Ψήφισμα με θέμα «Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στο πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2022 με βάση το έργο της ειδικής ομάδας “Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στο πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2022”»

(2021/C 341/01)

Εισηγητές:

η κ. Mariya MINCHEVA ο κ. Stefano PALMIERI ο κ. Jan DIRX

Κατά τη σύνοδο ολομέλειάς της που πραγματοποιήθηκε στις 9 και 10 Ιουνίου 2021 (συνεδρίαση της 9ης Ιουνίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε το ακόλουθο ψήφισμα με 175 ψήφους υπέρ και 2 αποχές.

1.   Εισαγωγή

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) έχει παρατηρήσει ότι από το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2021 προκύπτει ότι οι έξι πρωταρχικές φιλοδοξίες που επέλεξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή, Μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων, Μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο, Προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής και Μια νέα ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία) παρέχουν ένα ισχυρό πλαίσιο για την εκπόνηση των προγραμμάτων εργασίας. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ κατάρτισε εκ νέου το παρόν ψήφισμα με τη συμβολή της στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2022 όσον αφορά τις εν λόγω έξι πρωταρχικές φιλοδοξίες.

1.2.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, δεδομένης της διάρκειας της πανδημίας COVID-19, η τοποθέτηση της ευρωπαϊκής οικονομίας στη σωστή πορεία για βιώσιμη μετάβαση, ανάπτυξη και απασχόληση και η εξασφάλιση ευημερίας για τους Ευρωπαίους και τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς και τις ευρωπαϊκές εταιρείες θα πρέπει να παραμείνει ύψιστη προτεραιότητα οικονομικής πολιτικής της ΕΕ στα επόμενα έτη. Ως εκ τούτου, η ανάγκη για ανάκαμψη και ανασυγκρότηση μετά την πανδημία θα πρέπει επεκταθεί εκ νέου πλήρως και συγκεκριμένα στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2022.

1.3.

Η τρέχουσα κατάσταση με την πανδημία στην Ευρώπη αυξάνει τη φτώχεια και την ανισότητα· για αυτό οι πόροι πρέπει να διοχετευθούν όπου χρειάζονται περισσότερο προκειμένου να διασφαλιστούν ευκαιρίες, να δημιουργηθεί ποιοτική απασχόληση, να μειωθεί η φτώχεια και ο αποκλεισμός, να προωθηθεί η επιχειρηματικότητα, η αναβάθμιση δεξιοτήτων και η μετεκπαίδευση και να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες. Όπως διακήρυξαν τα όργανα της ΕΕ, οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα κράτη μέλη στην κοινωνική σύνοδο κορυφής του Πόρτο τον Μάιο του 2021, τόσο οι επενδύσεις όσο και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την έξοδο από την οικονομική και κοινωνική κρίση, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς, με βάση βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, αξιοπρεπή εργασία και κοινωνική δικαιοσύνη.

1.4.

Σε αυτή ακριβώς την περίοδο, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να τονίσει ότι η ΕΕ, και συνεπώς το σύνολο της ενωσιακής πολιτικής, βασίζεται και θα πρέπει να βασίζεται στους στόχους και τις αξίες της ΕΕ που ορίζονται στη Συνθήκη της Λισαβόνας και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τις αξίες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για την ΕΟΚΕ, το πρόγραμμα εργασίας θα πρέπει να επικεντρώνεται στην αναδιάρθρωση και τη βελτίωση της οικονομίας και της κοινωνίας μας με βάση τις ακόλουθες αξίες: πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού της ενιαίας αγοράς· επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)· ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας· και επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας στην ΕΕ το αργότερο έως το 2050 και διασφάλιση της χρηστής διακυβέρνησης και της δημοκρατικής λογοδοσίας.

1.5.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι οι κύριες προκλήσεις τις οποίες όλοι αντιμετωπίζουμε και οι ριζικές αλλαγές στην οικονομία μας, στον τρόπο αντιμετώπισης της φύσης και του περιβάλλοντος και στις ζωές μας, οι οποίες είναι απαραίτητες για έναν πραγματικά βιώσιμο κόσμο, θα αντιμετωπιστούν με επιτυχία μόνο με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και των οργανώσεών τους.

1.6.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με λύπη στο Ψήφισμα σχετικά με τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) πως οι εθνικές αρχές δεν μερίμνησαν παρά ελάχιστα για τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην κατάρτιση των ΕΣΑΑ τους. Η σημασία και η χρησιμότητα που έχει η ενεργός συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις πολιτικές και την εφαρμογή των πολιτικών αποδεικνύεται επίσης στη μελέτη της ΕΟΚΕ με τίτλο «Η ανταπόκριση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 και τα συνακόλουθα περιοριστικά μέτρα που υιοθέτησε η Ευρώπη», που παρουσιάσαμε την άνοιξη (1), και στο Βραβείο της Κοινωνίας των Πολιτών (2) για τη δραστηριοποίηση των κοινωνικών φορέων κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

1.7.

Ως εκ τούτου, καλούμε εκ νέου την Επιτροπή να διορθώσει τις ελλείψεις αυτές κατά τις φάσεις υλοποίησης και αξιολόγησης των ΕΣΑΑ με τη θέσπιση πιο επίσημων διαδικασιών οι οποίες θα διευκολύνουν τις πραγματικές ανταλλαγές. Η ΕΟΚΕ, επομένως, αναμένει ότι η Επιτροπή θα αναγνωρίσει, στο πρόγραμμα εργασίας του επόμενου έτους, τον καίριο ρόλο που διαδραματίζουν οι επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τη διαδικασία επανεξέτασής τους και την παρακολούθησή τους. Σε αυτό το πλαίσιο, υποθέτουμε πως οι 20 αρχές του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ), ως καθοδηγητικό μέσο για την κοινωνική πολιτική της ΕΕ, θα βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο της στρατηγικής ανάκαμψης, ώστε να διασφαλίζεται ότι η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση είναι δίκαιες και ισότιμες. Ο καθοριστικός ρόλος των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ως συνδιαμορφωτών του μέλλοντος της Ευρώπης στη διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται στις δραστηριότητες της Επιτροπής.

1.8.

Η ενιαία αγορά εξακολουθεί να αποτελεί βασικό μοχλό της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας της ΕΕ και, κατ’ επέκταση, καταλυτικό παράγοντα για την ανάκαμψη και την ανασυγκρότηση της οικονομίας τόσο σε επίπεδο μεμονωμένων κρατών μελών όσο και σε επίπεδο ΕΕ συνολικά. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει να αρθούν τυχόν εμπόδια και να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη διασυνοριακή ροή αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων, δεδομένων και προσώπων. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποκατασταθεί όσο το δυνατόν συντομότερα η ελευθερία κυκλοφορίας στην ενιαία αγορά υπό τους όρους που επικρατούσαν πριν από την πανδημία COVID-19, να εμβαθυνθεί η εν λόγω ελευθερία σε όλους τους τομείς και να δοθεί έμφαση στον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω η ευρωστία των αλυσίδων εφοδιασμού και των αξιακών αλυσίδων μέσω διαφοροποιήσεων με γνώμονα τις επιχειρήσεις.

1.9.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την έγκριση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή του συνδέεται με ορισμένους κινδύνους. Ήδη έχει καθυστερήσει η διαδικασία κύρωσης της απόφασης για τους ίδιους πόρους (3) η οποία θα επιτρέψει στην ΕΕ να δανείζεται τα απαραίτητα κεφάλαια στις κεφαλαιαγορές. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης όσον αφορά τις πρακτικές ρυθμίσεις για έκδοση των απαραίτητων ομολόγων τα οποία θα χρηματοδοτήσουν τον μηχανισμό (4). Παράλληλα, θα πρέπει να παρακολουθείται στενά η συνοχή ανάμεσα στους εμβληματικούς τομείς τους οποίους έχει προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το πραγματικό θεματικό περιεχόμενο των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Υπάρχει κίνδυνος να μην ανακάμψουν όλα τα κράτη μέλη ταυτόχρονα. Η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει την ταχεία έγκριση των υποβληθέντων σχεδίων, με την επιφύλαξη ότι τυχόν καθυστέρηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των κρατών μελών και εντός τμημάτων κάθε εθνικής οικονομίας.

1.10.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την απόκριση σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής στην πανδημία COVID-19 (5), στην οποία η Επιτροπή διατυπώνει την πρόθεσή της να αποφασίσει σχετικά με μελλοντική απενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης μετά από συνολική αξιολόγηση της κατάστασης της οικονομίας βάσει ποσοτικών κριτηρίων, δηλαδή του επιπέδου της οικονομικής δραστηριότητας στην ΕΕ ή στη ζώνη του ευρώ σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα (2019). Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανάγκη να συνεχιστεί η εφαρμογή της γενικής ρήτρας διαφυγής το 2022, καθώς και την ανάγκη να αποφευχθεί η πρόωρη κατάργηση της δημοσιονομικής στήριξης.

1.11.

Προκειμένου να ενισχυθούν τα μακροπρόθεσμα οφέλη του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ, η ΕΟΚΕ ζητεί επιτακτικά να ξεκινήσουν εκ νέου οι διεργασίες επανεξέτασης του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ το συντομότερο δυνατόν. Αντί της «επιστροφής στην κανονικότητα», απαιτούμε μια «στροφή» σε ένα αναθεωρημένο και εκ νέου ισορροπημένο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης με γνώμονα την ευημερία, το οποίο δίνει ίδια βαρύτητα σε σειρά βασικών στόχων πολιτικής, όπως είναι η βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, η πλήρης απασχόληση και η αξιοπρεπής εργασία, η ανάκαμψη της παραγωγικότητας της ΕΕ, η ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς και η σταθερότητα στα δημόσια οικονομικά. Το εν λόγω πλαίσιο θα πρέπει επίσης να αποφεύγει τις ασύμμετρες επιπτώσεις στα κράτη μέλη και να τονώνει τις παραγωγικές επενδύσεις μέσω της εφαρμογής, για παράδειγμα, ισορροπημένου χρυσού κανόνα.

1.12.

Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο επέκτασης του προσωρινού πλαισίου κρατικών ενισχύσεων έως τα τέλη του 2022. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα κράτη μέλη θα μπορούν να συνεχίσουν να αξιοποιούν την πλήρη ευελιξία που προβλέπουν οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να στηρίζουν την οικονομία τους στο πλαίσιο της έξαρσης της πανδημίας COVID-19, τηρώντας τους κανόνες περί ανταγωνισμού, προκειμένου να αποφευχθούν στρεβλώσεις στην ενιαία αγορά. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το εν λόγω καθεστώς έχει έκτακτο και προσωρινό χαρακτήρα και πρέπει να ακολουθείται από μια διαδικασία δημοσιονομικής εξυγίανσης με στόχο τη βελτίωση της κατάστασης των δημόσιων οικονομικών στα κράτη μέλη.

1.13.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι επενδύσεις δεν αποτελούν στόχο πολιτικής της Επιτροπής για τη θητεία της έως το 2024. Προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι αξιοποιούμε με βέλτιστο τρόπο αυτές τις ιστορικές οικονομικές προσπάθειες της ΕΕ και να εξέλθουμε από αυτή τη μοναδική κρίση, χρειαζόμαστε επειγόντως καλά σχεδιασμένο ευρωπαϊκό θεματολόγιο και αποτελεσματικές πολιτικές βελτίωσης της νομοθεσίας, καθώς και επιτάχυνση των εμβολιασμών και λιγότερους περιορισμούς στα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθούν οι επενδυτικές πρωτοβουλίες στο πρόγραμμα εργασίας της για το 2022, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας κινητοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων υπέρ της μελλοντικής βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης της ΕΕ (6).

1.14.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής για την αναθεώρηση του Κοινωνικού πίνακα αποτελεσμάτων προκειμένου να καλύπτει εκτενέστερα των Πυλώνα, ως σημαντικό εργαλείο παρακολούθησης που χρησιμοποιείται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ συνιστά την προσθήκη νέων, βελτιωμένων, μετρήσιμων και συμπληρωματικών κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών δεικτών. Αυτοί θα συνεισφέρουν στην ιχνηλάτηση της προόδου προς την επίτευξη των αρχών του Πυλώνα κατά πιο ολοκληρωμένο τρόπο και στην παρακολούθηση της υλοποίησης δράσεων πολιτικής.

1.15.

Η αξιοπρεπής εργασία θα πρέπει να αποτελεί τον κανόνα. Η πρόκληση της νόσου COVID-19 απέδειξε τις αδυναμίες του κοινωνικού μας συστήματος, όξυνε τις ανισότητες και τη φτώχεια και έφερε τον τομέα της υγείας και τα κοινωνικά μας συστήματα στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Προκειμένου να δημιουργηθεί ένα καλύτερο μέλλον για την Ευρώπη, η ΕΟΚΕ συνιστά να παρασχεθεί βοήθεια για την αντιμετώπιση της τρέχουσας κρίσης και να διορθωθούν τα συστημικά ζητήματα που έχουν επιδεινώσει τις επιπτώσεις της πανδημίας, μέσω της ανάληψης αποφασιστικής δράσης για την καταπολέμηση της φτώχειας και την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας. Εάν αξιοποιηθεί κατάλληλα η ευκαιρία, η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση προσφέρουν ευκαιρία για περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, υπό την προϋπόθεση της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων, του σεβασμού και της ενίσχυσης των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της ενσωμάτωσης των απόψεων των εργαζομένων (ενημέρωση, διαβούλευση και συμμετοχή) στη διαδικασία.

1.16.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτή είναι επίσης η κατάλληλη στιγμή για να αντληθούν διδάγματα από την πανδημία και να διασφαλιστεί ότι τίθενται σε εφαρμογή πολιτικές με στόχο την προετοιμασία για μελλοντικούς συγκρίσιμους κραδασμούς, καθώς και ότι αξιοποιούνται νέες ευκαιρίες για τη στήριξη της ανανέωσης της βιομηχανίας. Η κρίση έχει ήδη καταστήσει σαφή τη σημασία των ευρωπαϊκών βιομηχανιών, συμπεριλαμβανομένου ενός ισχυρού μεταποιητικού τομέα, για την ενίσχυση των οικονομικών θεμελίων της ΕΕ και τη μείωση της υπερβολικής και κρίσιμης εξάρτησής της από εξωτερικούς προμηθευτές. Κατά συνέπεια, μια αποτελεσματική βιομηχανική στρατηγική πρέπει να παραμείνει στο επίκεντρο του προγράμματος ανάκαμψης της ΕΕ. Θα πρέπει επίσης να δοθεί συναφής προσοχή στην προστασία των στρατηγικών πόρων και επενδύσεων της ΕΕ (έναντι ορισμένων τρίτων χωρών), δεδομένου ότι αναμένονται θεμελιώδεις αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς μετά την κρίση της νόσου COVID-19.

2.   Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία

2.1.

Παρά τις αναταράξεις εξαιτίας του παγκόσμιου προβλήματος της νόσου COVID-19, θα συνεχιστούν, και πρέπει να συνεχιστούν, οι προσπάθειες υπέρ ενός πιο βιώσιμου οικονομικού μοντέλου χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς, υπέρ των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και δη του οικολογικού μετασχηματισμού του υφιστάμενου αναπτυξιακού μοντέλου. Η μετάβαση στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία προσφέρει μια ιδιαίτερη ευκαιρία για την ανάπτυξη επιχειρήσεων κατά τα πρότυπα της κοινωνικής οικονομίας. Οι καινοτόμες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη δημιουργία επιτυχών και ευφυών λύσεων για την υπαρξιακή πρόκληση της κλιματικής αλλαγής.

2.2.

Παρόλο που η προαγωγή της απασχόλησης και των δεξιοτήτων, οι ομαλές μεταβάσεις και ο δυναμικός κοινωνικός διάλογος αποτελούν επίσης σημαντικά στοιχεία, η Κοινωνική Συμφωνία ως ουσιώδες τμήμα της νέας Πράσινης Συμφωνίας δεν σχετίζεται μόνο με την «εργασία». Αφορά το εισόδημα, την κοινωνική ασφάλιση και τη δημοσιονομική στήριξη για το σύνολο όσων τη χρειάζονται, συμπεριλαμβανομένων όσων δεν έχουν καθόλου πρόσβαση σε εργασία. Ως εκ τούτου, η συμπερίληψη όλων των φορέων της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να αποτελεί κοινό στόχο και θέμα κοινού ενδιαφέροντος (δηλαδή πρέπει να εξεταστεί η συμπερίληψη των πλέον ευάλωτων ομάδων).

2.3.

Η ΕΕ μπορεί να αποτελέσει παγκόσμιο πρότυπο στην προστασία του κλίματος μόνο εάν επιτύχουμε την πράσινη μετάβαση διατηρώντας παράλληλα ανταγωνιστικές αξιακές αλυσίδες, θέσεις εργασίας και επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις πρέπει να υποστηριχθούν στον μετασχηματισμό τους, όχι μόνο με χρηματοδοτικά μέσα, αλλά και με τη διευκόλυνση νέων βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων —διαφορετικά θα χάσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Πρέπει να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της επιχειρηματικής ελευθερίας και της αυστηρότερης ρύθμισης, προκειμένου να παρέχονται κίνητρα για καινοτομία, να ελαχιστοποιείται η πρόσθετη διοικητική επιβάρυνση και να αποφεύγονται δυνητικές στρεβλώσεις της αγοράς.

2.4.

Η μετάβαση σε μια περισσότερο βιώσιμη και ανθεκτική οικονομία είναι πιο σημαντική από ποτέ. Οι απαραίτητοι δημοσιονομικοί πόροι πρέπει να ανακατευθυνθούν σε βιώσιμες επενδύσεις με μακροπρόθεσμη προσέγγιση, στις οποίες θα λαμβάνονται υπόψη οι οικονομικές, περιβαλλοντικές, κοινωνικές και σχετικές με τη διακυβέρνηση πτυχές. Με βάση το έργο που έχει ήδη επιτελεσθεί και την ανανεωμένη στρατηγική για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, η οποία ανακοινώθηκε από την Επιτροπή στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και αναμένεται να εγκριθεί το πρώτο εξάμηνο του 2021, θα πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες για τη θέσπιση και την ενίσχυση του πλαισίου βιώσιμης χρηματοδότησης της ΕΕ με εναρμονισμένο τρόπο και με τη στήριξη όλων των φορέων, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, των επιχειρήσεων, των πολιτών και των αρχών. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό να χρηματοδοτηθεί επίσης ο «βιώσιμος μετασχηματισμός» της οικονομίας μας. Μια θετική προσέγγιση η οποία παρέχει κίνητρα θα δώσει σε όλους τους τομείς και τις βιομηχανίες τη δυνατότητα να μετασχηματιστούν και να συμβάλουν στη μετάβαση. Θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη τα διαφορετικά σημεία εκκίνησης και οι προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις, οι κλάδοι και οι περιφέρειες σε σχέση με τον μετασχηματισμό.

2.5.

Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας όσον αφορά την παραγωγή και την κατανάλωση, το 2022 η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει το πολύτιμο έργο της σχετικά με τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία μέσω του σχεδίου δράσης της για το 2020, ιδίως όσον αφορά: — τον σχεδιασμό βιώσιμων προϊόντων, με στόχο την επανεκβιομηχάνιση της Ευρώπης· — την υποστήριξη ευνοϊκού περιβάλλοντος, ώστε οι εταιρείες να προσαρμόσουν τα επιχειρηματικά μοντέλα τους και να βελτιώσουν την προβλεψιμότητα των επενδύσεων· — την ενδυνάμωση των καταναλωτών και των αγοραστών του δημόσιου τομέα, ειδικότερα μέσω της ενίσχυσης των κυκλικών δημόσιων συμβάσεων· — τη δημιουργία κυκλικών αλυσίδων βασικών προϊόντων· — την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών της ΕΕ· — τη συνέχιση της παρακολούθησης της κυκλικής οικονομίας μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του πλαισίου παρακολούθησης και την εκ νέου αξιολόγηση των δεικτών για τη χρήση πόρων· — τη βελτίωση της αστυνόμευσης της ενωσιακής νομοθεσίας για τα απόβλητα από τα κράτη μέλη.

Η ΕΟΚΕ και η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσουν να βασίζονται στην επιτυχία του κοινού τους έργου όσον αφορά την ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία, στην οποία συγκεντρώνονται ορθές πρακτικές, αντληθέντα διδάγματα, έρευνες και καινοτομίες των ενδιαφερόμενων μερών για μια δίκαιη και ισότιμη μετάβαση.

Το 2022, η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει να αναπτύσσει το ευρωπαϊκό σύμφωνο για το κλίμα, προκειμένου να διασφαλίσει ότι αυτό βασίζεται στην ουσιαστική συμμετοχή και ανάληψη ευθύνης των τοπικών φορέων για το κλίμα και αποτελεί όχημα για την επίτευξη των φιλοδοξιών της ΕΕ για το κλίμα. Η ΕΟΚΕ ζήτησε επίσης να δημιουργηθεί μια ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων μερών του συμφώνου για το κλίμα, με βάση τις αρχές της πολυδεκτικότητας, της διαφάνειας και της ουσιαστικής συμμετοχής και ανάληψης ευθύνης από τοπικούς φορείς για το κλίμα σε όλα τα επίπεδα. Η δημιουργία ενός φόρουμ της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της δράσης για το κλίμα, στο πλαίσιο του συμφώνου για το κλίμα, θα τονώσει τις διεργασίες πραγματικά αμοιβαίας μάθησης, θα διευκολύνει την πρόσβαση στη χρηματοδότηση και θα εξαλείψει τους φραγμούς.

2.6.

Επιπλέον, ο μηχανισμός συμμετοχής των νέων για το κλίμα και τη βιωσιμότητα, όπως οι στρογγυλές τράπεζες νέων για το κλίμα και τη βιωσιμότητα που πρότεινε η ΕΟΚΕ, θα πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα αυτού του συμφώνου, και να διευκολυνθεί από τις οργανώσεις νέων.

2.7.

Η επιλογή της Επιτροπής να αυξήσει τον στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για το 2030 στο 55 % ευθυγραμμίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ. Η επιδίωξη καθαρών μηδενικών εκπομπών στο πλαίσιο των ενδιάμεσων στόχων είναι δυνατή μόνον εφόσον διασφαλιστεί η ακεραιότητα του συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του επακριβούς υπολογισμού των εκπομπών και της απορρόφησης του άνθρακα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι πολύ σημαντικό οι πολίτες και οι κοινωνικοί εταίροι να μάθουν πώς μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι εκπομπών και τι σημαίνει αυτό για την εργασία και τη ζωή τους. Αυτό είναι απαραίτητο για την υποστήριξη όλων των μέτρων που πρέπει να ληφθούν. Συνεπώς, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προκειμένου να εξασφαλιστεί η ισότιμη κατανομή των κινδύνων και των ευκαιριών με στόχο τη διασφάλιση της βεβαιότητας και της σταθερότητας. Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι η εμπορική πολιτική και οι εμπορικές συμφωνίες της συμβαδίζουν με τις κλιματικές φιλοδοξίες της. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις πιθανές συνέπειες για τους πολίτες τρίτων χωρών με χαμηλό εισόδημα.

2.8.

Η στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» και η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα της Επιτροπής βρίσκεται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η μετατροπή αυτών των στρατηγικών σε ουσιαστικές και έγκαιρες δράσεις έχει σήμερα καίρια σημασία. Πρέπει να διασφαλιστεί η διαρθρωμένη και ευρεία συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή των εν λόγω στρατηγικών, για παράδειγμα μέσω ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου πολιτικής τροφίμων, όπως έχει ζητήσει η ΕΟΚΕ.

2.9.

Το 2022, η Επιτροπή θα πρέπει να ξεκινήσει την προετοιμασία της πρότασής της για ένα νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων, το οποίο προβλέπεται να δημοσιευτεί το 2023. Το νομοθετικό πλαίσιο θα πρέπει να διασφαλίσει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και να περιλαμβάνει σαφείς στόχους, δείκτες και έναν ισχυρό μηχανισμό παρακολούθησης. Η ΕΟΚΕ έχει συστήσει την καθιέρωση ενωσιακού πίνακα αποτελεσμάτων για τα βιώσιμα τρόφιμα, ο οποίος θα επιτρέπει την αντιμετώπιση των προκλήσεων των συστημάτων τροφίμων μέσω πολυετούς προσέγγισης, και συνακόλουθα την ευθυγράμμιση της πολιτικής στα διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης. Ο πίνακας αποτελεσμάτων θα περιλαμβάνει δείκτες και, με τον τρόπο αυτό, θα ενθαρρύνεται και θα καταγράφεται η πρόοδος προς την εκπλήρωση των στόχων που έχουν τεθεί.

2.10.

Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) και η κοινή αλιευτική πολιτική (ΚΑΠ) θα πρέπει επίσης να συμβάλουν σημαντικά στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ειδικότερα όσον αφορά τη στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» και τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, τον ορισμό υψηλότερων στόχων όσον αφορά τη δράση για το περιβάλλον και το κλίμα, την καταβολή προσπαθειών για πιο βιώσιμα και ανθεκτικά συστήματα τροφίμων και τη διασφάλιση ότι η κοινωνική διάσταση λαμβάνεται δεόντως υπόψη. Σε παγκόσμιο επίπεδο, πρέπει να διασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού για τον αγροδιατροφικό τομέα και τον τομέα των ιχθυοπροϊόντων, ώστε η βιώσιμη παραγωγή της ΕΕ να μην μεταφέρεται στο εξωτερικό και να μην επηρεάζεται αρνητικά από εισαγωγές από χώρες με χαμηλότερα περιβαλλοντικά, κοινωνικά, υγειονομικά και ποιοτικά πρότυπα, ιδίως υπό το πρίσμα των οικονομικών και εμπορικών στρεβλώσεων που δημιούργησε η κρίση COVID-19. Ομοίως, η κοινωνική βιωσιμότητα πρέπει επίσης να διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ΚΓΠ και θα πρέπει να εξεταστεί ένα σύστημα κοινωνικών προϋποθέσεων, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι ευρωπαϊκοί πόροι δεν θα χρησιμοποιούνται όταν υπάρχουν παραβιάσεις των εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ότι οι εργαζόμενοι του γεωργικού τομέα θα απολαμβάνουν τα ύψιστα πρότυπα εργασιακής και κοινωνικής προστασίας.

2.11.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει το στόχο της ΕΕ για μηδενική ρύπανση προκειμένου να εξασφαλιστούν υγιή οικοσυστήματα και υγιές περιβάλλον διαβίωσης για τους Ευρωπαίους. Προς τούτο, η Επιτροπή θα εκδώσει το 2021 το σχέδιο δράσης με τίτλο «Προς τη μηδενική ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους — Ένας υγιέστερος πλανήτης για υγιέστερους ανθρώπους». Η ΕΟΚΕ προσβλέπει στην εξερεύνηση των προτεινόμενων μέσων και του χρονοδιαγράμματος για την υλοποίηση του σχεδίου δράσης.

2.12.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εφαρμόσει συγκεκριμένα μέτρα στήριξης για να είναι επιτυχής η μετάβαση, με τη μορφή πρωτοπόρων αγορών για οικολογικό χάλυβα, προσωρινής χρηματοδοτικής στήριξης για διεργασίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και επενδύσεων στο υδρογόνο, σε υποδομές για δέσμευση, αποθήκευση και χρήση άνθρακα, καθώς και με την αντίστοιχη συνολική επανεξέταση των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων και ανταγωνισμού. Είναι επίσης απαραίτητο να προωθηθεί η μετάβαση του τραπεζικού και του χρηματοπιστωτικού τομέα ώστε να αυξηθεί η εστίαση στη στήριξη βιώσιμων και καινοτόμων έργων.

2.13.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η νέα στρατηγική της Επιτροπής για τις μεταφορές εστιάζει στη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα και εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Εντούτοις, δεδομένου ότι τα ζητήματα που αφορούν την ενιαία αγορά και τα κοινωνικά ζητήματα αποτελούν βασικούς μοχλούς για τη μετάβαση σε μια περισσότερο βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να ληφθούν περισσότερο υπόψη τα συγκεκριμένα θέματα στα επικείμενα μέτρα.

2.14.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης της βιωσιμότητας όλων των μέσων μεταφοράς και της προώθησης ενός βιώσιμου πολυτροπικού συστήματος μεταφορών που θα βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ των μέσων μεταφοράς και σε βελτιστοποιημένα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, καθώς και στην κοινωνική βιωσιμότητα του κάθε τρόπου. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαία μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για το πώς θα επιτευχθεί αυτό. Μια επιτυχημένη στρατηγική της ΕΕ για την κινητικότητα πρέπει επίσης να συμβαδίζει με την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του τομέα των μεταφορών στο σύνολό του και της σχετικής βιομηχανικής βάσης της ΕΕ. Ενώ η άνευ προηγουμένου πανδημία COVID-19 έχει καταδείξει τη ζωτική σημασία μιας εύρυθμα λειτουργούσας ενιαίας αγοράς για τις μεταφορές και των βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού, η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι η κρίση της νόσου COVID-19 απαιτεί σαφή διάκριση μεταξύ, αφενός, της φάσης ανάκαμψης του τομέα των αεροπορικών μεταφορών βραχυπρόθεσμα, ταυτόχρονα με τη διασφάλιση της απαραίτητης συμβολής του τομέα στους στόχους για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στη διεθνή ανταγωνιστικότητα, και, αφετέρου, των ίσων όρων ανταγωνισμού μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

2.15.

Η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει την ανάπτυξη της Ενεργειακής Ένωσης, μέσω της ετήσιας υποβολής εκθέσεων σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης και την παροχή στήριξης στα κράτη μέλη για την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα. Θα πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες θα τοποθετηθούν στο επίκεντρο της ενεργειακής μετάβασης. Η υποστήριξη της κοινοτικής ενέργειας και η ενδυνάμωση των καταναλωτών, η τοπική οικείωση και η περιφερειακή ανάπτυξη, καθώς και η αξιολόγηση της επάρκειας των στρατηγικών δίκαιης μετάβασης θα πρέπει να κατέχουν υψηλή θέση μεταξύ των πολιτικών προτεραιοτήτων της Επιτροπής.

2.16.

Ήδη το 2021, η Επιτροπή υποβάλλει ένα περιεκτικό και φιλόδοξο πρόγραμμα νομοθετικών πρωτοβουλιών με στόχο την απαλλαγή του ενεργειακού τομέα από τις ανθρακούχες εκπομπές, ιδίως στο πλαίσιο της «δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55 %». Το 2022, η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει να επιδιώκει την ολοκλήρωση του ενεργειακού συστήματος, διευκρινίζοντας με ποιον τρόπο θα επιτευχθεί ασφάλεια του εφοδιασμού με τη χρήση πηγών ενέργειας με χαμηλές και μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τον ρόλο του δημόσιου τομέα. Χρειάζεται μια φιλική προς τις επιχειρήσεις προσέγγιση σχετικά με την πράσινη μετάβαση, ώστε η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και οι νέοι στόχοι της να βασίζονται σε μια αξιόπιστη βιομηχανική στρατηγική, προκειμένου να μετατραπεί σε πραγματικό μοχλό ανάπτυξης, να διασφαλιστεί ότι το θεματολόγιο για τη βιώσιμη χρηματοδότηση καθιστά επίσης δυνατή τη χρηματοδότηση τεχνολογιών, υποδομών και δραστηριοτήτων μετάβασης και να λαμβάνεται υπόψη η βιομηχανική ανταγωνιστικότητα.

2.17.

Η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας δεν θα αποτελέσει εύκολο εγχείρημα για την Ευρώπη. Η απαλλαγή της οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές θα επιβαρύνει τις επιχειρήσεις ενεργειακής έντασης (τομείς χάλυβα, τσιμέντου, χημικών προϊόντων) με υψηλό ενεργειακό κόστος, ενώ ταυτόχρονα θα επιβάλει τεράστιο διαρθρωτικό μετασχηματισμό στους τομείς της βιομηχανίας, των μεταφορών και της ενέργειας, με κίνδυνο να τεθούν σε μειονεκτική θέση σε μια ανταγωνιστική παγκόσμια αγορά. Προκειμένου να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα, χρειάζεται μια ολοκληρωμένη ενεργειακή αναδιάρθρωση, στο πλαίσιο της οποίας θα παρέχεται ασφάλεια εφοδιασμού για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, χωρίς να αυξηθούν οι τιμές, ενώ παράλληλα θα αυξηθεί τόσο η συνδεσιμότητα του δικτύου όσο και η δυναμικότητα αποθήκευσης. Το υδρογόνο θα διαδραματίσει βασικό ρόλο εν προκειμένω. Πρέπει να αναπτυχθούν σχετικές εφαρμογές κατά προτεραιότητα.

2.18.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι πολύ σημαντικό να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση. Θα πρέπει, επομένως, να ληφθούν μέτρα για τη μείωση των εισαγωγών ενέργειας και την κατάργηση επιδοτήσεων για πηγές ενέργειας οι οποίες είναι επιβλαβείς για το κλίμα και το περιβάλλον και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην ανανεώσιμη ενέργεια, την ενεργειακή απόδοση και την ηλεκτροκίνηση. Ωστόσο, η κοινωνική συναίνεση θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, ιδίως καθόσον ορισμένες περιφέρειες της ΕΕ που εξακολουθούν να εξαρτώνται από την παραγωγή άνθρακα ή τη χρήση άλλων ορυκτών καυσίμων απέχουν ακόμη πολύ από την ολοκλήρωση της μετάβασης προς την αειφορία και οι κάτοικοί τους έχουν χαμηλότερα εισοδήματα και λιγότερες οικονομικές ευκαιρίες σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Η ανεπαρκής ανταπόκριση στις αρνητικές επιπτώσεις της ενεργειακής μετάβασης εις βάρος των πολιτών και των επιχειρήσεων —ιδίως των ΜΜΕ— και η αδυναμία εξασφάλισης επαρκούς υποστήριξης σε όσους πλήττονται περισσότερο ενδέχεται να οδηγήσουν σε ισχυρές πολιτικές και κοινωνικές αντιστάσεις και να επιβραδύνουν τη συνολική διαδικασία εφαρμογής των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα.

2.19.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η καθιέρωση μιας οικονομίας καθαρού υδρογόνου στην Ευρώπη συνιστά μία μόνο από τις πτυχές της στρατηγικής για την καλύτερη σύνδεση των διαφόρων ενεργειακών κλάδων της ΕΕ. Λόγω του υψηλού του κόστους παραγωγής και μεταφοράς, το καθαρό υδρογόνο θα πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχουν άλλες επιλογές απανθρακοποίησης (δηλαδή απεξάρτησης από τις ανθρακούχες εκπομπές), όπως στους κλάδους όπου είναι δύσκολη η μείωση των εκπομπών ή σε ορισμένες πολύ εξειδικευμένες εφαρμογές των κλάδων των μεταφορών και της οικοδομής. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, για να καταστεί δυνατή η άνθηση του καθαρού υδρογόνου, θα πρέπει να μην επιδοτούνται πλέον τα ορυκτά καύσιμα από ευρωπαϊκά κονδύλια, καλεί δε την Επιτροπή να εφαρμόζει την αρχή της μη πρόκλησης ζημίας σε όλες τις δημόσιες χρηματοδοτήσεις βάσει του ΠΔΠ, του InvestEU, του Ταμείου ανάκαμψης της ΕΕ και των κρατικών ενισχύσεων.

2.20.

Δεδομένου του ιδιαίτερου χαρακτήρα της στρατηγικής του κύματος ανακαινίσεων και της πορείας της έως το 2050, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εν λόγω στρατηγική πρέπει να ενταχθεί σε ένα σαφές, σταθερό και προσαρμοσμένο νομικό και οικονομικό πλαίσιο. Η Επιτροπή θα πρέπει να θεσπίσει κίνητρα για την ανάπτυξη, σε τοπικό επίπεδο, της βιομηχανοποίησης και της μαζικής ανάπτυξης διεργασιών ενεργειακά αποδοτικών ανακαινίσεων.

2.21.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι τα Δυτικά Βαλκάνια χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό ευαισθησίας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η οποία έχει επιβλαβείς συνέπειες για τη γενική υγεία και την οικονομία, και πρέπει επειγόντως να αναληφθεί δράση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών τους, ιδίως των παιδιών και των νέων, μέσω δίκαιης μετάβασης σε ένα πιο πράσινο μοντέλο, λαμβανομένης υπόψη της αρχής «κανείς δεν θα πρέπει να μείνει στο περιθώριο». Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πράσινη ατζέντα για τα Δυτικά Βαλκάνια και ζητεί οι μελλοντικές δράσεις για πιο οικολογικά Δυτικά Βαλκάνια να προσαρμοστούν στις ειδικές προκλήσεις και ανάγκες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου επαρκούς κανονιστικού πλαισίου, διασυνοριακών δραστηριοτήτων, καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων, τοπικής παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης, βιώσιμων αστικών μεταφορών, οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων, συμμετοχής του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ανάπτυξης τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) και γρήγορου διαδικτύου, μέτρων για τον αγροδιατροφικό τομέα κ.λπ.

2.22.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει ανεπιφύλακτα τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τα κράτη μέλη για την προώθηση βασικών ικανοτήτων, γνώσης και προοπτικών που διευκολύνουν τη διά βίου μάθηση. Πρέπει να τοποθετήσουμε τις ποιοτικές θέσεις εργασίας και τις εργασιακές συνθήκες στον πυρήνα της στρατηγικής της ΕΕ, ενισχύοντας τη σημασία της τεχνογνωσίας και της διαρκούς εφαρμογής της μέσω ενός συστήματος εκπαίδευσης, κατάρτισης, τους δικαιώματος διά βίου μάθησης, το οποίο πρέπει να εφαρμοστεί με τη διασφάλιση ευκαιριών πρόσβασης και συγκεκριμένων παραδειγμάτων δυνητικών μεμονωμένων λογαριασμών μάθησης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι πολίτες θα προετοιμαστούν για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που απαιτούνται στο πλαίσιο της ψηφιακής και της πράσινης μετάβασης, ώστε να διασφαλιστεί ότι κανείς δεν μένει στο περιθώριο. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ξεκινήσει κοινωνικό διάλογο σχετικά με τους μεμονωμένους λογαριασμούς μάθησης και να αναπτύξει μια στρατηγική για τις πράσινες δεξιότητες και ικανότητες σε επίπεδο ΕΕ σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

3.   Μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή

3.1.

Η κρίση του κορονοϊού καταδεικνύει ότι η ψηφιακή επανάσταση αποτελεί σημαντικό τμήμα της αύξησης της ανθεκτικότητας των κοινωνιών μας. Οι επενδύσεις στην ψηφιοποίηση ζωτικών υπηρεσιών και η αύξηση της ικανότητας των κυβερνήσεων, των νομοθετών και των δημόσιων οργανισμών να παρέχουν τις υπηρεσίες τους κατά τη διάρκεια μιας κρίσης είναι υψίστης σημασίας. Ταυτόχρονα, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες αποτελούν μέσο και όχι αυτοσκοπό. Χρειαζόμαστε ένα αποτελεσματικό ευρωπαϊκό πλαίσιο που θα εξασφαλίζει πλήρη προσβασιμότητα για τους πολίτες της ΕΕ και ίσες ευκαιρίες για όλους, ενώ θα είναι προσανατολισμένο προς υψηλά πρότυπα αειφορίας, συμπεριλαμβανομένων ισχυρών δημοκρατικών και τεχνολογικών δικλείδων ασφαλείας, οι οποίες θα συνοδεύονται από μέτρα υποστήριξης του κόστους και προαγωγής των γνώσεων που δεν θα αφήνουν κανέναν στο περιθώριο.

3.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η τοποθέτηση της ΕΕ στην ψηφιακή πρωτοπορία απαιτεί να διαθέσει η ΕΕ σημαντική χρηματοδότηση για έρευνα και καινοτομία και να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων, των ερευνητών, του δημόσιου τομέα και άλλων ενδιαφερόμενων μερών.

3.3.

Η πανδημία επιτάχυνε την ψηφιακή μετάβαση και ανέδειξε την ανάγκη να αντιμετωπιστούν προκλήσεις όπως η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής και η υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Ο κοινωνικός διάλογος σε ευρωπαϊκό, εθνικό και κλαδικό επίπεδο αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για να εξετάζεται κατά πόσον και σε ποιο βαθμό η υγεία και η ιδιωτική ζωή των εργαζομένων απαιτούν επιπλέον προστασία σε μια εποχή διαδεδομένων ψηφιακών κινητών επικοινωνιών, καθώς και ποια μέτρα είναι κατάλληλα εν προκειμένω, συμπεριλαμβανομένης αξιολόγησης του επονομαζόμενου «δικαιώματος αποσύνδεσης» σε επίπεδο ΕΕ.

3.4.

Η Επιτροπή πρέπει να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για την εξάλειψη των διαφορών μεταξύ των τυπικών και των μη τυπικών/άτυπων εργαζομένων, με σαφή διαφοροποίηση μεταξύ των πραγματικά και των ψευδώς αυτοαπασχολούμενων. Κάθε εργαζόμενος, που ορίζεται ως τέτοιος σύμφωνα τόσο με την εθνική νομοθεσία όσο και με τη νομολογία του ΔΕΕ, πρέπει να είναι εξίσου προστατευμένος, ανεξάρτητα από το αν εργάζεται ή όχι σε ψηφιακή πλατφόρμα· το δε δικαίωμά του σε συλλογικές διαπραγματεύσεις και εκπροσώπηση και η προστασία των συνθηκών εργασίας και της υγείας πρέπει να αναγνωρίζεται, με ταυτόχρονο σεβασμό των διαφορετικών συστημάτων βιομηχανικών σχέσεων.

3.5.

Η ψηφιακή μετάβαση θα πρέπει να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας, καθώς και να βελτιώσει την εκπαίδευση και να προωθήσει τη συμμετοχή όλων των κατοίκων της ΕΕ στο πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι. Η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους ηλικιωμένους, στα άτομα με αναπηρία, στα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού και σε άλλες ευάλωτες ομάδες ώστε να αποφευχθεί το ψηφιακό χάσμα. Ένας από τους στόχους της ψηφιακής μετάβασης θα πρέπει, επομένως, να είναι η καθιέρωση καθολικής πρόσβασης όλων των κατοίκων της ΕΕ στο ευρυζωνικό διαδίκτυο ως δωρεάν δημόσιας υπηρεσίας, ιδίως δεδομένου ότι σήμερα η κάλυψη είναι εξαιρετικά άνιση και αυτό έχει ιδιαίτερα δυσμενείς συνέπειες για τις αγροτικές περιοχές (ΜΜΕ και πολίτες).

3.6.

Οι άνθρωποι, με τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητές τους, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η δημογραφική κατάσταση παρεμποδίζει τη διαθεσιμότητα εργατικού δυναμικού και, πέραν τούτου, υπάρχει αυξανόμενη έλλειψη ποιοτικών δεξιοτήτων. Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθούν επειγόντως η εκπαίδευση και η κατάρτιση ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες της εποχής της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), μεταξύ άλλων μέσω της διασφάλισης στέρεης βάσης βασικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων στους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (SΤΕΜ). Η αναβάθμιση των δεξιοτήτων, η επανεκπαίδευση και η διά βίου μάθηση —σε συνδυασμό με προσαρμοστικότητα και ανθεκτικότητα— είναι αναγκαίες ώστε να διασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες μπορούν να ανταποκριθούν στις μεταβολές στην αγορά εργασίας και στην καθημερινή ζωή.

3.7.

Δεδομένης της ταχείας τεχνολογικής προόδου που σημειώνεται εκτός ΕΕ, η ΕΕ πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της. Αυτό ισχύει για ευρύ φάσμα τεχνολογιών, πολλές από τις οποίες αφορούν κοινωνικές ανάγκες, όπως τα τρόφιμα, το νερό, η ενέργεια, η κινητικότητα και η στέγαση. Η ανάπτυξη και η υιοθέτηση της ΤΝ και άλλων ψηφιακών τεχνολογιών αποτελεί το πλέον σχετικό παράδειγμα εν προκειμένω, δεδομένου ότι τέτοιου είδους τεχνολογίες έχουν μετασχηματιστικό αντίκτυπο σε ολόκληρη την οικονομία και την κοινωνία.

3.8.

Είναι σημαντικό να διατηρηθεί το ευρωπαϊκό μοντέλο δικαιωμάτων, προτύπων και πολιτικών καταναλωτών. Αυτό είναι που καθιστά την ΕΕ μοναδική. Για παράδειγμα, στον τομέα της ψηφιοποίησης, ο κώδικας δεοντολογίας της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη διαχωρίζει την «ανθρωποκεντρική» άποψη της ΕΕ από την άποψη που επικρατεί σε άλλες περιοχές. Αυτή η προσέγγιση, η οποία βασίζεται στα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες (για παράδειγμα, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι το φύλο, η φυλή κ.λπ. δεν επηρεάζουν τις αποφάσεις της ΤΝ), αποτελεί μέρος του μοντέλου της ΕΕ και πρέπει, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, να διατηρηθεί παρά το σκληρότερο ανταγωνιστικό κλίμα που αναδύεται τώρα.

3.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητα και τα συμφέροντα των εργαζομένων στον πυρήνα της ψηφιακής μετάβασης, διατηρώντας ισχυρή εστίαση στις βιομηχανικές σχέσεις και το μέλλον των βιομηχανικών θέσεων εργασίας, καθώς και να προωθήσει τη δίκαιη μετάβαση και την ανθρωποκεντρική προσέγγιση όσον αφορά αυτές τις αλλαγές. Μια φιλόδοξη βιομηχανική στρατηγική είναι απαραίτητη προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχία της διπλής, πράσινης και ψηφιακής, μετάβασης. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των οικονομιών και των κοινωνιών μας πρέπει να υποστηρίζεται από ένα ελκυστικό επενδυτικό κλίμα και την ανάπτυξη αξιόπιστων λύσεων για την ασφαλή ανάπτυξη και χρήση νέων τεχνολογιών.

