ΓΝΩΜΗ αριθ. 1/2020

[υποβαλλόμενη δυνάμει του άρθρου 322, παράγραφος 1, στοιχείο α), ΣΛΕΕ]

σχετικά με την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής για τη θέσπιση μεταβατικών διατάξεων όσον αφορά την κοινή γεωργική πολιτική το έτος 2021 [COM(2019) 581 final]

(2020/C 109/01)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

	Σημείο	Σελίδα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ	01-06	3
ΜΕΡΟΣ Ι: ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ	07-11	4
Διάρκεια της μεταβατικής περιόδου	07-09	4
Κατανομή χρηματοδότησης	10-11	4
ΜΕΡΟΣ II: ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ	12-25	4
Παράταση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης	12-16	4
Πολυετείς δεσμεύσεις	17	6
Η πρόταση καθυστέρησης της αξιολόγησης της περιόδου 2014 2020	18-20	6
Δικαιώματα ενίσχυσης	21-22	7
Αποθεματικό κρίσεων	23	7
Τομεακά καθεστώτα ενισχύσεων	24-25	7
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ	26-27	7
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ		9

ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως τα άρθρα 287, παράγραφος 4, και 322,

Έχοντας υπόψη την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής για τη θέσπιση ορισμένων μεταβατικών διατάξεων για την κοινή γεωργική πολιτική το έτος 2021 (1) (εφεξής «πρόταση μεταβατικού κανονισμού»),

Έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/127 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Ιανουαρίου 2020, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 όσον αφορά τη δημοσιονομική πειθαρχία από το οικονομικό έτος 2021 και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 όσον αφορά την ευελιξία μεταξύ πυλώνων για το ημερολογιακό έτος 2020 (2) (εφεξής «τροποποιητικός κανονισμός»),

Έχοντας υπόψη την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής σχετικά με τη στήριξη των στρατηγικών σχεδίων που πρέπει να καταρτίζονται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (3) (εφεξής «κανονισμός για τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ»),

Έχοντας υπόψη την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής για τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής (4) (εφεξής «οριζόντιος κανονισμός»),

Έχοντας υπόψη την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1308/2013, (ΕΕ) αριθ. 1151/2012, (ΕΕ) αριθ. 251/2014, (ΕΕ) αριθ. 228/2013 και (ΕΕ) αριθ. 229/2013 (5),

Έχοντας υπόψη τις ετήσιες και τις ειδικές εκθέσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου και τη γνώμη αριθ. 7/2018 σχετικά με τις προτάσεις κανονισμών της Επιτροπής που αφορούν την κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο μετά το 2020 (6),

Έχοντας υπόψη το αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2019, για γνωμοδότηση επί της ανωτέρω αναφερόμενης πρότασης μεταβατικού κανονισμού (7),

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕ ΩΣ ΑΚΟΛΟΥΘΩΣ:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1

Οι νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής (8) σχετικά με την κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) για την περίοδο μετά το 2020, που δημοσιεύθηκαν τον Ιούνιο του 2018, περιλάμβαναν ένα νέο μοντέλο υλοποίησης της πολιτικής, το οποίο προβλεπόταν να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2021. Επιδίωξη της Επιτροπής είναι η μετάβαση από ένα μοντέλο υλοποίησης της ΚΓΠ βάσει συμμόρφωσης σε ένα μοντέλο βάσει επιδόσεων, το οποίο θα βασίζεται σε στρατηγικά σχέδια που θα καταρτίζουν τα κράτη μέλη.

2

Τον Νοέμβριο του 2018 δημοσιεύσαμε γνώμη (9) σχετικά με τις νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής για την ΚΓΠ μετά το 2020, στην οποία αναλύσαμε σε ποιον βαθμό οι προτάσεις κάλυψαν και συνέδεσαν τις ανάγκες, τους στόχους, τις εισροές και τα αποτελέσματα της πολιτικής. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι οι στόχοι της πολιτικής δεν συνδέονται σαφώς με τις παρεμβάσεις ή τις εκροές, τα αποτελέσματα και τον αντίκτυπό τους. Διαπιστώσαμε ότι η κατανομή των κονδυλίων δεν αντικατοπτρίζει την αναμενόμενη προστιθέμενη αξία της ΕΕ. Συνολικά, η προτεινόμενη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ υπολείπεται των φιλοδοξιών της ΕΕ για μια περισσότερο οικολογική και άρτια προσέγγιση βάσει επιδόσεων. Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση περιλαμβάνει εργαλεία για την επίτευξη των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων, αλλά αυτοί δεν προσδιορίζονται με σαφήνεια, ούτε μεταφράζονται σε ποσοτικοποιημένες τιμές-στόχο. Επισημάναμε ότι η Επιτροπή δεν θα μπορεί πλέον να προσδιορίζει ποσοτικώς τον βαθμό στον οποίο οι πληρωμές προς τους τελικούς δικαιούχους παραβιάζουν τους κανόνες. Καταλήξαμε επίσης στο συμπέρασμα ότι η πρόταση δυσχεραίνει την εφαρμογή μιας ενιαίας προσέγγισης ελέγχου και, ως εκ τούτου, τη μείωση της ελεγκτικής επιβάρυνσης, ιδίως λόγω της αλλαγής του ρόλου των οργανισμών πιστοποίησης, κυρίως όσον αφορά τον έλεγχο της συμμόρφωσης.

