρησιμοποιούν συχνά τη διανοητική ιδιοκτησία τους με τη μορφή διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Μεγάλα χαρτοφυλάκια διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για τον περιορισμό του ανταγωνισμού όσο και για τη βελτίωση της ανταγωνιστικής τους θέσης μέσω της χορήγησης διασταυρούμενων αδειών εκμετάλλευσης.

3.3.4.

Η αιτιολογική έκθεση της πρότασης αναφέρεται σε «συνεργασία των κοινοτήτων χρηστών (…) διανοητικής ιδιοκτησίας (IP)», αναφέρει τους χρήστες διανοητικής ιδιοκτησίας, αλλά σιωπά σχετικά με τον κάτοχο των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Στη συνέχεια, αναφέρει ότι «τα κέντρα ικανοτήτων θα διευκολύνουν την ανοικτή, διαφανή και χωρίς διακρίσεις πρόσβαση και αποτελεσματική χρήση όσον αφορά τις υποδομές σχεδιασμού και τις πιλοτικές γραμμές».

3.3.5.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον η «χωρίς διακρίσεις πρόσβαση» αναφέρεται στην προσέγγιση αδειοδότησης FRAND SEPs (πρότυπων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας). Εάν ναι, η πρόταση θα πρέπει να εγγυάται μια ισορροπημένη και ρεαλιστική προσέγγιση όσον αφορά την αδειοδότηση FRAND, η οποία θα επικεντρώνεται στην αύξηση της διαφάνειας και στην εξεύρεση ενδιάμεσης οδού που θα αποζημιώνει κατάλληλα τους φορείς καινοτομίας της ΕΕ, ενώ παράλληλα θα καλύπτει τις ανάγκες των φορέων υλοποίησης/χρηστών και θα καθιστά δυνατή την προώθηση της καινοτομίας.

3.3.6.

Τέλος, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διανοητική ιδιοκτησία αποτελεί βασικό στοιχείο για την επίτευξη των στόχων της πρότασης, συνεπώς πρέπει να αναφέρεται ρητά στις διατάξεις της πρότασης και όχι μόνο στην αιτιολογική έκθεση, η οποία δεν έχει νομικά δεσμευτικά αποτελέσματα.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) Journal du Net. 2.11.2021.

(2) Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών Βελτίωση της νομοθεσίας: συνένωση δυνάμεων για τη θέσπιση καλύτερων νόμων, COM(2021) 219 final.

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/44

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου, την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937 και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 517/2014»

[COM(2022) 150 final — 2022/0099 (COD)]

(2022/C 365/08)

Εισηγητής:

ο κ. Kęstutis KUPŠYS

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 5.5.2022 Συμβούλιο, 10.5.2022
Νομική βάση	Άρθρο 192 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	31.5.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	140/1/6

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η αναθεώρηση του κανονισμού για τα φθοριούχα αέρια θερμοκηπίου [κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 517/2014] (1), που πρότεινε η Επιτροπή στις 5 Απριλίου 2022 (2), είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θεωρεί ότι υπάρχει περιθώριο για περισσότερη φιλοδοξία, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά δεν θα επιβαρύνονται με κλιματικά βλαβερούς εξοπλισμούς τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν, καθώς και για τη διατήρηση της παγκόσμιας ηγετικής θέσης της ΕΕ όσον αφορά τη δράση για το κλίμα, μέσω της υιοθέτησης των βέλτιστων στην κατηγορία τους πράσινων τεχνολογικών λύσεων.

1.2.

Πολλοί υδροφθοράνθρακες έχουν σημαντικό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη (GWP). Ως εκ τούτου, η βελτίωση της υφιστάμενης πρότασης της Επιτροπής αποτελεί μια επιπλέον ευκαιρία για σημαντική μείωση των άμεσων κλιματικών επιπτώσεων, μέσω της αποφυγής της χρήσης υδροφθορανθράκων με υψηλό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη, και της άμεσης μετάβασης σε εναλλακτικές με χαμηλό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη οι οποίες είναι απαλλαγμένες από φθοριούχα αέρια.

1.3.

Για τις αντλίες θερμότητας, τα κλιματιστικά χώρων, τους ψύκτες και τις εφαρμογές ψύξης υπάρχουν διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις με φυσικά ψυκτικά μέσα χαμηλού δυναμικού υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ μιας απαγόρευσης όλων των ψυκτικών μέσων με δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη υψηλότερο του 5 για τις συσκευές αυτές μετά το 2030. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, μια τομεακή απαγόρευση στέλνει σαφές μήνυμα στην αγορά, είναι από διοικητική άποψη εύκολη στην υλοποίησή της και παρουσιάζει χαμηλό κίνδυνο καταστρατήγησης.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά τον συνδυασμό των επιδιώξεων του σχεδίου «REPower EU (3)» με τη σταδιακή κατάργηση των φθοριούχων αερίων, με στόχο τη χρήση ψυκτικών μέσων με το χαμηλότερο δυνατό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη, ιδίως στον τομέα των αντλιών θερμότητας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι φόβοι για την πρόκληση πιέσεων της αγοράς στον τομέα είναι αβάσιμοι, λόγω της αυξημένης ικανότητας παραγωγής του κλάδου, η οποία θα βασίζεται κυρίως σε φυσικά ψυκτικά μέσα. Η ΕΕ έχει σαφώς την ευκαιρία να αποτελέσει το παράδειγμα στον καθορισμό παγκόσμιων πράσινων προτύπων.

1.5.

Ένα σύστημα ποσοστώσεων αναμενόταν να αποθαρρύνει τη χρήση αερίων υψηλού δυναμικού υπερθέρμανσης του πλανήτη, ωστόσο αυτό δεν συνέβαλε επαρκώς στη μεταβολή της αγοράς. Είναι εμφανές ότι το παράνομο εμπόριο αυτών των αερίων έχει αυξηθεί για την ικανοποίηση της συνεχούς ζήτησης της αγοράς. Η ΕΟΚΕ ζητεί να εφαρμοστεί ένας μηχανισμός για την αύξηση των εσόδων από τις πωλήσεις ποσοστώσεων. Τα εν λόγω έσοδα μπορούν να προοριστούν για την ενίσχυση των τελωνειακών ελέγχων σε επίπεδο κράτους μέλους, για τη συμβολή στην υιοθέτηση εναλλακτικών λύσεων χαμηλού δυναμικού υπερθέρμανσης του πλανήτη και την παροχή επαρκούς εκπαίδευσης στους αρμόδιους για την εγκατάσταση του οικείου εξοπλισμού.

1.6.

Η αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών αναγκών για τις εναλλακτικές λύσεις των υδροφθορανθράκων είναι ζωτικής σημασίας. Οι εξειδικευμένοι τεχνικοί, καθώς και τα συστήματα κατάρτισης, πιστοποίησης και καταχώρισης είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση φυσικών ψυκτικών μέσων με χαμηλό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη.

2. Γενικές παρατηρήσεις

Εισαγωγή

2.1.

Τα φθοριούχα αέρια είναι σημαντικά αέρια του θερμοκηπίου. Οι εκπομπές υδροφθορανθράκων θα μπορούσαν, απουσία κανονιστικών ρυθμίσεων, να προκαλέσουν αύξηση κατά 0,35-0,5 oC της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας έως το 2100. Η αποφυγή των εν λόγω εκπομπών θα είχε σημαντική επίδραση στον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Λαμβάνοντας υπόψη τον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα (2050), η μείωση των εκπομπών υδροφθορανθράκων θα ήταν απίστευτα αποτελεσματική όσον αφορά την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης (4).

2.2.

Πολλοί υδροφθοράνθρακες έχουν υψηλό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη (GWP). Το τριφθορομεθάνιο (HFC-23) είναι ο υδροφθοράνθρακας με το υψηλότερο γνωστό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη, στα 14 600 GWP, δηλαδή ένα μόνο κιλό HFC-23 θερμαίνει τον πλανήτη όσο περίπου 15 τόνοι CO2. Οι συγκεντρώσεις HFC-23 στην ατμόσφαιρα αυξάνονται με ανησυχητικό ρυθμό: από 21 ppt το 2008 στην πρωτοφανή τιμή των 35 ppt σήμερα (5).

2.3.

Ένα άλλο παρόμοιο αέριο —το εξαφθοριούχο θείο (SF6), το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως ως μονωτικό αέριο σε συσκευές μεταγωγής— θεωρείται ως το πιο βλαβερό φθοριούχο αέριο, δεδομένου ότι έχει GWP 25 200. Μια συνηθισμένη συσκευή θέρμανσης και ψύξης που πωλείται σε ένα νοικοκυριό στην ΕΕ το 2022 μπορεί να περιέχει φθοριούχα αέρια με GWP άνω του 700, που σημαίνει ότι το 0,5 kg περίπου ψυκτικού παράγοντα που περιέχεται στη μονάδα έχει ίχνος CO20,35 τόνων.

2.4.

Γενικά, τα φθοριούχα αέρια ευθύνονται για το 2,5 % περίπου όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ.

2.5.

Οι OKO είναι ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος και αυξάνουν τη θερμοκρασία του πλανήτη. Ορισμένες από αυτές έχουν αντικατασταθεί από υδροφθοράνθρακες, οι οποίοι, αν και δεν συμβάλλουν στην καταστροφή της στιβάδας του όζοντος, συμβάλλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η ΕΟΚΕ ενέκρινε την αντίστοιχη γνωμοδότηση (6) σχετικά με τον κανονισμό για τις ΟΚΟ (7).

2.6.

Ο κανονισμός για τα φθοριούχα αέρια έχει σκοπό τη μείωση των εκπομπών φθοριούχων αερίων, μεταξύ άλλων, μέσω της σταδιακής κατάργησης της χρήσης υδροφθορανθράκων στην ΕΕ. Η σταδιακή κατάργηση των υδροφθορανθράκων υλοποιείται επίσης σε παγκόσμιο επίπεδο στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ. Οι δύο κανονισμοί — για τις ΟΚΟ και τα φθοριούχα αέρια — πρέπει από κοινού να διασφαλίζουν ότι η Ένωση συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου.

2.7.

Ο υφιστάμενος κανονισμός για τα φθοριούχα αέρια στοχεύει στη μείωση των εκπομπών φθοριούχων αερίων της ΕΕ κατά δύο τρίτα έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2014. Σύμφωνα με το δίκαιο για το κλίμα, η νέα πρόταση θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών τουλάχιστον κατά 55 % έως το 2030, καθιστώντας την Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, κυρίως μέσω των ακόλουθων πρωτοβουλιών πολιτικής, όπως τονίζει η Επιτροπή:

—	επίτευξη υψηλότερων φιλοδοξιών

—	βελτίωση της επιβολής και της υλοποίησης

—	πιο ολοκληρωμένη παρακολούθηση

—	διασφάλιση της συμμόρφωσης με το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ.

Φθοριούχα αέρια στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας

2.8.

Η πρόταση για τα φθοριούχα αέρια καθορίζει μια φιλόδοξη σταδιακή κατάργηση των υδροφθορανθράκων και περιλαμβάνει μια σειρά από νέες απαγορεύσεις προϊόντων και εξοπλισμών της αγοράς. Αυτό σημαίνει ότι εξοπλισμοί και προϊόντα με φθοριούχα αέρια υψηλού GWP θα εξαφανιστούν σταδιακά από την αγορά. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να προωθηθεί η στροφή κατευθείαν στη λύση με το χαμηλότερο GWP η οποία είναι απαλλαγμένη από φθοριούχα αέρια, προκειμένου να αποφευχθούν οι ενδιάμεσες λύσεις. Οι αγορές της ΕΕ καταδεικνύουν ότι αυτό είναι εφικτό, και η ΕΕ θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα.

2.9.

Είναι επιτακτική ανάγκη να τεθεί πιο ψηλά ο πήχης προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά δεν επιβαρύνονται με απόθεμα κλιματικά βλαβερού εξοπλισμού για τις επόμενες δεκαετίες. Είναι επίσης σημαντικό να διατηρηθεί η παγκόσμια ηγετική θέση της ΕΕ όσον αφορά την κλιματική δράση μέσω της υιοθέτησης βέλτιστων στην κατηγορία τους πράσινων τεχνολογικών λύσεων σε όλους τους τομείς στους οποίους χρησιμοποιούνται φθοριούχα αέρια.

2.10.

Η σταδιακή κατάργηση των υδροφθορανθράκων είναι ένας τρόπος συμβολής στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα με πολύ καλή σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας. Σύμφωνα με την τελική έκθεση αξιολόγησης του Μαρτίου 2022 (8), το κόστος μείωσης των εκπομπών […] ήταν κατά μέσο όρο περίπου 6 EUR ανά ισοδύναμο τόνο CO2.

2.11.

Οι αντλίες θερμότητας, τα κλιματιστικά χώρων, οι ψύκτες και οι εφαρμογές ψύξης είναι συσκευές και συστήματα για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμες εναλλακτικές με φυσικά ψυκτικά μέσα και ψυκτικά μέσα χαμηλού δυναμικού υπερθέρμανσης του πλανήτη (GWP). Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ μιας απαγόρευσης των ψυκτικών μέσων με φθοριούχα αέρια για τις συσκευές αυτές μέσω της επιβολής ορίου των 5 GWP μετά το 2030. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, κάθε τομεακή απαγόρευση στέλνει σαφές μήνυμα στην αγορά, είναι από διοικητική άποψη εύκολη στην υλοποίησή της και παρουσιάζει χαμηλό κίνδυνο καταστρατήγησης. Θα μπορούσαν να χορηγηθούν ad hoc εξαιρέσεις σε περιπτώσεις όπου οι υδροφθοράνθρακες θεωρούνται από τεχνική άποψη αναγκαίοι δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 16 παράγραφος 4.

2.12.

Για ορισμένες χρήσεις, διατίθενται ήδη στην αγορά υποκατάστατα των υδροφθορανθράκων, όπως το προπάνιο (GWP 0,02) και η αμμωνία (GWP 0). Η ΕΟΚΕ παροτρύνει σχετικά με την ενίσχυση των δαπανών για την έρευνα προκειμένου να αξιοποιηθούν οι εν λόγω λύσεις μηδενικού GWP.

2.13.

Η μόνη βιώσιμη πολιτική για την ΕΕ θα ήταν η προσέγγιση της «πράσινης ψύξης» που συνδυάζει φυσικά ψυκτικά μέσα πάρα πολύ χαμηλού GWP (GWP < 5) και ενεργειακά αποδοτικές συσκευές. Οποιαδήποτε είδη μειγμάτων φθοριούχων αερίων, ακόμα και αν έχουν χαμηλό GWP, ενέχουν προκλήσεις στη λειτουργία, ιδίως για την ανακύκλωση και ανάκτηση, και καθιστούν τη συντήρηση και την επισκευή πολύ πιο περίπλοκες. Κατά συνέπεια θα πρέπει να αποφεύγονται.

2.14.

Τα υφιστάμενα συστήματα θέρμανσης και ψύξης πρέπει να υφίστανται συντήρηση και επισκευή, με χρήση των υπαρχόντων υδροφθορανθράκων. Το σχέδιο δράσης «REPower EU», το οποίο έχει θέσει ως στόχο την εγκατάσταση 30 εκατομμυρίων αντλιών θερμότητας στην Ευρώπη έως το 2030, αύξησε τους εύλογους φόβους των ενδιαφερόμενων μερών (9). Σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου, οι προτεινόμενες νέες διατάξεις στο πλαίσιο του κανονισμού για τα φθοριούχα αέρια θα μπορούσαν ενδεχομένως να επιβραδύνουν την τόσο απαραίτητη υιοθέτηση των αντλιών θερμότητας στην Ευρώπη.