3.10.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η κοινωνική πολιτική πρέπει να ενθαρρύνει τις επενδύσεις που σχετίζονται με τις δεξιότητες, να υποστηρίζει καλύτερα τις εθνικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και την κοινωνική ασφάλιση και να διασφαλίζει ότι ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων προάγει την οικονομική ανάπτυξη και διευκολύνει τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

3.11.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο πρέπει να διασφαλίσει την άρση των φραγμών στις διαδικτυακές συναλλαγές και, ταυτόχρονα, να διασφαλίζει την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Παράλληλα, η αντιμετώπιση του κατακερματισμού της ψηφιακής ενιαίας αγοράς θα πρέπει να εξακολουθήσει να συγκαταλέγεται στις προτεραιότητες, με ιδιαίτερη εστίαση στις ΜΜΕ και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

3.12.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εφαρμογή και η παρακολούθηση ενός κανονιστικού πλαισίου για την ΤΝ θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να συμμετέχει σε αυτή τη διεργασία και να εφιστά την προσοχή των φορέων χάραξης πολιτικής σε νέα ζητήματα τα οποία ενδέχεται να προκύψουν εν προκειμένω. Στα εν λόγω ζητήματα περιλαμβάνονται ο περιορισμός δυνητικών τεχνολογικών μεταβολών, ο κίνδυνος αποκλεισμού και η εξάρτηση της ΕΕ από ψηφιακούς κολοσσούς. Η ψηφιακή ενιαία αγορά δεν πρέπει να αφήνει κανέναν στο περιθώριο. Αυτό σημαίνει, αφενός, καλύτερη προσβασιμότητα, κατανόηση και χρήση των ψηφιακών εργαλείων και, αφετέρου, βελτίωση των δεξιοτήτων και της κατάρτισης όσον αφορά ψηφιακές τεχνολογίες.

3.13.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το νέο διατλαντικό θεματολόγιο και τις προσπάθειες για ενίσχυση της διατλαντικής εταιρικής σχέσης. Η πρωτόγνωρη κατάσταση της πανδημίας COVID-19 κατέδειξε σαφώς ότι η ψηφιακή οικονομία μετασχηματίζει τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας και ότι η τεχνολογία πρέπει να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα στο πλαίσιο της ανανεωμένης συνεργασίας ΕΕ-ΗΠΑ. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, επομένως, τη σύσταση του Συμβουλίου Τεχνολογίας και Εμπορίου και ζητεί μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε μελλοντικές προσπάθειες για τη δημιουργία διαρθρωμένου διατλαντικού πλαισίου σχετικά με τις πολιτικές και τις κανονιστικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων των θεμελίων για μια μελλοντική συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ σχετικά με το ψηφιακό εμπόριο.

3.14.

Η ψηφιοποίηση θα συνεχίσει να ενέχει προκλήσεις και ευκαιρίες για το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το 2021, η ΕΟΚΕ τάχθηκε υπέρ της στρατηγικής για τον ψηφιακό χρηματοοικονομικό τομέα της Επιτροπής και των σχετικών νομοθετικών προτάσεων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις εν λόγω προσπάθειες το 2022, προκειμένου να αντιμετωπιστούν κατάλληλα οι προκλήσεις και να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες του ψηφιακού χρηματοοικονομικού τομέα προς όφελος όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα υποστηριχθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός της ευρωπαϊκής οικονομίας μέσω της συμβολής σε φιλικές προς την καινοτομία και ανταγωνιστικές χρηματοπιστωτικές αγορές.

3.15.

Χαιρετίζοντας το γεγονός ότι η ψηφιοποίηση και η αυτοματοποίηση μπορούν να συμβάλουν σημαντικά σε πιο βιώσιμες («πράσινες») μεταφορές, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει μια δίκαιη μετάβαση στην αυτοματοποίηση και την ψηφιοποίηση χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο. Η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει ότι η διπλή, πράσινη και ψηφιακή, μετάβαση του τομέα πραγματοποιείται ομαλά και με οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ισορροπημένο τρόπο.

4.   Μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων

4.1.

Η πανδημία COVID-19 πλήττει την ευρωπαϊκή οικονομία και είναι καταστροφική για την κοινωνία, καθώς έχει ως συνέπειες την άνοδο της ανεργίας και των ανισοτήτων. Η ισχυρή οικονομική βάση και η δημιουργία αξίας έχουν καίρια σημασία για τη δημιουργία βιώσιμης ανάπτυξης και τη διατήρηση του φιλόδοξου ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Οι κοινωνικές πολιτικές πρέπει να συμβαδίζουν με πολιτικές οι οποίες τονώνουν την οικονομική ανάπτυξη, αναγνωρίζοντας τους κοινούς στόχους τους για το κοινό καλό. Η δημιουργία θέσεων εργασίας, η ανάπτυξη δεξιοτήτων και οι αγορές εργασίας χωρίς αποκλεισμούς αποτελούν τον καλύτερο τρόπο για την πρόληψη των ανισοτήτων και του αποκλεισμού και για την ενίσχυση της κοινωνικής σταθερότητας. Η οικονομική και κοινωνική σταθερότητα είναι, επομένως, αλληλένδετες. Οι οικονομικές επιδόσεις και η ευημερία έχουν θεμελιώδη σημασία. Προκειμένου να επιτευχθεί ταχεία ανάκαμψη, πρέπει να κινητοποιηθούν όλα τα σχετικά εργαλεία (δημοσιονομικά, νομισματικά, διαρθρωτικά, ευνοϊκά και υποστηρικτικά για τις επενδύσεις, κανονιστικά και χρηματοπιστωτικά). Οι διεργασίες ανάκαμψης πρέπει να σέβονται τις κοινωνικές ανάγκες και να παρουσιάζουν ομοιομορφία και ισορροπία σε περιφερειακό επίπεδο.

4.2.

Πέρα από τα οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, η κοινωνική ατζέντα πρέπει να καθοδηγεί το πρόγραμμα εργασίας της ΕΕ για το 2022. Αυτό σημαίνει ότι η δέσμευση της Επιτροπής για μια κοινωνική και βιώσιμη Ευρώπη θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, και προφανώς να συνοδεύεται από νέους δείκτες οικονομικής προόδου οι οποίοι δεν θα αφορούν απλώς το ΑΕγχΠ, όπως για παράδειγμα η ποιότητα ζωής, η περιβαλλοντική αειφορία, η κοινωνική συνοχή, η υγεία και γενική ευεξία των σημερινών και των μελλοντικών γενεών. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό. Είναι ευκαιρία για την προώθηση της κοινωνικής καινοτομίας ως μοντέλου ανάκαμψης μέσω της συνδημιουργίας, του από κοινού σχεδιασμού και της συμπαραγωγής. Σε ένα σύνθετο κοινωνικό περιβάλλον με τεράστιες κοινωνικές προκλήσεις, ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί η επιτυχημένη ανάκαμψη είναι η κινητοποίηση όλων των πόρων στην κοινωνία, με διατομεακό και πολυκλαδικό τρόπο, ώστε να εξευρεθούν κοινές λύσεις σε κοινές προκλήσεις. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο για την κοινωνική καινοτομία.

4.3.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το σχέδιο δράσης του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και πιστεύει ότι το 2022 θα πρέπει να ληφθούν απτά μέτρα σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, ώστε όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες καλής ποιότητας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει διαφορετικές επιλογές όσον αφορά το ζήτημα του κατώτατου εισοδήματος στην Ευρώπη προκειμένου να αντιμετωπιστεί καλύτερα η κατάσταση των Ευρωπαίων, ιδίως δεδομένων των ζοφερών οικονομικών προοπτικών της πανδημίας και του απόηχού της.

4.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ανάκτηση θέσεων εργασίας και την καταπολέμηση των ανισοτήτων και της φτώχειας στο πλαίσιο των διεργασιών ανάκαμψης και να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην υποστήριξη των ευάλωτων ομάδων, όπως είναι οι εργαζόμενοι σε άτυπες μορφές απασχόλησης, τα παιδιά που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, τα άτομα με αναπηρία, τα άτομα σε περιθωριοποιημένες περιοχές και τα άτομα που προέρχονται από υπόβαθρο μεταναστών ή εθνοτικών μειονοτήτων, μέσω ενεργών πολιτικών χωρίς αποκλεισμούς. Η φτώχεια εν γένει και η φτώχεια εντός της εργασίας εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό πρόβλημα σε πολλά κράτη μέλη. Κατά συνέπεια, η εξασφάλιση ικανών αμοιβών για την εργασία είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση ικανών συνθηκών εργασίας και ζωής. Απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών για την αντιμετώπιση αυτών των ανησυχιών, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης για αποτελεσματικά συστήματα ενεργητικής ένταξης, σε συνδυασμό με βασικές κοινωνικές υπηρεσίες που διευκολύνουν την εργασία.

4.5.

Η πανδημία όξυνε το ζήτημα της μη αμειβόμενης οικιακής εργασίας και παροχής φροντίδας από τις γυναίκες και την ενδοοικογενειακή βία εις βάρος αυτών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προτείνει μια «ευρωπαϊκή συμφωνία για την παροχή φροντίδας», με στόχο τη συμβολή στην ανακούφιση των γυναικών από αυτές τις μη αμειβόμενες εργασίες, καθώς και να προτείνει μέτρα για την καταπολέμηση της βίας αυτού του είδους.

4.6.

Η ΕΟΚΕ καταβάλλει προσπάθειες για να ενισχύσει τον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις χώρες εταίρους, ιδίως δε τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων, σε όλους τους τομείς, αλλά ειδικότερα στον οικονομικό και τον κοινωνικό τομέα. Η σταθερότητα είναι απαραίτητη για την υπέρβαση της κρίσης, αλλά σταθερότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στις διεργασίες λήψης αποφάσεων στον τομέα της οικονομίας και την ενεργό συμμετοχή των επιχειρηματικών ενώσεων στη νομοθετική διαδικασία, τις μεταρρυθμίσεις και την εφαρμογή αυτών. Η συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί κινητήρια δύναμη για επιτυχείς, βιώσιμες και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικές πολιτικές, αλλά και για πολιτικές σχετικές με την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη. Η Επιτροπή θα πρέπει να αναγνωρίσει αυτόν τον ουσιώδη ρόλο μέσω της βελτίωσης του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών εξίσου.

4.7.

Η επιχειρηματικότητα σε όλες τις μορφές και τους τομείς της (μεταξύ άλλων τον τουρισμό, τη βιομηχανία, την οικονομία των πλατφορμών, την κοινωνική οικονομία και τα ελεύθερα επαγγέλματα) είναι απαραίτητη για την οικονομική ανάπτυξη, την καινοτομία, την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη. Είναι, επομένως, σημαντικό να προσδιοριστούν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ (κα ιδίως οι πολύ μικρές επιχειρήσεις συχνά οικογενειακού χαρακτήρα) κατά την πρόσβαση στην ενιαία αγορά και να παρασχεθούν αποτελεσματικές και καλύτερα στοχευμένες αποκρίσεις σε αυτές. Η κοινωνική επιχειρηματικότητα χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, δεδομένου του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει αυτή η μορφή επιχειρηματικότητας για την υπέρβαση της κρίσης και τη διασφάλιση δίκαιης και βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης.

4.8.

Η Ευρώπη βρίσκεται σε στάδιο μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα και την ψηφιοποίηση. Η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση αφορούν νέες τεχνολογίες και, συνεπώς, επενδύσεις και καινοτομία, και θα οδηγήσουν σε νέα είδη εργασίας και νέες δεξιότητες. Η βιομηχανική πολιτική πρέπει συνεπώς να έχει ισχυρή κοινωνική διάσταση, καθώς οι ποιοτικές θέσεις εργασίας, η κοινωνική προστασία και οι αποδοτικές δημόσιες υπηρεσίες δημιουργούν ένα περιβάλλον το οποίο διευκολύνει την άνθηση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων.

4.9.

Μια σύγχρονη καταναλωτική πολιτική πρέπει να διασφαλίζει ότι οι καταναλωτές διαθέτουν τα δικαιώματα και την προστασία που χρειάζονται. Η ενιαία αγορά καθιστά ευκολότερο για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις της ΕΕ να αγοράζουν και να πωλούν αγαθά και υπηρεσίες πέρα από τα σύνορα, τόσο στο διαδίκτυο όσο και εκτός αυτού. Αυτό απαιτεί εμπιστοσύνη στην αγορά, στοχευμένη νομοθεσία και αποτελεσματική επιβολή της. H πληροφόρηση και η κατάρτιση των καταναλωτών πρέπει επίσης να τους βοηθήσουν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και να προβαίνουν σε πιο υπεύθυνες και ενημερωμένες επιλογές.

4.10.

Είναι απαραίτητο να παρακολουθούνται στενά οι νέες μορφές κατανάλωσης και παραγωγής, λαμβανομένης υπόψη της ανάγκης για ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ανησυχιών και της προστασίας των καταναλωτών και των εργαζομένων, καθώς και θεμάτων που αφορούν την ανάπτυξη και την απασχόληση. Η κυκλική οικονομία συμβάλλει στην πορεία προς πιο βιώσιμα μοντέλα παραγωγής και κατανάλωσης.

4.11.

Οι επιχειρήσεις αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της βιώσιμης Ευρώπης. Η ευρωπαϊκή οικονομία πρέπει να καταστεί περισσότερο καινοτόμος και ανθεκτική. Απαιτούνται διαρκείς βελτιώσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Η ορθή ρύθμιση αποτελεί έναν αποδοτικό ως προς το κόστος τρόπο για τη στήριξη της ανάκαμψης. Θα πρέπει να διασφαλιστούν οι αρχές της καλύτερης ρύθμισης, οι έλεγχοι ανταγωνιστικότητας, ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων και η περιβαλλοντική βιωσιμότητα κατά την εισαγωγή τυχόν νέων μέτρων πολιτικής. Η ανάγκη για ένα ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον ισχύει εξίσου για τη ρύθμιση, τη φορολογία και την κατανομή δημόσιας χρηματοδότησης, δεδομένου ότι οι επενδύσεις στην καινοτομία θέτουν τα θεμέλια για την ευρωπαϊκή επιτυχία. Η σύγχρονη βιομηχανική πολιτική απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων της ΕΕ σε όλους τους τομείς πολιτικής της ΕΕ. Οι επενδύσεις σε διαχρονικές υποδομές είναι αναγκαίες για τη λειτουργικότητα της ενιαίας αγοράς. Η κατάργηση της διπλής φορολογίας και η ψηφιοποίηση και απλοποίηση των φορολογικών συστημάτων, ειδικότερα στον τομέα του ΦΠΑ, θα ευνοούσαν επίσης τις επενδύσεις και το εμπόριο.

4.12.

Ο κανονισμός για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας επιβεβαιώνει τη σημασία της ουσιαστικής συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην ανάπτυξη των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η ΕΟΚΕ ζητεί να θεσπιστούν δεσμευτικές προϋποθέσεις για τέτοιου είδους διαβουλεύσεις, καθώς η συμμετοχή διαφέρει μεταξύ χωρών και περιφερειών, μεταξύ άλλων όσον αφορά άλλα μέσα στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, με βάση ελάχιστα πρότυπα που ορίζονται σε επίπεδο ΕΕ.

4.13.

Προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα «κατακρήμνισης» στην οικονομία, να αποτραπεί η επιστροφή σε μέτρα λιτότητας και να ενισχυθούν τα μακροπρόθεσμα οφέλη του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ, η ΕΟΚΕ ζητεί επιτακτικά να ξεκινήσουν εκ νέου οι διεργασίες επανεξέτασης του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ το συντομότερο δυνατόν. Αντί της «επιστροφής στην κανονικότητα», απαιτούμε μια «στροφή» σε ένα αναθεωρημένο και εκ νέου ισορροπημένο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης με γνώμονα την ευημερία, το οποίο δίνει ίδια βαρύτητα σε σειρά βασικών στόχων πολιτικής, όπως είναι η βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, η πλήρης απασχόληση και η αξιοπρεπής εργασία, η ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς και η σταθερότητα στα δημόσια οικονομικά. Το εν λόγω πλαίσιο θα πρέπει επίσης να αποφεύγει τις ασύμμετρες επιπτώσεις στα κράτη μέλη και να τονώνει τις παραγωγικές επενδύσεις μέσω της εφαρμογής, για παράδειγμα, ισορροπημένου χρυσού κανόνα. Σε κάθε περίπτωση, η γενική ρήτρα διαφυγής του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα πρέπει να παραμείνει ενεργοποιημένη έως ότου μειωθεί σημαντικά η ανεργία και σταθεροποιηθεί η ανάπτυξη σε μια ανοδική πορεία, με εκσυγχρονισμένους δημοσιονομικούς κανόνες οι οποίοι θα τεθούν σε ισχύ στη συνέχεια.

4.14.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να ενταθούν οι προσπάθειες για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, ενός έργου που έχει καθυστερήσει πολύ. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν ουσιώδη ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη από την κρίση COVID-19, στηρίζοντας την οικονομία και την απασχόληση. Η ολοκληρωμένη Τραπεζική Ένωση θα συμβάλει επίσης στην κοινωνική ένταξη και στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, πράγμα αναγκαίο για τη διασφάλιση της μελλοντικής ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυση της αναλογικότητας των τραπεζικών κανόνων, χωρίς να υπονομεύεται η αποτελεσματικότητα των κανόνων προληπτικής εποπτείας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικά σημαντικό να συνυπολογιστεί το ποικιλόμορφο τοπίο του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα κατά την επανεξέταση των τραπεζικών κανόνων προληπτικής εποπτείας.

4.15.

Η Ένωση Κεφαλαιαγορών θα πρέπει να επίσης να παραμείνει ψηλά στον κατάλογο προτεραιοτήτων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ υποστήριξε τις πρωτοβουλίες που αναφέρθηκαν στο σχέδιο δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών του 2020. Η ΕΟΚΕ ζητεί ουσιαστική στήριξη από τα κράτη μέλη για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης Κεφαλαιαγορών και τονίζει ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε πρωτοβουλίες οι οποίες έχουν στρατηγική σημασία για τη χρηματοδότηση της οικονομίας της Ευρώπης και την κλιματική και ψηφιακή μετάβαση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να προωθούνται οι βέλτιστες εθνικές πρακτικές με σκοπό τη βελτίωση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης των Ευρωπαίων ως προϋπόθεσης για την αποτελεσματικότερη χρήση του υψηλού επιπέδου αποταμιεύσεων στην Ευρώπη. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι θα πρέπει να προαχθούν περαιτέρω τα ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση και, ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι επενδυτές θα πρέπει να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστα σχετικά δεδομένα.

4.16.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι, στο πλαίσιο της ψηφιοποίησης της οικονομίας, οι τυχόν αλλαγές στους κανόνες κατανομής των δικαιωμάτων που σχετίζονται με τη φορολόγηση των κερδών μεταξύ των χωρών πρέπει να συντονίζονται σε παγκόσμιο επίπεδο και, ως εκ τούτου, χαιρετίζει τη στενή συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών μελών και του ΟΟΣΑ/της Ομάδας των 20 (G20) με σκοπό να υποστηρίξουν την εύρεση διεθνούς λύσης. Εάν δεν μπορεί να επιτευχθεί λύση σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να προχωρήσει αυτόνομα. Η καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής, καθώς και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί προτεραιότητα.

4.17.

Η πολιτική συνοχής θα διαδραματίσει βασικό ρόλο στη διασφάλιση ισορροπημένης και αποτελεσματικής ανάκαμψης, την προώθηση της σύγκλισης, την καταπολέμηση των ανισοτήτων και τη διασφάλιση ότι κανείς δεν θα μείνει στο περιθώριο. Είναι σημαντικό να δαπανηθούν αποτελεσματικά και έγκαιρα οι διάφοροι πόροι από τα ταμεία συνοχής της προγραμματικής περιόδου 2021-2027, ούτως ώστε να επιτευχθεί πραγματική ανάκαμψη. Προκειμένου να ανακάμψουμε από την κρίση και να ενισχυθούν η ανθεκτικότητα και η βιωσιμότητα, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ίση και δίκαιη κατανομή. H εδαφική συνοχή θα στοχεύσει επίσης στην πιο ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη, ανάλογα με την περιοχή που ζουν οι πολίτες. Η εστίαση της πολιτικής συνοχής της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 θα πρέπει να παραμείνει η οικονομική ανταγωνιστικότητα μέσω της έρευνας και της καινοτομίας και η ψηφιακή μετάβαση, καθώς και το θεματολόγιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης.

4.18.

Στον τομέα των μεταφορών, η διατήρηση ποιοτικών θέσεων εργασίας και κατάλληλων συνθηκών εργασίας αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για τη διατήρηση ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, χωρίς το οποίο δεν μπορεί να διασφαλιστεί η βιώσιμη ανταγωνιστικότητα του τομέα. Θα πρέπει να διατηρηθούν οι ποιοτικές θέσεις εργασίας και οι κατάλληλες συνθήκες εργασίας και να συνεχιστούν η πρόσληψη και η κατάρτιση ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις εν εξελίξει πρωτοβουλίες της Επιτροπής σχετικά με το θέμα «Γυναίκες και μεταφορές» και ζητεί να αναληφθούν ακόμη περισσότερες δράσεις προκειμένου να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων σε αυτόν τον τομέα.

4.19.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δημιουργήσει, στο πλαίσιο της στρατηγικής για το κύμα ανακαινίσεων, ένα νέο «πρόγραμμα Erasmus ενεργειακά αποδοτικών ανακαινίσεων 2050», ώστε να προσελκύσει νέους Ευρωπαίους προς νέες θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό κλάδο.

4.20.

Ο κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων θα πρέπει να παρακολουθεί τακτικά την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά την εφαρμογή του πυλώνα τόσο στην κοινή έκθεση για την απασχόληση (ΚΕΑ) όσο και στις ανά χώρα εκθέσεις. Θα πρέπει να λειτουργήσει με ενιαίο τρόπο με τον ήδη υφιστάμενο δείκτη επιδόσεων απασχόλησης (ΔΕΑ) και τον δείκτη επιδόσεων κοινωνικής προστασίας (ΔΕΚΠ) οι οποίοι έχουν αναπτυχθεί από τα κράτη μέλη. Οι 14 δείκτες και υποδείκτες του πίνακα (35 συνολικά) θα πρέπει να υπόκεινται σε διαρκή αναθεώρηση, με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να προσαρμόζονται στους πολιτικούς στόχους και τις μεταβαλλόμενες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στην Ευρώπη.

4.21.

Ένα νέο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο θα πρέπει να επιτύχει τους κοινωνικούς στόχους στο πλαίσιο της παρακολούθησης των κοινωνικών ανισορροπιών προκειμένου να εξισορροπηθεί η κυριαρχία των δημοσιονομικών και των μακροοικονομικών απαιτήσεων. Ο κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων θα πρέπει να παρακολουθεί και να καλύπτει το σύνολο των δικαιωμάτων και των αρχών που θεσπίζονται στον πυλώνα, αλλά και να περιλαμβάνει βελτιωμένους και νέους μετρήσιμους δείκτες. Πέραν των στατιστικών δεδομένων, αυτοί οι δείκτες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν πτυχές, όπως η πραγματική πρόσβαση σε ποιοτικές κοινωνικές υπηρεσίες, τα εκτελεστά κοινωνικά δικαιώματα, η κοινωνική και εργασιακή ένταξη των μεταναστών, η κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η συμμετοχή των κοινωνικών ενδιαφερόμενων φορέων στη διαδικασία του Εξαμήνου και η πρόσβαση σε προγράμματα μαθητείας και σε ποιοτική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η Επιτροπή θα πρέπει να παρακολουθεί την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων μεταρρυθμίσεων σε στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και τις ενδιαφερόμενες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, προωθώντας έτσι κοινωνικές ανά χώρα συστάσεις. Ο αριθμός και η δομή των συστάσεων θα πρέπει να ενδείκνυνται και να εξασφαλίζουν την παρακολούθηση της προόδου που επιτυγχάνεται όσον αφορά τις προτεραιότητες που καθορίζονται στον χάρτη πορείας.

4.22.

Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων θα πρέπει να ενισχυθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της ΣΛΕΕ, εξασφαλίζοντάς τους τη δυνατότητα να εκφέρουν γνώμη για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των οικονομικών και των κοινωνικών πολιτικών, αλλά και των πολιτικών απασχόλησης, σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές. Η έγκαιρη και ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων είναι απαραίτητη προκειμένου να βελτιωθεί η δραστηριοποίησή τους στο πλαίσιο των εν λόγω πολιτικών, πράγμα το οποίο θα διευκολύνει, με τη σειρά του, την επιτυχή εφαρμογή τους κατά τρόπο ώστε να εξισορροπούνται τα συμφέροντα των εργαζομένων και των εργοδοτών. Η συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για επιτυχείς, βιώσιμες και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικές πολιτικές, αλλά και για πολιτικές σχετικές με την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη. Η διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους θα πρέπει να ενισχυθεί μέσω της βελτίωσης της εφαρμογής του πλαισίου της ΕΕ για την ενημέρωση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή, ιδίως στις διαδικασίες αναδιάρθρωσης (7).

5.   Μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο

5.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, η κοινωνική συνοχή, η οικονομική ανοδική σύγκλιση και η προώθηση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας θα πρέπει να αποτελούν τη βάση στην οποία αναπτύσσεται η οικονομία της ζώνης του ευρώ και υποστηρίζεται ο ισχυρότερος διεθνής ρόλος του ευρώ στην προσεχή περίοδο. Αυτό απαιτεί, μεταξύ άλλων, την ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης και της Τραπεζικής Ένωσης, καθώς και πρόσθετα μέτρα για την εμβάθυνση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων ισχυρότερων υποδομών της ευρωπαϊκής χρηματοπιστωτικής αγοράς και σταθερών δεικτών αναφοράς επιτοκίων. Η προώθηση της ευρύτερης χρήσης του ευρώ σε στρατηγικούς τομείς είναι επίσης καθοριστικής σημασίας για την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη παροτρύνονται να υιοθετήσουν μια πιο ενιαία προσέγγιση στη διεθνή διπλωματία και μια πιο προορατική στάση για την προώθηση των συμφερόντων της ΕΕ στους εν λόγω τομείς, έτσι ώστε να διαμορφωθούν αυξημένες εμπορικές ευκαιρίες.

5.2.

Όσον αφορά την πολιτική διεύρυνσης, η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι οι επόμενες εκθέσεις ανά χώρα θα πρέπει να έχουν σαφή δομή όσον αφορά την παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο οι κυβερνήσεις των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετωπίζουν την κοινωνία των πολιτών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει σθεναρά ότι η ΕΕ θα πρέπει να επενδύσει επίσης στην ανάπτυξη οριζόντιων δομών της κοινωνίας των πολιτών μέσω της παροχής εμπειρογνωμοσύνης, τεχνικής υποστήριξης και ευκαιριών για περιφερειακή και διεθνή δικτύωση στους κοινωνικούς εταίρους και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών από τα Δυτικά Βαλκάνια, μεταξύ άλλων με σκοπό να διασφαλιστεί ότι συμμετέχουν περισσότερο ενεργά στη διαδικασία διεύρυνσης. Προκειμένου να ελέγχεται η διαφάνεια και η λογοδοσία των πολιτικών ελίτ των Δυτικών Βαλκανίων, η ΕΕ θα πρέπει να αναθέτει στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην περιοχή την εκπόνηση τακτικών σκιωδών εκθέσεων σχετικά με την κατάσταση της δημοκρατίας.

5.3.

Προκειμένου να οικοδομηθεί εκ νέου η εμπιστοσύνη στη διεύρυνση και να ενισχυθούν οι τρόποι με τους οποίους η ΕΕ προσεγγίζει τους φυσικούς συμμάχους της στην περιοχή, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ΕΕ θα πρέπει να δώσει τη δυνατότητα σε πολιτικούς ηγέτες και πολίτες από τα Δυτικά Βαλκάνια να συμμετέχουν στις δραστηριότητες και τις συζητήσεις που διεξάγονται στο πλαίσιο της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, σε συμβουλευτική βάση. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ μπορούν να αξιοποιούν πόρους της τοπικής κοινωνίας των πολιτών και να ζητούν τη συνδρομή των αντιπροσωπειών της ΕΕ στην περιοχή με στόχο την κινητοποίηση των πολιτών στις χώρες εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων, ούτως ώστε οι εν λόγω πολίτες να έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε πλατφόρμες στις οποίες πολίτες της ΕΕ θα ανταλλάσσουν απόψεις κατά τη διάρκεια της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης.

5.4.

Όσον αφορά την ανατολική εταιρική σχέση, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ αποτελεί πρωτίστως μια ένωση αξιών και, συνεπώς, οι σχέσεις με τις γείτονες χώρες θα πρέπει να βασίζονται στις ίδιες αξίες και σε προϋποθέσεις. Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να συνεχίσει να συμμετέχει ενεργά στην οικοδόμηση ισχυρότερων και δημοκρατικότερων κοινωνιών στις γειτονικές χώρες, στις οποίες οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα μπορούν να λειτουργούν ελεύθερα.

5.5.

Στο πλαίσιο της επιδείνωσης των σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να στηρίζει τις σχέσεις με την κοινωνία των πολιτών της Ρωσίας.

5.6.

Όσον αφορά την οικοδόμηση κατάλληλων συνθηκών ώστε να μπορεί η κοινωνία των πολιτών να συμμετέχει στη διεθνή σκηνή, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να εξετάζει με ποιον τρόπο θα ενισχυθεί ο ρόλος των εθνικών συμβουλευτικών ομάδων. Είναι απαραίτητο να διασφαλιστούν επαρκή μέσα και πόροι προκειμένου οι εν λόγω ομάδες να υποστηριχθούν στην εκτέλεση των λειτουργιών παρακολούθησης και των συμβουλευτικών λειτουργιών τους, ιδίως υπό το πρίσμα των εθνικών συμβουλευτικών ομάδων νέας γενιάς, οι οποίες θα έχουν πολύ ευρύτερο πεδίο αρμοδιοτήτων. Η ΕΟΚΕ θα εγκρίνει τη συμβολή της σε αυτή την υποστήριξη. Αναμένουμε ότι το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2022 θα καλύψει την ανάγκη της ΓΔ Εμπορίου όσον αφορά την υλοποίηση ορισμένων από τις συστάσεις που προκύπτουν από τις ενισχυμένες εποικοδομητικές συζητήσεις με την ΕΟΚΕ και τις εθνικές συμβουλευτικές ομάδες το 2021. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) ενίσχυσε πρόσφατα τη συνεργασία του με την κοινωνία των πολιτών πέρα από τα ετήσια δημόσια φόρουμ και οι εν λόγω προσπάθειες συνεισφέρουν σημαντικά στη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και τη δημοκρατία στο πολυμερές εμπορικό σύστημα. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει σημαντικό περιθώριο για βελτίωση. Η ΕΟΚΕ προσδοκά τις εξελίξεις σε συνέχεια της δέσμευσης της Επιτροπής όσον αφορά την ενίσχυση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών σε πολυμερές επίπεδο, ιδίως τη δράση 6 του πρόσφατου σχεδίου δράσης 6 σημείων της Ομάδας της Οττάβας.

5.7.

Η ΕΕ αποτελεί βασικό παράγοντα στο διεθνές εμπόριο και πρέπει να συμπεριφέρεται ανάλογα στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης εμπορικών συμφωνιών με διεθνείς εταίρους, ούτως ώστε να διατηρήσει τον ηγετικό της ρόλο στον καθορισμό της οικονομικής ημερήσιας διάταξης, προωθώντας τις βασικές της αρχές, τα κοινωνικά και εργατικά πρότυπα και τις αξίες της (κράτος δικαίου, θεμελιώδη δικαιώματα και δημοκρατικές αρχές). Η ολοκλήρωση των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων, η επικύρωση και υλοποίηση των τελικών συμφωνιών και η έναρξη νέων διαπραγματεύσεων αποτελούν αναγκαία μέσα για την αξιοποίηση παγκόσμιων ευκαιριών. Η ΕΕ πρέπει επίσης να συμβάλει στην ενίσχυση της πολυμέρειας και στην υποστήριξη του ρόλου του ΠΟΕ, καθώς και του εκσυγχρονισμού του.

5.8.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ πρέπει να αποκτήσει αυτονομία στην ανάπτυξη ευρωπαϊκής υποδομής δεδομένων και νέων ψηφιακών τεχνολογιών. Μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ, η ΕΕ πρέπει να είναι ανεξάρτητη και να επενδύσει σε τεχνολογία επόμενης γενιάς. Η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει το δικό της όραμα και στρατηγική για ψηφιακή κυριαρχία, παραμένοντας ταυτόχρονα ανοικτή στο ελεύθερο εμπόριο και υποστηρίζοντας το πολυμερές σύστημα. Θα πρέπει να εστιάσει στρατηγικά στη δημιουργία υποδομών, κυβερνοασφάλειας, υπολογιστικού νέφους, βασικής τεχνολογίας γενικής εφαρμογής και δεδομένων και να πείσει τους παγκόσμιους εταίρους μέσω της ποιότητας των προτύπων και των προϊόντων της. Η εξασφάλιση επισιτιστικής ασφάλειας, ισχυρής αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων και αγροδιατροφικής αειφορίας για την ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί προτεραιότητα της Επιτροπής.

5.9.

Η ΕΟΚΕ προτείνει ότι το εμπόριο, οι επενδύσεις και οι οικονομικές συμφωνίες της ΕΕ θα πρέπει: — να ενσωματώνουν τα κοινωνικά, εργατικά και σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη πρότυπα στους κανόνες του ΠΟΕ και άλλων οργανισμών που σχετίζονται με τον ΟΗΕ και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να συμβάλουν ουσιαστικά στην οικοδόμηση μιας νέας δίκαιης οικονομικής και εμπορικής τάξης και μιας δίκαιης έξυπνης παγκοσμιοποίησης· — να περιλαμβάνουν ένα κεφάλαιο με ρήτρες σχετικά με φορολογικά αδικήματα, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό, και όσον αφορά τη συνεργασία μεταξύ των φορολογικών αρχών· — να περιλαμβάνουν μηχανισμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δέουσας επιμέλειας, ώστε να διασφαλίζεται ο σεβασμός των εργασιακών προτύπων και των κυρώσεων για παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων (8). Ο μηχανισμός αυτός πρέπει να βασίζεται σε συμφωνημένα πρότυπα που θα επιβάλλονται μέσω αναλογικών, αποτελεσματικών και αποτρεπτικών κυρώσεων, και να θεσπιστεί μέσω δεσμευτικής νομοθεσίας που θα περιέχει σαφείς ορισμούς των δικαιωμάτων και αναλογικές υποχρεώσεις αναφοράς· — να ενσωματώνουν την πλήρη και πραγματική συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και των κοινωνικών εταίρων στη διαπραγματευτική διαδικασία και στα επόμενα στάδια της παρακολούθησης και της αξιολόγησης του αντικτύπου των συμφωνιών (Εσωτερικές Συμβουλευτικές Ομάδες).

5.10.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να συνεργαστεί ενεργά η ΕΕ με τις ΗΠΑ για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα, καθώς οι ΗΠΑ δραστηριοποιούνται εκ νέου στον τομέα του κλίματος. Ειδικότερα στην παρούσα φάση όπου οι σχέσεις με την Κίνα γίνονται πιο προβληματικές εξαιτίας της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής της Κίνας, η ισχυρή σύνδεση ΕΕ-ΗΠΑ έχει μεγάλη σημασία, και όχι μόνο στον τομέα του κλίματος.

5.11.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ-Κίνας βρίσκεται υπό πίεση λόγω της επιδεινούμενης κατάστασης στο Χονγκ Κονγκ, της συρρίκνωσης του πεδίου δράσης της κοινωνίας των πολιτών και της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα, ιδίως όσον αφορά τους Ουιγούρους. Η ΕΟΚΕ καλεί, επομένως, την Επιτροπή να αξιοποιήσει όλες τις διπλωματικές και πολιτικές δυνατότητες για να βελτιώσει την κατάσταση των πολιτών στο Χονγκ Κονγκ και των μειονοτήτων στην Κίνα. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ ζητεί μετ’ επιτάσεως από την Επιτροπή να καταθέσει το συντομότερο δυνατό πρόταση για τη θέσπιση μοναδικής ενωσιακής στρατηγικής (σε πλήρη συνέπεια με τις ευρωπαϊκές πολιτικές μεταφορών, ανταγωνισμού, επενδύσεων, ανθρωπίνων και εργατικών δικαιωμάτων, ασφαλείας κ.λπ.) που θα απαντά με διαφορετική πρωτοβουλία στα κράτη μέλη της ΕΕ που συνδέονται με την πρωτοβουλία «Μία Ζώνη — Ένας δρόμος».

5.12.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη για «εντατικοποίηση της διεθνούς δράσης για την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή», όπως αναφέρει η Επιτροπή. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι εκτός ΕΕ, λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και μικρά αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη πλήττονται σοβαρότερα από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Για τον λόγο αυτό επιμένουμε ότι η ΕΕ, ως μέλος της στρατηγικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Αφρικής, πρέπει να συνεργαστεί με τις χώρες που απειλούνται περισσότερο στην Αφρική διότι, όπως σωστά παραθέτει η Επιτροπή την εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας, στην υποσαχάρια Αφρική και μόνο, η κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει τη μετανάστευση έως και 70 εκατομμυρίων ατόμων έως το 2050.

5.13.

Η περιοχή της Μεσογείου θα πρέπει να καταστεί εκ νέου νευραλγικό κέντρο της Ευρώπης, όπως ήταν επί αιώνες, μια περιοχή αφιερωμένη στις ανταλλαγές ανθρώπων, αγαθών και πολιτισμών. Η ΕΟΚΕ ζητεί να εδραιωθεί εκ νέου ο στρατηγικός ρόλος της Μεσογείου προκειμένου να επιτραπεί μια πολιτική γειτονίας ικανή να εξασφαλίσει διαδικασίες ειρήνευσης και βιώσιμη οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική ανάπτυξη.

6.   Προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας

6.1.

Η δυναμική κοινωνία των πολιτών βρίσκεται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο τρόπος ζωής μας χαρακτηρίζεται από μια αίσθηση ισοτιμίας, δικαιοσύνης και αλληλεγγύης και την κατανόηση της ανάγκης για συμβολή στο κοινό καλό προς όφελος όλων. Δεδομένου ότι η κρίση COVID-19 είχε ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις σε ορισμένες κοινωνιακές ομάδες όπως τις γυναίκες, τους νέους και τους μετακινούμενους πολίτες της ΕΕ, οι οποίοι βιώνουν έναν «διπλό εγκλεισμό», είναι πλέον πιο σημαντικό από ποτέ να διαδραματίσουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κεντρικό ρόλο στη συμβολή στην ενίσχυση αυτού του τρόπου ζωής και θα πρέπει να θεωρούνται σύμμαχοι στην προστασία, την προώθηση και τη διατήρηση τους τρόπου ζωής μας, με βάση τη συμμετοχικότητα και τον σεβασμό των άλλων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να παράσχει στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κατάλληλη, στοχευμένη στήριξη και αναγνώριση και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, αυτές να διατηρήσουν τον χώρο τους και το δημοκρατικό δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, το οποίο είναι απαραίτητο για τον τρόπο ζωής μας.

6.2.

Ένα από τα κύρια διδάγματα της κρίσης του κορονοϊού είναι ότι τα συστήματα υγείας σχεδόν σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα πρέπει να ενισχυθούν, με εστίαση στην πρόληψη και διασφάλιση της πρόσβασης όλων των πολιτών σε δημόσιες δομές υγείας, βασικές υπηρεσίες υγείας, συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων, και μακροχρόνια φροντίδα. Η κατάσταση των ατόμων σε εγκαταστάσεις παροχής φροντίδας απαιτεί ιδιαίτερη και επείγουσα προσοχή. Παρότι η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αποτελεί εθνική ευθύνη, η εξάπλωση του ιού δεν γνωρίζει σύνορα και απαιτεί κοινές αποκρίσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

6.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ανάκτηση θέσεων εργασίας και την καταπολέμηση των ανισοτήτων και της φτώχειας στο πλαίσιο των διεργασιών ανάκαμψης, και να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην υποστήριξη των ευάλωτων ομάδων, όπως είναι τα παιδιά που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, τα άτομα με αναπηρία, οι εργαζόμενοι σε άτυπες μορφές απασχόλησης, τα άτομα σε περιθωριοποιημένες περιοχές, οι μετανάστες και οι εθνοτικές μειονότητες, μέσω ενεργών πολιτικών χωρίς αποκλεισμούς. Η φτώχεια εν γένει και η φτώχεια εντός της εργασίας εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικά προβλήματα σε πολλά κράτη μέλη. Απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών για την αντιμετώπιση αυτών των ανησυχιών, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης για αποτελεσματικά συστήματα ενεργητικής ένταξης, σε συνδυασμό με βασικές κοινωνικές υπηρεσίες που διευκολύνουν την εργασία.

6.4.

Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στα παιδιά και τους νέους, καθώς αυτή η γενιά θα πληρώσει το τεράστιο δημόσιο χρέος το οποίο δημιουργούν τώρα οι χώρες προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της πανδημίας. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τις προκλήσεις που συνδέονται με την ενεργό συμμετοχή τους στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας.

6.5.

Η μετανάστευση εξακολουθεί να αποτελεί ζήτημα προτεραιότητας εξαιτίας των επιπτώσεών της στην κοινωνία και την οικονομία της ΕΕ (απασχόληση, ένταξη, έλεγχος συνόρων και καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, του λαϊκισμού και των διακρίσεων). Η πανδημία COVID-19 οξύνει την τρωτότητα των μεταναστών λόγω προσωπικών, κοινωνικών, διαρθρωτικών και σχετικών με την κατάστασή τους παραγόντων, όπως συνέβη και σε προηγούμενες οικονομικές κρίσεις. Πρέπει να αναπτυχθούν πιο βιώσιμες και ασφαλείς νόμιμες οδοί για είσοδο στην ΕΕ και να δοθεί προσοχή στην αποδοτική χρήση μηχανισμών που ήδη υπάρχουν, ώστε το ισχύον σύστημα ασύλου να ισορροπήσει ανάμεσα στην ασφάλεια και την αλληλεγγύη. Παράλληλα, είναι σημαντικό να καταρρίπτονται οι ψευδείς ειδήσεις και αντιλήψεις και να καταπολεμηθεί η ρητορική μίσους και η αντιμεταναστευτική πολιτική ρητορική. Αυτό θα βοηθήσει στην καταπολέμηση του ρατσισμού, της ριζοσπαστικοποίησης, της ξενοφοβίας και των διακρίσεων.

6.6.

Η διατλαντική εταιρική σχέση βασίζεται στις ιστορικά κοινές αξίες μας. Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες προκλήσεις και να διατηρηθεί η παγκόσμια τάξη. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να αξιοποιήσει την ανανεωμένη διατλαντική εταιρική σχέση για να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες πρωτόγνωρες παγκόσμιες προκλήσεις, μεταξύ άλλων την άνοδο της Κίνας και άλλων παγκόσμιων παραγόντων των οποίων οι δράσεις δεν διέπονται από τις ίδιες δημοκρατικές αρχές. Ζητεί επίσης την πλήρη συμμετοχή της ΕΕ στην επικείμενη σύνοδο κορυφής για τη δημοκρατία η οποία ανακοινώθηκε από τον πρόεδρο Μπάιντεν, καθώς και την ισχυρή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.

7.   Μια νέα ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία

7.1.

Ιδιαίτερης προσοχής χρήζει ο τρόπος με τον οποίο νομοθετεί η ΕΕ («βελτίωση της νομοθεσίας») και η ανάγκη να υπάρχει ένα ευρωπαϊκό νομοθετικό όργανο το οποίο είναι σε θέση να υπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα των πολιτών και των επιχειρήσεων. Η νομοθετική διαδικασία της ΕΕ πρέπει να είναι περισσότερο διαφανής, περισσότερο ανοικτή στη συμβολή των ενδιαφερόμενων μερών και περισσότερο κατανοητή.

7.2.

Η συμμετοχή όλων των πολιτών, μέσω οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ενώσεων και δικτύων, θα θέσει τη διαδικασία ανάκαμψης και αναδιαμόρφωσης του μέλλοντος της Ευρώπης σε μια πραγματικά δημοκρατική βάση. Η ΕΟΚΕ, επομένως, πιστεύει ότι τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι κανείς δεν θα αφεθεί στο περιθώριο αυτής της περίπλοκης διαδικασίας, και ιδίως οι πιο ευάλωτοι. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να αποτελούν βασικούς και ίσους εταίρους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η καλύτερη εφαρμογή του άρθρου 11 παράγραφος 2 της ΣΕΕ σχετικά με τον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών είναι πλέον πιο απαραίτητη από ποτέ. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως ένα μέσο προς τούτο θα ήταν η προσθήκη τέταρτου πυλώνα στο Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, με ισχυρή έμφαση και σαφή στρατηγική για την ενεργή συμμετοχή των πολιτών.

7.3.

Οι ευρωπαϊκές θεμελιώδεις αρχές του άρθρου 2, όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του χώρου της κοινωνίας των πολιτών, συνδέονται στενά μεταξύ τους. Η έκθεση για το κράτος δικαίου και το σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία θα πρέπει να διασυνδέονται και να παρακολουθούν ζητήματα που αφορούν τον χώρο της κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να δώσει συνέχεια η Επιτροπή στα εν λόγω σχέδια δράσης και να αναπτύξει ισχυρότερους μηχανισμούς για την υπεράσπιση αυτών των αρχών και του χώρου της κοινωνίας των πολιτών. Όταν η εθνική νομοθεσία έρχεται σε σύγκρουση με την ενωσιακή νομοθεσία, θα πρέπει να κινείται διαδικασία επί παραβάσει.

7.4.