3

Σύμφωνα με τις νομοθετικές προτάσεις για την ΚΓΠ μετά το 2020, τα κράτη μέλη θα έπρεπε να υποβάλουν τα στρατηγικά σχέδιά τους για την ΚΓΠ στην Επιτροπή το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 2020. Εν συνεχεία η Επιτροπή θα εξέταζε και θα ενέκρινε τα σχέδια. Έως τον Φεβρουάριο του 2020, οι εν λόγω νομοθετικές προτάσεις δεν έχουν εγκριθεί από τους νομοθέτες.

4

Δεδομένης της καθυστέρησης στην έγκριση των κανόνων για την ΚΓΠ μετά το 2020, η Επιτροπή δημοσίευσε στις 31 Οκτωβρίου 2019 δύο νομοθετικές προτάσεις σχετικά με την ΚΓΠ το 2021. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν τον Ιανουάριο του 2020 έναν από αυτούς τους προτεινόμενους κανονισμούς (10). Αντικείμενο της εν προκειμένω γνώμης αποτελεί η δεύτερη πρόταση, η οποία αφορά μεταβατικό κανονισμό. Ο κανονισμός αυτός περιέχει μεταβατικές διατάξεις για τη στήριξη από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) το 2021.

5

Η πρόταση μεταβατικού κανονισμού της Επιτροπής βασίζεται στην παραδοχή ότι η θέση σε εφαρμογή της νέας ΚΓΠ θα καθυστερήσει κατά ένα έτος. Περιλαμβάνει μεταβατικές διατάξεις (Τίτλος Ι), τροποποιήσεις της ισχύουσας νομοθεσίας (Τίτλος ΙΙ), διατάξεις για την έναρξη ισχύος του κανονισμού (τίτλος III) και παραρτήματα στα οποία παρουσιάζεται το ύψος της ενωσιακής στήριξης το 2021.

6

Το παρόν έγγραφο περιλαμβάνει γενικές παρατηρήσεις (Μέρος Ι), ειδικές παρατηρήσεις (Μέρος ΙΙ) και έναν κατάλογο συντακτικών προτάσεων (Παράρτημα). Τα κύρια κριτήρια τα οποία εφαρμόσαμε για την ανάλυση της πρότασης μεταβατικού κανονισμού ήταν η σαφήνεια του νομικού πλαισίου και η δημοσιονομική σύνεση. Στο πλαίσιο της ανάλυσής μας, αξιολογούμε επίσης τις συνέπειες για την ΚΓΠ μετά το 2020.

ΜΕΡΟΣ Ι: ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Διάρκεια της μεταβατικής περιόδου

7

Σημειώνουμε ότι με την πρόταση μεταβατικού κανονισμού επιδιώκεται η παροχή της ασφάλειας και της συνέχειας της στήριξης των γεωργών της ΕΕ και της αγροτικής ανάπτυξης κατά τη μεταβατική περίοδο, για τα κράτη μέλη που είναι πιθανό να χρησιμοποιήσουν το σύνολο των κονδυλίων που τους έχουν διατεθεί έως το τέλος του 2021, με την παράταση του ισχύοντος νομικού πλαισίου έως ότου τεθεί σε ισχύ η νέα ΚΓΠ. Η πρόταση μεταβατικού κανονισμού περιλαμβάνει επίσης διατάξεις που καλύπτουν τη μετάβαση από την τρέχουσα περίοδο της ΚΓΠ στην επόμενη.

8

Οι μεταβατικές διατάξεις του τίτλου Ι της πρότασης μεταβατικού κανονισμού της Επιτροπής αναφέρονται στις νομοθετικές προτάσεις της για την ΚΓΠ μετά το 2020 (11), οι οποίες συνδέονται στενά με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) της Ένωσης για τα έτη 2021 έως 2027 (12). Εντούτοις, στο τέλος Φεβρουαρίου 2020, οι νομοθέτες δεν έχουν εγκρίνει ακόμη το ΠΔΠ της περιόδου 2021-2027 ούτε τις νομοθετικές προτάσεις για την ΚΓΠ μετά το 2020. Κατά την άποψή μας, οι μεταβατικές διατάξεις δεν πρέπει, κατ’ αρχήν, να βασίζονται στην παραδοχή ότι οι μελλοντικοί κανονισμοί θα εγκριθούν όπως προτάθηκαν (13).

