Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

548η Σύνοδος Ολομέλειας της ΕΟΚΕ, 11.12.2019 - 12.12.2019

24.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 97/1

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Φορολογία, ιδιωτικές επενδύσεις και στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης — Η συνεργασία με την Επιτροπή εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για τη διεθνή συνεργασία σε φορολογικά θέματα»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 97/01)

Εισηγητής: ο κ.

Krister ANDERSSON

Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	24.1.2019
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	29.11.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	129/0/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Οι φορολογικές πολιτικές είναι θεμελιώδους σημασίας για τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ), καθότι καθορίζουν το οικονομικό πλαίσιο των επενδύσεων, της απασχόλησης και της καινοτομίας, ενώ παρέχουν στις κυβερνήσεις έσοδα για τη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών. Τα επιπρόσθετα μέτρα ευθυγράμμισης των πολιτικών και ενίσχυσης της αξιοπιστίας θα μπορούσαν να φανούν ιδιαίτερα χρήσιμα για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων και τη γεφύρωση του συνολικού επενδυτικού χάσματος μέσω της τόνωσης των κεφαλαιακών ροών από χώρες υψηλής έντασης κεφαλαίου σε αναπτυσσόμενες οικονομίες με επενδυτικές ανάγκες.

1.2.

Οι επιχειρήσεις παρέχουν πολύτιμα αγαθά και υπηρεσίες στις οικονομίες, αποτελούν δε σημαντικές κινητήριες δυνάμεις για τις επενδύσεις, την παραγωγικότητα, τη χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Καθώς οι εν λόγω οργανισμοί είναι πολυσχιδείς και ποικίλλουν —από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) έως πολυεθνικές— αποτελούν μείζονα πηγή ειδημοσύνης, δημιουργικότητας και καινοτομίας που συμβάλλει στην αντιμετώπιση πολλών εκ των ζητημάτων της βιώσιμης ανάπτυξης.

1.3.

Ένα υψηλό ποσοστό της άτυπης οικονομικής δραστηριότητας οδηγεί σε περιορισμένες φορολογικές βάσεις, γεγονός που μειώνει περαιτέρω το δυναμικό είσπραξης φόρων και ενισχύει τις στρεβλώσεις. Οι φορολογικές βάσεις θα πρέπει, ει δυνατόν, να είναι ευρύτερες, έτσι ώστε οι φορολογικοί συντελεστές να μη λειτουργούν —όσο γίνεται— στρεβλωτικά.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι μια επιτυχημένη διάθεση των εγχώριων πόρων προϋποθέτει 1) την πραγματοποίηση φορολογικών ρυθμίσεων κατά τρόπο ανοιχτό και διαφανή· 2) τη θέσπιση συστημάτων που εξασφαλίζουν τη λογοδοσία των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και των βουλευτών του κοινοβουλίου· 3) τη διαφάνεια των κυβερνήσεων όσον αφορά τους φόρους και τις δαπάνες και 4) ορατή φορολογία.

1.5.

Ο ιδιωτικός τομέας επιτελεί σημαντική λειτουργία στην προαγωγή της ισότητας των φύλων. Οι μισθολογικές πολιτικές, καθώς και η εκπαίδευση και η επιμόρφωση στον χώρο εργασίας, είναι σημαντικές για την προαγωγή ίσων ευκαιριών μεταξύ των φύλων, όσον αφορά την επαγγελματική σταδιοδρομία και εξέλιξη. Οι ευκαιρίες που συνδέονται με τη συμμετοχή των γυναικών στην παγκόσμια οικονομία είναι τεράστιες, θα πρέπει δε να αποτελέσουν εφαλτήριο οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς, καινοτομίας και παραγωγικότητας.

1.6.

Οι πολιτικές που σχετίζονται με τη φορολόγηση της ψηφιοποιημένης οικονομίας θα πρέπει να συντείνουν στην προαγωγή, και όχι στην παρακώλυση της οικονομικής ανάπτυξης και του διασυνοριακού εμπορίου και επενδύσεων. Υπό το φως της αυξανόμενης σημασίας των ψηφιοποιημένων επιχειρήσεων, είναι ανάγκη να αναπτυχθεί μια νέα μεθοδολογία για τη διασύνδεση και την κατανομή των κερδών για τον καθορισμό των φορολογικών δικαιωμάτων μεταξύ των χωρών αγοράς και της χώρας όπου εδρεύει η ψηφιοποιημένη πολυεθνική εταιρεία.

1.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό κάθε νέος κανόνας για την κατανομή των φορολογικών δικαιωμάτων μεταξύ των χωρών να είναι δίκαιος τόσο για τις μεγάλες όσο και για τις μικρές χώρες κατανάλωσης, καθώς και για τις ανεπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες. Πρέπει να αναγνωριστεί η δέουσα ανταμοιβή για τη συνεισφορά όσον αφορά την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα κ.λπ. Τα έσοδα της εταιρικής φορολογίας, παρότι μικρά σε σχέση με τα συνολικά φορολογικά έσοδα, είναι σημαντικά για τη διάθεση πόρων και τη χρηματοδότηση των απαιτούμενων υποδομών, της έρευνας-ανάπτυξης, της εκπαίδευσης και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κ.λπ.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται μεταξύ των χωρών με τις καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά τους ΣΒΑ. Τονίζει δε ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να κάνουν βήματα για την εξασφάλιση βιώσιμων δημοσιονομικών και φορολογικών συστημάτων προκειμένου να επιτευχθούν οι ΣΒΑ. Η συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών σε όλα τα επίπεδα είναι ουσιαστικής σημασίας για την υλοποίηση των ΣΒΑ, καθότι αυτή εκπροσωπεί βασικούς συναρμοδίους της υλοποίησης της Ατζέντας του 2030 και πολλές από τις απαιτούμενες επενδύσεις θα προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα.

1.9.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την Πλατφόρμα για τη συνεργασία σε φορολογικά θέματα, που αποτελεί κοινή πρωτοβουλία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), των Ηνωμένων Εθνών και του Ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας (ΟΠΤ), καθότι διευκολύνει τους συνδέσμους μεταξύ της θέσπισης προτύπων, της ανάπτυξης ικανοτήτων και της τεχνικής υποστήριξης στον τομέα της διεθνούς φορολογίας. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ΕΕ πρέπει επίσης να αποτελεί μέλος της εν λόγω πλατφόρμας.

1.10.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι το έργο της Επιτροπής εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για τη διεθνή συνεργασία σε φορολογικά θέματα σχετικά με τη φορολογία, τις ιδιωτικές επενδύσεις και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης είναι τεράστιας σημασίας για την προώθηση του παγκοσμίου διαλόγου και συνεισφέρει τα μέγιστα στη μάθηση από ομοτίμους και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Τονίζει δε ότι η ευρωπαϊκή κοινωνία πολιτών πρέπει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο σε αυτόν τον καθοριστικής σημασίας διεθνή διάλογο.

2. Εισαγωγή στις επενδύσεις, τη φορολογία και τους ΣΒΑ

2.1.

Η Ατζέντα του 2030 επικεντρώνεται σε 17 ΣΒΑ (1) και 169 επιδιώξεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών, πολιτικών και οικονομικών προκλήσεων που βιώνει ο κόσμος μας.

2.2.

Για την επίτευξη των στόχων, οι ιδιωτικές επενδύσεις επιτελούν σημαντική λειτουργία, ενώ η περαιτέρω ευθυγράμμιση των επενδυτικών και φορολογικών πολιτικών αποτελεί αναγκαίο βήμα προς την προώθηση των επενδύσεων, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο. Σημαντικό έργο προς την κατεύθυνση αυτή έχει ήδη πραγματοποιήσει ο ΟΟΣΑ, μεταξύ άλλων με το πρόγραμμα Διάβρωσης της βάσης και μετατόπισης των κερδών (2) και την πρωτοβουλία Συνοχής των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη (2018) (3).

2.3.

Οι φορολογικές πολιτικές είναι θεμελιώδους σημασίας για τους ΣΒΑ, καθότι καθορίζουν το οικονομικό πλαίσιο των επενδύσεων, της απασχόλησης και της καινοτομίας, ενώ παρέχουν στις κυβερνήσεις έσοδα για τη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών. Τα επιπρόσθετα μέτρα ευθυγράμμισης των πολιτικών και ενίσχυσης της αξιοπιστίας θα μπορούσαν να φανούν ιδιαίτερα χρήσιμα για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων και τη γεφύρωση του συνολικού επενδυτικού χάσματος μέσω της τόνωσης των κεφαλαιακών ροών από χώρες υψηλής έντασης κεφαλαίου σε αναπτυσσόμενες οικονομίες με επενδυτικές ανάγκες.

2.4.

Η αντιμετώπιση της φοροαποφυγής και η συρρίκνωση του φορολογικού ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν τεράστια σημασία για την επίτευξη των ΣΒΑ. Σε εποχές λιτότητας και δημοσιονομικών περιορισμών, η μείωση των φορολογικών εσόδων από τις επιχειρήσεις έχει δυσμενείς επιπτώσεις στη βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και ενδέχεται να οδηγήσει σε αντιστρόφως προοδευτική φορολογία, εάν το φορολογικό βάρος μετατοπιστεί στους καταναλωτές και τους εργαζομένους με χαμηλό εισόδημα.

2.5.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη πόρων εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις στη συλλογή των φόρων. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η συμβολή της φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων είναι συχνά ιδιαίτερα χαμηλή —μικρό μόνο ποσοστό του ΑΕγχΠ—, ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες αποτελούν τον κύριο όγκο των φορολογικών εσόδων, ιδίως αν συμπεριληφθούν οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.

2.6.

Ο τρόπος διαχείρισης και χρήσης των φορολογικών εσόδων είναι επίσης σημαντικός. Επισημαίνεται ότι ορισμένες χώρες, πρωτίστως οι αφρικανικές, χρησιμοποιούν 25-35 % περισσότερους πόρους στους τομείς της παιδείας και της υγείας για να επιτυγχάνουν τα ίδια αποτελέσματα με τις πιο προηγμένες και αποδοτικές χώρες (4). Είναι συνεπώς σημαντικό να εξασφαλιστεί η αποδοτικότητα κόστους των δημοσίων δαπανών.

3. Η φορολογία ως μέσο περιβαλλοντικής προστασίας

3.1.

Πολλές από τις επιδιώξεις των ΣΒΑ που σχετίζονται με την προστασία του κλίματος θα ενισχύονταν από τη δημιουργία συνεπούς πλαισίου και σχεδίου εφαρμογής στον τομέα της φορολογίας για τη χρήση φυσικών πόρων. Πολιτικές περιβαλλοντικής φορολογίας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής (Στόχος 13) (5) και την προστασία των οικοσυστημάτων στη θάλασσα και στην ξηρά (Στόχοι 14 και 15) (6). Επηρεάζοντας τις τιμολογιακές δομές των εσόδων, η φορολογική πολιτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προώθηση προσιτής και καθαρής ενέργειας (Στόχος 7) (7) και την τόνωση της υπεύθυνης χρήσης των κοινών φυσικών πόρων (Στόχος 12) (8).

3.2.

Σκοπός της περιβαλλοντικής φορολογίας, από οικονομική σκοπιά, είναι η διόρθωση των εξωτερικών παραγόντων, δηλαδή των περιπτώσεων όπου οι ρυπαίνοντες μπορούν να μετακυλήσουν το κόστος της περιβαλλοντικής ζημίας στην κοινωνία, όπως συμβαίνει, π.χ., με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Κατά το σχεδιασμό αυτής της φορολογίας, θα ήταν ιδιαίτερα επωφελής η συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών και των επιχειρήσεων στη διαδικασία, καθότι έτσι οι πολιτικές ενίσχυσης του κανονιστικού πλαισίου θα ευθυγραμμίζουν τα κίνητρα του ιδιωτικού τομέα με τους δημόσιους στόχους (9).

3.3.

Παράδειγμα δέσμης πολιτικών στον τομέα της φορολογίας θα μπορούσε να αποτελεί η σταδιακή εξάλειψη των επιδοτήσεων σε μη αποδοτικά ορυκτά καύσιμα (επιδίωξη 12.γ) (10). Αυτό θα εξασφαλίσει σημαντική εξοικονόμηση πόρων για τις κυβερνήσεις, ενώ θα καθιστά αυτά τα είδη καυσίμων λιγότερο ελκυστικά για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Αυτή η εξοικονόμηση μπορεί, εάν διοχετευθεί στην ενίσχυση του μεριδίου των ΑΠΕ στον συνολικό ενεργειακό εφοδιασμό (επιδίωξη 7.2) (11), να υποστηρίξει την καθολική πρόσβαση σε καθαρή ενέργεια (επιδίωξη 7.1) (12). Η δε θέσπιση επιπλέον πολιτικών για την τόνωση των επενδύσεων σε υποδομές καθαρής ενέργειας (επιδίωξη 7.β) (13) θα διευκολύνει την αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος (επιδίωξη 8.4) (14).

3.4.

Η αρχή της ευθυγράμμισης των επιχειρηματικών κινήτρων με τους δημόσιους στόχους συνάδει με το πρόγραμμα δράσης της Αντίς Αμπέμπα (15) δυνάμει του οποίου οι επιχειρήσεις ενθαρρύνονταν να επιλέξουν ένα βασικό επιχειρηματικό υπόδειγμα όπου θα συνεκτιμώνται η περιβαλλοντική, η κοινωνική και διοικητική επίδραση των δραστηριοτήτων τους. Οι επιχειρήσεις παρέχουν πολύτιμα αγαθά και υπηρεσίες στις οικονομίες, αποτελούν δε σημαντικές κινητήριες δυνάμεις για τις επενδύσεις, την παραγωγικότητα, τη χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Καθώς οι επιχειρήσεις είναι πολυσχιδείς και ποικίλουν από ΜΜΕ έως πολυεθνικές, αποτελούν μείζονα πηγή ειδημοσύνης, δημιουργικότητας και καινοτομίας που συμβάλλει στην αντιμετώπιση πολλών εκ των προκλήσεων της βιώσιμης ανάπτυξης. Για την επίτευξη των σχετικών με την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής ΣΒΑ, ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να δεσμευτεί για την τήρηση ενός κώδικα δεοντολογίας που θα ενισχύει ουσιαστικά τις οικολογικές επενδύσεις και θα μειώνει ή θα εξαλείφει τις επενδύσεις με αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον.

3.5.

Δεδομένης της διασύνδεσης μεταξύ των ΣΒΑ, η συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών είναι ζωτικής σημασίας ώστε να εξασφαλιστεί ότι η τρισδιάστατη βιώσιμη ανάπτυξη (οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική) αντικατοπτρίζεται στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτικών. Η περιβαλλοντική φορολογία θεωρείται παραδοσιακά αντίστροφα προοδευτική, που σημαίνει ότι επηρεάζει περισσότερο τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό οι σχετικές πολιτικές να παραμείνουν κοινωνικά βιώσιμες.

3.6.

Η ΕΟΚΕ δεν στηρίζει την αυθαίρετη φορολόγηση που θα είχε δυσμενείς και δυσανάλογες επιπτώσεις στα φτωχότερα ή λιγότερο εύπορα μέλη της κοινωνίας και θα υπονόμευε την υλοποίηση πολλών από τους ΣΒΑ. Για παράδειγμα, η ουσιαστική αύξηση της φορολόγησης αγαθών και υπηρεσιών, όταν δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, θα αποτελούσε επιβάρυνση, χωρίς να οδηγεί σε επίτευξη των στόχων.

3.7.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη λειτουργία των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στην εποπτεία της υλοποίησης των ΣΒΑ και την εξασφάλιση κοινωνικά αποδεκτών μέτρων και επισημαίνει την ανάγκη αναθεώρησης των δεικτών (16).

3.8.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες που θα εξασφαλίζουν ότι τόσο οι ιδιωτικοί όσο και οι δημόσιοι πόροι διατίθενται προς τις βιώσιμες μακροπρόθεσμες επενδύσεις που απαιτούνται για μια βιώσιμη οικονομία (17).

4. Φορολόγηση της άτυπης οικονομίας

4.1.

Για τη χρηματοδότηση των δημόσιων επενδύσεων και των δημοσίων δαπανών που απαιτούνται για την επίτευξη των ΣΒΑ, είναι σημαντική η διεύρυνση της φορολογικής βάσης των κυβερνήσεων μέσω της φορολόγησης της άτυπης οικονομίας. Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, πάνω από το 61 % του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού (2 δισεκατ. άτομα) απασχολούνται στην άτυπη οικονομία, με το 93 % της παγκόσμιας άτυπης απασχόλησης να είναι συγκεντρωμένο στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες. Για το λόγο αυτό, είναι ζωτικής σημασίας ο σχεδιασμός φορολογικών πολιτικών και θεσμικού πλαισίου που θα επιτρέπει την ενσωμάτωση του άτυπου τομέα στην επίσημη οικονομία.

4.2.

Ο εξέχων ρόλος της άτυπης οικονομίας, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, σημαίνει ότι οι καθημερινές οικονομικές δραστηριότητες των πολιτών και των επιχειρήσεων παραμένουν εκτός φορολογικής βάσης. Σε πολλές περιπτώσεις, η επιλογή λειτουργίας εκτός της τυπικής οικονομίας δεν είναι ενεργή επιλογή, αλλά η μόνη πρακτική εναλλακτική λύση για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους που είτε δεν έχουν πρόσβαση, είτε έχουν αποκλειστεί από τον επίσημο τομέα. Η συμπερίληψη της άτυπης οικονομίας πρέπει να προωθηθεί μέσω αποτελεσματικών θεσμών (επιδίωξη 16.α και 16.6) (18) που θα επιτρέπουν στους εργαζομένους, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να συνεισφέρουν στη φορολογική βάση του κράτους, επωφελούμενες παράλληλα της κοινωνικής προστασίας και των υπηρεσιών. Ειδικότερα, ο δίκαιος, διαφανής, αποδοτικός και αποτελεσματικός χαρακτήρας των φορολογικών συστημάτων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα και προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

4.3.

Πολλές επιχειρήσεις θα επιθυμούσαν να ενταχθούν στην επίσημη οικονομία, καθώς υπάρχει κρυμμένο κόστος για τις ΜΜΕ που λειτουργούν εκτός επίσημης οικονομίας και πολλαπλά οφέλη για τις επιχειρήσεις που εντάσσονται σε αυτήν. Τα οφέλη της ένταξης στην επίσημη οικονομία περιλαμβάνουν την ευκολότερη πρόσβαση στην πίστη και σε άλλα χρηματοπιστωτικά μέσα (επιδίωξη 8.10) (19), σε προγράμματα κατάρτισης και υποστήριξης, σε κρατικές συμβάσεις ανάθεσης έργου, σε δικαιώματα ιδιοκτησίας, καθώς και τη δυνατότητα συνεργασίας με μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Το κόστος που συνδέεται με την ένταξη στην επίσημη οικονομία αφορά το κόστος εγγραφής και αδειοδότησης, το κόστος της φορολογικής συμμόρφωσης και το κόστος της συμμόρφωσης με την εργατική νομοθεσία και άλλες κρατικές ρυθμίσεις. Με την απλοποίηση των διαδικασιών εγγραφής, αδειοδότησης και της διοικητικής διαχείρισης της φορολογικής συμμόρφωσης, οι επιχειρήσεις θα υποκινηθούν να ενταχθούν στην επίσημη οικονομία.

4.4.

Σε πολλές περιπτώσεις εκτεταμένης άτυπης οικονομίας, σημαντική συνεισφορά στη διαδικασία αυτή μπορούν να προσφέρουν οι επιχειρήσεις εν γένει και ενίοτε ειδικά οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις, που επιτρέπουν σε πολλά άτομα χωρίς οικονομικούς πόρους να ξεκινούν οικονομικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες, ακόμα και με ελάχιστη εισροή κεφαλαίου.