Η ΕΟΚΕ προσβλέπει στα σχέδια της Επιτροπής του 2022 για μια νέα πρωτοβουλία για τον κοινωνικό διάλογο, αλλά παροτρύνει την Επιτροπή να τον διευρύνει ως «διάλογο της κοινωνίας των πολιτών», ούτως ώστε όπου αυτό είναι επιθυμητό οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πέραν των παραδοσιακών κοινωνικών εταίρων να μπορούν επίσης να συμμετάσχουν στο διάλογο, προκειμένου η κοινωνία των πολιτών να τεθεί σε ισότιμη βάση με τους κοινωνικούς εταίρους στη διαδικασία χάραξης πολιτικής.

7.5.

Η οικονομική ύφεση που προκλήθηκε από την πανδημία έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ισότητα των φύλων, τόσο κατά τη διάρκεια της ύφεσης όσο και κατά την επακόλουθη ανάκαμψη. Η πανδημία καθαυτή όξυνε τις ανισορροπίες μεταξύ των φύλων. Για αυτόν τον λόγο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι απολύτως αναγκαίο να εντάσσονται η ισότητα μεταξύ των φύλων και η συνεκτίμηση της διάστασης του φύλου σε όλες τις διαστάσεις της θέσπισης και της εφαρμογής της ενωσιακής νομοθεσίας.

7.6.

Τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου αποτελούν τον πυρήνα των ευρωπαϊκών αξιών· ισχύουν ανά πάσα στιγμή και σε κάθε τόπο της ΕΕ και δεν μπορούν συνεπώς να τίθενται προσωρινά υπό αναστολή. Παρότι η απάντηση στην τρέχουσα κρίση πρέπει να είναι ταχεία και δικαιολογεί ορισμένα έκτακτα και περιορισμένης διάρκειας μέτρα, τα μέτρα αυτά δεν μπορούν να αντιβαίνουν στο κράτος δικαίου ούτε να θέτουν σε κίνδυνο τη δημοκρατία, τη διάκριση των εξουσιών και τα θεμελιώδη δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να είναι σε επαγρύπνηση σχετικά με αυτό το θέμα και, όταν απαιτείται, να δραστηριοποιείται ενεργά όταν παραβιάζονται αυτές οι αξίες. Παράλληλα, η Επιτροπή θα πρέπει να ενσωματώσει το θεματολόγιο των θυμάτων σε όλα τα προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των ενωσιακών πόρων που αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την πρότασή της για μια φιλόδοξη στρατηγική επικοινωνίας, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα, το κράτος δικαίου και τη δημοκρατία.

7.7.

Τα νέα μέσα της ΕΕ για την προστασία και την προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, για παράδειγμα ο νέος κύκλος επανεξέτασης του κράτους δικαίου και ο νέος μηχανισμός για τη χορήγηση χρηματοδότησης της ΕΕ υπό την προϋπόθεση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, πρέπει να εφαρμοστούν κατά τρόπο που να εξασφαλίζει την ταχεία και αποτελεσματική αξιοποίησή τους. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί να ενισχυθεί ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στον κύκλο επανεξέτασης του κράτους δικαίου και σε ένα φόρουμ ενδιαφερόμενων μερών.

7.8.

Η φιλανθρωπία και η κοινωνία των πολιτών θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην προώθηση βασικών τομέων ευρωπαϊκής πολιτικής και θα μπορούσαν να συμβάλουν ακόμη περισσότερο εάν λειτουργούσαν σε ένα καλύτερο περιβάλλον. Η νέα πολιτική της ΕΕ για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας πρέπει να βασίζεται στους κινδύνους και να είναι αναλογική προς τους κινδύνους που επιδιώκει να αντιμετωπίσει και δεν πρέπει να περιορίζει αδικαιολόγητα το νόμιμο δημόσιο συμφέρον και το φιλανθρωπικό έργο.

7.9.

Όπως παρατηρείται σε μόνιμη βάση, είναι απόλυτα σαφές ότι απαιτείται η ανάληψη περαιτέρω δράσης, μεταξύ άλλων βεβαίως από την Επιτροπή, προκειμένου να επιτευχθούν ελεύθερα και πολυφωνικά μέσα μαζικής επικοινωνίας και ποιοτική ανεξάρτητη δημοσιογραφία, καθώς και αποτελεσματική ρύθμιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ιδίως για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένης της ρύθμισης των διαδικτυακών πολιτικών διαφημίσεων και της ευθύνης για το περιεχόμενο.

---

(1)  https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/files/qe-02-21-011-en-n.pdf

(2)  https://www.eesc.europa.eu/el/agenda/our-events/events/civil-solidarity-prize#

(3)  Απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2053 του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2020, για το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και για την κατάργηση της απόφασης 2014/335/ΕΕ, Ευρατόμ (ΕΕ L 424 της 15.12.2020, σ. 1).

(4)  Μόνο 14 κράτη μέλη είχαν υποβάλει τα εθνικά τους σχέδια μέχρι τις 30 Απριλίου 2021.

(5)  Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο: Ένας χρόνος από την έξαρση της πανδημίας COVID-19: απόκριση σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής, COM(2021) 105 final, Βρυξέλλες, 3.3.2021.

(6)  Ψήφισμα με τίτλο «Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στο πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2021 με βάση το έργο της ειδικής ομάδας “Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στο πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2021”», (ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 1).

(7)  Βλέπε γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Βιομηχανικές μεταβάσεις» (ΕΕ C 56 της 16.2.2021, σ. 10) και γνωμοδότηση INT/903 με θέμα «Η Πράσινη Συμφωνία χωρίς κοινωνική συμφωνία» (βλέπε σελίδα 23 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(8)  Βλέπε γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια» και νομοθετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη δέουσα επιμέλεια και την εταιρική λογοδοσία (ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 136).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Μετάβαση σε κυκλικές δημόσιες συμβάσεις»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2021/C 341/02)

Εισηγητής:	ο κ. Ferre Wyckmans
Συνεισηγητής:	ο κ. Gonçalo Lobo Xavier

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	20.2.2020
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	11.5.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	9.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	187/4/5

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Ένα διαφανές, ψηφιακό και ανταγωνιστικό μέσο για τις κυκλικές δημόσιες συμβάσεις (ΚΔΣ), με τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις (ΠΔΣ) όπως ορίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής πολιτικών για την προώθηση της ανάπτυξης της ενιαίας αγοράς, για την παροχή αγαθών και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας στους πολίτες και στους καταναλωτές και για την ανάπτυξη μιας καινοτόμου, έξυπνης, βιώσιμης και κοινωνικά υπεύθυνης ευρωπαϊκής νοοτροπίας για τις δημόσιες συμβάσεις.

1.2.

Η διαχείριση των δημόσιων συμβάσεων αποτελεί κεντρικό και αποφασιστικό παράγοντα για την αύξηση των επενδύσεων στον τομέα του περιβάλλοντος, για τους κλιματικούς στόχους καθώς και για το επενδυτικό σχέδιο «Βιώσιμη Ευρώπη».

1.3.

Οι δημόσιες συμβάσεις που περιλαμβάνουν ελάχιστα υποχρεωτικά κριτήρια για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις (κριτήρια ΠΔΣ της ΕΕ) εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των πολιτικών κυκλικής οικονομίας, όπως ορίζονται στο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία (CEAP).

1.4.

Η νομοθεσία και η ρύθμιση πρέπει να δώσουν ώθηση στις ΚΔΣ μέσω διαφόρων μέσων, όπως οι οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις και η ειδική ανά τομέα νομοθεσία.

1.5.

Η εισαγωγή των ΚΔΣ ενθαρρύνει την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας. Πολλοί από τους νέους κανόνες εξακολουθούν να βασίζονται στην οικειοθελή προσαρμογή. Η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την αύξηση του αριθμού των υποχρεωτικών συμφωνιών. Επιπλέον, είναι σημαντικό το κανονιστικό πλαίσιο να είναι απλό, σαφές και ομοιόμορφο.

1.6.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η εισαγωγή ελάχιστων υποχρεωτικών κριτηρίων ΠΔΣ μπορεί να αυξήσει τη γραμμή βάσης για βιώσιμες και κυκλικές δημόσιες συμβάσεις ανά την Ευρώπη.

1.7.

Αυτά τα ελάχιστα κριτήρια δεν λειτουργούν ως εμπόδιο για τους πρωτοπόρους ούτε εμποδίζουν την καινοτομία ούτε παρέχουν δικαιολογία στις αναθέτουσες αρχές να προχωρήσουν περισσότερο από το ελάχιστο. Το σημαντικό είναι ότι τα ελάχιστα υποχρεωτικά κριτήρια πρέπει να ελέγχονται και να επικαιροποιούνται τακτικά, ώστε να λαμβάνεται υπόψη η τεχνολογική πρόοδος, και δεν πρέπει να περιορίζουν εκείνους που προχωρούν περισσότερο.

1.8.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι οι ΚΔΣ θα επιτρέψουν στις διοικήσεις να υπερβούν το κριτήριο της χαμηλότερης τιμής κατά την αγορά και να αξιολογήσουν τις πτυχές ποιότητας και κυκλικότητας των προσφορών και την ποιότητα της εργασίας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ποιότητα της απασχόλησης, μια από τις αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, πρέπει να αντικατοπτρίζεται στην απαίτηση σύναψης δημόσιων συμβάσεων με εταιρείες που εφαρμόζουν συλλογικές συμβάσεις ή, ελλείψει αυτών, να ακολουθούν την ισχύουσα εθνική νομοθεσία και πρακτική που απορρέει από τις συμφωνίες μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Αυτό θα αποτρέψει το κοινωνικό ντάμπινγκ και θα διασφαλίσει τον θεμιτό ανταγωνισμό.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα τυποποιημένα, ελεύθερης πρόσβασης, εργαλεία μέτρησης του κόστους κύκλου ζωής (LCC) που έχουν ήδη αναπτυχθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το LCC ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας και η χρήση κριτηρίων που υπερβαίνουν την τιμή, όπως η ποιότητα, η βιωσιμότητα ή ο κοινωνικός αντίκτυπος, εμπνέουν και ενθαρρύνουν τους αγοραστές του δημόσιου τομέα να χρησιμοποιούν τις δημόσιες συμβάσεις ως τρόπο επίτευξης θετικού κοινωνικού και ηθικού αντικτύπου.

1.11.

Είναι ζωτικής σημασίας να αυξηθεί η συμμετοχή των ΜΜΕ και των κοινωνικών επιχειρήσεων στις δημόσιες συμβάσεις, και αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την παροχή στήριξης στις ΜΜΕ για την υποβολή προσφορών και με τη χρήση μιας προσεκτικής ισορροπίας μεταξύ ποιοτικών και ποσοτικών κριτηρίων στη συγγραφή υποχρεώσεων.

1.12.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να καταστεί υποχρεωτική η συμπερίληψη κοινωνικών ρητρών στις προσκλήσεις υποβολής προσφορών θα διασφαλίσουν ότι η αξιολόγηση της κοινωνικής πτυχής, η οποία, παράλληλα με την οικονομική και την περιβαλλοντική πτυχή, αποτελεί τον τρίτο πυλώνα της βιώσιμης ανάπτυξης, θα αποτελέσει μόνιμο μέρος των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων.

1.13.

Ομοίως, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα οικολογικά σήματα αποτελούν έναν καλό μηχανισμό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη συμπερίληψη πτυχών κυκλικότητας, αλλά οι ισχύουσες οδηγίες καθιστούν τη χρήση τους αδικαιολόγητα πολύπλοκη για τον αγοραστή, καθώς δίνουν έμφαση στο να γνωρίζει ο αγοραστής ακριβώς τι περιέχει το οικολογικό σήμα.

1.14.

Είναι σημαντικό να καταρτιστούν οι αγοραστές του δημόσιου τομέα στις νομικές και τις τεχνικές πτυχές των ΚΔΣ και στην έννοια του LCC, καθώς και να καταρτιστούν στη βιώσιμη χρήση των προϊόντων εκείνοι οι αγοραστές που είναι οι τελικοί χρήστες.

1.15.

Για την ΕΟΚΕ, είναι ζωτικής σημασίας να προωθηθεί η έννοια των ΚΔΣ, είτε μέσω της ευρύτερης κοινοποίησης ορθών παραδειγμάτων και πρακτικών, είτε μέσω εκστρατειών προώθησης, είτε, κατά περίπτωση, μέσω δημόσιων πρωτοβουλιών και πρωτοβουλιών κατάρτισης. Υπάρχει ανάγκη για σύμπραξη και καθοδήγηση μέσω των οποίων η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει την ανάπτυξη μιας πλατφόρμας με ένα μεγάλο δίκτυο δημόσιων συμβάσεων.

1.16.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει επίσης να δώσουν το παράδειγμα, συνάπτοντας ΚΔΣ και προβάλλοντας το θέμα αυτό με περιπτωσιολογικές μελέτες, προκειμένου να δοθεί έμφαση στις ευκαιρίες και τα οφέλη που έχουν στη διάθεσή τους όλοι οι αγοραστές του δημόσιου τομέα.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Οι ετήσιες κρατικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν περίπου το 14 % του συνολικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1): συνεπώς, οι κυβερνήσεις είναι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές της Ευρώπης, και οι δαπάνες τους καθορίζονται από τις δημόσιες συμβάσεις.

2.2.

Ένα διαφανές, ψηφιακό και ανταγωνιστικό μέσο για τις κυκλικές δημόσιες συμβάσεις (ΚΔΣ), με τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις (ΠΔΣ) όπως ορίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής πολιτικών για την προώθηση της ανάπτυξης της ενιαίας αγοράς, για την παροχή αγαθών και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας στους πολίτες και στους καταναλωτές και για την ανάπτυξη μιας καινοτόμου, έξυπνης, βιώσιμης και κοινωνικά υπεύθυνης ευρωπαϊκής νοοτροπίας για τις δημόσιες συμβάσεις (2).

2.3.

Η ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας αποτελεί έναν από τους κύριους τομείς ενδιαφέροντος της ΕΟΚΕ. Η διαχείριση των δημόσιων συμβάσεων αποτελεί κεντρικό και αποφασιστικό παράγοντα για την αύξηση των επενδύσεων στον τομέα του περιβάλλοντος, καθώς και στο επενδυτικό σχέδιο «Βιώσιμη Ευρώπη» (3) και στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Ένα νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία (4).

2.4.

Στόχος της γνωμοδότησης είναι να προτείνει την ενσωμάτωση διαφόρων μέσων στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, με σκοπό την προώθηση της διάδοσης των ΚΔΣ, δηλαδή την ευθυγράμμιση του κύριου σκοπού μιας σύμβασης με την προστασία του περιβάλλοντος και των κοινωνικών δικαιωμάτων, καθώς και την αναζήτηση και την επιλογή οικονομικών λύσεων με μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τη διάρκεια ζωής τους.

2.5.

Η νομοθεσία και το κανονιστικό πλαίσιο πρέπει να δώσουν ώθηση στις ΚΔΣ μέσω διαφόρων μέσων (ελάχιστα κριτήρια ΠΔΣ, ενθάρρυνση μιας τομεακής προσέγγισης, ενίσχυση του πλαισίου για τον οικολογικό σχεδιασμό και βελτίωση των κανονισμών για τον οικολογικό σχεδιασμό, υποχρεωτική παρακολούθηση) στις δημόσιες συμβάσεις κυκλικής οικονομίας, με σκοπό:

2.5.1.

την προώθηση της ποιότητας και της καινοτομίας, μεταξύ άλλων από περιβαλλοντική και κοινωνική άποψη·

2.5.2.

τη μείωση των δαπανών που πραγματοποιούν σήμερα οι τοπικές αρχές για τις υπηρεσίες που προσφέρουν·

2.5.3.

να καταστούν οι δημόσιες συμβάσεις πιο έξυπνες και αποδοτικές·

2.5.4.

τη χρήση των δημόσιων συμβάσεων για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, η σπανιότητα πόρων και οι ανισότητες μέσω της στήριξης των κοινωνικών πολιτικών·

2.5.5.

την επίσπευση της μετάβασης σε πιο βιώσιμες και ανταγωνιστικές αλυσίδες εφοδιαστικής και επιχειρηματικά μοντέλα·

2.5.6.

την παροχή οδηγιών σχετικά με τη χρήση του πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης που σχετίζεται με την κρίση της νόσου COVID-19 (5)·

2.5.7.

την παροχή βοήθειας στις ΜΜΕ και τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας ώστε να αποκτήσουν μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, με προώθηση της παρουσίας τους στις τοπικές αγορές και, ταυτόχρονα, με προώθηση ακόμη μεγαλύτερης παρουσίας στα ευρωπαϊκά βιομηχανικά συστήματα, καθώς ο ενάρετος κύκλος μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για επενδύσεις στην περιβαλλοντική καινοτομία και αυξημένη ζήτηση για εξειδικευμένες και ειδικευμένες θέσεις εργασίας·

2.5.8.

την υπεράσπιση και τη διεύρυνση των δικαιωμάτων των καταναλωτών και την καλύτερη προώθηση της εφαρμογής των αρχών της δικαιοσύνης και της δίκαιης μεταχείρισης, όπως ορίζονται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

2.6.

Η εισαγωγή των ΚΔΣ ενθαρρύνει την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας. Πολλοί από τους νέους κανόνες εξακολουθούν να βασίζονται στην οικειοθελή προσαρμογή. Το επόμενο βήμα είναι η αύξηση του αριθμού των υποχρεωτικών συμφωνιών. Επιπλέον, είναι σημαντικό το κανονιστικό πλαίσιο να είναι απλό, σαφές και ομοιόμορφο.

3.   Ελάχιστα υποχρεωτικά κριτήρια ΠΔΣ της ΕΕ

3.1.

Η εισαγωγή ελάχιστων υποχρεωτικών κριτηρίων για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις μπορεί να αυξήσει τη γραμμή βάσης για βιώσιμες και κυκλικές δημόσιες συμβάσεις ανά την Ευρώπη. Μπορούν να διευκολύνουν τη διατύπωση της συγγραφής υποχρεώσεων: περιλαμβάνουν υποχρεώσεις τις οποίες πρέπει να τηρούν οι δημόσιες διοικήσεις, πλεονεκτήματα για επιχειρήσεις με περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις, πριμ για αξιόλογες προσφορές, νέα κριτήρια αξιολόγησης των προσφορών και συνάθροιση της δημόσιας ζήτησης, προκειμένου να προωθηθεί η ποιοτική αξιολόγηση των προσφορών. Είναι σημαντικό αυτά τα ελάχιστα κριτήρια να μην λειτουργούν ως εμπόδιο για τους πρωτοπόρους ούτε να εμποδίζουν την καινοτομία ούτε να παρέχουν δικαιολογία στις αναθέτουσες αρχές να προχωρήσουν περισσότερο από το ελάχιστο. Το σημαντικό είναι ότι τα ελάχιστα υποχρεωτικά κριτήρια πρέπει να ελέγχονται και να επικαιροποιούνται τακτικά, ώστε να λαμβάνεται υπόψη η τεχνολογική πρόοδος, και δεν πρέπει να περιορίζουν εκείνους που προχωρούν περισσότερο. Εν τω μεταξύ, τα ευέλικτα μοντέλα πρέπει να προωθούν την καινοτομία.

3.2.

Οι κοινωνικά υπεύθυνες δημόσιες συμβάσεις (ΚΥΔΣ) αφορούν την επίτευξη θετικών κοινωνικών αποτελεσμάτων στις δημόσιες συμβάσεις. Οι ΚΥΔΣ έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν την ευρύτερη αγορά τόσο από την πλευρά της ζήτησης όσο και από την πλευρά της προσφοράς. Με τις συνετές αγορές, οι αγοραστές του δημόσιου τομέα μπορούν να προωθήσουν τις ευκαιρίες απασχόλησης, την αξιοπρεπή εργασία και την κοινωνική ένταξη και την ένταξη στην αγορά εργασίας, τις καλύτερες συνθήκες για τα άτομα με αναπηρία και τα μειονεκτούντα άτομα, την προσβασιμότητα, καθώς και το ηθικό εμπόριο (6).

3.3.

Οι υπεύθυνες και ηθικές αγορές μπορούν επίσης να ενισχύσουν το προφίλ των επιχειρηματιών που είναι πιο εναρμονισμένοι με τα θέματα αυτά, ενθαρρύνοντάς τους να αναλάβουν πιο υπεύθυνη και βιώσιμη διαχείριση της παραγωγικής διαδικασίας και της απασχόλησης των εργαζομένων. Αυτό καθιστά τις κοινωνικά υπεύθυνες δημόσιες συμβάσεις στρατηγικό εργαλείο για την αποτελεσματική προώθηση των κοινωνικών και των εργασιακών πολιτικών. Είναι σημαντικό να εφαρμοστούν ενεργές πολιτικές με στόχο τη διευκόλυνση και τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, ειδικότερα των ΜΜΕ, που σκοπεύουν να προωθήσουν αυτά τα επιχειρηματικά μοντέλα.

3.4.

Η πτυχή της κοινωνικής βιωσιμότητας απαιτεί ισχυρές δεσμεύσεις που θα συνεπάγονται τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων με εταιρείες που απασχολούν εργαζομένους βάσει συλλογικών συμβάσεων ή, ελλείψει αυτών, ακολουθούν την ισχύουσα εθνική νομοθεσία και πρακτική που απορρέει από τις συμφωνίες μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Αυτό θα αποτρέψει το κοινωνικό ντάμπινγκ και θα διασφαλίσει τον θεμιτό ανταγωνισμό.

3.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να διευκολύνει την υιοθέτηση κοινωνικά υπεύθυνων κριτηρίων στις δημόσιες συμβάσεις και να προωθήσει τη χρήση τους σε ολόκληρη την ΕΕ. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να διοργανώσει σειρά εργαστηρίων για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τον νέο οδηγό για κοινωνικές αγορές (που αναμένεται το 2021) και τη χρήση κοινωνικών κριτηρίων και ρητρών από αγοραστές του δημόσιου τομέα για τη στήριξη των οργανώσεων της κοινωνικής οικονομίας και τη μεγιστοποίηση των ευκαιριών για κοινωνική ευθύνη στη μεταποίηση αγαθών και την παροχή υπηρεσιών. Θα μπορούσε επίσης να επικαιροποιήσει την εκστρατεία #WeBuySocialEU, η οποία έχει συγκεντρώσει και διαδώσει 71 ορθές πρακτικές και μια σειρά βίντεο (7) για να εμπνεύσει και να ενθαρρύνει τους αγοραστές του δημόσιου τομέα να χρησιμοποιούν τις δημόσιες συμβάσεις ως τρόπο επίτευξης θετικού κοινωνικού και ηθικού αντικτύπου.

3.6.

Μέσω της δέσμευσης για την ενσωμάτωση ελάχιστων κριτηρίων ΠΔΣ στις δημόσιες συμβάσεις, θα προωθηθεί η κοινωνική επιχειρηματικότητα και η κοινωνική οικονομία, με θετικές συνέπειες τόσο για τις ΜΜΕ όσο και για τους καταναλωτές, σε συνδυασμό με τις ενδιαφερόμενες οργανώσεις. Επιπλέον, οι διοικήσεις πρέπει να διασφαλίσουν ότι η εισαγωγή περιβαλλοντικών κριτηρίων δεν οδηγεί σε σημαντική αύξηση της διοικητικής επιβάρυνσης. Η επιβάρυνση αυτή που συνεπάγεται η διαδικασία σύναψης δημόσιων συμβάσεων αποτελεί ένα από τα κύρια εμπόδια για τη συμμετοχή των ΜΜΕ.

3.7.

Οι ΚΔΣ θα δώσουν τη δυνατότητα στις διοικήσεις να υπερβούν το κριτήριο της χαμηλότερης τιμής κατά τη στιγμή της αγοράς και να αξιολογήσουν τις πτυχές ποιότητας και κυκλικότητας των προσφορών και το κόστος κύκλου ζωής (LCC) ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, καθώς και να χρησιμοποιήσουν κριτήρια που υπερβαίνουν την τιμή, όπως η ποιότητα, η βιωσιμότητα ή ο κοινωνικός αντίκτυπος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει ήδη αναπτύξει τυποποιημένα, ελεύθερης πρόσβασης, εργαλεία μέτρησης του LCC (8), είναι σε θέση να παρέχει τέτοια διαφανή και αξιόπιστα εργαλεία, τα οποία οι αγοραστές μπορούν να χρησιμοποιούν με εμπιστοσύνη. Τα εργαλεία αυτά θα πρέπει επίσης να παρέχουν τη δυνατότητα υπολογισμού και συμπερίληψης του κόστους άνθρακα των προϊόντων. Η ΕΟΚΕ ζητεί να ενθαρρυνθούν οι αγοραστές του δημόσιου τομέα να χρησιμοποιούν τα υφιστάμενα εργαλεία στις δημόσιες συμβάσεις, προκειμένου να συμβάλουν στην ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων, για παράδειγμα, μέσω συμπράξεων καινοτομίας ή ανταγωνιστικών διαλόγων.

3.8.

Στόχος των ΚΔΣ θα πρέπει να είναι η καθοδήγηση των συμβάσεων προς την ικανοποίηση μιας δεδομένης ανάγκης και όχι απλώς η αγορά ενός συγκεκριμένου προϊόντος στο πλαίσιο μιας συνήθους διαδικασίας. Ειδικότερα, μια πιο ολοκληρωμένη μελέτη των αναγκών θα επιτρέψει την υιοθέτηση μιας λειτουργικής προσέγγισης ή μιας προσέγγισης βάσει επιδόσεων. Με τον τρόπο αυτό, είναι δυνατή η ενσωμάτωση μεγαλύτερης ευελιξίας στη διαδικασία, η καινοτομία και η παροχή των πλέον αποτελεσματικών λύσεων, με αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους και της χρήσης των πόρων. Η λειτουργική προσέγγιση και η προσέγγιση βάσει επιδόσεων μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα μέσω της προμήθειας υπηρεσιών από ό,τι προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών συντήρησης και επιστροφής. Η ζήτηση τέτοιων υπηρεσιών θα δημιουργήσει νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες σε τοπικό επίπεδο.

3.9.

Οι ΚΔΣ μπορούν να καλύπτουν την προώθηση του οικολογικού σχεδιασμού ενός προϊόντος και του σχεδιασμού του για ανακυκλωσιμότητα, τη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού, την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, τα υλικά συσκευασίας και την κοινή χρήση, τη συνεργατική οικονομία, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακαίνιση.

3.10.

Οι οδηγίες δεν περιλαμβάνουν ειδικούς υποχρεωτικούς κανόνες για τις εκπομπές ή την κυκλική οικονομία, αλλά δίνουν τη δυνατότητα στις δημόσιες αρχές: — να χρησιμοποιούν στρατηγικές δημόσιες συμβάσεις οι οποίες αποτελούν κατάλληλο και ισχυρό μέσο αντιμετώπισης των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών προκλήσεων, προκειμένου να διαμορφώσουν τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας στην αγορά· — να επιδιώξουν κοινούς κοινωνικούς στόχους στη διαδικασία σύναψης συμβάσεων με βάση κοινωνικά ζητήματα κατά την ανάθεση συμβάσεων και με έμφαση στην προώθηση της ισότητας των φύλων, των ευκαιριών απασχόλησης και της καταπολέμησης των διακρίσεων (9). Μια δυνατότητα είναι να εξεταστεί το ενδεχόμενο να αντικατασταθεί το ισχύον σύστημα, με το οποίο η απόφαση να χρησιμοποιηθούν στρατηγικές δημόσιες συμβάσεις επαφίεται σε μεγάλο βαθμό στα κράτη μέλη, με ελάχιστα ενωσιακά κριτήρια σε ορισμένους τομείς, όπως η βιωσιμότητα και το κόστος κύκλου ζωής. Μια τέτοια πολιτική μπορεί να ενθαρρύνει ταυτόχρονα ένα πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης για την εξεύρεση κυκλικών λύσεων.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.   ΜΜΕ

4.1.1.

Στόχος είναι να αυξηθεί η συμμετοχή των ΜΜΕ και των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας στις δημόσιες συμβάσεις μέσω των καινοτόμων ΚΔΣ και του μεγαλύτερου επαγγελματισμού όλων των ενδιαφερόμενων φορέων.

4.1.2.

Είναι αναγκαίο να στηριχθούν οι πιθανοί προμηθευτές –ιδίως οι ΜΜΕ και οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας– για την υποβολή προσφορών σε κυκλικές δημόσιες συμβάσεις. Πολλές ΜΜΕ εξακολουθούν να μην γνωρίζουν τις ευκαιρίες της αγοράς και τον τρόπο αναζήτησής τους, μεταξύ άλλων τον τρόπο χρήσης της διαδικτυακής πύλης Tenders Electronic Daily (TED) (10), καθώς και τον τρόπο εύρεσης δημόσιων διαγωνισμών σε άλλες χώρες, ενώ καταβάλλουν υπέρμετρες προσπάθειες για την παροχή των περιβαλλοντικών και των κοινωνικών στοιχείων που απαιτούν οι αγοραστές, προκειμένου να συγκρίνουν τις προσφορές. Οι αποτελεσματικές και αποδοτικές δημόσιες συμβάσεις απαιτούν ποιοτικές προσφορές.

4.1.3.

Στο πλαίσιο αυτό, τα κοινωνικά και τα περιβαλλοντικά κριτήρια μπορούν να έχουν αντίκτυπο στο ποιες ΜΜΕ μπορούν να προσφέρουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες τους. Για να συμμορφωθούν με τα κριτήρια αυτά, οι ΜΜΕ θα πρέπει να πραγματοποιήσουν σημαντικές επενδύσεις χωρίς καμία εγγύηση. Συνεπώς, οι διοικήσεις πρέπει να προσέχουν ώστε να μην αναθέτουν συμβάσεις με βάση πρωτίστως, ή αποκλειστικά, τη χαμηλότερη τιμή, καθώς αυτό θα έπληττε τις ΜΜΕ.

4.1.4.

Η αύξηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων και η επιδίωξη της βιωσιμότητας διαδραματίζουν ρόλο στην καινοτομία και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για μέρος του συστήματος παραγωγής, και αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο στην περίπτωση των ΜΜΕ.

4.1.5.

Αυτή η καινοτόμος προσέγγιση για τις κυκλικές δημόσιες συμβάσεις δεν λειτουργεί μόνο σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, αλλά αναμφίβολα και σε τοπικό επίπεδο, όπου ο αντίκτυπός της είναι εντονότερος στην περίπτωση των ΜΜΕ και των συνεταιρισμών. Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους σημαντικούς αγοραστές για έναν κυκλικό και βιώσιμο κατασκευαστικό τομέα, για παράδειγμα, έχει ως στόχο να αυξήσει την υιοθέτηση καινοτόμων δημόσιων συμβάσεων που επικεντρώνονται σε εργοτάξια μηδενικών εκπομπών, βαρέα επαγγελματικά ηλεκτρικά οχήματα και κυκλικά δομικά υλικά.

4.1.6.

Θα δοθεί μεγαλύτερη ώθηση στην εμπορική καινοτομία· αναμένεται εξορθολογισμένη παρακολούθηση (οικονομικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα)· η ψηφιοποίηση των διαδικασιών θα βοηθήσει τις μικρές οικονομικές οντότητες να συμμετάσχουν στις προσκλήσεις υποβολής προσφορών.

4.2.   Ρήτρες και σήματα

4.2.1.

Η υποχρέωση εφαρμογής των ελάχιστων κριτηρίων ΠΔΣ της ΕΕ σε προσφορές οποιουδήποτε ύψους (δηλαδή για το 100 % της αξίας βάσει της προσφοράς αντί ποσοστού της προσφοράς) θα διευκολύνει τη μετάβαση και θα διασφαλίσει ότι οι δημόσιες συμβάσεις είναι τόσο «πράσινες» όσο και «βιώσιμες».

4.2.2.

Η υποχρεωτική συμπερίληψη κοινωνικών ρητρών στις προσκλήσεις υποβολής προσφορών για την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης και συμβάσεων για έργα, υπηρεσίες και προμήθειες, μεταξύ άλλων, ιδίως — αλλά όχι μόνο — εκείνες που σχετίζονται με εργασία εντάσεως εργασίας (όπως υπηρεσίες καθαρισμού και τροφοδοσίας) και άλλα, θα διασφαλίσει ότι η αξιολόγηση της κοινωνικής πτυχής –η οποία, παράλληλα με την οικονομική και την περιβαλλοντική πτυχή, αποτελεί τον τρίτο πυλώνα της βιώσιμης ανάπτυξης– θα καταστεί μόνιμο μέρος των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων.

4.2.3.

Οι κοινωνικές ρήτρες σχετίζονται με την ορθή εφαρμογή της ισχύουσας συλλογικής σύμβασης που καλύπτει όλους τους εργαζομένους. Μπορούν επίσης να εξυπηρετήσουν το γενικό κοινωνικό συμφέρον: απασχόληση ομάδων κινδύνου, έργα κοινωνικής οικονομίας.

4.2.4.

Όπου είναι δυνατόν, η αναθέτουσα αρχή θα πρέπει να ζητεί οικολογικό σήμα ή πιστοποίηση στη συγγραφή υποχρεώσεων. Τα οικολογικά σήματα μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για τους αγοραστές. Επί του παρόντος, οι αγοραστές μπορούν να διευκρινίζουν ότι τα αγαθά και οι υπηρεσίες πρέπει να συμμορφώνονται με τις τεχνικές προδιαγραφές ενός οικολογικού σήματος. Μπορούν να ζητήσουν ένα συγκεκριμένο οικολογικό σήμα, ωστόσο πρέπει να διασφαλίσουν ότι πληροί ορισμένες προϋποθέσεις που ορίζονται στις οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις. Αυτό είναι πολύπλοκο, και, σε πολλές περιπτώσεις, οι αγοραστές δεν έχουν τους πόρους και τον χρόνο για να το πράξουν.

4.2.5.

Τα οικολογικά σήματα αποτελούν έναν καλό μηχανισμό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη συμπερίληψη πτυχών κυκλικότητας, αλλά οι ισχύουσες οδηγίες καθιστούν τη χρήση τους αδικαιολόγητα πολύπλοκη για τον αγοραστή — δίνουν έμφαση στο να γνωρίζει ο αγοραστής ακριβώς τι περιέχει το οικολογικό σήμα. Ωστόσο, το οικολογικό σήμα έχει ως στόχο να διευκολύνει τους αγοραστές, καθώς δεν είναι υποχρεωμένοι να κατανοούν όλες τις τεχνικές λεπτομέρειες ενός προϊόντος/υπηρεσίας και τις επιπτώσεις του. Είναι σημαντικό το οικολογικό σήμα να είναι αξιόπιστο και να ελέγχεται ενδελεχώς, ώστε να αποφευχθούν οι ψευδείς ισχυρισμοί και η προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας. Καθώς οι αγοραστές κινούνται προς μια πιο λειτουργική προσέγγιση ή μια προσέγγιση βάσει επιδόσεων, η ζήτηση για υπηρεσίες κυκλικής οικονομίας θα αυξηθεί. Τα οικολογικά σήματα μπορούν επίσης να απονέμονται για υπηρεσίες, όπως το πρόσφατο οικολογικό σήμα της ΕΕ για τις υπηρεσίες καθαρισμού.

4.3.   Κατάρτιση

4.3.1.

Είναι σημαντικό να καταρτιστούν οι αγοραστές του δημόσιου τομέα στις νομικές και τις τεχνικές πτυχές των ΚΔΣ και στην έννοια του LCC, καθώς και να καταρτιστούν στη βιώσιμη χρήση των προϊόντων εκείνοι οι αγοραστές που είναι οι τελικοί χρήστες. Το ICLEI (11), από κοινού με άλλους οργανισμούς, επικαιροποίησε την εργαλειοθήκη κατάρτισης για τις ΠΔΣ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ένα πρόγραμμα κατάρτισης του σχετικού προσωπικού από πλευράς της Επιτροπής, ώστε να ειδικευθεί στις ΚΔΣ σε διάφορους τομείς, θα ήταν μια επένδυση που θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει στη μείωση των δαπανών και, κατά συνέπεια, στην εξοικονόμηση πόρων. Σημαντικές είναι επίσης οι μη τεχνικές δεξιότητες, όπως οι ικανότητες διαλόγου με την αγορά. Η συνεργασία και ο διάλογος μεταξύ των αγοραστών και των προμηθευτών βοηθούν τους αγοραστές να κατανοήσουν τι είναι διαθέσιμο στην αγορά και βοηθούν τους προμηθευτές να προετοιμαστούν για να ανταποκριθούν στις μελλοντικές ανάγκες των αγοραστών. Η κατάρτιση του σχετικού προσωπικού, ώστε να ειδικευθεί στις κυκλικές δημόσιες συμβάσεις σε διάφορους τομείς, είναι μια επένδυση που μπορεί τελικά να οδηγήσει στη μείωση των δαπανών και, κατά συνέπεια, στην εξοικονόμηση πόρων. Επιπλέον, είναι αναγκαίο να στηριχθούν οι πιθανοί προμηθευτές –ιδίως οι ΜΜΕ και οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας– για την υποβολή προσφορών σε κυκλικές δημόσιες συμβάσεις.

4.4.   Προώθηση

4.4.1.

Είναι ζωτικής σημασίας να προωθηθεί η ιδέα των ΚΔΣ, είτε μέσω της ευρύτερης κοινοποίησης ορθών παραδειγμάτων και πρακτικών, είτε ενδεχομένως μέσω άλλων δράσεων διαχείρισης, όπως οι διαφημιστικές εκστρατείες, είτε, κατά περίπτωση, μέσω δημόσιων πρωτοβουλιών και πρωτοβουλιών κατάρτισης που η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να στηρίξει και να διοργανώσει. Εκτός από ειδικευμένους αγοραστές, οι κυκλικές δημόσιες συμβάσεις απαιτούν συνειδητοποιημένους υπεύθυνους φορείς λήψης αποφάσεων, ενημερωμένους χρήστες, διαχειριστές συμβάσεων και αφοσιωμένους προμηθευτές που μπορούν να καλύψουν νέες ανάγκες. Τα πιλοτικά σχέδια παρέχουν στους αγοραστές του δημόσιου τομέα την ιδανική ευκαιρία να αναπτύξουν ικανότητες, να ευαισθητοποιήσουν και να λειτουργήσουν ως καταλύτης για την αλλαγή της αγοράς μέσω της παροχής πραγματικών επιχειρηματικών ευκαιριών. Οι μελλοντικές ροές ευρωπαϊκής χρηματοδότησης θα πρέπει να συνεχίσουν να στηρίζουν καινοτόμα πιλοτικά σχέδια για τις ΚΔΣ που προωθούν τη μάθηση μέσω δράσης και παρέχουν ευκαιρίες για αναβάθμιση και αναπαραγωγή.

4.4.2.

Από το 2010 και μετέπειτα, η Επιτροπή έχει συγκεντρώσει 189 παραδείγματα ΠΔΣ προς μίμηση. Το 2021 θα ετοιμαστούν ακόμη 12. Πολλά από αυτά αναδεικνύουν επίσης τις ΚΔΣ. Αυτό θα μπορούσε να εντείνει τις προσπάθειες για την προώθηση των ορθών πρακτικών που έχουν διαδοθεί σε όλα τα κράτη μέλη (12).

4.4.3.

Τον Μάρτιο του 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΟΚΕ ξεκίνησαν ως κοινή πρωτοβουλία την ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων φορέων για την κυκλική οικονομία. Αυτή συγκεντρώνει τους ενδιαφερόμενους φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της κυκλικής οικονομίας στην Ευρώπη και διευκολύνει την ανταλλαγή ορθών πρακτικών, γνώσεων και διδαγμάτων στον τομέα της κυκλικής οικονομίας (13) (14).

4.4.4.

Ορισμένες χώρες έχουν εθνικά βραβεία δημόσιων συμβάσεων, και αυτά συνήθως περιλαμβάνουν κάτι για τις πράσινες/καινοτόμες/κοινωνικές δημόσιες συμβάσεις. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη θέσπιση ευρωπαϊκού βραβείου δημόσιων συμβάσεων.

4.4.5.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει επίσης να δώσουν το παράδειγμα, συνάπτοντας ΚΔΣ και προβάλλοντας το θέμα αυτό με περιπτωσιολογικές μελέτες, προκειμένου να δοθεί έμφαση στις ευκαιρίες και τα οφέλη που έχουν στη διάθεσή τους όλοι οι αγοραστές του δημόσιου τομέα. Γενικά, όλες οι προσφορές πρέπει να περιλαμβάνουν κριτήρια ΠΔΣ.

---

(1)  https://ec.europa.eu/growth/single-market/public-procurement_el

(2)  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ένα χρήσιμο φυλλάδιο για το θέμα αυτό το 2017: https://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/cp_european_commission_brochure_en.pdf

(3)  Βλέπε το σχέδιο δράσης της Επιτροπής για την κυκλική οικονομία, τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Ένα νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία και την έκθεση πρωτοβουλίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

(4)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 94.

(5)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020XC0401(05)&from=EL

(6)  Θα αναφερθεί στον οδηγό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για κοινωνικές αγορές, που βρίσκεται στο στάδιο της εκπόνησης.

(7)  #webuysocialeu — YouTube.

(8)  Κοστολόγηση κύκλου ζωής — ΠΔΣ — περιβάλλον — Ευρωπαϊκή Επιτροπή (europa.eu).

(9)  Επιδίωξη κοινωνικών στόχων μέσω δημόσιων συμβάσεων | EASME (europa.eu)

(10)  https://ted.europa.eu/TED/browse/browseByMap.do

(11)  Διεθνές Συμβούλιο Τοπικών Πρωτοβουλιών για το Περιβάλλον (https://iclei-europe.org).

(12)  Βλέπε https://ec.europa.eu/environment/gpp/case_group_en.htm

(13)  Βλέπε https://circulareconomy.europa.eu/platform/en/good-practices

(14)  Ένα καλό παράδειγμα τοπικού σχεδίου δημόσιων συμβάσεων είναι το σχέδιο του Άμστερνταμ https://mk0mraduurzaamnh901f.kinstacdn.com/wp-content/uploads/2020/01/MRA_CirculairInkopen_ENGdef01.pdf.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Καμία Πράσινη Συμφωνία χωρίς κοινωνική συμφωνία»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2021/C 341/03)

Εισηγητής:

ο κ. Norbert KLUGE

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	20.2.2020
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	11.5.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	9.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	213/3/12

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Τα κράτη, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες καλούνται να αντιμετωπίσουν από κοινού τις ταχέως εξελισσόμενες θεμελιώδεις προκλήσεις. Οφείλουν να αναλάβουν την ευθύνη από κοινού ώστε να μη μείνει κανείς στο περιθώριο. Η ανάκαμψη πρέπει να βασιστεί στις εξής αρχές: «προστασία των ανθρωπίνων και των κοινωνικών δικαιωμάτων, των δημοκρατικών αξιών και του κράτους δικαίου· πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού της ενιαίας αγοράς· επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)· ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας· και επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας στην ΕΕ το αργότερο έως το 2050» (1). Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία, και σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.2.

Η μετάβαση σε περισσότερο πράσινα και βιώσιμα οικονομικά μοντέλα θα δημιουργήσει υψηλό οικονομικό κόστος, που ενέχει τον κίνδυνο να αυξήσουν τις κοινωνικές ανισότητες και να εντείνουν τη διάβρωση της κοινωνικής συνοχής (2). Δεν πρόκειται να υπάρξει «Πράσινη Συμφωνία» χωρίς ολοκληρωμένη «κοινωνική συμφωνία» Διάφορες βασικές συνιστώσες πολιτικής είναι απαραίτητες για να διασφαλιστεί στενή σύνδεση μεταξύ της Πράσινης Συμφωνίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.

1.3.

Η προώθηση της απασχόλησης και των δεξιοτήτων, οι ομαλές μεταβάσεις και ο δυναμικός κοινωνικός διάλογος αποτελούν αναμφίβολα σημαντικά στοιχεία. Εντούτοις, η κοινωνική συμφωνία ως αναπόσπαστο μέρος της νέας Πράσινης Συμφωνίας σαφώς δεν αφορά μόνο την «εργασία». Αφορά το εισόδημα, την κοινωνική ασφάλιση και τη δημοσιονομική στήριξη για όλους όσοι τη χρειάζονται, συμπεριλαμβανομένων όσων δεν έχουν καθόλου πρόσβαση στην εργασία. Η ένταξη όλων των φορέων της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να αποτελεί κοινή προσπάθεια και ανησυχία, ακόμα και στη λήψη εταιρικών αποφάσεων –δηλαδή, πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την ένταξη των πλέον ευάλωτων ομάδων.

1.4.

Οι εταιρείες πρέπει να συμβάλουν στην Πράσινη/Κοινωνική Συμφωνία στο πλαίσιο των ιδιαίτερων ικανοτήτων τους. Πρέπει, βεβαίως, να παραμείνουν προσηλωμένες στον στόχο να είναι κερδοφόρες και ανταγωνιστικές. Συγχρόνως μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στη διαχείριση των ειδικών συμβολών τους, προκειμένου η Πράσινη Συμφωνία, τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και ο βιομηχανικός μετασχηματισμός να είναι επιτυχή και κοινωνικά επωφελή. Αυτό περιλαμβάνει την προώθηση της επιχειρηματικότητας και την ενίσχυση του ιδιαίτερου ρόλου των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και του ρόλου των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, που θα πρέπει να θεωρούνται συμπληρωματικοί φορείς στη σύνδεση των περιφερειακών και των τοπικών αγορών εργασίας με τη βιομηχανική αλλαγή.

1.5.

Βασική συνιστώσα αυτής της προσέγγισης είναι ένας ισχυρός και μελλοντοστρεφής κοινωνικός διάλογος (3), ο οποίος θα στηρίξει επίσης μια πιο ανοιχτή και προσανατολισμένη στη συζήτηση εταιρική διακυβέρνηση. Η αποτελεσματική λήψη αποφάσεων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία των εταιρειών και τα διοικητικά τους συμβούλια οφείλουν να διατηρούν την ευελιξία ως προς την εξισορρόπηση των συμφερόντων των μεμονωμένων ενδιαφερομένων μερών· παράλληλα, ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας των διαδικασιών λήψης αποφάσεων των εταιρειών, όπως έχουν επιβεβαιώσει πολλές εμπειρικές μελέτες. Η φωνή των εργαζομένων (4) (workers’ voice) επιδιώκει τη θετική μακροπρόθεσμη αλλαγή στην εταιρεία, βασιζόμενη στην εσωτερική τεχνογνωσία σχετικά με τις διαδικασίες της, βελτιώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη διαχείριση του κινδύνου και τον έλεγχο της συμμόρφωσης. Αυτό αυξάνει το επίπεδο της ενημέρωσης και την ποιότητα των αποφάσεων που λαμβάνονται στα διοικητικά συμβούλια.

