Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Διατροπικές μεταφορές και πολυτροπική εφοδιαστική — Επιδίωξη της συμπληρωματικότητας των τρόπων μεταφοράς στο πλαίσιο του οικολογικού προσανατολισμού των μεταφορών»

(Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2021/C 374/01)

Εισηγητής: Stefan BACK

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	25.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του εσωτερικού κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Τμήμα	Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών
Εγκρίθηκε από το τμήμα	24.6.2021
Εγκρίθηκε από την ολομέλεια	7.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	230/0/6

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Μια μακροπρόθεσμα βιώσιμη λύση για την ανάπτυξη αποτελεσματικών και βιώσιμων πολυτροπικών μεταφορών και εφοδιαστικής μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την αντιμετώπιση των προβλημάτων που καθιστούν τις πολυτροπικές μεταφορές ακριβότερες, βραδύτερες και λιγότερο αξιόπιστες σε σύγκριση, ιδίως, με τις μονοτροπικές οδικές μεταφορές. Δεν μπορεί να δημιουργηθεί με οικονομική προώθηση ή κανονιστική υποστήριξη.

1.2.

Αυτού του είδους η προσέγγιση θα ήταν επίσης αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων από κανονιστική άποψη, δεδομένου ότι δεν θα χρειαζόταν ειδικό κανονιστικό πλαίσιο.

1.3.

Για τη βελτίωση της πολυτροπικής κυκλοφορίας, εκτός από την τεχνική καινοτομία και την επίλυση των προβλημάτων ανταγωνιστικότητας, η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης την πλήρη εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους για όλους τους τρόπους μεταφοράς, ώστε να επιτευχθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη λήψη σοβαρών μέτρων για τη διαφύλαξη και/ή την επανέναρξη ενός ευρωπαϊκού συστήματος με μεμονωμένες φορτάμαξες, τη σύνδεση των στρατηγικών υποδομών (π.χ. λιμένων) με σιδηροδρομικές λύσεις, επενδύσεις σε βιομηχανικές παρακαμπτήριες σιδηροδρομικές γραμμές και συμμετοχή των μεγάλων εταιρειών εφοδιαστικής σε έναν επαναπροσανατολισμό των ροών τους.

1.4.

Προκειμένου να διασφαλιστεί ο θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ των τρόπων μεταφοράς, η ΕΟΚΕ συνιστά κοινωνικά υποδειγματική συμπεριφορά από όλους τους τρόπους μεταφοράς για την εξασφάλιση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών μεταφορών, ποιοτικών θέσεων εργασίας και ικανοποιητικών κοινωνικών συνθηκών, με σκοπό την επίτευξη ίσων όρων ανταγωνισμού για όλους τους φορείς της αγοράς.

1.5.

Τα τρέχοντα προβλήματα που σχετίζονται με τις πολυτροπικές μεταφορές αφορούν —εκτός από το πρόσθετο κόστος λόγω της μεταφόρτωσης και του πρόσθετου κόστους των συναλλαγών— μειονεκτήματα όπως ο μακρύς χρόνος παράδοσης, η πολυπλοκότητα, ο υψηλότερος κίνδυνος και η χαμηλότερη αξιοπιστία, τα οποία δυσχεραίνουν την απογείωση της πολυτροπικότητας.

1.6.

Ως εκ τούτου, απαιτούνται μέτρα για να καταστούν οι πολυτροπικές εμπορευματικές μεταφορές ανταγωνιστικές από μόνες τους και να επιτευχθούν αποτελεσματικές και αδιάλειπτες ροές πολυτροπικών εμπορευματικών μεταφορών με το ίδιο κόστος όπως και οι μονοτροπικές μεταφορές.

1.7.

Είναι επίσης αναγκαίο οι σιδηροδρομικές μεταφορές να προσαρμοστούν καλύτερα στο πλαίσιο της ανοικτής αγοράς και να διορθωθούν προβλήματα που οφείλονται στην έλλειψη χρονικής ακρίβειας, αξιοπιστίας, προβλεψιμότητας και ευελιξίας, τα οποία έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις πολυτροπικές λύσεις που αφορούν τις σιδηροδρομικές μεταφορές.

1.8.

Σχετικά με τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές, φαίνεται ότι απαιτούνται βελτιώσεις όσον αφορά τη διασυνοριακή μεταφορική ικανότητα.

1.9.

Η επαρκής υποδομή τερματικών σταθμών είναι καίριας σημασίας για την επιτυχή διατροπικότητα. Για λόγους αποδοτικότητας των πόρων, θα ήταν επίσης χρήσιμο τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν να συνεργαστούν για τον σχεδιασμό των υποδομών τερματικών σταθμών στις παραμεθόριες περιοχές. Η απόσταση μεταξύ των τερματικών σταθμών θα πρέπει να προσαρμόζεται στη ζήτηση, την πυκνότητα του δικτύου και σε άλλες τοπικές συνθήκες.

1.10.

Όσον αφορά το δημόσιο χρέος, η ΕΟΚΕ συνιστά οι δημόσιες επενδύσεις σε διατροπικές υποδομές να εξαιρεθούν από τις διατάξεις του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) μετά την κρίση COVID-19.

1.11.

Για την εύρυθμη λειτουργία της πολυτροπικότητας είναι σημαντικό οι κανονισμοί που αφορούν, για παράδειγμα, τον χειρισμό επικίνδυνων εμπορευμάτων μεταξύ διαφορετικών τρόπων μεταφοράς, να είναι συνεπείς και να επιλύονται άλλα κανονιστικά και πρακτικά ζητήματα που ενδέχεται να προκαλέσουν δυσκολίες στη διεπαφή μεταξύ τρόπων μεταφοράς ή στις μεταφορές μεταξύ κρατών μελών.

1.12.

Ορισμένα από τα προβλήματα που παρακωλύουν τις διατροπικές μεταφορές μπορούν να επιλυθούν με έξυπνες ψηφιακές λύσεις, όπως οι δυνατότητες παρακολούθησης και εντοπισμού και άλλες ψηφιακές λύσεις που διευκολύνουν την αποτελεσματική διαχείριση των ροών πολυτροπικών μεταφορών.

1.13.

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2020/1056 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1) για τις ηλεκτρονικές πληροφορίες σχετικά με τις εμπορευματικές μεταφορές θα διευκολύνει την ανταλλαγή κανονιστικών πληροφοριών μεταξύ φορέων εκμετάλλευσης και αρχών μέσω ψηφιακών πλατφορμών, από τον Αύγουστο του 2024, και θα βελτιώσει τη ροή των διατροπικών μεταφορών.

1.14.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τις ανωτέρω προτάσεις κατά την προετοιμασία της επικείμενης αναθεώρησης του κανονιστικού πλαισίου για τις διατροπικές μεταφορές και να επιτρέψει στις πολυτροπικές μεταφορές να διαδραματίσουν πλήρως τον ρόλο τους στο σύστημα μεταφορών, χωρίς ειδικά μέτρα στήριξης.

2.   Γενικό πλαίσιο

2.1.

Στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με μια στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα [COM (2020) 789] επισημαίνεται ότι, για να υποστηριχθεί ο οικολογικός προσανατολισμός των εμπορευματικών μεταφορών στην Ευρώπη, το υφιστάμενο πλαίσιο για τις διατροπικές μεταφορές χρειάζεται ουσιαστική αναμόρφωση και πρέπει να μετατραπεί σε αποτελεσματικό εργαλείο. Αναδεικνύει ειδικότερα την ανάγκη αναθεώρησης του κανονιστικού πλαισίου, συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας 92/106/ΕΟΚ του Συμβουλίου (2) για τις συνδυασμένες εμπορευματικές μεταφορές (εφεξής «η Οδηγία») και την επιλογή της καθιέρωσης οικονομικών κινήτρων τόσο για τις μεταφορές όσο και για τις υποδομές. Τα κίνητρα θα πρέπει να βασίζονται στην παρακολούθηση των εκπομπών.

2.2.

Ο πυρήνας της στρατηγικής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα είναι η μείωση κατά 90 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050. Οι πολυτροπικές μεταφορές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη στρατηγική, η οποία αποσκοπεί στη διασφάλιση της περιβαλλοντικά βελτιστοποιημένης αλληλεπίδρασης των τρόπων μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της κυριαρχίας των οδικών εμπορευματικών μεταφορών.

2.3.

Η στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα εξαίρει επίσης τη σημασία της πολυτροπικής εφοδιαστικής, μεταξύ άλλων και στις αστικές περιοχές, υπογραμμίζει την ανάγκη αποτελεσματικού σχεδιασμού για την αποφυγή κυκλοφορίας οχημάτων χωρίς φορτίο και επισημαίνει την ανάγκη συμπερίληψης των εμπορευματικών μεταφορών στον σχεδιασμό της αστικής κινητικότητας.

2.4.

Η στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα επισημαίνει, επίσης, το πρόβλημα της έλλειψης υποδομών μεταφόρτωσης, συμπεριλαμβανομένων των χερσαίων πολυτροπικών τερματικών σταθμών και την ανάγκη βελτίωσης των τεχνολογιών μεταφόρτωσης, συμπεριλαμβανομένης της πολυτροπικής ανταλλαγής δεδομένων και έξυπνων συστημάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας σε όλους τους τρόπους μεταφοράς. Η Επιτροπή προτίθεται να διαθέσει κονδύλια και να κατευθύνει τις πολιτικές, μεταξύ άλλων όσον αφορά την Ε&Κ, για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. Εν προκειμένω, ενδέχεται να είναι χρήσιμοι οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις στις σιδηροδρομικές μεταφορές.

2.5.

Στο σχέδιο δράσης που συνοδεύει τη στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, η Επιτροπή σχεδιάζει να προβεί, το 2022, σε επανεξέταση του κανονιστικού πλαισίου για τις διατροπικές μεταφορές, συμπεριλαμβανομένης της Οδηγίας.

2.6.

Σε πρόταση του 2017 [COM (2017) 648], η Επιτροπή πρότεινε τροποποιήσεις της Οδηγίας, τονίζοντας την ανάγκη για καλύτερο συντονισμό των κρατών μελών όσον αφορά την κατασκευή διατροπικών τερματικών σταθμών και διάφορες διοικητικές απλουστεύσεις, αλλά και τη διατήρηση της ανάγκης για προσέγγιση προώθησης που θα περιλαμβάνει ειδικούς κανόνες για την πρόσβαση στην αγορά, ιδίως όσον αφορά το σκέλος των οδικών μεταφορών. Πραγματοποιήθηκαν σημαντικές αλλαγές στην πρόταση κατά τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας και, ως εκ τούτου, η Επιτροπή επέλεξε να την αποσύρει.

2.7.

Ωστόσο, μέσω του κανονισμού (ΕΕ) 1055/2020 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3) που τροποποίησε τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1072/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4), δόθηκε στα κράτη μέλη η δυνατότητα να παρεκκλίνουν από τους ειδικούς κανόνες για την πρόσβαση στην αγορά στο σκέλος των οδικών μεταφορών και να εφαρμόσουν τους συνήθεις κανόνες για τις ενδομεταφορές.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Μια μακροπρόθεσμα βιώσιμη λύση για την ανάπτυξη αποτελεσματικών και βιώσιμων πολυτροπικών μεταφορών και εφοδιαστικής μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την αντιμετώπιση των προβλημάτων που καθιστούν τις πολυτροπικές μεταφορές ακριβότερες, βραδύτερες και λιγότερο αξιόπιστες σε σύγκριση, ιδίως, με τις μονοτροπικές οδικές μεταφορές. Δεν μπορεί να δημιουργηθεί με οικονομική προώθηση ή κανονιστική υποστήριξη.

3.2.

Αυτό το είδος προσέγγισης θα καθιστούσε επίσης δυνατή την κατάργηση σύνθετων κανόνων που ορίζουν τις συνδυασμένες ή πολυτροπικές μεταφορές και διασφαλίζουν ότι οι φορείς εκμετάλλευσης δικαιούνται οικονομική υποστήριξη και ειδικούς κανόνες για την πρόσβαση στην αγορά. Ως εκ τούτου, θα ήταν επίσης αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων από κανονιστική άποψη.

3.3.

Για τη βελτίωση της πολυτροπικής κυκλοφορίας, η ΕΟΚΕ συνιστά, εκτός από την τεχνική καινοτομία και τη λύση της ανταγωνιστικότητας, την πλήρη εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους για όλους τους τρόπους μεταφοράς, ώστε να επιτευχθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη λήψη σοβαρών μέτρων για τη διαφύλαξη και/ή την επανέναρξη ενός ευρωπαϊκού συστήματος με μεμονωμένες φορτάμαξες, τη σύνδεση των στρατηγικών υποδομών (π.χ. λιμένων) με σιδηροδρομικές λύσεις, επενδύσεις σε βιομηχανικές παρακαμπτήριες σιδηροδρομικές γραμμές και συμμετοχή των μεγάλων εταιρειών εφοδιαστικής σε έναν επαναπροσανατολισμό των ροών τους.

3.4.

Προκειμένου να διασφαλιστεί ο θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ των τρόπων μεταφοράς, η ΕΟΚΕ συνιστά κοινωνικά υποδειγματική συμπεριφορά από όλους τους τρόπους μεταφοράς για την εξασφάλιση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών μεταφορών, ποιοτικών θέσεων εργασίας και ικανοποιητικών κοινωνικών συνθηκών, με σκοπό την επίτευξη ίσων όρων ανταγωνισμού για όλους τους φορείς της αγοράς.

3.5.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι που διαθέτουν κίνητρα, καθώς και οι ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή εξέλιξη των πολυτροπικών μεταφορών. Η ΕΟΚΕ ζητεί την αναθεώρηση των κανόνων απόσπασης ώστε να ληφθεί υπόψη η κατάσταση υψηλής κινητικότητας του προσωπικού των σιδηροδρόμων. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά απλές, σαφείς και επαληθεύσιμες ρυθμίσεις και κατάλληλο σύστημα παρακολούθησης της συμμόρφωσης για τη διασφάλιση δίκαιων συνθηκών εργασίας (κατάρτιση, ωράριο εργασίας και περίοδοι ανάπαυσης, γλωσσικό επίπεδο, αμοιβή, υγεία και ασφάλεια στην εργασία, σύγχρονες εγκαταστάσεις υγιεινής, κατάλληλη διανυκτέρευση κ.λπ.) για όλους τους εργαζομένους στον τομέα των μεταφορών, με στόχο τη διασφάλιση υγιούς και θεμιτού ανταγωνισμού.

3.6.

Τα προβλήματα που σχετίζονται με τις πολυτροπικές μεταφορές αφορούν —εκτός από το πρόσθετο κόστος λόγω της μεταφόρτωσης και του πρόσθετου κόστους των συναλλαγών— μειονεκτήματα όπως ο μακρύς χρόνος παράδοσης, η πολυπλοκότητα, ο υψηλότερος κίνδυνος και η χαμηλότερη αξιοπιστία, τα οποία δυσχεραίνουν την απογείωση της πολυτροπικότητας.

3.7.

Μια πρόσφατη μελέτη (5) δείχνει σημαντική διαφορά κόστους μεταξύ μονοτροπικών (αποκλειστικά οδικών) και διατροπικών λύσεων. Το πρόσθετο κόστος απορρέει από τις πρόσθετες εργασίες που απαιτούνται για την οργάνωση των πολυτροπικών μεταφορών (50-100 ευρώ ανά αποστολή), τον μεγαλύτερο χρόνο διαμετακόμισης (κυμαινόμενο από 4 έως 120 ώρες) με μέσο όρο 25 ώρες, με πρόσθετο κόστος 75-100 ευρώ ανά φορτίο και έλλειψη εναρμονισμένων διαδικασιών εγγράφων, με επακόλουθη απώλεια ανά φορτίο ύψους 5-150 ευρώ.

3.8.

Ωστόσο, η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μπορεί να βρεθεί ένα σημείο οικονομικής εξισορρόπησης σε μεγάλες αποστάσεις και παραθέτει, χωρίς να υπολογίζονται τα μέτρα στήριξης, 595 km για σιδηροδρομικές/οδικές μεταφορές, 266 km για εσωτερικές πλωτές/οδικές μεταφορές και 736 km για θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων/οδικές μεταφορές.

3.9.

Ειδικότερα, στη μελέτη διαπιστώνεται με λύπη η συχνή απουσία παρακολούθησης και εντοπισμού εγκαταστάσεων και προβλημάτων, καθώς και το γεγονός ότι είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθούν έγγραφα σε ηλεκτρονική μορφή.

3.10.

Μια εκτίμηση επιπτώσεων της νομοθετικής πρότασης του 2017 σχετικά με την Οδηγία καταδεικνύει συνολικό πρόσθετο κόστος για λύσεις διατροπικών μεταφορών ύψους σχεδόν 60 %, που οφείλεται κυρίως στην εφαρμογή, στις καθυστερήσεις, στο κόστος συναλλαγής κ.λπ. (6).

3.11.

Ως εκ τούτου, είναι προφανές ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για να καταστούν οι πολυτροπικές εμπορευματικές μεταφορές ανταγωνιστικές από μόνες τους και για να επιλυθούν τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν, προκειμένου να επιτευχθούν αποτελεσματικές και αδιάλειπτες ροές πολυτροπικών εμπορευματικών μεταφορών με το ίδιο κόστος όπως και οι μονοτροπικές μεταφορές.

3.12.

Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί, επίσης να επισημανθεί ότι οι σιδηροδρομικές μεταφορές πρέπει να προσαρμοστούν καλύτερα στο πλαίσιο της ανοικτής αγοράς και να διορθώσουν τα προβλήματα που οφείλονται στην έλλειψη χρονικής ακρίβειας, αξιοπιστίας, προβλεψιμότητας και ευελιξίας, τα οποία προφανώς έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις πολυτροπικές λύσεις στις οποίες εμπλέκονται οι σιδηροδρομικές μεταφορές.

3.13.

Σχετικά με τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές, φαίνεται ότι απαιτούνται βελτιώσεις όσον αφορά τη διασυνοριακή μεταφορική ικανότητα.

3.14.

Τα σημεία συμφόρησης, λόγω έλλειψης χωρητικότητας σε πολυτροπικούς τερματικούς σταθμούς και κόμβους εφοδιαστικής, προκαλούν περαιτέρω προβλήματα. Στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει τη στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα (7) εκτιμάται ότι οι αποστάσεις άνω των 300 km μεταξύ των τερματικών σταθμών, οι οποίες σημειώνονται, για παράδειγμα, στη Φινλανδία και σε τμήματα της Σουηδίας, είναι υπερβολικά μεγάλες, δεδομένου ότι περιορίζουν τη δυνατότητα μικρών οδικών τμημάτων μήκους περίπου 150 km Μολονότι αναγνωρίζεται η ζωτική σημασία της επαρκούς χωρητικότητας των τερματικών σταθμών, ιδίως κατά μήκος των διαδρόμων του κεντρικού δικτύου ΔΕΔ-Μ, πρέπει ωστόσο να ληφθεί υπόψη ότι η απόσταση μεταξύ τερματικών σταθμών πρέπει επίσης να συνδέεται με τον όγκο των μεταφορών σε μια περιφέρεια και με τις διαφορές ως προς την πυκνότητα του δικτύου στα διάφορα μέρη της Ευρώπης.

3.15.

Ο συντονισμός μεταξύ γειτονικών κρατών μελών όσον αφορά τον σχεδιασμό τερματικών σταθμών σε παραμεθόριες περιοχές είναι, από την άλλη πλευρά, απαραίτητος για την αποδοτική χρήση των πόρων.

3.16.

Στο πλαίσιο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατη μελέτη (8), στην οποία αναλύθηκαν οι επιπτώσεις των περιορισμών των ενδομεταφορών στα οδικά τμήματα των συνδυασμένων μεταφορών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χρήση των «συνδυασμένων ενδομεταφορών» είναι αρκετά συχνή, λόγω προβλημάτων όσον αφορά τη διαθεσιμότητα των οδηγών, την ευελιξία και τις διαφορές στο επίπεδο του κόστους, και ότι, ως εκ τούτου, οι περιορισμοί σε αυτό το είδος ενδομεταφορών ενδέχεται να προκαλέσουν ορισμένες άμεσες αρνητικές συνέπειες στους ενδιαφερόμενους, συμπεριλαμβανομένης της αντίστροφης μετάβασης στις μονοτροπικές οδικές μεταφορές και της μείωσης των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών, ενώ, στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα, οι φορείς εκμετάλλευσης τερματικών σταθμών πιστεύουν ότι η βελτίωση της παραγωγικότητας και των υπηρεσιών των τερματικών σταθμών θα αντισταθμίσουν πιθανές αυξήσεις του κόστους των μεταφορών.

3.17.

Είναι, επίσης, σημαντικό να εξεταστεί η συνοχή των κανονισμών όσον αφορά, για παράδειγμα, τον χειρισμό επικίνδυνων εμπορευμάτων μεταξύ διαφορετικών τρόπων μεταφοράς και να επιλυθούν άλλα πρακτικά και κανονιστικά ζητήματα που ενδέχεται να προκαλέσουν δυσκολίες στη διεπαφή μεταξύ τρόπων μεταφοράς ή στις μεταφορές μεταξύ κρατών μελών.

3.18.

Ορισμένα από τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν μπορούν να επιλυθούν με έξυπνες ψηφιακές λύσεις. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν οι δυνατότητες παρακολούθησης και εντοπισμού και άλλες ψηφιακές λύσεις που διευκολύνουν την αποτελεσματική διαχείριση των ροών πολυτροπικών μεταφορών.

3.19.

Ο κανονισμός για τις ηλεκτρονικές πληροφορίες σχετικά με τις εμπορευματικές μεταφορές (ΕΕ) 2020/1056 θα διευκολύνει την ανταλλαγή κανονιστικών πληροφοριών μεταξύ φορέων εκμετάλλευσης και αρχών μέσω ψηφιακών πλατφορμών, από τον Αύγουστο του 2024, και θα επιλύσει τουλάχιστον ένα μέρος του ζητήματος της τυποποιημένης τεκμηρίωσης και της ηλεκτρονικής ανταλλαγής εγγράφων που περιγράφεται ανωτέρω.

3.20.

Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι υπάρχουν δυνατότητες επίλυσης των περισσότερων από τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν, τα οποία δυσχεραίνουν την άνθηση των πολυτροπικών εμπορευματικών μεταφορών.

3.21.

Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, πρέπει να παρασχεθούν επαρκείς υποδομές τερματικών σταθμών. Για λόγους αποδοτικότητας των πόρων, θα ήταν επίσης χρήσιμο τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν να συνεργαστούν για τον σχεδιασμό των υποδομών τερματικών σταθμών στις παραμεθόριες περιοχές.

3.22.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, όσον αφορά το δημόσιο χρέος, να εξαιρεθούν οι δημόσιες επενδύσεις σε πολυτροπικές υποδομές από τις διατάξεις του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) μετά την κρίση COVID-19.

3.23.

Όπως έχει ήδη επισημανθεί, χρειάζεται μια περισσότερο προσανατολισμένη στην αγορά συμπεριφορά, ιδίως όσον αφορά τους σιδηροδρόμους και τους τερματικούς σταθμούς εσωτερικών πλωτών μεταφορών.

3.24.

Εάν τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν επιλυθούν με τον κατάλληλο τρόπο, οι πολυτροπικές μεταφορές θα μπορέσουν να διαδραματίσουν πλήρως τον ρόλο τους στο σύστημα μεταφορών, χωρίς ειδικά μέτρα στήριξης.

---

(1)  Κανονισμός (ΕΕ) 2020/1056 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιουλίου 2020, για τις ηλεκτρονικές πληροφορίες σχετικά με τις εμπορευματικές μεταφορές (ΕΕ L 249 της 31.7.2020, σ. 33).

(2)  Οδηγία 92/106/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 7ης Δεκεμβρίου 1992 σχετικά με τη θέσπιση κοινών κανόνων για ορισμένες συνδυασμένες εμπορευματικές μεταφορές μεταξύ των κρατών μελών (ΕΕ L 368 της 17.12.1992, σ. 38).

(3)  Κανονισμός (EE) 2020/1055 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιουλίου 2020, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 1071/2009, (ΕΚ) αριθ. 1072/2009 και (ΕΕ) αριθ. 1024/2012 με στόχο την προσαρμογή τους στις εξελίξεις στον τομέα των οδικών μεταφορών (ΕΕ L 249 της 31.7.2020, σ. 17).

(4)  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1072/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2009 , για τους κοινούς κανόνες πρόσβασης στην αγορά διεθνών οδικών εμπορευματικών μεταφορών (ΕΕ L 300 της 14.11.2009, σ. 72).

(5)  TRΤ (2017) [έλεγχος δρομολόγησης κίνησης] — Συγκέντρωση πρόσθετων στοιχείων σχετικά με τις συνδυασμένες μεταφορές στην ΕΕ — Τελική έκθεση.

(6)  Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, Εκτίμηση επιπτώσεων [SWD(2017) 362].

(7)  SWD(2020) 331.

(8)  Δέσμη μέτρων για την κινητικότητα 1 — Συλλογή δεδομένων για την ανάλυση των επιπτώσεων των περιορισμών των ενδομεταφορών στα οδικά τμήματα των συνδυασμένων μεταφορών TRT Transporti e Territorio SRL.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Αξιοποίηση των οικονομικών και κοινωνικών ευκαιριών της ψηφιοποίησης και βελτίωση του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας, ιδίως των ΜΜΕ, με εστίαση σε ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη και δεδομένα»

(διερευνητική γνωμοδότηση)

(2021/C 374/02)

Εισηγήτρια:

η κ. Antje GERSTEIN

Αίτηση γνωμοδότησης	Σλοβενική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, 19.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Έγκριση από το τμήμα	15.6.2021
Έγκριση από την Ολομέλεια	7.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	217/0/1

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Παρότι στην τρέχουσα πανδημία μάθαμε ότι η τηλεργασία, η κατ’ οίκον εργασία και τα ευέλικτα συστήματα εργασίας θα παραμείνουν —τουλάχιστον σε κάποιον βαθμό— στη «Νέα Κανονικότητα» πρέπει επίσης να κατανοήσουμε ότι τα ψηφιακά επιχειρηματικά μοντέλα θα διαμορφώνουν ολοένα και περισσότερο τον κόσμο της εργασίας μας. Τα εν λόγω μοντέλα πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα τον άνθρωπο και τις αξίες. Υπό ευρύτερη κοινωνική έννοια, η πρόκληση συνίσταται στη διασφάλιση της ψηφιακής ένταξης των ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων.

1.2.

Τα οφέλη μιας ολοκληρωμένης ψηφιακής ενιαίας αγοράς στην ΕΕ προβλέπεται να συνεισφέρουν 415 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στην οικονομική παραγωγή της ΕΕ. Ενώ ο ψηφιακός μετασχηματισμός συνεπάγεται σημαντικές ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, πολλές επιχειρήσεις όχι μόνο αντιμετωπίζουν υψηλό βαθμό ανασφάλειας δικαίου στις διασυνοριακές δραστηριότητές τους, αλλά διατρέχουν επίσης σημαντικό κίνδυνο να υστερούν λόγω της έλλειψης πρόσβασης ή επενδυτικών πόρων, καθώς και λόγω έλλειψης δεξιοτήτων, γεγονός που ισχύει γενικά για πολλές ΜΜΕ και επηρεάζει ιδιαίτερα τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

1.3.

Ένα από τα βασικά στοιχεία για την επιτυχία της ευρωπαϊκής ψηφιακής ενιαίας αγοράς θα είναι το άνοιγμα στην τεχνολογία όσον αφορά τη ρύθμιση νέων ψηφιακών επιχειρηματικών μοντέλων και εφαρμογών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), και η πρόσβαση σε χρηματοδότηση της καινοτομίας, ώστε οι ΜΜΕ να μπορούν να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα των εν λόγω νέων ψηφιακών εφαρμογών. Η ΕΟΚΕ διεξήγαγε μελέτη σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη στις ΜΜΕ, η οποία μπορεί να παράσχει χρήσιμες γνώσεις (1).

1.4.

Η ΕΟΚΕ πρωτοστατεί στη συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη από την πρώτη γνωμοδότησή της για την τεχνητή νοημοσύνη το 2017, και έχει δημοσιεύσει διάφορες σχετικές γνωμοδοτήσεις την τελευταία διετία. Η ΕΟΚΕ βρίσκεται στο στάδιο κατάρτισης της επίσημης γνωμοδότησής της όσον αφορά την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την κατάρτιση πράξης για την τεχνητή νοημοσύνη (στο εξής: η Πρόταση). Η παρούσα γνωμοδότηση θα υποβληθεί στην ολομέλεια της ΕΟΚΕ που θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο και, μεταξύ άλλων, θα εξετάσει ιδιαίτερα τον ορισμό της τεχνητής νοημοσύνης, δεδομένου ότι πρόκειται για σημαντικό στοιχείο της Πρότασης.

2.   Γενικές πληροφορίες

2.1.

Λαμβάνοντας υπόψη τις προβλεπόμενες προτεραιότητες της Προεδρίας, η επικείμενη σλοβενική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ εκπόνησε προτάσεις, για τις οποίες η ΕΟΚΕ κλήθηκε, με επιστολή της 18ης Μαρτίου 2021, να παράσχει διερευνητικές γνωμοδοτήσεις. Οι εν λόγω τομείς πολιτικής της ΕΕ έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Προεδρία.

2.2.

Ως εκ τούτου, η παρούσα γνωμοδότηση αποτελεί απάντηση στο αίτημα της σλοβενικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ για την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης με θέμα τις οικονομικές και κοινωνικές ευκαιρίες της ψηφιοποίησης.

2.3.

Η παρούσα διερευνητική γνωμοδότηση συνοψίζει διάφορα θέματα σχετικά με την ψηφιοποίηση, τα οποία καλύπτονται από πρόσφατες ή τρέχουσες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ. Απαντά σε τέσσερα ερωτήματα που έθεσε η Προεδρία σχετικά με την πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων, την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες και την πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη. Όλες οι άλλες σχετικές πληροφορίες για τα θέματα αυτά διατίθενται στις αντίστοιχες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (2).

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η κρίση της νόσου COVID-19 ανέδειξε τόσο την ψηφιακή υστέρηση της ΕΕ όσο και το τεράστιο δυναμικό της. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, πρέπει να κατανοήσουμε ότι η ΕΕ χρειάζεται μια ισχυρή ψηφιακή ενιαία αγορά. Αυτό συνεπάγεται την ενίσχυση των ικανοτήτων της σε τομείς, όπως το υπολογιστικό νέφος, οι τεχνολογίες 5G και η ασφαλής χρήση των δεδομένων. Προκειμένου να συμβαδίζουμε με τους παγκόσμιους παράγοντες των ΗΠΑ και της Κίνας, είναι απαραίτητο να επενδύσουμε σε μια ισχυρή ψηφιακή Ευρώπη.

3.2.

Τα οφέλη μιας ολοκληρωμένης ψηφιακής ενιαίας αγοράς στην ΕΕ προβλέπεται να συνεισφέρουν 415 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στην οικονομική παραγωγή της ΕΕ. Η προληπτική συντήρηση, οι ψηφιακές πλατφόρμες και η κβαντική υπολογιστική αποτελούν μόνο τρία παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο οι ψηφιακές τεχνολογίες θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ψηφιοποίηση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ενώ ο ψηφιακός μετασχηματισμός συνεπάγεται σημαντικές ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, πολλές επιχειρήσεις όχι μόνο αντιμετωπίζουν υψηλό βαθμό ανασφάλειας δικαίου στις διασυνοριακές δραστηριότητές τους, αλλά διατρέχουν επίσης σημαντικό κίνδυνο να υστερούν λόγω της έλλειψης πρόσβασης ή επενδυτικών πόρων, καθώς και λόγω έλλειψης δεξιοτήτων, γεγονός που ισχύει γενικά για πολλές ΜΜΕ και επηρεάζει ιδιαίτερα τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

3.3.

Παρότι στην τρέχουσα πανδημία μάθαμε ότι η τηλεργασία, η κατ’ οίκον εργασία και τα ευέλικτα συστήματα εργασίας θα παραμείνουν —τουλάχιστον σε κάποιον βαθμό— στη «Νέα Κανονικότητα» πρέπει επίσης να κατανοήσουμε ότι τα ψηφιακά επιχειρηματικά μοντέλα θα διαμορφώνουν ολοένα και περισσότερο τον κόσμο της εργασίας μας. Τα εν λόγω μοντέλα πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα τον άνθρωπο και τις αξίες.

3.4.

Σε μια οικονομία που διαμορφώνεται μετά την πανδημία, χρειάζεται να διασφαλίσουμε ότι οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις σε ορισμένους τομείς που πλήττονται ιδιαίτερα σοβαρά (τομείς υπηρεσιών, όπως το λιανικό εμπόριο και ο τουρισμός), δεν χάνουν έδαφος επειδή οι επενδυτικές ανάγκες είναι υπερβολικά υψηλές (και οι αποταμιεύσεις εξαντλούνται σε περισσότερο από ένα έτος σε μια πανδημική κατάσταση). Οι εταιρείες αυτές χρειάζονται ειδική στήριξη για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την περαιτέρω ανάπτυξη επιχειρηματικών μοντέλων, η οποία πρέπει να αντικατοπτρίζεται στα εθνικά προγράμματα ανάκαμψης που συνδέονται με το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αναλάβει συντονιστικό ρόλο προκειμένου να αποφευχθεί ο κατακερματισμός μεταξύ των διαφόρων ευρωπαϊκών ταμείων και να διασφαλιστεί ο εξορθολογισμός των δραστηριοτήτων και των έργων στον συγκεκριμένο τομέα (ψηφιακός μετασχηματισμός για τις ΜΜΕ).

3.5.

Το πολιτικό πλαίσιο πρέπει να είναι κατάλληλο, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι ΜΜΕ μπορούν να επωφελούνται από τις ευκαιρίες που προσφέρει η ψηφιοποίηση. Ο κανονισμός θα πρέπει να εξετάζεται μόνο σε περιπτώσεις όπου μπορεί να προβλεφθεί με σαφήνεια ανεπιθύμητη ανάπτυξη. Η καινοτομία και τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα χρειάζονται ορισμένο χώρο για να αναπτυχθούν. Οι υπερβολικά βιαστικοί ή αυστηροί ευρωπαϊκοί κανονισμοί τοποθετούν τις ευρωπαϊκές εταιρείες, ιδιαίτερα τις ΜΜΕ, σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται διεθνώς στον υπόλοιπο κόσμο.

3.6.

Ωστόσο, σε ορισμένους κλάδους, ιδιαίτερα στον τομέα των υπηρεσιών (π.χ. λιανικό εμπόριο, τουρισμός, εστίαση), υπάρχει επείγουσα ανάγκη για ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα συμβάλλει στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στον ψηφιακό χώρο και θα καθιστά δυνατή την ανάληψη δράσης, για παράδειγμα, κατά των ψευδών αξιολογήσεων που μπορεί να είναι εξαιρετικά επιζήμιες για τις επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ ανέλυσε τα ζητήματα αυτά, τα οποία είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στις ψηφιακές πλατφόρμες, στη πολύ πρόσφατη γνωμοδότησή της με θέμα την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες (3).

3.7.

Η προώθηση της τεχνικής ανάπτυξης και του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας συνεπάγεται επίσης ορισμένους κινδύνους, οι οποίοι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές τους. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι, μαζί με την τεχνολογική πρόοδο και την ψηφιοποίηση, διασφαλίζονται μηχανισμοί σχετικά με την αντιμετώπιση του ψηφιακού αποκλεισμού των ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων.

3.8.

Η ΕΟΚΕ πρωτοστατεί στη συζήτηση σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη από την πρώτη γνωμοδότησή της για την τεχνητή νοημοσύνη το 2017 (4), και έχει δημοσιεύσει διάφορες σχετικές γνωμοδοτήσεις την τελευταία διετία (5). Η ΕΟΚΕ έχει ταχθεί υπέρ μια προσέγγισης που ευνοεί την άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη, στο πλαίσιο της οποίας οι άνθρωποι εξακολουθούν να ελέγχουν την τεχνητή νοημοσύνη από τεχνική άποψη και διατηρούν την ικανότητα να αποφασίζουν εάν, πότε και πώς θα τη χρησιμοποιήσουν εν γένει στην κοινωνία μας. Η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει την ικανοποίηση της για την ευρωπαϊκή στρατηγική για την ΤΝ που δημοσιεύθηκε το 2018, την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές δεοντολογίας για αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και την έγκρισή της για τις 7 απαιτήσεις για αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ έχει επιστήσει την προσοχή στον αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα απασχόλησης. στη σημασία εξεύρεσης της σωστής ισορροπίας μεταξύ ρύθμισης, αυτορύθμισης και δεοντολογικής καθοδήγησης, καθώς και στον αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης στους καταναλωτές, μεταξύ άλλων.

3.9.

Η ΕΟΚΕ βρίσκεται επί του παρόντος στο στάδιο της κατάρτισης της επίσημης γνωμοδότησής της σχετικά με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μία πράξη σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη (στο εξής: η Πρόταση) (6), η οποία θα υποβληθεί στη σύνοδο ολομέλειας της ΕΟΚΕ τον Σεπτέμβριο. Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να διατυπώσει επί του παρόντος την επίσημη θέση της σχετικά με την Πρόταση, αλλά μπορεί να παρουσιάσει ορισμένες σκέψεις σχετικά με τα ειδικά ζητήματα που έθεσε η σλοβενική Προεδρία σχετικά με τον ορισμό της τεχνητής νοημοσύνης που περιέχεται στην Πρόταση.

3.10.

Όσον αφορά τον χώρο εργασίας, ως βασική αρχή στην εποχή της ψηφιοποίησης, η αξιοπρεπής εργασία πρέπει να διασφαλίζεται για όλους τους εργαζομένους. Στις εταιρείες, οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποί τους πρέπει να συμμετέχουν σε αρχικό στάδιο στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης που επηρεάζει άμεσα τους εργαζομένους και να συμμετέχουν στον καθορισμό του τρόπου χρήσης της εν λόγω τεχνητής νοημοσύνης. Οι εργαζόμενοι πρέπει να καταρτίζονται για τις νέες θέσεις εργασίας στον ψηφιακό κόσμο της εργασίας με τη διερεύνηση προοπτικών και σε εύθετο χρόνο.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η Προεδρία θεωρεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι η σημαντικότερη πτυχή της ψηφιοποίησης. Άλλα ιδιαίτερα σημαντικά ζητήματα αποτελούν η ενσωμάτωση προηγμένων τεχνολογιών στην κοινωνία και η μετάβαση σε μια κοινωνία των gigabit. Μέσω των αναδυόμενων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η οικονομία των δεδομένων, η ΕΕ μπορεί να ανακάμψει γρήγορα από την κρίση και να καταστεί η κορυφαία ψηφιακή κοινωνία στον κόσμο.

4.2.

Η Προεδρία ζήτησε από την ΕΟΚΕ να απαντήσει σε τέσσερα ειδικά ερωτήματα: — Η πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων εισάγει νέα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως οι πάροχοι υπηρεσιών κοινοχρησίας δεδομένων, τα οποία θα ενθαρρύνουν τη χρήση δεδομένων. Ποια είναι η άποψη της ΕΟΚΕ σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις των εν λόγω υπηρεσιών; — Η πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων εισάγει οργανώσεις αλτρουισμού δεδομένων, οι οποίες θα διευκολύνουν την περαιτέρω χρήση δεδομένων που διατίθενται από φυσικά και νομικά πρόσωπα. Με αυτόν τον τρόπο, είναι επίσης εφικτή η παροχή νέων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής δεδομένων που παράγονται από φυσικά πρόσωπα για σκοπούς γενικού συμφέροντος. Ποια είναι η άποψη της ΕΟΚΕ στο πλαίσιο αυτό; — Ποια είναι η θέση της ΕΟΚΕ σχετικά με την πρόταση για κατάλληλο ορισμό της τεχνητής νοημοσύνης (που περιλαμβάνεται στην πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη που εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 2021); — Ποια είναι η άποψη της ΕΟΚΕ σχετικά με την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες;

4.3.

Η πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων εισάγει νέα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως οι πάροχοι υπηρεσιών κοινοχρησίας δεδομένων, τα οποία θα ενθαρρύνουν τη χρήση δεδομένων. Ποια είναι η άποψη της ΕΟΚΕ σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις των εν λόγω υπηρεσιών; (7)

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων είναι κατάλληλη και αναγκαία, δεδομένου ότι η επεξεργασία, η αποθήκευση και η κοινοχρησία ψηφιακών δεδομένων καθίστανται ολοένα και πιο σημαντικές τόσο για την οικονομία όσο και για κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους: τα φυσικά πρόσωπα, οι διοικήσεις και οι επιχειρήσεις υπόκεινται σε ένα πολύπλοκο και αλληλένδετο ρυθμιστικό πλαίσιο.

4.3.2.

Η ΕΟΚΕ εξετάζει το ενδεχόμενο αναγνώρισης της χρησιμότητα ενός συνεργατικού μοντέλου για την καθιέρωση διαχείρισης και ανταλλαγής δεδομένων και ως πολύ χρήσιμου εργαλείου για την ουδέτερη επιμερισμένη διαχείριση των δεδομένων. Για τον σκοπό αυτόν, ενθαρρύνει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να στηρίξουν τις ΜΜΕ προκειμένου να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη αλληλοβοηθούμενων οργανισμών για τη διαχείριση και την ανταλλαγή δεδομένων.

4.3.3.

Οι συνεταιρισμοί και άλλες δομές που βασίζονται στη συνεργασία φαίνονται ιδιαίτερα κατάλληλες για τη διαχείριση δραστηριοτήτων διαμεσολάβησης και την ανταλλαγή ή την κοινοχρησία δεδομένων μεταξύ των πολιτών (εργαζομένων, καταναλωτών, επιχειρηματιών) και των επιχειρήσεων. Ειδικότερα, οι συνεταιρισμοί θα θέσουν σε υπηρεσία τα συμφέροντα διαχείρισης δεδομένων των υποκειμένων των δεδομένων και του κατόχου των συνεταιριστικών δεδομένων —στην περίπτωση αυτή τα υποκείμενα των δεδομένων είναι ίδια— και, ως εκ τούτου, οι δομές αυτές θα επιτρέψουν την κοινή συμμετοχική διακυβέρνηση μεταξύ των πολιτών, των εταιρειών και των επιχειρηματιών που παρέχουν και χρησιμοποιούν τα δεδομένα. Ο εν λόγω μηχανισμός θα μπορούσε να υποστηρίξει το κλίμα εμπιστοσύνης και ανοίγματος που αποτελεί προϋπόθεση για τη χρηστή διακυβέρνηση των δεδομένων στην ενιαία ψηφιακή αγορά της ΕΕ.

4.4.

Η πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων εισάγει οργανώσεις αλτρουισμού δεδομένων, οι οποίες θα διευκολύνουν την περαιτέρω χρήση δεδομένων που διατίθενται από φυσικά και νομικά πρόσωπα. Με αυτόν τον τρόπο, είναι επίσης εφικτή η παροχή νέων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής δεδομένων που παράγονται από φυσικά πρόσωπα για σκοπούς γενικού συμφέροντος. Ποια είναι η άποψη της ΕΟΚΕ στο πλαίσιο αυτό; (8)

4.4.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση θέσπισης κανονισμού για τις οργανώσεις που ασχολούνται με τη διαχείριση των «αλτρουιστικών δεδομένων». Υποστηρίζει να τεθούν όροι με την πρόταση σύμφωνα με τους οποίους οι εν λόγω οργανισμοί θα πρέπει να είναι νομικές οντότητες που λειτουργούν σε μη κερδοσκοπική βάση και προς το γενικό συμφέρον, και κυρίως θα πρέπει να είναι αυτόνομοι και ανεξάρτητοι, ιδίως από άλλους οργανισμούς που επιδιώκουν εμπορικούς ή κερδοσκοπικούς στόχους διαχείρισης δεδομένων.

4.4.2.

Οι διατάξεις αυτές και η δημιουργία δημόσιου μητρώου αλτρουιστικών οργανώσεων δεδομένων θα ανταποκρίνονται στην ανάγκη διασφάλισης της διαφάνειας και της προστασίας των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των εμπλεκόμενων προσώπων και των επιχειρήσεων που αποτελούν αντικείμενο της αλτρουιστικής ανταλλαγής δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο, θα αυξηθεί η εμπιστοσύνη όλων των εμπλεκόμενων μερών.

4.5.

Ποια είναι η θέση της ΕΟΚΕ σχετικά με την πρόταση για κατάλληλο ορισμό της τεχνητής νοημοσύνης (που περιλαμβάνεται στην πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη που εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 2021);

4.5.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το σαφές μήνυμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην πρόσφατη νομοθετική της πρόταση για την τεχνητή νοημοσύνη, σύμφωνα με το οποίο τα θεμελιώδη δικαιώματα και οι ευρωπαϊκές αξίες βρίσκονται στο επίκεντρο της προσέγγισης της Ευρώπης όσον αφορά την τεχνητή νοημοσύνη. Πολλές από τις συστάσεις της ΕΟΚΕ την τελευταία διετία ενσωματώθηκαν στην εν λόγω πρόταση.

4.5.2.

Η ΕΟΚΕ επεξεργάζεται επί του παρόντος χωριστή γνωμοδότηση ως απάντηση στην πρόταση, στην οποία θα ασχοληθεί κυρίως με τον ορισμό της τεχνητής νοημοσύνης, όπως ορίζεται στην πρόταση, καθώς αποτελεί σημαντικό στοιχείο της Πρότασης.

4.5.3.

Ως πρώτη παρατήρηση, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη εξακολουθεί να αποτελεί ουσιαστικά αμφιλεγόμενη έννοια, καθώς δεν υφίσταται ακόμα κάποιος καθολικά αποδεκτός ορισμός. Ένας περίπλοκος παράγοντας είναι ότι οι νομικοί ορισμοί διαφέρουν από τους αμιγώς επιστημονικούς ορισμούς, δεδομένου ότι θα πρέπει να πληρούν ορισμένες απαιτήσεις (συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχικότητας, της ακρίβειας, της πληρότητας, της πρακτικής εφαρμογής και της μονιμότητας). Κάποιες από αυτές τις απαιτήσεις είναι νομικά δεσμευτικές και κάποιες άλλες θεωρούνται ορθή ρυθμιστική πρακτική.

4.5.4.

Αφενός, η Πρόταση δεν εξετάζει μόνο την ίδια την τεχνολογία, αλλά και το τι χρησιμοποιείται και τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται. Από την άλλη πλευρά, περιέχει ειδικό ορισμό της τεχνητής νοημοσύνης, ο οποίος περιλαμβάνει κατάλογο των τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού. Ως εκ τούτου, η Πρόταση φαίνεται να εξαρτάται από δύο σκέψεις. Κατά πόσο η εν λόγω ελαφρώς αμφιλεγόμενη προσέγγιση είναι επαρκής για την κατάλληλη αντιμετώπιση των ειδικών προκλήσεων της τεχνητής νοημοσύνης και την προώθηση των ευκαιριών της θα συζητηθεί λεπτομερέστερα στην επικείμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα την Πρόταση.

4.6.

Ποια είναι η άποψη της ΕΟΚΕ σχετικά με την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες; (9)

4.6.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση για μία ενιαία αγορά ψηφιακών υπηρεσιών (πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες) σε μια εποχή κατά την οποία έχουν αναδυθεί νέες και καινοτόμες (ψηφιακές) υπηρεσίες της κοινωνίας των πληροφοριών, οι οποίες μεταβάλλουν την καθημερινότητα των πολιτών της Ένωσης και διαμορφώνουν και μετασχηματίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες επικοινωνούν, συνδέονται, καταναλώνουν και ασκούν επιχειρηματικές δραστηριότητες.

4.6.2.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αποφυγή του κατακερματισμού της εσωτερικής αγοράς λόγω του πολλαπλασιασμού των εθνικών κανόνων και κανονισμών και ζητεί μια σαφή δήλωση αναφορικά με τον εξαντλητικό χαρακτήρα της πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Η παρούσα συγκυρία αποτελεί ευκαιρία για τη θέσπιση παγκόσμιων προτύπων για τις ψηφιακές αγορές που θα κατευθύνουν την Ευρώπη προς αυτήν τη νέα εποχή, διασφαλίζοντας ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας και προστασίας των καταναλωτών στο διαδίκτυο.

4.6.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να καθορίσουν ένα εύλογο χρονοδιάγραμμα για τη διεξαγωγή της συζήτησης και της δημόσιας διαβούλευσης χωρίς αποκλεισμούς, καθώς και για την εφαρμογή του κανονισμού και της στρατηγικής. Είναι θεμελιώδους σημασίας οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να συμβάλουν στη διαδικασία, προκειμένου να επιτευχθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για όλους τους φορείς.

4.6.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη μεγαλύτερη διαφάνεια στα συστήματα συστάσεων και στη διαφήμιση, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο ότι οι καταναλωτές λαμβάνουν μόνο τη διαφήμιση που επιθυμούν.

4.6.5.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι υπάρχουν πολλές αδυναμίες όσον αφορά την αρχή της χώρας προέλευσης, και ζητεί να εξεταστούν προσεκτικά εναλλακτικές μέθοδοι όπως η αρχή της χώρας προορισμού, ιδίως στα φορολογικά, εργασιακά και καταναλωτικά ζητήματα, εκτός εάν υπάρξει ισχυρότερη ρύθμιση σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί ο θεμιτός ανταγωνισμός και το υψηλότερο δυνατό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών.