9

Εφιστούμε την προσοχή στην προτεινόμενη μεταβατική περίοδο ενός έτους. Λαμβάνοντας υπόψη την πρόοδο των συζητήσεων μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το ΠΔΠ της περιόδου 2021-2027 και την ΚΓΠ μετά το 2020, η δημιουργία των αναθεωρημένων συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου για την εφαρμογή του νέου νομικού πλαισίου και των στρατηγικών σχεδίων της ΚΓΠ από την 1η Ιανουαρίου 2022 ενδεχομένως να προσκρούσει σε δυσκολίες. Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό να αρχίσει σύντομα η επίτευξη βελτιώσεων στην ΚΓΠ.

Κατανομή χρηματοδότησης

10

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση της πρότασης μεταβατικού κανονισμού, τα χρηματοδοτικά κονδύλια που προβλέπονται στην πρόταση «ισούνται με αυτά που προβλέπονται στην πρόταση για το σχέδιο της ΚΓΠ και συνάδουν με την πρόταση της Επιτροπής για το ΠΔΠ 2021-2027». Ως εκ τούτου, τα κονδύλια δεν υπερβαίνουν τα όρια του ΠΔΠ 2014-2020, αλλά μπορούν στη συνέχεια να τροποποιηθούν εάν οι νομοθέτες καταλήξουν σε διαφορετικά ποσά από τα προταθέντα για το ΠΔΠ 2021-2027.

11

Σύμφωνα με το άρθρο 312, παράγραφος 4, της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία για το ΠΔΠ 2021-2027 έως το τέλος του 2020, το 2021 θα εφαρμοστούν τα ανώτατα όρια του 2020. Τα ανώτατα όρια που αφορούν τα κονδύλια της ΚΓΠ για το 2020 είναι υψηλότερα από εκείνα που προτάθηκαν για το 2021 στο ΠΔΠ 2021-2027 και στον κανονισμό για τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ (14). Ταυτόχρονα, ο τροποποιητικός κανονισμός (15) που εγκρίθηκε τον Ιανουάριο του 2020 προβλέπει δημοσιονομική πειθαρχία για το ΕΓΤΕ, γεγονός που διασφαλίζει ότι το ετήσιο ανώτατο όριο για τις δαπάνες του ΕΓΤΕ το 2021 δεν θα είναι υψηλότερο από το ανώτατο όριο του ΠΔΠ 2021-2027 μετά την έγκρισή του.

ΜΕΡΟΣ II: ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Παράταση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης

12

Στο άρθρο 1 της πρότασης μεταβατικού κανονισμού της, η Επιτροπή παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να επιλέξουν: — να παρατείνουν, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021, τα προγράμματά τους αγροτικής ανάπτυξης ή ορισμένα από τα περιφερειακά τους προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που συγχρηματοδοτούνται από το ΕΓΤΑΑ, και να χρηματοδοτήσουν, υπό ορισμένους περιορισμούς, αυτά τα προγράμματα που θα λάβουν παράταση με τα αντίστοιχα κονδύλια του προϋπολογισμού για το έτος 2021(βλέπε σημείο 15)·ή — να κάνουν χρήση του άρθρου 8 του σχεδίου κανονισμού για το ΠΔΠ με σκοπό τη μεταφορά των κονδυλίων του προϋπολογισμού του ΕΓΤΑΑ για το 2021 ή του μέρους των κονδυλίων του προϋπολογισμού του ΕΓΤΑΑ που αντιστοιχεί στα περιφερειακά προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που δεν έχουν παραταθεί στα χρηματοδοτικά κονδύλια για τα έτη 2022 έως 2025.

