Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ένταξη των γυναικών, των μητέρων και των οικογενειών με μεταναστευτικό υπόβαθρο στα κράτη μέλη της ΕΕ και επιθυμητά επίπεδα γλωσσικών γνώσεων για την ένταξη»

(διερευνητική γνωμοδότηση)

(2021/C 10/01)

Εισηγητές:

η κ. Indré VAREIKYTĖ ο κ. Ákos TOPOLÁNSZKY

Αίτημα της γερμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ	Επιστολή της 18.2.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	9.9.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	234/4/14

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει τα ακόλουθα: — τα εθνικά σχέδια δράσης και οι εθνικές στρατηγικές για την ένταξη των μεταναστών διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρη την ΕΕ όσον αφορά τις κατευθυντήριες αρχές, τα μέτρα, και το επίπεδο παρακολούθησης και αξιολόγησης· — διατίθενται ελάχιστα στοιχεία στο σύνολο των κρατών μελών όσον αφορά τα σχέδια και τις στρατηγικές δράσης με ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες ή στα θέματα φύλου, ενώ οι γυναίκες από εθνοτικές μειονότητες με μεταναστευτικό υπόβαθρο, καθώς και οι γυναίκες διαφόρων ηλικιακών ομάδων, αντιμετωπίζουν πολλαπλές ή διατομεακές διακρίσεις σε πολλούς τομείς της ζωής· — λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν σχέδια δράσης ή στρατηγικές που απευθύνονται ρητά στους απογόνους μεταναστών, ακόμη και όταν τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat και των διεθνών οργανισμών δείχνουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση· — η αποτελεσματική ένταξη συνεπάγεται μια σειρά δυνητικών οικονομικών, κοινωνικών και φορολογικών ωφελημάτων για τις χώρες όπου εγκαθίστανται οι μετανάστες αλλά το άθροισμα των κατάλληλων δράσεων, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι χαμηλό σε σύγκριση με την πολυπλοκότητα των προκλήσεων.

1.2.

Η κρίση COVID-19 έχει πλήξει δυσανάλογα τις ευάλωτες κοινότητες, ιδίως τους μετανάστες από εθνοτικές μειονότητες και τις μετανάστριες ειδικότερα. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει σθεναρά την Επιτροπή, κατά την ανάπτυξη της νέας της πρωτοβουλίας για την ενσωμάτωση και την ένταξη, να λάβει υπόψη τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την παρούσα κρίση και να αναδείξει τις βέλτιστες προσεγγίσεις που ακολουθούνται από τα κράτη μέλη.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει σε μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων. Η πρωτοβουλία θα πρέπει, συνεπώς, να περιλαμβάνει πολιτικές για τα θεμελιώδη δικαιώματα, την κοινωνική ένταξη, την ένταξη στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη δικαιοσύνη και την υγεία.

1.4.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει καλύτερη και αποτελεσματικότερη επικοινωνία και συντονισμό με τα κράτη μέλη, τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές τους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για τη διαμόρφωση ολιστικών πολιτικών ένταξης.

1.5.

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει εκ νέου όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη επικυρώσει τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης να επανεξετάσουν τη θέση τους, ενώ, παράλληλα, καλεί όλα τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν στις μετανάστριες που πέφτουν θύματα βίας αντίστοιχη πρόσβαση σε κατάλληλες υπηρεσίες, σε υποστήριξη και σε εγκαταστάσεις με εκείνη που διατίθεται στις ημεδαπές.

1.6.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει εκ νέου τη δημιουργία καλύτερων συστημάτων για την αξιολόγηση των προσόντων στον τομέα της εκπαίδευσης και την παροχή προγραμμάτων στήριξης με βάση το φύλο, τα οποία να μπορούν να διευκολύνουν την είσοδο των μεταναστριών στην αγορά εργασίας.

1.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν επειγόντως μέτρα προκειμένου να εξασφαλιστεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα αποσκοπεί στην εναρμόνιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης των κοινωνικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης που επηρεάζουν την οικιακή εργασία σε ολόκληρη την ΕΕ.

1.8.

Είναι αναγκαίο να αναπτυχθούν πιο συστηματικές δραστηριότητες προβολής και ευαισθητοποίησης, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και μαθαίνουν να εμπιστεύονται τις διοικήσεις και τις δημόσιες αρχές για την προστασία τους (με παράλληλη αύξηση των ικανοτήτων των εν λόγω διοικήσεων και αρχών).

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να θεσπιστούν κοινές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη γλωσσική κατάρτιση, προκειμένου να διασφαλιστεί μια ενοποιημένη και ολιστική προσέγγιση η οποία θα αντικατοπτρίζει όχι μόνο τις διαφορετικές ανάγκες και τα επίπεδα των εκπαιδευομένων, αλλά και τις απαιτήσεις σε ό,τι αφορά τα προσόντα των διδασκόντων.

1.10.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η γλωσσική κατάρτιση θα πρέπει να περιλαμβάνει την καθοδήγηση, την ενημέρωση και την επεξήγηση των στόχων και των ωφελειών της γλωσσικής κατάρτισης για τη ζωή των μεταναστών, ενθαρρύνοντάς τους παράλληλα κατ’ αυτόν τον τρόπο να είναι πιο δραστήριοι.

1.11.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν χρήσιμο να διερευνηθεί περαιτέρω το κατά πόσον το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τα γλωσσικά προσόντα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον εξορθολογισμό της διαδικασίας γλωσσικής κατάρτισης των μεταναστών και για τη διασφάλιση μιας περισσότερο εξατομικευμένης προσέγγισης.

1.12.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να βελτιωθεί η συλλογή επαρκών, συγκρίσιμων και χωριστών ανά φύλο δεδομένων όσον αφορά τη μετανάστευση και την ένταξη σε ενωσιακό, εθνικό και, ιδίως, τοπικό επίπεδο.

2.   Αντικείμενο της διερευνητικής γνωμοδότησης

2.1.

Η γερμανική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζήτησε από την ΕΟΚΕ να εξετάσει σε διερευνητική γνωμοδότηση τα ειδικά μέτρα που προβλέπονται στα κράτη μέλη για την ένταξη των γυναικών, των μητέρων και των οικογενειών με μεταναστευτικό υπόβαθρο, καθώς και τα μοντέλα γλωσσικών μαθημάτων που χρησιμοποιούνται στα κράτη μέλη κατά την έναρξη της διαδικασίας ένταξης των προσφύγων και άλλων μεταναστών, και τα γλωσσικά επίπεδα που καθορίζουν τα εν λόγω μαθήματα.

3.   Ανάλυση της κατάστασης (1)

3.1.

Τα εθνικά σχέδια δράσης και οι εθνικές στρατηγικές για την ένταξη των μεταναστών διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρη την ΕΕ όσον αφορά τις κατευθυντήριες αρχές, τα μέτρα, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση. Οι διακυμάνσεις αυτές αντανακλούν τις εθνικές ιδιαιτερότητες, τις διοικητικές παραδόσεις και το ιστορικό μετανάστευσης κάθε κράτους μέλους. Οι διαφορετικές αυτές προσεγγίσεις εξετάζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ένταξης (European Integration Network). Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν εθνικές διαφορές στην εφαρμογή των κοινών βασικών αρχών που έχει θεσπίσει το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πολιτική ένταξης των μεταναστών στην ΕΕ και των άλλων συναφών εγγράφων πολιτικής. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, σε ορισμένα κράτη μέλη, οι πολιτικές ένταξης υλοποιούνται από τις περιφερειακές και/ή τοπικές αρχές, με αποτέλεσμα να αυξάνονται ακόμη περισσότερο οι διαφορές όσον αφορά την εφαρμογή των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών.

3.2.

Σε όλα τα κράτη μέλη υπάρχουν ελάχιστα ενδεικτικά στοιχεία για σχέδια δράσης και στρατηγικές με ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες ή σε θέματα φύλου, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι οι γυναίκες με μεταναστευτικό υπόβαθρο (καθώς και οι γυναίκες από εθνοτικές μειονότητες και ειδικότερα οι μαύρες γυναίκες) αντιμετωπίζουν, αφενός, πολλαπλές ή διατομεακές διακρίσεις σε πολλές πτυχές της κοινωνικής ζωής, συμπεριλαμβανομένης της απασχόλησης και της εκπαίδευσης και, αφετέρου, εμπόδια όσον αφορά την πρόσβαση σε υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (2).

3.3.

Λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν σχέδια δράσης ή στρατηγικές που απευθύνονται ρητά σε απογόνους μεταναστών, ακόμη και όταν τα στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Η έλλειψη κοινωνικής ένταξης, αφενός, εγκυμονεί τον κίνδυνο πιθανής αποξένωσης των νέων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, με επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή, τη μισαλλοδοξία, τις διακρίσεις και την άνοδο της εγκληματικότητας και, αφετέρου, επιδεινώνει την ευάλωτη θέση των νέων μεταναστών απέναντι στην παραπληροφόρηση και τα εξτρεμιστικά κινήματα.

3.4.

Η προσέγγιση των μεταναστών γονέων αποτελεί μια καθιερωμένη και συστηματική πολιτική που υλοποιείται σε μικρό μόνον αριθμό κρατών μελών. Οι εν λόγω πολιτικές αφορούν, μεταξύ άλλων, την ενεργοποίηση και τη συμμετοχή των γονέων και των οικογενειών των μεταναστών και των προσφύγων στη σχολική ζωή, την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών τους, τη στήριξη για εκμάθηση της εθνικής γλώσσας του εκάστοτε κράτους μέλους, έτσι ώστε να μπορούν να βοηθούν και να στηρίζουν τα παιδιά τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.

3.5.

Τα στοιχεία που προέκυψαν από εθνικές έρευνες και μελέτες που διενεργήθηκαν στο εσωτερικό των κρατών μελών καταδεικνύουν τον διαχωρισμό που υφίστανται τα παιδιά μεταναστών στα σχολεία. Επιπλέον, ακόμη και σε περιπτώσεις με χαμηλή οικιστική συγκέντρωση, ορισμένα σχολεία, ιδίως σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, τείνουν να εφαρμόζουν αυξημένο διαχωρισμό σε σχέση με τις γειτονιές που εξυπηρετούν.

3.6.

Ο αριθμός των παιδιών μεταναστών ηλικίας κάτω των 18 ετών χωρίς νόμιμο κηδεμόνα αυξάνεται συνεχώς — η Ευρώπη δέχεται στην επικράτειά της το 74 % των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο. Ύστερα από μια τραυματική διαδρομή μετανάστευσης, την οποία συχνά σημαδεύει η βία, οι ανήλικοι αυτοί παραμένουν εκτεθειμένοι σε πολλαπλούς κινδύνους και αποτελούν ιδιαίτερα ευάλωτη λεία για τα εγκληματικά δίκτυα: στρατολόγηση ανηλίκων, εμπορία παιδιών για πορνεία, σεξουαλική εκμετάλλευση και παιδική εργασία (3).

3.7.

Η συλλογή δεδομένων από τους φορείς ισότητας των κρατών μελών περιορίζεται συνήθως σε περιπτώσεις διακρίσεων λόγω φυλετικής/εθνοτικής καταγωγής. Στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ υπάρχουν λίγα ή καθόλου δεδομένα σχετικά με τις καταγγελίες που υποβάλλουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών και αφορούν διακρίσεις για λόγους διαφορετικούς από την εθνοτική ή τη φυλετική καταγωγή (4). Ο πραγματικός αριθμός των καταγγελιών που υποβάλλονται από υπηκόους τρίτων χωρών σε φορείς ισότητας είναι πολύ μικρός σε σύγκριση με τις εμπειρίες και τα κρούσματα εικαζόμενων διακρίσεων και θυματοποίησης, όπως καταγράφονται από τις έρευνες. Η ανεπαρκής υποβολή καταγγελιών (5) αποτελεί σοβαρή πηγή ανησυχίας και μπορεί να συνδέεται με την έλλειψη ευαισθητοποίησης σχετικά με τα ισχύοντα δικαιώματα και με τη δυσπιστία απέναντι στις αρχές, ιδίως μεταξύ των μεταναστριών και των παιδιών.

4.   Βελτίωση της ένταξης

4.1.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ένταξη αποτελεί δυναμική, μακροπρόθεσμη, συνεχή και αμφίδρομη διεργασία στην οποία συμμετέχουν τόσο οι μετανάστες όσο και η κοινωνία υποδοχής. Η ένταξη αποτελεί μια πρόκληση την οποία έχει δεσμευτεί να αντιμετωπίσει η Ένωση, ενώ η αποτελεσματική ένταξη συνεπάγεται μια σειρά δυνητικών οικονομικών, κοινωνικών και φορολογικών ωφελημάτων για τις χώρες όπου εγκαθίστανται οι μετανάστες· ωστόσο, το άθροισμα των κατάλληλων δράσεων, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι χαμηλό σε σύγκριση με την πολυπλοκότητα των προκλήσεων.

4.2.

Η κρίση COVID-19 έχει πλήξει δυσανάλογα τις ευάλωτες κοινότητες, ιδίως τους μετανάστες συνολικά και τις μετανάστριες ειδικότερα (6). Ο αντίκτυπος αφορά τη σωματική και την ψυχική υγεία, τις οικονομικές επιπτώσεις, την πιθανή όξυνση των διακρίσεων και του ρατσισμού, καθώς και τις επιπτώσεις που συνεπάγεται η άρνηση της φυσικής παρουσίας των παιδιών των μεταναστών και των γονέων τους στα σχολεία Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει σθεναρά την Επιτροπή, κατά την εκπόνηση της νέας της πρωτοβουλίας για την ενσωμάτωση και την ένταξη, να λάβει υπόψη τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την τρέχουσα κρίση και να αναδείξει τις βέλτιστες προσεγγίσεις που έχουν ακολουθήσει τα κράτη μέλη. Υπό το πρίσμα της κρίσης αυτής, η ΕΟΚΕ καλεί επίσης τα κράτη μέλη να παράσχουν δωρεάν κατάρτιση σχετικά με τη χρήση των ψηφιακών συσκευών, τη διαχείριση εγγράφων, την αναζήτηση εργασίας και τηλεργασίας και, επίσης, να παρέχουν πρόσβαση σε στήριξη σε περιπτώσεις κρίσεων και σε νομικές συμβουλές σε άτομα με οικονομικές δυσκολίες και/ή σε κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού (7).

4.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει σε μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων. Η μελλοντική πρωτοβουλία θα πρέπει συνεπώς να περιλαμβάνει πολιτικές για τα θεμελιώδη δικαιώματα, την κοινωνική ένταξη, την ένταξη στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη δικαιοσύνη, την υγεία και τη στέγαση.

4.4.

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει εκ νέου όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών, και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη επικυρώσει τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης να επανεξετάσουν τη θέση τους (8), ενώ συγχρόνως καλεί όλα τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν στις μετανάστριες που πέφτουν θύματα βίας αντίστοιχη πρόσβαση σε κατάλληλες υπηρεσίες, σε υποστήριξη και σε εγκαταστάσεις με εκείνη που διατίθεται στις ημεδαπές. Τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας που είναι μετανάστες θα πρέπει να μπορούν να υποβάλλουν εμπιστευτικά αίτηση για αναγνώριση νόμιμου μεταναστευτικού καθεστώτος ανεξάρτητα από τον δράστη (9).

4.5.

Συχνά, οι μετανάστριες διαθέτουν υψηλότερα προσόντα από εκείνα που ζητούνται για τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας, είναι άνεργες και βρίσκονται αντιμέτωπες με την υποβάθμιση των δεξιοτήτων τους (10). Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει εκ νέου τη δημιουργία καλύτερων συστημάτων για την αξιολόγηση των προσόντων στον τομέα της εκπαίδευσης και την παροχή προγραμμάτων στήριξης με βάση το φύλο, τα οποία να μπορούν να διευκολύνουν την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας (όπως η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα), προκειμένου να ξεκινήσει η αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών (11).

4.6.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι μετανάστριες δεν είναι μια ομοιογενής ομάδα, ιδίως σε ό,τι αφορά δεξιότητες και επαγγελματικά προσόντα (12)· ενδέχεται να διαθέτουν είτε πολύ χαμηλό είτε πολύ υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων για τη θέση απασχόλησής τους ή ακόμη και να μην διαθέτουν θέση απασχόλησης (13). Συνεπώς, τα μέτρα ένταξης, οι ενεργητικές πολιτικές και τα προγράμματα για την αγορά εργασίας και τα έργα κοινωνικής οικονομίας θα πρέπει να περιλαμβάνουν γλωσσικά μαθήματα, αξιολόγηση των δεξιοτήτων και επαγγελματική κατάρτιση (14).

4.7.

Οι μετανάστες οικιακοί βοηθοί έχουν καταστεί βασικός πυλώνας των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας, ιδίως στον τομέα της μακροχρόνιας φροντίδας των ηλικιωμένων, και οι μετανάστριες που εργάζονται στον τομέα της οικιακής εργασίας συχνά επηρεάζονται αρνητικά (15). Ο τομέας αυτός εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από πλήρη ή μερική παρατυπία όσον αφορά την απασχόληση και τα χαμηλά επίπεδα αμοιβών. Οι οικιακοί βοηθοί διαθέτουν χαμηλότερου επιπέδου εργασιακή και/ή νομική προστασία κατά της ανεργίας, των επαγγελματικών ατυχημάτων ή της επαγγελματικής αναπηρίας, καθώς και όσον αφορά τη μητρότητα, ενώ, συχνά, πλήττονται από κοινωνική απομόνωση και αποκλεισμό, ιδίως στην περίπτωση των εργαζομένων του τομέα της κατ’ οίκον παροχής φροντίδας (16). Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναληφθεί επειγόντως δράση προκειμένου να εξασφαλιστεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα αποσκοπεί στην εναρμόνιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης των κοινωνικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης που επηρεάζουν την οικιακή εργασία σε ολόκληρη την ΕΕ, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη την αλληλεπίδραση των πολιτικών για την περίθαλψη, την απασχόληση και τη μετανάστευση, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν την ένταξη στην αγορά εργασίας και τις συνθήκες διαβίωσης των διακινούμενων οικιακών βοηθών.

4.8.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι οι μετανάστριες αναγκάζονται συχνά να ζουν σε απομόνωση και καθίστανται ευάλωτα θύματα της μοναξιάς και της βίας. Ταυτόχρονα, εάν εργάζονται, συχνά έχουν υποστεί υπερκόπωση και επιπλέον είναι αναγκασμένες να αναλαμβάνουν όλα τα καθήκοντα οικιακής φροντίδας. Δεδομένου ότι τα ζητήματα αυτά αντιμετωπίζονται από τις πολιτικές, τα μέτρα και τα εργαλεία για την ισότητα των φύλων, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί η ίση πρόσβαση των μεταναστριών στα εν λόγω εργαλεία, και να υπάρξει μέριμνα ώστε οι μετανάστριες να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα και παροχές με τις ημεδαπές. Είναι επίσης αναγκαίο να αναπτυχθούν πιο συστηματικές δραστηριότητες προβολής και ευαισθητοποίησης, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και μαθαίνουν να εμπιστεύονται τις διοικήσεις και τις δημόσιες αρχές για την προστασία τους ενώ, παράλληλα, θα πρέπει να αυξηθούν οι ικανότητες των εν λόγω διοικήσεων και αρχών.

4.9.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, στο πλαίσιο της μετανάστευσης και της ένταξης, η ισότητα των φύλων διαδραματίζει έναν εξίσου σημαντικό ρόλο με αυτόν που ισχύει για την υπόλοιπη ευρωπαϊκή κοινωνία, καθώς περιλαμβάνει ένα σύνολο θεμελιωδών δικαιωμάτων (δηλαδή ανεκτικότητα, ισότητα, ελευθερία έκφρασης, απόψεων και θρησκευτικών πεποιθήσεων κ.λπ.), τα οποία, συχνά, είναι άγνωστα από πολιτισμική άποψη στους πρόσφυγες και τους άλλους μετανάστες που προέρχονται από εντελώς διαφορετικά πολιτιστικά περιβάλλοντα και υπόβαθρα. Ως εκ τούτου, η ισότητα των φύλων θα πρέπει να καταστεί ένας από τους βασικούς πυλώνες της ένταξης μέσω ολιστικών προσαρμοσμένων πολιτικών, μοντέλων και δράσεων για την ένταξη.

4.10.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η συμμετοχή των οικογενειών και των γονέων μεταναστών στις τοπικές και τις σχολικές κοινότητες θα πρέπει να ξεκινά κατά τα πρώτα στάδια της υποδοχής, ώστε να αποφεύγεται η περιθωριοποίηση και η επακόλουθη αποξένωση των παιδιών και των νέων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών. Η στήριξη αυτή μπορεί να ωφελήσει την πρόωρη εκμάθηση της τοπικής γλώσσας.

4.11.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να αναπτύξει καλύτερη και αποτελεσματικότερη επικοινωνία και συντονισμό με τα κράτη μέλη, τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση ολιστικών πολιτικών ένταξης, καθώς και στη δημοσίευση συγκριτικών εκθέσεων για την εφαρμογή τους και στην ενεργό προώθηση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών. Ταυτόχρονα, εναπόκειται στα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υποστηρίζουν τις ευρωπαϊκές αξίες και να επιβάλλουν την εφαρμοστέα νομοθεσία στις περιπτώσεις που τα κράτη μέλη δεν συμμορφώνονται με τη νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα, μεταχειρίζονται απάνθρωπα τους μετανάστες και/ή εισάγουν διακρίσεις σε βάρος τους.

4.12.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει μια σειρά μέτρων και εργαλείων για τη στήριξη των κρατών μελών και των εθνικών και τοπικών αρχών τους, καθώς και των κοινωνικών εταίρων, των ΜΚΟ και των μεμονωμένων πρωτοβουλιών στις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση της εχθρικής στάσης απέναντι στους μετανάστες και τη μετανάστευση εν γένει, καθώς και των εκστρατειών παραπληροφόρησης κατά της μετανάστευσης, προβάλλοντας τα οφέλη που προσφέρουν οι μετανάστες στις κοινωνίες μας.

4.13.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί η συλλογή επαρκών και συγκρίσιμων δεδομένων για τη μετανάστευση σε ενωσιακό, εθνικό και, ιδίως, τοπικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, δεδομένων με ανάλυση κατά φύλο, ηλικία, εθνοτική καταγωγή και καθεστώς μετανάστευσης, διάρκεια απασχόλησης, μισθολογική κλίμακα και εξέλιξη της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η χάραξη πολιτικών που θα βασίζονται σε τεκμηριωμένα στοιχεία.

5.   Γλωσσική κατάρτιση

5.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η γλωσσική κατάρτιση δεν πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό· ο συνδυασμός της γλωσσικής κατάρτισης με την εξερεύνηση του πολιτισμού, καθώς και με την ενεργό συμμετοχή στην κοινότητα και στην κοινωνία αποτελεί μια πιο επιτυχημένη διεργασία ένταξης.

5.2.

Δυστυχώς, λίγα μόνο κράτη μέλη ακολουθούν μια προσέγγιση που βασίζεται στις ανάγκες εκμάθησης γλωσσών και προσφέρουν γλωσσικά μαθήματα σε όλους τους κατοίκους που διαθέτουν περιορισμένη γλωσσική επάρκεια. Αρκετά κράτη μέλη παρέχουν πρόσβαση σε τέτοιου είδους μαθήματα μόνο για τους δικαιούχους ανθρωπιστικής προστασίας. Τα προγράμματα εκμάθησης γλωσσών σπάνια συνδέονται με την απασχόληση, ενώ είναι σπάνια τα προγράμματα γλωσσικής κατάρτισης ανά εργασία, υπό τη μορφή πρακτικής άσκησης κατά την απασχόληση και σε υψηλότερο επίπεδο. Σε άλλα κράτη μέλη, οι μετανάστες πρέπει να πληρώνουν προκαταβολικά τα μαθήματα, και οι δαπάνες τούς επιστρέφονται μόνο εφόσον περάσουν τις τελικές εξετάσεις. Επιπλέον, υπάρχουν μεγάλες διαφορές όχι μόνο όσον αφορά την προσέγγιση και την ποιότητα της διδασκαλίας ξένων γλωσσών, αλλά και τη δέσμευση των ίδιων των μεταναστών (17).

5.3.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό να θεσπιστούν κοινές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη γλωσσική κατάρτιση, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί μια ενοποιημένη και ολιστική προσέγγιση, η οποία θα αντανακλά όχι μόνο τις διαφορετικές ανάγκες και τα επίπεδα των εκπαιδευομένων, αλλά και τις απαιτήσεις αναφορικά με τα προσόντα των διδασκόντων.

5.4.

Επιπλέον, οι γυναίκες με ευθύνες φροντίδας αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στην πρόσβαση σε μαθήματα γλωσσών λόγω των ωραρίων και των όρων συμμετοχής (κόστος/τοποθεσία) (18). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πρέπει να δίνεται πρόσθετη προσοχή στις μετανάστριες λόγω των ιδιαίτερα μεγάλων κενών στη γλωσσική εκπαίδευση, εξαιτίας των περιορισμών που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όσον αφορά την πρόσβαση στη γενική εκπαίδευση σε ορισμένες χώρες καταγωγής. Για παράδειγμα, θα πρέπει να εξασφαλίζεται στις μετανάστριες η φύλαξη των παιδιών τους ενώ παρακολουθούν μαθήματα γλώσσας και να παρέχεται στα μικρά παιδιά τους η δυνατότητα να παρακολουθούν μαθήματα γλώσσας ή να απασχολούνται με παιχνίδια, καθώς η μέθοδος αυτή έχει αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική τόσο για τους σκοπούς της εκμάθησης γλωσσών όσο και για της ένταξης.

5.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι εναπόκειται επίσης στους μετανάστες να αποφασίζουν για τους ίδιους και για τις οικογένειες και τα παιδιά τους ποιες από τις στρατηγικές εκμάθησης ξένων γλωσσών είναι οι καταλληλότερες για την επίτευξη των στόχων τους στη ζωή. Το γεγονός ότι οι μετανάστες ενδέχεται να επιθυμούν να επιλέξουν μεταξύ των διαφόρων τύπων προσαρμογής προϋποθέτει ότι πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για τη συνεκτίμηση των απόψεων των μεταναστών και για τον σχεδιασμό και τη διαχείριση ειδικά προσαρμοσμένων μαθημάτων. Είναι εξαιρετικά σημαντικό η γλωσσική κατάρτιση να περιλαμβάνει την καθοδήγηση, την ενημέρωση και την επεξήγηση των στόχων και των ωφελειών της γλωσσικής κατάρτισης για τη ζωή τους, ενθαρρύνοντας τους κατ’ αυτόν τον τρόπο να είναι πιο δραστήριοι και πιο προσηλωμένοι στην εν λόγω διαδικασία.

5.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν χρήσιμο να διερευνηθεί περαιτέρω το κατά πόσον το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τα γλωσσικά προσόντα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον εξορθολογισμό της διεργασίας γλωσσικής κατάρτισης των μεταναστών και για τη διασφάλιση μιας περισσότερο εξατομικευμένης προσέγγισης, δεδομένου ότι η πρακτική αυτή θα μπορούσε όχι μόνο να διευκολύνει την οργανωτική πτυχή, αλλά και να θέτει σαφείς προσδοκίες για τους εκπαιδευόμενους.

5.7.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι διερμηνείς έχουν σημαντική επίδραση στις υπηρεσίες και τα αποτελέσματα όσον αφορά τη μετανάστευση και την ένταξη των ατόμων. Ωστόσο, τα προσόντα των διερμηνέων δεν αντιστοιχούν κατ’ ανάγκη στις ανάγκες των μεταναστών, θέτοντας συχνά τις γυναίκες σε μειονεκτική θέση. Ως εκ τούτου, η κατάρτιση των διερμηνέων θα πρέπει να εξορθολογιστεί και να οδηγήσει σε πιστοποίηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Θα πρέπει να καθιερωθεί συνεργασία με πανεπιστήμια σε ολόκληρη την ΕΕ, τα οποία προσφέρουν προγράμματα σπουδών για «Διερμηνεία σε δημόσια υπηρεσία».

5.8.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι γλωσσικές δεξιότητες, η απασχόληση και η ποιότητα της απασχόλησης αυτής είναι αλληλένδετες και ότι, ως εκ τούτου, όσο καλύτερες είναι οι γλωσσικές δεξιότητες, τόσο πιθανότερο είναι ένας νεοεισερχόμενος να έχει πρόσβαση σε ποιοτικές θέσεις εργασίας, ευκαιρίες εκπαίδευσης και καλύτερη ένταξη στην κοινωνία εν γένει. Οι ωφέλειες από την εκμάθηση της γλώσσας της κοινότητας υποδοχής είναι πολλές: μεγαλύτερη και καλύτερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας, αναγνώριση του ανήκειν από την υπόλοιπη κοινότητα και καλλιέργεια του αισθήματος του ανήκειν για τους ίδιους τους μετανάστες. Επομένως, η σημαντικότερη πτυχή για την εκμάθηση γλωσσών είναι η παροχή γλωσσικής εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας και απόδοσης, προσβάσιμης, κατάλληλης και εξατομικευμένης. Αξιοποιώντας τις εμπειρίες από την κρίση COVID-19, θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα για περισσότερες επενδύσεις σε ψηφιακά εργαλεία, έτσι ώστε οι μετανάστες να μπορούν να παρακολουθούν διαδικτυακά μαθήματα.

---

(1)  Περισσότερες πληροφορίες στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/migrant-integration/feature/what-measures-are-in-place-to-ensure-the-long-term-integration-of-migrants-and-refugees-in-europe

(2)  Together in the EU: Promoting the participation of migrants and their descendants (Μαζί στην ΕΕ: Προώθηση της συμμετοχής των μεταναστών και των απογόνων τους), Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2017.

(3)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ SOC/634 — «Η προστασία των ασυνόδευτων ανήλικων μεταναστών στην Ευρώπη» (έχει προγραμματιστεί για τη σύνοδο ολομέλειας της 16ης, 17ης και 18ης Σεπτεμβρίου 2020).

(4)  Links between migration and discrimination (Σχέση μετανάστευσης και διακρίσεων) — Νομική ανάλυση της κατάστασης στα κράτη μέλη της ΕΕ, Ευρωπαϊκό δίκτυο νομικών εμπειρογνωμόνων για την ισότητα των φύλων και την καταπολέμηση των διακρίσεων, ΓΔ Δικαιοσύνης και Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 2016.

(5)  Being Black in the EU (Όντας «Μαύρος» στην ΕΕ) — Δεύτερη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις μειονότητες και τις διακρίσεις, Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018.

(6)  Ο ευρωπαϊκός δικτυακός τόπος για την ένταξη παρακολουθεί σε διαρκή βάση τον αντίκτυπο της κρίσης COVID-19 σε κοινότητες μεταναστών σε μια σειρά καίριων τομέων όσον αφορά την ένταξη σε ολόκληρη την ΕΕ.

(7)  Manifesto on Digital Inclusion, European Network of Migrant Women (Μανιφέστο για την ψηφιακή ένταξη, Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταναστριών), 16 Ιουνίου 2020.

(8)  ΕΕ C 240 της 16.7. 2019, σ. 3.

(9)  Handbook for Legislation on Violence against Women (Εγχειρίδιο για τη νομοθεσία σχετικά με τη βία κατά των γυναικών), DEW/DESA, Ηνωμένα Έθνη, 2009.

(10)  Harnessing Knowledge on the Migration of Highly Skilled Women (Αξιοποίηση των γνώσεων για τις μετανάστριες με υψηλά επαγγελματικά προσόντα), Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, 2014.

(11)  ΕΕ C 242 της 23.7. 2015, σ. 9.

(12)  The New EU Migration Pact in Progress: Recalling Legal Obligations, European Network of Migrant Women, 2020. (Το νέο σύμφωνο της ΕΕ για τη μετανάστευση σε εξέλιξη: Υπενθυμίζοντας τις νομικές υποχρεώσεις, Ευρωπαϊκό δίκτυο μεταναστριών, 2020.)

(13)  European website on Integration, Integration of migrant women, (Ευρωπαϊκός ιστότοπος για την ένταξη, Ένταξη των μεταναστριών), 12/11/2018, https://ec.europa.eu/migrant-integration/feature/integration-of-migrant-women.

(14)  Σημείο 4.16 της γνωμοδότησης ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 1.

(15)  Out of sight: migrant women exploited in domestic work (Αόρατες: μετανάστριες οικιακές βοηθοί θύματα εκμετάλλευσης), Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018.

(16)  Έγγραφο σχετικά με τη διεθνή μετανάστευση («International migration») αριθ. 115, Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, 2013.

(17)  https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/201915_early_language_support_wider_dissemination.pdf

(18)  Γνωμοδότηση ΕΕ C 242 της 23.7. 2015, σ. 9.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η διαχείριση της πολυμορφίας στα κράτη μέλη της ΕΕ»

(διερευνητική γνωμοδότηση)

(2021/C 10/02)

Εισηγητές:

ο κ. Adam ROGALEWSKI ο κ. Carlos Manuel TRINDADE

Αίτημα της γερμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ	Επιστολή με ημερομηνία 18.2.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	9.9.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	237/4/10

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η παρούσα γνωμοδότηση ζητήθηκε από τη γερμανική Προεδρία και εστιάζει στη διαχείριση της πολυμορφίας που συνδέεται με τους μετανάστες και τις εθνικές μειονότητες στην κοινωνία και στον χώρο εργασίας. Οι περιπτωσιολογικές μελέτες τεσσάρων χωρών της ΕΕ που αντιπροσωπεύουν τέσσερις γεωγραφικές περιοχές εξετάζονται στην παρούσα γνωμοδότηση: Βόρεια Ευρώπη (Φινλανδία), Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ) (Πολωνία), Δυτική Ευρώπη (Γαλλία) και Νότια Ευρώπη (Ιταλία).

1.2.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ζητεί να εφαρμοστεί μια ολιστική προσέγγιση στις πολιτικές για τη διαχείριση της πολυμορφίας, οι οποίες πρέπει να εστιάζουν σε όλες τις πτυχές της εργασίας και της καθημερινότητας των εν λόγω ομάδων, μεταξύ άλλων όσον αφορά τους χώρους εργασίας, την εκπαίδευση, τις δημόσιες υπηρεσίες, τις τοπικές κοινότητες και τα κοινωνικά δικαιώματα.

1.3.

Η διαχείριση της πολυμορφίας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ετερογένεια και τις πολλαπλές ταυτότητες. Οι μετανάστες και οι εθνικές μειονότητες δεν είναι μια ομοιογενής ομάδα και η αναγνώριση της διατομεακότητας είναι καίριας σημασίας για την επιτυχή ανάπτυξη των πολιτικών για την πολυμορφία.

1.4.

Για την αντιμετώπιση του δομικού ρατσισμού σε όλους τους θεσμούς απαιτείται κοινωνική δικαιοσύνη για τις εθνικές μειονότητες και τους μετανάστες. Για αυτόν τον σκοπό, η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εντείνουν τις νομικές και πολιτικές προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Τα πρόσφατα παγκόσμια γεγονότα καταδεικνύουν πόσο επείγον είναι αυτό. Η νόσος COVID-19 επιτείνει τον δομικό ρατσισμό στην Ευρώπη. Οι εθνικές μειονότητες και οι μετανάστες όχι μόνο είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στην ασθένεια, αλλά και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να βιώσουν σχετικές ανισότητες και είναι λιγότερο πιθανόν να λάβουν στήριξη. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι διαμαρτυρίες του κινήματος Black Lives Matter μετά τη δολοφονία του George Floyd στις Ηνωμένες Πολιτείες αποκαλύπτουν ότι ο θεσμικός ρατσισμός και η ξενοφοβία παραμένουν ενσωματωμένοι στις ευρωπαϊκές κοινωνίες μας.

1.5.

Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι μετανάστες και οι εθνοτικές μειονότητες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση της πανδημίας και των συνεπειών της, ενώ ταυτόχρονα τους αναλογεί δυσανάλογο μερίδιο κινδύνου. Η συνεισφορά τους πρέπει να αναγνωριστεί, και η στρατηγική για την πολυμορφία αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο προς τον σκοπό αυτό. Η αναγνώριση της συνεισφοράς τους πρέπει να συμπεριλαμβάνει την πρόβλεψη ποιοτικών συνθηκών εργασίας, δίκαιων μισθών και κοινωνικής προστασίας. Οι μετανάστες πρέπει να έχουν πρόσβαση στο ίδιο επίπεδο ποιοτικής στέγης, εκπαίδευσης και παιδείας όπως οι Ευρωπαίοι πολίτες. Επιπλέον, πρέπει να υλοποιηθούν πολιτικές για την προστασία των παράτυπων μεταναστών, με τη συμμετοχή και έγκριση των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

1.6.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν προορατικά περισσότερα κεφάλαια για τη διαχείριση της πολυμορφίας προς όφελος όλων των πολιτών, της κοινωνικής δικαιοσύνης, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της οικονομίας. Δεν πρέπει να επιτραπεί, λόγω της πανδημίας της COVID-19 και της οικονομικής κρίσης, να περικοπούν οι δαπάνες ή να περιοριστούν οι δυνατότητες των κρατών μελών στον τομέα. Ειδικότερα, θα πρέπει να δοθεί στους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών επαρκής και μακράς διάρκειας χρηματοδότηση για την ανάπτυξη και την υλοποίηση πολιτικών για την πολυμορφία. Ένα σχετικό μέσο θα πρέπει να είναι το νέο ΕΚΤ+.

1.7.

Οι πολιτικές για την πολυμορφία θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το ζήτημα της υποαξιοποίησης των δεξιοτήτων. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις συστάσεις της για μεγαλύτερη αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων, ιδίως όσον αφορά τους τομείς της υγείας και της μακροχρόνιας περίθαλψης (1). Η βελτίωση των διαδικασιών αναγνώρισης προσόντων και προηγούμενων γνώσεων θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις συστάσεις της Unesco, η οποία προτρέπει να υπάρχουν συνεκτικά και ευέλικτα πλαίσια διαφάνειας ειδικά για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες (2).

1.8.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι δημόσιες υπηρεσίες και η επαρκής χρηματοδότησή τους όσον αφορά την προστασία της πολυμορφίας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα μέλη κράτη να παρέχουν δωρεάν και καθολικά εκπαιδευτικά μαθήματα, συμπεριλαμβανομένων μαθημάτων γλώσσας, προκειμένου να δίνεται στους μετανάστες η δυνατότητα να συμμετέχουν πλήρως στην αγορά εργασίας.

1.10.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να ενσωματωθεί η διαχείριση της πολυμορφίας στους διάφορους τομείς ενωσιακής πολιτικής και στους κανόνες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις, μέσω της συνεκτίμησης ως κριτηρίου για την ανάθεση δημόσιων συμβάσεων του κατά πόσον οι εταιρείες διαθέτουν πολιτικές για την πολυμορφία.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι κοινωνικοί εταίροι στην ανάπτυξη, την εφαρμογή και την αξιολόγηση της διαχείρισης της πολυμορφίας. Η έρευνα και οι περιπτωσιολογικές μελέτες που παρουσιάστηκαν καταδεικνύουν ότι οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και ο κοινωνικός διάλογος είναι ουσιώδεις, και ότι οι χώροι εργασίας με παρουσία συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι πιο πιθανό να έχουν θεσπίσει πολιτικές ένταξης και καλύτερες πρακτικές κατά των διακρίσεων. Επιπλέον, οι συνδικαλιστικές και εργοδοτικές οργανώσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ενδυνάμωση των διακινούμενων εργαζόμενων και των επιχειρηματιών, εντός των δομών τους, με ειδικούς μηχανισμούς υποστήριξης.

1.12.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς επίσης και των ομάδων προάσπισης που εστιάζουν στα δικαιώματα των μεταναστών και των εθνοτικών μειονοτήτων. Οι οργανώσεις μεταναστών ζητούν ρητώς τη διεξαγωγή δομημένου διαλόγου και την ουσιαστική συμμετοχή σε όλα τα στάδια της πολιτικής για τη μετανάστευση για λόγους εργασίας και την απασχόληση που επηρεάζουν τους διακινούμενους εργαζόμενους ή τους εργαζόμενους που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες. Για να έχει νόημα η διαχείριση της πολυμορφίας, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να λαμβάνουν μέρος στον κοινωνικό διάλογο.

1.13.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τους εργοδότες να αναπτύσσουν εύρωστες στρατηγικές για τη διαχείριση της πολυμορφίας σε συνεργασία με τις συνδικαλιστικές ενώσεις, πέραν των δηλώσεων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ), και να επιτύχουν την αλλαγή μέσω κατάλληλης παρακολούθησης. Ειδικότερα, οι εργοδότες θα πρέπει να λαμβάνουν στήριξη για τη χρήση των υφιστάμενων δεσμών μέσων και μεθοδολογιών, όπως αυτών που αναπτύχθηκαν από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά του Ρατσισμού (ENAR). Στόχος των εργοδοτών θα πρέπει να είναι η εφαρμογή πολιτικών για την πολυμορφία σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.

1.14.

Για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων στρατηγικών με στόχο την αντιμετώπιση του συστημικού ρατσισμού και την προώθηση της πολυμορφίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν εθνικά σχέδια δράσης για την καταπολέμηση του ρατσισμού, όπως προτάθηκε κατά την Παγκόσμια διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών κατά του ρατσισμού που πραγματοποιήθηκε στη Νότια Αφρική το 2018 (3).

1.15.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εκπονήσει επειγόντως ένα νέο σχέδιο σχετικά με την ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών, καθώς το προηγούμενο σχέδιο έληξε το 2018. Επίσης, οι θετικές δράσεις που έχουν ως στόχο να ενισχύσουν την ένταξη των μεταναστών θα πρέπει να ενσωματωθούν στο προτεινόμενο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο.

1.16.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η συλλογή δεδομένων και η παρακολούθηση των πολιτικών για την πολυμορφία στην αγορά εργασίας, τόσο στα κράτη μέλη όσο και σε επίπεδο ΕΕ. Εάν δεν βελτιωθεί η συλλογή δεδομένων, δεν θα έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε και να βελτιώσουμε τις σχετικές στρατηγικές. Προς τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί από όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη να συνεργαστούν για την προώθηση της συλλογής δεδομένων σχετικά με τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας των εργαζομένων που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και των διακινούμενων εργαζομένων.

1.17.

Η ένταξη και η πολυμορφία είναι απαραίτητες για τη δημοκρατία. Οι χώροι εργασίας και οι κοινωνίες μας γίνονται πιο δημοκρατικές όταν οι εθνοτικές μειονότητες και οι μετανάστες συμμετέχουν στην κοινωνία των πολιτών, σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και σε επίσημες δημοκρατικές διαδικασίες, όπως οι εκλογές. Για την προώθηση της ενεργούς συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους μετανάστες να συμμετέχουν ενεργά όχι μόνο στην αγορά εργασίας αλλά και σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων, όπως στην πολιτική. Προκειμένου να προωθηθεί η πολυμορφία στις κοινωνίες μας, είναι καίριας σημασίας να παραχωρηθούν πολιτικά δικαιώματα στους μετανάστες, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν στις τοπικές εκλογές υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν για τους πολίτες της ΕΕ και να έχουν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι στις τοπικές κοινότητες.

1.18.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ΕΟΚΕ, θα πρέπει να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση όσον αφορά τη διαχείριση της πολυμορφίας, μεταξύ άλλων αυξάνοντας τον αριθμό των μελών και του προσωπικού με καταγωγή από εθνικές μειονότητες (4). Ένα καλό παράδειγμα είναι η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την ισότητα των φύλων (5), η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη σύσταση μιας εσωτερικής ομάδας για την ισότητα των φύλων.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Για τους σκοπούς της παρούσας γνωμοδότησης, ο όρος «μετανάστες» αναφέρεται σε άτομα που έχουν γεννηθεί σε διαφορετική χώρα από αυτή στην οποία ζουν σήμερα, συμπεριλαμβανομένων Ευρωπαίων πολιτών και υπηκόων τρίτων χωρών. Ο όρος «εθνικές μειονότητες» αναφέρεται σε άτομα με καταγωγή από φυλετική, εθνική ή θρησκευτική μειονότητα τα οποία έχουν γεννηθεί στη χώρα διαμονής τους. Στη γνωμοδότηση χρησιμοποιείται ο θετικότερος όρος «ένταξη» αντί της «ενσωμάτωσης», ο οποίος χρησιμοποιείται επίσης ευρέως στον διάλογο για την πολυμορφία.

2.2.

Ο ρατσισμός και οι διακρίσεις μπορεί να εκδηλώνονται σε ατομικό επίπεδο και να περιλαμβάνουν πράξεις όπως άνιση μεταχείριση, παρενόχληση ή εγκλήματα μίσους. Μπορεί επίσης να είναι δομικά φαινόμενα, με διακρίσεις σε επίπεδο θεσμών, τα οποία εκδηλώνονται με ανισότητα στην αγορά εργασίας ή αποκλεισμό κοινωνικών δικαιωμάτων ως αποτέλεσμα παράτυπης απασχόλησης ή του μεταναστευτικού καθεστώτος (6). Οι πολιτικές πολυμορφίας πρέπει συνεπώς να δίνουν ειδική προσοχή στις «φυλετοποιημένες ομάδες» — περιθωριοποιημένες κοινότητες που αντιμετωπίζουν δομικό ή θεσμικό ρατσισμό, διακρίσεις ή δημιουργία προφίλ ως συνέπεια του ότι ανήκουν σε συγκεκριμένες εθνοτικές ή θρησκευτικές ομάδες.

2.3.

Ως βέλτιστη πρακτική, η διαχείριση της πολυμορφίας στον χώρο εργασίας περιλαμβάνει τη συνεργασία των επιχειρήσεων με συνδικαλιστικές οργανώσεις μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων —με τη στήριξη των ΜΚΟ και των κυβερνήσεων— προκειμένου να αναπτυχθούν από κοινού στρατηγικές με στόχο την ενίσχυση της ένταξης και της ισότητας στον χώρο εργασίας. Πρέπει να δοθεί ειδική προσοχή στις επιχειρήσεις στα κράτη μέλη με χαμηλό επίπεδο κάλυψης των συλλογικών διαπραγματεύσεων και στις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες επίσης απασχολούν πολυάριθμους μετανάστες και εθνοτικές μειονότητες και οι οποίες πρέπει να υποστηριχθούν, μέσω του κοινωνικού διαλόγου, για την ανάπτυξη πολιτικών πολυμορφίας. Στο πλαίσιο αυτό απαιτείται συμμετοχική αξιολόγηση των φραγμών στην πολυμορφία και την ένταξη στον χώρο εργασίας, καθώς και του τρόπου διαχείρισης, παρακολούθησης και αξιολόγησής τους. Οι στρατηγικές μπορεί να περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση οργανωτικών δομών που έχουν επιπτώσεις διακριτικής μεταχείρισης (όπως των πρακτικών πρόσληψης και διορισμού), την εξασφάλιση της πολυμορφίας στις δομές διακυβέρνησης και τη συλλογή δεδομένων για την υποβολή εκθέσεων όσον αφορά τα αποτελέσματα σχετικά με τη διατήρηση του προσωπικού, την επαγγελματική εξέλιξη και την ίση μεταχείριση. Οι στρατηγικές διαχείρισης της πολυμορφίας μπορεί να περιλαμβάνουν επίσης την επανεξέταση των μηχανισμών επίλυσης συγκρούσεων και εσωτερικής υποβολής καταγγελιών, στο πλαίσιο της οποίας η διοίκηση, σε συνεννόηση με τις συνδικαλιστικές ενώσεις, θεσπίζει σαφείς διαδικασίες όσον αφορά τον τρόπο διερεύνησης των καταγγελιών και λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα για την επανόρθωση οποιασδήποτε παραβίασης δικαιωμάτων, ενώ παράλληλα προστατεύονται οι καταγγέλλοντες από αντίποινα. Οι δραστηριότητες μπορούν να περιλαμβάνουν τη διεξαγωγή μαθημάτων κατάρτισης, τη συγκρότηση ομάδων στήριξης και την ανάπτυξη προγραμμάτων καθοδήγησης. Επιπλέον, οι πολιτικές πολυμορφίας μπορούν να ενθαρρύνουν τις εθνοτικές μειονότητες και τους μετανάστες να συμμετέχουν στα συμβουλευτικά όργανα στον χώρο εργασίας, για παράδειγμα σε εργασιακά συμβούλια.

2.4.

Έχουν περάσει 20 χρόνια από την έκδοση της οδηγίας για τη φυλετική ισότητα (2000/43/ΕΚ). Η εν λόγω οδηγία θέσπισε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για την προώθηση της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής και δρομολόγησε ένα πρόγραμμα θετικών δράσεων (διαχείριση της πολυμορφίας). Παρομοίως, έχουν περάσει είκοσι χρόνια από την έκδοση της οδηγίας-πλαισίου για την ισότητα (2000/78/ΕΚ) με στόχο την καταπολέμηση των διακρίσεων στον χώρο εργασίας. Ωστόσο, καμία από τις εν λόγω οδηγίες δεν αποτρέπει συγκεκριμένα τη δομική διάκριση λόγω εθνικότητας ή λόγω χώρας προέλευσης και συνεπώς δεν παρέχει στους μετανάστες επαρκή προστασία από διακρίσεις. Επιπρόσθετα, το Συμβούλιο δεν κατάφερε να εκδώσει την αποκαλούμενη «Οριζόντια οδηγία» για την προστασία των ατόμων έναντι διακρίσεων για διάφορους λόγους τόσο εντός όσο και εκτός του χώρου εργασίας.

2.5.

Η καταπολέμηση των διακρίσεων και η προώθηση της ισότητας περιλαμβάνονται επίσης στις Συνθήκες της ΕΕ και στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το 2004 το Συμβούλιο ενέκρινε τις κοινές βασικές αρχές για την πολιτική ένταξης των μεταναστών στην ΕΕ. Με βάση αυτές τις αρχές, στη διακήρυξη που εγκρίθηκε το 2010 στη Σαραγόσα τονίστηκε η ανάγκη για την ανάπτυξη νέου θεματολογίου σχετικά με την ένταξη και θεσπίστηκε ένα σύνολο δεικτών, προκειμένου να αναλύεται και να παρακολουθείται η ένταξη των μεταναστών στην Ευρώπη (7). Ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, συστάθηκε ο ευρωπαϊκός ιστότοπος για την ένταξη (EWSI), που αποτελεί τον κύριο δίαυλο συγκριτικής έρευνας, παρακολούθησης των στρατηγικών ένταξης των μεταναστών σε επίπεδο χώρας και αξιολόγησης των βέλτιστων πρακτικών (8). Στη διάρκεια της διαδικασίας, συγκροτήθηκε επίσης το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ένταξης (EIN), όπου συγκεντρώνονται εκπρόσωποι υπουργείων αρμόδιοι για την ένταξη των μεταναστών, από όλες τις χώρες της ΕΕ και επιπλέον από την Ισλανδία και τη Νορβηγία, προκειμένου να διαβουλευθούν με την Επιτροπή για την πολιτική ένταξης (9).

2.6.