4.6.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθεί ένα κατάλληλο πλαίσιο που θα επιτρέπει στις εταιρείες να διασφαλίζουν τη δικαιοσύνη, την αξιοπιστία και την ασφάλεια των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης τους, λαμβάνοντας υπόψη τον υψηλότερο δυνατό βαθμό προστασίας των καταναλωτών και των εργαζομένων.

4.6.7.

Η απαλλαγή από την ευθύνη για υπηρεσίες φιλοξενίας θα πρέπει να παύει να ισχύει μόνον όταν πρόκειται για περιεχόμενο που είναι σαφώς παράνομο ή που έχει κριθεί παράνομο με δικαστική απόφαση. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση καθεστώτος θετικής ευθύνης για τις διαδικτυακές αγορές, το οποίο θα εφαρμόζεται σε ορισμένες περιπτώσεις.

4.6.8.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο τεράστιο έργο της επίτευξης κατάλληλου συντονισμού μεταξύ όλων των σχετικών μέσων και πρωτοβουλιών στο πλαίσιο μιας ευρύτερης κανονιστικής προσέγγισης για την οικονομία των πλατφορμών. Απαιτείται κατάλληλη επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο αυτές οι διαφορετικές προοπτικές επηρεάζουν την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

4.6.9.

Για την ΕΟΚΕ, η φορολογία (10), η διακυβέρνηση των δεδομένων, το καθεστώς απασχόλησης, οι συνθήκες εργασίας και η προστασία των καταναλωτών αποτελούν σημαντικοί παράγοντες για τον ενίοτε αθέμιτο ανταγωνισμό στις ψηφιακές οικονομίες που αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής.

---

(1)  Μελέτη «Ενίσχυση της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης στις πολύ μικρές, τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις της Ευρώπης».

(2)  Πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων (ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 38)· Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες (ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 70)· Πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη.

(3)  Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

(4)  ΕΕ C 288 της 31.8.2017, σ. 1.

(5)  ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 1· ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 51· ΕΕ C 240 της 16.7.2019, σ. 51· ΕΕ C 47 της 11.2.2020, σ. 64· ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 87.

(6)  Πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη.

(7)  Πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων.

(8)  Πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων.

(9)  Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες

(10)  ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 73.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Αναβάθμιση της ασφαλούς, αξιόπιστης και χωρίς αποκλεισμούς ψηφιακοποίησης για όλους»

(διερευνητική γνωμοδότηση)

(2021/C 374/03)

Εισηγητής:	ο κ. Philip VON BROCKDORFF
Συνεισηγήτρια:	η. κ. Violeta JELIĆ

Αίτηση γνωμοδότησης	Σλοβενική Προεδρία, 19.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	15.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	7.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	221/0/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την ταχεία έγκριση μιας πολιτικής της ΕΕ για την ψηφιακή διακυβέρνηση χωρίς αποκλεισμούς, με βάση το σχέδιο δράσης για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση 2016-2020, τη δήλωση του Τάλιν για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, τη δήλωση του Βερολίνου για την ψηφιακή κοινωνία, καθώς και την ψηφιακή διακυβέρνηση με βάση τις αξίες (1). Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου αναγνωρίζουν ότι οι δημόσιες διοικήσεις έχουν την πρόσθετη ευθύνη για την εξασφάλιση στους πολίτες ισότιμης μεταχείρισης και των ίδιων δικαιωμάτων πρόσβασης στην ψηφιακή διακυβέρνηση.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, κατά την επιδίωξη της πολυδεκτικότητας, οι κυβερνήσεις να εφαρμόσουν ολοκληρωμένες στρατηγικές, υποστηρικτικά μέτρα και νομοθεσία που να είναι κατάλληλη και αναλογική, ώστε να διασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα, η ποιότητα, ο ανθρωποκεντρισμός, η διαφάνεια, η ασφάλεια, η προστασία και η προσβασιμότητα των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών και προϊόντων, καθώς και η βέλτιστη πρόσβαση στην υγεία, την εκπαίδευση και τις οικονομικές και πολιτιστικές ευκαιρίες. Οι εθνικές, οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές πρέπει να προχωρήσουν στην ψηφιοποίηση το ταχύτερο δυνατό και να επιταχύνουν την υλοποίηση νέων ψηφιακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου 5G.

1.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι απαιτούνται τεράστιες επενδύσεις από τις κυβερνήσεις, προκειμένου να επιτευχθεί η πολυδεκτικότητα. Επιπλέον, θεωρείται ότι, στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών, η πολυδεκτικότητα θα κατέχει εξέχουσα θέση στον προγραμματιζόμενο ψηφιακό μετασχηματισμό, αξιοποιώντας το, αν και περιορισμένο, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης της ΕΕ στο πλαίσιο του μέσου Next Generation EU («ΕΕ — Επόμενη γενιά»), καθώς και το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία [ιδίως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+)].

1.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ψηφιακοποίηση μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες αλλά και να ενέχει απειλές για τις επιχειρήσεις. Συνεπώς, είναι αναγκαίο οι κυβερνήσεις να παράσχουν επαρκή χρηματοδοτική στήριξη, μεταξύ άλλων μέσω των ταμείων της ΕΕ, σε επιχειρήσεις κάθε μεγέθους, ιδίως τις ΜΜΕ. Η στήριξη αυτή θα τις βοηθήσει να προσαρμοστούν επιτυχώς στη μετάβαση.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης οι πρακτικές εργασίας όπως η τηλεργασία να εφαρμοστούν με πλήρη συνυπολογισμό της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής. Ο κοινωνικός διάλογος, η στήριξη των ΜΜΕ και των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, καθώς και ο σεβασμός των δικαιωμάτων των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των συλλογικών διαπραγματεύσεων, έχουν πρωταρχική σημασία για τη διασφάλιση της ομαλής μετάβασης.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να συνεργαστούν στενότερα για την ανάπτυξη και την επικύρωση ψηφιακών λύσεων, με αποτέλεσμα ένα δίκτυο για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.

1.7.

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να επανεξεταστούν σε επίπεδο ΕΕ οι κυβερνητικές πολιτικές και τα μέτρα με σκοπό τη συμμετοχή των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων στην πρόταση αποτελεσματικών μέτρων που βασίζονται στην κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει πολιτικές και χρηματοδοτικούς πόρους με στόχο τη διευκόλυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης την ανάγκη για σημαντική αύξηση των ποσοστών εγγραφής σε τομείς εκπαίδευσης που σχετίζονται με τις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά (STEM) κατά τα επόμενα έτη.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την ενίσχυση της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες και της πράξης για τις ψηφιακές αγορές, ως προϋπόθεση για αξιόπιστο ψηφιακό μετασχηματισμό, όπου οι καταναλωτές θα μπορούν να κάνουν επιλογές σε μια πραγματικά ανοικτή και ανταγωνιστική αγορά. Στο πλαίσιο της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, οι ευθύνες και οι υποχρεώσεις των πλατφορμών θα πρέπει να αποσαφηνιστούν και να είναι πιο άμεσα εκτελεστές από ό,τι προτείνεται σήμερα. Στο πλαίσιο της πράξης για τις ψηφιακές αγορές, θα πρέπει να απαγορευτεί διά νόμου η χρήση παραπλανητικών τακτικών (dark patterns) και άλλης «μη ουδέτερης» αρχιτεκτονικής επιλογών, που επηρεάζουν με συγκαλυμμένο τρόπο τη συμπεριφορά των καταναλωτών.

1.9.

Τέλος, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ψηφιακοποίηση και ο οικολογικός προσανατολισμός των οικονομιών της ΕΕ και, ειδικότερα, οι στόχοι της ΕΕ για ουδέτερο ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα συμβαδίζουν. Η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση είναι ζωτικής σημασίας, αλλά και πάλι η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η ισότητα και ο κοινωνικός διάλογος θα πρέπει να αποτελούν πάντοτε τις κατευθυντήριες αρχές για την εφαρμογή των ψηφιακών και των πράσινων τεχνολογιών.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες οδεύουν προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Η πανδημία COVID-19 επιτάχυνε την ανάγκη ψηφιοποίησης της κοινωνίας, καθώς οι ψηφιακοί δίαυλοι ήταν συχνά, κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων, οι μόνοι δίαυλοι που ήταν διαθέσιμοι για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.

2.2.

Από την πλευρά τους, πολλοί ιδιοκτήτες επιχειρήσεων αναγνωρίζουν ότι είναι αναγκαίο να στραφούν προς τον ψηφιακό κόσμο για να διασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη επιτυχία των επιχειρήσεών τους. Ομοίως, οι εργαζόμενοι και το κοινό πρέπει να κατανοήσουν τι ακριβώς είναι η ψηφιακοποίηση και με ποιον τρόπο επηρεάζει την επαγγελματική και την καθημερινή τους ζωή ως μελών μιας επιχειρηματικής οργάνωσης ή μιας οντότητας του δημόσιου τομέα, ή απλώς ως μελών μιας κοινότητας. Όπως ορίζεται στο νέο θεματολόγιο για τους καταναλωτές, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές θα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της ψηφιακής μετάβασης, και να τους παρέχονται επαρκής προστασία και ενδυνάμωση κατά τη διαδικασία αλλαγής.

2.3.

Όσον αφορά τις κυβερνήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, η ταχεία ψηφιακοποίηση είναι αναπόφευκτη και μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μέσω δημόσιων δαπανών για ψηφιακές υποδομές. Οι δημόσιες αρχές σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να εξελιχθούν σε ευέλικτους, ανθεκτικούς και καινοτόμους οργανισμούς, αξιοποιώντας τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού, των αναδυόμενων τεχνολογιών και των προηγμένων ικανοτήτων για την παροχή στους πολίτες και τις επιχειρήσεις απρόσκοπτων, βολικών, διαφανών, ασφαλών και αξιόπιστων ανθρωποκεντρικών ψηφιακών υπηρεσιών χωρίς αποκλεισμούς.

2.4.

Οι δημόσιες διοικήσεις, οι επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι και το ευρύ κοινό πρέπει να προσαρμοστούν (με την παροχή στήριξης και, όπου είναι αναγκαίο, αναλογικών λύσεων ως εναλλακτικής επιλογής) στον τεχνοκεντρικό κόσμο στον οποίο ζούμε, και είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ποια είναι η διαφορά μεταξύ της ψηφιοποίησης, της ψηφιακοποίησης και του ψηφιακού μετασχηματισμού.

2.5.

Η ψηφιοποίηση αναφέρεται στην ψηφιακή έκδοση υλικών ή αναλογικών στοιχείων και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων, καθώς και στον αριθμό των ωρών εργασίας. Η διαδικασία της ψηφιοποίησης δημιουργεί μια αλυσίδα γεγονότων που μπορούν να βελτιστοποιήσουν δραστικά τη ροή εργασιών κάθε επιχείρησης και κυβέρνησης, με αποτέλεσμα αυτοματοποιημένες επιχειρηματικές και κυβερνητικές διαδικασίες. Αυτό αποτελεί πρόκληση τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τους δημόσιους υπαλλήλους.

2.6.

Ενώ οι περισσότερες επιχειρήσεις και κυβερνήσεις χρησιμοποιούν βασικές μεθόδους ψηφιοποίησης στις καθημερινές τους διαδικασίες, υπάρχουν πολλά περισσότερα που μπορούν να γίνουν για την αποτελεσματική εφαρμογή της ψηφιοποίησης. Η πρόκληση εδώ είναι η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των εργαζομένων, των δημόσιων υπαλλήλων και του ευρέος κοινού, προκειμένου να προσαρμοστούν επιτυχώς στις νέες ψηφιοποιημένες ροές εργασιών και διαδικασίες. Στον χώρο εργασίας, αυτή η μετάβαση απαιτεί κοινωνικό διάλογο, καθώς και σεβασμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η μετάβαση μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή των εργαζομένων, και, συνεπώς, είναι αναγκαία η παροχή πληροφοριών και η διεξαγωγή διαβουλεύσεων σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας. Ομοίως, το κοινό πρέπει να ενημερωθεί για τις ανεπιθύμητες επιπτώσεις του μετασχηματισμού.

2.7.

Ενώ η ψηφιοποίηση φαίνεται ότι αυξάνει την αποδοτικότητα των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων (τα πιθανά οφέλη ήταν πάντοτε υπερεκτιμημένα), υπάρχει πάντοτε κάποιο κόστος, όπως συμβαίνει όταν εργαζόμενοι ή δημόσιοι υπάλληλοι απολύονται, ή όταν το κοινό, ιδίως οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με αναπηρία, δεν προσαρμόζονται αρκετά γρήγορα ή καθόλου στην ψηφιοποίηση. Συνεπώς, είναι σημαντικό η ψηφιακοποίηση να καταστεί προσιτή σε όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, κοινωνικοοικονομικής κατάστασης και αναπηρίας. Ομοίως, οι ΜΜΕ ενδέχεται να βρεθούν σε ανταγωνιστικά μειονεκτική θέση, εάν δεν μπορέσουν να συμβαδίσουν με τον ρυθμό ψηφιοποίησης στον κλάδο τους, ιδίως εάν οι διαδικασίες αυτές απαιτούν υψηλό αρχικό κόστος.

2.8.

Η ψηφιακοποίηση είναι ο δεύτερος όρος που πρέπει να κατανοήσουν οι επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι και το ευρύ κοινό. Περιλαμβάνει πληθώρα στοιχείων. Η ψηφιακοποίηση συμβάλλει στον μετασχηματισμό του τρόπου λειτουργίας των επιχειρήσεων μέσω της εφαρμογής ψηφιακών τεχνολογιών. Αυτό επηρεάζει τα επιχειρηματικά μοντέλα, τις ροές επικοινωνίας εντός και εκτός της ενδιαφερόμενης επιχείρησης, καθώς και ολόκληρη την αλυσίδα αξίας.

2.9.

Η ψηφιακοποίηση ανοίγει νέες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις με τη δημιουργία ροών εσόδων από ψηφιακές δραστηριότητες που δεν ήταν ποτέ διαθέσιμες στο παρελθόν. Από την ενσωμάτωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έως την ικανότητα προσφοράς συνδρομητικών υπηρεσιών δεδομένων σε πελάτες, η χρήση προσαρμοσμένων επιχειρηματικών εφαρμογών μπορεί να είναι καίριας σημασίας για την καινοτομία, την ανάπτυξη και την επέκταση των επιχειρήσεων στο μέλλον. Οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες, ιδίως εκείνες που περιγράφονται με το ακρωνύμιο SMACIT (κοινωνικές τεχνολογίες, τεχνολογίες κινητών συσκευών, συστήματα ανάλυσης, υπολογιστικό νέφος και διαδίκτυο των πραγμάτων), αποτελούν μεγάλη ευκαιρία για τις ΜΜΕ, διότι οι τεχνολογίες αυτές για μεγάλους και παλαιούς οργανισμούς αντιπροσωπεύουν ευκαιρίες αλλά και, ταυτόχρονα, υπαρξιακές απειλές.

2.10.

Μακροχρόνιες έρευνες σχετικά με τα αποτελέσματα του ψηφιακού μετασχηματισμού έδειξαν ότι το ποσοστό επιτυχίας αυτών των προσπαθειών είναι σταθερά χαμηλό: λιγότερο από το 30 % των προγραμματιζόμενων αποτελεσμάτων. Τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας της εταιρείας McKinsey σε δείγμα 263 ερωτηθέντων δείχνουν ότι μόνο το 16 % των ερωτηθέντων ανέφεραν ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός των οργανισμών τους είχε βελτιώσει με επιτυχία τις επιδόσεις τους. Τις προκλήσεις αυτές αντιμετωπίζουν επίσης οι «έξυπνοι κλάδοι», όπως η υψηλή τεχνολογία, τα μέσα ενημέρωσης και οι τηλεπικοινωνίες, μεταξύ των οποίων το ποσοστό των επιτυχών αποτελεσμάτων δεν υπερβαίνει το 26 %. Εξάλλου, σε οργανισμούς με λιγότερους από 100 υπαλλήλους, οι ερωτηθέντες είναι 2,7 φορές πιο πιθανό να αναφέρουν πιο επιτυχή ψηφιακό μετασχηματισμό από ό,τι σε μεγάλους οργανισμούς με περισσότερους από 50 000 υπαλλήλους.

2.11.

Ανεξάρτητα από το μέγεθος, ωστόσο, οι επιχειρήσεις που εξακολουθούν να βασίζονται σε πιο παραδοσιακές διαδικασίες κινδυνεύουν να χάσουν την ανταγωνιστικότητά τους, και είναι λάθος να υποθέτουμε εκ των προτέρων ότι όλες οι επιχειρήσεις μπορούν να επιτύχουν την ψηφιακοποίηση. Το ίδιο ισχύει για τους εργαζομένους, ιδίως για εκείνους που εργάζονται σε παραδοσιακές δραστηριότητες.

2.12.

Η μετάβαση στην ψηφιακοποίηση μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της αποδοτικότητας των επιχειρήσεων και να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις ώστε να παράγουν έσοδα, εκτός από το γεγονός ότι συμβάλλει στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα. Μπορεί επίσης να στηρίξει την αύξηση της κινητικότητας στην αγορά εργασίας, να ενισχύσει την παραγωγικότητα και την ευελιξία στον χώρο εργασίας και να διευκολύνει την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής στην περίπτωση της τηλεργασίας, όπως συνέβη κατά την πανδημία COVID-19.

2.13.

Ωστόσο, η πραγματικότητα μπορεί να είναι πολύ διαφορετική, και πρέπει να τεθούν ερωτήματα σχετικά με το εάν η ψηφιακοποίηση και, ειδικότερα, η τηλεργασία οδήγησαν πράγματι σε καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής. Αν και πολλοί εργαζόμενοι τάσσονται υπέρ της τηλεργασίας, συχνά εφαρμόζεται απρογραμμάτιστα, επηρεάζοντας τις συνθήκες εργασίας, ιδίως στην περίπτωση των εργαζόμενων μητέρων και των εργαζομένων με ανεπαρκείς ψηφιακές δεξιότητες. Συνεπώς, είναι εύλογο το ερώτημα εάν η ψηφιακοποίηση έχει κάνει δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής. Ενώ η ψηφιακοποίηση μπορεί να ενισχύσει τις επιδόσεις των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, οι επιπτώσεις στην οικογενειακή ζωή και, ενδεχομένως, στην υγεία μπορεί να είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα. Τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία εφαρμόστηκαν βιαστικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τείνουν να αυξάνουν το άγχος και τους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων.

2.14.

Υπάρχει επίσης μια αυξανόμενη τάση των ατόμων να μην «αποσυνδέονται» από τις ψηφιακές διαδικασίες εργασίας. Καθώς η τηλεργασία γίνεται ο κανόνας στις επιχειρήσεις και τις δημόσιες υπηρεσίες, είναι ζωτικής σημασίας να πραγματοποιείται στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Το δικαίωμα αποσύνδεσης πρέπει επίσης να αναγνωριστεί με τη βοήθεια ενός πανευρωπαϊκού μέσου.

2.15.

Η τελική πτυχή της ψηφιακοποίησης επηρεάζει όχι μόνο τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, αλλά και την κοινωνία γενικότερα. Κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και, εμφανέστερα, κατά την τελευταία δεκαετία, σημειώθηκε δραματική στροφή προς την υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών σε όλα τα κοινωνικά περιβάλλοντα και τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ουσιαστικά, τούτο έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός φαινομένου γνωστού ως «ψηφιακοί πελάτες», καθώς αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων αρχίζουν να εξαρτώνται από την ψηφιακοποίηση σε όλες σχεδόν τις πτυχές της καθημερινής τους ζωής. Η ψηφιακοποίηση γίνεται αργά η βάση για τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί κάθε μορφής και μεγέθους συνδέονται με τους πελάτες, αλλά θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι όλα τα άτομα, ανεξαρτήτως ηλικίας, είναι σε θέση να συμβαδίσουν με τις νέες ψηφιακές εξελίξεις.

2.16.

Αυτό μας οδηγεί στη διάκριση μεταξύ ψηφιακοποίησης και ψηφιακού μετασχηματισμού. Ο τελευταίος αναφέρεται στον μετασχηματισμό των επιχειρηματικών και των κοινωνικών δραστηριοτήτων σε στοιχεία του ψηφιακού κόσμου, όπως όλοι βιώσαμε με αμέτρητους τρόπους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με την αύξηση, για παράδειγμα, της τηλεργασίας.

3.   Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η συνεχιζόμενη ψηφιακοποίηση της κοινωνίας και της οικονομίας μας δεν μπορεί παρά να συνεχίσει να αναπτύσσεται και να εμβαθύνεται· ωστόσο, ενώ η ψηφιακοποίηση υπόσχεται περαιτέρω κοινωνικά και οικονομικά πλεονεκτήματα, εκφράζονται επίσης ανησυχίες σχετικά με τον διχαστικό της αντίκτυπο στην κοινωνία και σχετικά με το εάν ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων είναι πράγματι ψηφιακά επιδέξιοι. Στη θεωρία, οι μετασχηματιστικές τεχνολογίες φαίνεται ότι ενισχύουν την κοινωνική ένταξη αντί να διευρύνουν το χάσμα μεταξύ των ψηφιακά επιδέξιων ατόμων και των μειονεκτούντων ατόμων, αλλά και πάλι η πραγματικότητα στην πράξη μπορεί να είναι κάπως διαφορετική. Πολλοί άνθρωποι δεν κατορθώνουν να προσαρμοστούν στον ταχύ ρυθμό του ψηφιακού μετασχηματισμού. Αυτό ισχύει ιδίως για τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα που ζουν σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές.

3.2.

Ενώ η ψηφιακοποίηση για όλους είναι αναγκαία για την ενίσχυση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας, καθώς και για την επιτάχυνση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης σε έναν κόσμο μετά την πανδημία, ο ψηφιακός μετασχηματισμός πρέπει να πραγματοποιηθεί με τον σωστό τρόπο. Με αυτό εννοούμε ότι η πολιτική για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τόσο για τον δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό τομέα, πρέπει να είναι χωρίς αποκλεισμούς, αποφεύγοντας με κάθε κόστος τον αποκλεισμό κοινωνικών ομάδων, όπως οι ηλικιωμένοι, τα κοινωνικοοικονομικά μειονεκτούντα άτομα, τα άτομα με αναπηρία και οι κάτοικοι αγροτικών περιοχών.

3.3.

Για την επίτευξη της πολυδεκτικότητας, οι κυβερνήσεις πρέπει να εφαρμόσουν ολοκληρωμένες στρατηγικές και υποστηρικτικά μέτρα, ώστε να διασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα, η ποιότητα, ο ανθρωποκεντρισμός, η διαφάνεια, η ασφάλεια, η προστασία και η προσβασιμότητα των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών και προϊόντων, καθώς και η βέλτιστη πρόσβαση στην υγεία, την εκπαίδευση και τις οικονομικές και πολιτιστικές ευκαιρίες. Στο πλαίσιο αυτό, οι δημόσιες διοικήσεις μπορούν να χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία για τη συμμετοχή των πολιτών στη δημιουργία ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών, διασφαλίζοντας ότι οι υπηρεσίες αυτές ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις προτιμήσεις των πολιτών που τις χρησιμοποιούν.

3.4.

Πρωτίστως, η επίτευξη της πολυδεκτικότητας απαιτεί τεράστιες επενδύσεις από τις κυβερνήσεις, και θεωρείται ότι, στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών, η πολυδεκτικότητα θα κατέχει εξέχουσα θέση στον προγραμματιζόμενο ψηφιακό μετασχηματισμό, αξιοποιώντας το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης της ΕΕ στο πλαίσιο του μέσου Next Generation EU, καθώς και το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ιδίως το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ+). Ωστόσο, στην περίπτωση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, έχουν εκφραστεί επιφυλάξεις σχετικά με την καταλληλότητά του για την αντιμετώπιση των προκλήσεων μετάβασης τόσο της ψηφιακοποίησης όσο και της κλιματικής αλλαγής (2). Οι εθνικές, οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές πρέπει επίσης να προχωρήσουν στην ψηφιακοποίηση και να επιταχύνουν την υλοποίηση νέων ψηφιακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου 5G.

3.5.

Το κύμα του ψηφιακού μετασχηματισμού είναι πρωτοφανές όσον αφορά την ταχύτητα, το πεδίο εφαρμογής και την κλίμακα. Το να περιμένουμε από όλες τις επιχειρήσεις, τις ΜΜΕ και τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας να προσαρμοστούν γρήγορα και επιτυχώς σε αυτό το πρωτοφανές κύμα αλλαγής δεν είναι ρεαλιστικό. Ο μετασχηματισμός μπορεί να προκαλέσει τόσο θύματα όσο και επιτυχίες, εκτός εάν δοθεί στις επιχειρήσεις χρόνος για να προσαρμοστούν, και επίσης στηριχθούν από κατάλληλα μέτρα.

3.6.

Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν την παροχή στις επιχειρήσεις των υποδομών που είναι αναγκαίες για τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού, καθώς και το συνοδευτικό νομοθετικό πλαίσιο που είναι αναλογικό και κατάλληλο για τον επιδιωκόμενο σκοπό. Εξίσου σημαντική είναι η ανάγκη τα κράτη μέλη να συνεργαστούν στενά για την ανάπτυξη και την επικύρωση ψηφιακών λύσεων, με αποτέλεσμα ένα δίκτυο για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Άλλα μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν φορολογικές πιστώσεις για την περαιτέρω στήριξη των επενδύσεων που απαιτούνται από τις επιχειρήσεις στον ψηφιακό μετασχηματισμό των δραστηριοτήτων και των διαδικασιών εργασίας τους.

3.7.

Οι αγορές που χαίρουν της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, είναι απαλλαγμένες από τη χειραγώγηση και να τους επιτρέπουν επιλογές σε ένα πραγματικά ανοικτό και ανταγωνιστικό περιβάλλον αποτελούν προϋπόθεση για αξιόπιστη ψηφιακοποίηση. Αυτό όμως συχνά δεν ισχύει, εάν εξετάσουμε πόσο υψηλό βαθμό συγκέντρωσης παρουσιάζουν ορισμένες αγορές (μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμογές επικοινωνιών, αναζήτηση, λειτουργικό σύστημα κ.λπ.), και πόσο συχνά παραβιάζονται τα δικαιώματα των καταναλωτών. Στη γνωμοδότησή της σχετικά με το νέο θεματολόγιο για τους καταναλωτές (INT/922 (3)), η ΕΟΚΕ επεσήμανε ότι οι κανόνες για την προστασία των καταναλωτών πρέπει επίσης να προσαρμοστούν στον ψηφιακοποιημένο κόσμο. Οι νέες προκλήσεις που θέτουν οι αναδυόμενες ψηφιακές τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), το διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT) και η ρομποτική, απαιτούν την ενίσχυση της σημερινής προστασίας.

3.8.

Μια περαιτέρω προϋπόθεση για την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων του ψηφιακού μετασχηματισμού είναι η προετοιμασία των επιχειρήσεων κάθε μεγέθους, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Αυτό περιλαμβάνει στήριξη από επιλέξιμους χρηματοδοτικούς πόρους και προγράμματα κατάρτισης για τους ιδιοκτήτες και το προσωπικό μικρών επιχειρήσεων, προκειμένου να εξοικειωθούν με τις τελευταίες τεχνολογίες και τις ευκαιρίες που προκύπτουν από αυτές. Δεύτερον, όλες οι πτυχές της πραγματοποίησης αυτής της ριζικής αλλαγής πρέπει να γνωστοποιηθούν σε όλα τα επίπεδα στον χώρο εργασίας. Τρίτον, είναι επίσης αναγκαία η ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη εισαγωγής νέων τρόπων εργασίας, συμπεριφοράς και επικοινωνίας σύμφωνα με την πρωτοφανή αλλαγή στην οργανωτική νοοτροπία.

3.9.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός οδήγησε σε σημαντική αύξηση της ζήτησης για ψηφιακές δεξιότητες σε όλους σχεδόν τους κλάδους, από τη μεταποίηση έως τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και πέρα από αυτές, ενώ η ζήτηση προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω στο εγγύς μέλλον. Συνεπώς, είναι επιτακτική ανάγκη οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις να συνεχίσουν να επενδύουν στην εκπαίδευση και την κατάρτιση για όλους, συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής εκπαίδευσης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα πραγματοποιηθεί ομαλά και με τα κατάλληλα ταλέντα, ώστε τα άτομα και οι επιχειρήσεις να μπορέσουν να αποκομίσουν τα οφέλη αυτής της μετάβασης. Αυτό θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει εκπαίδευση σχετικά με τη συμμετοχή σε ψηφιακές πλατφόρμες.

3.10.

Η επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού πρέπει να συνοδευτεί από σημαντική αύξηση των ποσοστών εγγραφής στην εκπαίδευση που σχετίζεται με τους τομείς STEM κατά τα επόμενα έτη. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων στους τομείς STEM είναι αναγκαία για τη στήριξη του μετασχηματισμού, τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των φύλων και τη δημιουργία της επόμενης γενιάς φορέων καινοτομίας. Η εκπαίδευση στους τομείς STEM θα συμβάλει στην τόνωση της οικονομίας και στη δημιουργία θέσεων εργασίας.

3.11.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της εντατικοποίησης της εργασίας και της εργασιακής ανασφάλειας, θέτοντας έτσι σοβαρές προκλήσεις για την προστασία, την εκπροσώπηση και τη δίκαιη μεταχείριση των εργαζομένων. Η Διακήρυξη της εκατονταετηρίδας της ΔΟΕ σχετικά με το μέλλον της εργασίας, που εκδόθηκε το 2019, πρότεινε μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση στη νέα τεχνολογία στον κόσμο της εργασίας. Ωστόσο, η πρόκληση είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτό θα μετουσιωθεί σε αποτελεσματικές πολιτικές, νομοθεσία και μέτρα που προστατεύουν τους εργαζομένους και προβλέπουν επαρκή εκπροσώπηση. Για τον λόγο αυτό, κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση των πολιτικών (και ενδεχομένως μια νομοθεσία που να είναι αναλογική και κατάλληλη για τον επιδιωκόμενο σκοπό) και των μέτρων σε επίπεδο ΕΕ, όχι μόνο για λόγους συνεκτικότητας των πολιτικών, αλλά και για τη συμμετοχή των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων στη χάραξη πολιτικής που βασίζεται στον θεμελιώδη στόχο της επίτευξης κοινωνικής δικαιοσύνης.

3.12.

Τέλος, η όποια συζήτηση σχετικά με την ψηφιακοποίηση για όλους δεν μπορεί να αγνοήσει τη σχέση της με τον οικολογικό προσανατολισμό των οικονομιών της ΕΕ και τους στόχους της ΕΕ για ουδέτερο ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και την έμφαση που δίνεται, στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σε πρωτοβουλίες που στηρίζουν αυτούς τους στόχους.

3.13.

Η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση δεν θα πρέπει μόνο να συμβαδίζουν, αλλά είναι επίσης ουσιαστικής σημασίας για την προώθηση της καινοτομίας σε ολόκληρη την ΕΕ. Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται οι τεχνολογίες αλυσίδας συστοιχιών, που έχουν ως στόχο τη βελτιστοποίηση της αλυσίδας εφοδιασμού και την ενίσχυση της αποδοτικότητας, γεγονός που θα συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης πόρων και στην παρακολούθηση, παράλληλα, των συστατικών, των προϊόντων και των υλικών, συμβάλλοντας έτσι στην κυκλική οικονομία. Επιπλέον, οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να συμβάλουν στην εξουδετέρωση ή την αντιστάθμιση εκπομπών που θέτουν τεχνικές προκλήσεις ή είναι δαπανηρές. Η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση είναι ζωτικής σημασίας, αλλά, όπως τονίστηκε στην παρούσα γνωμοδότηση, η κοινωνική δικαιοσύνη θα πρέπει πάντοτε να αποτελεί την κατευθυντήρια αρχή για την υλοποίησή τους. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να είναι προσβάσιμα σε όλους τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού, για παράδειγμα, στην εφαρμογή των τελευταίων τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται για την παροχή έξυπνων, απρόσκοπτων και διακριτικών υπηρεσιών στους τομείς της ενέργειας, της ασφάλειας, της κινητικότητας, της ευεξίας και της κοινότητας που συμβάλλουν στην επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου διοξειδίου του άνθρακα.

3.14.

Αναγνωρίζουμε ότι αυτό δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί, αλλά ακριβώς για τον λόγο αυτό τα σχέδια ψηφιακοποίησης που συνδέονται με τον οικολογικό προσανατολισμό των οικονομιών της ΕΕ θα πρέπει να περιλαμβάνουν μια πολυσυμμετοχική διαδικασία διαβούλευσης και ανάλυση, με βάση τον κοινωνικό διάλογο και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, όπου η έμφαση δίνεται σε μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους που πραγματικά επηρεάζουν καθοριστικά τη ζωή των Ευρωπαίων.

---

(1)  Αυτό ευθυγραμμίζεται με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με τη διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος της Ευρώπης (9 Ιουνίου 2020), στα οποία το Συμβούλιο «καλεί την Επιτροπή να προτείνει ενισχυμένη ενωσιακή πολιτική για την ψηφιακή διακυβέρνηση, λαμβάνοντας υπόψη την ηλεκτρονική ένταξη όλων των πολιτών και των ιδιωτικών φορέων, ώστε να εξασφαλιστούν ο συντονισμός και η στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού των δημόσιων διοικήσεων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων της διαλειτουργικότητας και των κοινών προτύπων για ασφαλείς και χωρίς σύνορα ροές δεδομένων και υπηρεσίες δεδομένων του δημόσιου τομέα».

(2)  https://www.epsu.org/article/proposed-transition-fund-really-just

(3)  ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 45.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Εκπαίδευση ενηλίκων»

(διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Σλοβενικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ)

(2021/C 374/04)

Εισηγήτρια:

η κ. Tatjana BABRAUSKIENĖ

Αίτημα της Σλοβενικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ	Επιστολή της 19.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση του προεδρείου	23.3.2021
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	21.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	8.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	233/3/5

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη μεγάλη έμφαση που δίνεται στην εκπαίδευση ενηλίκων, στην κατάρτιση και στην απόκτηση δεξιοτήτων, η οποία επαναλαμβάνεται στις πρόσφατες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κυρίως στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων. Η ΕΟΚΕ ζητεί να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν άμεσα και ειδικά μέτρα πολιτικής, συνοδευόμενα από κίνητρα για την υποστήριξη των κρατών μελών, όπως έχει ήδη επισημανθεί στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με τίτλο «Υποστηρικτικά εκπαιδευτικά συστήματα για την αποφυγή των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων» (1).

1.2.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ταχεία εφεύρεση και διάδοση των νέων τεχνολογιών πρέπει να συνοδεύεται από αποτελεσματική αναβάθμιση των δεξιοτήτων και επανειδίκευση. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι ο αντίκτυπος της κρίσης COVID-19 στην κοινωνία και την οικονομία της Ευρώπης κατέδειξε περαιτέρω τη σημασία τόσο των αποτελεσματικών πολιτικών εκπαίδευσης και κατάρτισης όσο και των θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας στην υποστήριξη της βιώσιμης και δίκαιης κοινωνικής και οικονομικής ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας στην Ευρώπη. Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση ενηλίκων και στην απόκτηση δεξιοτήτων μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην οικονομική ανάκαμψη και στη διαμόρφωση μιας Ευρώπης με κοινωνικό πρόσωπο.

1.3.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη να ενισχύσουν τις πολιτικές εκπαίδευσης ενηλίκων, επιλέγοντας σφαιρική αντιμετώπιση, βελτιώνοντας την προσβασιμότητα και την ποιότητα και μεριμνώντας για την εξάλειψη των αποκλεισμών, με παράλληλο σεβασμό των εθνικών αρμοδιοτήτων και της αρχής της επικουρικότητας. Η ΕΟΚΕ ζητά να βελτιωθούν οι πολιτικές εκπαίδευσης ενηλίκων με την ευρεία έννοια, με την εξέταση αποτελεσματικών στρατηγικών για την ικανοποίηση των νέων αναγκών σε δεξιότητες — πολιτικές οι οποίες πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στις τοπικές ανάγκες. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της βελτίωσης της παιδαγωγικής και της αγωγής ενηλίκων στην εκπαίδευσή τους, με την παροχή ποιοτικής αρχικής εκπαίδευσης, συνεχούς επαγγελματικής ανέλιξης, βελτιωμένων και δίκαιων συνθηκών εργασίας, καθώς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος εργασίας για τους εκπαιδευτές ενηλίκων.

1.4.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η εκπαίδευση ενηλίκων είναι απαραίτητη για να βοηθούνται να βελτιώνονται και να αποκτούν δεξιότητες ως πολίτες, καθώς και για να συμμετέχουν ενεργά στα κοινά. Θα πρέπει η διά βίου μάθηση αφενός μεν να καταστεί τρόπος ζωής για όλους, έτσι ώστε να ξεπεραστούν οι αποκλίσεις και οι ανισότητες στην κοινωνία, αφετέρου δε να γίνει πραγματικότητα στον χώρο εργασίας. Από την άποψη αυτή, η ανάπτυξη των δεξιοτήτων δεν πρέπει να εξαντλείται στον χώρο εργασίας, αλλά να εκτείνεται και στην κοινωνική και προσωπική ζωή, ιδωμένη ως μια συνολική διεργασία.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της εκπαίδευσης ενηλίκων και παρατηρεί ότι, δυστυχώς, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και αρκετά κράτη μέλη δεν τη θεωρούν πολιτική προτεραιότητα, ενώ είναι απαραίτητη τόσο για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της εργασίας και της κοινωνικής ένταξης όσο και για την παροχή στους ενήλικες της δυνατότητας να συμμετέχουν ενεργά στην αγορά εργασίας και στα κοινά. Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να ενισχύσουν την πολιτική, τη διαχείριση και τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης ενηλίκων, σύμφωνα με τις αρχές των τεσσάρων πυλώνων της Unesco (2) δηλαδή τη μάθηση για τη γνώση, τη δράση, την ύπαρξη και τη συνύπαρξη. Για την εκπλήρωση του τέταρτου στόχου βιώσιμης ανάπτυξης, πρέπει να παρασχεθεί αποτελεσματική συνδρομή στην κοινωνία των πολιτών, έτσι ώστε να υπάρχει σύμπραξη στην παροχή εκπαίδευσης ενηλίκων σε άτυπο και μη τυπικό περιβάλλον και να διασφαλιστεί η αποτελεσματική απήχησή της στους πολίτες.

1.6.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να θέσουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη εφικτούς μακροπρόθεσμους στόχους και να θεσπίσουν ένα σύστημα συνεχούς εποπτείας όσον αφορά τη συμμετοχή στην εκπαίδευση ενηλίκων και στην υψηλής ποιότητας και προσιτή διά βίου μάθηση, συμπεριλαμβανομένης της επιμόρφωσης των εργαζομένων, για κάθε κράτος μέλος, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές ανά περιφέρεια. Σε αυτό το σύστημα θα πρέπει να επιδιώκεται να έχουν όλοι τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις ικανότητες και τη στάση που απαιτείται, έτσι ώστε η Ευρώπη να επιτύχει μια δίκαιη, συνεκτική, βιώσιμη, ψηφιακή και ευημερούσα κοινωνία. Είναι επίσης σημαντικό να βελτιωθούν η έρευνα και η συλλογή πληροφοριών για τις δεξιότητες σε κλαδικό και εθνικό επίπεδο όσον αφορά τις ανάγκες και τις προβλέψεις σε δεξιότητες, με σκοπό τόσο την επικαιροποίηση της εκπαίδευσης όσων ενηλίκων διανύουν μεταβατικό στάδιο όσο και την αναβάθμιση των δεδομένων ως προς τις επενδύσεις των κρατών μελών στην εκπαίδευση ενηλίκων, καθώς και τη διασφάλιση της συχνής εποπτείας και συλλογής δεδομένων σχετικών με τα σεμινάρια εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των εργαζομένων. Οι κοινωνικοί εταίροι και η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη βελτίωση της εθνικής ενημέρωσης για τις δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένης της ανάλυσης, της πρόβλεψης και της εκ των προτέρων εκτίμησης των αναγκών σε δεξιότητες.

1.7.

Τα κράτη μέλη πρέπει να επιταχύνουν την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 2016, όσον αφορά τις Διαδρομές Αναβάθμισης των Δεξιοτήτων: Νέες Ευκαιρίες για Ενηλίκους (3) έτσι ώστε όλοι οι ενήλικες με χαμηλό επίπεδο προσόντων και ειδίκευσης να αναπτύσσουν τις βασικές τους δεξιότητες και να έχουν τη δυνατότητα της επιμόρφωσης για να βελτιώσουν τη ζωή και την απασχολησιμότητά τους. Με επιδίωξη το 80 % των ενηλίκων να διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να βοηθούν τους ενήλικες στην προσπάθειά τους να επιτυγχάνουν ένα ελάχιστο επίπεδο βασικών ψηφιακών δεξιοτήτων, έτσι ώστε να μπορούν να υποστηρίζουν την απόκτηση δεξιοτήτων για την εργασία και την καθημερινή τους ζωή.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι όλοι οι ενήλικες, ανεξάρτητα από τα προσόντα και το κοινωνικοοικονομικό τους υπόβαθρο, χρειάζονται υποστήριξη για πρόσβαση σε ποιοτική διά βίου μάθηση χωρίς αποκλεισμούς και για την επικύρωση των δεξιοτήτων και των προσόντων τους. Πρέπει οι δημόσιες υπηρεσίες εργασίας να μεριμνούν για την αυξημένη και καλύτερη πρόσβαση των ενηλίκων σε δίκαιη και δωρεάν καθοδήγηση και συμβουλευτική, να φροντίζουν έτσι ώστε όλοι τους να ενημερώνονται για τις δυνατότητες διά βίου μάθησης, ώστε οι εργαζόμενοι να ενημερώνονται για τις μελλοντικές μεταβολές στις θέσεις εργασίας και για τις δεξιότητες που απαιτούνται στις νέες θέσεις εργασίας και αρμοδιότητες.

1.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διοργανώσουν εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης με τους κοινωνικούς εταίρους με αποδέκτες τους ενήλικες και τους εργαζομένους που επηρεάζονται από την οικολογική και ψηφιακή μετάβαση, έτσι ώστε να βοηθηθεί το εργατικό δυναμικό να αποκτήσει τις απαιτούμενες δεξιότητες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διοργανώνει ετήσιες εκδηλώσεις κατά τα πρότυπα της «Ευρωπαϊκής εβδομάδας δεξιοτήτων ΕΕΚ» με σκοπό τόσο την ενημέρωση και την παροχή κινήτρων στους ενήλικες όσον αφορά την εκπαίδευση ενηλίκων και την περαιτέρω μάθηση, όσο και την υποστήριξη των εθνικών πολιτικών.

1.10.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της επικουρικότητας όσον αφορά τις πολιτικές εκπαίδευσης ενηλίκων, με μέλημα τον σεβασμό του ρόλου των εθνικών και κλαδικών κοινωνικών εταίρων στον προσδιορισμό των απαιτήσεων δεξιοτήτων και στη διαχείριση των εθνικών συστημάτων για να χρηματοδοτηθεί και να διασφαλιστεί η πρόσβαση στην εκπαίδευση ενηλίκων και επιμόρφωση των εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι κατά την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ) θα πρέπει όλες οι επιχειρήσεις να έχουν το δικαίωμα και την ικανότητα να σχεδιάζουν στρατηγικές δεξιοτήτων για την κάλυψη αναγκών καινοτομίας και να υποστηρίζουν τη δίκαιη μετάβαση των εργαζομένων και τη μαθητεία υψηλής ποιότητας για νέους και ενήλικες στο πλαίσιο της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Στις κατευθυντήριες γραμμές (4) του 2020 του Συμβουλίου όσον αφορά την απασχόληση, γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ της διασφάλισης δικαιωμάτων στην κατάρτιση και της παροχής ατομικών λογαριασμών μάθησης ως ενός από τα δυνατά μέσα, με την παροχή της δυνατότητας στα κράτη μέλη να αποφασίζουν πώς θα εγγυώνται αυτά τα δικαιώματα. Οι ατομικοί λογαριασμοί μάθησης είναι μέσα που θα μπορούσαν να διασφαλίσουν το δικαίωμα στην κατάρτιση. Όλοι οι ενήλικες και οι εργαζόμενοι θα πρέπει να δικαιούνται —σύμφωνα με τις συλλογικές συμβάσεις και τις εθνικές νομοθεσίες— ποιοτική επαγγελματική επιμόρφωση, εκπαιδευτική άδεια μετ’ αποδοχών, την απόκτηση επαγγελματικών προσόντων, την επικύρωση της άτυπης και της μη τυπικής μάθησης, καθώς και εγγυημένη ποιοτικά και ευέλικτη καθοδήγηση και παροχή συμβουλών. Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να δημιουργήσουν οικονομικούς μηχανισμούς και βοηθήματα για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ενηλίκων, ιδίως των εργαζομένων, στη μάθηση και την επιμόρφωση, με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων.

1.11.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στα κράτη μέλη ότι πρέπει να μεριμνούν έτσι ώστε όλοι οι ενήλικες —και δη όσοι προέρχονται από λιγότερο ευνοημένα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα— να έχουν ίση πρόσβαση σε διά βίου μάθηση που θα εξυπηρετεί τα προσωπικά τους συμφέροντα ή την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους. Πρέπει να παρέχεται ειδική υποστήριξη σε άτομα εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, στους μετανάστες και τους πρόσφυγες, στις μειονεκτούσες και ευάλωτες ομάδες, καθώς και σε ηλικιωμένους για να διασφαλιστεί η ενεργός και υγιής γήρανση. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να φροντίσει έτσι ώστε η έμφαση στην εκπαίδευση της νέας στρατηγικής της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία να εκτείνεται στους εκπαιδευόμενους όλων των ηλικιών και να εστιάζει σε μια εκπαίδευση ενηλίκων προσιτή και δωρεάν για όλους τους εκπαιδευόμενους με αναπηρία και μαθησιακές δυσκολίες σε φυσικά προσβάσιμα περιβάλλοντα. Επίσης πρέπει να παρέχεται επιμόρφωση στους εκπαιδευτικούς ως προς τον πώς να προσαρμόζουν τα μαθήματά τους και πώς θα διευκολύνεται η διαδικτυακή μάθηση.

1.12.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η δημοκρατική διαχείριση είναι το κλειδί για τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένου του αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου και της ουσιαστικής διαβούλευσης με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τόσο για την υποστήριξη της ανάπτυξης δεξιοτήτων σε όλους τους ενήλικες —ιδίως δε στους εργαζόμενους και τους ανέργους— με την παράλληλη επίτευξη των στόχων της ΕΕ για συμμετοχή στην εκπαίδευση ενηλίκων, όπως ορίζεται στο σχέδιο δράσης του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, τη σύσταση του Συμβουλίου για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, τη Διακήρυξη του Osnabrück, όσο και για τη συμβολή στο επικείμενο ψήφισμα του Συμβουλίου με θέμα το θεματολόγιο για την εκπαίδευση ενηλίκων. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο κοινωνικός διάλογος και η αλληλεπίδραση μεταξύ συνδικαλιστικών οργανώσεων και εργοδοτών είναι καθοριστικής σημασίας για τη διευκόλυνση της πρόσβασης όλων στην εκπαίδευση ενηλίκων, την προώθηση της ευελιξίας και της καθοδήγησης, την ευθυγράμμιση της κατάρτισης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, τη διασφάλιση της ποιότητας της κατάρτισης και της χρηματοδότησής της.

1.13.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι όλοι οι ενήλικες, ιδίως δε οι εργαζόμενοι, πρέπει να έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικές με τις διαδικασίες αναγνώρισης και επικύρωσης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εφαρμόζοντας αποτελεσματικά τη σύσταση του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2012, για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης (5), με μέλημα την επαρκή δημόσια χρηματοδότηση των συστημάτων επικύρωσης σε κάθε χώρα της ΕΕ. Με την εξασφάλιση αναγνώρισης της επιμόρφωσης, οι εργοδότες και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις μπορούν να υποστηρίζουν την αναβάθμιση των προσόντων των εργαζομένων και μπορούν να συμβάλλουν στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους, καθώς και στη δίκαιη μετάβασή τους στην αγορά εργασίας. Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη διαχείριση της εκπαίδευσης ενηλίκων, της επιμόρφωσης των εργαζομένων και των συστημάτων εκπαιδευτικής άδειας μετ’ αποδοχών είναι ουσιαστικής σημασίας, όπως άλλωστε και η προώθηση της κοινής δράσης των κοινωνικών εταίρων.