1.6.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κατανοήσει αυτό το ζήτημα, όπως εκφράζεται στο σχέδιο δράσης της για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (του Μαρτίου 2021)· καθώς η Ευρώπη περνά από την αντιμετώπιση της κρίσης στην ανάκαμψη, «ο κοινωνικός διάλογος, η ενημέρωση, η διαβούλευση και η συμμετοχή των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους σε διαφορετικά επίπεδα (συμπεριλαμβανομένου του εταιρικού και του τομεακού επιπέδου) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των οικονομικών μεταβάσεων και στην προώθηση της καινοτομίας στον χώρο εργασίας, ιδίως ενόψει της εν εξελίξει διττής μετάβασης και των αλλαγών στον κόσμο της εργασίας» (5). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνιστά στις εθνικές αρχές και τους κοινωνικούς εταίρους να διασφαλίσουν την ενημέρωση και τη διαβούλευση με τους εργαζομένους και να προωθήσουν τη συμμετοχή τους σε επίπεδο εταιρείας με στόχο την προώθηση της καινοτομίας στον χώρο εργασίας.

1.7.

Η συστηματική αυτή κατανόηση της φωνής των εργαζομένων (workers’ voice) στη διαδικασία λήψης αποφάσεων των εταιρειών όσον αφορά την αναδιάρθρωση και την καινοτομία στον κόσμο της εργασίας θα πρέπει να λαμβάνεται επίσης υπόψη κατά τη μεταρρύθμιση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και στα εθνικά σχέδια ανθεκτικότητας. Η ΕΕ θα μπορούσε να συμπεριλάβει την πτυχή αυτή περισσότερο στον σχεδιασμό της κοινής εμπορικής πολιτικής της.

1.8.

Παρόλο που το υφιστάμενο πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης της ΕΕ παρέχει καθοδήγηση στις εταιρείες σχετικά με τη συνεκτίμηση των ποικίλων συμφερόντων των ενδιαφερόμενων μερών, η βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση απαιτεί μια ευρύτερη και πλουραλιστική κατανόηση του πώς πρέπει να διαμορφώνεται μια εταιρεία. Αναγνωρίζοντας την ουσιώδη σημασία των μετόχων για την εποπτεία των εταιρειών, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να δοθεί κίνητρο προκειμένου να εξεταστεί η θέσπιση ενός καταλληλότερου και πιο προσανατολισμένου στους μετόχους εταιρικού δικαίου, εντός του πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης της ΕΕ, στο οποίο θα αναγνωρίζεται συστηματικά η φωνή των εργαζομένων. Πιο ευρέως διαδεδομένες απόψεις και μια μακρόπνοη προσέγγιση θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση των τεράστιων προκλήσεων που θέτει η ψηφιακή και η κλιματική αλλαγή και η ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19. Η χρηστή εταιρική διακυβέρνηση θα πρέπει να εξεταστεί από τη σκοπιά της κοινωνίας, συνδυάζοντας το «κόστος» που συνεπάγεται η βιωσιμότητα για μια εταιρεία με τα οφέλη που αποκομίζει η κοινωνία από την περισσότερο βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση. Παράλληλα με τα περιβαλλοντικά οφέλη, αναμένεται επίσης να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς, ειδικότερα μέσω της πρόσληψης περισσότερο ετερογενούς εργατικού δυναμικού.

1.9.

Η φωνή όλων των ενδιαφερόμενων μερών, ειδικά των εργαζομένων ως συστατικών στοιχείων μιας εταιρείας, πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των προσπαθειών για την προώθηση των βιώσιμων και ανταγωνιστικών εταιρειών του μέλλοντος σε ένα υγιές περιβάλλον. Εν προκειμένω, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι συνεταιρισμοί και οι δραστηριότητες της κοινωνικής οικονομίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί μια πιο ανοικτή και χωρίς αποκλεισμούς θεώρηση του πλαισίου της ΕΕ στον τομέα της οικονομίας με σκοπό την ενίσχυση του ρόλου των προορατικών πολιτών ως επιχειρηματιών, εργαζομένων και καταναλωτών/παραγωγών-καταναλωτών, και την ενίσχυση των δημοκρατικών και αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους για να προβλέπουν και να διαμορφώνουν την αλλαγή (6). Επιπλέον, οι εταιρείες θα πρέπει να καθοδηγούνται ώστε να συμβάλλουν στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας με λιγότερους αποκλεισμούς. Αυτός είναι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος να εκπληρωθεί ο στόχος της ΕΕ «να μη μείνει κανείς στο περιθώριο».

1.11.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας ως καθήκον των εκτελεστικών διευθυντών, με την επιδίωξη μακροπρόθεσμων συμφερόντων και, συνεπώς, με την ενίσχυση της λογοδοσίας των διευθυντών όσον αφορά τη βιωσιμότητα μιας εταιρείας. Η συμβολή των εργαζομένων μέσω κατάλληλων διαύλων μπορεί επίσης να έχει θετικό αντίκτυπο στις μακροπρόθεσμες εταιρικές στρατηγικές και επενδύσεις. Μέθοδοι εργασίας, όπως η εκπροσώπηση των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου, έχουν αποδείξει σε πολλές περιπτώσεις τη θετική συμβολή τους στις μακροπρόθεσμες εταιρικές στρατηγικές και επενδύσεις (7).

1.12.

Η κοινωνική διάσταση πρέπει να αναγνωριστεί στη μελλοντική επικαιροποιημένη βιομηχανική και κοινωνική στρατηγική, όπως επίσης πρέπει να ληφθούν υπόψη οι κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές πτυχές κατά την ανάπτυξη των κύριων δεικτών επιδόσεων (ΚΔΕ), έτσι ώστε να μετράται καλύτερα ο μετασχηματισμός της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και η ανθεκτικότητά της την περίοδο μετά την πανδημία, προκειμένου να συμπεριληφθούν στην επικαιροποίηση της βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ η οποία δημοσιεύθηκε στις 5 Μαΐου του 2021. Οι κοινωνικές (συμπεριλαμβανομένων των εργασιακών) καθώς και οι οικονομικές και οι οικολογικές πτυχές πρέπει να ληφθούν υπόψη εξίσου. Εκτός της βιομηχανικής πολιτικής και των χρηματοπιστωτικών αγορών, η περιβαλλοντική και η κοινωνική διάσταση των ΚΔΕ θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και στα λογιστικά συστήματα εταιρικής διαχείρισης και στη λήψη εταιρικών αποφάσεων, και θα πρέπει να μετράται το φυσικό (8), κοινωνικό και ανθρώπινο κεφάλαιο παράλληλα με το οικονομικό κεφάλαιο. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία θα πρέπει να στηρίξει τα λογιστικά πρότυπα στην Ευρώπη που αντικατοπτρίζουν δεόντως το πραγματικό κοινωνικό και οικονομικό κόστος.

1.13.

Λαμβάνοντας αυτά υπόψη, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να ανοίξει την πολιτική συζήτηση σε όλα τα επίπεδα σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας ενός νέου ενωσιακού πλαισίου για τα ενδιαφερόμενα μέρη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι επερχόμενες προεδρίες του Συμβουλίου της ΕΕ πρέπει να ηγηθούν αυτής της συζήτησης σχετικά με το πώς μπορεί να χαρτογραφηθεί πολιτικά η αλληλεπίδραση όλων των ομάδων συμφερόντων και, ενδεχομένως, σε ένα βελτιωμένο ενωσιακό νομικό πλαίσιο για τα ενδιαφερόμενα μέρη, ως μία από τις βασικές προϋποθέσεις για εταιρείες φιλικές προς το κλίμα, ανθεκτικές, οικονομικά επιτυχημένες, μακροπρόθεσμα βιώσιμες και, συγχρόνως, κοινωνικά υπεύθυνες. Θα πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη η συμπεριφορά των επενδυτών και των κεφαλαιαγορών.

1.14.

Για να καταστεί δυνατή η συμμετοχή σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να εξασφαλιστεί η άμεση ενημέρωση, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να δώσουν συνέχεια στη συζήτηση αναφορικά με την οδηγία-πλαίσιο της ΕΕ σχετικά με ελάχιστα πρότυπα στην ενημέρωση, διαβούλευση και συμμετοχή των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου, στις περιπτώσεις που οι εταιρείες υιοθετούν το εταιρικό δίκαιο της ΕΕ.

1.15.

Η υψηλή ποιότητα στη λήψη εταιρικών αποφάσεων είναι προς το μέγιστο συμφέρον όλων των ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένων των μετόχων. Σε αυτό το πνεύμα και με γνώμονα τους ενωσιακούς στόχους της Πράσινης Συμφωνίας και του Ευρωπαϊκού Μέσου Ανάκαμψης, η ΕΟΚΕ καλεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ να επανεξετάσουν το πλαίσιο της ΕΕ για την εταιρική διακυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας για τους μετόχους, με στόχο την περαιτέρω βελτίωση του εν λόγω πλαισίου. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει, εν προκειμένω, τη σημασία της διενέργειας εκτιμήσεων επιπτώσεων και της τήρησης των αρχών της βελτίωσης της νομοθεσίας σε κάθε πιθανή ρυθμιστική δράση.

1.16.

Ενώ οι ευθύνες όλων των παραγόντων (εταιρείες, αρχές και κοινωνία των πολιτών) πρέπει να καθορίζονται σαφώς, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη συζήτηση για ένα καλύτερο ενωσιακό πλαίσιο για τη χρηστή εταιρική διακυβέρνηση στις ακόλουθες πτυχές: σύνδεση με τις ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας και τις περιφερειακές επιπτώσεις τους, αποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης, συστήματα κοινωνικής ασφάλισης προσαρμοσμένα στα μεταβαλλόμενα μοντέλα των αγορών εργασίας και δημιουργία κατάλληλων διχτυών ασφαλείας με τη μορφή ελάχιστου εισοδήματος και κοινωνικών υπηρεσιών για τις πλέον ευάλωτες ομάδες.

1.17.

Σύμφωνα με την έννοια της χρηστής εταιρικής διακυβέρνησης για μια επιτυχημένη Πράσινη Συμφωνία που θα συνοδεύεται και από μια κοινωνική συμφωνία χωρίς αποκλεισμούς, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενσωματώσει στο πρόγραμμα εργασίας της ένα ευρύτερο συμμετοχικό μοντέλο ως σημείο αναφοράς για τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση. Η σχετική συζήτηση θα μπορούσε να βασιστεί σε ψηφίσματα, γνωμοδοτήσεις και εκθέσεις που ήδη έχουν εγκριθεί τόσο από την ΕΟΚΕ όσο και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

2.   Η Πράσινη Συμφωνία και η ανάκαμψη από την κρίση της νόσου COVID-19 ως αντικείμενο της δίκαιης μετάβασης της Ευρώπης

2.1.

Το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο εξακολουθεί να μην εξισώνει πλήρως τους κοινωνικούς, οικολογικούς και οικονομικούς στόχους. Αν και το «σχέδιο δράσης για τη χρηματοδότηση της αειφόρου ανάπτυξης» (9), το οποίο επιδιώκει τον αναπροσανατολισμό των ροών κεφαλαίων προς μια πιο βιώσιμη οικονομία, την ενσωμάτωση της διάστασης της αειφορίας στη διαχείριση κινδύνων, και την προώθηση της διαφάνειας και του μακρόπνοου χαρακτήρα, αναφέρεται στις περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις της αειφορίας, το ενιαίο σύστημα ταξινόμησης (ή ταξινομία) για τις αειφόρες δραστηριότητες, μέχρι στιγμής, ορίζει κριτήρια μόνο για τις περιβαλλοντικά βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες, αναβάλλοντας τον ορισμό των κοινωνικών κριτηρίων (10). Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί τους επενδυτές (και οι εργαζόμενοι επίσης επενδύουν στην εταιρεία τους) ως μια από τις κινητήριες δυνάμεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη και, επίσης, διερευνά τρόπους να ενδυναμώσει τους καταναλωτές και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο της μετάβασης στη βιωσιμότητα.

2.2.

Οι επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στις θέσεις εργασίας και στις εταιρείες είναι άνευ προηγουμένου, επηρεάζουν την υγεία και την ασφάλεια, την οργάνωση της εργασίας και τις οικονομικές και χρηματοδοτικές συνθήκες των εταιρειών, επιταχύνουν τις τάσεις της εταιρικής αναδιάρθρωσης και της ψηφιοποίησης, καθώς και την πόλωση στις αγορές εργασίας μας.

2.3.

Στο πλαίσιο αυτών των αβεβαιοτήτων, οι ευρωπαϊκές πολιτικές πρέπει να προσφέρουν απτές βελτιώσεις στη ζωή των πολιτών (11). Το κοινωνικό μοντέλο των πλουραλιστικών, δημοκρατικών και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνιών χρειάζεται μια ανθεκτική κοινωνία των πολιτών και ένα υγιές και βιώσιμο κοινωνικό περιβάλλον που θα βασίζεται στις εθνικές πολιτικές και στην ένταξη που σχετίζεται με την εργασία. Ειδάλλως, ο εθνικισμός και ο λαϊκισμός απειλούν ολοένα και περισσότερο να ανατρέψουν τις δημοκρατικές αξίες και να υπονομεύσουν την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα.

2.4.

Υπάρχει πραγματική ανάγκη να αναπτυχθεί μια ευρεία έννοια της κοινωνικής διάστασης για να υποστηριχθεί η Πράσινη Συμφωνία με τη συμπερίληψη όλων των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών. Αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να καλύψει τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ και των κρατών μελών, όπως για την απασχόληση, την κοινωνική προστασία και πρόνοια, την υγεία, την εκπαίδευση και κατάρτιση, με εστίαση στις πλέον ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας.

2.5.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να προωθήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά στις πολιτικές κοινωνικής προστασίας, απασχόλησης και εκπαίδευσης, ώστε να είναι καλύτερα εξοπλισμένα για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις μιας δίκαιης μετάβασης. Αυτό σημαίνει ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, αποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης, συστήματα κοινωνικής ασφάλισης προσαρμοσμένα στα μεταβαλλόμενα πρότυπα της αγοράς εργασίας και δημιουργία κατάλληλων διχτυών ασφαλείας με τη μορφή ελάχιστου εισοδήματος και κοινωνικών υπηρεσιών για τις πλέον ευάλωτες ομάδες.

2.6.

Οι βιώσιμες εταιρείες πρέπει να δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ανταγωνιστικότητα, καθώς και προοπτικές για αξιοπρεπή απασχόληση και αξιοπρεπές εισόδημα σε ανθεκτικές τοποθεσίες και υγιή περιβάλλοντα. Αυτή είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για τους ευρωπαϊκούς στόχους και τις ευρωπαϊκές αξίες προκειμένου να επιτευχθεί μια δίκαιη μετάβαση για ολόκληρη την κοινωνία των πολιτών. Σε καιρούς μετάβασης και κρίσης, η συμμετοχή των εργαζομένων και των ενδιαφερόμενων μερών είναι σημαντική και μπορεί να οικοδομήσει μια ισχυρή βάση για τη στήριξη των εργαζομένων στις εταιρείες και στις κοινωνίες, προωθώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ασφάλεια και τη σταθερότητα. Αυτό είναι βασικό για το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μιας εταιρείας στην παγκόσμια κοινωνία.

3.   Προς μια οικολογικά, κοινωνικά και οικονομικά βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση

3.1.

Με σεβασμό στις εθνικές και επιχειρηματικές διαφορές, η ενημέρωση, η διαβούλευση και η συμμετοχή σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου αποτελούν βασικά ζητήματα πολιτικής για τις βιώσιμες εταιρείες, με στόχο την προώθηση ενός πιο μακροπρόθεσμου χαρακτήρα και τη βελτίωση της ποιότητα της λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο ενός προγράμματος οικονομικών μεταρρυθμίσεων (12). Σε αυτό το πλαίσιο, η «καλή φήμη» μιας εταιρείας καθίσταται ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση πρέπει να προωθεί μια μακροπρόθεσμη και πλουραλιστική εστίαση στις αποφάσεις των εταιρειών, με παράλληλη διατήρηση της ακρίβειας, της ποιότητας και της αποτελεσματικότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Το έννομο συμφέρον των εταιρειών προς το οποίο δεσμεύονται τα καθήκοντα των διευθυντών θα πρέπει να διακρίνεται από το συμφέρον των μετόχων, που ενίοτε τείνει να εστιάζει στο βραχυπρόθεσμο κέρδος. Μια πλουραλιστική, μακροπρόθεσμη και βιώσιμη προσέγγιση θα πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα των εργαζομένων και άλλων ενδιαφερομένων μερών.

3.2.

Για τον σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πραγματοποιήσει ορισμένα προκαταρκτικά βήματα για μια πιθανή νομοθετική πρωτοβουλία σχετικά με την υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα αυτές τις πρωτοβουλίες (13).

3.3.

Επιπλέον, θα πρέπει να εξεταστεί και να αναπτυχθεί ένα νέο μοντέλο πρόβλεψης και διαχείρισης της αλλαγής, ως στοιχείο «χρηστής» εταιρικής διακυβέρνησης, που λαμβάνει επίσης υπόψη το κοινωνικό κόστος της αναδιάρθρωσης και της αλλαγής και τη συμβολή μιας εταιρείας στην επίτευξη μιας κοινωνίας με λιγότερους αποκλεισμούς, πέραν των δεικτών κόστους και παραγωγικότητας. Οι επιπτώσεις στην κατανομή του εισοδήματος, στην ισότητα μεταξύ των φύλων και των ατόμων κάθε ηλικίας, στους χώρους εργασίας, στην ποιότητα και τη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος και της απασχόλησης, και στην κοινωνική ένταξη πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη (14).

3.4.

Τα κοινωνικά ζητήματα δεν εμφανίζονται ακόμα με τον ίδιο τρόπο στους κύριους δείκτες επιδόσεων για τη χρηματοοικονομική ανάλυση και αποτίμηση εταιρειών. Παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε στη Συμβουλευτική Επιτροπή για τη χρηματοοικονομική πληροφόρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EFRAG) να αναπτύξει ένα ευρωπαϊκό πρότυπο αναφοράς, δεν υπάρχει ακόμα παγκόσμιο πρότυπο μέτρησης αντικτύπου και εκτίμησης για την οικονομική αποτίμηση και την κοινοποίηση των επιπτώσεων της εταιρικής δραστηριότητας. Η μέτρηση, τιμολόγηση και αναφορά του αντικτύπου των εταιρειών θα τις διευκόλυνε να γίνουν κλιματικά ουδέτερες.

3.5.

Για τον σκοπό αυτόν, η ΕΟΚΕ ζητεί να σημειωθεί στο πλαίσιο της επικείμενης αναθεώρησης της οδηγίας για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών σαφής πρόοδος στον τομέα των προτύπων αναφοράς σχετικά με τις κοινωνικές και εργασιακές πτυχές της διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών εργασίας, της ισότητας στα διοικητικά συμβούλια και της απασχόλησης των μειονεκτούντων εργαζομένων ή των εργαζομένων με αναπηρία. Η συνολική βιωσιμότητα των εταιρειών θα πρέπει να μετράται και να αξιολογείται με ακρίβεια.

3.6.

Σύμφωνα με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας και της ανάκαμψης, ο έως τώρα στόχος της εταιρικής διακυβέρνησης της δημιουργίας κερδών για τους μετόχους τώρα πρέπει να συμπληρωθεί εξίσου με την έννοια της κοινωνικής και οικολογικής ευθύνης (15). Συνεπώς, είναι σημαντικό να εξασφαλιστούν συστηματικοί δίαυλοι έκφρασης της φωνής των εργαζομένων στη λήψη εταιρικών αποφάσεων.

3.7.

Όπως έχει ήδη δηλώσει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Η βιομηχανική μετάβαση προς μια πράσινη και ψηφιακή ευρωπαϊκή οικονομία» (16), η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσει και να αναπτύξει την κοινωνική διάσταση της προσαρμοσμένης και επικαιροποιημένης βιομηχανικής στρατηγικής. Αυτό θα πρέπει όχι μόνο να έχει αντίκτυπο στους ΚΔΕ που θα αναπτυχθούν, αλλά και να συμβάλει στην εξέταση της συμπερίληψης κοινωνικών δεικτών. Οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να έχουν λόγο στις διαβουλεύσεις σχετικά με τους κατάλληλους ΚΔΕ για τη μέτρηση της επιτυχίας της Πράσινης Συμφωνίας, τόσο σε επίπεδο βιομηχανίας όσο και εταιρείας.

3.8.

Αξίζει να εξεταστεί κατά πόσον το νομικό πλαίσιο της ΕΕ θα πρέπει να συμβάλει στον καθορισμό ελάχιστων προτύπων υποχρεωτικής πληροφόρησης, διαβούλευσης και συμμετοχής των εργαζομένων μέσω κατάλληλων διαύλων, π.χ. στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών όσον αφορά τη φωνή των εργαζομένωνσ (17), έτσι ώστε να διασφαλίζονται η έγκαιρη πληροφόρηση των εργαζομένων και η διαβούλευση με αυτούς, καθώς και η πρόβλεψη της αλλαγής. Παρά την επιτυχία που έχει σημειωθεί στον τομέα αυτόν έως σήμερα, υπάρχει ανάγκη βελτίωσης της εφαρμογής και της επιβολής αυτών των προτύπων.

3.9.

Παράλληλα, η ισότητα των φύλων στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών και στις θέσεις εκτελεστικών διευθυντικών στελεχών πρέπει να ενισχυθεί. Η παράκαμψη ή η μείωση της συμμετοχής των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου, η εταιρική νομική μηχανική (corporate legal engineering) και οι τεχνητές δομές, όπως οι εικονικές εταιρείες, που δημιουργούνται με σκοπό την αποφυγή της συμμετοχής των εργαζομένων, θα πρέπει να αποτραπούν. Όσον αφορά τη συμμετοχή των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου, όπως προβλέπεται στο εθνικό δίκαιο τουλάχιστον δώδεκα κρατών μελών, η οποία συνήθως γίνεται κατανοητή ως συνδιαχείριση, σημαίνει μια προσέγγιση που αναπτύσσει και προωθεί ενεργά ένα υποχρεωτικό ελάχιστο όριο δικαιωμάτων συμμετοχής με βάση τα κοινά ευρωπαϊκά ελάχιστα πρότυπα εκπροσώπησης. Ένα παράδειγμα είναι η οδηγία για τη θέσπιση ευρωπαϊκών συμβουλίων εργαζομένων, που πρέπει να προσαρμοστεί καλύτερα στην τρέχουσα πραγματικότητα και στις μελλοντικές ανάγκες διεθνικών αναδιαρθρώσεων, παρέχοντας στα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων τους απαραίτητους πόρους και ικανότητες και προβλέποντας κυρώσεις για τις εταιρείες που δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες. Η τομεακή διαβούλευση θα πρέπει, επίσης, να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο.

3.10.

Μια κοινωνική Ευρώπη πρέπει να διέπεται από κοινούς κανόνες που εξασφαλίζουν ότι οι εταιρείες και οι ιδιοκτήτες τους συμμορφώνονται με τη «χρηστή εταιρική διακυβέρνηση». Αυτό αποτελεί βασικό στοιχείο σε έναν αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο (18). Εν προκειμένω, ένα δεσμευτικό νομικό πλαίσιο της ΕΕ για τη δέουσα επιμέλεια και την υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά που θα περιλαμβάνει συνιστώσα σχετικά με τη συμμετοχή των εργαζομένων θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.

3.11.

Η «ενσωμάτωση της διάστασης της συμμετοχής» θα πρέπει να γίνει οριζόντιο διαρθρωτικό στοιχείο σε όλη την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τις πρωτοβουλίες που έχουν αντίκτυπο στις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, προκειμένου να προαχθεί η κοινωνική ασφάλιση και ανάπτυξη.

---

(1)  Οι προτάσεις της ΕΟΚΕ για την ανάκαμψη και την ανασυγκρότηση μετά την κρίση της νόσου COVID-19: προς ένα νέο κοινωνικό μοντέλο.

(2)  ΕΕ C 47 της 11.2.2020, σ. 30.

(3)  ΕΕ C 10 της 11.1.2021, σ. 14.

(4)  Η εκπροσώπηση των συμφερόντων των εργαζομένων σε επίπεδο εγκαταστάσεων παραγωγής και εταιρείας από συμβούλια και εκπροσώπους των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών πάντοτε αλληλεπιδρά διαφορετικά ως λειτουργικό ισοδύναμο με τον κοινωνικό διάλογο και τα συστήματα συλλογικής διαπραγμάτευσης σε συγκεκριμένα εθνικά πλαίσια. Σε επίπεδο ΕΕ, έχουμε έναν ορισμό της ενημέρωσης και διαβούλευσης βάσει της οδηγίας για τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων. Όσον αφορά τη συμμετοχή στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών, η νομοθεσία της ΕΕ για την ευρωπαϊκή εταιρεία (SE) αναφέρεται μόνο σε προϋπάρχουσες εθνικές διατάξεις. Για τον λόγο αυτόν, χρησιμοποιούμε τον όρο «φωνή των εργαζομένων» (workers’ voice) ως γενικό όρο για να διευκολύνουμε την κοινή κατανόηση του σκοπού της παρούσας γνωμοδότησης.

(5)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=COM%3A2021%3A102%3AFIN&qid=1614928358298

(6)  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει μια πρωτοβουλία σχετικά με την πράσινη ενδυνάμωση των καταναλωτών, που θα περιλαμβάνει επίσης ορισμένα κοινωνικά στοιχεία. Επιπλέον, θα υπάρξει μια πρωτοβουλία για τα βιώσιμα προϊόντα, η οποία θα απαιτεί την παροχή πληροφοριών σχετικά με τα κριτήρια βιωσιμότητας ορισμένων κατηγοριών προϊόντων και θα καλύπτει επίσης κοινωνικές πτυχές.

(7)  Αυτές οι πτυχές θα καλυφθούν στην επικείμενη νομοθετική πρόταση της Επιτροπής για τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση, και ειδικότερα στο μέρος που καλύπτει τα καθήκοντα των διευθυντών. Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να συμμετέχουν στις προκαταρκτικές συζητήσεις ήδη από το πρώιμο στάδιο.

(8)  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη συνεργάζεται με τις επιχειρήσεις σε σχέση με τη λογιστική του φυσικού κεφαλαίου. Καθώς υπάρχουν διάφορες μέθοδοι, οι εν εξελίξει εργασίες προσπαθούν να τις εξορθολογίσουν και να αναπτύξουν κοινά πρότυπα για τον σκοπό αυτόν. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να συμμετέχουν στην ανάπτυξη αυτών των προτύπων.

(9)  COM(2018) 97 final.

(10)  Κανονισμός (ΕΕ) 2020/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 2020, σχετικά με τη θέσπιση πλαισίου για τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2019/2088 (ΕΕ L 198 της 22.6.2020, σ. 13).

(11)  ΕΕ C 228 της 5.7.2019, σ. 24.

(12)  ΕΕ C 161 της 6.6.2013, σ. 35.

(13)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 136.

(14)  Για παράδειγμα, οι σκέψεις της «Value Balancing Alliance» (Συμμαχία για την εξισορρόπηση της αξίας) θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στις επενδύσεις σε εξειδικευμένο προσωπικό στους ισολογισμούς. Σε αυτή τη συμμαχία, συνεργάζονται αυτήν τη στιγμή τα διοικητικά συμβούλια αρκετών μεγάλων –γερμανικών– εταιρειών. https://www.value-balancing.com/.

(15)  ΕΕ C 106 της 31.3.2020, σ. 1.

(16)  ΕΕ C 56 της 16.2.2021, σ. 10.

(17)  ΕΕ C 10 της 11.1.2021, σ. 14.

(18)  ΕΕ C 10 της 11.1.2021, σ. 14.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη σύσταση των κοινών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος “Ορίζων Ευρώπη”»

[COM(2021) 87 final — 2021/0048 (NLE)]

(2021/C 341/04)

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Αναστάσης ΓΙΑΠΑΝΗΣ

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 6.5.2021
Νομική βάση	Άρθρα 187 και 188 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Απόφαση του Προεδρείου	23.3.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	9.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	160/0/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκτιμά ότι τα τελικά αποτελέσματα της δραστηριότητας των κοινών επιχειρήσεων είναι ύψιστης σημασίας για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι ώρα να κινητοποιήσουμε όλους τους δυνατούς πόρους και να μεταμορφώσουμε την οικονομία, ενεργοποιώντας τις ρηξικέλευθες τεχνολογίες και τα βιώσιμα οικονομικά μοντέλα.

1.2.

Η αλληλεπίδραση και οι συνεργασίες με άλλες ευρωπαϊκές συμπράξεις θα πρέπει να εστιάζουν σε στρατηγικά αποτελέσματα με μέλημα τον θετικό αντίκτυπο. Οι συνέργειες μεταξύ των διαφόρων ενωσιακών χρηματοδοτικών προγραμμάτων και των πολιτικών της Ένωσης, καθώς και οι συνέργειες με ενωσιακή και εθνική χρηματοδότηση χορηγούμενη σε επίπεδο κρατών μελών, είναι ζωτικής σημασίας έτσι ώστε ότι τα έργα έρευνας — καινοτομίας να έχουν τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο.

1.3.

Δεν είναι πολύ σαφές εάν και με ποιον τρόπο οι ευρωπαϊκές συμπράξεις θα είναι ανοιχτές σε όσο το δυνατόν περισσότερα ενδιαφερόμενα μέρη. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η δραστηριότητα όλων των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να διέπεται από τις αρχές της ανοικτής συμμετοχής και της διαφάνειας.

1.4.

Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, τόσο ως ειδημόνων όσο και ως διαύλων επικοινωνίας, είναι πρωταρχικής σημασίας για την επιτυχία των κοινών επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διενέργεια μόνιμου διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμβουλευτικών ομάδων των κοινών επιχειρήσεων και τη συμπερίληψη των συναρμόδιων κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις ομάδες ενδιαφερόμενων μερών των κοινών επιχειρήσεων.

1.5.

Η ετερογένεια των κανόνων στις διάφορες κοινές επιχειρήσεις προκαλεί ασάφεια και η ΕΟΚΕ ζητεί να ακολουθηθεί μια όσο το δυνατόν πιο ομοιογενής προσέγγιση, με σεβασμό στον ιδιαίτερο χαρακτήρα κάθε κοινής επιχείρησης.

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τον περιορισμένο αριθμό των οργανισμών και οργανώσεων που κλήθηκαν ως ιδιώτες ιδρυτές διαφόρων επιχειρήσεων. Επιπλέον, ζητεί η διαδικασία επιλογής των συνδεδεμένων μελών να διέπεται από ανοικτό χαρακτήρα και διαφάνεια. Στο πλαίσιο των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να επιδιωχθεί η προσέλκυση της συμμετοχής όσο το δυνατόν περισσότερων κρατών μελών. Λαμβανομένης υπόψη της αρχής ανοικτών προσκλήσεων για χρηματοδότηση, το όφελος της συμμετοχής είναι πολύ περιορισμένο. Έτσι, ο αριθμός των θέσεων ιδιωτών στο διοικητικό συμβούλιο θα πρέπει να αυξηθεί, όπως έγινε στην κοινή επιχείρηση «Καθαρές αερομεταφορές».

1.7.

Το άρθρο 26 παράγραφος 4 στοιχείο β) θα πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: «χρηματοδοτικές συνεισφορές των μελών και των συνεισφερόντων εταίρων στην κοινή επιχείρηση για τις λειτουργικές δαπάνες». Ο ρόλος των συνεισφερόντων εταίρων είναι ασαφής όσον αφορά τη συμμετοχή τους στις δραστηριότητες, στη διοίκηση, τα οφέλη της παροχής χρηματοδοτικής συνεισφοράς, κλπ.

1.8.

Είναι αναγκαίο να εξασφαλιστούν τα αποτελέσματα μόχλευσης της χρηματοδότησης της ΕΕ και να ενισχυθούν οι ιδιωτικές συνεισφορές που αποτυπώνουν την ικανότητα των συνεισφερόντων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση ότι το ετήσιο κόστος για τις ΜΜΕ θα πρέπει να είναι σαφώς χαμηλότερο και τάσσεται υπέρ της διάθεσης ενός τμήματος του προϋπολογισμού των κοινών επιχειρήσεων στις δραστηριότητες των ΜΜΕ.

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί σαφής διευκρίνιση της διαδικασίας που οδηγεί στην κατάρτιση του προγράμματος εργασίας για κάθε κοινή επιχείρηση και τη συμπερίληψή της στο Μέρος Ι του κανονισμού. Όταν είναι πλήρως διαθέσιμα, τα τελικά αποτελέσματα της έρευνας θα πρέπει να διαβιβαστούν σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της ΕΕ.

1.10.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ιδιαίτερα την πρόταση για την κατάργηση της υποχρέωσης των εταίρων να υποβάλλουν εκθέσεις με θέμα τις μη επιλέξιμες δαπάνες και την πρόθεση να αποφεύγεται ο διπλός λογιστικός έλεγχος.

1.11.

Πρέπει να εξασφαλιστούν τα συμφέροντα της ίδιας της ΕΕ και να ενισχυθεί η ικανότητα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και της Ευρώπης για καινοτομία. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ρητά ότι τα αποτελέσματα από το ερευνητικό έργο των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να αξιοποιηθούν στη βιομηχανία της ΕΕ με τη χρήση ευρωπαϊκής τεχνολογίας.

1.12.

Η ευρωπαϊκή καινοτομία και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας θα πρέπει να προστατεύονται επαρκώς από επιβουλές και από την οικονομική κατασκοπεία. Ενώ επιβάλλεται να εφαρμοστεί το ευρωπαϊκό ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και ενώ η πνευματική ιδιοκτησία και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας αποτελούν καίριο ζήτημα, δεν αναφέρονται στην νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

1.13.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις υποχρεώσεις παρακολούθησης όσον αφορά τη συμπερίληψη των ΜΜΕ, τη γεωγραφική σύνθεση και το ποσοστό συγχρηματοδότησης. Επιπλέον, θα πρέπει να εισαχθούν ποιοτικοί δείκτες, όπως το είδος των καινοτομιών που επιτεύχθηκαν, τα πλεονεκτήματα για την κοινωνία των πολιτών και ο αριθμός των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Η ευρωπαϊκή στρατηγική ανάκαμψης είναι πολύ σαφής: εστιάζει στη διττή οικολογική και ψηφιακή μετάβαση και επιχειρεί να άρει τις στρατηγικές εξαρτήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, οι κοινές επιχειρήσεις καλούνται να διαδραματίσουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο, δηλαδή να συγκεντρώσουν την ευρωπαϊκή ειδημοσύνη από διάφορους τομείς της οικονομίας, να προαγάγουν την ανταγωνιστικότητα, να βελτιώσουν τις δεξιότητες και να ενισχύσουν τη βιομηχανική βάση.

2.2.

Βάσει του πυλώνα ΙΙ του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», ο οποίος τιτλοφορείται «Παγκόσμιες προκλήσεις και ευρωπαϊκή βιομηχανική ανταγωνιστικότητα», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία των εξής εννέα κοινών επιχειρήσεων: «Ευρωπαϊκή σύμπραξη για μια βιοκυκλική Ευρώπη», «Καθαρές αερομεταφορές», «Καθαρό υδρογόνο», «Ευρωπαϊκοί σιδηρόδρομοι», «Παγκόσμιο πρόγραμμα για την υγεία EDCTP3», «Πρωτοβουλία για την καινοτομία στην υγεία», «Βασικές ψηφιακές τεχνολογίες», «SESAR-Ερευνητικό πρόγραμμα διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας στο πλαίσιο του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού» και «Έξυπνα δίκτυα και υπηρεσίες».

2.3.

Τα θεματολόγια όλων των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να αντλήσουν από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (1), την Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Στρατηγική (2), τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (3) και να μετασχηματίσουν τους στόχους που περιέχει η «Επικαιροποίηση της βιομηχανικής στρατηγικής για το 2020: προς μια ισχυρότερη ενιαία αγορά για την ανάκαμψη της Ευρώπης» (4). Θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ, οι ΜΜΕ, οι δημόσιες αρχές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Μέχρι στιγμής, αυτό δεν έχει συμβεί.

2.4.

Ο κύριος στόχος των κοινών επιχειρήσεων είναι η τόνωση της έρευνας και της καινοτομίας σε όλη την Ένωση, με ταυτόχρονη επιτάχυνση της οικονομικής, κοινωνικής, ψηφιακής και οικολογικής μετάβασης. Είναι πολύ σαφές ότι οι κοινές επιχειρήσεις έχουν την ικανότητα να αναπτύξουν ισχυρές συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα που θα μπορούν να ενισχύσουν τον ηγετικό ρόλο της ΕΕ, να τονώσουν την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη και να συγκεντρώσουν τη γνώση, την εμπειρογνωμοσύνη και την επιστημονική αριστεία από το σύνολο της Ένωσης και από τρίτες χώρες. Η ανταλλαγή της γνώσης μεταξύ περιοχών, καθώς και μεταξύ των πολιτών και των επιχειρήσεων, είναι εξαιρετικά σημαντικό ζητούμενο.

2.5.

Επίσης, εξαιρετικά σημαντικές είναι η έρευνα και η καινοτομία για τη βιώσιμη ανάκαμψη της Ευρώπης μετά την πανδημία, καθώς διασφαλίζουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη και συμβάλλουν στην αυτονομία της. Μόνο μέσω γενναίων επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία η ΕΕ θα κυριαρχήσει στην παγκόσμια σκηνή. Είναι ώρα να κινητοποιήσουμε όλους τους δυνατούς πόρους και να μεταμορφώσουμε την οικονομία, ενδυναμώνοντας τις ρηξικέλευθες τεχνολογίες και τα βιώσιμα οικονομικά μοντέλα.

2.6.

Όσον αφορά τις επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, η ΕΕ υστερεί σε σχέση με άλλα μέρη του κόσμου, ιδίως τις ΗΠΑ και την Ασία. Το ίδιο ισχύει για την ικανότητα και την ταχύτητα με την οποία τα αποτελέσματα της έρευνας και καινοτομίας μετατρέπονται σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Κάτι τέτοιο δεν είναι αποδεκτό μακροπρόθεσμα και η Ευρώπη μπορεί να αποτελέσει ηγετική δύναμη παγκοσμίως μόνο εάν αξιοποιήσει τη δυναμική που δημιουργήθηκε από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προειδοποιήσει ότι «πολύ συχνά, οι τεχνολογίες που αναπτύσσονται στην Ευρώπη διατίθενται στο εμπόριο αλλού. Η ΕΕ δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει τεχνολογικούς γίγαντες. Πολύ λίγες νέες κορυφαίες καινοτόμες εταιρείες καταφέρνουν να αναπτυχθούν σε μεγάλες εταιρείες υψηλής έντασης έρευνας και ανάπτυξης» (5).

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Οι κοινές επιχειρήσεις κινητοποιούν ενωσιακά, εθνικά και ιδιωτικά κονδύλια επιδιώκοντας τη συμμετοχή των σημαντικότερων ενδιαφερόμενων μερών από τον ευρωπαϊκό χώρο των ερευνών, συμπεριλαμβανομένων των συνδεδεμένων χωρών. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα τελικά αποτελέσματα της δραστηριότητάς τους είναι ύψιστης σημασίας για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας.

3.2.

Η δραστηριότητα στο πλαίσιο κάθε κοινής επιχείρησης θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από πλήρη διαφάνεια και φιλόδοξες επιδιώξεις στόχων. Η αλληλεπίδραση και οι συνεργασίες με άλλες ευρωπαϊκές συμπράξεις, και ιδίως με τις υπόλοιπες περίπου 120 πρωτοβουλίες συμπράξεων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020», θα πρέπει να εστιάζουν σε στρατηγικά αποτελέσματα επιδιώκοντας θετικό αντίκτυπο. Τέλος, «οι συνέργειες μεταξύ των διαφόρων χρηματοδοτικών προγραμμάτων και των πολιτικών της Ένωσης, συγκεκριμένα δε, με τα διαρθρωτικά ταμεία μέσω συμβατών κανονισμών, είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί ο μέγιστος αντίκτυπος των έργων Ε&Κ» (6).

3.3.

Αν και η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ανοίξει τις ευρωπαϊκές συμπράξεις σε όσο το δυνατόν περισσότερα ενδιαφερόμενα μέρη, δεν είναι πολύ σαφές εάν και πώς αυτό μπορεί πραγματικά να συμβεί. Ο αριθμός των μελών που έχουν την ιδιότητα των ιδιωτών ιδρυτών είναι αρκετά περιορισμένος, ενώ τα συνδεδεμένα μέλη πρόκειται να επιλεγούν από ένα ολιγομελές διοικητικό συμβούλιο. Εξάλλου, δεν είναι σαφές πώς οι συνεισφέροντες εταίροι θα ενθαρρυνθούν να συμμετάσχουν στις κοινές επιχειρήσεις. Τέλος, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η δραστηριότητα όλων των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να διέπεται από τις αρχές της ανοικτής συμμετοχής και της διαφάνειας.

3.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το μέρος ΙΙ του κανονισμού συνεπάγεται ορισμένες φορές διαφορετικές προσεγγίσεις και οργανωτικούς κανόνες για τις κοινές επιχειρήσεις. Υπάρχει ανάγκη να εξασφαλιστούν τα αποτελέσματα μόχλευσης της χρηματοδότησης της ΕΕ και να ενισχυθούν οι ιδιωτικές συνεισφορές που αποτυπώνουν την ικανότητα των συνεισφερόντων.

3.5.

Όσον αφορά την ισόρροπη γεωγραφική εκπροσώπηση, η μόνη που θεσπίζει έναν τέτοιον οργανωτικό κανόνα είναι η κοινή επιχείρηση «Ευρωπαϊκοί σιδηρόδρομοι». Επιπλέον, παρόλο που η συνεργασία μεταξύ των κοινών επιχειρήσεων είναι εξαιρετικά σημαντική, αυτή η παραδοχή αναφέρεται μόνο σε σχέση με τις κοινές επιχειρήσεις «Καθαρές αερομεταφορές» και SESAR.

3.6.

Επίσης, η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι για τις κοινές επιχειρήσεις «Καθαρό υδρογόνο», EDCTP 3, «Έξυπνα δίκτυα και υπηρεσίες» και «Βασικές ψηφιακές τεχνολογίες», δεν γίνεται καμία αναφορά στην επιλογή των συνδεδεμένων μελών. Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις τα μέλη αυτά απαιτείται να εγκριθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ σε άλλες απλώς να επιλεγούν από το διοικητικό συμβούλιο. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ομοιογένεια των κανόνων θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερη σαφήνεια.

3.7.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τον περιορισμένο αριθμό των οργανισμών και οργανώσεων που κλήθηκαν ως ιδιώτες ιδρυτές διαφόρων επιχειρήσεων. Η επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής διαθεσιμότητας και πρόσβασης στις κοινές επιχειρήσεις είναι εξαιρετικά σημαντική. Η ΕΟΚΕ ζητεί να γίνει ενδελεχής ανάλυσης που θα εστιάζει στη διεύρυνση των προτεινόμενων ιδρυτικών μελών σε όλες τις κοινές επιχειρήσεις, καθώς και στον ανοικτό χαρακτήρα και τον διαφανή τρόπο επιλογής των συνδεδεμένων μελών. Συν τοις άλλοις, οι κοινές επιχειρήσεις θα πρέπει να επιδιώξουν να προσελκύσουν τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων κρατών μελών, με στόχο τη διασφάλιση της συνοχής με τις εθνικές και περιφερειακές πολιτικές. Δεδομένης της αρχής ανοικτών προσκλήσεων για χρηματοδότηση, το όφελος της συμμετοχής είναι πολύ περιορισμένο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο αριθμός των θέσεων ιδιωτών στο διοικητικό συμβούλιο θα πρέπει να αυξηθεί, όπως έγινε μεταξύ άλλων στην κοινή επιχείρηση «Καθαρές Αερομεταφορές».

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Τα κράτη μέλη έχουν διαφορετικά οικοσυστήματα διαρθρωτικής καινοτομίας, ενώ η επιτυχημένη έρευνα και καινοτομία δεν προοδεύουν με τον ίδιο τρόπο. Η ΕΟΚΕ ζητεί επενδύσεις από όλα τα κράτη μέλη και τη συμμετοχή τους, ιδίως εκείνων που είναι λιγότερο ανεπτυγμένα. Η δραστηριότητα των κοινών επιχειρήσεων πρέπει να συγχρονιστεί με άλλα ενωσιακά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας, μεταξύ άλλων με τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (7). Καλό να συνιστάται σε όλα τα κράτη μέλη να συνάψουν διαρθρωμένους δεσμούς των εθνικών σχεδίων ανάκαμψής τους με τα στρατηγικά θεματολόγια έρευνας και καινοτομίας των κοινών επιχειρήσεων, και να δημιουργήσουν συνέργειες, συμπεριλαμβάνοντας τα εθνικά χρηματοδοτικά προγράμματα.

4.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη συνεισφορά ύψους περίπου 10 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Κρίνει ότι θα μπορούσε να αυξηθεί σε ορισμένους κρίσιμους τομείς προκειμένου να κινητοποιηθούν σημαντικοί επιπλέον πόροι από τον ιδιωτικό τομέα και τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Η συμφωνία του Δεκεμβρίου 2020 με θέμα τα πολυετή δημοσιονομικά πλαίσια όσον αφορά τη διάθεση 5 δισ. ευρώ από το NextGenerationEU στο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», αναμένεται να συμπληρώσει τη χρηματοδότηση των κοινών επιχειρήσεων ώστε να καλύψουν τους τομείς που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία COVID-19 και αυτούς που αντιμετωπίζουν στρατηγικές εξαρτήσεις. Το άρθρο 26 παράγραφος 4 στοιχείο β) θα πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: «χρηματοδοτικές συνεισφορές των μελών και των συνεισφερόντων εταίρων στην κοινή επιχείρηση για τις λειτουργικές δαπάνες».