2.15.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, μια πρώιμη απαγόρευση των υδροφθορανθράκων σε νέους εξοπλισμούς αντλιών θερμότητας διασφαλίζει την προστασία της εγκατάστασης των αντλιών θερμότητας από ελλείψεις στην προμήθεια υδροφθορανθράκων για τη συντήρηση των υφιστάμενων εξοπλισμών. Συμβάλλει στην αποφυγή του εγκλωβισμού μεγάλων ποσοτήτων τραπεζών υδροφθορανθράκων. Οι τράπεζες υδροφθορανθράκων απαιτούν μέτρα διαχείρισης και καταστροφής. Εάν δεν αντιμετωπιστούν σωστά, τυχόν διαρροές υδροφθορανθράκων από εξοπλισμούς που βρίσκονται στο τέλος της διάρκειας λειτουργίας τους θα έχουν καταστροφικό αποτέλεσμα στο κλίμα.

2.16.

Το απόθεμα υδροφθορανθράκων υψηλού GWP στην αγορά είναι εξαιρετικά επικίνδυνο: τα ψυκτικά μέσα υψηλού GWP χρησιμοποιούνται ευρέως για τη συντήρηση υφιστάμενων εξοπλισμών για την τακτική αντιστάθμιση των συνεχών εκπομπών (το ποσοστό διαρροής μπορεί να ανέλθει στο 15-20 % ετησίως) κάτι που θα μπορούσε να αποφευχθεί χάρη στην τεχνολογική πρόοδο.

2.17.

Κατά συνέπεια, η EOKE συνιστά θερμά τον συνδυασμό των επιδιώξεων του σχεδίου «REPower EU» με τη σταδιακή κατάργηση των φθοριούχων αερίων, με στόχο τη χρήση ψυκτικών μέσων με το χαμηλότερο δυνατό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη. Προκειμένου να αναδειχθεί ο αριθμός αντλιών θερμότητας (σταδιακή ανάπτυξη 30 εκατομμυρίων σε διάρκεια επτά ετών), θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν γενικά μεγέθη από την αξιολόγηση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA): σχεδόν 180 εκατομμύρια αντλίες θερμότητας χρησιμοποιήθηκαν για τη θέρμανση το 2020, ενώ το παγκόσμιο απόθεμα αυξήθηκε σχεδόν κατά 10 % ετησίως κατά τα τελευταία πέντε έτη. Στο σενάριο του IEA για τις καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050, το απόθεμα εγκατεστημένων αντλιών θερμότητας θα ανερχόταν σε 600 εκατομμύρια έως το 2030. Το μερίδιο της ΕΕ σε αυτό αντιστοιχεί πλήρως στην αναλογία των νοικοκυριών στο παγκόσμιο πλαίσιο.

2.18.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι φόβοι για την πρόκληση πιέσεων στην αγορά στον τομέα είναι αβάσιμοι, δεδομένου ότι η προτεινόμενη πορεία αύξησης των αντλιών θερμότητας στην Ευρώπη συνάδει κυρίως με τη διεύρυνση της ικανότητας παραγωγής του κλάδου, η οποία θα βασίζεται στα ψυκτικά μέσα πάρα πολύ χαμηλού GWP (ιδίως τα φυσικά). Η ΕΕ έχει σαφώς την ευκαιρία να αποτελέσει το παράδειγμα στον καθορισμό παγκόσμιων πράσινων προτύπων.

2.19.

Δεδομένων των παραγόντων που περιγράφονται ανωτέρω, η ΕΟΚΕ συνιστά τα ακόλουθα για την ενίσχυση της πρότασης αναθεώρησης του κανονισμού για τα φθοριούχα αέρια:

—	περαιτέρω ενίσχυση της σταδιακής κατάργησης των υδροφθορανθράκων σύμφωνα με το σενάριο για τον 1,5 oC της Συμφωνίας του Παρισιού,

—	απαγόρευση της χρήσης του υδροφθοράνθρακα HFC-404A (με GWP 4 728) και άλλων υδροφθορανθράκων με υψηλό GWP,

—	μείωση των τομεακών ορίων των 150 GWP στο χαμηλότερο δυνατό GWP ή για οποιαδήποτε συγκεκριμένη τεχνολογία,

—	προώθηση συστημάτων παροχής κινήτρων και δημόσιων προμηθειών για εναλλακτικές που είναι απαλλαγμένες από φθοριούχα αέρια,

—	στήριξη των κρατών μελών στις προσπάθειές τους να παράσχουν κίνητρα για πιο πράσινες λύσεις με πολύ χαμηλό GWP (και χωρίς φθοριούχα αέρια, όπου είναι δυνατόν).

Περιβαλλοντικά θέματα

2.20.

Κατά τη μετάβαση σε φυσικά ψυκτικά μέσα πάρα πολύ χαμηλού GWP ή υδροφθοράνθρακες χαμηλού GWP, οι μετατροπές σε ουσίες όπως υδροφθορολεφίνες θα πρέπει να αποφεύγονται λόγω των προϊόντων ανάλυσής τους, όπως το βλαβερό τριφθοροξικό οξύ (TFA). Το τριφθοροξικό και άλλες πολυ- και υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS) ονομάζονται επίσης «παντοτινές χημικές ουσίες» επειδή δεν μπορούν να αφαιρεθούν από το περιβάλλον (10). Βάσει της αρχής της προφύλαξης, θα πρέπει να δημιουργηθεί σαφής σύνδεση με τα προτεινόμενα μέτρα της Επιτροπής στο πλαίσιο του οικείου «σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση» (11).

2.21.

Μέσω της σταδιακής κατάργησης των υδροφθορανθράκων, θα πρέπει να ληφθεί κατάλληλη μέριμνα για τις ουσίες που θα τους αντικαταστήσουν. Η ΕΟΚΕ ζητεί μηδενική ανοχή για τα νέα υποκατάστατα των φθοριούχων αερίων τα οποία απλώς αντικαθιστούν το πρόβλημα του υψηλού GWP με περιβαλλοντικά ζητήματα. Αντίθετα, η ΕΟΚΕ ζητεί να αναλάβει την ευθύνη της καθοδήγησης της μετάβασης προς πραγματικά κλιματικά και περιβαλλοντικά φιλικές φυσικές εναλλακτικές λύσεις που είναι απαλλαγμένες από τα φθοριούχα αέρια. Η αναφορά στην ευρωπαϊκή διαδικασία REACH δεν είναι αρκετή, επειδή η διαδικασία αυτή υστερεί και δεν απαγορεύει εγκαίρως τα επικίνδυνα υποκατάστατα των φθοριούχων αερίων.

Παράνομο εμπόριο

2.22.

Το παράνομο εμπόριο υδροφθορανθράκων αποτελεί πολύ σοβαρό ζήτημα στην ΕΕ. Παρότι είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά, είναι σαφές ότι το παράνομο εμπόριο υδροφθορανθράκων πραγματοποιείται σε υψηλά επίπεδα. Διάφορες αναλύσεις υποδεικνύουν ότι οι παράνομες εισαγωγές αντιστοιχούσαν στο ένα τρίτο της νόμιμης αγοράς της ΕΕ (12).

2.23.

Ένα σύστημα ποσοστώσεων αναμενόταν να αποθαρρύνει τη χρήση αερίων υψηλού δυναμικού υπερθέρμανσης του πλανήτη, ωστόσο αυτό δεν συνέβαλε επαρκώς στη μεταβολή της αγοράς. Είναι προφανές ότι το παράνομο εμπόριο αυτών των αερίων αυξήθηκε ώστε να καλύψει τη συνεχή ζήτηση της αγοράς. Αυτή η δυναμική ενισχύει το επιχείρημα της ΕΟΚΕ για πλήρη απαγόρευση αερίων με υψηλό GWP.

2.24.

Δυστυχώς, το παράνομο εμπόριο υδροφθορανθράκων δεν έχει ληφθεί δεόντως υπόψη στην πρόταση. Η ΕΟΚΕ ζητεί διαφάνεια και πλήρη ανιχνευσιμότητα των υδροφθορανθράκων σε όλο το μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Έχουν προταθεί λύσεις με επισημάνσεις που βασίζονται σε κωδικό QR και η EOKE θεωρεί ότι αυτός είναι ένας οικονομικά αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπιστεί το ζήτημα.

2.25.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι έλεγχοι για την προμήθεια υδροφθορανθράκων θα πρέπει επίσης να αναβαθμιστούν περαιτέρω στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου. Η ΕΟΚΕ ζητεί είτε απαγόρευση της πώλησης φθοριούχων αερίων σε επιγραμμικές αγορές είτε εισαγωγή υποχρεωτικών πιστοποιήσεων για επιχειρήσεις που πωλούν χύδην φθοριούχα αέρια μέσω διαδικτύου.

2.26.

Θα πρέπει να διατηρηθεί ο αυστηρός έλεγχος όλων των εισαγωγών και εξαγωγών υδροφθορανθράκων, συμπεριλαμβανομένων των αερίων για σκοπούς που εξαιρούνται από τη σταδιακή κατάργηση (π.χ. για πρώτες ύλες, καταστροφή, επανεξαγωγή ή άλλες εξαιρούμενες χρήσεις). Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν ισχύουσα εγγραφή στην πύλη για τα φθοριούχα αέρια, για την αποφυγή της εφαρμογής των εξαιρούμενων περιπτώσεων με σκοπό τη διευκόλυνση του παράνομου εμπορίου. Η EOKE προειδοποιεί ότι ο κατάλογος εξαιρέσεων του άρθρου 20 παράγραφος 4 δημιουργεί κενό στο σύστημα χορήγησης αδειών στο οποίο θα στοχεύσουν σίγουρα οι παράνομοι έμποροι.

2.27.

Προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της δράσης της εθνικής τελωνειακής αρχής, η EOKE ζητεί καθοδήγηση για τη διάθεση των κατασχεθέντων προϊόντων, δοχείων και εξοπλισμών που εισάγονται παράνομα στην ΕΕ, καθώς και την κατανομή χρηματοδότησης στα κράτη μέλη για την καταστροφή τους, εφόσον η καταστροφή είναι η επιλογή του οικείου κράτους μέλους.

2.28.

Η καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου και η διάθεση των φθοριούχων αερίων θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις προτάσεις της οδηγίας για την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου (13), η οποία στοχεύει στην πιο αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος μέσω της επιβολής υποχρέωσης στα κράτη μέλη να εφαρμόσουν μέτρα ποινικού δικαίου και της ενίσχυσης της διασυνοριακής συνεργασίας (14).

Ποσοστώσεις και κατανομή των πόρων

2.29.

Ποσοστώσεις υδροφθορανθράκων για εισαγωγή στην αγορά της ΕΕ έχουν παρασχεθεί σε χιλιάδες νεοεισερχόμενους φορείς στην αγορά. Πολλοί από αυτούς δεν έχουν πρόσβαση στις υποδομές της ΕΕ προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του κανονισμού για ανάκτηση, ανακύκλωση και αποκατάσταση των υδροφθορανθράκων που εισάγουν.

2.30.

Παρότι η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τους νέους όρους που διέπουν την εγγραφή και λήψη ποσοστώσεων, διακρίνει δυναμικό αύξησης του τέλους κατανομής ώστε να αντικατοπτρίζει καλύτερα τις πραγματικές τιμές άνθρακα.

2.31.

Σαφώς, η χρέωση ποσόστωσης της τάξης των 3 EUR ανά ισοδύναμο τόνο CO2 είναι υπερβολικά χαμηλή προκειμένου να παράξει επαρκές εισόδημα και να αποθαρρύνει τη χρήση υδροφθορανθράκων προκειμένου να επιταχυνθεί η υιοθέτηση φυσικών ψυκτικών μέσων.

2.32.

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την επαναξιολόγηση της χρήσης των οικονομικών πόρων που εισπράττονται από πωλήσεις ποσοστώσεων.

2.33.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτά τα έσοδα θα πρέπει να προορίζονται για άμεση χρήση για τους σκοπούς αυτούς:

—	ενίσχυση της έρευνας σε εναλλακτικές χαμηλού GWP, ιδίως σε φυσικά ψυκτικά μέσα,

—	στήριξη των αρχών των κρατών μελών σχετικά με την επιτήρηση της αγοράς,

—	ανάπτυξη ικανοτήτων και ενίσχυση της επίγνωσης, συμπεριλαμβανομένων εκστρατειών ευαισθητοποίησης που απευθύνονται στους τελικούς καταναλωτές,

—	στήριξη τόσο της έκτακτης όσο και της μεσοπρόθεσμης κατάρτισης για υφιστάμενο και μελλοντικό εργατικό δυναμικό.

Κατάρτιση

2.34.

Η αντιμετώπιση των αναγκών κατάρτισης αναφορικά με τις εναλλακτικές λύσεις έναντι των υδροφθορανθράκων είναι ζωτικής σημασίας. Οι εκπαιδευμένοι τεχνικοί, καθώς και τα συστήματα εκπαίδευσης, πιστοποίησης και εγγραφής, είναι απαραίτητα για την προώθηση φυσικών ψυκτικών μέσων χαμηλού GWP. Η πιστοποίηση είναι απαραίτητη για τις εναλλακτικές των φθοριούχων αερίων, και όχι μόνο για τα φθοριούχα αέρια. Η ΕΟΚΕ ζητεί να περιλαμβάνονται στα προγράμματα πιστοποίησης υποχρεωτικές δεξιότητες σχετικά με τη συνιστώσα για τα φυσικά ψυκτικά μέσα.

2.35.

Η κατάρτιση και η πιστοποίηση αποτελούν ζήτημα επικουρικότητας και πρέπει να ταιριάζουν στα υφιστάμενα εθνικά συστήματα. Στο πλαίσιο της πρότασης παρέχεται στα κράτη μέλη περιθώριο ενός έτους για την επικαιροποίηση των προγραμμάτων τους ώστε να περιλαμβάνουν τις εναλλακτικές λύσεις, μια προθεσμία που ορισμένοι φορείς της αγοράς φοβούνται ότι είναι μάλλον σύντομη. Παρότι ο χρονικός συντονισμός είναι σημαντικός, εξίσου σημαντική είναι και η ανάγκη για σαφείς στόχους. Η ΕΟΚΕ συνιστά να τεθούν υποχρεώσεις στο πλαίσιο του εθνικού σχεδίου, με σαφείς ΒΔΔ, π.χ. εκπαίδευση του 50 % των τεχνικών εγκατάστασης έως το 2025.

Παγκόσμια εμβέλεια

2.36.

Η ευθυγράμμιση με το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι η τροποποίηση του Κιγκάλι θα πρέπει να ενισχυθεί στο σχετικά εγγύς μέλλον, προκειμένου να επιτευχθούν οι καθολικοί στόχοι για καθαρές μηδενικές εκπομπές.

2.37.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ θέτει σημαντικά ερεθίσματα σε παγκόσμιο επίπεδο, στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ. Η πρόταση για τον νέο ευρωπαϊκό κανονισμό για τα φθοριούχα αέρια παρακολουθείται στενά από όλους τους παγκόσμιους φορείς. Η υιοθέτηση της τροπολογίας του Κιγκάλι ήταν ένα καλό πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο χρειάζονται πιο έγκαιρες και πιο φιλόδοξες δράσεις σταδιακής κατάργησης των υδροφθορανθράκων. Η ΕΕ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πιο αποτελεσματικά την παγκόσμια επιρροή της μέσω του λεγόμενου «φαινομένου των Βρυξελλών».

2.38.

Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ διακρίνει μια επικείμενη ανάγκη για έναρξη συζητήσεων στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ για την επιτάχυνση της προόδου της πορείας της τροπολογίας του Κιγκάλι, με φιλόδοξες προτάσεις αναθεώρησης του κανονισμού για τα φθοριούχα αέρια σε επίπεδο ΕΕ που λειτουργούν ως δείκτης πορείας σύμφωνα με το σενάριο για τον 1,5 oC της Συμφωνίας του Παρισιού.

Διαφάνεια και συμμετοχή

2.39.