4.5.

Η ενθάρρυνση της ένταξης πολύ μικρών, των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων στην επίσημη οικονομία θα επιτρέψει την άσκηση πολιτικών υπέρ της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της ανάπτυξης των επιχειρήσεων (επιδίωξη 8.5) (20). Οι ρυθμίσεις της αγοράς εργασίας για την επίτευξη αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας πρέπει να τηρούνται (επιδίωξη 8.5). Ομοίως, η ενίσχυση της εποπτείας και του τακτικού ελέγχου της οικονομικής δραστηριότητας θα επιτρέψει στις κυβερνήσεις να επιλέγουν πολιτικές —ιδίως φορολογικές, μισθολογικές και σχετικές με την κοινωνική προστασία— που θα επιτυγχάνουν κατά τρόπο προοδευτικό μεγαλύτερη ισότητα (επιδίωξη 10.4).

4.6.

Παρότι τα οφέλη ενός λειτουργικού συστήματος συλλογής φόρων είναι προφανή, υπάρχουν ακόμα προβλήματα όσον αφορά την υλοποίηση των αναγκαίων αλλαγών για την ενίσχυση της ικανότητας των κρατών προς τούτο. Η πείρα του παρελθόντος δείχνει ότι πολλές από τις σχετικές προσπάθειες οδήγησαν σε στρεβλώσεις, χαμηλή απόδοση, υψηλό κόστος συλλογής, ζητήματα επιβολής του νόμου και ενίοτε ακόμα και σε φυγή κεφαλαίων. Δεδομένων των περιορισμένων μέσων που έχουν στη διάθεσή τους πολλά αναπτυσσόμενα κράτη, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε μέτρα για τη βελτίωση της διοικητικής απόδοσης και αποτελεσματικότητας των φορολογικών συστημάτων. Ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη ικανότητας, μεταφέροντας εμπειρίες από ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες και οικονομίες (21).

4.7.

Το διοικητικό κόστος και το κόστος συμμόρφωσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν οι κυβερνήσεις επιχειρούν να καλύψουν κάποιο κενό εσόδων, είτε μέσω άμεσων είτε μέσω έμμεσων φόρων. Ειδική προσοχή πρέπει να δοθεί στην κατάσταση των εργαζομένων χαμηλού εισοδήματος και στην κατανομή του φορολογικού βάρους μεταξύ των εισοδηματικών επιπέδων. Η ενίσχυση των ανισοτήτων ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τη φορολογική συμμόρφωση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ένα καλά σχεδιασμένο προοδευτικό φορολογικό σύστημα θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη δίκαιη κατανομή του φορολογικού βάρους και να συνεισφέρει ουσιαστικά στη μείωση των ανισοτήτων και της φτώχειας.

4.8.

Ένα υψηλό ποσοστό της άτυπης οικονομικής δραστηριότητας οδηγεί σε περιορισμένες φορολογικές βάσεις, πράγμα που μειώνει περαιτέρω το δυναμικό είσπραξης φόρων και ενισχύει τις στρεβλώσεις. Είναι σημαντικό να αναδειχθεί η ανάγκη διάθεσης πόρων για τη βελτίωση της εγχώριας συλλογής εσόδων (επιδίωξη 17.1) (22) και την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Οι χώρες πρέπει να βελτιώσουν τη συνεργασία τους ενάντια στις αθέμιτες χρηματοπιστωτικές ροές και η ΕΕ πρέπει να εξετάσει τη δυνατότητα συντονισμένου καταλόγου δυνητικών αντιμέτρων.

4.9.

5. Φορολογία και ισότητα των φύλων

5.1.

Ο ΣΒΑ 5 αποσκοπεί στον τερματισμό κάθε μορφής διακρίσεων κατά των γυναικών και στην προώθηση πολιτικών ισότητας των φύλων και χειραφέτησης των γυναικών και των κοριτσιών. Προϋπόθεση της χειραφέτησης των γυναικών είναι η εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων όσον αφορά τους οικονομικούς πόρους, καθώς και πρόσβαση στην ιδιοκτησία και τον έλεγχο γης και άλλων μορφών ιδιοκτησίας, χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, κληρονομιάς και φυσικών πόρων (επιδίωξη 5.α) (24). Με την επιδίωξη της οικονομικής χειραφέτησης των γυναικών, εμπεδώνεται η πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή τους και ενισχύονται οι ίσες ευκαιρίες των γυναικών να πρωτοστατούν σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων στην πολιτική, οικονομική και δημόσια ζωή (επιδίωξη 5.5) (25). Με την επίτευξη αυτών των στόχων, η διασφάλιση οικονομικών δικαιωμάτων για τις γυναίκες ενισχύει επίσης άλλους ΣΒΑ, όπως ο Στόχος 8 (αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη) και ο Στόχος 16 (ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυροί θεσμοί).

5.2.

Ο ιδιωτικός τομέας επιτελεί σημαντική λειτουργία στην προαγωγή της ισότητας των φύλων. Οι μισθολογικές πολιτικές, καθώς και η εκπαίδευση και η επιμόρφωση στο χώρο εργασίας, είναι σημαντικές για την προαγωγή ίσων ευκαιριών μεταξύ των φύλων, όσον αφορά την επαγγελματική σταδιοδρομία και εξέλιξη. Οι ευκαιρίες που συνδέονται με τη συμμετοχή των γυναικών στην παγκόσμια οικονομία είναι τεράστιες, θα πρέπει δε να αποτελέσουν εφαλτήριο οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς, καινοτομίας και παραγωγικότητας.

5.3.

Υπάρχει ουσιαστική σύνδεση μεταξύ της συρρίκνωσης της άτυπης οικονομίας και της ισότητας των φύλων. Όταν οι επιχειρήσεις δεν καταβάλλουν φόρους, η δημόσια διοίκηση (κρατική, περιφερειακή και τοπική) θα έχει λιγότερους πόρους για δημόσιες υπηρεσίες, βιώσιμες υποδομές και κοινωνική προστασία, στοιχεία σημαντικά για την ισότητα των φύλων. Χωρίς ικανές κοινωνικές δαπάνες και κατάλληλες υποδομές πλήττονται οι φτωχότεροι, και συχνά οι γυναίκες ειδικότερα.

6. Η φορολογία στην ψηφιοποιημένη οικονομία

6.1.

Η ταχεία ψηφιοποίηση της οικονομίας αποτελεί σημαντικό εφαλτήριο για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Επιτρέπει την αποτελεσματικότερη συλλογή πληροφοριών από τις φορολογικές αρχές και τη βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχονται στους φορολογούμενους. Με την ψηφιοποίηση των οικονομιών, ωστόσο, εγείρεται το ζήτημα του τόπου στον οποίο δημιουργούνται τα εισοδήματα και τα κέρδη, καθώς και του τρόπου με τον οποίο κατανέμονται μεταξύ των κρατών. Οι ψηφιακές υπηρεσίες μπορούν να παρέχονται εξ αποστάσεως, χωρίς φυσική παρουσία στη δικαιοδοσία της αρχής αγοράς όπου πραγματοποιείται η κατανάλωση.

6.2.

Οι πολιτικές που σχετίζονται με τη φορολογία της ψηφιοποιημένης οικονομίας θα πρέπει να επιδιώκουν την προαγωγή, και όχι την παρακώλυση της οικονομικής ανάπτυξης και του διασυνοριακού εμπορίου και επενδύσεων. Υπό το φως της αυξανόμενης σημασίας των ψηφιοποιημένων επιχειρήσεων, είναι ανάγκη να αναπτυχθεί μια νέα μεθοδολογία για τη διασύνδεση και την κατανομή των κερδών για τον καθορισμό των φορολογικών δικαιωμάτων μεταξύ των χωρών αγοράς και της χώρας όπου εδρεύει η ψηφιοποιημένη πολυεθνική εταιρεία (26).

6.3.

Αυτό που απαιτείται είναι η εξεύρεση μιας διεθνώς αποδεκτής λύσης για τη φορολόγηση των νέων αυτών επιχειρηματικών υποδειγμάτων, λαμβανομένων υπόψη των αναγκών τόσο των ανεπτυγμένων όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών (27). Για την υλοποίηση κάθε μοντέλου φορολογίας στην ψηφιοποιημένη οικονομία, πρέπει να θεσπιστεί πλαίσιο εντατικοποιημένης συνεργασίας μεταξύ της διοίκησης των εθνικών φορολογικών αρχών, καθώς και μηχανισμός επίλυσης πολυμερών διαφορών.

6.4.

Η ενδιάμεση έκθεση του ΟΟΣΑ Tax Challenges Arising from Digitalisation — Interim Report 2018 (Φορολογικές προκλήσεις που δημιουργεί η ψηφιοποίηση — Ενδιάμεση έκθεση 2018) (Μάρτιος 2018) (28) θέτει τη γενική κατεύθυνση των εργασιών του Γενικού Πλαισίου (29) για την ψηφιοποίηση και τους διεθνείς κανόνες φορολογίας έως το 2020. Περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο η ψηφιοποίηση επηρεάζει και άλλους τομείς του φορολογικού συστήματος με την παροχή στις φορολογικές αρχές νέων εργαλείων τα οποία συμβάλλουν σε βελτιώσεις των φορολογικών υπηρεσιών, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα της είσπραξης φόρων και ανιχνεύοντας τη φοροδιαφυγή. Η τελική έκθεση σχετικά με το γενικό πλαίσιο του ΟΟΣΑ αναμένεται το 2020.

6.5.

7. Η συμβολή των ιδιωτικών επενδύσεων στην επίτευξη των ΣΒΑ

7.1.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται μεταξύ των χωρών με τις καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά πολλούς από τους ΣΒΑ. Τονίζει δε ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να κάνουν βήματα για την εξασφάλιση δημοσιονομικών και φορολογικών συστημάτων που θα αντεπεξέρχονται στις μελλοντικές προκλήσεις προκειμένου να επιτευχθούν οι ΣΒΑ.

7.2.

Η συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών σε όλα τα επίπεδα είναι ουσιαστικής σημασίας για την υλοποίηση των ΣΒΑ, καθότι αυτή εκπροσωπεί βασικούς συναρμοδίους της υλοποίησης της Ατζέντας του 2030 και πολλές από τις απαιτούμενες επενδύσεις θα προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα.

7.3.

Οι επιχειρήσεις είναι παγκόσμιες κινητήριες δυνάμεις παραγωγικότητας, οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς, δημιουργίας θέσεων εργασίας, επενδύσεων και καινοτομίας. Η ειδημοσύνη του ιδιωτικού τομέα έχει καθοριστική σημασία για την επίλυση πολλών από τις προκλήσεις που συνδέονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη.

7.4.

Οι επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων των άμεσων ξένων επενδύσεων συντείνουν σημαντικά στην εξάλειψη της φτώχειας, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την εξασφάλιση διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης (30). Για παράδειγμα, η επίτευξη του Στόχου 8 (31) θα απαιτήσει περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις. Το πρόγραμμα δράσης της Αντίς Αμπέμπα (2015) το αναγνωρίζει, αναφέροντας ότι «η δραστηριότητα, οι επενδύσεις και η καινοτομία των ιδιωτικών επιχειρήσεων αποτελούν μείζονες κινητήριες δυνάμεις για την παραγωγικότητα, τη χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας».

7.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι προβλέψιμοι φορολογικοί κανόνες είναι ουσιαστικής σημασίας για το διασυνοριακό εμπόριο, τις επιχειρηματικές επενδύσεις, την απασχόληση και την ανάπτυξη. Οι συνθήκες για τη φορολογία εισοδήματος θα μπορούσαν να συμβάλουν στην τόνωση του εμπορίου παρέχοντας μεγαλύτερη ασφάλεια για τις επιχειρήσεις, μειώνοντας τη διπλή φορολόγηση και παρέχοντας μηχανισμό για την καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και της φοροδιαφυγής. Οι κυβερνήσεις πρέπει να συμφωνήσουν επί αποδεκτών μορφών φορολογικού ανταγωνισμού και οι επιχειρήσεις πρέπει να τηρούν τους κανόνες και τις αρχές που συμφωνούνται από τις χώρες και μεταξύ των χωρών.

7.6.

Πρόσφατα, ο ΟΟΣΑ και το ΔΝΤ εξέδωσαν κοινή έκθεση για τη φορολογική ασφάλεια ως απάντηση στις εντεινόμενες ανησυχίες των ηγετών της ομάδας G20 σχετικά με την αβεβαιότητα σε φορολογικά ζητήματα και τον αντίκτυπό της στις διασυνοριακές συναλλαγές και επενδύσεις, ιδίως στο πλαίσιο της διεθνούς φορολογίας.

7.7.

Η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας με θέμα την καταβολή φόρων του 2018 (32) επισημαίνει ότι, για πολλές επιχειρήσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες, η φορολογική επιβάρυνση είναι ήδη πολύ υψηλή. Για παράδειγμα, στην υποσαχάρια Αφρική οι πραγματικοί φορολογικοί συντελεστές στους οποίους υπόκεινται οι μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις είναι κατά επτά ποσοστιαίες μονάδες υψηλότεροι από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Φορολογικές πολιτικές που θα προωθούν τις επενδύσεις και την καινοτομία, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, θα συνεισφέρουν ουσιαστικά στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, στοιχείο που θα δημιουργήσει ευκαιρίες για αξιοπρεπή εργασία, καινοτομία και ενίσχυση της παραγωγικότητας προκειμένου να αυξηθεί έμπρακτα το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) των χωρών.

7.8.

Οι επιχειρήσεις πρέπει να λειτουργούν με διαφάνεια ως προς τις φορολογικές αρχές. Ο κύριος σκοπός της υποβολής εκθέσεων ανά χώρα είναι, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η ανάπτυξη ενός υψηλού επιπέδου μέσου αξιολόγησης κινδύνων που θα παρέχει στις φορολογικές αρχές καλύτερη εποπτεία των παγκόσμιων δραστηριοτήτων και των φόρων που καταβάλλουν οι πολυεθνικές εταιρείες, ενώ ρητά δεν θα αποτελεί τη βάση της ίδιας της φορολογίας. Επιπλέον, απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια από τις κυβερνήσεις όσον αφορά το ποσό των φόρων που συλλέγονται και τον τρόπο που αυτό δαπανάται.

7.9.

Υπάρχει ενίοτε η παρεξήγηση ότι η αναπτυξιακή χρηματοδότηση θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί πλήρως ή εν μέρει από την «καταπολέμηση των αμφιλεγόμενων φορολογικών πρακτικών των πολυεθνικών εταιρειών». Ανεξάρτητες εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ καταδεικνύουν ότι η διάβρωση της βάσης και η μετατόπιση των κερδών από τις πολυεθνικές εταιρείες ανερχόταν σε 100-240 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ πριν τη δρομολόγηση των πρώτων αντιμέτρων (33). Στην ΕΕ, η διάβρωση της βάσης και η μετατόπιση των κερδών είχε εκτιμηθεί σε 0,3 % του ΑΕγχΠ (34). Παρότι σημαντικό, το ποσό αυτό δεν αρκεί για τη χρηματοδότηση της υλοποίησης των ΣΒΑ. Επιπλέον, τα έσοδα αυτά πιθανότατα δεν θα καταλήξουν στις χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη αναπτυξιακών πόρων. Η σημαντικότερη πηγή εσόδων για τη χρηματοδότηση των ΣΒΑ είναι η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Συνεπώς, για την επίτευξή τους χρειάζονται φορολογικές πολιτικές που ενθαρρύνουν τη βιώσιμη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη.

7.10.

7.11.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) https://sustainabledevelopment.un.org/topics/sustainabledevelopmentgoals

(2) http://www.oecd.org/tax/beps/

(3) http://www.oecd.org/publications/policy-coherence-for-sustainable-development-2018-9789264301061-en.htm

(4) https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/8325/wps3645.pdf?sequence=1&isAllowed=y

(5) Στόχος 13 — Αναλαμβάνουμε άμεση δράση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της.

(6) Στόχος 14 — Προστατεύουμε και χρησιμοποιούμε με βιώσιμο τρόπο τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τους θαλάσσιους πόρους για βιώσιμη ανάπτυξη· Στόχος 15 — Προωθούμε τη βιώσιμη χρήση των χερσαίων οικοσυστημάτων και δασών, καταπολεμούμε την ερημοποίηση, αναστρέφουμε την υποβάθμιση του εδάφους και της βιοποικιλότητας.

(7) Στόχος 7 — Διασφαλίζουμε την πρόσβαση σε οικονομική, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους.

(8) Στόχος 12 — Διασφαλίζουμε τη βιώσιμη κατανάλωση και μεθόδους παραγωγής.

(9) Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε τον «Επιχειρηματικό χάρτη βιώσιμης ανάπτυξης — Συνεισφορές των επιχειρήσεων στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης» του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC, «Business Charter for Sustainable Development — Business Contributions to the Sustainable Development Goals»), https://iccwbo.org/content/uploads/sites/3/2015/09/ICC-Business-Charter-for-Sustainable-Development-Business-contributions-to-the-UN-Sustainable-Development-Goals.pdf

(10) 12.γ — Εξορθολογισμός των μη αποδοτικών επιδοτήσεων για τα ορυκτά καύσιμα, οι οποίες ενθαρρύνουν την ανεξέλεγκτη κατανάλωση, εξαλείφοντας τις στρεβλώσεις της αγοράς, σύμφωνα με τις εθνικές περιστάσεις, και μεταξύ άλλων, μέσω της αναδιάρθρωσης της φορολογίας και της κατάργησης των επιζήμιων επιδοτήσεων, όπου υπάρχουν, ώστε να αποτυπώνονται οι αρνητικές περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, λαμβάνοντας πλήρως υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες και συνθήκες των αναπτυσσόμενων χωρών και ελαχιστοποιώντας τις πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους με τρόπο που να προστατεύονται οι φτωχοί και οι πληγείσες κοινότητες.

(11) 7.2 — Έως το 2030, σημαντική αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα.

(12) 7.1 — Έως το 2030, διασφάλιση της καθολικής πρόσβασης σε προσιτές, αξιόπιστες και σύγχρονες υπηρεσίες ενέργειας.

(13) 7.β — Έως το 2030, επέκταση των υποδομών και αναβάθμιση της τεχνολογίας για την παροχή σύγχρονων και βιώσιμων υπηρεσιών ενέργειας για όλους στις αναπτυσσόμενες χώρες, και ιδίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, στα μικρά αναπτυσσόμενα νησιωτικά καθώς και στα περίκλειστα αναπτυσσόμενα κράτη, σύμφωνα με τα αντίστοιχα προγράμματα στήριξής τους.

(14) 8.4 — Έως το 2030, βαθμιαία βελτίωση της αποδοτικότητας των παγκόσμιων πόρων σε σχέση με την κατανάλωση και παραγωγή, και προσπάθεια διαχωρισμού της οικονομικής ανάπτυξης από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, σύμφωνα με το «Δεκαετές πλαίσιο προγραμμάτων για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή», με τις ανεπτυγμένες χώρες να ηγούνται του εγχειρήματος αυτού.

(15) https://sustainabledevelopment.un.org/index.php?page=view&type=400&nr=2051&menu=35

(16) Βλέπε υπό κατάρτιση γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα H βιώσιμη οικονομία που χρειαζόμαστε (δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη), σημείο 1.10: «Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει ένα σχέδιο στρατηγικής για την “πράσινη δημοσιονομική μεταρρύθμιση” στα κράτη μέλη της ΕΕ προκειμένου να συμβάλει στην ευθυγράμμιση της φορολογίας, των επιδοτήσεων και των εκ των προτέρων διανεμητικών πολιτικών με στόχο την επίτευξη μιας δίκαιης μετάβασης σε μια οικονομία της ευημερίας.».

(17) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον» (ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ. 91).