Το 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε την Ενωσιακή πλατφόρμα χαρτών πολυμορφίας (10), η οποία ενθαρρύνει τις οργανώσεις να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν πολιτικές πολυμορφίας και ένταξης και να παρέχουν τη δυνατότητα για ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών. Επί του παρόντος, υπάρχουν διαθέσιμοι 24 ευρωπαϊκοί χάρτες πολυμορφίας. Υπογράφοντας έναν τέτοιο χάρτη, ο οργανισμός δεσμεύεται εθελοντικά να προωθήσει την πολυμορφία και ίσες ευκαιρίες στον χώρο εργασίας. Με την προσυπογραφή του χάρτη πολυμορφίας παρέχεται πρόσβαση σε ένα ευρύ δίκτυο, σε εκδόσεις και σε εργαλεία στήριξης για συγκριτική αξιολόγηση, μέτρηση και παρακολούθηση.

3.

Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η κατάσταση των μεταναστών και των εθνικών μειονοτήτων επιδεινώθηκε πρόσφατα και γινόμαστε μάρτυρες περισσότερων επιθέσεων κατά των εν λόγω ομάδων και αύξησης της ρητορικής μίσους που πυροδοτείται από ρατσιστές και από ξενοφοβικές προκαταλήψεις. Η ΕΕ χρειάζεται να αναλάβει επειγόντως σχετική δράση και μία μέθοδος είναι η προώθηση της διαχείρισης της πολυμορφίας.

3.2.

Επιπρόσθετα, οι αιτούντες άσυλο και οι μεταναστευτικές εισροές ασκούν πιέσεις στην ικανότητα των υπηρεσιών ενσωμάτωσης στα κράτη μέλη. Τα κεφάλαια του επόμενου ΠΔΠ, όπως το ΕΚΤ+, θα πρέπει να διαθέτουν αυξημένη χρηματοδοτική δυνατότητα για τη στήριξη των πολιτικών ένταξης.

3.3.

Σε πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διαπιστώθηκε ότι, κατά μέσο όρο σε όλα τα κράτη μέλη, το 13 % των εργαζομένων στα «βασικά επαγγέλματα» είναι μετανάστες και ότι οι μετανάστες από χώρες εκτός της ΕΕ υπερεκπροσωπούνται σε σημαντικές υπηρεσίες πρώτης γραμμής, σε τομείς όπως η υγεία, τα τρόφιμα, η διανομή και οι μεταφορές (11). Πρόσφατα αποδεικτικά στοιχεία που συνέλεξε ο ENAR καταδεικνύουν ότι η κρίση είχε σημαντικές αρνητικές συνέπειες για τις εθνικές μειονότητες, όσον αφορά τη στέγαση, τα συμβάντα αστυνομικής βίας, την απασχόληση, την υγειονομική περίθαλψη, τη ρητορική μίσους και τη δυνατότητα των δικτύων της κοινωνίας των πολιτών να συμμετέχουν σε δραστηριότητες υπεράσπισής τους (12). Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι μετανάστες και οι εθνοτικές μειονότητες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση της πανδημίας και των συνεπειών της, ενώ ταυτόχρονα τους αναλογεί δυσανάλογο μερίδιο κινδύνου. Η συνεισφορά τους πρέπει να αναγνωριστεί, και η στρατηγική για την πολυμορφία αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο προς τον σκοπό αυτό. Η αναγνώριση της συνεισφοράς τους πρέπει να συμπεριλαμβάνει την πρόβλεψη ποιοτικών συνθηκών εργασίας, δίκαιων μισθών και κοινωνικής προστασίας. Οι μετανάστες πρέπει να έχουν πρόσβαση στο ίδιο επίπεδο ποιοτικής στέγης, εκπαίδευσης και παιδείας όπως οι Ευρωπαίοι πολίτες. Επιπλέον, πρέπει να υλοποιηθούν πολιτικές για την προστασία των παράτυπων μεταναστών, με τη συμμετοχή και έγκριση των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

3.4.

Η καθιέρωση μιας διατομεακής προσέγγισης είναι σημαντική για τις πολιτικές υπέρ της πολυμορφίας. Οι εθνικές μειονότητες και οι πρόσφυγες δεν αποτελούν μια ομοιογενή ομάδα. Πολλοί μετανάστες είναι γυναίκες —τα πρόσφατα μεταναστευτικά κύματα είναι κυρίως γυναικοκρατούμενα. Κάποιοι είναι νεαρής ηλικίας, ενώ κάποιοι έχουν θρησκευτικό υπόβαθρο, αναπηρία ή ανήκουν στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Συχνά βιώνουν πολλαπλές μορφές διακρίσεων οι οποίες προκύπτουν από θεσμικές και δομικές μεροληψίες. Αυτό ισχύει ιδίως στην πρόσβαση και τον διαχωρισμό στην αγορά εργασίας που συνδέονται για παράδειγμα με το καθεστώς διαμονής των ατόμων, τις πρακτικές πρόσληψης και ρατσιστικές προκαταλήψεις σχετικά με άτομα συγκεκριμένης εθνικότητας, θρησκευτικής ή εθνοτικής καταγωγής.

3.5.

Η εξασφάλιση καθολικής πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες αποτελεί σημαντικό μέρος της ένταξης. Σε πολλές περιπτώσεις, οι μετανάστες και οι κοινότητες εθνικών μειονοτήτων επωφελούνται από υπηρεσίες του δημόσιου τομέα. Σε άλλες περιπτώσεις, απασχολούνται από τον δημόσιο τομέα, ο οποίος έχει συγκεκριμένες υποχρεώσεις προώθησης της ισότητας. Ωστόσο, πολλοί μετανάστες, ιδίως αιτούντες άσυλο και ομάδες για τις οποίες υπάρχουν έντονα φυλετικά στερεότυπα, αντιμετωπίζουν επίσης σημαντικούς φραγμούς όσον αφορά την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες. Λόγω των ιδιωτικοποιήσεων και της γενικής έλλειψης επενδύσεων στις δημόσιες υπηρεσίες, οι αρχές αντιμετωπίζουν επίσης μείζονες προκλήσεις όσον αφορά την υλοποίηση πολιτικών ισότητας.

3.6.

Πολλοί μετανάστες εργάζονται σε θέσεις κατώτερες των δεξιοτήτων ή των προσόντων τους. Τα αίτια αυτής της κατάστασης είναι συχνά δομικά, όπως στις περιπτώσεις που εκπαίδευση, προσόντα και δεξιότητες που έχουν αποκτηθεί εκτός της ΕΕ δεν αναγνωρίζονται, γεγονός που επιφέρει διακρίσεις στις πρακτικές πρόσληψης και διαχωρισμό στην αγορά εργασίας. Οι ανεπαρκείς γλωσσικές δεξιότητες θεωρούνται συχνά φραγμός στην απασχόληση, ωστόσο τα πλεονεκτήματα της πολιτισμικής και γλωσσικής πολυμορφίας που προσφέρουν στον χώρο εργασίας οι διακινούμενοι εργαζόμενοι συχνά παραβλέπονται. Η διαχείριση της πολυμορφίας μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση του εν λόγω ζητήματος και, με αυτόν τον τρόπο, αυξάνεται γενικότερα η παραγωγικότητα του εργατικού δυναμικού.

3.7.

Θα πρέπει να εφαρμοστούν πολιτικές για την πολυμορφία, όχι μόνο ως στρατηγική ένταξης της εν λόγω ομάδας, αλλά και ως εκπαιδευτικό εργαλείο για τον πληθυσμό της ΕΕ. Προς τούτο, χρειάζεται μεγαλύτερη έμφαση στην αγωγή των ηλικιωμένων και των νέων στα της εθνοτικής πολυμορφίας και της μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένης της ζωτικής συνεισφοράς τους στον πολιτισμό, την κοινωνία και την οικονομία μας. Ακόμη, τα σχολικά προγραμμάτων σπουδών πρέπει να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στο ρατσισμό, συμπεριλαμβανομένου του δομικού ρατσισμού. Η ΕΕ, από κοινού με τα κράτη μέλη και με ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των κοινοτικών οργανώσεων, πρέπει να δρομολογήσει ενημερωτικές εκστρατείες για την προώθηση της πολυμορφίας και την αντιμετώπιση του ρατσισμού σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

3.8.

Η εκπαίδευση και η κατάρτιση είναι επίσης σημαντικές για την ενίσχυση της ένταξης των μεταναστών και των εθνοτικών μειονοτικών κοινοτήτων. Η κατάρτιση θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει τον εθελοντισμό ή τη θέσπιση διαφόρων μορφών προγραμμάτων καθοδήγησης, με τοπικούς πολίτες ή και μετανάστες στο ρόλο των καθοδηγητών. Η κρίση της νόσου COVID-19 ανέδειξε τη σημασία της ευαισθητοποίησης σχετικά με την υγεία μεταξύ των μεταναστευτικών κοινοτήτων προκειμένου να προστατευτούν από την πανδημία.

3.9.

Πολλοί κοινωνικοί εταίροι και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών συμμετέχουν στη διαχείριση της πολυμορφίας εντός των δικών τους δομών, για παράδειγμα μέσω επιτροπών των μεταναστών ή αυτοοργανωμένων ομάδων εντός των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Τέτοιου είδους δομές δεν συμβάλλουν μόνο στην προώθηση του ακτιβισμού υπέρ των κοινωνικών δικαιωμάτων αλλά και στην ενίσχυση της δημοκρατίας στον χώρο εργασίας και στην κοινωνία συνολικά (13). Οι μετανάστες που δεν έχουν δικαιώματα ψήφου δεν μπορούν να συμμετέχουν στη δημοκρατική λήψη αποφάσεων στη χώρα διαμονής τους παρά μόνο μέσω των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων.

3.10.

Με επαρκή στήριξη, οι διακινούμενοι εργαζόμενοι δεν συμβάλλουν μόνο στην οικονομία αλλά και στην κοινωνική δικαιοσύνη. Παραδείγματα συνδικαλιστικών οργανώσεων που οργανώνουν τους διακινούμενους εργαζόμενους καταδεικνύουν ότι οι διακινούμενοι εργαζόμενοι λειτουργούν πιο προορατικά από τους άλλους εργαζόμενους όσον αφορά την κινητοποίηση για κοινωνική δικαιοσύνη και καλύτερες εργασιακές συνθήκες για όλους (14).

3.11.

Η εκμάθηση της γλώσσας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ένταξη των μεταναστών (15). Όλες οι χώρες απαιτούν άριστη γνώση της γλώσσας για να αποκτήσει κανείς την ιθαγένειά τους, αλλά λίγες παρέχουν μαθήματα γλώσσας δωρεάν (16). Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να συντονίζουν δωρεάν μαθήματα γλώσσας για τους μετανάστες που σκοπεύουν να γίνουν πολίτες τους.

3.12.

Η διαχείριση της πολυμορφίας περιλαμβάνεται ενίοτε στις πολιτικές ΕΚΕ των εργοδοτών και ενθαρρύνεται από ορισμένα κράτη μέλη. Αν και οι πολιτικές ΕΚΕ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για στήριξη των αρχών διαχείρισης της πολυμορφίας, χωρίς τη συνεργασία με συνδικαλιστικές ενώσεις και την κοινωνία των πολιτών, το να βασιστούμε σε αυτές για την υλοποίηση της διαχείρισης της πολυμορφίας εγείρει προβλήματα.

3.13.

Ορισμένα κράτη μέλη αποκλίνουν από τις στρατηγικές πολυμορφίας. Συγκεκριμένα, οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης χρησιμοποιούν ένα μοντέλο μετανάστευσης φιλοξενούμενων εργαζομένων, το οποίο τους δίνει τη δυνατότητα να παρέχουν κυρίως θεωρήσεις μικρής διάρκειας σε αλλοδαπούς εργαζομένους. Το εν λόγω μοντέλο δεν έχει αποδειχθεί απλώς οικονομικά αναποτελεσματικό, αλλά προωθεί επίσης τις διακρίσεις και την ξενοφοβία (17).

3.14.

Υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα όσον αφορά την καταγωγή των εργαζομένων στην ΕΕ από εθνικές μειονότητες ή περιβάλλον μεταναστών. Ωστόσο, αυτά τα στοιχεία είναι καίριας σημασίας για την παρακολούθηση και τη βελτίωση της πολυμορφίας στην πρόσληψη, την επαγγελματική εξέλιξη και τη διατήρηση των εργαζομένων. Παρότι η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται την ανησυχία ότι η συλλογή αυτών των δεδομένων θα μπορούσε να αποτελεί καθαυτή μια μορφή διάκρισης, τονίζει ότι το δίκαιο της ΕΕ επιτρέπει τη συλλογή δεδομένων για την ισότητα, όταν αυτά παρέχονται οικειοθελώς και σύμφωνα με τα πρότυπα προστασίας των δεδομένων, μεταξύ άλλων αναφορικά με την εμπιστευτικότητα (18). Προκειμένου να είναι αποτελεσματικές οι πολιτικές ισότητας, οι εργοδότες πρέπει να ακολουθούν προσεγγίσεις βέλτιστων πρακτικών στη διαχείριση της πολυμορφίας, οι οποίες θα συμπεριλαμβάνουν τη συλλογή δεδομένων ισότητας με στόχο την καταπολέμηση των διακρίσεων στην εργασία. Η συλλογή ευαίσθητων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αναφορικά με την εθνότητα, τη θρησκεία και το μεταναστευτικό υπόβαθρο πρέπει να διεξάγεται μόνον εφόσον εφαρμόζονται ικανές ασφαλιστικές δικλείδες που θα εξασφαλίζουν την ενημερωμένη συγκατάθεση, την αυτο-ταυτοποίηση, την οικειοθελή συμμετοχή, το σεβασμό της ιδιωτικότητας και της εμπιστευτικότητας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και τη διαβούλευση με ομάδες που αντιμετωπίζουν κίνδυνο διάκρισης. Πολλοί εργοδότες, καθώς και πολλές συνδικαλιστικές οργανώσεις και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εφαρμόζουν ήδη αυτήν την προσέγγιση για την προώθηση της ένταξης και τη βελτίωση της πολυμορφίας στο εργατικό δυναμικό και τα μέλη τους.

3.15.

Απαιτείται αλλαγή στον διάλογο για τη διαχείριση της πολυμορφίας, ειδικότερα όσον αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Η πολυμορφία θα πρέπει να αποτελεί επένδυση με μακροπρόθεσμα οφέλη και να μη θεωρείται διοικητικό εμπόδιο για τις ΜΜΕ ή να περιορίζεται σε πολυεθνικές εταιρείες με μεγάλους προϋπολογισμούς. Οι πολιτικές ένταξης θα πρέπει να υλοποιούνται με τη συμμετοχή συνδικαλιστικών ενώσεων από όλες τις εταιρείες, ειδικότερα όσες δραστηριοποιούνται σε τομείς με υψηλό ποσοστό διακινούμενων εργαζομένων και εργαζομένων που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες, όπως στον κλάδο της μαζικής εστίασης, της φιλοξενίας και στην οικοδομική βιομηχανία.

3.16.

Ως διαχείριση της πολυμορφίας θα πρέπει να νοείται, όχι μόνο η εκπλήρωση ποσοστώσεων, αλλά και η προορατική άρση των φραγμών στον χώρο εργασίας που προκαλούν φυλετικές ανισότητες. Ο δομικός ρατσισμός προκαλεί καταστάσεις κατά τις οποίες οι εργαζόμενοι που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες ή κατάγονται από περιβάλλον μεταναστών απασχολούνται κατά τρόπο δυσανάλογο σε επισφαλείς, πιο επικίνδυνες, χαμηλά αμειβόμενες και προσωρινές θέσεις εργασίας σε σύγκριση με τους υπαλλήλους. Στις περιπτώσεις έμμεσων φυλετικών διακρίσεων, είναι δύσκολο να ληφθούν νομικά μέσα και ακόμα πιο δύσκολο να αποδειχθεί θεσμικός ρατσισμός. Όταν εφαρμόζονται σοβαρά, οι στρατηγικές διαχείρισης της πολυμορφίας μπορούν να αποτελέσουν αποτελεσματικό εργαλείο για την εξάλειψη των διακρίσεων λόγω φυλετικής και μεταναστευτικής καταγωγής.

4.   Σύγκριση στρατηγικών διαχείρισης της πολυμορφίας σε τέσσερις χώρες

4.1.

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στη Γαλλία, την Ιταλία, τη Φινλανδία και την Πολωνία όσον αφορά τις συνθήκες μετανάστευσης, την κατάσταση στην αγορά εργασίας και το καθεστώς τον εθνικών μειονοτήτων. Ωστόσο, και οι τέσσερις χώρες αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις όσον αφορά τις δομικές διακρίσεις.

4.2.

Ένας κοινός παράγοντας και στις τέσσερις χώρες είναι ο διαχωρισμός της αγοράς εργασίας, στο πλαίσιο του οποίου οι διακινούμενοι εργαζόμενοι συγκεντρώνονται σε χαμηλά αμειβόμενες και επισφαλείς θέσεις εργασίας. Η πιο ακραία κατάσταση επικρατεί στην Ιταλία και έπεται η Γαλλία. Οι τάσεις στην Πολωνία είναι επίσης προς αυτή την κατεύθυνση. Σε αυτές τις χώρες, η κοινωνία των πολιτών έχει εκφράσει αιτήματα για τη ρύθμιση του καθεστώτος των μεταναστών. Στη Φινλανδία, υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ευρεία μισθολογική διαφορά μεταξύ μεταναστών και λευκών Φιλανδών, αλλά τα δεδομένα αφορούν την περίοδο πριν από τη θέσπιση του νόμου για την καταπολέμηση των διακρίσεων το 2014.

4.3.

Οι πολλαπλές διακρίσεις που υφίστανται γυναίκες λόγω φύλου και καταγωγής από περιβάλλον μεταναστών εμφανίζονται ως έντονο ζήτημα σε όλες τις χώρες, καθώς στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι έγχρωμες γυναίκες βιώνουν τα υψηλότερα ποσοστά διακρίσεων στην εργασία σε σύγκριση με τις λευκές Ευρωπαίες, καθώς και τους άνδρες που ανήκουν στις ίδιες εθνοτικές ομάδες.

4.4.

Ο βαθμός ανάληψης δράσης από μέρους των κυβερνήσεων, των εργοδοτών και της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά τη διαχείριση της πολυμορφίας διαφέρει. Και στις τέσσερις χώρες υπάρχουν ενεργοί χάρτες πολυμορφίας, στο πλαίσιο της ενωσιακής πλατφόρμας χαρτών πολυμορφίας. Η Γαλλία ενέκρινε εθνικό σχέδιο για την καταπολέμηση του ρατσισμού το 2015 το οποίο προωθεί τον κοινωνικό διάλογο. Ωστόσο, η Φινλανδία εφαρμόζει μια ισχυρή κανονιστική προσέγγιση, η οποία ποινικοποιεί τις διακρίσεις δυνάμει του ποινικού κώδικα και θεσπίζει τη νομική υποχρέωση των εργοδοτών που έχουν περισσότερους από 30 εργαζόμενους να εκπονούν σχέδια για την προώθηση της ισότητας στην εργασία.

4.5.

Η περιθωριοποίηση των Ρομά και των Σίντι αποτελεί κοινό ζήτημα και στις τέσσερις χώρες και η εν λόγω ομάδα αντιμετωπίζει τα υψηλότερα επίπεδα διακρίσεων στην εργασία.

4.6.

Η Ιταλία, στο πλαίσιο ενός ερευνητικού προγράμματος με το Βέλγιο και τη Σουηδία το οποίο οργανώθηκε μέσω του χάρτη πολυμορφίας της, συνεργάζεται με εργοδότες και αιτούντες εργασία και ανταλλάσσει βέλτιστες πρακτικές όσον αφορά τις στρατηγικές ένταξης στην αγορά εργασίας.

4.7.

Στην Πολωνία, πολιτικές ένταξης των μεταναστών εφαρμόζονται αυτόνομα από ορισμένες ΜΚΟ, τοπικές κοινότητες και οργανώσεις κοινωνικών εταίρων. Λόγω του κατακερματισμού της αγοράς εργασίας, οι υφιστάμενες πρωτοβουλίες είναι δύσκολο να φτάσουν στους μετανάστες και να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους. Η γλώσσα φαίνεται να μην αποτελεί τόσο σημαντικό ζήτημα, καθώς η πλειονότητα των μεταναστών προέρχονται από την Ουκρανία, της οποίας η γλώσσα είναι παρεμφερής με την πολωνική.

---

(1)  ΕΕ C 487 της 28.12.2016, σ. 7.

(2)  GEM (2018), Policy Paper 37, UNESCO.

(3)  Η Σουηδία, οι Κάτω Χώρες και η Γαλλία αποτελούν παραδείγματα χωρών που θέσπισαν πρόσφατα τέτοιες πολιτικές.

(4)  Βλέπε την ομιλία της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ursula von der Leyen της 17ης Ιουνίου 2020.

(5)  ΕΕ C 240 της 16.7.2019, σ. 3.

(6)  ENAR, Shadow Report: Racism and Discrimination in Europe 2013-2017 (Σκιώδης έκθεση: Ρατσισμός και διακρίσεις στην Ευρώπη 2013-2017).

(7)  Υπουργική διάσκεψη για την ένταξη, 16.4.2010.

(8)  EWSI.

(9)  EIN.

(10)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ενωσιακή πλατφόρμα χαρτών πολυμορφίας.

(11)  Fasani, F. & Mazza, J. (2020), Immigrant Key Workers: Their Contribution to Europe’s COVID-19 Response (Μετανάστες σε καίριες θέσεις εργασίας: Η συνεισφορά τους στην απάντηση της Ευρώπης στην κρίση λόγω της νόσου COVID-19), ενημερωτικό σημείωμα JRC120537, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(12)  ENAR (2020), Covid Impact Paper (Έγγραφο για τον αντίκτυπο του Covid).

(13)  Rogalewski, A. (2018), Organising and mobilising Central and Eastern European migrant women working in care (Οργάνωση και κινητοποίηση των μεταναστριών από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη που εργάζονται στον τομέα της φροντίδας), Transfer: European Review of Labour and Research, 24(4), 421–436.

(14)  Ό.π.

(15)  Μαζί στην ΕΕ: Προώθηση της συμμετοχής των μεταναστών και των απογόνων τους (2017), Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(16)  www.sirius-project.eu

(17)  Penninx, R., Roosblad, J. (eds) (2000) Trade Unions, Immigration and Immigrants in Europe, 1960–1993. A Comparative Study of the Attitudes and Actions of Trade Unions in Seven West European Countries. New York: Berghahn.

(18)  ENAR (2016), Equality Data Collection: Facts and Principles (Συλλογή δεδομένων για την ισότητα: Στοιχεία και αρχές).

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο κοινωνικός διάλογος ως σημαντικός πυλώνας οικονομικής βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας των οικονομιών λαμβανομένης υπόψη της επιρροής του ζωηρού πολιτικού διαλόγου στα κράτη μέλη»

(διερευνητική γνωμοδότηση)

(2021/C 10/03)

Εισηγητές:

η κ. Cinzia DEL RIO η κ. Vladimíra DRBALOVÁ ο κ. René BLIJLEVENS

Αίτημα της γερμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου	Επιστολή με ημερομηνία 18.2.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Έγκριση από το τμήμα	9.9.2020
Έγκριση από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	252/0/5

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Ο κοινωνικός διάλογος σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των οικονομικών και των κοινωνικών πολιτικών και των πολιτικών για την εργασία, οι οποίες προάγουν την ανοδική σύγκλιση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας σε όλα τα κράτη μέλη. Η διαχείριση κρίσεων, η πρόβλεψη και η διαχείριση των αλλαγών, ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, η ικανότητα για καινοτομία και η παρακολούθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, η χρηστή εταιρική διακυβέρνηση και η συνεργασία μεταξύ των εταίρων που βασίζεται στην εμπιστοσύνη και η οποία υποστηρίζεται από τα δικαιώματα των εργαζομένων στην ενημέρωση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή, αποτελούν κομμάτι του ίδιου ευρωπαϊκού πλαισίου που αποσκοπεί στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και της κρίσης της νόσου COVID-19.

1.2.

Ο κοινωνικός διάλογος έχει εξελιχθεί: οι αναπτυσσόμενες παγκοσμιοποιημένες και διασυνδεδεμένες οικονομίες και διαδικασίες παραγωγής και ο αντίκτυπος του εμπορίου προωθούν την ενίσχυση των διεθνικών σχέσεων με τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού σε διαφορετικά επίπεδα, γεγονός το οποίο απαιτεί μια κοινή και συντονισμένη προσπάθεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι για να είναι αποτελεσματικός ο κοινωνικός διάλογος, πρέπει να περιλαμβάνει: αντιπροσωπευτικούς και νόμιμους κοινωνικούς εταίρους οι οποίοι διαθέτουν τις γνώσεις και τις τεχνικές ικανότητες και έχουν έγκαιρη πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες ούτως ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν· πολιτική βούληση και δέσμευση για τη συμμετοχή στον κοινωνικό διάλογο· σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως η αυτονομία των κοινωνικών εταίρων, η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, τα οποία παραμένουν στον πυρήνα των εργασιακών σχέσεων και τέλος, ένα ευνοϊκό νομικό και θεσμικό πλαίσιο σε στήριξη των διαδικασιών κοινωνικού διαλόγου με ικανά θεσμικά όργανα.

1.4.

Ο κοινωνικός διάλογος σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και κατοχυρώνεται στη Συνθήκη, με την υποστήριξη της νομοθεσίας της ΕΕ, και αναγνωρίζεται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους να αξιοποιήσουν όλες τις δυνατότητες που τους παρέχει η Συνθήκη για να συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των νέων ζητημάτων που προκύπτουν και των ταχέων αλλαγών που συντελούνται στην αγορά εργασίας.

1.5.

Το σχέδιο δράσης για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων θα διερευνήσει τρόπους για την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου θα πρέπει να θεωρείται καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη ουσιαστικών αποτελεσμάτων, ενώ τα στοιχεία δείχνουν ότι σε ορισμένες χώρες η εν λόγω συμμετοχή είναι κατακερματισμένη ή ελλιπής, παρά τις άμεσες ειδικές ανά χώρα συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Λαμβανομένου υπόψη του σημαντικού ρόλου που θα λάβει το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο της ΕΕ μέσω της εφαρμογής του ΠΔΠ 2021-2027 και του μέσου ανάκαμψης Next Generation EU, η ΕΟΚΕ ζητεί τη θέσπιση μηχανισμού που θα παρέχει στους κοινωνικούς εταίρους το δικαίωμα διαβούλευσης, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο,.

1.6.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να παράσχει, μέσω ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών, σαφή και διαφανή κριτήρια σχετικά με την εφαρμογή των κλαδικών συμφωνιών των κοινωνικών εταίρων, όπως προβλέπεται στο άρθρο 155 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ.

1.7.

Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από προηγούμενες κρίσεις είναι: οι χώρες με άρτια καθιερωμένους θεσμούς κοινωνικού διαλόγου και συστήματα εργασιακών σχέσεων είναι πιθανότερο να παρέχουν γρήγορες και αποτελεσματικές τριμερείς λύσεις. Η άμεση και ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και η στήριξη από τις κυβερνήσεις αποτελούν βασικούς παράγοντες για την αντιμετώπιση των άμεσων επιπτώσεων της κρίσης, παράλληλα με τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της ανάκαμψης με στόχο την προστασία και την προαγωγή της απασχόλησης μέσω βιώσιμων επιχειρήσεων και κοινωνικών επενδύσεων.

1.8.

Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και διαδικασίες σε όλα τα επίπεδα. Η χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή των ευάλωτων ομάδων εργαζομένων και των πολιτών στα συστήματα κοινωνικής προστασίας θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της κυβερνητικής πολιτικής.

1.9.

Η χρηστή εταιρική διακυβέρνηση η οποία βασίζεται στον κοινωνικό διάλογο, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και στον σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων στην ενημέρωση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή μπορεί να καταστήσει εφικτή την επίτευξη θετικών οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων. Η διευκόλυνση της λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων διαχείρισης σε θέματα άμεσου ενδιαφέροντος για τους εργαζομένους συνεισφέρει σε ένα βιώσιμο και δικαιότερο επιχειρηματικό μοντέλο. Αυτό συμβάλλει στην προώθηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου το οποίο αποτελεί κινητήρια δύναμη για την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εταιρειών.

1.10.

Η παγκοσμιοποίηση και οι αναπτυσσόμενες διακρατικές διαδικασίες παραγωγής έχουν αλλάξει τον τρόπο διάρθρωσης της ροής πληροφοριών γύρω από την εταιρεία. Τα δικαιώματα των εργαζομένων στην πληροφόρηση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή αναγνωρίζονται στη νομοθεσία της ΕΕ και είναι θεμελιώδους σημασίας για τον αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο. Η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των ευρωπαϊκών συμβουλίων εργαζομένων στο πλαίσιο των διακρατικών διαδικασιών αναδιάρθρωσης πρέπει να βελτιωθούν και οι ελλείψεις πρέπει να αντιμετωπιστούν προκειμένου να ενισχυθεί η δημοκρατία στον εργασιακό χώρο. Επίσης, πρέπει να ληφθούν μέτρα επιβολής σε συνδυασμό με αποτελεσματικές και αναλογικές κυρώσεις. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ζητήσει τη θέσπιση εναρμονισμένου πλαισίου σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά τη συμμετοχή των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου, με σεβασμό παράλληλα των διαφορών σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο επιχείρησης. Δυστυχώς, το ευρωπαϊκό εταιρικό δίκαιο που έχει εγκριθεί δεν λαμβάνει υπόψη αυτήν την πρόταση.

1.11.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την προώθηση ευέλικτων λύσεων, προσανατολισμένων στο αποτέλεσμα, που θα βασίζονται στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των εκπροσώπων των εργοδοτών και των εργαζομένων στο κατάλληλο επίπεδο για τον καθορισμό των ειδικών ρυθμίσεων για την ενημέρωση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή, διασφαλίζοντας παράλληλα ισότιμους όρους ανταγωνισμού και επαρκή ελάχιστη προστασία.

1.12.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, προκειμένου να διασφαλιστεί ο σεβασμός του δικαιώματος στην ενημέρωση και τη διαβούλευση στο πλαίσιο των διεργασιών αναδιάρθρωσης λόγω της κρίσης COVID-19.

1.13.

Κατά τη διαχείριση της κρίσης μετά την πανδημία, η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά: (i) τη δέουσα συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης· (ii) την καλύτερη συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διασφάλιση της συνεπούς χρήσης των ευρωπαϊκών πόρων· και (iii) τη διαμόρφωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενός νέου προσωρινού χρηματοδοτικού μέσου για τη στήριξη των έκτακτων δραστηριοτήτων που πρέπει να πραγματοποιηθούν κατά τη φάση ανάκαμψης, όπως πρότειναν από κοινού οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι.

2.   Κοινωνικός διάλογος: πώς μπορεί να προωθηθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω

2.1.

Η γερμανική Προεδρία ζήτησε από την ΕΟΚΕ να εστιάσει την παρούσα γνωμοδότηση στον τρόπο με τον οποίο η έννοια του κοινωνικού διαλόγου — ιδίως οι τριμερείς μορφές κοινωνικού διαλόγου — μπορεί να υπερβεί τα όρια των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Ο τριμερής — όπως και ο διμερής — κοινωνικός διάλογος αποτελεί βασικό μέσο για τη χρηστή διακυβέρνηση κάθε διαδικασίας αλλαγής.

2.2.

Προκειμένου να αξιολογηθεί ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν ο κοινωνικός διάλογος και τα συμμετοχικά μοντέλα στην προώθηση της ανοδικής οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης και, σε περιόδους κρίσης, όπως σήμερα, στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της νόσου COVID-19 στις κοινωνίες και τις οικονομίες μας, είναι χρήσιμο να θυμηθούμε την εξέλιξη της έννοιας του κοινωνικού διαλόγου σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.3.

Ο ρόλος των αυτόνομων και αντιπροσωπευτικών κοινωνικών εταίρων αναγνωρίστηκε πλήρως στις θεμελιώδεις συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) από την αρχή· ωστόσο, ο ρόλος του κοινωνικού διαλόγου στον σχεδιασμό και την παρακολούθηση της εφαρμογής των κοινωνικών και των οικονομικών πολιτικών εξελίχθηκε σύμφωνα με τις αλλαγές στις κοινωνίες μας και με τις ταχείες διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης. Η ανάγκη να συμπεριληφθούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς (1) σε διακρατικό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, ενθαρρύνει νέες μορφές διαβούλευσης και συμμετοχής στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής, οι οποίες μπορούν να λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικά επίπεδα, ανάλογα με τις εθνικές συνθήκες, αλλά και τις περιφερειακές εξελίξεις, όπως η διαδικασία της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

2.4.

Σύμφωνα με τον ορισμό της ΔΟΕ (2), ο κοινωνικός διάλογος περιλαμβάνει όλες τις μορφές διαπραγμάτευσης, διαβούλευσης ή ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ εκπροσώπων κυβερνήσεων, εργοδοτών και εργαζομένων σχετικά με ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος που αφορούν την οικονομική πολιτική, την πολιτική στον τομέα της αγοράς εργασίας ή την κοινωνική πολιτική. Μπορεί να υφίσταται ως τριμερής διαδικασία — με την άμεση συμμετοχή της κυβέρνησης· διμερής — μεταξύ εκπροσώπων των εργοδοτών και των εργαζομένων· ή, πιο πρόσφατα, σε διασυνοριακή βάση (3) — γεγονός που συνεπάγεται διακρατικό κοινωνικό διάλογο στις πολυεθνικές επιχειρήσεις και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, στο πλαίσιο μιας αναπτυσσόμενης παγκοσμιοποιημένης και διασυνδεδεμένης οικονομίας.

2.5.

Η ΕΟΚΕ συμμετέχει στις συνεχιζόμενες εργασίες με στόχο να αντιμετωπιστεί η ανάγκη μιας συνεκτικής προσέγγισης σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να συνδεθούν ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η υλοποίηση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και οι βιώσιμες επενδύσεις σε επιχειρηματικές δραστηριότητες σε ολόκληρο τον κόσμο και να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις των αναπτυσσόμενων διακρατικών σχέσεων με τις πολυεθνικές επιχειρήσεις όπου εμπλέκονται κοινωνικοί εταίροι. Τα ζητήματα αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία σε μια σειρά ειδικών γνωμοδοτήσεων, όπως αυτές που αφορούν τη δέουσα επιμέλεια και την αξιοπρεπή εργασία στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, όπως ζήτησε η ΕΟΚΕ από τη γερμανική Προεδρία και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατόπιν των συζητήσεων που δρομολογήθηκαν στις συνόδους κορυφής της G7 και της G20 το 2015 και το 2016. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει πλέον ρυθμιστικό πλαίσιο για τα βασικά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα.

2.6.

Ωστόσο, η κύρια πρόκληση είναι η στήριξη αυτού του διαλόγου μέσω της θέσπισης ενός θεσμικού πλαισίου, προκειμένου να διασφαλιστεί τακτική διαδικασία διαλόγου και διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους φορείς. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει στην πλειονότητα των χωρών παγκοσμίως και σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπου ο κοινωνικός διάλογος αποτελεί μια περιστασιακή και κατακερματισμένη διαδικασία. Ο ρόλος του κράτους στους τριμερείς μηχανισμούς είναι ζωτικής σημασίας και δεν μπορεί να είναι παθητικός (4). Το κράτος είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών και του νομικού και θεσμικού πλαισίου για τέτοια διαβούλευση, καθώς και του πολιτικού κλίματος που ευνοεί τους πολίτες και επιτρέπει τη συμμετοχή αντιπροσωπευτικών και νόμιμων κοινωνικών εταίρων, αναγνωρίζοντας τον ρόλο τους. Αντίθετα, σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, οι διαδικασίες κοινωνικού διαλόγου έχουν αποδυναμωθεί, και η αυτονομία των κοινωνικών εταίρων έχει υπονομευθεί (5).

2.7.

Θα ήταν ευπρόσδεκτη η ανάληψη ισχυρής και αποφασιστικής δράσης από την ΕΕ για την υιοθέτηση μιας προσέγγισης που θα στηρίζει περισσότερο τις πρακτικές πλαισίωσης της διαβούλευσης (6).

2.8.

Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί τακτικά την ανάπτυξη, την εφαρμογή και την ποιότητα του κοινωνικού διαλόγου σε πολλές γνωμοδοτήσεις της. Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν συγκεκριμένο ρόλο (7) να διαδραματίσουν στην εκπόνηση και την εφαρμογή πολιτικών οι οποίες, άμεσα ή έμμεσα, επηρεάζουν την απασχόληση και τις αγορές εργασίας. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την υποστηρικτική θέση του ιδρύματος Eurofound, σύμφωνα με την οποία ο κοινωνικός διάλογος πρέπει να προωθηθεί και να υποστηριχθεί, με παράλληλο σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων και αύξηση της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων να συμμετέχουν στον κοινωνικό διάλογο, με παροχή σε αυτούς γνώσεων και κατάρτισης και με τη δημιουργία των κατάλληλων ρυθμιστικών και νομικών πλαισίων που θα επιτρέψουν σε όλους τους κοινωνικούς φορείς να ασκούν αποτελεσματικά τις δραστηριότητές τους (8). Ο διμερής κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις σε όλα τα επίπεδα αποτελούν τον πυρήνα των εθνικών συστημάτων εργασιακών σχέσεων και διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση των συνθηκών απασχόλησης και της αγοράς εργασίας. Ο διμερής κοινωνικός διάλογος πρέπει να στηρίζεται από ένα κατάλληλα υποστηρικτικό θεσμοθετημένο πλαίσιο, με σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας και της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων.

2.9.

Οι μηχανισμοί διαλόγου σε εθνικό επίπεδο μπορούν να περιλαμβάνουν εθνικά τριμερή οικονομικά συμβούλια και συμβούλια εργασίας ανοικτά σε διάφορες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ή οικονομικά και κοινωνικά συμβούλια τα οποία πρέπει να λειτουργούν ως δίαυλοι μεταφοράς των απόψεων της Ευρωπαϊκής κοινωνίας όσον αφορά τις οικονομικές και κοινωνικές υποθέσεις, μέσω ομάδων στις οποίες ανήκουν οι πολίτες, προκειμένου να δημιουργηθεί αυτή η μορφή διαλόγου, με στόχο την από κοινού αντιμετώπιση των προκλήσεων των οικονομιών και των κοινωνιών μας. Τα εν λόγω όργανα, ωστόσο, δεν έχουν συσταθεί σε όλα τις χώρες της ΕΕ και η επιτροπή σύνδεσης της ΕΟΚΕ θα πρέπει να διαδραματίζει ισχυρότερο ρόλο στον συντονισμό.

3.   Ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος: πυλώνας του κοινωνικού μοντέλου της ΕΕ

3.1.

Ο κοινωνικός διάλογος αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Ενώ οι διάλογοι «Val Duchesse» το 1985 θεωρούνται ως σημείο εκκίνησης, η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν εκείνη που έλαβε υπόψη τις υποδείξεις των κοινωνικών εταίρων με σκοπό την καθιέρωση του ευρωπαϊκού διεπαγγελματικού κοινωνικού διαλόγου όπως τον γνωρίζουμε.

3.2.

Όπως κατοχυρώνεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) (9), η προώθηση του διαλόγου μεταξύ της διοίκησης και των εργαζομένων αναγνωρίζεται ως κοινός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών. Οι κοινωνικοί εταίροι σε διεπαγγελματικό ή τομεακό επίπεδο, όταν ενεργούν από κοινού και υπογράφουν συμφωνίες, συμμετέχουν στον καθορισμό της νομοθεσίας της ΕΕ σε θέματα που αφορούν την εργασία, καθώς και στην εφαρμογή της σε εθνικό επίπεδο. Το πράττουν κατόπιν νομοθετικής πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (που συμπληρώνει επίσης το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) ή μέσω αυτόνομων πρωτοβουλιών, βάσει τριετούς προγράμματος εργασίας, το οποίο καθορίζεται από τους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους. Επιπλέον, η ΣΛΕΕ εγγυάται τον ρόλο και την αυτονομία των Ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων.

3.3.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, ο ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος αναπτύχθηκε με πολύ άνισους τρόπους: σημειώθηκε πρόοδος, αλλά υπήρξαν και οπισθοδρομήσεις. Με την έναρξη της κρίσης στη ζώνη του ευρώ το 2009, σημειώθηκε σαφής επιδείνωση του ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου στο σύνολό του.

3.4.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει, στη γνωμοδότησή της (10) για τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την απασχόληση 2020, την κατευθυντήρια γραμμή 7: «Βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας και της αποτελεσματικότητας του κοινωνικού διαλόγου», στην οποία αναφέρεται σαφέστατα ότι τα κράτη μέλη πρέπει να προωθήσουν τον κοινωνικό διάλογο και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να ενθαρρύνονται να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις σε ζητήματα που τους αφορούν, με πλήρη σεβασμό της αυτονομίας τους.

3.5.

Μέχρι σήμερα, οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι, στο πλαίσιο των τακτικών κοινών προγραμμάτων εργασίας τους, έχουν συνάψει εννέα συμφωνίες πλαίσιο. Τρεις από αυτές — οι οποίες ρυθμίζουν τη γονική άδεια (11), την εργασία μερικής απασχόλησης (12) και την εργασία ορισμένου χρόνου (13) — που συνάφθηκαν πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, έχουν μεταφερθεί στις ευρωπαϊκές οδηγίες και αποτελούν πλέον αναπόσπαστο τμήμα του ενωσιακού δικαίου· οι άλλες είναι οι αυτόνομες συμφωνίες (14) και τα πλαίσια δράσης (15) καθώς και ορισμένα άλλα κοινά έγγραφα. Οι αυτόνομες συμφωνίες δεν έχουν άμεσο αντίκτυπο στις εθνικές εργασιακές σχέσεις και πρέπει να μεταφερθούν στο εθνικό νομικό πλαίσιο ή στις συλλογικές συμβάσεις, αλλά οι εθνικοί κοινωνικοί εταίροι είναι υπεύθυνοι για την έγκαιρη και ορθή εφαρμογή τους με συντονισμένο τρόπο σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.6.

Το 2020, οι κοινωνικοί εταίροι κατέληξαν σε αυτόνομη συμφωνία για την ψηφιοποίηση. Η συμφωνία αυτή ζητεί την ολοκλήρωση μιας στρατηγικής για την ψηφιακή αλλαγή η οποία θα διασφαλίζει ότι τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι εργαζόμενοι ωφελούνται από την εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας (ανάπτυξη δεξιοτήτων, προγράμματα κατάρτισης που συνδέονται με την ψηφιακή αλλαγή στην εργασία και μέτρα για την αντιμετώπιση των μεθόδων σύνδεσης και αποσύνδεσης).

3.7.

Η υποομάδα της επιτροπής κοινωνικού διαλόγου για την εφαρμογή αυτόνομων μέσων κοινωνικού διαλόγου που στηρίζουν την ανάπτυξη ικανοτήτων των οργανώσεων των κοινωνικών εταίρων πρέπει να εξετάσει την ανάγκη στενότερης και πιο έντονης αλληλεπίδρασης και διασύνδεσης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι έχουν δεσμευθεί να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση των διαφόρων φραγμών στην εφαρμογή των αυτόνομων συμφωνιών τους, η οποία πρέπει να παρακολουθείται στενά από την ΕΕ, προκειμένου να κατευθύνει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες στήριξης.

3.8.

Τέλος, διεξήχθησαν διαπραγματεύσεις για έξι κοινά προγράμματα εργασίας. Το πιο πρόσφατο (16) στηρίζει τους στόχους της τετραμερούς δήλωσης του 2016 με τίτλο «Μια νέα αρχή για τον κοινωνικό διάλογο» (17) προκειμένου: να ενισχυθεί ο κοινωνικός διάλογος σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο· να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις για μια αυτόνομη συμφωνία όσον αφορά την ψηφιοποίηση· να αυξηθεί η στήριξη για την ανάπτυξη ικανοτήτων των εθνικών κοινωνικών εταίρων, ιδίως μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, και να ενισχυθεί ο ρόλος και η επιρροή των εθνικών κοινωνικών εταίρων στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.

3.9.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους να αξιοποιήσουν όλες τις δυνατότητες που τους παρέχει η Συνθήκη (άρθρο 154 της ΣΛΕΕ), να συμμετάσχουν σε διαπραγματεύσεις (οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν τη βάση ενός ανανεωμένου ευρωπαϊκού πλαισίου στους κοινωνικούς τομείς και τους τομείς που σχετίζονται με την εργασία), να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις που προκύπτουν από τις ταχείες αλλαγές στην αγορά εργασίας και να προβλέψουν τον νομοθετικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου στον τομέα αυτό.

3.10.

Ο ευρωπαϊκός κλαδικός κοινωνικός διάλογος βασίζεται νομικά στην απόφαση 98/500/ΕΚ της 20ής Μαΐου 1998 (18) για τη σύσταση επιτροπών κλαδικού κοινωνικού διαλόγου (SSDCs). Επί του παρόντος, υπάρχουν 43 επιτροπές κλαδικού κοινωνικού διαλόγου, οι οποίες καλύπτουν βασικούς τομείς (19) και αντιστοιχούν περίπου στο 80 % του εργατικού δυναμικού της ΕΕ (20). Ορισμένες συμφωνίες τέθηκαν σε εφαρμογή με αποφάσεις του Συμβουλίου, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν υπέβαλε στο Συμβούλιο —προκειμένου να μετατραπεί μια τομεακή συμφωνία σε οδηγία— δύο προτάσεις που προέρχονται από τους κοινωνικούς εταίρους: τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στον τομέα των κομμωτηρίων (2012) και τη συμφωνία για τα δικαιώματα ενημέρωσης και διαβούλευσης της κεντρικής/ομοσπονδιακής κυβέρνησης (2015). Αυτό ήταν ένα άνευ προηγουμένου βήμα, το οποίο οδήγησε την υπόθεση ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

3.11.

Απαιτούνται σαφείς διαδικασίες για τη διαπραγμάτευση δεσμευτικών συμφωνιών των κοινωνικών εταίρων σε επίπεδο ΕΕ σύμφωνα με τις Συνθήκες (άρθρα 153-155), καθώς και διαφανή κριτήρια που σέβονται την αυτονομία των κοινωνικών εταίρων κατά την εξέταση των αποτελεσμάτων των εν λόγω διαπραγματεύσεων σε τομεακές και διατομεακές διαπραγματεύσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προβεί σε διευκρινίσεις, σε συνεργασία με όλους τους κοινωνικούς εταίρους σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να αποφευχθεί η ασάφεια όσον αφορά τη διακριτική ευχέρεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εξετάζει τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων αυτών.

3.12.

Το ευρωπαϊκό σύστημα κοινωνικού διαλόγου αφορά επίσης τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ και δομείται κυρίως γύρω από τα δικαιώματα των εργαζομένων σε ενημέρωση και διαβούλευση (21). Με την οδηγία για τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων (22) ο νομοθέτης της ΕΕ δημιούργησε το πιο σημαντικό εργαλείο για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής και συνεχούς επιβολής αυτών των δικαιωμάτων.

3.13.

Περισσότερες από 1 100 συμφωνίες έχουν αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης για τη σύσταση ή την ανανέωση της λειτουργίας των ευρωπαϊκών συμβουλίων εργαζομένων και άλλων διασυνοριακών αντιπροσωπευτικών οργάνων των εργαζομένων, για παράδειγμα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών εταιρειών ή των ευρωπαϊκών συνεταιρισμών. Πιο πρόσφατα, στον κοινωνικό διάλογο με τις πολυεθνικές επιχειρήσεις έγινε επίσης μεγαλύτερη χρήση των διακρατικών εταιρικών συμφωνιών, οι οποίες αξιοποιούν τον μεγάλο αριθμό κειμένων που έχουν υπογραφεί από διάφορους φορείς, κυρίως από τις ευρωπαϊκές ομοσπονδίες συνδικάτων και τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων (23). Πάνω από 200 διακρατικές εταιρικές συμφωνίες αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό των εργασιακών σχέσεων στις πολυεθνικές επιχειρήσεις (24). Ένα πιο πρακτικό εργαλείο κατευθυντήριων γραμμών για τις διασυνοριακές συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εταιρικό επίπεδο θα καθιστούσε πιο αποδοτικό αυτό το επίπεδο του συστήματος εργασιακών σχέσεων της ΕΕ.

3.14.

Όλες αυτές οι δραστηριότητες δείχνουν τον δυναμισμό του κοινωνικού διαλόγου σε όλα τα επίπεδα, ακόμη και αν για τον δυναμισμό αυτό απαιτηθούν εργαλεία που θα επιτρέψουν στον κοινωνικό διάλογο να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις πιο πρόσφατες ανάγκες των εταιρειών και των εργαζομένων λόγω των ραγδαίων αλλαγών στην οργάνωση της εργασίας και των μεταβάσεων. Η τετραμερής δήλωση σχετικά με «Μια νέα αρχή για τον κοινωνικό διάλογο» που υπεγράφη το 2018 και προωθήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (25) ήταν μια προσπάθεια προσαρμογής του διεπαγγελματικού κοινωνικού διαλόγου στο νέο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο με πιο εξέχοντα ρόλο για την οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ στην ενεργοποίηση της ανοδικής σύγκλισης των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας όλων των Ευρωπαίων.

3.15.

Να αλλάξουμε τον κόσμο μας: η Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Στην Ατζέντα των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 και στους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) αναγνωρίζεται (στους στόχους 8, 16 και 17) ότι ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να ενισχύσει τους (δημοκρατικούς) θεσμούς και να διευκολύνει τη μετάβαση προς μια πιο βιώσιμη οικονομία, αναπτύσσοντας κοινή κατανόηση των προκλήσεων και του τρόπου αντιμετώπισής τους. Συνεπώς, οι κοινωνικοί εταίροι θεωρούνται βασικοί παράγοντες όσον αφορά τη μεταρρύθμιση και τον εκσυγχρονισμό των κοινωνιών και των οικονομιών. Μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των περισσότερων από τους ΣΒΑ και μπορούν να ενσωματώσουν τις πτυχές της βιωσιμότητας εκτενέστερα από ό,τι σήμερα. Η διεύρυνση του πεδίου των διαπραγματεύσεων απαιτεί νέες εταιρικές σχέσεις και νέες στρατηγικές (26). Ο κοινωνικός διάλογος, αυτόνομος και ανεξάρτητος, είναι καίριας σημασίας για τη σύνδεση της κοινωνικής πολιτικής με μια υγιή οικονομική πολιτική και μια στρατηγική για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα και κοινωνική πρόοδο σε όλα τα κράτη μέλη και στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (27).

3.16.

Για να παραμείνει χρήσιμος ο κοινωνικός διάλογος, θα πρέπει να ασχοληθεί με νέα θέματα και τις αλλαγές στην αγορά εργασίας και να αποφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα. Οι νέες, άτυπες μορφές εργασίας μπορεί να καταστήσουν ασαφή τη σχέση εργασίας μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών και αυξάνουν τον αριθμό ατόμων που δεν καλύπτονται πλέον από τις συλλογικές διαπραγματεύσεις ή την προστατευτική νομοθεσία. Πρόκειται για ένα ζήτημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου, ώστε να επιτευχθεί συναίνεση μεταξύ εργαζομένων και επιχειρήσεων, προκειμένου να συμπεριληφθούν όλες οι διαστάσεις της βιωσιμότητας.

3.17.