13

Οι συνέπειες των μεταβατικών κανόνων για τις δαπάνες του ΕΓΤΑΑ εξαρτώνται από τις αποφάσεις που θα λάβουν τα κράτη μέλη όσον αφορά την παράταση των προγραμμάτων τους και, ως εκ τούτου, είναι αβέβαιες στο παρόν στάδιο. Λαμβανομένης υπόψη της χρήσης της στήριξης του ΕΓΤΑΑ από τα κράτη μέλη έως το τέλος του 2019 (βλέπε γράφημα 1), πιθανολογείται ότι ένας μικρός μόνον αριθμός αυτών θα κάνει χρήση της παραγράφου 1 του άρθρου 1 της πρότασης μεταβατικού κανονισμού και θα χρησιμοποιήσει τα κονδύλια του προϋπολογισμού για το έτος 2021. Στο τέλος του 2020, το ποσοστό των κονδυλίων της τρέχουσας περιόδου προγραμματισμού που δεν θα έχουν δαπανηθεί αναμένεται να κυμαίνεται από λιγότερο από 10 % για τη Φινλανδία και την Ιρλανδία έως σχεδόν 50 % για τις Κάτω Χώρες.

Γράφημα 1

Χρησιμοποίηση από τα κράτη μέλη των κονδυλίων του ΕΓΤΑΑ για την περίοδο 2014-2020

Πηγή:

ΕΕΣ, βάσει στοιχείων της Επιτροπής.

14

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 1, παράγραφος 1, της πρότασης μεταβατικού κανονισμού, η Επιτροπή μπορεί να κρίνει ότι η παράταση ενός προγράμματος από ένα κράτος μέλος δεν είναι δικαιολογημένη. Ωστόσο, η εν λόγω πρόταση δεν εξηγεί επί ποίας βάση η Επιτροπή μπορεί να κρίνει αδικαιολόγητη την παράταση.

15

Σύμφωνα με το άρθρο 1, παράγραφος 1, της πρότασης μεταβατικού κανονισμού, όταν ένα κράτος μέλος επιλέγει να παρατείνει το οικείο πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης ή ορισμένα από τα περιφερειακά του προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης κατά ένα έτος, τα προγράμματα που παρατείνονται πρέπει να «αποσκοπούν» στη διατήρηση του ίδιου τουλάχιστον συνολικού επιπέδου φιλοδοξίας όσον αφορά το περιβάλλον και το κλίμα που προβλέπεται στους ισχύοντες κανόνες (16). Η διατύπωση της πρότασης μεταβατικού κανονισμού είναι λιγότερο αυστηρή από το ισχύον πλαίσιο, που προβλέπει ότι «τουλάχιστον το 30 % της συνολικής συνεισφοράς του ΕΓΤΑΑ (…) προορίζεται για» μέτρα αυτού του είδους. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί πως σημαίνει ότι τα προγράμματα στο πλαίσιο των οποίων άνω του 30 % των δαπανών αφορούσε τα απαριθμούμενα κλιματικά και περιβαλλοντικά μέτρα θα μπορούσαν να μειώσουν το επίπεδο φιλοδοξίας όσον αφορά το περιβάλλον και το κλίμα για τα κονδύλια που αφορούν το 2021. Κάθε «νέο κονδύλιο» που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο των παλαιών κανόνων θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών και κλιματικών ζητημάτων με το ίδιο ή υψηλότερο επίπεδο φιλοδοξίας. Επιπλέον, τα στοιχεία που παρουσιάζει η Επιτροπή για το κλίμα θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν τον αντίκτυπο στον βαθμό στον οποίο οι δαπάνες της ΚΓΠ σχετίζονται με την αντιμετώπιση ζητημάτων που αφορούν την κλιματική αλλαγή (17).

16

Το άρθρο, 1 παράγραφος 1, τέταρτο εδάφιο, της πρότασης μεταβατικού κανονισμού αναφέρεται στην τροποποίηση ενός προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης βάσει του άρθρου 11, στοιχείο α), του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 (18). Οι προθεσμίες για τις εν λόγω τροποποιήσεις καθορίζονται στο άρθρο 4, παράγραφος 3, του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 808/2014 της Επιτροπής (19). Εάν η τροποποίηση αφορά «αλλαγή της συνολικής συνεισφοράς της Ένωσης ή της ετήσιας κατανομής της σε επίπεδο προγράμματος» (20), πρέπει, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 808/2014, να υποβληθεί στην Επιτροπή το αργότερο έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2020. Αναλόγως του χρόνου θέσης σε ισχύ του προτεινόμενου μεταβατικού κανονισμού, η Επιτροπή ενδέχεται να χρειαστεί να αλλάξει την προθεσμία για την πραγματοποίηση τροποποιήσεων στην εκτελεστική πράξη.