1.14.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η αναβάθμιση δεξιοτήτων και η επανεκπαίδευση είναι ζητούμενα ύψιστης σημασίας για την υποστήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης των επαγγελματικών κλάδων και ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν ως κοινωνική και οικονομική ευθύνη με μέλημα την καθολική κατάρτιση για την εύρεση ποιοτικής εργασίας και τη δίκαιη μετάβαση για όλους. Απαιτούνται μακρόπνοες επαγγελματικές στρατηγικές —συμπεριλαμβανομένων αποτελεσματικών πολιτικών δεξιοτήτων— με σκοπό την υποβοήθηση της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανειδίκευσης του εργατικού δυναμικού. Αυτά μπορούν να συντείνουν στη διασφάλιση δίκαιης και κοινωνικά δίκαιης μετάβασης σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία μέσω της εξισορρόπησης της αγοράς εργασίας που θα συμβάλλει στην ψηφιοποίηση χωρίς αποκλεισμούς και σε θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας. Οι επιχειρήσεις χρειάζονται αποτελεσματική υποστήριξη για να ενισχύσουν και να χρηματοδοτήσουν τις στρατηγικές τους με σκοπό την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση του εργατικού δυναμικού τους, κατά τρόπο ώστε να ενθαρρυνθεί η καινοτομία. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να γίνεται σεβαστό το γενικό οικονομικό και κοινωνικό συμφέρον. Το δικαίωμα σε διαφορετικούς τύπους εκπαιδευτικής άδειας μετ’ αποδοχών για την ικανοποίηση προσωπικών και επαγγελματικών αναγκών των εργαζομένων πρέπει να καθορίζεται στις συλλογικές συμβάσεις. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στα κράτη μέλη της ΕΕ ότι πρέπει να εναρμονίσουν την πρόσβαση των εργαζομένων σε εκπαιδευτική άδεια μετ’ αποδοχών το συντομότερο δυνατόν με τη σχετική σύμβαση 140 της ΔΟΕ, μέσω εθνικών μέτρων και των συλλογικών συμβάσεων, καθώς και να φροντίσουν, με την υποστήριξη των κοινωνικών εταίρων, για την αποτελεσματική εφαρμογή της.

1.15.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη βιώσιμη εθνική χρηματοδότηση της εκπαίδευσης ενηλίκων, σε συνάρτηση με την αποτελεσματική χρήση των κονδυλίων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Τούτα δε με σκοπό την υποστήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της ανθεκτικότητας της κοινωνίας στο πλαίσιο της ψηφιακής και της πράσινης μετάβασης της οικονομίας, με την επιδίωξη της ποιοτικής και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης ενηλίκων για όλους, συμπεριλαμβανομένων των ανέργων και άλλων ατόμων εκτός της αγοράς εργασίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην παροχή της δυνατότητας εύκολης επιμόρφωσης σε όλους τους εργαζομένους. Αυτό απαιτεί σαφή δέσμευση σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο με σκοπό να διατεθεί επαρκές μερίδιο των διαθέσιμων πόρων στην ανάπτυξη συστηματικών και συντονισμένων συστημάτων εκπαίδευσης ενηλίκων ως βασικό μέρος των εθνικών σχεδίων.

1.16.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της διασφάλισης της ποιότητας, της συνάφειας, της αποτελεσματικότητας και της καθολικότητας της εκπαίδευσης και της επιμόρφωσης των ενηλίκων. Η ΕΟΚΕ προτείνει να ενθαρρυνθούν τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν έτσι ώστε σε όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα μάθησης και επιμόρφωσης των εργαζομένων, καθώς και στα προγράμματα σπουδών να ορίζονται με σαφήνεια τα μαθησιακά αποτελέσματα και οι βασικές ικανότητες. Η δε Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει να εργάζεται για την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2018, σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης (6) και την υποστήριξη της κοινής δράσης των κοινωνικών εταίρων. Είναι σημαντικό να βελτιωθούν τα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας της εκπαίδευσης ενηλίκων και να επεκταθεί περαιτέρω το δίκτυο EQAVET της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην εκπαίδευση ενηλίκων, στη συνεχή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, στη μαθητεία και στην επιμόρφωση των εργαζομένων. Αυτό θα πρέπει να συντελεστεί με τη μετατροπή των αναγκών της οικονομίας, των εργοδοτών και των εργαζομένων σε προγράμματα εκπαίδευσης και προγράμματα σπουδών.

1.17.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει θερμά τα κράτη μέλη να προωθήσουν τη μέγιστη συμμετοχή των επιχειρήσεων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων στη χάραξη στρατηγικών για την ανάπτυξη δεξιοτήτων με σκοπό να επιτευχθούν η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση στους επαγγελματικούς κλάδους. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη σύνδεση των περιβαλλοντικών πολιτικών με τις εκπαιδευτικές πολιτικές και τη θέσπιση εθνικών πράσινων δεξιοτήτων και στρατηγικών εξειδίκευσης, έτσι ώστε κάθε ενήλικας να έχει επίγνωση των κλιματικών αλλαγών, της περιβαλλοντικής ευθύνης και της βιώσιμη ανάπτυξης, στο πλαίσιο της διά βίου μάθησης, με τον διορισμό εθνικών συντονιστών.

1.18.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τις πολιτικές εκπαίδευσης ενηλίκων για να καταστήσουν δικαίωμα όλων των ενηλίκων την ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς απόκτηση δεξιοτήτων ζωής και για να επιτύχουν και να υπερβούν τον στόχο του 60 % της συμμετοχής στην εκπαίδευση ενηλίκων ετησίως, διορθώνοντας τις αναντιστοιχίες στις δεξιότητες, καθώς και βελτιώνοντας τη διαχείριση και τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης ενηλίκων, μη εξαιρουμένης της επιμόρφωσης των εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφενός μεν να επανεισαγάγει ανοικτές μεθόδους συντονισμού των αρμόδιων υπουργείων που είναι αρμόδια για την εκπαίδευση ενηλίκων στα κράτη μέλη της ΕΕ, των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών, έτσι ώστε να συμμετέχουν σε ομάδα εργασίας, αφετέρου δε να φροντίσει για τη συνέχιση του εποικοδομητικού έργου των προηγούμενων ομάδων εργασίας στα της εκπαίδευσης ενηλίκων. Η ΕΟΚΕ ζητά επίσης να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα για τους εθνικούς συντονιστές εκπαίδευσης ενηλίκων, τους κοινωνικούς εταίρους και τους λοιπούς ενδιαφερόμενους, ξεχωριστή από την ηλεκτρονική πλατφόρμα για την εκπαίδευση ενηλίκων στην Ευρώπη (EPALE) (7), και προτείνει αυτοί οι διάφοροι φορείς να συναντώνται τακτικά μέσω δικτύου.

2.   Γενικό πλαίσιο

2.1.

Η κρίση της νόσου COVID-19, οι δημογραφικές αλλαγές, η ψηφιοποίηση της αγοράς εργασίας και η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές προκαλούν τεράστιες αλλαγές στις θέσεις εργασίας και στα καθήκοντα. Ακόμη και πριν από την πανδημία, προβλεπόταν ότι σε 2 από τις 5 θέσεις εργασίας, ορισμένα καθήκοντα θα άλλαζαν και ότι το 14 % των θέσεων εργασίας θα άλλαζε λόγω της ψηφιοποίησης (προβλέψεις του Cedefop). Μέχρι το 2030, έως και 20 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να δημιουργηθούν παγκοσμίως λόγω της πράσινης μετάβασης των επαγγελματικών κλάδων (ΟΟΣΑ). Περίπου 128 εκατομμύρια ενήλικες (8) (ήτοι το 46,1 % του ενήλικου πληθυσμού της Ευρώπης) χρειάζονται αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους και επανειδίκευση. Η επίδραση της ψηφιοποίησης, της ρομποτοποίησης, των νέων οικονομικών υποδειγμάτων, όπως η «Βιομηχανία 4.0», καθώς και της κυκλικής οικονομίας και της οικονομίας του διαμοιρασμού στις νέες απαιτήσεις δεξιοτήτων καθιστά αναγκαία τη συντονισμένη δράση για την περαιτέρω ενίσχυση της εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ευρώπη.

2.2.

Οι ηγέτες των χωρών της ΕΕ συναντήθηκαν στη διάσκεψη κορυφής του Πόρτο στις 7 Μαΐου 2021 για να ενισχύσουν τον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Τα μέτρα που προτείνονται στο σχέδιο δράσης για τον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων έχουν ως στόχο τη δημιουργία «περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας», την προώθηση «δεξιοτήτων και ισότητας» και τη βελτίωση της «κοινωνικής προστασίας και ένταξης». Οι ηγέτες έθεσαν στόχους για το 2030, π.χ. τουλάχιστον το 60 % των ενηλίκων πρέπει να συμμετέχουν στην εκπαίδευση ενηλίκων κάθε χρόνο και το 80 % των ενηλίκων πρέπει να έχουν τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Αυτοί οι στόχοι σχετίζονται με την πρώτη αρχή του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, όπου ορίζεται ότι «κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας», καθώς και με τα δικαιώματα που αναφέρονται στην τέταρτη αρχή, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης για την κατάρτιση και την επανεκπαίδευση, ιδίως της πρόσβασης των νέων στη συνεχή εκπαίδευση, τη μαθητεία και την πρακτική άσκηση.

2.3.

Η εφαρμογή πρόσφατων πρωτοβουλιών πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (9) που αφορούν τη διά βίου μάθηση, την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων για την εκπαίδευση ενηλίκων μέσω αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους και μέσω διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών. Σε συνέχεια της σύστασης (ΕΕ) 2021/402 της Επιτροπής (10) τα συστήματα εκπαίδευσης ενηλίκων πρέπει να συμπληρωθούν με τη δημιουργία αποτελεσματικών συστημάτων διά βίου καθοδήγησης και δραστηριότητες παροχής συμβουλών και ευαισθητοποίησης, με την ενσωμάτωση των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού και την εισαγωγή αποτελεσματικών συστημάτων επικύρωσης της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης για όλους.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ενισχυμένη δημοκρατική διαχείριση σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο και η αξιοποίηση του δυναμικού των κοινωνικών εταίρων στον εντοπισμό των αναγκών σε δεξιότητες και στη συμβολή στη βελτίωση της ένταξης στην αγορά εργασίας είναι ζητούμενα ουσιαστικής σημασίας για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πιο προσιτών και ποιοτικών συστημάτων εκπαίδευσης ενηλίκων για τη βελτίωση της ζωής και των κοινωνικών δεξιοτήτων όλων των ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένης της ευαισθητοποίησης στα της βιώσιμης ανάπτυξης, της περιβαλλοντικής ευθύνης, της δημοκρατικής αγωγής του πολίτη, της ανεκτικότητας και των ευρωπαϊκών αξιών. Είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι πολιτικές εκπαίδευσης ενηλίκων υπό ευρεία έννοια και να ληφθούν υπόψη αποτελεσματικές στρατηγικές για την ικανοποίηση των νέων απαιτήσεων δεξιοτήτων.

3.2.

Ο αποτελεσματικός κοινωνικός διάλογος με τους κοινωνικούς εταίρους και η διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών έχουν βαρύνουσα σημασία για τη διασφάλιση του επιτυχούς σχεδιασμού και εφαρμογής των πολιτικών εκπαίδευσης ενηλίκων. Οι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν καίριο ρόλο στον καθορισμό των αναγκών σε δεξιότητες και στην επικαιροποίηση των προσόντων, καθώς οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι βιώνουν την εξέλιξη των θέσεων εργασίας και των καθηκόντων τους σε καθημερινή βάση. Οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στη χάραξη στρατηγικών για την ανάπτυξη δεξιοτήτων όσον αφορά την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση των επαγγελματικών κλάδων.

3.3.

Για να καταστούν τα συστήματα εκπαίδευσης ενηλίκων πιο προσιτά σε όλους, απαιτούνται άρτιες εθνικές στρατηγικές και περαιτέρω συνεργασία των χωρών της ΕΕ όσον αφορά τις πολιτικές, ιδίως δε συνεργασία μεταξύ των υπουργείων, των εκπαιδευτικών κοινωνικών εταίρων και των σχετικών ενδιαφερομένων φορέων της κοινωνίας των πολιτών. Είναι σημαντικό να συνδεθούν οι πολιτικές της ΕΕ με τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές πολιτικές για να επιτευχθεί αποτελεσματική πρόσβαση στην επαγγελματική εκπαίδευση και την κατάρτιση των εργαζομένων και να συνδεθούν μεταξύ τους οι διάφοροι τομείς πολιτικής, ώστε οι κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές πολιτικές, καθώς και οι πολιτικές ψηφιοποίησης να βελτιώσουν την εκπαίδευση ενηλίκων.

3.4.

Ο φιλόδοξος στόχος της συμμετοχής στην εκπαίδευση ενηλίκων που τίθεται στο σχέδιο δράσης για τον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων μπορεί να επιτευχθεί εάν, μέσω ενωσιακής πρωτοβουλίας υποστηριζόμενης από σύσταση του Συμβουλίου, ενθαρρύνονται οι κυβερνήσεις να μεριμνούν για την καλύτερη πρόσβαση όλων στην εκπαίδευση ενηλίκων και την επαρκή χρηματοδότηση τόσο αυτής όσο και της επιμόρφωσης των εργαζομένων μέσω διαφόρων χρηματοοικονομικών μέσων. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη γνωμοδότησή της με τίτλο «Βιώσιμη χρηματοδότηση για τη διά βίου μάθηση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων στο πλαίσιο της έλλειψης ειδικευμένου εργατικού δυναμικού» (11) και υπογραμμίζει ότι οι βιώσιμες δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση ενηλίκων και οι αποτελεσματικές ιδιωτικές επενδύσεις στην επιμόρφωση των εργαζομένων αποτελούν προϋποθέσεις για την επιτυχία των μέτρων πολιτικής που αποσκοπούν στην κοινωνική και οικονομική ένταξη των εκπαιδευομένων όλων των ηλικιών και στην υποστήριξη των επιχειρήσεων. Επομένως, το σχέδιο ανάκαμψης, το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU και άλλοι χρηματοδοτικοί πόροι της ΕΕ (π.χ. ΕΚΤ+ και Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης) πρέπει να χρησιμοποιούνται αποδοτικά και με συνέπεια, για την υποστήριξη των πολιτικών εκπαίδευσης και κατάρτισης εντός του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

3.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει (12) τη σημασία της βελτίωσης των δεξιοτήτων, των ικανοτήτων και της στάσης όλων στην Ευρώπη σε σχέση με το περιβάλλον, καθώς και τη σημασία της ικανοποίησης των αναγκών σε δεξιότητες. Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να συνδέσουν τις περιβαλλοντικές πολιτικές με τις εκπαιδευτικές πολιτικές και να καταρτίσουν εθνικές στρατηγικές για τις πράσινες δεξιότητες και ικανότητες για να ενημερώσουν κάθε ενήλικα για την κλιματική αλλαγή, την περιβαλλοντική ευθύνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη ως μέρος της διά βίου μάθησης, καθώς και να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι είναι επίσης εφοδιασμένοι με τις πράσινες δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται για τη δίκαιη μετάβαση των επαγγελματικών τομέων.

3.6.

Πρέπει η υποστήριξη σε θέματα επιμόρφωσης να είναι διαθέσιμη σε όσους τη χρειάζονται περισσότερο, όπως οι εργαζόμενοι με χαμηλό επίπεδο ειδίκευσης και οι απασχολούμενοι σε άτυπες μορφές εργασίας. Η επιμόρφωση και η κατάρτιση των εργαζομένων εκτός επιχείρησης, αλλά με τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, πρέπει να προάγουν την απόκτηση δεξιοτήτων για την κάλυψη των αναγκών των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Για να διασφαλιστεί ότι όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από το επίπεδο δεξιοτήτων και τη σύμβαση εργασίας, έχουν πρόσβαση σε αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανειδίκευση, πρέπει να γίνουν συμφωνίες σε κλαδικό, εθνικό και εταιρικό επίπεδο για τον καθορισμό των αναγκών κατάρτισης και των εκπαιδευτικών παροχών. Πρέπει να συναφθούν συλλογικές συμβάσεις έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να έχουν τη δυνατότητα, μέσω ποικίλων κινήτρων, να εκπαιδεύονται ως ενήλικες και να δικαιούνται εκπαιδευτική άδεια μετ’ αποδοχών.

3.7.

Η ΕΟΚΕ αναφέρεται στο ψήφισμα του Συμβουλίου σχετικά με ένα ανανεωμένο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την εκπαίδευση των ενηλίκων (13) και τονίζει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να κάνουν περισσότερα για τη βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων, ενισχύοντας την αρχική εκπαίδευση και τη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη με τη συμμετοχή των εκπαιδευτικών, διευκολύνοντας την κινητικότητα δασκάλων, εκπαιδευτών και άλλου προσωπικού εκπαίδευσης ενηλίκων, διασφαλίζοντας επίσης καλές συνθήκες εργασίας και ένα υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον για το προσωπικό της εκπαίδευσης ενηλίκων. Απαιτείται ουσιαστικός κοινωνικός διάλογος με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις τους, ώστε να μπορούν να συμφωνηθούν μέτρα για να καταστεί το επάγγελμα πιο ελκυστικό και να βελτιωθούν η πρόσληψη και η διατήρηση των εκπαιδευτών.

3.8.

Η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας ανταλλαγής ψηφιακού υλικού και μαθημάτων, στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση 2021-2027, και ενωσιακών προτύπων σχετικά με τα μικροδιαπιστευτήρια δύναται να αποδειχθεί χρήσιμη για την ενίσχυση της πρόσβασης και της εμπιστοσύνης στα μαθήματα εκπαίδευσης ενηλίκων. Οι εκπαιδευόμενοι χρειάζονται ολοκληρωμένες πληροφορίες για τα εξής: εάν τα μαθήματα οδηγούν σε πλήρη ή μερική πιστοποίηση ή σε μικροδιαπιστευτήρια, ποιος επικυρώνει και διασφαλίζει την ποιότητα των μαθημάτων, εάν και πώς αναγνωρίζονται, καθώς και πώς μπορούν να μετατραπούν σε πλήρως αναγνωρισμένα προσόντα.

---

(1)  ΕΕ C 228 της 5.7.2019, σ. 16.

(2)  https://en.unesco.org/themes/education/research-foresight/revisiting-learning

(3)  ΕΕ C 484 της 24.12.2016, σ. 1.

(4)  Κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης.

(5)  ΕΕ C 398 της 22.12.2012, σ. 1.

(6)  ΕΕ C 189 της 4.6.2018, σ. 1. https://ec.europa.eu/education/education-in-the-eu/council-recommendation-on-key-competences-for-lifelong-learning_el.

(7)  https://epale.ec.europa.eu/el

(8)  Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop): Empowering adults through upskilling and reskilling pathways (Ενδυνάμωση των ενηλίκων μέσω διαδρομών αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανειδίκευσης). Τόμος 1: ενήλικος πληθυσμός με δυνατότητα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανειδίκευσης, Φεβρουάριος 2020.

(9)  Αυτές οι πρωτοβουλίες είναι οι εξής: η ανακοίνωση με θέμα «Το Ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα», η σύσταση του Συμβουλίου, της 24ης Νομεβρίου 2020, σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) (ΕΕ C 417 της 2.12.2020, σ. 1), η ανακοίνωση με θέμα «Στήριξη της απασχόλησης των νέων: Γέφυρα προς την απασχόληση για την επόμενη γενιά», η πρόταση σύστασης του Συμβουλίου με θέμα «Για μια γέφυρα προς την απασχόληση — ενίσχυση των εγγυήσεων για τη νεολαία και το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση 2021-2027».

(10)  Σύσταση (EE) 2021/402 της Επιτροπής, της 4ης Μαρτίου 2021, σχετικά με την αποτελεσματική ενεργό στήριξη της απασχόλησης μετά την κρίση της νόσου COVID-19 (EASE) (ΕΕ L 80 της 8.3.2021, σ. 1).

(11)  ΕΕ C 232 της 14.7.2020, σ. 8

(12)  ΕΕ C 56 της 16.2.2021, σ. 1.

(13)  ΕΕ C 372 της 20.12.2011, σ. 1.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ψηφιακή πυξίδα 2030: η ευρωπαϊκή οδός για την ψηφιακή δεκαετία»

[COM(2021) 118 final]

(2021/C 374/05)

Εισηγητής:

ο κ. Gonçalo LOBO XAVIER

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 21.4.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	15.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	7.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	207/0/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ψηφιακή πυξίδα του 2030 προκύπτει σε μια κρίσιμη στιγμή για την Ένωση και για ολόκληρο τον κόσμο. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία και τον στόχο της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών για τη βελτίωση της ζωής των πολιτών, τη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας και τη διευκόλυνση της προόδου και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Η πανδημία εξήρε τη σημασία και τις δυνατότητες των ψηφιακών εξελίξεων, καθώς και την ανάγκη προσαρμογών, και άλλαξε τον τρόπο κοινωνικοποίησης και εργασίας μας. Η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αυτές με κατάλληλο τρόπο. Η ύπαρξη στρατηγικής, σχεδίου με συγκεκριμένους στόχους και τρόπου μέτρησης της προόδου είναι ουσιαστικής σημασίας για τη μετατροπή των προθέσεων σε αποτελέσματα.

1.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ψηφιακή καινοτομία πρέπει πάντα να διαφυλάσσει τα θεμελιώδη δικαιώματα, διασφαλίζοντας την υγεία, την ασφάλεια και την ιδιωτική ζωή όλων (προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα). Είναι ζωτικής σημασίας οι πολίτες να αντιλαμβάνονται τις εξελίξεις και την ανάπτυξη ως παράγοντες που έχουν θετικό αντίκτυπο στην ποιότητα της ζωής τους. Οι επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών που στηρίζουν την καθημερινή μας ζωή πρέπει να είναι θετικές και δίκαια κατανεμημένες ώστε να ωφελούν πραγματικά την κοινωνία και το δικαίωμα στην υγεία πρέπει πάντα να υπερισχύει και να αναγνωρίζεται στον κατάλογο των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ψηφιακής ιδιότητας του πολίτη.

1.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη του κοινού και να βελτιωθεί η ασφάλεια και η ανθεκτικότητα στον κυβερνοχώρο με «ασφάλεια εκ σχεδιασμού» σε ολόκληρη την ψηφιακή αξιακή αλυσίδα, να παρασχεθούν στους πολίτες καλύτερες επιλογές και βελτιωμένος έλεγχος των δεδομένων τους («Δεοντολογία δεδομένων») και να θεσπιστεί η ευθύνη των ενδιάμεσων φορέων για την καταπολέμηση του παράνομου και επιβλαβούς περιεχομένου.

1.4.

Η επιγραμμική προσβασιμότητα όλων των βασικών ευρωπαϊκών και εθνικών δημόσιων υπηρεσιών αποτελεί δικαιολογημένο στόχο. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι κανείς δεν θα πρέπει να μείνει πίσω και ότι είναι απαραίτητο να υποστηριχθούν όσοι δεν μπορούν να επωφεληθούν άμεσα από τη διαδικασία ψηφιοποίησης. Εξακολουθεί να υπάρχει μια μεγάλη μερίδα των πολιτών που δεν διαθέτει τις γνώσεις και τις δεξιότητες, ούτε καν το απαραίτητο υλισμικό και λογισμικό για να επωφεληθεί από τα εν λόγω μέσα. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να στηρίξει όσους βρίσκονται σε διαδικασία μετάβασης.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τον τεράστιο κίνδυνο μαθησιακών μειονεκτημάτων που μπορεί να προκύψουν από μη ισορροπημένες επενδύσεις. Από τα παιδιά έως τους ηλικιωμένους, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις της ψηφιακής φτώχειας και, ως εκ τούτου, η επίδειξη ιδιαίτερης προσοχής στους πραγματικούς κινδύνους αποτελεί προτεραιότητα. Οι επενδύσεις στις υποδομές πρέπει να πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα με τις επενδύσεις στην κατάρτιση για τη μείωση των αποκλίσεων.

1.6.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να βοηθηθούν οι πολίτες ώστε να αναβαθμίσουν τις υπάρχοντες δεξιότητές τους και να αποκτήσουν νέες. Αυτό θα πρέπει να επιτευχθεί με τη δημιουργία ίσων ευκαιριών μέσω της ενίσχυσης των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την απόκτηση νέων (τόσο του υφιστάμενου εργατικού δυναμικού όσο και των ενηλίκων εκπαιδευομένων), με την προώθηση της διά βίου μάθησης για όλους.

1.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης για μια ψηφιακή κοινωνία. Είναι σημαντικό να προωθηθεί η ψηφιοποίηση των εκπαιδευτικών συστημάτων με την επικαιροποίηση του εκπαιδευτικού περιεχομένου στην ψηφιακή εποχή και να δημιουργηθούν οικοσυστήματα δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την εφαρμογή νέων ανοικτών και προσβάσιμων μεθόδων εκπαίδευσης ώστε να παρέχονται οι ίδιες ευκαιρίες σε όλους.

1.8.

Οι ψηφιακές εξελίξεις περιλαμβάνουν κινδύνους όπως η απάτη, οι παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής και η έλλειψη διαφάνειας, οι οποίοι θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τους στόχους που ορίζονται στο έγγραφο. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την πρόληψη τέτοιων κινδύνων και τη ρύθμιση των αρμοδιοτήτων σε επίπεδο ΕΕ.

1.9.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη εξέτασης στρατηγικών για την αντιμετώπιση των πιθανών μετατοπίσεων θέσεων εργασίας λόγω τεχνολογικής εκτόπισης. Όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, αναγνωρίζεται ότι η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και η ρομποτική θα μετατοπίσουν και θα μετασχηματίσουν τις θέσεις εργασίας, θα εξαλείψουν ορισμένες και θα δημιουργήσουν κάποιες άλλες. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι όλοι οι εργαζόμενοι, μισθωτοί, αυτοαπασχολούμενοι ή ψευδο-αυτοαπασχολούμενοι, έχουν πρόσβαση στην κοινωνική προστασία, σύμφωνα με το σύνολο των κοινωνικών δικαιωμάτων της Ευρώπης. Ο κοινωνικός διάλογος για τα θέματα αυτά, σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να προωθηθεί και η ευθυγράμμιση των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων με την τρέχουσα ψηφιακή οικονομία και την οικονομία που βασίζεται στις πλατφόρμες πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα.

1.10.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, προκειμένου η διαχείριση της ψηφιακής μετάβασης να γίνει με κοινωνικά υπεύθυνο και χωρίς αποκλεισμούς τρόπο και να αντιμετωπιστεί η απώλεια θέσεων εργασίας, ιδίως κατά την περίοδο μετά την πανδημία COVID-19, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε ένα ευρωπαϊκό ταμείο, το οποίο θα υποστηρίζεται κυρίως από τη φορολόγηση των μεγαλύτερων τεχνολογικών εταιρειών, με στόχο να ωφεληθούν οι εργαζόμενοι που χάνουν την εργασία τους και την επιχειρηματική τους δραστηριότητα λόγω της ψηφιοποίησης της οικονομίας, μέσω της κατάλληλης κατάρτισης, αναβάθμισης των δεξιοτήτων τους και απόκτησης νέων δεξιοτήτων.

1.11.

Η ΕΟΚΕ ζητεί, επίσης, μια συντονισμένη πολιτική που θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το σημείο εκκίνησης της Ευρώπης και θα ανταποκρίνεται τόσο στις τεχνολογικές όσο και στις κοινωνικές αλλαγές που παρατηρήθηκαν τα τελευταία χρόνια και επιταχύνθηκαν λόγω της πανδημίας: μια βιομηχανική στρατηγική —συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής ανταγωνισμού και των τομεακών ρυθμίσεων, ιδίως για την ασφαλή συνδεσιμότητα— είναι υψίστης σημασίας.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ψηφιακή πυξίδα του 2030: ο ευρωπαϊκός δρόμος προς την ψηφιακή δεκαετία, ως τμήμα ενός ευρύτερου σχεδίου δράσης για την τόνωση της οικονομίας και της κοινωνικής ανάκαμψης της Ευρώπης.

2.2.

Η κρίση της νόσου COVID-19 κατέδειξε υψηλό βαθμό εξωτερικής εξάρτησης όσον αφορά την τεχνολογία και την επεξεργασία δεδομένων, η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί με αποτελεσματικότητα και ταχύτητα. Τα πλεονεκτήματα της Ευρώπης σε αυτούς τους τομείς πρέπει να αξιοποιηθούν καλύτερα και οι Ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να συμμετέχουν πιο ενεργά.

2.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι κανένας πολίτης δεν θα πρέπει να μείνει πίσω. Ο ψηφιακός αναλφαβητισμός εξακολουθεί να είναι υψηλός στην Ευρώπη —35 % σύμφωνα με την Επιτροπή— και η έλλειψη πρόσβασης σε ψηφιακούς πόρους πρέπει να μετριαστεί. Ωστόσο, πρέπει να διασφαλιστεί η ανθρώπινη παρουσία στις οικονομικές και διοικητικές σχέσεις. Είναι, επίσης, σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα οφέλη της ψηφιοποίησης δεν καρπώνονται μόνο από λίγους. Η ψηφιακή δεκαετία πρέπει να αποβεί προς όφελος όλων.

2.4.

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ιδίως οι ΜΜΕ, πρέπει να υποστηριχθούν στις προσπάθειές τους για ψηφιοποίηση και να αποκτήσουν τη δυνατότητα να ανταγωνίζονται σε παγκόσμια κλίμακα. Όταν η ΕΕ κατέχει ή χρηματοδοτεί υπολογιστικούς πόρους, όπως υπολογιστές κβαντικής επιτάχυνσης, η πρόσβαση σε αυτούς πρέπει να κατανέμεται δίκαια, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων.

2.5.

Ωστόσο, μόνο οι φιλοδοξίες και το δημόσιο χρήμα δεν μπορούν να αποφέρουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Χρειάζεται επίσης μια συντονισμένη πολιτική που θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το σημείο εκκίνησης της Ευρώπης και θα ανταποκρίνεται τόσο στις τεχνολογικές όσο και στις κοινωνικές αλλαγές που παρατηρήθηκαν τα τελευταία χρόνια και επιταχύνθηκαν λόγω της πανδημίας: μια βιομηχανική στρατηγική —συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής ανταγωνισμού και των τομεακών ρυθμίσεων, ιδίως για την ασφαλή συνδεσιμότητα— είναι υψίστης σημασίας.

2.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το όραμα της ανάπτυξης ενός οικοσυστήματος ψηφιακής εκπαίδευσης και καινοτομίας και τονίζει την ανάγκη κινητοποίησης των κορυφαίων ευρωπαϊκών επιστημονικών και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων για την επίτευξη αυτού του στόχου.

2.7.

Υπάρχει ανάγκη να τονωθεί η υφιστάμενη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και να δημιουργηθούν περισσότερες συνέργειες για τη διασφάλιση μιας νέας ψηφιακής συμφωνίας βασισμένης σε ένα μοντέλο διακυβέρνησης το οποίο θα συνδυάζει κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές πτυχές για την επίτευξη μιας μακροπρόθεσμης βιώσιμης, δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς ψηφιακής μετάβασης.

2.8.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη εξέτασης στρατηγικών για την αντιμετώπιση των πιθανών μετατοπίσεων θέσεων εργασίας λόγω τεχνολογικής εκτόπισης. Όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (1), αναγνωρίζεται ότι η ΤΝ και η ρομποτική θα μετατοπίσουν και θα μετασχηματίσουν τις θέσεις εργασίας, θα εξαλείψουν ορισμένες και θα δημιουργήσουν κάποιες άλλες. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι όλοι οι εργαζόμενοι, μισθωτοί, αυτοαπασχολούμενοι ή ψευδο-αυτοαπασχολούμενοι, έχουν πρόσβαση στην κοινωνική προστασία, σύμφωνα με το σύνολο των κοινωνικών δικαιωμάτων της Ευρώπης. Ο κοινωνικός διάλογος για τα θέματα αυτά, σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να προωθηθεί. Θα πρέπει δε να θεσπιστούν και να συντονιστούν μέτρα για τη στήριξη των εκτοπισθέντων ατόμων, χρηματοδοτούμενα ενδεχομένως από έναν ενωσιακό φόρο επί των εταιρειών που αποκομίζουν τα μεγαλύτερα κέρδη από την ψηφιακή οικονομία.

2.9.

Ο ρόλος των επιχειρηματικών κεφαλαίων, των χρηματιστηρίων και των ιδιωτικών επενδύσεων εν γένει δεν πρέπει να παραβλέπεται. Η τεχνολογική ανάπτυξη στην Ευρώπη θα προέλθει από ιδιωτικές εταιρείες και η ΕΕ θα είναι σε θέση να ανταγωνίζεται σε παγκόσμια κλίμακα μόνον εάν συνεχίσει να αποτελεί έναν φιλόξενο τόπο για τις εν λόγω επενδύσεις. Όλα αυτά πρέπει να γίνουν λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τα κοινωνικά πρότυπα.

2.10.

Οι φιλόδοξοι στόχοι συνδεσιμότητας θα πρέπει να συμβαδίζουν με τη δέσμευση για ένα ευνοϊκότερο ρυθμιστικό πλαίσιο που θα στηρίζει τις ιδιωτικές επενδύσεις σε υποδομές δικτύου. Θα είναι καίριας σημασίας να ευθυγραμμιστεί η βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ και το όραμα για την ηγετική θέση της Ευρώπης ως προς την ψηφιακή συνδεσιμότητα με την πολιτική ανταγωνισμού και την κανονιστική πρακτική για τον τομέα των τηλεπικοινωνιών.

2.11.

Ο χάρτης πορείας για την ψηφιακή δεκαετία καθορίζει σχέδια για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών «ιδίων υποδομών και ικανοτήτων υπολογιστικού νέφους» ώστε να αποτραπεί η μεταφορά στο εξωτερικό δεδομένων που παράγονται στην Ευρώπη, εκεί όπου πηγαίνει επί του παρόντος πάνω από το 90 % των ευρωπαϊκών δεδομένων. Η Ευρώπη δεν πρέπει να είναι αφελής και οφείλει να συνεχίσει τον αγώνα της για να καταστεί πιο ανεξάρτητη και να διατηρήσει τα δεδομένα των πολιτών της, ιδίως τα ευαίσθητα δεδομένα, εντός των συνόρων της. Στο πλαίσιο αυτό, ο στόχος που επιδιώκεται στο σχέδιο της ψηφιακής δεκαετίας για τη δημιουργία 10 000 άκρως ασφαλών και κλιματικά ουδέτερων κόμβων παρυφής και υπολογιστικού νέφους (data-edge and cloud nodes), αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Το έργο GAIA X πρέπει να επιταχυνθεί και να τεθεί γρήγορα σε λειτουργία.

2.12.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα της προώθησης ενός ευρωπαϊκού τεχνολογικού τομέα για τη μείωση της εξάρτησης από τους τεχνολογικούς κολοσσούς της Αμερικής και της Κίνας και για την κάλυψη της υστέρησης σε τομείς όπως η ανάπτυξη του 5G, η κατασκευή τσιπ και η επεξεργασία δεδομένων, αλλά εφιστά την προσοχή στην προσέγγιση μιας προστατευτικής οικονομίας δεδομένων στην Ευρώπη. Θα πρέπει να προωθηθούν οι διεθνείς εταιρικές σχέσεις και η συνεργασία.

2.13.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, θα πρέπει να προσληφθούν στους σχετικούς τομείς εργασίας 20 εκατομμύρια ειδικοί στον τομέα της τεχνολογίας έως το 2030, έναντι 7,8 εκατομμυρίων επί του παρόντος. Το 2019, μόνο το 18 % των 7,8 εκατομμυρίων εργαζομένων στον τομέα των ΤΠΕ ήταν γυναίκες. Η πολυμορφία στους ψηφιακούς τομείς είναι ουσιαστικής σημασίας και θα συμβάλει στη διαμόρφωση του οράματος του κόσμου και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει, δηλαδή στη μείωση των κινδύνων μεροληψίας. Ο στόχος της επίτευξης πιο ισόρροπης σύνθεσης των φύλων πρέπει να παρακολουθείται στενά και να ενθαρρύνεται η πρόσβαση των γυναικών στους κλάδους του STEM. Ο κοινωνικός διάλογος θα πρέπει να προαχθεί σε όλα τα επίπεδα (εταιρεία, βιομηχανία και εθνικό επίπεδο) διότι μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του στόχου. Θα πρέπει να αναληφθούν ισχυρές εκστρατείες στα κράτη μέλη, ξεκινώντας από τα δημοτικά σχολεία, προκειμένου να ενθαρρυνθούν τα νεαρά κορίτσια να επιλέγουν επιστημονικούς και τεχνολογικούς κλάδους. Το ψηφιακό χάσμα αποτελεί μείζονα πρόκληση. Σε πολλές αγροτικές περιοχές, δεν είναι ακόμη διαθέσιμη ούτε καν η τεχνολογία 3G. Η Ευρώπη και τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσφέρουν κίνητρα για την ενθάρρυνση των επενδύσεων στις αγροτικές περιοχές, ώστε να διασφαλιστεί ότι κανένας πολίτης δεν θα μείνει στο περιθώριο.

2.14.

Οι επενδύσεις αυτές θα μπορούσαν να προωθήσουν την εδαφική συνοχή και την περιφερειακή ανάπτυξη και να δώσουν τη δυνατότητα στους πολίτες, εφόσον το επιθυμούν, να ζήσουν μια πιο ικανοποιητική ζωή εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων (στα «έξυπνα χωριά» στα οποία αναφέρεται η ανακοίνωση). Η τηλεργασία πρέπει να αναπτυχθεί μέσω του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να διαφυλαχθεί η υγεία και η ευημερία των εργαζομένων.

2.15.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει κίνητρα για τη μετακίνηση των πολιτών εκτός των μεγάλων αστικών περιοχών, προωθώντας την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο εάν δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές, ιδίως στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και των μεταφορών.

2.16.

Υπάρχουν σημαντικές περιβαλλοντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά την επόμενη δεκαετία και όλες οι δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη την περιβαλλοντική πτυχή. Επιπλέον, η ψηφιακή πυξίδα θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως περαιτέρω εργαλείο για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

2.17.

Ομοίως, οι ψηφιακές τεχνολογίες πρέπει να είναι διαφανείς, χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς διακρίσεις, δίκαιες και αμερόληπτες. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό, καθώς οι δημόσιες υπηρεσίες καθίστανται ολοένα και περισσότερο ψηφιακές. Σήμερα, σύμφωνα με την Επιτροπή, το 65 % των Ευρωπαίων πολιτών διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Στόχος είναι να αυξηθεί το ποσοστό αυτό στο 80 % έως το 2030. Το ζήτημα της συμπερίληψης και της στήριξης του υπόλοιπου 20 % των πολιτών (περίπου 90 εκατομμύρια πολίτες στην ΕΕ) είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση της φτώχειας και του αποκλεισμού. Οι πολίτες αυτοί συγκαταλέγονται συνήθως μεταξύ των φτωχότερων και των γηραιότερων και ζουν σε αγροτικές περιοχές. Θα μπορούσαν μάλιστα να καταστούν ακόμη πιο ευάλωτοι στο πλαίσιο των δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών, οι οποίες ψηφιοποιούνται ολοένα και περισσότερο. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει να διασφαλιστεί η πρόσβαση του ανθρώπου στις οικονομικές και διοικητικές σχέσεις.

2.18.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τον στόχο να καταστούν όλες οι βασικές ευρωπαϊκές δημόσιες υπηρεσίες διαθέσιμες στο διαδίκτυο και τα ιατρικά αρχεία των Ευρωπαίων πολιτών θα πρέπει επίσης να είναι πλήρως ψηφιακά, καθώς αναμένεται ότι το 80 % των πολιτών θα χρησιμοποιούν ψηφιακή ταυτότητα. Ωστόσο, αυτό θα απαιτήσει επίσης συντονισμένες προσπάθειες και πολιτική βούληση από όλα τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για την επίτευξη αυτού του στόχου. Οι βασικές ψηφιακές εγκαταστάσεις για τις δημόσιες υπηρεσίες θα πρέπει, καταρχήν, να είναι ελεύθερες. Σε κάθε περίπτωση, η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών δεν πρέπει να οδηγήσει σε μεγαλύτερους οικονομικούς φραγμούς για τους χρήστες.

3.   Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η αυξημένη ψηφιοποίηση της ζωής απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την ευαισθησία έναντι της απάτης και είναι σημαντικό να εκπαιδευτούν οι πολίτες στο πλαίσιο αυτό. Η ρύθμιση της φορέσιμης τεχνολογίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητική και θα πρέπει να τύχει ιδιαίτερης προσοχής.

3.2.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με την ψηφιακή οικονομία εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς. Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις πρέπει να ενημερώνονται για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους στον ψηφιακό τομέα. Θα πρέπει να καταβάλλονται συνεχείς προσπάθειες για την ενοποίηση των νομοθετικών πρωτοβουλιών και τη διευκόλυνση της κατανόησης και της εφαρμογής της νομοθεσίας από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.

3.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την τακτική παρακολούθηση των στόχων και του συστήματος διακυβέρνησης που προτείνεται στην ανακοίνωση και τα πολυκρατικά έργα είναι απαραίτητα για την επίτευξη του οράματός της

3.4.

Η ΕΟΚΕ προτείνει την εκπόνηση περιπτωσιολογικών μελετών σε ορισμένους τομείς, τόσο στα κράτη μέλη όσο και στις τρίτες χώρες, προκειμένου να υιοθετηθούν ή να προαχθούν βέλτιστες πρακτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Θα πρέπει να προωθηθούν τα «ρυθμιστικά δοκιμαστήρια», τα οποία παρέχουν ασφαλή τόπο για τη δοκιμή νέων επιχειρηματικών μοντέλων και ιδεών. Μια φιλόδοξη ψηφιακή οικονομία πρέπει να διαθέτει ευέλικτα και ελαστικά πεδία δοκιμών.

4.   Πληθυσμός με ψηφιακές δεξιότητες και επαγγελματίες υψηλής ειδίκευσης

4.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον στόχο της απασχόλησης 20 εκατομμυρίων ειδικών στον τομέα των ΤΠΕ, με σύγκλιση μεταξύ γυναικών και ανδρών (2) (βάση αναφοράς 2019: 7,8 εκατομμύρια). Αυτό φυσικά θα απαιτήσει επενδύσεις σε κατάλληλα εκπαιδευτικά συστήματα που μπορούν να υποστηρίξουν αυτόν τον στόχο.

4.2.

Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών που παρέχονται από ελεύθερους επαγγελματίες, που συνδέονται στενά με τα δημόσια συμφέροντα, όπως η υγεία, η ασφάλεια, το δίκαιο και το βιοτικό επίπεδο, έχει σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνία και απαιτεί νέες επαγγελματικές και δεοντολογικές προσεγγίσεις. (3) Η επιτυχία της εξαρτάται τόσο από τους επαγγελματίες υψηλής ειδίκευσης όσο και από τις ψηφιακές δεξιότητες και την κατανόηση των χρηστών, των ασθενών, των πελατών και των καταναλωτών.

4.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την αυξανόμενη ανάγκη για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των πολιτών και την απόκτησης νέων δεξιοτήτων, με την προώθηση της διά βίου μάθησης για όλους.

4.4.

Η πανδημία έδωσε ώθηση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, έχει καταστεί σαφές ότι αυτό συνεπάγεται υψηλό κίνδυνο καθυστέρησης της μάθησης για τα παιδιά που προέρχονται από κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Κατά την υλοποίηση του σχεδίου δράσης για τους ψηφιακούς στόχους του 2030, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην ψηφιακή φτώχεια.

5.   Παγκόσμιος ρόλος της ΕΕ στην ψηφιακή δεκαετία και ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τις ΜΜΕ

5.1.

Όσον αφορά τις ΜΜΕ, είναι, βεβαίως, σημαντικό να υποστηριχθούν οι προσπάθειες τους για ψηφιοποίηση μέσω διαφορετικών προσεγγίσεων, αλλά είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ο ρόλος των ΜΜΕ ως κινητήριος μοχλός καινοτομίας στις ψηφιακές τεχνολογίες.

5.2.

Η ανάπτυξη λογισμικού είναι ένας ταχέως αναπτυσσόμενος υποτομέας της ψηφιακής διαδικασίας. Η στήριξη των καινοτόμων ΜΜΕ χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς που μπορούν να διασφαλίσουν την κατάλληλη στήριξη των ΜΜΕ για τη διασφάλιση μιας ομαλής μετάβασης. Ταυτόχρονα, πρέπει να διασφαλιστεί η συνέχεια, πράγμα που συνεπάγεται την παροχή αναβαθμίσεων σε νεότερες εκδόσεις έτσι ώστε οι χρήστες να μην χρειάζεται να επενδύουν διαρκώς σε νέα προγράμματα.

5.3.

Όλες οι εταιρείες, είτε πρόκειται για ΜΜΕ είτε για νεοφυείς ή επεκτεινόμενες επιχειρήσεις, χρειάζονται κεφάλαια. Οι στόχοι που καθορίζονται στο έγγραφο αναδεικνύουν τον επείγοντα χαρακτήρα της επίτευξης μιας Ένωσης Κεφαλαιαγορών, η οποία εξετάζει λύσεις της αγοράς και μειώνει την εξάρτηση από την τραπεζική χρηματοδότηση και την εκ των προτέρων στήριξη, πράγμα που ευνοεί τη μεταφορά αποταμιεύσεων μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών που επιδιώκουν την καλύτερη δυνατή απόδοση, καθώς και την ανάγκη εξάλειψης της φορολογικής μεροληψίας υπέρ του χρέους. Οι καινοτόμες εταιρείες χρειάζονται ίδια κεφάλαια και φορολογικό καθεστώς που δεν επιβαρύνει υπερβολικά τους επιχειρηματίες με οριακούς φορολογικούς συντελεστές επί της υπεραξίας τους.

6.   Κίνδυνοι και διασφαλίσεις

6.1.

Η ανάγκη για ασφάλεια, προβλεψιμότητα και σωματική και ψυχική υγεία πρέπει επίσης να αποτελέσει προτεραιότητα σε αυτό το θεματολόγιο. Είναι σημαντικό να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες όσον αφορά την ασφάλεια, καθώς και την τεχνολογία για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και των θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αξιοποιήσει την ευκαιρία που παρέχει η προγραμματισμένη ετήσια δραστηριότητα παρακολούθησης και να διερευνήσει τις απόψεις των Ευρωπαίων σχετικά με τον σεβασμό των δικαιωμάτων και των αξιών τους, προκειμένου να διασφαλίσει τη δέουσα προστασία του δικαιώματος στην υγεία.

6.2.

Στο ίδιο πνεύμα, η ΕΟΚΕ συνιστά στην ΕΕ να χαράξει μια συγκεκριμένη στρατηγική παρακολούθησης η οποία θα καλύπτει τη συνολική ηλεκτρομαγνητική ρύπανση που προκαλείται από τις διάφορες τεχνολογίες που είναι σήμερα διαθέσιμες για την αντιμετώπιση αυτής της νέας βιομηχανικής επανάστασης. Στη συνέχεια, θα μπορούσαν να εντοπιστούν οι ηλεκτρομαγνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενόψει της δημιουργίας βιβλιογραφίας σχετικά με το εν λόγω θέμα, προκειμένου να διασφαλιστεί η κατάσταση της υγείας του πληθυσμού μετά την τελική κατάρτιση των ευρωπαϊκών ηλεκτρονικών μητρώων υγείας και την εξασφάλιση της δυνατότητας διασταύρωσης των δεδομένων. Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να παρακολουθεί το ζήτημα αυτό και να τροφοδοτεί μια ενιαία ευρωπαϊκή βάση δεδομένων με τα σχετικά ευρήματα. Κρίνεται δε σκόπιμη η χάραξη μιας ευρωπαϊκής πολιτικής για τη βελτίωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στον συγκεκριμένο τομέα.

6.3.

Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα πρέπει να βρίσκονται στην υπηρεσία των Ευρωπαίων πολιτών, οι οποίοι δεν θα πρέπει ποτέ να αντιμετωπίζονται ως αντικείμενα ή ως απλές πηγές δεδομένων. Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι υφιστάμενες δεοντολογικές και τεχνικές κατευθυντήριες γραμμές, όπως οι κατευθυντήριες γραμμές δεοντολογίας για αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για την TN.

6.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων που ενέχει η επεξεργασία των δεδομένων, να ληφθούν μέτρα για να διασφαλιστεί ότι δεν διατηρούνται περισσότερα δεδομένα από όσα χρειάζεται πραγματικά μια επιχείρηση και ότι τα δεδομένα διατηρούνται μόνο για όσο διάστημα είναι αναγκαίο. Ταυτόχρονα, η καινοτομία που βασίζεται στα δεδομένα αποτελεί βασικό παράγοντα ανταγωνιστικότητας στο ψηφιακό περιβάλλον και οι αρχές θα πρέπει να ασκήσουν πίεση για ένα διατομεακό ρυθμιστικό πλαίσιο κοινοχρησίας δεδομένων, ώστε να καταστεί δυνατή η ανταλλαγή δεδομένων με επίκεντρο τον χρήστη. Το εφαρμοστέο πλαίσιο πρέπει να προωθεί την πρόσβαση στα δεδομένα και να εστιάζει στη διαλειτουργικότητα.

6.5.

Το 20 % του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προορίζεται για την ψηφιακή συνδεσιμότητα και το 37 % για την πράσινη μετάβαση. Αυτό απαιτεί ένα φιλόδοξο και συνεκτικό όραμα για την ευρωπαϊκή βιομηχανία τηλεπικοινωνιών και μια δέσμευση για ένα πιο ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα στηρίζει τις ιδιωτικές επενδύσεις σε υποδομές δικτύων, καθώς και την ανάπτυξη κυρίαρχων ενοποιημένων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών με τεχνολογίες υπολογιστικού νέφους, αιχμής, δεδομένων και τεχνητής νοημοσύνης.