Ο τριμερής κοινωνικός διάλογος μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικός εάν προάγει συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις και αποτελέσματα σε όλα τα επίπεδα. Υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης της λειτουργίας των φορέων του τριμερούς κοινωνικού διαλόγου και των διαδικασιών διαβούλευσης — ιδίως στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης — ώστε να έχουν πραγματικό αντίκτυπο, κάτι που θα οδηγήσει επίσης σε μεγαλύτερη, έγκαιρη και ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη χάραξη πολιτικών και τη λήψη αποφάσεων. Το εν εξελίξει σχέδιο της ΔΟΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποσκοπεί στον εντοπισμό ορθών πρακτικών που προκύπτουν από τον κοινωνικό διάλογο και διαφαίνονται σε διάφορες χώρες, καθώς και της δράσης των δημόσιων αρχών με στόχο την ενίσχυση του ρόλου του κοινωνικού διαλόγου — συμπεριλαμβανομένων των συλλογικών διαπραγματεύσεων — στην αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων και ευκαιριών σε έναν νέο κόσμο εργασίας, ενώ παράλληλα θα στηρίζεται η αυτονομία των κοινωνικών εταίρων (28).

3.18.

Στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ) (29) αναγνωρίζεται η αυτονομία των κοινωνικών εταίρων και το δικαίωμά τους για συλλογική δράση και συμμετοχή στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών απασχόλησης και των κοινωνικών πολιτικών, μεταξύ άλλων μέσω των συλλογικών συμβάσεων. Ο ΕΠΚΔ επιβεβαιώνει τον κρίσιμο ρόλο του κοινωνικού διαλόγου και των κοινωνικών εταίρων, καθώς και των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε όλα τα επίπεδα.

3.19.

Ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή του ΕΠΚΔ θα διερευνήσει τρόπους προώθησης του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων και ενίσχυσης της ικανότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των οργανώσεων των εργοδοτών σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο.

3.20.

Οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να συμμετέχουν κατά τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για την οικονομική διακυβέρνηση, ιδίως κατά την εκπόνηση και την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και των πολιτικών στον τομέα της απασχόλησης, στον κοινωνικό τομέα και, κατά περίπτωση, στον τομέα της οικονομίας, είτε ως συνέπεια των ειδικών ανά χώρα συστάσεων είτε ως συνέπεια της εθνικής δυναμικής, καθώς και κατά την κατάρτιση των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων (30).

3.21.

Πολλοί υπογραμμίζουν ότι η συμπερίληψη των κοινωνικών εταίρων από τις εθνικές κυβερνήσεις συμβαίνει σε λίγες μόνο χώρες, ενώ τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν με την πάροδο των ετών δείχνουν ότι η δυνατότητα διαβούλευσης στο πλαίσιο της οικονομικής διακυβέρνησης επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων. Ακόμη χειρότερη είναι η κατάσταση στα κράτη μέλη όπου εξακολουθούν να υπάρχουν ιστορικές αδυναμίες στις δομές και τις πρακτικές του κοινωνικού διαλόγου. Σε κάθε περίπτωση, οι εθνικοί κοινωνικοί εταίροι δεν έχουν πάντα το δυναμικό για να συμμετέχουν προορατικά σε αυτήν την απαιτητική διαδικασία (31).

3.22.

Ο συντονισμός που ασκείται στο πλαίσιο του Εξαμήνου και από το Συμβούλιο μέσω της επιτροπής απασχόλησης δεν παράγει πάντοτε αποτελέσματα που να ικανοποιούν όλες τις πλευρές. Λαμβανομένου υπόψη του εξέχοντος ρόλου που θα διαδραματίσει το Εξάμηνο της ΕΕ κατά την υλοποίηση του ΠΔΠ 2021-2027 και του προγράμματος του μέσου ανάκαμψης Next Generation EU, πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο θέσπισης ενός μηχανισμού που θα παρέχει το δικαίωμα διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, στα ορόσημα που θέτει το Εξάμηνο. Μια τροποποίηση του εξαπτύχου (32) μπορεί να εισαγάγει την υποχρέωση των εθνικών κυβερνήσεων να διαβουλεύονται με τους κοινωνικούς εταίρους στα εθνικά ορόσημα του Εξαμήνου, εισάγοντας κριτήρια όπως η κατάλληλη χρονική στιγμή, η ουσιαστική σημασία και η καταλληλότητα της διαβούλευσης (άρθρο 2-α παράγραφος 2 στοιχεία γ) δ) και ε) του κανονισμού αριθ. 1146/97 όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1175/2011).

3.23.

Ορισμένα ερευνητικά πορίσματα (33) δείχνουν ότι οι εθνικοί κοινωνικοί εταίροι δεν έχουν πάντα τις ικανότητες να συμμετέχουν προορατικά σε αυτήν την απαιτητική διαδικασία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προωθήσει και να στηρίξει δράσεις ανάπτυξης ικανοτήτων για τους κοινωνικούς εταίρους, με στόχο την ενίσχυση των πλαισίων και των πρακτικών του εθνικού κοινωνικού διαλόγου, μέσω και των πόρων του ΕΚΤ. Αυτό θα επιτρέψει στους κοινωνικούς εταίρους να ενισχύσουν τις ικανότητές τους να δραστηριοποιηθούν κατά την τρέχουσα περίοδο της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, πράγμα που είναι ζωτικής σημασίας. Από την άποψη αυτή, η ικανότητα δεν αποτελεί μόνο εσωτερικό πρόβλημα (έλλειψης) χρηματοδοτικών πόρων και μέσων, αλλά και διαρθρωτικό ζήτημα, ανάλογα με το πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων. Οι δραστηριότητες κατάρτισης που στηρίζουν τις ικανότητες των κοινωνικών εταίρων, καθώς και η παροχή κινήτρων για τη συμμετοχή σε διμερείς διαπραγματεύσεις σε τομεακό και εταιρικό επίπεδο, με σεβασμό της αυτονομίας των συλλογικών διαπραγματεύσεων, πρέπει να στηριχθούν περαιτέρω.

3.24.

Πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω η στήριξη για την οικοδόμηση ικανοτήτων στο πλαίσιο των επιχειρησιακών προγραμμάτων του ΕΚΤ. Παρά τη θέσπιση του κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση, μέσω του οποίου δίνεται στους κοινωνικούς εταίρους η δυνατότητα να ασκούν μεγαλύτερη επιρροή στο περιεχόμενο αυτών των προγραμμάτων, οι διαχειριστικές αρχές δεν χορηγούν στήριξη για την οικοδόμηση ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων. Ο προτεινόμενος κανονισμός ΕΚΤ+ πρέπει να συνοδεύεται από μέτρα για τη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων και πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να παρουσιάζεται στις διαχειριστικές αρχές η αναγκαιότητα να προβαίνουν σε περισσότερες ενέργειες για να στηρίζουν τις ανάγκες των κοινωνικών εταίρων για την ανάπτυξη ικανοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις στον κοινωνικό τομέα (περιλαμβανομένων των συστάσεων για το 2020) προσδιορίζουν τις χώρες στις οποίες είναι περισσότερο αναγκαία η στήριξη των κοινωνικών εταίρων.

3.25.

Όσον αφορά τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τον διάλογο με τους πολίτες, πρέπει να ζητείται καταλλήλως η γνώμη τους από την ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις, ιδίως όσον αφορά τις συγκεκριμένες πολιτικές, όπου θα μπορούν να προσφέρουν προστιθέμενη αξία.

4.   Ανάλυση των εμπειριών από την τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση της περιόδου 2008-2010 και των θετικών και των αρνητικών διδαγμάτων που αντλήθηκαν

4.1.

Ο κοινωνικός διάλογος σε περιόδους κρίσης, όπως κατά την τελευταία κρίση της περιόδου 2008-2010, τείνει να αποκαλύπτει τη χρησιμότητά του ως μέσου για την παροχή λύσεων. Είναι σαφές ότι οι απαντήσεις των κοινωνικών εταίρων κατευθύνθηκαν είτε προς την εξασφάλιση της απασχόλησης και την αποφυγή των απολύσεων, είτε προς τον περιορισμό της έκτασης και των επιπτώσεων της απώλειας θέσεων απασχόλησης. Ο κοινωνικός διάλογος αποτελεί σημαντικό μέσο το οποίο, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενθαρρύνθηκε από τις κυβερνήσεις με στόχο να συμβάλει στην καταπολέμηση των αρνητικών οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με μελέτη, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία για την αποφυγή των χειρότερων, που θα ήταν οι απολύσεις, η εκτενής απώλεια θέσεων απασχόλησης και το κλείσιμο επιχειρήσεων (34).

4.2.

Οι απαντήσεις των εθνικών κοινωνικών εταίρων στις επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην αγορά εργασίας διαμορφώθηκαν από τρεις κύριους παράγοντες: το βάθος της οικονομικής κρίσης, τη θεσμική διάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και τις κυβερνητικές αποφάσεις. Στις χώρες με εδραιωμένους θεσμούς κοινωνικού διαλόγου, οι κοινωνικοί εταίροι συμμετείχαν ενεργά στον σχεδιασμό ταχέων και αποτελεσματικών τριμερών απαντήσεων σε τομεακό ή εταιρικό επίπεδο. Τα πρότυπα παρέμβασης ποίκιλλαν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Ένας καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία ή την αποτυχία του κοινωνικού διαλόγου φαίνεται πως ήταν η έκταση της κυβερνητικής στήριξης για τη διαδικασία και την έγκαιρη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων (35). Το γενικό πρότυπο που διαπιστώνεται είναι το εξής: κατά την πρώιμη φάση της κρίσης (2008-2010), σε συνθήκες έντονων οικονομικών πιέσεων, οι κοινωνικοί εταίροι ανέλαβαν δράση, με κοινό στόχο τη διατήρηση των υφιστάμενων θέσεων απασχόλησης και του συνολικού ποσοστού απασχόλησης, κάνοντας χρήση των αυτόματων κοινωνικών σταθεροποιητών, όπου υπήρχαν. Αυτό συνέβη όχι μόνο μέσω των εθνικών τριμερών διαπραγματεύσεων, αλλά και μέσω των διμερών συλλογικών συμβάσεων σε τομεακό/κλαδικό και εταιρικό επίπεδο (36).

4.3.

Ενώ στη δεύτερη φάση της κρίσης (2011-2014) υπήρξαν πολλές σημαντικές επιπτώσεις σε μια σειρά πτυχών των εργασιακών σχέσεων στα κράτη μέλη (37): μία από αυτές ήταν η τάση για περαιτέρω αποκέντρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Σε ορισμένα κράτη μέλη, το συνδυαστικό αποτέλεσμα της τάσης για μονομερή λήψη αποφάσεων από τις κυβερνήσεις και της αποκέντρωσης των συλλογικών διαπραγματεύσεων οδήγησε σε λιγότερες διαπραγματεύσεις με πολλούς εργοδότες και σε μείωση της κάλυψης μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Επίσης, στα συστήματα εργασιακών σχέσεων της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, σημειώθηκε μετατόπιση προς πιο εθελοντικές και λιγότερες τριμερείς δομές και διαδικασίες (38).

4.4.

Τα κράτη μέλη στα οποία η κρίση είχε σοβαρότερες επιπτώσεις ως προς τις εργασιακές σχέσεις ήταν εκείνα που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση από οικονομική και κοινωνική άποψη. Οι κοινωνικοί εταίροι στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, για παράδειγμα, είχαν ελάχιστα περιθώρια ελιγμών, δεδομένης της κλίμακας των οικονομικών προσαρμογών που χρειάστηκε να πραγματοποιήσουν οι χώρες αυτές (39). Τα συστήματα εργασιακών σχέσεων των σκανδιναβικών χωρών και των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης παρείχαν μεγαλύτερη δυνατότητα για ευελιξία για τους φορείς και τις διαδικασίες (π.χ. ρήτρες «ανοίγματος» στις συλλογικές συμβάσεις), που τους επέτρεψε να προσαρμοστούν ευκολότερα στις αλλαγές του οικονομικού περιβάλλοντος. Συνεπώς, οι ισχυρές σχέσεις μεταξύ των κοινωνικών εταίρων επέτρεψαν πιο θετικά αποτελέσματα.

4.5.

Θεσπίστηκαν δύο είδη μέτρων για την άμβλυνση των επιπτώσεων της κρίσης. Το πρώτο επικεντρώθηκε στην αποφυγή των απολύσεων, και το δεύτερο στον μετριασμό των επιπτώσεων των απολύσεων. Η αποφυγή των απολύσεων περιελάμβανε συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας σε διάφορες μορφές σε διάφορες χώρες, αλλά ήταν επίσης προφανές ότι ορισμένα τμήματα του πληθυσμού και οι ευάλωτες ομάδες εργαζομένων σε άτυπες μορφές εργασίας δεν καλύπτονταν από καμία μορφή κοινωνικής προστασίας, πράγμα που καθιστά την ένταξη χωρίς αποκλεισμούς στα συστήματα κοινωνικής προστασίας και τις αποδοτικές δημόσιες υπηρεσίες προτεραιότητα για τη δημόσια πολιτική. Τα συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας και η περίοδος ανεργίας που καλυπτόταν από επιδόματα συνοδεύονταν από την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την απόκτηση νέων δεξιοτήτων. Αυτό μπορούσε να διαπιστωθεί σε πολλές περιπτώσεις και πρέπει να θεωρηθεί ως ορθή πρακτική για την αντιμετώπιση της κρίσης.

4.6.

Το δεύτερο είδος απάντησης για τον μετριασμό των επιπτώσεων χωριζόταν ανάμεσα στις διαπραγματεύσεις για την αποζημίωση απόλυσης, για την οποία υπήρχε μεγάλη ζήτηση από τους εργαζομένους, και τις συμφωνίες που επιτεύχθηκαν μεταξύ των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των εργοδοτών για τη στήριξη της επιστροφής στο εργατικό δυναμικό για όσους απολύθηκαν. Οι συμφωνίες αυτές έλαβαν διάφορες μορφές λόγω των διαφορετικών εθνικών θεσμικών πλαισίων: για παράδειγμα, επαγγελματική μετάβαση (στις Κάτω Χώρες), εταιρείες μεταβίβασης (στη Γερμανία), συμβούλια εργασιακής ασφάλειας (στη Σουηδία) και ιδρύματα εργασίας (στην Αυστρία). Τα μέτρα αυτά συνοδεύονταν συχνά από προσφορές συμβουλευτικής, μέτρα αναδιάταξης, απόκτηση νέων δεξιοτήτων και ενημέρωση σχετικά με τις κενές θέσεις απασχόλησης. Το πλήρες φάσμα των μέτρων περιλαμβάνεται στη δημοσίευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Industrial relations in Europe 2010» (Εργασιακές σχέσεις στην Ευρώπη 2010) (40).

4.7.

Ο κοινωνικός διάλογος διαδραματίζει καίριο ρόλο στην εξεύρεση έγκαιρων και στοχευμένων απαντήσεων για τη στήριξη της απασχόλησης και της οικονομικής ανάκαμψης σε περιόδους κρίσης, αλλά, από μόνος του, δεν μπορεί να επιλύσει όλα τα προβλήματα. Οι υγιείς δημόσιες πολιτικές και κανονισμοί και ο κατάλληλος δημοσιονομικός χώρος είναι ιδιαίτερα κρίσιμα σε ένα πλαίσιο κρίσης (41).

5.   Συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση των εταιρειών: μια απάντηση για τη διαχείριση της αλλαγής

5.1.

Η βιομηχανική δημοκρατία είναι ευρέως κατανοητή ως η διακυβέρνηση των επιχειρηματικών διεργασιών στις «βιώσιμες» (42) επιχειρήσεις, η οποία βασίζεται στον κοινωνικό διάλογο, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και στην ενημέρωση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή των εργαζομένων σε επίπεδο της επιχείρησης (43). Η ορθή εταιρική διακυβέρνηση συμβάλλει στην επίτευξη θετικών οικονομικών και κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων. Επί του παρόντος βρίσκεται εν ισχύ ένας συνδυασμός νομοθετικών πράξεων και επιχειρησιακών και πολιτικών μέτρων, τα οποία λαμβάνουν υπόψη τις εθνικές πρακτικές και καταστάσεις στον τομέα των εργασιακών σχέσεων σε κάθε επιχείρηση. Η παγκοσμιοποίηση και οι διακρατικές διαδικασίες παραγωγής των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων έχουν αλλάξει τον τρόπο διάρθρωσης της ροής πληροφοριών γύρω από την εταιρεία (44). Η αξιόπιστη συνεργασία μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων έχει αποδειχθεί σημαντική, ιδίως το τελευταίο διάστημα κατά την πανδημία COVID-19.

5.2.

Τα δικαιώματα ενημέρωσης, διαβούλευσης και συμμετοχής των εργαζομένων είναι θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα τα οποία κατοχυρώνονται στα διεθνή (ΔΟΕ) και στα ευρωπαϊκά (Συμβούλιο της Ευρώπης και ΕΕ) μέσα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και είναι θεμελιώδους σημασίας για τον αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο.

5.3.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η συμμετοχή των εργαζομένων συμβάλλει στην έγκαιρη ανταλλαγή πληροφοριών με τους εκπροσώπους των εργαζομένων στα συστήματα εργασιακών σχέσεων, στηρίζει την εκπόνηση τεκμηριωμένων αποφάσεων της διοίκησης σε ορισμένα θέματα άμεσου ενδιαφέροντος για τους εργαζομένους με εκπροσώπους των εργαζομένων και συμβάλλει σε ένα βιώσιμο και δίκαιο επιχειρηματικό μοντέλο. Αυτό συμβάλλει στην προώθηση της ιδέας της κοινωνικής οικονομικής αγοράς, η οποία θεωρεί το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο ως κινητήρια δύναμη για την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εταιρειών.

5.4.

Διάφορες νομοθετικές πράξεις σε επίπεδο ΕΕ έχουν θεσπίσει ελάχιστες απαιτήσεις (45) και ορίζουν τα δικαιώματα ενημέρωσης, διαβούλευσης και εκπροσώπησης των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου, περιλαμβανομένης της οδηγίας για την ενημέρωση και τη διαβούλευση και της οδηγίας για τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων (46), καθώς και νομικές πράξεις που αφορούν συγκεκριμένες μορφές επιχείρησης, όπως οι ευρωπαϊκές εταιρείες και οι ευρωπαϊκές συνεταιριστικές εταιρείες, ή ειδικές περιπτώσεις, όπως οι διασυνοριακές συγχωνεύσεις, η μεταβίβαση επιχείρησης, οι ομαδικές απολύσεις. Τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων (και τα συμβούλια των εργαζομένων των ευρωπαϊκών εταιρειών) είναι φορείς ενημέρωσης και διαβούλευσης των εργαζομένων για διακρατικά ζητήματα, και η σημασία τους για το ευρωπαϊκό εργατικό δυναμικό είναι μεγάλη. Διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη σταδιακή ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών κρατών μελών στην ενιαία αγορά (47). Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της ενημέρωσης και της διαβούλευσης με τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων σχετικά με τη διακρατική αναδιάρθρωση επιχειρήσεων, όπως υπογράμμισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της (48).

5.5.

Η συμμετοχή των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου διαπιστώνεται στην πλειονότητα των κρατών μελών, αλλά δεν υπάρχει κοινός τόπος σε ευρωπαϊκό επίπεδο και, συνεπώς, εκδηλώνεται στις διαφορετικές πρακτικές που αφορούν ειδικά τα εθνικά πλαίσια. Στη γνωμοδότησή της SOC/470 (49), η ΕΟΚΕ έχει ήδη απευθύνει έκκληση για ένα εναρμονισμένο πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ για τη συμμετοχή των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου. Δυστυχώς, η δέσμη μέτρων του 2019 για το εταιρικό δίκαιο που έχει εγκριθεί δεν αντικατοπτρίζει αυτήν την πρόταση.

5.6.

Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, σύμφωνα με την αρχή 8, ορίζει ότι oι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποί τους έχουν δικαίωμα έγκαιρης ενημέρωσης και διαβούλευσης για ζητήματα που τους αφορούν. Από την άποψη αυτή, η συμμετοχή των εργαζομένων έχει στρατηγική σημασία για τη διαχείριση των μεταβάσεων, την αντιμετώπιση των οικολογικών, των δημογραφικών και των τεχνολογικών προκλήσεων και την πλαισίωση των αλλαγών στην οργάνωση της εργασίας ή της αναδιάρθρωσης (50). Η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τους εθνικούς οργανισμούς να αναλάβουν δράση για να διασφαλίσουν ότι τα δικαιώματα ενημέρωσης, διαβούλευσης και συμμετοχής των εργαζομένων θα γίνονται σεβαστά στις διαδικασίες αναδιάρθρωσης.

5.7.

Τα ευρωπαϊκά νομοθετικά μέτρα στον τομέα της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων υπογραμμίζουν και συμπεριλαμβάνουν τον αναγκαίο ρόλο της εκπροσώπησης των εργαζομένων και στον τομέα αυτό. Οι τριμερείς και οι διμερείς συμφωνίες σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες για τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου COVID-19 σε επίπεδο επιχείρησης αποτέλεσαν προορατικά παραδείγματα κοινών πρωτοβουλιών των κοινωνικών εταίρων όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία.

5.8.

Η κρίση της νόσου COVID-19 καταδεικνύει, αφενός, τα θετικά παραδείγματα, από ολόκληρη την Ευρώπη, του εποικοδομητικού κοινωνικού διαλόγου σε επίπεδο επιχειρήσεων για τη διατήρηση των θέσεων απασχόλησης, στο πλαίσιο των οποίων διασφαλίζεται η ασφαλής επιστροφή των εργαζομένων στους χώρους εργασίας με παράλληλη συνέχιση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Αφετέρου, τα δικαιώματα ενημέρωσης και διαβούλευσης δεν έχαιραν σεβασμού παντού στην Ευρώπη, ούτε κατά τη διάρκεια της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, αλλά ούτε και κατά την αναδιάρθρωση, καθώς και όσον αφορά τα μέτρα για τη διατήρηση της εργασιακής ασφάλειας και της υγείας στην εργασία και για την αποφυγή των επισφαλών συνθηκών εργασίας. Στις διαδικασίες αναδιάρθρωσης που προκύπτουν από την κρίση COVID-19 απαιτούνται δράσεις σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, προκειμένου να διασφαλιστεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων ενημέρωσης και διαβούλευσης.

5.9.

Απαιτείται να ληφθούν περαιτέρω μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την κάλυψη των κενών και την ενίσχυση της δημοκρατίας στην εργασία. Στόχος είναι η διασφάλιση επαρκούς ελάχιστης προστασίας και δικαιωμάτων όσον αφορά την ενημέρωση, τη διαβούλευση και την εκπροσώπηση των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου σε διασυνοριακές περιπτώσεις όπου οι εθνικοί νόμοι δεν μπορούν να εφαρμοστούν με συντονισμένο και δίκαιο τρόπο. Χρειάζεται αποτελεσματικό εγκάρσιο πλαίσιο για τα δικαιώματα ενημέρωσης, διαβούλευσης και εκπροσώπησης σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου στις μορφές ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και στις επιχειρήσεις που αξιοποιούν τα μέσα εταιρικής κινητικότητας. Τα κενά ως προς την πρόσβαση στην ενημέρωση όσον αφορά τις επιχειρηματικές δραστηριότητες στα κράτη μη μέλη της ΕΕ και τον αντίκτυπό τους στην απασχόληση και τις συνθήκες εργασίας θα πρέπει να αντιμετωπιστούν προκειμένου να διασφαλιστεί ο δέοντας ρόλος των ευρωπαϊκών συμβουλίων εργαζομένων. Κατά την εφαρμογή της οδηγίας για τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων θα πρέπει να ενισχυθούν τα μέτρα επιβολής σε συνδυασμό με αποτελεσματικές και αναλογικές κυρώσεις, όπου έχουν εντοπιστεί οι ελλείψεις.

5.10.

Είναι επίσης αναγκαίο να διασφαλιστεί ο πλήρης σεβασμός των δικαιωμάτων ενημέρωσης και διαβούλευσης των εργαζομένων του δημόσιου τομέα. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση προκειμένου να διασφαλίσει την εφαρμογή της συμφωνίας των Ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων για το θέμα αυτό.

5.11.

Οι εθνικές πρακτικές παρουσιάζουν διαφορές ως προς τη συμμετοχή των εργαζομένων. Συγκεκριμένα, πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι εκπρόσωποι των εργαζομένων διορίζονται σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς και τους εθνικούς κανόνες (51) στα διοικητικά και τα εποπτικά όργανα και έχουν την απαραίτητη στήριξη για την ορθή εκτέλεση των καθηκόντων τους, όπως ορίζονται από την εθνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Είναι επίσης αναγκαίο να εξασφαλιστεί η κατάλληλη και έγκαιρη ενημέρωση και διαβούλευση με τους εργαζόμενους σχετικά με τα σχέδια της επιχείρησης και τις δυνητικές επιπτώσεις τους για την απασχόληση και τις συνθήκες εργασίας, σύμφωνα με την οδηγία.

6.   Κοινωνικός διάλογος για μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάκαμψη μετά τη νόσο COVID-19

6.1.

Πολλοί οργανισμοί και θεσμικά όργανα, μεταξύ των οποίων η ΔΟΕ, ο ΟΟΣΑ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Eurofound, καθώς και οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι, έχουν συγκεντρώσει, δημοσιεύσει και επικαιροποιήσει τακτικά τις πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο για την αντιμετώπιση, καταρχάς, της φάσης έκτακτης ανάγκης και, στη συνέχεια, της επανέναρξης των οικονομικών δραστηριοτήτων και του σχεδιασμού των προγραμμάτων ανάκαμψης.

6.2.

Σε ορισμένες χώρες έχουν υπογραφεί διμερείς και τριμερείς συμφωνίες από την αρχή της πανδημίας και μετέπειτα, καθώς και ορισμένες διμερείς τομεακές συμφωνίες που αποσκοπούν στη θέσπιση μέτρων για τη διατήρηση της υγείας και της ασφάλειας στους χώρους εργασίας.

6.3.

Δεδομένης της έλλειψης συντονισμένης αντίδρασης από τα κράτη μέλη στην αρχή της πανδημικής κρίσης, είναι σαφές ότι, στο στάδιο της ανάκαμψης, χρειαζόμαστε μια προσέγγιση βασισμένη στην αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών για το μέλλον της Ευρώπης.

6.4.

Οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι — η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, η BusinessEurope, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Εργοδοτών και Επιχειρήσεων που παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες και η SME United — στην κοινή τους δήλωση σχετικά με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της νόσου COVID-19, καλούν μετ’ επιτάσεως τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τους εθνικούς κοινωνικούς εταίρους στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των εθνικών μέτρων. Ωστόσο, η ενεργός και αποτελεσματική συμβολή τους εξαρτάται όχι μόνο από τη δική τους ικανότητα αλλά και από την αναγνώριση από την κυβέρνηση του ρόλου που διαδραματίζουν όσον αφορά τον περιορισμό της πανδημίας και στην αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεών της. Υπάρχουν καλά παραδείγματα προορατικής διαχείρισης κρίσεων υπό την καθοδήγηση των τομεακών ευρωπαϊκών και κοινωνικών εταίρων. Ορισμένα είναι τριμερή, ενώ άλλα είναι διμερή. Οι συλλογικές συμβάσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν επιδιώξει να περιορίσουν τον ιό διασφαλίζοντας ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον, ειδικές εργασιακές ρυθμίσεις και δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας, όπως η αναρρωτική άδεια και η γονική άδεια.

6.5.

Το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ, το οποίο περιλαμβάνει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μέσο Next Generation EU, και όλα τα μέτρα που έχουν ήδη εγκριθεί με ειδικά κεφάλαια, επιχορηγήσεις και δάνεια από την ΕΚΤ και την ΕΤΕπ, αποτελούν αναμφίβολα μια σημαντική δέσμη χρηματοδοτικών μέτρων, η οποία αναμένεται να αξιοποιήσει τις δημόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις, με στόχο τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης και της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων απασχόλησης.

6.6.

Στην τριμερή κοινωνική διάσκεψη κορυφής στις 23 Ιουνίου 2020, οι κοινωνικοί εταίροι τόνισαν την ανάγκη για επενδύσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας και των υπηρεσιών που πλήττονται περισσότερο κατά την περίοδο αυτή, καθώς και για διαρθρωτικές επενδύσεις για την οικολογική μετάβαση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τις καινοτόμες τεχνολογίες για την τόνωση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας μέσω της στήριξης της ποιοτικής απασχόλησης, της κατάρτισης και της κοινωνικής και οικονομικής προόδου σε ένα συντονισμένο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

6.7.

Είναι σημαντικό το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ να αξιοποιεί και να βασίζεται στη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων σε όλα τα επίπεδα. Ο κοινωνικός διάλογος αποτελεί μέσο καίριας σημασίας για τη χρηστή διακυβέρνηση σε περιόδους κρίσης. Η διαβούλευση και οι συζητήσεις σε τριμερές επίπεδο βελτιώνουν την ποιότητα του σχεδιασμού πολιτικής για την αντιμετώπιση της κρίσης, διασφαλίζουν τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στην εφαρμογή και οικοδομούν εμπιστοσύνη μεταξύ τους για την αντιμετώπιση των δυσκολιών, ενώ παράλληλα στηρίζουν την κοινωνική συνοχή και την ανθεκτικότητα των οικονομιών μας. Η χαρτογράφηση των επιπτώσεων της κρίσης στους εργαζομένους, τις επιχειρήσεις και τις τοπικές κοινότητες πραγματοποιείται επίσης με τις τοπικές αρχές και είναι ζωτικής σημασίας για την έγκριση συμφωνημένων προσωρινών μέτρων και την επίτευξη συναίνεσης για μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σχέδια ανάκαμψης.

6.8.

Είναι αναγκαίο να καθοριστούν εθνικά σχέδια για τη διάθεση των ευρωπαϊκών πόρων βάσει μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, χωρίς διασπορά των πόρων με τον κατακερματισμό τους, και λαμβανομένων υπόψη των αδυναμιών που εμφανίστηκαν κατά τη φάση έκτακτης ανάγκης και της αύξησης των ανισοτήτων στην κοινωνία.

6.9.

Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, ο κοινωνικός διάλογος έχει αποδειχτεί αποτελεσματικός για την ταχεία και αποτελεσματική έγκριση αυστηρών μέτρων έκτακτης ανάγκης που θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να επιβιώσουν και, συνεπώς, θα διατηρήσουν θέσεις απασχόλησης και θα διατηρήσουν τους ανθρώπους στην αγορά εργασίας, συμβάλλοντας στη διασφάλιση συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας, με στόχο τον μετριασμό των επιπτώσεων στην απασχόληση, και στην παροχή ασφάλειας προγραμματισμού στους εργαζομένους και τις εταιρείες για την επιτυχή διαχείριση της φάσης ανάκαμψης.

6.10.

Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη, οι πλέον ευάλωτες ομάδες, όπως εκείνοι που βρίσκονται σε άτυπες μορφές απασχόλησης, οι αυτοαπασχολούμενοι και οι αδήλωτοι εργαζόμενοι, δεν έχουν πρόσβαση στα μέτρα προστασίας και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να καταλήξουν στη φτώχεια, επιδεινώνοντας την κοινωνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

6.11.

Μακροπρόθεσμα, η ΕΕ μπορεί να στηρίξει τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους αντιστρέφοντας τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που μειώνουν την προστασία της απασχόλησης, δημιουργώντας περισσότερα περιθώρια για συλλογικές διαπραγματεύσεις και ενισχύοντας τους θεσμούς της αγοράς εργασίας. Η ΕΕ πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει επείγουσες προκλήσεις, όπως η μακροχρόνια ανεργία, η μετάβαση σε πράσινες και ψηφιοποιημένες διαδικασίες, η αναβάθμιση των δεξιοτήτων και η απόκτηση νέων δεξιοτήτων για την προώθηση της απασχολησιμότητας, παρέχοντας ταυτόχρονα ένα επαρκές ρυθμιστικό πλαίσιο για διάφορες μορφές εργασίας.

6.12.

Η καλύτερη συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των εθνικών κυβερνήσεων, των εργοδοτών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων μπορεί επίσης να βοηθήσει τα συστήματα κοινωνικής προστασίας να ανταποκριθούν στο μεταβαλλόμενο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο στην Ευρώπη, προκειμένου να επεκταθεί η κάλυψη στις ευάλωτες ομάδες που εξαιρούνται σήμερα. Στο πλαίσιο του Συμβουλίου «Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές» (EPSCO), το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω, ώστε να στηρίξει τα κράτη μέλη, με έναν νέο πίνακα αποτελεσμάτων δεικτών, στη συγκριτική αξιολόγηση της προόδου στην εφαρμογή των συμφωνημένων πολιτικών και στην επίτευξη των κοινών στόχων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε αυτήν την περίοδο δοκιμασιών, η αποφασιστικότητα και η ευθύνη όλων των δημόσιων αρχών σε επίπεδο ΕΕ και εθνικό επίπεδο, καθώς και των κοινωνικών εταίρων και άλλων κοινωνικών φορέων σε όλα τα επίπεδα, θα είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάκαμψης των οικονομιών μας και την ενίσχυση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου μας.

6.13.

Στην ανακοίνωσή της με θέμα «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 2020: Ειδικές ανά χώρα συστάσεις» (52) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απηύθυνε τις συστάσεις της προς όλα τα κράτη μέλη σχετικά με την πανδημία COVID-19. Στο εισαγωγικό μέρος τονίζεται ότι ο ρόλος ενός λειτουργικού κοινωνικού διαλόγου είναι βασικός για να διασφαλιστεί ότι τα μέτρα που λαμβάνονται είναι επιτυχή, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμα. Πρέπει να αναγνωριστεί ότι, σε ορισμένα κράτη μέλη, η πρακτική του κοινωνικού διαλόγου και η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των ΟΚΠ έχει αποδυναμωθεί ή περιοριστεί (53) κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19. Τρία κράτη μέλη — η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία — έχουν συνεπώς λάβει σύσταση να διασφαλίσουν την επαρκή και την αποτελεσματική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των ενδιαφερόμενων φορέων στη διαδικασία χάραξης πολιτικής. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρακολουθεί στενά και να αξιολογεί την εφαρμογή των ΣΑΧ για τις χώρες αυτές.

6.14.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει και να παρακολουθεί — για παράδειγμα, μέσω υποβολής εκθέσεων — ότι τα κράτη μέλη διεξάγουν αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο με τους εθνικούς ενδιαφερόμενους φορείς καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας του Εξαμήνου και κατά τον σχεδιασμό των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική παρακολούθηση και εφαρμογή, με βάση την ευρεία οικειοποίηση.

6.15

Επίσης, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η ικανότητα των κοινωνικών εταίρων δεν θα υπονομευθεί εξαιτίας της έξαρσης του κορονοϊού. Η ΕΕ πρέπει να εξετάσει κάθε αναγκαία δράση, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτικών πόρων για τη στήριξη της ανάπτυξης των ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων όσον αφορά τις δραστηριότητες και τις δομές του κοινωνικού διαλόγου. Οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι έχουν απευθύνει κοινή πρόταση (54) στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού μέσου στήριξης των έκτακτων δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν κατά τη διάρκεια της κρίσης της νόσου COVID-19.

---

(1)  Ως «ενδιαφερόμενοι φορείς» νοούνται οι κοινωνικοί εταίροι (εργοδότες και συνδικαλιστικές οργανώσεις). Όσον αφορά τον τριμερή κοινωνικό διάλογο, περιλαμβάνει επίσης τις κυβερνήσεις.

(2)  Διακήρυξη της ΔΟΕ σχετικά με την κοινωνική δικαιοσύνη για μια έντιμη παγκοσμιοποίηση, Διεθνής Συνδιάσκεψη Εργασίας (ILC), 2008· Ψήφισμα της ΔΟΕ για τη συνέχεια της συζήτησης σχετικά με τον κοινωνικό διάλογο, που εγκρίθηκε κατά την ILC στις 13 Ιουνίου 2013· Ψήφισμα της ΔΟΕ για τη δεύτερη συνέχεια της συζήτησης σχετικά με τον κοινωνικό διάλογο και την τριμερή προσέγγιση, που εγκρίθηκε κατά την ILC στις 8 Ιουνίου 2018. Βλ. επίσης Διακήρυξη της εκατονταετηρίδας της ΔΟΕ με θέμα το μέλλον της εργασίας, που εγκρίθηκε κατά την ILC, 108η σύνοδος, 2019.

(3)  Ό.π. Ψήφισμα 2018 της ΔΟΕ· Συμπεράσματα της γενικής συζήτησης με θέμα την αξιοπρεπή εργασία στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, Ιούνιος 2016.

(4)  Πρόσφατες μελέτες του ΟΟΣΑ: έκθεση Employment Outlook 2019 (Προοπτικές για την απασχόληση 2019) και έκθεση Going Digital: Shaping Policies, Improving lives (Ψηφιακή μετάβαση: χάραξη πολιτικών, βελτίωση της ζωής) 2019.

(5)  Στις συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ) σε διάφορες χώρες της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητεί ειδικές παρεμβάσεις για την άρση των φραγμών στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τον κοινωνικό διάλογο.

(6)  Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Σύμβαση αριθ. 144 της ΔΟΕ για τις τριμερείς διαβουλεύσεις έχει επικυρωθεί από 26 χώρες της ΕΕ. Στην Κροατία θα τεθεί σε ισχύ τον Φεβρουάριο 2021, αλλά το Λουξεμβούργο δεν έχει επικυρώσει τη Σύμβαση.

(7)  ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10.

(8)  Eurofound (2020) Capacity building for effective social dialogue in the European Union (Ανάπτυξη ικανοτήτων για αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο στην Ευρωπαϊκή Ένωση).

(9)  Άρθρα 151 έως 155 της ΣΛΕΕ.

(10)  ΕΕ C 232 της 14.7. 2020, σ. 18.

(11)  Συνάφθηκε το 1996 και στη συνέχεια αναθεωρήθηκε το 2009. Μεταφέρθηκε με την οδηγία 2010/18/ΕΕ του Συμβουλίου.

(12)  Μεταφέρθηκε με την οδηγία 97/81/ΕΚ του Συμβουλίου.

(13)  Μεταφέρθηκε με την οδηγία 99/70/ΕΚ του Συμβουλίου.

(14)  Σχετικά με την τηλεργασία (2002), το στρες που συνδέεται με την εργασία (2004), την παρενόχληση και τη βία στον χώρο εργασίας (2007), τις αγορές εργασίας χωρίς αποκλεισμούς (2010) και την ενεργό γήρανση και μια διαγενεακή προσέγγιση (2017), ψηφιοποίηση (2020).

(15)  Σχετικά με τη διά βίου ανάπτυξη ικανοτήτων και προσόντων (2002), την ισότητα των φύλων (2005) και την απασχόληση των νέων (2013).

(16)  Το πρόγραμμα εργασίας 2019-2021 καλύπτει τις ακόλουθες έξι προτεραιότητες: ψηφιοποίηση, βελτίωση των επιδόσεων των αγορών εργασίας και των κοινωνικών συστημάτων, δεξιότητες, αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών πτυχών και των κινδύνων στην εργασία, οικοδόμηση ικανοτήτων για ισχυρότερο κοινωνικό διάλογο, κυκλική οικονομία.

(17)  Η τετραμερής δήλωση διατίθεται στη διεύθυνση https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=89&newsId=2562.

(18)  Απόφαση 98/500/ΕΚ της Επιτροπής, της 20ής Μαΐου 1998, για σύσταση επιτροπών κλαδικού διαλόγου για την προώθηση του διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, διαθέσιμη στη διεύθυνση https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:1998:225:0027:0028:EL:PDF.

(19)  Όπως οι μεταφορές, η ενέργεια, η γεωργία, οι κατασκευές, το εμπόριο, ο τομέας των μετάλλων, τα ναυπηγεία και η εκπαίδευση, ο ασφαλιστικός τομέα και ο τραπεζικός τομέας.

(20)  Kerckhofs, Ευρωπαϊκός κλαδικός κοινωνικός διάλογος: στοιχεία και αριθμοί, Eurofound (2019), διαθέσιμο στη διεύθυνση https://www.eurofound.europa.eu/el/publications/report/2019/european-sectoral-social-dialogue-facts-and-figures.

(21)  Βλ. στο κεφάλαιο 5 συγκεκριμένες αναφορές.

(22)  Τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων θεσπίστηκαν για πρώτη φορά με την οδηγία 94/45/ΕΚ, της 22ας Σεπτεμβρίου 1994, για τη θέσπιση μιας Ευρωπαϊκής επιτροπής επιχείρησης ή μιας διαδικασίας σε επιχειρήσεις και ομίλους επιχειρήσεων κοινοτικής κλίμακας, με σκοπό να ενημερώνονται οι εργαζόμενοι και να ζητείται η γνώμη τους, αλλά σήμερα ρυθμίζονται από την «αναδιατυπωμένη οδηγία». https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A02009L0038-20151009 Σύμφωνα με το έγγραφο 2019 Benchmarking Working Europe (Συγκριτική αξιολόγηση της εργασίας στην Ευρώπη το 2019), το 2018 υπήρχαν 1 150 ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων, τα οποία κινητοποίησαν περίπου 20 000 εκπροσώπους εργαζομένων.

(23)  Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC)-Business Europe, τελική έκθεση — Building on experiences: A win-win approach to transnational industrial relations in multinational companies (Αξιοποίηση των εμπειριών: μια προσέγγιση που θα είναι επωφελής για όλους όσον αφορά τις διακρατικές εργασιακές σχέσεις στις πολυεθνικές επιχειρήσεις), 2018.

(24)  Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βάση δεδομένων για τις διακρατικές εταιρικές συμφωνίες, διαθέσιμη στη διεύθυνση https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=978&langId=en.

(25)  Για περισσότερες πληροφορίες: https://ec.europa.eu/social/home.jsp?langId=el.

(26)  Βιωσιμότητα και διακυβέρνηση, κεφάλαιο 6 της μελέτης ESDE.

(27)  Τα πρώτα αποτελέσματα ενός σχεδίου ΔΟΕ-ΕΕ για την ενίσχυση των κοινωνικών εταίρων και του κοινωνικού διαλόγου παρουσιάστηκαν σε διάσκεψη τον περασμένο Μάρτιο και αφορούσαν την αποτελεσματικότητα των εθνικών θεσμών κοινωνικού διαλόγου και τον ρόλο της κυβέρνησης στην ενθάρρυνση αυτής της διαδικασίας.

(28)  Ένα νέο σχέδιο της ΔΟΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποσκοπεί στην ανάλυση και την τεκμηρίωση του τρόπου με τον οποίο οι κοινωνικοί εταίροι στις χώρες της ΕΕ προσπαθούν να προσαρμοστούν στις αλλαγές αυτές, Youcef Ghellab, Daniel.Vaughan-Whitehead.

(29)  Διοργανική διακήρυξη για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, (2017/C/428/9).

(30)  Βλ. τον δείκτη συμμετοχής των συνδικαλιστικών οργανώσεων της ETUC για τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, με θέμα τους εθνικούς διαλόγους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

(31)  Πολλές εκθέσεις του Eurofound, της ETUC, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της επιτροπής απασχόλησης (EMCO) και του ΟΣΕ επιβεβαιώνουν ότι οι κοινωνικοί εταίροι δεν συμμετέχουν ορθά.

(32)  https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-economic-governance-monitoring-prevention-correction/european-semester/framework/eus-economic-governance-explained_en

(33)  Ό.π. εκθέσεις του Eurofound, Benchmarking Working Europe 2018 του Ευρωπαϊκού Συνδικαλιστικού Ινστιτούτου (ETUI), ετήσιες αναλύσεις της ETUC σχετικά με την εφαρμογή των ΣΑΧ στη διαδικασία του Εξαμήνου.

(34)  ETUI, 2010 Benchmarking Working Europe, Βρυξέλλες 2010.

(35)  Ενημερωτικό σημείωμα πολιτικής της ΔΟΕ, The need for social dialogue in addressing the Covid-19 crisis (Η ανάγκη για κοινωνικό διάλογο για την αντιμετώπιση της κρίσης της νόσου COVID-19), Γενεύη, Μάιος 2020.

(36)  Eurofound 2012 Social dialogue in times of global economic crisis (Ο κοινωνικός διάλογος σε περιόδους παγκόσμιας οικονομικής κρίσης).

(37)  Eurofound, συγκριτική αναλυτική έκθεση του 2013: the impact of the crisis on working conditions relations (οι επιπτώσεις της κρίσης στις συνθήκες εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις),

(38)  Glassner 2013, Central and eastern European industrial relations in the crisis: national divergence and path-dependent change (Οι εργασιακές σχέσεις στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια της κρίσης: εθνικές αποκλίσεις και αλλαγές βάσει διαδρομής) και ΔΟΕ, Recovering from the crisis through social dialogue in the new EU Member States: the case of Bulgaria, the Czech Republic, Poland and Slovenia (Ανάκαμψη από την κρίση μέσω του κοινωνικού διαλόγου στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ: οι περιπτώσεις της Βουλγαρίας, της Τσεχίας, της Πολωνίας και της Σλοβενίας).

(39)  Eurofound (2014), Οι αλλαγές στους μηχανισμούς καθορισμού μισθών στο πλαίσιο της κρίσης και το νέο καθεστώς οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ.

(40)  Industrial relations in Europe 2010 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

(41)  Ό.π. ενημερωτικό σημείωμα πολιτικής της ΔΟΕ, 2020 και ενημερώσεις της διαδικτυακής πύλης του ΟΟΣΑ «Tackling the coronavirus — contributing to a global effort» (Αντιμετώπιση του κορονοϊού — συμβολή σε μια παγκόσμια προσπάθεια), Μάρτιος 2020.

(42)  ΕΕ C 161 της 6.6.2013, σ. 35 — στο τμήμα 3 προσδιορίζεται η «βιώσιμη» επιχείρηση.

(43)  Άρθρο το οποίο βασίζεται σε έρευνα του Eurofound με τίτλο «Industrial democracy in Europe: a quantitative approach» (Η βιομηχανική δημοκρατία στην Ευρώπη: μια ποσοτική προσέγγιση), Pablo Sanz, Christian Welz, Maria Caprile, Ricardo Rodriguez Contreras, Labour and Industry, Ιούνιος 2020.

(44)  Άρθρο το οποίο βασίζεται σε έρευνα του Eurofound με τίτλο «Industrial democracy in Europe: a quantitative approach» (Η βιομηχανική δημοκρατία στην Ευρώπη: μια ποσοτική προσέγγιση), Pablo Sanz, Christian Welz, Maria Caprile, Ricardo Rodriguez Contreras, Labour and Industry, Ιούνιος 2020.

(45)  Οδηγία 2002/14/ΕΚ για τη θέσπιση γενικού πλαισίου για την ενημέρωση και τη διαβούλευση και Οδηγία 2009/38/ΕΚ για τα ευρωπαϊκά συμβούλια εργαζομένων.

(46)  Οδηγία 94/45/ΕΚ, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2009/38/ΕΚ.

(47)  Eurofound (2020), Social dialogue and HR practices in European global companies (Κοινωνικός διάλογος και πρακτικές ανθρώπινων πόρων στις ευρωπαϊκές παγκόσμιες εταιρείες), με ανάλυση και πορίσματα σχετικά με την εξέλιξη της ευρωπαϊκής διάστασης του κοινωνικού διαλόγου τόσο σε διακρατικό επίπεδο λήψης αποφάσεων όσο και στις τοπικές θυγατρικές, και τον ρόλο των ευρωπαϊκών συμβουλίων εργαζομένων ως βασικού συνδέσμου μεταξύ των διαφόρων επιπέδων κοινωνικού διαλόγου στο εσωτερικό μιας εταιρείας, όπως το εθνικό και το ευρωπαϊκό.

(48)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Έκθεση για την εφαρμογή από τα κράτη μέλη της οδηγίας 2009/38/EΚ του Συμβουλίου για τη θέσπιση ευρωπαϊκού συμβουλίου εργαζομένων ή διαδικασίας σε επιχειρήσεις και ομίλους επιχειρήσεων κοινοτικής κλίμακας με σκοπό να ενημερώνονται οι εργαζόμενοι και να ζητείται η γνώμη τους (αναδιατύπωση), Βρυξέλλες, 14.5.2018 [COM (2018) 292 final].

(49)  ΕΕ C 161 της 6.6. 2013, σ. 35.

(50)  Άρθρο το οποίο βασίζεται σε έρευνα του Eurofound με τίτλο «Industrial democracy in Europe: a quantitative approach» (Η βιομηχανική δημοκρατία στην Ευρώπη: μια ποσοτική προσέγγιση), Pablo Sanz, Christian Welz, Maria Caprile, Ricardo Rodriguez Contreras, Labour and Industry, Ιούνιος 2020.

(51)  Γερμανία: απευθείας διορισμός με νόμο· Κάτω Χώρες: κλειστή επιλογή των διευθυντικών στελεχών καθ’ υπόδειξη των εργαζομένων· Γαλλία: συνδυασμός απευθείας διορισμού και διορισμού από τους μετόχους· Σουηδία: διορισμός εκπροσώπων συνδικαλιστικών οργανώσεων κ.λπ.

(52)  Ανακοίνωση της Επιτροπής, COM (2020) 500 final, 20. 5. 2020, Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 2020: Ειδικές ανά χώρα συστάσεις.

(53)  Ενημερωτικά σημειώματα της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, Workers’ Information, consultation and participation (Ενημέρωση, διαβούλευση και συμμετοχή των εργαζομένων), 15 Μαΐου 2020.

(54)  Κοινή πρόταση των διατομεακών Ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων για τη δημιουργία ειδικού χρηματοδοτικού μέσου στήριξης των κοινωνικών εταίρων κατά τη διάρκεια της κρίσης της νόσου COVID-19, απευθυνόμενη στον εκτελεστικό αντιπρόεδρο Valdis Dombrovskis και στον επίτροπο για την απασχόληση και τα κοινωνικά δικαιώματα Nicolas Schmit, στις 10 Απριλίου 2020.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 168/2013 όσον αφορά ειδικά μέτρα για τα οχήματα τέλους σειράς κατηγορίας L ως απάντηση στην έξαρση της νόσου COVID-19»

[COM(2020) 491 final — 2020/0251 (COD)]

(2021/C 10/04)

Εισηγητής:

Christophe LEFÈVRE

Αιτήσεις γνωμοδότησης	Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 14.9.2020 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 14.9.2020
Νομική βάση	Άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Απόφαση του Προεδρείου	15.9.2020
Έγκριση από την Ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	220/3/18

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Λόγω της κρίσης της νόσου COVID-19, που επέφερε σχεδόν πλήρη παύση των πωλήσεων το 2020, η ΕΟΚΕ μελέτησε την πρόταση κανονισμού που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει της οποίας οι κατασκευαστές μοτοσυκλετών σύμφωνων με το πρότυπο Euro 4 θα μπορούν και πέραν της 1ης Ιανουαρίου 2021 να διαθέσουν τα οχήματα που ήταν σε απόθεμα στις 15 Μαρτίου 2020.

1.2.

Η προθεσμία αυτή αφορούσε περιορισμό της δυνατότητας διάθεσης του συνολικού αποθέματος οχημάτων πιο ρυπογόνων από τα οχήματα προτύπου Euro 5, πέραν της εφαρμογής του υποχρεωτικού προτύπου Euro 5, την 1η Ιανουαρίου 2021.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η αρχική εφαρμογή της υποχρέωσης πώλησης μοτοσυκλετών που πληρούν τις απαιτήσεις Euro 5 και η παύση της παραγωγής οχημάτων Euro 4 δεν τίθενται ουδόλως υπό αμφισβήτηση με την υπό εξέταση πρόταση.