Παρά το γεγονός ότι ο διάλογος για τα φθοριούχα αέρια είναι κρίσιμης σημασίας για διάφορες βασικές αλυσίδες εφοδιασμού, η συζήτηση γύρω από την πολιτική εξακολουθεί να περιορίζεται στους κύκλους των εμπειρογνωμόνων. Θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για διεύρυνση της συζήτησης σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, με ευρεία εκπροσώπηση της κοινωνίας των πολιτών. Ο νέος κανονισμός για τα φθοριούχα αέρια θα πρέπει να ζητεί τη διοργάνωση ενός φόρουμ διαβούλευσης τουλάχιστον δύο φορές ετησίως σε επίπεδο ΕΕ και σε κάθε κράτος μέλος.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

H Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 517/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, για τα φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 842/2006 (ΕΕ L 150 της 20.5.2014, σ. 195).

(2) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=COM:2022:150:FIN

(3) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=COM:2022:108:FIN

(4) https://acp.copernicus.org/articles/13/6083/2013/acp-13-6083-2013.pdf

(5) Εδώ, «ppt» σημαίνει «μέρη ανά τρισεκατομμύριο». Δεδομένα από το δίκτυο «Advanced Global Atmospheric Gases Experiment».

(6) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1005/2009» [COM(2022) 151 final — 2022/100 (COD)] (βλέπε σελίδα 50 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(7) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1005/2009 για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος (κανονισμός ΟΚΟ) (ΕΕ L 286 της 31.10.2009, σ. 1).

(8) Διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/clima/system/files/2022-04/f-gas_evaluation_report_en.pdf

(9) https://www.coolingpost.com/world-news/f-gas-quota-cuts-will-hit-heat-pump-ambitions/

(10) Βλ. https://www.umweltbundesamt.de/publikationen/persistent-degradation-products-of-halogenated

(11) COM(2021) 400 final, «Πορεία προς έναν υγιή πλανήτη για όλους — Σχέδιο δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση των υδάτων, του αέρα και του εδάφους»

(12) Βλ. Έκθεση EIA (2022) Europe’s most chilling crime — the illegal trade in HFC refrigerant gases (Το πιο ανατριχιαστικό έγκλημα της Ευρώπης — το παράνομο εμπόριο ψυκτικών αερίων υδροφθορανθράκων). Διατίθεται στη διεύθυνση https://eia-international.org/report/europes-most-chilling-crime/. Μια εκτίμηση του κλάδου φθοριούχων αερίων διατίθεται στη διεύθυνση https://www.fluorocarbons.org/wp-content/uploads/2020/09/EFCTC_Press-Release_EN-2.pdf

(13) https://ec.europa.eu/info/files/proposal-directive-european-parliament-and-council-protection-environment-through-criminal-law-and-replacing-directive-2008-99-ec_en

(14) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου και την αντικατάσταση της οδηγίας 2008/99/ΕΚ» [COM(2021) 851 final — 2021/0422 (COD)] (ΕΕ C 290 της 29.7.2022, σ. 143).

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/50

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1005/2009»

[COM(2022) 151 final — 2022/0100 (COD)]

(2022/C 365/09)

Εισηγητής:

ο κ. Jacob PLAT

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2.5.2022 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 10.5.2022
Νομική βάση	Άρθρο 192 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	31.5.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	123/0/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση για την αναθεώρηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1005/2009 (1), ο οποίος έχει εξασφαλίσει ότι οι ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος (ΟΚΟ) έχουν μειωθεί σημαντικά, αλλά περαιτέρω μειώσεις είναι δυνατές. Οι ελάχιστες ΟΚΟ που ακόμη επιτρέπονται, χρησιμοποιούνται για την παραγωγή άλλων χημικών ουσιών, ως μέσα πυροπροστασίας σε ειδικές εφαρμογές, όπως σε αεροπλάνα και σε εργαστήρια για αναλύσεις. Ωστόσο, η πλέον παρωχημένη χρήση των ΟΚΟ ως διογκωτικών μέσων σε μονωτικούς αφρούς εξακολουθεί να έχει εφαρμογή και σήμερα, καθώς πολλοί από αυτούς τους αφρούς εξακολουθούν να υπάρχουν σε κτίρια. Καθώς φτάνουν στο τέλος της διάρκειας ζωής τους κατά τις επόμενες δεκαετίες, θα απομακρυνθούν, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκπομπές. Η προσαρμογή του κανονισμού ώστε να εναρμονίζεται περισσότερο με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (2) και η βελτίωση της δομής του αποτελούν ορθές πρωτοβουλίες.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει τη συνοχή του παρόντος κανονισμού με τον κανονισμό για τα φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου [Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 517/2014] (3). Είναι σημαντικό οι κύριοι κανόνες που διέπουν αυτούς τους κανονισμούς να παρουσιάζουν συνοχή μεταξύ τους (π.χ. όσον αφορά τους τελωνειακούς ελέγχους, τους κανόνες περί διαρροής και τους ορισμούς).

1.3.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει από τις διάφορες διαθέσιμες εκθέσεις και την αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε ότι ο ισχύων κανονισμός [(ΕΚ) αριθ. 1005/2009] ανταποκρίνεται στους προκαθορισμένους στόχους του. Ωστόσο, θεωρεί επίσης απαραίτητη την αύξηση του επιπέδου φιλοδοξίας προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας και ταυτόχρονα να παρέχεται μέγιστη προστασία στους πολίτες από τοξικές και καρκινογόνες ουσίες. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τα μέτρα που προβλέπονται στην πρόταση για περαιτέρω μείωση των εκπομπών των ΟΚΟ.

1.4.

Η ορθή παρακολούθηση και η καταγραφή είναι βασικά στοιχεία για την επίτευξη καλού αποτελέσματος. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ ενός συστήματος παρακολούθησης που να είναι όσο το δυνατόν πιο διαφανές και να μπορεί να ανταποκριθεί στην ανάγκη επέκτασης, εάν κρίνεται απαραίτητο, για παράδειγμα, για νέες ΟΚΟ που δεν καλύπτονται από τον ισχύοντα κανονισμό. Στόχος πρέπει να είναι ένα καθολικό σύστημα που θα εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη. Ωστόσο, θα πρέπει επίσης να είναι εύκολο να εφαρμοστεί ως σύστημα καταγραφής και παρακολούθησης σε χώρες εκτός ΕΕ λόγω του ρόλου της ως πρωτοπόρου που διαδραματίζει επί του παρόντος η ΕΕ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ ζητεί, επίσης, τον περιορισμό του αριθμού των εξαιρέσεων από τις απαγορεύσεις στο ελάχιστο και οι παρεκκλίσεις από τον κατάλογο των απαγορευμένων ουσιών να είναι δυνατές μόνο σε έκτακτες και απαραίτητες περιπτώσεις. Οι εξαιρούμενες χρήσεις θα πρέπει να ελέγχονται αυστηρά προς αποφυγή καταχρήσεως και, συνεπώς, επιδείνωσης της κατάστασης.

1.6.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο επικίνδυνο και ανεπίλυτο πρόβλημα της συσσώρευσης μεγάλων ποσοτήτων ΟΚΟ σε παλαιό εξοπλισμό και μονωτικούς αφρούς, ενώ παράλληλα δεν υφίσταται καμία διεθνής σύμβαση που να ρυθμίζει τη διαχείριση ή την καταστροφή των πόρων ΟΚΟ. Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναληφθεί επειγόντως δράση για τη θέσπιση αποτελεσματικής νομοθεσίας στα κράτη μέλη για την πρόληψη διαρροών ΟΚΟ με σκοπό τη διαφύλαξη του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος και των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού.

1.7.

Ιδανικά, η διαχείριση των ΟΚΟ θα πρέπει να αποτελεί μέρος ενός συστήματος διαχείρισης των αποβλήτων (για έλεγχο, συλλογή, ανάκτηση και επεξεργασία) με γενικές πολιτικές, νομοθεσία και κανονισμούς για συγκεκριμένες ροές αποβλήτων που είναι ήδη σε ισχύ. Η διαχείριση των ΟΚΟ υπό μορφή αφρών και άλλα αποθέματα ΟΚΟ αποτελεί μεγάλη πρόκληση, ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η ΕΕ πρέπει να επιδείξει εφικτές λύσεις και επαρκές νομικό πλαίσιο.

1.8.

Δεδομένου του συνεχιζόμενου υψηλού επιπέδου παραγωγής και χρήσης των ΟΚΟ ως πρώτων υλών και των σχετικών εκπομπών, οι οποίες ενδέχεται να έχουν υποεκτιμηθεί, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της ότι τα ποσοτικά όρια των ΟΚΟ για χρήση ως πρώτων υλών έχουν απορριφθεί πλήρως. Ο περιορισμός των εξαιρέσεων για τις πρώτες ύλες βάσει του νέου κανονισμού έχει πολλαπλά περιβαλλοντικά οφέλη. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε φιλικές προς το περιβάλλον εναλλακτικές λύσεις.

1.9.

Τα μέτρα για την πρόληψη των εκπομπών υποπροϊόντων υδροφθοράνθρακα (HFC) που σχετίζονται με την παραγωγή των ΟΚΟ θα πρέπει να ενισχυθούν μέσω πρόσθετων απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων.

1.10.

Θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη μείωση των εκπομπών νέων ΟΚΟ, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των διαρροών και των απαιτήσεων για ανάκτηση, ανακύκλωση και αποκατάσταση.

2. Γενικές πληροφορίες

2.1.

Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ (4) για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος είναι η πολυμερής περιβαλλοντική συμφωνία-ορόσημο που ρυθμίζει την παραγωγή και την κατανάλωση σχεδόν 100 συνθετικών χημικών ουσιών που αναφέρονται ως ΟΚΟ. Κατά την απελευθέρωσή τους στην ατμόσφαιρα, οι χημικές αυτές ουσίες καταστρέφουν τη στρατοσφαιρική στιβάδα του όζοντος, την προστατευτική ασπίδα της Γης που προστατεύει τον άνθρωπο και το περιβάλλον από τα επιβλαβή επίπεδα υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας. Το Πρωτόκολλο, που εγκρίθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 1987, είναι μέχρι σήμερα η μοναδική συνθήκη του ΟΗΕ που έχει κυρωθεί από όλες τις χώρες της Γης —και από τα 198 κράτη μέλη του ΟΗΕ.

2.2.

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1005/2009 για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος (κανονισμός ΟΚΟ) αποτελεί το κύριο μέσο για την αντιμετώπιση των ΟΚΟ στην ΕΕ. Ο γενικός στόχος του είναι η πρόληψη των εκπομπών των ΟΚΟ και η διασφάλιση της συμμόρφωσης με το Πρωτόκολλο. Ο κανονισμός για τις ΟΚΟ υποβλήθηκε για αξιολόγηση στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT), η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ενώ ο κανονισμός ήταν σε γενικές γραμμές κατάλληλος για την επίτευξη του στόχου του, θα μπορούσε να ευθυγραμμιστεί καλύτερα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και ο σχεδιασμός του θα μπορούσε να βελτιωθεί ελαφρώς. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση αποσκοπεί στην αντικατάσταση του κανονισμού για τις ΟΚΟ, διατηρώντας παράλληλα ένα αυστηρό επίπεδο ελέγχου, ιδίως με σκοπό:

1.	την εναρμόνιση των μέτρων με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, με την επιβολή πρόσθετων μειώσεων των εκπομπών που είναι εφικτές με αναλογικό κόστος·

2.	τη διασφάλιση μιας πιο ολοκληρωμένης παρακολούθησης των ΟΚΟ, συμπεριλαμβανομένων των ουσιών που δεν ελέγχονται (ακόμη)·

3.	την απλούστευση και βελτίωση της αποτελεσματικότητας των υφιστάμενων κανόνων για τη μείωση του διοικητικού κόστους·

4.	τη βελτίωση της σαφήνειας και της συνέπειας με άλλους κανόνες.

2.3.

Οι ΟΚΟ παρουσιάζουν δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη (5) πολλαπλάσιο του διοξείδιο του άνθρακα, επομένως για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία της υγείας και της ευημερίας των πολιτών της ΕΕ η μείωση των εκπομπών τους είναι απαραίτητη.

2.4.

Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ καταργεί σταδιακά την παραγωγή και τη χρήση των ΟΚΟ για σκοπούς εκπομπών. Οι κανόνες της ΕΕ σχετικά με τις ΟΚΟ ήταν πάντα πιο φιλόδοξοι σε σχέση με το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ και έχουν καταργήσει πλήρως τις ΟΚΟ για σκοπούς εκπομπών.

2.5.

Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής, της χρήσης και της εμπορίας των ΟΚΟ έχει ήδη απαγορευθεί, ο κύριος σκοπός, ως εκ τούτου, είναι η πρόληψη των εκπομπών ΟΚΟ από παλαιότερες νόμιμες εφαρμογές τους σε προϊόντα και εξοπλισμό και από άλλες διαδικασίες, π.χ. χρήση ως πρώτες ύλες, που εξαιρούνται από τη σταδιακή κατάργηση του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ.

2.6.

Η πρόταση για τον κανονισμό για τις ΟΚΟ σχετίζεται στενά με την πρόταση για τα φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου (NAT/847 (6)). Και τα δύο είναι αέρια του θερμοκηπίου και συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι δύο κανονισμοί πρέπει να διασφαλίζουν από κοινού ότι η Ένωση συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις της σχετικά με τις ΟΚΟ και τους υδροφθοράνθακες (HFC) δυνάμει του Πρωτοκόλλου.

2.7.

Η πρόταση έχει ως στόχο να αποτρέψει το ισοδύναμο 180 εκατομμυρίων τόνων ισοδύναμου CO2 και 32 000 τόνων δυναμικού καταστροφής της στιβάδας του όζοντος (τόνοι ΔΚΟ) έως το 2050 μέσω μέτρων για την ανάκτηση και την καταστροφή των ΟΚΟ από δύο τύπους μονωτικού αφρού.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την πρόταση της Επιτροπής για αλλαγή του κανονισμού σχετικά με τις ΟΚΟ με στόχο την περαιτέρω μείωση των εκπομπών και την παροχή κινήτρων για τη χρήση εναλλακτικών ουσιών φιλικών προς το κλίμα.

3.2.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι ορισμένα μέτρα στον ισχύοντα κανονισμό που αποσκοπούν στην πρόληψη των παράνομων δραστηριοτήτων θα μπορούσαν να καταστούν πιο αποτελεσματικά και, ως εκ τούτου, εκφράζει την ικανοποίησή της για τη σύνδεση του συστήματος αδειοδότησης ΟΚΟ με το περιβάλλον ενιαίας θυρίδας της ΕΕ για τα τελωνεία (7). Η ΕΟΚΕ συνιστά τέτοια μέτρα να εφαρμόζονται και σε ειδικά τελωνειακά καθεστώτα, συμπεριλαμβανομένης της διαμετακόμισης και της προσωρινής εναπόθεσης των ΟΚΟ.

3.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη μεγάλη σημασία της ορθής παρακολούθησης προκειμένου να είναι δυνατή η ανάληψη προληπτικής δράσης και η επίτευξη προόδου. Οι πρακτικές παράνομης εμπορίας μπορούν να εντοπιστούν και, συνεπώς, να αντιμετωπιστούν μέσω αποτελεσματικής παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων. Λαμβανομένων υπόψη των σοβαρών περιβαλλοντικών επιπτώσεων του παράνομου εμπορίου στον τομέα των ΟΚΟ, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων για μέγιστες κυρώσεις σχετικά με την παράνομη παραγωγή, εισαγωγή και διάθεση στην αγορά των ΟΚΟ, αλλά προτρέπει επιπλέον τη θέσπιση ελάχιστων κυρώσεων. Ο νέος κανονισμός εναρμονίζεται με την πρόταση της Επιτροπής για αναθεώρηση της οδηγίας για την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου και αντικατάσταση της οδηγίας 2008/99/ΕΚ (ECD) (8).