Πολυετείς δεσμεύσεις

17

Σύμφωνα με το άρθρο 8 της πρότασης μεταβατικού κανονισμού, η διάρκεια των νέων πολυετών δεσμεύσεων θα περιορίζεται σε μέγιστη χρονική περίοδο τριών, αντί πέντε, ετών, προκειμένου να περιοριστεί η σημαντική μεταφορά δεσμεύσεων από την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού για την αγροτική ανάπτυξη στα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ. Τα κράτη μέλη θα μπορούν να προσφέρουν αυτές τις συντομότερες δεσμεύσεις για τρία μέτρα: για τη γεωργία, το περιβάλλον και το κλίμα, για τη βιολογική γεωργία και για την καλή μεταχείριση των ζώων. Όσον αφορά τα δασοπεριβαλλοντικά μέτρα (άρθρο 34 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013), η διάρκεια των νέων δεσμεύσεων θα παραμείνει πέντε ή περισσότερα έτη. Η παράταση των υφιστάμενων δεσμεύσεων θα περιοριστεί σε ένα έτος. Ο περιορισμός της διάρκειας των πολυετών δεσμεύσεων μπορεί να συμβάλει στη μείωση του επιπέδου των δεσμεύσεων που μεταφέρονται στο επόμενο έτος, ώστε να μην επιβαρύνουν τους μελλοντικούς προϋπολογισμούς, αν και οι γεωργο-περιβαλλοντικο-κλιματικές δεσμεύσεις ενός έως τριών ετών ενδέχεται να έχουν μικρότερο αντίκτυπο από τις δεσμεύσεις πέντε έως επτά ετών.

Η πρόταση καθυστέρησης της αξιολόγησης της περιόδου 2014-2020

18

Το άρθρο 2, παράγραφος 4, της πρότασης μεταβατικού κανονισμού μεταθέτει στις 31 Δεκεμβρίου 2026 την καταληκτική ημερομηνία έως την οποία η Επιτροπή πρέπει να καταρτίσει έκθεση σύνθεσης για τις εκ των υστέρων αξιολογήσεις του ΕΓΤΑΑ. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις προγενέστερες συστάσεις μας (21) σχετικά με την ευθυγράμμιση του ΠΔΠ με τον πραγματικό κύκλο δαπανών και με την πραγματοποίηση σφαιρικής επισκόπησης των δαπανών πριν από την κατάρτιση νέου, μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού. Πράγματι, οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση των προγραμμάτων στο πλαίσιο των ΠΔΠ αποτελούν γενικό και επαναλαμβανόμενο πρόβλημα, και αυξάνουν τον κίνδυνο υπερβολικής εστίασης στην απορρόφηση των κονδυλίων, καθώς και σχεδιασμού του επόμενου ΠΔΠ προτού γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα των ενωσιακών δαπανών κατά την προηγούμενη περίοδο.

19

Ενδεικτικό του φαινομένου αυτού είναι το ποσοστό απορρόφησης της στήριξης από το ΕΓΤΑΑ για την περίοδο 2014-2020. Από το γράφημα 1 (βλέπε σημείο 13) προκύπτει ότι, στο τέλος του προτελευταίου έτους της τρέχουσας περιόδου προγραμματισμού, το μέσο ποσοστό απορρόφησης της στήριξης από το ΕΓΤΑΑ είναι 53 % σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι, όπως και στις προηγούμενες περιόδους προγραμματισμού, σημαντικό μέρος των δαπανών θα πραγματοποιηθεί κατά την περίοδο n+3. Σύμφωνα με την πρόταση κανονισμού για το ΠΔΠ για την περίοδο 2021-2027 (22), η Επιτροπή θα πρέπει να προτείνει νέο ΠΔΠ το 2025. Ωστόσο, ο κύκλος αξιολόγησης της περιόδου 2014-2020 δεν θα ολοκληρωθεί το 2025, με αποτέλεσμα την περαιτέρω διεύρυνση του χάσματος μεταξύ του σχεδιασμού του ΠΔΠ και της αξιολόγησης των δαπανών που πραγματοποιήθηκαν κατά τις προηγούμενες περιόδους προγραμματισμού. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα εκπονήσει την πρότασή της για την ΚΓΠ μετά το 2027 χωρίς να έχει αξιολογήσει πλήρως τις επιδόσεις της ΚΓΠ κατά την περίοδο 2014-2020.

20

Στην ετήσια έκθεσή μας για το 2018 (23) συνιστούμε στην Επιτροπή να λάβει υπόψη, για την περίοδο μετά το 2020, τις αδυναμίες που εντοπίσαμε στο ισχύον πλαίσιο επιδόσεων, «προκειμένου να εξασφαλίσει ότι οι δείκτες αποτελέσματος μετρούν δεόντως τις συνέπειες των δράσεων, καθώς και ότι συνδέονται σαφώς με τις συναφείς παρεμβάσεις και τους στόχους πολιτικής». Στη γνώμη μας αριθ. 7/2018 σχετικά με την πρόταση για την ΚΓΠ μετά το 2020, διαπιστώσαμε ότι οι προτεινόμενοι δείκτες δεν είχαν αναπτυχθεί πλήρως και διατυπώσαμε συγκεκριμένες παρατηρήσεις σχετικά με αυτούς (24). Ο πρόσθετος διαθέσιμος χρόνος πριν από την εφαρμογή της νέας περιόδου της ΚΓΠ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση του μελλοντικού πλαισίου επιδόσεων.