1.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση κανονισμού, την οποία θεωρεί ως κατάλληλο και ισορροπημένο μέτρο για να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές επιπτώσεις από την κρίση της νόσου COVID-19 και η δαπανηρή σταδιακή κατάργηση των αποθεμάτων οχημάτων Euro 4.

1.5.

Η πρόταση εξασφαλίζει ισορροπία ανάμεσα στην εγγύηση της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς, που έχει διαταραχθεί σοβαρά από τη νόσο COVID-19, και στη συνέχιση των προσπαθειών για περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των οδικών μεταφορών.

2.   Κύρια σημεία της πρότασης της Επιτροπής

2.1.

Η πανδημία COVID-19 έπληξε τον κλάδο των μοτοσυκλετών, επιφέροντας σημαντική πτώση της ζήτησης και διόγκωση των αποθεμάτων οχημάτων, λόγω του περιορισμού της κυκλοφορίας, ενώ το 60 % των ετήσιων πωλήσεων πραγματοποιούνται μεταξύ Μαρτίου και Ιουλίου. Η κρίση είχε επίπτωση στην ικανότητα των κατασκευαστών να τηρήσουν ορισμένες από τις προθεσμίες που επιβάλλει ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 168/2013 (1) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιανουαρίου 2013.

2.2.

Σύμφωνα με τον εν λόγω κανονισμό, τα όρια εκπομπών ρύπων Euro 5 είναι εφαρμοστέα την 1η Ιανουαρίου 2021, πράγμα που σημαίνει ότι από την ημερομηνία αυτή και μετά μόνο τα οχήματα που πληρούν τις απαιτήσεις του προτύπου Euro 5 θα μπορούν να διατεθούν στην αγορά της Ένωσης.

2.3.

Οι διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) σχετικά με το σύστημα τέλους σειράς για τα οχήματα κατηγορίας L προβλέπουν τη δυνατότητα να διαθέτουν οι κατασκευαστές στην αγορά ένα περιορισμένο μέρος ενός αποθέματος οχημάτων των οποίων δεν ισχύει πλέον η έγκριση τύπου ΕΕ.

2.4.

Ο κανονισμός προβλέπει μεν μια διαδικασία διάθεσης αποθεμάτων για τα οχήματα τέλους σειράς, αλλά η δυνατότητα αυτή περιορίζεται σε κάθε κράτος μέλος στο 10 % κατ’ ανώτατο όριο του μέσου αριθμού των οχημάτων που πωλήθηκαν τα δύο προηγούμενα έτη ή σε 100 οχήματα. Σύμφωνα, όμως, με πηγές του κλάδου της βιομηχανίας, εκτιμάται ότι το απόθεμα των οχημάτων Euro 4 τον Μάρτιο του 2020 ήταν περίπου 553 700 οχήματα. Εάν ληφθούν υπόψη η μείωση των πωλήσεων κατά 98 % και ο αριθμός των οχημάτων σε απόθεμα, οι υφιστάμενες διατάξεις για τα οχήματα τέλους σειράς δεν συνιστούν κατάλληλο μηχανισμό για την αντιμετώπιση της κατάστασης.

2.5.

Η πρόταση αποβλέπει στη θέσπιση παρέκκλισης ώστε να μπορούν οι κατασκευαστές να διαθέσουν στην αγορά, αποκλειστικά το 2021, τα οχήματα τέλους σειράς Euro 4 που ήταν σε απόθεμα στις 15 Μαρτίου 2020, και τούτο σε μεγαλύτερο αριθμό απ’ ό,τι προέβλεπε ο αρχικός κανονισμός.

2.6.

Η πρόταση αυτή, βέβαια, θα καθυστερήσει την κατάργηση της πώλησης οχημάτων πιο ρυπογόνων απ’ ό,τι η νέα γενεά, αλλά η ευελιξία αυτή περιορίζεται στα οχήματα που είχαν ήδη κατασκευαστεί κατά τη στιγμή του περιορισμού της κυκλοφορίας. Επιπλέον, θα αποτρέψει την ανάγκη άσκοπης διάλυσης των οχημάτων τα οποία, χωρίς την κρίση, θα είχαν διατεθεί στην αγορά. Η πρόταση δεν θα καθυστερήσει την έναρξη ισχύος της φάσης Euro 5 την 1η Ιανουαρίου 2021 για όλα τα νέα οχήματα που παράγονται.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη στήριξή της προς όλες τις πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη μείωση των ρυπογόνων εκπομπών και τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, ιδιαίτερα δε τη θέσπιση προτύπων εκπομπών, των καλούμενων προτύπων Euro, για τον κλάδο των μεταφορών. Είναι απόλυτη ανάγκη να περιοριστούν οι εκπομπές ρυπογόνων ουσιών όπως το μονοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του αζώτου, οι υδρογονάνθρακες και τα μικροσωματίδια.

3.2.

Στη γνωμοδότησή της σχετικά με την πρόταση κανονισμού για την έγκριση και την εποπτεία της αγοράς δίκυκλων ή τρίκυκλων οχημάτων και τετράκυκλων (2), η οποία ψηφίστηκε ομόφωνα στις 19 Ιανουαρίου 2011, η ΕΟΚΕ επικροτούσε την προθεσμία που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (3) για την εισαγωγή των νέων περιβαλλοντικών σταδίων Euro.

3.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η πανδημία COVID-19 συνιστά μείζονα πρόκληση για τη μεγάλη πλειονότητα των οικονομικών κλάδων στην Ευρώπη, ιδίως δε για τις εποχιακές αγορές, όπως η πώληση μοτοσυκλετών, που επλήγησαν ιδιαίτερα από τα μέτρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας που επιβλήθηκαν κατά την περίοδο αιχμής.

3.4.

Λόγω της κατάστασης αυτής, οι κατασκευαστές δεν κατόρθωσαν να πωλήσουν επαρκή ποσότητα οχημάτων Euro 4, η ισχύς των οποίων λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2020. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι διατάξεις για τα οχήματα τέλους σειράς, ως έχουν επί του παρόντος, δεν θα επιτρέψουν να χορηγηθεί επαρκής στήριξη στη βιομηχανία μοτοσυκλετών ώστε να αμβλυνθούν οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης.

3.5.

Πιστεύει, λοιπόν, ότι απαιτείται να βρεθεί κατάλληλη λύση για τις δυσχέρειες που αντιμετωπίζει ο κλάδος των μοτοσυκλετών, τηρουμένης της ισορροπίας ανάμεσα στην ανάγκη πώλησης των οχημάτων που ήταν σε απόθεμα από τις 15 Μαρτίου 2020 και στη σημαντική απαίτηση να μην καθυστερήσει η από 1ης Ιανουαρίου 2021 έναρξη ισχύος του προτύπου Euro 5.

3.6.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της θέσπισης ειδικών μέτρων για τα οχήματα τέλους σειράς κατηγορίας L για το έτος 2021, θέσπιση η οποία, κατά την ΕΟΚΕ, συνιστά κατάλληλο και ισορροπημένο μέτρο προκειμένου να εξασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζεται η συνέχιση των προσπαθειών μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των οδικών μεταφορών.

---

(1)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 168/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιανουαρίου 2013 για την έγκριση και την εποπτεία της αγοράς δίκυκλων ή τρίκυκλων οχημάτων και τετράκυκλων.

(2)  COM(2010) 542 final· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ: ΕΕ C 84 της 17.3.2011, σ. 30.

(3)  Βλέπε υποσημείωση 2.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2014/65/ΕΕ όσον αφορά τις απαιτήσεις παροχής πληροφοριών, την παρακολούθηση των προϊόντων και τα όρια θέσης, με σκοπό τη διευκόλυνση της ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19»

[COM(2020) 280 final — 2020/0152 (COD)]

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1129 όσον αφορά το ενημερωτικό δελτίο για την ανάκαμψη της ΕΕ και στοχευμένες προσαρμογές για τους χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητές με στόχο τη διευκόλυνση της ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19»

[COM(2020) 281 final — 2020/0155 (COD)]

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2017/2402 σχετικά με τη θέσπιση γενικού πλαισίου για την τιτλοποίηση και σχετικά με τη δημιουργία ειδικού πλαισίου για απλή, διαφανή και τυποποιημένη τιτλοποίηση ώστε να διευκολυνθεί η ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19»

[COM(2020) 282 final — 2020/0151 (COD)]

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 σχετικά με προσαρμογές στο πλαίσιο τιτλοποίησης με σκοπό τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19»

[COM(2020) 283 final — 2020/0156 (COD)]

(2021/C 10/05)

Γενικός εισηγητής: ο κ. Giuseppe GUERINI

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 27.8.2020 [COM(2020) 281 final, COM(2020) 282 final και COM(2020) 283 final]. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 14.9.2020 [COM(2020) 281 final, COM(2020) 282 final και COM(2020) 283 final]. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 23.9.2020 [COM(2020) 280 final].
Νομική βάση	Άρθρα 114 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Έγκριση από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	246/0/8

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται και υποστηρίζει τις προτάσεις τροποποίησης της οδηγίας για τη ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών που περιλαμβάνονται στη δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη των κεφαλαιαγορών, τις οποίες πραγματεύεται η παρούσα γνωμοδότηση. Οι τροποποιήσεις που περιλαμβάνονται στη γνωμοδότηση αποσκοπούν στην ουσιώδη απλούστευση των εγγράφων τεκμηρίωσης και των λοιπών απαιτήσεων που προβλέπονται στις χρηματοπιστωτικές αγορές, και ιδίως των διατάξεων της οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID II). Ωστόσο, δεδομένου ότι η δέσμη τροποποιήσεων περιελάμβανε αρχικά τέσσερα διαφορετικά μέτρα, στην παρούσα γνωμοδότηση κρίνεται σκόπιμο να ληφθεί υπόψη συνολικά ο σχεδιασμός της απλούστευσης. Με αυτόν τον σχεδιασμό επιδιώκεται όχι μόνο η απλούστευση της MiFID II, αλλά και γενικότερα η μείωση των διοικητικών διατυπώσεων των τραπεζικών και χρηματοπιστωτικών οντοτήτων, έτσι ώστε να απελευθερωθούν πόροι για επενδύσεις στην οικονομική ανάκαμψη.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και συμφωνεί με τους στόχους της δέσμης μεταρρυθμίσεων που προτάθηκαν από τη δεύτερη. Μάλιστα, πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια ανανέωσης των οικείων κανόνων με μέλημα: α) τη διευκόλυνση των επενδύσεων στην πραγματική οικονομία· β) τη διευκόλυνση του δανεισμού σε πρόσωπα και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ)· και γ) την ενθάρρυνση της ανακεφαλαιοποίησης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και την ενίσχυση του ρόλου των αγορών κινητών αξιών.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την απλούστευση ορισμένων από τις διατυπώσεις που επιβάλλει το ρυθμιστικό πλαίσιο του χρηματοπιστωτικού τομέα στους επιλέξιμους αντισυμβαλλομένους και τους επαγγελματίες επενδυτές, συμφωνώντας με τον τραπεζικό τομέα που επίσης έχει εκφραστεί θετικά.

1.4.

Ως εκπρόσωπος των καταναλωτών και της κοινωνίας των πολιτών και επικαλούμενη την ανάγκη προστασίας των αποταμιευτών και των μη επαγγελματιών επενδυτών, η ΕΟΚΕ επικροτεί την επιλογή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία με τις τροποποιήσεις της, επιδιώκει να συνεχίσει να αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στο ρυθμιστικό πλαίσιο του χρηματοπιστωτικού τομέα, επιδιώκοντας την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ των αναγκών των διαφόρων κατηγοριών επενδυτών. Η ρυθμιστική απλούστευση δεν θα πρέπει να υποβαθμίζει τις εγγυήσεις προς τους αποταμιευτές και τους λιγότερο έμπειρους επενδυτές, οι οποίοι θα πρέπει να διαχωρίζονται από τους αντίστοιχους επαγγελματίες.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μείωση του κόστους συμμόρφωσης και την αποφυγή της σπατάλης υλικών πόρων, περιορίζοντας σημαντικά την παραγωγή έντυπων εγγράφων τεκμηρίωσης σχετικών με τις επενδύσεις σε ψηφιακά μέσα, κάτι που διασφαλίζει την ταχύτερη και ασφαλέστερη αλληλεπίδραση μεταξύ φορέων εκμετάλλευσης και πελατών, καθιστώντας έτσι τη διατήρηση των εγγράφων τεκμηρίωσης πιο εύκολη και φιλική προς το περιβάλλον.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ιδιαίτερα τον στόχο της απλούστευσης των τιτλοποιήσεων που αφορούν μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα. Πράγματι, αυτή η ρυθμιστική εξέλιξη επιτρέπει στις τράπεζες να ελαφρύνουν τους ισολογισμούς τους, αυξάνοντας τη δανειοδοτική τους ικανότητα σε μια συγκυρία κατά την οποία η ικανότητα αυτή είναι ζωτικής σημασίας.

1.7.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πρέπει να είναι ακόμη ευρύτερη και δραστικότερη από την προτεινόμενη. Η ισχύουσα νομοθεσία για την τιτλοποίηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, θεσπίστηκε πριν από την πανδημία, κρίνεται σε ορισμένα σημεία της δύσκαμπτη και ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία, και ιδίως στις ΜΜΕ και τη σημερινή οικονομική συγκυρία, την οποία έχει δυσχεράνει η πανδημία.

1.8.

Οι δυσκαμψίες αυτές —ιδίως όσες σχετίζονται με τον χρόνο διεκπεραίωσης της πώλησης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων από τις τράπεζες— πρέπει να αντιμετωπιστούν με μεγάλη προσοχή, έτσι ώστε η προτεινόμενη απλούστευση να μην ωφελεί αδικαιολόγητα όσους ειδικεύονται στη διαχείριση μη εξυπηρετούμενων δανείων, δυσχεραίνοντας —περαιτέρω— τις επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας, όταν οι τράπεζες οδηγούνται στην απαλλαγή τους από τέτοια δάνεια σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η δέσμη μέτρων με τις προτάσεις τροποποίησης του δημοσιονομικού κανονισμού που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 24 Ιουλίου 2020 προστίθεται σε ορισμένα μέτρα τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού χαρακτήρα που εγκρίθηκαν τους τελευταίους μήνες, με σκοπό να τονωθεί αποτελεσματικά η ανάκαμψη από την κρίση που έχει προκαλέσει η πανδημία COVID-19.

2.2.

Η πρώτη δέσμη μέτρων της εν λόγω στρατηγικής αφορούσε τον τραπεζικό τομέα και πρότεινε την υποστήριξη της παροχής τραπεζικών δανείων σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας στην προσφορά και τη ζήτηση σε διάφορους παραγωγικούς τομείς.

2.3.

Από την άλλη πλευρά, οι τροποποιήσεις που περιλαμβάνονται στη δέσμη μέτρων που προτάθηκε στις 24 Ιουλίου αφορούν τις κεφαλαιαγορές και έχουν ως στόχο την ενθάρρυνση των επενδύσεων, την αύξηση της κεφαλαιοποίησης των επιχειρήσεων και την ενίσχυση της ικανότητας των τραπεζών να χρηματοδοτούν την οικονομική ανάκαμψη.

2.4.

Με τη δέσμη μέτρων που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισάγονται συγκεκριμένες και απλουστευτικές αλλαγές σε τέσσερις σημαντικές δέσμες μέτρων ρύθμισης των τραπεζών και του χρηματοπιστωτικού τομέα: στη MiFID II, στον κανονισμό όσον αφορά τα ενημερωτικά δελτία, στον κανονισμό περί τιτλοποιήσεων και στον κανονισμό περί κεφαλαιακών απαιτήσεων. Για τον λόγο αυτό, μολονότι το κύριο αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης είναι η οδηγία MiFID II, θεωρήθηκε σημαντικό να διατυπωθούν παρατηρήσεις σχετικά με το σύνολο της δέσμης, καθότι η αποτελεσματικότητα και η χρησιμότητα της πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι σαφέστερες όταν εντάσσονται σε ένα ευρύτερο περίγραμμα τροποποιήσεων.

2.5.

Τα μέτρα υπέρ της απλούστευσης των απαιτήσεων γνωστοποίησης που περιέχει η MiFID II είχαν ήδη προγραμματιστεί για το 2021 και το 2022, και για το σκοπό αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ήδη διεξαγάγει σχετική δημόσια διαβούλευση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να προβλεφθούν οι τροποποιήσεις αυτές, έτσι ώστε να μειωθεί ταχέως, σε ένα κρίσιμο στάδιο για την ευρωπαϊκή οικονομία, το κόστος συμμόρφωσης που συνεπάγεται η εφαρμογή των κανόνων της MiFID II.

2.6.

Με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1129 «όσον αφορά το ενημερωτικό δελτίο για την ανάκαμψη της ΕΕ και στοχευμένες προσαρμογές για τους χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητές», τις οποίες περιέχει η δέσμη μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπή, εισάγονται απλουστεύσεις με σκοπό τη μείωση του μεγέθους των ενημερωτικών δελτίων σε 30 σελίδες (επί του παρόντος ενίοτε ξεπερνούν ακόμη και τις 100 σελίδες).

2.7.

Αντιθέτως, με τις τροποποιήσεις του κανονισμού περί τιτλοποιήσεων και του κανονισμού περί κεφαλαιακών απαιτήσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται να βελτιώσει τα μέσα που διαθέτει το τραπεζικό σύστημα της ΕΕ με σκοπό να βελτιώσει τη δυνατότητα χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας. Τα μέτρα αυτά αποτελούν συνέχεια της προηγούμενης πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 575/2013 και (ΕΕ) 2019/876 ως απάντηση στην πανδημία COVID-19.

2.8.

Με την πρότασή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικεντρώνεται στην τιτλοποίηση μη εξυπηρετούμενων δανείων, προκρίνοντας τη δυνατότητα μετατροπής των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε διαπραγματεύσιμους τίτλους. Επομένως, με την τιτλοποίηση επιδιώκεται η αποδέσμευση τραπεζικών κεφαλαίων για τη χορήγηση επιπρόσθετων δανείων, επιτρέποντας τη χρηματοδότηση της οικονομικής ανάκαμψης ευρύτερου φάσματος επενδυτών.

2.9.

Σε γενικές γραμμές, με τις προτάσεις της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει την αποτελεσματική απλούστευση των εγγράφων τεκμηρίωσης των επενδύσεων με μέλημα να μειωθούν οι διοικητικές διατυπώσεις και να αποδεσμευτούν έτσι πόροι για επενδύσεις υπέρ ταχείας οικονομικής ανάκαμψης.

3.   Ειδικές και γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και συμφωνεί με τους στόχους της. Μάλιστα, είναι αναγκαίο να καταβληθεί κάθε ρυθμιστική προσπάθεια με μέλημα: α) τη διευκόλυνση των επενδύσεων στην πραγματική οικονομία· β) τη διευκόλυνση του δανεισμού σε μεμονωμένα πρόσωπα και στις ΜΜΕ· και γ) την ενθάρρυνση της ανακεφαλαιοποίησης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και την ενίσχυση του ρόλου των αγορών κινητών αξιών ενόψει της ανάπτυξης.

3.2.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόθεση ελάφρυνσης μέρους των διατυπώσεων που επέβαλλε το ρυθμιστικό πλαίσιο του χρηματοπιστωτικού τομέα στους επιλέξιμους αντισυμβαλλομένους και στους επαγγελματίες επενδυτές. Υπό την έννοια αυτή, ο στόχος της απλούστευσης που επιδιώκει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη τύχει της αποδοχής του τραπεζικού τομέα.

3.3.

Ως εκπρόσωπος των καταναλωτών και της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ επικροτεί την επιλογή να αποδοθεί ιδιαίτερη σημασία μέσω της ρύθμισης στην προστασία των αποταμιευτών και των μη επαγγελματιών επενδυτών, με σκοπό την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ των αναγκών των διαφόρων κατηγοριών επενδυτών. Πράγματι, είναι προφανές ότι η ρυθμιστική απλούστευση δεν πρέπει να υποβαθμίζει τις εγγυήσεις προς τους αποταμιευτές και τους λιγότερο έμπειρους επενδυτές, οι οποίοι θα πρέπει να διαχωρίζονται από τους αντίστοιχους επαγγελματίες και τους επιλέξιμους αντισυμβαλλομένους.

3.4.

Όπως επισημάνθηκε πρόσφατα και στην έκθεση του φόρουμ Υψηλού Επιπέδου για την Ένωση Κεφαλαιαγορών, η ΕΟΚΕ ζητεί την ευρεία αναθεώρηση των τραπεζικών και χρηματοπιστωτικών κανόνων της ΕΕ για λόγους εξάλειψης των επικαλύψεων και των αποκλίσεων στον τομέα και, κυρίως, για λόγους αντικατάστασης των διατάξεων (που αποσκοπούν στην προστασία της ασφάλειας των αποταμιευτών) που έχουν αποδειχθεί —προϊόντος του χρόνου— αναποτελεσματικές, δαπανηρές και τιμωρητικές τόσο για τους χρηματοπιστωτικούς παράγοντες όσο και για τους επενδυτές.

3.5.

Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ελάττωση του κόστους συμμόρφωσης, καθώς και της σπατάλης υλικών πόρων, μειώνοντας σημαντικά την παραγωγή έντυπης τεκμηρίωσης και προκρίνοντας μορφές ψηφιακής αλληλεπίδρασης. Χάρη στα ψηφιακά μέσα είναι δυνατόν να διασφαλιστεί ότι οι φορείς εκμετάλλευσης και οι πελάτες θα μπορούν να αλληλεπιδρούν ταχύτερα και με περισσότερη βεβαιότητα, με αποτέλεσμα η διατήρηση των εγγράφων τεκμηρίωσης να είναι πιο εύκολη και φιλική προς το περιβάλλον.

3.6.

Ομοίως, επικροτείται η απλούστευση των παρεπόμενων μορφών κόστους και επιβαρύνσεων στις επενδύσεις, με την οποία διακρίνονται διαφορετικά επίπεδα απαιτήσεων γνωστοποίησης ανάλογα με το αν οι αντισυμβαλλόμενοι είναι επιλέξιμοι ή όχι. Πάντως, ακόμη και μέσα σε αυτό το καίρια οριοθετημένο ειδικό πλαίσιο, πρέπει να επιδιωχθεί η κατάλληλη εξισορρόπηση της ανάγκης για απλούστευση με την ανάγκη επαρκούς προστασίας των αποταμιευτών και των μη επαγγελματιών επενδυτών.

3.7.

Μεταξύ των σημαντικότερων πτυχών της πρότασης τροποποίησης της MiFID II, η ΕΟΚΕ τονίζει τις πτυχές που αφορούν τα όρια και την κάλυψη που προβλέπονται προκειμένου για τις επενδύσεις σε χρηματοπιστωτικά παράγωγα στον τομέα της ενέργειας. Εντούτοις, κρίνει ότι θα ήταν χρήσιμο το μέτρο της εισαγωγής εξαιρέσεων από την αντιστάθμιση κινδύνων (στα αγγλικά hedging exemption) στα παράγωγα ενέργειας να παρέχει κίνητρα για επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

3.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιβεβαιώσει τους κανόνες που περιορίζουν την προσφυγή σε χρηματοδοτικά μέσα προερχόμενα από επενδύσεις σε γεωργικά προϊόντα που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση. Αυτό βασίζεται στο σκεπτικό ότι, αν και θεωρείται σημαντικό και αναγκαίο να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη νέων αγορών με την ενθάρρυνση των επενδύσεων και με τη βοήθεια χρηματοδοτικών μέσων, τα γεωργικά προϊόντα που χαρακτηρίζονται σημαντικά χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής για να αποφεύγεται, για παράδειγμα, η προώθηση μη διατροφικών χρήσεων.

3.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό ότι οι προτεινόμενες αλλαγές περιλαμβάνουν την απλούστευση όλων των ενημερωτικών δελτίων, εκθέσεων και περιοδικών εκθέσεων. Τούτο μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονόμηση πόρων που είναι αναγκαίοι για την προώθηση εναλλακτικών επενδύσεων, μέσω και της αυξημένης χρήσης ψηφιακών μέσων.

3.10.

Η μείωση του μεγέθους των ενημερωτικών δελτίων είναι εξίσου θετική, καθότι μειώνει το κόστος συμμόρφωσης σε σύγκριση με έγγραφα τα οποία στην πράξη ήταν συχνά υπερβολικά μακροσκελή και δυσνόητα για τους λιγότερο έμπειρους αποταμιευτές. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα υπάρξει διπλή απλούστευση όσον αφορά τους υλικούς πόρους που διατίθενται για τις απαιτήσεις γνωστοποίησης, αλλά κυρίως ως προς την κοινοποίηση των σχετικών πληροφοριών στους αποταμιευτές.

3.11.

Η ευρεία απλούστευση του τομέα —όπως συνοψίζεται προσφυώς στο νέο υπόδειγμα του ενημερωτικού δελτίου για την ανάκαμψη της ΕΕ— θα μπορούσε μάλιστα να συντείνει στην εισροή ρευστότητας στις επιχειρήσεις και στην ανάκτηση των κεφαλαίων που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Αυτό θα διευκόλυνε την έκδοση νέων μετοχών ακόμη και από εταιρείες μικρής και μεσαίας κεφαλαιοποίησης, κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα τη διευκόλυνση της άντλησης κεφαλαίων χωρίς τούτο να ακυρώνει την απαραίτητη προστασία των αποταμιευτών.

3.12.

Η τροποποίηση που προτείνει την αύξηση του ορίου από τα 75 στα 150 εκατ. ευρώ όσον αφορά την εξαίρεση από την έκδοση ενημερωτικού δελτίου για τις μη μετοχικές κινητές αξίες που συγκεντρώνουν οι εταιρείες μέσω πιστωτικών ιδρυμάτων φαίνεται ιδιαίτερα χρήσιμη για την ενεργοποίηση των τραπεζών και των λοιπών πιστωτικών ιδρυμάτων στην υποστήριξη της ανάκαμψης. Σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αυτή η αύξηση του ορίου εξαίρεσης από την έκδοση ενημερωτικού δελτίου είναι προσωρινή. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, όταν το μέτρο ευνοεί την αποτελεσματική πολυσυλλεκτικότητα των μορφών χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, φέρνοντας τις ΜΜΕ πιο κοντά στην κεφαλαιαγορά, θα ήταν σκόπιμο να συνεχίσει να ισχύει και μετά την περίοδο της κρίσης.

3.13.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά την προσπάθεια απλούστευσης των τιτλοποιήσεων με λιγότερο αυστηρή προληπτική εποπτεία, όταν οι εν λόγω τιτλοποιήσεις αφορούν μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Τούτο θα επιτρέπει στις τράπεζες να ελαφρύνουν τους ισολογισμούς τους και, συνακόλουθα, να αυξάνουν τη δανειοδοτική τους ικανότητα. Ωστόσο, θα πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή έτσι ώστε η απλούστευση αυτή να μην αποβεί επωφελής μόνο για όσες εταιρείες ειδικεύονται στη διαχείριση μη εξυπηρετούμενων δανείων, δυσχεραίνοντας περαιτέρω άλλες επιχειρήσεις, όταν οι τράπεζες πωλούν τα δάνειά τους υπερβολικά γρήγορα.

3.14.

Μολονότι η ΕΟΚΕ συμμερίζεται το σκεπτικό των προτάσεών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως προς την τιτλοποίηση μη εξυπηρετούμενων δανείων, πιστεύει ότι το μέτρο αυτό πρέπει να είναι μεγαλύτερης εμβέλειας από την προτεινόμενη.

3.15.

Οι πιο πρόσφατες προτάσεις που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ορθώς προσανατολισμένες στη θέσπιση ειδικών κανόνων για τα μη εξυπηρετούμενα «ανοίγματα» με σκοπό τη διάκρισή τους, ως προς ορισμένες πτυχές τους, από τα εξυπηρετούμενα δάνεια. Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ισχύουσα νομοθεσία που διέπει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια κρίνεται σε ορισμένα σημεία της δύσκαμπτη και ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία, ιδίως δε στις ΜΜΕ και μάλιστα στη σημερινή οικονομική συγκυρία, την οποία έχει δυσχεράνει η πανδημία.

3.16.

Ειδική αναφορά γίνεται στον κανονισμό όσον αφορά την ελάχιστη κάλυψη ζημιών για τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, βάσει του οποίου επιβάλλεται υποβάθμιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων σύμφωνα με ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα και συνεκτιμάται ελάχιστα (ή ακόμη και καθόλου) η πραγματική οικονομική αξία των εγγυήσεων αυτών των δανείων. Εάν ένα τέτοιο ρυθμιστικό πλαίσιο φαινόταν ήδη δύσκολο να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα της δευτερογενούς αγοράς μη εξυπηρετούμενων δανείων πριν από την πανδημία, είναι εύκολο να φανταστεί κανείς πόσο πιο προβληματικό μπορεί να είναι στην οικονομική κατάσταση μετά την πανδημία. Επομένως, κρίνεται σκόπιμο να παύσουν —τουλάχιστον προς το παρόν— να ισχύουν ή να προσαρμοστούν οι καμπύλες του μηχανισμού ασφαλείας που προβλέπει ο προαναφερθείς κανονισμός. Υπογραμμίζεται επίσης ότι ο κανόνας της καθυστέρησης των 90 ημερών πρέπει να γίνει προσωρινά πιο ελαστικός δεδομένης της κατάστασης έκτακτης ανάγκης της νόσου COVID-19, για λόγους αποφυγής των κοινωνικών επιπτώσεων που θα έχει μια τόσο αυστηρή διορία.

3.17.

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι η πρόταση που περιλαμβάνεται στη δέσμη τροποποιήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διευκόλυνση της ανάκαμψης της κεφαλαιαγοράς αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19. Ωστόσο, δεν μπορεί να μην επισημάνει ότι οι κανόνες περί ελάχιστης κάλυψης των μη εξυπηρετούμενων δανείων —όπως ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2019/630 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου— είναι επί του παρόντος ανεπαρκείς για τη διόρθωση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας και, άρα, πρέπει προσωρινά να καταστούν πιο ελαστικοί.

3.18.

Εκτός από τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως προς τα τιτλοποιημένα δάνεια, θα πρέπει να καταστεί αποτελεσματικότερη και η μεταχείριση όσων μη εξυπηρετούμενων δανείων αγοράζουν εξειδικευμένες οντότητες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα —χωρίς προσφυγή σε τιτλοποιήσεις— σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση και τις ισχύουσες απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας, μέσω της βελτίωσης του άρθρου 127 του κανονισμού περί κεφαλαιακών απαιτήσεων. Μάλιστα, το ισχύον νομικό πλαίσιο δημιουργεί παραδόξως αντικίνητρο εξαιτίας της υπερβολικής απορρόφησης κεφαλαίων από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που αγοράζουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια στη δευτερογενή αγορά.

3.19.

Τούτο συνιστά πλεονέκτημα υπέρ των διαχειριστών κεφαλαίων που ειδικεύονται στην απόκτηση μη εξυπηρετούμενων δανείων, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, κατέχουν χρηματοπιστωτικοί φορείς εκτός Ευρώπης που δεν υπόκεινται στο ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ και στα όσα διαλαμβάνει ο κανονισμός περί κεφαλαιακών απαιτήσεων. Τούτο οδηγεί στο παράδοξο φαινόμενο —το οποίο συνιστά καταστρατήγηση της αρχής «ίδιοι κανόνες για τον ίδιο κίνδυνο»— από την έμφαση που δίνει η ΕΕ στην ενδο-ενωσιακή νομοθεσία, να επωφελούνται ενδεχομένως όσοι δραστηριοποιούνται στην ευρωπαϊκή ενιαία αγορά, διατηρώντας όμως την καταστατική έδρα και τα κεφάλαιά τους εκτός της ΕΕ και, τουλάχιστον εν μέρει, εκτός της δικαιοδοσίας της.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1011 όσον αφορά την εξαίρεση ορισμένων δεικτών αναφοράς συναλλαγματικών ισοτιμιών τρίτων χωρών και τον καθορισμό δεικτών αναφοράς αντικατάστασης για ορισμένους δείκτες αναφοράς που τίθενται σε παύση»

[COM(2020) 337 final — 2020/0154 (COD)]

(2021/C 10/06)

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Christophe LEFÈVRE

Αιτήσεις γνωμοδότησης	Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 28.8.2020 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 14.9.2020
Νομική βάση	Άρθρα 114 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Απόφαση του Προεδρείου	14.7.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	244/0/7

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Ως συνέχεια των συστάσεων που έχουν διατυπωθεί στις σχετικές γνωμοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) (1), και λαμβάνοντας υπόψη ιδίως την παύση της δημοσίευσης του LIBOR (2), η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποσκοπούν να εξασφαλίσουν τη συνέχιση των μηχανισμών λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών φορέων στην Ένωση Κεφαλαιαγορών, όσον αφορά την εξαίρεση ορισμένων δεικτών αναφοράς συναλλαγματικών ισοτιμιών τρίτων χωρών και τον καθορισμό δεικτών αναφοράς αντικατάστασης για ορισμένους δείκτες αναφοράς που τίθενται σε παύση.

1.2.

Οι προτάσεις αυτές όχι μόνο προσφέρουν άμεση απόκριση στις συνέπειες της παύσης της δημοσίευσης του LIBOR και της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (EE), αλλά προβλέπουν επίσης, με την ευκαιρία αυτή, να ενσωματώσουν και την κατάσταση των δεικτών αναφοράς των χωρών για τις οποίες η συναλλαγματική ισοτιμία δεν είναι ελεύθερα μετατρέψιμη, και συνεπώς συμβάλλουν και στην επίτευξη ευρύτερων στόχων.

1.3.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η εύρυθμη λειτουργία της Ένωσης Κεφαλαιαγορών έχει ανάγκη από κεφαλαιαγορές ασφαλείς, σταθερές και ανθεκτικές στους κλυδωνισμούς. Από την άποψη αυτή, η κατάργηση του LIBOR θα έχει πολύ σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, δεδομένου ότι είναι μεγάλος ο αριθμός των συμβάσεων στις οποίες δεν έχει προβλεφθεί εναλλακτικός μηχανισμός ενόψει της κατάργησης της αναφοράς στο LIBOR έως το τέλος του 2021.

1.4.

Συνεπώς, συνιστά ζήτημα προτεραιότητας και πρωταρχικής σημασίας να οργανωθεί η αντικατάσταση της αναφοράς στο LIBOR, ενώ παράλληλα η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής να επιδιώξει τη συμμετοχή των εθνικών αρχών στη σχετική διαδικασία, με την έγκριση ευρωπαϊκού κανονισμού, γεγονός που εξουδετερώνει τους κινδύνους που ενέχουν οι ανομοιογενείς νομοθεσίες που παρατηρούνται κατά τις διαδικασίες μεταφοράς των οδηγιών.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι, με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις για τους δείκτες αναφοράς, θα θεσπιστεί νόμιμη εξουσία, βάσει της οποίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ορίζει ένα επιτόκιο αντικατάστασης όποτε παύει να δημοσιεύεται ένας δείκτης αναφοράς του οποίου η παύση αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές διαταραχές στη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών της Ένωσης.

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της που το νόμιμο επιτόκιο αντικατάστασης θα υποκαταστήσει, εκ του νόμου, όλες τις αναφορές στον «δείκτη αναφοράς που τέθηκε σε παύση» σε όλες τις συμβάσεις στις οποίες συμμετέχει εποπτευόμενη οντότητα της ΕΕ.

1.7.

Η ΕΟΚΕ κρίνει εύστοχο το ότι, για συμβάσεις στις οποίες δεν συμμετέχει εποπτευόμενη οντότητα της ΕΕ, τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να εγκρίνουν νόμιμα επιτόκια αντικατάστασης σε εθνικό επίπεδο.

1.8.

Τέλος, για την παρακολούθηση της καταλληλότητας της νέας εξαίρεσης που θεσπίζεται, η ΕΟΚΕ εγκρίνει το γεγονός ότι οι αρμόδιες αρχές και οι εποπτευόμενες οντότητες υποχρεούνται να γνωστοποιούν, σε περιοδική βάση, στην Επιτροπή τη χρήση των εξαιρούμενων δεικτών αναφοράς από επιχειρήσεις της ΕΕ και τις μεταβολές στους ισολογισμούς των εποπτευόμενων οντοτήτων όσον αφορά το άνοιγμα σε συναλλαγματικές διακυμάνσεις τρίτων χωρών.

1.9.

Η απόφαση είναι σύμφωνη με τις συστάσεις του Συμβουλίου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (3), ωστόσο η ΕΟΚΕ διερωτάται γιατί, λαμβανομένης υπόψη της παγκόσμιας δραστηριότητας, η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να είναι η μόνη αρχή που επιχειρεί να ρυθμίσει τον μηχανισμό λειτουργίας των δεικτών τρεχουσών συναλλαγματικών ισοτιμιών.

1.10.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, βεβαίως, να παρακολουθείται η εφαρμογή του κανονισμού και η ενσωμάτωσή του στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, είναι ουσιαστικής σημασίας οι προβλεπόμενοι κανόνες να συμβάλλουν κατά τρόπο συγκεκριμένο και άμεσο στην επίτευξη των στόχων και να παράγουν θετικά αποτελέσματα για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και σε όλα τα κράτη μέλη.

2.   Ιστορικό

2.1.

Το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2020 προβλέπει την αναθεώρηση του κανονισμού για τους χρηματοπιστωτικούς δείκτες που χρησιμεύουν ως δείκτες αναφοράς, βάσει των οποίων καθορίζεται το καταβλητέο ποσό βάσει ενός χρηματοπιστωτικού μέσου ή μιας χρηματοπιστωτικής σύμβασης ή η αξία ενός χρηματοπιστωτικού μέσου. Με τον καθορισμό προτύπων διακυβέρνησης και ποιότητας δεδομένων για δείκτες αναφοράς που χρησιμοποιούνται σε χρηματοπιστωτικές συμβάσεις, ο κανονισμός για τους δείκτες αναφοράς αποσκοπεί στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των συμμετεχόντων στις κεφαλαιαγορές έναντι των δεικτών που χρησιμοποιούνται ως δείκτες αναφοράς στην Ένωση. Συμβάλλει, λοιπόν, στις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή υπέρ της Ένωσης Κεφαλαιαγορών.

2.2.

Ο κανονισμός για τους δείκτες αναφοράς θεσπίζει απαίτηση αδειοδότησης για τους διαχειριστές χρηματοπιστωτικών δεικτών αναφοράς, καθώς και απαιτήσεις για τους συνεισφέροντες δεδομένων εισόδου που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό των χρηματοπιστωτικών δεικτών αναφοράς, ενώ ρυθμίζει και τη χρήση των χρηματοπιστωτικών δεικτών αναφοράς. Οι κανόνες του κανονισμού για τους δείκτες αναφοράς επιβάλλουν στις εποπτευόμενες οντότητες της ΕΕ (όπως τράπεζες, επιχειρήσεις επενδύσεων, ασφαλιστικές επιχειρήσεις, οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες — ΟΣΕΚΑ2) να χρησιμοποιούν μόνο δείκτες των οποίων ο διαχειριστής διαθέτει άδεια. Οι δείκτες αναφοράς που παρέχονται από διαχειριστή ο οποίος βρίσκεται σε τρίτες χώρες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ΕΕ μόνο μετά από διαδικασία ισοδυναμίας, αναγνώρισης ή προσυπογραφής.

2.3.

Ο κανονισμός για τους δείκτες αναφοράς εφαρμόζεται από τον Ιανουάριο του 2018. Ωστόσο, οι συμμετέχοντες στην αγορά της ΕΕ μπορούν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν δείκτες αναφοράς που παρέχονται από διαχειριστή ο οποίος βρίσκεται σε χώρα εκτός της Ένωσης —ανεξάρτητα από το αν έχει εκδοθεί απόφαση ισοδυναμίας και αν ο δείκτης έχει αναγνωριστεί ή προσυπογραφεί για χρήση στην Ένωση— έως ότου λήξει το μεταβατικό καθεστώς, στο τέλος Δεκεμβρίου του 2021.

2.4.

Κατά πρώτο λόγο, οι τροποποιήσεις σχετικά με τους δείκτες αναφοράς, οι οποίες προτείνονται στη νομοθετική πρόταση που αποτελεί αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ, θεσπίζουν νόμιμη εξουσία, βάσει της οποίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ορίζει ένα επιτόκιο αντικατάστασης όποτε παύει να δημοσιεύεται ένας δείκτης αναφοράς του οποίου η παύση αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές διαταραχές στη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών της Ένωσης.

2.5.

Κατά δεύτερο λόγο, το νόμιμο επιτόκιο αντικατάστασης θα υποκαταστήσει, εκ του νόμου, όλες τις αναφορές στον «δείκτη αναφοράς που τέθηκε σε παύση» σε όλες τις συμβάσεις στις οποίες συμμετέχει εποπτευόμενη οντότητα της ΕΕ.

2.6.

Κατά τρίτο λόγο, για συμβάσεις στις οποίες δεν συμμετέχει εποπτευόμενη οντότητα της ΕΕ, τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να εγκρίνουν νόμιμα επιτόκια αντικατάστασης σε εθνικό επίπεδο.

2.7.

Τέλος, για την παρακολούθηση της καταλληλότητας της νέας εξαίρεσης που θεσπίζεται, οι αρμόδιες αρχές και οι εποπτευόμενες οντότητες υποχρεούνται να γνωστοποιούν, σε περιοδική βάση, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη χρήση των εξαιρούμενων δεικτών αναφοράς από επιχειρήσεις της ΕΕ και τις μεταβολές στους ισολογισμούς των εποπτευόμενων οντοτήτων όσον αφορά το άνοιγμα σε συναλλαγματικές διακυμάνσεις τρίτων χωρών.

3.   Παρατηρήσεις

3.1.

Ως συνέχεια των συστάσεων που έχουν διατυπωθεί στις σχετικές γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (4), και λαμβάνοντας υπόψη ιδίως την παύση της δημοσίευσης του LIBOR, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποσκοπούν να εξασφαλίσουν τη συνέχιση των μηχανισμών λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών φορέων στην Ένωση Κεφαλαιαγορών, όσον αφορά την εξαίρεση ορισμένων δεικτών αναφοράς συναλλαγματικών ισοτιμιών τρίτων χωρών και τον καθορισμό δεικτών αναφοράς αντικατάστασης για ορισμένους δείκτες αναφοράς που τίθενται σε παύση.

3.2.

Οι προτάσεις αυτές όχι μόνο προσφέρουν άμεση απόκριση στις συνέπειες της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά προβλέπουν επίσης, με την ευκαιρία αυτή, να ενσωματώσουν και την κατάσταση των δεικτών αναφοράς των χωρών για τις οποίες η συναλλαγματική ισοτιμία δεν είναι ελεύθερα μετατρέψιμη, επομένως συμβάλλουν επίσης στην επίτευξη ευρύτερων στόχων.

3.3.

Παρέχουν την ευκαιρία να συνυπολογίζεται η χρήση των δεικτών αναφοράς των συναλλαγματικών ισοτιμιών προκειμένου να καλυφθεί η αστάθεια του νομίσματος τρίτων χωρών και η πληρωμή συμβάσεων παραγώγων σε νόμισμα άλλο από το νόμισμα περιορισμένης μετατρεψιμότητας, ιδίως όταν το νόμισμα της τρίτης χώρας δεν είναι ελεύθερα μετατρέψιμο.

3.4.

Η μεταρρύθμιση αυτή έχει καθοριστική σημασία για να διευθετηθεί η συνδεόμενη με το Brexit απότομη εξέλιξη της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, που συνδέεται με την τραπεζική ένωση, να εξασφαλιστεί η λειτουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), και να ενισχυθεί η θέση της ΕΕ και των κρατών μελών μέσα σε ένα ταχέως εξελισσόμενο παγκόσμιο περιβάλλον.

3.5.

Σύμφωνα με τις συστάσεις του Συμβουλίου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, η μεταρρύθμιση των δεικτών αναφοράς κρίσιμης σημασίας, όπως τα επιτόκια IBOR (5), ορίστηκε ως ύψιστη προτεραιότητα του σχεδίου δράσης της Επιτροπής για την Ένωση Κεφαλαιαγορών.

3.6.

Ο στόχος της εύρυθμης λειτουργίας της Ένωσης Κεφαλαιαγορών απαιτεί κεφαλαιαγορές ασφαλείς, σταθερές και ανθεκτικές στους κλυδωνισμούς. Από αυτή την άποψη, ο αντίκτυπος της κατάργησης του LIBOR, παρότι εντάσσεται στο πλαίσιο της σταδιακής απώλειας αντιπροσωπευτικότητας της αγοράς ή της οικονομικής πραγματικότητας των υποκείμενων προϊόντων που υποτίθεται ότι μετρά, πρόκειται να έχει πολύ σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, καθώς σε μεγάλο αριθμό συμβάσεων δεν έχει προβλεφθεί εναλλακτικός μηχανισμός έως την κατάργηση της αναφοράς στο LIBOR, στο τέλος του 2021.

3.7.

Συνεπώς, συνιστά ζήτημα προτεραιότητας και πρωταρχικής σημασίας να οργανωθεί η αντικατάσταση της αναφοράς στο LIBOR, ενώ παράλληλα η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιδιώξει τη συμμετοχή των εθνικών αρχών στη σχετική διαδικασία, με την έγκριση ευρωπαϊκού κανονισμού, γεγονός που εξουδετερώνει τους κινδύνους που ενέχουν οι ανομοιογενείς νομοθεσίες που παρατηρούνται κατά τις διαδικασίες μεταφοράς των οδηγιών.

3.8.

Κατά τις επιχειρήσεις και τους συλλογικούς φορείς, με τους οποίους διαβουλεύτηκε εκ των προτέρων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η θέσπιση δεικτών αναφοράς συμβάλλει στη διασφάλιση των διασυνοριακών συναλλαγών στην αγορά, καθώς και στην ενίσχυση των ισότιμων όρων ανταγωνισμού, ιδίως για τις χώρες με συναλλαγματική ισοτιμία που εξακολουθεί να είναι υπερβολικά ρυθμιζόμενη.

3.9.

Η υπό εξέταση τροποποίηση των κανόνων αποβλέπει στην αντιμετώπιση ενός εξαιρετικά σημαντικού συστημικού κινδύνου: στο φάσμα των συμβάσεων που θα επηρεαστούν από την παύση ενός δείκτη αναφοράς επιτοκίου που χρησιμοποιείται ευρέως περιλαμβάνονται τα εξής: 1) εκδόσεις χρεωστικών τίτλων από εποπτευόμενες οντότητες· 2) χρεόγραφα εποπτευόμενων οντοτήτων εντός ισολογισμού· 3) δάνεια· 4) καταθέσεις· και 5) συμβάσεις παραγώγων. Σε πολλές χρηματοπιστωτικές συμβάσεις οι οποίες αναφέρονται σε δείκτες αναφοράς επιτοκίων που χρησιμοποιούνται ευρέως, συμμετέχουν εποπτευόμενες οντότητες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού για τους δείκτες αναφοράς.

3.10.

Η έλλειψη ασφάλειας δικαίου και οι δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις που ενδέχεται να προκύψουν από δυσκολίες όσον αφορά την ικανότητα εκτέλεσης υφιστάμενων συμβατικών υποχρεώσεων θα θέσουν σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην Ένωση: — από την πλευρά τους, οι καταναλωτές, οι μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις και οι επενδυτές μπορούν να έχουν τη βεβαιότητα μεγαλύτερης προστασίας, καθώς η υπό εξέταση πρόταση προσφέρει διάφορα εργαλεία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η κατάργηση ενός διατραπεζικού επιτοκίου ευρείας χρήσης δεν θα επηρεάσει αδικαιολόγητα την ικανότητα του τραπεζικού τομέα να παρέχει χρηματοδότηση σε εταιρείες της ΕΕ και, ως εκ τούτου, δεν θα θέσει σε κίνδυνο έναν βασικό στόχο της Ένωσης Κεφαλαιαγορών· — υπό αυτό το πρίσμα, όσον αφορά την πρόταση της Επιτροπής, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να αναλυθούν επίσης τα ακόλουθα θέματα που αναπτύσσονται στο κείμενο: i) οι αιτιολογικές σκέψεις και η αιτιολογική έκθεση φαίνεται να λαμβάνουν υπόψη ένα ευρύ φάσμα συμβάσεων που χρησιμοποιούν χρηματοπιστωτικούς δείκτες αναφοράς, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων πίστωσης (ή παρόμοιων μηχανισμών δανεισμού) που συνάπτονται με νομικά πρόσωπα ή με άλλες οντότητες (και όχι μόνο με καταναλωτές)· υπενθυμίζουμε, σε αυτό το πλαίσιο, το τμήμα με τίτλο «Πεδίο εφαρμογής του νόμιμου επιτοκίου αντικατάστασης»· ii) το κείμενο της πρότασης της Επιτροπής για τη θέσπιση της αντικατάστασης εκ του νόμου —εν προκειμένω το άρθρο 23α παράγραφος 2— κάνει χρήση του όρου «χρηματοπιστωτικές συμβάσεις», ο οποίος ορίζεται στον κανονισμό για τους δείκτες αναφοράς (άρθρο 3 παράγραφος 1 σημείο 18) μόνο σε σχέση με τις συμβάσεις πίστωσης που συνάπτονται με φυσικά πρόσωπα —καταναλωτές—, λαμβανομένων υπόψη των παραπομπών στις οδηγίες 2008/48/ΕΚ και 2014/17/ΕΕ· iii) προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή μεταξύ του στόχου που εκφράζεται στην αιτιολογική έκθεση και του κειμένου της πρότασης, η ΕΟΚΕ θεωρεί χρήσιμο να αναλυθεί το πεδίο αναφοράς και ο ορισμός του όρου «χρηματοπιστωτικές συμβάσεις», ούτως ώστε να μην περιορίζεται στις συμβάσεις πίστωσης που συνάπτονται με καταναλωτές, αλλά να εξασφαλίζει επίσης την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού αντικατάστασης εκ του νόμου και για τις συμβάσεις πίστωσης που συνάπτονται με άλλους παράγοντες της αγοράς· — η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι εξουσίες αντικατάστασης θα πρέπει να επεκταθούν σε όλες τις συμβάσεις που διέπονται από το δίκαιο κράτους μέλους, καθώς και στις συμβάσεις που συνάπτονται μεταξύ φορέων εγκατεστημένων στην ΕΕ και οι οποίες διέπονται από το δίκαιο τρίτου κράτους, όταν η νομοθεσία του εν λόγω τρίτου κράτους δεν προβλέπει αντικατάσταση εκ του νόμου ενός δείκτη αναφοράς που καταργείται· — τα προτεινόμενα μέτρα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μέτρα που στηρίζουν «μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων» (πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2020). Η υπό εξέταση πρωτοβουλία είναι επωφελής για τα τραπεζικά δάνεια σε πελάτες λιανικής με κυμαινόμενο επιτόκιο συνδεδεμένο με επιτόκια IBOR, στοιχείο σημαντικό για μια οικονομία που εξυπηρετεί τις ανάγκες του πληθυσμού.

3.11.

Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι στην αιτιολογική σκέψη 10 της πρότασης τροποποίησης του κανονισμού γίνεται αναφορά στη συνεκτίμηση των προτάσεων των ομάδων εργασίας, και ότι, τουλάχιστον στην περίπτωση της μετάβασης από τον δείκτη EONIA (μέσος δείκτης των επιτοκίων του ευρώ για τοποθετήσεις μίας ημέρας) στο βραχυπρόθεσμο επιτόκιο του ευρώ (€STR), η σχετική επιτροπή εργασίας συνέστησε αυτή η μετάβαση να πραγματοποιηθεί προς την κατεύθυνση του €STR συν την απόκλιση μεταξύ επιτοκίων (€STR + spread), η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να επιβεβαιωθεί ότι ως «δείκτης αναφοράς αντικατάστασης» νοείται «ο νέος δείκτης αναφοράς + η απόκλιση μεταξύ επιτοκίων».

3.12.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί χρήσιμο να αποσαφηνιστεί η φράση «σημαντικές διαταραχές στη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών της Ένωσης». Επί του προκειμένου, βάσει της αιτιολογικής σκέψης 4, μπορούμε να συναγάγουμε το συμπέρασμα ότι η κατάργηση της δημοσίευσης του LIBOR εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Ωστόσο, εάν ληφθεί υπόψη η μακροπρόθεσμη προοπτική και συνυπολογιστεί το γεγονός ότι σε κάποια χρονική στιγμή μπορεί να τεθεί ζήτημα κατάργησης του EURIBOR, κρίνεται σκόπιμο η έννοια αυτή να οριστεί.

3.13.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούν επίσης οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ασκεί το δικαίωμα αυτό, στην προκειμένη περίπτωση εντός ποιας προθεσμίας καθορίζεται ο δείκτης αναφοράς αντικατάστασης από τη στιγμή που πληρούνται οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις.

3.14.

Μια περαιτέρω χρήσιμη διευκρίνιση θα ήταν ο βαθμός εξωεδαφικότητας της εφαρμογής του εν λόγω μέτρου, με άλλα λόγια, να αποσαφηνιστεί ότι το μέτρο αυτό εφαρμόζεται όταν μία από τις εποπτευόμενες οντότητες διατηρεί την έδρα της σε ένα από τα κράτη μέλη, ανεξαρτήτως του δικαίου που διέπει τη σύμβαση, και, εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ αναφέρεται ειδικότερα στις συμβάσεις που συνάπτονται σύμφωνα με το αγγλικό δίκαιο, το οποίο, από την 1η Ιανουαρίου 2021, θα καταστεί δίκαιο τρίτης χώρας έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.15.

Ως εκ τούτου, η μεταρρύθμιση του κανονισμού για τους δείκτες αναφοράς συνιστά το κατάλληλο εργαλείο για την καθιέρωση ενός νόμιμου επιτοκίου αντικατάστασης, το οποίο θα περιορίσει τις αρνητικές συνέπειες για την ασφάλεια δικαίου και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα που μπορεί να υπάρξουν εάν το LIBOR —ή οποιοσδήποτε άλλος δείκτης αναφοράς του οποίου η παύση θα προκαλέσει σημαντικές διαταραχές στη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών εντός της Ένωσης— τεθεί σε παύση χωρίς να έχει καταστεί διαθέσιμο επιτόκιο αντικατάστασης αυτού του είδους και χωρίς να έχει ενσωματωθεί σε συμβάσεις παλαιού τύπου στις οποίες συμμετέχει εποπτευόμενη οντότητα που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού για τους δείκτες αναφοράς.

3.16.

Η απόφαση είναι σύμφωνη με τις συστάσεις του Συμβουλίου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, ωστόσο η ΕΟΚΕ διερωτάται γιατί, λαμβανομένης υπόψη της παγκόσμιας δραστηριότητας, η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να είναι η μόνη αρχή που επιχειρεί να ρυθμίσει τον μηχανισμό λειτουργίας των δεικτών τρεχουσών συναλλαγματικών ισοτιμιών.

3.17.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, βεβαίως, να παρακολουθείται η εφαρμογή του κανονισμού και η ενσωμάτωσή του στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, είναι ουσιαστικής σημασίας οι προβλεπόμενοι κανόνες να συμβάλλουν κατά τρόπο συγκεκριμένο και άμεσο στην επίτευξη των στόχων και να παράγουν θετικά αποτελέσματα για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και σε όλα τα κράτη μέλη.

---

(1)  Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ) — Μεταρρυθμίσεις (ΕΕ C 227 της 28.6.2018, σ. 63 )· Βιώσιμη χρηματοδότηση: ταξινόμηση και δείκτες αναφοράς (ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 103) και Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ) — Τροποποιημένη πρόταση για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, (ΕΕ C 110 της 22.3.2019, σ. 58 ).

(2)  Το LIBOR (London Interbank Offered Rate — διατραπεζικό επιτόκιο Λονδίνου) χρησιμεύει ως κύριο επιτόκιο αναφοράς, αναγνωρισμένο σε διεθνές επίπεδο, για τον υπολογισμό του κόστους των διατραπεζικών δανείων.

(3)  Διεθνής όμιλος οικονομικών φορέων που δημιουργήθηκε κατά τη διάσκεψη κορυφής της Ομάδας των 20 (G20) στο Λονδίνο, τον Απρίλιο του 2009. Συμμετέχουν σ’ αυτόν 26 εθνικές χρηματοπιστωτικές αρχές (κεντρικές τράπεζες, υπουργεία οικονομικών κ.λπ.), καθώς και πολλές διεθνείς οργανώσεις και όμιλοι που καταρτίζουν πρότυπα στον τομέα της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

(4)  Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ) — Μεταρρυθμίσεις (ΕΕ C 227 της 28.6.2018, σ. 63)· Βιώσιμη χρηματοδότηση: ταξινόμηση και δείκτες αναφοράς (ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 103 ) και Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ) — Τροποποιημένη πρόταση για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, (ΕΕ C 110 της 22.3.2019, σ. 58 ).

(5)  Τα διατραπεζικά επιτόκια δανεισμού (Interbank Offered Rates — IBOR) είναι επιτόκια αναφοράς συστημικής σπουδαιότητας, στα οποία βασίζονται πολλές συμβάσεις του χρηματοπιστωτικού κλάδου.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα»

[COM (2020) 274 final]

και

«Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα»

[COM (2020) 275 final]

(2021/C 10/07)

Εισηγήτρια:

η κ. Tatjana BABRAUSKIENĖ

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 12.8.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Έγκριση από το τμήμα	9.9.2020
Έγκριση από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	218/0/5

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι, πρώτον, ένα εργατικό δυναμικό με υψηλές δεξιότητες και προσόντα είναι ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα του ευρωπαϊκού κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου, δεύτερον, ότι η στήριξη της κατάρτισης των νέων και των ενηλίκων πρέπει να χρησιμοποιείται ως μοχλός για την τόνωση της μακροπρόθεσμης και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, δεδομένου ότι συμβάλλει στην αύξηση της καινοτομίας, της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας και, τρίτον, ότι στηρίζει τους εργαζομένους τόσο κατά τη δίκαιη μετάβαση όσο και για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας και των μισθών τους.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το θεματολόγιο δεξιοτήτων και η προτεινόμενη σύσταση για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) διαμορφώθηκαν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ), και ότι το σύνθημα του θεματολογίου δεξιοτήτων αποτελεί την πρώτη αρχή του πυλώνα.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα έργα των Κέντρων Επαγγελματικής Αριστείας και η συμμετοχή των χωρών χρηματοδότησης σε διαγωνισμούς EuroSkills, ως ένα από τα εργαλεία, θα οδηγήσουν σε βελτιώσεις στο σύνολο του συστήματος ΕΕΚ, αυξάνοντας την ποιότητα, την ελκυστικότητα και την συμμετοχικότητα της ΕΕΚ για όλους. Αυτό θα πρέπει να επιτευχθεί με τους σχετικούς κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών, των γονέων και των σπουδαστών.

1.4.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι βασικές ικανότητες και οι δεξιότητες STEAM (1) πρέπει να συμπεριληφθούν στην παροχή «κατάλληλων δεξιοτήτων» για την κάλυψη τόσο των άμεσων αναγκών των νέων και των ενηλίκων να ζουν με επιτυχία στην κοινωνία όσο και των αναγκών της αγοράς εργασίας κατά την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την έμφαση στις κοινωνικές ικανότητες και τις ικανότητες που συνδέονται με την ιδιότητα του πολίτη, οι οποίες έχουν ζωτική σημασία για το άτομο ως δημοκρατικό πολίτη. Η αγωγή του πολίτη θα πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους, ιδίως σε μειονεκτούσες ομάδες (2). Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τη σύσταση του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών (3), και να ενισχύσουν τη μάθηση σχετικά με τις ευρωπαϊκές αξίες και ταυτότητα στην ΕΕΚ και στους τομείς της εκπαίδευσης ενηλίκων.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για ένα σύμφωνο δεξιοτήτων με στόχο την απόκτηση νέων και την αναβάθμιση των υφιστάμενων δεξιοτήτων των εργαζομένων και ζητεί να διαμορφωθούν εφικτοί στόχοι και να συμφωνηθούν κοινές αρχές για την ποιότητα, με τη συμμετοχή των σχετικών κοινωνικών εταίρων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και άλλων σημαντικών φορέων, με σκοπό την παροχή αποτελεσματικών λύσεων για όλους.

1.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις πολιτικές προσανατολισμού και παροχής συμβουλών σε ό,τι αφορά την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση της αγοράς εργασίας μέσω της επέκτασης των μηχανισμών στήριξης που προσφέρουν διάφοροι πάροχοι πληροφοριών, π.χ. τα προγράμματα «πρεσβευτές κατάρτισης» των συνδικαλιστικών οργανώσεων, και μέσω της παροχής στήριξης σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού για τις επιχειρήσεις και της εργασίας της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να ενθαρρυνθούν ενήλικες και εργαζόμενοι να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους και να αποκτήσουν νέες. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η υποστήριξη των ατόμων μέσω της κατάρτισης στη δίκαιη ψηφιακή και πράσινη μετάβαση θα αρχίσει με την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης και με την εξασφάλιση της αναγνώρισης και της πιστοποίησης των μαθημάτων κατάρτισης, έτσι ώστε να μπορούν να αποτελούν μέρος του συνόλου των προσόντων.

1.8.

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Βιώσιμη χρηματοδότηση για τη δια βίου μάθηση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων στο πλαίσιο της έλλειψης εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού» (4), και επισημαίνει ότι το σχέδιο ανάκαμψης, το Μέσο Ανάκαμψης της ΕΕ (Next Generation EU) και άλλα ταμεία της ΕΕ (ΕΚΤ+, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης κ.λπ.) πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά τρόπο αποτελεσματικό και συνεπή με στόχο την αποτελεσματική στήριξη των πολιτικών εκπαίδευσης και κατάρτισης.

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να διεξαχθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο έρευνα σχετικά με την ιδέα μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τους μεμονωμένους λογαριασμούς μάθησης ως γενική πρωτοβουλία ή ειδική στήριξη στις ανάγκες των κρατών μελών Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δρομολογήσει κοινωνικό διάλογο για τους μεμονωμένους λογαριασμούς μάθησης και για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών βασικών προφίλ επαγγελματικών προσόντων στο πλαίσιο της ΕΕΚ, προκειμένου να συνεκτιμηθούν οι ανάγκες των διαφόρων κλάδων, οι εθνικές απαιτήσεις των επαγγελμάτων της ΕΕΚ σύμφωνα με τις συλλογικές συμβάσεις, τα μεταβαλλόμενα εργασιακά και επαγγελματικά προφίλ και οι ανάγκες των επιχειρήσεων· επίσης, καλεί την Επιτροπή να οργανώσει διαβούλευση με τις σχετικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

1.10.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να επανεξεταστούν και να επικαιροποιηθούν οι δείκτες και τα σημεία αναφοράς όταν πλέον θα είναι διαθέσιμα τα δεδομένα σχετικά με τον αντίκτυπο της κρίσης COVID-19. Τα δεδομένα και οι πληροφορίες σχετικά με την ΕΕΚ, τις δεξιότητες και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας πρέπει να βελτιωθούν σε σχέση με τους στόχους της ΕΕ για την εκπαίδευση και την κατάρτιση· οι νέοι δείκτες θα πρέπει να επιβάλλουν την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Προκειμένου να διαμορφωθούν οι προτεινόμενοι δείκτες έως το 2025, η συχνότητα της παρακολούθησης θα απαιτήσει την ετήσια επικαιροποίηση σειράς δεδομένων για την καλύτερη παρακολούθηση των βελτιώσεων στον τομέα της ΕΕΚ, την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την απόκτηση νέων.

1.11.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να διασφαλιστεί σε όλους τους εκπαιδευόμενους ΕΕΚ το δικαίωμα και η πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας και χωρίς αποκλεισμούς ΕΕΚ και μαθητείες, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη το ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας (5). Εκτός από τον δείκτη όσον αφορά τη συμμετοχή στη μάθηση στον χώρο εργασίας όπως ορίζεται στην προτεινόμενη σύσταση για την ΕΕΚ, θα μπορούσε να οριστεί ένας δείκτης μάθησης εντός της επιχείρησης και να ενθαρρυνθεί η συνεργατική μαθητεία μεταξύ επιχειρήσεων.

1.12.

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Προς μια στρατηγική της ΕΕ για την ενίσχυση των πράσινων δεξιοτήτων και ικανοτήτων για όλους» (6), και καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει στρατηγική για τις πράσινες δεξιότητες και ικανότητες σε επίπεδο ΕΕ που θα συνάδει με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, καθώς και να θεσπίσει δείκτες σχετικά με ένα πλαίσιο ικανοτήτων για τις ανάγκες πράσινων δεξιοτήτων, με τη συμμετοχή των κυβερνήσεων, των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

1.13.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθούν πολιτικές για τη βελτίωση της ελκυστικότητας του επαγγέλματος των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών της ΕΕΚ, μέσω της παροχής στρατηγικών επικαιροποιήσεων της αρχικής και της συνεχούς επαγγελματικής τους εξέλιξης, ούτως ώστε να είναι καλά προετοιμασμένοι για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση της ΕΕΚ, βελτιώνοντας το καθεστώς τους, την υγεία και την ασφάλεια και τις συνθήκες εργασίας τους, και μέσω της συμμετοχής τους στην ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών για την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση των σχολείων και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της ΕΕΚ στο πλαίσιο μιας διεργασίας ουσιαστικού κοινωνικού διαλόγου.

1.14.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση (7) να προτείνει, αφενός, πρακτική στήριξη στις σχολικές κοινότητες για να βελτιώσουν τις ψηφιακές δεξιότητες και τις επενδύσεις σε ψηφιακά εργαλεία και σε πρόσβαση στο διαδίκτυο και, αφετέρου, να παρέχει στήριξη έτσι ώστε να αποκτήσουν όλοι ψηφιακές δεξιότητες, τόσο μη τεχνικές (χρήσιμες στην κοινωνική και την προσωπική ζωή), όσο και τεχνικές (τεχνολογικές και σε σχέση με το εργασιακό αντικείμενο). Καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει τα σχετικά δεδομένα όσον αφορά την πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία και στο διαδίκτυο στα σχολεία σε σχέση με το εργαλείο SELFIE (8). Είναι σημαντική η αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων και η απόκτηση νέων όσον αφορά τις απαραίτητες ψηφιακές δεξιότητες.

1.15.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη διεξαγωγή μελέτης σε επίπεδο ΕΕ για τη χαρτογράφηση των υφιστάμενων μικροδιαπιστευτηρίων των διαφόρων παρόχων, προκειμένου να διαπιστωθούν οι πραγματικές ανάγκες των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, των εργοδοτών, των εργαζομένων και των αιτούντων εργασία όσον αφορά τα μικροδιαπιστευτήρια και τον αντίκτυπό τους στα επαγγελματικά προσόντα και τις συλλογικές συμβάσεις.

1.16.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, αφενός, τη βελτίωση της πλατφόρμας Europass, με αξιόπιστες πληροφορίες για τους αναζητούντες εργασία, τους εκπαιδευόμενους, τους εργοδότες και τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής· αφετέρου, οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να είναι προσβάσιμες και στα άτομα με αναπηρία και να παρέχονται σε διάφορες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των κύριων γλωσσών των μεταναστών, των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο.

1.17.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναληφθούν εθνικές δράσεις για τις δεξιότητες, προκειμένου να δοθεί έμφαση στην υποστήριξη των σπουδαστριών, των εργαζομένων γυναικών και των γυναικών ανέργων, με ειδικά σχεδιασμένη κατάρτιση, και να υπάρξει εστίαση στην παροχή αποτελεσματικής στήριξης στις οικογένειες που αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19.

1.18.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να καταρτίσει δράσεις που θα διασφαλίζουν ότι θα δοθεί σε όλους τους πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο η δυνατότητα να επικυρώσουν τις δεξιότητες και τις ικανότητές τους, και ότι θα τους προσφερθούν θέσεις μαθητείας και δυνατότητα αναβάθμισης των υφιστάμενων δεξιοτήτων και απόκτησης νέων, καθώς και ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

1.19.

Η ΕΟΚΕ προτείνει οι ιδέες που στηρίζουν τις πρωτοβουλίες για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα στο πλαίσιο του θεματολογίου δεξιοτήτων θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω συζητήσεων με τις κυβερνήσεις, τους αρμόδιους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Οι συμπράξεις επιχειρήσεων και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι εξίσου επωφελείς και για τα δύο μέρη, και δεν θα πρέπει να οδηγούν σε περικοπές στους δημόσιους προϋπολογισμούς για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

1.20.

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση τόσο υπέρ των βιώσιμων εθνικών δημόσιων επενδύσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην έρευνα ως μέρος του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, όσο και υπέρ της υποστήριξης αυτού του στόχου με ενωσιακούς πόρους, με σκοπό να εξαλειφθούν πλήρως οι αποκλεισμοί από την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα, να καταστούν τούτες προσιτές στους σπουδαστές και τους μελλοντικούς ερευνητές, και να διασφαλιστεί ένα υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον για πανεπιστημιακούς και ερευνητές. Η ΕΟΚΕ ζητεί οι προτάσεις σχετικά με την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων των ερευνητών να συζητηθούν περαιτέρω με τους αποδέκτες των πρωτοβουλιών.

1.21.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν το Ανακοινωθέν του Παρισιού (2018) και το επερχόμενο Ανακοινωθέν της Ρώμης (2020), και να διασφαλίσουν ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία και ακεραιότητα, η θεσμική αυτονομία, η συμμετοχή των φοιτητών και του προσωπικού στη διακυβέρνηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η δημόσια ευθύνη αποτελούν τα θεμέλια του Ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να σεβαστούν τις θεμελιώδεις αξίες της διαδικασίας της Μπολόνια, να εφαρμόσουν τις αρχές της κοινωνικής διάστασης και της ποιοτικής μάθησης και διδασκαλίας, και ζητεί από την ομάδα παρακολούθησης της διαδικασίας της Μπολόνια να εξασφαλίσει την περαιτέρω εφαρμογή των από κοινού συμφωνηθέντων στόχων της Μπολόνια. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης τη σημασία της εφαρμογής της σύστασης του ΟΗΕ του 1997 σχετικά με το καθεστώς του διδακτικού προσωπικού τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (9).

2.   Ιστορικό

2.1.

Η ανακοίνωση σχετικά με ένα επικαιροποιημένο ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα καθορίζει τις προτεραιότητες πολιτικής και τις δράσεις που αποσκοπούν στην κατάρτιση περισσότερων ατόμων, συχνότερα, και σε δεξιότητες που απαιτούνται για μια θέση εργασίας, ιδίως για την επιτυχή προσαρμογή στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.

2.2.

Η νέα πρόταση βασίζεται στην ανακοίνωση με τίτλο: «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη: συνεργασία για την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού, της απασχολησιμότητας και της ανταγωνιστικότητας» (2016) (10). Το επικαιροποιημένο θεματολόγιο δεξιοτήτων (2020) προτείνει 12 πρωτοβουλίες και τέσσερις ποσοτικούς στόχους που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2025. Στην πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα προτείνονται πρόσθετοι στόχοι για τους εκπαιδευόμενους στο πλαίσιο της ΕΕΚ. Στην παρούσα γνωμοδότηση εξετάζονται και οι δύο πρωτοβουλίες.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η πανδημία COVID-19 έχει ωθήσει την ευρωπαϊκή οικονομία σε βαθιά ύφεση και αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας. Αν και η Eurostat εκτιμά ότι η πρόσφατη αύξηση της ανεργίας ήταν μικρή σε σύγκριση με τη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, το ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ-27 αναμένεται να αυξηθεί από 6,7 % το 2019 σε 9 % το 2020 (11). Εξάλλου, η κρίση COVID-19 έχει επιταχύνει την ψηφιακή μετάβαση στην εκπαίδευση, την εργασία και την καθημερινή ζωή. Συνεπώς, η δέσμη μέτρων πολιτικής της Επιτροπής δημοσιεύεται την κατάλληλη στιγμή, προκειμένου να αποτελέσει το έναυσμα για συζητήσεις σχετικά με αποτελεσματικές πολιτικές για την εκπαίδευση και την κατάρτιση.

3.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το θεματολόγιο δεξιοτήτων και η προτεινόμενη σύσταση για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) διαμορφώθηκαν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ), με στόχο να συμβάλουν στην υλοποίηση της πρώτης αρχής του πυλώνα σχετικά με το δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση. Πράγματι, όλοι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς κατάρτιση και δια βίου μάθηση στο πλαίσιο μιας δίκαιης μετάβασης και ενόψει δημογραφικών μεταβολών. Επισημαίνεται η ανάγκη αντιμετώπισης της εκπαιδευτικής ένδειας η οποία έχει οξυνθεί ως αποτέλεσμα της άνισης πρόσβασης στην εκπαίδευση και την κατάρτιση κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19.

3.3.

Πιστεύουμε ότι οι βασικές ικανότητες και οι μη τεχνικές δεξιότητες είναι εξίσου σημαντικές με τις «κατάλληλες δεξιότητες» που απαιτούνται στην αγορά εργασίας· Αυτές οι βασικές ικανότητες περιλαμβάνουν τις κοινωνικές ικανότητες και τις ικανότητες που συνδέονται με την ιδιότητα του πολίτη, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για το άτομο ως πολίτη, ιδίως όταν οι αυξημένες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες να οδηγήσουν σε ριζοσπαστισμό, λαϊκισμό και υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας. Στο θεματολόγιο δεξιοτήτων θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην ανάπτυξη των βασικών ικανοτήτων κατά τη διάρκεια των υποχρεωτικών κύκλων εκπαίδευσης/στα προγράμματα σπουδών, καθώς και στην εκπαίδευση των νέων και των ενηλίκων. Η εστίαση του θεματολογίου δεξιοτήτων στις σπουδές STEM (12) και στις επιχειρηματικές ικανότητες είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική, παράλληλα με την κατανόηση των γενικών αναγκών σε ικανότητες για την κοινωνία και την αγορά εργασίας, με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει επίσης εστίαση στις κοινωνικές και τις εγκάρσιες δεξιότητες. Οι δεξιότητες STEAM (13) πρέπει να βελτιωθούν περαιτέρω, καθώς οι τέχνες, οι ανθρωπιστικές επιστήμες, οι κοινωνικές σπουδές και οι επαγγελματικοί κλάδοι συμβάλλουν σημαντικά στο ΑΕγχΠ μιας χώρας.

3.4.

Επισημαίνουμε ότι η ΕΟΚΕ, στη γνωμοδότησή (14) της για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης (2018), εξέφρασε την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η εν λόγω πρωτοβουλία πρότεινε μεγαλύτερη συμμετοχικότητα στα μελλοντικά εκπαιδευτικά συστήματα και υπογράμμισε ότι η εκμάθηση όσον αφορά την ΕΕ, τις δημοκρατικές αξίες, την ανεκτικότητα και την ιδιότητα του πολίτη θα πρέπει να θεωρείται δικαίωμα όλων, στο πλαίσιο μιας ολιστικής εκπαιδευτικής αντίληψης, με ιδιαίτερη έμφαση στις μειονεκτούσες ομάδες (15) και στο πλαίσιο της εφαρμογής του ΕΠΚΔ. Είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να ενθαρρυνθούν να εφαρμόσουν τη Σύσταση του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών (16). Σε συνέχεια της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ με θέμα «Εκπαίδευση για την ΕΕ» (17), επισημαίνει ότι η ΕΕΚ και η εκπαίδευση ενηλίκων πρέπει επίσης να επικεντρώνονται στην ενίσχυση των κοινών ευρωπαϊκών αξιών και της ταυτότητας της ΕΕ.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση θέσπισης ενός Συμφώνου για τις δεξιότητες και για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων και την απόκτηση νέων. Σύμφωνα με τις ομάδες εστίασης, είναι σημαντικό να σχεδιαστεί το Σύμφωνο με τη συμμετοχή των σχετικών κοινωνικών εταίρων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και άλλων σημαντικών ενδιαφερόμενων μερών, προκειμένου να καθοριστούν στόχοι για τους αποδέκτες του εν λόγω Συμφώνου και να εξασφαλιστεί η επίτευξη των στόχων αυτών. Το Σύμφωνο θα πρέπει να παρέχει αποτελεσματικές λύσεις στους νέους και τους ενήλικες, στους ανέργους, στους εργαζόμενους χαμηλής ειδίκευσης και τους εργαζομένους, με ιδιαίτερη προσοχή στην πρόσβαση κοινωνικοοικονομικά μειονεκτούντων ατόμων σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς ΕΕΚ, στην εκπαίδευση ενηλίκων και σε κατάρτιση για αναβάθμιση δεξιοτήτων και απόκτηση νέων που θα παρέχονται από ευρύ φάσμα παρόχων, όπως δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης, επιχειρήσεις και ιδρύματα ΕΕΚ.

4.2.

Ένα από τα κριτήρια ποιότητας των διατάξεων για την κατάρτιση θα πρέπει να συνδέεται με την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης πριν από οποιαδήποτε κατάρτιση. Η εκπαίδευση θα πρέπει να αναγνωρίζεται και να πιστοποιείται, και να προσδιορίζεται σαφώς το επίπεδο των προσόντων ή ποια ενότητα/μέρος του τίτλου σπουδών αποτελεί μέρος της πιστοποίησης. Η απαίτηση αυτή θα ενισχύσει την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου όσον αφορά τόσο τις «Διαδρομές Αναβάθμισης των Δεξιοτήτων: Νέες Ευκαιρίες για Ενηλίκους (18)» όσο και τη «Σύσταση του Συμβουλίου για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης (19)».

4.3.

Σύμφωνα με προηγούμενη γνωμοδότησή της με θέμα «Βιώσιμη χρηματοδότηση για τη δια βίου μάθηση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων στο πλαίσιο της έλλειψης εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού» (20), η ΕΟΚΕ ζητεί το σχέδιο ανάκαμψης, το Μέσο Ανάκαμψης της ΕΕ (Next Generation EU) και άλλα ταμεία της ΕΕ (π.χ. ΕΚΤ+, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης) να χρησιμοποιούνται κατά τρόπο αποτελεσματικό και συνεπή, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι επιχειρήσεις και οι κοινωνικές επιχειρήσεις θα επιβιώσουν στην κρίση, ότι θα προσφέρουν και θα διατηρήσουν ποιοτικές θέσεις εργασίας, και ότι οι εργαζόμενοι και οι άνεργοι θα λάβουν αποτελεσματική στήριξη όσον αφορά την απόκτηση ποιοτικών δεξιοτήτων. Το ΕΚΤ+, ως συμπληρωματικό ταμείο, βοηθά στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης οι οποίες εντοπίζονται στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου· επίσης, θα πρέπει να στηρίζει τους στόχους της βιώσιμης ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής και της πολιτικής για τις ΜΜΕ όσον αφορά την ανάπτυξη δεξιοτήτων.

4.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η Επιτροπή, στην πρότασή της, αναγνωρίζει τις διαφορετικές προσεγγίσεις στα κράτη μέλη, οι οποίες παρέχουν στους πολίτες τη δυνατότητα να αναπτύσσουν δεξιότητες σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, και αναφέρεται σε «λογαριασμούς» και όχι σε «λογαριασμό» στον ενικό. Ωστόσο, πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω με την κατάλληλη έρευνα η ιδέα μιας Ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τους μεμονωμένους λογαριασμούς μάθησης ως γενική πρωτοβουλία ή ειδική στήριξη για τα κράτη μέλη, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι μπορεί πραγματικά να αποτελέσει μια αποτελεσματική λύση για την υποστήριξη της αναβάθμισης δεξιοτήτων και της απόκτησης νέων, και να βασιστεί στην επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης με σκοπό την παροχή εξατομικευμένων μαθησιακών επιλογών. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αποφασιστούν περαιτέρω δράσεις πολιτικής με τους σχετικούς κοινωνικούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένων των κλαδικών.

4.5.

Το Σύμφωνο για τις δεξιότητες θα μπορούσε να εστιαστεί σε βιομηχανικούς κλάδους στους οποίους υπάρχει σημαντική στήριξη της αναβάθμισης δεξιοτήτων και της απόκτησης νέων, όσο και της ενθάρρυνσης των εργαζομένων -μέσω πρακτικής καθοδήγησης και παροχής συμβουλών- να παρακολουθήσουν κατάρτιση η οποία θα συμβάλλει τόσο στην επαγγελματική τους εξέλιξη και τη σταδιοδρομία όσο και στο συμφέρον της επιχείρησης. Όσον αφορά την Πρωτοβουλία σχεδίου στρατηγικής (21) και την ιδέα της ανάπτυξης ενός Ευρωπαϊκού βασικού προφίλ επαγγελματικών προσόντων στην ΕΕΚ, αξίζει να σημειωθεί ότι οι πιθανές συνέργειες των κλαδικών προφίλ δεξιοτήτων ορισμένων επαγγελμάτων πρέπει να συζητηθούν περαιτέρω με τους σχετικούς κλαδικούς κοινωνικούς εταίρους. Πρέπει να ληφθούν υπόψη ολοκληρωμένες προσεγγίσεις, συμπεριλαμβανομένης της ανταγωνιστικότητας, των στρατηγικών έρευνας και καινοτομίας των επιχειρήσεων και των βιομηχανικών απορρήτων.

4.6.

Όλοι οι σπουδαστές της ΕΕΚ θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα σε ΕΕΚ υψηλής ποιότητας και σε προγράμματα μαθητείας χωρίς αποκλεισμούς, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου του 2018 σχετικά με ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας (22). Οι δείκτες απασχολησιμότητας των αποφοίτων ΕΕΚ θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τον αντίκτυπο της κρίσης COVID-19 στις βιομηχανίες και τις δίκαιες και ποιοτικές απαιτήσεις για τις θέσεις εργασίας των αποφοίτων. Θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί περαιτέρω η συνεργατική μαθητεία μεταξύ επιχειρήσεων. Τα έργα για τα Κέντρα επαγγελματικής αριστείας θα μπορούσαν να επικεντρωθούν περισσότερο στην κοινωνική ένταξη και την ισότιμη πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας και ελκυστική κατάρτιση. Είναι σημαντικό να εξετάζεται ο ρόλος των παρόχων ΕΕΚ στο εθνικό πλαίσιο, και η αλληλεπίδρασή τους με τους κοινωνικούς εταίρους όσον αφορά την προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στις ανάγκες για δεξιότητες. Ομοίως, η πρόταση για χρηματοδότηση της συμμετοχής των χωρών στο πλαίσιο των διαγωνισμών EuroSkills μπορεί να καταστήσει την ΕΕΚ πιο ελκυστική. Ωστόσο, η εξαιρετική προετοιμασία επιλεγμένων φοιτητών ΕΕΚ θα χρησιμεύσει ως παράδειγμα για τις κυβερνήσεις ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα των σχολών ΕΕΚ εν γένει με αποτελεσματικά μέτρα.

4.7.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τα συμπεράσματα της Ρίγα σχετικά με τη στρατηγική για την ΕΕΚ για την περίοδο 2015-2020, σύμφωνα με τα οποία η μάθηση στον χώρο εργασίας καλύπτει την πρακτική μάθηση στα σχολεία και τις επιχειρήσεις (23). Δεδομένου ότι η πρόσβαση σε κάποια μορφή μάθησης με βάση την εργασία θα πρέπει να αποτελεί τον κανόνα για όλους τους σπουδαστές της ΕΕΚ, οι δείκτες συμμετοχής στη μάθηση στον χώρο εργασίας δεν είναι καθόλου φιλόδοξοι και δύσκολα μπορούν να εφαρμοστούν για τη βελτίωση των διατάξεων σχετικά με τη μαθητεία.

4.8.

Η ενίσχυση των πληροφοριών για τις δεξιότητες, με βάση τις πρόσφατες εργασίες του Cedefop (24), είναι επίσης ουσιαστικής σημασίας για τον καθορισμό και την παρακολούθηση των επιτευγμάτων των κρατών μελών σε σχέση με τους δείκτες για την εκπαίδευση ενηλίκων και την ΕΕΚ. Η πρόβλεψη/πρόνοια όσον αφορά τις ανάγκες σε δεξιότητες σε συνάρτηση με τις κοινωνικές εξελίξεις και τις μεταβολές στην αγορά εργασίας είναι σημαντική ως προς τη βελτίωση της διακυβέρνησης των στρατηγικών για τις δεξιότητες, στο πλαίσιο του αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου και της διαβούλευσης με τις σχετικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και με τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων. Θα ήταν θετικό η επανεξέταση και η επικαιροποίηση των δεικτών που προτείνονται στο θεματολόγιο δεξιοτήτων και στη σύσταση για την ΕΕΚ να πραγματοποιηθούν κατόπιν έρευνας σχετικά με τον αντίκτυπο της κρίσης COVID-19 στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την αγορά εργασίας.

4.9.

Γενικότερα, τα δεδομένα και οι πληροφορίες σχετικά με την ΕΕΚ, τις δεξιότητες και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας πρέπει να βελτιωθούν σε σχέση, πρώτον, με τους στόχους της ΕΕ για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, δεύτερον, με τους νέους δείκτες που προτείνονται για την επιβολή της εφαρμογής των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, ιδίως του ΣΒΑ 4 (εκπαίδευση), του ΣΒΑ 5 (ισότητα), του ΣΒΑ 8 (αξιοπρεπής εργασία) και του ΣΒΑ 13 (κλιματική αλλαγή) και, τρίτον, με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Προκειμένου να διαμορφωθούν οι προτεινόμενοι δείκτες έως το 2025, η συχνότητα παρακολούθησης από την Eurostat και οργανισμούς, όπως το Cedefop και το Eurofound, απαιτεί ετήσια επικαιροποίηση. Πρόσθετοι δείκτες θα μπορούσαν να στηρίξουν καλύτερα τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους κατά τον καθορισμό των επενδύσεων, των προβλέψεων και των αναγκών σε δεξιότητες, εστιάζοντας στο «ποσοστό επιχειρήσεων που παρέχουν κατάρτιση ανά είδος κατάρτισης» και «στις δαπάνες των επιχειρήσεων για μαθήματα κατάρτισης ως ποσοστό του συνολικού κόστους της εργασίας». Τα στοιχεία αυτά συλλέγονται ανά πενταετία από την Eurostat, αλλά το εν λόγω χρονικό διάστημα δεν καλύπτει την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στην πρόβλεψη/πρόνοια όσον αφορά τις δεξιότητες και τη θέσπιση της απαιτούμενης κατάρτισης, μια πτυχή που θα πρέπει να ενισχυθεί σύμφωνα με το θεματολόγιο δεξιοτήτων. Η εκπαιδευτική άδεια μετ’ αποδοχών, η οποία προβλέπεται από συμφωνημένες συλλογικές συμβάσεις, μπορεί να αποτελέσει εργαλείο προς συμπερίληψη στους δείκτες, μαζί με τη μέτρηση της παροχής πληροφοριών και καθοδήγησης στους εργαζομένους.

4.10.

Η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς μια στρατηγική της ΕΕ για την ενίσχυση των πράσινων δεξιοτήτων και ικανοτήτων για όλους» (25) επισημαίνει ότι η περιβαλλοντική ευθύνη αποτελεί υποχρέωση όλων μας. Η ενεργός αναβάθμιση δεξιοτήτων και η απόκτηση νέων έτσι ώστε να διευκολυνθεί η δίκαιη μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία για όλους, πρέπει να είναι διαθέσιμη για όλους, ιδίως για εργαζόμενους σε παρακμάζοντες κλάδους. Η παρακολούθηση της παροχής κατάρτισης σε πράσινες δεξιότητες και ικανότητες, τόσο μη τεχνικές (χρήσιμες στην κοινωνική και την προσωπική ζωή), όσο και τεχνικές (τεχνολογικές και σε σχέση με το εργασιακό αντικείμενο) είναι απαραίτητη, σύμφωνα με σαφή δείκτη που να ισχύει για όλους στην Ευρώπη και όχι μόνο για τους ενήλικες. Ο εν λόγω δείκτης και η στρατηγική της ΕΕ για τις πράσινες δεξιότητες και ικανότητες πρέπει να βασίζονται σε ενδελεχή μελέτη σε επίπεδο ΕΕ και σε αξιολόγηση των εθνικών στρατηγικών για τις πράσινες δεξιότητες και ικανότητες. Η θέσπιση δεικτών και πλαισίου ικανοτήτων για τις ανάγκες σε πράσινες δεξιότητες πρέπει να βασίζεται σε ανοικτή μέθοδο συνεργασίας. Οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευτές στην ΕΕΚ θα πρέπει τόσο να λαμβάνουν ποιοτική συνεχή επαγγελματική κατάρτιση εντός των επιχειρήσεων (26) όσο και να συμμετέχουν στην ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών για την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση.

4.11.

Υπογραμμίζουμε ότι τα σχολεία διαδραματίζουν σημαντικό κοινωνικό ρόλο, και οι μέθοδοι διδασκαλίας θα πρέπει να υποστηρίζονται με την ψηφιοποίηση ως εργαλείο και όχι ως στόχος. Η αποτελεσματική στήριξη των σχολείων, των σπουδαστών, των εκπαιδευτικών, των γονέων και των οικογενειών για τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων και των επενδύσεων σε εξοπλισμό είναι ουσιαστικής σημασίας και θα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του Σχεδίου δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση. Καθώς οι κλάδοι και η οικονομία ψηφιοποιούνται συνεχώς, είναι σημαντικό οι εργαζόμενοι να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους και να αποκτήσουν τις νέες απαραίτητες ψηφιακές δεξιότητες μέσω του κοινωνικού διαλόγου. Καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει τα σχετικά δεδομένα όσον αφορά την πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία και στο διαδίκτυο στα σχολεία σε σχέση με το εργαλείο SELFIE (27).

4.12.

Είναι απαραίτητο να βρεθεί, κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, ένας κοινός ευρωπαϊκός ορισμός και να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με τον όρο μικροδιαπιστευτήρια. Η ΕΟΚΕ συνιστά, αφενός, να διεξαχθεί μελέτη σε επίπεδο ΕΕ για τη χαρτογράφηση των υφιστάμενων μικροδιαπιστευτηρίων που χρησιμοποιούνται από επιχειρήσεις διαφόρων κλάδων, παρόχους κατάρτισης και εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΕΕΚ και τριτοβάθμια εκπαίδευση) και, αφετέρου, να εντοπιστούν οι ανάγκες και το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, των εργοδοτών, των εργαζομένων και των ατόμων που αναζητούν εργασία όσον αφορά την απόκτηση και την υποβολή αιτήσεων μικροδιαπιστευτηρίων. Τα μικροδιαπιστευτήρια θα μπορούσαν να θεωρηθούν μία από τις δυνατές λύσεις ή εκβάσεις των διαδικασιών αναγνώρισης και της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της απόκτησης νέων. Θα πρέπει να καθορίζουν με σαφήνεια τον τρόπο με τον οποίο το πιστοποιητικό συνδέεται με πλήρη επαγγελματικά προσόντα. Ο καθορισμός προτύπων και η ανάληψη περαιτέρω δράσης σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τα μικροδιαπιστευτήρια θα πρέπει να συζητηθούν με τους κοινωνικούς εταίρους, ιδίως όσον αφορά τη διασφάλιση της ποιότητας και της διαφάνειας· παράλληλα, θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο κατάρτισης μελέτης σε επίπεδο ΕΕ και διεξοδικής εκτίμησης επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων στα επαγγελματικά προσόντα και τις συλλογικές συμβάσεις.

4.13.

Σε σχέση με την έναρξη λειτουργίας της νέας πλατφόρμας Europass, η εμπιστοσύνη στις πιστοποιήσεις και στα προσόντα θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη χρήση ψηφιακών διαπιστευτηρίων, με παράλληλη τήρηση των διαδικασιών αναγνώρισης και επικύρωσης. Οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι επίσης προσβάσιμες για τα άτομα με αναπηρία, και να παρέχονται σε διάφορες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των κύριων γλωσσών των μεταναστών, των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Η ιδέα των ψηφιακών καρτών που θα χρησιμοποιούνται για ταχεία αναγνώριση θα πρέπει να διερευνηθεί λεπτομερέστερα.

4.14.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με τη στήριξη των στρατηγικών εθνικών δράσεων για τις δεξιότητες, με έμφαση στην συμμετοχικότητα και την ισότητα των φύλων στην ΕΕΚ. Η κρίση COVID-19 έπληξε ιδιαιτέρως τις γυναίκες με οικογένειες, σύμφωνα με τις πρόσφατες εκθέσεις του ΟΗΕ (28), του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) (29). Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν αυξημένα επίπεδα ενδοοικογενειακής, σεξουαλικής και έμφυλης βίας· ακόμη, πρέπει να δοθεί προσοχή στις ενδεχόμενες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημίας όσον αφορά τόσο την εξισορρόπηση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής όσο και την οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών, δεδομένου ότι οι παράγοντες αυτοί ενδέχεται να υποχρεώσουν πολλές από αυτές να προβούν σε δύσκολες αποφάσεις και να επιλέξουν μη αμειβόμενη εργασία (30). Συνεπώς, η ΕΟΚΕ προτείνει οι εθνικές δράσεις για τις δεξιότητες να δίνουν έμφαση στην υποστήριξη των σπουδαστριών, των εργαζομένων γυναικών και των γυναικών ανέργων, με ειδικά σχεδιασμένη κατάρτιση. Οι δράσεις αυτές θα πρέπει επίσης να στοχεύσουν στην αποτελεσματική στήριξη των οικογενειών που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες εν μέσω κρίσης COVID-19.

4.15.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι πρόσφυγες πρέπει να τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης ανεξάρτητα από το επίπεδο των δεξιοτήτων τους· επίσης, επισημαίνει ότι πρέπει να δοθεί σε όλους τους πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο η δυνατότητα να επικυρώσουν τις δεξιότητες και τις ικανότητές τους και να τους προσφερθούν θέσεις μαθητείας και δυνατότητα αναβάθμισης των υφιστάμενων δεξιοτήτων και απόκτησης νέων, καθώς και ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Το Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο πρέπει να αναγνωρίζει ότι οι πρόσφυγες διαθέτουν διαφορετικά επίπεδα δεξιοτήτων και προσόντων που μπορεί να έχουν προστιθέμενη αξία για τις χώρες υποδοχής, τις τοπικές αγορές εργασίας και τις ανάγκες των επιχειρήσεων.

4.16.

Είναι σημαντικό να επιδιωχθούν περισσότερες διασυνδέσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Χώρου Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ΕΧΤΕ) και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, έτσι ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα και η συμμετοχικότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας για όλους τους σπουδαστές, ανεξάρτητα από την ηλικία ή το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο. Η ενίσχυση της ποιότητας και η αναγνώριση των σπουδών μεταξύ των πανεπιστημίων πρέπει να αποτελέσει σημαντικό σημείο εστίασης της πρωτοβουλίας για τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Αν και η τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί εθνική αρμοδιότητα, οι προτάσεις της Επιτροπής για το ευρωπαϊκό πτυχίο, ένα καταστατικό του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου και ένα ευρωπαϊκό σύστημα αναγνώρισης και διασφάλισης της ποιότητας φαίνεται ως κίνηση προς τον συγχρονισμό των σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί οι ιδέες που στηρίζουν τις πρωτοβουλίες αυτές και οι περαιτέρω δράσεις πολιτικής να συζητηθούν περαιτέρω με τις κυβερνήσεις, τους αρμόδιους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

4.17.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η κρίση COVID-19 είχε πολύ αρνητικό αντίκτυπο στις εγγραφές στα πανεπιστήμια, στην παρακολούθηση των μαθημάτων, στον κοινωνικό τους ρόλο και στις επενδύσεις. Πρέπει να εξασφαλιστούν βιώσιμες εθνικές δημόσιες επενδύσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην έρευνα και θα πρέπει να βελτιωθούν τα κονδύλια της ΕΕ, έτσι ώστε να εξαλειφθούν πλήρως οι αποκλεισμοί από την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα, να καταστούν τούτες προσιτές στους σπουδαστές και τους μελλοντικούς ερευνητές και να διασφαλιστεί ένα υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον για ακαδημαϊκούς και ερευνητές.

4.18.

Οι εταιρικές σχέσεις επιχειρήσεων και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι επωφελείς και για τα δύο μέρη, χωρίς εξωτερική πίεση και ισορροπημένες, έτσι ώστε να εξασφαλίζουν ότι οι εταιρική έρευνα και καινοτομία λειτουργούν αυτοτελώς, όπως και η δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση και οι ερευνητικοί στόχοι της. Οι δεσμεύσεις των υπουργών των 48 χωρών της διαδικασίας της Μπολόνια πρέπει να ληφθούν υπόψη σε σχέση με τις προτάσεις για το θεματολόγιο δεξιοτήτων: Η ακαδημαϊκή ελευθερία και ακεραιότητα, η θεσμική αυτονομία, η συμμετοχή των φοιτητών και του προσωπικού στη διακυβέρνηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η δημόσια ευθύνη για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελούν τα θεμέλια του Ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης τη Σύσταση του 1997 του ΟΗΕ σχετικά με το καθεστώς του διδακτικού προσωπικού τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (UN Recommendation concerning the Status of Higher-Education Teaching Personnel (31))

4.19.

Σύμφωνα με το άρθρο 13 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, «Οι τέχνες και η επιστημονική έρευνα είναι ελεύθερες. Η ακαδημαϊκή ελευθερία είναι σεβαστή» (32). Φιλόδοξες είναι οι προτάσεις για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου ικανοτήτων για ερευνητές, την ταξινομία δεξιοτήτων για ερευνητές και την ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών για ερευνητές σε περιβάλλον ανοικτής επιστήμης και τη διαχείριση της επιστήμης· ωστόσο, θέτουν σε αμφισβήτηση την ακαδημαϊκή ελευθερία των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να προετοιμάζουν τους μελλοντικούς πανεπιστημιακούς και ερευνητές που θα ενισχύσουν την ελευθερία της γνώσης και της έρευνας.

---

(1)  Θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική, τέχνες και μαθηματικά.

(2)  EIGE.

(3)  Σύσταση του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας (ΕΕ C 195 της 7.6.2018, σ. 1).

(4)  ΕΕ C 232 της 14.7.2020, σ. 8.

(5)  Σύσταση του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2018, σχετικά με ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας

(6)  Γνωμοδότηση SOC/636 (εν εξελίξει), ο τίτλος βρίσκεται σε διαδικασία αλλαγής.

(7)  Ιστοσελίδα της Επιτροπής σχετικά με ένα νέο σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση.

(8)  Εργαλείο SELFIE.

(9)  Recommendation concerning the Status of Higher-Education Teaching Personnel (Σύσταση σχετικά με το καθεστώς του διδακτικού προσωπικού τριτοβάθμιας εκπαίδευσης)

(10)  COM(2016) 381 final.

(11)  Ανακοίνωση Τύπου της Eurostat «Euro area unemployment at 7,8%» (Η ανεργία στη ζώνη του ευρώ στο 7,8 %), Ιούλιος 2020.

(12)  Θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική, μαθηματικά

(13)  Θετικές επιστήμες, τεχνολογία, ΤΕΧΝΕΣ, μηχανική, μαθηματικά

(14)  ΕΕ C 62 της 15.2. 2019, σ. 136.

(15)  EIGE.

(16)  Σύσταση του Συμβουλίου (ΕΕ C 195 της 7.6.2018, σ. 1).

(17)  ΕΕ C 228 της 5.7. 2019, σ. 68.

(18)  ΕΕ C 484 της 24.12.2016, σ. 1.

(19)  Σύσταση του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2012, για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης

(20)  Βλέπε υποσημείωση 4.

(21)  Σχέδιο στρατηγικής για την τομεακή συνεργασία σχετικά με τις δεξιότητες

(22)  Σύσταση του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2018, σχετικά με ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας

(23)  Βλ. τον ορισμό WBL στην υποσημείωση 6 των συμπερασμάτων της Ρίγας του 2015.

(24)  Ιστοσελίδα του Cedefop για τις πληροφορίες για τις δεξιότητες.

(25)  Βλέπε υποσημείωση 6.

(26)  Cedefop, «Κατευθυντήριες αρχές για την επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτών στην ΕΕΚ», 2014 και Έγγραφο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Συνδικαλιστικής Επιτροπής Εκπαιδευτικών (ETUCE) για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στην Ευρώπη, 2012

(27)  Εργαλείο SELFIE.

(28)  UN Policy Brief: The Impact of COVID-19 on Women, 2020 (Έγγραφο πολιτικής του ΟΗΕ: οι επιπτώσεις της κρίσης της νόσου COVID-19 στις γυναίκες)

(29)  Βλ. τη σχετική ιστοσελίδα του EIGE.

(30)  https://www.coe.int/en/web/genderequality/women-s-rights-and-covid-19

(31)  UN Recommendation concerning the Status of Higher-Education Teaching Personnel, (Σύσταση σχετικά με το καθεστώς του διδακτικού προσωπικού τριτοβάθμιας εκπαίδευσης), 1997

(32)  Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Στήριξη της απασχόλησης των νέων: Γέφυρα προς την απασχόληση για την επόμενη γενιά»

[COM(2020) 276 final]

και «Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για μια γέφυρα προς την απασχόληση — Ενίσχυση των εγγυήσεων για τη νεολαία και για την κατάργηση της σύστασης του Συμβουλίου, της 22ας Απριλίου 2013, για τη θέσπιση εγγυήσεων για τη νεολαία»

[COM(2020) 277 final — 2020/132(NLE)]

(2021/C 10/08)

Εισηγήτρια:	η κ. Tatjana BABRAUSKIENĖ
Συνεισηγητής:	ο κ. Michael McLOUGHLIN

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 12.8.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	9.9.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	220/0/2

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η ενίσχυση των «εγγυήσεων για τη νεολαία» παρέχει στα κράτη μέλη μια σειρά μέτρων που επιδιώκουν την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων. Στα μέτρα περιλαμβάνονται διάφορα βοηθήματα όπως μαθητεία, πρακτική άσκηση, επιμόρφωση και προσφορά εργασίας. Όμως, η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθεί μέριμνα ώστε τα μέτρα αυτά να μετατραπούν σε μόνιμο μέσο. Ωστόσο, εκφράζει τη λύπη της διότι τα μέτρα δεν είναι ισορροπημένα και επικεντρώνονται κυρίως στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες και λιγότερο στις δραστικές πολιτικές για την αγορά εργασίας. Σε μια εποχή μετά την κρίση COVID-19, η νέοι της ΕΕ, οι οποίοι πλήττονται περισσότερο από την ανεργία, πρέπει να διαθέτουν πρόσβαση σε ποιοτικές ευκαιρίες απασχόλησης.