3.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά μέτρα που διασφαλίζουν την ανάκτηση για την καταστροφή των ΟΚΟ σε αφρούς, αναγνωρίζοντας το σημαντικό δυναμικό μετριασμού της κλιματικής αλλαγής αυτού του μέτρου, καθώς και την ευκαιρία Ε & Α και δημιουργίας θέσεων εργασίας στη βιομηχανία της ανακύκλωσης.

3.5.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι έχει ληφθεί προσεκτικά υπόψη η συνέπεια με τις ισχύουσες διατάξεις στον τομέα πολιτικής. Αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου να επιτευχθούν εντέλει οι στόχοι τόσο της δέσμη προσαρμογής στον στόχο του 55 % (2030) όσο και της Πράσινης Συμφωνίας (2050).

3.6.

Δεδομένου ότι η ΕΕ κατέχει ηγετική θέση στη μείωση των ΟΚΟ, η ΕΟΚΕ προτείνει η ΕΕ να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και σε άλλες οικονομίες ώστε να λειτουργούν με τους ίδιους κανόνες, για παράδειγμα, περιορίζοντας τις ΟΚΟ ως πρώτες ύλες και μέσα επεξεργασίας, όπου υπάρχουν εναλλακτικές. Το 2020, η παραγωγή ελεγχόμενων ΟΚΟ ανήλθε σε 164 704 μετρικούς τόνους, κυρίως για χρήσεις ως πρώτες ύλες εντός της ΕΕ. Οι επιστήμονες έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι οι αναφερόμενες εκπομπές από επεξεργασίες ως πρώτες ύλες έχουν υποεκτιμηθεί και ενδέχεται να ευθύνονται παγκοσμίως για τα αυξημένα επίπεδα τετραχλωράνθρακα (CTC) και CFC-113 (9) στην ατμόσφαιρα.

3.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αναθεώρηση δεν θα οδηγήσει σε υπερβολική διοικητική ή οικονομική επιβάρυνση. Η πρόταση αναμένεται να αποφέρει ορισμένα οφέλη απλούστευσης για τις επιχειρήσεις. Ενθαρρυντικό είναι, επίσης, το γεγονός ότι η αναθεώρηση μπορεί να παρεκκλίνει μόνο σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις.

3.8.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η συμπερίληψη νέων ΟΚΟ που δεν καλύπτονται ακόμη από το Πρωτόκολλο αποτελεί καλή βελτίωση. Το 2020, η παραγωγή νέων ουσιών, σε μετρικούς τόνους, ήταν περίπου έξι φορές υψηλότερη από την παραγωγή ελεγχόμενων ουσιών. Ως εκ τούτου, κρίνεται σημαντική η παρακολούθηση των εξελίξεων στον τομέα αυτό, συμπεριλαμβανομένων των ποσοτήτων που χρησιμοποιούνται και παράγονται, και η μείωση των εκπομπών των νέων αερίων στο ελάχιστο, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις τους στη στιβάδα του όζοντος και στην κλιματική αλλαγή.

3.9.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την επικαιροποιημένη εκτίμηση επιπτώσεων, ιδίως όσον αφορά το κύριο μέτρο εξοικονόμησης εκπομπών με την ανάκτηση και την καταστροφή των μονωτικών αφρών. Η ρύθμιση αξιολόγησης στην πρόταση είναι απαραίτητη ώστε στο μεταξύ να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Από την άποψη αυτή, οι εμπειρογνώμονες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο όσον αφορά τους μονωτικούς αφρούς και τις εξελίξεις. Πρέπει, επίσης, να ληφθεί υπόψη ο διοικητικός φόρτος.

3.10.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τα μέτρα για την αποσαφήνιση του ρόλου των τελωνειακών αρχών και των αρχών εποπτείας της αγοράς για τον έλεγχο του εμπορίου ΟΚΟ. Αυτό κρίνεται απαραίτητο διότι το παράνομο εμπόριο συνεχίζεται (10).

3.11.

Η υπερβολική χρήση των ΟΚΟ ως ψυκτικών και αφρωδών διογκωτικών μέσων στο παρελθόν έχει οδηγήσει στη συσσώρευση μεγάλων ποσοτήτων ΟΚΟ, π.χ. σε παλιά ψυγεία, μονωτικούς αφρούς ή κυλίνδρους. Τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού που περιέχουν ΟΚΟ μπορούν επίσης να απελευθερώσουν άλλες τοξικές ουσίες που προκαλούν καρκίνο: μόλυβδο, κάδμιο, πολυχλωριωμένο διφαινύλιο (PCB), επιβραδυντικά φλόγας και πολλά άλλα. Καθώς ούτε το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ ούτε οποιαδήποτε άλλη διεθνής περιβαλλοντική σύμβαση ρυθμίζει τη διαχείριση και την καταστροφή υφιστάμενων αποθεμάτων ΟΚΟ, είναι ευθύνη κάθε χώρας να δημιουργήσει ένα επιτυχημένο σύστημα διαχείρισης αποθεμάτων ΟΚΟ για τον χειρισμό αυτής της σημαντικής πηγής εκπομπών. Για τους λόγους αυτούς, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να διασφαλιστεί ο στόχος της προστασίας του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος με την πρόληψη της διαρροής και της απελευθέρωσης μέσω της αποτελεσματικής διαχείρισης των αποθεμάτων ΟΚΟ.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η παραγωγή, χρήση και εμπορία ΟΚΟ για σκοπούς εκπομπών απαγορεύεται ήδη. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον στόχο της νέας πρότασης να αποτρέψει, ιδίως, τις εκπομπές ΟΚΟ από προϊόντα και εξοπλισμό στα οποία η χρήση τέτοιων ουσιών επιτρεπόταν προηγουμένως. Σημαντικό μέρος αυτού του στόχου αποτελεί η υποχρέωση ανάκτησης ή καταστροφής ΟΚΟ σε ορισμένους τύπους μονωτικού αφρού κατά την ανακαίνιση ή την κατεδάφιση κτιρίων. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι περισσότερα μέτρα μπορούν να ληφθούν για να υποστηριχθεί η υιοθέτηση από την ΕΕ πιο φιλικών προς το περιβάλλον εναλλακτικών λύσεων έναντι των ΟΚΟ ως πρώτων υλών και μέσων επεξεργασίας.

4.2.

Η αναθεώρηση του κανονισμού θα συμβάλει στην επίτευξη του στόχου της Συμφωνίας του Παρισιού (11) η αύξηση της θερμοκρασίας ιδανικά να μην υπερβαίνει τον 1,5 oC.

4.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την απαίτηση για ένα ελάχιστο επίπεδο κατάρτισης για το προσωπικό που εργάζεται με ΟΚΟ. Ωστόσο, ελπίζουμε ότι αυτές οι ελάχιστες απαιτήσεις θα είναι ίδιες για όλα τα κράτη μέλη.

4.4.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι σημαντικές ποσότητες ΟΚΟ εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες στην παραγωγή χημικών, παρά τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων σε ορισμένες διαδικασίες επεξεργασίας ως πρώτων υλών. Η συνεχιζόμενη χρήση του HCFC-22 προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία, λόγω των υψηλών εκπομπών του σχετικού υποπροϊόντος του, του HFC-23, το οποίο έχει δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη (GWP) 14 600 (12). Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η μείωση των εξαιρέσεων για τις πρώτες ύλες βάσει του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ θα είχε πολλαπλά οφέλη (13) και η ΕΕ θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση με την απαγόρευση της συνεχιζόμενης χρήσης των ΟΚΟ ως πρώτες ύλες και μέσα επεξεργασίας, όπου υπάρχουν περιβαλλοντικά πρόσφορες εναλλακτικές λύσεις. Αυτό θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει το 38 % του συνόλου των ΟΚΟ που χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες στην ΕΕ.

4.5.

Δεδομένης της ανησυχίας σχετικά με τις ΟΚΟ ως πρώτες ύλες και τις συναφείς εκπομπές, η ΕΟΚΕ συνιστά η δυνατότητα της Επιτροπής να εγκρίνει εκτελεστικές πράξεις για τον καθορισμό μέγιστων ποσοτήτων και επιπέδων εκπομπών και κατάλογο επιχειρήσεων στις οποίες επιτρέπεται η χρήση ΟΚΟ ως μέσων επεξεργασίας (όπως ορίζεται στο άρθρο 7 παράγραφος 3) να επεκταθεί στις πρώτες ύλες, με τη συμπερίληψη αντίστοιχης διάταξης στο άρθρο 6.

4.6.

Λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές εκπομπές HFC-23 που συνδέονται με τη χρήση του HCFC-22, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δήλωση συμμόρφωσης ως πρώτο βήμα για την αντιμετώπισης αυτών και ζητεί τη λήψη περαιτέρω μέτρων, όπως η υποβολή στοιχείων, η επαλήθευση και η απαιτούμενη γνωστοποίηση του τόπου της εγκατάστασης παραγωγής, η απόδειξη μείωσης και ιχνηλασιμότητας υποπροϊόντων HFC-23.

4.7.

Αναγνωρίζοντας την ανησυχία για τον αντίκτυπο των εκπομπών των νέων ουσιών που περιλαμβάνονται στο παράρτημα II (π.χ. η ταχεία αύξηση της συγκέντρωσης διχλωρομεθανίου στην ατμόσφαιρα που θα μπορούσε να καθυστερήσει ουσιαστικά, κατά περισσότερο από μια δεκαετία, την αποκατάσταση της τρύπας του όζοντος (14)), η ΕΟΚΕ συνιστά τα μέτρα που απαιτούν την ανάκτηση, την ανακύκλωση και την αποκατάσταση (άρθρο 20) και οι προϋποθέσεις διαρροής (άρθρο 21) να εφαρμόζονται επίσης στα αέρια που απαριθμούνται στο παράρτημα II. Επιπλέον, οι εν λόγω επιχειρήσεις πρέπει να έχουν έγκυρη καταχώριση στο σύστημα αδειοδότησης πριν από την εισαγωγή ή την εξαγωγή αερίων που απαριθμούνται στο παράρτημα II.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

H Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) ΕΕ L 286 της 31.10.2009, σ. 1.

(2) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52019DC0640&from=EL

(3) ΕΕ L 150 της 20.5.2014, σ. 195.

(4) https://treaties.un.org/doc/publication/unts/volume%201522/volume-1522-i-26369-english.pdf

(5) Το δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη αναπτύχθηκε με στόχο να καταστούν δυνατές οι συγκρίσεις των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη από διάφορα αέρια. Πρόκειται συγκεκριμένα για μέτρο του βαθμού ενέργειας που θα απορροφήσουν οι εκπομπές 1 τόνου αερίου σε μια δεδομένη χρονική περίοδο, σε σχέση με τις εκπομπές 1 τόνου διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

(6) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου, την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937 και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 517/2014» [COM(2022) 150 final — 2022/99 (COD)] (βλέπε σελίδα 44 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(7) Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον ενιαίας θυρίδας της ΕΕ για τα τελωνεία, βλέπε https://ec.europa.eu/taxation_customs/eu-single-window-environment-customs_en

(8) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου και την αντικατάσταση της οδηγίας 2008/99/ΕΚ» [COM(2021) 851 final — 2021/0422 (COD)] (ΕΕ C 290 της 29.7.2022, σ. 143).

(9) Solomon et al. 2020. Unfinished business after five decades of ozone-layer science and policy (Εκκρεμότητες μετά από πέντε δεκαετίες επιστήμης και πολιτικής για τη στιβάδα του όζοντος). Nature Communications 11:4272.

(10) https://www.europol.europa.eu/media-press/newsroom/news/how-company-earned-to-%E2%82%AC1-million-illegally-trading-ten-tons-of-ozone-depleting-substances

(11) https://unfccc.int/sites/default/files/english_paris_agreement.pdf

(12) Η ένωση HFC-23 (τριφθορομεθάνιο ή CHF3), ένα ισχυρό αέριο θερμοκηπίου με GWP 100 ετών 14 600, παράγεται ως υποπροϊόν κατά την κατασκευή του HCFC-22 (χλωροδιφθορομεθάνιο ή CHClF2).

(13) Andersen et al. 2021. Η μείωση των εξαιρέσεων για τις πρώτες ύλες βάσει του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ έχει πολλαπλά περιβαλλοντικά οφέλη. PNAS 2021 τόμος 118 αριθ. 49. https://doi.org/10.1073/pnas.2022668118

(14) Hossaini, R., Chipperfield, M., Montzka, S. et al. The increasing threat to stratospheric ozone from dichloromethane (Η αυξανόμενη απειλή για το στρατοσφαιρικό όζον από το διχλωρομεθάνιο). Nat Commun 8, 15962 (2017). https://doi.org/10.1038/ncomms15962

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/57

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 όσον αφορά ένα ειδικό μέτρο για την παροχή έκτακτης προσωρινής στήριξης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) με σκοπό την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία»

[COM(2022) 242 final — 2022/0166 (COD)]

(2022/C 365/11)

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Arnold PUECH D’ALISSAC

Αιτήσεις γνωμοδότησης	Συμβούλιο, 25.5.2022 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 6.6.2022
Νομική βάση	Άρθρα 42, 43 παράγραφος 3 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Εγκρίθηκε από την ολομέλεια	16.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	188/0/3

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει μείζονα αρνητικό αντίκτυπο στον γεωργικό και στον αγροδιατροφικό τομέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί το νέο πρόσθετο μέτρο ενίσχυσης που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι το μέτρο αυτό είναι απολύτως αναγκαίο και καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να το εγκρίνουν επειγόντως.

1.2.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία καταδεικνύει τον γεωστρατηγικό χαρακτήρα του αγροδιατροφικού τομέα και την ανάγκη διασφάλισης της επισιτιστικής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου, τα μέτρα για τη στήριξη των ταμειακών ροών των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των ΜΜΕ γεωργικών προϊόντων διατροφής είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διασφάλιση της οικονομικής τους επιβίωσης κατά τη διάρκεια αυτής της νέας περιόδου κρίσης η οποία διαδέχθηκε εκείνη της πανδημίας COVID-19.

1.3.

Ωστόσο, ο προϋπολογισμός του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) καλύπτει ήδη τις υφιστάμενες ανάγκες χρηματοδότησης και τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις. Δεν πρέπει να προορίζεται για τη χρηματοδότηση μέτρων έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, δεδομένου ότι ορισμένες χώρες της Ένωσης έχουν ήδη εξαντλήσει τα κεφάλαιά τους στο πλαίσιο του ΕΓΤΑΑ ή τα έχουν δεσμεύσει, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να καθορίσει μια νέα πηγή χρηματοδότησης, εκτός του προϋπολογισμού της ΚΓΠ, ώστε να καταστεί δυνατή η εφαρμογή αυτού του μέτρου χωρίς να περιορισθούν τα κονδύλια του ΕΓΤΑΑ τα προσεχή έτη.

1.4.

Εξάλλου, λαμβανομένων υπόψη των εξαιρετικών περιστάσεων της κατάστασης και της ανάγκης ταχείας αντίδρασης, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να συντομεύσει την προθεσμία για την καταβολή των ενισχύσεων και να απλουστεύσει τα κριτήρια επιλεξιμότητας των δικαιούχων.

2. Κύρια σημεία της πρότασης της Επιτροπής

2.1.

Η Επιτροπή προτείνει την τροποποίηση του κανονισμού αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1), που αφορά το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), με την προσθήκη ενός νέου άρθρου 39γ με τίτλο: «Έκτακτη προσωρινή στήριξη σε γεωργούς και ΜΜΕ που πλήττονται ιδιαίτερα από τις επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία».

2.2.