4.3.

Ως προς την πρόταση για τη δημιουργία ενός κοινού τμήματος υποστήριξης όλων των κοινών επιχειρήσεων, η ΕΟΚΕ ζητεί περισσότερη σαφήνεια, διαφάνεια και μια εκ των προτέρων ανάλυση κόστους-ωφελείας, με σκοπό να αξιολογηθεί εάν θα υπάρξει πραγματική προστιθέμενη αξία και μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Επίσης, η ΕΟΚΕ προσδοκά η διαχείριση του κοινού τμήματος υποστήριξης να είναι απόλυτα διαφανής στους πολίτες και στις επιχειρήσεις και να γίνει χρήση της κορυφαίας διαθέσιμης τεχνολογίας, μεταξύ άλλων των τεχνολογιών συστοιχιών, της ανάλυσης μαζικών δεδομένων κλπ.

4.4.

Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών είναι πρωταρχικής σημασίας για την επιτυχία των κοινών επιχειρήσεων. Αναμένεται να συμμετάσχουν πλήρως, παρέχοντας ειδημοσύνη και λειτουργώντας ως δίαυλοι επικοινωνίας, έτσι ώστε η πρόοδος και τα τελικά αποτελέσματα να έχουν αντίκτυπο σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επιχειρηματική κοινότητα, καθώς και στους εργαζομένους, τους καταναλωτές και τους πολίτες. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διενέργεια μόνιμου διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμβουλευτικών ομάδων της εκάστοτε κοινής επιχείρησης, καθώς και τη συμπερίληψη των σχετικών κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις ομάδες ενδιαφερόμενων μερών.

4.5.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η οργάνωση των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να παρουσιάζει αρκετές διαφορές, καθώς αυτές καλύπτουν διαφορετικούς τομείς με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ωστόσο, οι αρχές της ανοιχτής συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων μερών και η παροχή πρόσβασης στις ΜΜΕ θα πρέπει να διευκρινίζονται ρητά στο πλαίσιο κάθε κοινής επιχείρησης. Μέχρι στιγμής, αυτό δεν έχει συμβεί. Η ΕΟΚΕ έχει αναφέρει ότι «[α]νεξάρτητα από προηγούμενες προσπάθειες που έχουν καταβληθεί μέσω των προγραμμάτων-πλαισίων, θα πρέπει να επιδιωχθεί η αύξηση της συμμετοχής των ΜΜΕ σε δραστηριότητες που βασίζονται στην Ε&K, και το πρόγραμμα “Ορίζων Ευρώπη” αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή τους» (8).

4.6.

Οι ΜΜΕ έχουν κοινά προβλήματα και χρειάζονται στήριξη για να αναβαθμιστούν και να αποκτήσουν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι ετήσιες διοικητικές δαπάνες για τις ΜΜΕ θα πρέπει να είναι σημαντικά λιγότερες από αυτές για τις μεγάλες εταιρείες. Δεν είναι σαφές, ωστόσο, γιατί συμπεριλαμβάνονται εκπρόσωποι των ΜΜΕ σε ορισμένα διοικητικά συμβούλια (π.χ. «Ευρωπαϊκή σύμπραξη για μια βιοκυκλική Ευρώπη», «Καθαρές αερομεταφορές») και όχι σε άλλα.

4.7.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι ένα τμήμα του προϋπολογισμού των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να διατίθεται σε δραστηριότητες των ΜΜΕ. Ο εν λόγω προϋπολογισμός θα πρέπει να καθίσταται διαθέσιμος το συντομότερο δυνατόν μετά τη σύσταση των κοινών επιχειρήσεων και να παρουσιάζεται με τρόπο σαφή στον επίσημο ιστότοπο κάθε κοινής επιχείρησης.

4.8.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να μεριμνήσει έτσι ώστε όλα τα μέρη που συμμετέχουν αυτοβούλως μόλις απευθύνουν πρόσκληση οι κοινές επιχειρήσεις, να έχουν πρόσβαση στα διαθέσιμα κονδύλια, και ότι η αποδοχή των έργων θα είναι διαφανής και δίκαιη. Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι είναι πιθανόν κάποιες οργανώσεις, που υποστηρίζονται από τα ιδρυτικά μέλη των κοινών επιχειρήσεων, να τυγχάνουν προτιμησιακής διευκόλυνσης στην πρόσβαση. Η πιθανότητα αυτή θα μπορούσε να μετατρέψει το πρόγραμμα σε ένα εκτεταμένο καθεστώς επιχορηγήσεων στήριξης, κάτι το οποίο η ΕΟΚΕ θεωρεί απολύτως απαράδεκτο.

4.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί ακριβή εξήγηση της διαδικασίας που οδηγεί στην κατάρτιση του προγράμματος εργασίας για κάθε κοινή επιχείρηση και τη συμπερίληψή της στο Μέρος Ι του κανονισμού. Σαφώς πρέπει να αποφεύγονται περιπτώσεις όπου κοινές επιχειρήσεις χρηματοδοτούν ερευνητικά προγράμματα, τα οποία οι εταιρείες θα υλοποιούσαν ούτως ή άλλως. Τέλος, η ΕΟΚΕ ζητεί να διατίθενται τα τελικά ερευνητικά αποτελέσματα σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της ΕΕ.

4.10.

Όσον αφορά την απλούστευση, η ΕΟΚΕ εκτιμά ιδιαίτερα την πρόταση να καταργηθεί η υποχρέωση των εταίρων σε υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις μη επιλέξιμες δαπάνες και την πρόθεση να αποφεύγεται ο διπλός λογιστικός έλεγχος. Επιπλέον, επικροτεί την άρση της απαίτησης να ελέγχουν οι κοινές επιχειρήσεις ή άλλη αρχή της ΕΕ τις δαπάνες πρόσθετων δραστηριοτήτων.

4.11.

Η συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων διεθνών ενδιαφερόμενων μερών είναι σημαντική για την επιτυχία των κοινών επιχειρήσεων. Ωστόσο, πρέπει να εξασφαλιστούν τα συμφέροντα της ίδιας της ΕΕ και να ενισχυθεί η ικανότητα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και της Ευρώπης για καινοτομία. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ρητά ότι τα αποτελέσματα από το ερευνητικό έργο των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να αξιοποιηθούν στη βιομηχανία της ΕΕ με τη χρήση ευρωπαϊκής τεχνολογίας.

4.12.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει ότι «η ΕΕ δεν μπορεί να διατηρήσει την ηγετική της θέση στον τομέα της καινοτομίας χωρίς ανθρώπους με τις απαραίτητες δεξιότητες και χωρίς έξυπνες πολιτικές για τη διανοητική ιδιοκτησία. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η ευρωπαϊκή καινοτομία και τα ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας προστατεύονται επαρκώς από εχθρικές προθέσεις και από την οικονομική κατασκοπεία. Ως εκ τούτου, η εφαρμογή του ευρωπαϊκού ενιαίου διπλώματος ευρεσιτεχνίας επιβάλλεται» (9). Για παράδειγμα, το 2019, σε παγκόσμια κλίμακα, η Ασία υπέβαλε το 65 % των αιτήσεων χορήγησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Το ποσοστό της Ευρώπης αντιστοιχεί στο 11,3 % (10). Αν και η πνευματική ιδιοκτησία και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας αποτελούν καίριο ζήτημα, δυστυχώς, δεν αναφέρονται στην πρόταση της Επιτροπής.

4.13.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το άρθρο 171 που αφορά την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων των κοινών επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, επικροτεί τις υποχρεώσεις παρακολούθησης όσον αφορά την ένταξη των ΜΜΕ, τη γεωγραφική σύνθεση και το ποσοστό συγχρηματοδότησης. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ προτείνει την αντικατάσταση της λέξης «περιοδικές» από τις λέξεις «ετησίως» ή «ανά διετία» έτσι ώστε να αρθεί η αμφισημία. Για τον ίδιο λόγο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διασαφηνίσει ποια υπηρεσία είναι αρμόδια για τις δραστηριότητες παρακολούθησης.

4.14.

Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να πιστεύει ότι «η “ευφυΐα” ενός κοινωνικοοικονομικού συστήματος δεν μπορεί να μετράται μόνο βάσει ποσοτικών δεικτών, όπως οι δαπάνες έρευνας και καινοτομίας. Θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιούνται ποιοτικοί δείκτες, όπως το είδος των καινοτομιών που επιτεύχθηκαν, τα πλεονεκτήματα για την κοινωνία των πολιτών και ο αριθμός των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν» (11).

---

(1)  COM(2019) 640 final.

(2)  COM(2020) 67 final.

(3)  Οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(4)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_21_1884

(5)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 108.

(6)  ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 33.

(7)  Κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Φεβρουαρίου 2021, για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΕ L 57 της 18.2.2021, σ. 17).

(8)  ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 33.

(9)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 108.

(10)  World Intellectual Property Indicators 2020.

(11)  ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 73.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη συμμετοχή της Ένωσης στην ευρωπαϊκή εταιρική σχέση στον τομέα της μετρολογίας, την υλοποίηση της οποίας αναλαμβάνουν από κοινού διάφορα κράτη μέλη»

[COM(2021) 89 final — 2021/0049 (COD)]

(2021/C 341/05)

Εισηγητής:

ο κ. Philip VON BROCKDORFF

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 17.5.2021 Συμβούλιο, 5.5.2021
Νομική βάση	Άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο όργανο	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Έγκριση από το τμήμα	11.5.2021
Έγκριση από την ολομέλεια	9.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	229/0/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής για μια ευρωπαϊκή εταιρική σχέση στον τομέα της μετρολογίας, καθώς αυτή η πρωτοβουλία στηρίζει την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των προηγμένων τεχνολογιών επικοινωνιών, όπως η τεχνολογία 5G, το διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT), το έξυπνο δίκτυο και τα έξυπνα σπίτια, οι τεχνολογίες οχημάτων επόμενης γενιάς και η έξυπνη μεταποίηση, για να αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα.

1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η υπό εξέταση πρόταση αποτελεί σημαντικό βήμα προς μια ευρωπαϊκή οικονομία που έχει ως στόχο να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της βιομηχανίας, της τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης. Η προηγμένη μετρολογία μπορεί να διαδραματίσει υποστηρικτικό ρόλο σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, από την υγειονομική περίθαλψη έως την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, η εναρμόνιση και η διασυνοριακή συμβατότητα στον τομέα της μετρολογίας είναι καίριας σημασίας προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα ευρωπαϊκά δίκτυα μετρολογίας (ΕΔΜ), τα οποία αποδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στους ενδιαφερόμενους φορείς και στις ανάγκες τους, θα συμβάλουν αποτελεσματικότερα στην υλοποίηση του θεματολογίου έρευνας και καινοτομίας της ευρωπαϊκής εταιρικής σχέσης για τη μετρολογία.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τη χρηματοδότηση κοινών ερευνητικών έργων σε αυτό το πεδίο, καθώς αυτό αναμφίβολα θα επιταχύνει την καινοτομία με τη χρήση λύσεων, ικανοτήτων και υποδομών μετρολογίας. Αυτό είναι πιθανό να ενισχύσει τις ευκαιρίες για νέα ή σημαντικά βελτιωμένα προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται ή παρέχονται από εταιρείες της ΕΕ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντική η δέσμευση συνεργασίας με τους ενδιαφερόμενους φορείς σε όλη την αλυσίδα αξίας της μετρολογίας για τη μεγιστοποίηση της αφομοίωσης των αναδυόμενων τεχνολογιών και τη συμβολή στην αντιμετώπιση των μεγάλων κοινωνικών προκλήσεων.

1.6.

Η ΕΟΚΕ είναι επίσης της άποψης ότι η ενίσχυση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της Ευρώπης στις αναδυόμενες τεχνολογίες και την ανάπτυξη νέων προϊόντων μπορεί να διατηρηθεί μόνο με την υιοθέτηση μιας πανευρωπαϊκής προσέγγισης στη μετρολογία. Στην πρόταση υποστηρίζεται αυτός ο στόχος διότι έτσι αποφεύγεται ο κατακερματισμός στον εντοπισμό λύσεων μετρολογίας στην ΕΕ.

1.7.

Η ΕΟΚΕ αναδεικνύει τη σημασία της μετρολογίας ως αναπόσπαστου μέρους της καινοτομίας που απαιτείται για τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς και τη δέσμευση εκ μέρους των ινστιτούτων μετρολογίας να στηρίξουν τη συνεργατική έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της μετρολογίας. Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης ότι η προηγμένη μετρολογία συμβάλλει στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και στην επίτευξη των στόχων όσον αφορά την κλιματική αλλαγή σύμφωνα με τους στόχους του μηχανισμού ανάκαμψης «Next Generation EU».

1.8.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον ρόλο που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι βελτιωμένες και εναρμονισμένες μετρήσεις και τα πρότυπα στην αποτελεσματική λειτουργία της ενιαίας αγοράς, ιδίως όταν οι πολίτες της ΕΕ διαθέτουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τα προϊόντα που είναι διαθέσιμα στην ενιαία αγορά. Η προηγμένη μετρολογία συμβάλλει στην επίτευξη αυτού του στόχου, καθώς και στη μείωση του κόστους συναλλαγής που συνδέεται με τη συμμετοχή στην ενιαία αγορά.

1.9.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα ακριβή πρότυπα μέτρησης πρέπει να είναι προσβάσιμα και κατανοητά από όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, ιδίως τις μικρές επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Αυτό θα προσφέρει σημαντικά οφέλη στην οικονομία της ΕΕ, κατά την έξοδό της από την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας που προκάλεσε η πανδημία COVID-19, ιδίως κατά τη μετάβασή της σε μια πιο πράσινη και πιο ψηφιακή Ευρώπη, ενώ παράλληλα θα προωθήσει την εμπιστοσύνη σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.

1.10.

Τέλος, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την προφανή ανάγκη για ευαισθητοποίηση των πολιτών της ΕΕ σχετικά με τη σημασία της μετρολογίας σε τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη, η μεταποίηση, οι προηγμένες τεχνολογίες επικοινωνιών και η ασφάλεια των εργαζομένων στον χώρο εργασίας.

2.   Γενικό πλαίσιο

2.1.

Η μετρολογία αναφέρεται στην επιστημονική μελέτη των μετρήσεων όσον αφορά τα βιομηχανικά πρότυπα και τις διάφορες μονάδες παραμέτρων. Οι μετρήσεις είναι σημαντικές για την καινοτομία, καθώς επηρεάζουν όχι μόνο την ποιότητα αλλά και διάφορες τεχνικές παραμέτρους. Στη μεταποιητική βιομηχανία, για παράδειγμα, η μετρολογία παρέχει στις εταιρείες τη δυνατότητα να πληρούν τις προδιαγραφές σχεδιασμού για τους καταναλωτές, τα αναμενόμενα λειτουργικά αποτελέσματα και τους κανονισμούς και τα πρότυπα συμμόρφωσης.

2.2.

Οι τεχνικές μέτρησης εξελίσσονται διαρκώς, και αυτό, σε συνδυασμό με τη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο, συμπληρώνει τη ζήτηση για ακριβή και αξιόπιστα μετρολογικά προϊόντα. Ανταποκρινόμενη σε αυτό, στις 23 Φεβρουαρίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη συμμετοχή της Ένωσης στην ευρωπαϊκή εταιρική σχέση για τη μετρολογία που έχουν αναλάβει από κοινού διάφορα κράτη μέλη.

2.3.

Η μετρολογία αναγνωρίστηκε από τους συννομοθέτες ως ένας από τους τομείς προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν για πιθανές θεσμοθετημένες ευρωπαϊκές συμπράξεις βάσει του άρθρου 185 ή του άρθρου 187 της ΣΛΕΕ στο πλαίσιο του κανονισμού για το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη». Η τρέχουσα πρόταση για μια ευρωπαϊκή εταιρική σχέση για τη μετρολογία αξιοποιεί τα διδάγματα που αντλήθηκαν από το Ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα μετρολογίας (ΕΕΠΜ) και το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα μετρολογίας για την καινοτομία και την έρευνα (ΕΠΜΚΕ). Ωστόσο, η τρέχουσα πρωτοβουλία αντιπροσωπεύει μια νέα εταιρική σχέση για την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων. Δεν πρόκειται για απλή συνέχιση των προηγούμενων προγραμμάτων.

2.4.

Η εταιρική σχέση για τη μετρολογία, με τη συμμετοχή και τη δέσμευση των εταίρων για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός προγράμματος δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας, επιδιώκει τους ακόλουθους γενικούς στόχους: α) ανάπτυξη ενός βιώσιμου συντονισμένου συστήματος μετρολογίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο· β) διασφάλιση ότι οι ικανότητες μετρολογίας αιχμής αφομοιώνονται άμεσα από τις καινοτόμες επιχειρήσεις στα οικοσυστήματά τους· γ) αύξηση του αντικτύπου της μετρολογίας στις κοινωνικές προκλήσεις σε σχέση με την εφαρμογή πολιτικών, προτύπων και κανονισμών, ώστε να καταστούν πρόσφορα.

2.5.

Κατά την υλοποίηση των γενικών στόχων που αναφέρονται ανωτέρω, η εταιρική σχέση για τη μετρολογία επιδιώκει τους ακόλουθους ειδικούς στόχους: α) ανάπτυξη έως το 2030 νέων ερευνητικών ικανοτήτων που θα έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο νέων ευρωπαϊκών δικτύων μετρολογίας και θα έχουν επιδόσεις όσον αφορά την ικανότητα βαθμονόμησης και μέτρησης τουλάχιστον ίσες με εκείνες των κορυφαίων ινστιτούτων μετρολογίας εκτός των συμμετεχόντων κρατών· β) στήριξη, έως το 2030, των πωλήσεων νέων καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω της χρήσης και της υιοθέτησης των νέων μετρολογικών ικανοτήτων σε βασικές αναδυόμενες τεχνολογίες· γ) πλήρης και αποτελεσματική συμβολή, έως το 2030, στον σχεδιασμό και την εφαρμογή ειδικών προτύπων και κανονισμών που στηρίζουν τις δημόσιες πολιτικές για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Ο κόσμος αντιμετωπίζει μια οικονομική κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία COVID-19. Όπως συνέβη σε άλλες αγορές, η κρίση αυτή οδήγησε επίσης σε μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της αγοράς βιομηχανικής μετρολογίας, ιδίως το 2020 και το 2021. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι οργανισμοί στις περισσότερες από τις κύριες κάθετες διαρθρώσεις που δημιουργούν ζήτηση επί του παρόντος δεν είναι ή δεν ήταν λειτουργικοί σε διάφορες χώρες, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί αρνητικά η αγορά βιομηχανικής μετρολογίας. Η πανδημία COVID-19 έχει επίσης επηρεάσει τις δραστηριότητες σε μαζική κλίμακα, και οι κατασκευαστές αντιμετωπίζουν την πρόκληση της εκτίμησης των επιπτώσεων. Τα παρελθόντα και τα σημερινά μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας που είχαν ως αποτέλεσμα τη διακοπή λειτουργίας των εγκαταστάσεων παραγωγής έχουν επιβαρύνει σημαντικά τον βιομηχανικό τομέα.

3.2.

Πριν από την παγκόσμια πανδημία, η αγορά είχε σημειώσει σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της αυξανόμενης ζήτησης για συστήματα ανάλυσης μαζικών δεδομένων και της αυξανόμενης ζήτησης για αυτοκίνητα στις αναδυόμενες οικονομίες. Στο μέλλον, ωστόσο, η παγκόσμια αγορά βιομηχανικής μετρολογίας αναμένεται να σημειώσει αύξηση από 9,8 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ (USD) το 2021 σε 13,2 δισεκατ. USD έως το 2026. Οι λόγοι για αυτό το γεγονός είναι η αυξανόμενη υιοθέτηση των υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους στην ενσωμάτωση των μετρολογικών δεδομένων και η αύξηση της ζήτησης για τη μετρολογία στη βιομηχανία. Η τελευταία θα δώσει σημαντική ώθηση στην αγορά βιομηχανικής μετρολογίας τα επόμενα έτη, ενώ το τμήμα του υλικού αναμένεται να κυριαρχήσει στην αγορά βιομηχανικής μετρολογίας.

3.3.

Η Ευρώπη ως παγκόσμιος παράγοντας αντιμετωπίζει αυξημένο παγκόσμιο ανταγωνισμό στον τομέα της μετρολογίας από άποψη κλίμακας και εστίασης των επενδύσεων, καθώς και μακροπρόθεσμης χρηματοδοτικής δέσμευσης για την επίτευξη των στόχων της μετρολογίας. Την τελευταία δεκαετία, οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ινδία αύξησαν τις επενδύσεις τους στη μετρολογία κατά 60 %, 50 % και 52 % αντίστοιχα. Ωστόσο, οι επενδύσεις σε ευρωπαϊκά ινστιτούτα παρέμειναν σχετικά στατικές και δεν ανταποκρίθηκαν σε νέα και όλο και πιο σημαντικά ερευνητικά πεδία. Το προφανώς ανεπαρκές επίπεδο επενδύσεων στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με τον κατακερματισμό των μετρολογικών ικανοτήτων, έχει οδηγήσει σε υπερβολικά αποσπασματικές προσπάθειες, χωρίς στρατηγική εστίαση και με σχετική αδυναμία αξιοποίησης πιθανών οικονομιών κλίμακας και στρατηγικής συμπληρωματικότητας.

3.4.

Τα τελευταία χρόνια, οι σχετικές επενδύσεις εκτός της ΕΕ έχουν ξεπεράσει εκείνες εντός της ΕΕ. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST), το οποίο είναι το εθνικό ινστιτούτο μετρολογίας της χώρας, διαθέτει συγκριτικά τεράστιο ετήσιο προϋπολογισμό για το ερευνητικό του πρόγραμμα για τις βασικές μετρήσεις και την κβαντική επιστήμη. Το ίδιο ισχύει για το Εθνικό Ινστιτούτο Μετρολογίας (ΕΙΜ) της Κίνας, με το στοχευμένο ερευνητικό του πρόγραμμα μετρολογίας. Συγκριτικά, το εθνικό ινστιτούτο μετρολογίας της Γερμανίας (PTB) —το μεγαλύτερο στην Ευρώπη— καλύπτει με τον προϋπολογισμό του τόσο τις υπηρεσίες έρευνας όσο και τις μετρολογικές υπηρεσίες για τη βιομηχανία και την κοινωνία.

3.5.

Οι παγκόσμιοι ανταγωνιστές της ΕΕ πραγματοποιούν αυτές τις στρατηγικές επενδύσεις λόγω της αυξανόμενης ανάγκης για λύσεις μετρολογίας με στόχο τις αναδυόμενες τεχνολογίες και την ανάπτυξη νέων προϊόντων. Στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, για παράδειγμα, η ραγδαία αύξηση της εκβιομηχάνισης και η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας ενισχύουν τη ζήτηση της αγοράς. Η ραγδαία αύξηση της ζήτησης για προϊόντα υψηλής ποιότητας στους τομείς της μεταποίησης και της αυτοματοποίησης σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες τροφοδοτεί στην πραγματικότητα την επέκταση της αγοράς μετρολογίας σε αυτό το μέρος του κόσμου.

3.6.

Προφανώς, η αγορά μετρολογίας αναπτύσσεται λόγω της αύξησης της ζήτησης για ορθές και ακριβείς μετρήσεις σε πολλές βιομηχανίες, με αποτέλεσμα την αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των βασικών παραγόντων της παγκόσμιας αγοράς μετρολογίας, όπως Carl Zeiss (Γερμανία), Hexagon AB (Σουηδία), Mitutoyo Corp. (ΗΠΑ), Renishaw (Ηνωμένο Βασίλειο), Nikon metrology (Βέλγιο), Metrology software products Ltd. (Ηνωμένο Βασίλειο), 3D Digital Corporation (ΗΠΑ), Perception Inc. (ΗΠΑ), Faro Technologies (ΗΠΑ) και άλλοι.

3.7.

Η αγορά μετρολογίας μπορεί να κατατμηθεί με βάση τον τύπο, το προϊόν και τους τελικούς χρήστες. Με βάση τον τύπο, μπορεί να κατατμηθεί στη βιομηχανική μετρολογία, την επιστημονική μετρολογία και τη νομική μετρολογία. Με βάση τα προϊόντα, η αγορά μπορεί να κατατμηθεί σε μηχανές προσδιορισμού συντεταγμένων (CMM) και οπτικούς ψηφιοποιητές, σαρωτές 3D, ιχνηλάτες λέιζερ και άλλα. Με βάση τους τελικούς χρήστες, η αγορά μπορεί να κατατμηθεί, μεταξύ άλλων, στην αεροδιαστημική, την αυτοκινητοβιομηχανία, τα καταναλωτικά ηλεκτρονικά είδη, τη βιομηχανία, την ενέργεια και την ισχύ. Με βάση την περιοχή, η παγκόσμια αγορά μετρολογίας μπορεί να κατατμηθεί στη Βόρεια και Νότια Αμερική, την Ευρώπη, την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και τον υπόλοιπο κόσμο. Η Ευρώπη έχει τη δυνατότητα να καταστεί κυρίαρχος παράγοντας με αυξανόμενο μερίδιο στην παγκόσμια αγορά μετρολογίας, και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με περαιτέρω τεχνολογική πρόοδο και επενδύσεις στην έρευνα.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Οι αξιόπιστες μετρήσεις είναι σημαντικές για την καινοτομία στις οικονομίες και τις κοινωνίες: η μετρολογία, η επιστήμη της μέτρησης, είναι ζωτικής σημασίας για την επιστημονική έρευνα, το εμπόριο και τη βιομηχανία. Οι νέες κοινωνικές προκλήσεις και οι αναδυόμενες τεχνολογίες αυξάνουν την ανάγκη για ορθότητα, ακρίβεια και νέες ικανότητες μέτρησης. Οι προηγμένες τεχνολογίες επικοινωνιών, όπως η τεχνολογία 5G, το διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT), τα έξυπνα δίκτυα και τα έξυπνα σπίτια, οι τεχνολογίες οχημάτων επόμενης γενιάς και η έξυπνη μεταποίηση, μεταξύ άλλων, εξαρτώνται όλες από την πρόοδο της μετρολογίας. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής για μια ευρωπαϊκή εταιρική σχέση για τη μετρολογία.

4.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί την πρόταση ως δομικό στοιχείο για μια ευρωπαϊκή οικονομία που έχει ως στόχο να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της βιομηχανίας, της τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης. Αναγνωρίζει επίσης τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η υποδομή μετρολογίας στην καινοτομία και την αντιμετώπιση ορισμένων από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την Ευρώπη, από την υγειονομική περίθαλψη έως την κλιματική αλλαγή. Μολονότι τα επιμέρους κράτη μέλη και τα επιμέρους συστήματα ενδέχεται να έχουν τις δικές τους ιδιαιτερότητες, η επίτευξη εναρμόνισης και διασυνοριακής συμβατότητας στον τομέα της μετρολογίας αποτελεί σημαντικό στόχο, τον οποίο η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως.

4.3.

Η δημιουργία βιώσιμων ευρωπαϊκών δικτύων μετρολογίας (ΕΔΜ) σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικούς και αναδυόμενους τομείς, ικανών να ανταγωνιστούν τις κορυφαίες επιδόσεις παγκοσμίως, είναι σημαντική για το μέλλον των ευρωπαϊκών οικονομιών και θα μπορούσε επίσης να στηρίξει την οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία COVID-19 και τις επιπτώσεις της. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα ΕΔΜ, τα οποία θα επικεντρώνονται ιδιαίτερα στους ενδιαφερόμενους φορείς και τις ανάγκες τους, θα συμβάλουν αποτελεσματικότερα στην υλοποίηση του θεματολογίου έρευνας και καινοτομίας της ευρωπαϊκής εταιρικής σχέσης στον τομέα της μετρολογίας.

4.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τη χρηματοδότηση κοινών ερευνητικών έργων, καθώς αυτό αναμφίβολα θα επιταχύνει την καινοτομία με τη χρήση λύσεων, ικανοτήτων και υποδομών μετρολογίας. Αυτό είναι επίσης πιθανό να ενισχύσει τις ευκαιρίες για νέα ή σημαντικά βελτιωμένα προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται στην ΕΕ ή από εταιρείες της ΕΕ που εδρεύουν σε τρίτες χώρες. Επιπλέον, η χρηματοδοτική στήριξη για κοινά ερευνητικά έργα θα έδινε ώθηση στις προσπάθειες για ενίσχυση και συντονισμό του ρόλου της μετρολογίας στον σχεδιασμό και την εφαρμογή πιο τεκμηριωμένων δημόσιων πολιτικών.

4.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι η δέσμευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς σε όλη την αλυσίδα αξίας της μετρολογίας για τη μεγιστοποίηση της αφομοίωσης των αναδυόμενων τεχνολογιών και τη συμβολή στην αντιμετώπιση των μεγάλων κοινωνικών προκλήσεων είναι ιδιαίτερα σημαντική. Μια ευρωπαϊκή εταιρική σχέση για τη μετρολογία θα μπορούσε επίσης να στηρίξει ένα ευρύ φάσμα ευρωπαϊκών πολιτικών, εμπορικών δραστηριοτήτων και δημόσιων υπηρεσιών. Επιπλέον, περαιτέρω ευκαιρίες για συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επιτάχυνση του ηγετικού ρόλου της Ευρώπης στη μετρολογική έρευνα παγκοσμίως και να τονώσουν νέα καινοτόμα προϊόντα, ανταποκρινόμενα στις νέες απαιτήσεις για προϊόντα ακρίβειας.

4.6.

Η ΕΟΚΕ είναι επίσης της άποψης ότι η ενίσχυση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της Ευρώπης στις αναδυόμενες τεχνολογίες και την ανάπτυξη νέων προϊόντων μπορεί να διατηρηθεί μόνο με την υιοθέτηση μιας πανευρωπαϊκής προσέγγισης στη μετρολογία. Η εν λόγω πρόταση στηρίζει αυτόν τον στόχο αποφεύγοντας τον κατακερματισμό στον εντοπισμό λύσεων μετρολογίας στην Ευρώπη, οι οποίες θα μπορούσαν να τοποθετήσουν και τοποθετούν την Ευρώπη στην κορυφή των επιδόσεων παγκοσμίως στην παροχή μετρολογικών υπηρεσιών για τις υφιστάμενες, σύνθετες προκλήσεις μέτρησης και τις νέες τεχνολογίες. Η προσέγγιση αυτή στηρίζει επίσης τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) που βασίζονται στη μετρολογία τόσο στην έρευνα όσο και στις υπηρεσίες για την ανάπτυξη ποιοτικών προϊόντων.

4.7.

Η ΕΟΚΕ αναδεικνύει τη σημασία της μετρολογίας ως αναπόσπαστου μέρους της καινοτομίας που απαιτείται για τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης, καθώς και τη δέσμευση εκ μέρους των ινστιτούτων μετρολογίας της ΕΕ να στηρίξουν τη συνεργατική έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της μετρολογίας. Στον πυρήνα της, η μετρολογία συνδέει στενά την επιστήμη και την οικονομική δραστηριότητα, καθώς η μέτρηση αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για τις οικονομικές συναλλαγές, τη βελτιστοποίηση της παραγωγής, την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων και την καινοτομία. Η προηγμένη μετρολογία επιτρέπει επίσης στις εταιρείες να έχουν βέλτιστη κλίμακα παραγωγής, η οποία συνεπάγεται ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα. Ως εκ τούτου, η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στη βιομηχανία συνάδει με έναν από τους κύριους στόχους του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του Ευρωπαϊκού Μέσου Ανάκαμψης (Next Generation EU). Επιπλέον, η συνεχιζόμενη έρευνα και καινοτομία στον τομέα της μετρολογίας στηρίζει τόσο την καινοτομία όσο και τους στόχους για την κλιματική αλλαγή. Εξίσου σημαντικό είναι το στοιχείο ότι η πρόοδος στον κλάδο της μετρολογίας μπορεί να στηρίξει τις δημόσιες υπηρεσίες στην εφαρμογή των κανονισμών πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι σήμερα.

4.8.

Η ΕΟΚΕ εντοπίζει επίσης περαιτέρω οικονομικά οφέλη που απορρέουν από την έρευνα και την καινοτομία στη μετρολογία, συγκεκριμένα τον περιορισμό της ανεπάρκειας της αγοράς, τη μείωση του κόστους συναλλαγών και την αύξηση της συνολικής οικονομικής αποδοτικότητας. Η βελτίωση και η εναρμόνιση της μέτρησης και των προτύπων θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αποδοτική λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Η ενιαία αγορά θα λειτουργήσει πολύ πιο αποδοτικά ή αποτελεσματικά, εάν οι πολίτες της ΕΕ έχουν επαρκή πληροφόρηση σχετικά με τα προϊόντα που διατίθενται στην ενιαία αγορά. Η ασύμμετρη πληροφόρηση μεταξύ αγοραστών και πωλητών είναι μία από τις συνηθέστερες πηγές ανεπάρκειας της αγοράς, η οποία συμβαίνει όταν ο αγοραστής δεν μπορεί να προσδιορίσει με μεγάλη ακρίβεια την ποιότητα ενός προϊόντος. Μέσω της παροχής πιο προηγμένων μετρήσεων και προτύπων, οι αγοραστές μπορούν να μετρήσουν την ποιότητα των προϊόντων, δεδομένου ότι υπάρχουν συμφωνημένα πρότυπα, και, συνεπώς, μπορούν να κάνουν διάκριση μεταξύ προϊόντων χαμηλότερης και υψηλότερης ποιότητας. Με τον τρόπο αυτό, εξαλείφεται η ασύμμετρη πληροφόρηση, ενώ παράλληλα διορθώνεται η σημερινή ανεπάρκεια της αγοράς, και, συνεπώς, αυξάνεται η αποδοτικότητα της ενιαίας αγοράς.

4.9.

Ένα ακόμη εμπόδιο για την ενιαία αγορά είναι το κόστος συναλλαγών που συνδέεται με τη συμμετοχή σε μια οικονομική ανταλλαγή. Το κόστος συναλλαγών προκύπτει από το γεγονός ότι η πληροφόρηση μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών είναι ασύμμετρη και ελλιπής. Αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με πιο προηγμένη μετρολογία, με τον αγοραστή να δαπανά λιγότερο χρόνο για την αναζήτηση αγαθών, εάν είναι βέβαιος ή βέβαιη για την ποιότητα του προϊόντος που αγοράζει. Είναι σαφές ότι η ανάγκη για τυποποιημένη, διαφανή και αδιάλειπτη μέτρηση είναι ζωτικής σημασίας, τόσο για τους πελάτες/καταναλωτές όσο και για τις επιχειρήσεις.

4.10.

Στην πράξη, η πιο προηγμένη μετρολογία ωφελεί τους παραγωγούς κατά τον σχεδιασμό των προϊόντων σύμφωνα με ένα πρότυπο. Αυτό επιτρέπει στους παραγωγούς να επιβαρύνονται με χαμηλότερο κόστος που συνδέεται με τη διόρθωση ελαττωμάτων για την τήρηση των προδιαγραφών. Αυτό, με τη σειρά του, διευκολύνει την πιστοποίηση και την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στην πιστοποίηση και την απόδοση ενός προϊόντος.

4.11.

Ένα επιπλέον σημείο που αξίζει να υπογραμμιστεί είναι η συνεχής ανάγκη τα πρότυπα και οι μονάδες μέτρησης να είναι όχι μόνο ακριβή και διαφανή, αλλά και προσβάσιμα και κατανοητά από όλους τους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς, ιδίως τις μικρές επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της ΕΕ. Αυτό θα συμβάλει όχι μόνο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της αγοράς που αναφέρθηκαν ανωτέρω, αλλά και στην αποκομιδή σημαντικών οφελών για την οικονομία της ΕΕ, κατά την έξοδό της από την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας που προκάλεσε η νόσος COVID-19, ιδίως κατά τη μετάβασή της σε μια πιο πράσινη και πιο ψηφιακή Ευρώπη, ενώ παράλληλα θα προωθήσει την εμπιστοσύνη σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού. Συνεπώς, οι προβληματισμοί αυτοί σχετικά με την προσβασιμότητα πρέπει να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή κάθε στρατηγικής που αποσκοπεί στην τόνωση των επενδύσεων στην προηγμένη μετρολογία.

4.12.

Τέλος, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την προφανή ανάγκη ευαισθητοποίησης των πολιτών της ΕΕ σχετικά με τη σημασία της μετρολογίας. Οι εταιρείες βασίζονται στη μετρολογία για την παραγωγή ακριβών προδιαγραφών για ένα τελικό προϊόν ποιότητας το οποίο, με τη σειρά του, ανταποκρίνεται στη ζήτηση της αγοράς. Οι βιομηχανίες χρησιμοποιούν προηγμένες μετρήσεις για να αυξήσουν την παραγωγή, συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων, και να αποφύγουν τεράστιες απώλειες. Η μετρολογία καθιστά επίσης ασφαλέστερες τις μονάδες παραγωγής για τους εργαζομένους. Εξίσου σημαντική είναι η σημασία του τομέα της μετρολογίας για τη στήριξη αναδυόμενων τεχνολογιών όπως η κβαντική τεχνολογία και, ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει την ικανότητά της να αναπτύσσει προηγμένα συστήματα μετρολογίας και να βασίζεται λιγότερο σε άλλα ανταγωνιστικά έθνη.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1628 όσον αφορά τις μεταβατικές διατάξεις για ορισμένα μηχανήματα που είναι εξοπλισμένα με κινητήρες στο εύρος ισχύος μεταξύ 56 kW και 130 kW, και άνω των 300 kW, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κρίσης λόγω της νόσου COVID-19»

[COM(2021) 254 final — 2021/0129 (COD)]

(2021/C 341/06)

Εισηγητής:

ο κ. Christophe LEFÈVRE

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 20.5.2021 Συμβούλιο, 25.5.2021
Νομική βάση	Άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο όργανο	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Απόφαση της Προέδρου	20.5.2021
Έγκριση από την ολομέλεια	9.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	206/1/11

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Λόγω της κρίσης της νόσου COVID-19, η οποία έχει διαταράξει σημαντικά τις αλυσίδες εφοδιασμού των κατασκευαστών μη οδικών κινητών μηχανημάτων (ΜΟΚΜ), η ΕΟΚΕ εξέτασε την πρόταση για μετάθεση ορισμένων προθεσμιών που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2016/1628 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1) και, στη συνέχεια, στον κανονισμό (ΕΕ) 2020/1040 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2).

1.2.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για τη νέα πρόταση κανονισμού, την οποία θεωρεί κατάλληλη και αναλογική απάντηση στις οικονομικές συνέπειες της κρίσης της νόσου COVID-19.

1.3.

Ως εκ τούτου, η παράταση κατά έξι μήνες για την κατασκευή μη οδικών κινητών μηχανημάτων εξοπλισμένων με «μεταβατικούς κινητήρες» και κατά εννέα μήνες για τη διάθεση στην αγορά, αντί για δώδεκα μήνες και για τα δύο το 2020, είναι δικαιολογημένη και ισορροπημένη.

1.4.

Μολονότι η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη συμβολής στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ σχετικά με την ποιότητα του αέρα, πιστεύει επίσης ότι η πρόταση εγγυάται την ορθή λειτουργία της αγοράς, διασφαλίζοντας παράλληλα τόσο την οικονομική ισορροπία των ενδιαφερόμενων μερών όσο και υψηλό επίπεδο δημόσιας υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος.

2.   Κύρια σημεία του εγγράφου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.1.

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/1628 ορίζει νέα όρια εκπομπών («στάδιο V»), τα οποία αποσκοπούν στη μείωση των σημερινών εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων από κινητήρες για μη οδικά κινητά μηχανήματα (ΜΟΚΜ), προβλέπει δε ένα χρονικό περιθώριο για την πραγματοποίηση αυτής της μετάβασης.

2.2.

Η πανδημία COVID-19 διατάραξε σημαντικά τις αλυσίδες εφοδιασμού, γεγονός που είχε επιπτώσεις στην ικανότητα των κατασκευαστών μη οδικών κινητών μηχανημάτων να τηρήσουν ορισμένες προθεσμίες που ορίζει ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/1628.

2.3.

Ως εκ τούτου, ο ανωτέρω κανονισμός τροποποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/1040, ο οποίος προβλέπει την παράταση ορισμένων προθεσμιών τις οποίες οι κατασκευαστές δεν ήταν πλέον σε θέση να τηρήσουν χωρίς να υποστούν σοβαρή οικονομική ζημία λόγω απροσδόκητων κλυδωνισμών στην αλυσίδα εφοδιασμού. Οι κατασκευαστές έλαβαν επιπλέον 12 μήνες για να παραγάγουν και να διαθέσουν στην αγορά τα μηχανήματα που είναι εξοπλισμένα με «μεταβατικούς κινητήρες» στο φάσμα ισχύος μεταξύ 56 kW και 130 kW, των οποίων η παραγωγή έπρεπε να ολοκληρωθεί έως τις 30 Ιουνίου 2020 και τα οποία έπρεπε να διατεθούν στην αγορά έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020.

2.4.

Ωστόσο, εξαιτίας των συνεχιζόμενων διαταράξεων στην αλυσίδα εφοδιασμού και την παραγωγή, οι οποίες προκλήθηκαν από το δεύτερο και το τρίτο κύμα COVID-19, οι κατασκευαστές δεν θα είναι σε θέση να τηρήσουν τις προθεσμίες του 2021 που ισχύουν για τα μηχανήματα που είναι εξοπλισμένα με μεταβατικούς κινητήρες στο εύρος ισχύος μεταξύ 56 kW και 130 kW, και άνω των 300 kW, χωρίς να υποστούν σοβαρή οικονομική ζημία.

2.5.

Είναι επομένως αναγκαίο να μετατεθούν οι εν λόγω ημερομηνίες, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο οι μεταβατικοί κινητήρες, ο αριθμός των οποίων υπόκειται σε ανώτατο όριο, να μην μπορούν πλέον να τοποθετηθούν στα μηχανήματα εγκαίρως, και, ως εκ τούτου, να πρέπει να διαλυθούν.

2.6.

Μολονότι εξακολουθούν να υπάρχουν στρεβλώσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού και στην παραγωγή, δεν μπορούν να συγκριθούν με εκείνες που επικρατούσαν την άνοιξη του 2020. Για τους λόγους αυτούς, δικαιολογείται η παράταση κατά έξι μήνες για την κατασκευή μηχανημάτων εξοπλισμένων με τους εν λόγω κινητήρες και κατά εννέα μήνες για τη διάθεσή τους στην αγορά, αντί για 12 μήνες που είχαν δοθεί το 2020 και για τις δύο περιπτώσεις.

2.7.

Τέλος, η προτεινόμενη παράταση θα ισχύει επίσης για τα γεωργικά και δασικά οχήματα που είναι εξοπλισμένα με μεταβατικούς κινητήρες, καθώς υπόκεινται στις διατάξεις για τα μη οδικά κινητά μηχανήματα σχετικά με τις εκπομπές ρύπων.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει την κατ’ επανάληψη εκπεφρασμένη πεποίθησή της ότι η μείωση των επιβλαβών εκπομπών μονοξειδίου του άνθρακα, οξειδίων του αζώτου, υδρογονανθράκων και σωματιδίων από κινητήρες μη οδικών κινητών μηχανημάτων είναι απολύτως αναγκαία για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ όσον αφορά την ποιότητα του αέρα.

3.2.

Στη γνωμοδότησή της για τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/1628, η ΕΟΚΕ συνιστούσε την ταχεία έγκριση του νέου κανονισμού, λόγω των σοβαρών ανησυχιών ως προς την επίδραση στη δημόσια υγεία των νανοσωματιδίων που εκλύονται από τις διαδικασίες καύσης, αλλά και του υψηλού επιπέδου προστασίας που μπορεί να επιτευχθεί κατά την εφαρμογή του προταθέντος σταδίου V για τα μη οδικά κινητά μηχανήματα.

3.3.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι η κρίση της νόσου COVID-19 προκάλεσε σημαντικές διαταράξεις στην αλυσίδα εφοδιασμού και παραγωγής, οι οποίες συνεχίζονται λόγω του δεύτερου και του τρίτου κύματος, και ότι, ως εκ τούτου, οι κατασκευαστές δεν θα είναι σε θέση να τηρήσουν τις προθεσμίες για το 2021 χωρίς να υποστούν σοβαρή οικονομική ζημία.

3.4.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι η κρίση δεν είχε προβλεφθεί και δεν θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί και ότι επικρατούν άκρως εξαιρετικές περιστάσεις. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η πανδημία COVID-19 αποτελεί μείζονα πρόκληση για τη συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών οικονομικών τομέων.

3.5.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την παράταση κατά έξι μήνες για την κατασκευή μηχανημάτων εξοπλισμένων με τους εν λόγω κινητήρες και την παράταση κατά εννέα μήνες για τη διάθεσή τους στην αγορά, αντί 12 μηνών που είχαν δοθεί το 2020 και για τις δύο περιπτώσεις.

3.6.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, πρόκειται για ένα εύλογο και αναλογικό μέτρο που αποσκοπεί στη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς, της οικονομικής ισορροπίας των ενδιαφερόμενων μερών και ενός υψηλού επιπέδου δημόσιας υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος.

---

(1)  Κανονισμός (ΕΕ) 2016/1628 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Σεπτεμβρίου 2016, σχετικά με τις απαιτήσεις που αφορούν τα όρια εκπομπών για τους αέριους και σωματιδιακούς ρύπους και την έγκριση τύπου για κινητήρες εσωτερικής καύσης για μη οδικά κινητά μηχανήματα, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1024/2012 και (ΕΕ) αριθ. 167/2013 και για την τροποποίηση και κατάργηση της οδηγίας 97/68/ΕΚ (ΕΕ L 252 της 16.9.2016, σ. 53).