1.2.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να λάβουν περαιτέρω μέτρα για την ενίσχυση της τέταρτης και της πρώτης αρχής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, προκειμένου να προωθηθεί η διατομεακή και πολυεπίπεδη συνεργασία στην εφαρμογή μιας ολιστικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη στήριξη των νέων που αντιμετωπίζουν πολλαπλά εμπόδια όσον αφορά την ένταξή τους στην εκπαίδευση, την κοινωνία και την αγορά εργασίας.

1.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την άμεση πρόσληψη των νέων που εγγράφονται στις εγγυήσεις για τη νεολαία. Μια ποιοτική λύση, όπως είναι μια καλή ευκαιρία ποιοτικής εργασίας ή κατάρτισης, πρέπει να παρέχεται γρήγορα ή το πολύ εντός 4 μηνών. Σε αυτό θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ενίοτε χρονοβόρες διαδικασίες για την επικύρωση της μη τυπικής ή της άτυπης μάθησης, οι οποίες μπορούν να συνδυαστούν με διαθέσιμες δυνατότητες κατάρτισης που προσφέρονται για ορισμένο χρονικό διάστημα.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η υποστήριξη των νέων πρέπει να αρχίζει με την επικύρωση της μη τυπικής ή της άτυπης μάθησης, η οποία, στην ιδανική περίπτωση, θα πρέπει να οδηγεί σε απόκτηση προσόντων που να αντιστοιχούν σαφώς τόσο στα επίπεδα του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων ή του εθνικού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων όσο και επαγγελματικού τίτλου ή πιστοποίησης. Όσον αφορά την επίτευξη του στόχου της τετράμηνης διορίας και της παροχής ατομικής υποστήριξης, τα συστήματα επικύρωσης και κατάρτισης θα πρέπει να είναι πιο ευέλικτα και ευπροσάρμοστα.

1.5.

Η ΕΟΚΕ ζητεί η ΕΕ να αναλάβει πρωτοβουλία για την ενίσχυση της ποιοτικής και χωρίς αποκλεισμούς καθοδήγησης και παροχής συμβουλών, ήδη από τα πρώιμα στάδια της σχολικής εκπαίδευσης, για την παροχή περισσότερων πληροφοριών στους νέους σχετικά με την περαιτέρω εκπαίδευσή τους και, στη συνέχεια, για τις δυνατότητες σταδιοδρομίας στο πλαίσιο της οικολογικής και της ψηφιακής μετάβασης της αγοράς εργασίας.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι θέσεις εργασίας για τους νέους εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης πρέπει να συνάδουν με την εργατική νομοθεσία, τις συλλογικές συμβάσεις και τους φορολογικούς κανόνες, έτσι ώστε να αποφεύγεται η μακροπρόθεσμη επισφάλεια των νέων εργαζομένων που υποστηρίζονται από τις εγγυήσεις για τη νεολαία. Οι αξιοπρεπείς μισθοί και συνθήκες εργασίας, οι ευπρόσιτοι χώροι εργασίας, η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία, η δημοκρατία στην εργασία, όπως ορίζονται στην εθνική νομοθεσία και στις συλλογικές ή/και κλαδικές συμβάσεις πρέπει να τηρούνται όσον αφορά την απασχόληση νέων εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ συνιστά να εφαρμόσουν τα κράτη μέλη δραστικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, έτσι ώστε να δημιουργηθούν θέσεις απασχόλησης για νέους στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και να διασφαλιστούν μακροπρόθεσμες λύσεις. Οι βραχείας διάρκειας και οι προσωρινές συμβάσεις μπορεί μεν να επιλύουν επείγοντα προβλήματα, αλλά η μακροχρόνια επισφάλεια είναι εξίσου επιζήμια για τους νέους, τις επιχειρήσεις και την οικονομία.

1.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ένα ποιοτικό πλαίσιο που θα διέπει τις εγγυήσεις για τη νεολαία θα πρέπει να αναπτυχθεί σε συνεργασία με τους σχετικούς κοινωνικούς εταίρους και τους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο όσον αφορά τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση του συστήματος, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι οι προσφερόμενες θέσεις πληρούν ορισμένο πρότυπο. Δεδομένου ότι έχουν διατεθεί αυξημένοι δημόσιοι πόροι για την παροχή εγγυήσεων για τη νεολαία, με την υποστήριξη των ταμείων της ΕΕ, είναι υψίστης σημασίας να παρακολουθείται η ποιότητα της προσφοράς σύμφωνα με κριτήρια ποιότητας και με προϋποθέσεις (1) για την πρόσληψη νέων. Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για το έργο της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικαλιστικών Οργανώσεων (ETUC) και του Ευρωπαϊκού φόρουμ Νεότητας (EYF) στο πλαίσιο αυτό.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής να υπάρξει καταγραφή παρατηρήσεων και παρακολούθηση μετά την πρόσληψη των νέων στο πλαίσιο του προγράμματος «Εγγυήσεις για τη Νεολαία», προκειμένου να συνεχιστεί να ενισχύεται η παρακολούθηση και η αξιολόγηση της στήριξης για αποτελεσματικές πολιτικές για τη νεολαία. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή τόσο την ποιοτική όσο και ποσοτική παρακολούθηση των εθνικών προγραμμάτων εγγυήσεων για τη νεολαία, βάσει ενός κοινώς αποδεκτού συνόλου δεικτών, η οποία θα διενεργείται ετησίως και θα βελτιώνεται μέσω ενός ποιοτικού καταλόγου. Οι μηχανισμοί παρακολούθησης και αξιολόγησης θα πρέπει επίσης να επικεντρώνονται στην ποιότητα, να περιλαμβάνουν παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων νεολαίας, και να επιδιώκουν την άμεση συμβολή των νέων.

1.9.

Η ΕΟΚΕ διατυπώνει το αίτημα της συνεργασίας σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο υπέρ αποτελεσματικών κοινωνικών πολιτικών, πολιτικών για την απασχόληση, την εκπαίδευση και την κατάρτιση που θα βασίζονται σε συμπράξεις υπουργείων, δημόσιων υπηρεσιών εργασίας, κοινωνικών εταίρων, οργανώσεων νεολαίας, εθνικών συμβουλίων νεολαίας και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων, προκειμένου να βρεθεί η καλύτερη λύση για τους νέους και να διασφαλιστεί η καλύτερη κάλυψη όσων έχουν ανάγκη, με ιδιαίτερη έμφαση στην ένταξη των κοινωνικοοικονομικά μειονεκτούντων ατόμων και στην εξασφάλιση της ισότητας των φύλων.

1.10.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να εκπονήσει μελέτη σε επίπεδο ΕΕ με θέμα τον αντίκτυπο της κρίσης COVID-19 στην πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου και την αύξηση των ποσοστών όσων είναι εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης. Συνιστά επίσης την αναθεώρηση των στοιχείων της Eurostat για το ποσοστό ανεργίας των νέων, ώστε αυτά να καλύπτουν και τους νέους από την ηλικία αποχώρησης από την εθνική υποχρεωτική εκπαίδευση έως την ηλικία των 30 ετών (δηλαδή όχι μόνο μεταξύ των ηλικιών μεταξύ 18 και 25 ετών). Επίσης, ζητεί να ληφθούν κατάλληλα ενωσιακά μέτρα στήριξης και δυνατότητας χρηματοδότησης σε επαρκή επίπεδα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Εγγυήσεις για τη νεολαία».

1.11.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη της ΕΕ να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα για την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την αγορά εργασίας με σκοπό την παροχή αποτελεσματικής υποστήριξης στους νέους. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι α) ένα κατάλληλο όριο ηλικίας ολοκλήρωσης της φοίτησης και β) οι βιώσιμες δημόσιες επενδύσεις σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση και κατάρτιση θα μειώσουν το ποσοστό των νέων και όσων βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης με ελάχιστες δεξιότητες και προσόντα.

1.12.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την αποτελεσματική συνδρομή των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης για την προσέλκυση περισσότερων ατόμων στην περαιτέρω εκπαίδευση και κατάρτιση, καθώς και σε ποιοτικές θέσεις εργασίας. Σημειώνει ότι η αύξηση της ηλικίας υπαγωγής στις εγγυήσεις για τη νεολαία δεν θα πρέπει να μειώσει την ποιότητα των ευκαιριών που παρέχουν οι δημόσιες υπηρεσίες εργασίας ή να ασκήσει περαιτέρω πίεση σε αυτές ή στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που έχουν ήδη αυξημένη ζήτηση. Η ΕΟΚΕ ζητεί να στηριχθεί περαιτέρω η ικανότητα των δημοσίων υπηρεσιών εργασίας και η παροχή περισσότερων πληροφοριών σχετικά με τις διαθέσιμες θέσεις μαθητείας, πρακτικής άσκησης και προσφορές ποιοτικής εργασίας σε επιχειρήσεις.

1.13.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να βελτιωθεί η πλατφόρμα Europass με αξιόπιστες πληροφορίες για τους νέους που αναζητούν εργασία —συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία— σε διάφορες γλώσσες, μη εξαιρουμένων των κύριων γλωσσών των μεταναστών, των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο.

1.14.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να συνεργαστούν περαιτέρω ώστε οποιεσδήποτε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο πρόγραμμα «Εγγυήσεις για τη Νεολαία» να αντικατοπτρίζονται στις νομικές πράξεις που διέπουν τη σχετική χρηματοδότηση. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αυξήσει τους πόρους του προγράμματος «Εγγυήσεις για τη Νεολαία», λαμβάνοντας υπόψη όλες τις επενδύσεις της ΕΕ στις εγγυήσεις για τη νεολαία, όλα τα υφιστάμενα προγράμματα της ΕΕ και την αξιολόγηση της χρήσης των πόρων της ΕΕ. Οι πληροφορίες σχετικά με τους διαθέσιμους πόρους της ΕΕ για τις εγγυήσεις για τη νεολαία πρέπει να κοινοποιούνται καλύτερα σε όσους βοηθούν τους νέους, τα δε κράτη μέλη πρέπει να λαμβάνουν κατευθυντήριες γραμμές στη δική τους γλώσσα. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της επειδή η ειδική στήριξη της νεολαίας θα ενσωματωθεί στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.

1.15.

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών στην εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ (ΕΚΤ+), που προβλέπεται από τον Ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων. Η συμμετοχή αυτή πρέπει να επεκταθεί στο χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για την υποστήριξη των ενισχυμένων εγγυήσεων για τη νεολαία στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2021-2027). Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ο προγραμματισμός από κοινού και η αποτελεσματική παρακολούθηση της εφαρμογής του, έτσι ώστε τα κονδύλια να φτάνουν πραγματικά σε αυτούς που έχουν ανάγκη.

1.16.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το σχέδιο της Επιτροπής να καταρτίσει ένα πλαίσιο παρακολούθησης για την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία και να παράσχει λύσεις που θα εξασφαλίζουν κατάλληλες συνθήκες εργασίας για τα άτομα που εργάζονται σε ψηφιακές πλατφόρμες, διότι διαφορετικά η πληθεργασία (crowd-work) και η εργασία μέσω πλατφόρμας δεν θα παρέχουν τις καλύτερες μακροπρόθεσμες προσλήψεις των νέων σε θέσεις εργασίας καλής ποιότητας στο πλαίσιο των εγγυήσεων για τη νεολαία.

1.17.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συνδεθεί η επικείμενη ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά με τις εγγυήσεις για τη νεολαία, έτσι ώστε να παρέχεται πιο αποτελεσματική στήριξη στους νέους που έχουν παιδιά, είτε απασχολούνται, είτε είναι άνεργοι.

1.18.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να καταρτίσει σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία, ώστε να παρέχεται αποτελεσματική στήριξη σε νεαρούς επιχειρηματίες και σε νεοφυείς επιχειρήσεις και να αυξάνονται οι οικολογικές δεξιότητες σε τοπικό επίπεδο, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες ομάδες και με τη συμμετοχή των σχετικών κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

1.19.

Η Επιτροπή προτείνει στα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν νέους ανέργους και να τους παρέχουν ποιοτικές προσφορές εργασίας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τα κίνητρα για την απασχόληση, οι επιδοτήσεις μισθών και οι πριμοδοτήσεις πρόσληψης, καθώς και τα φορολογικά κίνητρα για τις επιχειρήσεις, θα μπορούσαν πράγματι να αποτελέσουν ικανοποιητικές λύσεις για το σκοπό αυτό και θα πρέπει να συνοδεύονται από την εξασφάλιση κατάλληλων ευκαιριών κατάρτισης. Τα κίνητρα για τις επιχειρήσεις θα πρέπει να παρέχουν αποτελεσματικές λύσεις που να ταιριάζουν με τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα επιχειρηματικά τους σχέδια.

1.20.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη διεξαγωγή μελέτης σε επίπεδο ΕΕ για τη χαρτογράφηση των υφιστάμενων «μικροδιαπιστευτηρίων» και την επισήμανση των αναγκών και των συμφερόντων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, των εργοδοτών, των εργαζομένων και των ατόμων που αναζητούν εργασία, σε ό,τι αφορά την απόκτηση και την υποβολή αιτήσεων μικροδιαπιστευτηρίων, με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους.

1.21.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής για ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου σχετικά με τη βελτίωση της παροχής μαθητείας και ζητεί την αποτελεσματική παρακολούθηση της εφαρμογής της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας (EFQEF) (2) σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο επιχειρήσεων. Η αξιολόγηση και η βελτίωση των θέσεων μαθητείας με βάση τα κριτήρια του Ευρωπαϊκού πλαισίου για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας είναι σημαντική.

1.22.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να στηρίξει το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μαθητευομένων με τη σαφή περιγραφή των καθηκόντων του και σκοπό την υποστήριξη των μαθητευομένων, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας.

2.   Πλαίσιο και γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Τον Απρίλιο 2013 εγκρίθηκε η σύσταση του Συμβουλίου με θέμα τις εγγυήσεις για τη νεολαία, σε μια περίοδο όπου οι οικονομικές και χρηματοπιστωτικές αναταράξεις και η οικονομική κρίση είχαν επιφέρει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη, με πολλούς από τους ανέργους να είναι νέοι.

2.2.

Η πανδημία COVID-19 έχει ωθήσει την ευρωπαϊκή οικονομία σε βαθιά ύφεση και αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας. Τον Ιούνιο 2020, καταγράφηκαν 3 εκατομμύρια νέοι άνεργοι κάτω των 25 ετών στην ΕΕ (17,1 % του συνολικού ενεργού πληθυσμού της εν λόγω ομάδας του πληθυσμού) (3) και αναμένεται να αυξηθούν (4) σε 4,8 εκατομμύρια (26,2 %) έως το τέλος του έτους. Επιπλέον, ο αριθμός όσων βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης αναμένεται να αυξηθεί από 4,9 εκατομμύρια σε 6,7 εκατομμύρια. Η ενίσχυση της εφαρμογής των εγγυήσεων για τη νεολαία κρίνεται επίκαιρη στην προσπάθεια να αποφευχθεί η άνοδος των ποσοστών ανεργίας στο υψηλότερο επίπεδο στην ιστορία της ΕΕ (5) κατά τον 21ο αιώνα. Η πρόταση σχετικά με τις ενισχυμένες εγγυήσεις για τη νεολαία παρέχει στα κράτη μέλη σύνολο μέτρων για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων με διάφορα βοηθήματα όπως η μαθητεία, η πρακτική άσκηση, η εκπαίδευση και η προσφορά εργασίας. Η πρόταση επικεντρώνεται στη μετάβαση από το σχολείο στην εργασία και την ένταξη των νέων έως 30 ετών στην αγορά εργασίας, εντός 4 μηνών από την καταχώρισή τους στους καταλόγους δημόσιας υπηρεσίας εργασίας ή παρόχου εγγύησης για τη νεολαία.

2.3.

Η τελευταία οικονομική κρίση έδειξε ότι οι νέοι πλήττονται σκληρότερα από την κρίση. Είναι πιο ευάλωτοι στην αγορά εργασίας και διαθέτουν περιορισμένη μόνο ή και καθόλου κοινωνική προστασία. Πολλοί από αυτούς επιβαρύνονται με σπουδαστικά δάνεια, δεν διαθέτουν πόρους για την καλλιέργεια των δεξιοτήτων τους και αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο ψυχικής ασθένειας λόγω αδράνειας. Η ανεργία των νέων έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για τα άτομα, γεγονός που τους καθιστά «χαμένη γενιά». Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound) (6) υπολόγισε τις απώλειες των ευρωπαϊκών οικονομιών κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης σε περίπου 162 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως λόγω της έλλειψης δράσης υπέρ της ένταξης των νέων στην αγορά εργασίας. Η ανεργία των νέων μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο, όχι μόνο στην οικονομία, αλλά στο σύνολο της κοινωνίας, καθώς οι νέοι ενδέχεται να μην συμμετέχουν στα κοινά και στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

2.4.

Οι νέοι που είναι εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης αποτελούν μια ποικιλόμορφη ομάδα. Έχουν διαφορετικά επίπεδα δεξιοτήτων, τυπικά προσόντα και προσωπικό υπόβαθρο. Ορισμένα εκπαιδευτικά συστήματα δεν είναι αρκετά ευέλικτα ώστε να επιτρέπουν τη διαπερατότητα μεταξύ διαφορετικών τομέων εκπαίδευσης. Θα πρέπει λοιπόν να παρέχονται σε όσους βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης αποτελεσματικές λύσεις ανάλογα με τα προσόντα και τα επίπεδα δεξιοτήτων τους. Θα πρέπει να παρέχεται ειδική στήριξη στην απασχόληση και την εκπαίδευση καθώς και κοινωνική στήριξη, ιδίως σε όσους είναι ευάλωτοι και προέρχονται από κοινωνικοοικονομικό μειονεκτικό υπόβαθρο. Είναι απαραίτητο να διασφαλίζεται η ισότητα των φύλων και οι ίσες ευκαιρίες για τους μετανάστες, τους πρόσφυγες, τις μειονότητες, τους Ρομά και τους νέους με αναπηρία. Τα άτομα με ανεπαρκή προσόντα και οι νέοι που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο πρέπει να λάβουν βοήθεια για τη βελτίωση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων τους, έτσι ώστε να αναβαθμίσουν το επίπεδο των προσόντων στο επίπεδο 3 ή 4 του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων, ανάλογα με τις εθνικές συνθήκες. Αυτό θα τους επιτρέψει να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου όσον αφορά τις Διαδρομές Αναβάθμισης των Δεξιοτήτων (7).

2.5.

Όσον αφορά την υποστήριξη των νέων ενηλίκων, είναι σημαντικό να τεθούν τα ηλικιακά όρια μεταξύ του έτους ολοκλήρωσης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (8) και του τριακοστού έτους. Οι αναθεωρημένες εγγυήσεις για τη νεολαία επεκτείνουν τη στήριξη έως στην ηλικία των 30 ετών και προβλέπουν αποτελεσματική στήριξη στην απόκτηση αξιοπρεπούς απασχόλησης και για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την απόκτηση νέων. Πολλοί νέοι εγκαταλείπουν την εκπαίδευση σε νεαρή ηλικία· η έλλειψη δημόσιων επενδύσεων σε μια εκπαίδευση για όλους χωρίς αποκλεισμούς οδηγεί σε υψηλά ποσοστά νέων με ελάχιστες δεξιότητες και προσόντα. Αυτό αυξάνει την ανάγκη λήψης μέτρων για την ενσωμάτωσή τους στην περαιτέρω εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας.

2.6.

Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται σε διάφορους κλάδους ενδέχεται να εξαφανιστούν λόγω της τρέχουσας κρίσης. Η τέταρτη αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων ορίζει ότι «οι νέοι έχουν δικαίωμα σε συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία, άσκηση ή προσφορά εργασίας καλής ποιότητας εντός 4 μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την εκπαίδευση». Η δε πρώτη αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει να εφαρμοστεί στην παροχή στήριξης στους νέους με μέλημα να αναβαθμίζουν τις δεξιότητές τους και να αποκτούν νέες, καθώς και στην καταπολέμηση της πρόωρης αποχώρησης από τη σχολική εκπαίδευση, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι «κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση». Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εγγυώνται τα δικαιώματα αυτά μέσω της ενίσχυσης της διατομεακής και της πολυεπίπεδης συνεργασίας, με στόχο την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη στήριξη των νέων που αντιμετωπίζουν πολλαπλά εμπόδια στην κοινωνική ένταξη επιπλέον της απασχόλησης (9).

3.   Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Όπως έχει ήδη επισημανθεί από το Παρατηρητήριο της Αγοράς Εργασίας της ΕΟΚΕ, στη μελέτη του 2014 για την «Απασχόληση των νέων» (10), η υλοποίηση, στα κράτη μέλη της ΕΕ, των εγγυήσεων για τη νεολαία προσκρούει σε πολλά εμπόδια, όπως η κακή ποιότητα της προσφοράς βάσει του καθεστώτος, η παρέμβαση εκτός της προβλεπόμενης διορίας των τεσσάρων μηνών και οι ανεπαρκείς στρατηγικές προσέγγισης για την παροχή στήριξης στους νέους που είναι οι πλέον αποκομμένοι από την αγορά εργασίας (όπως όσοι βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης). Χρειάζονται πιο αποτελεσματικές διοικητικές δομές για τη διασφάλιση της καλύτερης εφαρμογής των εγγυήσεων για τη νεολαία. Η χρηματοδότηση θα πρέπει να είναι εύστοχη, με υψηλότερο ποσοστό καταχώρισης των νέων. Ως εκ τούτου, πρέπει να διασφαλίζονται στο σχεδιασμό, στην εφαρμογή και στην αξιολόγηση του προγράμματος «Εγγυήσεις για τη νεολαία» η καλύτερη συμμετοχή των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων, όπως οι οργανώσεις νεολαίας, τα εθνικά συμβούλια νεολαίας και άλλες σχετικές ΜΚΟ και οι κοινωνικοί εταίροι σε ευρωπαϊκό, κλαδικό, εθνικό και —κατά περίπτωση— επίπεδο επιχειρήσεων, έτσι ώστε να διευκολυνθούν η αποδοχή και η ομαλή εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων.

3.2.

Η ενίσχυση του συστήματος χαρτογράφησης για την επίτευξη βαθύτερης κατανόησης της πολυμορφίας όσων βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης είναι απαραίτητη. Η παρακολούθηση της στήριξης για τους νέους θα πρέπει να συνδυάζεται με ενισχυμένη έρευνα, η οποία θα λαμβάνει υπόψη την ετερογένεια της ομάδας όσων βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ιδίως των ευάλωτων ομάδων νέων) για λόγους άσκησης εμπεριστατωμένης πολιτικής, με την παράλληλη τήρηση των νόμων περί προστασίας των δεδομένων. Όσοι βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης είναι μια δυσπρόσιτη ομάδα και, άρα, απαιτείται ολοκληρωμένη παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών εργασίας —τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών εάν χρειάζεται— με βάση αξιόπιστα στοιχεία και δεδομένα.

3.3.

Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των σχετικών ενδιαφερομένων μερών στην υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+, η οποία κατέστη δυνατή βάσει του Ευρωπαϊκού κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων, θα πρέπει να επεκταθεί στο χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για την ενίσχυση των εγγυήσεων για τη νεολαία στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2021-2027). Με τον τρόπο αυτό, θα διασφαλιστεί ο από κοινού προγραμματισμός και η αποτελεσματική παρακολούθηση της εφαρμογής του, έτσι ώστε τα κονδύλια να φτάνουν πραγματικά σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη.

3.4.

Από την άποψη αυτή, η αποτελεσματική στήριξη των κοινωνικών υπηρεσιών, της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης πρέπει πράγματι να αρχίσει με τη συνεργασία των αρμόδιων υπουργείων και των υπηρεσιών υποστήριξης. Θα πρέπει να δημιουργηθούν συμπράξεις υπουργείων, δημόσιων υπηρεσιών εργασίας, οργανώσεων νεολαίας, εθνικών συμβουλίων νεολαίας, κοινωνικών εταίρων και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων, για την εξεύρεση της καλύτερης δυνατής λύσης προς όφελος των νέων. Το γεγονός ότι ο στόχος των τεσσάρων μηνών δεν επιτεύχθηκε στις προηγούμενες εγγυήσεις για τη νεολαία πρέπει να αποτελέσει κεντρικό ζήτημα ανησυχίας στην αναθεωρημένη έκδοση. Πρέπει να ενισχυθεί και να υποστηριχθεί ο ρόλος και η ικανότητα των δημόσιων υπηρεσιών εργασίας να βρίσκουν στους ενδιαφερομένους ποιοτικές θέσεις εργασίας. Οι ΜΚΟ και οι κοινωνικές επιχειρήσεις μπορούν επίσης να παρέχουν στήριξη σε νέους προσφέροντας προσωρινή απασχόληση και πρακτική άσκηση. Θα πρέπει να υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις διαθέσιμες θέσεις σε επιχειρήσεις, καθώς οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης δεν μπορούν να παρέχουν στήριξη εάν δεν υπάρχουν θέσεις απασχόλησης, ούτε σχετικές πληροφορίες. Όσον αφορά τη συμμετοχή ιδιωτικών υπηρεσιών απασχόλησης, είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί ότι τούτη παρέχεται στους νέους δωρεάν, ως δημόσια στήριξη.

3.5.

Είναι σημαντικό να συνεχιστεί η βελτίωση των δεσμών -και της προσέγγισης- με τις κοινότητες, τις οργανώσεις νεολαίας και άλλες κοινωνικές ομάδες, σύμφωνα με ορισμένα παραδείγματα που περιλαμβάνονται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τη Γέφυρα προς την απασχόληση — Ενίσχυση των εγγυήσεων για τη νεολαία (11). Είναι σημαντικό ότι η ανακοίνωση με τίτλο «Στήριξη της απασχόλησης των νέων: Γέφυρα προς την απασχόληση για την επόμενη γενιά» (12) θεωρεί ότι η προσέγγιση των πιο ευάλωτων «παραμένει ανεπαρκής», κάτι που καταδεικνύει περαιτέρω τον κεντρικό ρόλο αυτών και άλλων δράσεων προσέγγισης.

3.6.

Σημειώνουμε ότι, σύμφωνα με τις αναλύσεις (13) της ΔΟΕ για τις εγγυήσεις για τη νεολαία, η «έλλειψη [εθνικών] πόρων είχε αρνητικές συνέπειες στην ικανότητα των χωρών να παρέχουν σε όσους βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης τη δυνατότητα να εργαστούν ή να συμμετάσχουν σε κατάρτιση εντός τεσσάρων μηνών». Ο αυξημένος προϋπολογισμός για τις εγγυήσεις για τη νεολαία είναι ευπρόσδεκτος και συνάδει με την επέκταση της ηλικιακής ομάδας, την οποία καλύπτει η πρωτοβουλία. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι, δυστυχώς, ενώ το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ συνίσταται σε 750 δισεκατομμύρια ευρώ για την οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης, για τις εγγυήσεις για τη νεολαία προορίζονται μόνο 22 δισεκατομμύρια ευρώ που, σύμφωνα με την Επιτροπή (14), περιλαμβάνουν επενδύσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και την Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων, συμπεριλαμβανομένης της εθνικής συγχρηματοδότησης. Η Επιτροπή έχει επίσης παρουσιάσει τη χρήση πρόσθετων πόρων: σε αυτούς περιλαμβάνονται 55 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2020-22 από το REACT-EU και 86 δισεκατομμύρια ευρώ από το ΕΚΤ+ που μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν από τις χώρες για τη στήριξη της απασχόλησης των νέων, μεταξύ πολλών άλλων κονδυλίων. Σύμφωνα με έρευνα (15), η αποτελεσματική υποστήριξη θα μπορούσε να επιτευχθεί στο πλαίσιο των αναθεωρημένων εγγυήσεων για τη νεολαία με τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παράσχει στα κράτη μέλη σαφείς υπολογισμούς και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με το συνολικό ποσό των επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ για τη στήριξη των εγγυήσεων για τη νεολαία και την αξιολόγηση της αποτελεσματικής χρήσης του. Καθότι απαιτείται η βιωσιμότητα του μηχανισμού στήριξης που ενισχύεται με τις δημόσιες επενδύσεις, εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για την ενσωμάτωση της ειδικής στήριξης για τους νέους στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.

3.7.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η πρωτοβουλία πολιτικής, αφενός, προτείνει μια ειδική προσέγγιση για τα ευάλωτα άτομα χάρη σε μια ευρύτερη σύμπραξη με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις νεολαίας και, αφετέρου, επικεντρώνεται στη διάσταση του φύλου. Οι εν λόγω εταιρικές σχέσεις πρέπει να λειτουργούν πέραν των εθνικών πρωτευουσών, στις τοπικές κοινότητες, και να λαμβάνουν ανάδραση απευθείας από τους νέους. Είναι σημαντικό να υποστηριχθούν οι νέοι στην έναρξη της οικογενειακής ζωής και η επικείμενη ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά θα πρέπει να περιλαμβάνει διατάξεις για νέους απασχολούμενους και ανέργους με παιδιά οι οποίες θα συνδέουν την πολιτική αυτή με τις εγγυήσεις για τη νεολαία.

3.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας των νέων στο σχέδιο δράσης της Επιτροπής για την κοινωνική οικονομία, καθώς και τις διατάξεις του για τις οικολογικές δεξιότητες σε τοπικό επίπεδο, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες ομάδες. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να μεριμνήσει για τη συμμετοχή των σχετικών κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως των οργανώσεων των νέων, στην ανάπτυξη ενός τέτοιου σχεδίου δράσης, ώστε να συμπεριληφθεί η πείρα των νέων, των μαθητευόμενων, των ασκουμένων και των νέων εργαζομένων. Πρέπει να δοθούν κίνητρα υπέρ των νεοφυών επιχειρήσεων που ιδρύονται από νέους και να προαχθεί η επιχειρηματική εκπαίδευση. Οι ευκαιρίες αυτοαπασχόλησης στην ψηφιακή και πράσινη οικονομία, οι οποίες προσφέρονται σε ομάδες που υφίστανται διακρίσεις και σε ευάλωτες ομάδες, πρέπει να συνοδεύονται από πληροφόρηση ειδικά αυτών των ομάδων και να απαιτείται συγκεκριμένη υποστήριξη για αυτές. Οι ενδιάμεσοι φορείς, όπως οι δημόσιες υπηρεσίες εργασίας, οι οργανώσεις νεολαίας, τα εθνικά συμβούλια νεολαίας, άλλες σχετικές ΜΚΟ και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό.

3.9.

Προκειμένου να αναπτυχθούν αποτελεσματικές στρατηγικές για όλες τις ομάδες νέων που έχουν ανάγκη, είναι σημαντικό να καθοριστεί με σαφήνεια η ομάδα των νέων που καλύπτονται από τις εγγυήσεις για τη νεολαία. Η μείωση της ηλικίας υποχρεωτικής εκπαίδευσης σε διάφορες χώρες ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις, όπως η διόγκωση του αριθμού όσων είναι εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την αύξηση του ορίου ηλικίας που καλύπτουν οι εγγυήσεις για τη νεολαία· ήδη το 2013 (16), η ΕΟΚΕ είχε συστήσει να τεθεί το όριο ηλικίας για την πρόσβαση στις εγγυήσεις για τη νεολαία στα 30 έτη, ιδίως στις χώρες με τους υψηλότερους δείκτες ανεργίας των νέων. Ωστόσο, εφιστά την προσοχή ως προς το θέμα αυτό σε σχέση με την ποιότητα και την ικανότητα. Μπορεί να είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η ευελιξία των κρατών μελών όσον αφορά τον καθορισμό της ηλικιακής ομάδας που χρειάζεται στήριξη. Η διευρυμένη ηλικιακή ομάδα δεν θα πρέπει να αποκλείει τους νέους που έχουν ήδη κάποια εργασιακή εμπειρία και δικαιούνται επιδόματα ανεργίας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να καθοριστεί με σαφήνεια το φάσμα των ηλικιακών ομάδων.

3.10.

Η Επιτροπή προτείνει στα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν νέους ανέργους και να τους προσφέρουν ποιοτικές θέσεις εργασίας. Πρέπει να υπάρξει καλύτερη αντιστοίχηση των θέσεων εργασίας με τα προσόντα και τα συμφέροντα των νέων ανέργων. Επίσης, πρέπει να δοθούν κίνητρα στους νέους ανέργους με την προσφορά ποιοτικής και χωρίς αποκλεισμούς αναβάθμισης των δεξιοτήτων και απόκτησης νέων ώστε να παραμένουν στις εν λόγω θέσεις εργασίας. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να διαθέτουν ευελιξία στην απόφασή τους να επεκτείνουν ή όχι το πεδίο εφαρμογής του προγράμματος εγγυήσεων για τη νεολαία, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και την έκταση της ανεργίας των νέων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

3.11.

Η απλή ενίσχυση των εγγυήσεων για τη νεολαία δεν αποτελεί επαρκή στόχο εν μέσω κρίσης, και απαιτούνται άμεσα μέτρα για να βοηθηθούν οι νέοι. Μέσω δραστικών πολιτικών για την αγορά εργασίας στα κράτη μέλη πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα έτσι ώστε να προτείνονται στους νέους μακροπρόθεσμες λύσεις, να εξασφαλίζονται ποιοτικές θέσεις εργασίας, ποιοτικές συνθήκες εργασίας και δίκαιες επιλογές πρόσληψης και παραμονής σε μια θέση εργασίας. Θα πρέπει να γίνονται σεβαστές και να προάγονται οι εργατικές νομοθεσίες και οι συλλογικές συμβάσεις, ιδίως όσον αφορά τη σχέση μεταξύ των επιπέδων των προσόντων και των μισθών, καθώς και του δημοκρατικού πνεύματος στην εργασία. Οι νέοι πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο όπως ο ενήλικος πληθυσμός στην αγορά εργασίας, ιδίως όσον αφορά την παροχή του ίδιου κατώτατου μισθού, την πρόσβαση σε συντάξεις και την προστασία από επισφαλείς συμβάσεις εργασίας (μηδενικές ώρες), τις μη αμειβόμενες περιόδους άσκησης ή την ψευδή αυτοαπασχόληση. Οι βραχείας διάρκειας και προσωρινές συμβάσεις για νέους μπορεί μεν να επιλύουν επείγοντα προβλήματα, αλλά η μακροχρόνια επισφάλεια είναι εξίσου επιζήμια για τους νέους, τις επιχειρήσεις και την οικονομία.

3.12.

Η ευελιξία έχει καίρια σημασία όσον αφορά την τετράμηνη διορία των εγγυήσεων για τη νεολαία μετά την καταχώριση στους καταλόγους σχετικού παρόχου, ο οποίος είναι συνήθως μια δημόσια υπηρεσία εργασίας. Η προσφορά εργασίας ή η ευκαιρία εκπαίδευσης ή κατάρτισης θα πρέπει να γίνεται αμέσως (17), αλλά θα πρέπει επίσης να αποτελεί καλή ποιοτική λύση και ποιοτική προσφορά εργασίας ή ευκαιρία εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Σε αυτό θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ορισμένες φορές οι χρονοβόρες διαδικασίες για την επικύρωση της μη τυπικής ή της άτυπης μάθησης, οι οποίες μπορούν να συνδυαστούν με τη διαθεσιμότητα κατάρτισης που προσφέρεται για ορισμένο χρονικό διάστημα. Για την επιδίωξη του στόχου ως προς το τετράμηνο και την παροχή ατομικής υποστήριξης, τα συστήματα επικύρωσης και κατάρτισης θα πρέπει να είναι πιο ευέλικτα και ευπροσάρμοστα.

3.13.

Οι εγγυήσεις για τη νεολαία πρέπει να αρχίσουν από την παροχή επαγγελματικής καθοδήγησης και συμβουλών καλής ποιότητας σε πρώιμο στάδιο της σχολικής εκπαίδευσης για νέους. Η αναγνώριση και η επικύρωση της μη τυπικής ή της άτυπης μάθησης θα πρέπει, στην ιδανική περίπτωση, να οδηγήσει στην απόκτηση προσόντων που να αντιστοιχούν σαφώς τόσο στα επίπεδα του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων ή του εθνικού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων όσο και επαγγελματικού τίτλου ή πιστοποίησης, που να περιγράφει σαφώς τα καθήκοντα και τις δεξιότητες που πιστοποιεί και τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται το πιστοποιητικό με πλήρη επαγγελματικά προσόντα. Το νέο πλαίσιο Europass θα πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα να περιλαμβάνονται όλα τα είδη πιστοποιητικών και προσόντων στο βιογραφικό σημείωμα Europass με σαφή και πρακτικό τρόπο.

3.14.

Τα μικροδιαπιστευτήρια είναι εναλλακτικές λύσεις για την τεκμηρίωση πρόσθετων δεξιοτήτων που παρέχονται από επιχειρήσεις ή ιδρύματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Καθότι δεν υπάρχει κοινός ενωσιακός ορισμός ή κατανόηση των μικροδιαπιστευτηρίων, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο εφαρμογής πρόσθετης σχετικής ενωσιακής πολιτικής ως βοηθήματος για τους νέους όταν προστίθενται σε πλήρη επαγγελματικά προσόντα και μετά από συμφωνημένο ενωσιακό ορισμό και κατανόηση των μικροδιαπιστευτηρίων με τις ενώσεις εργαζομένων και τους εργοδότες.

3.15.

Η κρίση COVID-19 είχε αντίκτυπο στις διατάξεις για τη μαθητεία. Σε πολλούς κλάδους της οικονομίας που επλήγησαν από τα περιοριστικά μέτρα, οι μαθητευόμενοι αναγκάστηκαν να αναβάλουν τη μαθητεία τους ή απολύθηκαν. Σε άλλους δε κλάδους, οι μαθητευόμενοι συνέχισαν τη μαθητεία τους μέσω εργασιών ή προσομοιώσεων έργων κατ’ οίκον. Η αντιστοίχιση των θέσεων μαθητείας σε επιχειρήσεις με σπουδαστές ιδρυμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης αποτελεί πράγματι πρόβλημα· συγκεκριμένα, οι δημόσιες υπηρεσίες εργασίας θα πρέπει να λαμβάνουν περισσότερες πληροφορίες από τις ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις κάθε μεγέθους για τη συνδρομή των ιδρυμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, και των διδασκόντων σε αυτά, που προσπαθούν να βρουν πρακτικές θέσεις εκμάθησης για μελλοντικούς μαθητευόμενους.

3.16.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα προγράμματα μαθητείας δεν αφορούν μόνο τους νέους, καθότι στην πρώτη παράγραφο του ευρωπαϊκού πλαισίου για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας υπογραμμίζεται αυτή η διττή έμφαση στη μαθητεία για τους νέους και τους ενηλίκους. Το γεγονός ότι τα προγράμματα μαθητείας συμπεριλήφθηκαν στο έγγραφο πολιτικής με θέμα τη στήριξη της απασχόλησης των νέων συντείνει στην εσφαλμένη κατανόηση της μαθητείας ως μέσου που περιορίζεται στους νέους. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση της Επιτροπής να ενισχύσουν τα κράτη μέλη τις προσφορές μάθησης και τη μετάβαση από το σχολείο στην εργασία μέσω διατάξεων περί ποιοτικής μαθητείας ή πρακτικής άσκησης. Με τον τρόπο αυτό μπορεί επίσης να υπάρξει αποτελεσματική στήριξη για τη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και να διασφαλιστεί η καλύτερη ένταξη των μεταναστών και των προσφύγων στην αγορά εργασίας, με παράλληλο σεβασμό του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, του ευρωπαϊκού πλαισίου για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας και του πλαισίου ποιότητας για την πρακτική άσκηση.

3.17.

Η Επιτροπή προτείνει να ανανεωθεί και να δοθεί νέα ώθηση στην Ευρωπαϊκή συμμαχία για θέσεις μαθητείας (EAfA). Ενώ η εν λόγω συμμαχία έχει αναδειχθεί σε πρωτοπόρο στην παροχή θέσεων μαθητείας, με την αύξηση του αριθμού των δεσμεύσεων εκ μέρους επιχειρήσεων, τούτο δεν αρκεί. Οι πολύ μικρές και οι μικρές επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες όσον αφορά την παροχή θέσεων μαθητείας. Ως εκ τούτου, θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί η παροχή «συνεργατικής» μαθητείας, η οποία να προσφέρεται από διάφορες επιχειρήσεις. Η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα όλων των θέσεων μαθητείας θα πρέπει να εξασφαλίζονται σε σχέση με τα κριτήρια που παρέχονται από το ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας, και θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να επιβραβεύονται οι προσπάθειες των επιχειρήσεων από την Επιτροπή σύμφωνα με το εν λόγω πλαίσιο.

3.18.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την αυξημένη έμφαση που δίνει η Επιτροπή στην εξασφάλιση θέσεων μαθητείας στον ψηφιακό και τον οικολογικό κλάδο, αλλά σημειώνει ότι ποιοτικά προγράμματα μαθητείας θα πρέπει επίσης να προσφέρονται σε όλους τους άλλους κλάδους που βρίσκονται σε διαδικασία ψηφιακής και πράσινης μετάβασης.

3.19.

Τα επιτυχημένα συστήματα των ιδρυμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και τα συστήματα μαθητείας που οδηγούν σε ποιοτικές θέσεις εργασίας απαιτούν αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τους εκπροσώπους των εργοδοτών. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση της Επιτροπής σχετικά με την ανάγκη ενίσχυσης του κοινωνικού διαλόγου σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, και την ενίσχυση των δυνατοτήτων περαιτέρω ανάπτυξης ικανοτήτων μέσω των υπηρεσιών της Επιτροπής για την υποστήριξη της μαθητείας. Μολονότι ήδη αρκετοί κλαδικοί κοινωνικοί εταίροι έχουν δεσμευτεί να στηρίξουν την Ευρωπαϊκή συμμαχία για θέσεις μαθητείας, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την αυτονομία των ευρωπαϊκών κλαδικών επιτροπών κοινωνικού διαλόγου, οι οποίες καθορίζουν το πρόγραμμα εργασίας σύμφωνα με τις συμφωνηθείσες κοινές προτεραιότητες.

3.20.

Για τους άνεργους νέους που έχουν ήδη αποκτήσει τίτλο προσόντων, οι εγγυήσεις για τη νεολαία θα πρέπει επίσης να χρησιμεύουν ως εγγύηση για θέση εργασίας (18), με την έννοια ότι οι νέοι αποκτούν την πρώτη τους επαγγελματική εμπειρία στον δημόσιο ή τον μη κερδοσκοπικό τομέα.

---

(1)  Βλέπε προτάσεις της ETUC για τα κριτήρια ποιότητας στο ψήφισμα της ETUC για τη νεολαία με τίτλο «Revisited fight against youth unemployment» (Νέα αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων), 2020.

(2)  ΕΕ C 153 της 2.5.2018, σ. 1.

(3)  Eurostat, στοιχεία Αυγούστου 2020.

(4)  Intereconomics, άρθρο με τίτλο «COVID-19 Crisis: How to Avoid a “Lost Generation”»(Η κρίση της COVID-19 και πώς να μην πάει χαμένη μια γενιά), 2020.

(5)  Ποσοστό 23,5 % που αντιστοιχεί σε 5,5 εκατομμύρια νέους (κάτω των 25 ετών) ανέργους καταγράφηκε τον Σεπτέμβριο 2013 (Eurostat).

(6)  Eurofound (2015), «Social inclusion of young people» (Κοινωνική ένταξη των νέων).

(7)  ΕΕ C 484 της 24.12.2016, σ. 1.

(8)  Eurydice: Compulsory Education (Υποχρεωτική εκπαίδευση) 2018/19. Το ηλικιακό όριο για την αποχώρηση από την υποχρεωτική εκπαίδευση είναι τα 15 έτη σε 7 χώρες της ΕΕ, τα 16 έτη σε 16 χώρες, τα 17 έτη σε 1 χώρα, τα 18 σε 3 χώρες, ενώ είναι τα 16 σε 5 γερμανικά ομόσπονδα κρατίδια και τα 18 σε άλλα 11 γερμανικά ομόσπονδα κρατίδια.

(9)  European Youth Forum: Updated position on the Implementation of the Youth Guarantee, (Ενημερωμένη θέση για την υλοποίηση των Εγγυήσεων για τη Νεολαία), 2018.

(10)  Μελέτη του Παρατηρητηρίου της Αγοράς Εργασίας της ΕΟΚΕ για την απασχόληση των νέων, 2014.

(11)  SWD/2020/124 final.

(12)  COM/2020/276 final.

(13)  ΔΟΕ, Έγγραφο εργασίας με τίτλο «The European Youth Guarantee: A systematic review of its implementation across countries», (Η Ευρωπαϊκή εγγύηση για τη νεολαία: Μια συστηματική επισκόπηση της εφαρμογής της σε διάφορες χώρες), 2017.

(14)  COM/2020/276 final.

(15)  Intereconomics, άρθρο με τίτλο «COVID-19 Crisis: How to Avoid a “Lost Generation”» (Η κρίση της COVID-19 και πώς να μην πάει χαμένη μια γενιά), 2020.

(16)  ΕΕ C 271 της 19.9.2013, σ. 101.

(17)  ΕΕ C 161 της 6.6.2013, σ. 67.

(18)  Pavlina R. Tcherneva, Levy Economics Institute, Working Papers Series No. 902, «The Job Guarantee: Design, Jobs, and Implementation» (Η εγγύηση για απασχόληση: Σχεδιασμός, θέσεις εργασίας και εφαρμογή), 2018.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των θυμάτων (2020-2025)»

[COM(2020) 258 final]

(2021/C 10/09)

Εισηγητής:

ο κ. Ionuț SIBIAN

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 12.8.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Έγκριση από το τμήμα	9.9.2020
Έγκριση από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	226/1/4

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί θερμά την προτεινόμενη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των θυμάτων (2020-2025), που στηρίζει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και τη δεόντως συντονισμένη εφαρμογή πολιτικών σε ευρύ φάσμα τομέων, με μέλημα ότι κανένα θύμα δεν θα λησμονηθεί.

1.2.

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως, για να καταστεί λειτουργική, η στρατηγική χρειάζεται ένα σαφές σχέδιο δράσης με λεπτομέρειες σχετικές με τον τρόπο και τον χρόνο υλοποίησης δράσεων και με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

1.3.

Η προτεινόμενη στρατηγική πρέπει να αναλύεται και να υλοποιείται παράλληλα με άλλες στρατηγικές της ΕΕ: τη στρατηγική για την ισότητα των φύλων, τη στρατηγική για αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, τη στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΔΜ, το Ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά και τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες (ΣΗΕΔΑΑ).

1.4.

Η προτεινόμενη στρατηγική πρέπει να παρέχει μεγαλύτερη καθοδήγηση και λεπτομερή επισκόπηση του πώς τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να εφαρμόσουν υψηλής ποιότητας προδιαγραφές και να θέσουν σε λειτουργία εύχρηστα, δίκαια και αποτελεσματικά μέσα αρωγής των θυμάτων κατά την πρόσβασή τους σε αυτές τις υπηρεσίες αποκατάστασης.

1.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αξιοποιήσει τη στρατηγική προκειμένου να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να υποστηρίξουν τη συλλογή δεδομένων και τη διαβούλευση με κοινότητες, θύματα και εν δυνάμει θύματα, καθώς και να διενεργήσει εκτίμηση των αναγκών που θα κατευθύνει τη χάραξη πολιτικών και τις θεσμικές απαντήσεις. Μια ενιαία θεώρηση της συλλογής δεδομένων σχετικά με τα θύματα εγκλημάτων, που θα μπορούσε να εξασφαλιστεί μέσω της εν λόγω στρατηγικής, θα επιτρέψει να δοθούν καλύτερες και πιο εύστοχες απαντήσεις.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης την επέκταση του ρόλου του προτεινόμενου ενωσιακού δικτύου για την πρόληψη της έμφυλης βίας και της ενδοοικογενειακής βίας, το οποίο αναφέρεται στη στρατηγική, προκειμένου να καλύπτει τους στόχους και τα αποτελέσματα αναφορικά με τον εντοπισμό και το μετριασμό αυτού του είδους εγκλήματος, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό όταν υφίσταται διακρατική διάσταση.

1.7.

Όσον αφορά τις κύριες δράσεις που προτείνει η στρατηγική για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ορισμένες πτυχές της χρήζουν περαιτέρω αποσαφήνισης, όπως τα εξής: α. Η προώθηση της επιμόρφωσης δεν πρέπει να περιορίζεται στις δικαστικές και/ή αστυνομικές αρχές· η ανάγκη εξασφάλισης συνεχούς επαγγελματικής επιμόρφωσης όσον αφορά την αντιμετώπιση θυμάτων εγκλήματος, ιδίως εγκλημάτων μίσους, είναι εξίσου σημαντική για τους κοινωνικούς λειτουργούς και το ιατρικό προσωπικό. Αυτή η επιμόρφωση πρέπει να περιλαμβάνει ρητά συνεδρίες ανάλυσης θεμάτων μεροληψίας και στερεοτύπων και να διεξάγεται σε συντονισμό με οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών (ΟΚΠ) που παρέχουν στήριξη σε διάφορες ευπαθείς ομάδες. β. Η παροχή ενωσιακής χρηματοδότησης σε εθνικές οργανώσεις υποστήριξης θυμάτων και οργανώσεις σε επίπεδο κοινότητας πρέπει να συμπληρώνεται από ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των ΟΚΠ και των τοπικών ή εθνικών αρχών (1). Συνολικά, η στρατηγική πρέπει να περιέχει σαφή καθοδήγηση για τις κρατικές αρχές σχετικά με τη συνεργασία και την επικοινωνία με τις ΟΚΠ και τους ειδικούς με στόχο τη χαρτογράφηση των αναγκών των κοινοτήτων, το σχεδιασμό ειδικών εκστρατειών και τη δημιουργία πλήρως προσβάσιμων, δίκαιων και αποτελεσματικών συστημάτων καταγγελίας και υποστήριξης. γ. Οι εθνικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης σχετικά με τα δικαιώματα των θυμάτων πρέπει να προσαρμόζονται στις ανάγκες και τα ειδικά χαρακτηριστικά ιδιαίτερα ευάλωτων κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των υπηκόων τρίτων χωρών, των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο, και να βασίζονται σε τοπικές εκτιμήσεις των αναγκών, των τάσεων, των ορθών πρακτικών και των προβλημάτων.

1.8.

Η εμπειρία της νόσου COVID-19 έδειξε για άλλη μια φορά πως οι αρχές σε ορισμένα κράτη μέλη δεν είναι κατάλληλα εφοδιασμένες προκειμένου να παρέχουν έκτακτα ή βραχυπρόθεσμα καταφύγια, ιδίως στην επαρχία. Η ανάπτυξη καταφυγίων έκτακτης ανάγκης, ασφαλών χώρων και κέντρων υποστήριξης και η παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών υποστήριξης αποτελεί ανάγκη και απαιτεί τη συνεργασία των εθνικών αρχών και των φορέων της κοινωνίας πολιτών, καθώς και ενωσιακή χρηματοδότηση.

1.9.