(18) 16.α — Ενίσχυση των σχετικών εθνικών θεσμών —μέσω και της διεθνούς συνεργασίας— για την οικοδόμηση ικανοτήτων σε όλα τα επίπεδα, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, με στόχο την πρόληψη της βίας και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του εγκλήματος.

16.6 — Ανάπτυξη αποτελεσματικών, υπεύθυνων και διαφανών θεσμών σε όλα τα επίπεδα.

(19) 8.10 — Ενίσχυση της ικανότητας των εγχώριων χρηματοπιστωτικών θεσμών προκειμένου να ενθαρρυνθεί και να διευρυνθεί η πρόσβαση σε τραπεζικές, ασφαλιστικές και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες για όλους.

(20) 8.5 — Έως το 2030, επίτευξη πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης και αξιοπρεπών θέσεων εργασίας για όλες τις γυναίκες και τους άνδρες, συμπεριλαμβανομένων των νέων ανθρώπων και των ατόμων με αναπηρία, καθώς και εξασφάλιση ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας.

(21) Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) έχει δρομολογήσει σχετικό πρόγραμμα.

(22) 17.1 — Ενίσχυση της κινητοποίησης εγχώριων πόρων, μέσω της διεθνούς στήριξης στις αναπτυσσόμενες χώρες, προκειμένου να βελτιωθεί η εγχώρια ικανότητα για τη συλλογή φόρων και άλλων εσόδων.

(23) Συζήτηση σχετικά με κάποια από αυτά τα θέματα βρίσκεται στο άρθρο «Promoting Tax Bargains in Uganda and Beyond: The Importance of Civil Society and Parliamentarians» (Η προώθηση των φορολογικών ελαφρύνσεων στην Ουγκάντα και πέραν αυτής: η σημασία της κοινωνίας πολιτών και των βουλευτών).

(24) 5.α — Δρομολόγηση μεταρρυθμίσεων οι οποίες θα παράσχουν στις γυναίκες ίσα δικαιώματα ως προς τους οικονομικούς πόρους, καθώς και πρόσβαση στην ιδιοκτησία, στον έλεγχο της γης και άλλων μορφών ιδιοκτησίας, στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, στις κληρονομιές και στους φυσικούς πόρους, σύμφωνα με την εκάστοτε εθνική νομοθεσία.

(25) 5.5 — Διασφάλιση της πλήρους και αποτελεσματικής συμμετοχής καθώς και των ισότιμων ευκαιριών ανάληψης ηγετικού ρόλου των γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων στην πολιτική, οικονομική και δημόσια ζωή.

(26) Βλέπε γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η φορολόγηση στην ψηφιοποιημένη οικονομία» (ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 17).

(27) Βλέπε γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ με θέμα «Φορολόγηση των εταιρειών με σημαντική ψηφιακή παρουσία», (ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 73) και «Η φορολόγηση στην ψηφιοποιημένη οικονομία» (ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 17).

(28) http://www.oecd.org/tax/tax-challenges-arising-from-digitalisation-interim-report-9789264293083-en.htm

(29) Το Γενικό πλαίσιο του ΟΟΣΑ.

(30) Βλέπε Επιχειρηματικό Χάρτη για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, ICC (2015).

(31) Στόχος 8 — Προάγουμε τη διαρκή, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη καθώς και την πλήρη και παραγωγική απασχόληση και αξιοπρεπή εργασία για όλους.

(32) https://www.doingbusiness.org/en/reports/thematic-reports/paying-taxes

(33) Έκθεση BEPS (2015), ΟΟΣΑ.

(34) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Φορολογία — ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία» ( EE C 353 της 18.10.2019, σ. 90).

24.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 97/9

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Μια δεσμευτική συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 97/02)

Εισηγητής:

ο κ. Thomas WAGNSONNER

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	24.1.2019
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Εξωτερικές σχέσεις
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	28.11.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	136/23/12

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

Συμπεράσματα

1.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα ως καθολική και αναφαίρετη, αδιαίρετη, αλληλεξαρτώμενη, αλληλένδετη και, ως εκ τούτου, υποχρεωτική βάση για κάθε κοινωνιακή δέσμευση. Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν θεμέλιο για τον πλούτο της Ευρώπης και για μια ειρηνική ζωή. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι όλα τα κοινωνικά και πολιτικά ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να εγγυώνται έναν αξιοπρεπή τρόπο ζωής σε όλους τους ανθρώπους στον κόσμο και ότι η παραβίασή τους δεν πρέπει να οδηγεί σε αδικαιολόγητη κερδοσκοπία.

1.2.

Οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων μπορούν να προλαμβάνονται καλύτερα όταν υπάρχει ένα διεθνώς συμφωνημένο δεσμευτικό πρότυπο σχεδιασμένο ώστε να εφαρμόζεται και να προστατεύεται από τα κράτη. Η ΕΟΚΕ επικροτεί μια προσέγγιση που αναγνωρίζει ότι συνιστά καθήκον των κρατών να προστατεύουν, να προάγουν και να τηρούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και ότι οι επιχειρήσεις οφείλουν να σέβονται τα εν λόγω δικαιώματα.

1.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι στο παρόν σχέδιο κειμένου εξετάζονται ουσιαστικά ζητήματα που έχει προτείνει η ΕΕ, όπως είναι οι συστάσεις της για το πεδίο εφαρμογής ώστε να συμπεριλαμβάνει όλες τις επιχειρήσεις και για μια ισχυρότερη εννοιολογική ευθυγράμμιση με τις κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα (United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights/UNGPs). Οι κανόνες σχεδιάζονται σε συνοχή με τα υφιστάμενα συστήματα δέουσας επιμέλειας, ιδίως με τις κατευθυντήριες αρχές του ΟΗΕ (UNGPs), προκειμένου να διευκολύνεται η εφαρμογή και να αποφεύγονται οι απολύσεις.

1.4.

Δεδομένου ότι το πεδίο εφαρμογής του σχεδίου συνθήκης, βάσει των συστάσεων της ΕΕ, περιλαμβάνει πλέον όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, κατά κανόνα ανεξαρτήτως μεγέθους, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να λάβουν μέτρα για τη στήριξη των επιχειρήσεων στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες θα μπορούσαν να βασίζονται στις υφιστάμενες εθελοντικές δεσμεύσεις τους στο πεδίο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ), ιδίως σε ό,τι αφορά τις διεθνείς δραστηριότητες. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις δυσκολίες κατά την εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται σε μια τέτοια συνθήκη για τις ΜΜΕ και προτρέπει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να υποστηρίξουν σθεναρά τις ΜΜΕ και να διευκολύνουν τα πρακτικά πλαίσια που θα τους επιτρέψουν να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στις δραστηριότητές τους.

1.5.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα μη δεσμευτικά και τα δεσμευτικά μέτρα δεν αλληλοαποκλείονται, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται.

1.6.

Συστήματα όπως οι κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές εταιρείες (OECD MNE Guidelines/OECD Guidelines for multinational enterprises) και τα πρότυπα υποβολής εκθέσεων των UNGP καταδεικνύουν ότι υπάρχουν πρακτικοί τρόποι εφαρμογής αυστηρών προτύπων συμπεριφοράς από την πλευρά των επιχειρήσεων στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι επιχειρήσεις που έχουν ήδη δεσμευτεί υπέρ των εν λόγω προτύπων δεν θα πρέπει να υφίστανται πρόσθετες επιβαρύνσεις. Προκειμένου να αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις, στο προαιρετικό πρωτόκολλο που προβλέπεται στον μηχανισμό εφαρμογής λαμβάνεται υπόψη το σύστημα των εθνικών σημείων επαφής του ΟΟΣΑ, το οποίο θα πρέπει να προσαρμοστεί κατά τρόπο ώστε να στηρίζει δεσμευτικούς κανόνες, ή άλλους υφιστάμενους εθνικούς οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ΕΟΑΔ/NHRI-National Human Rights Institutions).

1.7.

Παρά την ιδιαίτερα αξιοσημείωτη πρόοδο που έχει επιτευχθεί, ιδίως στην Ευρώπη, σε σχέση με τις μη δεσμευτικές κατευθυντήριες γραμμές για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον τομέα των επιχειρήσεων (π.χ. κατευθυντήριες γραμμές των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα, κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές εταιρείες), μια δεσμευτική συνθήκη είναι σημαντική για τις επιχειρήσεις που δεν αναλαμβάνουν ακόμη σοβαρά τις ευθύνες τους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα διασφαλίζονται τα παγκόσμια ενιαία πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δικαιοδοσία και το εφαρμοστέο δίκαιο, καθώς και η δίκαιη και αποτελεσματική πρόσβαση στη δικαιοσύνη για τα θύματα παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σχετίζονται με δραστηριότητες των επιχειρήσεων. Αυτό θα χρησιμεύσει επίσης για την εξισορρόπηση των όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις, τη δημιουργία ασφάλειας δικαίου και τη δημιουργία δικαιότερου παγκόσμιου ανταγωνισμού.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να είναι αρμόδιο ένα φόρουμ (1) για τη διεξαγωγή δίκαιης δίκης, ιδίως σε περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν είναι σαφές κατά πόσον μια μητρική εταιρεία, μία από τις θυγατρικές της ή ένας προμηθευτής είναι δυνητικά υπεύθυνη/υπεύθυνος, ακόμη και αν οι εταιρείες είναι εγκατεστημένες σε διαφορετικές χώρες. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι μέσω της ισχυρής διάταξης για την αμοιβαία δικαστική συνδρομή, μπορεί να αποφευχθεί η πρακτική της «αναζήτησης της ευνοϊκότερης δικαιοδοσίας» (φόρουμ shopping).

1.9.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι εργασίες της ανοικτής διακυβερνητικής ομάδας εργασίας (Open-ended Intergovernmental Working Group/OEIWG) θα πρέπει να συνεχιστούν. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να συνεισφέρει σε αυτές ως η φωνή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει ότι ο κοινωνικός διάλογος, οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών συμβάλλουν ουσιαστικά στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Συστάσεις

1.10.

Με σκοπό την προώθηση και την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις με βάση συνεπή και αυστηρά πρότυπα παγκοσμίως, η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, και ιδίως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αλλά και τα κράτη μέλη, να υποστηρίξουν την εν εξελίξει διαδικασία της τρέχουσας συνθήκης και να συμβάλουν εποικοδομητικά στις διαπραγματεύσεις.

1.11.

Το παρόν σχέδιο κειμένου παρουσιάζει δυνατότητες για ουσιαστικές βελτιώσεις που πρέπει να εξεταστούν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρειάζεται σαφή εντολή για να συντονίσει την αναγκαία ευρωπαϊκή δέσμευση.

1.12.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να θεσπιστούν επίσης διατάξεις που επιτρέπουν την ευελιξία μεταξύ των αντίστοιχων, αλλά όχι υπερβολικών, κανόνων για τις ΜΜΕ, αφενός, και των αυστηρότερων κανόνων για τους βιομηχανικούς κλάδους υψηλής επικινδυνότητας, αφετέρου. Επιπλέον, η ΕΕ προσφέρει ειδικά μέσα στήριξης για να βοηθήσει τις ΜΜΕ να διαχειριστούν τις προκλήσεις μιας τέτοιας συνθήκης (π.χ. μια υπηρεσία, υποστήριξη για μάθηση από ομοτίμους).

1.13.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τα ψηφίσματα που εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) (2), ιδίως την έκκλησή του για πλήρη δέσμευση υπέρ της ανάπτυξης ενός δεσμευτικού μέσου και ειδικά για την ανάδειξη της ανάγκης καθιέρωσης ενός διεθνούς μηχανισμού καταγγελιών και εποπτείας. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι υπάρχουν διεθνή συστήματα, όπως η διαδικασία καταγγελιών στο πλαίσιο της ΔΟΕ, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο για πιο φιλόδοξη διεθνή επιβολή, διότι οι δεσμευτικοί κανόνες δεν θα είναι αποτελεσματικοί χωρίς ισχυρή δέσμευση εκ μέρους των κρατών και αντίστοιχους μηχανισμούς επιβολής.

1.14.

Όπου δεν έχουν ήδη αναπτυχθεί, εκπονούνται εθνικά σχέδια δράσης προς εφαρμογή της δέουσας επιμέλειας όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, κρίνεται ωστόσο αναγκαίο να υπάρξει και ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης. Στην ανάπτυξη, εφαρμογή και επιβολή των σχεδίων δράσης, πρέπει να συμμετέχει η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.

1.15.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει τη σκοπιμότητα ίδρυσης ενός «δημόσιου οργανισμού αξιολόγησης της ΕΕ» για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επιχειρηματικό πεδίο.

1.16.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης να συσταθεί ένας ισχυρός διεθνής μηχανισμός παρακολούθησης και επιβολής, με δυνατότητα υποβολής καταγγελιών σε διεθνή επιτροπή. Επιπλέον, ορίζεται ένας ανεξάρτητος αξιωματούχος του ΟΗΕ (διαμεσολαβητής) για τα θύματα παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο οποίος θα διερευνά και θα στηρίζει τις αξιώσεις αυτών, όπου αυτό είναι απαραίτητο, και θα παρακολουθεί, σε ανεξάρτητη βάση, εικαζόμενες παραβάσεις, και να τις θέτει υπόψη της εν λόγω επιτροπής.

1.17.

Το σχέδιο περιλαμβάνει έναν πολύ ευρύ ορισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο προοίμιο του σχεδίου συνθήκης θα πρέπει να συμπεριληφθεί αναφορά στην «Τριμερή δήλωση αρχών της ΔΟΕ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και την κοινωνική πολιτική», καθώς και στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), και τα σχετικά κείμενα πρέπει να αποτελέσουν θεμελιώδη παράμετρο για την ερμηνεία της συνθήκης. Συγκεκριμένα, τα ανθρώπινα δικαιώματα -όπως το δικαίωμα σε υγιές περιβάλλον, εκπαίδευση και προστασία των δεδομένων- πρέπει να αναφέρονται πιο ρητά και να περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής της Συνθήκης.

1.18.

Το σχέδιο ορίζει ήδη την επιλογή των αρμόδιων δικαιοδοσιών, η οποία χρειάζεται περαιτέρω βελτίωση και, ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, όταν μια επιχείρηση συμμετέχει με τις επιχειρηματικές δραστηριότητές της σε διακρατικές αλυσίδες εφοδιασμού, διασφαλίζεται ότι η δικαιοδοσία μπορεί να ορίζεται στη χώρα της έδρας της. Διευκρινίζεται επίσης ότι οι τοπικές θυγατρικές και οι προμηθευτές μπορούν να ενάγονται ή, τουλάχιστον, να συνδέονται με απαιτήσεις στη χώρα έδρας της μητρικής ή της δικαιούχου εταιρείας.

1.19.

Η ΕΟΚΕ αναδεικνύει τη σημασία των μαρτύρων και του ρόλου των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος (whistle-blowers). Επίσης, επικροτεί τις προστατευτικές διατάξεις που περιλαμβάνονται στο παρόν σχέδιο κειμένου. Οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό πρέπει να υποστηρίζονται.

1.20.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να υπάρχουν διευκρινίσεις όσον αφορά την αλληλεπίδραση μεταξύ της δέουσας επιμέλειας και της ευθύνης, συμπεριλαμβανομένων σαφών και πρακτικών διατάξεων ώστε να διασφαλίζεται ότι η δέουσα επιμέλεια ενσωματώνει τη συνεχή παρακολούθηση των αλυσίδων εφοδιασμού, καθώς και την αντίστοιχη ευθύνη σε περίπτωση αποτυχίας. Μια περαιτέρω διευκρίνιση θα βασίζεται στις έννοιες που έχουν ήδη αναπτυχθεί για τις UNGP.

1.21.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση ποινικής ευθύνης σε περιπτώσεις βαριάς αμέλειας. Σε περίπτωση λιγότερο σοβαρών αδικημάτων, όπως η παράλειψη της υποχρέωσης τακτικής αναφοράς, ορίζεται διοικητική ευθύνη.

1.22.

Το σχέδιο κειμένου περιλαμβάνει διάταξη σχετικά με την αντιστροφή του βάρους της απόδειξης στις περιπτώσεις αστικής ευθύνης, η οποία αποσαφηνίζεται ώστε να εξασφαλίζεται η συνεπής εφαρμογή σε όλες τις περιοχές δικαιοδοσίας και να διασφαλίζεται ότι τα θύματα μπορούν να βασίζονται στην εφαρμογή της όταν είναι αναγκαίο.

1.23.

Όσον αφορά τις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες, καθίσταται σαφές ότι τα μέτρα εφαρμογής μιας συνθήκης για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αιτιολογημένα και δεν μπορούν να καταστρατηγούνται μέσω της επίλυσης επενδυτικών διαφορών (3).

1.24.

Το παρόν σχέδιο κειμένου επιτρέπει την προαιρετική συμμετοχή σε ένα σύστημα επίλυσης διαφορών. Αυτή η διάταξη θα επανεξεταστεί ούτως ώστε να ενταχθεί αποτελεσματικότερα στα ισχύοντα πλαίσια, δεδομένου ότι, από τις εννέα βασικές πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, εκείνες που προβλέπουν την επίλυση διαφορών περιέχουν μια ρήτρα αυτοεξαίρεσης (opt-out provision).

1.25.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι το παρόν σχέδιο κειμένου εξετάζει ζητήματα αμοιβαίας συνδρομής. Ωστόσο, οι διατάξεις όσον αφορά τα δικαστικά έξοδα έχουν αλλάξει ουσιαστικά. Εξαιρώντας τις περιπτώσεις επιπόλαιων προσφυγών ενώπιον δικαστηρίων, τα θύματα δεν θα υποχρεούνται να αναλαμβάνουν τα δικαστικά έξοδα.

1.26.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένα νομικά δεσμευτικό μέσο για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενθαρρύνει δε τη στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

2. Ιστορικό

2.1.

Οι ΣΒΑ στοχεύουν με διάφορους τρόπους στη βελτίωση των εργασιακών σχέσεων, στην υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση και σε σταθερές δεσμεύσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μια δεσμευτική συνθήκη θα μπορούσε να υποστηρίξει σημαντικά αυτές τις προσπάθειες, δημιουργώντας ένα διεθνές πλαίσιο ευθύνης.

2.2.

Στις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνονται οι UNGP και το Παγκόσμιο Συμβόλαιο των Ηνωμένων Εθνών (UNGC/UN Global Compact), καθώς και κατευθυντήριες γραμμές που αναπτύχθηκαν στον ΟΟΣΑ (κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές εταιρείες), οι οποίες παρέχουν στις πολυεθνικές επιχειρήσεις ένα πλαίσιο στρατηγικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ), καθώς και τη νομική εφαρμογή μέσω της διάρθρωσης των συμβάσεών τους, όταν δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό και χρησιμοποιούν παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Ο ΟΟΣΑ παρέχει επίσης έγγραφα καθοδήγησης σε ορισμένους τομείς. Ο αντίκτυπός τους στην ενθάρρυνση της εφαρμογής της δέουσας επιμέλειας στις αλυσίδες εφοδιασμού (4) καταδεικνύει ότι είναι δυνατή η διαχείριση κινδύνων και η εφαρμογή αυστηρών προτύπων σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

2.3.