(2)  Κανονισμός (ΕΕ) 2020/1040 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιουλίου 2020, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1628 όσον αφορά τις μεταβατικές διατάξεις του για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης της COVID-19 (ΕΕ L 231 της 17.7.2020, σ. 1).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Το ευρωπαϊκό οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα: προώθηση του ανοικτού χαρακτήρα, της ισχύος και της ανθεκτικότητας»

[COM(2021) 32 final]

(2021/C 341/07)

Εισηγητής:

ο κ. Tomasz Andrzej WRÓBLEWSKI

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 24.2.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	25.5.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	9.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	158/1/2

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Το ευρωπαϊκό οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα: προώθηση του ανοικτού χαρακτήρα, της ισχύος και της ανθεκτικότητας». Ο μετασχηματισμός μετά την πανδημία προκαλεί σημαντική αλλαγή στην παγκόσμια ισορροπία οικονομικής ισχύος. Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα πρέπει να δράσει γρήγορα για να ενισχύσει την οικονομική ανθεκτικότητα της Ευρώπης.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την εκτίμηση της Επιτροπής σχετικά με την ανάγκη ενίσχυσης του διεθνούς ρόλου του ευρώ ως βασικού εργαλείου για την ενδυνάμωση της παγκόσμιας θέσης της Ευρώπης. Ταυτόχρονα, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ο καθορισμός φιλόδοξων οικονομικών στόχων είναι ουσιαστικής σημασίας για την ενίσχυση του ενιαίου νομίσματος, δεδομένου ιδίως του ρυθμού των αλλαγών στην παγκόσμια οικονομία και της υφιστάμενης θέσης της ΕΕ όσον αφορά την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και ένα φιλικό ρυθμιστικό περιβάλλον. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί να εστιάσει η ανακοίνωση περισσότερο στους λόγους στους οποίους οφείλεται η εξασθένηση του διεθνούς ρόλου του ευρώ, καθώς και στην ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης.

1.3.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η ανακοίνωση δεν λαμβάνει υπόψη την ενίσχυση της θέσης της Κίνας και συνιστά να συμπληρωθεί η ανακοίνωση ως προς αυτό.

1.4.

Η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, η οποία συμβάλλει στη διοχέτευση των αποταμιεύσεων προς τις επενδύσεις, είναι μείζονος σημασίας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ, σύμφωνα με τις προγενέστερες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ επί του θέματος (1) (2). Η ΕΟΚΕ επικροτεί όλες τις δράσεις που προτείνονται από την Επιτροπή (3) και προκρίνει τη θέσπιση μέτρων για την ολοκλήρωση των διαρθρωτικών αλλαγών τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο, όπως η αναθεώρηση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης προκειμένου να προσανατολιστεί περισσότερο στην ευημερία και να καταστεί φιλικότερο προς τις επενδύσεις (4).

1.5.

Η ποιότητα του κανονιστικού πλαισίου έχει μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη της καινοτομίας. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην αναθεώρηση των κανονισμών, όσον αφορά τον αντίκτυπό τους στην ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εταιρειών. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ανακοίνωση δεν αναγνωρίζει τον ρόλο των πανεπιστημίων και των ερευνητικών ιδρυμάτων στην ανάπτυξη της καινοτομίας.

1.6.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την πρόταση για τη δημιουργία ψηφιακού ευρώ και τη συνεχιζόμενη έκδοση πράσινων ευρωομολόγων ως μέσο ενίσχυσης του διεθνούς ρόλου του ευρώ και εδραίωσης της δεσπόζουσας θέσης της ΕΕ στον τομέα της δράσης για το κλίμα.

1.7.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η ανάπτυξη υποδομών χρηματοπιστωτικών αγορών θα αποτρέψει την εξάρτηση από την παροχή κρίσιμων υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένων των παρόχων δεδομένων) από δικαιοδοσίες τρίτων χωρών και θα συμβάλει στη βελτίωση της ανθεκτικότητας της ΕΕ.

1.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναπτύξει εργαλεία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της παράνομης, εξωεδαφικής εφαρμογής μονομερών μέτρων από τρίτες χώρες στους οικονομικούς φορείς της ΕΕ. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, τέτοια μέσα μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας της ΕΕ ως παγκόσμιου παράγοντα. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εξετάσει τρόπους αντιμετώπισης της αυξανόμενης εξάρτησης της ΕΕ από παρόχους —χρηματοοικονομικών και μη χρηματοοικονομικών— δεδομένων εκτός ΕΕ.

2.   Ιστορικό της γνωμοδότησης

2.1.

Αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης είναι η ανακοίνωση της 19ης Ιανουαρίου 2021 με θέμα «Το ευρωπαϊκό οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα: προώθηση του ανοικτού χαρακτήρα, της ισχύος και της ανθεκτικότητας». Η υπό εξέταση ανακοίνωση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής για την ενίσχυση της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ (5).

2.2.

Ο βασικός στόχος της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ είναι η διαφύλαξη και εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς, η οποία στηρίζει το ευρώ και το άνοιγμα της ΕΕ στο εμπόριο και στις επενδύσεις με τον υπόλοιπο κόσμο.

2.3.

Η ανακοίνωση περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να ενισχύσει την ανοιχτή στρατηγική αυτονομία της στον μακροοικονομικό και χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι κύριοι λόγοι εφαρμογής της περιγραφόμενης στρατηγικής είναι οι εξής: — βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας με την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ· — ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας σε πραγματικούς και εξωτερικούς κλυδωνισμούς που προκαλούνται από τρίτες χώρες ή λόγω ανωτέρας βίας· — δημιουργία νέων επενδύσεων μέσω της βελτίωσης του ρυθμιστικού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις, πτυχή που θα συμβάλει στον μετριασμό του οικονομικού και του κοινωνικού αντίκτυπου της πανδημίας COVID-19 καθώς και στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας.

2.4.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η Επιτροπή θα επιδιώξει την προώθηση του διεθνούς ρόλου του ευρώ, την ενίσχυση των υποδομών χρηματοπιστωτικών αγορών της ΕΕ, τη βελτίωση της επιβολής κυρώσεων της ΕΕ και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ στις επιπτώσεις παράνομων, μονομερών κυρώσεων από τρίτες χώρες.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δημοσίευση της ανακοίνωσης, η οποία περιλαμβάνει κανονιστικές προτάσεις και υποστηρικτικά μέτρα με σκοπό την αύξηση του μεριδίου του ευρώ στο εμπόριο και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος της ΕΕ.

3.2.

Η ζώνη του ευρώ υφίσταται εδώ και περισσότερα από 20 έτη και αναπτύσσεται τόσο με την προσχώρηση νέων κρατών μελών (αν και αναμένεται η προσχώρηση νέων χωρών) (6) όσο και με τη διατήρηση της διεθνούς φήμης του ευρώ. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι το μερίδιο του ευρώ στα συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκε από 23 % σε 19 % το 2019 —«κοντά σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα» (7)— και ότι, σύμφωνα με πολλούς αναγνωρισμένους οικονομολόγους, συμπεριλαμβανομένων των βραβευμένων με το βραβείο Νόμπελ Joseph E. Stiglitz και Paul Krugman, η ζώνη του ευρώ εξακολουθεί να μην είναι η βέλτιστη νομισματική ζώνη (8), όπως την αντιλαμβάνεται ο δημιουργός αυτής της θεωρίας Robert Mundell.

3.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης ότι ο ρόλος της ταχέως αναπτυσσόμενης οικονομίας της Κίνας, που καθίσταται ολοένα και πιο σημαντικός στην παγκόσμια οικονομία, χρήζει ευρύτερης συζήτησης στο πλαίσιο της ενίσχυσης της οικονομικής ανθεκτικότητας της ΕΕ. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕγχΠ κατά τα τελευταία 30 έτη ήταν περίπου 10 %, σε σύγκριση με περίπου 2 % στην ΕΕ. Η πανδημία είναι πιθανό να επιφέρει περαιτέρω διαφοροποίηση του ρυθμού αύξησης του ΑΕγχΠ: 4,4 % στην ΕΕ (-6,1 το 2020) και 8,4 % στην Κίνα (2,3 % το 2020) (9).

3.4.

Καθώς η οικονομία της Κίνας μεγαλώνει, το ίδιο συμβαίνει και με τον ρόλο του νομίσματος στη διεθνή διαπραγμάτευση και εκκαθάριση. Στα επίσημα συναλλαγματικά αποθέματα, (κατά το τρίτο τρίμηνο του 2020) το δολάριο ΗΠΑ είχε μερίδιο περίπου 60,5 %, το ευρώ 20,5 % και το γιουάν Κίνας μόνο 2,1 %. Ωστόσο, το μερίδιο του γιουάν αυξάνεται ταχέως, ενώ το μερίδιο του ευρώ έχει μειωθεί (10). Η Κίνα εργάζεται επίσης εντατικά για το ψηφιακό της νόμισμα (ήδη υπό δοκιμασία σε διάφορες πόλεις (11)), προπορευόμενη του μεγαλύτερου μέρους του κόσμου (12).

3.5.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία ότι η στρατηγική δεν περιλαμβάνει σχέδιο δράσης το οποίο να λαμβάνει υπόψη την ενίσχυση της οικονομικής θέσης της Κίνας και συνιστά να συμπληρωθεί η ανακοίνωση ως προς αυτό.

3.6.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έκκληση που διατυπώνεται στη βασική δράση για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης (13) και την επίτευξη περαιτέρω προόδου όσον αφορά την Ένωση Κεφαλαιαγορών (14), ως μέσο στήριξης της ανθεκτικότητας της ΕΕ και εμβάθυνσης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Σημειώνει, ωστόσο, ότι «[η] ολοκλήρωση της ΟΝΕ απαιτεί πρωτίστως ισχυρή πολιτική δέσμευση, αποτελεσματική διακυβέρνηση και καλύτερη χρήση των διαθέσιμων οικονομικών» (15).

3.7.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η συνέχιση των διαρθρωτικών αλλαγών για τη διασφάλιση στενότερης και συνεκτικής νομισματικής ένωσης απαιτεί πολιτική δέσμευση και, ταυτόχρονα, προτείνει να συμπληρωθεί η ανακοίνωση από μια σειρά μέτρων δυνάμεων να αποφέρουν απτά αποτελέσματα: — αναθεώρηση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ προκειμένου να προσανατολίζεται περισσότερο στην ευημερία και να είναι φιλικό προς τις επενδύσεις (ιδίως όσον αφορά το δημόσιο χρέος και τα δημοσιονομικά ελλείμματα) (16)· — ενίσχυση της απαίτησης τα κράτη μέλη να συντονίζουν τις εθνικές πολιτικές τους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και να καταστήσουν πιο συνεκτικές τις νομισματικές, φορολογικές και διαρθρωτικές πολιτικές (17),·ιδίως ενόψει της επίτευξης κοινωνικής συνοχής και πραγματικής σύγκλισης· — διενέργεια λεπτομερούς κυκλικής ανάλυσης των διαδικασιών πραγματικής σύγκλισης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ οι οποίες, σε συνδυασμό με την κοινωνική συνοχή, είναι ζωτικής σημασίας για να καταστεί η ενιαία αγορά περισσότερο δυναμική. Η σύγκλιση θα πρέπει να παρακολουθείται για την αποφυγή μεγαλύτερων αποκλίσεων λόγω του κινδύνου εκ νέου διάνοιξης των ρωγμών Βορρά-Νότου της κρίσης στη ζώνη του ευρώ λόγω του σημερινού κύκλου κρατικής στήριξης με εκτεταμένες δέσμες χρηματοπιστωτικών μέτρων διάσωσης (18).

3.8.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι το κανονιστικό πλαίσιο είναι καίριας σημασίας για την ανάπτυξη της καινοτομίας, αλλά θεωρεί ανεπαρκείς τις δράσεις που προτείνονται στην ανακοίνωση. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι, ως αποτέλεσμα του Brexit, ο αριθμός των πανεπιστημίων της ΕΕ που πρωτοστατούν παγκοσμίως και διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της καινοτομίας, έχει περιοριστεί σε λίγα μόνο από τα 50 κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου (19). Τα πανεπιστήμια είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της καινοτομίας και τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα σε περαιτέρω οικονομικές αναταραχές.

3.9.

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η ΕΟΚΕ ζητεί να συμπληρωθεί η ανακοίνωση με μέτρα για: — την εξασφάλιση μεγαλύτερης ευελιξίας στη ρύθμιση της χρηματοπιστωτικής αγοράς με σκοπό την ενίσχυση της χρηματοοικονομικής καινοτομίας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων της οδηγίας MiFID II και του κανονισμού σχετικά με τους δείκτες αναφοράς (BMR) όσον αφορά το εμπόριο πρώτων υλών· — τη μείωση των περιορισμών που επιβαρύνουν δυσανάλογα την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών· — την αύξηση των δαπανών Ε & Α (ιδίως στήριξη για ιδιωτικές επενδύσεις στην Ε & Α σε ολόκληρη την ΕΕ) σε περίπου 3 % του ΑΕγχΠ· — τον καθορισμό και την υποστήριξη περαιτέρω ευρωπαϊκών έξυπνων εξειδικεύσεων στον τομέα της πληροφορικής, στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού· — τον προσδιορισμό περιφερειακών κόμβων καινοτομίας στην ΕΕ και την άμεση στήριξή τους σε επίπεδο ΕΕ, με παράλληλη προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων στην καινοτομία, π.χ. αυξάνοντας τα επίπεδα της απαιτούμενης ιδιωτικής συγχρηματοδότησης.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.   Ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ

4.1.1.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η αύξηση της σημασίας του ευρώ στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές, επενδύσεις και πληρωμές αποφέρει πολυάριθμα οφέλη, όπως μεγαλύτερη νομισματική αυτονομία, ισχυρότερη διάδοση της νομισματικής πολιτικής, χαμηλότερο κόστος συναλλαγών και μείωση των κλυδωνισμών των τιμών.

4.1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συνεχιζόμενη έκδοση ομολόγων σε ευρώ. Ωστόσο, μολονότι κατανοεί τα οφέλη αυτών των μέτρων, η ΕΟΚΕ ζητεί η στρατηγική ανάπτυξης του ευρώ να βασίζεται στην ενίσχυση και επέκταση της οικονομικής ζώνης του ευρώ, πέραν της έκδοσης κοινών τίτλων χρέους (20). Λόγω της κρίσης COVID-19, η «[ΕΕ] θα εκδώσει νέους τίτλους χρέους ύψους περίπου 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ έως το 2026» (21). Ωστόσο, «[η] ύπαρξη υψηλών επιπέδων δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕγχΠ μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες όσον αφορά την ανθεκτικότητα» (22). Για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες αυτές, το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα θα πρέπει να γίνει «πιο ανθεκτικό με την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και της Ένωσης Κεφαλαιαγορών» (23). Η ΕΟΚΕ συνιστά να ανακτηθεί η υψηλή θέση που κατείχε το ευρώ πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009 όσον αφορά τους τίτλους σταθερού εισοδήματος (24).

4.1.3.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί τη μεταφορά ορισμένων από τις αρμοδιότητες των εθνικών χρηματοπιστωτικών εποπτικών αρχών σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να διαμορφωθεί ένα κοινό κανονιστικό πλαίσιο για τη δημιουργία της τραπεζικής ένωσης και της Ένωσης Κεφαλαιαγορών (25). Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, θα πρέπει να καταστεί δυνατή η πλήρης κυκλοφορία κεφαλαίων εντός της ΕΕ, ώστε, τελικά, κάθε πολίτης ή ΜΜΕ να μπορεί να επωφεληθεί από τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες οποιουδήποτε χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που υπόκειται σε κοινή χρηματοπιστωτική εποπτεία της ΕΕ (26). Κάθε νέος κανονισμός που συνδέεται με την οικοδόμηση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών θα πρέπει να υποβάλλεται σε δοκιμές (27) που αποσκοπούν στον έλεγχο της τήρησης κριτηρίων, όπως τα εξής: βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας (ιδίως της ψηφιακής μετάβασης), συμβολή στην πράσινη μετάβαση και σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών.

4.1.4.

Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ενίσχυση της παρουσίας του ευρώ στα αποθεματικά των κεντρικών τραπεζών διαφόρων χωρών μέσω συμφωνιών swap, καθώς και για τη στήριξη της σύναψης μεγάλων διεθνών συμβάσεων για ευρωπαϊκές εταιρείες (που θα υλοποιηθούν εκτός ΕΕ) με την εκκαθάρισή τους σε ευρώ.

4.1.5.

Για την ενδυνάμωση του ρόλου του ευρώ στην παγκόσμια οικονομία, απαιτείται να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των αγαθών και των υπηρεσιών της ΕΕ. Προς τον σκοπό αυτό, χρειάζονται επενδύσεις τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην έρευνα και ανάπτυξη.

4.1.6.

Η βασική δράση 6 ορίζει ότι η Επιτροπή και η ΕΚΤ θα επανεξετάσουν από κοινού ένα ευρύ φάσμα πολιτικών, νομικών και τεχνικών ζητημάτων που προκύπτουν από την πιθανή θέσπιση του ψηφιακού ευρώ.

4.1.7.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα του ψηφιακού ευρώ. Ωστόσο, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να υλοποιηθεί μέσω, όχι μόνο της ΕΚΤ, αλλά και των κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος (28) (και τυχόν εποπτικών ιδρυμάτων) (29).

4.1.8.

Αυτό το νέο σύστημα διακανονισμού θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις απαιτήσεις για την προστασία της ιδιωτικής ζωής βάσει της νομοθεσίας (ιδίως της 5ης οδηγίας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες). Ένα σωστά σχεδιασμένο ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να υποστηρίξει τη χρήση του ευρώ εκτός της ζώνης του ευρώ και να αποδυναμώσει τον ρόλο του δολαρίου ΗΠΑ (και στο μέλλον του ψηφιακού γιουάν), ιδίως στις διεθνείς και λιανικές συναλλαγές (30).

4.1.9.

Η ΕΕ διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά πράσινων ομολόγων. Το 2019, σχεδόν το ήμισυ των εκδόσεών της ήταν σε ευρώ (31) και είναι επίσης ισχυρό στους κατοίκους εκτός της ζώνης του ευρώ (32). Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση περί θέσπισης νέων «πράσινων» χρηματοπιστωτικών μέσων (33), με σκοπό τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (34), που θα δώσει στην ΕΕ τη δυνατότητα να συνεχίσει και να αναπτύξει περαιτέρω τον ρόλο της ως πρωτοπόρος στη δράση για το κλίμα παγκοσμίως (35).

4.2.   Αύξηση της ανθεκτικότητας των υποδομών χρηματοπιστωτικών αγορών της ΕΕ και των σχετικών κρίσιμων παρόχων υπηρεσιών

4.2.1.

Στην ανακοίνωση τονίζεται η σημασία η ΕΕ να αναπτύξει τις υποδομές των χρηματοπιστωτικών αγορών της και να αυξήσει την ανθεκτικότητά τους, ώστε να αποτρέπεται η εξάρτηση από την παροχή τέτοιων κρίσιμων υπηρεσιών από δικαιοδοσίες τρίτων χωρών. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να μελετήσει τρόπους πρόληψης της εξάρτησης από παρόχους -χρηματοοικονομικών και μη χρηματοοικονομικών- δεδομένων εκτός ΕΕ. Το νέο ψηφιακό σύστημα διακανονισμού με βάση το ευρώ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη του εμπορίου με εταίρους που υφίστανται μονομερείς κυρώσεις από τρίτες χώρες και μέσω του αποκλεισμού της χρήσης του από χώρες και πρόσωπα στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις (αντλώντας πληροφορίες από τη βάση δεδομένων του ευρετηρίου ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με κυρώσεις).

4.2.2.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει επίσης την εμπειρία από την έναρξη της πανδημίας COVID-19, όταν το αυξημένο ενδιαφέρον για το δολάριο και η διατάραξη της αγοράς συμφωνιών επαναγοράς των ΗΠΑ κατέστησαν πιο δύσκολο για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εκτός των ΗΠΑ να αναχρηματοδοτήσουν τις δραστηριότητές τους σε δολάρια. Θα μπορούσε επίσης να εξεταστεί η χρήση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας ως «δεξαμενής» ρευστότητας σε ευρώ, η οποία θα ήταν επίσης προσβάσιμη σε μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Χρειαζόμαστε έναν σαφή χάρτη πορείας για τις αλλαγές που θα επέλθουν στον ευρωπαϊκό μηχανισμό σταθερότητας (ΕΜΣ) και την ανάπτυξη της Ένωσης Κεφαλαιαγορών.

4.2.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί καταρχήν με τα βήματα που οδηγούν στην ενίσχυση της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των υποδομών των χρηματοπιστωτικών αγορών της ΕΕ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τέτοια μέτρα ενδέχεται, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να έχουν ανεπιθύμητα πολιτικά αποτελέσματα.

4.3.   Ενίσχυση της εφαρμογής και της εκτέλεσης κυρώσεων της ΕΕ

4.3.1.

Προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των κυρώσεων της ΕΕ, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι εφαρμόζονται και επιβάλλονται ομοιόμορφα. Οι θυγατρικές εταιρειών εκτός ΕΕ επωφελούνται από τα νομικά κενά για να παρακάμψουν τις απαγορεύσεις, γεγονός που προκαλεί στρεβλώσεις στην ενιαία αγορά.

4.3.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ικανότητας της ΕΕ να εφαρμόζει ομοιόμορφα τις κυρώσεις και να εκφράζεται ομόφωνα.

4.3.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναπτύξει εργαλεία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της παράνομης, εξωεδαφικής εφαρμογής μονομερών μέτρων από τρίτες χώρες στους οικονομικούς φορείς της ΕΕ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να αναπτυχθούν μηχανισμοί για τη διασφάλιση συναίνεσης μεταξύ όλων των κρατών μελών σχετικά με το αντικείμενο των κυρώσεων αυτών καθαυτών. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, τέτοια μέσα μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας της ΕΕ ως παγκόσμιου παράγοντα και στην προστασία της ενιαίας αγοράς από κλυδωνισμούς.

4.3.4.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει, να σημειωθεί ότι από τη χρηματοπιστωτική κρίση της περιόδου 2008-2009, η χρηματοπιστωτική αγορά της ΕΕ υπόκειται σε αυστηρή πειθαρχία, η οποία επιβάλλει διοικητικές υποχρεώσεις σε όσους επιθυμούν να επωφεληθούν από την ενιαία αγορά της ΕΕ. Είναι σημαντικό οι εν λόγω κανονισμοί να εφαρμόζονται με την ευελιξία που είναι αναγκαία για τη διασφάλιση ισορροπίας μεταξύ κόστους και οφέλους, την εκτίμηση των επιπτώσεων των νέων κανονισμών στις ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές εταιρείες (36) και την προσαρμογή της κανονιστικής επιβάρυνσης επίσης στο μέγεθος των εκάστοτε οντοτήτων (μεγάλες πανευρωπαϊκές τράπεζες, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και νεοφυείς επιχειρήσεις χρηματοπιστωτικής τεχνολογίας) (37).

---

(1)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης καταθέσεων» (ΕΕ C 177 της 18.5.2016, σ. 21).

(2)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Δέσμη μέτρων για την οικονομική και νομισματική ένωση» (EE C 262 της 25.7.2018, σ. 28).

(3)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένωση Κεφαλαιαγορών για τα άτομα και τις επιχειρήσεις — νέο σχέδιο δράσης» (ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 20).

(4)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Επανεξέταση της οικονομικής διακυβέρνησης για το 2020» (EE C 429 της 11.12.2020, σ. 227).

(5)  COM(2021) 32 final.

(6)  COM(2018) 796 final, σ. 2.

(7)  The international role of the euro (Ο διεθνής ρόλος του ευρώ), Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Ιούνιος 2020.

(8)  Can the European Project be saved? (Μπορεί να σωθεί το ευρωπαϊκό εγχείρημα;) Κεντρική διάλεξη του Paul Krugman, 23ο Διεθνές Συνέδριο Ευρωπαϊστών, Φιλαδέλφεια, 14-16 Απριλίου 2016.

(9)  Βλέπε Βάση Δεδομένων Παγκόσμιων Οικονομικών Προοπτικών, Απρίλιος 2021, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

(10)  Νομισματική σύνθεση των επίσημων συναλλαγματικών αποθεμάτων (COFER), International Financial Statistics (IFS), Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, https://data.imf.org/regular.aspx?key=41175

(11)  Βλέπε China Launches Digital Renminbi Trials in 11 Cities, Stages Seven Digital Renminbi Lotteries in Year Following Start of Testing (Η Κίνα ξεκινά δοκιμές για το ψηφιακό γιουάν σε 11 πόλεις και διοργανώνει επτά λαχειοφόρους αγορές με ψηφιακά γιουάν κατά το έτος που έπεται της έναρξης των δοκιμών), China Banking News (Τραπεζικά νέα της Κίνας), 19 Απριλίου 2021.

(12)  PwC CBDC global index [Παγκόσμιος δείκτης ψηφιακών νομισμάτων κεντρικών τραπεζών (CBDC)], Απρίλιος 2021, https://www.pwc.com/gx/en/industries/financial-services/assets/pwc-cbdc-global-index-1st-edition-april-2021.pdf

(13)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η πορεία προς την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ» (ΕΕ C 282 της 20.8.2019, σ. 27).

(14)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένωση Κεφαλαιαγορών για τα άτομα και τις επιχειρήσεις — νέο σχέδιο δράσης» (ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 20).

(15)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Δέσμη μέτρων για την οικονομική και νομισματική ένωση» (EE C 262 της 25.7.2018, σ. 28).

(16)  Γνωμοδότηση ΕΟΚΕ με θέμα «Οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ» 2021 (ΕΕ C 123 της 9.4.2021, σ. 12).

(17)  COM(2020) 746 final.

(18)  Eurofound (2020), Upward convergence in the EU: Definition, measurement and trends (Ανοδική σύγκλιση εντός της ΕΕ: έννοιες, μετρήσεις και δείκτες), Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, σ. 9.

(19)  Έξι πανεπιστήμια, σύμφωνα με την κατάταξη Times Higher Education, και μόλις ένα, σύμφωνα με την κατάταξη QS World University Rankings.

(20)  EU faces barriers to boosting single currency's global status (Η ΕΕ αντιμετωπίζει εμπόδια στην ενίσχυση της παγκόσμιας κατάστασης του ενιαίου νομίσματος), Financial Times, 19 Ιανουαρίου 2021.

(21)  COM(2021) 32 final, σ. 8.

(22)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς μια ανθεκτικότερη και πιο βιώσιμη ευρωπαϊκή οικονομία» (ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 23).

(23)  Βλέπε τις παρατηρήσεις του Επιτρόπου Gentiloni στη συνέντευξη τύπου της Ευρωομάδας, 15 Φεβρουαρίου 2021, Βρυξέλλες

(24)  Βλέπε «Fixed income market liquidity» (Ρευστότητα της αγοράς τίτλων σταθερού εισοδήματος), Committee on the Global Financial System Papers (Έγγραφα της Επιτροπής για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα), αριθ. 55, Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, Ιανουάριος 2016, σ. 18.

(25)  COM(2020) 590 final και COM(2020) 746 final, σ. 8.

(26)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένωση Κεφαλαιαγορών για τα άτομα και τις επιχειρήσεις — νέο σχέδιο δράσης» (ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 20).

(27)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένωση Κεφαλαιαγορών για τα άτομα και τις επιχειρήσεις — νέο σχέδιο δράσης» (ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 20), σημείο 1.16.

(28)  Βλέπε Report on a digital euro (Έκθεση για το ψηφιακό ευρώ), Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Οκτώβριος 2020, σ. 7-8.

(29)  Βλέπε Report on a digital euro (Έκθεση για το ψηφιακό ευρώ), Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Οκτώβριος 2020, σ. 36-40.

(30)  EU faces barriers to boosting single currency's global status (Η ΕΕ αντιμετωπίζει εμπόδια στην ενίσχυση της παγκόσμιας κατάστασης του ενιαίου νομίσματος), Financial Times, 19 Ιανουαρίου 2021.

(31)  Βλέπε The role of the euro in global green bond markets (Ο ρόλος του ευρώ στις παγκόσμιες αγορές πράσινων ομολόγων), Πλαίσιο 1, 19η ετήσια ανασκόπηση του διεθνούς ρόλου του ευρώ, ΕΚΤ, Ιούνιος 2020.

(32)  Βλέπε Unleashing the euro's untapped potential at global level (Αξιοποίηση του ανεκμετάλλευτου δυναμικού του ευρώ σε παγκόσμιο επίπεδο), ομιλία του F. Panetta, Μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ.

(33)  Βλέπε Main results of the video conference of the Eurogroup (Κύρια αποτελέσματα της βιντεοδιάσκεψης της Ευρωομάδας), 15 Φεβρουαρίου 2021.

(34)  COM(2019) 640 final.

(35)  Παρατηρήσεις του Paschal Donohoe μετά τη βιντεοδιάσκεψη της Ευρωομάδας της 15ης Φεβρουαρίου 2021.

(36)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένωση Κεφαλαιαγορών για τα άτομα και τις επιχειρήσεις — νέο σχέδιο δράσης» (ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 20).

(37)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Στρατηγική ψηφιακών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών για την ΕΕ» (ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 27).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Στρατηγική για την ενίσχυση της εφαρμογής του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στην ΕΕ»

[COM(2020) 711 final]

(2021/C 341/08)

Εισηγητής:	ο κ. Cristian PÎRVULESCU
Συνεισηγητής:	ο κ. Christian BÄUMLER

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 24.2.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση του Προεδρείου	26.1.2021
Αρμόδιο όργανο	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Έγκριση από το τμήμα	26.5.2021
Έγκριση από την ολομέλεια	10.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	201/2/7

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη νέα στρατηγική που χάραξε η Επιτροπή. Η πρόταση περιέχει σαφείς δεσμεύσεις και εστιάζει σε θέματα εφαρμογής και υλοποίησης. Πρόκειται για μια κατεύθυνση την οποία έχει επανειλημμένως υποστηρίξει η ΕΟΚΕ, μεταξύ άλλων και στο πλαίσιο της γνωμοδότησής της στην πρώτη στρατηγική που εγκρίθηκε το 2011 (1).

1.2.

Έκτοτε, σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις έχουν δυσχεράνει την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και έχουν δημιουργήσει νέες προκλήσεις για τα υφιστάμενα πλαίσια, μεταξύ άλλων και σε σχέση με την εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Η σημερινή πανδημία αυξάνει σημαντικά τους κινδύνους για την υγεία, την ασφάλεια και την ευημερία εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλη την ήπειρο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, όπου η ΕΕ έχει αναλάβει μεγάλη ευθύνη να δράσει, η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη.

1.3.

Στο πλαίσιο αυτό, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να ενεργήσουν με σαφή αντίληψη και να αναλάβουν δυναμικότερη δράση για τη στήριξη των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μολονότι η εφαρμογή του Χάρτη περιορίζεται στη συναφή νομοθεσία της ΕΕ, το αυξανόμενο σύνολο ρυθμίσεων και η οριζόντια ενσωμάτωση τομέων πολιτικής διευρύνουν συνεχώς τα περιθώρια δράσης. Η εξέλιξη αυτή είναι πιθανό να έχει πολλαπλές συνέπειες για την κοινωνία των πολιτών, τις τοπικές κοινότητες, τους κοινωνικούς εταίρους και τις επιχειρήσεις.

1.4.

Δυστυχώς, έπειτα από δέκα χρόνια εφαρμογής του Χάρτη, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να διαθέτουν περιορισμένες γνώσεις σχετικά με την ύπαρξη ή τον ρόλο του. Επίσης, η χρήση του από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τους εθνικούς οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ήταν περιορισμένη. Δεν πρέπει να αφήσουμε να περάσει άλλη μία δεκαετία προκειμένου να καταστούν τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στον Χάρτη πραγματικότητα για το ευρύ κοινό, την κοινωνία των πολιτών και τους δημόσιους φορείς. Ευελπιστούμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αναπτύξει περισσότερη δράση όσον αφορά την ενημέρωση των πολιτών, των μέσων, της κοινωνίας των πολιτών και διαφόρων άλλων οργανισμών σχετικά με τον Χάρτη, τη σημασία του, τις επιπτώσεις του και τα συναφή μέσα του.

1.5.

Όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να διατηρήσουν σταθερή θέση και να στηρίξουν σθεναρά όλες τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν σωματικές και λεκτικές επιθέσεις, εκφοβισμό και παρενόχληση, συμπεριλαμβανομένων των καταχρηστικών μηνύσεων, της βίας και της ρητορικής μίσους εντός και εκτός διαδικτύου. Πρέπει οι εκστρατείες δυσφήμισης που επηρεάζουν την αξιοπιστία και τη νομιμότητα της κοινωνίας των πολιτών να σταματήσουν και να αναληφθεί δράση κατά των κυβερνήσεων των κρατών μελών που εμπλέκονται σε αυτές. Η επιβολή των υφιστάμενων κανόνων θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα.

1.6.

Η συνολική ικανότητα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να εργαστούν στο πλαίσιο του Χάρτη θα πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά μέσω μιας δέσμης που θα περιλαμβάνει κατάρτιση και μεταφορά γνώσεων, οργανωτική στήριξη, σταθερή και προβλέψιμη χρηματοδότηση και προστασία από επιθέσεις και αρνητικές εκστρατείες. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη, εν προκειμένω, να βοηθήσει στην ανάπτυξη ενός πληρέστερου και λεπτομερέστερου σχεδίου, ιδίως μέσω της ειδικής ομάδας «Θεμελιώδη δικαιώματα και κράτος δικαίου». Μια τέτοια προσπάθεια θα πρέπει να αποτελέσει μέρος μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κοινωνία των πολιτών, την οποία η ΕΟΚΕ θεωρεί τόσο επείγουσα όσο και αναγκαία (2).

1.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ολοκληρωμένη προσέγγιση της Επιτροπής για την προώθηση και την προστασία των θεμελιωδών αξιών στις οποίες εδράζεται η ΕΕ καθώς και τη συμπληρωματικότητα μεταξύ αυτής της στρατηγικής, του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία και της πρώτης έκθεσης για το κράτος δικαίου. Συνιστά δε να συμπεριληφθεί το σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση του ρατσισμού στην ολοκληρωμένη διαδικασία σχεδιασμού, όπως και οι στρατηγικές της ΕΕ για την αναπηρία και την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ. Οι προκλήσεις που επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν αυτά τα σχέδια και οι στρατηγικές είναι συνήθως κοινές.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επαναδιατυπώνει τις παρατηρήσεις της για τις οικονομικές πτυχές του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Εάν δεν αναχαιτιστούν, οι απειλές που υφίσταται το κράτος δικαίου καθώς και η συνολική επιδείνωση της κατάστασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων θα επηρεάσουν πιθανόν αρνητικά την αμοιβαία εμπιστοσύνη στην οποία στηρίζεται η εσωτερική αγορά και, κατά συνέπεια, την οικονομική ανάπτυξη στην ΕΕ (3).

1.9.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων περιλαμβάνει επίσης κοινωνικά δικαιώματα. Η εφαρμογή του είναι καίριας σημασίας για τις ζωές των ανθρώπων. Οι κοινωνικοί εταίροι, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, πρέπει να εμπλακούν στην προστασία τους. Ο κοινωνικός διάλογος θα πρέπει να ενισχυθεί και να επαναπροσανατολιστεί στα θεμελιώδη δικαιώματα που καθορίζονται στον Χάρτη. Σύμφωνα με την έκκληση που έχει ήδη απευθύνει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της του 2011 σχετικά με τη στρατηγική, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον Τίτλο III-Ισότητα και στον Τίτλο IV-Αλληλεγγύη, καθώς αυτές οι δύο αρχές βρίσκονται στον πυρήνα της ΕΕ ως δημοκρατικής και βασισμένης σε αξίες Ένωσης που λαμβάνει σοβαρά υπόψη το κοινωνικό μοντέλο και τις δεσμεύσεις της.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η στρατηγική επισημαίνει τον υπερκείμενο χαρακτήρα του Χάρτη και συμπληρώνει τις στοχευμένες προσπάθειες που καταβάλλονται προκειμένου τα δικαιώματα και οι αρχές της ΕΕ να καταστούν πιο απτά σε τομείς όπως τα δικαιώματα των θυμάτων και η πρόσβαση στη δικαιοσύνη, η ισότητα και η ένταξη, η καταπολέμηση του ρατσισμού και ο πλουραλισμός, τα κοινωνικά δικαιώματα και η συμπεριληπτική εκπαίδευση και κατάρτιση, τα οικονομικά δικαιώματα, τα δικαιώματα των πολιτών τόσο της ΕΕ όσο και τρίτων χωρών και τα δικαιώματα του παιδιού. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 στα δικαιώματα, στην ευημερία και στην πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία των άρθρων του Χάρτη που σχετίζονται με τον οικονομικό τομέα, όπως η επιχειρηματική ελευθερία, το δικαίωμα ιδιοκτησίας και τα άρθρα που αφορούν αμιγώς τους νομικούς κανόνες.

1.11.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει ανεπιφύλακτα τη δέσμευση της ΕΕ για προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αξιών παγκοσμίως. Το γεγονός ότι επισημαίνονται οι εμπορικές συμφωνίες και ο δυνητικός αντίκτυπός τους στα θεμελιώδη δικαιώματα είναι απολύτως δικαιολογημένο. Όπως αναφέρεται σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις, η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στην πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο ως κρίσιμη δοκιμασία για τη δέσμευση της ΕΕ όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Απαιτείται πιο ενεργή στήριξη των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως.

1.12.

Όπως αναφέρει η πρόταση, οι εθνικές και τοπικές διοικήσεις, τα κοινοβούλια των κρατών μελών και οι αρχές επιβολής του νόμου έχουν καίριο ρόλο στην προώθηση και την προστασία των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στον Χάρτη. Δεν είναι σαφές με ποιον τρόπο θα ήταν διαφορετική η συνεργασία σε σχέση με αυτήν που υπήρχε κατά την τελευταία δεκαετία εφαρμογής της αρχικής στρατηγικής. Βασικός στόχος αυτής της στρατηγικής θα πρέπει να είναι ο προσδιορισμός του κατάλληλου συνδυασμού κινήτρων και μέσων που θα ωθήσει τα εθνικά και τα τοπικά θεσμικά όργανα να επιδείξουν μεγαλύτερη δέσμευση και να υιοθετήσουν πιο προορατική στάση σε σχέση με την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

1.13.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος σε όλες τις βασικές πτυχές της στρατηγικής: πρόληψη, προώθηση, εφαρμογή και επιβολή. Ενώ δεν πρέπει να παραβλέπονται οι υπόλοιπες πτυχές, είναι ανάγκη να επικεντρωθούμε περισσότερο στην επιβολή. Η ορθή εφαρμογή του Χάρτη είναι απαραίτητη για τη διατήρηση μιας λειτουργικής και βασισμένης σε αξίες Ένωσης. Η εφαρμογή του Χάρτη είναι επίσης υποχρεωτική. Η Επιτροπή οφείλει να ενεργεί αναλόγως και να κινεί τις διαδικασίες επί παραβάσει με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα όταν τα δικαιώματα δεν γίνονται σεβαστά.

1.14.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως τον ορισμό σημείων επαφής για τον Χάρτη από τα κράτη μέλη και συνιστά την τοποθέτησή τους σε κεντρικό κυβερνητικό επίπεδο ή στα αρμόδια υπουργεία που συμμετέχουν στη νομοθετική διαδικασία, όπως τα υπουργεία δικαιοσύνης.

1.15.

Δεδομένων των σημαντικών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19 στην κοινωνία, η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να εστιάσει την έκθεσή της για το 2022 στον αντίκτυπό της πανδημίας στα θεμελιώδη δικαιώματα, και ιδίως στα δικαιώματα που αφορούν την κοινωνικοοικονομική ευημερία, τονίζοντας έτσι σθεναρά ότι τα κοινωνικά δικαιώματα είναι θεμελιώδη δικαιώματα. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα δικαιώματα, την αξιοπρέπεια και την ευζωία των ηλικιωμένων ατόμων και των ατόμων με αναπηρία που διαβιούν απομονωμένοι σε κέντρα φροντίδας κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.

1.16.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την εποπτεία κάθε ταμείου [ταμεία που καλύπτονται από τον κανονισμό περί κοινών διατάξεων (ΚΚΔ)] από επιτροπές παρακολούθησης στις οποίες συμμετέχουν ανεξάρτητες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εθνικοί οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όλοι αυτοί οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να έχουν λόγο στον τρόπο διάθεσης και διαχείρισης των κονδυλίων. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να λάβει υπόψη τις συστάσεις του ψηφίσματός της με θέμα «Συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας — Τι αποδίδει και τι όχι», που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο 2021.

1.17.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εντοπίσει και να ενεργοποιήσει ευκαιρίες χρηματοδότησης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εργάζονται στην πρώτη γραμμή σε περιθωριοποιημένες και ευάλωτες κοινότητες. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή χρηματοδοτικά προγράμματα για την κοινωνία των πολιτών και τις ομάδες πολιτών που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο σχεδιασμός των προγραμμάτων αυτών θα πρέπει να προστατεύει την αυτονομία και την ανεξαρτησία των χρηματοδοτούμενων οντοτήτων.

1.18.

Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ενός ευέλικτου, γρήγορου και αποτελεσματικού μηχανισμού για τον εντοπισμό και την αναφορά σωματικών και λεκτικών επιθέσεων, περιστατικών εκφοβισμού και παρενόχλησης, συμπεριλαμβανομένων των καταχρηστικών μηνύσεων, της βίας και της ρητορικής μίσους εντός και εκτός διαδικτύου, σε βάρος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι εθνικοί οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ΕΟΑΔ) και οι εθνικές κοινωνικές και οικονομικές επιτροπές θα πρέπει να ενταχθούν στον εν λόγω μηχανισμό.

1.19.

Προκειμένου να διευκολύνεται ο συντονισμός, η ΕΟΚΕ προτείνει να δημιουργήσουν τα κράτη μέλη φόρουμ θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πλαίσιο των οποίων θα μπορούν να συνεργαστούν όλες οι σχετικές οντότητες: εθνικοί οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εθνικοί φορείς ισότητας, διαμεσολαβητές, νέα σημεία επαφής για τον Χάρτη και λοιποί δημόσιοι φορείς. Τα φόρουμ θα πρέπει να περιλαμβάνουν οργανώσεις και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων μπορεί να βοηθήσει κατά τη δημιουργία αυτών των φόρουμ.

1.20.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να δημιουργήσει ένα ειδικό πρόγραμμα βοήθειας που θα έχει ως στόχο να αποκτήσουν όλοι οι ΕΟΑΔ μεγαλύτερη και περισσότερο ομοιόμορφη θεσμική ικανότητα (δημιουργία, διαπίστευση και μέτρα για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης) και να καταρτίσει ειδικές κατευθύνσεις για τα κράτη μέλη. Όπως και στην περίπτωση άλλων μέσων και προγραμμάτων, η ΕΟΚΕ συνιστά καλύτερη και πιο εκτεταμένη χρήση της αξιοσημείωτης τεχνογνωσίας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Συνεχίζοντας το σταθερό έργο του όσον αφορά τις βασικές εξελίξεις στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ενθαρρύνουμε τον Οργανισμό να παρακολουθεί στενά την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων. Ο Οργανισμός θα πρέπει επίσης να προβληθεί περισσότερο και να καταστεί περισσότερο ευπρόσιτος για το ευρύ κοινό και τις ομάδες και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

1.21.

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να διοργανώσει ειδικές εκδηλώσεις και εκθέσεις διαβούλευσης σχετικά με συγκεκριμένους τίτλους και άρθρα, οι οποίες θα είναι ανοιχτές στις συμβολές και τις γνώσεις των ΕΟΑΔ, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη και διατεθειμένη να συνεργαστεί στενά με την Επιτροπή για τη διοργάνωση αυτών των ειδών συνεδριάσεων σε τακτική βάση με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών.

1.22.

Η ΕΟΚΕ προσμένει το έργο της Επιτροπής για τη διοργάνωση εκστρατείας ευαισθητοποίησης. Δεδομένης της σημασίας και του επείγοντος χαρακτήρα αυτού του μέτρου, θα ήταν σκόπιμο να είχαν διευκρινιστεί περαιτέρω σε αυτή τη στρατηγική οι στόχοι, το χρονοδιάγραμμα, οι ομάδες-στόχοι, τα μέσα, οι εταίροι και ο προτεινόμενος προϋπολογισμός της εκστρατείας. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διοργανώσει δραστηριότητες σχετικές με τον Χάρτη στο πλαίσιο της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, και να φέρει τα ζητήματα των θεμελιωδών δικαιωμάτων πιο κοντά στους πολίτες και στο ευρύ κοινό.

1.23.

Απαιτείται περισσότερη έρευνα και διαβούλευση για την καλύτερη κατανόηση της εφαρμογής του Χάρτη, βάσει των κινδύνων και των τρωτών σημείων που είναι πιθανότερο να εντοπιστούν σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες και περιφερειακές κοινότητες.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.   Ιστορικό

2.1.1.

Ο Χάρτης εφαρμόζεται σε όλα τα μέτρα των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2010 για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων από την Ευρωπαϊκή Ένωση υπογράμμισε ότι είναι σημαντικό η ΕΕ να δώσει το καλό παράδειγμα και παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή θα διασφαλίσει την πλήρη συμμόρφωσή της με τον Χάρτη. Ο Χάρτης εφαρμόζεται επίσης στα κράτη μέλη όταν αυτά εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ.

2.1.2.

Ο Χάρτης οδήγησε στη θέσπιση νέας ενωσιακής νομοθεσίας η οποία προστατεύει και προωθεί άμεσα ορισμένα βασικά δικαιώματα. Βασικά παραδείγματα είναι οι νέοι κανόνες για την προστασία των δεδομένων, την ισότητα των φύλων, την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και το δικαίωμα υπεράσπισης, καθώς και για τα θύματα εγκληματικών πράξεων. Η νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ που επικαλείται τον Χάρτη έχει εξελιχθεί σημαντικά σε ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής.

2.1.3.

Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ έχει εξελιχθεί σε αξιόπιστο οργανισμό της ΕΕ που παρέχει συγκρίσιμα δεδομένα και αναλύσεις σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα προς στήριξη του έργου των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών. Ο αριθμός των ανεξάρτητων εθνικών οργανισμών και φορέων για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει επίσης αυξηθεί σημαντικά στην ΕΕ.

2.1.4.

Ωστόσο, τρία κράτη μέλη δεν έχουν ΕΟΑΔ (Τσεχική Δημοκρατία, Ιταλία, Μάλτα (4)), δύο δεν έχουν διαπιστευμένο ΕΟΑΔ (Εσθονία —αναμένεται η διαπίστευση στο τέλος του 2020— και Ρουμανία), και έξι δεν έχουν ΕΟΑΔ με διαπίστευση «Α’ τάξης» συμβατό με τις αρχές του Παρισιού των Ηνωμένων Εθνών (Αυστρία, Βέλγιο, Κύπρος, Σλοβακία, Σλοβενία και Σουηδία).

2.1.5.

Πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με την ενημέρωση για τον Χάρτη καταδεικνύει ότι μόνο το 42 % όσων απάντησαν έχουν ακούσει για τον Χάρτη και μόνο το 12 % γνωρίζουν πραγματικά τι είναι. Έξι στους δέκα απαντήσαντες επιθυμούν να μάθουν περισσότερα για τα δικαιώματά τους και πού μπορούν να απευθύνονται σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων που έχουν δυνάμει του Χάρτη (5).

2.1.6.

Η στήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί μακρόχρονη δέσμευση της ΕΟΚΕ. Η ΕΟΚΕ αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας και των πλαισίων για τα θεμελιώδη δικαιώματα καθώς συμμετέχει σε διάφορες δομές και δραστηριότητες, προσφέρει ένα βήμα στους πολίτες, στην κοινωνία των πολιτών και στους κοινωνικούς εταίρους να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και διατυπώνει προτάσεις πολιτικής και νομοθετικές προτάσεις με ένα όραμα βασισμένο στα δικαιώματα. Για να ενισχύσει τις προσπάθειές της, η ΕΟΚΕ έχει δημιουργήσει τη δική της ειδική ομάδα που ονομάζεται «Θεμελιώδη δικαιώματα και κράτος δικαίου», προκειμένου να στηρίξει το όραμα και την ευθύνη που υπέχει.

2.2.   Διασφάλιση αποτελεσματικής εφαρμογής του Χάρτη από τα κράτη μέλη

2.2.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την πρόταση της Επιτροπής να ζητήσει από τα κράτη μέλη να ορίσουν σημεία επαφής για τον Χάρτη. Ο ρόλος τους —να διευκολύνουν τη ροή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών σχετικά με τον Χάρτη και να συντονίζουν τις προσπάθειες ανάπτυξης ικανοτήτων στην εκάστοτε χώρα— είναι καίριας σημασίας για την προώθηση της ατζέντας για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Ιδανικά, θα πρέπει να τοποθετούνται σε κεντρικό κυβερνητικό επίπεδο ή στα αρμόδια υπουργεία που συμμετέχουν στη νομοθετική διαδικασία όπως, για παράδειγμα, τα υπουργεία δικαιοσύνης.

2.2.2.

Η νέα προσέγγιση που υιοθετήθηκε κατά την κατάρτιση της ετήσιας έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη στην ΕΕ, συγκεκριμένα για την προσεκτικότερη εξέταση της εφαρμογής του Χάρτη στα κράτη μέλη, είναι συναφής. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης το γεγονός ότι το 2021 η νέα έκθεση για τον Χάρτη θα επικεντρωθεί στα θεμελιώδη δικαιώματα στην ψηφιακή εποχή. Δεδομένων των σημαντικών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19 στην κοινωνία, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να εστιάσει την έκθεση του 2022 στον αντίκτυπο της πανδημίας στα θεμελιώδη δικαιώματα, και ιδίως στα δικαιώματα που αφορούν την κοινωνικοοικονομική ευημερία. Μια άλλη πτυχή που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι η μετάβαση των κυβερνήσεων της ΕΕ σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενίοτε εις βάρος της κοινοβουλευτικής εποπτείας και των δημοκρατικών ελέγχων και ισορροπιών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα μέτρα για την καταπολέμηση της πανδημίας θα πρέπει να είναι πλήρως δημοκρατικά, προσωρινά και αναλογικά.

2.2.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να κινεί διαδικασίες επί παραβάσει με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα όταν είναι σκόπιμο και όταν παραβιάζεται το δίκαιο της ΕΕ.

2.2.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία πρέπει να υπάρχουν, για όλα τα προγράμματα τα οποία στηρίζονται από κονδύλια των ενωσιακών ταμείων που καλύπτονται από τον ΚΚΔ («ταμεία ΚΚΔ»), αποτελεσματικοί μηχανισμοί που να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση των εν λόγω προγραμμάτων με τον Χάρτη, από την έναρξη έως την υλοποίησή τους. Η ΕΟΚΕ συνιστά να εποπτεύεται το κάθε ταμείο από επιτροπές παρακολούθησης στις οποίες συμμετέχουν οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εθνικοί οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό θα βοηθήσει στην κάλυψη του κενού γνώσεων των φορέων εφαρμογής του ΚΚΔ σε σχέση με τα θεμελιώδη δικαιώματα και στη σημαντική ενίσχυση της ικανότητας των οργανώσεων υπεράσπισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων να έχουν πραγματικό αντίκτυπο σε επίπεδο βάσης.

2.2.5.

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να παρακολουθεί στενά τον βαθμό στον οποίο τα κονδύλια της ΕΕ χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τον Χάρτη και ζητεί να ληφθούν κατάλληλα και δικαιολογημένα μέτρα, όπως πιθανή διακοπή ή αναστολή της χρηματοδότησης της ΕΕ ή δημοσιονομικές διορθώσεις σε περίπτωση που οι παράτυπες δαπάνες δεν έχουν διορθωθεί από τα κράτη μέλη. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προχωρήσει εκ των προτέρων σε ελέγχους συμμόρφωσης με τον Χάρτη όσον αφορά σημαντικές πιστώσεις του προϋπολογισμού.

2.2.6.

Ο στόχος που ορίζεται στην πρόταση, και συγκεκριμένα η προώθηση ενός υποστηρικτικού, ασφαλούς περιβάλλοντος για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους υπερασπιστές δικαιωμάτων στη χώρα τους, μεταξύ άλλων και σε τοπικό επίπεδο, είναι πράγματι αναγκαίος. Ωστόσο, δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις σχετικά με τον τρόπο επίτευξης αυτού του στόχου. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εντοπίσει και να ενεργοποιήσει ευκαιρίες χρηματοδότησης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εργάζονται στην πρώτη γραμμή σε περιθωριοποιημένες και ευάλωτες κοινότητες.

2.2.7.

Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ενός ανταποκρινόμενου, γρήγορου και αποτελεσματικού μηχανισμού για τον εντοπισμό και την αναφορά σωματικών και λεκτικών επιθέσεων, περιστατικών εκφοβισμού και παρενόχλησης, συμπεριλαμβανομένων των καταχρηστικών μηνύσεων, της βίας και της ρητορικής μίσους εντός και εκτός διαδικτύου, σε βάρος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι ΕΟΑΔ και οι εθνικές κοινωνικές και οικονομικές επιτροπές θα πρέπει να ενταχθούν στον εν λόγω μηχανισμό ειδοποίησης. Η ΕΟΚΕ είναι δε πρόθυμη να συμβάλει στη δημιουργία του μηχανισμού και να συνεργαστεί με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ για την παροχή αποτελεσματικής προστασίας και ένδικων μέσων στις οικείες οργανώσεις και τα άτομα.

2.2.8.

Είναι παραπάνω από ενθαρρυντικό να βλέπουμε τη δέσμευση της Επιτροπής να ευθυγραμμιστούν οι προσπάθειες για τη διασφάλιση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων (6). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ίδιες αρχές συντονισμού θα πρέπει να εφαρμοστούν και σε εθνικό επίπεδο. Πολύ συχνά τα διάφορα δημόσια αλλά και μη κυβερνητικά θεσμικά όργανα και οργανισμοί δεν συνεργάζονται επαρκώς. Συνεπώς, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν φόρουμ θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πλαίσιο των οποίων θα μπορούν να συνεργαστούν όλες οι σχετικές οντότητες: οι εθνικοί οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι εθνικοί φορείς ισότητας, οι διαμεσολαβητές, τα νέα σημεία επαφής για τον Χάρτη και άλλοι δημόσιοι φορείς. Τα φόρουμ θα πρέπει να περιλαμβάνουν οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

2.2.9.

Η δημιουργία και η διαπίστευση των εθνικών οργανισμών ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και η λήψη μέτρων που θα εξασφαλίζουν τη συμμόρφωσή τους με τις αρχές του Παρισιού των Ηνωμένων Εθνών (7) θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, ενώ θα πρέπει να παρασχεθεί περισσότερη στήριξη προς αυτή την κατεύθυνση. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να δημιουργήσει ένα ειδικό πρόγραμμα βοήθειας που θα έχει ως στόχο να αποκτήσουν όλοι οι ΕΟΑΔ μεγαλύτερη και περισσότερο ομοιόμορφη θεσμική ικανότητα.

2.3.   Προώθηση της χρήσης του Χάρτη ως πυξίδας για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ

2.3.1.

Ευελπιστούμε ότι ο έλεγχος των βασικών πρωτοβουλιών της Επιτροπής ήδη από το προπαρασκευαστικό στάδιο της πρωτοβουλίας θα συνεχίσει να αποτελεί βασικό μέλημα της Επιτροπής σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Το γεγονός ότι η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες επισημαίνεται στην πρόταση και ότι πραγματοποιούνται εργασίες για να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τον Χάρτη είναι η κατάλληλη αφορμή για να επισημανθεί το ευρύ φάσμα θεμάτων και συνεπειών που απορρέουν από τη συμμόρφωση.

2.3.2.

Η διεξοδική προετοιμασία των βασικών πρωτοβουλιών της Επιτροπής έχει μεγάλη σημασία. Παράλληλα, η θεματική ανάπτυξη της συμμόρφωσης θα πρέπει να συνοδεύεται από μια διαδικασία σκέψης και ανάλυσης που βασίζεται στον Χάρτη, με επίκεντρο τους διάφορους τίτλους και τα άρθρα, σύμφωνα με τη δομή της ετήσιας έκθεσης. Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η διοργάνωση ειδικών εκδηλώσεων και αναφορών διαβούλευσης σχετικά με συγκεκριμένους τίτλους και άρθρα, οι οποίες θα είναι ανοιχτές στις συμβολές και τις γνώσεις των ΕΟΑΔ, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό θα διευκολύνει τη συγκέντρωση ουσιαστικής γνώσης για τα συγκεκριμένα άρθρα και τα δικαιώματα που προστατεύουν και θα διαμορφώσει σαφέστερη εικόνα όσον αφορά τον συνολικό αντίκτυπο της νομοθεσίας και της διαδικασίας χάραξης πολιτικής της ΕΕ στις ζωές και τα δικαιώματα των πολιτών.

2.3.3.

Όπως προτείνεται στο σημείο 2.2.2 ανωτέρω, λόγω του μεγάλου αντίκτυπου της πανδημίας COVID-19 στην ευρωπαϊκή κοινωνία, είναι απαραίτητο να επικεντρωθούμε στην κατάσταση των συναφών δικαιωμάτων. Συνεπώς, ενθαρρύνουμε την Επιτροπή να επισημάνει στις ετήσιες εκθέσεις τον αντίκτυπο της νόσου COVID-19 και τις πολλαπλές κρίσεις που έχει δημιουργήσει ως προς την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

2.3.4.

Στο πλαίσιο αυτό, και με γνώμονα την έκκληση που έχει ήδη απευθύνει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της του 2011 για τη στρατηγική, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον Τίτλο III-Ισότητα και στον Τίτλο IV-Αλληλεγγύη καθώς αυτές οι δύο αρχές βρίσκονται στον πυρήνα της ΕΕ ως δημοκρατικής και βασισμένης σε αξίες Ένωσης που λαμβάνει σοβαρά υπόψη το κοινωνικό μοντέλο και τις δεσμεύσεις της.

2.3.5.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει ανεπιφύλακτα τη δέσμευση της ΕΕ για προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αξιών παγκοσμίως. Το γεγονός ότι επισημαίνονται οι εμπορικές συμφωνίες και ο δυνητικός αντίκτυπός τους στα θεμελιώδη δικαιώματα είναι απολύτως δικαιολογημένο. Όπως αναφέρεται σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις, η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στην πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο ως κρίσιμη δοκιμασία για τη δέσμευση της ΕΕ όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Επισημαίνει δε ότι η δημοκρατική σταθερότητα και συνεπώς τα συστήματα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ευρωπαϊκή γειτονία υφίστανται πίεση και πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για την ενίσχυσή τους. Απαιτείται πιο ενεργή στήριξη των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως.

2.3.6.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να χρησιμοποιούν τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους προκειμένου να διασφαλίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη στις εργασίες τους, με τη συνδρομή της Επιτροπής και τη συμμετοχή των συναφών ευρωπαϊκών συμβουλευτικών οργάνων στην κατάρτιση νομοθεσίας. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να συμμετάσχει σε τέτοιου είδους διοργανικό διάλογο και συναφείς εργασίες.

2.4.   Περαιτέρω ευαισθητοποίηση των πολιτών ως προς τα δικαιώματα που έχουν δυνάμει του Χάρτη

2.4.1.

Η ΕΟΚΕ αναμένει με ενδιαφέρον τις εργασίες της Επιτροπής για τη διοργάνωση εκστρατείας ευαισθητοποίησης, η οποία θα αποβλέπει στην καλύτερη ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τα δικαιώματα που έχουν δυνάμει του Χάρτη και πού μπορούν να απευθύνονται σε περίπτωση παραβίασης αυτών των δικαιωμάτων. Δεδομένης της σημασίας και του επείγοντος χαρακτήρα αυτού του μέτρου, θα ήταν σκόπιμο να είχαν διευκρινιστεί περαιτέρω σε αυτή τη στρατηγική οι στόχοι, το χρονοδιάγραμμα, οι ομάδες-στόχοι, τα μέσα, οι εταίροι και ο προτεινόμενος προϋπολογισμός της εν λόγω εκστρατείας.

2.4.2.

Η εκστρατεία ευαισθητοποίησης θα πρέπει να είναι σχεδιασμένη κατά τρόπο ώστε να συμπληρώνει άλλα μέτρα. Συνιστούμε να ξεκινήσουν οι εργασίες με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους κρατικούς φορείς, μεταξύ άλλων και στον δικαστικό τομέα, σχετικά με την κατάρτιση, τη μεταβίβαση καλών πρακτικών και την επικοινωνία για το κοινό, μόλις καταστεί διαθέσιμη μια ελάχιστη θεσμική ικανότητα. Οι ως άνω οργανώσεις και φορείς μπορούν να λειτουργήσουν ως πόροι, και να βοηθήσουν τους ανθρώπους να εντάξουν την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους σε ένα υποστηρικτικό κοινωνικό και θεσμικό περιβάλλον.

2.4.3.

Στο πλαίσιο αυτό, οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης θα πρέπει να είναι σχεδιασμένες κατά τρόπο ώστε να απευθύνονται σε εκείνους που είναι περισσότερο πιθανό να υποστούν παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Απαιτείται περισσότερη έρευνα και διαβούλευση για την καλύτερη κατανόηση της εφαρμογής του Χάρτη, βάσει των κινδύνων και των τρωτών σημείων που είναι πιθανότερο να εντοπιστούν σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες και περιφερειακές κοινότητες. Αυτό θα βοηθήσει στον προσανατολισμό των μέτρων που λαμβάνονται από διάφορους φορείς καθώς και στην τροφοδότηση διαφόρων πρωτοβουλιών διαβούλευσης και συμμετοχής.

2.4.4.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διοργανώσει δραστηριότητες σχετικές με τον Χάρτη στο πλαίσιο της διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης και να φέρει τα ζητήματα των θεμελιωδών δικαιωμάτων πιο κοντά στους πολίτες και το ευρύ κοινό.

---

(1)  ΕΕ C 376 της 22.12.2011, σ. 74.

(2)  Στη μελέτη με τίτλο «The response of civil society organisations to face the COVID-19 pandemic and the consequent restrictive measures adopted in Europe» (Η ανταπόκριση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην αντιμετώπιση της κρίσης COVID-19 και τα συνακόλουθα περιοριστικά μέτρα που υιοθέτησε η Ευρώπη) (2021), η ΕΟΚΕ χαρτογράφησε τις διαρθρωτικές προκλήσεις που ανέκυψαν κατά την πανδημία και τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίθηκαν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

(3)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 16.

(4)  Η Μάλτα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο και αναμένεται να δημιουργήσει σύντομα τον οικείο ΕΟΑΔ.

(5)  Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 487β.

(6)  Ο συντονισμός σε επίπεδο ΕΕ μπορεί να περιλαμβάνει το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εθνικών Οργανισμών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ENNHRI), το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Φορέων Ισότητας (Equinet) και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών (ENO). Ο συντονισμός σε εθνικό επίπεδο μπορεί να επιτευχθεί μέσω μιας κεντρικής ομάδας εθνικών θεσμικών οργάνων.

(7)  Οι αρχές του Παρισιού των Ηνωμένων Εθνών παρέχουν τα διεθνή σημεία αναφοράς βάσει των οποίων οι ΕΟΑΔ μπορούν να διαπιστευθούν από την Παγκόσμια Συμμαχία των εθνικών οργανισμών ανθρωπίνων δικαιωμάτων (GANHRI).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία»

[COM(2020) 790 final]

(2021/C 341/09)

Εισηγητής:	ο κ. Carlos Manuel TRINDADE
Συνεισηγητής:	ο κ. Andris GOBIŅŠ

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 24.2.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Έγκριση από το τμήμα	26.5.2021
Έγκριση από την ολομέλεια	10.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	231/1/8

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (εφεξής: η Επιτροπή) σχετικά με την ανάγκη ανάληψης δράσης για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Επιπλέον, θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία είναι θετικό και απαραίτητο, υποστηρίζει ευρέως τα μέτρα που προτείνονται σε αυτό και προτείνει περαιτέρω έμφαση και δράση σε διάφορους τομείς.

1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία είναι εξαιρετικά επίκαιρο, λόγω των ανησυχητικών ενδείξεων ότι το κράτος δικαίου διαβρώνεται από τις προκλήσεις που τίθενται για τη δημοκρατία μας τόσο έσωθεν και όσο και έξωθεν.

1.3.

Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της όσον αφορά τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε διάφορα κράτη μέλη για την εκμετάλλευση της δύσκολης κατάστασης που δημιούργησε η νόσος COVID-19 με στόχο να αποδυναμωθεί το κράτος δικαίου. Πιστεύει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει πολιτική δράση επί του θέματος.

1.4.

Για τους λόγους που αναφέρονται στα τρία ακόλουθα σημεία, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να δημιουργήσει έναν ειδικό πυλώνα στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, ο οποίος να αφορά τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων, καθώς και την προώθηση της εργασιακής δημοκρατίας. Θεωρεί ότι ο εν λόγω νέος πυλώνας είναι απολύτως απαραίτητος και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις επ’ αυτού στην ενότητα 6 της παρούσας γνωμοδότησης.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, εκτός από τους τομείς που περιλαμβάνονται ήδη στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, η προώθηση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας θα πρέπει να περιλαμβάνει την ενδυνάμωση της δημοκρατικής συμμετοχής σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και τη δημοκρατία σε όλες τις πτυχές και τις εκφάνσεις της, συμπεριλαμβανομένης, μεταξύ άλλων, και της δημοκρατίας στην εργασία. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτές οι πτυχές της άσκησης της δημοκρατίας θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, καθώς η κάθε μία έχει τα δικά της πλεονεκτήματα που καθιστούν τη δημοκρατία πιο δυναμική και ανθεκτική.

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της επειδή το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία δεν κατόρθωσε να ανταποκριθεί στο σημαντικό ρόλο του κοινωνικού συμβολαίου για τη μείωση των ανισοτήτων και την ενθάρρυνση των Ευρωπαίων να ενστερνιστούν τα δημοκρατικά ιδεώδη, ούτε περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση αυτού του ρόλου. Ομοίως, ο κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις δεν αναγνωρίζονται ούτε υποστηρίζονται στο σχέδιο δράσης, ούτε καθίσταται εμφανής η συμβολή τους στη σταθερότητα των ευρωπαϊκών δημοκρατιών.

1.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι απαιτείται μεγαλύτερη έμφαση στον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών, ο οποίος αποτελεί βασική προϋπόθεση για την υψίστης ποιότητας λήψη αποφάσεων και την επακόλουθη οικειοποίηση σε κάθε δημοκρατία, σύμφωνα και με τις διατάξεις του άρθρου 11 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ). Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύσταση που είχε απευθύνει στην Επιτροπή στη γνωμοδότησή της SOC/627 (1), όσον αφορά την καθιέρωση ετήσιου φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών με αντικείμενο τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου.

1.8.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία θα πρέπει να περιλαμβάνει μια ευρείας κλίμακας πρωτοβουλία για την προώθηση της διαπαιδαγώγησης σχετικά με τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα, η οποία είναι καθοριστικής σημασίας για τη διαφύλαξη των δημοκρατικών αξιών και της ενεργού συμμετοχής στα κοινά, ιδίως όσον αφορά τους νέους.

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία αντικατοπτρίζει την αξιολόγηση της εφαρμογής της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων από τα κράτη μέλη και καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν ταχέως την εν λόγω οδηγία.

1.10.

Όσον αφορά την εποπτεία, η ΕΟΚΕ ζητεί οι επιγραμμικές πλατφόρμες να καταστούν υπόλογες και διαφανείς και υποστηρίζει τη θέσπιση ενός ρυθμιστικού μηχανισμού, στο πλαίσιο του νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες και του νόμου για τις ψηφιακές αγορές, με στόχο την πρόληψη της παραπληροφόρησης, της ρητορικής μίσους και της χειραγώγησης.

1.11.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να λάβουν επειγόντως τα προτεινόμενα μέτρα για την ασφάλεια και τις συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων, καθώς και για την προστασία από την παρενόχληση τόσο των δημοσιογράφων όσο και άλλων ακτιβιστών υπέρ του δημοσίου συμφέροντος που πέφτουν θύματα στρατηγικών μηνύσεων κατά της δημόσιας συμμετοχής.

2.   Γενικό πλαίσιο

2.1.

Η ΕΕ βασίζεται στις «παγκόσμιες αξίες των απαράβατων και αναφαίρετων δικαιωμάτων του ανθρώπου, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας και του κράτους δικαίου» (2) και αποτελεί έναν χώρο στον οποίο τα θεμελιώδη δικαιώματα προστατεύονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (3).

2.2.

Η ΕΟΚΕ έχει ακράδαντη εμπιστοσύνη στις ευρωπαϊκές δημοκρατικές αξίες, υποστηρίζει ανεπιφύλακτα τις συνεχιζόμενες προσπάθειες της Επιτροπής για τη διαφύλαξη και την ενίσχυσή τους και επαναλαμβάνει τα συμπεράσματα των προηγούμενων γνωμοδοτήσεών της σχετικά με τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου (4). Η αξία της δημοκρατίας, καθώς και η σημασία του κράτους δικαίου στην κοινωνία μας, δεν μπορούν να λησμονούνται ή να υποτιμούνται από τους πολίτες.

2.3.

Η ιστορία έχει δείξει ότι η δημοκρατία πρέπει να προωθείται ενεργά και να υποστηρίζεται συνεχώς έναντι επανειλημμένων επιθέσεων. Στις πολιτικές κατευθύνσεις της για την ΕΕ, η πρόεδρος κ. Ursula von der Leyen συμπεριέλαβε τη νέα «ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία» στις έξι πρωταρχικές φιλοδοξίες της (5).

2.4.

Οι βαθιές πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση –και οι οποίες απλώς επιταχύνθηκαν από την πανδημία COVID-19– δημιουργούν νέους κινδύνους και ευπάθειες, συμπεριλαμβανομένης της διάβρωσης των παραδοσιακών μηχανισμών ίσων ευκαιριών για τους υποψηφίους στις προεκλογικές εκστρατείες, της ανεξέλεγκτης χρηματοδότησης πολιτικών παραγόντων, της παρενόχλησης δημοσιογράφων, της διάδοσης ψευδών πληροφοριών και συντονισμένων εκστρατειών παραπληροφόρησης, των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο και πολλών άλλων μορφών συμπεριφοράς που θέτουν σε κίνδυνο την ακεραιότητα των εκλογών. Μπορούν επίσης να παρατηρηθούν κίνδυνοι για την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και της πληροφόρησης, τον δημόσιο διάλογο, τις επιθέσεις κατά της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης και την αποδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών.

2.5.

Η πανδημία COVID-19 είχε, επίσης, αντίκτυπο στην ποιότητα των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, λόγω της ανάγκης πρωτοφανών αντιδράσεων απέναντι σε αυτή την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας. Η Επιτροπή της Βενετίας εξέτασε τα μέτρα αυτά και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κρίση COVID-19 δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως ευκαιρία για την ενίσχυση των κυβερνήσεων εις βάρος των κοινοβουλίων (6). Σημείωσε επίσης ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διασφάλιση του αναγκαίου κανονιστικού πλαισίου, καθώς και στον προσδιορισμό του βαθμού στον οποίο ορισμένα από τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν να διατηρηθούν με την πάροδο του χρόνου.

3.   Σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία

3.1.

Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, το οποίο θεωρούμε τόσο αναγκαίο όσο και έγκαιρο σε μια εποχή όπου η δημοκρατία στην Ευρώπη αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις που επιδεινώθηκαν από τα μέτρα αντιμετώπισης της COVID-19, καθορίζει ένα ενισχυμένο πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ και ειδικά μέτρα οργανωμένα σε τρεις πυλώνες: — την προώθηση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών και ισχυρής δημοκρατικής συμμετοχής· — τη στήριξη ελεύθερων και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης· και — την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης (7).

3.2.

Το προτεινόμενο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία εξετάζει επίσης την ενδυνάμωση των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών για την αντιμετώπιση των απειλών κατά της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, αντιμετωπίζοντάς την ως διατομεακό ζήτημα για όλους τους πυλώνες.

4.   Γενικές παρατηρήσεις

4.1.   Σχετικά με την κατάσταση της δημοκρατίας στην Ευρώπη και την ανάγκη για το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ανησυχία τις σοβαρές προκλήσεις για τη δημοκρατία και την εμπιστοσύνη των πολιτών στη διακυβέρνηση των θεσμικών οργάνων τα τελευταία χρόνια, όπως καταδεικνύεται, μεταξύ άλλων, από: τη μείωση της συμμετοχής στις εκλογές· τον αριθμό των παραβιάσεων του κράτους δικαίου σε διάφορα κράτη μέλη· την εμφάνιση και την εξάπλωση του λαϊκισμού και της ρητορικής μίσους· την άσκηση πίεσης ή ακόμη και βίας σε βάρος των δημοσιογράφων· τις επιθέσεις κατά της ανεξαρτησίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης· τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης· την παράνομη παρέμβαση στις εκλογικές διαδικασίες, τόσο εκ των έσω όσο εκ και των έξω, ως αποτέλεσμα παραπληροφόρησης, ανάρμοστης χρηματοδότησης και εξωτερικής επιρροής· τις προσπάθειες αποδυνάμωσης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και της συμμετοχής της στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς και της υποτίμησης ή ακόμη και της καταστολής του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

4.1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία αποτελεί θετικό και αναγκαίο μέσο και υποστηρίζει ευρέως τα μέτρα που προτείνονται σε αυτό, παρά τις ειδικές παρατηρήσεις που διατυπώνονται στην ενότητα 5 και τις προτάσεις που εκτίθενται στην ενότητα 6.

4.1.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι, κατά την προετοιμασία του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία, ο διάλογος που διεξήχθη ήταν περιορισμένος· όμως, αν διοργανώνονταν διεργασίες διαβούλευσης, η αποτελεσματικότητα του σχεδίου θα βελτιώνονταν.

4.2.   Σχετικά με το πεδίο εφαρμογής και την εφαρμογή του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία

4.2.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η δράση για την προώθηση της δημοκρατίας στην Ευρώπη πρέπει να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την προστασία της ακεραιότητας των εκλογών, την ενίσχυση της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης και την καταπολέμηση κάθε μορφής παραπληροφόρησης και παρέμβασης.

4.2.2.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το πεδίο εφαρμογής του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία θα πρέπει να διευρυνθεί και να συμπεριλάβει έναν ξεχωριστό πυλώνα σχετικά με τη σημασία της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στα κοινά μέσω της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών (βλέπε ενότητα 6).

4.2.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία θα έπρεπε να προσδώσει μεγαλύτερη αξία στη δημοκρατία σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

4.2.4.

Ομοίως, θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία θα πρέπει να καλύπτει όλες τις πτυχές και τις εκφάνσεις της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η δημοκρατία στην εργασία και ο διαρθρωμένος διάλογος με την κοινωνία των πολιτών.

4.2.5.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι, κατά την υλοποίηση του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία, θα ληφθεί υπόψη ότι η ΕΕ οφείλει να αναλάβει εξέχοντα ρόλο ως υπόδειγμα προαγωγής των δημοκρατικών αξιών και προτύπων, δίνοντας το παράδειγμα με τη συνεκτικότητα μεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής δράσης της.

4.2.6.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η ΕΕ πρέπει να αναλάβει δράση για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, του κοινωνικού τους συμβολαίου και της οικονομικής τους ανταγωνιστικότητας, σύμφωνα με τις φιλοδοξίες της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης.

4.3.   Ενσωμάτωση του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία στις πολιτικές της ΕΕ και αποτελεσματική παρακολούθηση

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, προκειμένου να στεφθεί με επιτυχία, το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία θα πρέπει να συνδεθεί στενά με άλλες τρέχουσες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ που συμβάλλουν στην επίτευξη των ίδιων στόχων και ιδίως με την εφαρμογή του χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ευρωπαϊκού μηχανισμού για το κράτος δικαίου και την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και των νέων στρατηγικών για την ισότητα, και εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η σύνδεση αυτή δεν καθίσταται επαρκώς εμφανής. Η ΕΟΚΕ συνιστά να καταστούν σαφείς και αποτελεσματικοί οι δεσμοί μεταξύ των διαφόρων σχεδίων δράσης.

4.3.2.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Επιτροπή ότι, στη γνωμοδότησή της SOC/627, είχε προτείνει την καθιέρωση ετήσιου φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών με θέμα τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου. Στο ίδιο πνεύμα, προτείνει να προστεθεί στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία μια χωριστή πτυχή με αντικείμενο την κατάσταση της δημοκρατίας, στην οποία να περιλαμβάνεται το ζήτημα της εφαρμογής του άρθρου 11 της ΣΕΕ.

4.3.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της, αφενός, για το γεγονός ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία δεν συνοδεύεται από ένα πλαίσιο παρακολούθησης και από ένα συνοδευτικό μοντέλο για τη μέτρηση της προόδου και, αφετέρου, για το γεγονός ότι για πολλά από τα μέτρα δεν έχουν καθοριστεί ημερομηνίες, πράγμα που δυσχεραίνει την έγκαιρη παρακολούθηση της αξιολόγησης που έχει προγραμματιστεί για το 2023. Η ΕΟΚΕ προτείνει να υποβληθεί κατάλληλο πλαίσιο παρακολούθησης. Σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η έκθεση για το κράτος δικαίου, όπως περιγράφεται στην ενότητα 6.

4.3.4.

Η ΕΟΚΕ, μολονότι τονίζει τη σημασία της δραστικής μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων όσον αφορά την ενίσχυση της δημοκρατίας, εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι, στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, δεν γίνεται καμία αναφορά στην ανάγκη διατήρησης της κοινωνικής συνοχής ως βασικού στοιχείου της δημοκρατικής σταθερότητας στην Ευρώπη. Επίσης, δεν υπάρχει αναφορά στη σημασία του κοινωνικού συμβολαίου για να ενθαρρυνθούν οι Ευρωπαίοι να ενστερνιστούν τα δημοκρατικά ιδανικά, αλλά ούτε και στην ανάγκη ανάληψης δράσης για τη διατήρηση και την ενίσχυση του εν λόγω συμβολαίου. Η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθεί η διάσταση αυτή στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία.

4.4.   Σχετικά με τον αντίκτυπο της ψηφιοποίησης στις δημοκρατικές κοινωνίες

4.4.1.

Ο αντίκτυπος των επιθέσεων κατά του δημοκρατικού βίου επιδεινώνεται από την έλλειψη ρύθμισης των επιγραμμικών πλατφορμών –οι οποίες συγκεντρώνονται σε πολύ περιορισμένο αριθμό πλατφορμών που χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλο τον κόσμο– καθώς και από τη δράση των αδιαφανών αλγορίθμων τους. Οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται για τη διασφάλιση της λογοδοσίας των πλατφορμών αυτών είναι ανεπαρκείς. Η διασφάλιση του γεγονότος ότι οι εκλογικές διαδικασίες συγκεντρώνουν ψηφοφόρους, διασφαλίζουν την πολυφωνία και είναι δίκαιες και διαφανείς, αφορά όλα τα δημοκρατικά έθνη και απαιτεί προσοχή και δράση.

4.4.2.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την άποψη που είχε διατυπώσει στη γνωμοδότηση NAT/794 (8), ότι η ΕΕ οφείλει να εγκρίνει πολιτικές που να εδραιώνουν περαιτέρω μια ψηφιακή οικονομία εμποτισμένη με τις αξίες της κοινωνίας μας.

4.4.3.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη ότι απαιτείται πιο αυστηρή προσέγγιση όσον αφορά τη ρύθμιση των επιγραμμικών πλατφορμών, η οποία θα διασφαλίζει ότι οι μείζονες παράγοντες θα λογοδοτούν στο κοινό και θα εγγυάται τη ρύθμισή τους από ισχυρές δημόσιες αρχές.

4.4.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα προκαταρκτικά κανονιστικά μέτρα που ελήφθησαν για να καταστούν οι επιγραμμικές πλατφόρμες, ιδίως οι πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες, υπόλογες βάσει του νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες και του νόμου για τις ψηφιακές αγορές.

4.4.5.

Θεωρεί επίσης ότι η αξιολόγηση και η επικαιροποίηση του κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση αποτελούν σημαντικά ενδιάμεσα βήματα για τη διασφάλιση της άρτιας παρακολούθησης των επιπτώσεων της παραπληροφόρησης, μεταξύ άλλων, όσον αφορά τη νόσο COVID-19, καθώς και των σχετικών αντιδράσεων των επιγραμμικών πλατφορμών.

5.   Ειδικές παρατηρήσεις

5.1.   Σχετικά με την προώθηση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών και ισχυρής δημοκρατικής συμμετοχής

5.1.1.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανάγκη ανάληψης δράσης για τη διασφάλιση της διαφάνειας της πολιτικής διαφήμισης και επικοινωνίας (σημείο 2.1 του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία) και υποστηρίζει τη θέσπιση ευρωπαϊκής νομοθεσίας που θα διασφαλίζει ότι οι πολίτες θα επωφελούνται πάντα από πλήρη διαφάνεια όσον αφορά το επιχορηγούμενο πολιτικό περιεχόμενο σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων. Οι εθνικές αρχές θα πρέπει να λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και άλλους φορείς, ώστε να είναι σε θέση να εξασφαλίσουν ελεύθερες και δίκαιες εκλογές σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

5.1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την επιβολή πρόσθετων περιορισμών στη μικροστόχευση, μέσω της χρήσης αδιαφανών αλγορίθμων και της ψυχολογικής κατάρτισης προφίλ στο πολιτικό πλαίσιο, τους οποίους η Επιτροπή προτείνει να διερευνηθούν στη νομοθετική της πρόταση σχετικά με τη διαφάνεια του επιχορηγούμενου πολιτικού περιεχομένου.

5.1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, ως αναπόσπαστο τμήμα αξιόπιστων εκλογικών συστημάτων, αποτελούν μόνιμη πρόκληση για όλα τα δημοκρατικά συστήματα, επικροτεί τη στενότερη ευρωπαϊκή συνεργασία για τις εκλογές στην ΕΕ και καλεί την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη να αναπτύξουν περαιτέρω μορφές ενισχυμένης συνεργασίας σε αυτόν τον τομέα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι εκλογές θα είναι πιο συμμετοχικές, διαφανείς και αντιπροσωπευτικές. Η επιτομή βέλτιστων πρακτικών θα πρέπει να στηρίζει αυτές τις προσπάθειες.

5.1.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της όσον αφορά τη θέσπιση νέου επιχειρησιακού μηχανισμού της ΕΕ για τη στήριξη ανθεκτικών εκλογικών διαδικασιών, του οποίου η οργάνωση και ο συντονισμός θα πραγματοποιούνται μέσω του ευρωπαϊκού δικτύου συνεργασίας για τις εκλογές (σημείο 2.3).

5.1.5.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανησυχία που εκφράζεται στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση του επηρεασμού των ευρωπαϊκών δημοκρατικών διαδικασιών από ξένους παράγοντες και κρίνει σκόπιμο η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβάλει χρηματικά πρόστιμα στους υπευθύνους τέτοιων παρεμβάσεων μέσω κοινών, σαφών και αυστηρών κυρώσεων, καθώς και με την ανάληψη κοινής πρωτοβουλίας για την κυβερνοασφάλεια.

5.1.6.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά, αφενός, ότι θα πρέπει να υιοθετηθεί ο προσδιορισμός εκλογικών διαδικασιών, όπως οι υποδομές ζωτικής σημασίας, οι οποίες μπορούν να λαμβάνονται ήδη υπόψη κατά την αξιολόγηση των άμεσων ξένων επενδύσεων (9) και, αφετέρου, ότι ο επιχειρησιακός μηχανισμός της ΕΕ για τη στήριξη ανθεκτικών εκλογικών διαδικασιών θα πρέπει να διαθέτει τις συνθήκες λειτουργίας και τα μέσα που απαιτούνται για την εγγύηση της ασφάλειας των διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένης της κυβερνοασφάλειας των εκλογών, σε όλα τα επίπεδα.

5.1.7.

Η ΕΟΚΕ προτείνει την εξασφάλιση ουσιαστικής διαφάνειας όσον αφορά τη διανομή διαδικτυακού περιεχομένου, η οποία συμπεριλαμβάνει έλεγχο των αλγορίθμων, βελτιωμένη διαφάνεια στο επιγραμμικό διαφημιστικό οικοσύστημα και διαφανείς διαδικασίες για την προώθηση/υποβάθμιση του περιεχομένου· ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών (πανεπιστημιακοί, ερευνητές, δημοσιογράφοι, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών) και των ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών για την επιτέλεση του ρόλου τους όσον αφορά την επιβολή της λογοδοσίας των διαδικτυακών φορέων· επιβολή κυρώσεων σε όσους ενεργούν κακόπιστα, ιδίως όταν καταβάλλονται επανειλημμένες προσπάθειες για την καταστρατήγηση της διαφάνειας και της λογοδοσίας απέναντι στην κοινωνία.

5.1.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία δεν προβλέπει την προώθηση της συμμετοχής στις δημοκρατικές διαδικασίες και της ενεργού συμμετοχής πέραν των εκλογών ως χωριστό πυλώνα, δεν αναγνωρίζει τον ρόλο του κοινωνικού διαλόγου στη δημοκρατική σταθερότητα, ούτε περιλαμβάνει ειδικά μέτρα στο πλαίσιο αυτό. Επίσης, συνιστά να συμπεριληφθούν, στον νέο πυλώνα που προτείνεται στην ενότητα 6, η προώθηση του κοινωνικού διαλόγου, της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι για τις επιχειρήσεις και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του δικαιώματος στην ενημέρωση και τη διαβούλευση.

5.1.9.

Όσον αφορά τις ήδη υφιστάμενες προτάσεις του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία για την προώθηση της δημοκρατικής συμμετοχής και της ενεργού συμμετοχής πέραν του εκλογικού πλαισίου (σημείο 2.4), η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να συμπεριληφθεί στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία μια ευρείας κλίμακας πρωτοβουλία για την προαγωγή της διαπαιδαγώγησης σχετικά με τη δημοκρατία, συμπεριλαμβανομένου του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης και στην πληροφόρηση, αν και επικροτεί το γεγονός ότι η διαπαιδαγώγηση σχετικά με την ιδιότητα του πολίτη αναφέρεται σε συνάρτηση με τη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων.

5.1.10.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την έκκληση που είχε διατυπώσει στη γνωμοδότησή της SOC/627 για μια φιλόδοξη στρατηγική επικοινωνίας, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα, το κράτος δικαίου και τη δημοκρατία. Στη στρατηγική αυτή θα πρέπει να συμπεριληφθεί έντονη έμφαση στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά.

5.1.11.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τα κράτη μέλη να κάνουν χρήση των διαρθρωτικών ταμείων και η ίδια η Επιτροπή να χρησιμοποιήσει τα κονδύλια που έχει στη διάθεσή της για να στηρίξει και να ενισχύσει τις ικανότητες της κοινωνίας των πολιτών.

5.1.12.

Οι ανεξάρτητοι ελεγκτές γεγονότων θα πρέπει να λαμβάνουν επαρκή χρηματοδότηση ώστε να μπορούν να λειτουργούν σε πραγματικό χρόνο, όπως έχει ήδη συστήσει η ΕΟΚΕ σχετικά με το σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης (10). Είναι σημαντικό να ενισχυθεί η ικανότητα της Επιτροπής στο ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να ενεργεί καλύτερα σε αυτό το επίπεδο και να υποστηρίζει καλύτερα τη δράση των κρατών μελών σε εθνικό επίπεδο.

5.1.13.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να διασφαλιστεί ότι οποιαδήποτε δυνητική ποινικοποίηση της ρητορικής μίσους σε ευρωπαϊκό επίπεδο (σημείο 2.4) δεν θα μπορεί να ερμηνευθεί ως περιορισμός της ελευθερίας της έκφρασης και τονίζει ότι κάθε πρωτοβουλία σε αυτόν τον τομέα πρέπει να συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας.

5.1.14.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ικανοποίηση ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία υποστηρίζει την προαγωγή της ισότητας σε όλα τα επίπεδα και την ενίσχυση της συμμετοχής στον πολιτικό βίο των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ, των μειονεκτούντων νέων, των ατόμων με μειονοτικό φυλετικό ή εθνοτικό υπόβαθρο, των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων ή ομάδων με χαμηλότερα επίπεδα ψηφιακού γραμματισμού ή ψηφιακής συμμετοχής.

5.2.   Σχετικά με τη στήριξη ελεύθερων και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης

5.2.1.

Όσον αφορά την ασφάλεια των δημοσιογράφων (σημείο 3.1), η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τις ενδείξεις ότι επιβάλλονται περιορισμοί στην ελευθερία των δημοσιογράφων, συμπεριλαμβανομένων των απειλών για τη σωματική τους ασφάλεια και συμφωνεί ότι η κατάσταση είναι ανησυχητική. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ σημαντικό να προτείνει η Επιτροπή την εκπόνηση σχετικής σύστασης πριν από το τέλος του 2021 και καλεί την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη να προτείνουν επειγόντως αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την προστασία των δημοσιογράφων, της συντακτικής ανεξαρτησίας, της πολυμορφίας και της πολυφωνίας, του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης, ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος που θα διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του κλάδου και ικανοποιητικές εργασιακές συνθήκες για τους δημοσιογράφους.

5.2.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για την παρενόχληση δημοσιογράφων και άλλων ακτιβιστών υπέρ του δημοσίου συμφέροντος με τη μορφή στρατηγικών μηνύσεων κατά δημόσιας συμμετοχής (SLAPP). Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι το πεδίο εφαρμογής των μέτρων κατά των SLAPP περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, δημοσιογράφους, ακτιβιστές, συνδικαλιστές, πανεπιστημιακούς, ερευνητές στον τομέα της ψηφιακής ασφάλειας, υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσα ενημέρωσης και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

5.2.3.

Όσον αφορά τα μέτρα για τη στήριξη της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης (σημείο 3.4), η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την ασάφεια του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία, όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή θα αναλάβει δράση για τη διατήρηση της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης –η οποία κατοχυρώνεται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων– ιδίως όσον αφορά το πολύ σημαντικό ζήτημα της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης. Απαιτείται πιο προορατική στάση εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπό το πρίσμα της διαπίστωσης που περιλαμβάνεται στην έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου, σύμφωνα με την οποία ορισμένα κράτη μέλη δεν διαθέτουν σύστημα που να διασφαλίζει τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης ή να αντιμετωπίζει τα εμπόδια που παρακωλύουν τη δέουσα δημοσιοποίηση του εν λόγω ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να κατανοήσει καλύτερα ποιοι είναι οι φορείς που δραστηριοποιούνται στην αγορά των μέσων ενημέρωσης και ποιες διασφαλίσεις και συνθήκες ευνοούν την πολυφωνία, αλλά και να παρακολουθεί τη συγκέντρωση των δικτύων διανομής και των μεσαζόντων που επηρεάζουν ή καθορίζουν όλο και περισσότερο τους όρους πρόσβασης και τη φύση των μέσων ενημέρωσης και του περιεχομένου. Η δημόσια διαβούλευση σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία κατέδειξε επίσης ότι τηρήθηκε η επιβολή σαφών υποχρεώσεων δημοσίευσης, από όλα τα μέσα και τους φορείς ενημέρωσης, λεπτομερών πληροφοριών όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς τους.

5.2.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τις συνεχιζόμενες προσπάθειες που καταβάλλονται σε διάφορα κράτη μέλη για την εκμετάλλευση της δύσκολης κατάστασης που δημιούργησε η νόσος COVID-19 —η οποία έχει αποδυναμώσει τον τομέα των μέσων ενημέρωσης— με στόχο να πλήξουν την ελευθερία του Τύπου, μέσω καταχρηστικών, μεροληπτικών ή ακόμη και κατασταλτικών ενεργειών. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για τη γεφύρωση του χάσματος που διαπιστώθηκε στην έκθεση για το κράτος δικαίου, όσον αφορά τους κανόνες για την κατανομή της κρατικής διαφήμισης στα μέσα ενημέρωσης.