Κρίνεται σκόπιμο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενσωματώσει το θεματολόγιο των θυμάτων σε όλα τα προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των ενωσιακών πόρων που αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

2.   Ιστορικό

2.1.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα δικαιώματα και οι πολιτικές προστασίας των δικαιωμάτων των θυμάτων έχουν εξελιχθεί σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Έχει σημειωθεί ιδιαίτερη πρόοδος, μεταξύ άλλων λόγω της έκδοσης σειράς ενωσιακών κανονισμών ευνοϊκών για τα θύματα, και ειδικότερα της Οδηγίας για τα δικαιώματα των θυμάτων το 2012, της Οδηγίας για την αποζημίωση το 2004, και τώρα με την έκδοση του εγγράφου «Προς μια νέα στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των θυμάτων για την περίοδο 2020-2025».

2.2.

Με την έκδοση της πρώτης ενωσιακής στρατηγικής για τα δικαιώματα των θυμάτων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φιλοδοξεί να εξασφαλίσει πως όλα τα θύματα εγκλήματος μπορούν να είναι βέβαια για τον πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων τους, ανεξάρτητα από τη χώρα της ΕΕ όπου τελέστηκε το έγκλημα.

2.3.

Η στρατηγική ορίζει ένα σύνολο δράσεων για τα επόμενα πέντε χρόνια, εστιάζοντας σε δύο στόχους: πρώτον, τη χειραφέτηση των θυμάτων προκειμένου να καταγγέλλουν το έγκλημα, να ζητούν αποζημίωση και εντέλει να ανακάμπτουν από τις επιπτώσεις του εγκλήματος, και δεύτερον, τη συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς σχετικά με τα δικαιώματα των θυμάτων.

2.4.

Η στρατηγική ορίζει επίσης ορισμένες δράσεις για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθώς και για τα κράτη μέλη και την κοινωνία πολιτών, για τα επόμενα πέντε χρόνια.

2.5.

Η στρατηγική βασίζεται σε πέντε βασικές προτεραιότητες: 1. αποτελεσματική επικοινωνία με τα θύματα και παροχή ασφαλούς περιβάλλοντος για την καταγγελία εγκλημάτων από αυτά· 2. βελτίωση της παροχής υποστήριξης και προστασίας στα πλέον ευάλωτα θύματα· 3. διευκόλυνση της διεκδίκησης αποζημίωσης των θυμάτων· 4. ενίσχυση της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ όλων των συναρμοδίων· και 5. ενίσχυση της διεθνούς διάστασης των δικαιωμάτων των θυμάτων.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Συνολικά, οι πέντε προτεραιότητες της στρατηγικής αναμένεται να έχουν θετικά αποτελέσματα και να συμβάλουν αποτελεσματικά στη στήριξη της υλοποίησης του σχετικού ενωσιακού πλαισίου από τα κράτη μέλη. Ωστόσο μπορούν να επισημανθούν ορισμένα σημαντικά σημεία, καθώς και διατομεακά ζητήματα.

3.2.

Η στρατηγική περιέχει περιορισμένη καθοδήγηση σχετικά με τη σημασία της σύστασης ή, αναλόγως με την περίπτωση, της ενίσχυσης της εμβέλειας και της αποτελεσματικότητας των μηχανισμών καταγγελίας (επίσημων ή ανεπίσημων). Αυτοί οι μηχανισμοί πρέπει να παγιωθούν και να είναι εύχρηστοι για όλες τις κατηγορίες θυμάτων, ανεξάρτητα από το καθεστώς τους στο αντίστοιχο κράτος μέλος της ΕΕ, καθώς και να είναι προσαρμοσμένοι και ευέλικτοι προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πιο ευάλωτων. Αυτό απαιτεί ενισχυμένες διαδικασίες αξιολόγησης αναγκών, τεκμηρίωσης, συλλογής δεδομένων και διαβούλευσης, όπως περιγράφεται στις λοιπές παρατηρήσεις παρακάτω.

3.3.

Παρότι η στρατηγική αναφέρεται ενίοτε στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ευπαθείς κατηγορίες, πρέπει επίσης να αναφέρεται στους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο, αναγνωρίζοντας την αυξημένη ευπάθειά τους, ως κατηγορίας, σε ισλαμοφοβικά, ρατσιστικά, ξενοφοβικά και λοιπά εγκλήματα μίσους.

3.4.

Η στρατηγική προβαίνει στη γενική παρατήρηση πως «[ο]ι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα θύματα όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη οφείλονται κυρίως στην έλλειψη ενημέρωσης, καθώς και στην ανεπαρκή υποστήριξη και προστασία». Αξίζει να επισημανθεί πως στη στρατηγική πρέπει να συμπεριληφθούν περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την ανάγκη οι υφιστάμενες διατάξεις και μηχανισμοί να καταστούν όχι απλώς πιο γνωστοί αλλά γενικότερα πιο προσβάσιμοι (από την καταγγελία και τον αυτοπροσδιορισμό μέχρι την πρόσβαση σε μηχανισμούς υποστήριξης ή προσφυγής). Προς τούτο συχνά ενδέχεται να χρειαστούν υπηρεσίες υποστήριξης που παρέχουν, για παράδειγμα, οι κοινωνικοί λειτουργοί, το προσωπικό προστασίας των παιδιών για ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες ή αιτούντες άσυλο ή για παιδιά σε συστήματα προστασίας παιδιών, το ιατρικό προσωπικό, το προσωπικό στον κλάδο της ψυχικής υγείας, διερμηνείς για όσους δεν μιλούν την τοπική γλώσσα κ.λπ. Σε αυτές τις υπηρεσίες υποστήριξης θα πρέπει επίσης να παρέχεται επιμόρφωση. Ωστόσο, μέχρι στιγμής οι περισσότερες από τις αναφορές σε επιμόρφωση σχετικά με τα δικαιώματα των θυμάτων αφορούν τις αστυνομικές και δικαστικές αρχές.

3.5.

Παρότι η πρώτη προτεραιότητα της στρατηγικής αφορά σαφώς την εξασφάλιση αποτελεσματικής επικοινωνίας με τα θύματα εγκλημάτων και ασφαλούς περιβάλλοντος όπου τα θύματα θα καταγγέλλουν το έγκλημα, παραμένει μείζονα πηγή προβληματισμού η εξασφάλιση της ύπαρξης, της αποτελεσματικής λειτουργίας και της εύκολης χρήσης των μηχανισμών καταγγελίας και καταγραφής, ιδίως των άτυπων, καθώς η ίδια η στρατηγική επισημαίνει πως πολλές από τις ευπαθέστερες κοινότητες και θύματα συχνά διστάζουν να έρθουν σε επαφή με τις αρχές, αδυνατούν να το κάνουν ή αντιμετωπίζουν άλλους φραγμούς στην προσφυγή στους επίσημους μηχανισμούς καταγγελίας (με τις αρχές). Ακόμα και όταν αυτά τα συστήματα δεν οδηγούν σε ποινικές έρευνες, ενδέχεται να εξασφαλίζουν πρόσβαση σε ειδικές μορφές υποστήριξης και να είναι σημαντικά για την παροχή δεδομένων σε τοπικό ή ενικό πλαίσιο — πράγμα ζωτικής σημασίας για τη χάραξη πολιτικών — και στον σχεδιασμό και τον οικονομικό προγραμματισμό των υπηρεσιών.

3.6.

Στο ίδιο πλαίσιο δε, μοιάζουν να σπανίζουν, αν όχι να απουσιάζουν παντελώς, από τη στρατηγική οι αναφορές στην τεκμηρίωση ή στη συλλογή δεδομένων. Η ανταπόκριση στις ανάγκες των θυμάτων και η θέσπιση πλαισίου που θα εγγυάται τα δικαιώματα των θυμάτων, ιδίως όσον αφορά θύματα συγκεκριμένου είδους εγκλήματος —έγκλημα μίσους, έγκλημα λόγω φύλου κ.λπ.— απαιτεί την πλήρη κατανόηση του τοπικού και κοινοτικού πλαισίου, πρόσβαση στις κοινότητες, αξιολογήσεις αναγκών και την ανάπτυξη ειδικών πολιτικών και πρακτικών λύσεων. Κατά συνέπεια, η στρατηγική πρέπει εν γένει να ενθαρρύνει τα κράτη, ενδεχομένως μέσω διατομεακής προσέγγισης, να υποστηρίξουν τη συλλογή δεδομένων και τη διαβούλευση με κοινότητες, θύματα και εν δυνάμει θύματα, καθώς και να διενεργήσει εκτιμήσεις αναγκών με τη χαρτογράφηση βέλτιστων πρακτικών σε συνεργασία με τις ΟΚΠ οι οποίες θα κατευθύνουν τη χάραξη πολιτικών και τις θεσμικές απαντήσεις.

3.7.

Ένα τελευταίο σημείο προς επισήμανση αναφορικά με τη συλλογή δεδομένων είναι η ανάγκη οι βασικές αρχές (αστυνομικές/δικαστικές/εισαγγελικές) να θεσπίσουν αποτελεσματικά συστήματα που θα επιτρέπουν τη συλλογή πληροφοριών για τα θύματα εγκλημάτων κατά τρόπο συνεχή και συστηματικό, την ανάλυσή τους και την αξιοποίησή τους στο σχεδιασμό ειδικών μέτρων απόκρισης. Σήμερα, για παράδειγμα, λίγα μόλις κράτη μέλη της ΕΕ συλλέγουν διαχωρισμένα στοιχεία σχετικά με το προφίλ των θυμάτων εγκλημάτων. Αυτά τα στοιχεία θα ήταν χρήσιμα για μια ανάλυση τάσεων και τυπικών περιπτώσεων, ενώ θα συνεισέφεραν στο σχεδιασμό μέτρων πρόληψης, ενημερωτικών εκστρατειών, διαύλων καταγγελίας, μηχανισμών εντοπισμού και απόκρισης ή υπηρεσιών υποστήριξης.

3.8.

Επιπλέον, το μέγεθος φαινομένων όπως το έγκλημα μίσους είναι δύσκολο να εκτιμηθεί σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, λόγω έλλειψης προσβάσιμων συστημάτων καταγγελιών, υπερβολικά επίσημων συστημάτων καταγραφής συμβάντων και/ή καταγγελιών (που ενδέχεται να είναι προσβάσιμα μόνο στην αστυνομία και/ή στις εισαγγελικές αρχές) και έλλειψης κριτηρίων και καθοδήγησης για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τα θύματα. Μια ενιαία θεώρηση της συλλογής δεδομένων σχετικά με τα θύματα εγκλημάτων, που θα μπορούσε να εξασφαλιστεί μέσω της εν λόγω στρατηγικής, θα επιτρέψει καλύτερες, πιο εύστοχες απαντήσεις. Αυτό συνδέεται επίσης με άλλες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το πώς μπορούν αν υλοποιηθούν (όπως αυτές που σχετίζονται με το ρατσισμό και την ξενοφοβία), καθώς και αυτές πιθανότατα επηρεάζονται αρνητικά από την έλλειψη δεδομένων ή δέουσας ανάλυσής τους.

3.9.

Όσον αφορά την καταγγελία, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί πως η στρατηγική εξετάζει και τους τρεις πυλώνες που είναι σημαντικοί για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των θυμάτων: α) εντοπισμός (θυμάτων εγκληματικών πράξεων), που μπορεί να γίνει μέσω επίσημων ή ανεπίσημων μηχανισμών καταγγελίας όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο σημείο, β) πρόληψη και γ) απόκριση.

3.10.

Είναι ευχάριστη εξέλιξη το ότι η στρατηγική περιέχει πολυάριθμες αναφορές στη σημασία της επικοινωνίας μεταξύ των αρμόδιων επαγγελματιών και των θυμάτων «κατά τρόπο προσαρμοσμένο στις ειδικές ανάγκες των θυμάτων». Ωστόσο, για τη δέουσα επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου, πρέπει να θεσπιστεί μηχανισμός, καθώς και συστήματα ανάπτυξης ικανότητας για τους αρμόδιους επαγγελματίες, ώστε να επιτραπεί ο ορθός εντοπισμός και η κατανόηση των ειδικών αυτών αναγκών. Χωρίς αυτόν τον εντοπισμό, δεν μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος της εξασφάλισης ανταπόκρισης που θα καλύπτει τις ειδικές ανάγκες. Αυτός ο μηχανισμός θα βασίζεται στο συντονισμό μεταξύ των αρχών, των ΟΚΠ και των οργανώσεων βάσης ή οργανώσεων σε επίπεδο κοινότητας. Έτσι δεν θα αυξηθεί απλά η καταγγελία και καταγραφή εγκλημάτων από τα μέλη ειδικών ευπαθών κοινοτήτων, κάτι που θα συνεισφέρει στη στοιχειοθέτηση υποθέσεων, αλλά θα ενισχυθεί επίσης η γενική ικανότητα των εθνικών συστημάτων να χαρτογραφούν τις ανάγκες των θυμάτων και να παρέχουν σχετικές παραπομπές και εξατομικευμένες απαντήσεις. Η στρατηγική πρέπει, συνεπώς, να δίνει έμφαση ή να αποσαφηνίζει τα μέσα ενίσχυσης του εντοπισμού των ειδικών αναγκών των θυμάτων εγκληματικών πράξεων.

3.11.

Στο ίδιο πλαίσιο, στη στρατηγική υπάρχουν πολυάριθμες αναφορές σε θύματα με «ειδικές ανάγκες» που «θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένη υποστήριξη». Προς τούτο, οι αρμόδιοι της κεντρικής δημόσιας διοίκησης πρέπει να παροτρυνθούν, μέσω της στρατηγικής, να θεσπίσουν μηχανισμούς εντοπισμού και αξιολόγησης των ειδικών αναγκών, πράγμα που συνεπάγεται επίσης τακτικές ανταλλαγές πληροφοριών με άλλους υπάρχοντες σχετικούς μηχανισμούς εντοπισμού, όπως ο μηχανισμός κατά της εμπορίας ανθρώπων. Έτσι θα επιτραπούν οι ανταλλαγές εμπειρογνωμοσύνης μεταξύ διαφορετικών οργανισμών, καθώς και η καλύτερη, πιο ολοκληρωμένη και ολιστική ανταπόκριση που θα αντιστοιχεί όντως στις διαπιστωμένες ειδικές ανάγκες.

3.12.

Κάθε υπηρεσία, καθώς και κάθε εκστρατεία ευαισθητοποίησης στα δικαιώματα των θυμάτων, πρέπει να εξαρτάται επίσης από τις αξιολογήσεις αναγκών και τις διαβουλεύσεις με τις κοινότητες. Ειδική προσοχή κατά το σχεδιασμό αυτών των ενημερωτικών εκστρατειών πρέπει να δοθεί όχι μόνο στα ανήλικα θύματα, τους ηλικιωμένους ή τα θύματα με αναπηρίες, αλλά και στις ανάγκες των προσφύγων, των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών θυμάτων, για παράδειγμα, που ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίζουν σημαντικούς φραγμούς στην πρόσβαση στην πληροφόρηση, στην καταγγελία ή στις υπηρεσίες υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένης διατομεακής διάκρισης.

3.13.

Η έμφαση στην επιμόρφωση αντικατοπτρίζεται καθ’ όλη τη στρατηγική και πράγματι, είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας των συστημάτων και την προστασία των δικαιωμάτων των θυμάτων. Ωστόσο, αν αναγνωρίζουμε τον αντίκτυπο ορισμένων ειδών εγκλήματος —ιδίως των εγκλημάτων μίσους, του κυβερνοεγκλήματος, της έμφυλης βίας ή των εγκλημάτων κατά παιδιών—, οι δραστηριότητες επιμόρφωσης δεν πρέπει να είναι διαθέσιμες μόνο στις δικαστικές αρχές και την αστυνομία. Πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση στη βελτίωση των δεξιοτήτων του προσωπικού πρώτης επέμβασης — που ενδέχεται να είναι κοινωνικοί λειτουργοί, δάσκαλοι, προσωπικό προστασίας παιδιών, προσωπικό υποδοχής ή κράτησης μεταναστών ή συνοριακή αστυνομία. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο της μεικτής μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένης της άτυπης μεικτής μετανάστευσης μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ, του κινδύνου εκμετάλλευσης και των αυξανόμενων κρουσμάτων βίας στα σύνορα και στις εγκαταστάσεις υποδοχής ασύλου.

3.14.

Παρότι επικροτούμε την έμφαση της Οδηγίας για τα δικαιώματα των θυμάτων του 2012 στις υπηρεσίες αποκαταστατικής δικαιοσύνης και την αρχή ότι αυτές οι υπηρεσίες πρέπει πρωτίστως να υπολογίζουν τα συμφέροντα και τις ανάγκες των θυμάτων, η στρατηγική πρέπει να παρέχει μεγαλύτερη καθοδήγηση και λεπτομερή επισκόπηση του πώς τα κράτη θα μπορούσαν να εφαρμόσουν ποιοτικά πρότυπα και να θεσπίσουν εύχρηστα, δίκαια και αποτελεσματικά μέσα υποβοήθησης των θυμάτων στη χρήση αυτών των αποκαταστατικών υπηρεσιών.

3.15.

Όσον αφορά τα θύματα βίας λόγω φύλου: αν και η στρατηγική παρέχει ορισμένα παραδείγματα έμφυλης βίας, πρέπει να αναγνωριστούν και να προσδιοριστούν και άλλα είδη έμφυλης βίας, όπως επιβλαβείς παραδοσιακές πρακτικές σαν τον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων, οι γάμοι παιδιών κ.λπ. Η επέκταση του καταλόγου θα συμβάλει στην αυξημένη ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτές τις πρακτικές μεταξύ των διωκτικών αρχών και των λοιπών αρμόδιων επαγγελματιών.

3.16.

Ο ρόλος του προτεινόμενου ενωσιακού δικτύου για την πρόληψη της έμφυλης βίας και της ενδοοικογενειακής βίας, το οποίο αναφέρεται στη στρατηγική, πρέπει να επεκταθεί προκειμένου να καλύπτει τους στόχους και τα αποτελέσματα αναφορικά με τον εντοπισμό και το μετριασμό αυτού του είδους εγκλήματος, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό όταν υφίσταται διακρατική διάσταση.

3.17.

Η έμφυλη βία και η παρενόχληση στο χώρο εργασίας θεωρούνται παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή κακοποίηση και αποτελούν απειλή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας και την πρόσβαση και ανέλιξη στην αγορά εργασίας. Οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι υπέγραψαν το 2007 αυτόνομη συμφωνία για την αντιμετώπιση του ζητήματος, η οποία πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως σε εθνικό επίπεδο στα κράτη μέλη. Το 2019, με την ευκαιρία των εκατό χρόνων της ΔΟΕ, υπεγράφη η σύμβαση αριθ. 190 (η σύμβαση για τη βία και την παρενόχληση), η οποία περιλαμβάνει μέτρα για την πρόληψη πράξεων βίας και την προστασία των θυμάτων και προτείνει μέσα για την αποτελεσματική επιβολή, ένδικα μέσα, καθώς και πρωτοβουλίες καθοδήγησης, επιμόρφωσης και ευαισθητοποίησης. Η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά όργανα να μεριμνήσουν για την ταχεία κύρωση της σύμβασης μεταξύ των κρατών μελών και να συντονίσουν δυνητικές επακόλουθες δραστηριότητες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.18.

Κάθε φορά που θίγεται στη στρατηγική το ζήτημα της εμπορίας, ο αντίκτυπος της εμπορίας και της εκμετάλλευσης υπηκόων τρίτων χωρών και προσφύγων πρέπει επίσης να αναγνωρίζεται. Αυτό αφορά επίσης τις βασικές δράσεις που προβλέπει η στρατηγική, που πρέπει να επικεντρώνονται επίσης στην εκτίμηση του βαθμού στον οποίο οι μηχανισμοί που είναι διαθέσιμοι για τα θύματα εμπορίας είναι εξίσου διαθέσιμοι για τους υπηκόους τρίτων χωρών (όπως μετανάστες, αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες). Επιπλέον, η στρατηγική πρέπει να συμπεριλαμβάνει μέτρα υποστήριξης για την ενίσχυση της προσβασιμότητας, της αποτελεσματικότητας και της προσαρμοστικότητας των μηχανισμών εντοπισμού εμπορίας και ανταπόκρισης όσον αφορά πρόσφυγες, μετανάστες και αιτούντες άσυλο που πέφτουν θύματα σχετικών εγκλημάτων.

3.19.

Όσον αφορά την αποζημίωση των θυμάτων εγκληματικών πράξεων, πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται καλύτερα στη στρατηγική η άποψη ότι αυτή η πρόσβαση πρέπει να είναι ανεξάρτητη από το καθεστώς του θύματος σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ. Δυστυχώς, οι αιτούντες άσυλο, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες συχνά διστάζουν να ζητήσουν αποζημίωση όταν πέφτουν θύματα εγκλήματος, λόγω έλλειψης πληροφόρησης, απουσίας σχετικών και εύχρηστων υπηρεσιών υποστήριξης ή λόγω του φόβου αντιποίνων ή αρνητικών επιπτώσεων όσον αφορά την κατάστασή τους. Αν η στρατηγική αποσκοπεί στη χειραφέτηση των θυμάτων, πρέπει επίσης να θίγει αυτά τα ζητήματα και να προβλέπει ειδικές δράσεις για τη γεφύρωση των κενών που αντιμετωπίζουν ειδικές κατηγορίες θυμάτων.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις ως προς τις πέντε προτεραιότητες της στρατηγικής

4.1.   Αποτελεσματική επικοινωνία με τα θύματα και παροχή ασφαλούς περιβάλλοντος για την καταγγελία εγκλημάτων από αυτά

4.1.1.

Μία από τις κύριες δράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφορά την επιμόρφωση των δικαστικών και αστυνομικών αρχών. Ωστόσο, η ανάγκη εξασφάλισης συνεχούς επαγγελματικής εκπαίδευσης όσον αφορά την αντιμετώπιση θυμάτων εγκλήματος, ιδίως εγκλημάτων μίσους, είναι εξίσου σημαντική για τους κοινωνικούς λειτουργούς και το ιατρικό προσωπικό. Αυτή η επιμόρφωση πρέπει να περιλαμβάνει ρητά συνεδρίες μεροληψίας και στερεοτύπων και να διεξάγεται σε συντονισμό με ΜΚΟ που παρέχουν στήριξη σε διάφορες ευπαθείς ομάδες.

4.1.2.

Όσον αφορά τη βασική δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπέρ της παροχής ενωσιακής χρηματοδότησης σε εθνικές οργανώσεις υποστήριξης των θυμάτων και σε συναφείς οργανώσεις σε επίπεδο κοινότητας: ειδικότερα, αυτή η χρηματοδότηση θα πρέπει να παρέχεται για την ανάπτυξη υπηρεσιών υποστήριξης ως ολοκληρωμένων δεσμών — νομική και ψυχολογική υποστήριξη στην αναζήτηση εργασίας όπου χρειάζεται, στέγη έκτακτης ανάγκης και στήριξη όσον αφορά τις ιατρικές δαπάνες.

4.1.3.

Σε επίπεδο κρατών μελών, οι βασικές δράσεις που προτείνονται παραμένουν σε γενικόλογο και μάλλον ρητορικό επίπεδο. Η αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας θα εξασφαλιστεί εφόσον οι εθνικές αρχές αναπτύξουν, υιοθετήσουν και υλοποιήσουν μεθοδολογικούς κανόνες που θα επιτρέπουν στις δικαστικές και αστυνομικές αρχές και στις κοινωνικές υπηρεσίες να αναγνωρίζουν τα θύματα εγκλημάτων (ιδίως εγκλημάτων μίσους) και να παρέχουν ικανή στήριξη.

4.1.4.

Όπου δε συλλέγονται ήδη διαχωρισμένα δεδομένα για τα θύματα εγκλημάτων από τις εθνικές αρχές, αυτό πρέπει να καταστεί προτεραιότητα, ενδεχομένως με τη στήριξη ενωσιακής χρηματοδότησης.

4.1.5.

Τα κράτη μέλη πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στις προτεινόμενες βασικές δράσεις ευαισθητοποίησης σχετικά με τα δικαιώματα και με τις διαθέσιμες επιλογές καταγγελίας εγκλημάτων, που πρέπει να αρχίζουν από το σχολείο και την αγωγή του πολίτη. Οι εθνικές αρχές πρέπει να μεριμνούν προκειμένου τα εθνικά προγράμματα υποχρεωτικής εκπαίδευσης να περιλαμβάνουν ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματα, τους εθνικούς οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους διαθέσιμους μηχανισμούς προστασίας, προσαρμοσμένη στο επίπεδο κατανόησης των μαθητών.

4.1.6.

Για να καταστεί δυνατή η συμμετοχή ΜΚΟ σε δραστηριότητες επιμόρφωσης με τις αρχές, συνεισφέροντας ταυτόχρονα την πολύτιμη εμπειρία των δικαιούχων και των ειδικών σε θέματα στήριξης των θυμάτων, είναι σημαντικό η συμβολή αυτή να αναγνωρίζεται και να αμείβεται μέσω θεσμικών συμπράξεων (2).

4.2.   Βελτίωση της παροχής υποστήριξης και προστασίας στα πλέον ευάλωτα θύματα

4.2.1.

Όσον αφορά την προτεινόμενη βασική δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη στήριξη των θυμάτων με ειδικές ανάγκες όπως τα παιδιά-θύματα, των θυμάτων βίας λόγω φύλου ή ενδοοικογενειακής βίας, των θυμάτων ρατσιστικών και ξενοφοβικών εγκλημάτων μίσους, των ΛΟΑΤΚΙ+-θυμάτων εγκλημάτων μίσους, των ηλικιωμένων θυμάτων και των θυμάτων με αναπηρία: η παροχή υποστήριξης σε ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες πρέπει να αρχίζει από την αναγνώριση τόσο των ίδιων όσο και των ειδικών χαρακτηριστικών του καθεστώτος τους, που συχνά οδηγεί στη θυματοποίησή τους. Αυτό συνεπάγεται τη θέσπιση δευτερογενούς νομοθεσίας και την ανάπτυξη προγραμμάτων επιμόρφωσης που θα εξηγούν τα ειδικά χαρακτηριστικά των διαφόρων πλέον ευάλωτων ομάδων, μεθόδων συνέντευξής τους που θα αποφεύγουν μια εκ νέου τραυματική εμπειρία και οδηγούς για την επικοινωνία με τις κοινότητες όταν αυτό κρίνεται σκόπιμο.

4.2.2.

Όσον αφορά την προτεινόμενη βασική δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή των κατευθυντήριων αρχών για τη διασφάλιση της προστασίας και της υποστήριξης των θυμάτων εγκλημάτων μίσους και ρητορικής μίσους, αυτή πρέπει να συμπληρώνεται από τη θέσπιση ενωσιακού μηχανισμού για την παρακολούθηση των αποτελεσματικών απαντήσεων στα εγκλήματα και τη ρητορική μίσους, μέσω του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ο οποίος θα μπορούσε να αναπτύξει περαιτέρω τον τρέχοντα μηχανισμό συλλογής στοιχείων του ώστε να συμπεριλαμβάνει λειτουργίες εθνικών αναφορών και έγκαιρης προειδοποίησης.

4.2.3.

Όσον αφορά την προτεινόμενη βασική δράση για τα κράτη μέλη που συνίσταται στην άντληση διδαγμάτων από την πανδημία COVID-19, και ειδικότερα στη λήψη μέτρων για να διασφαλιστεί ότι τα θύματα βίας λόγω φύλου και ενδοοικογενειακής βίας έχουν πρόσβαση σε υποστήριξη και προστασία, τη δημιουργία ολοκληρωμένων και εξειδικευμένων υπηρεσιών υποστήριξης για τα πλέον ευάλωτα θύματα, συμπεριλαμβανομένων ασφαλών χώρων για τα παιδιά, τις οικογένειες, τις γυναίκες-θύματα έμφυλης βίας και τους ΛΟΑΤΚΙ+. Εντούτοις, η εμπειρία της νόσου COVID-19 κατέδειξε για άλλη μια φορά πως οι αρχές σε ορισμένα κράτη μέλη δεν είναι κατάλληλα εφοδιασμένες ώστε να παρέχουν εκτάκτως ή βραχυπρόθεσμα καταφύγια, ιδίως στην επαρχία. Η ανάπτυξη καταφυγίων έκτακτης ανάγκης, ασφαλών χώρων και κέντρων υποστήριξης και η παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών υποστήριξης αποτελεί ανάγκη και απαιτεί τη συνεργασία των εθνικών αρχών και ιδιωτικών φορέων, καθώς και ενωσιακή χρηματοδότηση.

4.3.   Διευκόλυνση των θυμάτων να διεκδικούν αποζημίωση

4.3.1.

Ένας από τους αρμόδιους για το ζήτημα φορείς είναι ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ ο οποίος, μέσω του δικτύου του ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων από τα κράτη μέλη (FRANET) διεξάγει ετήσια ανάλυση της νομοθεσίας και των πολιτικών που έχουν θεσπιστεί για τη διασφάλιση της προστασίας των δικαιωμάτων των θυμάτων, και το οποίο μπορεί επίσης να εκδίδει θεματικές εκθέσεις. Μέσω της εντολής του, ο Οργανισμός είναι σε θέση να προωθεί υποσχόμενες πρακτικές και να διοργανώνει εκδηλώσεις όπου οι αρμόδιες για την αποζημίωση αρχές μπορούν να ανταλλάζουν πρακτικές και να ενισχύουν τη συνεργασία τους.

4.4.   Ενίσχυση της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ όλων των σχετικών φορέων

4.4.1.

Όσον αφορά τα κράτη μέλη, η προτεινόμενη δράση για την οικοδόμηση ανθεκτικότερων κοινωνιών μέσω της προώθησης μεγαλύτερης συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών σε εθνικές δράσεις, εδώ η έννοια της «συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών» είναι υπερβολικά ευρεία: ενώσεις αστυνομικών, φυλάκων κέντρων κράτησης, ενώσεις πολιτικής προστασίας/υπεράσπισης και εκκλησίες ανήκουν επίσης στην κοινωνία των πολιτών. Η ενεργός συμμετοχή αυτών των μερών της κοινωνίας πολιτών που έρχονται σε άμεση επαφή με τα θύματα εγκλημάτων είναι ζωτικής σημασίας.

4.4.2.

Παρότι η ΕΕ έχει υπογράψει τη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης), σε εθνικό επίπεδο η σύμβαση δέχεται επιθέσεις σε ορισμένα κράτη μέλη, με τη διατύπωση επιφυλάξεων και ερμηνειών που πηγάζουν από μια αναδυόμενη ρητορική «παραδοσιακών αξιών» βάσει της οποίας το κοινωνικό φύλο (gender), η έμφυλη βία και η ταυτότητα φύλου παρουσιάζονται ως κατασκευάσματα που διαβρώνουν τις εθνικές ταυτότητες και όπου η ενδοοικογενειακή βία παρουσιάζεται σαν ζήτημα προστασίας της ιδιωτικής ζωής. Η ΕΕ επιτελεί θεμελιώδη λειτουργία στην προάσπιση της σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Παρότι εναπόκειται στα κράτη μέλη η ανάπτυξη και η βελτίωση της εγχώριας νομοθεσίας, η ΕΕ μπορεί να καλλιεργήσει την ευαισθητοποίηση όσον αφορά τη σημασία της προστασίας κατά της έμφυλης βίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί επίσης μέσω της δέσμευσης χρηματοδότησης για την ανάπτυξη επαγγελματικών προγραμμάτων εκπαίδευσης των νομικών, τη διευκόλυνση ανταλλαγών και την υποστήριξη των ΜΚΟ που πραγματοποιούν εκστρατείες και δράσεις προάσπισης συμφερόντων, ενώ παράλληλα παρέχουν στήριξη στα θύματα έμφυλης βίας.

4.5.   Ενίσχυση της διεθνούς διάστασης των δικαιωμάτων των θυμάτων

4.5.1.

Ο συντονισμός μεταξύ όλων των οργάνων και οργανισμών της ΕΕ στην υλοποίηση της στρατηγικής είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου η ΕΕ να αναλάβει την ηγεσία στις δραστηριότητες του Συμβουλίου της Ευρώπης και του ΟΗΕ για τα θύματα.

4.5.2.

Η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει τα διεθνή προγράμματα χρηματοδότησης δραστηριοτήτων σε τρίτες χώρες για τη στήριξη της ανάπτυξης νόμων, πολιτικών και υπηρεσιών, μεταξύ άλλων μέσω της χρηματοδότησης δραστηριοτήτων ανάπτυξης ικανότητας, που καλύπτουν όλα τα θύματα εγκλημάτων.

5.   Ενωσιακή χρηματοδότηση

5.1.

Το ποσοστό του προϋπολογισμού της ΕΕ που δαπανάται για τα ζητήματα των θυμάτων είναι αμελητέο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το κόστος των εγκλημάτων για τα θύματα και την κοινωνία. Λαμβανομένης υπόψη της σημασίας και του διατομεακού χαρακτήρα των ζητημάτων των θυμάτων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ακολουθήσει στρατηγική προσέγγιση της χρηματοδότησης των θυμάτων η οποία θα εντοπίζει τους τομείς που είναι πιθανότερο να ωφεληθούν από την ενωσιακή χρηματοδότηση και θα συντονίζει την ενσωμάτωση των προτεραιοτήτων των θυμάτων στα διάφορα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων όσων λειτουργούν σε εθνικό και διεθνές επίπεδο (3).

5.2.

Η χρηματοδότηση είναι κρίσιμης σημασίας και πρέπει να παρέχεται με προσέγγιση που δε θα βασίζεται στα έργα αλλά σε μακροπρόθεσμη θεώρηση, με μείγμα ενωσιακής και εθνικής χρηματοδότησης.

---

(1)  Όσον αφορά, μεταξύ άλλων, τη συλλογή δεδομένων και την τεκμηρίωση, τους μηχανισμούς καταγγελίας και την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, αλλά και την υλοποίηση βιώσιμων τοπικών συστημάτων υπηρεσιών υποστήριξης.

(2)  Για παράδειγμα, μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 2016 στην υπόθεση MC και AC κατά Ρουμανίας (περίπτωση ομοφοβικού εγκλήματος μίσους) και υπό τη στενή εποπτεία του Συμβουλίου υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, η ΜΚΟ ACCEPT Romania, που υποστήριξε τους ενάγοντες στην υπόθεση, παρέχει κατάρτιση δωρεάν στο Ρουμανικό Ινστιτούτο Σπουδών Δημόσιας Τάξης (ISOP). Αυτή η κατάρτιση περιλαμβάνει την παρουσίαση της νομοθεσίας κατά των διακρίσεων, τις διατάξεις σχετικά με τα εγκλήματα μίσους και το τι σημαίνει γενετήσιος προσανατολισμός και ταυτότητα φύλου, ενώ περιλαμβάνουν πρακτικές συνεδρίες, εξομοιώσεις και ζωντανές βιβλιοθήκες, όπου τρία ή τέσσερα μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ συμμετέχουν για μία ώρα την ημέρα και μοιράζονται τις εμπειρίες τους με τις αστυνομικές αρχές. Πρόκειται για τεράστια προσπάθεια από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού και υλικοτεχνικών μέσων, η οποία παρέχεται δωρεάν από τους εθελοντές της ΜΚΟ και τους εμπειρογνώμονες που συνεργάζονται με αυτήν. Το πραγματικό πρόβλημα, ωστόσο, συνίσταται στην έλλειψη βιωσιμότητας και τον περιορισμένο αντίκτυπο των συνεδριών. Μια μικρή μόνο ομάδα 20-30 ατόμων συμμετέχει στην επιμόρφωση, από τις εκατοντάδες νεοπροσληφθέντων ή τις χιλιάδες υπαλλήλων του υπουργείου Εσωτερικών. Μια λύση θα μπορούσε να είναι η προτεραιότητα στην ανάπτυξη εσωτερικής ικανότητας εντός των εθνικών δικαστικών ή αστυνομικών αρχών προκειμένου να διεξάγουν αυτά τα μαθήματα στο πλαίσιο της συνεχούς επαγγελματικής επιμόρφωσης.

(3)  Victim Support Europe, οδικός χάρτης για τη στρατηγική για τα δικαιώματα των θυμάτων για την περίοδο 2020-2024.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με προσωρινή παρέκκλιση από ορισμένες διατάξεις της οδηγίας 2002/58/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τη χρήση τεχνολογιών από παρόχους υπηρεσιών διαπροσωπικών επικοινωνιών ανεξαρτήτως αριθμών για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και άλλων δεδομένων, με σκοπό την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο»

[COM(2020) 568 final — 2020/0259 (COD)]

(2021/C 10/10)

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Ionuţ SIBIAN

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 17.9.2020 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 18.9.2020
Νομική βάση	Άρθρο 114 παράγραφος 1 και άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	246/1/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι κάθε παρέκκλιση από την οδηγία 2002/58/ΕΚ πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά ως προς την προστασία της ιδιωτικής ζωής όλων των πολιτών. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, η έκταση του εγκλήματος και η σοβαρότητά του δικαιολογούν εξαίρεση.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί γενικά με την πρόταση κανονισμού για προσωρινή και αυστηρά περιορισμένη παρέκκλιση από τα άρθρα 5 παράγραφος 1 και 6 της οδηγίας 2002/58/ΕΚ, τα οποία προστατεύουν το απόρρητο των επικοινωνιών και των δεδομένων κίνησης.

1.3.

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, το προσωρινό στοιχείο (που λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2025) δεν δικαιολογείται, και η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει τη θέσπιση και την εφαρμογή των κατάλληλων εγγυήσεων για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των παιδιών πριν παρέλθει η πενταετία.

1.4.

Όσον αφορά τα πρότυπα για την υποβολή εκθέσεων και τη διαφάνεια που ισχύουν για τον κλάδο [των παρόχων υπηρεσιών διαπροσωπικών επικοινωνιών], τα οποία προβλέπονται στο άρθρο 3 στοιχείο ε) του προτεινόμενου κανονισμού, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει ένα τρίτο μέρος που θα διενεργεί τακτικές δοκιμές/ελέγχους, χρησιμοποιώντας ταιριασμένο δείγμα εκτός CSAM (υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών) παρόμοιο με τα αρχεία δοκιμών EICAR στον κλάδο αντιικών λογισμικών.

1.5.

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, η Επιτροπή θα πρέπει να διοργανώσει ανοικτό διαγωνισμό με σημαντικό βραβείο (1) για να ενθαρρύνει όχι μόνο την ανάπτυξη εργαλείων ανοικτής πηγής και βιομηχανικών προτύπων, αλλά και την ανάπτυξη πιθανών νέων λύσεων για τον εντοπισμό και την καταγγελία της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών σε διατερματικές κρυπτογραφημένες ηλεκτρονικές επικοινωνίες.

1.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι καιρός η Ευρωπαϊκή Ένωση να διαθέτει το δικό της Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης των Παιδιών, και καλεί την Επιτροπή να ζητήσει τη δημιουργία και την ανάπτυξη ενός τέτοιου κέντρου. Κατά την άποψή μας, το κέντρο θα πρέπει να αξιοποιήσει το έργο της Ευρωπόλ, να συνεργαστεί με εταιρείες και με φορείς επιβολής του νόμου, να εντοπίσει τα θύματα και να προσαγάγει τους δράστες στη δικαιοσύνη.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Πρόσφατα δεδομένα από την Ευρωπόλ (2) δείχνουν ότι η πανδημία COVID-19 είχε τεράστιο αντίκτυπο στα ποινικά αδικήματα στο διαδίκτυο. Ο όγκος του υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (CSAM) που διαμοιράστηκε στο διαδίκτυο αυξήθηκε σημαντικά κατά την περίοδο απαγόρευσης της κυκλοφορίας.

2.2.

Το 2019, από τις συνολικά 16,9 εκατομμύρια αναφορές για υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (CSAM) που ελήφθησαν από το Εθνικό Κέντρο των Ηνωμένων Πολιτειών για τα αγνοούμενα και τα κακοποιημένα παιδιά (NCMEC), οι οποίες περιελάμβαναν 45 εκατομμύρια τεμάχια εντοπισθέντος υλικού CSAM, τα 16,8 εκατομμύρια αναφορές προέρχονταν από παρόχους ηλεκτρονικών υπηρεσιών (ESP). Από τις αναφορές αυτές, σχεδόν 3 εκατομμύρια εικόνες και βίντεο που περιέχουν υλικό CSAM προέρχονται από παρόχους εγκατεστημένους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

2.3.

Ο προτεινόμενος κανονισμός είναι αναγκαίος διότι, με την πλήρη εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κώδικα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών από την 21η Δεκεμβρίου 2020, ορισμένες επιγραμμικές υπηρεσίες επικοινωνιών (3) θα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (οδηγία 2002/58/ΕΚ). Η εν λόγω οδηγία δεν περιέχει ρητή νομική βάση για εθελοντική επεξεργασία περιεχομένου ή δεδομένων κίνησης με σκοπό τον εντοπισμό υλικού CSAM στο διαδίκτυο, και οι πάροχοι θα πρέπει να διακόψουν τις δραστηριότητές τους, εκτός εάν τα κράτη μέλη θεσπίσουν ειδικά εθνικά μέτρα.

2.4.

Ανταποκρινόμενη σε αυτό, και κατά προτεραιότητα, η Επιτροπή αποφάσισε να υποβάλει μια ρύθμιση που θα αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο στην αποφυγή δημιουργίας νομοθετικού κενού στο κανονιστικό πλαίσιο για τις τηλεπικοινωνίες.

2.5.

Ο προτεινόμενος κανονισμός παρέχει εγγυήσεις για την προστασία τόσο της ιδιωτικής ζωής όσο και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα: — η επεξεργασία πρέπει να είναι αναλογική και να περιορίζεται σε καθιερωμένες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται τακτικά από NI-ICS (υπηρεσίες διαπροσωπικών επικοινωνιών ανεξαρτήτως αριθμών) για τον σκοπό αυτό πριν από την έναρξη ισχύος· — η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία πρέπει να είναι σύμφωνη με την τεχνολογία αιχμής που χρησιμοποιείται στον κλάδο, και πρέπει να διεισδύει όσο το δυνατόν λιγότερο την ιδιωτική ζωή· — η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία πρέπει αφ’ εαυτής να είναι επαρκώς αξιόπιστη, να περιορίζει τα ποσοστά σφάλματος στο μέγιστο δυνατό βαθμό και να διορθώνει τυχόν σφάλματα χωρίς καθυστέρηση, σε περίπτωση που τούτα προκύψουν· — μόνον η τεχνολογία «βασικών δεικτών» μπορεί να χρησιμοποιείται για τον εντοπισμό της «άγρας παιδιών»· — η επεξεργασία περιορίζεται στα απολύτως αναγκαία για τον σκοπό αυτό· — άμεση διαγραφή, εκτός εάν εντοπιστεί επιγραμμικό υλικό CSAΜ· — υποχρέωση του παρόχου να δημοσιεύει ετήσια έκθεση σχετικά με τη σχετική επεξεργασία.

2.6.

Στην πράξη, η εξαίρεση αφορά απλώς τη διατήρηση των σημερινών πρακτικών.

---

(1)  Παρόμοιο με τα έργα NESSIE και ECRYPT (eSTREAM) που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, ή με διαγωνισμό που δρομολόγησε το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας των ΗΠΑ (NIST) για την κρυπτογράφηση.

(2)  Exploiting isolation: sexual predators increasingly targeting children during COVID pandemic (Εκμετάλλευση της απομόνωσης: σεξουαλικοί θηρευτές σε άγρα παιδιών κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID), Ευρωπόλ, Ιούνιος 2020.

(3)  Όπως οι υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή ανταλλαγής μηνυμάτων.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας όσον αφορά τη χορήγηση αριθμού φορολογικού μητρώου των υποκειμένων στον φόρο στη Βόρεια Ιρλανδία»

[COM(2020) 360 final — 2020/0165 (CNS)]

(2021/C 10/11)

Αίτηση γνωμοδότησης του Συμβουλίου:	28.8.2020
Νομική βάση	Άρθρο 113 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	209/0/9

Επειδή η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση είναι απολύτως ικανοποιητική και δεδομένου ότι έχει ήδη εκφέρει γνώμη σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας στις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της με τίτλο Δέσμη ΦΠΑ (I), που εγκρίθηκε στις 14 Μαρτίου 2018 (1) και Δέσμη ΦΠΑ (ΙΙ), που εγκρίθηκε στις 23 Μαΐου 2018 (2), αποφάσισε, κατά την 555η σύνοδο ολομέλειάς της τής 27ης, 28ης και 29ης Οκτωβρίου 2020 (συνεδρίαση της 29ης Οκτωβρίου), με 209 ψήφους υπέρ και 9 αποχές, να εκδώσει θετική γνωμοδότηση για το προτεινόμενο κείμενο και να παραπέμψει στη θέση που έλαβε στα προαναφερθέντα έγγραφα.

---

(1)  ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 40.

(2)  ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 35.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης»

[COM(2020) 220 — 2020/0097 (COD)]

(2021/C 10/12)

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο, 24.6.2020
Νομική βάση	Άρθρο 196 και άρθρο 322 παράγραφος 1 στοιχείο α) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	209/0/9

Επειδή θεωρεί ότι η πρόταση είναι ικανοποιητική και δεδομένου ότι έχει ήδη εκφέρει γνώμη για το θέμα αυτό στις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της με τα θέματα: «Ενίσχυση της αντίδρασης της ΕΕ στον τομέα της πολιτικής προστασίας — rescEU» (1) και «Μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης (τροποποίηση)» (2), που ενέκρινε στις 18 Οκτωβρίου 2018 και στις 19 Ιουνίου 2019 αντιστοίχως, η ΕΟΚΕ, κατά την 555η σύνοδο ολομέλειας, της 27ης, 28ης και 29ης Οκτωβρίου 2020 (συνεδρίαση της 29ης Οκτωβρίου 2020), αποφάσισε, με 209 ψήφους υπέρ και 9 αποχές, να εκδώσει θετική γνωμοδότηση για το προτεινόμενο κείμενο και να παραπέμψει στη θέση που υποστηρίζει στα προαναφερόμενα έγγραφα.

---

(1)  ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 231.

(2)  ΕΕ C 282 της 20.8.2019, σ. 49.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/848 για τη βιολογική παραγωγή όσον αφορά την ημερομηνία εφαρμογής του και ορισμένες άλλες ημερομηνίες που αναφέρονται στον εν λόγω κανονισμό»

[COM(2020) 483 final — 2020/0231 (COD)]

(2021/C 10/13)

Αιτήσεις γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 14.9.2020 Συμβούλιο, 14.9.2020
Νομική βάση	Άρθρο 43 παράγραφος 2 και άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	209/0/9

Επειδή θεωρεί ότι η πρόταση είναι απολύτως ικανοποιητική και δεν χρήζει περαιτέρω σχολίων εκ μέρους της, η ΕΟΚΕ, κατά την 555η σύνοδο ολομέλειας, της 27ης, 28ης και 29ης Οκτωβρίου 2020 (συνεδρίαση της 29ης Οκτωβρίου 2020), αποφάσισε, με 209 ψήφους υπέρ και 9 αποχές, να εκδώσει θετική γνωμοδότηση για το προτεινόμενο κείμενο.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για το άνοιγμα και τη διαχείριση αυτόνομων ενωσιακών δασμολογικών ποσοστώσεων όσον αφορά τις εισαγωγές ορισμένων προϊόντων αλιείας στις Κανάριες Νήσους από το 2021 έως το 2027»

[COM(2020) 437 final — 2020/0209 (CNS)]

(2021/C 10/14)

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο, 16.9.2020
Νομική βάση	Άρθρο 349 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	209/0/9

Επειδή θεωρεί ότι η πρόταση είναι απολύτως ικανοποιητική και δεν χρήζει περαιτέρω σχολίων εκ μέρους της, η ΕΟΚΕ, κατά την 555η σύνοδο ολομέλειας, της 27ης, 28ης και 29ης Οκτωβρίου 2020 (συνεδρίαση της 29ης Οκτωβρίου 2020), αποφάσισε, με 209 ψήφους υπέρ και 9 αποχές, να εκδώσει θετική γνωμοδότηση για το προτεινόμενο κείμενο.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Τροποποιηθείσα πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 (ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα)»

[COM(2020) 563 final — 2020/0036 (COD)]

(2021/C 10/15)

Αιτήσεις γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 6.10.2020 Συμβούλιο, 5.10.2020
Νομική βάση	Άρθρο 192 παράγραφος 1 και άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Έγκριση από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	209/0/9

Στις 17 Σεπτεμβρίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να υποβάλει για διαβούλευση στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) τροποποιηθείσα πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999.

Δεδομένου ότι έχει ήδη εκφέρει γνώμη επί του περιεχομένου της αρχικής πρότασης, στη γνωμοδότησή της «Ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα» (1), που εξέδωσε στις 15 Ιουλίου 2020, η ΕΟΚΕ, κατά την 555η σύνοδο ολομέλειας, στις 27, 28 και 29 Οκτωβρίου 2020 (συνεδρίαση της 29ης Οκτωβρίου 2020), αποφάσισε με 209 ψήφους υπέρ και 9 αποχές να μην καταρτίσει εκ νέου γνωμοδότηση επί του θέματος, αλλά να παραπέμψει στη θέση που υποστηρίζει στο προαναφερόμενο έγγραφο.

---

(1)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020 σ. 143,.

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων — Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020»

(πρόσθετη γνωμοδότηση)

[COM(2019) 650 final]

(2021/C 10/16)

Εισηγητής:

ο κ. Philip VON BROCKDORFF

Απόφαση του Προεδρείου	28.5.2020
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 1 του Εσωτερικού Κανονισμού και άρθρο 29 παράγραφος α) των διατάξεων εφαρμογής του Εσωτερικού Κανονισμού
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	8.9.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	250/0/6

Προοίμιο

Η παρούσα γνωμοδότηση αποτελεί μέρος ενός συνόλου δύο γνωμοδοτήσεων παρακολούθησης, που αφορούν αντιστοίχως την Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020 [COM(2019) 650 final] και τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ [COM(2019) 652 final]. Στόχος είναι η επικαιροποίηση και περαιτέρω ανάπτυξη των προηγούμενων προτάσεων της ΕΟΚΕ (1) , λαμβανομένων υπόψη των πρόσφατων εξελίξεων, των επιπτώσεων της κρίσης τη νόσου COVID-19 και της ανάκαμψης από αυτή, καθώς και των διαφόρων εκθέσεων και συστάσεων που έχουν δημοσιευτεί στα πλαίσια του τρέχοντος Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Το συγκεκριμένο σύνολο γνωμοδοτήσεων συνιστά τη συνολική συμβολή της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική για τον προσεχή κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, που αναμένεται να δρομολογηθεί τον Νοέμβριο του 2020. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο να λάβουν υπόψη τη συμβολή αυτή στην προσεχή «φθινοπωρινή δέσμη μέτρων» για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και στην επακόλουθη διοργανική διαδικασία λήψης αποφάσεων.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό το γεγονός ότι με την «Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη» γίνεται ένα σημαντικό βήμα προς την πρόκριση ενός περισσότερο κοινωνικού, βιώσιμου και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικού μοντέλου, προς την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και, ειδικότερα, προς την τήρηση της δέσμευσης για μετατροπή του υφιστάμενου μοντέλου ανάπτυξης σε οικολογικό μοντέλο ανάπτυξης. Η δέσμευση αυτή εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της COVID-19, και πρέπει να αντανακλάται στην επικείμενη φθινοπωρινή δέσμη μέτρων, με την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καθορίσει τις οικονομικές και κοινωνικές προτεραιότητες για την ΕΕ.