Η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων, τις κοινότητές τους, το περιβάλλον ή την ιδιοκτησία τους. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επικροτεί τέτοιου είδους πρωτοβουλίες (5) και τονίζει με έμφαση ότι η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων στις διαδικασίες δέουσας επιμέλειας είναι ζωτικής σημασίας. Η υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά έχει εξελιχθεί σε σημαντικό θέμα για τις επιχειρήσεις. Η κοινωνία των πολιτών, αλλά και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, διαπιστώνουν ότι οι επιχειρήσεις καταβάλλουν προσπάθειες για τη διεύρυνση της πρακτικής εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για τη βελτίωση της επιχειρηματικής συμπεριφοράς. Στις εν εξελίξει συζητήσεις για τη συνθήκη, οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων υπογραμμίζουν τη σημασία τόσο της εφαρμογής των παγκόσμιων ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους τους εργαζόμενους όσο και της αποτελεσματικής εφαρμογής των προτύπων και των προδιαγραφών της ΔΟΕ για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία. Οι εκθέσεις ΕΚΕ δεν αποτελούν εργαλεία μάρκετινγκ, αλλά τρόπο να καταδειχθεί η ανάληψη της ευθύνης. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να λάβουν ισχυρά μέτρα για να εφαρμόσουν τις πολιτικές τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα και να στηρίξουν τις επιχειρήσεις σε σχέση με την εθελοντική δέσμευσή τους για την ΕΚΕ, ιδίως όσον αφορά τις διεθνείς δραστηριότητες.

2.4.

Ωστόσο, τα εθελοντικά μέτρα δεν μπορούν να αποτρέψουν όλες τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων (6). Η λήψη δεσμευτικών μέτρων, που θα συνοδεύονται από τις κατάλληλες κυρώσεις, θα βοηθήσει να διασφαλιστεί η τήρηση ενός ελάχιστου νομικού προτύπου, μεταξύ άλλων και από τις επιχειρήσεις που δεν λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την ηθική τους ευθύνη όπως το πράττουν οι επιχειρήσεις που εφαρμόζουν υψηλά πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, π.χ. βάσει των UNGP. Οι δεσμευτικοί κανόνες σχεδιάζονται σε συνοχή με τα υφιστάμενα συστήματα δέουσας επιμέλειας, ιδίως με τις UNGP, προκειμένου να διευκολύνεται η εφαρμογή και να αποφεύγονται οι απολύσεις. Τα εθελοντικά και δεσμευτικά μέτρα δεν αλληλοαποκλείονται, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται.

2.5.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις, ιδίως στην ΕΕ, έχουν δεσμευτεί να προασπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, σύμφωνα με τις στατιστικές της ΔΟΕ, η αναγκαστική εργασία παράγει παγκοσμίως στους τομείς των κατασκευών, της μεταποίησης, της εξόρυξης, των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας και της γεωργίας κέρδη ύψους 43 δισεκατ. δολαρίων για τις επιχειρήσεις που δεν έχουν δεσμευτεί επαρκώς να τηρούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην αλυσίδα αξίας τους.

2.6.

Ο δείκτης αναφοράς των εταιρειών για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (Corporate Human Rights Benchmark) δημιουργήθηκε από επαγγελματίες επενδυτές σε συνεργασία με τις ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα (7). Αυτός ο δείκτης αναφοράς (benchmark) σχεδιάστηκε προκειμένου να αποτελέσει ένα εργαλείο για τον εντοπισμό υπεύθυνων επιχειρήσεων από τους επενδυτές, επομένως είναι προς το συμφέρον των εταιρειών να επιδεικνύουν καλές επιδόσεις. Τα αποτελέσματα με βάση τον εν λόγω δείκτη καταδεικνύουν ότι η εφαρμογή των UNGP είναι περιορισμένη σε πολλές εταιρείες που αποτελούν αντικείμενο συγκριτικής αξιολόγησης. Στο πλαίσιο αυτό αξίζει να γίνει ειδική αναφορά σε εταιρείες όπως η McDonalds και η Starbucks, οι οποίες δραστηριοποιούνται παγκοσμίως και είναι ιδιαίτερα ενεργές στην Ευρώπη, και έχουν χαμηλή κατάταξη σε ό,τι αφορά την εφαρμογή των UNGP. Ολοένα και περισσότερο, οι διεθνείς, μη ευρωπαϊκές εταιρείες αποκτούν πλεονεκτήματα έναντι των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, οι οποίες δεσμεύονται υπέρ της τήρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Άνω του 40 % των εταιρειών της συγκριτικής αξιολόγησης σημειώνουν μηδενική βαθμολογία ως προς την επιμέλεια για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δύο τρίτα των εταιρειών που αποτέλεσαν αντικείμενο της συγκριτικής αξιολόγησης βαθμολογούνται με ποσοστό κάτω του 30 % στην εφαρμογή των UNGP, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται επίσης ευρωπαϊκές εταιρείες.

2.7.

Παρά το γεγονός ότι η μεγάλη πλειονότητα των επιχειρήσεων θεωρεί ότι δεσμεύεται υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά. Η δεσμευτική συνθήκη θα εγγυάται στα θύματα ότι θα διασφαλίζονται τα παγκοσμίως ενιαία πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το εφαρμοστέο δίκαιο, καθώς και η δίκαιη πρόσβαση στις αρχές και τα δικαστήρια. Αυτό θα χρησιμεύσει επίσης για την εξισορρόπηση των όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις, τη δημιουργία ασφάλειας δικαίου και τη δημιουργία δικαιότερου παγκόσμιου ανταγωνισμού.

2.8.

Η ΕΕ ακολουθεί ένα θεματολόγιο για την προώθηση και τη διάδοση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις εξωτερικές της πολιτικές. Ο κανονισμός της ΕΕ για τα ορυκτά από περιοχές συγκρούσεων, η οδηγία για τη μη χρηματοοικονομική αναφορά και ο κανονισμός για την ξυλεία αποτελούν παραδείγματα στα οποία ενισχύεται η δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι ρήτρες στις συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών περιλαμβάνουν δεσμεύσεις για την προστασία αυτών των δικαιωμάτων. Ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ -κυρίως η Γαλλία, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Κάτω Χώρες- έχουν εγκρίνει νομοθεσία που ενισχύει την εταιρική λογοδοσία και σταθερότερα πλαίσια για τη δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) προέβη σε ανάλυση των ευρωπαϊκών αρμοδιοτήτων όσον αφορά τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα και διαπίστωσε ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι για τις αρμοδιότητες της ΕΕ, αλλά και για τις αρμοδιότητες των κρατών μελών (8). Ως εκ τούτου, συνιστά να υιοθετηθεί μια προσέγγιση ανοικτής μεθόδου συντονισμού. Τα ζητήματα αρμοδιότητας πρέπει να διευκρινιστούν πριν από την επίσημη επικύρωση της σύμβασης. Ωστόσο, καταρχήν, πρέπει να θεωρηθεί ότι υφίσταται κοινή αρμοδιότητα. Οι διαδικασίες κατά των παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων από επιχειρήσεις εξετάζονται έμμεσα μέσω του διοικητικού, αστικού ή ποινικού δικαίου. Εγείρουν ζητήματα διεθνούς ιδιωτικού και διεθνούς (εταιρικού) ποινικού δικαίου, νομικά ζητήματα τα οποία έχουν εναρμονιστεί ως κάποιο βαθμό στην ΕΕ.

2.9.

Το ΕΚ έχει υιοθετήσει ορισμένα ψηφίσματα σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα και υπήρξε ισχυρός υποστηρικτής της ενεργού συμμετοχής στις διαπραγματεύσεις για ένα δεσμευτικό νομικό μέσο. Το ΕΚ έχει επίσης ζητήσει την εκπόνηση μελέτης σχετικά με την πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας για τα θύματα παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε τρίτες χώρες («Access to legal remedies for victims of corporate human rights abuses in third countries») (9), στην οποία διατυπώνονται συγκεκριμένες συστάσεις προς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ για τη βελτίωση της εν λόγω πρόσβασης.

2.10.

Το Συμβούλιο έχει ζητήσει την εκπόνηση γνωμοδότησης από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) με θέμα τη Βελτίωση της πρόσβασης σε έννομη προστασία στον τομέα των επιχειρήσεων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε επίπεδο ΕΕ. Σε αυτήν τη γνωμοδότηση διαπιστώθηκαν σημαντικές δυνατότητες βελτίωσης.

2.11.

Το 2014, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών (UNHRC/United Nations Human Rights Council) εξέδωσε το ψήφισμα 26/9, στο οποίο αποφάσιζε τη σύσταση ανοικτού χαρακτήρα διακυβερνητικής ομάδας εργασίας για την εκπόνηση διεθνούς νομικά δεσμευτικού μέσου, με στόχο τη ρύθμιση των δραστηριοτήτων των διεθνικών εταιρειών και άλλων επιχειρήσεων στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το ψήφισμα υποστηρίχθηκε από μεγάλο αριθμό αναπτυσσόμενων χωρών. Το παρόν σχέδιο παρουσιάστηκε τον Ιούλιο του 2019.

2.12.

Η ΕΕ συμμετείχε στην ομάδα εργασίας, πρόσφατα όμως διαχώρισε τη θέση της από τα αποτελέσματα της συνεδρίασης της ομάδας εργασίας που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2018, επικαλούμενη μια σειρά θεμάτων. Τα σημαντικότερα από αυτά φαίνεται να αφορούν ζητήματα εφαρμογής σε όλες τις επιχειρήσεις και όχι μόνο στις διεθνικές, τον στενότερο προσανατολισμό προς τις UNGP και μια πιο διαφανή διαδικασία. Υπό την παρούσα διατύπωση του σχεδίου κειμένου, διαπιστώνεται ότι τα ουσιαστικά θέματα που πρότεινε η ΕΕ φαίνεται να έχουν ληφθεί υπόψη. Λαμβανομένων υπόψη των νομικών ζητημάτων εναρμόνισης, η ΕΕ θα πρέπει να συμμετέχει σθεναρά στη διαδικασία, με επίσημη διαπραγματευτική εντολή, προκειμένου να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της.

2.13.

Υπάρχουν μεγάλες οικονομίες, οι οποίες, επί του παρόντος, δεν συμμετέχουν ενεργά, όπως οι ΗΠΑ, ή δεν φαίνεται να έχουν αναλάβει ισχυρή δέσμευση, όπως η Κίνα, στη διαδικασία εκπόνησης της συνθήκης. Η παροχή ευρέος πεδίου εφαρμογής της συνθήκης θα συμβάλει στην προώθηση της υπεύθυνης επιχειρηματικής συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων από αυτές τις μεγάλες οικονομίες. Ακόμη και αν δεν επικυρώσουν τη δεσμευτική συνθήκη, η έναρξη των δραστηριοτήτων τους στην ευρωπαϊκή κοινή αγορά, θα τις καταστήσει δυνητικά υπεύθυνες στην Ευρώπη, σύμφωνα με τη δεσμευτική συνθήκη. Θα αποτελεί αναγκαιότητα για τις χώρες αυτές να εφαρμόζουν αυστηρότερους κανόνες για τη δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα εφόσον επιθυμούν να συνεχίσουν να επωφελούνται από τις ευρωπαϊκές αγορές.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα ως καθολική και αναφαίρετη, αδιαίρετη, αλληλεξαρτώμενη, αλληλένδετη και, ως εκ τούτου, υποχρεωτική βάση για κάθε κοινωνιακή δέσμευση, είτε πρόκειται για την πολιτική, τη διεθνή συνεργασία, τον κοινωνικό διάλογο, την οικονομία είτε για τις επιχειρήσεις. Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν θεμέλιο για τον πλούτο της Ευρώπης και για μια ειρηνική ζωή στην ήπειρό μας. Ακόμη περισσότερο, μαζί με το μοντέλο του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους, συμπεριλαμβανομένων των καθολικών εκπαιδευτικών συστημάτων, εγγυώνται την οικονομική ανάπτυξη και την υλική ευημερία. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι όλα τα κοινωνικά και πολιτικά ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να εγγυώνται έναν αξιοπρεπή τρόπο ζωής σε όλους τους ανθρώπους στον κόσμο και ότι η παραβίασή τους δεν πρέπει να οδηγεί σε αδικαιολόγητη κερδοσκοπία.

3.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόληψη των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο μιας δεσμευτικής συνθήκης. Όταν υπάρχει ένα διεθνώς συμφωνημένο ελάχιστο πρότυπο δέσμευσης για την επιχειρηματική συμπεριφορά, οι επιχειρήσεις χρειάζονται ακόμη μεγαλύτερη στήριξη και καθοδήγηση για την εφαρμογή των μέτρων, η δε ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να αναγνωρίσουν την ευθύνη που φέρουν ώστε να εξασφαλιστεί ότι η υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά δεν οδηγεί σε αθέμιτο ανταγωνισμό.

3.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τα ψηφίσματα που εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) και επαναλαμβάνει την έκκλησή της για πλήρη δέσμευση και ενεργό συμμετοχή στη διαδικασία της συνθήκης στη Γενεύη για την ανάπτυξη ενός δεσμευτικού μέσου, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης που εκφράζεται σε αυτά σχετικά με τη δημιουργία μηχανισμού καταγγελιών (grievance mechanism). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενεργήσει με βάση τα ψηφίσματα αυτά και να επιδείξει ισχυρή δέσμευση.

3.4.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί επίσης με το αναγκαίο περιεχόμενο μιας δεσμευτικής συνθήκης, όπως διατυπώνεται από το ΕΚ, δηλαδή:

—	αξιοποίηση του πλαισίου των UNGP,

—	καθορισμό δεσμευτικών υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας για τις διεθνικές εταιρείες και άλλες επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των θυγατρικών τους,

—	αναγνώριση των εξωεδαφικών υποχρεώσεων των κρατών όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και έγκριση κανονιστικών μέτρων προς τούτο,

—	αναγνώριση της εταιρικής ποινικής ευθύνης,

—	μηχανισμούς συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ των κρατών σε θέματα έρευνας, δίωξης και επιβολής των διασυνοριακών υποθέσεων, και

—	καθιέρωση διεθνών δικαστικών και εξωδικαστικών μηχανισμών εποπτείας και επιβολής.

3.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης την άποψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ότι, εάν οι ενάγοντες έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τη δικαιοδοσία, τα κράτη θα έχουν κίνητρα να εισαγάγουν αυστηρούς κανόνες και δίκαιο νομικό σύστημα ώστε να κρατήσουν τις εν λόγω υποθέσεις εντός της δικαιοδοσίας τους. Ωστόσο, οι μηχανισμοί επιβολής θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι είναι προς το συμφέρον των κρατών να νομοθετούν υπέρ της υποχρεωτικής δέουσας επιμέλειας όσον αφορά τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Υπάρχουν διεθνή συστήματα, όπως η διαδικασία καταγγελιών στη ΔΟΕ, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο για πιο φιλόδοξη διεθνή επιβολή.

3.6.

Οι δεσμευτικοί κανόνες δεν πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις που ακολουθούν υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά να αποτελούν στόχο επιπόλαιων δικαστικών διαφορών. Ο βαθμός στον οποίο μια δεσμευτική πράξη καθιστά τις επιχειρήσεις υπεύθυνες για τις παραβιάσεις θα πρέπει να ορίζεται σαφώς. Κατά συνέπεια, οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων μπορούν να προλαμβάνονται καλύτερα όταν υπάρχει ένα διεθνώς συμφωνημένο δεσμευτικό πρότυπο που εφαρμόζεται και προστατεύεται από τα κράτη. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην τρέχουσα προσέγγιση του σχεδίου κειμένου, το οποίο δεν εισάγει άμεσες υποχρεώσεις για τις επιχειρήσεις, υποχρεώνει, όμως, τα κράτη να εφαρμόζουν ένα συμφωνημένο πρότυπο με βάση το νομικό τους σύστημα.

3.7.

Η μελέτη του ΕΚ και η προαναφερθείσα γνωμοδότηση του FRA διερευνούν συγκεκριμένα ζητήματα που προκύπτουν τακτικά όταν πολίτες προσπαθούν να καταγγείλουν ενώπιον των ευρωπαϊκών δικαστηρίων παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από εταιρείες, τις θυγατρικές τους ή εντός της αλυσίδας εφοδιασμού τους.

3.7.1.

Η δικαιοδοσία των ευρωπαϊκών δικαστηρίων περιορίζεται συνήθως στους Ευρωπαίους εναγόμενους. Αυτό σημαίνει ότι μια εταιρεία που εδρεύει στην Ευρώπη μπορεί να εναχθεί ενώπιον ευρωπαϊκού δικαστηρίου, οι θυγατρικές της, όμως, οι οποίες εδρεύουν στη χώρα όπου συνέβη η ζημία, συνήθως δεν μπορούν. Οι προμηθευτές και οι μεσάζοντες στην αλυσίδα εφοδιασμού είναι ακόμη πιο απομακρυσμένοι από την εν λόγω ευρωπαϊκή εταιρεία. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να διασφαλίζεται ότι τα θύματα των σχετικών με τις επιχειρήσεις παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν, ως ανθρώπινο δικαίωμα, εγγυημένη πρόσβαση σε δίκαιες διαδικασίες, δικαστήρια και αρχές. Ειδικά όταν δεν είναι σαφές εάν ευθύνεται η μητρική εταιρεία ή μία από τις θυγατρικές ή τους προμηθευτές της, δικαιοδοσία θα έχει ένα φόρουμ για τη διεξαγωγή δίκαιης διαδικασίας.

3.7.2.

Η μελέτη του ΕΚ σκιαγραφεί επίσης διαδικασίες διαμεσολάβησης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα θύματα για να δηλώσουν τις αξιώσεις τους. Η ΕΟΚΕ εκφράζει ρητά την ικανοποίησή της για τις αξιόλογες αυτές εθελοντικές διαδικασίες που διακηρύσσουν ο ΟΟΣΑ, οι UNGP και το Παγκόσμιο Συμβόλαιο (Global Compact), επισημαίνει εντούτοις ότι οι διαδικασίες αυτές δεν επιλύουν το ζήτημα των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από επιχειρήσεις που δεν εφαρμόζουν τις πτυχές της ΕΚΕ στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητη και η επίσημη δίωξη.

3.7.3.

Η συλλογή αποδεικτικών στοιχείων είναι συχνά δύσκολη για τους ενάγοντες, για πρακτικούς λόγους. Οι υποθέσεις συχνά αφορούν μεγάλους αριθμούς ατόμων και ενέχουν γλωσσικά εμπόδια. Μολονότι είναι συχνά εύκολο να αποδειχθεί ότι μια τοπική εταιρεία είναι θυγατρική ή προμηθεύτρια ευρωπαϊκής εταιρείας, η απόδειξη της έκτασης του ελέγχου που ασκείται είναι πολύ δύσκολη για τα θύματα. Όταν μπορεί να οριστεί ευρωπαϊκή δικαιοδοσία, το κόστος των δικαστικών εξόδων μπορεί να είναι υπερβολικό, ακόμη και όταν τα θύματα των παραβιάσεων δικαιώνονται. Υπάρχει μεγάλη δυνατότητα βελτίωσης της διεθνούς δικαστικής συνεργασίας. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι το παρόν σχέδιο κειμένου εξετάζει ζητήματα αμοιβαίας συνδρομής, ωστόσο απαιτεί τα θύματα να μην υποχρεούνται να αναλαμβάνουν τα δικαστικά έξοδα, με εξαίρεση τις περιπτώσεις επιπόλαιων διαφορών.

3.8.

Όταν τα κράτη μέλη της ΕΕ, σε μεμονωμένη βάση, αρχίσουν να θεσπίζουν αυστηρότερα υποχρεωτικά πλαίσια δέουσας επιμέλειας, τότε θα υπάρξει αναντιστοιχία των εν λόγω προτύπων εντός της ΕΕ. Οι εταιρείες που εδρεύουν σε κράτη μέλη της ΕΕ με αυστηρότερες απαιτήσεις δέουσας επιμέλειας δεν τίθενται εκτός ανταγωνισμού από όσες εδρεύουν αλλού. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι επιχειρήσεις θα έχουν ίσους όρους ανταγωνισμού και θα διαθέτουν ασφάλεια δικαίου, με σαφείς ευθύνες.