6.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ψηφιακή μετάβαση πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τη μετάβαση σε μια πιο πράσινη οικονομία και να λάβει υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η χρήση των πόρων (συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων πόρων) και η ενεργειακή τους κατανάλωση πρέπει να είναι εύλογες. Θα πρέπει να απαιτείται διαφάνεια σχετικά με το αποτύπωμα άνθρακα των υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να είναι σε θέση κάθε οργανισμός να υπολογίζει το ψηφιακό αποτύπωμα άνθρακά του και να αναπτύσσει σχέδια για τη μείωσή του.

6.7.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ευθυγράμμισης με την ταχεία εξέλιξη της τεχνολογίας και των επιχειρηματικών μοντέλων, επιδιώκοντας την εξάλειψη τυχόν νομθετικών κενών, ιδίως εκείνων που ενδέχεται να βλάψουν τους καταναλωτές και τους πλέον ευάλωτους πολίτες.

---

(1)  ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 1.

(2)  Δείκτης DESI «2β1». Επί του παρόντος, το ποσοστό των γυναικών στους απασχολούμενους ειδικούς στον τομέα των ΤΠΕ είναι μόλις 18 %.

(3)  ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 8.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την περιαγωγή σε δημόσια δίκτυα κινητών επικοινωνιών εντός της Ένωσης» (αναδιατύπωση)

[COM(2021) 85 final — 2021/0045 (COD)]

(2021/C 374/06)

Εισηγητής:

ο κ. Christophe LEFÈVRE

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 24.3.2021 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 11.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	15.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	7.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	204/0/1

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) σημειώνει ότι η πρόταση της Επιτροπής εντάσσεται στο πλαίσιο: — τόσο της ανάπτυξης υποδομών που σχετίζονται με την εξάλειψη των λευκών περιοχών και με τη συνδεσιμότητα υψηλής ταχύτητας, όσο και της ανάπτυξης τεχνολογιών νέας γενιάς (5G), — του στόχου που αφορά την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών και την ύπαρξη ανταγωνισμού μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης δικτύων κινητών επικοινωνιών, — της δημιουργίας μιας Ευρώπης έτοιμης για την ψηφιακή εποχή, προκειμένου να μην επανεισαχθούν φραγμοί στην ενιαία αγορά.

1.2.

Η EOKE σημειώνει ότι η πρόταση θα αυξήσει τη διαφάνεια σε επίπεδο λιανικής, διότι θα παρέχει πληροφόρηση, ιδίως εντός των συμβατικών όρων, σχετικά με τα εξής: — την ποιότητα των υπηρεσιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την περιαγωγή εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), — την επικοινωνία σχετικά με τις υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, σχετικά με το είδος των υπηρεσιών που είναι πιθανό να τιμολογηθούν σε πιο υψηλές τιμές και σχετικά με παρόμοιες πληροφορίες, μέσω του «SMS υποδοχής» που αποστέλλεται κατά την είσοδο σε νέα χώρα, — τα διάφορα μέσα πρόσβασης στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κατά την περιαγωγή. Γενικότερα, η πρόταση θα αυξήσει το επίπεδο προστασίας των καταναλωτών.

1.3.

Καθώς μια μελέτη έχει αποδείξει ότι το τοπικό δίκτυο που διατίθεται για χρήση περιαγωγής είναι υποβαθμισμένο, στόχος της πρότασης είναι να διασφαλιστεί ότι οι υπηρεσίες περιαγωγής θα παρέχονται υπό τους ίδιους όρους όπως και για την εθνική κατανάλωση των ίδιων υπηρεσιών (περιαγωγή όπως και στο εσωτερικό), με τη διάθεση κατά την περιαγωγή απεριόριστης πρόσβασης στις τελευταίες γενιές και τεχνολογίες δικτύου. Όταν το πρόβλημα έγκειται σε κακή ποιότητα των τοπικών υποδομών, η ΕΟΚΕ συνιστά να ενισχυθούν οι επενδύσεις στις εν λόγω υποδομές, ιδίως όσον αφορά τη βελτίωση της κάλυψης των λευκών περιοχών, αλλά και να θεσπιστούν ελάχιστα κριτήρια που θα πρέπει σταδιακά να πληρούν οι φορείς εκμετάλλευσης, ώστε να έχουν οι καταναλωτές τη δυνατότητα πλήρους χρήσης των υπηρεσιών αυτών.

1.4.

Πρέπει να χαιρετιστεί και η μείωση των μέγιστων τιμών (pricecaps) που μπορούν να χρεώνουν τα δίκτυα επίσκεψης στους επισκέπτες φορείς εκμετάλλευσης· ωστόσο το εύρος της μείωσης είναι ανεπαρκές σε σχέση με τη διαφορά μεταξύ των μετακυλιόμενων τιμών και του πραγματικού κόστους της περιαγωγής στο δίκτυο επίσκεψης. Επομένως, προκύπτει αύξηση του κόστους της βασικής συνδρομής για τους καταναλωτές και μείωση της ανταγωνιστικότητας των φορέων εκμετάλλευσης εικονικών δικτύων κινητών επικοινωνιών (mobile virtual network operator — MVNO), που πρέπει να αγοράσουν τις υπηρεσίες περιαγωγής από τους βασικούς φορείς εκμετάλλευσης κινητών επικοινωνιών. Ειδικότερα, η κατανάλωση δεδομένων αυξάνεται με υψηλούς ρυθμούς. Για να αποτραπούν επιδράσεις κλίμακας δυσμενείς για τους φορείς εκμετάλλευσης εικονικών δικτύων κινητών επικοινωνιών (MVNO) και τους μικρούς φορείς εκμετάλλευσης δικτύων κινητών επικοινωνιών (MNO), τα ανώτατα όρια χονδρικής πρέπει να μειώνονται με τον ίδιο ρυθμό που αυξάνεται η κατανάλωση.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να εκφράσει την υποστήριξή της στην προτιμώμενη εντός της πρότασης επιλογή «Επιλογή 3 — Βιώσιμη και γνήσια “Roam-Like-At-Home” (RLAH — περιαγωγή με χρέωση εσωτερικού)» (προτιμώμενη επιλογή) και να διασφαλίσει μεγαλύτερη μείωση των μέγιστων τιμών από αυτή που υποδεικνύεται στην πρόταση.

1.6.

Αν και η πρόταση κανονισμού βελτιώνει τη διαφάνεια των τιμολογίων προστιθέμενης αξίας μέσω της δημιουργίας πεδίων αριθμοδότησης για τις υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας με τη δημιουργία μιας κεντρικής βάσης δεδομένων της ΕΕ —προσβάσιμης στους φορείς εκμετάλλευσης— για αυτά τα πεδία αριθμοδότησης, η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθεί η δυνατότητα διακοπής της υπηρεσίας, εφόσον αυτή έχει παρασχεθεί με απάτη (ping-call), κατόπιν ειδοποίησης εκ μέρους των δικαστικών ή των αστυνομικών αρχών, με πρόβλεψη μέσων προσφυγής για τους φορείς εκμετάλλευσης των εν λόγω υπηρεσιών.

1.7.

Αν και ο κανονισμός αναφέρεται σε «εύλογη χρήση» για να περιγράψει τη χρήση κατά την περιαγωγή, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη δυσαρέσκειά της διότι δεν διευκρινίζει καθόλου τα όρια και δεν θεσπίζει ούτε τους κανόνες πολιτικής ισότιμης χρήσης για τα τιμολογιακά προγράμματα χωρίς περιορισμό, ούτε την τιμολόγηση των διεθνών κλήσεων, είτε ο καλών πελάτης βρίσκεται σε περιαγωγή είτε όχι. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη διαγραφή του όρου «με την επιφύλαξη της εύλογης χρήσης», εφόσον δεν διευκρινίζεται η εμβέλειά της εν λόγω χρήσης, δεδομένου ότι αυτό το επιχείρημα χρησιμοποιείται σήμερα από τους φορείς εκμετάλλευσης για να περιορίσουν σημαντικά τη χρήση των πακέτων με κατ’ αποκοπήν πληρωμή κατά την περιαγωγή.

1.8.

Όσον αφορά τις ειδοποιήσεις κατανάλωσης κατά την προσέγγιση ενός ανώτατου ορίου που έχει καθοριστεί είτε από τον καταναλωτή είτε από τον φορέα εκμετάλλευσης, η ΕΟΚΕ προτείνει ο φορέας εκμετάλλευσης να υποχρεούται να ειδοποιεί εκ νέου τον καταναλωτή κάθε φορά που ο όγκος που ορίζει την πρώτη ειδοποίηση έχει καταναλωθεί ξανά, ιδίως κατά την ίδια κλήση ή περίοδο χρήσης δεδομένων.

1.9.

Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ εφιστά ιδιαίτερη προσοχή στις καταστάσεις χρήσης κινητών συσκευών σε διασυνοριακές περιοχές με χώρες που δεν είναι κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συνιστά: — να ζητείται ειδική διάρθρωση από τους φορείς εκμετάλλευσης που δραστηριοποιούνται στις περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τιμολόγηση κατά την περιαγωγή RLAH ΕΕ που θα εκτείνεται σε αυτές τις χώρες ή στην όμορη γεωγραφική περιοχή, — να συναφθούν διεθνείς συμφωνίες με αυτές τις όμορες χώρες των χωρών της ΕΕ, με στόχο την επέκταση της περιαγωγής RLAH ΕΕ.

1.10.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ένα μέρος της συνολικής μελέτης και των διαβουλεύσεων για την αναθεώρηση του ευρωπαϊκού κανονισμού πραγματοποιήθηκε πριν από την κρίση της νόσου COVID-19. Η εν λόγω κρίση έχει οδηγήσει σε δραστικούς περιορισμούς στις ενδοευρωπαϊκές μετακινήσεις και στη μαζική χρήση εργαλείων τηλεργασίας ή τηλεαναμετάδοσης πανεπιστημιακών μαθημάτων, ιδίως για τους φοιτητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Erasmus+.

1.11.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης πολυάριθμες περιοχές που δεν εξυπηρετούνται σε υψηλή ταχύτητα σε επίπεδο τοπικού βρόχου, και σημειώνει κυρίως την ανεπαρκή ταχύτητα για την κάλυψη της ζήτησης που προκύπτει από αυτές τις βιντεοδιασκέψεις, οι οποίες καταναλώνουν πολλά δεδομένα, είτε σε συνθήκες περιαγωγής είτε όχι.

1.12.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να ενισχυθούν σημαντικά τόσο η στρατηγική κάλυψης των διαφόρων περιοχών με οπτική ίνα υψηλής ταχύτητας όσο και η ικανότητα παροχής υπηρεσιών υψηλής ταχύτητας, είτε στο πλαίσιο του τοπικού βρόχου είτε στο πλαίσιο δικτύων κινητών επικοινωνιών.

1.13.

Η ΕΟΚΕ συνιστά ο ευρωπαϊκός κανονισμός να τεθεί σε εφαρμογή με απώτερο στόχο η Ευρωπαϊκή Ένωση να αποτελέσει ενιαία τιμολογιακή ζώνη, σε μια ενιαία αγορά, όπου θα επιτρέπονται κλήσεις και κατανάλωση δεδομένων με «τοπική» χρέωση προς όλα τα κινητά και σταθερά τηλέφωνα καταναλωτών που έχουν τηλεφωνική συνδρομή στην Ευρώπη και με τις ίδιες ταχύτητες και πρόσβαση σε υποδομή, ανεξάρτητα από τη χώρα κλήσης ή λήψης.

1.14.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την προτεινόμενη τροποποίηση της μεθόδου αναθεώρησης των μέγιστων τελών χονδρικής μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξης και συνιστά τον πλήρη νομοθετικό έλεγχο σε σχέση με τις κοινωνιακές πτυχές της ανάπτυξης της περιαγωγής.

2.   Κύρια σημεία του εγγράφου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.1.

Στόχος της πρότασης είναι η παράταση της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 531/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1), ο οποίος λήγει στις 30 Ιουνίου 2022. Η πρόταση προβλέπει προσαρμογή των μέγιστων τελών χονδρικής ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της παροχής υπηρεσιών περιαγωγής λιανικής σε εγχώριες τιμές. Θεσπίζει, επίσης, νέα μέτρα για την αύξηση της διαφάνειας και τη διασφάλιση πραγματικής εμπειρίας περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού ως προς την ποιότητα της υπηρεσίας και την πρόσβαση σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κατά την περιαγωγή. Δεδομένου ότι ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 531/2012 έχει τροποποιηθεί αρκετές φορές, σκοπός της πρότασης είναι η αναδιατύπωση, προκειμένου να βελτιωθεί η σαφήνεια και να αντικατασταθούν οι πολλαπλές τροποποιητικές πράξεις που περιέχει.

2.2.

Στόχος των κύριων προτεινόμενων τροποποιήσεων είναι να διασφαλιστεί ότι οι φορείς εκμετάλλευσης θα μπορούν να παρέχουν περιαγωγή με χρέωση εσωτερικού και να ανακτούν το κόστος με βιώσιμο τρόπο σε επίπεδο χονδρικής. Η πρόταση αφορά τον καθορισμό μέγιστων τελών περιαγωγής χονδρικής σε επίπεδο ΕΕ για τις πραγματοποιούμενες κλήσεις, τα μηνύματα SMS και τα δεδομένα, σε χαμηλότερα επίπεδα από εκείνα που ισχύουν έως τις 30 Ιουνίου 2022.

2.3.

Πέρα από τη μείωση των ισχυουσών τιμών των μέγιστων τελών χονδρικής, η πρόταση περιλαμβάνει τροποποιήσεις που αποσκοπούν στη διασφάλιση πραγματικής περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού στους τελικούς χρήστες και στη διευκόλυνση της καινοτομίας και της πρόσβασης σε δίκτυα, θεσπίζοντας παράλληλα ένα βιώσιμο κανονιστικό πλαίσιο, προς όφελος και των καταναλωτών και των φορέων εκμετάλλευσης.

2.4.

Γενικά, η πρόταση συμβάλλει στη δημιουργία μιας «Ευρώπης έτοιμης για την ψηφιακή εποχή» και στη φιλοδοξία να αξιοποιηθεί στο έπακρο η ψηφιακή μετάβαση, ώστε να δοθούν στους πολίτες περισσότερες ευκαιρίες σύνδεσης, επικοινωνίας και διευκόλυνσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς. Η πρόταση έχει ως στόχο να διασφαλιστεί ότι δεν θα επανεισαχθούν φραγμοί στην ενιαία αγορά οι οποίοι είχαν αρθεί με την κατάργηση των πρόσθετων τελών περιαγωγής λιανικής.

3.   Νομική βάση

3.1.

Η νομική βάση της υπό εξέταση πρότασης είναι το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το οποίο συνιστά το πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας όσον αφορά την εγκαθίδρυση ή τη βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς (άρθρο 26 της ΣΛΕΕ).

4.   Γενικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το σχέδιο ευρωπαϊκού κανονισμού και θεωρεί ότι η πρόταση πρέπει να έχει ως στόχο οι καταναλωτές να απολαμβάνουν το ίδιο επίπεδο υπηρεσιών τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, καθώς και το ίδιο επίπεδο προστασίας. Ωστόσο, οι φορείς εκμετάλλευσης θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διαπραγματεύονται τις συμφωνίες περιαγωγής χονδρικής σύμφωνα με τις εμπορικές τους ανάγκες. Ο υπό εξέταση κανονισμός, όμως, δεν θα πρέπει να περιορίζει τη δυνατότητα σύναψης συμφωνίας πρόσβασης χονδρικής μόνο με τους φορείς εκμετάλλευσης που διαθέτουν τα πλέον προηγμένα δίκτυα.

4.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η πρόταση της Επιτροπής εντάσσεται στο πλαίσιο: — τόσο της ανάπτυξης υποδομών που σχετίζονται με την εξάλειψη των λευκών περιοχών και με τη συνδεσιμότητα υψηλής ταχύτητας, όσο και της ανάπτυξης τεχνολογιών νέας γενιάς (5G), — του στόχου που αφορά την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών και την ύπαρξη ανταγωνισμού μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης δικτύων κινητών επικοινωνιών, — της δημιουργίας μιας Ευρώπης έτοιμης για την ψηφιακή εποχή, προκειμένου να μην επανεισαχθούν φραγμοί στην ενιαία αγορά.

4.3.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η Επιτροπή έχει διεξαγάγει μελέτες αντικτύπου από το 2018, ιδίως δε μια δημόσια διαβούλευση 12 εβδομάδων το 2020, η οποία αφορούσε: 1) τις υπηρεσίες περιαγωγής λιανικής (διευκρινίσεις και μέτρα σχετικά με την ποιότητα των υπηρεσιών, τις υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας και τις επικοινωνίες έκτακτης ανάγκης σε συνθήκες περιαγωγής)· 2) την παροχή υπηρεσιών περιαγωγής χονδρικής· 3) τον διοικητικό φόρτο που συνδέεται με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 531/2012 και τον αντίκτυπο των ενδεχόμενων μέτρων απλούστευσης.

4.4.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η πρόταση θα αυξήσει τη διαφάνεια σε επίπεδο λιανικής, διότι θα παρέχει πληροφόρηση, ιδίως στο πλαίσιο των συμβατικών όρων, σχετικά με τα εξής: — την ποιότητα των υπηρεσιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την περιαγωγή στην ΕΕ, — την επικοινωνία σχετικά με τις υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, σχετικά με το είδος των υπηρεσιών που είναι πιθανό να τιμολογηθούν σε πιο υψηλές τιμές και σχετικά με παρόμοιες πληροφορίες μέσω του «SMS υποδοχής» που αποστέλλεται κατά την είσοδο σε νέα χώρα, — τα διάφορα μέσα πρόσβασης στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κατά την περιαγωγή, ιδίως μέσω του «SMS υποδοχής».

4.5.

Η μελέτη του Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (BEREC) του 2019 κατέδειξε ότι οι υπηρεσίες που διατίθενται σε συνθήκες περιαγωγής είναι υποβαθμισμένες, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη μια στρατηγική τεχνικών βελτιώσεων στο σύνολο της ΕΕ. Στόχος της πρότασης είναι οι υπηρεσίες περιαγωγής να προσφέρονται στις ίδιες συνθήκες και με την ίδια ποιότητα εξυπηρέτησης όπως στο πλαίσιο της εθνικής κατανάλωσης αυτών των υπηρεσιών, και οι φορείς εκμετάλλευσης των δικτύων κινητών επικοινωνιών να μπορούν να προσφέρουν πρόσβαση σε όλες τις διαθέσιμες γενιές και τεχνολογίες δικτύου.

4.6.

Τα προτεινόμενα μέτρα είναι, επομένως, απαραίτητα για να διασφαλιστεί η ικανοποίηση των θεμιτών προσδοκιών των καταναλωτών και η επίτευξη των αρχικών φιλοδοξιών του κανονισμού για την περιαγωγή. Όταν το πρόβλημα έγκειται σε κακή ποιότητα των τοπικών υποδομών, η ΕΟΚΕ συνιστά να ενισχυθούν οι επενδύσεις στις εν λόγω υποδομές, ιδίως όσον αφορά τη βελτίωση της κάλυψης των λευκών περιοχών, αλλά και να θεσπιστούν ελάχιστα κριτήρια που θα πρέπει σταδιακά να πληρούν οι φορείς εκμετάλλευσης, ώστε να έχουν οι καταναλωτές τη δυνατότητα πλήρους χρήσης των υπηρεσιών αυτών.

4.7.

Πρέπει να χαιρετιστεί και η μείωση των μέγιστων τιμών (pricecaps) που μπορούν να χρεώνουν τα δίκτυα επίσκεψης στους επισκέπτες φορείς εκμετάλλευσης· ωστόσο το εύρος της μείωσης είναι ανεπαρκές σε σχέση με τη διαφορά μεταξύ των τιμών που μετακυλίονται και του πραγματικού κόστους της περιαγωγής στο δίκτυο επίσκεψης. Επομένως, προκύπτει αύξηση του κόστους της βασικής συνδρομής για τους καταναλωτές και μείωση της ανταγωνιστικότητας των φορέων εκμετάλλευσης εικονικών κινητών δικτύων που πρέπει να αγοράσουν τις υπηρεσίες περιαγωγής από τους βασικούς φορείς εκμετάλλευσης κινητών επικοινωνιών.

4.8.

Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να εκφράσει την υποστήριξη της προτιμώμενης εντός της πρότασης επιλογής «Επιλογή 3 — Βιώσιμη και γνήσια RLAH» (προτιμώμενη επιλογή) και να διασφαλίσει μια πιο μεγάλη μείωση των μέγιστων τιμών από αυτή που υποδεικνύεται στην πρόταση.

4.9.

Η πρόταση αυξάνει το επίπεδο διαφάνειας σε επίπεδο χονδρικής όσον αφορά τα πεδία αριθμοδότησης υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας με τη δημιουργία μιας κεντρικής βάσης δεδομένων της ΕΕ για αυτά τα πεδία αριθμοδότησης, που θα είναι προσβάσιμη στους φορείς εκμετάλλευσης.

4.10.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η πρόταση να ενσωματώσει τη δυνατότητα διακοπής της υπηρεσίας εφόσον αυτή έχει παρασχεθεί με απάτη (ping-call), κατόπιν ειδοποίησης εκ μέρους των δικαστικών ή των αστυνομικών αρχών, με πρόβλεψη μέσων προσφυγής για τους φορείς εκμετάλλευσης αυτών των υπηρεσιών.

4.11.

Η πρόταση εγγυάται στους πελάτες περιαγωγής δωρεάν πρόσβαση σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης μέσω της λήψης συγκεκριμένων μέτρων σε επίπεδο χονδρικής, της ενσωμάτωσης δωρεάν κλήσεων και του γεωεντοπισμού.

4.12.

Στόχος της πρότασης κανονισμού είναι βέβαια η κατάργηση των ανωμαλιών που παρατηρούνται στην πρόσβαση στο δίκτυο περιαγωγής (ρευστότητα σύνδεσης, μειωμένη πρόσβαση σε 3G ή 4G κ.λπ.) σε σχέση με καταναλωτές που διαθέτουν συνδρομή στη χώρα περιαγωγής, όμως η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι δεν ρυθμίζει τις πρακτικές που δεν θεωρεί φυσιολογικές, όπως είναι: — ο περιορισμός στο εξωτερικό του όγκου MB που περιλαμβάνονται στη συνδρομή, όταν καταναλώνονται κατά την περιαγωγή, και — η πρακτική των υπερβολικά υψηλών τιμών για τον καταναλωτή εκτός περιαγωγής κατά την επικοινωνία με συνδρομητή που είναι συνδρομητής κινητής τηλεφωνίας σε διαφορετική χώρα.

4.13.

Αν και ο κανονισμός αναφέρεται σε «εύλογη χρήση» για να περιγράψει τη χρήση κατά την περιαγωγή, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη δυσαρέσκειά της διότι δεν διευκρινίζει καθόλου τα όρια και δεν θεσπίζει ούτε τους κανόνες πολιτικής ισότιμης χρήσης για τα τιμολογιακά προγράμματα χωρίς περιορισμό, ούτε την τιμολόγηση των διεθνών κλήσεων, είτε ο καλών πελάτης βρίσκεται σε περιαγωγή είτε όχι. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη διαγραφή του όρου «με την επιφύλαξη της εύλογης χρήσης», εφόσον δεν διευκρινίζεται η εμβέλειά της εν λόγω χρήσης, δεδομένου ότι αυτό το επιχείρημα χρησιμοποιείται σήμερα από τους φορείς εκμετάλλευσης για να περιορίσουν σημαντικά τη χρήση των πακέτων με κατ’ αποκοπήν πληρωμή κατά την περιαγωγή.

4.14.

Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ εφιστά ιδιαίτερη προσοχή στις καταστάσεις χρήσης κινητών συσκευών σε διασυνοριακές περιοχές με χώρες που δεν είναι κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συνιστά: — να ζητείται ειδική διάρθρωση από τους φορείς εκμετάλλευσης που δραστηριοποιούνται στις περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τιμολόγηση κατά την περιαγωγή RLAH ΕΕ που θα εκτείνεται σε αυτές τις χώρες ή στην όμορη γεωγραφική περιοχή, — να συναφθούν διεθνείς συμφωνίες με αυτές τις όμορες χώρες των χωρών της ΕΕ, με στόχο την επέκταση της περιαγωγής RLAH ΕΕ.

4.15.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ένα μέρος της συνολικής μελέτης και των διαβουλεύσεων για την αναθεώρηση του ευρωπαϊκού κανονισμού πραγματοποιήθηκε πριν από την κρίση της νόσου COVID-19. Η εν λόγω κρίση έχει οδηγήσει σε δραστικούς περιορισμούς στις ενδοευρωπαϊκές μετακινήσεις και στη μαζική χρήση εργαλείων τηλεργασίας ή τηλεαναμετάδοσης πανεπιστημιακών μαθημάτων, ιδίως για τους φοιτητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Erasmus+.

4.16.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης πολυάριθμες περιοχές που δεν εξυπηρετούνται σε υψηλή ταχύτητα σε επίπεδο τοπικού βρόχου, και σημειώνει κυρίως την ανεπαρκή ταχύτητα για την κάλυψη της ζήτησης που προκύπτει από αυτές τις βιντεοδιασκέψεις, οι οποίες καταναλώνουν πολλά δεδομένα, είτε σε συνθήκες περιαγωγής είτε όχι.

4.17.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να ενισχυθούν σημαντικά, και από άποψη ποιότητας, τόσο η στρατηγική κάλυψης των διαφόρων περιοχών με οπτική ίνα υψηλής ταχύτητας όσο και η ικανότητα παροχής υπηρεσιών υψηλής ταχύτητας, είτε στο πλαίσιο του τοπικού βρόχου είτε στο πλαίσιο δικτύων κινητών επικοινωνιών.

4.18.

Όσον αφορά τις ειδοποιήσεις κατανάλωσης κατά την προσέγγιση ενός ανώτατου ορίου που έχει καθοριστεί είτε από τον καταναλωτή είτε από τον φορέα εκμετάλλευσης, η ΕΟΚΕ προτείνει ο φορέας εκμετάλλευσης να υποχρεούται να ειδοποιεί εκ νέου τον καταναλωτή κάθε φορά που ο όγκος που ορίζει την πρώτη ειδοποίηση έχει καταναλωθεί ξανά, ιδίως κατά την ίδια κλήση ή περίοδο χρήσης δεδομένων. Εάν οι ειδοποιήσεις δεν καταλήγουν στον προορισμό τους ή δεν αποστέλλονται, θα πρέπει να προβλέπονται μηχανισμοί επιστροφής των καταχρηστικών χρεώσεων.

4.19.

Όσον αφορά την κεντρική βάση δεδομένων που προβλέπεται για τους αριθμούς με υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, η ΕΟΚΕ συνιστά κατά την οργάνωσή της να συμπεριληφθεί η δυνατότητα διακοπής της υπηρεσίας εφόσον αυτή έχει παρασχεθεί με απάτη (ping-call), κατόπιν ειδοποίησης εκ μέρους των δικαστικών ή των αστυνομικών αρχών, με πρόβλεψη μέσων προσφυγής για τους φορείς εκμετάλλευσης αυτών των υπηρεσιών.

4.20.

Η ΕΟΚΕ συνιστά ο ευρωπαϊκός κανονισμός να τεθεί σε εφαρμογή με απώτερο στόχο η Ευρωπαϊκή Ένωση να δημιουργήσει μια αυθεντική ενιαία αγορά, όπου θα επιτρέπονται κλήσεις και κατανάλωση δεδομένων με «τοπική» χρέωση προς όλα τα κινητά και σταθερά τηλέφωνα καταναλωτών που έχουν τηλεφωνική συνδρομή στην Ευρώπη και με τις ίδιες ταχύτητες και πρόσβαση σε υποδομή, ανεξάρτητα από τη χώρα κλήσης ή λήψης.

4.21.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την προτεινόμενη τροποποίηση της μεθόδου αναθεώρησης των μέγιστων τελών χονδρικής μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξης. Ο ενδεδειγμένος τρόπος θα πρέπει να είναι ένας πλήρης νομοθετικός έλεγχος, που θα λαμβάνει υπόψη όλες τις κοινωνιακές πτυχές της ανάπτυξης της περιαγωγής. Σε αυτό το θέμα είναι σημαντική η φωνή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

---

(1)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 531/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Ιουνίου 2012 , για την περιαγωγή σε δημόσια δίκτυα κινητών επικοινωνιών εντός της Ένωσης (ΕΕ L 172 της 30.6.2012, σ. 10).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με νέα στρατηγική για τη χρηματοδότηση του NextGenerationEU»

[COM(2021) 250 final]

(2021/C 374/07)

Εισηγήτρια:

η κ. Judith VORBACH

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 31.5.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	22.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	8.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	186/0/4

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι όλα τα κράτη μέλη επικύρωσαν σε εθνικό επίπεδο την απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2053 του Συμβουλίου (1) («Απόφαση για τους ίδιους πόρους») και ότι, ως εκ τούτου, η νέα αυτή απόφαση τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουνίου 2021, επιτρέποντας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αρχίσει να δανείζεται πόρους για το μέσο ανάκαμψης. Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να προχωρήσουν γρήγορα στα επόμενα βήματα προκειμένου να αρχίσει η νομισματική ροή.

1.2.

Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης μέσω του μέσου ανάκαμψης NextGenerationEU (NGEU) έχει ήδη συμβάλει στη σταθεροποίηση των οικονομιών της Ένωσης και των κρατών μελών και του κόστους δανεισμού. Η χρηματοδότηση του NGEU αυξάνει τον όγκο των ασφαλών στοιχείων ενεργητικού της ΕΕ και ενισχύει τον διεθνή ρόλο του ευρώ. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η στρατηγική χρηματοδότησης του NGEU βασίζεται στον δανεισμό των κεφαλαιαγορών και στις ιδιωτικές επενδύσεις.

1.3.

Σε σύγκριση με την ευρεία συζήτηση σχετικά με τις δαπάνες του NGEU, η χρηματοδότηση θεωρείται τεχνικό ζήτημα. Ωστόσο, μια εύρυθμα λειτουργούσα στρατηγική χρηματοδότησης συμβάλλει καθοριστικά στην ομαλή υλοποίηση του NGEU. Η χρηστή χρηματοδότηση, η σταθερή διαχείριση κινδύνων, το χαμηλό κόστος δανεισμού και η βιώσιμη χρηματοδότηση είναι προς όφελος της κοινωνίας των πολιτών, η οποία τελικά επωμίζεται τους κινδύνους της αγοράς. Ο δανεισμός και η διαχείριση του χρέους πρέπει να βασίζονται στον δημοκρατικό έλεγχο, στη νομιμότητα και στη διαφάνεια.

1.4.

Οι ανάγκες χρηματοδότησης του NGEU απαιτούν μια εξελιγμένη στρατηγική για να διασφαλιστεί ότι η ΕΕ μπορεί να ανταποκριθεί στην καταβολή των πληρωμών εγκαίρως και υπό ευνοϊκές συνθήκες αγοράς. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι η Επιτροπή να διαχειρίζεται άμεσα τη στρατηγική χρηματοδότησης και εκφράζει την ικανοποίησή της για την αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού της Επιτροπής στον τομέα αυτό. Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να γίνει με ισόρροπο ως προς την εκπροσώπηση των φύλων τρόπο. Επιπλέον, θα πρέπει να συσταθεί συμβουλευτική επιτροπή, στην οποία θα εκπροσωπούνται η Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, οι κοινωνικοί εταίροι και η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της διατήρησης της υψηλής φερεγγυότητας της ΕΕ και του χαμηλού κόστους δανεισμού, προκειμένου να αποφευχθούν τα αναδιανεμητικά αποτελέσματα από τους δανειολήπτες στους δανειστές. Επιπλέον, αυτό —μαζί με τους αυξανόμενους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης— διευκολύνει την αποπληρωμή. Η φερεγγυότητα εξαρτάται κυρίως από την οικονομική, πολιτική και κοινωνική ισχύ της ΕΕ και θα παγιωθεί με την εμβάθυνση της ΟΝΕ. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να προβλεφθούν κρίσεις, κατά τις οποίες μπορεί επίσης η ΕΚΤ να ενεργεί ως αγοραστής έσχατηςανάγκης.

1.6.

Συνολικά, μεγάλο μέρος της νέας στρατηγικής χρηματοδότησης είναι αφιερωμένο στις σχέσεις με τους επενδυτές. Η ΕΟΚΕ εκφράζει ικανοποίηση για την απόφαση δανεισμού και τα σχέδια χρηματοδότησης, τα οποία αποτελούν κατά κύριο λόγο μέσα διαφάνειας για τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ωστόσο, η επικοινωνία με το κοινό και τους εκπροσώπους του δεν πρέπει να αποτελεί δεύτερη προτεραιότητα. Είναι ευπρόσδεκτο το γεγονός ότι ως προϋπόθεση της συμμετοχής στο δίκτυο των βασικών διαπραγματευτών θεωρείται, μεταξύ άλλων, η εποπτεία από αρμόδια αρχή της Ένωσης. Δεδομένου ότι η συμμόρφωση με τους σχετικούς κανόνες είναι επιτακτική, η ΕΟΚΕ στηρίζει την πιθανή συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας καταπολέμησης της απάτης (OLAF) σε αυτήν την εποπτεία και επικροτεί το γεγονός ότι και άλλες δημόσιες αρχές μπορεί να διοριστούν για να επαληθεύσουν τη συμμόρφωση των μελών του δικτύου των βασικών διαπραγματευτών προς τους κανόνες που έχουν οριστεί στην απόφαση.

1.7.

Η μαζική συμμετοχή στις κεφαλαιαγορές θα συνοδεύεται από ένα ευρύ φάσμα κινδύνων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την καθιέρωση αξιόπιστων συστημάτων διαχείρισης κινδύνων και τη διατήρηση του «λογαριασμού NGEU» στην ΕΚΤ. Λόγω του δημόσιου συμφέροντος σχετικά με τη χρηστή διαχείριση κινδύνων, ο διευθυντής κινδύνων θα πρέπει να συμβουλεύεται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατά τη χάραξη της υψηλού επιπέδου πολιτικής κινδύνου και συμμόρφωσης. Τέλος, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει τη λογοδοσία, τη διαφάνεια και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση από την αρχή του δανεισμού για το NGEU και τάσσεται κατά του υπερβολικού δανεισμού από επενδυτές εκτός ΕΕ, ενώ υποστηρίζει την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων.

1.8.

Συνολικά, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη βελτιωμένη συνιστώσα επιμερισμού των κινδύνων του NGEU, αλλά υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της μείωσης των κινδύνων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών και να προστατευτούν κατάλληλα τα δημοσιονομικά συμφέροντα της Ένωσης. Προκειμένου να ληφθούν δεόντως υπόψη τα συμφέροντα της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το προγραμματισμένο «πλαίσιο πράσινων ομολόγων NGEU» και προτείνει να εξεταστεί η έκδοση κοινωνικών ομολόγων NGEU.

2.   Ιστορικό της γνωμοδότησης

2.1.

Το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU (NGEU) θα εισφέρει έως και 806 δισεκατ. EUR —5 % του ΑΕΠ της ΕΕ— στην οικονομία της ΕΕ με τη μορφή επιχορηγήσεων και δανείων. Εξ ονόματος της ΕΕ, η Επιτροπή θα δανειστεί τα εν λόγω ποσά μέσω χρηματοδοτικών πράξεων στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Το NGEU προορίζεται να αποτελέσει προσωρινό μέσο. Το χρονοδιάγραμμα του δανεισμού θα διαρκέσει από τα μέσα του 2021 έως το 2026. Εντός αυτής της περιόδου, η Επιτροπή θα εκτελεί χρηματοδοτικές πράξεις μεταξύ 150 και 200 δισεκατ. EUR ετησίως. Η χρηματοδότηση που εξασφαλίζει η ΕΕ πρόκειται να αποπληρωθεί είτε άμεσα από τα κράτη μέλη (για δάνεια) είτε μέσω του προϋπολογισμού της ΕΕ (για μη επιστρεπτέα μορφή στήριξης) το αργότερο έως τον Δεκέμβριο του 2058.

2.2.

Η ανακοίνωση σχετικά με νέα στρατηγική χρηματοδότησης για τη χρηματοδότηση του NGEU (2) εγκρίνεται σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 3 της απόφασης (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2053, η οποία απαιτεί από την Επιτροπή να λάβει τα αναγκαία μέτρα για τη διαχείριση των δανειοληπτικών πράξεων και να ενημερώνει τακτικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για όλες τις πτυχές της στρατηγικής διαχείρισης του χρέους. Με βάση την έγκριση της απόφασης για τους ίδιους πόρους από όλα τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα εφαρμόσει στρατηγική χρηματοδότησης, όπως παρουσιάζεται στην ανακοίνωση και προσδιορίζεται σε τρεις αποφάσεις (3). Στα χρηματοδοτικά μέσα θα περιλαμβάνονται ομόλογα και γραμμάτια της ΕΕ, ενώ οι σχετικές τεχνικές θα αποτελούνται από κοινοπραξίες και δημοπρασίες. Θα εκδοθεί ετήσια απόφαση για τον καθορισμό των μέγιστων ποσών δανεισμού και θα θεσπιστούν εξαμηνιαία σχέδια χρηματοδότησης. Η Επιτροπή θα ενισχύσει τις δομές της και θα συστήσει ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο βασικών διαπραγματευτών.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Από την αρχή, η ΕΟΚΕ στήριξε το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU (NGEU) και έχει επανειλημμένα εκφράσει την έγκρισή της (4). Στη γνωμοδότησή της για την ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2021 (5), η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει ότι «η πρωτοβουλία “ΕΕ — Επόμενη γενιά” αναπτύχθηκε και ελήφθη με τη σωστή μορφή και σε εύθετο χρόνο». Λόγω της ενίσχυσης της εμπιστοσύνης, το NGEU έχει ήδη θετικό αντίκτυπο στην οικονομία της ΕΕ και έχει μειώσει την πιθανότητα βαθιάς κρίσης σε ορισμένες χώρες. Μακροπρόθεσμα, το NGEU αναμένεται να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή της ΕΕ, δηλαδή όλα τα κράτη μέλη είναι πιθανόν να καταστούν καθαροί δικαιούχοι (6). Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι όλα τα κράτη μέλη επικύρωσαν σε εθνικό επίπεδο την απόφαση για τους ίδιους πόρους, επιτρέποντας την έναρξη του δανεισμού, και καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να προχωρήσουν γρήγορα στα επόμενα βήματα προκειμένου να αρχίσει η νομισματική ροή.

3.2.

Γίνεται δικαίως ευρεία συζήτηση γύρω από τη χρήση κεφαλαίων του NGEU και —σε μικρότερο βαθμό— σχετικά με τους νέους ίδιους πόρους. Σε σύγκριση με αυτό, ελάχιστη προσοχή έχει δοθεί στη χρηματοδότηση του NGEU, η οποία θεωρείται περισσότερο τεχνικό ζήτημα παρά πολιτικό. Ωστόσο, ο δανεισμός του NGEU θα αυξήσει αποφασιστικά τις οικονομικές υποχρεώσεις της Ένωσης και πρέπει να πραγματοποιηθεί με δημοκρατικό έλεγχο, νομιμότητα και διαφάνεια. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η χρηστή και βιώσιμη χρηματοδότηση, η αξιόπιστη διαχείριση κινδύνων και το χαμηλό κόστος δανεισμού είναι προς το δημόσιο συμφέρον. Η ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών θα είναι εντέλει υπεύθυνη για τα χρέη που προέκυψαν και το αυξημένο κόστος δανεισμού θα προκαλούσε αναδιανεμητικά αποτελέσματα από δανειολήπτες σε δανειστές. Μια εύρυθμα λειτουργούσα στρατηγική χρηματοδότησης συμβάλλει επίσης καθοριστικά στην ομαλή υλοποίηση του NGEU.

3.3.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η προτεινόμενη στρατηγική βασίζεται στη χρηματοδότηση μέσω διεθνών κεφαλαιαγορών. Δεν εφαρμόζονται κεφαλαιακά αποθέματα, όπως εφαρμόζονται στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και δεν υπάρχουν σχέδια μετακύλισης του χρέους μετά το 2058. Ωστόσο, άλλες προσεγγίσεις έχουν επίσης συζητηθεί δημοσίως, όπως τα διαρκή ομόλογα που εγγυώνται και εκδίδονται από κοινού από την ΕΚΤ (7). Μακροπρόθεσμα, και ιδιαίτερα σε περίπτωση μόνιμης έκδοσης κοινών χρεογράφων, πρέπει να εξεταστεί η ανάθεση στην ΕΚΤ του ρόλου του δανειστή έσχατης λύσης.

3.4.

Δεδομένων των υψηλών αναγκών χρηματοδότησης του NGEU, του περίπλοκου και δυνητικά αβέβαιου προγράμματος εκταμίευσης και των μη επακριβώς γνωστών κονδυλίων του προϋπολογισμού, απαιτείται εξελιγμένη στρατηγική χρηματοδότησης για τη διενέργεια της δανειοληψίας στις αγορές. Πρέπει να προβλεφθούν οι εξελίξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η Ένωση μπορεί να ανταποκριθεί στην καταβολή των πληρωμών εγκαίρως χωρίς να αναγκαστεί να συγκεντρώσει κεφάλαια υπό δυσμενείς συνθήκες της αγοράς. Αυτό απαιτεί επάρκεια και ευελιξία στην αγορά, προκειμένου να αποφασίζεται πότε θα εκτελούνται χρηματοδοτικές πράξεις και ποιες τεχνικές χρηματοδότησης θα χρησιμοποιούνται προκειμένου να παρέχεται ο χαμηλότερος δυνατός κίνδυνος κατά την εκτέλεση και κόστος χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει η ίδια τη διαχείριση της στρατηγικής χρηματοδότησης και όχι να την αναθέσει σε εξωτερικούς φορείς. Απαιτείται η καθιέρωση νέων επιχειρησιακών ικανοτήτων και η Επιτροπή, ορθώς, αυξάνει τους αντίστοιχους ανθρώπινους πόρους και τις αρμοδιότητές της. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εφαρμόσει μια ισορροπημένη ως προς το φύλο προσέγγιση.

3.5.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η στρατηγική χρηματοδότησης του NGEU συνοδεύεται από διεύρυνση της ευθύνης στην Επιτροπή και εκφράζει την ικανοποίησή της για την υποχρέωση να ενημερώνει τακτικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με όλες τις πτυχές της στρατηγικής διαχείρισης του χρέους παράλληλα με τις διατάξεις της διοργανικής συμφωνίας (8). Η παροχή ετήσιων αναβαθμίσεων θα ξεκινήσει από το τρίτο τρίμηνο του 2021. Λαμβάνοντας υπόψη το έντονο δημόσιο ενδιαφέρον σχετικά με τη σταθερή χρηματοδότηση του NGEU, αυτό φαίνεται να αποτελεί ένα ελάχιστο επίπεδο συμμετοχής. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη σύσταση συμβουλευτικής επιτροπής σχετικά με τη χρηματοδότηση του NGEU. Τα μέλη της Επιτροπής Κινδύνου και Συμμόρφωσης του NGEU θα πρέπει να συνεδριάζουν σε εξαμηνιαία βάση με επιλεγμένους εκπροσώπους αρμόδιους για θέματα χρηματοπιστωτικής αγοράς από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, τους κοινωνικούς εταίρους και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.

3.6.

Λόγω της υψηλής φερεγγυότητας της ΕΕ και της σταθερής προοπτικής, η Επιτροπή θα είναι σε θέση να δανειστεί με ευνοϊκούς χρηματοοικονομικούς όρους και να μεταβιβάσει το όφελος στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της διατήρησης του χαμηλού κόστους δανεισμού καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου χρηματοδότησης. Μαζί με τους αναμενόμενους αυξημένους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, έτσι θα διευκολυνθεί σημαντικά η αποπληρωμή. Πάνω απ’ όλα, η φερεγγυότητα της ΕΕ θα εξαρτηθεί κυρίως από την οικονομική, πολιτική και κοινωνική ισχύ της ΕΕ και θα παγιωθεί με την εμβάθυνση της ΟΝΕ. Από την άλλη πλευρά, οι φυγόκεντρες δυνάμεις και οι επίμονες συγκρούσεις μεταξύ των κρατών μελών ενδέχεται να την αποδυναμώσουν, ενώ η εφαρμογή των εγγυήσεων (9) εις βάρος ορισμένων κρατών μελών θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρή πολιτική τριβή (10). Επιπλέον, θα πρέπει να αναμένονται κρίσεις οικονομικού χαρακτήρα ή κρίσεις που σχετίζονται με τη χρηματοπιστωτική αγορά, την υγεία ή με οποιονδήποτε άλλο λόγο. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να καθιερωθεί η στρατηγική χρηματοδότησης σε όσο το δυνατόν πιο ανθεκτική και βιώσιμη βάση, η οποία μπορεί επίσης να περιλαμβάνει την ΕΚΤ που ενεργεί ως αγοραστής έσχατης λύσης.

3.7.

Ενώ οι χρηματοδοτικές δραστηριότητες του NGEU έχουν ήδη δρομολογηθεί, το χρονοδιάγραμμα για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων είναι πολύ πιο ασαφές. Η Επιτροπή θα υποβάλει προτάσεις για νέους ιδίους πόρους που βασίζονται σε μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα, στο σύστημα εμπορίας εκπομπών και καταβολή ψηφιακής εισφοράς στα μέσα του 2021. Περαιτέρω προτάσεις που θα υποβληθούν το 2024 θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν φόρο επί χρηματοπιστωτικών συναλλαγών ή χρηματοδοτική συνεισφορά συνδεδεμένη με τον εταιρικό τομέα. Εάν υπάρχουν νέοι ίδιοι πόροι πριν από τον Ιανουάριο του 2028, αυτοί θα χρησιμοποιηθούν για να εκκινήσει νωρίτερα η αποπληρωμή. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να υποβάλει τις προτάσεις που έχουν προγραμματιστεί για το 2024 και υποστηρίζει την ταχεία εισαγωγή νέων ιδίων πόρων. Μέσω της ορθής εφαρμογής, οι εν λόγω πόροι δεν θα εξυπηρετούν μόνον τον σκοπό της παροχής αποζημίωσης, όταν οι φόροι δεν μπορούν να επιβληθούν αποτελεσματικά σε εθνικό επίπεδο λόγω του φορολογικού ανταγωνισμού, αλλά θα συμβάλλουν επίσης στην καθιέρωση ενός δίκαιου συστήματος αποπληρωμής και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό αναμένεται να συμβάλει επίσης στην αποφυγή της ανάγκης αύξησης των εθνικών συνεισφορών ή της μείωσης των δαπανών από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

3.8.

Ο δανεισμός του NGEU ύψους περίπου 800 δισεκατ. EUR θα αυξήσει τον όγκο των ασφαλών στοιχείων ενεργητικού σε ευρώ σε περίπου 2 τρισεκατ. EUR, συμπεριλαμβανομένου του ευρωπαϊκού μέσου προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE) (11) και άλλων 800 δισεκατ. EUR σε στοιχεία ενεργητικού που εκδόθηκαν μέσω ΕΜΣ/ΕΤΣ και της ΕΤΕπ πριν από την πανδημία (12). Η ενίσχυση των ευρωπαϊκών ασφαλών στοιχείων ενεργητικού που καλύπτουν όλες τις διάρκειες ωρίμανσης μέχρι τα 30 χρόνια θα παράσχει νέα ασφαλή μέσα για επενδύσεις, θα βοηθήσει τις τράπεζες να διαφοροποιήσουν τη συμμετοχή τους σε κρατικά ομόλογα, θα αυξήσει την ελκυστικότητα της ζώνης του ευρώ και θα ενισχύσει τον διεθνή ρόλο του ευρώ. Επιπλέον, η ενίσχυση της εμπιστοσύνης του NGEU είναι επίσης πιθανό να μειώσει το κόστος δανεισμού του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ιδίως σε χώρες της ζώνης του ευρώ με μεγάλες διαφορές σε σχέση με τη Γερμανία. Ο δανεισμός του NGEU θα πρέπει επίσης να αποτελεί επιλογή στα κράτη μέλη σε περίπτωση αναταραχών στην αγορά που επηρεάζουν την έκδοση εθνικών ομολόγων. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ενίσχυση της συνιστώσας επιμερισμού των κινδύνων, αλλά τονίζει επίσης τη σημασία της μείωσης των κινδύνων διασφαλίζοντας την ορθή ρύθμιση της χρηματοπιστωτικής αγοράς και την εποπτική σύγκλιση.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η ετήσια απόφαση πλαισίου για τον δανεισμό θα καθορίσει ανώτατα όρια, για παράδειγμα, για τη μακροπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση και ότι ο δανεισμός θα οργανωθεί βάσει εξαμηνιαίων σχεδίων χρηματοδότησης σύμφωνα με στοιχεία σχετικά με τις προσεχείς πληρωμές. Προφανώς, προορίζονται να παρέχουν διαφάνεια στις αγορές διασφαλίζοντας την προβλεψιμότητα των εκδόσεων για επενδυτές και διευκολύνοντας τον συντονισμό με άλλους εκδότες, ενώ χρησιμεύουν επίσης ως βάση για ενημέρωση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο. Η ΕΟΚΕ είναι πλήρως ενημερωμένη για τη σημασία των σχέσεων επενδυτή και εκδότη, αλλά τονίζει ότι η επικοινωνία με το κοινό και τους εκπροσώπους του δεν πρέπει ποτέ να αποτελεί δευτερεύουσα προτεραιότητα και ότι τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης πρέπει να προστατεύονται με ιδιαίτερη προσοχή.

4.2.