1.2.

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της COVID-19, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι απαραίτητο να διενεργηθούν τόσο οικονομικές όσο και κοινωνικές εκτιμήσεις επιπτώσεων. Οι εκτιμήσεις αυτές θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη να κατανοήσουν πλήρως τον τρόπο με τον οποίο οι επιπτώσεις της COVID-19 έχουν επηρεάσει τις οικονομίες και την κυκλοφορία προσώπων, αγαθών και υπηρεσιών σε ολόκληρη την ΕΕ. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις πρέπει να ενεργήσουν ταχέως και αποφασιστικά για να ξεπεράσουν την πανδημία COVID-19 και τον αντίκτυπό της, και αυτό μπορεί να γίνει μόνο εάν έχουν σαφή εικόνα των επιπτώσεων.

1.3.

Οι κυβερνήσεις πρέπει να ανταποκριθούν με τη θέσπιση υποστηρικτικών μακροοικονομικών πολιτικών, προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να υποστηριχθεί η ανάκαμψη της ζήτησης. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά να αναθεωρηθούν οι κανόνες του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, έτσι ώστε να δοθεί στήριξη στην οικονομική ανάκαμψη και να δοθεί στις κυβερνήσεις επαρκές περιθώριο ελιγμών καθώς και η ικανότητα υλοποίησης των απαραίτητων επενδύσεων σε υποδομές, ιδίως όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Επίσης, η ελαστικότητα των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις κρίνεται αναγκαία για τη στήριξη των επιχειρήσεων όλων των μεγεθών στη μετάβαση προς μια ψηφιακή και οικολογική οικονομία. Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), είναι επίσης ζωτικής σημασίας, όπως και η αναθεώρηση της στρατηγικής για τις ΜΜΕ.

1.4.

Η ίδια λογική ισχύει για τον κοινωνικό τομέα, όπου οι κυβερνήσεις χρειάζεται να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα δημόσιας υγείας με τη βοήθεια επαρκών πόρων για την πρόληψη περαιτέρω μετάδοσης και —εξίσου σημαντικό— για την εφαρμογή εύστοχων πολιτικών που να προάγουν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και να προστατεύουν τα εισοδήματα των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων που έχουν πληγεί περισσότερο από τη μείωση των εισοδημάτων εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης. Η συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνεται διότι συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, ο οποίος είναι τόσο αναγκαίος σε αυτήν την περίοδο κρίσης.

1.5.

Λόγω της κρίσης COVID-19, η δίκαιη φορολογία έχει αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία, καθώς οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν τεράστιες οικονομικές πιέσεις για την υποστήριξη των μέτρων έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι η οικονομική ύφεση που προκαλεί η COVID-19 έχει φέρει στο φως τις εγγενείς αδυναμίες και τις ελλείψεις της νομισματικής ένωσης της ΕΕ. Η ΕΕ έχει αναλύσει επί μακρόν τη δημοσιονομική ένωση· η δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα ύψους 750 δισεκατ. ευρώ, παρά τις ελλείψεις της, παρέχει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η ΕΕ λαμβάνει σημαντικά μέτρα προς την κατεύθυνση της ολοκλήρωσης. Το κατά πόσον τα μέτρα αυτά θα φέρουν τα κράτη μέλη πιο κοντά στη δημοσιονομική ένωση παραμένει ακόμη άγνωστο. Ωστόσο, δεν αμφισβητείται η ανάγκη επανεξέτασης της φορολογικής πολιτικής εντός της ΕΕ, μεταξύ άλλων, και για τη στήριξη των δημόσιων επενδύσεων στις υποδομές, την εκπαίδευση, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την κοινωνική προστασία.

1.6.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τον σημαντικό ρόλο της πολιτικής ηγεσίας σε αυτή την εποχή κρίσης. Οι διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στη δέσμη για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα άφησαν να διαφανούν ισχυρές αντιθέσεις στην ΕΕ οι οποίες προμηνύουν δυσκολίες ενόψει της θεσμικής και της συνταγματικής αναθεώρησης, απαραίτητης για τη βελτίωση της σταθερότητας της ΕΕ, με σκοπό να διατηρήσει τούτη τη θέση και τη συνέπειά της στην Ευρώπη και παγκοσμίως.

1.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό και έγκαιρο το Ευρωπαϊκό Μέσο Ανάκαμψης «ΕΕ — Επόμενη Γενιά». Ωστόσο, για την εφαρμογή του, το μέσο θα απαιτήσει τεράστιες προσπάθειες τόσο από τα κράτη μέλη όσο και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παράλληλα με τον τακτικό γενικό προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027. Εξακολουθούν να υφίστανται ερωτήματα σχετικά με τις διαφορετικές δυνατότητες ανά την ΕΕ και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να κληθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να στηρίξει περαιτέρω τη δημιουργία δυνατοτήτων καθώς και τη διαδικασία για τον προσδιορισμό των έργων. Όσον αφορά το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου 2021-2027, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το ύψος της αρχικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μειώθηκε από το Συμβούλιο. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε ήδη κριθεί μη ικανοποιητική από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αλλά και από την ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της με θέμα «Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο μετά το 2020» (2).

1.8.

Ο χρόνος είναι, επίσης, καθοριστικής σημασίας· οποιαδήποτε αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην υλοποίηση του εγκεκριμένου αυτού του σχεδίου απειλεί να υπονομεύσει σοβαρά την οικονομική ανάκαμψη της ΕΕ και την εκπλήρωση των στόχων της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη, θέτοντας σε κίνδυνο τον βιοπορισμό και την ευημερία χιλιάδων εργαζομένων και ιδιοκτητών μικρών επιχειρήσεων σε όλη την ΕΕ.

1.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί ευκαιρία για να στραφεί η ΕΕ προς ένα οικονομικό μοντέλο που θα αποδίδει την ίδια σημασία τόσο στους οικονομικούς όσο και στους κοινωνικούς στόχους και στην εξάλειψη των αποκλεισμών. Τα οικονομικά προβλήματα που απορρέουν από την COVID-19 δεν θα πρέπει να οδηγήσουν σε παρεκκλίσεις από τους στόχους της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σε κάθε περίπτωση, η COVID-19 έχει αποδείξει ότι η κοινωνική διάσταση είναι εξίσου σημαντική με την οικονομική διάσταση της ζωής μας.

1.10.

Η ΕΟΚΕ βεβαίως υποστηρίζει τις προσπάθειες για την αύξηση της παραγωγικότητας σε ολόκληρη την ΕΕ· ωστόσο, τούτη δεν θα πρέπει να επιτευχθεί εις βάρος της οικονομικής βιωσιμότητας ή των συνθηκών εργασίας. Η οικονομική ευημερία είναι ζωτικής σημασίας, και μπορεί να επιτευχθεί εάν η ανάπτυξη προσφέρει προστιθέμενη αξία στην οικονομία και στην κοινωνία, βελτιώνοντας ουσιαστικά τη ζωή των ανθρώπων, ενισχύοντας, παράλληλα, την ανθεκτικότητα σε μελλοντικούς εξωγενείς κλυδωνισμούς και συμβάλλοντας στην επίτευξη σύγκλισης μεταξύ χωρών και περιφερειών.

2.   Η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020 και η COVID-19

2.1.

Στις 17 Δεκεμβρίου 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε τη φθινοπωρινή δέσμη μέτρων, η οποία περιλαμβάνει την Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020 και την Κοινή έκθεση για την απασχόληση. Το βασικό μήνυμα που μεταφέρει η ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020 είναι ότι η οικονομική ανάπτυξη δεν αποτελεί αυτοσκοπό και ότι η οικονομία πρέπει να λειτουργεί προς όφελος των πολιτών και του πλανήτη. Η μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης συνάδει με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και, συνεπώς, με μια οικονομία που σέβεται τους περιορισμούς στη χρησιμοποίηση των φυσικών μας πόρων. Το νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης συνάδει επίσης με τους στόχους για την απασχόληση όπως καθορίζονται στην κοινή έκθεση για την απασχόληση, όπου η δημιουργία θέσεων εργασίας έχει κυρίως ως αποτέλεσμα την εξασφάλιση διαρκούς ευημερίας στην ΕΕ.

2.2.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία μπορεί να οριστεί ως το «νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης» της ΕΕ, που βοηθά να επιτευχθούν οι ΣΒΑ, όπως καταδεικνύει η αλλαγή που αντικατοπτρίζεται μερικώς στις εξής τέσσερις νέες προτεραιότητες της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη: α) περιβαλλοντική βιωσιμότητα, β) αύξηση της παραγωγικότητας, γ) δικαιοσύνη και δ) μακροοικονομική σταθερότητα. Αυτές οι προτεραιότητες έχουν πλέον αντικαταστήσει το προηγούμενο «ενάρετο τρίγωνο» της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης, το οποίο περιλάμβανε επενδύσεις, δημοσιονομική βιωσιμότητα και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

2.3.

Γενικά, η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη κάνει ένα σημαντικό βήμα προς ένα περισσότερο κοινωνικό, βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικό μοντέλο, υιοθετώντας τους ΣΒΑ και, ειδικότερα, τη δέσμευση για μετατροπή του υφιστάμενου μοντέλου ανάπτυξης σε οικολογικό μοντέλο ανάπτυξης. Αυτό κρίνεται θετικό από την ΕΟΚΕ. Η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη διευκρινίζει επίσης ότι αναφέρεται στη βιωσιμότητα με κάθε έννοια του όρου, και όχι μόνο στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην πραγματικότητα, δίνει την ίδια βαρύτητα στο περιβάλλον, στην παραγωγικότητα, στη δικαιοσύνη και στη σταθερότητα.

2.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί επίσης ότι η νέα οικονομική ατζέντα θα απαιτήσει μια περίοδο μετάβασης που πρέπει να είναι «δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς και [να] δίνει προτεραιότητα στον άνθρωπο», και ότι «το κόστος δεν πρέπει να βαρύνει τους πλέον ευάλωτους», καθώς αναγνωρίζει ότι «[τ]όσο η […] κλιματική αλλαγή όσο και οι συνοδευτικές πολιτικές […] έχουν σημαντικές […] διανεμητικές επιπτώσεις». Αυτή η περίοδος μετάβασης θα επιφέρει αναπόφευκτα ορισμένα βασικά αντισταθμίσματα, όπως αύξηση του κόστους των μεταφορών και πιθανές απώλειες θέσεων εργασίας. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι αυτά τα αντισταθμίσματα θα απαιτήσουν εκτιμήσεις κοινωνικών επιπτώσεων και κατάλληλη αντιμετώπιση από τις κοινωνικές και δημοσιονομικές πολιτικές σε όλη την ΕΕ. Αυτές οι εκτιμήσεις έχουν πλέον λάβει νέα διάσταση λόγω των οικονομικών, των κοινωνικών και, σε μικρότερη κλίμακα, των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της κρίσης COVID-19.

2.5.

Ο οικονομικός αντίκτυπος της COVID-19 είναι ουσιαστικά τριπλός: έχει επηρεάσει άμεσα την παραγωγή, έχει προκαλέσει διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού και στην αγορά, και έχει οικονομικές επιπτώσεις στις επιχειρήσεις και τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ωστόσο, ο πλήρης αντίκτυπος στις ευρωπαϊκές οικονομίες δεν μπορεί να εκτιμηθεί σε αυτό το στάδιο και θα εξαρτηθεί, σε μεγάλο βαθμό, από το εάν θα υπάρξει δεύτερο κύμα πανδημίας στην Ευρώπη εντός του έτους. Ωστόσο, είναι προφανές ότι η COVID-19 έχει πλήξει σκληρά τις οικονομίες. Το χρονοδιάγραμμα της επακόλουθης ανάκαμψης παραμένει αβέβαιο και οι ευμετάβλητες συνθήκες μαζί με τις συνέπειες της COVID-19 στις αγορές έχουν οδηγήσει σε συρρίκνωση της οικονομίας σε ολόκληρη την ΕΕ. Ενώ το συνολικό ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27 αναμενόταν να αυξηθεί κατά 1,2 % το 2020, πλέον προβλέπεται να συρρικνωθεί κατά 7,4 % λόγω της COVID-19. Αντιθέτως, η συρρίκνωση που προκλήθηκε από τη χρηματοπιστωτική κρίση το 2009 οδήγησε σε συρρίκνωση κατά 4,5 % για την ΕΕ των 28. Η τρέχουσα κρίση έχει ωθήσει τώρα την ΕΕ στη βαθύτερη ύφεση της ιστορίας της, με τα ποσοστά ανεργίας να αυξάνονται σε 9 % από 6,7 % το 2019.

2.6.

Η κρίση της COVID-19 έχει πλήξει τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, εφόσον η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η ασφάλιση ανεργίας και οι συντάξεις, μεταξύ άλλων, υπόκεινται στην πίεση των επιπτώσεων της πανδημίας και της οικονομικής επιβάρυνσης, ιδίως, εξαιτίας της χρηματοδότησης έκτακτης ανάγκης και της αναβολής της καταβολής των φόρων. Δεδομένου ότι τα άτομα και οι οικογένειες βρίσκονται αντιμέτωπα με μειωμένα επίπεδα και απώλειες εισοδήματος, αναμένεται να αυξηθεί ο αριθμός των ατόμων που ζουν σε συνθήκες σχετικής φτώχειας στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, η αξιολόγηση του κοινωνικού αντικτύπου της COVID-19 είναι εξίσου σημαντική με την αξιολόγηση της επίδρασής της στις οικονομίες.

2.7.

Οι κοινωνικές επιπτώσεις θα καταστήσουν επίσης απαραίτητη την επανεξέταση της έμφασης που δίνει η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη στην κοινωνική διάσταση της ΕΕ. Τα κοινωνικά δικαιώματα αναφέρονται συγκεκριμένα στον στόχο «Δικαιοσύνη» της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπου δηλώνεται ότι «για να ενισχύσει τις οικονομικές και κοινωνικές της επιδόσεις, η ΕΕ πρέπει να ανταποκριθεί πλήρως στις αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων». Η εμπειρία της κρίσης της COVID-19 έχει καταδείξει τον σημαντική λειτουργία που θα μπορούσαν να επιτελέσουν το Ευρωπαϊκό σύστημα αντασφάλισης ανεργίας (SURE), όπως περιγράφεται στην Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, και η ενίσχυση που θα μπορούσαν να λαμβάνουν οι εργαζόμενοι σε καιρούς εξωγενών οικονομικών κλυδωνισμών. Ωστόσο, η κρίση COVID-19 είναι πιθανό να οξύνει τις υφιστάμενες ανισότητες στην αγορά εργασίας της ΕΕ, και ο αρνητικός αντίκτυπος φαίνεται να είναι πιο αισθητός στους εργαζόμενους με λιγότερα προσόντα και σε χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, καθώς και στους νεότερους εργαζόμενους και τις γυναίκες (3). Στη σημερινή της μορφή, η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη δεν επιτυγχάνει την εξισορρόπηση της κοινωνικής και της οικονομικής διάστασης εντός της ΕΕ. Ως εκ τούτου, απαιτείται μεγαλύτερη έμφαση στη στόχευση των ενηλίκων με χαμηλά προσόντα, του χάσματος ψηφιακών δεξιοτήτων, της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της απόκτησης νέων, ιδίως λόγω των επιπτώσεων της κρίσης της COVID-19.

2.8.

Σε ένα σενάριο ανάκαμψης, η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι η Πράσινη Συμφωνία πρέπει να είναι και οικονομική και κοινωνική συμφωνία, έτσι ώστε να παρέχει κίνητρα στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές για τη μετάβαση σε βιώσιμα προϊόντα αλλά και να βελτιώνει την ποιότητα διαβίωσης των πολιτών της ΕΕ, μέσω της πρόληψης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της μετάβασης, όπως προτείνεται από τον μηχανισμό δίκαιης μετάβασης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται αναγκαία η μέγιστη ελαστικότητα στην ερμηνεία των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η παροχή κινήτρων για την πραγματοποίηση επενδύσεων και την άμεση συμμετοχή του Δημοσίου στις επιχειρήσεις με σκοπό την αναζωογόνηση της οικονομικής δραστηριότητας και τη μεγιστοποίηση της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας στις περιοχές που επηρεάζονται από τις ανάγκες μετάβασης. Ταυτόχρονα, μέσω της μετάβασης θα πρέπει να επιδιωχθεί ενεργά η μείωση των ανισοτήτων και η καταπολέμηση της φτώχειας βάσει μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για μια κοινωνική και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

2.9.

Η βιώσιμη και κοινωνικά επωφελής παραγωγικότητα και οικονομική ανάπτυξη, σε συνδυασμό με τις προσαρμοστικές διαρθρωτικές αλλαγές, είναι επίσης απαραίτητες για την υποστήριξη επαρκούς κοινωνικής προστασίας, ιδίως επαρκών συντάξεων, αξιοπρεπών εισοδημάτων, ποιοτικών θέσεων εργασίας και δημόσιων υπηρεσιών, ιδίως υγείας και στέγασης.

2.10.

Η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, αναφέρεται στη «δίκαιη φορολόγηση», και αναμφίβολα, η φοροδιαφυγή, η φοροαποφυγή, η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και ο ενίοτε ακατάπαυστος ανταγωνισμός στη μείωση της φορολογίας έχουν υπονομεύσει την ικανότητα των φορολογικών αρχών να εισπράττουν τους απαιτούμενους φόρους για την κάλυψη των αναγκών της οικονομίας και των ανθρώπων. Η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη επιβεβαιώνει επίσης τη σημασία της φορολογίας στη χρηματοδότηση του κράτους πρόνοιας με την επισήμανση ότι «[τ]α εθνικά συστήματα φορολογίας και παροχών θα πρέπει να βελτιστοποιηθούν για να ενισχυθούν τα κίνητρα για συμμετοχή στην αγορά εργασίας, να ενισχυθούν η δικαιοσύνη και η διαφάνεια και να εξασφαλιστεί η οικονομική βιωσιμότητα και η επάρκεια των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας […]». Πάλι λόγω της κρίσης COVID-19, η δίκαιη φορολόγηση έχει αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία όχι μόνο για τη στήριξη των μέτρων έκτακτης ανάγκης αλλά και για την προαγωγή της χρηματοδότησης μεσοπρόθεσμων ως μακροπρόθεσμων εθνικών και ενωσιακών σχεδίων ανάκαμψης, ιδίως μέσω δημόσιων επενδύσεων σε υποδομές, εκπαίδευση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και κοινωνική προστασία.

2.11.

Η μακροοικονομική πολιτική παραμένει θεμελιώδης για την επίτευξη βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, όμως η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη διαπίστωσε ανησυχητικές προοπτικές ανάπτυξης, όταν δημοσιεύθηκε στα τέλη του προηγούμενου έτους. Η κατάσταση έχει πλέον επιδεινωθεί εξαιτίας της κρίσης της COVID-19, και αυτό αναδεικνύει εκ νέου τη σημασία των κρατικών εσόδων και δαπανών, όπως ορίζονται από τη δημοσιονομική πολιτική που είναι εξίσου σημαντική με τη νομισματική. Η επιστροφή στη λιτότητα δεν αποτελεί επιλογή, δεδομένων των παρατεταμένων επιπτώσεων μετά την οικονομική κρίση. Ένας ισοσκελισμένος προϋπολογισμός φαίνεται μάλλον αδύνατος για τα περισσότερα, αν όχι όλα, τα κράτη μέλη, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα ως μεσοπρόθεσμα. Όμως, ο στόχος της μακροοικονομικής σταθερότητας είναι το κλειδί για την οικονομική ανάκαμψη. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί αν δεν αναθεωρηθεί το σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης πέραν της πρόσφατης προσωρινής ενεργοποίησης της γενικής ρήτρας διαφυγής λόγω της COVID-19. Επιπλέον, κρίνεται αναγκαία η αναθεώρηση των κανονισμών περί κρατικών ενισχύσεων για τη στήριξη, μεταξύ άλλων, των πράσινων επενδύσεων.

2.12.

Η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, με την ανταγωνιστική βιωσιμότητα ως βασικό στοιχείο της, θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία ως ευαίσθητος ανιχνευτής και δείκτης των αναγκαίων δράσεων πολιτικής και των μεταρρυθμιστικών μέτρων. Ωστόσο, εξαιτίας της κρίσης της COVID-19 και της ισχυρής έμφασης στην οικονομική ανάκαμψη, ο στόχος της διασφάλισης μακροοικονομικής ανάπτυξης δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς κοινωνική συνοχή και βιωσιμότητα. Συνεπώς, είναι σημαντικό να υπάρξει μια ισχυρότερη νομική βάση για τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών ως ισότιμου εταίρου στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης πόσο σημαντική θα είναι για την ΕΕ η περίοδος μετά την κρίση της COVID-19. Όλη η σημασία της για τους πολίτες έγκειται στην αποτελεσματικότητα του σχεδίου ανάκαμψης και της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη, που στην πράξη συνίσταται στην ικανότητα της ΕΕ να βελτιώσει ουσιαστικά τη ζωή των απλών πολιτών.

3.   Η αντίδραση της ΕΕ στην COVID-19 και η συνάφειά της με την Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη

3.1.

Η κρίση της COVID-19 έχει πλήξει σοβαρά την οικονομία της ΕΕ και την παγκόσμια οικονομία. Η ύφεση απειλεί πλέον αρκετά κράτη μέλη, με το ενδεχόμενο σοβαρών επιπτώσεων και ιστορικών επιπέδων ανεργίας. Τα απαραίτητα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου έχουν οδηγήσει σε σημαντική μείωση της προσφοράς και της ζήτησης. Οι οικονομικές δραστηριότητες στον τομέα των μεταφορών, του λιανικού εμπορίου, της μεταποίησης, του ελεύθερου χρόνου, της φιλοξενίας, της ψυχαγωγίας, της χειροτεχνίας και του πολιτισμού έχουν δεχθεί μεγάλο πλήγμα. Είναι επίσης εμφανές ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών στην υγειονομική αντιμετώπιση της νόσου COVID-19 έχει ευθείες και άμεσες οικονομικές επιπτώσεις.

3.2.

Η αποδιοργάνωση των αλυσίδων εφοδιασμού με επιπτώσεις στον μεταποιητικό κλάδο, και η πτώση στις τιμές βασικών προϊόντων σε συνδυασμό με τις έντονες αυξήσεις τιμών στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και στα προϊόντα της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) επέτειναν ακόμα περισσότερο τον οικονομικό αντίκτυπο της COVID-19. Επιπροσθέτως, τα πρωτοφανή επίπεδα δανεισμού από κράτη μέλη, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η αρχική ανταπόκριση έκτακτης ανάγκης στην πανδημία, παρεμπόδισαν τη δυνατότητα παροχής δημοσιονομικών κινήτρων στην κλίμακα που απαιτείται για να σταθεροποιηθεί η οικονομία και για να αντιμετωπιστούν η υγειονομική και η ανθρωπιστική κρίση, πόσο μάλλον για να επιτευχθεί η ταχεία οικονομική ανάκαμψη μετά την κρίση.

3.3.

Οι ΜΜΕ (4), οι αυτοαπασχολούμενοι και οι μισθωτοί με συμβάσεις μηδενικών ωρών εργασίας έχουν πληγεί πιο σοβαρά από όλους. Η κρίση έχει μεταβάλει δραματικά το επιχειρηματικό περιβάλλον των ΜΜΕ με τεράστιο αρνητικό αντίκτυπο για εκατοντάδες χιλιάδες ΜΜΕ σε ολόκληρη την ΕΕ. Η αλλαγή αυτή απειλεί επίσης τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ΜΜΕ στην καθημερινή μας ζωή. Οι ΜΜΕ παρέχουν κοινωνική σταθερότητα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, όπου λειτουργούν ως η ραχοκοκαλιά της οικονομικής δραστηριότητας των κοινωνιών. Οι ΜΜΕ βρίσκονται στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού μοντέλου κοινωνικής πρόνοιας, με τους ιδιοκτήτες-επιχειρηματίες να ενδιαφέρονται περισσότερο για τη μεσοπρόθεσμη και τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της επιχείρησής τους και της τοπικής οικονομίας παρά για τα βραχυπρόθεσμα κέρδη και τον κύκλο εργασιών (5). Επιπλέον, οι βιοτεχνίες και οι ΜΜΕ βρίσκονταν ανέκαθεν στην πρώτη γραμμή των πολιτισμικών εξελίξεων σε ολόκληρη την Ευρώπη, και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της βιώσιμης αλλαγής και στη διατήρηση της κληρονομιάς, των αξιών και της τεχνογνωσίας. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, οι ΜΜΕ είναι ουσιαστικές για τη ζωτικότητα των αστικών κέντρων και για τη συνεχιζόμενη ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών, καθώς εξυπηρετούν τις καθημερινές ανάγκες του πληθυσμού και εγγυώνται την κοινωνική σταθερότητα και συνοχή.

3.4.

Η τρέχουσα κρίση πλήττει τον καθένα και απειλεί να ανατρέψει όλα όσα έχουν κερδηθεί στον τομέα της ισότητας των φύλων, επιτείνοντας τη «θηλυκοποίηση» της φτώχειας, την ευάλωτη θέση των γυναικών απέναντι στη βία, και διαβρώνοντας την ισότιμη συμμετοχή τους στο εργατικό δυναμικό (6). Αν και ο πλήρης αντίκτυπος της κρίσης της COVID-19 είναι υπερβολικά πολύπλοκος για να εκτιμηθεί, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι οι συνέπειες της κρίσης απειλούν να ανατρέψουν δεκαετίες προόδου στην καταπολέμηση της φτώχειας και να επιδεινώσουν τα επίπεδα ανισότητας σε όλη την ΕΕ. Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη ενδέχεται να κληθούν να διαθέσουν περισσότερους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους από τους προβλεπόμενους, προκειμένου να τηρηθούν οι προθεσμίες που συνδέονται με την επίτευξη των ΣΒΑ.

3.5.

Το κλείσιμο των σχολείων και των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν ένα ευρύ φάσμα δυσμενών επιπτώσεων στα παιδιά και τους νέους, μεταξύ των οποίων η διακοπή της μάθησης. Όλα αυτά ενδέχεται να έχουν συνέπειες στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, στις επαγγελματικές προοπτικές και τις πιθανές αποδοχές. Ως εκ τούτου, οι προσπάθειες ανάκτησης θα πρέπει επίσης να στηρίζουν νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος για την απόκτηση ευρυζωνικής πρόσβασης και να παρέχουν υλισμικό για εκπαιδευτικούς σκοπούς σε μαθητές.

3.6.

Μια θετική πλευρά είναι ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν αποτελέσει θετικό καταλύτη στη διάρκεια αυτής της κρίσης, διευκολύνοντας περισσότερο από ποτέ τη συνέχιση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, τη διαδικτυακή μάθηση και τη σύνδεση των ανθρώπων, βοηθώντας τους παράλληλα να διατηρούν καλή ψυχική υγεία. Ωστόσο, η ανισότητα της πρόσβασης στην ευρυζωνική συνδεσιμότητα και η έλλειψη πρόσβασης στις ΤΠΕ εμποδίζουν την αποτελεσματική εξ αποστάσεως συμμετοχή και την πρόσβαση σε εξ αποστάσεως συστήματα σχολικής εκπαίδευσης.

3.7.

Περισσότερο συναφές με την Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020 είναι το γεγονός ότι η κρίση της COVID-19 μπορεί να έχει βαθύ και αρνητικό αντίκτυπο στις προσπάθειες για βιώσιμη ανάπτυξη. Μια παρατεταμένη οικονομική επιβράδυνση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τόσο την υλοποίηση της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη όσο και τις δεσμεύσεις ως προς τις προθεσμίες της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και τους ΣΒΑ. Η πικρή αλήθεια είναι ότι θα ήμασταν καλύτερα προετοιμασμένοι για αυτή την κρίση, εάν τα κράτη μέλη είχαν υιοθετήσει περισσότερο βιώσιμες και οικονομικά ανθεκτικές στρατηγικές πριν από την κρίση. Η κρίση της COVID-19 έχει στην πραγματικότητα αποκαλύψει εγγενείς αδυναμίες των οικονομιών της ΕΕ, ιδίως την υπερβολική τους εξάρτηση από οικονομικές πολιτικές με ροπή στις κυκλικές διακυμάνσεις και από οικονομικούς κλάδους που είναι εξαιρετικά ευάλωτοι σε εξωγενείς οικονομικούς κλυδωνισμούς.

3.8.

Σε πολιτικό επίπεδο, η κρίση αυτή απαιτεί πολιτικούς ηγέτες με ικανότητες λήψης αποφάσεων και με πίστη στην αλληλεγγύη, τη διαφάνεια και τη συνεργασία. Δεν υπάρχει χρόνος για ιδιοτέλεια, αλληλοκατηγορίες ή πολιτικοποίηση. Πάνω από όλα, το κράτος δικαίου δεν πρέπει να γίνει ελαστικότερο σε καιρό κρίσης. Γενικά θεωρείται ότι το κράτος δικαίου είναι απαραίτητο για την οικονομική ανάπτυξη (7), όμως το κράτος δικαίου αποτελεί σαφώς μια πολυδιάστατη έννοια που περικλείει ποικίλα διακριτά στοιχεία, όπως η ασφάλεια των προσώπων, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, ο έλεγχος των κυβερνώντων ή η αντιμετώπιση της διαφθοράς. Αυτό, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι συμβατό με την οικονομική βιωσιμότητα και, συνεπώς, με την Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

3.9.

Η αντίδραση της ΕΕ στην κρίση της COVID-19 είναι ευρεία και έχει ως σκοπό να αμβλύνει το πλήγμα της. Σύνοψη των πρωτοβουλιών αυτών παρέχεται στο Γράφημα 1 κατωτέρω. Γράφημα 1 Η ανταπόκριση της ΕΕ στην πανδημία COVID-19

3.10.

Όλα τα παραπάνω θα δώσουν τεράστια ώθηση στην οικονομική ανάκαμψη της ΕΕ. Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα παράσχει μεγάλης κλίμακας χρηματοδοτική στήριξη στις δημόσιες επενδύσεις και αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα καταστήσουν τις οικονομίες των κρατών μελών ανθεκτικότερες και καλύτερα προετοιμασμένες για το μέλλον. Ο εν λόγω μηχανισμός θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν στα οικονομικά και τις κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν, στον απόηχο της κρίσης, σε βασικούς τομείς όπως ο κοινωνικός τομέας, η απασχόληση, οι δεξιότητες, η εκπαίδευση, η έρευνα και η καινοτομία, η υγεία, καθώς και σε ζητήματα που σχετίζονται με το επιχειρηματικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας διοίκησης και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ωστόσο, ένα ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι η ικανότητα των επιμέρους κρατών μελών να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις και να ενισχύσουν τις επενδύσεις σε υποδομές. Η ικανότητα διαφέρει από το ένα κράτος στο άλλο, και μπορεί να απαιτηθεί συντονισμένη αντίδραση σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα των επενδύσεων.

3.11.

Κυρίως, ο μηχανισμός εγγυάται ότι οι επενδύσεις θα εστιάζουν στα προβλήματα και στις επενδυτικές ανάγκες που σχετίζονται με την οικολογική και την ψηφιακή μετάβαση, εξασφαλίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο βιώσιμη ανάκαμψη σε συμφωνία με την Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι επενδύσεις σε οικολογικές και ψηφιακές τεχνολογίες θα βοηθήσουν να ενισχυθεί η ενεργειακή απόδοση σε διάφορους βασικούς τομείς της οικονομίας, να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη. Τούτο θα μπορούσε ενδεχομένως να δώσει στην ΕΕ το πλεονέκτημα να ενεργήσει ως πρωτοπόρα στον παγκόσμιο αγώνα δρόμου για την ανάκαμψη. Θα μπορούσε, επίσης, να συμβάλει ώστε να καταστεί ανθεκτικότερη και λιγότερο εξαρτημένη μέσω της διαφοροποίησης των βασικών αλυσίδων εφοδιασμού.

3.12.

Η επιτυχία αυτού του μηχανισμού θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον προσδιορισμό και την προετοιμασία που απαιτείται για τη δρομολόγηση σχετικών έργων, σύμφωνα με τις προτεραιότητες που παρουσιάζονται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Είναι επίσης καίριο να ευθυγραμμιστούν στενά η οικονομική και η κοινωνική πολιτική με τις συστάσεις που παρέχονται στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την άποψη ότι τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που θα χρηματοδοτήσει ο μηχανισμός αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας με στόχο την ανταπόκριση στις ανά χώρα συστάσεις, όπως περιγράφονται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Τα μέσα αυτά θα ενισχύσουν, επομένως, την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας και θα στηρίξουν την υλοποίηση της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020.

3.13.

Επίσης, η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι τα μέσα ενισχύουν το δυναμικό ανάπτυξης και την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα των οικείων κρατών μελών, και μπορούν έτσι να συντείνουν στην κοινωνική συνοχή. Ακόμη, στηρίζουν τις οικολογικές και τις ψηφιακές μεταβάσεις που είναι τόσο απαραίτητες για την οικονομική βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει και πάλι τον σημαντικό ρόλο των κυβερνήσεων στην ανάπτυξη έργων προς όφελος των κοινοτήτων και της οικονομίας γενικότερα. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παρακολουθεί ολόκληρη τη διαδικασία, δηλαδή τον προσδιορισμό, την ανάπτυξη και την εκτέλεση των επιλέξιμων έργων, προκειμένου να διασφαλίζει ότι αυτή η διαδικασία πραγματοποιείται με διαφάνεια. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να μεριμνήσει έτσι ώστε η διαφάνεια να συνεπάγεται ότι όλοι οι σχετικοί φορείς συμμετέχουν στη διαδικασία αυτή.

3.14.

Εν προκειμένω, είναι πολύ σημαντικό, η χρηματοδότηση που θα διατεθεί βάσει του Μέσου ανάκαμψης «ΕΕ — Επόμενη Γενιά», να είναι δίκαιη, προσβάσιμη και διαθέσιμη σε όσους τη χρειάζονται περισσότερο, ιδίως στις ΜΜΕ, σύμφωνα με τους στόχους που καθορίζει η Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Επομένως, θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η χρηματοδότηση και η στήριξη που προορίζονται για αυτούς τους σκοπούς θα διατίθενται μέσω κατάλληλων διαύλων, όπως οι εθνικοί οργανισμοί ανάπτυξης, δεδομένου ότι οι ΜΜΕ κατά κανόνα χρηματοδοτούνται μέσω του τραπεζικού τομέα (8). Η δυνατότητα χρηματοδότησης έχει τεράστια σημασία για τις ΜΜΕ, καθότι παρέχει την απαραίτητη ρευστότητα, τόσο κατά το στάδιο έκτακτης ανάγκης εν μέσω κρίσης όσο και κατά τη φάση εξόδου και ανάκαμψης, ενώ τους επιτρέπει να επενδύσουν για να αναπτυχθούν περαιτέρω στο πλαίσιο του μετασχηματισμού σε μια ψηφιακή και πράσινη οικονομία. Οι επενδύσεις αυτές βοηθούν τις ΜΜΕ να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της καθυστέρησης πληρωμών με αποτελεσματικό τρόπο και τους εξασφαλίζουν επαρκή ρευστότητα.

3.15.

Λόγω των πρωτοφανών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επικαιροποιήσει τη στρατηγική για τις ΜΜΕ, έτσι ώστε τούτη να αντικατοπτρίζει τις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί λόγω COVID-19. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης να υπάρξει πολυεπίπεδη και πολυπαραγοντική άσκηση της πολιτικής για τις ΜΜΕ. Ζωτική σημασία κατέχουν η εναρμόνιση των δράσεων και των προϋπολογισμών μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διοίκησης —ενωσιακή, εθνική, περιφερειακή και τοπική— και η αποτελεσματική συμμετοχή των οργανώσεων στήριξης των επιχειρήσεων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

3.16.

Οι ΜΜΕ θα χρειαστούν επίσης τη στήριξη των εθνικών αρχών εποπτείας της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία καθώς και αντίστοιχων εξειδικευμένων εξωτερικών υπηρεσιών τόσο για την αξιολόγηση του νέου κινδύνου που συνδέεται με την COVID-19, όσο και για την ορθή εφαρμογή των απαιτούμενων μέτρων και τη μείωση των σχετικών επιβαρύνσεων και δαπανών. Επιπλέον, οι ΜΜΕ θα χρειάζονται υποστήριξη για την παροχή του αναγκαίου εξοπλισμού ατομικής προστασίας στους εργαζομένους στον χώρο εργασίας. Η διαφάνεια και η αποτελεσματική επικοινωνία έχουν καίρια σημασία εξίσου για τους προμηθευτές, τους υπεργολάβους και τους πελάτες.

4.   Ανασυγκρότηση της ΕΕ και Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη

4.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό και έγκαιρο το Ευρωπαϊκό Μέσο Ανάκαμψης «ΕΕ — Επόμενη Γενιά». Ωστόσο, το μέσο θα απαιτήσει τεράστιες προσπάθειες τόσο από τα κράτη μέλη όσο και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παράλληλα με τον τακτικό γενικό προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027. Όμως, ο χρόνος είναι καθοριστικής σημασίας· οποιαδήποτε αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην έγκριση και την υλοποίηση των συμφωνηθέντων μέτρων απειλεί να υπονομεύσει σοβαρά την οικονομική ανάκαμψη της ΕΕ και την εκπλήρωση των στόχων της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη, θέτοντας σε κίνδυνο τον βιοπορισμό και την ευημερία χιλιάδων εργαζομένων και ιδιοκτητών μικρών επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη. Είναι επίσης σημαντικό να μην υπάρξει παρέκκλιση από τον γενικό στόχο όσον αφορά την εκπλήρωση των στόχων της Ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη, εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων ή βραχυπρόθεσμης πολιτικής σκοπιμότητας. Όσον αφορά το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου 2021-2027, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το ύψος της αρχικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μειώθηκε από το Συμβούλιο. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε ήδη κριθεί μη ικανοποιητική από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αλλά και από την ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της με θέμα «Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο μετά το 2020» (9).

4.2.

Τούτο σημαίνει σταθερή πορεία προς ένα αναπτυξιακό μοντέλο που θεωρεί ότι οι μη οικονομικοί και χωρίς αποκλεισμούς στόχοι είναι το ίδιο σημαντικοί με τους οικονομικούς. Είναι καιρός να γίνει η ΕΕ περισσότερο φιλόδοξη και να επιδιώξει έναν στόχο χωρίς αποκλεισμούς: να καλύψει τις ανάγκες όσο το δυνατόν περισσότερων πολιτών της ΕΕ, μεταξύ άλλων, ως προς τη στέγαση, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και, παράλληλα, την προστασία των οικοσυστημάτων, από το σταθερό κλίμα και τα γόνιμα εδάφη έως τους υγιείς ωκεανούς και την προστατευτική στοιβάδα του όζοντος. Με άλλα λόγια, πρέπει να μετράται πλέον η οικονομική πρόοδος ως μέσο για τη μετάβαση από ένα μη βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης που παράγει αποκλεισμούς σε ένα αναπτυξιακό, πιο βιώσιμο μοντέλο χωρίς αποκλεισμούς.

4.3.

Η ΕΟΚΕ είναι επίσης της άποψης ότι η αποδιοργάνωση που έχει προκαλέσει η κρίση στην οικονομία οδηγεί σε επανεξέταση της χρήσης των πόρων και της ευπάθειας των γραμμών εφοδιασμού. Παράλληλα, η ΕΕ οφείλει να ενισχύσει προσεγγίσεις που βελτιώνουν τόσο την ανθεκτικότητα όσο και την αποτελεσματικότητα, όπως η κυκλική οικονομία, η δράση για το κλίμα και πιθανώς η αύξηση της φιλοδοξίας των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών, δηλαδή των επιδιωκόμενων μειώσεων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

4.4.

Σε μια νομισματική ένωση όπως η ζώνη του ευρώ, οι μηχανισμοί συντονισμού και αποτελεσματικού επιμερισμού του κινδύνου αποτελούν αναγκαιότητα και θα πρέπει να καθιστούν εφικτή μια μεγάλη δημοσιονομική ώθηση η οποία να είναι αξιόπιστη, ενώ παράλληλα να μειώνει τις αποκλίσεις εντός της νομισματικής ένωσης. Αυτό, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι καίριας σημασίας για την οικονομική ανασυγκρότηση και ανάκαμψη, καθώς και για τη στήριξη των περισσότερο ευάλωτων στην κοινωνία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανασυγκρότηση και η ανάκαμψη είναι απαραίτητες για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και πλούτος στην ΕΕ, απαιτούνται επίσης μεγάλης κλίμακας δημοσιονομικά κίνητρα, με στοχευμένα μέτρα που να αποσκοπούν στην παροχή βοήθειας στα άτομα που έχουν πληγεί περισσότερο από την COVID-19. Τα μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν διάφορα μέσα για τη διατήρηση της πρόσβασης στην υγεία και σε βασικές συνθήκες διαβίωσης.

4.5.

Τα προαναφερθέντα δημοσιονομικά κίνητρα θα διευκολύνονταν με ένα αναθεωρημένο σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ένα αναθεωρημένο σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα πρέπει να εστιάζει λιγότερο στην εκτίμηση των κυκλικά προσαρμοσμένων ελλειμμάτων του προϋπολογισμού των κρατών μελών. Αντίθετα, θα πρέπει να εστιάζει στην παρακολούθηση της ανάπτυξης μέσω των δημοσίων δαπανών. Συγκεκριμένα, κάθε κυβέρνηση θα μπορούσε να αναλαμβάνει δαπάνες που συνάδουν με τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης και τα αναμενόμενα φορολογικά έσοδα, και σε συμφωνία με έναν μεσοπρόθεσμο στόχο όσον αφορά το χρέος. Αυτό θα έδινε στα κράτη μέλη μεγαλύτερη δημοσιονομική εμβέλεια και μεγαλύτερο περιθώριο για εθνική λήψη αποφάσεων (σε συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους φορείς), προκειμένου να θέσουν σε εφαρμογή σχέδια ανάκαμψης μετά την κρίση της COVID-19, με μεγαλύτερη έμφαση στον ρόλο των κυβερνήσεων στην προώθηση της οικονομικής ανάκαμψης. Φυσικά, η διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας αποτελεί προαπαιτούμενο για τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ είναι επίσης της άποψης ότι ο στόχος της μακροοικονομικής πολιτικής είναι η βιωσιμότητα της οικονομικής ανάπτυξης, η διαφύλαξη του περιβάλλοντος και η κοινωνική ευημερία με ισότιμο και ισορροπημένο τρόπο. Ειδικότερα, εφόσον η ανεργία και η υποαπασχόληση αποτελούν τις κύριες αιτίες της φτώχειας, κρίσιμο καθήκον είναι να διατηρηθεί η οικονομία όσο γίνεται πλησιέστερα στην πλήρη απασχόληση.

4.6.

Στη φάση της ανασυγκρότησης και της ανάκαμψης, η κοινωνική πτυχή θα πρέπει να τεθεί σε ίση βάση με την οικονομική διάσταση. Η βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα αφορά τη στενή σύνδεση μεταξύ αυτών των δύο διαστάσεων. Η οικονομική βιωσιμότητα, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαιουχικών δαπανών, συνδέεται στενά τόσο με την οικολογική διάσταση (π.χ. συντηρητική χρήση των πόρων και της ενέργειας), όσο και με την κοινωνική διάσταση, όπου η δημιουργία και η διασφάλιση θέσεων εργασίας με δίκαιο μισθό και καλές συνθήκες εργασίας θεωρούνται εξίσου σημαντικές. Η ΕΟΚΕ είναι επίσης της άποψης ότι οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την απασχόληση πρέπει να επικαιροποιηθούν υπό το πρίσμα της κρίσης της COVID-19, και ότι μια αξιολόγηση των επιπτώσεων στην αγορά εργασίας θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο εκκίνησης.

4.7.

Όπως αναφέρεται στο σημείο 4.6, η βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα στηρίζει την οικολογική διάσταση, και η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία μπορεί να θεωρηθεί ευκαιρία για να επιτευχθούν τόσο οικονομικά οφέλη (που προσδιορίζονται ως ιδιωτικά και κοινωνικά) όσο και δημιουργία θέσεων εργασίας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα πρέπει να αποτελεί βασική συνιστώσα της ανασυγκρότησης και της ανάκαμψης, η οποία παράλληλα θα αντιμετωπίζει οποιεσδήποτε αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις προκύπτουν από την αλλαγή προς τη βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα.

4.8.

Το ίδιο επιχείρημα ισχύει ειδικότερα και στην περίπτωση της ψηφιοποίησης, όπου θα πρέπει να δίνεται έμφαση στην αποτελεσματικότητα και, παράλληλα, να ελαχιστοποιούνται οποιεσδήποτε αρνητικές επιπτώσεις προκαλούνται από τη μετάβαση προς την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών. Η κρίση COVID-19 ανέδειξε τη σημασία του ψηφιακού μετασχηματισμού για τη διατήρηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η προώθηση της ψηφιοποίησης των ΜΜΕ σε όλους τους τομείς πρέπει να επιταχυνθεί και να επεκταθεί· οι σχετικές πρωτοβουλίες πρέπει να επικεντρώνονται στην προώθηση και την επέκταση των ψηφιακών επιχειρηματικών διεργασιών στις ΜΜΕ, την ασφάλεια ΤΠΕ και την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων. Επιπλέον, οι κόμβοι ψηφιακής καινοτομίας πρέπει να είναι ανοικτής τεχνολογίας και να αποσκοπούν στην ψηφιοποίηση των τοπικών ΜΜΕ. Η ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση μπορεί επίσης να διαδραματίσει καίριο ρόλο, επιτρέποντας την ηλεκτρονική διεκπεραίωση διοικητικών διαδικασιών προκειμένου να αρθούν οι φραγμοί και να επιταχυνθούν οι διατυπώσεις. Με τη μετάβαση στην ψηφιακή τεχνολογία, μέσω πρωτοβουλιών ηλεκτρονικής δημόσιας διοίκησης και μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας και του κανονιστικού φόρτου για τις ΜΜΕ, οι δημόσιες αρχές θα δημιουργήσουν ένα πιο προσιτό ψηφιακό περιβάλλον για τους επιχειρηματίες.

4.9.

Το κράτος δικαίου και, ειδικά, η οικονομική πολιτική διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Η οικονομική πολιτική είναι ένα απαραίτητο μέσο για την εξασφάλιση κοινωνικής και οικονομικής ισότητας, αλλά για τους σκοπούς της βιωσιμότητας απαιτεί κατανόηση και σεβασμό των απόψεων και των θέσεων των διαφόρων ομάδων συμφερόντων στην κοινωνία, καθώς και προσπάθεια συμφιλίωσης αυτών των διαφορών. Ως προς αυτό, απαιτούνται επείγοντα μέτρα για να στηριχθεί η επέκταση της συμμετοχής σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και της συμμετοχής αυξημένων τμημάτων του εργατικού δυναμικού που δεν εκπροσωπούνται επί του παρόντος.

4.10.

Η αύξηση της παραγωγικότητας είναι καίρια για την αντιστάθμιση των δημογραφικών τάσεων και για τη στήριξη της ανοδικής σύγκλισης μεταξύ χωρών και περιφερειών, ιδίως σε κείνες τις χώρες και περιφέρειες σε ολόκληρη την ΕΕ οι οποίες χρειάζονται ποσοστά ανάπτυξης και παραγωγικότητας άνω του μέσου όρου, έτσι ώστε να επιτύχουν επίπεδα που θα συμβάλλουν στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξή τους. Προκειμένου να συνεχίσει μια οικονομία να αναπτύσσεται με βιώσιμο τρόπο στο μέλλον, πρέπει να αυξήσει την ικανότητά της να μεγεθύνεται, αλλά έως το σημείο όπου η μεγέθυνση αυτή προσθέτει αξία στην οικονομία, στην κοινωνία και στους ανθρώπους της. Η υψηλότερη παραγωγικότητα, συνεπώς, δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά μέσο για να επιτευχθούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, περιβάλλοντος και εργασίας ανάλογα με τις δεξιότητες και τα προσόντα κάθε θέσης απασχόλησης. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαίο να επιδιωχθούν στρατηγικές για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στις εγχώριες και τις παγκόσμιες αγορές με την ενεργό συμμετοχή των ίδιων των εργαζομένων, έτσι ώστε να υποστηριχθεί ευνοϊκό κλίμα για τις εργασιακές σχέσεις.

4.11.

Η COVID-19 αποτελεί μια καθοριστική στιγμή για την ΕΕ και η ιστορία θα κρίνει την αποτελεσματικότητα της αντίδρασής μας, όχι με βάση τα άμεσα μέτρα που αποσκοπούν στη στήριξη ατόμων και νοικοκυριών που πλήττονται από τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων, αλλά σύμφωνα με τον βαθμό στον οποίο η μεσοπρόθεσμη και η μακροπρόθεσμη αντίδραση θα οδηγήσει σε ανασυγκρότηση και ανάκαμψη που θα βελτιώσουν πραγματικά την κατάσταση για εκατομμύρια πολιτών της ΕΕ.

---

(1)  ΕΕ C 120 της 14.4.2020, σ. 1 και ΕΕ C 120 της 14.4.2020, σ. 7.

(2)  ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 106.

(3)  Fana, M., Tolan, S., Torrejón, S., Urzi Brancati, C., & Fernández-Macías, E, The COVID-19 confinement measures and EU labour markets (Τα περιοριστικά μέτρα λόγω COVID-19 και οι αγορές εργασίας της ΕΕ), αριθ. JRC120578, Κοινό Κέντρο Ερευνών, 2020.

(4)  ECCP, European SMEs and the Impact of COVID-19, European Cluster Collaboration Forum, (Οι ευρωπαϊκές ΜΜΕ και ο αντίκτυπος της COVID-19, Ευρωπαϊκή πλατφόρμα συνεργασίας των συνεργατικών σχηματισμών), 2020.

(5)  SMEunited, Exit & Recovery Strategy — COVID-19 crisis: Proposals from SMEunited, (Στρατηγική εξόδου και ανάκαμψης από την κρίση COVID-19: Προτάσεις της SMEunited), Έγγραφο πολιτικής, 2020.

(6)  5. Pouliakas, K., & Branka, J, EU Jobs at Highest Risk of COVID-19 Social Distancing: Will the Pandemic Exacerbate Labour Market Divide? (Ύψιστος κίνδυνος για τις θέσεις εργασίας στην ΕΕ εξαιτίας των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης COVID-19. Θα αυξήσει άραγε η πανδημία το χάσμα στην αγορά εργασίας;) Έγγραφο συζήτησης του ΙΖΑ, αριθ. 13281 (Ινστιτούτο Οικονομικών της Εργασίας (IZA), 2020

(7)  Dam, K. W, The law-growth nexus: The rule of law and economic development. (Η σύνδεση του νόμου με τη μεγέθυνση — Το κράτος δικαίου και η οικονομική ανάπτυξη). Brookings Institution Press, 2007.

(8)  Bénassy-Quéré, A., Marimon, R., Pisani-Ferry, J., Reichlin, L., Schoenmaker, D., & di Mauro, B. W, 16 COVID-19: Europe needs a catastrophe relief plan (COVID-19: Η Ευρώπη χρειάζεται ένα σχέδιο αντιμετώπισης των καταστροφών). Europe in the Time of Covid-19 (Η Ευρώπη στην εποχή της COVID-19), 2020, σ. 103.

(9)  ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 106.