3.9.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί καθοριστικής σημασίας την ουσιαστική δέσμευση και συμμετοχή των εκπροσώπων της ΕΕ στην προσεχή διαδικασία. Δεν μπορεί να είναι προς το συμφέρον της ΕΕ και των κρατών μελών της η μη ενεργός συμμετοχή τους στη σύνταξη μιας συνθήκης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, με σημαντικές ενδεχομένως συνέπειες για το διεθνές εμπορικό σύστημα (10). Το παρόν σχέδιο κειμένου παρουσιάζει δυνατότητες για ουσιαστικές βελτιώσεις που πρέπει να εξεταστούν. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη πρέπει να συμμετάσχουν ενεργά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρειάζεται σαφή εντολή προκειμένου να είναι σε θέση να συντονίσει την ευρωπαϊκή δέσμευση.

3.10.

Δεδομένου ότι η συνθήκη θα εφαρμοστεί και θα επιβληθεί από τα κράτη μέλη και την ΕΕ, όπου δεν έχουν ήδη αναπτυχθεί, εκπονούνται εθνικά σχέδια δράσης εντός των κρατών μελών, τα οποία θα καθορίζουν πώς θα εφαρμόζεται η δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Θα υπάρξει ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης, ώστε να διασφαλίζεται ότι όλα τα επίπεδα ευρωπαϊκής διακυβέρνησης συμμετέχουν ανάλογα με τις αρμοδιότητές τους. Στην ανάπτυξη, εφαρμογή και επιβολή των σχεδίων δράσης, πρέπει να συμμετέχει η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.

3.11.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μελετήσει τη σκοπιμότητα σύστασης ενός «δημόσιου οργανισμού αξιολόγησης της ΕΕ» για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επιχειρηματικό πεδίο, αναπτύσσοντας ένα σύστημα βάσει του οποίου οι ελεγκτικές εταιρείες θα μπορούν να πιστοποιούνται και να ελέγχονται τακτικά (κριτήρια, παρακολούθηση). Ο οργανισμός αυτός θα μπορούσε να υποστηρίζει τις επιχειρήσεις (ιδίως τις ΜΜΕ) προσπαθώντας να καθορίσει και να βελτιώσει την έκθεσή τους στα ανθρώπινα δικαιώματα, με ευεργετικά αποτελέσματα για τις επιχειρήσεις σε θέματα ευθύνης. Η διερεύνηση αυτής της έννοιας θα μπορούσε να αποτελέσει θέμα μιας μεταγενέστερης γνωμοδότησης.

3.12.

Η ευθύνη για τα ανθρώπινα δικαιώματα θα πρέπει να καταστεί υποχρεωτικό θέμα στα οικονομικά, επιχειρηματικά και συναφή προγράμματα σπουδών και κατάρτισης και μια τέτοια εκπαιδευτική έμφαση θα μπορούσε να υποστηριχθεί από εκπαιδευτικά προγράμματα της ΕΕ.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η συνθήκη αναπτύσσεται από ομάδα εργασίας του Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών (UNHRC/United Nations Human Rights Council), το οποίο είναι υπεύθυνο για την εφαρμογή των διακηρύξεων του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεδομένου ότι επίσημοι αποδέκτες της συνθήκης είναι κράτη και όχι ιδιώτες (όπως εταιρείες ή άτομα που έχουν πέσει θύματα παραβίασης), η σύσταση μιας τέτοιου είδους ομάδας εργασίας στο UNHRC έχει όντως νόημα, ενώ εύκολα εμπλέκονται και άλλοι οργανισμοί, όπως η ΔΟΕ και ο ΠΟΕ. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι εργασίες της ανοικτού χαρακτήρα διακυβερνητικής ομάδας εργασίας (OEIWG/open-ended intergovernmental working group) θα συνεχιστούν.

4.2.

Η βασική εντολή της OEIWG καθιστά δυνατή την έμφαση σε διεθνικές καταστάσεις. Οι επιχειρηματικές ενώσεις και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις επιχειρηματολογούν υπέρ ενός ευρύτερου πεδίου, το οποίο να καλύπτει όλες τις επιχειρήσεις (π.χ. τις κρατικές και τις εγχώριες επιχειρήσεις). Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στο αναθεωρημένο σχέδιο κειμένου εξετάζονται καταρχήν αυτά τα αιτήματα. Ωστόσο, το σχέδιο κειμένου χρειάζεται περαιτέρω αποσαφήνιση. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ ζητεί από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να συμμετέχουν ενεργά.

4.3.

Θα συσταθεί ένας ισχυρός διεθνής μηχανισμός παρακολούθησης και επιβολής, με δυνατότητα υποβολής ατομικών καταγγελιών στη διεθνή επιτροπή. Επιπλέον αυτού, ορίζεται ένας ανεξάρτητος αξιωματούχος του ΟΗΕ (διαμεσολαβητής) για τα θύματα παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο οποίος θα διερευνά και θα στηρίζει τις αξιώσεις, όποτε αυτό είναι απαραίτητο, και θα παρακολουθεί, σε ανεξάρτητη βάση, εικαζόμενες παραβάσεις, προκειμένου να τις θέτει υπόψη της εν λόγω επιτροπής.

4.4.

Το σχέδιο περιλαμβάνει έναν πολύ ευρύ ορισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ενσωμάτωση της σύμβασης αριθ. 190 της ΔΟΕ στο προοίμιο της συνθήκης. Ωστόσο, η τριμερής δήλωση αρχών όσον αφορά τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και την κοινωνική πολιτική της ΔΟΕ περιλαμβάνει επίσης έναν περιεκτικό κατάλογο δηλώσεων και δικαιωμάτων σχετικά με τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και εργασίες, στον οποίο επισημαίνονται επίσης συγκεκριμένες συμβάσεις και συστάσεις για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναδεικνύουν επίσης εντονότερα τα δικαιώματα για ένα υγιές περιβάλλον και την προστασία των δεδομένων και θα εξεταστούν. Τα προαναφερθέντα έγγραφα και δικαιώματα αποτελούν μέρος ενός βασικού συνόλου ανθρωπίνων δικαιωμάτων το οποίο εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο και, ως εκ τούτου, λαμβάνονται υπόψη εντός του πεδίου εφαρμογής της συνθήκης. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η διάσταση του φύλου στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μια πτυχή που συχνά παραβλέπεται, έχει ενσωματωθεί σαφώς περισσότερο στο τμήμα μιας δεσμευτικής συνθήκης που αφορά την πρόληψη.

4.5.

Το σχέδιο προβλέπει ήδη κατ ‘αρχήν μια επιλογή αρμόδιων δικαιοδοτικών οργάνων, η οποία πρέπει να αναθεωρηθεί περαιτέρω. Όταν μια επιχείρηση συμμετέχει με τις επιχειρηματικές δραστηριότητές της σε διακρατικές αλυσίδες εφοδιασμού (π.χ. παραλαβές αγαθών ή πόρων), διασφαλίζεται ότι η δικαιοδοσία μπορεί να ορίζεται στη χώρα της έδρας της. Διευκρινίζεται επίσης ότι οι τοπικές θυγατρικές και οι τοπικοί προμηθευτές μπορούν να ενάγονται ή, τουλάχιστον, να συνδέονται με απαιτήσεις στη χώρα έδρας της μητρικής ή της δικαιούχου εταιρείας.

4.6.

Θα υπάρξουν περαιτέρω διευκρινίσεις όσον αφορά την αλληλεπίδραση μεταξύ της δέουσας επιμέλειας και της ευθύνης, συμπεριλαμβανομένων σαφών και πρακτικών διατάξεων ώστε να διασφαλίζεται ότι η δέουσα επιμέλεια ενσωματώνει τη συνεχή παρακολούθηση -υπό την έννοια ενός συστήματος ελέγχων- των αλυσίδων εφοδιασμού, καθώς και την ευθύνη σε περίπτωση αστοχίας. Η βρετανική νομολογία έχει αναπτύξει ένα πρότυπο ελέγχου για τις μητρικές εταιρείες όσον αφορά τις παραβιάσεις των θυγατρικών τους (11), το οποίο ενδέχεται να εμπνεύσει μια σαφέστερη διάταξη σχετικά με την ευθύνη, ειδικά για τις θυγατρικές. Το παρόν σχέδιο κειμένου εστιάζεται στις συμβατικές σχέσεις, στοιχείο το οποίο καθιστά ενδεχομένως δύσκολο να χαρτογραφηθεί η ευθύνη καθ’ όλο το μήκος των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας, εάν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι οι επιχειρηματικές σχέσεις μπορεί να λάβουν διάφορες μορφές κατά μήκος αυτών των αλυσίδων. Υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης του παρόντος κειμένου και μια περαιτέρω αποσαφήνιση θα βασιστεί στις έννοιες που έχουν ήδη αναπτυχθεί για τις UNGP, τις οποίες η ΕΕ θέτει σε προτεραιότητα.

4.7.

Δεδομένου ότι, στην παρούσα μορφή του, το πεδίο εφαρμογής της συνθήκης καλύπτει το σύνολο των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όχι μόνο τις διεθνικές δραστηριότητες, θα θεσπιστούν επίσης διατάξεις που να επιτρέπουν την ευελιξία μεταξύ των αντίστοιχων, αλλά όχι υπερβολικών, κανόνων για τις ΜΜΕ, αφενός, και των αυστηρότερων κανόνων για τις επιχειρήσεις υψηλού κινδύνου, αφετέρου. Επιπλέον, η ΕΕ προσφέρει ειδικά μέσα στήριξης για να βοηθήσει τις ΜΜΕ να διαχειριστούν τις προκλήσεις μιας τέτοιας συνθήκης (π.χ. μια υπηρεσία, υποστήριξη για μάθηση από ομοτίμους).

4.8.

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση στο παρόν σχέδιο τους κανόνες σχετικά με την αμοιβαία δικαστική συνδρομή και τη διεθνή συνεργασία. Τέτοιου είδους αρμοδιότητες μπορούν να διευκολύνονται ενδεχομένως μέσω των διεθνών γραφείων ενός διαμεσολαβητή του ΟΗΕ, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

4.9.

Το σχέδιο κειμένου περιλαμβάνει διάταξη σχετικά με την αντιστροφή του βάρους της απόδειξης στις περιπτώσεις αστικής ευθύνης, η οποία θα αποσαφηνιστεί ώστε να εξασφαλίζεται η συνεπής εφαρμογή σε όλες τις περιοχές δικαιοδοσίας και να διασφαλίζεται ότι τα θύματα μπορούν να βασίζονται στην εφαρμογή της όταν είναι αναγκαίο. Αυτό θα σήμαινε τουλάχιστον ότι οι ενάγοντες παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα υποχρεούνται μόνο να αποδείξουν την ύπαρξη συγκεκριμένου δεσμού με τον δράστη της παραβίασης (όπως προμηθευτής ή θυγατρική), ενώ η (δικαιούχος ή μητρική) εταιρεία, με τη σειρά της, θα υποχρεούται να εξηγήσει με αξιοπιστία ότι οι παραβιάσεις δεν ήταν υπό τον έλεγχό της. Η ΕΟΚΕ αμφιβάλλει ότι η παραπομπή της αντιστροφής του βάρους της απόδειξης στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου, αντί για τη θέσπιση νομοθεσίας, θα εξυπηρετήσει την ασφάλεια δικαίου και τη συνεπή εφαρμογή.

4.10.

Η ΕΟΚΕ αναδεικνύει τη σημασία των μαρτύρων και του ρόλου των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος (whistle-blowers). Επικροτεί επίσης τις προστατευτικές διατάξεις που περιλαμβάνονται στο παρόν σχέδιο κειμένου. Οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό θα υποστηρίζονται.

4.11.

Θα υπάρχει ποινική ευθύνη σε περιπτώσεις βαριάς αμέλειας. Σε περίπτωση λιγότερο σοβαρών αδικημάτων, όπως η παράλειψη της υποχρέωσης τακτικής αναφοράς, ορίζεται διοικητική ευθύνη.

4.12.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της σχετικά με τη συμπερίληψη διάταξης αναφορικά με τη συνοχή με άλλες διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες. Εντούτοις, όσον αφορά τις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες, καθίσταται σαφές ότι τα μέτρα εφαρμογής μιας συνθήκης για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αιτιολογημένα και δεν μπορούν να καταστρατηγούνται μέσω της επίλυσης επενδυτικών διαφορών.

4.13.

Θα είναι δυνατή μεταξύ κρατών η επιβολή της εφαρμογής μιας δεσμευτικής συνθήκης. Υπάρχουν ήδη διαδικασίες που μπορούν να εμπνεύσουν τέτοιες δυνατότητες, όπως οι διαδικασίες καταγγελιών στο πλαίσιο του καταστατικού χάρτη της ΔΟΕ, ο οποίος επιτρέπει στους κοινωνικούς εταίρους και στα κράτη να υποβάλλουν καταγγελίες κατά της μη τήρησης των συμβάσεων της ΔΟΕ. Εάν τα κράτη μπορούν να υποβάλουν καταγγελίες μεταξύ τους, δύναται να επιβληθεί η εφαρμογή σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι υπεύθυνες εταιρείες θα προστατεύονται καλύτερα από τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Πρόσβαση σε τέτοιου είδους καταγγελίες θα έχουν και οι οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων και οι ΜΚΟ. Εάν θεσπιστεί ένα τέτοιο σύστημα ανεξάρτητα από τις διαδικασίες της ΔΟΕ, θα λειτουργεί χωρίς να θίγεται το σύστημα της ΔΟΕ και οι διατάξεις του.

4.14.

Το παρόν σχέδιο κειμένου επιτρέπει την προαιρετική συμμετοχή σε ένα σύστημα επίλυσης διαφορών. Αυτή η διάταξη θα επανεξεταστεί προκειμένου να ενταχθεί αποτελεσματικότερα στα ισχύοντα πλαίσια, δεδομένου ότι, από τις εννέα βασικές πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, εκείνες που προβλέπουν την επίλυση διαφορών περιέχουν μια ρήτρα αυτοεξαίρεσης (opt-out provision).

4.15.

Στο αναθεωρημένο σχέδιο, οι διατάξεις περί παραγραφής και το εφαρμοστέο δίκαιο περιορίστηκαν σε σύγκριση με το «πρώτο προσχέδιο» (zero draft). Δεδομένου ότι οι εν λόγω διατάξεις περιλαμβάνουν σημαντικά δικονομικά δικαιώματα για τα θύματα, η ΕΟΚΕ συνιστά την επιστροφή στο κείμενο του πρώτου προσχεδίου.

4.16.

Οι εκπρόσωποι της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, ιδίως οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων, επεσήμαναν την καθυστερημένη διαθεσιμότητα και δημοσίευση σχεδίων εγγράφων κατά την εν εξελίξει διαδικασία της συνθήκης στη Γενεύη. Αυτό πρέπει να βελτιωθεί προκειμένου να καταστεί δυνατή η άσκηση ισορροπημένης και εποικοδομητικής κριτικής. Πρέπει να διασφαλιστεί διαφάνεια για όλους τους συμμετέχοντες σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.

4.17.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2019.

O Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Oxford Dictionary of Law (7η έκδοση) — Ο τόπος ή η χώρα όπου εκδικάζεται μια υπόθεση.

(2) Π.χ. ψήφισμα του ΕΚ της 4ης Οκτωβρίου 2018 (2018/2763(RSP).

(3) ΕΕ C 110 της 22.3.2019, σ. 145.

(4) http://www.oecd.org/daf/inv/mne/oecd-portal-for-supply-chain-risk-information.htm

(5) ΕΕ C 303 της 19.8.2016, σ. 17.

(6) Ορισμένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα: εργάτες συγκομιδής φουντουκιών στην Τουρκία, https://www.nytimes.com/2019/04/29/business/syrian-refugees-turkey-hazelnut-farms.html· επιτάφιες πλάκες που κατασκευάζονται με παιδική εργασία, https://kurier.at/politik/ausland/blutige-grabsteine-was-friedhoefe-mit-kinderarbeit-zu-tun-haben/400477447· εξόρυξη μεταλλευμάτων για τις μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων https://www.dw.com/de/kinderarbeit-f%C3%BCr-elektro-autos/a-40151803.

(7) https://www.corporatebenchmark.org/

(8) Γνωμοδότηση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) με θέμα «Βελτίωση της πρόσβασης σε έννομη προστασία στον τομέα των επιχειρήσεων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε επίπεδο ΕΕ» (Improving access to remedy in the area of business and human rights at the EU level), σ. 62.

(9) EP/EXPO/B/DROI/FWC/2013-08/Lot4/07, Φεβρουάριος 2019 — PE 603.475.

(10) Η ΕΟΚΕ υπογράμμισε τη συνάφεια μιας δεσμευτικής συνθήκης του ΟΗΕ στη γνωμοδότηση (EE C 110 της 22.3.2019, σ. 145), σημείο 2.19.

(11) Βλέπε υποσημείωση 9, σ. 40.

24.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 97/18

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η εξωτερική βοήθεια, οι επενδύσεις και το εμπόριο ως μέσα για τη μείωση των αιτιών της οικονομικής μετανάστευσης, με ιδιαίτερη έμφαση στην Αφρική»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 97/03)

Εισηγητής: ο κ. Arno METZLER

Συνεισηγητής: ο κ. Thomas WAGNSONNER

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	23-24.1.2019
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του εσωτερικού κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Εξωτερικές σχέσεις
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	28.11.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	12.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	152/0/9

1. Γενικά συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ επιδιώκει την καλλιέργεια της βιώσιμης ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων χωρών, με πρωταρχικό στόχο την εξάλειψη της φτώχειας, την τόνωση της βιώσιμης ανάπτυξης και δημιουργίας θέσεων εργασίας, την προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας/σταθερότητας, της ορθής διακυβέρνησης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο των σχέσεων της ΕΕ με τον έξω κόσμο και συνεισφέρει στους στόχους της εξωτερικής δράσης της ΕΕ — μαζί με την εξωτερική και την εμπορική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας (και τις διεθνείς πτυχές άλλων πολιτικών, όπως της περιβαλλοντικής, της γεωργικής και της αλιευτικής). Κατά την υλοποίηση αυτών των στόχων, οι πολιτικές αυτές θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να εξασφαλίζουν αξιοπρεπή ζωή, να επιβάλλουν το κράτος δικαίου και να δημιουργούν ποιοτικές συνθήκες εργασίας. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ τονίζει ρητά την ανάγκη επίτευξης ισότητας των φύλων και χειραφέτησης των κοριτσιών και των γυναικών.

1.2.

Σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, ένα είναι σίγουρο: η Αφρική θα παραμείνει κοντινός γείτονας της Ευρώπης και το αντίστροφο. Οι 54 χώρες της Αφρικής και τα 28 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν κοινή γειτονία, ιστορία και μέλλον. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τα λάθη του παρελθόντος θα πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθούν στο κοινό μέλλον των δύο ηπείρων.

1.3.

Πριν από εβδομήντα χρόνια, η Ευρώπη ήταν ήπειρος καθαρής αποδημίας, καθώς οι πολίτες της έφευγαν από τα δεινά του πολέμου, της πείνας, της φτώχειας, της ανεργίας, της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, της καταπίεσης και των διακρίσεων. Η επιτυχία της ΕΕ στη δημιουργία ευκαιριών για τους πολίτες της μας αντέστρεψε την κατάσταση και μας κατέστησε ήπειρο καθαρής μετανάστευσης. Πρέπει να συνεργαστούμε με τις αφρικανικές χώρες για να τους προσφέρουμε αντίστοιχη πρόοδο.

1.4.

Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί μια συνεπής οικονομική στρατηγική της ΕΕ για την Αφρική στο σύνολό της. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει τη δέσμευσή της να συμμετέχει σε αυτή τη διαφανή και συνεκτική προσέγγιση, ως όργανο εκπροσώπησης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και ως ενεργός εταίρος σε όλες αυτές τις συμφωνίες της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) δήλωσε ότι η ΕΕ και η Αφρική αποτελούν ήδη ισχυρούς πολιτικούς εταίρους, και ότι το επόμενο βήμα είναι να καταστούμε πραγματικοί οικονομικοί εταίροι και να εμβαθύνουμε την εμπορική και επενδυτική μας σχέση. Η ΕΟΚΕ έχει διαδραματίσει μείζονα ρόλο στον προσδιορισμό των σχέσεων της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Κοτονού. Είναι πλέον σημαντικό η συνεχής και ακόμα μεγαλύτερη συμμετοχή της ΕΟΚΕ και των δομών της να καταστεί ουσιαστικό στοιχείο της συμφωνίας που θα διαδεχθεί τη Συμφωνία του Κοτονού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα δοθεί η δυνατότητα στην κοινωνία των πολιτών της ΕΕ να συνδράμει την κοινωνία των πολιτών των αφρικανικών χωρών ώστε να καταστεί αξιόπιστος εταίρος για τους επενδυτές. Αυτό δεν θα επιτευχθεί παρά με την καλλιέργεια εταιρικής σχέσης σε ισότιμη βάση και με τον πραγματικό συνυπολογισμό των σημερινών ασυμμετριών στην οικονομική κατάσταση.

1.5.

Για την επίτευξη κοινών στόχων, η ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας θα έχει καθοριστική σημασία. Τα πρόσφατα χρόνια γίναμε μάρτυρες προσεγγίσεων ενός νέου προτύπου για τις σχέσεις ΕΕ-Αφρικής (π.χ. όσον αφορά τη γεωργία), με ολοένα μεγαλύτερη έμφαση στην πολιτική συνεργασία και στην προώθηση των βιώσιμων επενδύσεων και ενός σταθερού, υπεύθυνου και χωρίς αποκλεισμούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Αυτό το πρότυπο πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω με επιτυχία στον αγροτικό τομέα καθώς και σε άλλους τομείς και πρέπει να περιλαμβάνει περισσότερους ανθρώπους επιτόπου.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση σε ενωσιακό επίπεδο μιας πολιτικής μονοαπευθυντικής θυρίδας και ενός ικανού μηχανισμού διαβούλευσης που θα παρέχει ενημέρωση και επαφές σε όσους επιθυμούν να επενδύσουν και να συνεργαστούν με την Αφρική. Θα χρησιμεύει επίσης για τους σκοπούς της παρακολούθησης, ως ένα είδος πολιτικού μέσου. Με την υλοποίηση μιας μονοαπευθυντικής θυρίδας για όλες τις σχετικές με την Αφρική πρωτοβουλίες θα αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις έργων και θα εξασφαλιστεί η διαφάνεια και η αποδοτικότητα της στήριξης της ΕΕ.

1.7.

Επίσης, συνιστά τη θέσπιση κατάλληλης πλατφόρμας για την καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ευρωπαϊκών και αφρικανικών ΜΜΕ όσον αφορά βέλτιστες πρακτικές επενδύσεων και συνεργασίας.

1.8.

Είναι ανάγκη να προτάξουμε μια σαφή και διαφανή θεσμική αρχιτεκτονική για την αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ με την Αφρική, με βάση τη νέα κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη (1) (New Consensus for Development), που θα επιτρέπει μια πιο ρεαλιστική ανάλυση και υλοποίηση της αναπτυξιακής προοπτικής. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η Συμφωνία που θα διαδεχθεί τη Συμφωνία του Κοτονού θα μπορούσε να προτείνει μια ρεαλιστική πλατφόρμα μεταρρυθμισμένης πολιτικής αναπτυξιακής συνεργασίας που θα συνάδει με τις πολυπλοκότητες της αναπτυξιακής διαδικασίας. Η πλατφόρμα αυτή θα πρέπει να βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ όλων των κρατών μελών και τον οργάνων της ΕΕ για την καταγραφή όλων των προγραμμάτων, έργων και πρωτοβουλιών σε εθνικό και σε ενωσιακό επίπεδο. Έτσι θα αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις και οι διπλές δραστηριότητες σε ορισμένους τομείς τη στιγμή που η στήριξη υστερεί σε άλλους τομείς.

1.9.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ διαδικασίας για τη μεγιστοποίηση του αντικτύπου των άλλων ενωσιακών πολιτικών στην κοινωνική και οικονομική (2) ανάπτυξη. Ειδικότερα, οι πολιτικές για το εμπόριο, τη φορολογία (3), την εξωτερική βοήθεια (4), την καταπολέμηση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος και το κλίμα πρέπει να συνάδουν με τους στόχους της πολιτικής για την αναπτυξιακή συνεργασία.

1.10.

Η ΕΟΚΕ είναι προσηλωμένη στην προσπάθεια η ευρωπαϊκή αναπτυξιακή χρηματοδότηση να καταστεί πιο αποτελεσματική και αποδοτική. Λαμβάνοντας υπόψη τα επενδυτικά ταμεία της ΕΕ που ήδη επενδύουν στην Αφρική, η ΕΟΚΕ συνιστά τη συγκρότηση ενός επενδυτικού ταμείου, συναφούς με το ΕΚΤ, που θα συμπράττει ως συνεπενδυτής με ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις. Το ταμείο θα πρέπει να βασίζεται στα κριτήρια και τις αρχές της Ατζέντας 2030 και στην αναγνώριση των διεθνώς αποδεκτών βασικών προτύπων (5). Τα υποστηριζόμενα έργα πρέπει να παρακολουθούνται και να απαριθμούνται σε κεντρικά μητρώα ή πλατφόρμες. Η ΕΟΚΕ ζητεί ακόμα στενότερη συνεργασία των ΟΚΠ (ιδίως της ίδιας της ΕΟΚΕ) αναφορικά με τις δεοντολογικές τους αξίες στο πλαίσιο όλων των προγραμμάτων.

1.11.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την υλοποίηση μιας προσέγγισης «από τη βοήθεια στις επενδύσεις» (from aid to invest), που συνεπάγεται την αλλαγή της εστίασης από τη χορήγηση επιδομάτων στην υποστήριξη αυτόνομων και ανεξάρτητων οικονομικών παραγόντων και διηπειρωτικών οικονομικών έργων που θα βασίζονται στη συνεργασία με ίσους όρους ανταγωνισμού.

1.12.

Οι χρηματοδοτικές δομές στην ίδια την Αφρική θα πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να υποστηρίζουν τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση, τόσο για τις ιδιωτικές όσο και για τις δημόσιες επενδύσεις. Αυτό αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για διαρκή, βιώσιμη ανάπτυξη. Οι ευρωπαϊκές εμπειρίες από τη συνεργατική τραπεζιτική και τις εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες, ιδίως όσες ασχολούνται με τους δήμους, θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν ως πρότυπο. Ειδικότερα, η μικροπίστωση και οι επενδύσεις αποτελούν πιθανώς βασικό ζήτημα για το μέλλον της αφρικανικής οικονομίας. Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν θα υλοποιηθεί παρά μόνο όπου υποστηρίζονται οι περιφερειακές αξιακές αλυσίδες και οι καταναλωτικές αγορές για τη μεσαία τάξη (6).

1.13.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στην επιδίωξη μιας ανθρωποκεντρικής εταιρικής σχέσης, την εξασφάλιση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, των συνδικάτων και του ιδιωτικού τομέα και την υλοποίηση άμεσων οφελών για τους Αφρικανούς και τους Ευρωπαίους πολίτες.

1.14.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να συμβάλει στην οικοδόμηση αξιόπιστου περιβάλλοντος διαρθρώνοντας την αφρικανική κοινωνία των πολιτών με μέσα για πρόσβαση σε ένδικα μέσα, αστυνόμευση της ασφάλειας και καταπολέμηση της διαφθοράς σε σύμπραξη με τις αφρικανικές δομές. Αυτή θα πρέπει να είναι η προστιθέμενη αξία που φέρνει η ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών στην αφρικανική ανάπτυξη, με βάση τις ίδιες κοινές αξίες, όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα πολιτικά δικαιώματα και τα δικαιώματα των πολιτών.

1.15.

Οι ΣΕΣ και ΣΟΕΣ της ΕΕ με αφρικανικές χώρες δεν περιλαμβάνουν μηχανισμό διαλόγου με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. Η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει, στο πλαίσιο της αναθεώρησής τους, τη συγκρότηση τέτοιων μηχανισμών διαλόγου για μη κρατικούς φορείς.

1.16.

Αντλώντας διδάγματα από την προσέγγιση και την εμπειρία των πλατφορμών «Βιώσιμες επιχειρήσεις για την Αφρική (SB4A/Sustainable Business for Africa)», που επικεντρώνονται πρωτίστως στη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, η ΕΕ θα πρέπει να στοχεύει μεγαλύτερο μέρος της βοήθειάς της στον συγκεκριμένο τομέα και να ενθαρρύνει παρόμοια πρωτοβουλία για την κοινωνία των πολιτών εν γένει — είτε στο πλαίσιο των SB4A είτε συμπληρωματικά ή παράλληλα προς αυτές. Οι πλατφόρμες αυτές θα μπορούσαν να καταστούν πολυσυμμετοχικές πλατφόρμες βιώσιμου εμπορίου και επενδύσεων για την Αφρική.

1.17.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να διαθέσει μέρος των πόρων της πρωτοβουλίας «Βοήθεια για το Εμπόριο» (Aid for Trade) στην υποστήριξη της συμμετοχής και της οικοδόμησης ικανοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, όσον αφορά εγχειρήματα βιώσιμου εμπορίου και επενδύσεων.

1.18.

Μέσω μιας πολυσυμμετοχικής προσέγγισης που θα περιλαμβάνει επίσης τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ προωθεί πρωτοβουλίες και προσαρμογές στα καθεστώτα εμπορικής πολιτικής ΣΕΣ/ΣΟΕΣ/ΣΓΠ που θα οδηγούν στην αποτελεσματική και βιώσιμη υλοποίηση της AfCFTA (Αφρικανική ηπειρωτική ζώνη ελεύθερων συναλλαγών/African Continental Free Trade Area) και την ολοκλήρωση της αφρικανικής αγοράς. Ειδικότερα, θα πρέπει να ενισχυθεί το ενδοαφρικανικό εμπόριο, η περιφερειακή και η ηπειρωτική ολοκλήρωση και να αναπτυχθούν μείζονες τομείς της οικονομίας σε όλη την Αφρική.

1.19.

Στο επίκεντρο της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου στην Ευρώπη βρίσκονταν και εξακολουθούν να βρίσκονται οι επενδύσεις σε δημόσιες υποδομές, ιδίως δε στην εκπαίδευση. Ένας βασικός στόχος της αναπτυξιακής μας πολιτικής στην Αφρική πρέπει να είναι η βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης, ιδίως μεταξύ των οικονομικά ευάλωτων ομάδων.

1.20.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σχεδιαζόμενη από την ΕΕ αύξηση της χρηματοδότησης στην Αφρική σε 40 δισεκατ. ευρώ (46,5 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ) κατά την επόμενη περίοδο προϋπολογισμού και ελπίζει ότι το ποσό αυτό θα αποτελέσει αντικείμενο ουσιαστικής μόχλευσης από τους ιδιωτικούς επενδυτές.

2. Ιστορικό πλαίσιο

2.1.

Η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως στην ανάπτυξη, δεδομένου ότι είναι ο μεγαλύτερος χορηγός επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας. Συνεισφέροντας πάνω από 50 % της παγκόσμιας αναπτυξιακής βοήθειας, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της αποτελούν συλλογικά τον σημαντικότερο δωρητή παγκοσμίως.

2.2.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα (7), τα εμβάσματα των αποδήμων στις αναπτυσσόμενες χώρες έφτασαν το 2016 τα 426 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ περίπου, ποσό τριπλάσιο της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας παγκοσμίως. Η παροχή ευκαιριών νόμιμης απασχόλησης για τους Αφρικανούς μετανάστες στην Ευρώπη και η εξασφάλιση ασφαλών υποδομών μεταφοράς χρημάτων θα συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της Αφρικής.

2.3.

Η Αφρική και η Ευρώπη συνορεύουν άμεσα και συνδέονται με κοινή ιστορία. Μοιράζονται κοινές αξίες και συμφέροντα που θα καθοδηγήσουν τη συνεργασία τους στο μέλλον. Σήμερα αντιμετωπίζουν από κοινού κοινές παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η ειρήνη και η ασφάλεια. Η Αφρική θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή, παρότι συνεισφέρει λιγότερο από 4 % των παγκοσμίων εκπομπών αερίων. 27 από τις 33 χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο από την κλιματική αλλαγή βρίσκονται στην Αφρική.

2.4.

Η συνεργασία σε ηπειρωτικό επίπεδο μεταξύ της Αφρικής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθοδηγείται από στρατηγική εταιρική σχέση, βασισμένη σε κοινές αξίες και συμφέροντα. Το 2007, η Κοινή Στρατηγική Αφρικής-ΕΕ (ΚΣΑΕ) υιοθετήθηκε από την ΕΕ και την Αφρικανική Ένωση για την οικοδόμηση ισχυρότερων δεσμών μεταξύ των δύο ηπείρων σε καίριους τομείς συνεργασίας, την εμβάθυνση του πολιτικού διαλόγου και την παροχή σαφούς οδικού χάρτη για τις μελλοντικές κοινές εργασίες.

2.5.

Η ΕΕ έχει την πιο μακρόχρονη συνεργασία με την ομάδα Αφρικής, Καραϊβικής και Ειρηνικού (ΑΚΕ), συνεργασία που ξεκίνησε το 1975 με τη σύμβαση του Λομέ και επικαιροποιήθηκε το 2000 με τη Συμφωνία του Κοτονού. 48 χώρες της υποσαχάριας Αφρικής έχουν συνυπογράψει τη Συμφωνία του Κοτονού.

2.6.

Η ΕΕ διαπραγματεύεται επί του παρόντος τη συμφωνία που θα διαδεχθεί τη Συμφωνία του Κοτονού η οποία κάλυπτε την περίοδο 2000-2020 με τα κράτη της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ). Το πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία δύο χρόνια, με τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ να ρυθμίζονται πλέον σε μεγάλο βαθμό με διμερείς και περιφερειακές συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης, και με την άνοδο στο προσκήνιο του πλαισίου της Αφρικανικής Ένωσης (ΑΕ), η οποία θέτει εν αμφιβόλω τη συνέπεια, τη συμπληρωματικότητα και τη συνέργεια μεταξύ των πλαισίων ΑΚΕ και ΑΕ.

2.7.

Ο διάδοχος της Συμφωνίας του Κοτονού παρέχει την ευκαιρία εκσυγχρονισμού των κανόνων για ζητήματα όπως οι επενδύσεις, οι υπηρεσίες, το δίκαιο εμπόριο, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και η μετανάστευση. Ωστόσο, η συνεργασία θα πρέπει να τεθεί σε νέα θεμέλια που θα βασίζονται στην Ατζέντα του 2030 και οι αφρικανικές χώρες θα πρέπει να αποφασίσουν αν επιθυμούν να διαπραγματεύονται από κοινού ως ήπειρος.

2.8.

Αυτά τα στοιχεία ωθούν την ΕΟΚΕ να εμμείνει στην ανάγκη συνεκτικής κοινωνικοοικονομικής στρατηγικής για τις σχέσεις ΕΕ-Αφρικής και να αναδείξει τη δέουσα θέση της κοινωνίας των πολιτών και της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στις διαπραγματεύσεις για τη διαδοχή του Κοτονού.

2.9.

Η ΕΟΚΕ διαπίστωσε την έλλειψη κεντρικής εποπτείας ή καταγραφής των πρωτοβουλιών, των προγραμμάτων και των συμπράξεων σε ενωσιακό ή σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, δεν είναι πλήρης η γνώση όσον αφορά τα ποσά που διατίθενται στην Αφρική.

3. Σημεία συμφόρησης

3.1.

Έχει ουσιαστική σημασία να υπογραμμιστεί η αυξανόμενη ετερογένεια της Αφρικανικής ηπείρου· η ΕΕ θα πρέπει να προσαρμόσει τις πολιτικές της στις πραγματικές συνθήκες. Χρειαζόμαστε πολύ πιο ρεαλιστική και πραγματιστική προσέγγιση στην ανάπτυξη των σχέσεων ΕΕ-Αφρικής.

3.2.

Η άμεση σχέση μεταξύ της ΕΕ και της Αφρικανικής Ένωσης έχει ανέλθει στο προσκήνιο μετά τη δημοσίευση της Κοινής Στρατηγικής Αφρικής-ΕΕ (ΚΣΑΕ) το 2007. Η ΕΕ έχει επίσης προωθήσει άλλες πρωτοβουλίες, όπως το Καταπιστευματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης, την Επενδυτική Διευκόλυνση για την Αφρική, το Εξωτερικό Επενδυτικό σχέδιο και σειρά υποπεριφερειακών συμφώνων. Το πλήθος των διαφορετικών ρυθμίσεων στις σχέσεις ΕΕ-Αφρικής δημιουργεί μια σύνθετη και ενίοτε δίχως συνοχή αρχιτεκτονική, όπου στοιχεία άλλων πολιτικών αναμειγνύονται με την αναπτυξιακή συνεργασία. Στη σύγχυση αυτή προστίθενται τα αποκλίνοντα συμφέροντα των κρατών μελών.

3.3.

Η τόνωση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα απαιτεί ειρήνη, ασφάλεια και σταθερότητα, καθώς και ευνοϊκό κλίμα και επιχειρηματικό περιβάλλον. Έρευνες μεταξύ των επενδυτών (8) καταδεικνύουν ξεκάθαρα ότι πολλά πρέπει να γίνουν στον τομέα για να βελτιωθεί η ικανότητα της Αφρικής να ανταγωνίζεται διεθνώς όσον αφορά την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων. Το κράτος δικαίου, η καταπολέμηση της διαφθοράς, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η προβλεψιμότητα της φορολογίας, καθώς και η ειρήνη και η σταθερότητα αποτελούν βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις τόσο των εγχώριων όσο και των ξένων επενδυτών. Πιστεύεται ότι το κόστος για τη σύσταση επιχείρησης είναι περίπου τρεις φορές υψηλότερο στα ευπαθή κράτη και αποθαρρύνει σημαντικά τις ιδιωτικές επενδύσεις (9).

3.4.

Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Ο κεντρικός ρόλος του εμπορίου και των επενδύσεων στην υλοποίηση και την εφαρμογή των ΣΒΑ» (10), η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η «εφαρμογή των ΣΒΑ θα απαιτήσει την άμεση συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, κυρίως επειδή έτσι θα ενθαρρυνθεί το κράτος δικαίου και θα καταπολεμηθεί η διαφθορά». Στη γνωμοδότηση τονιζόταν επίσης η ανάγκη οικοδόμησης υποδομών εντός της Αφρικής, τομέας στον οποίο μέχρι στιγμής δραστηριοποιείται η Κίνα. Το εσωτερικό εμπόριο εντός της Αφρικής είναι χαμηλό, ιδίως όσον αφορά τα γεωργικά προϊόντα· καταλαμβάνει μερίδιο 10-15 % του συνολικού εμπορίου της Αφρικής, ποσοστό που ελπίζουμε ότι θα αυξηθεί με την υλοποίηση της Συμφωνίας του 2017 του ΠΟΕ για τη διευκόλυνση των εμπορικών συναλλαγών.