Δικαιώματα ενίσχυσης

21

Το άρθρο 19, παράγραφος 2, της πρότασης κανονισμού για τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να διακόψουν τη χορήγηση της βασικής εισοδηματικής στήριξης βάσει δικαιωμάτων ενίσχυσης και να επιτρέψουν τη λήξη της ισχύος των δικαιωμάτων ενίσχυσης στις 31 Δεκεμβρίου 2020. Στην εκτίμηση επιπτώσεων σχετικά με τις προτάσεις της για την ΚΓΠ μετά το 2020 (25), η Επιτροπή ανέφερε ότι η κατάργηση των δικαιωμάτων ενίσχυσης θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του διοικητικού φόρτου. Στη σχετική γνώμη μας (26), αναφέραμε ότι αυτό θα αποτελούσε σημαντική απλούστευση. Η πρόταση μεταβατικού κανονισμού αναβάλλει αυτή τη δυνατότητα, αλλά, στο άρθρο 10, παράγραφος 4, προτείνει γραμμική μείωση ή αύξηση της αξίας όλων των δικαιωμάτων ενίσχυσης ή/και του αποθεματικού για την προσαρμογή στο νέο ανώτατο όριο για το καθεστώς βασικής ενίσχυσης.

22

Μετά τη δημοσίευση των προτάσεων για την ΚΓΠ μετά το 2020, δίδεται περισσότερη προσοχή στις ενισχύσεις που χορηγούνται σε άτομα που δεν είναι «πραγματικοί γεωργοί», οι οποίοι αποκτούν γεωργικές εκτάσεις προκειμένου να λάβουν ενισχύσεις στο πλαίσιο της ΚΓΠ. Η Επιτροπή και οι νομοθέτες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το πρόσθετο έτος για να αξιολογήσουν κατά πόσο χρήζουν αναθεώρησης οι απαιτήσεις των ορισμών των όρων «πραγματικός γεωργός», «επιλέξιμο εκτάριο» και ελάχιστη «γεωργική δραστηριότητα» στις προτάσεις για την ΚΓΠ που αφορούν την περίοδο μετά το 2020, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο εν λόγω κίνδυνος, μεταξύ άλλων με την αποσαφήνιση της έννοιας του όρου «έκταση στη διάθεση του γεωργού» και χωρίς να αυξηθεί δυσανάλογα ο διοικητικός φόρτος για τους γεωργούς.

Αποθεματικό κρίσεων

23

Το άρθρο 9 της πρότασης μεταβατικού κανονισμού θα παρατείνει κατά ένα έτος το ισχύον αποθεματικό κρίσεων και τον σχετικό μηχανισμό δημοσιονομικής πειθαρχίας. Βάσει των προτάσεων για την ΚΓΠ μετά το 2020, αυτό σημαίνει ότι κάθε ποσό που δεν θα έχει χρησιμοποιηθεί για μέτρα αντιμετώπισης κρίσεων έως το τέλος του οικονομικού έτους 2020 θα επιστραφεί στους γεωργούς των οποίων οι άμεσες ενισχύσεις είχαν μειωθεί στο πλαίσιο του μηχανισμού δημοσιονομικής πειθαρχίας. Τυχόν ποσά που δεν θα έχουν χρησιμοποιηθεί για μέτρα αντιμετώπισης κρίσεων έως το τέλος του οικονομικού έτους 2021 δεν θα επιστραφούν στους γεωργούς, δεδομένου ότι ο οριζόντιος κανονισμός (27) θα δημιουργήσει ένα γεωργικό αποθεματικό με ετήσια ανανέωση του μη χρησιμοποιηθέντος αποθεματικού.

Τομεακά καθεστώτα ενισχύσεων

24

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 θεσπίζει κανόνες για την κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών. Το άρθρο 7 της πρότασης μεταβατικού κανονισμού τροποποιεί τη διάρκεια ορισμένων καθεστώτων ενισχύσεων, τα οποία θα πρέπει να ενσωματωθούν στα μελλοντικά στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ των κρατών μελών ως τομεακές παρεμβάσεις που αναφέρονται στο άρθρο 39, στοιχεία α) έως ε), της πρότασης κανονισμού για τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ.