Το προτεινόμενο μέτρο θα παράσχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να καταβάλουν, πριν από τις 15 Οκτωβρίου 2023, ένα εφάπαξ ποσό σε γεωργούς και επιχειρήσεις του αγροδιατροφικού τομέα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ρευστότητας και ταμειακής ροής λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και της επακόλουθης αύξησης του κόστους των εισροών (ενέργεια, λιπάσματα και ζωοτροφές).

2.3.

Η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει ότι η εν λόγω έκτακτη χρηματοδοτική στήριξη προορίζεται για τους γεωργούς και τις ΜΜΕ που ασκούν μία τουλάχιστον από τις ακόλουθες δραστηριότητες:

—	κυκλική οικονομία,

—	διαχείριση των θρεπτικών συστατικών,

—	αποδοτική χρήση των πόρων,

—	μεθόδους παραγωγής φιλικές προς το περιβάλλον και το κλίμα.

2.4.

Το ανώτατο ποσό της προβλεπόμενης ενίσχυσης δεν υπερβαίνει τα 15 000 ευρώ ανά γεωργό και τα 100 000 ευρώ ανά ΜΜΕ.

2.5.

Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν διαθέσιμα κονδύλια ύψους έως και 5 % του προϋπολογισμού τους για το ΕΓΤΑΑ για τα έτη 2021-2022, όπερ συνεπάγεται δυνητικό προϋπολογισμό ύψους 1,4 δισεκατ. ευρώ για την Ένωση.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιδείνωσε σημαντικά την κατάσταση στις αγορές βασικών γεωργικών προϊόντων, οι οποίες αντιμετώπιζαν δυσκολίες ήδη πριν από τη ρωσική εισβολή. Ως εκ τούτου, οι τιμές των κύριων γεωργικών εισροών διπλασιάστηκαν ή και τριπλασιάστηκαν σε σύγκριση με το επίπεδό τους πριν από ένα ή δύο χρόνια. Η κατάσταση αυτή έρχεται να προστεθεί στις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19.

3.2.

Στην ανακοίνωσή της της 23ης Μαρτίου 2022, η Επιτροπή παρουσίασε ήδη εξαιρετικές πρωτοβουλίες για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων τροφίμων. Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση είναι άνευ προηγουμένου και επιτάσσει τη λήψη πρόσθετων μέτρων.

3.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί λοιπόν την πρόταση της Επιτροπής, η οποία θα μπορούσε, εν μέρει, να διευκολύνει τις ταμειακές ροές των γεωργών και των ΜΜΕ που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

3.4.

Η πρόταση της Επιτροπής αποτελεί μια ευπρόσδεκτη συμπληρωματική απάντηση για την ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας της ΕΕ και την αντιμετώπιση της άνευ προηγουμένου αύξησης του κόστους των εισροών.

3.5.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή στηρίζει το προτεινόμενο μέτρο και φρονεί ότι είναι πολύ σημαντικό να εγκριθεί αυτό από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα το συντομότερο δυνατόν.

3.6.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τον προβληματισμό της και σπεύδει να προειδοποιήσει την Επιτροπή σχετικά με την πηγή χρηματοδότησης του μέτρου, το χρονοδιάγραμμα των πληρωμών, καθώς και τα κριτήρια επιλεξιμότητας και τον κίνδυνο υπερβολικού διοικητικού φόρτου για τους δικαιούχους.

Πηγή χρηματοδότησης

3.7.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το ΕΓΤΑΑ (2), δεύτερος πυλώνας της κοινής γεωργικής πολιτικής, αποτελεί το κύριο χρηματοδοτικό μέσο για την αγροτική ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, συμβάλλει σημαντικά στην οικολογική μετάβαση των εδαφών και του γεωργικού τομέα, αυξάνοντας την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, προάγοντας την καινοτομία και στηρίζοντας την ανταγωνιστικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

3.8.

Συνεπώς αποστολή του ΕΓΤΑΑ είναι να ανταποκριθεί μακροπρόθεσμα στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές. Ειδικότερα, θα πρέπει να καταστήσει δυνατή την επίτευξη, έως το 2040, των αναπτυξιακών στόχων που έθεσε η Επιτροπή στις 30 Ιουνίου 2021, στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου οράματος για τις αγροτικές περιοχές (3).

3.9.

Το ΕΓΤΑΑ, αλλά και η ΚΓΠ στο σύνολό της, δεν θα πρέπει να θεωρούνται πρόσθετη πηγή χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Ο προϋπολογισμός του ΕΓΤΑΑ καλύπτει ήδη τις υφιστάμενες χρηματοδοτικές ανάγκες και τις προς τήρηση δεσμεύσεις.

3.10.

Ελλείψει ποσοτικού προσδιορισμού των πιστώσεων του προϋπολογισμού και των διαθέσιμων πόρων, το συνολικό ποσό των ενισχύσεων που θα μπορούν πράγματι να καταβληθούν στους δικαιούχους είναι επίσης άκρως υποθετικό.

3.11.

Επομένως, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να υπολογίσει επακριβώς τα κονδύλια που θα είναι πράγματι διαθέσιμα, καθώς και να εξετάσει και άλλες πηγές χρηματοδότησης που δεν θα επηρεάσουν το φιλόδοξο πνεύμα και την επίτευξη των στόχων του ΕΓΤΑΑ.

Χρονοδιάγραμμα των πληρωμών

3.12.

Η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει μια πληρωμή στους δικαιούχους του μέτρου πριν από τις 15 Οκτωβρίου 2023. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τον προβληματισμό της σχετικά με την καθυστέρηση των πληρωμών αυτών, δεδομένης της αβέβαιης κατάστασης που επικρατεί σήμερα αναφορικά με τα εισοδήματα των γεωργών και των παραγωγών στην αγροδιατροφική αλυσίδα.

3.13.

Οι εν λόγω επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν ήδη πλείστες ταμειακές δυσκολίες. Πολλοί γεωργοί χρειάζονται άμεσα χρηματοδοτική στήριξη προκειμένου να διατηρήσουν τις δραστηριότητές τους. Ενδεχόμενη καταβολή της έκτακτης βοήθειας στα τέλη του 2023 δεν συνάδει προς τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης.

3.14.

Ως εκ τούτου, το χρονοδιάγραμμα καταβολής των ενισχύσεων θα πρέπει να συντομευθεί όσο το δυνατόν περισσότερο, ώστε να παρασχεθούν στους γεωργούς και στις ΜΜΕ τα μέσα για να αντιμετωπίσουν την τρέχουσα αύξηση του κόστους παραγωγής.

Κριτήρια επιλεξιμότητας των δικαιούχων

3.15.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η προβλεπόμενη από την Επιτροπή χρηματοδοτική στήριξη προορίζεται κυρίως για τους γεωργούς και τις ΜΜΕ που πλήττονται περισσότερο, βάσει κριτηρίων επιλογής τα οποία θα πρέπει να είναι αντικειμενικά και να μην εισάγουν διακρίσεις.

3.16.

Η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει εξάλλου τη χορήγηση ενισχύσεων μόνο σε δικαιούχους των οποίων οι δραστηριότητες προωθούν την κυκλική οικονομία, αποβλέπουν στη διαχείριση των θρεπτικών στοιχείων, στοχεύουν στην αποδοτική χρήση των πόρων ή ακόμη χρησιμοποιούν φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους παραγωγής.

3.17.

Αυτά τα πρόσθετα κριτήρια θα υπονομεύσουν ενδεχομένως τον κύριο στόχο του μέτρου, ο οποίος έγκειται καταρχάς στο να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις και οι γεωργοί που επλήγησαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Επιπλέον, τα μέλη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής θεωρούν ότι τα ως άνω κριτήρια θα καταστήσουν ακόμη πιο περίπλοκες τις αιτήσεις ενίσχυσης που θα πρέπει να υποβάλουν οι δικαιούχοι.

3.18.

Αντιθέτως, τα κριτήρια επιλεξιμότητας για έκτακτη ενίσχυση θα πρέπει να απλουστευθούν προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν διοικητικός φόρτος που θα απέτρεπε δυνητικούς δικαιούχους από την υποβολή αίτησης στις αρμόδιες αρχές.

3.19.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι γεωργοί που λαμβάνουν ήδη άμεσες ενισχύσεις της ΚΓΠ και οι οποίοι πλήττονται από τις επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία θα πρέπει να είναι αυτομάτως επιλέξιμοι για έκτακτη ενίσχυση χρηματοδοτούμενη από το ΕΓΤΑΑ.

3.20.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η έκτακτη ενίσχυση που προτείνει η Επιτροπή θα συνάδει με τους στόχους περιβαλλοντικής, οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας τους οποίους επιδιώκει η νέα ΚΓΠ. Ταυτόχρονα, το σύστημα αυτό θα απέτρεπε την προσθήκη νέων κριτηρίων, κάτι που θα δημιουργούσε σύγχυση και θα καθιστούσε πολύπλοκη τη σχετική διαδικασία. Ο επείγων χαρακτήρας της κατάστασης καθιστά αναγκαία την εφαρμογή ενός ρεαλιστικού μέτρου αλληλεγγύης προς τις επιχειρήσεις και τους γεωργούς που πλήττονται περισσότερο (υψηλότερο κόστος παραγωγής ή κατάρρευση των αγορών). Η στήριξη ορισμένων βιώσιμων πρακτικών, όπως η στήριξη της κυκλικής οικονομίας, θα πρέπει καταρχάς να προωθηθεί με ειδικά, ανθεκτικά στις μελλοντικές εξελίξεις μέσα.

Βρυξέλλες, 16 Ιουνίου 2022.

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013 , για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 487).

(2) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ΚΓΠ με χρονικό ορίζοντα το 2020» (ΕΕ C 191 της 29.6.2012, σ. 116).

(3) Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: «Ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ – Προς ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες αγροτικές περιοχές με ορίζοντα το 2040».

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/60

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Αντίδραση στην κρατική εργαλειοποίηση μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ»

[JOIN(2021) 32 final]

(2022/C 365/12)

Εισηγητής:	ο κ. Stefano PALMIERI
Συνεισηγητής:	ο κ. Pietro Vittorio BARBIERI

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2.5.2022
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	18.1.2022
Αρμόδιο τμήμα	Εξωτερικές σχέσεις
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	12.5.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	142/2/5

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως η απάντηση της ΕΕ στην εργαλειοποίηση των μεταναστών πρέπει να οδηγεί σε μια κοινή και συνεκτική στα διάφορα μέρη της πολιτική για τη μετανάστευση. Υπό το φως της κρίσης στη λευκορωσική μεθόριο και της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία, κρίνεται απαραίτητη η επανεξέταση της καταλληλότητας του συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο προκειμένου να μην κατακερματιστεί η μεταναστευτική πολιτική με βάση το επείγον της κατάστασης αλλά, αντιθέτως, να καταλήξει σε ένα ενιαίο πλαίσιο δράσης και δικαίου είτε πρόκειται για τις πολιτικές είτε για την προστασία των εν λόγω ατόμων.

1.2.

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως η εργαλειοποίηση των μεταναστών συνιστά –πάντα επίκαιρη, δυνητικά– απειλή για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, και όχι μόνο για τα εμπλεκόμενα κράτη μέλη. Για τον λόγο αυτό η ΕΟΚΕ τονίζει πως οι μόνες αποτελεσματικές απαντήσεις που θα ανταποκρίνονται στην πρόκληση θα είναι αυτές που θα μπορούν να ενοποιήσουν το επίπεδο των πρωτοβουλιών (πολιτικών, νομοθετικών, διοικητικών, ανθρωπιστικών) με αυτό της αναληφθείσας δράσης (κοινοτικής, εθνικής, τοπικής και διεθνούς) και με τους συναρμόδιους φορείς (θεσμικούς, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, κοινωνικούς εταίρους, πολίτες κ.λπ.) με τήρηση των αυστηρότερων προτύπων του ενωσιακού και διεθνούς δικαίου.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας η ΕΕ να παράσχει στα κράτη μέλη έγκαιρη, συντονισμένη και αποτελεσματική στήριξη, τόσο ως προς το προφίλ της (δημοσιονομικοί και ανθρώπινοι πόροι των οργανισμών της ΕΕ) όσο και ως προς τη διοικητική, νομοθετική και πολιτική στήριξη. Αυτό πρέπει να γίνει με συντονισμένη δράση επιτόπου και σε διεθνές επίπεδο, καθώς και με τη μέγιστη διαφάνεια των πρωτοβουλιών και με διασφάλιση, μεταξύ άλλων, της ελευθερίας δράσης για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις και τα ανεξάρτητα ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στις περιοχές όπου συντελείται εργαλειοποίηση μεταναστών.

1.4.

Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ κρίνει αποφασιστικής σημασίας τον καθορισμό ολοκληρωμένου πλαισίου ανθρωπιστικής παρέμβασης που θα συνδυάζει πόρους και δομές των εθνικών και ενωσιακών οργάνων και οργανισμών και θα διασφαλίζει τη συμμετοχή των διεθνών οργανισμών (UNHCR, ΔΟΜ), καθώς και τη συμβολή των ΜΚΟ και της κοινωνίας των πολιτών, επιτρέποντας έτσι τον γόνιμο συντονισμό των παρεμβάσεων και εξασφαλίζοντας την αναγνώριση της ανθρωπιστικής δράσης ως μέσου ενίσχυσης των αρχών της ΕΕ.

1.5.

Προς τούτο η ΕΟΚΕ φρονεί πως η πλήρης και έγκαιρη αναγνώριση των δικαιωμάτων των εργαλειοποιημένων μεταναστών — με αποφυγή γκρίζων ζωνών ή καταστάσεις διοικητικής αβεβαιότητας — αποτελεί ουσιαστικής σημασίας πτυχή για την εξουδετέρωση και την εξάλειψη επιτόπου της απειλής για την ασφάλεια και τη σταθερότητα της ΕΕ και των εμπλεκόμενων κρατών μελών, πράγμα που θα καταστήσει αναποτελεσματικές τις ενέργειες εργαλειοποίησης.

1.6.

Η απάντηση της ΕΕ πρέπει να στοχεύει οπωσδήποτε τις πηγές των ροών εργαλειοποιημένων μεταναστών, με τη συμμετοχή των τρίτων χωρών και τη στήριξη των προσπαθειών ενημέρωσης του πληθυσμού σε πλαίσιο συνεργασίας που θα διέπεται από τις αρχές της δημοκρατίας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έτσι θα είναι εφικτή η εκτροπή πόρων από κρατικούς φορείς που προωθούν την εργαλειοποίηση των μεταναστών.

1.7.

Όσον αφορά τα κράτη που προωθούν ή συμμετέχουν στην εργαλειοποίηση των μεταναστών, η ΕΟΚΕ στηρίζει μια πολυεπίπεδη δράση ολόκληρης της ΕΕ, των διεθνών οργανισμών και των χωρών εταίρων για την καταδίκη και την απομόνωση αυτών των ενεργειών, μεταξύ άλλων μέσω της ενεργοποίησης ικανών οικονομικών και διπλωματικών κυρώσεων.

1.8.

Ο τρέχων πόλεμος στην Ουκρανία λόγω της ρωσικής επίθεσης έχει δημιουργήσει τουλάχιστον 3,9 εκατομμύρια πρόσφυγες (1), που επί του παρόντος φιλοξενούνται πρωτίστως στις γειτονικές χώρες και σε άλλες χώρες της ΕΕ, πέραν των εκατομμυρίων εκτοπισμένων στο εσωτερικό της χώρας. Τέτοια ροή προσφύγων δεν έχει εκδηλωθεί, τουλάχιστον στην Ευρώπη, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αντίδραση της ΕΕ ήταν άμεση, ιδίως μέσω της ενεργοποίησης της οδηγίας του 2001 για τη χορήγηση προσωρινής προστασίας (2) και την πρόταση «Δράση συνοχής για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη» (CARE). Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως ανάλογα μέσα, βασισμένα στη συνοχή, την αλληλεγγύη και τον επιμερισμό ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κρίσης της εργαλειοποίησης των μεταναστών.