Ο συνεχιζόμενος προγραμματισμός ρευστότητας θα διασφαλίσει ότι τα ταμειακά διαθέσιμα είναι επαρκή για την αποφυγή ελλείψεων ρευστότητας, αποτρέποντας παράλληλα τα περιττά υψηλά ταμειακά υπόλοιπα. Δεδομένου ότι η ικανότητα απορρόφησης των κεφαλαιαγορών είναι πεπερασμένη και ότι οι ελλείψεις ρευστότητας θα οδηγούσαν σε διακοπή της εφαρμογής του NGEU, η ΕΟΚΕ ζητά να δοθεί προτεραιότητα σε αξιόπιστα αποθέματα κινδύνου για την ελαχιστοποίηση του υπερβολικού κόστους και υποστηρίζει ρητά την προληπτική διατήρηση των ταμειακών διαθέσιμων σε ειδικό λογαριασμό με την ΕΚΤ, προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος αντισυμβαλλομένου.

4.3.

Η συμμετοχή στο δίκτυο βασικών διαπραγματευτών δίνει τη δυνατότητα στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να συμμετέχουν σε δημοπρασίες και περιλαμβάνει την προώθηση της ρευστότητας της αγοράς και την παροχή δίκαιων συμβουλών και πληροφοριών σχετικά με την αγορά στην Επιτροπή, ενώ συνδέεται με δεσμεύσεις αγοράς και αναφοράς. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι οι αιτούντες πρέπει να είναι ήδη ενεργά μέλη ενός δικτύου βασικών διαπραγματευτών της ΕΕ και να εποπτεύονται από αρμόδια αρχή της Ένωσης. Οι βασικοί διαπραγματευτές θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στη χρηματοδότηση του NGEU διαφορετικά οποιαδήποτε αμέλεια ή παράπτωμα μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος δανεισμού. Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι κίνδυνοι αντισυμβαλλομένου, καθώς επίσης η ισχύς στην αγορά και η συστημική συνάφεια των βασικών διαπραγματευτών.

4.3.1.

Λόγω των σημαντικών ευθυνών των μελών του δικτύου βασικών διαπραγματευτών, η συμμόρφωσή τους με τους σχετικούς κανόνες είναι επιτακτική. Η εποπτεία της συμμόρφωσης προς τους κανόνες που καθορίζονται στην απόφαση (13) βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις υποχρεώσεις αναφοράς των ίδιων των βασικών διαπραγματευτών. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ στηρίζει την πιθανή συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας καταπολέμησης της απάτης (OLAF) σε αυτήν την εποπτεία και επικροτεί το γεγονός ότι, εκτός από την Επιτροπή, μπορούν να διοριστούν και άλλες δημόσιες αρχές ως τρίτα μέρη, προκειμένου να ελέγξουν τη συμμόρφωση των μελών του δικτύου βασικών διαπραγματευτών ως προς την απόφαση.

4.3.2.

Η Επιτροπή θα καταρτίσει επίσης μέθοδο για τον προσδιορισμό των βασικών διαπραγματευτών που θα ληφθούν υπόψη για συμμετοχή σε κοινοπραξίες συναλλαγών και οι οποίοι θα διορίζονται για κάθε συναλλαγή δανειοληψίας. Ειδικότερα, τα ενεργά μέλη θα πρέπει να είναι επιλέξιμα για να λειτουργούν ως επικεφαλής και συν-επικεφαλής διαχειριστές σε κοινοπραξίες συναλλαγών και να αμείβονται. Η εν λόγω ομάδα θα πρέπει να συμμετέχει σε δραστηριότητες ειδικής διαπραγμάτευσης, να προωθεί εκδόσεις με επενδυτές και να παρέχει περαιτέρω δίκαιες συμβουλές και πληροφόρηση σχετικά με την αγορά στην Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση τον κομβικό ρόλο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στις δραστηριότητες χρηματοδότησης και εφιστά την προσοχή σε πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων, ιδιαίτερα όσον αφορά τον συμβουλευτικό ρόλο. Εν πάση περιπτώσει, είναι λίαν ευπρόσδεκτο να διασφαλιστούν οι ικανότητες και οι γνώσεις των δημοσίων αρχών όσον αφορά μια χρηματοπιστωτική αγορά υψηλού επιπέδου.

4.4.

Η μαζική συμμετοχή στις κεφαλαιαγορές θα συνοδεύεται από ένα ευρύ φάσμα κινδύνων, οι οποίοι εντέλει επιβαρύνουν την ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί απολύτως με τη δήλωση της Επιτροπής ότι «Λόγω του άνευ προηγουμένου όγκου των πράξεων και της απαιτούμενης πολυπλοκότητας της στρατηγικής χρηματοδότησης, είναι εξαιρετικά σημαντικό οι πράξεις NGEU να υπόκεινται σε ένα αξιόπιστο και ανεξάρτητο πλαίσιο διαχείρισης κινδύνου και συμμόρφωσης». Πράγματι, πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι πράξεις NGEU διεξάγονται με τρόπο σύμφωνο με τα υψηλότερα πρότυπα ακεραιότητας, εντιμότητας και χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την καθιέρωση αξιόπιστων συστημάτων διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης αρχών και δομών για τη διασφάλιση ισχυρής και ανεξάρτητης εποπτείας όλων των χρηματοοικονομικών πράξεων NGEU.

4.4.1.

Κεντρικός πυλώνας του εν λόγω συστήματος θα είναι ο διευθυντής κινδύνων, ο οποίος θα έχει πλήρη αυτονομία κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του και θα υποβάλλει εκθέσεις, μεταξύ άλλων, στον Γενικό Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Προϋπολογισμού και στο μέλος του σώματος που είναι υπεύθυνο για τον προϋπολογισμό. Αυτός/αυτή θα είναι υπεύθυνος (-η) για την ανάπτυξη υψηλού επιπέδου πολιτικής κινδύνου και συμμόρφωσης. και θα διασφαλίζει ότι όλες οι πράξεις NGEU συμμορφώνονται προς αυτήν, ενώ θα λαμβάνει επίσης στήριξη από κάποιον υπεύθυνο συμμόρφωσης και την επιτροπή κινδύνου και συμμόρφωσης. Λόγω της σημασίας της σταθερής διαχείρισης κινδύνων και του σχετικού δημόσιου συμφέροντος, πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο να διαβουλεύεται ο διευθυντής κινδύνων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατά τη χάραξη της υψηλού επιπέδου πολιτικής κινδύνου και συμμόρφωσης.

4.4.2.

Παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τη διαχείριση κινδύνων κατά την έναρξη των δανειοληπτικών δραστηριοτήτων, ιδίως κατά την περίοδο πριν από τον διορισμό του διευθυντή κινδύνων και την τριμηνιαία περίοδο που έχει προγραμματιστεί για τη χάραξη της υψηλού επιπέδου πολιτικής κινδύνου και συμμόρφωσης. Προκειμένου να αντισταθμιστούν οι αναντιστοιχίες ωρίμανσης (ληκτότητας) μεταξύ των δανείων και των υποκείμενων χρηματοδοτικών μέσων, ιδίως το 2021, η Επιτροπή θα εφαρμόσει ένα σύνολο μέσων χρηματοπιστωτικής αγοράς, συμπεριλαμβανομένων των ανταλλαγών και ενδεχομένως ορισμένων εμπορικών εγγράφων, τα οποία θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει τη λογοδοσία, τη διαφάνεια και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση από την αρχή του δανεισμού του NGEU.

4.5.

Προφανώς, απαιτείται ένα σύνθετο και ολοκληρωμένο λογιστικό σύστημα για την ορθή διαχείριση της διαφοροποιημένης στρατηγικής χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ενίσχυση των λειτουργιών διεκπεραίωσης και λογιστικής της Επιτροπής. Η χρήση δοκιμασμένου λογισμικού θα πρέπει φυσικά να καθιερωθεί. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τον σημαντικό ρόλο του υπόλογου της Επιτροπής που είναι αρμόδιος για τη διασφάλιση της δέουσας λογιστικής επεξεργασίας για όλες τις πράξεις NGEU και για το άνοιγμα του «λογαριασμού NGEU» που τηρείται στην ΕΚΤ.

4.6.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ανάπτυξη στρατηγικής επενδυτικών σχέσεων και των συνοδευτικών εργαλείων συνιστά σημαντικό μέρος της νέας στρατηγικής χρηματοδότησης. Ένα στοιχείο θα είναι ένα ενημερωτικό δελτίο χρηματοδότησης της ΕΕ που θα επιτρέπει στην Επιτροπή να επικοινωνεί με την κοινότητα των επενδυτών με τακτικό και διαφανή τρόπο. Η Επιτροπή θα προσεγγίσει ενεργά «επενδυτές σε ολόκληρο τον κόσμο» μέσω ενός συστηματικού προγράμματος δομημένων επισκέψεων. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τάσσεται κατά των υπερβολικών δανεισμών από επενδυτές εκτός ΕΕ, οι οποίοι θα μπορούσαν, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης, να έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση κινδύνων, όπως, για παράδειγμα, μια ξαφνική διακοπή των δανειοδοτικών δραστηριοτήτων.

4.7.

Η Επιτροπή θα επιδιώξει να συγκεντρώσει το 30 % των κεφαλαίων του NGEU μέσω της έκδοσης πράσινων ομολόγων, τα οποία θα μπορούσαν να ανέλθουν συνολικά σε 250 δισεκατ. EUR πράσινων ομολόγων, καθιστώντας την ΕΕ έναν από τους μεγαλύτερους εκδότες πράσινων ομολόγων παγκοσμίως και ενισχύοντας την πολιτική της ΕΕ και την υπεροχή της στην αγορά στον τομέα της βιώσιμης χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το προγραμματισμένο «πλαίσιο πράσινων ομολόγων NGEU», το οποίο βασίζεται στην υποχρέωση των κρατών μελών να διασφαλίσουν ότι το 37 % των χρηματοδοτούμενων από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δαπανών προορίζεται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, η έκδοση κοινωνικών ομολόγων θα πρέπει να ενισχυθεί εντός του NGEU και θα πρέπει να συμπληρώνει τα 100 δισεκατ. EUR που προορίζονται για το ευρωπαϊκό μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE). Προκειμένου οι χώρες της ΕΕ να λάβουν υποστήριξη από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καλούνται να εκπονήσουν έργα, μεταξύ άλλων, στους τομείς πολιτικής της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς και της κοινωνικής συνοχής, που θα αποτελούν βάση για την ανάπτυξη ενός πλαισίου για την έκδοση κοινωνικών ομολόγων. Με αυτόν τον τρόπο, τα συμφέροντα της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να ληφθούν πλήρως υπόψη στη στρατηγική χρηματοδότησης.

---

(1)  Απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2053 του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2020, για το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και για την κατάργηση της απόφασης 2014/335/ΕΕ, Ευρατόμ (ΕΕ L 424 της 15.12.2020, σ. 1).

(2)  COM(2021) 250 final.

(3)  C(2021) 2500 final (ΕΕ L 131 της 16.4.2021, σ. 170), C(2021) 2501 final, C(2021) 2502 final.

(4)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 124.

(5)  ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 45.

(6)  The nonsense of Next Generation EU net balance calculations (Bruegel).

(7)  Covid Perpetual Eurobonds: Jointly guaranteed and supported by the ECB.

(8)  Διοργανική συμφωνία της 16ης Δεκεμβρίου 2020 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής.

(9)  Λόγω της έγκρισης της Απόφασης για τους ίδιους πόρους.

(10)  Βλέπε άρθρο 9 παράγραφος 5 της απόφασης (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2053.

(11)  Ευρωπαϊκό μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

(12)  Klaus Regling, Διαδικτυακό σεμινάριο — Εμβάθυνση της ΟΝΕ και ο ρόλος του ΕΜΣ, 5.5.2021.

(13)  C(2021) 2500 final.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων»

[COM(2021)102 final]

(2021/C 374/08)

Εισηγητές:

ο κ. Cristian PÎRVULESCU ο κ. Carlos Manuel TRINDADE

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 26.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	21.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	8.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	160/79/19

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων («το σχέδιο») και την εφαρμογή του σε ενωσιακό και σε εθνικό επίπεδο, λαμβανομένων δεόντως υπόψη των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους και το θεωρεί πολύ επίκαιρο, κυρίως επειδή η πανδημία COVID-19 έχει διαταράξει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής με την επιδείνωση των προϋπαρχόντων κοινωνικών ζητημάτων και ασκεί τεράστια πίεση τόσο στους κρατικούς φορείς, στις κοινότητες και στις οργανώσεις όσο και στις επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι η πανδημία δεν πρόκειται να λήξει σύντομα. Ως εκ τούτου, η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να χρησιμοποιήσουν και να αναπτύξουν τις κατάλληλες υφιστάμενες υποδομές για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, στο πλαίσιο του σχεδίου, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο λειτουργικός διάλογος με τους πολίτες και με τους κοινωνικούς εταίρους και η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, ως ένα σημαντικό μέρος μιας ανταγωνιστικής κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, διαδραματίζουν εν προκειμένω καίριο ρόλο.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πολιτική συναίνεση που διαμορφώθηκε γύρω από το σχέδιο, με την κοινωνική δέσμευση του Πόρτο, κατά τη διάρκεια της κοινωνικής συνόδου κορυφής που πραγματοποιήθηκε στο Πόρτο. Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για τη δήλωση του Πόρτο από το Συμβούλιο, όπως αναφέρεται στο σημείο 4 της δήλωσης, την οποία η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως: «Η εφαρμογή της θα ενισχύσει την πορεία της Ένωσης προς μια ψηφιακή, πράσινη και δίκαιη μετάβαση και θα συμβάλει στην επίτευξη ανοδικής κοινωνικής και οικονομικής σύγκλισης και στην αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων. Η κοινωνική διάσταση, ο κοινωνικός διάλογος και η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων βρίσκονταν ανέκαθεν στο επίκεντρο μιας άκρως ανταγωνιστικής κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Η προσήλωσή μας στην ενότητα και την αλληλεγγύη συνεπάγεται επίσης την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους και ότι κανείς δεν μένει στο περιθώριο».

1.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το όραμα και τους στόχους που καθορίζονται στο σχέδιο και επικροτεί την ιδέα στην οποία αυτό βασίζεται, σύμφωνα με την οποία η υιοθέτηση συναφών και συναινετικών κοινωνικών στόχων θα συμβάλει στην επικέντρωση των προσπαθειών πολιτικής στην επίτευξη αποτελεσμάτων και θα αποτελέσει σημαντικό κίνητρο για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης ότι το σχέδιο δράσης θα πρέπει να θεμελιώνεται στον συγκεκριμένο και απτό χαρακτήρα του, με δράσεις που είναι μετρήσιμες και συνοδευόμενες από πλαίσια παρακολούθησης που συμφωνούνται από κοινού μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και περιλαμβάνουν κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά κριτήρια (1).

1.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την ποικιλομορφία και την κοινή βάση των κοινωνικών μοντέλων σε ολόκληρη την ΕΕ. Αποτελούν μέρος της κοινής μας ιστορίας και δομικά στοιχεία για την κοινή δέσμευση όσον αφορά το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινής αγοράς και όλων των πολιτικών της ΕΕ. Οι χώρες με λιγότερο ισχυρά κοινωνικά μοντέλα θα πρέπει να υποστηρίζονται σθεναρά, με την ενθάρρυνση επενδύσεων, μάθησης και συγκριτικής αξιολόγησης. Η ευημερία και τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών θα πρέπει να οικοδομηθούν με βάση ένα κοινό και συνεπές κοινωνικό μοντέλο, αρκετά ευέλικτο ώστε να ανταποκρίνεται στις διαφορετικές εθνικές παραδόσεις και εμπειρίες και σύμφωνα με τις αξίες, τις αρχές και τους στόχους της Συνθήκης, του Πυλώνα και την ανανεωμένη και μακρόπνοη συναίνεση που διαμορφώνει.

1.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διασφάλιση ελάχιστων κοινωνικών προτύπων για κάθε άτομο που ζει στην ΕΕ είναι υψίστης σημασίας για την οικοδόμηση μιας δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίας. Κατά την εφαρμογή του κοινωνικού πυλώνα, θα πρέπει να επιδιωχθεί ένας ισορροπημένος συνδυασμός νομοθεσίας και μη δεσμευτικών νομοθετικών διατάξεων. Η νομοθεσία θα πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων καθώς και με τις αρχές για τη βελτίωση της νομοθεσίας, και να υπόκειται σε ενδελεχή διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε ενωσιακό και σε εθνικό επίπεδο.

1.6.

Όπως έχει ήδη αναφέρει η ΕΟΚΕ, η ανταγωνιστικότητα και η αυξημένη παραγωγικότητα που βασίζονται στις δεξιότητες και τη γνώση, αποτελούν θεμιτό μέσο για τη διατήρηση της ευημερίας των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Πρέπει να ενισχύσουμε τα δυνατά σημεία του ευρωπαϊκού μας συστήματος κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, εξαλείφοντας παράλληλα τις αδυναμίες του και προσαρμόζοντάς το κατ’ αυτόν τον τρόπο ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις μελλοντικές προκλήσεις (2).

1.7.

ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να καθοριστούν ειδικοί σκοποί και στόχοι για το σύνολο των 20 αρχών του πυλώνα. Η ΕΟΚΕ καλεί, επίσης, τα κράτη μέλη να επιδείξουν φιλοδοξία όσον αφορά τον εθελοντικό καθορισμό των δικών τους στόχων, ούτως ώστε όλα τα κράτη μέλη μαζί με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, να συμβάλουν στην επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων. Η ποιότητα και τα αποτελέσματα του διαλόγου που σχετίζεται με τον πυλώνα και το σχέδιο θα πρέπει να παρακολουθούνται, να υποστηρίζονται και να κοινοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι σκοποί και οι στόχοι θα πρέπει να συμπεριληφθούν στον μηχανισμό υποβολής εκθέσεων που προβλέπεται από το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και τα εθνικά σχέδια μεταρρυθμίσεων.

1.8.

Η ΕΟΚΕ προτείνει, προκειμένου να καταστεί αποτελεσματικότερη η προγραμματισμένη ενδιάμεση αξιολόγηση, τη δυνατότητα να καθοριστούν από τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο εποικοδομητικού διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους, ενδιάμεσοι στόχοι και σκοποί για το προτεινόμενο σχέδιο για το 2025, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση της προόδου κατά το πρώτο μισό της εφαρμογής του. Η παροχή καθοδήγησης στα κράτη μέλη όσον αφορά τη χρήση των υφιστάμενων μηχανισμών συντονισμού θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

1.9.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να χρησιμοποιηθεί το πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου ως ευρωπαϊκός μηχανισμός συντονισμού για την εφαρμογή του σχεδίου. Αυτός ο μηχανισμός συντονισμού θα μπορούσε να λάβει τη μορφή ενός διοργανικού φόρουμ της ΕΕ για τον κοινωνικό πυλώνα, το οποίο θα συνέρχεται σε τακτική βάση για να αξιολογεί την πρόοδο και να δίνει νέα ώθηση στο σχέδιο.

1.10.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόθεση επικαιροποίησης, όποτε κρίνεται αναγκαίο, του κοινωνικού πίνακα αποτελεσμάτων, επιδιώκοντας την ευθυγράμμιση με το θεματολόγιο του ΟΗΕ για το 2030 και τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.

1.11.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποτελεί το κατάλληλο πλαίσιο για την παρακολούθηση του σχεδίου. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους σε συνδυασμό με τη μακροοικονομική σταθερότητα και παραγωγικότητα. Εκφράζει την ικανοποίησή της για τον ισχυρισμό που διατυπώνεται στο σχέδιο ότι τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αποτελούν μοναδική ευκαιρία για τον σχεδιασμό και τη χρηματοδότηση επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που στηρίζουν μια ανάκαμψη η οποία είναι κοινωνική και επικεντρώνεται στην απασχόληση, ενώ παράλληλα ενσωματώνουν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και εφαρμόζουν τις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Το σχέδιο ορθώς καλεί τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν στο έπακρο το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και να αξιοποιήσουν την άνευ προηγουμένου ευκαιρία που προσφέρει ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

1.12.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι το σχέδιο δεν έχει ορίσει σαφώς την ανάγκη παράτασης της τρέχουσας στήριξης έκτακτης ανάγκης έως ότου η οικονομία δεν τη χρειάζεται πλέον, με αποτέλεσμα να μην εκτιμάται επαρκώς η ανάγκη προστασίας των θέσεων εργασίας και των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης ότι, ενώ το NextGenerationEU αποτελεί εργαλείο έκτακτης ανάγκης βάσει του άρθρου 122 της ΣΛΕΕ και θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζεται ως μεμονωμένο μέτρο, αποτελεί επίσης προηγούμενο τολμηρών και εποικοδομητικών δράσεων.

1.13.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι το σχέδιο αναγνωρίζει ότι οι ισχυρές εθνικές και ενωσιακές πολιτικές απαντήσεις στην πανδημία COVID-19 έχουν κατορθώσει να περιορίσουν τις συνέπειές της στην απασχόληση και την κοινωνία, στηρίζοντας τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους. Επίσης, σημειώνει ότι η πανδημία έχει αναδείξει περαιτέρω τις υφιστάμενες ανισότητες (ιδίως όσον αφορά τους εργαζόμενους με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο, τις γυναίκες, τους νέους, τους μετανάστες και άλλες ευάλωτες ομάδες) και ότι η ανεργία και οι ανισότητες ενδέχεται να αυξηθούν περαιτέρω, εάν η κοινωνική πρόοδος δεν συνδυαστεί με βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι το σχέδιο θα συμβάλει στην αντιστροφή αυτής της τάσης και τονίζει την ανάγκη προώθησης βιώσιμων και ανταγωνιστικών οικονομιών, με βάση ποιοτικές θέσεις εργασίας και ίσες ευκαιρίες για όλους.

1.14.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μπορούν να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών στον τομέα της καταπολέμησης της φτώχειας, σύμφωνα με τον πρώτο Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης στο πλαίσιο του θεματολογίου του ΟΗΕ για το 2030. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να θέσει ως στόχο τη μείωση του ποσοστού των παιδιών που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού από 22,8 % το 2019 σε 10 % το 2030, με παρόμοιες προαιρετικές δεσμεύσεις σε κάθε κράτος μέλος.

1.15.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συμπεριληφθούν στο σχέδιο μέτρα για την αντιμετώπιση της εισοδηματικής ανισότητας, δεδομένης της σαφώς καθορισμένης προτεραιότητας της κοινωνικής συνοχής, ως ουσιώδους στοιχείου του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου.

1.16.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σχέδιο θα πρέπει να προωθεί όχι μόνο τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας —έναν θεμιτό στόχο— αλλά και την ποιότητα της απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της επισφαλούς εργασίας. Σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να εφαρμόζονται κατάλληλοι νομικοί και διοικητικοί έλεγχοι ώστε να διασφαλίζεται ότι οι εργαζόμενοι έχουν ασφαλείς συνθήκες εργασίας, επαρκείς και προβλέψιμες αμοιβές και οργανωμένη φωνή στον χώρο εργασίας. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ιδιαίτερα για τις συνθήκες εργασίας πολλών εποχιακών εργαζομένων, πολιτών της ΕΕ και τρίτων χωρών που εργάζονται στους τομείς της γεωργίας, των υπηρεσιών και των κατασκευών και ζητεί την αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3) για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας, η οποία αποσκοπεί στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας μέσω της προώθησης πιο διαφανούς και προβλέψιμης απασχόλησης, διασφαλίζοντας παράλληλα την προσαρμοστικότητα της αγοράς εργασίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ποσοστό των εργαζομένων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας θα πρέπει να μειωθεί σημαντικά. Ο στόχος της εξάλειψης της φτώχειας των εργαζομένων θα πρέπει να επιδιωχθεί μέσω της θέσπισης ελάχιστων ευρωπαϊκών κοινών προτύπων σε επίπεδο ΕΕ.

1.17.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση μείωσης των ανισοτήτων μεταξύ ανδρών και γυναικών στην απασχόληση και στις αμοιβές σε μια δεκαετία και την πρόθεση να αυξηθεί —αν και αυτή η αύξηση δεν έχει ακόμη ποσοτικοποιηθεί— η παροχή προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά. Η ισότητα των φύλων θα πρέπει να επιδιωχθεί σε όλες τις πτυχές της οικονομικής και της κοινωνικής ζωής.

1.18.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι το σχέδιο δεν περιλαμβάνει πρόταση οδηγίας σχετικά με την ασφάλεια ελάχιστου εισοδήματος, την οποία θεωρεί αναγκαία για την καταπολέμηση των σοβαρότερων μορφών φτώχειας.

1.19.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ενθάρρυνση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση των κανόνων συντονισμού της κοινωνικής ασφάλισης, προκειμένου να βελτιωθεί η κινητικότητα των εργαζομένων και να παρασχεθεί επαρκής κοινωνική προστασία εντός της ΕΕ, χωρίς να δημιουργούνται υπερβολικές επιβαρύνσεις για τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις.

1.20.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη που εξέφρασε η Επιτροπή σχετικά με την ανάγκη προώθησης της κάλυψης των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της συμμετοχής και της οργανωτικής πυκνότητας των κοινωνικών εταίρων. Ως εκ τούτου, προτείνει να εξεταστεί η προοπτική καθορισμού και παρακολούθησης σχετικών δεικτών σε εθνικό και σε ενωσιακό επίπεδο και οι στόχοι στο πλαίσιο αυτό να υποστηρίζονται από κεφάλαια κλειστής διάρθρωσης για την ανάπτυξη ικανοτήτων και από κοινές δράσεις για την επίτευξη των στόχων του σχεδίου, με παράλληλη διατήρηση της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση του σχεδίου να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις για περαιτέρω συμφωνίες σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να συμβάλουν στον επιτυχή μετασχηματισμό των αγορών εργασίας της Ευρώπης, καθώς και την έκκλησή της προς τα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την καλύτερη λειτουργία και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του κοινωνικού διαλόγου σε όλα τα επίπεδα.

1.21.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τα συμπεράσματα της διαβούλευσης που πραγματοποιήθηκε προς υποστήριξη του σχεδίου, στα οποία τονίζεται η σημασία της καλύτερης υλοποίησης, εφαρμογής και επιβολής του υφιστάμενου εργατικού και κοινωνικού δικαίου της ΕΕ. Η Επιτροπή θα πρέπει να συνεργαστεί πιο ενεργά με τα κράτη μέλη προκειμένου να διευκολύνει την έγκαιρη και ποιοτική μεταφορά των νομικών πράξεων της ΕΕ και να προωθήσει τη συμμόρφωση. Η ΕΟΚΕ αναμένει από την Επιτροπή να κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει σε περίπτωση που τα κράτη μέλη δεν εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το δίκαιο της ΕΕ.

1.22.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να ευθυγραμμιστεί η χρηματοδότηση των εθνικών πολιτικών με τους στόχους και τις δράσεις του σχεδίου και να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει επιστροφή στους κανόνες του ΣΣΑ στην αρχική τους μορφή και ότι οποιαδήποτε αναθεωρημένη έκδοσή τους διευκολύνει πλήρως την εφαρμογή του σχεδίου.

1.23.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη δυνητική συμβολή των δημόσιων συμβάσεων ως μέσου για την επίτευξη των στόχων του σχεδίου.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.   Ο σχεδιασμός του σχεδίου

2.1.1.

Από τη διακήρυξη του πυλώνα το 2017, η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει έναν σαφή χάρτη πορείας για την εφαρμογή του (4) και, ως εκ τούτου, επικροτεί το παρόν σχέδιο. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έκκληση προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να καταβάλουν συλλογικές προσπάθειες για την υλοποίηση του πυλώνα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, εκτός από τη συμβολή των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, η επιτυχία του σχεδίου θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη δέσμευση των κρατών μελών και των κοινωνικών εταίρων τους να εφαρμόσουν όλες τις αρχές του.

2.1.2.

Κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Πόρτο, που πραγματοποιήθηκε στις 7 και 8 Μαΐου, αναλήφθηκε δέσμευση για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο μέσω της κοινωνικής δέσμευσης του Πόρτο. Τη δέσμευση αυτή επικρότησε το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων («το σχέδιο») και κάλεσε όλους τους σχετικούς παράγοντες να αντλήσουν διδάγματα από την πανδημία και να ενώσουν τις δυνάμεις τους.

2.1.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει το γεγονός ότι το σχέδιο συνδυάζει τις νομοθετικές με τις μη νομοθετικές δράσεις με τον καθορισμό κοινών στόχων που πρέπει να επιτευχθούν με την κοινή δράση των ενδιαφερόμενων μερών, ιδίως των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών, οργανωμένων σε τοπικό, σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ αναμένει ότι η νομοθεσία που αναφέρεται στο χρονοδιάγραμμα του σχεδίου θα συμμορφωθεί πλήρως με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και θα υπόκειται σε αξιολόγηση των επιπτώσεων και τονίζει την ανάγκη για εκτενείς διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών. Κάθε νομοθετική απόφαση θα πρέπει να βασίζεται σε εμπεριστατωμένα στοιχεία και να λαμβάνει υπόψη τις απόψεις των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών.

2.1.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους στόχους που καθορίζονται στο σχέδιο και την ιδέα ότι οι στόχοι αυτοί θα συμβάλουν στην επικέντρωση των προσπαθειών πολιτικής στην επίτευξη αποτελεσμάτων και θα αποτελέσουν σημαντικό κίνητρο για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στα κράτη μέλη με σκοπό την επίτευξη ανοδικής σύγκλισης και ευημερίας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης ότι το σχέδιο θα πρέπει να βασίζεται στον συγκεκριμένο και απτό χαρακτήρα του με δράσεις που είναι μετρήσιμες και συνοδευόμενες από πλαίσια παρακολούθησης που συμφωνούνται από κοινού μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και περιλαμβάνουν κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά κριτήρια.

2.1.5.

Μολονότι στηρίζει τους πρωταρχικούς στόχους της ΕΕ, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έκκληση της Επιτροπής προς τα κράτη μέλη να καθορίσουν οικειοθελώς τους δικούς τους εθνικούς στόχους. Καλεί τα κράτη μέλη να είναι φιλόδοξα όσον αφορά τον καθορισμό των στόχων τους, ούτως ώστε όλα τα κράτη μέλη, μαζί με τους κοινωνικούς και πολιτικούς εταίρους τους, να συμβάλουν στην επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων και τονίζει ότι, χωρίς συντονισμένη προσπάθεια, δεν θα είναι δυνατή η επίτευξή τους. Ο καθορισμός των τριών βασικών προτεραιοτήτων για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, τη βελτίωση των επαγγελματικών προσόντων και την κοινωνική ένταξη θα παράσχει ένα κοινό πλαίσιο δράσης, μεταξύ άλλων κατά την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

2.1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ο στόχος για την απασχόληση συμπληρώνεται από δεσμεύσεις για την προώθηση της απασχόλησης χωρίς αποκλεισμούς και τη μείωση του χάσματος απασχόλησης, ιδίως με την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της αγοράς εργασίας, τη μείωση κατά το ήμισυ του χάσματος απασχόλησης μεταξύ των φύλων, τη μείωση του ποσοστού των νέων που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης (ΕΑΕΚ) και τη διασφάλιση της συμμετοχής άλλων υποεκπροσωπούμενων ομάδων στην αγορά εργασίας στο μέγιστο δυνατό βαθμό, και επίσης ενθαρρύνει την Επιτροπή να ποσοτικοποιήσει όλες αυτές τις δεσμεύσεις σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους.

2.1.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί, επίσης, την έμφαση που δίνει το σχέδιο στην εκπαίδευση, τις δεξιότητες και τη διά βίου μάθηση, συμπεριλαμβανομένης της συνεχούς αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επαγγελματικής επιμόρφωσης, με στόχο τη βελτίωση της απασχολησιμότητας, την τόνωση της καινοτομίας, τη διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης και τη γεφύρωση του χάσματος των ψηφιακών δεξιοτήτων, επισημαίνοντας ότι, όπως έχει ήδη δηλώσει η ΕΟΚΕ, η πρόσβαση στη συνεχή και διά βίου μάθηση πρέπει να αποτελεί ατομικό δικαίωμα για όλους, έτσι ώστε όλοι να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν τις εξελίξεις στους τομείς της ψηφιοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης, να διαμορφώνουν την πρόοδο και να διατηρούν τον «ανθρώπινο έλεγχο» (5).

2.1.8.

Η ΕΟΚΕ προτείνει, προκειμένου να καταστεί αποτελεσματικότερη η σχεδιαζόμενη ενδιάμεση αξιολόγηση, τα κράτη μέλη να ξεκινήσουν εποικοδομητικό διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους και να ορίσουν ενδιάμεσους στόχους για το 2025, οι οποίοι θα επιτρέψουν την αξιολόγηση της προόδου κατά το πρώτο ήμισυ της εφαρμογής του σχεδίου.

2.2.   Σχετικά με τη δημιουργία θέσεων εργασίας και το μέλλον της εργασίας

2.2.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το σχέδιο αναφέρει ότι οι συνθήκες εργασίας στην ΕΕ συγκαταλέγονται μεταξύ των καλύτερων στον κόσμο, ενώ παράλληλα αναγνωρίζει ότι οι νέες μορφές εργασίας δημιουργούν προκλήσεις και ευκαιρίες. Οι κοινωνικοί εταίροι —τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο— ενθαρρύνονται να καταβάλλουν κοινές προσπάθειες για συνεργασία με στόχο να καλυφθούν οι ανάγκες του μέλλοντος της εργασίας, να επιτευχθεί ανοδική σύγκλιση και να διασφαλιστεί ότι οι εργαζόμενοι προστατεύονται και είναι ασφαλείς, ανεξάρτητα από τον τομέα στον οποίο εργάζονται και από τη χώρα στην οποία διαμένουν. Οι κοινωνικοί εταίροι —τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο— βρίσκονται στο επίκεντρο των κοινών προσπαθειών προς αυτή την κατεύθυνση. Το σχέδιο ορθώς επισημαίνει ότι η διατήρηση και η δημιουργία νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ. Η κρίση COVID-19 κατέδειξε ότι η λειτουργία των κοινωνιών μας εξαρτάται από εργαζομένους σε νευραλγικές θέσεις σε διάφορους τομείς, όπως οι μεταφορές, οι υπηρεσίες, η υγεία και η γεωργία. Πρέπει να δημιουργήσουμε τις νέες θέσεις εργασίας του μέλλοντος, με βάση τις βασικές θέσεις εργασίας του σήμερα.

2.2.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη στρατηγική προσέγγιση της σταδιακής μετάβασης από τα μέτρα έκτακτης ανάγκης σε δράσεις που μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου για την απασχόληση που καθορίζεται στο σχέδιο.

2.2.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανησυχία που εκφράζεται στο σχέδιο αναφορικά με τις ομάδες που πλήττονται περισσότερο από την πανδημία, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, των νέων, των εργαζόμενων με χαμηλή εξειδίκευση και των χαμηλόμισθων εργαζομένων, των προσωρινών εργαζομένων, των αυτοαπασχολούμενων και των εργαζομένων μεταναστών.

2.2.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η κατανομή των κονδυλίων της ΕΕ για τις προτεραιότητες θα πρέπει να παρακολουθείται, τόσο ως προς τους πόρους που διαθέτει η Επιτροπή όσο και ως προς τους πόρους που διατίθενται από τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους.

2.2.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την έκκληση της Επιτροπής προς τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν τα διαθέσιμα κονδύλια της ΕΕ για την προώθηση της ενεργούς και αποτελεσματικής στήριξης της απασχόλησης.

2.2.6.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την προσέγγιση της Επιτροπής όσον αφορά τις επιπτώσεις της ψηφιακής μετάβασης της εργασίας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αυτόνομη συμφωνία-πλαίσιο για την ψηφιοποίηση και είναι έτοιμη να συνεργαστεί με τους κοινωνικούς εταίρους για την οποιαδήποτε παρακολούθησή της.

2.2.7.

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση την πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ για τις Προοπτικές για την απασχόληση το 2020 με τίτλο «Ασφάλεια των εργαζομένων και η κρίση COVID-19» (6). Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ευημερία των εργαζομένων στους χώρους εργασίας συμβάλλει θετικά στις συνολικές επιδόσεις των εταιρειών, των οργανισμών και των ιδρυμάτων στα οποία εργάζονται. Εκτός από την προώθηση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, η ΕΟΚΕ αναμένει να ληφθούν μέτρα στο κατάλληλο επίπεδο, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, για τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας, ώστε να συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη και τον διεθνή ανταγωνισμό και να προωθήσουν τις αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας πρέπει να υποστηρίζονται και να μην παρεμποδίζονται, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι εργαζόμενοι προστατεύονται, είναι ασφαλείς και συμβάλλουν στις συνολικές επιδόσεις των εταιρειών, των οργανισμών και των ιδρυμάτων στα οποία εργάζονται.

2.2.8.

Η ΕΟΚΕ αναμένει να ληφθούν μέτρα για την προώθηση της ανοδικής σύγκλισης στο κατάλληλο επίπεδο, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, για τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας, ώστε να συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη και τον διεθνή ανταγωνισμό και να προωθήσουν τις αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και την ευημερία.

2.2.9.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η ΕΕ πρέπει να παραμείνει πιστή στην αρχή ότι δεν μπορούν να υπάρξουν εργασιακές σχέσεις, ανεξάρτητα από τη φύση τους, οι οποίες δεν έχουν κοινωνική προστασία. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαράδεκτη κάθε μορφή αδήλωτης εργασίας και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αναλάβουν δράση για την καταπολέμησή της.

2.2.10.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσουν ότι η ψηφιοποίηση δεν δημιουργεί επισφάλεια και τρωτά σημεία, διασφαλίζοντας παράλληλα την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχει η ψηφιοποίηση.

2.2.11.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπάρξει ισχυρότερη σύνδεση μεταξύ του φιλόδοξου στόχου για τις δεξιότητες, την εκπαίδευση και τη διά βίου μάθηση και των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μέσων για την επίτευξή του. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση στην ΕΕ μειώθηκαν από 5 % το 2010 σε 4,7 % το 2019 και τονίζει ότι οι σκοποί και οι στόχοι του κοινωνικού πυλώνα δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς περισσότερες δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση. Τονίζει επίσης την ανάγκη για δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη της κατάρτισης και της διά βίου μάθησης και ενθαρρύνει τους εργοδότες να αυξήσουν τις ευκαιρίες των εργαζομένων για μάθηση και κατάρτιση στον χώρο εργασίας.

2.2.12.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την ανησυχία της Επιτροπής σχετικά με την πράσινη και τη δημογραφική μετάβαση και τις επιπτώσεις τους στην απασχόληση και τις δεξιότητες. Ωστόσο, το σχέδιο μπορεί να βελτιωθεί με συγκεκριμένες συμφωνηθείσες δεσμεύσεις και πρωτοβουλίες σχετικά με το θέμα αυτό και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να γίνει περαιτέρω λεπτομερής περιγραφή στο σχέδιο και στα εθνικά έγγραφα.

2.2.13.

Η πανδημία έχει πλήξει ιδιαίτερα τους νέους. Οι στατιστικές καταδεικνύουν ότι οι μισοί από τους νέους στην ΕΕ απασχολούνται σε προσωρινή βάση. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι που συνδέονται με την ακούσια προσωρινή απασχόληση, το σχέδιο περιέχει ορισμένες σαφείς δυνατότητες για τη βελτίωση της ποιότητας της απασχόλησης των νέων — ιδίως μέσω της επανεξέτασης της σύστασης για την πρακτική άσκηση, της εστίασης στην ποιότητα των προσφορών στο πλαίσιο των εγγυήσεων για τη νεολαία και ορισμένων πρωτοβουλιών που έχουν προγραμματιστεί για τις συνθήκες εργασίας, για παράδειγμα, για τους εργαζομένους σε πλατφόρμες.

2.2.14.

Μολονότι το σχέδιο περιλαμβάνει σαφείς διατάξεις για την ενίσχυση του ρόλου των κοινωνικών εταίρων (συνδικαλιστικών οργανώσεων και εργοδοτών) στις πρωτοβουλίες, δεν αναφέρεται καθόλου στον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, όπως οι οργανώσεις νεολαίας, οι οποίες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην εκπροσώπηση των πολιτών της ΕΕ.

2.3.   Δεξιότητες και ισότητα

2.3.1.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό αποτελεί την κινητήρια δύναμη μιας ευημερούσας πράσινης και ψηφιακής οικονομίας, που βασίζεται σε καινοτόμες ιδέες και προϊόντα και σε τεχνολογικές εξελίξεις. Όπως αναφέρεται στο σχέδιο, τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη θεμελίωση της διά βίου μάθησης και της απασχολησιμότητας και μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των ελλείψεων δεξιοτήτων, υπό την προϋπόθεση ότι είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η εκπαίδευση και οι δεξιότητες θα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής δράσης για τη στήριξη της δημιουργίας θέσεων εργασίας.

2.3.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη φιλοδοξία για τη βελτίωση της διά βίου εκπαίδευσης και εκφράζει την ανησυχία της για την πρόσβαση σε βασικές ψηφιακές δεξιότητες, την οποία θεωρεί, όπως και η Επιτροπή, προϋπόθεση για την ένταξη και τη συμμετοχή σε μια ψηφιακά μετασχηματισμένη Ευρώπη.

2.3.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν υπάρχει στόχος για την ισότητα των φύλων όσον αφορά την πρόσβαση στη διά βίου μάθηση και ενθαρρύνει την Επιτροπή να ορίσει έναν στόχο. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη για μια προσέγγιση ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές και στρατηγικές της ΕΕ.

2.3.4.

Η ΕΟΚΕ καταρτίζει επί του παρόντος χωριστή γνωμοδότηση για την προτεινόμενη οδηγία με στόχο την ενίσχυση της εφαρμογής της αρχής της ίσης αμοιβής για όμοια εργασία ή για εργασία ίσης αξίας μεταξύ ανδρών και γυναικών και θα υποβάλει σχετική γνωμοδότηση.

2.4.   Κοινωνική προστασία και ένταξη

2.4.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να επιδιωχθεί η περαιτέρω κατάρτιση προτάσεων για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη. Συμμερίζεται την άποψη που διατυπώνεται στο σχέδιο ότι η Ευρώπη φιλοξενεί τις πιο ισότιμες κοινωνίες παγκοσμίως, τα υψηλότερα πρότυπα όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, και την ευρεία κοινωνική προστασία. Ωστόσο, τα επίπεδα φτώχειας στην ΕΕ παραμένουν απαράδεκτα υψηλά και απαιτούνται ακόμη σημαντικές προσπάθειες για να εξασφαλιστούν παρόμοιες συνθήκες σε κάθε χώρα.

2.4.2.

Τα παιδιά αντιπροσωπεύουν το 20 % των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας στην ΕΕ, γεγονός που ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για την ακραία φτώχεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει περιγράψει ως «εξαιρετικά υψηλό αριθμό για τα πρότυπα των ανεπτυγμένων χωρών» (7). Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με μια στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού και τη σύσταση της εγγύησης για τα παιδιά, καθώς και για τον στόχο της εξόδου πέντε εκατομμυρίων παιδιών από τη φτώχεια έως το 2030. Επαναλαμβάνει την έκκλησή της «για μια “ευρωπαϊκή συμφωνία για την παροχή φροντίδας”, η οποία θα εξασφαλίζει την παροχή υπηρεσιών υψηλότερης ποιότητας για όλους καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου» (8) και ζητά από τα κράτη μέλη να επενδύσουν στη διαθεσιμότητα υψηλής ποιότητας, οικονομικά προσιτών, προσβάσιμων και ποικίλων υπηρεσιών φροντίδας. Πιστεύει ότι η εξάλειψη της παιδικής φτώχειας θα έχει πολύ θετικά αποτελέσματα όσον αφορά τη μείωση της φτώχειας των νέων ενηλίκων και των ανέργων.

2.4.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να θεσπίσει ελάχιστα κοινωνικά πρότυπα, σε πλήρη συμμόρφωση με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, και η διαδικασία αυτή θα πρέπει να υπόκειται σε ενδελεχή διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε ενωσιακό και σε εθνικό επίπεδο.

2.4.4.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι το σχέδιο δεν περιλαμβάνει πρόταση οδηγίας, αλλά αντ’ αυτού μια σύσταση (9) σχετικά με την ασφάλεια ελάχιστου εισοδήματος, την οποία θεωρεί αναγκαία για την καταπολέμηση των σοβαρότερων μορφών φτώχειας.

2.4.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι αναγκαίο να ληφθούν σημαντικά μέτρα για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και του συντονισμού τους σε επίπεδο ΕΕ, διασφαλίζοντας την καθολική πρόσβαση των εργαζομένων, με σεβασμό των εθνικών αρμοδιοτήτων όσον αφορά την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία.

2.4.6.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις στα συστήματα υγείας είναι απαραίτητες προκειμένου να βελτιωθεί, μεταξύ άλλων, η πρόσβαση σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη για όλους και να μειωθούν οι κοινωνικές, εδαφικές και οικονομικές ανισότητες στον τομέα της υγείας. Ωστόσο, εάν η Επιτροπή στηρίζει τα κράτη μέλη μόνο με την παροχή τεκμηριωμένων πληροφοριών και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, αυτό είναι ανεπαρκές και θα πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα, με σεβασμό στην κατανομή αρμοδιοτήτων: να διαμορφώσουν γενικούς και ειδικούς στόχους, να στηρίξουν τις επενδύσεις στις υποδομές, να εκπαιδεύσουν το εργατικό δυναμικό στο σύστημα υγείας, να καταρτίσουν κοινά πρότυπα ποιότητας και να χρηματοδοτήσουν την έρευνα στον τομέα της υγείας.

2.4.7.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το σχέδιο σύστασης ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για τη μελέτη του μέλλοντος του κράτους πρόνοιας. Ως εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και ως φόρουμ κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου, η ΕΟΚΕ είναι αποκλειστικά προετοιμασμένη να εξετάσει τις προκλήσεις του κράτους πρόνοιας των κρατών μελών. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της υιοθέτησης φορολογικών μοντέλων —που θα λαμβάνουν υπόψη τα χαρακτηριστικά της εθνικής οικονομίας και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης— που θα επιτρέπουν τη διατήρηση εύλογων και επαρκών κοινωνικών παροχών, την υποστήριξη των δημόσιων και των κοινωνικών υπηρεσιών και την ισότιμη κατανομή της φορολογικής επιβάρυνσης, προωθώντας παράλληλα την ενεργό ένταξη στην αγορά εργασίας και την ψηφιακή και δημογραφική μετάβαση.

2.5.   Σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου

2.5.1.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την αποφασιστικότητα που εξέφρασαν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων στο πλαίσιο της κοινωνικής δέσμευσης του Πόρτο να συνεχίσουν να εμβαθύνουν την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων σε ενωσιακό και σε εθνικό επίπεδο, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τις αντίστοιχες αρμοδιότητες και τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη συμπληρωματικότητα μεταξύ της κοινωνικής διάστασης, του κοινωνικού διαλόγου και της ενεργού συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων και της άκρως ανταγωνιστικής κοινωνικής οικονομίας της αγοράς.

2.5.2.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ευθυγράμμισης της χρηματοδότησης των εθνικών πολιτικών με τους στόχους και τις δράσεις του σχεδίου. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να υπάρξει επιστροφή στους κανόνες του ΣΣΑ. Επιπλέον, τυχόν αναθεωρημένοι κανόνες πρέπει να διευκολύνουν πλήρως την εφαρμογή του σχεδίου.

2.5.3.

Η ΕΟΚΕ αναμένει ότι οι κοινωνικά υπεύθυνες πρακτικές για τις δημόσιες συμβάσεις που καθορίζονται και προωθούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξορθολογιστούν κατά την υλοποίηση του σχεδίου. Ανερχόμενη σε περισσότερο από επτά φορές το ισοδύναμο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) και του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) (περίπου 2 τρισ. ευρώ, δηλαδή 14 % του ΑΕγχΠ κατ’ έτος), προσφέρει τεράστιες δυνατότητες ως αγορά παροχής κινήτρων για την οργάνωση των εργαζομένων, την εκπροσώπηση και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, καθώς και τις βιώσιμες ποιοτικές θέσεις απασχόλησης και τις περιβαλλοντικές πρακτικές.

2.5.4.

Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει τη σημασία της ολοκλήρωσης μεταξύ των διαφόρων τομέων πολιτικής για την επίτευξη της κοινωνικής προόδου, παρακολουθώντας στενά την οικονομική ανάκαμψη και ευημερία. Πρέπει να δημιουργηθούν συνέργειες μεταξύ υφιστάμενων και μελλοντικών πρωτοβουλιών και στρατηγικών που εμπίπτουν στις διαφορετικές αρχές του κοινωνικού πυλώνα. Οι στόχοι της πρέπει να ενσωματωθούν και να συμπεριληφθούν στο ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο για την ανάκαμψη μετά το 2020.

2.5.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν και να ενισχύσουν τον κοινωνικό και πολιτικό διάλογο, τόσο τριμερή όσο και διμερή, το καθένα με τον ειδικό ρόλο του στην εφαρμογή του σχεδίου.