25

Σημειώνουμε ότι υπάρχουν διαφορετικοί κανόνες για την παράταση των τομεακών καθεστώτων ενισχύσεων. Όσον αφορά τον τομέα του ελαιολάδου και των επιτραπέζιων ελιών, τα προγράμματα εργασίας τα οποία καταρτίστηκαν για την περίοδο έως τις 31 Μαρτίου 2021 παρατείνονται και θα λήξουν στις 31 Δεκεμβρίου 2021. Οι οργανώσεις παραγωγών θα πρέπει να τροποποιήσουν τα προγράμματα εργασίας τους προκειμένου να ληφθεί υπόψη η εν λόγω παράταση και να κοινοποιήσουν τα τροποποιημένα προγράμματα εργασίας τους στην Επιτροπή έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Όσον αφορά τον αμπελοοινικό τομέα και τον τομέα της μελισσοκομίας, τα τρέχοντα προγράμματα στήριξης θα εξακολουθήσουν να εφαρμόζονται έως τη λήξη τους, στις 15 Οκτωβρίου 2023 και στις 31 Ιουλίου 2022 αντίστοιχα. Ως εκ τούτου, οι φορείς εκμετάλλευσης δεν χρειάζεται να προβούν σε συγκεκριμένες ενέργειες. Στην περίπτωση επιχειρησιακού προγράμματος στον τομέα των οπωροκηπευτικών, που έχει εγκριθεί για περίοδο που υπερβαίνει την 31η Δεκεμβρίου 2021, η οργάνωση παραγωγών πρέπει να υποβάλει, το αργότερο έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2021, αίτηση με την οποία θα ζητεί από το κράτος μέλος να τροποποιήσει ή να αντικαταστήσει το επιχειρησιακό πρόγραμμά του. Σε αντίθετη περίπτωση, το επιχειρησιακό πρόγραμμα θα λήξει στις 31 Δεκεμβρίου 2021.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

26

Η πρόταση μεταβατικού κανονισμού της Επιτροπής ανταποκρίνεται στον στόχο της συνέχισης της χρηματοδότησης της ΚΓΠ κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, με βάση τα ποσά που καθορίζονται στις προτάσεις για την ΚΓΠ μετά το 2020. Σημειώνουμε ότι η πρόταση μεταβατικού κανονισμού επηρεάζει διάφορες πτυχές της ΚΓΠ. Η παράταση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης επηρεάζει, ιδίως, τις σχετικές πολυετείς δεσμεύσεις, το επίπεδο περιβαλλοντικής και κλιματικής φιλοδοξίας, τις ρυθμίσεις αξιολόγησης και το χρονοδιάγραμμα των πιστώσεων πληρωμών.

27

Η καθυστέρηση στην έγκριση του νομοθετικού πλαισίου για την περίοδο μετά το 2020 αναβάλλει κατά ένα τουλάχιστον έτος την εφαρμογή μιας πιθανώς περισσότερο φιλόδοξης ΚΓΠ. Η Επιτροπή και οι νομοθέτες μπορούν να αξιοποιήσουν αυτόν τον πρόσθετο χρόνο για την επίλυση των προβλημάτων που θίγουμε στην παρούσα γνώμη και σε άλλα έγγραφα, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με τις κλιματικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που περιγράφονται στην Πράσινη Συμφωνία, καθώς και για την εξασφάλιση ισχυρών συστημάτων διακυβέρνησης όσον αφορά τη μελλοντική ΚΓΠ και για τη βελτίωση της μέτρησης των επιδόσεων.

---

(1)  COM(2019) 581 final: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση ορισμένων μεταβατικών διατάξεων για τη στήριξη από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) το έτος 2021, την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 228/2013, (ΕΕ) αριθ. 229/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 όσον αφορά τους πόρους και την κατανομή τους το έτος 2021 και την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1305/2013, (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 όσον αφορά τους πόρους και την εφαρμογή τους το έτος 2021.

(2)  ΕΕ L 27 της 31.1.2020, σ. 1.

(3)  COM(2018) 392: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη στήριξη των στρατηγικών σχεδίων που πρέπει να καταρτίζονται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ) και να χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

(4)  COM(2018) 393: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1306/2013.

(5)  COM(2018) 394: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων, (ΕΕ) αριθ. 1151/2012 για τα συστήματα ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων, (ΕΕ) αριθ. 251/2014 για τον ορισμό, την περιγραφή, την παρουσίαση, την επισήμανση και την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων των αρωματισμένων αμπελοοινικών προϊόντων, (ΕΕ) αριθ. 228/2013 για τον καθορισμό ειδικών μέτρων για τη γεωργία στις εξόχως απόκεντρες περιοχές της Ένωσης και (ΕΕ) αριθ. 229/2013 για τον καθορισμό ειδικών μέτρων για τη γεωργία στα μικρά νησιά του Αιγαίου.