1.9.

Η ΕΕ αποτελεί σήμερα έναν ασφαλή χώρο ασύλου και προστασίας για εκατομμύρια Ουκρανούς πολίτες, ωστόσο το βάρος της υποδοχής και της στήριξης είναι άνισα κατανεμημένο σε σχέση με τη δυναμικότητα και τους πόρους των εμπλεκόμενων κρατών μελών. Το άνοιγμα των εσωτερικών συνόρων της ΕΕ έχει εξασφαλίσει μέχρι στιγμής την αυθόρμητη μετακίνηση των Ουκρανών προσφύγων προς τον επιθυμητό τους προορισμό, ωστόσο παραμένει η αντικειμενική δυσαναλογία ως προς τον καταμερισμό του βάρους μεταξύ των γειτονικών χωρών και των άλλων κρατών μελών. Παρότι τα μεγέθη δεν είναι συγκρίσιμα, η εργαλειοποίηση των μεταναστών στα σύνορα της Λευκορωσίας και σε παλαιότερες περιπτώσεις καταδεικνύει την ανάγκη εμβριθούς αναθεώρησης των μηχανισμών αλληλεγγύης και συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών, ιδίως μέσω της ανακατανομής των υποβοηθούμενων μεταναστών, η οποία είναι αναμφίβολα απαραίτητη σε περιόδους κρίσης.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί επίσης να εστιάσει στο πνεύμα της «Πρότασης κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την αντιμετώπιση καταστάσεων εργαλειοποίησης στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου» (3). Κατά τη γνώμη μας, ο πολύπλοκος μηχανισμός που προβλέπεται για τον καθορισμό του νομικού πλαισίου και των διοικητικών διαδικασιών σε περίπτωση εργαλειοποίησης μεταναστών παραβλέπει τη διακρατική κρίση που θα μπορούσε να δημιουργηθεί σε αυτό το πλαίσιο, ενώ δεν μπορεί να αποσυνδέεται από την προσέγγιση που θα ακολουθηθεί για τους ίδιους τους μετανάστες.

1.11.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πως, παρά την ανάγκη ειδικών μέσων για τη διαχείριση της εργαλειοποίησης των μεταναστών, είναι απαραίτητο να εξεταστεί μια ολοκληρωμένη και έγκαιρη δράση προστασίας, μεταξύ άλλων μέσω της οδηγίας για τη χορήγηση προσωρινής προστασίας, ιδίως στις περιπτώσεις όπου η διαχείριση των εισροών στα σύνορα. ο έλεγχος των δευτερογενών μετακινήσεων, οι καθυστερήσεις ή παρεκκλίσεις από τη συνήθη διαδικασία χορήγησης ασύλου αποβαίνουν δυσλειτουργικές και αντιπαραγωγικές όσον αφορά το στόχο προστασίας των εργαλειοποιημένων μεταναστών. Σε κάθε περίπτωση, το επίπεδο προστασίας των μεταναστών πρέπει να αυξηθεί σε σχέση με το επίπεδο διακρατικής κρίσης που προκαλείται στο πλαίσιο της εργαλειοποίησης των μεταναστών.

2. Πρόταση

2.1.

Η ανακοίνωση δείχνει πώς η μεταναστευτική κρίση στα σύνορα μεταξύ Λευκορωσίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης (Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία) αποτελεί εσκεμμένη προσπάθεια να προκληθεί μια συνεχιζόμενη και παρατεταμένη κρίση στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συντονισμένης απόπειρας αποσταθεροποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία θέτει σε δοκιμασία την ενότητα και την αποφασιστικότητά της. Αυτό αποτελεί «υβριδική απειλή» που υλοποιείται μέσω της εργαλειοποίησης των μεταναστών από τρίτη χώρα.

2.2.

Οι όροι «κρίση» και «απειλή» που χρησιμοποιούνται στο εν λόγω έγγραφο δεν περιγράφουν το ιδιαίτερο και σύνθετο φαινόμενο της μετανάστευσης, αλλά χρησιμοποιούνται για να αναδείξουν τη σημασία των πολιτικών εντάσεων και των αναδυόμενων παραγόντων αστάθειας του γεωπολιτικού πλαισίου αναφοράς.

2.3.

Πέραν της απειλής για την ασφάλεια της ΕΟΚΕ, αυτό έχει οδηγήσει πρακτικά σε κρίσιμή κατάσταση πρωτίστως για τους εν λόγω μετανάστες, με δραματικές επιπτώσεις σε ανθρωπιστικό επίπεδο, τόσο στη λευκορωσική όσο και στην ενωσιακή πλευρά των συνόρων. Έχουν πολλαπλασιαστεί εξάλλου οι αναφορές απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης των μεταναστών στη λευκορωσική πλευρά των συνόρων, ως επιπλέον μορφή πίεσης προς την ΕΕ, κίνδυνος ο οποίος ενισχύεται από την παράταση της παραμονής τους στην περιοχή και έλλειψης πρόσβασής τους στην ΕΕ.

2.4.

Η ΕΕ καταδίκασε άμεσα και αποφασιστικά την εργαλειοποίηση των ευάλωτων μεταναστών και προσφύγων, από όλα τα θεσμικά βήματα της Ένωσης, ενώ η δράση που ακολούθησε σε διεθνές επίπεδο οδήγησε σε κάλεσμα για συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και των χωρών εταίρων, ιδίως των χωρών προέλευσης των μεταναστών.

2.5.

Στο πλαίσιο μιας νέας κατάστασης κρίσης, η ΕΕ παρενέβη προς στήριξη των ενδιαφερόμενων κρατών μελών, επισημαίνοντας τις συγκεκριμένες δράσεις που ανέλαβαν οι εθνικές κυβερνήσεις και κοινοβούλια, ιδίως την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης στις παραμεθόριες περιοχές. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή έχει λάβει μέτρα για την παροχή της απαραίτητης βοήθειας προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή της εν λόγω νομοθεσίας με το δίκαιο της ΕΕ.

2.6.

Η ανακοίνωση παρουσιάζει τις πολιτικές, τεχνικές και υλικοτεχνικές παρεμβάσεις προς υποστήριξη των εμπλεκόμενων κρατών μελών. Αρχής γενομένης από τις επισκέψεις της Επιτρόπου κ. Johansson και τις επακόλουθες προσκλήσεις των κρατών μελών από την Επιτροπή, η πολιτική στήριξη έχει επίσης μεταφραστεί σε τεχνική υποστήριξη στα σύνορα από τους οργανισμούς της ΕΕ (Frontex, Ευρωπόλ, EASO, επείγουσα βοήθεια με πόρους του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης).

2.7.

Όσον αφορά τη διεθνή δράση, και ιδίως όσον αφορά τα κράτη προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών, η Επιτροπή ενήργησε στο υψηλότερο επίπεδο βελτιώνοντας τη συνεργασία της με το Ιράκ, τον Λίβανο, την Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ουζμπεκιστάν. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των εγκληματικών δομών παράνομης διακίνησης μεταναστών, οι οποίες τροφοδοτούν την εργαλειοποίηση της Λευκορωσίας.

2.8.

Σε συγκυρία διακρατικής κρίσης είναι αυξημένος ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα ομιχλώδες πολεμικό τοπίο που ευνοεί τη για παραπληροφόρηση, τις ψευδείς ειδήσεις και τη διαστρέβλωση των γεγονότων, σε συνδυασμό με την πολιτική εργαλειοποίηση των μεταναστών. Η ανακοίνωση επισημαίνει αυτόν τον κίνδυνο στη λευκορωσική πλευρά των συνόρων, ιδίως από τα μέσα ενημέρωσης που ελέγχονται από τις κυβερνήσεις της Λευκορωσίας και της Ρωσίας. Υπογραμμίζεται η σημασία και συγκεκριμένα ο ρόλος του ελεύθερου Τύπου, αν και δεν γίνεται το ίδιο όσον αφορά τις περιοχές κρίσης στην ενωσιακή πλευρά των συνόρων.

2.9.

Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι τα υφιστάμενα χρηματοδοτικά μέσα μπορούν να ενισχυθούν σε καταστάσεις κρίσης, αξιοποιώντας το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) και το Μέσο για τη Διαχείριση των Συνόρων και των Θεωρήσεων (ΜΔΣΘ). Όσον αφορά τις επιστροφές (είτε οικειοθελείς και υποβοηθούμενες είτε όχι), γίνεται αναφορά στη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής, του Frontex και του ΔΟΜ, ενώ τονίζεται η ανάγκη συνεργασίας των χωρών προέλευσης των μεταναστών.

3. Παρατηρήσεις

Εργαλειοποίηση των μεταναστών και διαχείριση των μεταναστευτικών πολιτικών

3.1.

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως η απάντηση στην εργαλειοποίηση των μεταναστών πρέπει να οδηγεί σε ένα κοινό και συνεκτικό στα διάφορα μέρη του πλαίσιο ενωσιακής πολιτικής για τη μετανάστευση.

3.1.1.

Για την ορθή διαχείριση της μετανάστευσης πρέπει η ΕΕ να έχει επίγνωση του ότι οι διεργασίες μετανάστευσης δεν οφείλονται ποτέ αποκλειστικά σε πρωτοβουλία ενός κράτους (παρότι ορισμένα κράτη ενδέχεται όντως να επηρεάζουν, ακόμα και μόνιμα, τον όγκο των ροών), ακόμα κι όταν εν λόγω κράτος εργαλειοποιεί τους μετανάστες για πολιτικούς σκοπούς.

3.1.2.

Στην απάντησή της στις πιο οξείες κρίσεις (που περιλαμβάνουν την ενεργό εμπλοκή τρίτης χώρας, ή ως συνέπεια πολέμων ή στρατιωτικών επεμβάσεων) η ΕΕ πρέπει να εφαρμόζει μια πρωτίστως αλληλέγγυα στα πληττόμενα άτομα προσέγγιση.

3.1.3.

Εξαιρουμένης της ανάγκης παροχής βοήθειας σε όλους όσους διατρέχουν άμεσο κίνδυνο για τη ζωή τους (πρόσφυγες και θύματα πολέμου), η διάκριση όσον αφορά το νομικό καθεστώς — για παράδειγμα, μεταξύ ατόμων που δικαιούνται κάποιας μορφής προστασίας και των λοιπών μεταναστών — μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο αφού τηρηθούν διαφανείς διαδικασίες ασύλου που υπόκεινται στο δίκαιο της ΕΕ και στα διεθνή πρότυπα, και όχι ως αποτέλεσμα του εκ των προτέρων ορισμού του εν λόγω φαινομένου ή κρίσης («υβριδική απειλή», εργαλειοποίηση των μεταναστών, «οικονομική μετανάστευση» κ.λπ.).

Υβριδικές επιθέσεις και εργαλειοποίηση των μεταναστών

3.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή όσον αφορά τη φύση και το επίπεδο της απειλής που συνιστά η εργαλειοποίηση των μεταναστών από τη Λευκορωσία. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την απειλή που συνιστούν για την ΕΕ οι μορφές «υβριδικής απειλής», δηλαδή «κρατικής εργαλειοποίησης ανθρώπων για πολιτικούς σκοπούς».

3.2.1.

Στον ορισμό της υβριδικής απειλής χρησιμοποιείται επίσης διαφορετική διατύπωση: απειλές που προωθούνται από «κρατικό ή μη κρατικό παράγοντα». Οι υβριδικές απειλές μπορούν να διεξάγονται από διάφορους παράγοντες και με διαφορετικούς στόχους (κρατικές οντότητες, ιδρύματα, κοινωνικές οργανώσεις, ιδιώτες). Ωστόσο, αυτό το εκτεταμένο επίπεδο ανάλυσης, μολονότι παρέχει στοιχεία γενικής κατανόησης, πρέπει να διακρίνεται από τον προσδιορισμό των πραγματικών περιστατικών που είναι κρίσιμα για τις επίμαχες πολιτικές. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, επίσης για τους σκοπούς των επακόλουθων ρυθμιστικών μέτρων, και ιδίως για τη νομική μεταχείριση και την ανθρωπιστική στήριξη των μεταναστών σε τέτοιες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η παρουσία κρατικού λειτουργού πρέπει να θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για τον προσδιορισμό της εργαλειοποίησης μεταναστών.

3.2.2.

Λαμβανομένης υπόψη της εγκυρότητας του ορισμού της «υβριδικής απειλής» που περιέχεται στην ανακοίνωση, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η απάντηση θα είναι πολυδιάστατη και ολοκληρωμένη, δηλαδή δεν θα αφορά μόνο το επίπεδο των διεθνών σχέσεων (μεταξύ των κρατών μελών, της ΕΕ και των χωρών εταίρων), αλλά και το πλαίσιο των πολιτικών και των δεσμεύσεων της ΕΕ για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την προστασία των μεταναστών και το δικαίωμα ασύλου. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι όλα τα εργαλεία συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, των θεσμικών οργάνων και των οργανισμών της ΕΕ θα πρέπει να ενισχυθούν με στόχο την από κοινού διαχείριση κρίσεων.

Αλληλεγγύη, συντονισμός και επιμερισμένη διαχείριση κρίσεων

3.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι «οι ενέργειες αυτές αποτελούν πραγματικό και υπαρκτό κίνδυνο για την ασφάλεια της ΕΕ» και όχι μόνο για τα άμεσα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Τα γεγονότα που εκτίθενται στην ανακοίνωση και η σοβαρή ουκρανική κρίση ενισχύουν την πεποίθηση της ΕΟΚΕ ότι είναι αναμφίβολα αναγκαίο να προβλεφθεί ένα πολιτικό, κανονιστικό και διαδικαστικό πλαίσιο για κοινή απάντηση και κοινή διαχείριση κρίσεων από τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

3.3.1.

Ως εκ τούτου, και με βάση τη γνωμοδότηση που έχει ήδη διατυπωθεί σχετικά με τις προτάσεις τροποποίησης των κανονισμών για τη διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου (4), η ΕΟΚΕ θεωρεί καθοριστικής σημασίας την επιδίωξη μιας αλληλέγγυας και συνεργατικής προσέγγισης μεταξύ των κρατών μελών, καθότι η εν λόγω κατάσταση δεν είναι η μόνη που δημιουργεί αυξημένο φόρτο ευθύνης και δυσκολίες για τις χώρες πρώτης εισόδου, δεδομένης της βαρύτητας που αποδίδει το σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο (PMA) στον έλεγχο των συνόρων και στην πρόληψη των δευτερογενών μετακινήσεων.

3.3.2.

Για αυτό, θα πρέπει να προβλεφθούν, στον επιθυμητό ειδικό κανονισμό για την καταπολέμηση της εργαλειοποίησης των μεταναστών από ένα κράτος μέλος, μηχανισμοί για τον επιμερισμό των κοινών και εις ολόκληρο ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας έγκαιρων μέτρων μετεγκατάστασης ανάλογα με τη σοβαρότητα της κρίσης.

3.3.3.

Τα χαρακτηριστικά της κρίσης στα σύνορα της Λευκορωσίας παρουσιάζουν διαφορές αλλά και ομοιότητες με άλλες κρατικές στρατηγικές για την εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών: Κεντρική Μεσόγειος, σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας, Ισπανίας-Μαρόκου, Βοσνίας-Κροατίας, Σερβίας-Ουγγαρίας (για να μιλήσουμε μόνο για το 2021). Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να υπερβεί τα όρια της αντίδρασής της σε προηγούμενες κρίσεις, ιδίως αποφεύγοντας καταστάσεις εξάρτησης από πολιτικές στρατηγικές τρίτων χωρών που δεν είναι συμβατές με τις πολιτικές και τις αρχές της ΕΕ.