3.5.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις, απαιτούνται πόροι της τάξεως των 600 δισεκατ. δολαρίων ετησίως για την υλοποίηση των ΣΒΑ στην Αφρική (11). Ακόμα και με τον συνυπολογισμό των διεθνών επενδύσεων και της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας, η βιώσιμη ανάπτυξη στην Αφρική θα εξαρτηθεί από την κινητοποίηση και τη δημιουργία εγχώριων πόρων. Αυτοί οι πόροι βασίζονται σε μακροπρόθεσμες επενδύσεις και μακροπρόθεσμη δημιουργία αξίας, για την επίτευξη ποιοτικής απασχόλησης και τοπικών και περιφερειακών αξιακών αλυσίδων. Η βελτίωση της εκπαίδευσης και η ιδιωτική κατανάλωση αποτελούν μείζονα κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης στην Αφρική, πράγμα που σημαίνει ότι η δημιουργία αγορών — καταναλωτών — στην Αφρική για τα δικά της προϊόντα πρέπει να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη ανάπτυξης. Οι δημόσιες υποδομές είναι επίσης ιδιαίτερα καθοριστικής σημασίας για την ενθάρρυνση των μακροπρόθεσμων ιδιωτικών επενδύσεων.

3.6.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία του προγράμματος Erasmus+ προκειμένου περισσότεροι Αφρικανοί νέοι να έχουν πρόσβαση σε προηγμένη εκπαίδευση.

3.7.

Δεν πρέπει να παραβλέπεται η σχέση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και μετανάστευσης. Μελέτες έχουν καταδείξει (12) ότι οι μεταναστευτικές ανάγκες μειώνονται όταν επιτευχθεί ένα ορισμένο κατά κεφαλήν εισόδημα (ανάλογα με τη μελέτη, αυτό κυμαίνεται μεταξύ 6 000 και 10 000 δολαρίων ετησίως). Εκτός του ότι το μεγαλύτερο μέρος της μετανάστευσης στην Αφρική λαμβάνει χώρα εντός της ηπείρου, αυτά τα στοιχεία αναδεικνύουν την ανάγκη για μια αναπτυξιακή πολιτική προσανατολισμένη στην παροχή αξιοπρεπούς ζωής, απασχόλησης και προοπτικών στις ίδιες τις χώρες των ανθρώπων. Αυτό θα αποτελέσει τεράστια πρόκληση καθώς, σύμφωνα με τις δημογραφικές προβλέψεις, έως το 2050 στην Αφρική θα ζουν 2,5 δισεκατομμύρια άτομα (13).

3.8.

Οι ΣΒΑ αναφέρονται στην ανάγκη επίτευξης ισότητας των φύλων και χειραφέτησης των κοριτσιών και των γυναικών ώστε να καταστούν αυτόνομες. Οι αναπτυξιακές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα έχουν σαφή διάσταση φύλου, η οποία πρέπει να αξιολογείται κατά τον σχεδιασμό πολιτικών και να λαμβάνεται υπόψη κατά την υλοποίησή τους.

3.9.

Η διαφθορά αποτελεί ιδιαίτερα προβληματικό ζήτημα, και όχι μόνο στην Αφρική. Είναι ανάγκη να προωθηθεί μια ορθή οικονομική και χρηματοπιστωτική διακυβέρνηση με την ενίσχυση της διαφανούς διαχείρισης των δημοσιονομικών, τη δημιουργία αξιόπιστου συστήματος καταπολέμησης της διαφθοράς με βάση την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος καθώς και των συνθηκών κοινωνικής βελτίωσης.

3.10.

Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να επιτελέσει σημαντικό ελεγκτικό ρόλο. Η πρόβλεψη ισχυρότερου ρόλου για τις ΜΚΟ, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τις επιχειρηματικές ενώσεις και η υποστήριξη αντίστοιχων πρωτοβουλιών στις χώρες εταίρους συμβάλλει στην προώθηση της ορθής διακυβέρνησης, της δικαιοσύνης και του εκδημοκρατισμού.

3.11.

Η Ευρώπη χάνει έδαφος στην Αφρική σε σύγκριση με άλλους παγκόσμιους παίκτες, όπως η Κίνα, οι οποίοι επενδύουν δισεκατομμύρια στην ήπειρο. Τα κράτη μέλη της ΕΕ φοβούνται ότι θα βρεθούν υποβιβασμένα στη δεύτερη κατηγορία. Αν οι προσπάθειες της Ευρώπης, καθώς και της Κίνας, δεν ήταν αποκλειστικά επικεντρωμένες στη κερδοφορία, αλλά επικεντρώνονταν επίσης στη βιώσιμη ανάπτυξη στην Αφρική, με την καλλιέργεια αξιοπρεπών συνθηκών ζωής, η ανάγκη μετανάστευσης θα μειωνόταν.

3.12.

3.13.

Η διστακτικότητα των συντηρητικών δομών (π.χ. της εκκλησίας) όσον αφορά τη διαχείριση της αύξησης του πληθυσμού μειώνει τις ευκαιρίες ανάπτυξης στρατηγικής για βιώσιμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

4. Επενδύσεις

4.1.

Για πολλά χρόνια, η πολιτική της ΕΕ για την Αφρική χαρακτηριζόταν από καλές προθέσεις και ανεκπλήρωτες υποσχέσεις. Ωστόσο, μετά την προσφυγική κρίση, το ενδιαφέρον για μια νέα στρατηγική συνεργασίας με την ήπειρο αυξήθηκε δραματικά. Η ΕΕ σχεδιάζει να επενδύσει περισσότερα στην Αφρική και επιθυμεί να εντατικοποιήσει τις εμπορικές της σχέσεις, καθώς το επόμενο απαιτούμενο βήμα είναι οι δύο πλευρές να καταστούν πραγματικοί οικονομικοί εταίροι. Αυτή η εταιρική σχέση πρέπει να βασίζεται σε αμοιβαία κατανόηση ίσων ευκαιριών, που θα λαμβάνει υπόψη τις προφανείς ασυμμετρίες μεταξύ της Αφρικής και της Ευρώπης.

4.2.

Οι επενδύσεις στην Αφρική εμφανίζουν άνιση εικόνα, η οποία αντικατοπτρίζει την παγκόσμια αβεβαιότητα, ενώ οι ροές άμεσων ξένων επενδύσεων στην Αφρική υφίστανται διακυμάνσεις και δεν παρουσιάζουν την απαιτούμενη ισχυρή ανοδική τάση. Η Νότια Αφρική, η Νιγηρία, η Κένυα, η Αίγυπτος και το Μαρόκο προσέλκυσαν συλλογικά το 58 % των συνολικών άμεσων ξένων επενδύσεων το 2016, ενώ λιγότερο προηγμένες και πιο ευπαθείς χώρες αντιμετωπίζουν συστημικές προκλήσεις για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων.

4.3.

Η ΕΕ αποτελεί τον μεγαλύτερο επενδυτή στην Αφρική, με τα κράτη μέλη της να κατέχουν μερίδιο περίπου 40 % των άμεσων ξένων επενδύσεων, ήτοι μετοχές αξίας 291 δισεκατ. ευρώ το 2016 (14). Η μεγάλη οικονομική πρόοδος της Αφρικής κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες και οι εγγενείς δυνατότητες για το μέλλον σημαίνουν ότι υπάρχει σημαντική ευκαιρία για περαιτέρω ανάπτυξη. Οι δημογραφικές προβλέψεις για την Αφρική καθιστούν σαφές ότι είναι επίσης αναγκαίο να δημιουργηθούν εκατομμύρια νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας, ιδίως για νέους που εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Οι μακροοικονομικοί δείκτες δεν μεταφράζονται από μόνοι τους σε καλύτερο βιοτικό επίπεδο για όλους. Απαιτούνται πολιτικές που θα εξασφαλίζουν ότι η οικονομική ανάπτυξη ωφελεί το επίπεδο ζωής του πληθυσμού εν γένει.

4.4.

Για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και τη δημιουργία ποιοτικής απασχόλησης για τον αφρικανικό πληθυσμό — που προβλέπεται να διπλασιαστεί έως το 2050 — πρέπει να αυξηθούν οι δημόσιες και ιδίως οι ιδιωτικές επενδύσεις.

4.5.

Το επενδυτικό ζήτημα είναι πλέον καίριας σημασίας για τη μελλοντική ανάπτυξη της Αφρικής, και θα αποτελέσει μείζον ζήτημα στις διαπραγματεύσεις για τη διάδοχη συμφωνία του Κοτονού. Δεδομένου του πλήθους υφιστάμενων μηχανισμών, οι διαπραγματεύσεις για ένα επενδυτικό καθεστώς που θα συνδυάζει σε ισότιμη βάση ικανή επενδυτική προστασία με δεσμεύσεις αειφορίας, ιδίως όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, την προστασία του περιβάλλοντος και τη δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών ζωής, υπόσχονται ιδιαίτερα υψηλή προστιθέμενη αξία.

4.6.

Την επόμενη περίοδο προϋπολογισμού, η ΕΕ σχεδιάζει να αυξήσει τη χρηματοδότηση προς την Αφρική σε 40 δισεκατ. ευρώ (46,5 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ). Ελπίζει δε ότι αυτά τα χρήματα θα πολλαπλασιαστούν χάρη σε ιδιωτικούς επενδυτές. Ως κίνητρο, η ΕΕ επιθυμεί να παρέχει εγγυήσεις κατά κινδύνων ώστε να ενθαρρύνει τον ιδιωτικό τομέα να αναλάβει τη δέσμευση να επενδύσει σε αφρικανικές χώρες. Οι επενδύσεις που πληρούν σαφώς και αποσκοπούν στην επίτευξη των στόχων αειφορίας που τίθενται στην Ατζέντα του 2030 θα πρέπει να λάβουν προτεραιότητα όσον αφορά τη στήριξη. Πέραν του συστήματος εγγυήσεων κατά κινδύνων, απαιτείται επίσης ικανό σύστημα ελέγχου και παρακολούθησης για την εξασφάλιση της επίτευξης των ΣΒΑ. Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών να συμβάλει στην καταπολέμηση της κατάχρησης των ευρωπαϊκών πόρων.

4.7.

Οι δυνητικοί επενδυτές, κυρίως δε οι ΜΜΕ, αναφέρουν έλλειψη εμπιστοσύνης στο επενδυτικό περιβάλλον αναφορικά με την πολιτική σταθερότητα, τη δικαιοσύνη, τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, την πρόσβαση στις αγορές και την πρόοδο της εφαρμογής των εμπορικών συμφωνιών.

4.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη συγκρότηση επενδυτικού ταμείου, συναφούς με το ΕΚΤ, που θα συμπράττει ως συνεπενδυτής με ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις. Το ταμείο πρέπει να βασίζεται στα κριτήρια και τις αρχές της Ατζέντας 2030 και στην αναγνώριση των διεθνώς αποδεκτών βασικών προτύπων (15). Τα υποστηριζόμενα έργα πρέπει να παρακολουθούνται και να απαριθμούνται σε κεντρικά μητρώα ή πλατφόρμες. Η ΕΟΚΕ ζητεί ακόμα πιο εντατική συνεργασία της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών (ιδίως της ίδιας της ΕΟΚΕ) αναφορικά με τις δεοντολογικές της αξίες στο πλαίσιο όλων των προγραμμάτων.

4.9.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη δημιουργία περιβάλλοντος όπου η πρόσβαση στη χρηματοδότηση θα διευκολύνεται για τις αφρικανικές και τις ευρωπαϊκές πολύ μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όπου το νομικό πλαίσιο θα βελτιωθεί όσον αφορά τόσο τις δημόσιες όσο και τις ιδιωτικές επενδύσεις, και όπου τα συστήματα δημοσίων συμβάσεων θα καταστούν αποδοτικότερα, οι επενδύσεις θα ωφελούν τους πολίτες στις τοπικές οικονομίες και θα ενισχύουν την εγχώρια δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, ενώ θα προωθούνται τα αναγκαία διεθνή πρότυπα.

4.10.

Οι χρηματοδοτικές δομές στην Αφρική θα πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να υποστηρίζουν τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση. Αυτό αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για διαρκή, βιώσιμη ανάπτυξη. Επιπλέον, η συνεταιριστική τραπεζιτική, για παράδειγμα, αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο της ανάπτυξης σε πολυάριθμες ευρωπαϊκές χώρες και οι εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες, ιδίως όσες εξυπηρετούσαν δήμους, ενίσχυσαν τις επενδύσεις στην Ευρώπη. Χρησιμοποιώντας αυτά τα μέσα, οι ευρωπαϊκές χώρες χρηματοδότησαν κοινωνικές και τοπικές δημόσιες υποδομές ειδικότερα, οι οποίες δεν αποτέλεσαν απλώς σημαντική βάση για ιδιωτικές επενδύσεις και διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη, αλλά και για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κρατών πρόνοιας.

4.11.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να εστιάσουν τους χρηματοδοτικούς τους μηχανισμούς σε συγκεκριμένους στόχους και θεσμικά όργανα ώστε να αποφευχθεί ο καταστροφικός ανταγωνισμός. Ο ανταγωνισμός μεταξύ διαφορετικών ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών έχει οδηγήσει σε παρεξηγήσεις και σε δυσκολίες στην πρόσβαση στις αφρικανικές αγορές. Απαιτείται πιο κοινή και άμεση συμμετοχή, έλεγχος και διαφάνεια. Η κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να επιτελέσει θεσμικό ρόλο εν προκειμένω, ως ανεξάρτητος φορέας ελέγχου.

4.12.

Μια επενδυτική πολιτική για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών ιδιωτικών επενδύσεων στην Αφρική θα πρέπει ειδικότερα να στρέφεται στη δημιουργία περιφερειακών αξιακών αλυσίδων που θα παράγουν αγαθά τα οποία μπορούν να καταναλωθούν πρωτίστως στην Αφρική, δημιουργώντας έτσι εγχώριες αγορές. Αυτό θα μπορούσε να ανακλά το ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης τις δεκαετίες μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν υπήρχε έντονη εξάρτηση από τις εγχώριες αγορές για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

4.13.

Οι αφρικανικές και οι ευρωπαϊκές ΜΚΟ, ιδίως δε αυτές με ρίζες στην Αφρική, θα μπορούσαν να επιτελέσουν ρόλο γεφύρωσης για την οικονομική ανάπτυξη και να καταστούν παράγοντες υποστήριξης της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες προέλευσής τους.

5. Εμπόριο

5.1.

Η ΕΕ συνεχίζει να αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Αφρικής, καταλαμβάνοντας μερίδιο 36 % όλων των εξαγωγών, μπροστά από την Κίνα και τις ΗΠΑ. Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να εντατικοποιήσει αυτή τη συνεργασία και να τη θέσει υπό νέα συμβατική βάση.

5.2.

Ως ο κύριος εμπορικός εταίρος της Αφρικής, πρόθεση της ΕΕ ήταν να παρέχει τις πιο γενναιόδωρες εμπορικές προτιμήσεις της στις αφρικανικές χώρες, είτε μέσω του ΣΓΠ (και των πρωτοβουλιών «Όλα εκτός από όπλα» (EBA/Everything but Arms) για τις ΛΑΧ, πολλές εκ των οποίων βρίσκονται στην Αφρική) είτε μέσω ΣΕΣ, και κατά κύριο λόγο μέσω συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ), που έχουν την ανάπτυξη ως πρωταρχικό τους στόχο.

5.3.

Ωστόσο, παρά τις διατάξεις της νέας γενιάς ΣΕΣ της ΕΕ και της ΣΟΕΣ με την Καραϊβική, οι ΣΕΣ και ΣΟΕΣ της ΕΕ με τις αφρικανικές χώρες δεν περιλαμβάνουν μηχανισμό διαλόγου με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. Οι ΣΕΣ με τις χώρες της βόρειας Αφρικής δεν περιέχουν ακόμη ρήτρες για Εσωτερικές Συμβουλευτικές Ομάδες ή κεφάλαιο για το Εμπόριο και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Οι δε ΣΟΕΣ, που αφορούν την ανάπτυξη, δεν προβλέπουν ρήτρα σχετικά με μια συμβουλευτική επιτροπή που θα ενισχύει τον διάλογο με μη κρατικούς φορείς για τη βιώσιμη υλοποίηση και τον αντίκτυπο των ΣΟΕΣ.

5.4.

Η συμμετοχή και ο διάλογος με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί επίσης να διεξαχθεί έξω από (ή παράλληλα με) τις εμπορικές συμφωνίες. Καθότι στόχος των εμπορικών και επενδυτικών σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και της Αφρικής είναι η καλλιέργεια της βιώσιμης ανάπτυξης, είναι αναγκαίο να συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς, και όχι μόνον οι κρατικοί.

5.5.

Υφίστανται αναπτυξιακές προκλήσεις λόγω της υφιστάμενης δομής του εμπορίου μεταξύ Αφρικής και Ευρώπης. Ακόμα και μετά την επικύρωσή τους, δεν υλοποιούνται όλες οι ΣΟΕΣ στην πράξη από τις χώρες εταίρους. Αυτό δεν είναι τελείως αδικαιολόγητο, καθώς είναι πολυάριθμες οι αναφορές ευρωπαϊκών εξαγωγών που πλημμυρίζουν την αγορά, δυσχεραίνοντας την ανάπτυξη τοπικών βιομηχανιών και κλάδων (16). Το εκτεταμένο ελεύθερο εμπόριο αποτελεί οριστική δομική στροφή για τις χώρες εταίρους, που προηγουμένως είχαν τη δυνατότητα ρύθμισης των τομέων της οικονομίας τους μέσω προτιμησιακών καθεστώτων. Επίσης, οι ΣΟΕΣ είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ οικονομικών ομάδων, τα μέλη των οποίων ενίοτε βιώνουν διαφορετικές καταστάσεις, γεγονός που θα μπορούσε να απαιτήσει διαφορετικές προσεγγίσεις της εμπορικής πολιτικής. Τέλος, οι ολοκληρωμένες εμπορικές συμφωνίες καθαυτές αποτελούν δυνητικά οργανωτικές προκλήσεις όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις για τις αναπτυσσόμενες και τις πρόσφατα βιομηχανοποιημένες χώρες.

5.6.

Η μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών έχει ορισμένες επιπτώσεις όσον αφορά την οικοδόμηση ικανοτήτων και το κόστος, οι οποίες πρέπει να αντιμετωπιστούν προκειμένου να συγκροτηθούν αποτελεσματικοί μηχανισμοί συμμετοχής. Η ΕΕ θα πρέπει να διαθέσει μέρος των πόρων της «Βοήθειας για το Εμπόριο» (θα μπορούσε να καθοριστεί αντίστοιχο ποσοστό) στην υποστήριξη της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, του κοινωνικού διαλόγου και της οικοδόμησης ικανοτήτων, όσον αφορά εγχειρήματα βιώσιμου εμπορίου και επενδύσεων.

5.7.

Η Αφρική συμμετέχει επίσης στη σύναψη της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών (AfCFTA), με απώτερο στόχο μια ενιαία αφρικανική αγορά. Μέχρι στιγμής έχει πάνω από 40 υπογράφοντες και θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική από πολλούς κρατικούς και μη κρατικούς φορείς από ολόκληρη την Αφρική. Αυτή αναμένεται να ενισχύσει το ενδοαφρικανικό εμπόριο, την περιφερειακή και ηπειρωτική ολοκλήρωση και να αναπτύξει μείζονες τομείς της οικονομίας σε όλη την Αφρική. Η ΕΕ μπορεί να στηρίξει αποτελεσματικά αυτό το εγχείρημα και να συμβάλει στο να διασφαλιστεί ότι τα προτιμησιακά εμπορικά καθεστώτα της με αφρικανικές χώρες και περιοχές (ΣΕΣ της ΕΕ με τη βόρεια Αφρική, ΣΟΕΣ και καθεστώς ΣΓΠ) θα συνεχίσουν να στηρίζουν την εμπορική ολοκλήρωση της ηπείρου, προχωρώντας στην κατεύθυνση μιας εμπορικής συμφωνίας μεταξύ ηπείρων.

6. Προς μια νέα «Συμμαχία Αφρικής — Ευρώπης»

6.1.