(6)  Γνώμη αριθ. 7/2018 σχετικά με τις προτάσεις κανονισμών της Επιτροπής που αφορούν την κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο μετά το 2020 (ΕΕ C 41 της 1.2.2019, σ. 1).

(7)  Επιστολή με ένδειξη A/114858 (D 202 112 της 27.11.2019) του αναπληρωτή γενικού γραμματέα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

(8)  COM(2018) 392 final - 2018/0216 (COD)· COM(2018) 393 final - 2018/0217 (COD)·COM(2018) 394 final/2. https://ec.europa.eu/commission/publications/natural-resources-and-environment.

(9)  Γνώμη αριθ. 7/2018 σχετικά με τις προτάσεις κανονισμών της Επιτροπής που αφορούν την κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο μετά το 2020.

(10)  Κανονισμός (ΕΕ) 2020/127.

(11)  COM(2018) 392 final - 2018/0216 (COD)· COM(2018) 393 final - 2018/0217 (COD)· COM(2018) 394 final/2.

(12)  COM(2018) 322, COM(2018) 375.

(13)  Αυτό αφορά τα άρθρα 1, 4 και 6-8 της πρότασης μεταβατικού κανονισμού.

(14)  Γνώμη αριθ. 7/2018 σχετικά με τις προτάσεις κανονισμών της Επιτροπής που αφορούν την κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο μετά το 2020, σημείο 24.

(15)  Κανονισμός (ΕΕ) 2020/127.

(16)  Άρθρο 1, παράγραφος 1, τέταρτο εδάφιο: «Η εν λόγω τροποποίηση αποσκοπεί στη διατήρηση του ίδιου τουλάχιστον συνολικού επιπέδου δαπανών του ΕΓΤΑΑ για τα μέτρα που αναφέρονται στο άρθρο 59 παράγραφος 6 του συγκεκριμένου κανονισμού [1305/2013].»

(17)  Βλέπε επίσης την ειδική έκθεση 31/2016 του ΕΕΣ, με τίτλο «Δαπανώντας τουλάχιστον το ένα πέμπτο του προϋπολογισμού της ΕΕ υπέρ της δράσης για το κλίμα: φιλόδοξες προσπάθειες που κινδυνεύουν σοβαρά να αποδειχθούν ανεπαρκείς», συστάσεις 1, 2 και 6.

(18)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 487).

(19)  Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 808/2014 της Επιτροπής, της 17ης Ιουλίου 2014, σχετικά με τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) (ΕΕ L 227 της 31.7.2014, σ. 18).

(20)  Άρθρο 11, στοιχείο α), σημείο iii), του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013.

(21)  Ειδική έκθεση 16/2017, με τίτλο «Προγραμματισμός στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης: λιγότερη πολυπλοκότητα και μεγαλύτερη έμφαση στα αποτελέσματα», σύσταση 6· ειδική έκθεση 36/2016, με τίτλο «Αξιολόγηση των ρυθμίσεων για το κλείσιμο των προγραμμάτων στους τομείς της συνοχής και της αγροτικής ανάπτυξης για την περίοδο 2007-2013», σύσταση 4.

(22)  COM(2018) 322, COM(2018) 375.

(23)  Ετήσια έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με την εκτέλεση του προϋπολογισμού για το οικονομικό έτος 2018 (ΕΕ C 340 της 8.10.2019, σ. 1).

(24)  Γνώμη αριθ. 7/2018, σημείο 70 και παράρτημα Ι.

(25)  Impact assessment, SWD(2018) 301 final, μέρος 3, σ. 131.

(26)  Γνώμη αριθ. 7/2018, σημείο 63.

(27)  Το άρθρο 14, παράγραφος 2, τρίτο εδάφιο, της πρότασης οριζόντιου κανονισμού (COM(2018) 393 final) προβλέπει τα εξής: «Επιπλέον, κατά παρέκκλιση από το άρθρο 12 παράγραφος 2 στοιχείο δ) του δημοσιονομικού κανονισμού, το συνολικό μη χρησιμοποιηθέν ποσό του αποθεματικού κρίσεων που είναι διαθέσιμο στο τέλος του έτους 2020 μεταφέρεται στο έτος 2021, χωρίς να επιστραφεί στις γραμμές του προϋπολογισμού που καλύπτουν τις ενέργειες οι οποίες αναφέρονται στο άρθρο 5 παράγραφος 2 στοιχείο γ), και διατίθεται για τη χρηματοδότηση του γεωργικού αποθεματικού.»