2.6.   Σχετικά με τη σχέση μεταξύ του κοινωνικού πυλώνα και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου

2.6.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποτελεί το κατάλληλο πλαίσιο για την παρακολούθηση του σχεδίου. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους σε συνδυασμό με τη μακροοικονομική σταθερότητα και παραγωγικότητα. Εκφράζει την ικανοποίησή της για τον ισχυρισμό που διατυπώνεται στο σχέδιο ότι τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αποτελούν μοναδική ευκαιρία για τον σχεδιασμό και τη χρηματοδότηση επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που στηρίζουν μια ανάκαμψη η οποία είναι κοινωνική και επικεντρώνεται στην απασχόληση, ενώ παράλληλα ενσωματώνουν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και υλοποιούν τις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Το σχέδιο ορθώς καλεί τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν στο έπακρο το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και να αξιοποιήσουν την άνευ προηγουμένου ευκαιρία που προσφέρει ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

2.6.2.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, να διενεργείται τακτική υψηλού επιπέδου αξιολόγηση της προόδου, μεταξύ άλλων, όταν κρίνεται σκόπιμο σε εθνικό επίπεδο, μέσω δεικτών που καταρτίζονται σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης των αρχών του πυλώνα και των ΣΒΑ των Ηνωμένων Εθνών.

2.6.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το σχέδιο θα πρέπει να αποτελέσει δομικό εργαλείο για τις κοινωνικές πολιτικές στην ΕΕ. Πρέπει να αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ανανεωμένης οικονομικής και κοινωνικής διακυβέρνησης, με στόχο τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη και να είναι εξοπλισμένη με δείκτες και διαδικασίες παρακολούθησης που οδηγούν σε ειδικές ανά χώρα συστάσεις για όλα τα θέματα που σχετίζονται με αυτήν.

3.   Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανάγκη προσαρμογής του ευρωπαϊκού στατιστικού συστήματος στις ανάγκες παρακολούθησης των στόχων και των δεικτών που καθορίζονται στην ομάδα των κοινωνικών δεικτών.

3.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη που διατυπώνεται στο σχέδιο ότι η ενσωμάτωση και η επικαιροποίηση του υφιστάμενου συνόλου δεικτών θα πρέπει να συμβάλει στην παρακολούθηση της προόδου προς την κατεύθυνση των αρχών του πυλώνα με πιο ολοκληρωμένο τρόπο και να συμβάλει στην παρακολούθηση της εφαρμογής των δράσεων πολιτικής που προτείνονται στο σχέδιο.

3.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη αναθεώρησης της έννοιας του ενεργού πληθυσμού και ενθαρρύνει την Επιτροπή να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη στον τομέα αυτό, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη την ενσωμάτωση των πολιτικών για τη γήρανση και των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται και προστατεύονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

3.4.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο στόχος της επαγγελματικής κατάρτισης έχει ως αφετηρία το 2016, καθώς το ευρωπαϊκό στατιστικό σύστημα καταρτίζει αυτόν τον δείκτη μόνο ανά πενταετία. Η μέτρηση αυτού του δείκτη θα πρέπει να γίνεται σε ετήσια βάση, ώστε να είναι δυνατή η κατάλληλη παρακολούθηση της προόδου.

3.5.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη θέση της όσον αφορά την εργασία σε πλατφόρμες και δηλώνει ότι «η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να κινηθούν προς την κατεύθυνση της ομοιομορφίας των εννοιών για να επιτευχθεί αξιοπρεπής εργασία στην οικονομία των πλατφορμών» (10).

3.6.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εφαρμόσει, όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση, τη δεδηλωμένη αρχή ότι «η φορολογία θα πρέπει να μεταφερθεί από την εργασία σε άλλες πηγές ευνοϊκότερες για την απασχόληση και σύμφωνα με τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, διασφαλίζοντας παράλληλα έσοδα για επαρκή κοινωνική προστασία», λαμβάνοντας υπόψη ότι η βασική πρόκληση είναι η εξασφάλιση επαρκούς κάλυψης για όλους τους εργαζομένους σε μια μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας, με πλήρη σεβασμό της αρχής που διατυπώνεται στο σημείο 3.2.9 ανωτέρω, σύμφωνα με την οποία όλες οι μορφές απασχόλησης πρέπει να έχουν κοινωνική προστασία.

3.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ενθάρρυνση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση των κανόνων συντονισμού της κοινωνικής ασφάλισης, προκειμένου να βελτιωθεί η κινητικότητα των εργαζομένων και να παρασχεθεί επαρκής κοινωνική προστασία εντός της ΕΕ, χωρίς να δημιουργούνται υπερβολικές επιβαρύνσεις για τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις.

3.8.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι τα αποτελέσματα της ανακοινωθείσας εργασίας μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων για τις επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση αντικατοπτρίζονται στη λήψη μέτρων που ενισχύουν σημαντικά τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, ιδίως όσον αφορά την επίτευξη των στόχων που ορίζονται στο σχέδιο.

3.9.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο τομέας της περίθαλψης αποτελεί μία από τις μείζονες προκλήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συμπερίληψη στο σχέδιο πρωτοβουλίας για τη μακροχρόνια περίθαλψη που θα διασφαλίζει καλύτερη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες για τα άτομα που έχουν ανάγκη.

3.10.

Όσον αφορά τον ρόλο της ΕΕ ως υπεύθυνου παγκόσμιου ηγέτη, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει προηγούμενες συστάσεις της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον ΟΟΣΑ και τη ΔΟΕ να εργαστούν από κοινού με τους κοινωνικούς εταίρους σε όλα τα κατάλληλα επίπεδα, καθώς και με οργανώσεις της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να αναπτύξουν τις κατάλληλες διατάξεις για αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και για την προστασία που απαιτείται (11), καθώς και όσον αφορά την προώθηση μιας προοδευτικής, δίκαιης και βιώσιμης εμπορικής πολιτικής (12).

3.11.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι το κοινό έργο της Επιτροπής, του ΟΟΣΑ και της ΔΟΕ θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει σε μια σύμβαση της ΔΟΕ για τις πλατφόρμες (13). Υπό την ίδια έννοια, θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες σε σχέση με τη ρύθμιση της τηλεργασίας. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σύστασή της σύμφωνα με την οποία «Θα πρέπει να δρομολογηθεί κοινή διαδικασία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη ΔΟΕ και τον ΟΟΣΑ στόχο την εκπόνηση σύμβασης της ΔΟΕ για την τηλεργασία. Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι οι αξιοπρεπείς συνθήκες τηλεργασίας θα πρέπει να αποτελούν μέρος της ατζέντας της ΔΟΕ για την αξιοπρεπή εργασία και των αντίστοιχων εθνικών προγραμμάτων» (14).

3.12.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι η ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη όσον αφορά την παροχή βοήθειας στον κόσμο για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Το προτεινόμενο σχέδιο θα πρέπει να αναγνωρίζει τη συμμετοχή της ΕΕ στον μηχανισμό COVAX (μηχανισμός παγκόσμιας πρόσβασης σε εμβόλιο κατά της COVID-19), σύμφωνα με την ομιλία της προέδρου της Επιτροπής Ursula von der Leyen και τη δήλωσή της ότι η Ευρώπη «πρέπει να διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα ασφαλών εμβολίων, όχι μόνο για εκείνους που έχουν την οικονομική τους δυνατότητα, αλλά και για όλους όσοι τα χρειάζονται» (15).

---

(1)  Συμβολή της ΕΟΚΕ στην κοινωνική σύνοδο κορυφής του Πόρτο (EE C 286 της 16.7.2021, σ. 6).

(2)  Συμβολή της ΕΟΚΕ στην κοινωνική σύνοδο κορυφής του Πόρτο (ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 6), σημείο 7.

(3)  Οδηγία (ΕΕ) 2019/1152 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019, για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ L 186 της 11.7.2019, σ. 105).

(4)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145, ΕΕ C 14 της 15.1.2020, σ. 1.

(5)  ΕΕ C 14 της 15.1.2020, σ. 46, σημείο 1.4.

(6)  Έκθεση του ΟΟΣΑ Προοπτικές για την απασχόληση το 2020 με τίτλο: «Ασφάλεια των εργαζομένων και η κρίση της νόσου COVID-19».

(7)  Δήλωση του καθηγητή Olivier De Schutter.

(8)  ΕΕ C 220 της 9.6.2021, σ. 13.

(9)  Όπως εγκρίθηκε πριν από 30 χρόνια — Σύσταση 92/441/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 1992, σχετικά με τα κοινά κριτήρια που αφορούν την επάρκεια πόρων και παροχών στα συστήματα κοινωνικής προστασίας (ΕΕ L 245 της 26.8.1992, σ. 46).

(10)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 173. Συμπέρασμα 1.8.

(11)  ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10, σημείο 3.9.

(12)  ΕΕ C 47 της 11.2.2020, σ. 38, σημείο 1.4.

(13)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 173. Συμπέρασμα 1.14.

(14)  ΕΕ C 220 της 9.6.2021, σ. 1. Συμπέρασμα 1.14.

(15)  Ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης, 16 Σεπτεμβρίου 2020.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών— Ένωση ισότητας: στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030»

[COM(2021) 101 final]

(2021/C 374/09)

Εισηγητής: ο κ.

Ιωάννης ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 26.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	21.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	7.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	233/0/2

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη νέα στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ), στο πλαίσιο της οποίας αξιοποιήθηκαν πολλές από τις προτάσεις του ευρωπαϊκού κινήματος των ΑμεΑ και της κοινωνίας των πολιτών. Επίσης, η εν λόγω στρατηγική αντικατοπτρίζει πολλές από τις προτάσεις που περιλαμβάνονταν στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ του 2019 (1), αποσκοπεί στην εφαρμογή της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (στο εξής: ΣΔΑμεΑ) σε επίπεδο ΕΕ και αποτελεί ζωτικής σημασίας παράμετρο της Ένωσης ισότητας. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ ανησυχεί με την αποδυνάμωση των δεσμευτικών μέτρων και της αυστηρής νομοθεσίας για την υλοποίηση της στρατηγικής· αναγνωρίζει εντούτοις ότι η νέα στρατηγική έχει σαφώς πιο φιλόδοξους στόχους σε σύγκριση με τη στρατηγική 2010–2020.

1.2.

Παρότι η δέσμευση για τη σύσταση μιας πλατφόρμας για την αναπηρία είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρα, ενδέχεται, ωστόσο, να διαψεύσει τις προσδοκίες εάν δεν υλοποιηθεί επιτυχώς. Πρέπει να διασφαλιστεί η διαφάνεια όσον αφορά τα μέλη, τις ημερήσιες διατάξεις των συνεδριάσεων (με τη δυνατότητα συμβολής στη διαμόρφωση των σημείων της ημερήσιας διάταξης) και τα αποτελέσματα. Η πλατφόρμα πρέπει επίσης να διασφαλίζει ότι θα είναι ισχυρή η φωνή των οργανώσεων των ΑμεΑ. Θεωρούμε ότι η ΕΟΚΕ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και, ως εκ τούτου, πρέπει να εξασφαλιστεί η συμμετοχή της.

1.3.

Θα πρέπει να ενισχυθεί η σύνδεση μεταξύ της στρατηγικής για την αναπηρία και των σημαντικών επικείμενων επενδύσεων στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (στο εξής: RRF). Θα πρέπει επίσης να διασφαλιστεί και να μεγιστοποιηθεί η σύνδεση με την υλοποίηση και την παρακολούθηση του σχεδίου δράσης για τον πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων της ΕΕ και, πιο συγκεκριμένα, την αρχή 17 του πυλώνα. Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (στο εξής: Επιτροπή) να διαμορφώσει σαφέστερο και πιο δυναμικό θεματολόγιο με θέμα πώς θα προαχθεί η αξιοποίηση του εθνικού RRF ώστε να βοηθηθούν τα άτομα με αναπηρία να ανακάμψουν από την πανδημία. Η Επιτροπή πρέπει να απευθυνθεί σε όσα κράτη μέλη δεν έχουν παρουσιάσει με διαφάνεια τα σχέδιά τους ή δεν τηρούν τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για να διασφαλίσουν ουσιαστική διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών. Η Επιτροπή πρέπει επίσης να αντιτάσσεται με αποφασιστικότητα στα σχέδια που προτείνουν επενδύσεις οι οποίες αντίκεινται στη ΣΔΑμεΑ, για παράδειγμα επενδύσεις σε δομές ιδρυματικής φροντίδας.

1.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της σχετικά με την πρόταση για το κέντρο AccessibleEU («Προσβάσιμη ΕΕ»), αν και, σε αυτό το στάδιο, ελάχιστα ανταποκρίνεται στο αίτημα της ΕΟΚΕ για τη σύσταση ευρωπαϊκού συμβουλίου πρόσβασης. Η Επιτροπή πρέπει να παρουσιάσει με σαφήνεια και διαφάνεια τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύει να χρηματοδοτήσει και να στελεχώσει τον εν λόγω οργανισμό καθώς και τον τρόπο με τον οποίο θα διασφαλίσει την εκπροσώπηση των ατόμων με αναπηρία· πρέπει να εκπροσωπούνται εσωτερικά, ως εργαζόμενοι και εμπειρογνώμονες, και όχι απλώς εξωτερικά, ως φορείς των οποίων ζητείται η γνώμη.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα την εμβληματική πρωτοβουλία για την κάρτα αναπηρίας της ΕΕ και θεωρεί ότι έχει τη δυναμική να επιφέρει σημαντικές αλλαγές. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι δεν έχει ακόμη υπάρξει δέσμευση πώς θα διασφαλιστεί η αναγνώριση της εν λόγω κάρτας από τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή τονίζει την ανάγκη εφαρμογής της κάρτας αναπηρίας μέσω κανονισμού βάσει του οποίου η κάρτα θα καταστεί άμεσα εφαρμοστέα και επιβεβλημένη σε όλη την ΕΕ.

1.6.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει το σχέδιο για έναν οδηγό σχετικά με την ορθή πρακτική σε εκλογικά θέματα που θα αφορά τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην εκλογική διαδικασία, και έχει προγραμματιστεί για το 2023. Επίσης, στηρίζει το έργο που έχει σχεδιαστεί σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Συνεργασίας για τις Εκλογές και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προκειμένου να διασφαλιστούν τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία σε ισότιμη βάση με τους υπόλοιπους πολίτες. Η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί προτεραιότητα στο θέμα αυτό προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι εθνικές και τοπικές αρχές έχουν το χρονικό περιθώριο να εγκρίνουν πρακτικές αυξημένης πρόσβασης, πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2024.

1.7.

Υπάρχει έλλειψη συγκεκριμένων δράσεων για την αντιμετώπιση των αναγκών των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ ζητά να διορθωθεί αυτό, στο μέτρο του δυνατού, διασφαλίζοντας ότι η διάσταση του φύλου ενσωματώνεται σε όλες τις δράσεις που ήδη περιλαμβάνονται στη στρατηγική. Το συγκεκριμένο ζήτημα θα πρέπει να προσεγγιστεί με ιδιαίτερη προσοχή στις δράσεις αντιμετώπισης της βίας. Η έμφαση στις γυναίκες θα πρέπει να επεκταθεί και στα μέλη των οικογενειών που παρέχουν μακροχρόνια και άτυπη φροντίδα στους συγγενείς τους με αναπηρία, δεδομένου ότι οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα πιθανό να αναλάβουν ρόλους παροχής φροντίδας. Μετά την ενδιάμεση επανεξέταση της στρατηγικής, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υποβληθεί πρόταση για ειδική εμβληματική πρωτοβουλία υπέρ των γυναικών με αναπηρία, κατά το δεύτερο ήμισυ της περιόδου της στρατηγικής.

1.8.

Οι δράσεις που αφορούν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη και τα άτομα με αναπηρία ως θύματα βίας, είναι τεράστιας σημασίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι εν λόγω δράσεις, ιδίως εκείνες που αφορούν την κατάρτιση επαγγελματιών στο σύστημα δικαιοσύνης και των υπαλλήλων της αστυνομίας, πρέπει επίσης να παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα με αναπηρία δεν στερούνται τη δυνατότητα πρόσβασης στη δικαιοσύνη λόγω δικαιοπρακτικής ανικανότητας ούτε αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις όταν προσφεύγουν στη δικαιοσύνη λόγω προβλημάτων πρόσβασης, έλλειψης συνδρομής στο πλαίσιο της λήψης αποφάσεων ή μη διαθεσιμότητας αρωγής σε θέματα επικοινωνίας, όπως διερμηνεία νοηματικής γλώσσας.

1.9.

Οι προτεινόμενες κατευθυντήριες γραμμές για τις βελτιώσεις της ανεξάρτητης διαβίωσης και της ένταξης στην τοπική κοινότητα αποτελεί ζήτημα το οποίο η Επιτροπή πρέπει να αντιμετωπίσει με ιδιαίτερη προσοχή. Οι κατευθυντήριες γραμμές πρέπει να βασίζονται σε ιδιαίτερα σαφείς ορισμούς των εννοιών που αντιλαμβανόμαστε ως ιδρυματική φροντίδα, υπηρεσίες σε επίπεδο τοπικής κοινότητας και ανεξάρτητη διαβίωση. Σε ό,τι αφορά τους εν λόγω ορισμούς, η ΕΟΚΕ συνιστά να αξιοποιήσει η Επιτροπή τους ορισμούς που έχει καθιερώσει και συμφωνήσει η ευρωπαϊκή ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη μετάβαση από την ιδρυματική στην κοινοτική μέριμνα, καθώς και τη ΣΔΑμεΑ, γενική παρατήρηση 5 επί του άρθρου 19.

1.10.

Η προτεινόμενη δέσμη μέτρων για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων της απασχόλησης καθώς και η δέσμευση της Επιτροπής όσον αφορά τη βελτίωση των προσλήψεων και της ένταξης των ατόμων με αναπηρία στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, αποτελούν σαφή ανταπόκριση στις εκκλήσεις της κοινωνίας των πολιτών. Τονίζεται για μια ακόμη φορά ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δοθεί έμφαση στην ενίσχυση της ποιοτικής απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 (2) και, από αυτή την άποψη, η στρατηγική θα μπορούσε να είναι πιο τολμηρή. Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά να ξεκινήσουν εργασίες για τον καθορισμό δεικτών παρακολούθησης της υλοποίησης των εν λόγω δράσεων και να καταβληθούν προσπάθειες εναρμόνισης των εν λόγω μέτρων με τα μέτρα για την πολιτική προστασία και την υγεία και ασφάλεια στην εργασία. Όσον αφορά την απασχόληση στα κράτη μέλη, ο καθορισμός των δεικτών μπορεί να επιτευχθεί εν μέρει στο πλαίσιο της πρότασης της Επιτροπής για τη συμπερίληψη δεικτών σχετικά με το χάσμα απασχόλησης για τα άτομα με αναπηρία στον κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων του κοινωνικού πυλώνα καθώς και για τη συμπερίληψη αναλυτικών στοιχείων για την αναπηρία σε ορισμένους από τους υπόλοιπους δείκτες. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι στόχος δεν είναι μόνο τα υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης, αλλά και η ποιοτική απασχόληση που επιτρέπει στα άτομα με αναπηρία να βελτιώσουν την κοινωνική τους θέση μέσω της εργασίας. Προτείνουμε συνεπώς ο πίνακας αποτελεσμάτων να περιλαμβάνει δείκτες για την ποιότητα της απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία, όπως το εάν συνάπτουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις πλήρους απασχόλησης και εάν απασχολούνται στην ανοικτή αγορά εργασίας. Η Επιτροπή θα πρέπει να καταβάλει σημαντικές προσπάθειες ώστε τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους καθοριζόμενους στόχους σχετικά με τον βαθμό μείωσης του χάσματος απασχόλησης για τα άτομα με αναπηρία έως το 2030. Επιθυμούμε να διαμορφωθούν φιλόδοξοι στόχοι για την εξάλειψη του χάσματος απασχόλησης στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, με έμφαση στην απασχόληση στην ανοικτή αγορά εργασίας.

1.11.

Στο πλαίσιο της στρατηγικής προτείνεται σειρά δράσεων για την εκπαίδευση. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η δράση για την κατάρτιση εκπαιδευτικών ειδικής εκπαίδευσης θα πρέπει να επικεντρωθεί επίσης στην κατάρτιση εκπαιδευτικών σε συμβατικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα ώστε να παρέχουν εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς στην τάξη. Τα κράτη μέλη πρέπει να ενθαρρυνθούν να διορίζουν εκπαιδευτικούς ειδικής εκπαίδευσης σε περιβάλλοντα χωρίς αποκλεισμούς ώστε να παρέχεται στα παιδιά με αναπηρία η δυνατότητα να λαμβάνουν την ειδική υποστήριξη που ενδεχομένως χρειάζονται και, ταυτόχρονα, να αποτελούν μέρος ενός κεντρικού σχολικού συστήματος στο οποίο συμμετέχουν εκπαιδευόμενοι χωρίς αναπηρία.

1.12.

Η πρόταση για την επικαιροποίηση της εργαλειοθήκης για την «Προσέγγιση με γνώμονα τα δικαιώματα, η οποία εμπερικλείει όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ» αποτελεί βήμα προς θετική κατεύθυνση. Η εν λόγω επικαιροποίηση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί με τη συμβολή εθνικών και τοπικών οργανώσεων ΑμεΑ με έδρα τις χώρες στις οποίες πραγματοποιούνται αυτές οι επενδύσεις.

1.13.

Η δράση για τη στήριξη των κρατών μελών ώστε να εφαρμόσουν τη σύμβαση της Χάγης του 2000 θα έλθει σε αντίθεση με τη ΣΔΑμεΑ όσον αφορά θέματα όπως η αναγκαστική θεραπεία και ο εξαναγκασμός. Προτού η Επιτροπή αναλάβει περαιτέρω δράση, το εν λόγω ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη συμβολή των οργανώσεων ΑμεΑ.

1.14.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δέσμευση της Επιτροπής να δώσει το παράδειγμα. Προτάσεις που αφορούν, για παράδειγμα, τη δυνατότητα πρόσβασης στις κτιριακές εγκαταστάσεις της Επιτροπής πρέπει να εφαρμοστούν αυστηρά και να μην απομακρύνονται από το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής που περιγράφεται συνοπτικά στη στρατηγική.

1.15.

Η προτεινόμενη στρατηγική για τη συλλογή δεδομένων είναι μία από τις προτάσεις καίριας σημασίας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί η συστηματική συλλογή αναλυτικών δεδομένων, πιθανώς με τη χρήση της σύντομης δέσμης ερωτήσεων της ομάδας της Ουάσινγκτον (Washington Group Short Set of Questions).

1.16.

Το πλαίσιο για την παρακολούθηση των στόχων και των δράσεων της στρατηγικής αναμένεται να είναι έτοιμο έως το 2021. Η ΕΟΚΕ και, πιο συγκεκριμένα, η ομάδα της ΕΟΚΕ για την αναπηρία, είναι έτοιμη να συνδράμει την Επιτροπή στον σχεδιασμό του εν λόγω πλαισίου, σε συνδυασμό με την πλήρη και χρήσιμη συμμετοχή των οργανώσεων ΑμεΑ καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

1.17.

Η στρατηγική αναφέρει ότι τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στη διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης. Η ΕΟΚΕ θα ήθελε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υλοποιήσει αυτή τη δέσμευση συμπεριλαμβάνοντας τα άτομα με αναπηρία και τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις τους σε όλους τους τομείς της διάσκεψης, και όχι μόνο σε εκείνους που σχετίζονται ειδικά με την αναπηρία.

1.18.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αρχίσει τις προετοιμασίες για την επιλογή ενός υποψηφίου της ΕΕ για την Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και συνιστά ο υποψήφιος να είναι μια Ευρωπαία γυναίκα με αναπηρία.

1.19.

Επίσης, το Συμβούλιο της ΕΕ θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην υλοποίηση της στρατηγικής. Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο να συμμετάσχει στην πλατφόρμα για την αναπηρία και να διορίσει χωρίς καθυστέρηση συντονιστή για την αναπηρία, όπως προβλέπεται στη στρατηγική. Ο συντονιστής για την αναπηρία στο Συμβούλιο θα πρέπει να αποτελέσει το σημείο επαφής της ΣΔΑμεΑ, σύμφωνα με τις συστάσεις προς την ΕΕ που περιλαμβάνονται στις καταληκτικές παρατηρήσεις της επανεξέτασης της ΣΔΑμεΑ του 2015.

1.20.

Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης το κίνημα για την αναπηρία να κινηθεί προδραστικά και να ασκήσει πίεση για την επίτευξη των διακηρυγμένων στόχων κάθε δράσης στο πλαίσιο της εν λόγω στρατηγικής αλλά και να επιδείξει αλληλεγγύη για τη διασφάλιση των μέτρων που έχουν ως επίκεντρο τους μετανάστες και τους πρόσφυγες με αναπηρία. Η δρομολόγηση της στρατηγικής για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία αποτελεί απλώς ένα σημείο εκκίνησης. Οι πραγματικές αλλαγές για τα άτομα με αναπηρία δεν θα προκύψουν από την ίδια τη στρατηγική αλλά περισσότερο από τη δυναμική καθεμίας από τις συνιστώσες της κατά την επόμενη δεκαετία. Οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να στηρίξουν πλήρως την υλοποίηση της νέας στρατηγικής.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της καθώς διαπιστώνει ότι η στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία για την περίοδο 2021-2030 αποτελεί σαφές βήμα προόδου σε σύγκριση με την προηγούμενη στρατηγική. Η ΕΟΚΕ επαινεί επίσης θερμά τη διαδικασία διαβούλευσης της Επιτροπής καθώς και το γεγονός ότι πολλές από τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (3) συμπεριλήφθηκαν στην τελική στρατηγική. Το εν λόγω γεγονός αναδεικνύει επίσης τη σαφή ικανότητα της Επιτροπής να διαμορφώνει τα αποτελέσματα των νέων ενωσιακών πολιτικών και πρωτοβουλιών.

2.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δέσμευση της Επιτροπής ως προς την υλοποίηση επτά εμβληματικών προτάσεων με σαφείς στόχους και ημερομηνίες παράδοσης. Το συγκεκριμένο επίπεδο διαφάνειας θα διευκολύνει σημαντικά τις προσπάθειες της ΕΟΚΕ, της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων να προετοιμάσουν τη συμβολή τους στις εν λόγω δράσεις.

2.3.

Μεταξύ των εμβληματικών προτάσεων, η ΕΟΚΕ διακρίνει ιδιαίτερη δυναμική όσον αφορά το κέντρο πόρων AccessibleEU. Η επιτυχία του θα εξαρτηθεί εν μέρει από τους πόρους που θα του χορηγήσει η Επιτροπή, από την εμπειρογνωμοσύνη του προσωπικού που το διαχειρίζεται και από την ικανότητά του να συγκεντρώνει εμπειρογνώμονες οι οποίοι να μπορούν να μεταφέρουν γνώσεις πραγματικής αξίας στα κράτη μέλη.

2.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση θέσπισης κάρτας αναπηρίας που θα ισχύει σε όλη την ΕΕ. Η αλλαγή που θα επιφέρει η εν λόγω κάρτα στη ζωή των ατόμων με αναπηρία θα εξαρτηθεί από τα δικαιώματα που θα παρέχει όταν εφαρμοστεί καθώς και από το εάν θα ληφθούν μέτρα για την εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη.

2.5.

Ένα από τα πλεονεκτήματα της στρατηγικής είναι ο τρόπος με τον οποίο θα επηρεάσει την εσωτερική λειτουργία της Επιτροπής, καθώς και τη σύνδεσή της με τα άλλα θεσμικά όργανα. Η ΕΟΚΕ επικροτεί ιδιαίτερα τη δέσμευση για ετήσια ανταλλαγή απόψεων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΟΚΕ. Επίσης, θεωρούμε ότι η ΕΟΚΕ θα πρέπει να συμμετάσχει στη νέα πλατφόρμα για την αναπηρία, μαζί με τις οργανώσεις ΑμεΑ.

2.6.

Από ορισμένες απόψεις, η στρατηγική φαίνεται να αποτελεί ένα διστακτικό βήμα προς τα μπρος. Η στρατηγική λαμβάνει υπόψη πολλές από τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (4) αλλά απουσιάζει παντελώς η δέσμευση για νέα νομοθεσία. Από τις πέντε δράσεις που αναφέρονται σε αυστηρή νομοθεσία, οι τέσσερις αποτελούν αναθεωρήσεις της ισχύουσας νομοθεσίας οι οποίες ήδη πραγματοποιούνται, ενώ η μία αποτελεί πρόταση διερεύνησης της δυνατότητας νομοθέτησης «όπου συντρέχει περίπτωση». Η νέα στρατηγική ευνοεί μηχανισμούς όπως οι κατευθυντήριες γραμμές και οι εργαλειοθήκες που, παρότι μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη πρακτικών στα κράτη μέλη, ενέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο μη συμμόρφωσης χωρίς τη δυνατότητα προσφυγής κατά των κρατών μελών ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ.

2.7.

Στο πλαίσιο της στρατηγικής, η Επιτροπή δεσμεύτηκε να αντιμετωπίσει ορισμένα ζητήματα μέσω άλλων ενωσιακών στρατηγικών και σχεδίων δράσης όπως η ενωσιακή στρατηγική για την ψηφιακή διακυβέρνηση και το σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία. Η Επιτροπή δεν παρέχει πάντοτε λεπτομέρειες σχετικά με το πως ακριβώς θα αντιμετωπιστούν τα ζητήματα αναπηρίας στο πλαίσιο των εν λόγω στρατηγικών. Θα πρέπει να παρασχεθούν περισσότερες λεπτομέρειες για το πως ακριβώς η Επιτροπή προτείνει την αντιμετώπιση των εν λόγω ζητημάτων.

2.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της όσον αφορά τη δράση για τη στήριξη των κρατών μελών ώστε να εφαρμόσουν τη σύμβαση της Χάγης του 2000, η οποία θα έλθει σε αντίθεση με τη ΣΔΑμεΑ όσον αφορά θέματα όπως η αναγκαστική θεραπεία και ο εξαναγκασμός στο πλαίσιο ιατρικών διαδικασιών. Προτού η Επιτροπή αναλάβει περαιτέρω δράση, το εν λόγω ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη συμβολή των οργανώσεων ΑμεΑ.

2.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η στρατηγική έχει τη δυναμική να επιφέρει πραγματικές αλλαγές, ωστόσο, αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από το πόσο καλά θα υλοποιηθεί και από το πόσο φιλόδοξες είναι οι επιμέρους δράσεις. Εάν η Επιτροπή και τα κράτη μέλη δεν θέσουν φιλόδοξους στόχους που να προκαλούν το status quo, η στρατηγική είναι πολύ πιθανό να υπολείπεται των προσδοκιών των πάνω από 100 εκατομμυρίων ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ.

2.10.

Η ΕΟΚΕ καλεί το κίνημα για την αναπηρία να κινηθεί προδραστικά ωθώντας να επιτευχθούν οι διακηρυγμένοι στόχοι της στρατηγικής. Οι πραγματικές αλλαγές για τα άτομα με αναπηρία δεν θα προκύψουν από την ίδια τη στρατηγική αλλά περισσότερο από τη δυναμική καθεμίας από τις συνιστώσες της κατά την επόμενη δεκαετία.

3.   Προσβασιμότητα και απόλαυση των δικαιωμάτων της ΕΕ

3.1.

Το δεύτερο και τρίτο κεφάλαιο της στρατηγικής καλύπτουν δράσεις που σχετίζονται με την προσβασιμότητα και την απόλαυση των δικαιωμάτων της ΕΕ. Οι κύριες δράσεις είναι οι ακόλουθες:

3.1.1.

Εμβληματική πρωτοβουλία για τη σύσταση κέντρο πόρων με την ονομασία AccessibleEU («Προσβάσιμη ΕΕ»). Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας θα συνεργαστούν εθνικές αρχές αρμόδιες για την εφαρμογή και την επιβολή της εφαρμογής κανόνων προσβασιμότητας και εμπειρογνώμονες και επαγγελματίες του τομέα προσβασιμότητας, θα πραγματοποιηθεί ανταλλαγή ορθών πρακτικών και θα αναπτυχθούν εργαλεία και πρότυπα για τη διευκόλυνση της εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου. Η εν λόγω πρωτοβουλία αντικατοπτρίζει την έκκληση της ΕΟΚΕ για τη σύσταση ευρωπαϊκού συμβουλίου πρόσβασης. Η Επιτροπή πρέπει να διευκρινίσει τον τρόπο χρηματοδότησης και στελέχωσης του εν λόγω κέντρου καθώς και τον τρόπο με τον οποίο θα προσεγγίσει εμπειρογνώμονες του τομέα προσβασιμότητας, άτομα με πείρα σε θέματα προσβασιμότητας και οργανώσεις ΑμεΑ.

3.1.2.

Θέσπιση ευρωπαϊκής κάρτας αναπηρίας έως τα τέλη του 2023, η οποία θα πρέπει να αναγνωρίζεται σε όλα τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της καθώς διαπιστώνει ότι η θέσπιση της εν λόγω κάρτας αποτελεί άμεση ανταπόκριση στη γνωμοδότησή της του 2019 (5). Η επιτυχία της εν λόγω πρωτοβουλίας θα εξαρτηθεί από το εύρος των δικαιωμάτων που θα παρέχει η κάρτα καθώς και από το αν θα συναινέσουν όλα τα κράτη μέλη στην πλήρη εφαρμογή της. Η ΕΟΚΕ ζητεί επιτακτικά από την Επιτροπή να θέσει φιλόδοξους στόχους όσον αφορά την κάρτα αναπηρίας, λαμβάνοντας υπόψη ότι θα αποτελέσει ένα από τα βασικά αποτελέσματα της στρατηγικής και σημείο αναφοράς βάσει του οποίου πολλοί θα εκτιμούν την επιτυχία της στρατηγικής.

3.1.3.

Αξιολόγηση της εφαρμογής της οδηγίας για την προσβασιμότητα στο διαδίκτυο και αξιολόγηση της ανάγκης αναθεώρησης της οδηγίας. Η εν λόγω αξιολόγηση αποτελεί ευκαιρία να αναλυθεί κατά πόσο η εν λόγω νομοθετική πράξη είναι η κατάλληλη στο πλαίσιο ενός ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιούμενου δημόσιου τομέα, ιδίως μετά την πανδημία COVID-19. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να θέσει τέρμα στην εξαίρεση από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας που ισχύει για ορισμένους δικτυακούς τόπους (π.χ. σχολείων, νηπιαγωγείων και βρεφονηπιακών σταθμών), καθότι οι εν λόγω αποκλεισμοί ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε άτομα με αναπηρία τα οποία μπορούν να αποκτούν πρόσβαση στις εν λόγω δημόσιες υπηρεσίες μόνο με ψηφιακά μέσα. Επίσης, επιθυμούμε την παροχή σαφέστερων διευκρινίσεων σχετικά με τα μέτρα που θα λαμβάνονται σε περίπτωση κρατών μελών που δεν συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις της οδηγίας.

3.1.4.

Επανεξέταση σειράς υφιστάμενων νομοθετικών πράξεων, δηλαδή του νομοθετικού πλαισίου που σχετίζεται με την ενεργειακή απόδοση κτιρίων, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεών του στις βελτιώσεις της προσβασιμότητας ως αποτέλεσμα των απαιτήσεων ανακαίνισης· του κανονιστικού πλαισίου για τα δικαιώματα των επιβατών· του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) περί των προσανατολισμών της Ένωσης για την ανάπτυξη του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών με σκοπό την ενίσχυση της προσβασιμότητας· και της δέσμης μέτρων για την αστική κινητικότητα. Παρότι η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το ότι η Επιτροπή δεν έθεσε πιο φιλόδοξους στόχους με το να προτείνει περισσότερες δράσεις που να βασίζονται σε αυστηρή νομοθεσία, εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η έκκλησή της για δράση σχετικά με την προσβασιμότητα των κτιριακών εγκαταστάσεων και των μέσων μεταφοράς συνέβαλε στη διαμόρφωση της στρατηγικής. Η ΕΟΚΕ ζητεί επιτακτικά από την Επιτροπή να θέσει φιλόδοξους στόχους όσον αφορά τις τροποποιήσεις της και να ταχθεί υπέρ της λήψης τολμηρών μέτρων για την προσβασιμότητα.

3.1.5.

Κατάρτιση οδηγού για τις ορθές εκλογικές πρακτικές που θα αφορά τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην εκλογική διαδικασία και συνεργασία με τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Συνεργασίας για τις Εκλογές και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με σκοπό τη διασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος του εκλέγεσθαι και της λήψης προσβάσιμων πληροφοριών. Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία στην επιτομή για την ηλεκτρονική ψηφοφορία και θα υποστηρίζει την καθολική δημοκρατική συμμετοχή. Θα είναι σημαντικό η Επιτροπή να συνεργαστεί στενά με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προκειμένου να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα στις επόμενες ευρωεκλογές και η ΕΕ να δώσει το παράδειγμα.

4.   Αξιοπρεπής ποιότητα διαβίωσης και ισότιμη συμμετοχή

4.1.

Το τέταρτο και πέμπτο κεφάλαιο της στρατηγικής καλύπτουν τις δράσεις που σχετίζονται με την ποιότητα διαβίωσης και την ισότητα. Οι κύριες δράσεις είναι οι ακόλουθες:

4.1.1.

Εμβληματική πρωτοβουλία σχετικά με κατευθυντήριες γραμμές για ανεξάρτητη διαβίωση ώστε να κράτη μέλη να βελτιώσουν τους όρους ανεξάρτητης διαβίωσης και την ένταξη στην τοπική κοινότητα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί την εν λόγω πρωτοβουλία δυνητικά καίριας σημασίας. Το ισχυρό σημείο της θα έγκειται στον σαφή και αυστηρό προσδιορισμό της έννοιας της ιδρυματικής φροντίδας, των λόγων για τους οποίους πρέπει να αποφεύγεται καθώς και της έννοιας της επένδυσης σε υπηρεσίες με βάση την κοινότητα και της ανεξάρτητης διαβίωσης. Οι κατευθυντήριες γραμμές πρέπει να καταρτιστούν με τη συμβολή των ατόμων με αναπηρία και των οργανώσεων που τα εκπροσωπούν.

4.1.2.

Ένα πλαίσιο κοινωνικών υπηρεσιών με στόχο τη βελτίωση της παροχής υπηρεσιών σε άτομα με αναπηρία και την ενίσχυση της ελκυστικότητας των θέσεων εργασίας στον εν λόγω τομέα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το εν λόγω πλαίσιο πρέπει να επικεντρώνεται όχι μόνο στον τρόπο με τον οποίο θα καταστεί ελκυστικότερος ο τομέας των κοινωνικών υπηρεσιών από την άποψη των μισθών και των συνθηκών εργασίας αλλά θα πρέπει επίσης να διασφαλίζει ότι οι πάροχοι υπηρεσιών λαμβάνουν επαρκή εκπαίδευση σχετικά με τον τρόπο παροχής υποστήριξης με βάση τις επιλογές των χρηστών των υπηρεσιών και βάσει μιας ανθρωποκεντρικής προσέγγισης που βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα.

4.1.3.

Νέα δέσμη μέτρων σχετικά με τα αποτελέσματα στην αγορά εργασίας που αφορούν τα άτομα με αναπηρία. Στο πλαίσιο της εν λόγω δέσμης μέτρων, η Επιτροπή θα επιδιώξει επίσης την αυστηρή εφαρμογή εκ μέρους των κρατών μελών των δικαιωμάτων που καλύπτονται από την οδηγία για την ισότητα στην απασχόληση και θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας το 2021. Επίσης, η Επιτροπή θα επιβλέψει το 2021 την ανάπτυξη ενός σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία, στο οποίο θα περιλαμβάνονται οι ευκαιρίες που σχετίζονται με τα άτομα με αναπηρία και η ένταξη στην ανοικτή αγορά εργασίας. Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή πρέπει να παρουσιάσει με σαφήνεια τα υφιστάμενα εμπόδια καθώς και τα εμπόδια που πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο η νόσος COVID-19 έχει επιδεινώσει την κατάσταση. Συνιστούμε του σχεδιασμού της δέσμης μέτρων να προηγηθεί η διενέργεια έρευνας στο πλαίσιο της οποίας θα ζητηθεί από άτομα με αναπηρία και από τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία να δηλώσουν τι επιθυμούν να γίνει. Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι η δέσμη μέτρων για την απασχόληση θα πρέπει να δίδει έμφαση στη δυνατότητα πρόσβασης σε ποιοτική απασχόληση στην ανοικτή αγορά εργασίας, μεταξύ άλλων στην κοινωνική οικονομία και στα μοντέλα απασχόλησης D-WISE, αποτρέποντας τον περαιτέρω αποκλεισμό των ατόμων με αναπηρία και, πιο συγκεκριμένα, προσεγγίζοντας τις γυναίκες και τους νέους με αναπηρία που αναζητούν εργασία. Στόχος δεν θα πρέπει να είναι μόνο η βελτίωση των ποσοστών απασχόλησης, αλλά και η παροχή στα άτομα με αναπηρία της δυνατότητας να βελτιώσουν την κοινωνική τους κατάσταση και την οικονομική τους ευημερία μέσω της αμειβόμενης εργασίας.

4.1.4.

Το 2022 θα πραγματοποιηθεί μελέτη σχετικά με την κοινωνική προστασία και τις κοινωνικές υπηρεσίες για τα άτομα με αναπηρία, ακολουθούμενη από καθοδήγηση με σκοπό τη στήριξη των κρατών μελών όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της κοινωνικής προστασίας, και με έμφαση στα πλαίσια αξιολόγησης της αναπηρίας. Η μελέτη θα πρέπει να επικεντρώνεται στις κοινωνικές υπηρεσίες ως βάση για τη διασφάλιση της αξιοπρεπούς διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία καθώς και στον ρόλο των οικογενειών και των φροντιστών. Ως εκ τούτου, η καθοδήγηση θα πρέπει να υπογραμμίζει ότι οι υπηρεσίες πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στις ατομικές ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, να εδρεύουν εντός της κοινότητας και όχι σε απομονωμένα περιβάλλοντα, και να συνοδεύονται από επαρκή επιδόματα αναπηρίας. Είναι καίριας σημασίας η καθοδήγηση σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις της κοινωνικής προστασίας να αφορά το αυξημένο κόστος διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία και να ζητά επιτακτικά από τα κράτη μέλη να επιδεικνύουν μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τη δυνατότητα των ατόμων με αναπηρία να διατηρούν τα επιδόματα αναπηρίας, ανεξάρτητα από τα προσωπικά τους έσοδα ή τα έσοδα του συζύγου ή του/της συντρόφου τους. Τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να μπορούν να αναζητούν απασχόληση ή να ζουν/παντρεύονται τον/τη σύντροφό τους χωρίς να υφίστανται οικονομικές συνέπειες.

4.1.5.

Στρατηγική κατάρτισης για επαγγελματίες του δικαστικού κλάδου, με έμφαση στην ενωσιακή νομοθεσία για την αναπηρία, συμπεριλαμβανομένης της ΣΔΑμεΑ των Ηνωμένων Εθνών. Στην εν λόγω στρατηγική θα περιλαμβάνεται μελέτη για τις διαδικαστικές εγγυήσεις για τους ευάλωτους ενήλικες στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και θα αξιολογείται η ανάγκη νομοθετικών προτάσεων σχετικά με τη στήριξη και προστασία των ευάλωτων ενηλίκων, σύμφωνα με τη στρατηγική για τα δικαιώματα των θυμάτων. Η Επιτροπή θα παράσχει επίσης στα κράτη μέλη καθοδήγηση σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ. Θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη όσον αφορά την ενίσχυση της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στο σύστημα δικαιοσύνης. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις εν λόγω προτάσεις που απηχούν τις συστάσεις που περιλαμβάνονται στη γνωμοδότησή της (7). Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή θα ζητήσει από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων να εξετάσει την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία που ζουν σε ιδρύματα όσον αφορά τη βία, την κακοποίηση και τα βασανιστήρια. Οι εν λόγω δράσεις θα πρέπει να παρέχουν επίσης καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα διασφαλιστεί ότι τα άτομα με αναπηρία δεν στερούνται το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη ούτε υφίστανται καθυστερήσεις λόγω προβλημάτων πρόσβασης, έλλειψης δικαιοπρακτικής ικανότητας, έλλειψης συνδρομής στο πλαίσιο της λήψης αποφάσεων ή απουσίας αρωγής σε θέματα επικοινωνίας, όπως διερμηνεία νοηματικής γλώσσας. Θα πρέπει να συγκεντρωθούν οι ορθές πρακτικές σχετικά με την υποβοηθούμενη λήψη αποφάσεων, σύμφωνα με τα άρθρα 12 και 13 της ΣΔΑμεΑ. Ενδέχεται επίσης να είναι χρήσιμο να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποία τα κράτη μέλη εφαρμόζουν τη σύσταση της 27ης Νοεμβρίου της Επιτροπής για τις διαδικαστικές εγγυήσεις για τα ευάλωτα πρόσωπα που είναι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών (8).

4.1.6.

Διάφορες δράσεις στον τομέα της εκπαίδευσης. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η παροχή στήριξης στα κράτη μέλη ώστε να εξασφαλίσουν υποστηρικτικές τεχνολογίες και να διασφαλίσουν προσβάσιμο ψηφιακό και μαθησιακό περιβάλλον και περιεχόμενο στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση για την περίοδο 2021-2027. Η Επιτροπή προτείνει επίσης την έκδοση εργαλειοθήκης για την ένταξη στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, η οποία θα περιλαμβάνει ειδικό κεφάλαιο για παιδιά με αναπηρία. Τέλος, η Επιτροπή θα στηρίξει τα κράτη μέλη στην περαιτέρω ανάπτυξη των συστημάτων εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών για την αντιμετώπιση των ελλείψεων σε εκπαιδευτικούς στον τομέα της ειδικής εκπαίδευσης και την ενίσχυση των ικανοτήτων όλων των επαγγελματιών της εκπαίδευσης να διαχειρίζονται την πολυμορφία και να προωθούν τη χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της καθώς διαπιστώνει ότι η Επιτροπή αναγνωρίζει τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ΕΕ στην προώθηση της χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης και, πιο συγκεκριμένα, της ηλεκτρονικής μάθησης, δεδομένου ότι οι εκπαιδευόμενοι με αναπηρία αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα προσβασιμότητας κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η δράση για την κατάρτιση εκπαιδευτικών ειδικής εκπαίδευσης θα πρέπει να επικεντρωθεί επίσης στην παροχή κατάρτισης σε εκπαιδευτικούς σε συμβατικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα σχετικά με τον τρόπο παροχής συμπεριληπτικής μάθησης στην τάξη. Η Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει τη συμβατική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς και να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να διορίζουν εκπαιδευτικούς ειδικής εκπαίδευσης σε χωρίς αποκλεισμούς εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Επίσης, θα πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις και να βελτιωθεί η παροχή επαγγελματικού προσανατολισμού για άτομα με αναπηρία στα εκπαιδευτικά συστήματα.

4.1.7.

Στους τομείς των χωρίς αποκλεισμούς τεχνών και του πολιτισμού, του αθλητισμού, των δραστηριοτήτων αναψυχής και ψυχαγωγίας, για παράδειγμα, του τουρισμού, η στρατηγική θα ενισχύσει τη συμμετοχή με έργο σε πολλά μέτωπα, δηλαδή μέσω της συνεργασίας με συμβατικές αθλητικές οργανώσεις και αθλητικές οργανώσεις για άτομα με αναπηρία, υποστηρίζοντας τη δημιουργία έργων τέχνης από καλλιτέχνες με αναπηρία και χρησιμοποιώντας κονδύλια της ΕΕ προκειμένου να καταστούν οι τόποι πολιτιστικής κληρονομιάς και οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις πιο προσβάσιμες για τα άτομα με αναπηρία.

4.1.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η στρατηγική δεν έχει θέσει φιλόδοξους στόχους όσον αφορά την έγκριση της οριζόντιας οδηγίας κατά των διακρίσεων, η οποία έχει παγώσει στο Συμβούλιο κατά την τελευταία δεκαετία. Δεν υπάρχουν πραγματικά σχέδια για την άρση του εν λόγω παγώματος ούτε έχουν προταθεί εναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση που το Συμβούλιο δεν καταλήξει σε συμφωνία.

4.1.9.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί επίσης να δοθεί περισσότερη προσοχή στα ζητήματα που σχετίζονται με την υγεία. Παρότι επικροτούμε το γεγονός ότι η στρατηγική επικεντρώνεται στο σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου, η στρατηγική είναι ιδιαίτερα ασαφής σε σχέση με την ψυχική υγεία, την προσβασιμότητα στις πληροφορίες που σχετίζονται με την υγεία και την παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στα άτομα με αναπηρία που εξακολουθούν να ζουν σε ιδρύματα.

5.   Προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία παγκοσμίως

5.1.

Το έκτο κεφάλαιο της στρατηγικής καλύπτει τις δράσεις που σχετίζονται με την προώθηση των δικαιωμάτων με αναπηρία παγκοσμίως. Οι κύριες δράσεις είναι οι ακόλουθες:

5.1.1.

Ενίσχυση της συλλογής ενωσιακών δεδομένων για τα άτομα με αναπηρία στο πλαίσιο της χρηματοδοτούμενης από την ΕΕ ανθρωπιστικής βοήθειας, για παράδειγμα, μέσω της προώθησης της χρήσης της σύντομης δέσμης ερωτήσεων της ομάδας της Ουάσινγκτον (Washington Group Short Set of Questions). Πρόκειται για εξαιρετική πρόταση που ανταποκρίνεται σε προηγούμενα αιτήματα της ΕΟΚΕ. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί τη συλλογή αναλυτικών δεδομένων σε όλα τα μέτωπα και, πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τα άτομα που ζουν σε ιδρύματα. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να υποστηρίξει την εφαρμογή της ΣΔΑμεΑ των Ηνωμένων Εθνών και να προωθήσει την επικύρωσή της σε παγκόσμιο επίπεδο.