Προστασία και προστασία των μεταναστών στο πλαίσιο της εργαλειοποίησης

3.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να αναληφθούν κοινές δράσεις για την καταπολέμηση της απειλής κατά τον καθορισμό της απάντησης της ΕΕ, με σαφή επίγνωση του γεγονότος ότι, σε αυτές τις ειδικές καταστάσεις, οι εν λόγω μετανάστες είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι και χρειάζονται μέτρα προστασίας, ακριβώς υπό το πρίσμα της διακρατικής κρίσης.

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανησυχία που εκφράζεται στην ανακοίνωση σχετικά με την ανθρωπιστική κατάσταση στα σύνορα μεταξύ των κρατών μελών και της Λευκορωσίας. Η δυσκολία ανάληψης δράσης στη λευκορωσική πλευρά των συνόρων αποτελεί αντικειμενικό περιορισμό της ανθρωπιστικής παρέμβασης σε καταστάσεις κρίσης και διακρατικών συγκρούσεων, αλλά αυτό θα πρέπει να αποτελεί ώθηση για τη μεγιστοποίηση των προσπαθειών για την ευθυγράμμιση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους μετανάστες εντός των συνόρων των κρατών μελών με τα πρότυπα του δικαίου της ΕΕ και τις καθιερωμένες πρακτικές για τη στήριξη ευάλωτων ατόμων.

3.4.2.

Η ΕΟΚΕ ζητεί μεγαλύτερη ευκολία πρόσβασης για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών εκατέρωθεν των συνόρων ΕΕ/Λευκορωσίας, προκειμένου να παρασχεθεί ανθρωπιστική βοήθεια (υγειονομική υποστήριξη, επισιτιστική βοήθεια, νομική βοήθεια).

3.4.3.

Στο πλαίσιο αυτό, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να απαντήσουν σε κάθε αντίδραση ή προσπάθεια ποινικοποίησης της αλληλέγγυας δράσης της εγχώριας και διεθνούς κοινωνίας των πολιτών, όπως έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (5).

3.4.4.

Η ανακοίνωση υπογραμμίζει την ύπαρξη σημαντικών δευτερογενών μετακινήσεων μεταναστών (τουλάχιστον σε σχέση με τον αριθμό των μεταναστών που φθάνουν στα σύνορα της ΕΕ κατά τη διάρκεια της κρίσης), επισημαίνοντας την ενεργοποίηση κοινών περιπολιών των συνοριακών αστυνομικών δυνάμεων των κρατών μελών που επηρεάζονται από την πρώτη είσοδο και τις δευτερογενείς μετακινήσεις μεταναστών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, σε μια κατάσταση εργαλειοποίησης των μεταναστών, το ζήτημα των δευτερογενών μετακινήσεων θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη συμμετοχή των κρατών μελών και ταυτόχρονα να δοθεί η απαραίτητη προσοχή στους πλέον ευάλωτους μετανάστες, ιδίως κατά τις ενεργές φάσεις της κρίσης, προκειμένου να αποφευχθούν περαιτέρω κίνδυνοι για την ασφάλειά τους.

3.4.5.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης τους κινδύνους για την αξιοπρεπή, δίκαιη και εκτεταμένη προστασία των ευάλωτων μεταναστών λόγω του πολλαπλασιασμού των νομικών καθεστώτων και των κατ’ εξαίρεση διαδικασιών από τα κράτη μέλη και την ίδια την ΕΕ, παρότι βιώνουμε μια κρίση που απαιτεί συγκεκριμένες απαντήσεις. Υπό την έννοια αυτή, τυχόν παρεκκλίσεις από τις συνήθεις διαδικασίες υποδοχής και ασύλου θα πρέπει να εναρμονίζονται με ειδικά μέτρα προστασίας λόγω της κατάστασης σοβαρού κινδύνου, καθώς και με τη διατήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης.

Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, ρόλος των μέσων ενημέρωσης και προστασία των ευάλωτων ατόμων

3.5.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την έμφαση που δίνει η ανακοίνωση στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, των ψευδών ειδήσεων και της χειραγώγησης γεγονότων, μεταξύ άλλων μέσω στοχευμένων ενημερωτικών εκστρατειών στις χώρες προέλευσης των μεταναστευτικών ροών και μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών εργαλείων πληροφόρησης και επικοινωνίας που αποσκοπούν στην παροχή ορθών και επαληθεύσιμων πληροφοριών στους μετανάστες (π.χ. Infomigrants).

3.5.1.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική, σύμφωνα με τις αξίες της ΕΕ, την ελεύθερη παραγωγή πληροφοριών και την ελεύθερη πρόσβαση σε γεγονότα και δεδομένα που αφορούν το κοινό. Στο πλαίσιο αυτό, η εφαρμογή μέτρων έκτακτης ανάγκης πρέπει πάντα να σταθμίζεται με την εγγύηση από τα κράτη μέλη και τους οργανισμούς της ΕΕ της μέγιστης δυνατής ελευθερίας δράσης και επικοινωνίας για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης που δραστηριοποιούνται σε περιοχές όπου γίνεται εργαλειοποίηση μεταναστών, με ταυτόχρονη διασφάλιση σαφών και διαφανών κανόνες για την πρόσβαση στις εγκαταστάσεις υποδοχής μεταναστών και την επικοινωνία με αυτούς.

3.5.2.

Όσον αφορά την καταπολέμηση των δικτύων που παρέχουν υλικοτεχνική υποστήριξη στους διακινητές μεταναστών σε πλατφόρμες ΤΠ και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η Επιτροπή, υποστηριζόμενη από τους οργανισμούς της ΕΕ (ENISA), θα πρέπει να παρέμβει για να κάνει διάκριση μεταξύ των εργαλείων που χρησιμοποιούνται άμεσα από τους διακινητές μεταναστών και των εργαλείων επικοινωνίας μεταξύ των ίδιων των μεταναστών, προκειμένου να διαχωριστεί η ευθύνη και να μην υπονομευθούν τα δικαιώματα προστασίας των δεδομένων ή να τεθεί, έμμεσα ή ακούσια, σε κίνδυνο η ασφάλεια των μεταναστών που είναι θύματα εργαλειοποίησης.

Διεθνής συνεργασία για την καταπολέμηση της εργαλειοποίησης των μεταναστών

3.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δράση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ για την ενίσχυση της συνεργασίας με τις χώρες προέλευσης των μεταναστών που αποτελούν αντικείμενο εργαλειοποίησης, με σκοπό να γίνουν κατανοητοί οι κίνδυνοι των κινδύνων που αντιμετωπίζουν και να βελτιωθεί η διεθνής συνεργασία στον τομέα της μετανάστευσης.

3.6.1.

Προκειμένου να καταστεί παραγωγική η κοινή δράση μεταξύ της ΕΕ και των ενδιαφερόμενων τρίτων χωρών, η συνεργασία αυτή θα πρέπει να συμπληρωθεί από τον μηχανισμό διεθνούς συνεργασίας για την ανάπτυξη και από συμφωνίες για τη ρύθμιση της μετανάστευσης.

3.6.2.

Τυχόν συμφωνίες και διαδικασίες με τρίτες χώρες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη κατά πόσο η σύναψη σχέσεων συνάδει με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των διεθνών νομικών δεσμεύσεων των εν λόγω χωρών.

3.6.3.

Η συνεργασία αυτή θα ενισχύσει επίσης τις προσπάθειες της αστυνομίας και των υπηρεσιών πληροφοριών για την πρόληψη και την καταπολέμηση εγκληματικών οργανώσεων που εμπλέκονται στη λαθραία διακίνηση μεταναστών, λαμβανομένων, ωστόσο, πλήρως υπόψη των δικαιωμάτων ασύλου και προστασίας των ίδιων των μεταναστών, τόσο στην περίπτωση δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την εργαλειοποίηση των μεταναστών όσο και εν γένει (6).

Στήριξη των κρατών μελών

3.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη στήριξη που παρέχεται στα κράτη μέλη που πλήττονται από την απειλή, ιδίως μέσω των οργανισμών εσωτερικών υποθέσεων της ΕΕ (Frontex, EUAA, μηχανισμός πολιτικής προστασίας) και πιστεύει ότι θα πρέπει να παρέχεται σε όλες τις περιπτώσεις που αναγνωρίζονται ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης σύμφωνα με ισορροπημένη και διαφανή διαδικασία (7).

3.7.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στο μέλλον θα πρέπει να παρέχεται ικανό επίπεδο βοήθειας στα κράτη μέλη που πλήττονται από τις απειλές αυτές, το οποίο θα πρέπει να συνοδεύεται από εξίσου υψηλό επίπεδο προστασίας και βοήθειας για τα θύματα της εργαλειοποίησης, πρωτίστως τα πλέον ευάλωτα.

3.7.2.

Η ΕΟΚΕ δηλώνει μετ’ επιτάσεως ότι τα μέτρα που λαμβάνουν τα κράτη μέλη για την επιστροφή — οικειοθελή ή μη — των μεταναστών για τους οποίους δεν αναγνωρίζεται δικαίωμα ασύλου πρέπει να λαμβάνονται, ακόμα και σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των διεθνών υποχρεώσεων και με τη συνδρομή των οργανισμών της ΕΕ.

Μέσα και κανονισμοί για τη μελλοντική διαχείριση κρίσεων

3.8.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει πως η παρούσα γνωμοδότηση λαμβάνει υπό σημείωση τα μέτρα που συζητούνται και προετοιμάζονται ενόσω καταρτίζεται, και ειδικότερα την Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την αντιμετώπιση καταστάσεων εργαλειοποίησης στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου. Η πρόταση περιέχει νομοθετικά στοιχεία σχετικά με το καθεστώς των μεταναστών και τις διαδικασίες υποβολής αίτησης ασύλου και διεθνούς προστασίας στο πλαίσιο τέτοιων καταστάσεων.

3.8.1.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ελπίζει πως ο κανονισμός θα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες ασφάλειας των κρατών μελών και να περιλαμβάνει, μαζί με αυτά, νομικές δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων προστασίας των μεταναστών βασισμένες στις διεθνείς υποχρεώσεις και το ευρωπαϊκό δίκαιο.

3.8.2.

Ειδικότερα, η Επιτροπή και τα αρμόδια όργανα θα πρέπει επίσης να ελέγχουν τη συνοχή με τα θεμελιώδη δικαιώματα και τα δικαιώματα της ΕΕ της νομοθεσίας που θεσπίζεται ή πρόκειται να θεσπιστεί στα κράτη μέλη για την καταπολέμηση της τρέχουσας κρίσης και την πρόληψη του μέλλοντος της.

3.8.3.

Στον εν λόγω κανονισμό, η ΕΟΚΕ θα αξιολογήσει προσεκτικά τις εξαιρέσεις και τις παρεκκλίσεις από τις συνήθεις διαδικασίες εισόδου και χορήγησης ασύλου, την αποτελεσματική δυνατότητα έφεσης κατά των αρνητικών αποφάσεων, τις διαδικασίες επιστροφής και την πλήρη διαφάνεια και συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών που βιώνουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και των θεσμικών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) 5 317 219 πρόσφυγες στις γειτονικές χώρες και την ΕΕ (ενημέρωση στοιχείων στις 26 Απριλίου 2022, πηγή: UNHCR, https://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine).

(2) Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/382 του Συμβουλίου, της 4ης Μαρτίου 2022, που διαπιστώνει την ύπαρξη μαζικής εισροής εκτοπισθέντων από την Ουκρανία κατά την έννοια του άρθρου 5 της οδηγίας 2001/55/ΕΚ και έχει ως αποτέλεσμα την εφαρμογή προσωρινής προστασίας (ΕΕ L 71 της 4.3.2022, σ. 1). Οδηγία 2001/55/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Ιουλίου 2001, σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση μαζικής εισροής εκτοπισθέντων και μέτρα για τη δίκαιη κατανομή των βαρών μεταξύ κρατών μελών όσον αφορά την υποδοχή και την αντιμετώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των ατόμων (ΕΕ L 212 της 7.8.2001, σ. 12).

(3) Πρβλ. COM(2021) 890 final — 2021/0427 (COD) «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την αντιμετώπιση καταστάσεων εργαλειοποίησης στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου».

(4) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με ένα νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο» [COM(2020) 609 final] (EE C 123 της 9.4.2021, σ. 15). Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης και την τροποποίηση της οδηγίας 2003/109/ΕΚ του Συμβουλίου και του προτεινόμενου κανονισμού (ΕΕ) XXX/XXX [Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης]» [COM(2020) 610 final — 2020/0279 (COD)] και «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης και ανωτέρας βίας στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου» [COM(2020) 613 final — 2020/0277 (COD)] (ΕΕ C 155 της 30.04.2021, σ. 58).

(5) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η προστασία των ασυνόδευτων ανήλικων μεταναστών στην Ευρώπη» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας) (ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 24).

(6) Πρβλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ανανεωμένο σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της παράνομης διακίνησης μεταναστών (2021-2025) [COM(2021) 591 final].

(7) Βάσει αιτήματος κράτους μέλους και μετά από πρόταση της Επιτροπής και διαβούλευση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και με τη θέσπιση μηχανισμών παρακολούθησης και ενδιάμεσης αξιολόγησης, βλέπε COM(2021) 890 final — 2021/0427 (COD) Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την αντιμετώπιση καταστάσεων εργαλειοποίησης στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου.

23.9.2022

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 365/66

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τον καθορισμό κανόνων για την άσκηση των δικαιωμάτων της Ένωσης κατά την εφαρμογή και την επιβολή της συμφωνίας για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας και της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας, αφενός, και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, αφετέρου»

[COM(2022) 89 fina l— 2022/0068-COD]

(2022/C 365/13)

Εισηγητής:

ο κ. Jack O’CONNOR

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο, 22.3.2022 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 23.3.2022
Νομική βάση	Άρθρο 43 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1) (αλιεία), άρθρα 91 και 100 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μεταφορές), άρθρα 173, 182, 188 και 189 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης), άρθρο 207 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (κοινή εμπορική πολιτική), άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή).
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	22.3.2022
Αρμόδιο τμήμα	Εξωτερικές σχέσεις
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	12.5.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.6.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	570
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	202/0/5

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Ο προτεινόμενος κανονισμός εξουσιοδοτεί (2), μέσω εκτελεστικών πράξεων, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίζει και να εφαρμόζει ορισμένα μέτρα για την άσκηση των δικαιωμάτων της Ένωσης βάσει των διατάξεων της συμφωνίας για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (3) (συμφωνία αποχώρησης) και της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας, αφενός, και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, αφετέρου (4) (συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας).

1.2.

Τα συμβαλλόμενα μέρη των σχετικών συμφωνιών είναι μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ένωση. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι απολύτως σκόπιμο να αναληφθεί οποιαδήποτε δράση σε επίπεδο EE, με προσφυγή στις διαδικασίες επιτροπολογίας, όπως ορίζεται στον προτεινόμενο κανονισμό.

1.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η EE χρειάζεται μια ευέλικτη και αποτελεσματική διαδικασία σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του Ηνωμένου Βασιλείου με τη συμφωνία αποχώρησης και/ή τη συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας.

1.4.

Η προσφυγή στις διαδικασίες επιτροπολογίας για να εξουσιοδοτηθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίζει και να εφαρμόζει ορισμένα μέτρα σε περίπτωση παραβίασης ή μη συμμόρφωσης με τις σχετικές συμφωνίες φαίνεται πλήρως δικαιολογημένη και συνάδει με τις αρχές της αναλογικότητας και της επικουρικότητας που καθορίζουν αναγκαστικά το έργο της ΕΕ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση αναθεώρησης του κανονισμού πέντε έτη μετά την έναρξη ισχύος του και σημειώνει ότι αυτό θα ήταν σύμφωνο με παρόμοιες διατάξεις των σχετικών συμφωνιών.

1.6.