5.2.5.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να εξετάσει τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης και τη στήριξη της καινοτομίας, των ανεξάρτητων δημοσιογράφων και των τοπικών μέσων ενημέρωσης. Θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο αξιολόγησης της εφαρμογής και της αποτελεσματικότητας του «συγγενικού» δικαιώματος των εκδοτών Τύπου όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην οδηγία για την ψηφιακή ενιαία αγορά.

5.2.6.

Δεδομένου ότι η προθεσμία εφαρμογής της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων από τα κράτη μέλη έληγε στις 19 Σεπτεμβρίου 2020, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι το ευρωπαϊκό σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία αντικατοπτρίζει την αξιολόγηση της διαδικασίας αυτής και καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν ταχέως την εν λόγω οδηγία.

5.2.7.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διερευνήσει τη δυνατότητα να επιτραπεί η δωρεάν μετάδοση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης σε όλα τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων μέσω καλωδιακών δικτύων και παρόχων συνεχούς ροής. Αυτό θα αποτελέσει σαφές βήμα προς την πολυγλωσσία, την καλύτερη κατανόηση και τη συνεργασία και θα φέρει την ΕΕ πιο κοντά σε έναν κοινό δημόσιο χώρο, ενώνοντας τους ανθρώπους υπό συνθήκες πολυμορφίας και πολυφωνίας.

5.3.   Σχετικά με την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης

5.3.1.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την έμφαση που δίνεται στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης (ενότητα 4) και θεωρεί σημαντική την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

5.3.2.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της Πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες (σημείο 4.2) όσον αφορά την εποπτεία, τη λογοδοσία και τη διαφάνεια των επιγραμμικών πλατφορμών και υποστηρίζει την κατάρτιση ενός μηχανισμού ρύθμισης για την πρόληψη της παραπληροφόρησης.

5.3.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, δεδομένης της σημασίας της διαπαιδαγώγησης σχετικά με τη δημοκρατία για την ποιότητα του δημοκρατικού βίου (σημείο 4.3), το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία θα πρέπει να είναι πολύ πιο φιλόδοξο σε αυτόν τον τομέα και να θέτει στόχους για την υποστήριξη καινοτόμων σχεδίων και τη χρηματοδότηση πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών στον τομέα αυτό.

5.3.4.

Οι μηχανισμοί της ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίζουν την καλύτερη συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων ρυθμιστικών αρχών, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος διάδοσης της παραπληροφόρησης μέσω διαύλων προπαγάνδας που έχουν καταχωριστεί εντός της ΕΕ.

5.3.5.

Οι διαδικτυακές διαφημιστικές πλατφόρμες θα πρέπει να υποχρεούνται να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις διαφάνειας, ιδανικά σε μια διορισμένη ανεξάρτητη ελεγκτική αρχή. Οι ετήσιες εκθέσεις διαφάνειας θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν λεπτομερείς πληροφορίες και επεξηγήσεις σχετικά με τις πολιτικές και τις εσωτερικές διαδικασίες για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, τα κριτήρια με ανοδική ή καθοδική τάση, τους μηχανισμούς επιλογής και παρουσίασης περιεχομένου, καθώς και τις πολιτικές στόχευσης και υλοποίησης των διαφημίσεων, τις πολιτικές για την απεικόνιση «αξιόπιστων» πληροφοριών (π.χ. σχετικά με τη νόσο COVID-19 και τις εκλογές) και μηχανισμούς προσφυγής για περιεχόμενο που αφαιρέθηκε παράνομα. Ένας ανεξάρτητος ελεγκτικός φορέας θα μπορούσε να λάβει τη μορφή φορέα σε επίπεδο ΕΕ αποτελούμενου από εθνικές εποπτικές αρχές, ένα νέο όργανο της ΕΕ για τον έλεγχο των πλατφορμών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

5.3.6.

Δεδομένου ότι η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες παρέχει μια ευκαιρία για την αντιμετώπιση της ισχύος και της ασυμμετρίας πληροφόρησης των ψηφιακών πυλών, όπως η Google και το Facebook, που έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη δημοκρατία, το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία θα πρέπει να διασφαλίζει μια προσέγγιση της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες με βάση τα δικαιώματα.

5.3.7.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ πρέπει να διασφαλίζουν την προστασία των αρχών της ελευθερίας του λόγου κατά τη θέσπιση νομοθεσίας για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Ειδικότερα, η χρήση του ποινικού δικαίου για την καταπολέμηση της εκτεταμένης παραπληροφόρησης ενέχει τον κίνδυνο δημιουργίας ενός επικίνδυνου χώρου για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τη μορφή εκφοβισμού, από όργανα του κράτους, και αδικαιολόγητης δίωξης των επικριτικών φωνών.

6.   Πρόταση για τη δημιουργία ενός τέταρτου πυλώνα στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία: «Προώθηση της ενεργού και δημοκρατικής συμμετοχής πέραν των εκλογών»

6.1.   Γενικό πλαίσιο

6.1.1.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, προκειμένου να δοθεί η δέουσα βαρύτητα στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία σε μια σαφή στρατηγική για την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στα κοινά, θα πρέπει να δημιουργηθεί ειδικός πυλώνας στο εν λόγω σχέδιο. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτό είναι απολύτως απαραίτητο με στόχο τόσο την εξασφάλιση ομαλότερης ανάκαμψης από την τρέχουσα κρίση όσο και την προετοιμασία του εδάφους για μια πιο βιώσιμη και ισχυρή δημοκρατία στην Ευρώπη.

6.1.2.

Στον νέο αυτό πυλώνα θα πρέπει να συμπεριληφθεί η προαγωγή του κοινωνικού διαλόγου, των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών.

6.1.3.

Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση εισήγαγε μια σημαντική καινοτομία: την έννοια της συμμετοχής των πολιτών, στο άρθρο 11. Ωστόσο, πάνω από 10 χρόνια μετά την έναρξη ισχύος της, οι ευκαιρίες συμμετοχής των πολιτών σε αποφάσεις πέραν των εκλογών εξακολουθούν να υπολείπονται κατά πολύ των αναγκών, γεγονός που συχνά προκαλεί διπλή δυσαρέσκεια: από τις ίδιες τις πολιτικές και από την έλλειψη ευκαιριών άσκησης επιρροής στις λαμβανόμενες αποφάσεις. Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη θέση που διατύπωσε στη γνωμοδότησή της SOC/423 (11), ότι έχει ύψιστη σημασία να αναπτυχθούν προτάσεις συγκεκριμένων δράσεων προκειμένου τα ενωσιακά θεσμικά όργανα να αναλαμβάνουν τις πρωτοβουλίες που τους αναλογούν για τον καθορισμό των κατάλληλων μέτρων για την εφαρμογή του άρθρου 11 παράγραφοι 1 και 2 της ΣΕΕ.

6.1.4.

Ομοίως, στο άρθρο 152 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει και προάγει τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων.

6.1.5.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ενός τέταρτου πυλώνα στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία: «Προώθηση της ενεργού και δημοκρατικής συμμετοχής πέραν των εκλογών», ο οποίος περιγράφεται στην παρούσα συμβολή.

6.2.   Προώθηση μιας νοοτροπίας ενεργού συμμετοχής

6.2.1.

Δημιουργία ανοικτού και ευνοϊκού περιβάλλοντος για την κοινωνία των πολιτών στην Ευρώπη. — Ο χώρος της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να αποτελεί ειδικό πυλώνα/τμήμα της έκθεσης για το κράτος δικαίου και θα πρέπει να τυγχάνει μεγαλύτερης προσοχής, συμπεριλαμβανομένης της ενδελεχούς αξιολόγησης του χώρου της κοινωνίας των πολιτών σε κάθε κράτος μέλος, με συνυπολογισμό των διαφόρων συνιστωσών του, της διασύνδεσής τους και του αντικτύπου τους στο πολιτικό σύστημα και στο κράτος δικαίου. — Η Επιτροπή θα πρέπει να αναπτύξει, βάσει του ισχύοντος διεθνούς δικαίου (12) και λεπτομερέστερων κατευθυντήριων γραμμών (13), καθώς και σε συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, μια δέσμη κατευθυντήριων γραμμών για την προάσπιση και την προώθηση του χώρου της κοινωνίας των πολιτών στην ΕΕ και στα κράτη μέλη της· αυτή η δέσμη θα πρέπει να περιλαμβάνει (1) την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι· (2) το δικαίωμα ελεύθερης δραστηριοποίησης χωρίς κρατική παρέμβαση· (3) την ελευθερία της έκφρασης· (4) το δικαίωμα στη συνεργασία και την επικοινωνία· (5) το δικαίωμα σε δημόσια ενημέρωση· (6) το δικαίωμα στην ελευθερία του συνέρχεσθαι ειρηνικώς· (7) το δικαίωμα αναζήτησης και εξασφάλισης πόρων· (8) το καθήκον κρατικής προστασίας· (9) την ακαδημαϊκή ελευθερία· (10) τη φιλανθρωπική δράση. Θα πρέπει να αξιολογηθούν οι ενδεχόμενες δυσμενείς δευτερογενείς συνέπειες της υφιστάμενης και της νέας νομοθεσίας και της εφαρμογής της (δηλαδή η νομοθεσία περί νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και περί διαφάνειας πρέπει να βασίζεται στην εκτίμηση κινδύνου και σε μια αναλογική προσέγγιση). — Η Επιτροπή θα πρέπει να προβλέψει στην οργάνωσή της αρμόδιους για τις επαφές με τον διάλογο της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει δε, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, να ενισχύσει τις δομές διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών, στηρίζοντας τη συγκρότησή του όπου δεν υπάρχει ακόμη, με χρήση των ευρωπαϊκών ταμείων. — Το πρόγραμμα «Πολίτες, ισότητα, δικαιώματα και αξίες» θα πρέπει να είναι προσβάσιμο στις ευρωπαϊκές, εθνικές και τοπικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών όλων των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένων των ακτιβιστών υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που επιθυμούν να προωθήσουν και να προασπίσουν τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ· η χρηματοδότηση στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος θα πρέπει να καλύπτει τις επιχειρησιακές δαπάνες, καθώς και τις δικαστικές διαφορές, την ανάπτυξη ικανοτήτων, τις δραστηριότητες επιτήρησης και τη συνεργασία σε ενωσιακό επίπεδο. — Στο πρόγραμμα Erasmus+ θα πρέπει να προβλέπεται η δυνατότητα ανταλλαγών μεταξύ οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και μεταξύ κοινωνικών εταίρων, για την αμοιβαία μάθηση και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών.

6.2.2.

Η αγωγή του πολίτη στη δημοκρατία και η εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την ΕΕ. — Σημαντική προϋπόθεση για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά είναι η αγωγή του πολίτη (συμπεριλαμβανομένου του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης) σε όλα τα επίπεδα, τόσο σε επίσημο όσο και σε ανεπίσημο, ενδοσχολικό και εξωσχολικό επίπεδο σε όλα τα κράτη μέλη. Η αγωγή του πολίτη αποτελεί βασικό εργαλείο για την καταπολέμηση των αντιδημοκρατικών τάσεων, την προώθηση των ευρωπαϊκών αξιών και την υπέρβαση των υφιστάμενων διαφορών. — Δεδομένου ότι οι τρέχουσες πρακτικές διαφέρουν σημαντικά σε ολόκληρη την ΕΕ, θα πρέπει να καταρτιστεί χωριστή δέσμη ελάχιστων προτύπων ή συστάσεων βάσει του Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη για την Αγωγή του Πολίτη στη Δημοκρατία και την Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα (CM/Rec (2010)7). — Μια νοοτροπία ενεργού συμμετοχής απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή ώστε να διασφαλιστεί ότι κανένας πολίτης που διαμένει στην ΕΕ δεν αποκλείεται ούτε κινδυνεύει να αποκλειστεί ή να υποστεί διακρίσεις λόγω μη σεβασμού των πολιτικών ή των κοινωνικοοικονομικών δικαιωμάτων του.

6.3.   Διασφάλιση πραγματικού λόγου στις ενωσιακές διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τους πολίτες και τις οργανώσεις τους

6.3.1.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να υποστηρίξουν την επιτόπια κινητοποίηση των πολιτών και να τους προσφέρουν δυνατότητα έκφρασης, σε όλη τους την πολυμορφία, μετουσιώνοντας στην πράξη το «δικαίωμα [κάθε πολίτη] να συμμετέχει στον δημοκρατικό βίο της Ένωσης», το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 10 της ΣΕΕ. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να παρέχουν στους πολίτες τα μέσα που απαιτούνται για «ανοιχτό, διαφανή και τακτικό διάλογο με τις αντιπροσωπευτικές ενώσεις και την κοινωνία των πολιτών» (άρθρο 11 της ΣΕΕ). Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να καταρτίζει ετήσια έκθεση επί του θέματος.

6.3.2.

Οι πολίτες και οι οργανώσεις τους θα πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στη διαμόρφωση των πολιτικών της ΕΕ· κρίνεται σκόπιμη η διασφάλιση ορθής ισορροπίας μεταξύ των συμβολών των διαφόρων ενδιαφερομένων μέσω τόσο της επανεξέτασης της μεθοδολογίας διαβούλευσης, με στόχο τη συμμετοχή περισσότερων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) και κοινωνικών οργανώσεων σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, όσο και της αξιοποίησης του δυναμικού της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών για τον καθορισμό της ατζέντας.

6.3.3.

Η διάταξη του άρθρο 11 της ΣΕΕ για «ανοιχτό, διαφανή και τακτικό διάλογο με τις αντιπροσωπευτικές ενώσεις και την κοινωνία των πολιτών» θα πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως σε όλους τους τομείς πολιτικής της ΕΕ. Η Επιτροπή θα πρέπει να δρομολογήσει διοργανική συμφωνία όσον αφορά τη διεξαγωγή διαλόγου με την ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών.

6.3.4.

Η ουσιαστική και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης θα πρέπει να διασφαλιστεί και να συνδεθεί με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, ως ευκαιρία για την εξέταση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να ενισχυθούν οι δημοκρατικές διαδικασίες και η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στα κοινά.

6.3.5.

Στο πλαίσιο των σχεδίων τους για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να κληθούν να διαθέσουν επαρκείς πόρους για τη χρηματοδότηση του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών και την ενίσχυση της ικανότητας των ΟΚΠ να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων· η Επιτροπή θα πρέπει να συμπεριλάβει τη συμμετοχή των πολιτών/τη δημοκρατία στις οριζόντιες προτεραιότητες των ειδικών ανά χώρα συστάσεών της.

6.3.6.

Θα πρέπει να δρομολογηθεί ετήσια εκδήλωση με τη συμμετοχή εκπροσώπων των υψηλότερων κλιμακίων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων/ενώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και εκπροσώπων προερχόμενων από διαλόγους, τόσο τομεακούς όσο και τοπικούς, περιφερειακούς, εθνικούς και μακροπεριφερειακούς (διεθνικούς διαλόγους και διαλόγους που διεξάγονται στο πλαίσιο της πολιτικής γειτονίας), για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και την κατάρτιση ετήσιου σχεδίου με στόχο την ενίσχυση της δημοκρατίας, της συμμετοχής και του διαλόγου με τους πολίτες. Η Επιτροπή και η ΕΟΚΕ θα πρέπει να πρωτοστατήσουν σε αυτή τη διαδικασία ως διοργανωτές.

6.4.   Ενίσχυση των δομών στήριξης του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων

6.4.1.

Είναι αναγκαίο να αναληφθεί δράση για την προαγωγή της δημοκρατίας μέσω της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, ειδικότερα δε μέσω της προαγωγής της δημοκρατίας στην εργασία. Η δημοκρατία δέχεται επίσης επιθέσεις σε αυτό το επίπεδο και η πανδημία έχει εγείρει σημαντικά ζητήματα που χρήζουν ταχείας αντιμετώπισης.

6.4.2.

Ο κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις συγκαταλέγονται στα βέλτιστα παραδείγματα δημοκρατικής λειτουργίας. Ο διάλογος μεταξύ των οργανώσεων που εκπροσωπούν τα συμφέροντα και τις αξίες τους αποτελεί δομημένο χώρο για τη συζήτηση και τη διαπραγμάτευση θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, ακόμη και εάν πρόκειται για διαφορετικά συμφέροντα. Η αμοιβαία αναγνώριση και ο σεβασμός μεταξύ των εταίρων και η ορθολογική αναζήτηση λύσεων σε καταστάσεις, προβλήματα και συγκρούσεις αποτελούν τα θεμέλια μιας δημοκρατικής νοοτροπίας.

6.4.3.

Ο πυλώνας θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα για την προαγωγή αυτών των αρχών, όπως: — τήρηση από όλα τα κράτη μέλη των συμβάσεων της ΔΟΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στις κύριες συμβάσεις οι οποίες αφορούν την ελεύθερη συνδικαλιστική δραστηριότητα· — δομημένη διαδικασία ενημέρωσης, διαβούλευσης και ακρόασης και τελική έκθεση σχετικά με τη διαδικασία αυτή για όλες τις νομοθετικές πρωτοβουλίες σε επίπεδο κρατών μελών· — στήριξη για την ενίσχυση και, όπου απαιτείται, τη σύσταση Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών· — διορισμό, σε επίπεδο Επιτροπής και κατόπιν αποδοχής από τους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους, ενός ανώτερου ευρωπαϊκού αξιωματούχου αρμόδιου για την προώθηση και την παρακολούθηση του κοινωνικού διαλόγου στα κράτη μέλη και στην ΕΕ, ο οποίος θα αναλάβει επίσης τα καθήκοντα υποστήριξης του διαλόγου με τους πολίτες, εφόσον συμφωνούν σε αυτό, ύστερα από διαβούλευση με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών· — διοργάνωση εξαμηνιαίας τριμερούς συνάντησης κοινωνικού διαλόγου υψηλού επιπέδου (Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι, Επιτροπή και κράτη μέλη) για την προώθηση και την παρακολούθηση του κοινωνικού διαλόγου σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε επίπεδο κρατών μελών· — θέσπιση μέτρου για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων και της πρόσβασης σε δημόσιους πόρους, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών ταμείων, βάσει του οποίου θα επιβάλλεται στους συμβαλλόμενους εργοδότες να συνάπτουν συλλογική σύμβαση ή μέχρι την ύπαρξη τέτοιων συμφωνιών, να εξασφαλίζουν θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας βάσει των εφαρμοστέων νομικών κανονισμών, σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική νομοθεσία και πρακτική που απορρέουν από συμφωνίες μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και των κυβερνήσεων σε εθνικό επίπεδο· Αυτό θα αποτρέψει το κοινωνικό ντάμπινγκ και θα διασφαλίσει τον θεμιτό ανταγωνισμό. — θέσπιση προγραμμάτων επιμόρφωσης για τους εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων, με στόχο την ενδυνάμωση του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

---

(1)  ΕΕ C 282 της 20.8.2019, σ. 39.

(2)  Προοίμιο της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

(3)  ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 389

(4)  Βλέπε ιδίως γνωμοδοτήσεις — ΕΕ C 228, 5.7.2019, σ. 24, ΕΕ C 282, 20.8.2019, σ. 39, ΕΕ C 429, 11.12.2020, σ. 16

(5)  https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/political-guidelines-next-commission_el.pdf

(6)  Επιτροπή της Βενετίας (2020), Ενδιάμεση έκθεση σχετικά με τα μέτρα που ελήφθησαν στα κράτη μέλη της ΕΕ ως αποτέλεσμα της κρίσης COVID-19 και τον αντίκτυπό τους στη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα, η οποία εγκρίθηκε από την Επιτροπή της Βενετίας κατά την 124η σύνοδο ολομέλειάς της (μέσω διαδικτύου, 8-9 Οκτωβρίου 2020), https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2020)018-e

(7)  COM(2020) 790 final.

(8)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 187.

(9)  Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, και ιδίως στην υποσημείωση 17.

(10)  Συμπεράσματα, σημείο 1.7 της γνωμοδότησης (ΕΕ C 228, 5.7.2019, σ. 89).

(11)  ΕΕ C 11 της 15.1. 2013, σ. 8.

(12)  Ευρωπαϊκή σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(13)  ΟΑΣΕ/ODIHR, Κατευθυντήριες γραμμές για την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2016/794 όσον αφορά τη συνεργασία της Ευρωπόλ με ιδιωτικούς φορείς, την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από την Ευρωπόλ προς υποστήριξη ποινικών ερευνών και τον ρόλο της Ευρωπόλ στην έρευνα και την καινοτομία»

[COM(2020) 796 final — 2020/0349 (COD)]

(2021/C 341/10)

Εισηγητής:

ο κ. Philip VON BROCKDORFF

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 24.2.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο όργανο	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Έγκριση από το τμήμα	26.5.2021
Έγκριση από την ολομέλεια	9.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	233/2/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής για ενίσχυση της εντολής της Ευρωπόλ, στον βαθμό που βελτιώνει τις διασφαλίσεις για την προστασία των δεδομένων και τις ερευνητικές ικανότητες. Αυτό θα ενισχύσει την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατικής δραστηριότητας και θα ενισχύσει την επιχειρησιακή αστυνομική συνεργασία στα κράτη μέλη της ΕΕ για την προστασία των πολιτών μας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την προτεινόμενη συνεργασία της Ευρωπόλ με τρίτες χώρες, καθώς και τη δυνατότητα συνεργασίας με ιδιωτικούς φορείς ή χειριστές, ιδίως όσον αφορά την ανταλλαγή δεδομένων. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι ιδιωτικοί φορείς θα πρέπει να διαθέτουν σημείο επαφής σε επίπεδο ΕΕ, όπου θα μπορούσαν να αναφέρουν πληροφορίες που ενδέχεται να είναι χρήσιμες για τις ποινικές έρευνες. Η πρόταση της Επιτροπής θα καλύψει αυτό το κενό.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την πρόταση της Επιτροπής, δεδομένου ότι αποσκοπεί στην υποστήριξη των αρχών πρόληψης του εγκλήματος ώστε να βρουν καινοτόμες λύσεις για την αντιμετώπιση του διεθνούς εγκλήματος και να συμβαδίζουν με το εξελισσόμενο τοπίο. Η πρόταση θα αναπτύξει επίσης τις αρμοδιότητες και τις ερευνητικές ικανότητες της Ευρωπόλ και των εθνικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου.

1.4.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η ενίσχυση της ικανότητας της Ευρωπόλ πρέπει να περιλαμβάνει την ιεράρχηση των διασυνοριακών ερευνών, ιδίως όσον αφορά τις σοβαρές επιθέσεις κατά μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και ερευνητών δημοσιογράφων που διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην αποκάλυψη κρουσμάτων διαφθοράς, απάτης, κακοδιαχείρισης και άλλων παραπτωμάτων στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

1.5.

Η ΕΟΚΕ είναι επίσης της γνώμης ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής και τα θεμελιώδη δικαιώματα κατά την επεξεργασία των δεδομένων. Αντίθετα, η επικαιροποιημένη και εναρμονισμένη νομοθεσία θα καταστήσει δυνατή την αποτελεσματικότερη εξέταση των θεμάτων που σχετίζονται με την προστασία των δεδομένων, επιτυγχάνοντας παράλληλα ισορροπία μεταξύ των απαιτήσεων ασφάλειας των επιμέρους κρατών μελών και των απαιτήσεων της ΕΕ.

1.6.

Επί του παρόντος, η Ευρωπόλ δεν είναι σε θέση να παρέχει στις αρχές επιβολής του νόμου των κρατών μελών απευθείας και σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες σχετικά με εγκληματικές δραστηριότητες που προέρχονται από τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς. Συνεπώς, με τις τροποποιήσεις της πρότασης επιδιώκεται η αντιμετώπιση αυτού του κενού ασφάλειας και η δημιουργία μιας νέας κατηγορίας καταχωρίσεων για αποκλειστική χρήση από την Ευρωπόλ σε καθορισμένες περιστάσεις. Η ΕΟΚΕ επικροτεί συνεπώς τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας καταχωρίσεων στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν.

1.7.

Η ενίσχυση των εξουσιών και των πόρων της Ευρωπόλ συνεπάγεται δέσμευση για αποδοτικότητα, διότι η κλίμακα καθιστά δυνατές οικονομικά αποδοτικές προσπάθειες. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προτεινόμενη αύξηση του προϋπολογισμού της Ευρωπόλ αποτελεί θετική απάντηση στην περαιτέρω προστασία των πολιτών της ΕΕ, καθώς και στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπόλ και των εθνικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου. Ωστόσο, αναμένει ότι η αύξηση αυτή θα αντικατοπτρίζεται στον αριθμό του επιχειρησιακού προσωπικού της Ευρωπόλ και στην αυξημένη οργανωτική αποτελεσματικότητα.

1.8.

Συνολικά, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι προτάσεις αποτελούν αναμφίβολα ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς διευρύνουν τον ρόλο της Ευρωπόλ όσον αφορά την αντιμετώπιση μεταβαλλόμενων καταστάσεων. Ωστόσο, το έργο της Ευρωπόλ θα εξακολουθήσει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις δράσεις και στις ενέργειες των κρατών μελών και στα δεδομένα που συγκεντρώνονται από τις εθνικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Συνεπώς, και ιδίως στο πλαίσιο ενός ολοένα και πιο παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος, ίσως να είναι σκόπιμο να αναρωτηθούμε εάν είναι καιρός να επιτρέψουμε στην Ευρωπόλ να ενεργεί με δική της πρωτοβουλία.

1.9.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι ενδέχεται να χρειαστεί να ληφθούν στο μέλλον πιο τολμηρά μέτρα για τη διεύρυνση της νόμιμης εντολής και του πεδίου αρμοδιοτήτων της Ευρωπόλ. Όπως αναγνωρίζεται στις προτάσεις, το οργανωμένο έγκλημα έχει εξελιχθεί πολύ, και τα πλέον επικίνδυνα εγκληματικά κυκλώματα είναι ολοένα και περισσότερο διακρατικά. Δεδομένου ότι το οργανωμένο έγκλημα εξελίσσεται συνεχώς, η εντολή της Ευρωπόλ θα πρέπει να προσαρμοστεί, ώστε η Ευρωπόλ να καταστεί ακόμη πιο κεντρικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.

1.10.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΟΚΕ συνιστά, σε κάποιο σημείο, μια ανεξάρτητη αναθεώρηση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της Ευρωπόλ. Η επανεξέταση θα διερευνήσει επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι πρακτικές των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου και οι διαδικασίες συγκέντρωσης δεδομένων επηρεάζουν τις αναλύσεις που παρέχει η Ευρωπόλ. Η επανεξέταση αυτή θα λάβει επίσης υπόψη τις απόψεις της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων, καθώς και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων.

2.   Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.1.

Ανταποκρινόμενη στις αυξανόμενες απειλές για την ασφάλεια, ιδίως αυτές που θέτουν οι εγκληματικές οργανώσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε στις 9 Δεκεμβρίου 2020 πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2016/794 όσον αφορά τη συνεργασία της Ευρωπόλ με ιδιωτικούς φορείς, την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από την Ευρωπόλ προς υποστήριξη ποινικών ερευνών και τον ρόλο της Ευρωπόλ στην έρευνα και την καινοτομία.

2.2.

Η πρόταση επιχειρεί να εξετάσει τα ακόλουθα βασικά ζητήματα: i) παροχή στην Ευρωπόλ της δυνατότητας να συνεργάζεται αποτελεσματικά με ιδιωτικούς φορείς· ii) παροχή στην Ευρωπόλ της δυνατότητας να στηρίζει τα κράτη μέλη με την ανάλυση μεγάλων και σύνθετων συνόλων δεδομένων (μαζικά δεδομένα)· iii) παροχή στην Ευρωπόλ της δυνατότητας να ζητήσει από τις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους να κινήσουν, να διεξαγάγουν ή να συντονίσουν έρευνα για έγκλημα που θίγει κοινό συμφέρον το οποίο καλύπτεται από πολιτική της ΕΕ, ανεξάρτητα από τη διασυνοριακή διάσταση του εγκλήματος.

2.3.

Η Επιτροπή θεωρεί επίσης αναγκαίο να ενισχυθεί η συνεργασία της Ευρωπόλ με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), καθώς και με τρίτες χώρες. Θα ενισχυθεί επίσης ο ρόλος της Ευρωπόλ στην έρευνα και την καινοτομία, το πλαίσιο προστασίας των δεδομένων της και η κοινοβουλευτική της εποπτεία.

2.4.

Όσον αφορά την ενισχυμένη συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς, η πρόταση καθορίζει κανόνες ώστε η Ευρωπόλ να ανταλλάσσει δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα με ιδιωτικούς φορείς (προκειμένου ο οργανισμός να είναι σε θέση να λαμβάνει δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα από αυτούς), να τους ενημερώνει για τις πληροφορίες που λείπουν και να καλεί τα κράτη μέλη να ζητούν από άλλους ιδιωτικούς φορείς την παροχή πρόσθετων πληροφοριών.

2.5.

Βάσει των κανόνων, η Ευρωπόλ έχει επίσης τη δυνατότητα να ενεργεί ως τεχνικός δίαυλος για τις ανταλλαγές μεταξύ των κρατών μελών και ιδιωτικών φορέων. Για τη βελτίωση της αντιμετώπισης κρίσεων, άλλοι κανόνες διέπουν τη στήριξη των κρατών μελών όσον αφορά την πρόληψη της διάδοσης σε ευρεία κλίμακα, μέσω διαδικτυακών πλατφορμών, τρομοκρατικού περιεχομένου (που σχετίζεται με συνεχιζόμενα ή πρόσφατα γεγονότα που απεικονίζουν προσβολή της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας ή ζητούν την άμεση προσβολή της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας).

2.6.

Για να είναι η Ευρωπόλ σε θέση να επεξεργάζεται μεγάλα και σύνθετα σύνολα δεδομένων, η Επιτροπή προτίθεται να εισαγάγει τη δυνατότητα διενέργειας προκαταρκτικής ανάλυσης των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, με μοναδικό σκοπό να προσδιορίζεται κατά πόσο τα εν λόγω δεδομένα εμπίπτουν στις διάφορες κατηγορίες υποκειμένων των δεδομένων και συνδέονται με έγκλημα.

2.7.

Για την αποτελεσματική στήριξη ποινικών ερευνών στα κράτη μέλη ή από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, σε ορισμένες περιπτώσεις, η Ευρωπόλ θα είναι σε θέση να επεξεργάζεται δεδομένα που έχουν αποκτήσει οι εθνικές αρχές ή η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στο πλαίσιο ποινικών ερευνών – σύμφωνα με τις δικονομικές απαιτήσεις και εγγυήσεις που ισχύουν δυνάμει του εθνικού ποινικού δικαίου. Για τον σκοπό αυτό, η Ευρωπόλ θα είναι σε θέση να επεξεργάζεται (και να αποθηκεύει κατόπιν αιτήματος) όλα τα δεδομένα που περιέχονται σε φάκελο έρευνας που παρέχει το κράτος μέλος ή η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για όσο χρονικό διάστημα ο οργανισμός στηρίζει τη συγκεκριμένη ποινική έρευνα.

2.8.

Η Επιτροπή προτείνει επίσης τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας καταχωρίσεων στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν. Η πρόταση αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι η Ευρωπόλ δεν είναι σε θέση να παρέχει στις αρχές επιβολής του νόμου των κρατών μελών απευθείας και σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες που προέρχονται από τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς σχετικά με πρόσωπα για τα οποία υπάρχουν υποψίες ή έχουν καταδικαστεί για αξιόποινες πράξεις και τρομοκρατικά εγκλήματα.

2.9.

Από δημοσιονομική άποψη, στην πρόταση εκτιμάται ότι, για την περίοδο 2021-2027 του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, θα χρειαστεί πρόσθετος προϋπολογισμός ύψους περίπου 180 εκατ. ευρώ και περίπου 160 πρόσθετες θέσεις.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ασφάλεια της Ευρώπης σε όλους τους τομείς δραστηριότητάς της, είτε είναι ιδιωτικοί είτε δημόσιοι, αντιμετωπίζει εξελισσόμενες και όλο και πιο σύνθετες απειλές. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η προηγμένη τεχνολογία και η ευκολία με την οποία οι εγκληματίες μπορούν να αναπτύσσουν εγκληματικές δραστηριότητες μέσω του διαδικτύου έχουν επιταχύνει τις εγκληματικές δραστηριότητες στην Ευρώπη και παγκοσμίως, με τη συχνότητα των περιπτώσεων κυβερνοεγκλήματος να αυξάνεται εκθετικά.

3.2.

Η τρομοκρατία επίσης εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική απειλή για την ελευθερία και τον τρόπο ζωής της ΕΕ και των πολιτών της. Η κρίση της νόσου COVID-19 έχει επιτείνει τις απειλές αυτές, με τις εγκληματικές οργανώσεις να εκμεταλλεύονται την κρίση και να προσαρμόζουν τους τρόπους λειτουργίας τους ή να αναπτύσσουν νέες εγκληματικές δραστηριότητες.

3.3.

Αυτές οι εξελισσόμενες απειλές κατά της ασφάλειας απαιτούν την αποτελεσματική στήριξη του έργου των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου σε επίπεδο ΕΕ. Οι απειλές αυτές έχουν διασυνοριακό χαρακτήρα, απορρέουν από ευρύ φάσμα εγκλημάτων και εκδηλώνονται σε ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που εμπλέκονται σε ευρύ φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων.

3.4.

Ενόψει αυτών των εξελίξεων, η ανάληψη δράσης σε εθνικό επίπεδο από μόνη της δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση αυτών των διακρατικών προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας, και οι αρχές επιβολής του νόμου των κρατών μελών αξιοποιούν όλο και περισσότερο τη στήριξη και την εμπειρογνωσία που προσφέρει η Ευρωπόλ, ο οργανισμός της ΕΕ για τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου, με στόχο την καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος και της τρομοκρατίας.

3.5.

Η Ευρωπόλ βρίσκεται στον πυρήνα της στήριξης που παρέχεται στα κράτη μέλη σε επίπεδο ΕΕ για την καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Ο οργανισμός παρέχει στήριξη και εμπειρογνωσία στις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου με σκοπό την πρόληψη και την καταπολέμηση των σοβαρών εγκλημάτων που έχουν επιπτώσεις σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη, της τρομοκρατίας και των μορφών εγκλήματος που θίγουν κοινό συμφέρον το οποίο καλύπτεται από πολιτική της ΕΕ. Από την έναρξη εφαρμογής του κανονισμού για την Ευρωπόλ του 2016, η επιχειρησιακή σημασία των καθηκόντων του οργανισμού έχει αλλάξει σημαντικά, και η επιχειρησιακή στήριξη που παρέχει εξακολουθεί να αυξάνεται, με την Ευρωπόλ να συμμετέχει πλέον σχεδόν σε κάθε μείζονα αντιτρομοκρατική έρευνα στην ΕΕ.

3.6.

Στο πλαίσιο των εξελισσόμενων και όλο και πιο σύνθετων διασυνοριακών απειλών κατά της ασφάλειας, με δυσδιάκριτα όρια μεταξύ του φυσικού και του ψηφιακού κόσμου, καθώς και την εναπομένουσα σοβαρή απειλή της τρομοκρατίας στην Ευρώπη, η ενίσχυση των ικανοτήτων, των δυνατοτήτων και των εργαλείων της Ευρωπόλ για την αποτελεσματική στήριξη των κρατών μελών στην καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος και της τρομοκρατίας θεωρείται τόσο ευπρόσδεκτη όσο και έγκαιρη απάντηση.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής σχετικά με την ενίσχυση της εντολής της Ευρωπόλ, καθώς η πρόταση επιδιώκει τη βελτίωση των διασφαλίσεων για την προστασία των δεδομένων και την ενίσχυση του ρόλου της Ευρωπόλ στον τομέα της έρευνας.

4.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την προτεινόμενη επιχειρησιακή συνεργασία με τρίτες χώρες, καθώς και τη δυνατότητα συνεργασίας με ιδιωτικούς φορείς, ιδίως όσον αφορά την ανταλλαγή δεδομένων. Η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί δυσανάλογη την πρόταση, η οποία καθιστά δυνατή τη συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς. Αντίθετα, η πρόταση κρίνεται απολύτως αναγκαία, δεδομένης της συνεχούς εξέλιξης του διεθνούς εγκλήματος με τη χρήση του διαδικτύου και κινητών συσκευών. Οι εγκληματικές οργανώσεις χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο διασυνοριακές υπηρεσίες που παρέχουν ιδιωτικοί φορείς για να επικοινωνούν και να αναπτύσσουν παράνομες δραστηριότητες. Ωστόσο, επί του παρόντος, οι ιδιωτικοί φορείς δεν διαθέτουν σημείο επαφής σε επίπεδο ΕΕ, όπου θα μπορούσαν να αναφέρουν πληροφορίες που ενδέχεται να είναι χρήσιμες για τις ποινικές έρευνες. Η πρόταση αυτή αποσκοπεί στην κάλυψη αυτού του κενού. Πράγματι, η νομοθετική τροποποίηση παρέχει στην Ευρωπόλ τη δυνατότητα να ενεργεί ως σημείο επαφής και να εξετάζει, σε κεντρικό επίπεδο, το έγκλημα ή την υπόθεση που ερευνά το κράτος μέλος ή τα κράτη μέλη. Η ρύθμιση αυτή επιτρέπει την ανάπτυξη της αναγκαίας συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπόλ και ιδιωτικών φορέων.

4.3.

Με τις τροποποιήσεις προτείνεται η Ευρωπόλ να διαδραματίσει κομβικό ρόλο, βοηθώντας τα κράτη μέλη να αναπτύξουν νέες τεχνολογικές λύσεις βασισμένες στην τεχνητή νοημοσύνη, οι οποίες θα ωφελούσαν τις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου σε ολόκληρη την ΕΕ. Η εξεύρεση καινοτόμων λύσεων αποτελεί σημαντικό μέρος της καταπολέμησης του διεθνούς εγκλήματος, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι αρχές που είναι αρμόδιες για την πρόληψη του εγκλήματος συμβαδίζουν με το εξελισσόμενο τοπίο. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω συντονισμένης έρευνας. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ στηρίζει τον προορατικό ρόλο της Ευρωπόλ στην παροχή κεντρικής στήριξης στις αρχές επιβολής του νόμου στα κράτη μέλη όσον αφορά i) τον εντοπισμό καινοτομιών και ii) την ανάπτυξη των αρμοδιοτήτων και των ικανοτήτων αυτών των αρχών, με τη χρήση τεχνολογιών και καινοτομιών που αναπτύσσονται εντός της ίδιας της ΕΕ, αντί να καταφεύγουν σε λύσεις ασφάλειας που προέρχονται από τρίτες χώρες.

4.4.

Όσον αφορά την προστασία των δεδομένων των φυσικών προσώπων, οι αλλαγές αποσκοπούν στην αποτελεσματική διασφάλιση του πλήρους σεβασμού της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά την επεξεργασία των διαφόρων τύπων δεδομένων. Η ΕΟΚΕ είναι επίσης της άποψης ότι η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ρυθμίζεται ήδη πολύ αυστηρά, και, συνεπώς, δεν υπάρχουν θέματα που πρέπει να επισημανθούν. Αντίθετα, η επικαιροποιημένη και εναρμονισμένη νομοθεσία θα καταστήσει δυνατή την αποτελεσματικότερη εξέταση των θεμάτων που σχετίζονται με την προστασία των δεδομένων, επιτυγχάνοντας παράλληλα ισορροπία με τις απαιτήσεις ασφάλειας των επιμέρους κρατών μελών και της ΕΕ στο σύνολό της.

4.5.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης ότι, επί του παρόντος, η Ευρωπόλ δεν είναι σε θέση να παρέχει στις αρχές επιβολής του νόμου των κρατών μελών απευθείας και σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες που προέρχονται από τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς σχετικά με πρόσωπα για τα οποία υπάρχουν υποψίες ή έχουν καταδικαστεί για αξιόποινες πράξεις και τρομοκρατικά εγκλήματα. Συνεπώς, η πρόταση της Επιτροπής επιδιώκει να καλύψει αυτό το κενό ασφάλειας. Η ΕΟΚΕ εκφράζει εν προκειμένω την ικανοποίησή της, σε συνδυασμό με τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας καταχωρίσεων για αποκλειστική χρήση από την Ευρωπόλ σε συγκεκριμένες και σαφώς καθορισμένες περιπτώσεις και περιστάσεις.

4.6.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η Επιτροπή μπορεί να χρειαστεί να λάβει ακόμη πιο τολμηρά μέτρα στο μέλλον για να διευρύνει την εντολή και το πεδίο αρμοδιοτήτων της Ευρωπόλ. Όπως αναγνωρίζεται στις προτάσεις, το έγκλημα έχει εξελιχθεί, και τα πλέον επικίνδυνα εγκληματικά κυκλώματα είναι ολοένα και περισσότερο διακρατικά. Γι’ αυτό είναι σημαντική η συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και των αστυνομικών δυνάμεων. Είναι σημαντικό, με την πάροδο του χρόνου, η εντολή της Ευρωπόλ να προσαρμοστεί, ώστε η Ευρωπόλ να καταστεί ακόμη πιο κεντρικός παράγοντας της ευρωπαϊκής ασφάλειας.

4.7.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η ενίσχυση της ικανότητας της Ευρωπόλ πρέπει να περιλαμβάνει την ιεράρχηση των διασυνοριακών ερευνών, ιδίως όσον αφορά τις σοβαρές επιθέσεις κατά μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και ερευνητών δημοσιογράφων που διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην αποκάλυψη κρουσμάτων διαφθοράς, απάτης, κακοδιαχείρισης και άλλων παραπτωμάτων στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Αυτό συνάδει με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Ιουλίου 2020, το οποίο αναφέρεται σε ισχυρότερη εντολή ώστε να μπορεί η Ευρωπόλ να ζητεί την έναρξη διασυνοριακών ερευνών σε περιπτώσεις σοβαρών επιθέσεων κατά μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και ερευνητών δημοσιογράφων (1).

4.8.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ενίσχυση των εξουσιών της Ευρωπόλ συνεπάγεται δέσμευση για αποδοτικότητα, διότι η κλίμακα επιτρέπει οικονομικά αποδοτικές προσπάθειες. Η περαιτέρω ενίσχυση της εντολής της Ευρωπόλ και η αύξηση των πόρων της αποτελεί αναγκαιότητα, προκειμένου η ευρωπαϊκή κοινωνία να αισθάνεται και να είναι προστατευμένη.

4.9.

Η περαιτέρω ενίσχυση της εντολής της Ευρωπόλ, κατά την ΕΟΚΕ, συνεπάγεται την περαιτέρω ενίσχυση του συντονισμού μεταξύ των εθνικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου και της Ευρωπόλ, η οποία επιβεβαιώνεται ως κέντρο ανάλυσης και καινοτομίας. Στο πλαίσιο αυτό, η προτεινόμενη νομοθεσία θεωρείται ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ο συντονισμός μεταξύ της Ευρωπόλ και των κρατών μελών είναι καίριας σημασίας, και οι προτάσεις παρέχουν ισχυρή βάση για ενισχυμένο συντονισμό.

4.10.

Ωστόσο, η εγκληματική δραστηριότητα δεν σέβεται τα σύνορα, και, σε ένα όλο και πιο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, η ΕΟΚΕ θέτει το ερώτημα εάν είναι καιρός να επιτραπεί στην Ευρωπόλ να ενεργεί με δική της πρωτοβουλία. Θα πρέπει η Ευρωπόλ να έχει το δικαίωμα να ξεκινά έρευνες και να αναπτύσσει προορατικά δραστηριότητες επιβολής του νόμου στα κράτη μέλη; Αυτό δεν επιτρέπεται επί του παρόντος, αλλά οι εξελίξεις όσον αφορά την εγκληματική δραστηριότητα ενδέχεται να απαιτήσουν τη διεξαγωγή συζήτησης σχετικά με το κατά πόσο η Ευρωπόλ θα πρέπει να ξεκινά ποινικές έρευνες σε ευρύτερη κλίμακα.

4.11.

Όπως αναφέρθηκε, οι προτάσεις αποτελούν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς διευρύνουν τον ρόλο της Ευρωπόλ ώστε να ανταποκρίνεται σε εξελισσόμενες καταστάσεις, αλλά το έργο της Ευρωπόλ θα εξακολουθήσει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις δραστηριότητες και τις ενέργειες των κρατών μελών και στα δεδομένα που συγκεντρώνουν οι εθνικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ανεξάρτητη επανεξέταση της αποτελεσματικότητας της Ευρωπόλ κατά την άσκηση των καθηκόντων και των δραστηριοτήτων της (που σε μεγάλο βαθμό εξαρτώνται και από την αποτελεσματικότητα των εθνικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου) θα ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Η επανεξέταση, η οποία ενδεχομένως διενεργείται από μια μικρή ομάδα συνταξιούχων ανώτερων στελεχών του δικαστικού σώματος και της αστυνομίας, θα εξετάσει επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι εθνικές πρακτικές επιβολής του νόμου και η συλλογή δεδομένων επηρεάζουν τις αναλύσεις και τις εκτιμήσεις που εκπονεί η Ευρωπόλ, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αυτό, με τη σειρά του, επηρεάζει τις δραστηριότητες επιβολής του νόμου σε εθνικό επίπεδο. Μια τέτοια επανεξέταση θα έπρεπε επίσης να λάβει υπόψη τις απόψεις της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων, ιδίως των ομάδων και των ατόμων των οποίων η ζωή θα μπορούσε να επηρεαστεί άδικα ή αδικαιολόγητα από τις δραστηριότητες επιβολής του νόμου.

---

(1)  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 10ης Ιουλίου 2020, σχετικά με μια ολοκληρωμένη πολιτική της Ένωσης για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας [2020/2686 (RSP)].