5.1.2.

Επικαιροποίηση της εργαλειοθήκης για την «Προσέγγιση με γνώμονα τα δικαιώματα, η οποία εμπερικλείει όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ» το 2021. Η εν λόγω επικαιροποίηση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί όχι μόνο σε συνεργασία με τις οργανώσεις ΑμεΑ στην ΕΕ αλλά και με τη συμβολή των εθνικών και τοπικών οργανώσεων ΑμεΑ με έδρα τις χώρες στις οποίες πραγματοποιούνται αυτές οι επενδύσεις.

5.1.3.

Διασφάλιση της συστηματικής χρήσης του δείκτη για την αναπηρία της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας (ΕΑΒ) του ΟΟΣΑ ώστε να εντοπίζονται επενδύσεις χωρίς αποκλεισμούς για την αναπηρία με σκοπό τη στοχευμένη παρακολούθηση της χρηματοδότησης της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ιδιαίτερη ικανοποίησή της καθώς διαπιστώνει ότι η εν λόγω πρόταση, η οποία υποβλήθηκε στο πλαίσιο της γνωμοδότησής της SOC/616 (9), έχει ληφθεί υπόψη.

6.   Υλοποίηση της στρατηγικής και παράδειγμα προς μίμηση

6.1.

Το έβδομο και όγδοο κεφάλαιο της στρατηγικής καλύπτουν τις δράσεις που σχετίζονται με την υλοποίηση της στρατηγικής καθώς και με τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή θα αλλάξει τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας της για την επίτευξη της εν λόγω υλοποίησης. Οι κύριες δράσεις είναι οι ακόλουθες:

6.1.1.

Ετήσια ανταλλαγή απόψεων με την ΕΟΚΕ. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η συμμετοχή της στην υλοποίηση της στρατηγικής θα επισημοποιηθεί και προσβλέπει στην εν λόγω συνεχιζόμενη, δομημένη συνεργασία. Επίσης, εκφράζει την ικανοποίησή της καθώς διαπιστώνει ότι η Επιτροπή θα διοργανώνει επίσης τακτικές συνεδριάσεις υψηλού επιπέδου με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), στις οποίες θα συμμετέχουν οργανώσεις ΑμεΑ.

6.1.2.

Δημιουργία της πλατφόρμας για την αναπηρία, η οποία θα αντικαταστήσει την ομάδα υψηλού επιπέδου για την αναπηρία. Η πλατφόρμα θα υποστηρίζει την υλοποίηση της στρατηγικής καθώς και των εθνικών στρατηγικών για την αναπηρία. Θα αποτελέσει χώρο συνεργασίας των εθνικών σημείων επαφής για τη ΣΔΑμεΑ, των οργανώσεων ΑμεΑ και της Επιτροπής. Θα αποτελέσει φόρουμ συζήτησης επί των αξιολογήσεων των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την εκ μέρους των κρατών μελών εφαρμογή της ΣΔΑμεΑ. Η ΕΟΚΕ τρέφει μεγάλες ελπίδες για την εν λόγω νέα δομή, η οποία αναμένεται να είναι πιο ανοικτή και διαφανής σε σύγκριση με την ομάδα υψηλού επιπέδου.

6.1.3.

Ανανεωμένη στρατηγική για τους ανθρώπινους πόρους με σκοπό την ενίσχυση των προοπτικών προσλήψεων και σταδιοδρομίας προσωπικού με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένης μιας «Υπηρεσίας πολυμορφίας και ένταξης» η οποία θα επιβλέπει την ανάπτυξη και υλοποίηση των δράσεων για την προώθηση της πολυμορφίας και της ένταξης παντού στην Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ θεωρεί την εν λόγω δράση ως μία από τις πλέον ελπιδοφόρες δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής και ευελπιστεί ότι θα οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των προσλήψεων ατόμων με αναπηρία στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με χαρά ότι η Επιτροπή θα επικαιροποιήσει τη στοχευμένη πολιτική επικοινωνίας και προσέγγισης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Επιλογής Προσωπικού (EPSO) και θα ενισχύσει την υποβολή εκθέσεων από τους διευθυντές όλων των υπηρεσιών της Επιτροπής σχετικά με την πολυμορφία και τις εύλογες ρυθμίσεις για τα μέλη προσωπικού με αναπηρία.

6.1.4.

Βελτίωση της προσβασιμότητας του συνόλου των υπηρεσιών οπτικοακουστικών επικοινωνιών και γραφιστικής της Επιτροπής έως το 2023. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την εν λόγω δράση και καλεί την Επιτροπή να συνεργαστεί με εμπειρογνώμονες στον τομέα της προσβασιμότητας προκειμένου να διασφαλιστεί ο υψηλότερος δυνατός βαθμός προσβασιμότητας.

6.1.5.

Διασφάλιση της προσβασιμότητας όλων των κτιριακών εγκαταστάσεων στις οποίες εγκαταστάθηκε πρόσφατα η Επιτροπή. Η Επιτροπή θα διασφαλίσει επίσης την προσβασιμότητα των χώρων διεξαγωγής εκδηλώσεων της Επιτροπής καθώς και ότι όλες οι κτιριακές εγκαταστάσεις της Επιτροπής θα πληρούν τα πρότυπα προσβασιμότητας έως το 2030. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να φέρει πλήρως εις πέρας την εν λόγω δράση.

6.1.6.

Η ανάπτυξη στρατηγικής για τη συλλογή δεδομένων η οποία θα καθοδηγεί τα κράτη μέλη και βάσει της οποίας θα αναλύονται οι υφιστάμενες πηγές και δείκτες δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων των διοικητικών δεδομένων. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη συλλογής αναλυτικών δεδομένων, πιθανώς με τη χρήση της σύντομης δέσμης ερωτήσεων της ομάδας της Ουάσινγκτον (Washington Group Short Set Questions), όπως υποδηλώνεται ήδη στη στρατηγική.

6.1.7.

Δημοσιοποίηση πλαισίου για την παρακολούθηση των στόχων και των δράσεων της εν λόγω στρατηγικής και, στη συνέχεια, ανάπτυξη νέων δεικτών για την αναπηρία και δημοσίευση έκθεσης το 2024 σχετικά με τη στρατηγική, στην οποία θα αξιολογείται η τρέχουσα κατάσταση και, αν χρειάζεται, θα επικαιροποιούνται οι στόχοι και οι δράσεις της στρατηγικής. Η ΕΟΚΕ και, πιο συγκεκριμένα η ομάδα της ΕΟΚΕ για την αναπηρία, είναι έτοιμη να υποστηρίξει την Επιτροπή όσον αφορά τον σχεδιασμό του εν λόγω πλαισίου, σε συνεργασία με οργανώσεις ΑμεΑ. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον καθορισμό ημερομηνίας για την έκθεση υλοποίησης, η οποία επιτρέπει στην Επιτροπή να διορθώσει τυχόν ανεπάρκειες στη διάρκεια υλοποίησης της στρατηγικής.

---

(1)  ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 41.

(2)  Αναπηρία και ένταξη στην αγορά εργασίας: Τάσεις πολιτικής και στήριξη στα κράτη μέλη της ΕΕ.

(3)  ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 41.

(4)  ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 41.

(5)  ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 41, ΕΕ C 56 της 16.2.2021, σ. 36.

(6)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, περί των προσανατολισμών της Ένωσης για την ανάπτυξη του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών και για την κατάργηση της απόφασης αριθ. 661/2010/EE (ΕΕ L 348 της 20.12.2013, σ. 1).

(7)  ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 41.

(8)  ΕΕ C 378 της 24.12.2013, σ. 8.

(9)  ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 41.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση σύσταση για τη θέσπιση ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά»

[COM(2021) 137 final]

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με θέμα «Στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού»

[COM(2021) 142 final]

(2021/C 374/10)

Εισηγήτρια:	η κ. Kinga JOÓ
Συνεισηγήτρια:	η κ. Maria del Carmen BARRERA CHAMORRO

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 31.5.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Απόφαση του προεδρείου	23.3.2021
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	21.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	7.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	231/0/2

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Είναι απαράδεκτο ότι το ένα στα τέσσερα παιδιά στην ΕΕ βρίσκεται εκτεθειμένο στον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού· για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, απαιτείται συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση που θα βασίζεται σε ισχυρά πολιτικά και νομικά πλαίσια με σκοπό την αντιστροφή αυτής της τάσης και τη διάσπαση του διαγενεακού κύκλου μειονεκτικότητας. Χρειάζεται ένας φιλόδοξος στόχος προκειμένου να εξέλθουν όλα τα παιδιά από τη φτώχεια, και όχι μόνο πέντε εκατομμύρια παιδιά, έως το 2030.

1.2.

Η ενσωμάτωση των δικαιωμάτων των παιδιών στη χάραξη πολιτικών είναι απαραίτητη. Δεδομένου ότι σχεδόν όλοι οι τομείς πολιτικής αφορούν τα παιδιά, χρειάζεται μια προσέγγιση που να καλύπτει ολόκληρη την κοινωνία, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι διαφορετικές πολιτικές (για την οικογένεια, την εκπαίδευση, την οικονομία, τον ψηφιακό κόσμο, το περιβάλλον, τη στέγαση) έχουν ενισχυμένο και μακροχρόνιο θετικό αντίκτυπο στην υγεία και την ευημερία των παιδιών. Πρέπει επειγόντως να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και να ληφθούν οριζόντια μέτρα σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, η οποία να ενσωματώνει όλους τους σημαντικούς τομείς που μπορεί να έχουν αντίκτυπο στις ζωές των παιδιών, τόσο σήμερα όσο και στο μέλλον.

1.3.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τα εθνικά σχέδια δράσης για την εγγύηση για τα παιδιά να περιλαμβάνουν δέσμη μέτρων δύο και πολλαπλών γενεών ώστε να αναπτυχθούν μέσα στήριξης που θα προορίζονται τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς τους, καθώς η ευάλωτη κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα παιδιά δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αν δεν αντιμετωπιστεί παράλληλα και αυτή της οικογένειας. Οι γονείς και οι φροντιστές πρέπει να υποστηρίζονται μέσω ενός συνδυασμού δράσεων: επαρκές εισόδημα, ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, ανάληψη επαρκώς αμειβόμενης άδειας μητρότητας, άδειας πατρότητας, γονικής άδειας και άδειας φροντίδας, ευέλικτες εργασιακές ρυθμίσεις και φιλικά προς τις οικογένειες περιβάλλοντα εργασίας.

1.4.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα του παιδιού είναι δεσμευτικά για όλα τα κράτη μέλη, όπως ορίζεται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ. Απαιτείται ένα ισχυρότερο πανευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής για τα δικαιώματα του παιδιού το οποίο έχει ζητηθεί από πολλά ενδιαφερόμενα μέρη. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, ιδίως οι κοινωνικές υπηρεσίες, οι οργανώσεις παιδιών, οι οικογενειακές οργανώσεις και οι πάροχοι τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης, πρέπει να καλούνται να δίνουν τη γνώμη τους και να συμμετέχουν δεόντως στην κατάρτιση των εθνικών σχεδίων δράσης και στους μηχανισμούς παρακολούθησής τους. Οι στοχευμένες δράσεις μπορούν να στηρίξουν με τον καλύτερο τρόπο την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των δύο πλαισίων της ΕΕ για την εξάλειψη της φτώχειας και την προαγωγή της υγείας και της ευημερίας των παιδιών.

1.5.

Μόνον 11 χώρες είχαν δεσμεύσει ειδική χρηματοδότηση από το ΕΚΤ+ για να βοηθήσουν τα παιδιά να ξεφύγουν από τη φτώχεια, ενώ τα στοιχεία ορισμένων άλλων κρατών μελών ήταν πολύ κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ όσον αφορά τον κίνδυνο της φτώχειας μεταξύ παιδιών. Η ΕΟΚΕ συνιστά σε όλα τα κράτη μέλη να διαθέσουν χρηματοδότηση από το ΕΚΤ+ για την έξοδο των παιδιών από τη φτώχεια, με το ποσοστό του 5 % ως ελάχιστο όριο. Η συλλογή ποιοτικών αναλυτικών στοιχείων πρέπει, επίσης, να βελτιωθεί προκειμένου να υποστηριχθεί η παρακολούθηση της προόδου προς την κατεύθυνση της εξάλειψης της παιδικής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να παρέχουν δωρεάν πρόσβαση στην προσχολική εκπαίδευση και μέριμνα, στην εκπαίδευση και τις σχολικές δραστηριότητες καθώς και στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ή να παρέχουν τις υπηρεσίες αυτές δωρεάν. Εναλλακτικά, μπορούν να διασφαλίσουν, μέσω κατάλληλων χρηματικών παροχών, ότι τα παιδιά λαμβάνουν αυτές τις βασικές υπηρεσίες χωρίς πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση για τις οικογένειες.

1.7.

Κατά την κατάρτιση των εθνικών σχεδίων τους στο πλαίσιο της εγγύησης για τα παιδιά, η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να προσδιορίζουν την ομάδα-στόχο κατά περίπτωση, επισημαίνοντας παράλληλα ότι τα δικαιώματα των παιδιών ισχύουν για κάθε άτομο ηλικίας κάτω των 18 ετών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη διασφάλιση της συμπληρωματικότητας πλαισίων όπως η εγγύηση για τα παιδιά και οι εγγυήσεις για τη νεολαία, με γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον των δικαιούχων.

1.8.

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να θέσει τη στρατηγική για τα δικαιώματα του παιδιού σε οριζόντιο επίπεδο συντονισμού με άλλες προσφάτως εγκριθείσες ευρωπαϊκές στρατηγικές, όπως οι στρατηγικές για την ισότητα των φύλων, για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ, για τους Ρομά, και για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Τα δικαιώματα των παιδιών είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των ατόμων ηλικίας κάτω των 18 ετών. Η προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού αποτελεί στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως ορίζεται στο άρθρο 3 παράγραφος 3 της ΣΕΕ και στο άρθρο 24 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Το Συμβούλιο της Ευρώπης προάγει και προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα των παιδιών βάσει της Ευρωπαϊκής σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και της στρατηγικής για τα δικαιώματα του παιδιού (2016-2021) καθώς και άλλων συναφών νομικών προτύπων. Σύμφωνα με τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (UNCRC), οποιοδήποτε πρόσωπο ανά τον κόσμο ηλικίας κάτω των 18 ετών δικαιούται το ίδιο σύνολο ατομικών, πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων — ανεξαρτήτως εθνότητας, φύλου, θρησκείας, γλώσσας, ικανοτήτων, μεταναστευτικού καθεστώτος, σεξουαλικού προσανατολισμού ή οποιουδήποτε άλλου καθεστώτος. Η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (UNCRPD) και οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) επίσης εφαρμόζονται στην προκειμένη περίπτωση.

2.2.

Στις 4 Ιουνίου 2007, ξεκίνησε ένα ετήσιο Ευρωπαϊκό φόρουμ για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Η πλατφόρμα αυτή καθιστά δυνατό τον διάλογο μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων και παρακολουθεί τη δράση της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού σε ετήσια βάση. Το 2010, η ΕΟΚΕ εξέδωσε γνωμοδότηση με θέμα «Παιδική φτώχεια και παιδική ευημερία» (1), ενώ το 2011 εξέδωσε γνωμοδότηση με θέμα «Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού» (2), απευθύνοντας έκκληση στα κράτη μέλη να υποστηρίζουν τα παιδιά με κάθε δυνατό τρόπο.

2.3.

Στις 20 Φεβρουαρίου 2013, η Επιτροπή εξέδωσε συστάσεις για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των παιδιών, τη μείωση της παιδικής φτώχειας και τη βελτίωση της ευημερίας των παιδιών (3). Στις 24 Νοεμβρίου 2015, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ να θεσπίσουν την εγγύηση για τα παιδιά καθώς και προγράμματα που προσφέρουν υποστήριξη και ευκαιρίες για τους γονείς ώστε να ξεφύγουν από τον κοινωνικό αποκλεισμό και να ενταχθούν στην αγορά εργασίας (4). Στις 13 Δεκεμβρίου 2017, το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή διακήρυξαν τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ) που επίσης εστιάζει στη «Φροντίδα και υποστήριξη των παιδιών» (5) (αρχή 11). Ο ΕΠΚΔ διακηρύσσει επίσης το δικαίωμα σε προστασία από τη φτώχεια και το δικαίωμα σε ειδικά μέτρα για την ενίσχυση της ισότητας των ευκαιριών. Ως επακόλουθη δράση, η Επιτροπή ανέθεσε τον Ιούλιο 2020 τη διεξαγωγή μελέτης σκοπιμότητας (6) και τον Αύγουστο 2020 ξεκίνησε δημόσιες διαβουλεύσεις για την εγγύηση για τα παιδιά και τη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού.

2.4.

Στις 24 Μαρτίου 2021, με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (7), η Επιτροπή ενέκρινε την πρώτη ολοκληρωμένη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού 2021-2024, καθώς και πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για τη θέσπιση ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά.

3.   Γενικές παρατηρήσεις σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού και την πρόταση της Επιτροπής για τη θέσπιση ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά

3.1.

Η στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού είναι ένα πλαίσιο πολιτικής βασισμένο στα δικαιώματα που ενσωματώνει τα δικαιώματα των παιδιών ως οριζόντιο θέμα στην πολιτική και τη νομοθεσία της ΕΕ. Η πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά είναι νομικά δεσμευτική και περιλαμβάνει ένα σαφές σύνολο δράσεων, στόχων και μέτρων εφαρμογής που πρέπει να παρακολουθούνται στενά από την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ επικροτεί και τις δύο προτάσεις καθώς θεωρεί ότι η εφαρμογή τους θα στηρίξει τις ευρωπαϊκές και εθνικές προσπάθειες για την προαγωγή της ευημερίας των παιδιών και τη μείωση της παιδικής φτώχειας.

3.2.

Τα παιδιά είναι τα πλέον ευάλωτα μέλη της κοινωνίας μας, και δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν από μόνα τους τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η βία κατά των παιδιών, σε όλες τις μορφές της, είναι ευρέως διαδεδομένη. Η πανδημία COVID-19 συνέβαλε στην αύξηση ορισμένων μορφών βίας, όπως αναφέρεται από τις αστυνομικές αρχές και άλλες βασικές υπηρεσίες, όπως οι τηλεφωνικές γραμμές στήριξης των παιδιών σε πολλά κράτη μέλη που καταγράφουν αυξανόμενο αριθμό περιπτώσεων (8). 18 εκατομμύρια παιδιά, ή το 22,2 % του παιδικού πληθυσμού στην ΕΕ, αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat του 2019, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί λόγω των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας (9). Ένα στα τέσσερα παιδιά στην ΕΕ μεγαλώνει σε οικογένειες που βρίσκονται σε επισφαλείς καταστάσεις και χρειάζονται στήριξη για να σπάσουν τον διαγενεακό κύκλο της φτώχειας.

3.3.

Τα παιδιά μίλησαν για τα δικαιώματα και το μέλλον που θέλουν στην έρευνα με τίτλο «Η Ευρώπη μας.Τα δικαιώματά μας.Το μέλλον μας» (10). Η έρευνα αυτή συνέβαλε στη διαμόρφωση τόσο της στρατηγικής της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού όσο και της εγγύησης για τα παιδιά. Συνολικά, συλλέχθηκαν οι απόψεις περισσότερων από 10 000 παιδιών από πέντε οργανώσεις για τα δικαιώματα του παιδιού. Από τα πορίσματα κατέστη σαφές ότι οι απόψεις των παιδιών πρέπει να συμβάλλουν στη διαμόρφωση των οικονομικών, κοινωνικών, νομικών και πολιτικών πλαισίων και προτεραιοτήτων της ΕΕ.

3.4.

Η στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού υιοθετεί μια ολιστική προσέγγιση, και γενικότερος στόχος της είναι να δημιουργήσει μια καλύτερη ζωή για τα παιδιά εντός της ΕΕ και σε όλο τον κόσμο σε έξι σημαντικούς τομείς: i) συμμετοχή των παιδιών στον πολιτικό και δημοκρατικό βίο της ΕΕ· ii) κοινωνικοοικονομική ένταξη, εκπαίδευση και υγεία· iii) πρόληψη και προστασία από κάθε μορφή βίας και διακρίσεων· iv) φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη· v) τα παιδιά στην ψηφιακή εποχή· και vi) η παγκόσμια διάσταση των δικαιωμάτων του παιδιού. Η πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για τη θέσπιση ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά εστιάζει στην κοινωνικοοικονομική ένταξη και την πρόσβαση παιδιών που έχουν ανάγκη σε ένα σύνολο βασικών υπηρεσιών: προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, εκπαίδευση και σχολικές δραστηριότητες, πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή και κατάλληλη στέγαση. Συμβάλλει στη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού, δίνοντας έμφαση στα παιδιά που ζουν στην ΕΕ.

3.5.

Η στρατηγική ζητεί τη βελτίωση της συστημικής και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχής των παιδιών σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό θα επιτευχθεί με τη νέα πλατφόρμα της ΕΕ για τη συμμετοχή των παιδιών, η οποία θα συσταθεί σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τις οργανώσεις για τα δικαιώματα του παιδιού, με σκοπό τη μεγαλύτερη συμμετοχή των παιδιών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

3.6.

Η στρατηγική ζητεί επίσης τα παιδιά να μεγαλώνουν χωρίς βία και εκμετάλλευση. Τα παιδιά μπορεί να είναι θύματα, μάρτυρες ή δράστες πράξεων βίας. Σύμφωνα με εκθέσεις της ΔΟΕ, πολλά παιδιά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης στην αγορά εργασίας και χρησιμοποιούνται για καταναγκαστική εργασία, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και της πορνείας. Η στρατηγική ζητεί επίσης μια φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη, και τονίζει ότι οι δικαστικές διαδικασίες πρέπει να προσαρμόζονται στην ηλικία και στις ανάγκες τους και να λαμβάνουν πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού. Πρέπει να διασφαλιστεί η δυνατότητα πρόσβασης των παιδιών στη δικαιοσύνη, ώστε να επιτευχθεί η πλήρης αναγνώριση και η πραγμάτωση των δικαιωμάτων των παιδιών ενώ, παράλληλα, να διατηρηθεί η αποτελεσματικότητα των δικαστικών διαδικασιών, μεταξύ άλλων μέσω εξειδικευμένης κατάρτισης των δικαστικών λειτουργών.

3.7.

Το οικογενειακό περιβάλλον συμβάλλει καθοριστικά στην ευημερία των παιδιών. Στη στρατηγική της για την Ισότητα των φύλων 2020-2025, η Επιτροπή τονίζει ότι η ίση κατανομή των ευθυνών φροντίδας των παιδιών μεταξύ των γονέων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική ένταξη των παιδιών. Η πανδημία COVID-19 είχε δυσανάλογες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στις γυναίκες, και οι γονείς πρέπει να εργαστούν περισσότερο από ποτέ ως ομάδα για το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού. Η εφαρμογή τόσο της εγγύησης για τα παιδιά όσο και της στρατηγικής για τα δικαιώματα του παιδιού πρέπει να συνδεθεί με βασικές πρωτοβουλίες του ΕΠΚΔ, όπως η μεταφορά της οδηγίας της ΕΕ για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής.

3.8.

Στην ΕΕ υπάρχει ευρύ φάσμα μοντέλων οικογένειας, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών «ουράνιο τόξο» με ένα ή περισσότερα μέλη ΛΟΑΤΚΙ. Σύμφωνα με τη στρατηγική της Επιτροπής για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ 2020-2025, τα μέλη οικογενειών «ουράνιο τόξο» πρέπει να προστατεύονται, ιδίως σε διακρατικές καταστάσεις στις οποίες, λόγω διαφορών στο οικογενειακό δίκαιο μεταξύ κρατών μελών, οι οικογενειακοί δεσμοί ενδέχεται να πάψουν να αναγνωρίζονται όταν διασχίζουν τα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ. Σύμφωνα με τη στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030, τα παιδιά με αναπηρία πρέπει να έχουν ισότιμο δικαίωμα στην ένταξη στην κοινότητα με τις ίδιες επιλογές του υπόλοιπου πληθυσμού. Όπως προβλέπεται στο στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά 2020-2030, πρέπει να επιδιωχθεί η κοινωνική ανέλιξη των παιδιών Ρομά. Η πρόληψη των διακρίσεων λόγω γενετήσιου προσανατολισμού, ταυτότητας/έκφρασης φύλου και χαρακτηριστικών φύλου, αναπηρίας ή εθνοτικής καταγωγής, πρέπει να προωθείται από νεαρή ηλικία.

3.9.

Η πρόταση σχετικά με την εγγύηση για τα παιδιά παρέχει καθοδήγηση και πόρους ώστε να μπορέσουν τα κράτη μέλη να στηρίξουν τα παιδιά που έχουν ανάγκη, δεδομένης της στενής συσχέτισης μεταξύ του κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών και της έλλειψης πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες. Στα ευάλωτα παιδιά συγκαταλέγονται: i) τα άστεγα παιδιά ή τα παιδιά που αντιμετωπίζουν σοβαρή στέρηση στέγης· ii) τα παιδιά με αναπηρία· iii) τα παιδιά που προέρχονται από οικογένεια μεταναστών· iv) τα παιδιά που έχουν μειονοτικό φυλετικό ή εθνοτικό υπόβαθρο (ιδίως οι Ρομά)· v) τα παιδιά που βρίσκονται σε δομές εναλλακτικής (ιδίως ιδρυματικής) φροντίδας· και vi) τα παιδιά σε επισφαλείς οικογενειακές καταστάσεις.

3.10.

Η εγγύηση είναι ένα στρατηγικό πλαίσιο για την καθοδήγηση των δράσεων των 27 κρατών μελών μέσω της θέσπισης εθνικών σχεδίων δράσης που επικεντρώνονται στην εφαρμογή της εγγύησης και στοχεύουν σε νοικοκυριά με παιδιά που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Η σύσταση πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο της ΕΕ, και στη συνέχεια όλα τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους έξι μήνες για να καταρτίσουν εθνικά σχέδια δράσης για την εγγύηση για τα παιδιά. Στην πρόταση σχετικά με την εγγύηση επισημαίνεται ότι, μολονότι η διασφάλιση της πρόσβασης στις υπηρεσίες αποτελεί σημαντικό μέρος της αντιμετώπισης του κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών, θα πρέπει να ενταχθεί σε μια ευρύτερη προσέγγιση και εντός ενός ευνοϊκού πλαισίου κοινωνικής και οικογενειακής πολιτικής.

3.11.

Στη στρατηγική διατυπώνονται συστάσεις για ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, στο πλαίσιο διαφορετικών πολιτικών και προγραμμάτων χρηματοδότησης που επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία των παιδιών, όπως κονδύλια της ΕΕ, μετανάστευση, υγειονομική περίθαλψη, στέγαση, εκπαίδευση, οικονομία, περιβάλλον και ψηφιακός μετασχηματισμός.

3.12.

Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την πρόοδο της στρατηγικής σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο κατά το ετήσιο φόρουμ της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού. Η στρατηγική θα υποβληθεί σε αξιολόγηση στο τέλος του 2024, με τη συμμετοχή παιδιών. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί την πρόοδο που σημειώνεται σε σχέση με την εγγύηση μέσω διαφόρων εργαλείων, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

3.13.

Τα εθνικά σχέδια δράσης θα πρέπει να περιλαμβάνουν διαφανή δεδομένα σχετικά με τη χρήση ευρωπαϊκών και εθνικών κονδυλίων, καθώς και ένα χρονοδιάγραμμα δραστηριοτήτων. Τα κράτη μέλη μπορούν να αντλήσουν χρηματοδότηση από τα ταμεία της ΕΕ για να στηρίξουν τις δράσεις τους, ιδίως από το ΕΚΤ+ και το Next Generation EU. Το ΕΚΤ+ περιλαμβάνει έναν σχετικό ειδικό στόχο και προβλέπει πόρους για την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας. Σύμφωνα με τον νέο κανονισμό, τα κράτη μέλη της ΕΕ με μέσο όρο παιδικής φτώχειας υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ για την περίοδο 2017-2019 (23,4 %) θα πρέπει να διαθέσουν τουλάχιστον το 5 % των χρηματοδοτικών πόρων τους από το ΕΚΤ+ για την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού

4.1.

Η στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού είναι ένα απολύτως αναγκαίο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών και την ενδυνάμωση αυτών. Ενώ οι ενήλικες ψηφίζουν και έχουν πρόσβαση σε ένδικα μέσα και διαδικασίες υποβολής επίσημων καταγγελιών σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων τους, τα παιδιά συχνά εξαιρούνται από αυτούς τους μηχανισμούς. Κατά συνέπεια, τα παιδιά δεν έχουν λόγο στη διαδικασία χάραξης πολιτικής, και τα συμφέροντά τους θα παραμείνουν αφανή για τις κυβερνήσεις αν δεν καταβληθεί συνειδητή και συστηματική προσπάθεια για την προστασία και την προώθησή τους.

4.2.

Για να είναι περισσότερο αποτελεσματική, η ουσιαστική συμμετοχή των παιδιών απαιτεί εκτεταμένες αλλαγές στις πολιτικές και θεσμικές δομές, καθώς και στις στάσεις, τις αξίες και τις πολιτιστικές πρακτικές, ώστε τα παιδιά να αναγνωρίζονται ως πολίτες και ενδιαφερόμενα μέρη. Προκειμένου να υποστηριχθεί η συμμετοχή των παιδιών και να ακουστούν οι φωνές και οι αξιώσεις τους, απαιτείται ανάπτυξη ικανοτήτων τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες, μεταξύ άλλων μέσω άτυπων δραστηριοτήτων που παρέχονται από φορείς της κοινωνίας των πολιτών εντός και εκτός του σχολείου. Η διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης αποτελεί εξαιρετική ευκαιρία για να μετουσιωθεί η συμμετοχή των παιδιών σε πράξη, και η ΕΟΚΕ θα διερευνήσει μεταξύ άλλων τρόπους για να ενσωματώσει σταδιακά τη μεγαλύτερη συμμετοχή των παιδιών.

4.3.

Το παιδί είναι ένα άτομο και μέλος μιας οικογένειας και μιας κοινότητας, με δικαιώματα και ευθύνες κατάλληλα για την ηλικία και το στάδιο ανάπτυξής του, ενώ έχει επιπλέον το δικαίωμα στην ποιότητα ζωής. Οι γονείς και οι φροντιστές διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο ως προς τη νοητική, σωματική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Μια ζεστή και υποστηρικτική σχέση μεταξύ γονέων και παιδιού ή μεταξύ παππούδων και παιδιού αποτελεί βασικό στοιχείο της ευημερίας και της ανθεκτικότητας ενός παιδιού. Οι αδελφικές σχέσεις επίσης συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη των παιδιών. Αυτή η σχέση καθίσταται ακόμα πιο σημαντική για τα παιδιά σε δομές εναλλακτικής φροντίδας, και για τον λόγο αυτό τα αδέλφια θα πρέπει να μπορούν να παραμένουν μαζί, εκτός αν αυτό δεν είναι για το καλό τους. Οι πολιτικές πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στην επένδυση στα παιδιά και στις οικογένειες τους και να διασφαλίζουν ότι παρέχεται στις οικογένειες κατάλληλη και υψηλής ποιότητας στήριξη μέσω μιας συστημικής προσέγγισης πολλαπλών γενεών για την ανατροφή παιδιών με τη χρήση θετικών γονεϊκών δεξιοτήτων.

4.4.

Η πρωτοβουλία της στρατηγικής για την ανάπτυξη και την ενίσχυση ολοκληρωμένων συστημάτων προστασίας των παιδιών θα πρέπει να συμπληρωθεί με μέτρα για την πρόληψη όλων των μορφών βίας κατά των παιδιών. Η βία που υφίσταται ένα παιδί ή της οποίας είναι μάρτυρας κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στη σωματική, συναισθηματική και ψυχολογική ανάπτυξή του. Απαιτείται ένα σχέδιο στο οποίο θα συμμετέχουν όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, από το επίπεδο της ΕΕ μέχρι το τοπικό επίπεδο, με σκοπό την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας κατά των παιδιών, και το οποίο πρέπει να καταπολεμά την έκθεση σε όλες τις μορφές βίας, κακοποίησης και παραμέλησης, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής και ψυχολογικής βίας, της σεξουαλικής βίας, της διαδικτυακής βίας, της ενδοοικογενειακής βίας, της θεσμικής βίας και της σχολικής βίας. Οι διασταυρούμενες μορφές ευπάθειας, όπως οι αυξανόμενοι κίνδυνοι που διατρέχουν τα κορίτσια, τα παιδιά (και ιδίως τα κορίτσια) με αναπηρίες, τα παιδιά που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις και νοικοκυριά που έχουν την τάση να ασκούν βία, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Στην περίπτωση ανηλίκων δραστών βίας, εκτός από τις φιλικές προς τα παιδιά δικαστικές διαδικασίες, απαιτείται επίσης ένα φιλικό προς τα παιδιά θεσμικό υπόβαθρο για τη διευκόλυνση της πλήρους κοινωνικής επανένταξής τους. Οι γραμμές βοήθειας έκτακτης ανάγκης και άλλες παρόμοιες υπηρεσίες που παρέχονται από ΜΚΟ για τη στήριξη παιδιών και οικογενειών θα πρέπει να λαμβάνουν διαρθρωτική χρηματοδότηση ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα και η αποτελεσματικότητα.

4.5.

Τα δικαιώματα των παιδιών πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη σε βασικούς τομείς επιρροής που έχουν αντίκτυπο στην ευημερία των παιδιών και των οικογενειών τους. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων θα πρέπει να ενσωματώνουν συστηματικά τα δικαιώματα των παιδιών με σκοπό την αξιολόγηση των επιπτώσεων κάποιας πρωτοβουλίας που μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά και τα δικαιώματά τους. Στο πλαίσιο αυτό, όταν στις σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες εμπλέκονται τα δικαιώματα του παιδιού, είναι σημαντικό να αναλαμβάνεται ταχεία και αποτελεσματική δράση όποτε είναι αναγκαίο. Αυτή είναι η βασική προσέγγιση της στρατηγικής και η οποία πρέπει να είναι στο επίκεντρο της διαδικασίας εφαρμογής και αξιολόγησης. Επιπλέον, κατά την εφαρμογή της στρατηγικής, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποστηρίζονται από ένα σύνολο βέλτιστων πρακτικών που υφίστανται ήδη σε άλλες χώρες και έχουν αποφέρει καλά αποτελέσματα.

4.6.

Τα παιδιά φέρουν τη μικρότερη ευθύνη για την κλιματική αλλαγή, ωστόσο επιφορτίζονται το μεγαλύτερο βάρος των επιπτώσεών της. Η στρατηγική αναφέρεται στον αντίκτυπο της περιβαλλοντικής και κλιματικής κρίσης στα παιδιά, όμως θα πρέπει να προχωρήσει περαιτέρω, και να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές και η νομοθεσία για το περιβάλλον έχουν ως αφετηρία τη σωματική και την ψυχική υγεία των παιδιών ώστε να μειωθεί η έκθεσή τους σε περιβαλλοντικούς κινδύνους. Τα παιδιά είναι περισσότερο ευαίσθητα και ευάλωτα σε περιβαλλοντικούς κινδύνους σε σχέση με τους ενήλικες.

4.7.

Η επόμενη γενιά είναι πιθανό να δει την πλήρη συγχώνευση της εντός και της εκτός διαδικτύου ζωής της. Η προσέγγιση της στρατηγικής είναι η εξής: ενσωμάτωση των δικαιωμάτων των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο ώστε να αποδειχθούν ανθεκτικά στο χρόνο. Σήμερα, όλο και περισσότερα παιδιά χρησιμοποιούν ψηφιακές συσκευές σε ολοένα και πιο νεαρή ηλικία. Χρειαζόμαστε προσβάσιμα ψηφιακά περιβάλλοντα που απευθύνονται εξ ορισμού σε όλα τα παιδιά, με ένα ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο για ασφαλέστερο διαδίκτυο που θα υποστηρίζεται από την ψηφιακή εκπαίδευση σε θέματα αγωγής του πολίτη. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα πρόσβασης στη διαδικτυακή ενημέρωση από διάφορες πηγές, και δεν πρέπει να υπόκεινται σε αλγορίθμους αυτόνομης μάθησης ή σε επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται σε διαφήμιση και έχουν ως αποτέλεσμα την παροχή χαμηλής ποιότητας πληροφοριών.

4.8.

Τα παιδιά, από μικρή ηλικία, μπορούν να πέσουν θύματα εκφοβισμού στον κυβερνοχώρο, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει σοβαρά ή ακόμη και θανατηφόρα προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα παιδιά πέφτουν επίσης θύματα διαδικτυακής σεξουαλικής κακοποίησης, όπως συνέβη περισσότερο από ποτέ στη διάρκεια της περιόδου περιοριστικών μέτρων, κατά την οποία αυξήθηκε σημαντικά η ποσότητα του υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών που κοινοποιήθηκε στο διαδίκτυο (11). Η πρόληψη και η καταπολέμηση κάθε μορφής διαδικτυακής βίας είναι πρωταρχικής σημασίας για την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο.

4.9.

Τα δικαιώματα των παιδιών, και ιδίως των μικρότερων παιδιών, θα πρέπει να γίνονται σεβαστά από όλα τα μέσα ενημέρωσης και τους διαφημιστές, και τα παιδιά θα πρέπει να προστατεύονται ως καταναλωτές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την οικονομικά προσιτή υγιεινή διατροφή που προέρχεται από περιβαλλοντικά βιώσιμες πηγές. Η στρατηγική συνιστά την ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών και ενός προαιρετικού κώδικα δεοντολογίας για τη μείωση της προώθησης σε παιδιά προϊόντων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, λιπαρά και αλάτι. Απαιτείται συνεκτική χάραξη πολιτικής, αυστηρότεροι νομοθετικοί έλεγχοι σε σχέση με τις πληροφορίες προϊόντων και ενημέρωση για την ασφάλεια και την προώθηση των τροφίμων προκειμένου να περιοριστεί η διαφήμιση ανθυγιεινών τροφίμων και ποτών.

5.   Ειδικές παρατηρήσεις σχετικά με την ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά

5.1.

Η φτώχεια, η στέρηση, οι διακρίσεις και ο αποκλεισμός των παιδιών είναι ορισμένα από τα πλέον σοβαρά εμπόδια ως προς την επιβολή των δικαιωμάτων τους· η ΕΟΚΕ επικροτεί, ως εκ τούτου, την εστίαση της ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά στους εν λόγω τομείς, σε συνάρτηση με τον στόχο του 2030 για την καταπολέμηση της φτώχειας στο πλαίσιο του ΕΠΚΔ για την έξοδο τουλάχιστον 5 εκατομμυρίων παιδιών από τη φτώχεια έως το 2030. Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προόδου, ωστόσο η ΕΟΚΕ παροτρύνει κάθε κράτος μέλος να συμπεριλάβει ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους στα σχέδια δράσης του για την εγγύηση για τα παιδιά, και να υπερβεί τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λαμβάνοντας υπόψη τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19. Αυτά τα σχέδια δράσης θα πρέπει να συνδέονται με υφιστάμενα νομικά έγγραφα και έγγραφα πολιτικής που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο της παρακολούθησης της UNCRC.

5.2.

Η μελέτη σκοπιμότητας για την εγγύηση για τα παιδιά διερεύνησε τα πλεονεκτήματα μιας διττής προσέγγισης στο πλαίσιο της οποίας όλα τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες (12). Όταν είναι αναγκαίο, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν τα σημαντικότερα εμπόδια πρόσβασης θα πρέπει να λαμβάνουν πρόσθετη και στοχευμένη στήριξη ώστε να εξασφαλίζεται η πρόσβασή τους μέσω αυτόματων μηχανισμών που αποτρέπουν οποιαδήποτε μορφή στίγματος. Αυτό θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς υπηρεσιών που αναφέρονται στην εγγύηση για τα παιδιά μέσω ολοκληρωμένης και διατομεακής προσέγγισης, ώστε να εξασφαλίζεται ότι κάθε παιδί έχει τις ίδιες ευκαιρίες και το ίδιο ξεκίνημα στη ζωή, ανεξαρτήτως του οικογενειακού του περιβάλλοντος ή υπόβαθρου, ή τυχόν ατομικών αναγκών, συμβαδίζοντας πλήρως με τη μετάβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες φροντίδας που βασίζονται στην οικογένεια και την κοινότητα.

5.3.

Το 2020, στην κοινή δήλωσή τους σχετικά με τη φροντίδα των παιδιών στην ΕΕ, οι κοινωνικοί εταίροι τόνισαν ότι κάθε παιδί δικαιούται να έχει πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας και χωρίς αποκλεισμούς προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (ΠΕΦ) ώστε να έχει καλό ξεκίνημα στη ζωή του, λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους της Βαρκελώνης και την επικείμενη αναθεώρηση αυτών. Εντούτοις, δεν τίθεται θέμα υποχρέωσης: οι γονείς θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να εκφράζουν τη θέση τους για κάτι που θεωρούν ότι είναι προς το συμφέρον του παιδιού πριν από την ηλικία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Ωστόσο, θα πρέπει να διασφαλίζεται η συνέχεια μεταξύ της φροντίδας που παρέχεται από τις οικογένειες κατά τους πρώτους μήνες/τα πρώτα έτη της ζωής ενός παιδιού και της επαγγελματικής ΠΕΦ με βάση τις ατομικές ανάγκες, καθώς τα παιδιά εισέρχονται στο εκπαιδευτικό σύστημα και οι γονείς επιστρέφουν στην αγορά εργασίας ή σε προγράμματα κατάρτισης.

5.4.

Όσον αφορά τα παιδιά που ανήκουν σε ομάδες μεγαλύτερης ηλικίας (συγκεκριμένα 15-18 ετών), πρέπει να διασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ της εγγύησης για τα παιδιά και της εγγύησης για τη νεολαία, με την αναγνώριση πιθανών αλληλεπικαλύψεων, τη διασφάλιση σαφούς κατανομής των προϋπολογισμών, και την ανάπτυξη προσαρμοσμένων στην ηλικία και ιδιαίτερων μέτρων στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων δράσης με σκοπό την υποστήριξη των παιδιών και των γονέων τους ώστε να διασφαλίζεται η ομαλή μετάβαση μεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης. Σε αυτό περιλαμβάνεται η χωρίς στερεότυπα ενημέρωση των παιδιών σε σχέση με τον κόσμο της εργασίας ώστε να προετοιμάζονται για την εργασιακή πραγματικότητα, η ενθάρρυνση της συμμετοχής των παιδιών στον τομέα των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM), ιδίως όσον αφορά τα κορίτσια, και η παρότρυνση των αγοριών να ακολουθούν επαγγέλματα στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης.

5.5.

Η ανισότητα κατά την πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι ηθικά και κοινωνικά άδικη· Επίσης, αντιβαίνει στο θεμελιώδες δικαίωμα των ασθενών να απολαμβάνουν το υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας. Δεν έχει μόνο ανθρώπινο κόστος αλλά επιπλέον στοιχίζει ακριβά από την άποψη της οικονομικής βιωσιμότητας των δημόσιων δαπανών. Εκτός από τους κινδύνους για την υγεία, έχει παρατηρηθεί ότι μία από τις συνέπειες της πανδημίας COVID-19 είναι η μείωση της συναισθηματικής και ψυχικής ευημερίας των παιδιών, καθώς πολλά παιδιά υποφέρουν από άγχος λόγω της έλλειψης πληροφόρησης και της αβεβαιότητας σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση ή νιώθουν μοναξιά και έχουν αυτοκτονικούς ιδεασμούς. Η παροχή ταχείας και υψηλής ποιότητας ιατρικής βοήθειας και υποστήριξης της ψυχικής υγείας είναι ουσιαστικής σημασίας σε αυτές τις περιπτώσεις.

5.6.

Κατά μέσο όρο, το 5,4 % των παιδιών σχολικής ηλικίας (6-16 ετών) στην Ευρώπη ζουν σε νοικοκυριά που δεν έχουν τα μέσα να αποκτήσουν υπολογιστή ή σύνδεση στο διαδίκτυο. Η καταπολέμηση της παιδικής και οικογενειακής φτώχειας στο πλαίσιο της εγγύησης για τα παιδιά συνεπάγεται επίσης καταπολέμηση της ψηφιακής στέρησης. Ο δείκτης (13) σοβαρής υλικής στέρησης της έρευνας EU-SILC θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον μία μεταβλητή ψηφιακής στέρησης. Ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους δεν είναι σε θέση να φωτίζει, να θερμαίνει ή να ψύχει επαρκώς το σπίτι του —γεγονός που προκαλεί 100 000 θανάτους ετησίως. Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κοινωνικής Πολιτικής (European Social Policy Network) που δημοσιεύθηκε το φθινόπωρο του 2020, η ενεργειακή φτώχεια πλήττει όχι μόνο τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, αλλά και ένα μεγάλο ποσοστό νοικοκυριών μεσαίου εισοδήματος σε σημαντικό αριθμό κρατών μελών. Η ποιότητα ζωής και οι επιλογές ζωής των παιδιών, καθώς και οι συνθήκες υγείας τους, επηρεάζονται από την πρόσβασή τους στην ενέργεια. Τόσο για την κοινωνική όσο και την περιβαλλοντική δικαιοσύνη, η ενεργειακή φτώχεια των παιδιών θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της εγγύησης για τα παιδιά που συνδέεται με τις δράσεις στο πλαίσιο της αρχής 20 του ΕΠΚΔ.

5.7.

Έπειτα από την ταχεία έγκριση της σύστασης του Συμβουλίου, τα εθνικά σχέδια δράσης για την εγγύηση για τα παιδιά θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με την προσέγγιση της σύστασης 2013/112/ΕΕ της Επιτροπής (14) σχετικά με την επένδυση στα παιδιά που βασίζεται σε τρεις πυλώνες (πρόσβαση σε επαρκείς πόρους, πρόσβαση σε οικονομικά προσιτές και ποιοτικές υπηρεσίες, και δικαίωμα συμμετοχής των παιδιών), και θα πρέπει να αναπτυχθούν σε διαβούλευση με παιδιά και τις οικογένειές τους καθώς και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ενισχύοντας τον εθνικό, περιφερειακό και τοπικό διάλογο των πολιτών. Οι οργανώσεις που παρέχουν υπηρεσίες υποστήριξης, τόσο δημόσιες όσο και μη κερδοσκοπικές, θα πρέπει να συγκαταλέγονται στους ενδιαφερόμενους φορείς που συμμετέχουν στη διαδικασία της εγγύησης για τα παιδιά, όπως και οι κοινωνικοί εταίροι που συνδέονται με τους τομείς υπηρεσιών, έτσι ώστε να εξασφαλίζονται αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και πρόσβαση σε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας για τα παιδιά.

5.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για τον ορισμό εθνικών συντονιστών της εγγύησης για τα παιδιά οι οποίοι θα διαθέτουν επαρκείς πόρους και κατάλληλες εντολές ώστε να συντονίζουν και να παρακολουθούν την εφαρμογή της σύστασης. Ένα αποτελεσματικό σύστημα για τη θέσπιση διακυβερνητικών συντονιστικών ρυθμίσεων (σε εθνικό και υποεθνικό επίπεδο) θα είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη, τη διασφάλιση και την παρακολούθηση της ευημερίας των παιδιών και τη μείωση της παιδικής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι ολοκληρωμένες προσεγγίσεις σε εθνικό επίπεδο μετουσιώνονται σε ολοκληρωμένες προσεγγίσεις σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και ότι διασφαλίζονται συνέργειες μεταξύ τους μέσω αποτελεσματικών ρυθμίσεων. Όλοι οι συναφείς δείκτες θα πρέπει να διαχωρίζονται σε τοπικό επίπεδο, όπου είναι δυνατό, ώστε να διαμορφωθεί σαφέστερη εικόνα όσον αφορά τις εδαφικές διαφορές και να εξασφαλιστεί ο καλύτερος σχεδιασμός και παρακολούθηση της εφαρμογής της σύστασης.

5.9.

Η πανδημία COVID-19 ανέδειξε τις προϋπάρχουσες προκλήσεις και τις άμεσες ανάγκες πολλών οικογενειών που ζουν σε επισφαλείς συνθήκες και είναι πιθανό να πληγούν περισσότερο από τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία, την εκπαίδευση, την υγεία και την ευημερία. Τα κενά των συστημάτων και η έλλειψη συντονισμού μεταξύ τους έχουν ενισχυθεί. Οι επιδεινούμενες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες αύξησαν τον κίνδυνο της παραμέλησης ανηλίκων. Η διακοπή λειτουργίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων προκάλεσε σοβαρές δυσκολίες σε πολλούς γονείς και φροντιστές. Οι συχνές απουσίες αύξησαν τον κίνδυνο εγκατάλειψης του σχολείου όσον αφορά παιδιά που προέρχονται από περιθωριοποιημένες ομάδες και δημιούργησε σημαντικό πρόβλημα στα παιδιά με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένων των μαθησιακών δυσκολιών. Είναι απαραίτητο το σχολικό περιβάλλον να παρέχει σε κάθε παιδί τις ίδιες ευκαιρίες και στοχευμένη στήριξη όπου απαιτείται.