Με βάση τα ανωτέρω, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον προτεινόμενο κανονισμό. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρόκειται για εξαιρετικό διοργανικό συμβιβασμό για την αντιμετώπιση τυχόν περιπτώσεων που προκύπτουν από παραβίαση ή μη συμμόρφωση με τη συμφωνία αποχώρησης και/ή τη συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Ο προτεινόμενος κανονισμός εξουσιοδοτεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίζει και να εφαρμόζει ορισμένα μέτρα για την άσκηση των δικαιωμάτων της Ένωσης βάσει των διατάξεων της συμφωνίας αποχώρησης και της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας. Έχει σχεδιαστεί με σκοπό να διευκολύνει την έγκαιρη και αποτελεσματική αντίδραση του Ηνωμένου Βασιλείου σε κάθε πιθανή παραβίαση ή μη συμμόρφωση με τις διατάξεις των σχετικών συμφωνιών.

2.2.

Η εξουσιοδότηση ισχύει για:

—

την εφαρμογή προσωρινών μέτρων για την παρότρυνση της συμμόρφωσης και/ή αντισταθμιστικών μέτρων που εγκρίνονται από διαιτητικό δικαστήριο κατόπιν αιτήματος ενός εκ των μερών σε περίπτωση ανεπαρκούς ή ελλιπούς συμμόρφωσης, ή τη λήψη κατάλληλων μέτρων σε περίπτωση που το άλλο μέρος δεν συνεργάζεται για τη διευκόλυνση της προσφυγής σε δεσμευτικές διαδικασίες επίλυσης διαφορών,

—	διορθωτικά μέτρα στο πλαίσιο της συμφωνίας αποχώρησης σε σχέση με τη μη προσθήκη σχετικών πράξεων του δικαίου της Ένωσης στο πρωτόκολλο σχετικά με τις Ιρλανδία/Βόρεια Ιρλανδία και/ή στο πλαίσιο της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας σε σχέση με τις επιδοτήσεις, τις οδικές μεταφορές και την αλιεία,

—	μέτρα επανεξισορρόπησης στο πλαίσιο της συμφωνίας αποχώρησης σε σχέση με τα μέτρα διασφάλισης που εγκρίθηκαν από το Ηνωμένο Βασίλειο που απορρέουν από το πρωτόκολλο σχετικά με τις Ιρλανδία — Βόρεια Ιρλανδία,

—

μέτρα επανεξισορρόπησης στο πλαίσιο της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας, σε σχέση με τα μέτρα που δημιουργούν ανισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας ή από οποιαδήποτε συμπληρωματική συμφωνία ή ιδιαίτερα σε σχέση με τις αποκλίσεις στους τομείς της εργασίας και της κοινωνικής, περιβαλλοντικής ή κλιματικής προστασίας ή του ελέγχου των επιδοτήσεων,

—	αντίμετρα στο πλαίσιο της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας, ως απάντηση στα μέτρα επανεξισορρόπησης σύμφωνα με το άρθρο 411 της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας,

—

μέτρα διασφάλισης βάσει της συμφωνίας αποχώρησης (εάν η εφαρμογή του πρωτοκόλλου σχετικά με τις Ιρλανδία — Βόρεια Ιρλανδία οδηγήσει σε σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές ή περιβαλλοντικές δυσχέρειες οι οποίες ενδέχεται να διαρκέσουν, ή σε εκτροπή του εμπορίου) και στο πλαίσιο της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας (σε περίπτωση σοβαρών οικονομικών, κοινωνικών ή περιβαλλοντικών δυσχερειών τομεακού ή περιφερειακού χαρακτήρα οι οποίες ενδέχεται να διαρκέσουν),

—

αναστολή των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας σε περίπτωση παραβίασης ή μη εκπλήρωσης ορισμένων όρων, ιδίως όσον αφορά τις εμπορευματικές συναλλαγές, τις αερομεταφορές, τις οδικές μεταφορές, την αλιεία ή τα προγράμματα της Ένωσης ή σε περίπτωση που το Ηνωμένο Βασίλειο δεν καταβάλει τη χρηματοδοτική συνεισφορά του ή επιφέρει σημαντικές αλλαγές σε ορισμένους αρχικούς όρους.

2.3.

Τα μέτρα αυτά θα πρέπει επίσης να εφαρμόζονται σε τυχόν συμπληρωματικές διμερείς συμφωνίες της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας.

2.4.

Στην απόφασή του για τη σύναψη της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας, το Συμβούλιο εξουσιοδότησε την Επιτροπή να εγκρίνει την πλειοψηφία των μέτρων που απαριθμούνται στο σημείο 2.2 έως ότου τεθεί σε ισχύ ειδική νομοθετική πράξη. Προβλεπόταν ότι η τελευταία θα προταθεί το αργότερο έως τις 31 Μαρτίου 2022.

2.5.

Παρά τη συμφωνία αποχώρησης, η συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας καλύπτει ευρύ φάσμα θεμάτων πέραν του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι επενδύσεις, ο ανταγωνισμός, οι κρατικές ενισχύσεις, η φορολογική διαφάνεια, οι αεροπορικές και οδικές μεταφορές, η ενέργεια και η βιωσιμότητα, η αλιεία, η προστασία των δεδομένων και ο συντονισμός των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Ως εκ τούτου, ο κανονισμός για την επιβολή των εμπορικών κανόνων (5) και άλλα υφιστάμενα μέσα δεν καλύπτουν πλήρως το πεδίο εφαρμογής αυτού του νέου τύπου συμφωνίας. Ως εκ τούτου, πρέπει να υιοθετηθεί νέα νομική πράξη. Ο προτεινόμενος κανονισμός αποτελεί ειδικό νομοθέτημα (lex specialis) σε σχέση με τομεακές διατάξεις του δικαίου της Ένωσης στον βαθμό που οι διατάξεις αυτές διέπουν το ίδιο αντικείμενο.

2.6.

Οι νομικές βάσεις της πρότασης είναι οι εξής:

—	Άρθρο 43 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (6) (αλιεία).

—	Άρθρα 91 και 100 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (7) (μεταφορές).

—	Άρθρα 173, 182, 188 και 189 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (8) (προγράμματα της Ένωσης).

—	Άρθρο 207 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (9) (κοινή εμπορική πολιτική).

—	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (10) (Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή).

2.7.

Η συμφωνία αποχώρησης και η συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας είναι οι μόνες νομικές πράξεις της Ένωσης όσον αφορά το Ηνωμένο Βασίλειο. Ως εκ τούτου, μόνο η Ένωση μπορεί να αναλάβει δράση βάσει του διεθνούς δικαίου. Ωστόσο, η πρόταση προβλέπει τη θέσπιση μέτρων σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (11). Θα ισχύει η διαδικασία εξέτασης του συστήματος επιτροπολογίας, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Φεβρουαρίου 2011, για τη θέσπιση κανόνων και γενικών αρχών σχετικά με τους τρόπους ελέγχου από τα κράτη μέλη της άσκησης των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων από την Επιτροπή (12), δεδομένου ότι τα μέτρα που θα μπορούσαν να εγκριθούν θα επηρεάσουν σχεδόν σίγουρα τα κράτη μέλη.

2.8.

Η πρόταση προβλέπει αναθεώρηση του κανονισμού πέντε έτη μετά την έναρξη ισχύος του. Αυτό θα ήταν σύμφωνο με την παρόμοια διάταξη της συμφωνίας αποχώρησης και της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας.

2.9.

Ο προτεινόμενος κανονισμός δεν καλύπτει μέτρα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των πολιτικών της Ένωσης στον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης.

2.10.

Χωριστή νομοθετική πρόταση διέπει τη θέσπιση μέτρων στα των προγραμμάτων έρευνας και κατάρτισης της Ευρατόμ.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η πρόταση επιδιώκει να δημιουργήσει ένα πλαίσιο που θα επιτρέπει στην Ένωση να αντιδρά αποτελεσματικά και εγκαίρως σε περίπτωση παραβιάσεων ή μη συμμόρφωσης του Ηνωμένου Βασιλείου όσον αφορά τη συμφωνία αποχώρησης και/ή τη συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας.

3.2.

Δεδομένου ότι οι συμφωνίες αφορούν αποκλειστικά την ΕΕ, είναι σαφές ότι θα πρέπει να αναληφθεί κατάλληλη δράση σε αυτό το επίπεδο.

3.3.

Λαμβανομένων υπόψη των πιθανών προεκτάσεων για τα κράτη μέλη, καθώς και της απαίτησης για βέλτιστη αποτελεσματικότητα, η εφαρμογή της διαδικασίας εξέτασης του συστήματος επιτροπολογίας είναι απολύτως εύλογη και δικαιολογημένη.

3.4.

Αυτό συνάδει πλήρως με την αρχή της επικουρικότητας, δεδομένου ότι το σύστημα επιτροπολογίας επιτρέπει στα κράτη μέλη να παρακολουθούν τις εκτελεστικές πράξεις που ανατίθενται στην Επιτροπή.

3.5.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα άρθρα 7 και 8 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 182/2011 (13) επιτρέπουν στην Επιτροπή, κατά παρέκκλιση από τις τακτικές διαδικασίες, να εκδίδει εκτελεστικές πράξεις λόγω επείγουσας ανάγκης (άρθρο 8) ή δυνητικής σημαντικής διαταραχής των αγορών στον τομέα της γεωργίας (άρθρο 7), χωρίς να τις υποβάλλει εκ των προτέρων στην αντίστοιχη επιτροπή. Αυτή η διαδικαστική παράκαμψη ενισχύει την ικανότητα της Ένωσης να αντιδρά γρήγορα σε απροσδόκητες παραβιάσεις των συμφωνιών, εάν χρειαστεί.

3.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το πλήρες φάσμα των μέτρων που προβλέπονται στο άρθρο 1 παράγραφος 2 του προτεινόμενου κανονισμού, καθώς και για τους περιορισμούς τους.

3.7.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν προηγούμενα για την αποχώρηση ενός κράτους μέλους, δεν τίθεται ζήτημα συνέπειας με την ισχύουσα νομοθεσία στον τομέα πολιτικής.

3.8.

Τα σαφή κριτήρια που διέπουν την επιλογή των μέτρων καθορίζονται λεπτομερώς στο άρθρο 2 παράγραφος 2 του προτεινόμενου κανονισμού. Η ΕΟΚΕ δέχεται ότι ο προτεινόμενος κανονισμός πληροί τις απαιτήσεις της αναλογικότητας και ότι δεν υπερβαίνει τα απολύτως αναγκαία για την επίτευξη του στόχου της διασφάλισης της ταχείας και αποτελεσματικής άσκησης των εν λόγω δικαιωμάτων σε περίπτωση ενδεχόμενης παραβίασης ή μη συμμόρφωσης με τις συμφωνίες.

3.9.

Η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί αναγκαία τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου δεδομένης της διαδικαστικής φύσης του προτεινόμενου κανονισμού.

3.10.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση αναθεώρησης του κανονισμού μετά από πέντε έτη, και επισημαίνει ότι αυτό είναι σκόπιμο, καθότι συνάδει με παρόμοιες διατάξεις των σχετικών συμφωνιών.

3.11.

Με βάση τα ανωτέρω, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση. Επιπροσθέτως, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρόκειται για εξαιρετικό διοργανικό συμβιβασμό για την αντιμετώπιση τυχόν περιπτώσεων που προκύπτουν από παραβίαση ή μη συμμόρφωση με τη συμφωνία αποχώρησης και/ή τη συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2022.

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ C 326 της 26.10.2012, σ. 47).

(2) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EL

(3) ΕΕ C 384 I της 12.11.2019, σ. 1.

(4) EE L 149 της 30.4.2021, σ. 10.

(5) Κανονισμός (ΕΕ) 2021/167 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 10ης Φεβρουαρίου 2021, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 654/2014 περί ασκήσεως των δικαιωμάτων της Ένωσης για την εφαρμογή και την επιβολή των διεθνών εμπορικών κανόνων (ΕΕ L 49 της 12.2.2021, σ. 1).

(6) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EL

(7) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EL

(8) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EL

(9) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EL

(10) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EL

(11) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=celex%3A12012M%2FTXT

(12) ΕΕ L 55 της 28.2.2011, σ. 13.

(13) ΕΕ L 55 της 28.2.2011, σ. 13.

		ISSN 1977-0901
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 365

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	65ό έτος 23 Σεπτεμβρίου # 2022

Περιεχόμενα		Σελίδα
	I Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις
	ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	570ή σύνοδος ολομέλειας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (μέσω Interactio), 15.6.2022 - 16.6.2022
2022/C 365/01	Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ουκρανία: Από τη αρωγή στην ανασυγκρότηση της Ουκρανίας: οι προτάσεις της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών	1
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	570ή σύνοδος ολομέλειας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (μέσω Interactio), 15.6.2022 - 16.6.2022
2022/C 365/02	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η ευρωπαϊκή Βιομηχανία Επίπλων — Η ανάκαμψή της προς μια καινοτόμο, πράσινη και κυκλική οικονομία (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	7

	III Προπαρασκευαστικές πράξεις
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	570ή σύνοδος ολομέλειας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (μέσω Interactio), 15.6.2022 - 16.6.2022
2022/C 365/03	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα α) Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών Υιοθέτηση ευρωπαϊκής διακήρυξης σχετικά με τα ψηφιακά δικαιώματα και τις ψηφιακές αρχές για την ψηφιακή δεκαετία[COM(2022) 27 final] και β) Ψηφιακά δικαιώματα και αρχές (διερευνητική γνωμοδότηση)	13
2022/C 365/04	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για εναρμονισμένους κανόνες σχετικά με τη δίκαιη πρόσβαση σε δεδομένα και τη δίκαιη χρήση τους (Πράξη για τα δεδομένα)[COM(2022) 68 final — 2022/0047 (COD)]	18
2022/C 365/05	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Μια πράξη για τα μικροκυκλώματα για την Ευρώπη[COM(2022) 45 final]	23
2022/C 365/06	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου μέτρων για την ενίσχυση του οικοσυστήματος ημιαγωγών της Ευρώπης (πράξη για τα μικροκυκλώματα)[COM(2022) 46 final — 2022/0032 (COD)]	34
2022/C 365/07	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2085 σχετικά με τη σύσταση των κοινών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος Ορίζων Ευρώπη όσον αφορά την κοινή επιχείρηση για τα μικροκυκλώματα[COM(2022) 47 final — 2022/0033 (NLE)]	40
2022/C 365/08	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου, την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937 και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 517/2014[COM(2022) 150 final — 2022/0099 (COD)]	44
2022/C 365/09	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1005/2009[COM(2022) 151 final — 2022/0100 (COD)]	50
2022/C 365/10	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2017/2107 για τον καθορισμό μέτρων διαχείρισης, διατήρησης και ελέγχου που εφαρμόζονται στη ζώνη της σύμβασης της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση των Θυννοειδών του Ατλαντικού (ICCAT) και του κανονισμού (ΕΕ)…/2022 για τη θέσπιση πολυετούς σχεδίου διαχείρισης του ερυθρού τόνου στον Ανατολικό Ατλαντικό και στη Μεσόγειο[COM(2022) 171 final — 2022/0111(COD)]	55
2022/C 365/11	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 όσον αφορά ένα ειδικό μέτρο για την παροχή έκτακτης προσωρινής στήριξης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) με σκοπό την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία[COM(2022) 242 final — 2022/0166 (COD)]	57
2022/C 365/12	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Αντίδραση στην κρατική εργαλειοποίηση μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ[JOIN(2021) 32 final]	60
2022/C 365/13	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τον καθορισμό κανόνων για την άσκηση των δικαιωμάτων της Ένωσης κατά την εφαρμογή και την επιβολή της συμφωνίας για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας και της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας, αφενός, και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, αφετέρου[COM(2022) 89 fina l— 2022/0068-COD]	66