5.10.

Οι υπηρεσίες οικογενειακής στήριξης μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο και να βοηθήσουν τις οικογένειες να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση (15). Η στήριξη των οικογενειών κατά την εκπλήρωση του θεμελιώδους ρόλου τους περιλαμβάνει την κάλυψη των κενών στην εκπαίδευση, την κατάρτιση, την κοινωνική ένταξη, τις γονεϊκές δεξιότητες, την ψυχική ευεξία, την πρόσβαση σε υπηρεσίες, την απασχόληση και το εισόδημα, με το βλέμμα στραμμένο ταυτόχρονα πέρα από την κοινωνική πολιτική. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της να συναφθεί μια «ευρωπαϊκή συμφωνία για την παροχή φροντίδας», η οποία θα εξασφαλίζει την παροχή υπηρεσιών υψηλότερης ποιότητας για όλους καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου (16). Η υγεία και η ευημερία των παιδιών εξαρτάται από μια οικουμενική οικογενειακή πολιτική του 21ου αιώνα, στο πλαίσιο της οποίας τα παιδιά αντιμετωπίζονται ισότιμα ανεξάρτητα από το οικογενειακό τους πλαίσιο.

5.11.

Ο κοινωνικός διάλογος συμβάλλει στην ανάπτυξη πρακτικών εργαλείων ώστε οι υπηρεσίες παιδικής φροντίδας να καταστούν περισσότερο προσβάσιμες και οικονομικά προσιτές, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία κοινών ταμείων μέσω συλλογικών συμβάσεων για τη στήριξη έργων παιδικής φροντίδας που θα λαμβάνουν υπόψη τις ειδικές ανάγκες των εργαζόμενων γονέων σε συγκεκριμένους τομείς, όπως η φροντίδα των παιδιών με ασθένειες ή αναπηρίες και η φροντίδα πέραν του κανονικού ωραρίου λειτουργίας. Ως εκ τούτου, είναι πολύ σημαντικό να ληφθεί υπόψη η κοινή δήλωση των κοινωνικών εταίρων, στην οποία αναφέρεται ότι οι ελλείψεις υπηρεσιών φύλαξης παιδιών μετά το σχολικό ωράριο και κατά τη διάρκεια των διακοπών στην Ευρώπη αποτελούν μείζον εμπόδιο για αμειβόμενη εργασία πλήρους ωραρίου των γονέων με παιδιά σχολικής ηλικίας. Η συνεργασία μεταξύ της ολοήμερης φροντίδας και της κοινωνικοπολιτιστικής σφαίρας, όπως αθλητικοί σύλλογοι, μουσικά σχολεία και πολιτιστικές πρωτοβουλίες, είναι ζωτικής σημασίας. Η σωματική άσκηση και η πολιτιστική εκπαίδευση συμβάλλουν σημαντικά στη σωματική, κοινωνική, συναισθηματική και πολιτιστική ανάπτυξη των παιδιών.

---

(1)  ΕΕ C 44 της 11.2.2011, σ. 34.

(2)  ΕΕ C 43 της 15.2. 2012, σ. 34.

(3)  ΕΕ L 59 της 2.3.2013, σ. 5.

(4)  Ψήφισμα του ΕΚ (2015) σχετικά με τη μείωση των ανισοτήτων με ιδιαίτερη έμφαση στην παιδική φτώχεια, σημείο 46.

(5)  Διοργανική διακήρυξη για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

(6)  Feasibility study for a child guarantee (Μελέτη σκοπιμότητας για μια εγγύηση για τα παιδιά, τελική έκθεση).

(7)  Ψήφισμα του ΕΚ (2021) σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού ενόψει της Στρατηγικής της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού.

(8)  Άρθρο της ΠΟΥ Ευρώπης με θέμα «The rise and rise of interpersonal violence — an unintended impact of the COVID-19 response on families» (Η συνεχής αύξηση της διαπροσωπικής βίας — ένας απρόσμενος αντίκτυπος της πανδημίας COVID-19 στις οικογένειες), 2020.

(9)  Έκθεση της Unicef με θέμα «Supporting Families and Children Beyond COVID-19 — Social protection in high-income countries» (Στήριξη οικογενειών και παιδιών πέραν της νόσου COVID-19 — Κοινωνική προστασία σε χώρες υψηλού εισοδήματος), 2021.

(10)  Έρευνα της Unicef με θέμα «Children speak up about the rights and the future they want» (Τα παιδιά μιλούν για τα δικαιώματα και το μέλλον που θέλουν), 2021.

(11)  ΕΕ C 10 της 11.1. 2021, σ. 63.

(12)  Feasibility study for a child guarantee (Μελέτη σκοπιμότητας για μια εγγύηση για τα παιδιά, τελική έκθεση).

(13)  Ο δείκτης αυτός αντικαθίσταται από δείκτη σοβαρής υλικής και κοινωνικής στέρησης (SMSD).

(14)  2013/112/ΕΕ: Σύσταση της Επιτροπής, της 20ής Φεβρουαρίου 2013, Επένδυση στα παιδιά: Σπάζοντας τον κύκλο της μειονεξίας (ΕΕ L 59 της 2.3.2013, σ. 5).

(15)  Έγγραφο του ΟΟΣΑ με τίτλο «Looking beyond COVID-19: Strengthening family support services across the OECD» (Κοιτάζοντας πέρα από τη νόσο COVID-19: Ενίσχυση των υπηρεσιών οικογενειακής στήριξης στις χώρες του ΟΟΣΑ).

(16)  ΕΕ C 220 της 9.6.2021, σ. 13.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Σχέδιο δράσης για τις συνέργειες μεταξύ της πολιτικής, της αμυντικής και της διαστημικής» βιομηχανίας

[COM(2021) 70 final]

(2021/C 374/11)

Εισηγητής:	ο κ. Manuel GARCÍA SALGADO
Συνεισηγητής:	ο κ. Jan PIE

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 26.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI)
Υιοθετήθηκε από την CCMI	17.6.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	8.7.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	562
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	195/0/7

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θεωρεί ότι η πρωτοβουλία για την προώθηση των συνεργειών μεταξύ των χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) μέσων και τη διευκόλυνση της γόνιμης αλληλεπίδρασης μεταξύ της πολιτικής, της αμυντικής και της διαστημικής βιομηχανίας μπορεί να ενισχύσει τη στρατηγική αυτονομία και την τεχνολογική κυριαρχία της Ευρώπης, να βελτιώσει την ασφάλεια των πολιτών, να αναπτύξει περαιτέρω την ενιαία αγορά και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα, την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως τους στόχους του σχεδίου δράσης και ζητά την ταχεία, δυναμική και φιλόδοξη εφαρμογή των έντεκα δράσεων.

1.2.

Μία καίρια προτεραιότητα του σχεδίου δράσης πρέπει να είναι η υιοθέτηση νέων ψηφιακών τεχνολογιών και άλλων αναδυόμενων τεχνολογιών στον χώρο της άμυνας και της ασφάλειας. Για να διευκολυνθεί αυτό, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι σχετικές πρωτοβουλίες του πολιτικού τομέα θα λαμβάνουν εξαρχής υπόψη τις απαιτήσεις των τομέων της άμυνας και της ασφάλειας. Αυτό θα συνέβαλε επίσης στη βελτιστοποίηση της εμβέλειας και της αποδοτικότητας των ειδικών χρηματοδοτικών μέσων του τομέα της άμυνας και της ασφάλειας.

1.3.

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως το σχέδιο δράσης δεν θα πρέπει να περιορίζεται στον εντοπισμό υφιστάμενων ευκαιριών για συνέργειες. Θα πρέπει επίσης να δείξει τον τρόπο μετάβασης από μια προσέγγιση κατά περίπτωση σε μια πιο συστηματική προσέγγιση που να δημιουργεί συνέργειες εκ σχεδιασμού. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να εισαγάγει νέες μορφές ολοκληρωμένου σχεδιασμού σε όλα τα σχετικά προγράμματα.

1.4.

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, η προσέγγιση που συνδυάζει ικανότητες, τεχνολογίες και αξιακές αλυσίδες μπορεί να επιτύχει μεγαλύτερη συνεκτικότητα και πιο στρατηγική αξιοποίηση της ενωσιακής χρηματοδότησης. Ως εκ τούτου, ζητά από την Επιτροπή να καταρτίσει αναλόγως τα σχετικά προγράμματα της ΕΕ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το προβλεπόμενο Παρατηρητήριο Κρίσιμων Τεχνολογιών συνιστά καθοριστικό στοιχείο της προσέγγισης αυτής. Για να ενισχυθεί η γόνιμη αλληλεπίδραση μεταξύ του πολιτικού τομέα και των τομέων της άμυνας, της ασφάλειας και του διαστήματος, το παρατηρητήριο θα πρέπει, ειδικότερα, να αναπτύξει μια κοινή τεχνολογική ταξινόμηση, εφαρμοστέα σε όλους τους τομείς.

1.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σχέδιο δράσης συνιστά στυλοβάτη της ενωσιακής στρατηγικής για τη βιομηχανία. Από αυτή την άποψη, είναι σημαντικό οι τεχνολογικοί χάρτες πορείας να μετουσιώνονται επιτυχώς σε πραγματικές εμβληματικές βιομηχανικές πρωτοβουλίες. Επομένως, ζητά από την Επιτροπή να μεριμνά ώστε το έργο του παρατηρητηρίου να οδηγεί σε απτά αποτελέσματα.

1.7.

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, καίρια σημασία έχει η πλήρης συμμετοχή των κατάλληλων ενδιαφερομένων μερών, ιδίως της βιομηχανίας και των οργανώσεων έρευνας και τεχνολογίας, με στόχο τη σωστή εφαρμογή του σχεδίου δράσης. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόθεση της Επιτροπής να δρομολογήσει ειδικές δράσεις για τη στήριξη αναδυόμενων επιχειρήσεων, μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και οργανώσεων έρευνας και τεχνολογίας, για να διαδίδονται τα προγράμματα και τα μέσα της ΕΕ.

1.8.

Εξίσου σημαντικό είναι να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη σχετικά με τα οικονομικά και τεχνολογικά οφέλη που προσφέρει η χρηματοδότηση της ΕΕ σε θέματα άμυνας και ασφάλειας για τους πολίτες της ΕΕ. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει η Επιτροπή να διεξαγάγει συγκεκριμένες ενημερωτικές εκστρατείες, με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών.

1.9.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι ΜΜΕ διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαδικασία εκτέλεσης του σχεδίου δράσης. Επομένως, είναι σημαντικό να τους εξασφαλιστεί πρόσβαση σε όλα τα προβλεπόμενα μέτρα.

1.10.

Ιστορικά, οι καινοτομίες στον τομέα της άμυνας έχουν ενσωματωθεί σε μη αμυντικά προϊόντα. Σήμερα, οι αναδυόμενες τεχνολογίες καθοδηγούνται από τεράστιες επενδύσεις από εμπορικούς κλάδους και η διάδοση της τεχνολογίας μετακινείται όλο και περισσότερο προς την αντίθετη κατεύθυνση, από τον πολιτικό στον αμυντικό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό, η ψηφιοποίηση έχει ιδιαίτερη σημασία. Το σχέδιο δράσης είναι θεμελιώδες για την προώθηση της ενσωμάτωσης νέων ψηφιακών και άλλων αναδυόμενων τεχνολογιών στο οικοσύστημα της άμυνας, της ασφάλειας και του διαστήματος.

1.11.

Η στοχευμένη πρόσληψη, συγκράτηση και επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και η εξασφάλιση ποιοτικών θέσεων εργασίας και ειδίκευσης για τους νέους πρέπει να έχουν προτεραιότητα, προκειμένου να ενισχυθεί η άρση των κοινωνικών αποκλεισμών και η ισότητα των φύλων σε ένα οικοσύστημα που συνεχίζει να ανδροκρατείται.

1.12.

Παράλληλα με τα δικαιώματα σε ισότητα ευκαιριών και απουσία διακρίσεων, η ποιοτική απασχόληση είναι συστατικό στοιχείο ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου που θα συναφθεί με τους Ευρωπαίους πολίτες.

1.13.

Απαιτείται να ενταχθούν κοινωνικές πτυχές στις επενδύσεις, δηλαδή η απόδοση της επένδυσης δεν πρέπει να εξετάζεται αποκλειστικά με οικονομικούς όρους, αλλά και υπό το πρίσμα βασικών πτυχών όπως είναι η απασχόληση, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η ποιότητά τους. Να ανοίξουν οι πύλες του διαστήματος για τις ΜΜΕ, να διευκολυνθεί η πρόσβασή τους σε πόρους για την ανθεκτικότητα, να διευρυνθεί το πεδίο των συνεργειών και στην κατάρτιση και την επιμόρφωση των εργαζομένων των ΜΜΕ, καθώς και στην κινητικότητά τους, ενισχύοντας τα οικοσυστήματα σε όλο το μήκος των αλυσίδων προστιθέμενης αξίας, χωρίς επικαλύψεις πόρων και σε συνεργασία με όλες τις χώρες της ΕΕ.

1.14.

Ομοίως, ακόμη και όταν πρόκειται για επενδύσεις υψηλής στρατηγικής αξίας, πρέπει να συμπεριλαμβάνεται η ανάγκη διενέργειας αξιολογήσεων και παρακολούθησης, με καθορισμένες προδιαγραφές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.

1.15.

Είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν αυτές οι αξίες ως προαπαιτούμενο για τις επενδύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεδομένου ότι κανένας τομέας επένδυσης δημοσίου χρήματος δεν πρέπει να εξαιρείται από τις αρχές αυτές.

2.   Ιστορικό

2.1.

Το διάστημα, η άμυνα και η ασφάλεια συνιστούν, μαζί με την πολιτική αεροπορία, ένα υψηλής τεχνολογίας οικοσύστημα στρατηγικής σημασίας για την Ευρώπη. Πολλές εταιρείες εντός αυτού του οικοσυστήματος επιδίδονται τόσο σε αμυντικές όσο και σε πολιτικές δραστηριότητες και αποτελούν μέρος σύνθετων διασυνοριακών αλυσίδων εφοδιασμού, οι οποίες περιλαμβάνουν πολλές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης και ΜΜΕ. Αυτό το οικοσύστημα έχει μεγάλο ιστορικό συνεργειών μεταξύ των τομέων του και με άλλους τομείς της βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας. Η ανάδυση νέων τεχνολογιών προσφέρει τεράστιες δυνατότητες για μελλοντικές συνέργειες.

2.2.

Ιστορικά, οι καινοτομίες στον τομέα της άμυνας έχουν ενσωματωθεί και σε μη αμυντικά προϊόντα. Σήμερα, οι αναδυόμενες τεχνολογίες καθοδηγούνται από τεράστιες επενδύσεις από εμπορικούς κλάδους και η διάδοση της τεχνολογίας μετακινείται όλο και περισσότερο προς την αντίθετη κατεύθυνση, από τον πολιτικό στον αμυντικό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό, η ψηφιοποίηση έχει ιδιαίτερη σημασία. Το σχέδιο δράσης είναι θεμελιώδες για την προώθηση της ενσωμάτωσης νέων ψηφιακών και άλλων αναδυόμενων τεχνολογιών στο οικοσύστημα της άμυνας, της ασφάλειας και του διαστήματος.

2.3.

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως για να ανακάμψει από την κρίση της νόσου COVID-19 και να ολοκληρώσει επιτυχώς την τρέχουσα τεχνολογική επανάσταση, η ΕΕ χρειάζεται την επανάκαμψη της βιομηχανίας, βασισμένη στη χρήση προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών που θα προάγουν την οικονομική ανάπτυξη και θα δημιουργούν ένα πιο ανθεκτικό οικονομικό μοντέλο.

2.4.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι μια συνεχής, δυναμική διαδικασία· ρηξικέλευθες εξελίξεις συμβαίνουν πάντα, αλλά είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Κατά συνέπεια, είναι υψίστης σημασίας να δοθούν κίνητρα για τη σύγκλιση των αναδυόμενων τεχνολογιών διπλής χρήσης μέσω ευρωπαϊκών έργων μεγάλης κλίμακας για την τόνωση της καινοτομίας, της ανταγωνιστικότητας και της τεχνολογικής πρωτοκαθεδρίας σε τομείς στρατηγικής σημασίας.

2.5.

Τον Οκτώβριο του 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημείωσε ότι η επίτευξη στρατηγικής αυτονομίας με παράλληλη διατήρηση μιας ανοικτής οικονομίας αποτελεί βασικό στόχο της Ένωσης και ζήτησε από την ΕΕ να αναπτύξει αυτονομία στη διαστημική βιομηχανία και μια πιο ολοκληρωμένη βιομηχανική βάση για την άμυνα. Οι στόχοι αυτοί υποστηρίζονται από πολυάριθμες σημαντικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ETA) (1), το διαστημικό πρόγραμμα (2), το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», η στρατηγική για την Ένωση Ασφάλειας και η νέα βιομηχανική στρατηγική. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το σχέδιο δράσης για τις συνέργειες αποτελεί σύνδεσμο μεταξύ αυτών των μέσων και στρατηγικών και καλεί την Επιτροπή να καταβάλει τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια για τη φιλόδοξη και αποτελεσματική εφαρμογή των προτεινόμενων δράσεων.

2.6.

Η απόδοση των επενδύσεων δεν πρέπει να εξετάζεται με αμιγώς οικονομικούς όρους, αλλά και υπό το πρίσμα βασικών πτυχών όπως η απασχόληση, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η ποιότητα της απασχόλησης. Η ΕΟΚΕ τονίζει συνεπώς τη σημασία της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων για την επιτυχή υλοποίηση του σχεδίου δράσης. Δεν νοείται καινοτομία και ανταγωνιστικότητα χωρίς εργατικό δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης, και η υιοθέτηση νέων αναδυόμενων τεχνολογιών θα απαιτήσει επιπρόσθετες προσπάθειες όσον αφορά την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανεκπαίδευση. Επιπλέον, οι πρωτοβουλίες για την καλλιέργεια τεχνολογικών συνεργειών μεταξύ τομέων πρέπει να συνοδεύονται από μέτρα για τη διευκόλυνση της διακλαδικής κινητικότητας των εργαζομένων.

2.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί την πολυμορφία ζωτικής σημασίας κινητήρια δύναμη για την καινοτομία και καλεί την Επιτροπή να χρησιμοποιήσει το σχέδιο δράσης ως εργαλείο για την άρση των κοινωνικών αποκλεισμών και την ισότητα των φύλων σε ένα οικοσύστημα που συνεχίζει να ανδροκρατείται. Όπως δείχνουν οι έρευνες, η πολυμορφία οδηγεί σε καλύτερη λήψη αποφάσεων. Γι’ αυτό, η παρουσία γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων είναι ουσιαστικής σημασίας και πρέπει να ενθαρρυνθεί με πολιτικές πρόσληψης, συγκράτησης και επαγγελματικής εξέλιξης. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί μέτρα για την καταπολέμηση του κάθετου διαχωρισμού και για να δοθεί στα νέα κορίτσια αρχική ώθηση για την επιδίωξη σταδιοδρομιών σε αυτούς τους τομείς, π.χ. καλλιεργώντας το ζήλο τους για τους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Στο σχέδιο δράσης της Επιτροπής αναφέρονται ρητά και τονίζονται οι «συνέργειες», οι οποίες εξετάζονται «[σ]ε ένα διεθνές περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις, όπου η ΕΕ χρειάζεται να διατηρήσει το τεχνολογικό της πλεονέκτημα και να στηρίξει τη βιομηχανική της βάση […]». Στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να στηρίξουμε τομείς που συμβάλλουν στη στρατηγική αυτονομία και την τεχνολογική κυριαρχία της ΕΕ.

3.2.

Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 αυξάνει σημαντικά τις επενδύσεις σε τεχνολογίες για στρατηγικούς τομείς, όπως η άμυνα, η ασφάλεια, η κινητικότητα, η υγεία, η διαχείριση πληροφοριών, ο κυβερνοχώρος και το διάστημα. Με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, περιλαμβάνει για πρώτη φορά ενωσιακό πρόγραμμα ειδικά αφιερωμένο σε συνεργατικά αμυντικά εγχειρήματα. Τα σχετικά προγράμματα του ΠΔΠ καλύπτουν την έρευνα, την ανάπτυξη, την επίδειξη, την προτυποποίηση και την εγκατάσταση (δημόσιες συμβάσεις προμήθειας καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών) με συμπληρωματικό τρόπο. Ως εκ τούτου, υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες για συνέργειες μεταξύ των προγραμμάτων της ΕΕ. Η πλήρης εκμετάλλευση αυτών των συνεργειών θα αύξανε σημαντικά την προστιθέμενη αξία των ευρωπαϊκών επενδύσεων και πρέπει, συνεπώς, να αποτελέσει ύψιστη προτεραιότητα για την Επιτροπή.

3.3.

Οι δημόσιες δαπάνες για έρευνα και καινοτομία στην Ευρώπη εξακολουθούν να υστερούν κατά πολύ σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Οι προσπάθειες στον εν λόγω τομέα είναι καθοριστικές για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας και την αυτονομία της Ευρώπης. Ως εκ τούτου, οι συνέργειες μεταξύ των προγραμμάτων της ΕΕ πρέπει να βελτιστοποιούν την απόδοση των επενδύσεων, αλλά όχι να αντικαταστήσουν τη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας. Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να εντείνουν τις προσπάθειές τους και να μην χρησιμοποιούν τις ευρωπαϊκές επενδύσεις ως δικαιολογία για να μειώσουν τις δικές τους δαπάνες σε στρατηγικούς τομείς. Εξίσου σημαντικός είναι ο συγχρονισμός μεταξύ ενωσιακών προγραμμάτων —π.χ. στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου— και εθνικών προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας, για την εξασφάλιση της βέλτιστης χρήσης των πόρων.

3.4.

Οι νέες ψηφιακές και άλλες αναδυόμενες τεχνολογίες ωθούνται από τεράστιες επενδύσεις από εμπορικούς τομείς. Ταυτόχρονα, αποτελούν επίσης απαραίτητα μέσα για την άμυνα και την ασφάλεια. Ως εκ τούτου, η υιοθέτηση αυτών των τεχνολογιών στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα του σχεδίου δράσης. Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα πολιτικά προγράμματα, όπως η Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για το υπολογιστικό νέφος, η Ευρωπαϊκή Συμμαχία για το Καθαρό Υδρογόνο και η πρωτοβουλία ευρωπαϊκού επεξεργαστή, θα λαμβάνουν εξαρχής υπόψη τις απαιτήσεις άμυνας και ασφάλειας.

3.5.

Οι τεχνολογικές συνέργειες είναι δυνατές κυρίως σε χαμηλότερα επίπεδα τεχνολογικής ετοιμότητας και για στοιχεία και υποσυστήματα. Σε ψηφιακούς τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η υπολογιστική υψηλής απόδοσης και οι αλυσίδες συστοιχιών, πολλά υποκείμενα μοντέλα και θεωρίες είναι τα ίδια για διαφορετικούς τομείς. Η καταβολή κοινών ερευνητικών προσπαθειών σε αυτά τα επίπεδα θα επιταχύνει την ανάπτυξη ειδικών τομεακών λύσεων και θα απελευθερώσει πόρους για την ανάπτυξή τους. Μια νέα προσέγγιση σύμπραξης στη διοίκηση μεταξύ της βιομηχανίας, των δημοσίων αρχών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων ενδιαφερομένων θα πρέπει να εξασφαλίσει μια δίκαιη μετάβαση των οικοσυστημάτων κατά τον ψηφιακό και «πράσινο» μετασχηματισμό τους. Η προτεραιότητα θα δοθεί στην εξεύρεση συνεργειών μεταξύ οικοσυστημάτων και κλάδων που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις για να επιτύχουν τους στόχους ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας στις τρεις πτυχές της: περιβαλλοντική, κοινωνική και διακυβέρνησης. Θα προωθηθεί η ένταξη των ΜΜΕ σε διευρωπαϊκούς, πολυεπιστημονικούς και διακλαδικούς συνεργατικούς σχηματισμούς, με σύνδεση των κρίσιμης σημασίας αξιακών αλυσίδων των οικοσυστημάτων αεροδιαστημικής και άμυνας, ιδίως με την κινητικότητα, με την αυτοκινητοβιομηχανία και τις μεταφορές, και με την υγεία. Θα τους παρασχεθεί υποστήριξη για την αντιμετώπιση κλυδωνισμών και ευάλωτων σημείων ή θα επιχειρηθεί η διαφοροποίησή τους χάρη στη σύνδεση με νέους εταίρους, τοπικούς και διασυνοριακούς, σε έργα βιώσιμης ανταγωνιστικότητας.

3.6.

Οι συνέργειες κατά τη φάση της έρευνας δεν θα εξαλείψουν τις διαφορές μεταξύ των τομεακών εφαρμογών. Λόγω των διαφορετικών απαιτήσεων των πελατών, η τεχνολογία 5G για την άμυνα δεν θα είναι όπως η εμπορική τεχνολογία 5G, και ένα μαχητικό υπολογιστικό νέφος θα διαφέρει από ένα εμπορικό υπολογιστικό νέφος, ακόμη κι εάν τα βασικά τεχνολογικά δομικά στοιχεία είναι παρόμοια. Οι βιομηχανίες άμυνας, ασφάλειας και διαστήματος είναι απαραίτητες για την προσαρμογή και την ενσωμάτωση των αναδυόμενων τεχνολογιών σε συγκεκριμένες τομεακές λύσεις.

3.7.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η εφαρμογή του σχεδίου δράσης πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη τις διαφορές μεταξύ των αγορών άμυνας, ασφάλειας, διαστήματος και της πολιτικής αγοράς. Δεδομένου ότι τα επιχειρηματικά μοντέλα και τα ρυθμιστικά πλαίσια δεν είναι τα ίδια, πρέπει να βρεθεί ισορροπία ως προς τη διαφάνεια των αποτελεσμάτων της έρευνας, τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, τις εγγυήσεις για επενδύσεις υψηλού κινδύνου, τη διασφάλιση της οικονομικής απόδοσης κ.λπ. Στο πλαίσιο αυτό, οι αναδυόμενες τεχνολογίες θα φέρουν επίσης νέες προκλήσεις, π.χ. για την τυποποίηση και την προστασία των δεδομένων.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σχέδιο δράσης πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις σχετικές πρωτοβουλίες ασφάλειας και άμυνας που διαχειρίζονται τα κράτη μέλη, όπως, π.χ., ο στρατηγικός προσανατολισμός, η συντονισμένη ετήσια επανεξέταση στον τομέα της άμυνας (CARD), η μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία (PESCO) και το σύμφωνο μη στρατιωτικής ΚΠΑΑ.

4.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης σημαντικό να ληφθεί υπόψη η συνεργασία Ευρωπαϊκής Ένωσης — Οργανισμού Βορειοατλαντικού συμφώνου (NATO), ειδικότερα δε να εξασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα μεταξύ των συστημάτων του NATO και της ΕΕ, μεταξύ άλλων για κρυπτογραφημένες και ασφαλείς επικοινωνίες. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα πρέπει να συνεχίσουν να συνεργάζονται στενά με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (ΕΟΑ), οι δραστηριότητες των οποίων θα πρέπει να προάγουν τις συνέργειες και τη γόνιμη αλληλεπίδραση.

4.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σημασία που δίνει το σχέδιο δράσης στα εμβληματικά έργα. Συγκεντρώνοντας επιχειρήσεις κάθε μεγέθους από διαφορετικούς τομείς και από ολόκληρη την ΕΕ, αυτά τα εμβληματικά έργα καλλιεργούν τη διασυνοριακή συνεργασία και μπορούν να καταστούν αποτελεσματικά πλαίσια για τη συνεπή χρήση των μέσων βιομηχανικής πολιτικής. Για να επιτευχθεί η εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων κατά την ψηφιακή και την κλιματική μετάβαση και να εξασφαλιστεί μακροπρόθεσμη και διαρθρωτική επίδραση στην εφαρμογή των μηχανισμών βιώσιμης ανταγωνιστικότητας που συνδέονται με τον κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, συνιστούμε τα προτεινόμενα μέτρα να συνοδεύονται από σύστημα πολυμερούς διακυβέρνησης, ώστε να εξασφαλίζεται η συνέπεια μεταξύ των διαφόρων δράσεων και να επιτυγχάνεται η αποτελεσματική συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων.

4.4.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να ακολουθήσει στο σχέδιο δράσης διττή, μακροπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη προσέγγιση: στη βραχυπρόθεσμη, θα πρέπει να προωθήσει τη γόνιμη αλληλεπίδραση μεταξύ των υφιστάμενων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ πρωτοβουλιών. Στο ίδιο το σχέδιο δράσης απαριθμείται ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών σε διάφορους τομείς, από το διάστημα ως τη ναυτική ασφάλεια, που μοιάζουν πολλά υποσχόμενες σε αυτό το πλαίσιο.

4.5.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ φρονεί πως το σχέδιο δράσης δεν θα πρέπει να περιορίζεται στον εντοπισμό υφιστάμενων ευκαιριών για συνέργειες. Θα πρέπει επίσης να δείξει τον τρόπο μετάβασης από μια προσέγγιση κατά περίπτωση σε μια πιο συστηματική προσέγγιση που να δημιουργεί συνέργειες εκ σχεδιασμού. Το σχέδιο δράσης περιέχει διάφορα στοιχεία που μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου: διατομεακή παρακολούθηση της τεχνολογίας, σχεδιασμός ικανοτήτων, στενός συντονισμός των προγραμμάτων χρηματοδότησης, χάρτες πορείας τεχνολογίας, αξιολόγηση των αξιακών αλυσίδων κ.λπ. Για να είναι αποτελεσματικές και να έχουν μακροπρόθεσμο, διαρθρωτικό αντίκτυπο, συνιστούμε οι προτεινόμενες δράσεις να συνοδεύονται από νέες δομές διακυβέρνησης και από τις αντίστοιχες διαδικασίες προγραμματισμού σε όλα τα σχετικά προγράμματα. Αυτό κρίνεται απαραίτητο για να διασφαλιστεί η συνοχή μεταξύ των διαφόρων δράσεων και να επιτυγχάνεται η αποτελεσματική συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών.

4.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξίσου σημαντική τη διαφάνεια. Η επιλογή των τεχνολογιών, των χαρτών πορείας και των εμβληματικών πρωτοβουλιών που πρόκειται να υποστηριχθούν θα πρέπει να είναι κατανοητή και να βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια. Η σχεδιαζόμενη διετής έκθεση προόδου θα πρέπει να περιέχει κύριους δείκτες επιδόσεων για τη μέτρηση της επιτυχίας και να περιλαμβάνει αξιολογήσεις ανά στάδιο για τη βελτίωση της διαδικασίας και τη διακοπή των δράσεων σε περίπτωση που δεν παράγεται καμία αξία. Οι νομικές και κανονιστικές πτυχές θα πρέπει επίσης να αποτελούν μέρος της διαδικασίας αξιολόγησης για να προσδιοριστεί εάν και πού θα πρέπει να τροποποιηθούν η νομική βάση και οι διατάξεις των προγραμμάτων της ΕΕ για την προώθηση και την αξιοποίηση συνεργειών.

4.7.

Εξετάζοντας την κάθε επιμέρους δράση, η ΕΟΚΕ έχει τις ακόλουθες απόψεις:

4.7.1.

ΔΡΑΣΗ 1: Πριν από το τέλος του 2021, η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση για την ενίσχυση του μακρόπνοου και έγκαιρου προσδιορισμού αναγκών και λύσεων στον τομέα της εσωτερικής ασφάλειας και της επιβολής του νόμου με την προώθηση προσεγγίσεων βάσει ικανοτήτων σε όλους τους τομείς της ασφάλειας, οι οποίες θα αξιοποιούν βέλτιστες πρακτικές από τους τομείς της άμυνας και του διαστήματος. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, αυτή η δράση είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη, καθώς μια προσέγγιση με γνώμονα τις ικανότητες είναι καίριας σημασίας για την υπέρβαση του σημερινού κατακερματισμού της ευρωπαϊκής αγοράς ασφαλείας και τη δυνατότητα οι τελικοί χρήστες της ασφάλειας να βρίσκονται ένα βήμα μπροστά από τις σημερινές και μελλοντικές απειλές για την ασφάλεια. Η προβλεπόμενη διαδικασία σχεδιασμού των ικανοτήτων ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων είναι ευπρόσδεκτη, αλλά η εφαρμογή της πρέπει να επιταχυνθεί σημαντικά, ώστε να επιδρά στα συναφή προγράμματα δαπανών πριν από το τέλος του τρέχοντος ΠΔΠ. Για να αντιμετωπίσουμε την ποικιλομορφία των τελικών χρηστών στον τομέα της ασφάλειας και να δώσουμε κάποια σταθερότητα στις διαδικασίες σχεδιασμού, θα συνιστούσαμε να προσδιοριστούν, σε επίπεδο ΕΕ, αποστολές ασφαλείας που θα είναι αρκετά ευρείες ώστε να αποτυπώνουν διαφορετικές και εξελισσόμενες απαιτήσεις ικανοτήτων. Η προβλεπόμενη προσέγγιση θα πρέπει να είναι στρατηγική και μακροπρόθεσμη, αλλά και αρκετά ευέλικτη ώστε να καλύπτει πιθανά συμβάντα χαμηλής πιθανότητας αλλά υψηλής επίδρασης (όπως μια πανδημία) και να αντιδρά στην ξαφνική εμφάνιση απροσδόκητων απειλών.

4.7.2.

ΔΡΑΣΗ 2: Πριν από το τέλος του 2021 και ενόψει των προγραμμάτων εργασίας για το 2022, η Επιτροπή θα ενισχύσει περαιτέρω την εσωτερική της διαδικασία για την προώθηση συνεργειών μεταξύ της διαστημικής, της αμυντικής και της συναφούς πολιτικής βιομηχανίας, βελτιώνοντας τον συντονισμό προγραμμάτων και μέσων της ΕΕ και δρομολογώντας δράσεις για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτή η δράση αποτελεί ένα από τα κεντρικά σημεία του σχεδίου δράσης. Η ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσει τις δυνητικές συνέργειες οριζόντια μεταξύ των προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας (π.χ. ΕΤΑ και Ορίζων Ευρώπη) για την προώθηση της γόνιμης αλληλεπίδρασης, αλλά και κάθετα μεταξύ προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας και προγραμμάτων ανάπτυξης (π.χ. την έρευνα στον τομέα της ασφάλειας και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας) για την προώθηση της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας από την αγορά. Οι διαφορές στους κανόνες και τις προϋποθέσεις για τα προγράμματα κινδυνεύουν να γίνουν εμπόδιο στις συνέργειες και θα απαιτήσουν προσεκτική εξέταση νομικών και τεχνικών ζητημάτων όπως τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό να θεσπιστούν, στο πλαίσιο της Επιτροπής, νέες μορφές ολοκληρωμένου προγραμματισμού και σχεδιασμού, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι συνέργειες δεν θα πραγματοποιούνται τυχαία, αλλά βάσει σχεδιασμού.

4.7.3.

ΔΡΑΣΗ 3: Από το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και μετά, η Επιτροπή θα ανακοινώσει στοχευμένες δράσεις για νεοφυείς επιχειρήσεις, ΜΜΕ και ΕΤΟ με σκοπό την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα προγράμματα και τα μέσα της ΕΕ που προσφέρουν ευκαιρίες χρηματοδότησης, παρέχουν τεχνική υποστήριξη και πρακτική κατάρτιση, παρέχουν υπηρεσίες επιτάχυνσης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, αναδεικνύουν καινοτόμες λύσεις, και διευκολύνουν την είσοδο στις αγορές της άμυνας, της ασφάλειας, του διαστήματος ή σε άλλες σχετικές πολιτικές αγορές. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πως οι νεοφυείς επιχειρήσεις και οι ΜΜΕ αποτελούν κρίσιμους παράγοντες καινοτομίας και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για τις συνέργειες, καθώς συχνά δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ του πολιτικού και του αμυντικού τομέα. Ταυτόχρονα, συνήθως δεν διαθέτουν την ικανότητα εκτέλεσης σύνθετων έργων και την οικονομική ισχύ να λειτουργούν ανεξάρτητα σε καθαρά δημόσιες, άκρως ρυθμιζόμενες αγορές με πολύ συγκεκριμένες ανάγκες πελατών. Κατά συνέπεια, χρειάζονται ισχυρούς δεσμούς με τους φορείς ολοκλήρωσης συστημάτων για να εισαγάγουν την καινοτομία στην αγορά. Ως εκ τούτου, το σχέδιο δράσης θα πρέπει να υποστηρίξει την ενσωμάτωση των νεοφυών επιχειρήσεων και των ΜΜΕ στις διασυνοριακές αλυσίδες εφοδιασμού και να ευνοήσει τη σύνδεση μεταξύ ερευνητικών και τεχνολογικών οργανισμών (ΕΤΟ) και βιομηχανίας.

4.7.4.

ΔΡΑΣΗ 4: Η Επιτροπή θα αναπτύξει τεχνολογικούς χάρτες πορείας για την τόνωση της καινοτομίας σε κρίσιμες τεχνολογίες στους τομείς της άμυνας, του διάστημα και σε συναφείς πολιτικούς τομείς, και την ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας χρησιμοποιώντας όλα τα σχετικά μέσα της ΕΕ με συνεργικό τρόπο. Οι εν λόγω χάρτες πορείας θα βασίζονται σε αξιολόγηση που θα εκπονεί κάθε δύο χρόνια ένα νέο παρατηρητήριο κρίσιμων τεχνολογιών εντός της Επιτροπής. Οι χάρτες πορείας μπορεί να οδηγήσουν στην έναρξη νέων εμβληματικών έργων. Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως τη σύσταση ενός παρατηρητηρίου και την αποστολή του να αναπτύξει τεχνολογικούς χάρτες πορείας που θα φέρνουν σε επαφή την άμυνα, το διάστημα και τους συναφείς πολιτικούς τομείς. Χαιρετίζει επίσης την πρόθεση συμπερίληψης των αξιακών αλυσίδων στην αξιολόγηση, καθώς ανοίγει τον δρόμο προς τη συνεκτική και συνδυασμένη χρήση εργαλείων βιομηχανικής πολιτικής για τη στήριξη της τεχνολογικής υπεροχής σε στρατηγικούς τομείς. Ταυτόχρονα, η επιτυχία αυτής της δράσης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Το παρατηρητήριο θα πρέπει: — να αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς με τις σχετικές διαδικασίες σχεδιασμού ικανοτήτων, — να παρακολουθεί ενεργά τις παγκόσμιες τεχνολογικές τάσεις και να εντοπίζει ει δυνατόν νωρίτερα ρηξικέλευθες και ανατρεπτικές τεχνολογικές καινοτομίες, — να θεσπίσει στόχους, κανόνες και κριτήρια για την αξιολόγηση των τεχνολογιών, — να αναπτύξει κοινή ταξινόμηση που θα εφαρμόζεται σε όλους τους σχετικούς τομείς, ώστε να διασφαλίζεται ότι το διάστημα, η άμυνα και η ασφάλεια μιλούν την ίδια «τεχνολογική γλώσσα». Τέλος, πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι χάρτες πορείας που παράγονται από το παρατηρητήριο δεν θα καταλήξουν ασκήσεις επί χάρτου, αλλά θα υλοποιούνται πραγματικά σε προγράμματα εργασίας και εμβληματικά προγράμματα. Για να επιτευχθούν όλα αυτά, συνιστούμε το παρατηρητήριο να αξιοποιήσει επίσης τα διδάγματα που αντλήθηκαν από παρόμοιες υπάρχουσες διαδικασίες, όπως η Κοινή Ομάδα Δράσης [Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (ΕΟΑ) — Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕΟΔ) — Ευρωπαϊκή Επιτροπή] σχετικά με τις κρίσιμες διαστημικές τεχνολογίες.

4.7.5.

ΔΡΑΣΗ 5: Πριν από το τέλος του 2022, η Επιτροπή, σε στενή συνεργασία με άλλους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς, θα υποβάλει σχέδιο για την προώθηση της χρήσης των υφιστάμενων υβριδικών πολιτικών/αμυντικών προτύπων και της ανάπτυξης νέων. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως τα πρότυπα είναι ισχυρό μέσο διαμόρφωσης των αγορών. Η χρήση υβριδικών προτύπων έχει νόημα όπου ενδείκνυται, και τα παραδείγματα του προγράμματος CBRN ή του χώρου δεδομένων ασφαλείας είναι πράγματι πολλά υποσχόμενα. Η πρόκληση, ωστόσο, είναι η βραδύτητα της διαδικασίας τυποποίησης για τα τεχνικά πρότυπα, η οποία φαίνεται να δυσκολεύεται ολοένα περισσότερο να συμβαδίσει με την ανάπτυξη νέων καινοτομιών. Οι απαιτήσεις προτύπων θα πρέπει επίσης να αποτελούν μέρος των προκηρύξεων του Ορίζων Ευρώπη ώστε να διασφαλιστεί ότι οι νέες καινοτομίες θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν πραγματικά από τους τελικούς χρήστες.

4.7.6.

ΔΡΑΣΗ 6: Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, η Επιτροπή θα δρομολογήσει, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, ένα «εκκολαπτήριο καινοτομίας» για την υποστήριξη των νέων τεχνολογιών και τη διαμόρφωση της καινοτομίας διπλής χρήσης. Η Επιτροπή θα στηρίξει επίσης διασυνοριακά δίκτυα καινοτομίας στον τομέα της άμυνας που θα ελέγξουν τη συνάφεια των τεχνολογιών του πολιτικού τομέα και θα στηρίξουν την υπεύθυνη καινοτομία στις αξιακές αλυσίδες του τομέα της άμυνας. Με τις δράσεις αυτές θα αντιμετωπιστούν επίσης ο σημερινός κατακερματισμός του τοπίου καινοτομίας στον πολιτικό τομέα και στον τομέα της άμυνας, οι ελλείψεις δεξιοτήτων, καθώς και στόχοι ισότητας και ένταξης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως η θέσπιση εκκολαπτηρίου καινοτομίας διπλής χρήσης και δικτύων αμυντικής καινοτομίας έχει ενδιαφέρον και αξίζει να εξερευνηθεί. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να δοθεί ειδική προσοχή στην ταχεία απαρχαίωση πολλών εμπορικών τεχνολογιών, κάτι που συχνά αποτελεί μείζονα φραγμό για τη χρήση τους σε αμυντικές εφαρμογές. Η ΕΟΚΕ παροτρύνει επίσης την Επιτροπή να καλλιεργήσει ενεργά τις διατομεακές μεταφορές τεχνολογίας με συνοδευτικά μέτρα διοικητικής και χρηματοοικονομικής στήριξης. Καθώς ανοίγει νέους δρόμους, η ΕΟΚΕ συνιστά την ενεργό παρακολούθηση και την τακτική αξιολόγηση αυτής της δράσης για τη μέτρηση της επιτυχίας της.

4.7.7.

ΔΡΑΣΗ 7: Από τον Ιούνιο του 2021, η Επιτροπή θα συστήσει από κοινού με τα κράτη μέλη το κέντρο ικανοτήτων κυβερνοασφάλειας, διαθέτοντας γι’ αυτό τους αναγκαίους πόρους από σχετικά προγράμματα και μέσα της ΕΕ. Η Επιτροπή θα επιδιώξει την ενίσχυση των συνεργειών, των εισροών και εκροών τεχνολογίας μεταξύ του έργου του Κέντρου, του ΕΤΑ και του διαστημικού προγράμματος της ΕΕ για την κυβερνοασφάλεια και την κυβερνοάμυνα, με σκοπό τη μείωση των ευπαθειών και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως οι δραστηριότητες που καλύπτει η δράση 7 είναι απαραίτητες για την κυριαρχία της Ευρώπης σε βασικούς τομείς τεχνολογίας. Η κυβερνοασφάλεια και η κυβερνοάμυνα αποτελούν προφανείς επιλογές για συνέργειες μεταξύ της ασφάλειας, της άμυνας και του διαστήματος και θα πρέπει πράγματι να έχουν υψηλή προτεραιότητα. Η στενή συνεργασία μεταξύ δημοσίων αρχών και ιδιωτικού τομέα έχει ιδιαίτερη σημασία σε αυτό το πλαίσιο.

4.7.8.

ΔΡΑΣΗ 8: Αρχής γενομένης από το πρώτο εξάμηνο του 2022, για τη στήριξη ανατρεπτικών τεχνολογιών, η Επιτροπή θα παρουσιάσει καινοτόμες μορφές χρηματοδότησης για την προώθηση της συμμετοχής μη παραδοσιακών φορέων, την προσέλκυση νεοφυών επιχειρήσεων και την προώθηση της γόνιμης αλληλεπίδρασης λύσεων, με βάση τις ευκαιρίες που προσφέρουν τα προγράμματα και τα μέσα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» και του ΕΤΑ. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την υποστήριξη ανατρεπτικών τεχνολογιών, που αποτελεί το λογικό συμπλήρωμα μιας πιο παραδοσιακής προσέγγισης βασισμένης στις ικανότητες, συνιστά δε αυτή να συνδέεται στενά με το προβλεπόμενο τεχνολογικό παρατηρητήριο. Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης τη χρήση του ΕΤΑ και του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» για τέτοιες δραστηριότητες και προτείνει την περαιτέρω ανάπτυξη ενός πλήρως ανεπτυγμένου ευρωπαϊκού οργανισμού στα πρότυπα της Υπηρεσίας Προηγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων Άμυνας (DARPA) (3) μεσοπρόθεσμα.

4.7.9.

ΔΡΑΣΗ 9: Τεχνολογίες δρόνων της ΕΕ. Οι δρόνοι (4) παρέχουν πολλά παραδείγματα τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται στην εμπορική αεροναυτική, καθώς και στο διάστημα, την ασφάλεια και την άμυνα. Η γόνιμη αλληλεπίδραση είναι ζωτικής σημασίας για την τεχνολογία δρόνων, και η εισαγωγή πολιτικών και στρατιωτικών δρόνων στην αεροδιαστημική είναι επίσης διπλής χρήσης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την έναρξη ενός εμβληματικού σχεδίου δρόνων ως προφανή επιλογή και συνιστά αυτό να συνοδεύεται από συγκεκριμένο τεχνολογικό οδικό χάρτη που θα δίνει προτεραιότητα στα σχετικά τεχνολογικά δομικά στοιχεία σε συνάρτηση με τη σημασία τους για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία και τεχνολογική κυριαρχία.

4.7.10.

ΔΡΑΣΗ 10: Ολοκληρωμένο ασφαλές διαστημικό σύστημα επικοινωνιών της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί το εμβληματικό σχέδιο εξαιρετικά σημαντικό, καθώς καλύπτει βασικά στοιχεία της ευρωπαϊκής αυτονομίας και τεχνολογικής κυριαρχίας. Ταυτόχρονα ωστόσο, παραμένει ασαφής ο τρόπος με τον οποίο αυτό το έργο θα δημιουργήσει συνέργειες με τον τομέα της άμυνας ή θα ωφεληθεί από αυτές. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως μια επιλογή για πρόσθετες συνέργειες θα ήταν να φορτωθούν πρόσθετα ωφέλιμα φορτία σε αυτόν τον διαστημικό στόλο. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει αισθητήρες για την επιτήρηση του διαστήματος, πράγμα που θα δημιουργούσε συνέργειες μεταξύ των δύο εμβληματικών πρωτοβουλιών που σχετίζονται με το διάστημα.

4.7.11.

ΔΡΑΣΗ 11: Διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας. Η διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια των διαστημικών περιουσιακών στοιχείων και υποδομών που έχουν όλο και μεγαλύτερη σημασία για τη λειτουργία των σύγχρονων κοινωνιών. Γι’ αυτό, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έναρξη μιας συγκεκριμένης εμβληματικής πρωτοβουλίας διαχείρισης της διαστημικής κυκλοφορίας. Ταυτόχρονα ωστόσο, διαπιστώνουμε με προβληματισμό ότι αυτή η πρωτοβουλία περιορίζεται σε ρυθμιστικές πτυχές και πτυχές τυποποίησης, οι οποίες είναι σημαντικές αλλά όχι επαρκείς. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εξετάσει τη δημιουργία μιας αγοράς δεδομένων επιτήρησης του διαστήματος (όπως είναι ο στόχος στις ΗΠΑ). Για να ακολουθηθεί μια αξιόπιστη ευρωπαϊκή προσέγγιση της διαχείρισης της διαστημικής κυκλοφορίας, η Ευρώπη θα πρέπει επίσης να βελτιώσει σημαντικά τις δυνατότητες της διαστημικής επιτήρησης (νέοι αισθητήρες, ικανότητα ανάλυσης και υπολογισμού κ.λπ.).

---

(1)  Κανονισμός (ΕΕ) 2021/697 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 2021 για τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1092(ΕΕ L 170 της 12.5.2021, σ. 149).

(2)  Ανακοίνωση για το διαστημικό πρόγραμμα [COM(2021) 208 final της 21ης Απριλίου 2021].

(3)  H Υπηρεσία Προηγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων Άμυνας (DARPA) είναι ο οργανισμός έρευνας και ανάπτυξης του υπουργείου Αμύνης των ΗΠΑ, υπεύθυνη για την ανάπτυξη αναδυόμενων τεχνολογιών.

(4)  ΕΕ C 129 της 11.4. 2018, σ. 51.