Η Αφρική δεν χρειάζεται ελεημοσύνη: χρειάζεται μια αυθεντική και δίκαιη εταιρική σχέση σύμφωνα με τη Συμμαχία Ευρώπης-Αφρικής για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας που προτάθηκε τον Σεπτέμβριο του 2018. Η πρόταση δηλώνει ότι αυτό θα συμβάλει στη δημιουργία έως και δέκα εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στην Αφρική τα επόμενα πέντε μόλις χρόνια. Πρέπει να εξυπακούεται ότι οι εν λόγω θέσεις εργασίας οφείλουν να εγγυώνται εισόδημα που θα επιτρέπει αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο. Η Συμμαχία επιδιώκει να ξεκλειδώσει τις ιδιωτικές επενδύσεις και να εξερευνήσει τις τεράστιες ευκαιρίες που μπορούν να αποφέρουν καρπούς για τους αφρικανικούς και τους ευρωπαϊκούς λαούς και τις οικονομίες τους. Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ανάπτυξης των πολυάριθμων εμπορικών συμφωνιών ΕΕ-Αφρικής σε μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ των δύο ηπείρων, ως οικονομική εταιρική σχέση μεταξύ ίσων. Σε αυτό το πλαίσιο, η Συμμαχία αποτελεί σημαντικό πολιτικό μήνυμα. Αυτή η εταιρική σχέση θα πρέπει να βασίζεται στην ισοτιμία και να λαμβάνει υπόψη τις ασυμμετρίες και τις αντίστοιχες ικανότητες κάθε εταίρου.

6.2.

Για να καταστεί πραγματική συμμαχία, απαιτείται περισυλλογή από τις δύο πλευρές, μεγαλύτερη κατανόηση, συντονισμός και συνεργασία, καθώς και:

—	οικείωση από την πλευρά της Αφρικής·

—	υπέρβαση των κυβερνήσεων·

—	ένταξη όλων των μη κρατικών φορέων·

—	απώτερη επιδίωξη εξασφάλισης αξιοπρεπούς ζωής για όλους τους ανθρώπους στην Αφρική.

7. Η συμφωνία που θα διαδεχθεί το Κοτονού και ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών

7.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για μια νέα φιλόδοξη εταιρική σχέση με τις 79 χώρες ΑΚΕ. Τόσο η ΑΚΕ όσο και η ΕΕ εκτιμούν την «πολιτική διάσταση» ως επίτευγμα της Συμφωνίας του Κοτονού και επιθυμούν τη διατήρησή της. Αυτή επικεντρώνεται στον πολιτικό διάλογο που σχετίζεται με εθνικά, περιφερειακά και οικουμενικά ζητήματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, καθώς και στην προσήλωση στα ανθρώπινα δικαιώματα, την ορθή διακυβέρνηση, την ειρήνη και την ασφάλεια.

7.2.

Αυτή η νέα σχέση δίκαιου εμπορίου που θα αναπτυχθεί με τις αφρικανικές χώρες θα πρέπει να προάγει την αξιοπρεπή εργασία και να προστατεύει τις δημόσιες υπηρεσίες. Η εμπορική πολιτική πρέπει να εξασφαλίζει τον πλήρη σεβασμό και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των ποιοτικών θέσεων εργασίας και του περιβάλλοντος και να λαμβάνει υπόψη τις αναπτυξιακές ανάγκες των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών. Το εμπόριο μπορεί να αποτελέσει εξαιρετική ευκαιρία μόνον αν δημιουργεί ποιοτικές θέσεις εργασίας και τονώνει τη βιώσιμη ανάπτυξη. Κάθε εμπορική συμφωνία θα πρέπει να εξασφαλίζει τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, την ορθή διακυβέρνηση και τη διαφάνεια.

7.3.

Η ΕΟΚΕ έχει διαδραματίσει μείζονα ρόλο στην ενίσχυση των σχέσεων της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο της συμφωνίας του Κοτονού. Είναι πλέον σημαντικό η συνεχής και ακόμα μεγαλύτερη συμμετοχή της ΕΟΚΕ και των δομών της να καταστεί ουσιαστικό στοιχείο της συμφωνίας που θα διαδεχθεί τη Συμφωνία του Κοτονού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα δοθεί η δυνατότητα στην κοινωνία των πολιτών της ΕΕ να συνδράμει την κοινωνία των πολιτών των αφρικανικών χωρών ώστε να καταστεί αξιόπιστος εταίρος για τους επενδυτές.

Βρυξέλλες, 12 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) ΕΕ C 246 της 28.7.2017, σ. 71.

(2) https://www.africa-eu-partnership.org//sites/default/files/documents/eas2007_joint_strategy_en.pdf.

(3) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 29.

(4) Νοείται ως βοήθεια σε περίπτωση καταστροφών και ανθρωπιστική βοήθεια, πρόληψη συγκρούσεων, εκδημοκρατισμός, αναπτυξιακή συνεργασία, αλλά όχι στρατιωτική και σχετική με τη συνοριοφυλακή υποστήριξη και συνεργασία.

(5) Όπως η Τριμερής δήλωση αρχών της ΔΟΕ σχετικά με τις πολυεθνικές εταιρείες και την κοινωνική πολιτική.

(6) Μελέτες καταδεικνύουν ότι ένα συγκεκριμένο ελάχιστο εισόδημα οδηγεί σε μείωση των μεταναστευτικών πιέσεων. Μεταξύ άλλων, Clemens, Does Development Reduce Migration? (Μειώνει η ανάπτυξη τη μετανάστευση;) (2014) (http://ftp.iza.org/dp8592.pdf).

(7) http://pubdocs.worldbank.org/en/992371492706371662/MigrationandDevelopmentBrief27.pdf.

(8) Μεταξύ άλλων, έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας με τίτλο «Doing Business», 2017.

(9) Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής Στρατηγικής, στρατηγικό σημείωμα με θέμα «The Makings of an African Century» (2017).

(10) ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 27.

(11) Υπουργείο Ανάπτυξης της Γερμανίας„«Afrika und Europa — Neue Partnerschaft für Entwicklung, Frieden und Zukunft — Eckpunkte für einen Marshallplan mit Afrika» (Αφρική και Ευρώπη — Νέα εταιρική σχέση για την ανάπτυξη, την ειρήνη και το μέλλον — Ακρογωνιαίοι λίθοι για ένα σχέδιο Μάρσαλ με την Αφρική) και ΔΗΕΕΑ, Economic Development in Africa Report 2016 (Έκθεση για την οικονομική ανάπτυξη στην Αφρική το 2016).

(12) Μεταξύ άλλων Clemens, Does Development Reduce Migration? (Μειώνει η ανάπτυξη τη μετανάστευση;) (2014) (http://ftp.iza.org/dp8592.pdf).

(13) Africa's Development Dynamics 2018: Growth, Jobs and Inequalities (Αναπτυξιακή δυναμική της Αφρικής το 2018: Ανάπτυξη, θέσεις εργασίας και ανισότητες), AUC (African Union Commission/Επιτροπή της Αφρικανικής Ένωσης)/ΟΟΣΑ, 2018.

(14) Eurostat 2018.

(15) Όπως η Τριμερής δήλωση αρχών της ΔΟΕ σχετικά με τις πολυεθνικές εταιρείες και την κοινωνική πολιτική.

(16) π.χ. https://www.deutschlandfunk.de/das-globale-huhn-ghanas-bauern-leiden-unter-gefluegel.766.de.html?dram:article_id=433177· https://www.wienerzeitung.at/nachrichten/wirtschaft/international/835163_Was-Altkleider-fuer-Afrikas-Wirtschaft-bedeuten.html· https://www.dialog-milch.de/im-fokus-eu-milchpulver-und-der-milchmarkt-in-afrika/

24.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 97/27

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η “αξία χρήσης” επιστρέφει: νέες προοπτικές και προκλήσεις για τα ευρωπαϊκά προϊόντα και υπηρεσίες»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 97/04)

Εισηγητής: ο κ. Δημήτρης ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

Απόφαση της συνόδου Ολομέλειας	24.1.2019
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	19.11.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	191/3/4

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θεωρεί ότι η παροχή καινοτόμων και εξαιρετικά εξειδικευμένων προϊόντων και υπηρεσιών με αναγνωρισμένα και πιστοποιημένα βασικά χαρακτηριστικά που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πελατών καθώς και στις απαιτήσεις της κοινωνικής και περιβαλλοντικής αειφορίας, μπορεί να αποτελέσει την ουσία και το επίκεντρο της σύγχρονης ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης είναι να διαμορφώσει μια ευρωπαϊκή ταυτότητα σύμφωνα με τις παγκόσμιες, συστημικές κοινωνικοοικονομικές μεταβολές.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι πρόσφατες εξελίξεις επαναφέρουν την αξία χρήσης στην πρώτη γραμμή του σύγχρονου ανταγωνισμού. Το γεγονός αυτό εξυπηρετεί τη βιώσιμη ανάκαμψη της ευρωπαϊκής παραγωγής σε όλους τους τομείς και κλάδους. Εκτός από τον καλά τεκμηριωμένο κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο, οι ευρωπαϊκές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα για τον επαναπροσδιορισμό της θέσης της Ευρώπης στη σύγχρονη κατανομή της εργασίας, ανταποκρινόμενες στη ζήτηση για ποικιλία παγκοσμίως.

1.3.

Η «επιστροφή της αξίας χρήσης» συνδέεται με τα βασικά χαρακτηριστικά της Ευρώπης, όπου παρατηρείται σημαντική κοινωνικοπολιτισμική, γεωλογική και κλιματική ποικιλομορφία. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της επιδίωξης υψηλής εξειδίκευσης των προϊόντων και των υπηρεσιών. Για λόγους ανταγωνιστικότητας, οι διαδικασίες παραγωγής θα πρέπει επίσης να συνάδουν με τις πολιτικές για την κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

1.4.

Εάν λάβουμε υπόψη τις τεράστιες οικονομίες κλίμακας στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, τη μη αποδοχή της κοινωνικής και της περιβαλλοντικής ευθύνης, σε συνδυασμό με την επιστροφή του επιθετικού προστατευτισμού σε πολλές αναπτυγμένες χώρες, η υιοθέτηση εξειδικευμένων, ποιοτικών και βιώσιμων μοντέλων παραγωγής είναι ίσως η καλύτερη (αν όχι η μόνη) διέξοδος από την παγίδα αυτή, όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο.

1.5.

Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά πολιτικές παρεμβάσεις στις ακόλουθες κατευθύνσεις: α) η διακυβέρνηση σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο θα πρέπει να εφαρμόζει ένα μείγμα πολιτικής προσανατολισμένο στη χρήση, με χωρική προσαρμογή ανάλογα με τα τοπικά χαρακτηριστικά και ανάγκες· β) ανάπτυξη μιας εξίσου φιλόδοξης βιομηχανικής πολιτικής για την Ευρώπη και προώθηση της συγκρότησης συνεργατικών σχηματισμών και της συνεργασίας των (ημι-)αυτόνομων παραγωγών, σύμφωνα με την οποία η διατήρηση της ποικιλίας συνδυάζεται με οφέλη κλίμακας σε συγκεκριμένα τμήματα του κύκλου ζωής του προϊόντος· γ) γενίκευση της βιομηχανικής συμβίωσης για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας· δ) βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδοτικούς πόρους μέσω της υλοποίησης του σχεδίου δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών και της προώθησης των μέσων μικροχρηματοδότησης, καθώς και μέσω τραπεζικών προσεγγίσεων που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και την αξία χρήσης.

1.6.

Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) και η διά βίου μάθηση (ΔΒΜ) αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία για τη δικτύωση και τη συγκρότηση συνεργατικών σχηματισμών προκειμένου να μειωθεί το κόστος της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και για να ενισχυθούν οι βασικές διακλαδικές ικανότητες.

1.7.

Η δυνατότητα πρόσβασης σε δεδομένα και η διαχείριση δεδομένων είναι ο επόμενος τομέας πολιτικής παρέμβασης. Ωστόσο, η διασφάλιση τόσο της ψηφιακής κυριαρχίας όσο και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής των φυσικών και νομικών προσώπων μπορεί να είναι δύσκολο έργο από τεχνικής και νομικής άποψης. Εξάλλου, οι παραγωγοί προϊόντων και οι πάροχοι υπηρεσιών πρέπει επίσης να έχουν τη δυνατότητα και την ικανότητα να χρησιμοποιούν τις απαραίτητες μεθόδους και διαδικασίες, ψηφιοποιημένες ή μη. Παράλληλα με την παροχή λογισμικού ανοιχτού κώδικα (OSS), η συζήτηση αυτή μάς επαναφέρει στην αναγκαιότητα της ΕΕΚ και της ΔΒΜ.

2. Πλαίσιο της παρούσας γνωμοδότησης

2.1.

«Αξία χρήσης» είναι η απάντηση στην ερώτηση «σε τι χρησιμεύει ένα προϊόν ή μια υπηρεσία». Σε μια ευρύτερη, ολιστική προσέγγιση περιλαμβάνονται όλες οι διαφορετικές θετικές ή αρνητικές χρήσεις, άμεσες ή έμμεσες. Η αξία χρήσης αναφέρεται σε όλα τα πραγματικά, αντικειμενικά και/ή υποκειμενικά αναμενόμενα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής («από τα σπάργανα ως τα σάβανα»). Κάθε στοιχείο, υλικό ή όχι, που έχει αξία χρήσης είναι οικονομικό αγαθό. Σε μια εποχή εμπορευματοποιημένης οικονομίας, η ανταλλακτική αξία (η τιμή) έχει απομακρύνει την αξία χρήσης από το οπτικό πεδίο της λειτουργικής αγοράς, με συνέπεια —στην καλύτερη περίπτωση— η δεύτερη να υποτίθεται ότι είναι ενδεικτική της πρώτης.

2.2.

Σήμερα, με την επιταχυνόμενη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, οι ανθρώπινες ανάγκες τροποποιούνται σταδιακά και περνούν από την ικανοποίηση της επιθυμίας για ποικιλία και όχι για ποσότητα, δεδομένου ότι τούτη έχει από καιρό κορεστεί στις κορυφαίες παγκόσμιες αγορές. Γενικά, οι προτιμήσεις των καταναλωτών στρέφονται προς προϊόντα και υπηρεσίες με ειδικές, διαφοροποιημένες και πιστοποιημένες ιδιότητες. Το χαρακτηριστικό αυτό αφορά και τις αναδυόμενες αγορές και, συγκεκριμένα, ειδικά τμήματα της τοπικής ζήτησης ανάλογα με την ηλικία, την εκπαίδευση, το επάγγελμα, τον βαθμό αστικοποίησης κ.λπ.

2.3.

Όπως είναι αναμενόμενο, οι τελευταίες τεχνολογικές και διαδικαστικές αναβαθμίσεις έχουν ως στόχο να επεκτείνουν την παραγωγικότητα, όχι μόνο όσον αφορά την παραγωγή ποσοτήτων σε μαζική κλίμακα, αλλά κυρίως από την άποψη της παραγωγής διαφοροποιημένων ποιοτήτων, βελτιώνοντας έτσι την άμεση αντιστοιχία μεταξύ παραγωγής και υφιστάμενων προτιμήσεων.

2.4.

Επιπλέον, η επιτάχυνση των τεχνικών αλλαγών αφαιρεί τον τυπικό εμπορικό χαρακτήρα των προϊόντων και ενεργοποιεί μια διαδικασία σταδιακής απώλειας του εν γένει εμπορικού χαρακτήρα, αν και με διαφορές ανά τομέα. Με τον τρόπο αυτό, επανέρχεται η αξία χρήσης στην πρώτη γραμμή του σύγχρονου ανταγωνισμού και εξυπηρετείται η βιώσιμη ανάκαμψη της ευρωπαϊκής παραγωγής σε όλους τους τομείς.

2.5.

Τα όργανα της ΕΕ φαίνεται να έχουν αντιληφθεί αυτές τις διαρθρωτικές μεταλλαγές. Η ανακοίνωση COM(2017) 479 της Επιτροπής επικεντρώνεται στην ανάγκη επενδύσεων σε μια έξυπνη, καινοτόμο και βιώσιμη ευρωπαϊκή βιομηχανία. Η ΕΟΚΕ ανταποκρίθηκε με την έγκριση γνωμοδότησης κατόπιν σχετικής αίτησης (1), τονίζοντας την ανάγκη προώθησης των ΜΜΕ και ενίσχυσης της σχετικής καινοτομίας.

2.6.

Σε μια πιο πρόσφατη διερευνητική γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ ζήτησε «μια ολιστική προσέγγιση που θα εξισορροπεί την ανάπτυξη, τις κλιματικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις και τα κοινωνικά προβλήματα σε ένα δίκαιο σχέδιο μετάβασης». Σε αυτήν τη βάση, η ΕΟΚΕ συνέχισε να προτρέπει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να «υιοθετήσουν μια μακροπρόθεσμη και ολοκληρωμένη στρατηγική με παγκόσμιο όραμα», όπου «η ελκυστικότητα της Ευρώπης πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για κάθε βιομηχανική πολιτική που βασίζεται στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα» (2).

2.7.

Πιο πρόσφατα, με δεδομένο το δίλημμα «υψηλό κόστος ή αντιμετώπιση του φαινομένου των αερίων του θερμοκηπίου», στη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της με θέμα «Η τομεακή βιομηχανική προοπτική του συνδυασμού των κλιματικών και ενεργειακών πολιτικών» (3), η ΕΟΚΕ διερευνά την τεχνική και νομική σκοπιμότητα των μέτρων διασυνοριακής προσαρμογής για την εσωτερική τιμή των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στο εν λόγω έγγραφο, η ΕΟΚΕ συνιστούσε στην Επιτροπή να εξετάσει πιο αναλυτικά τη συγκεκριμένη, αλλά και άλλες επιλογές πολιτικής, όπως μεταρρύθμιση του ΣΕΔΕ, μηχανισμοί συνοριακής προσαρμογής άνθρακα και προσαρμοσμένος στην ένταση άνθρακα συντελεστής ΦΠΑ.

2.8.

Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας προχωράει ένα βήμα παραπέρα. Η γνωμοδότηση αναφέρεται στο τι πρέπει να περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της βιομηχανικής πολιτικής, προκειμένου να επανατοποθετηθεί η ευρωπαϊκή παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών στο παγκόσμιο πλαίσιο, με βάση ένα οικολογικό και κοινωνικό μοντέλο ανοιχτής αγοράς που να ανταποκρίνεται στην παράδοση και στο μέλλον της ΕΕ.

3. Το μικρο-επίπεδο

3.1.

Οι διαρθρωτικές αλλαγές που αναφέρθηκαν καθιστούν επίκαιρη τη «χρησιμότητα» των ΜΜΕ: εκτός από τον καλά τεκμηριωμένο κοινωνικοοικονομικό τους αντίκτυπο —με τη σημαντική ενίσχυση της προστιθέμενης αξίας σε μια σύγχρονη κοινωνία και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας—, οι ΜΜΕ μπορούν να αποτελέσουν τον κύριο παράγοντα επαναπροσδιορισμού της ευρωπαϊκής παραγωγής, χάρη στην ικανότητά τους να ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκες εξειδικευμένων αγορών και στην αυξανόμενη ζήτηση για ποικιλία παγκοσμίως.

3.2.

Η αναγνώριση της σημερινής σημασίας των ΜΜΕ δεν τις καθιστά αυτομάτως λιγότερο ευάλωτες. Ως εκ τούτου, ένας από τους στόχους της παρούσας γνωμοδότησης είναι να συμβάλει στην εξεύρεση νέων τρόπων στήριξης των μικρομεσαίων παραγωγών της Ευρώπης όσον αφορά την αντιμετώπιση των μειονεκτημάτων που σχετίζονται με την κλίμακα. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της να προωθηθούν νέες μέθοδοι δικτύωσης, ομαδοποίησης και συνεργασίας, διατηρώντας την αυτονομία των παραγωγών προς όφελος της παραγωγής αγαθών με διαφοροποιημένη ποιότητα, ενώ ορισμένα τμήματα του κύκλου ζωής της παραγωγής θα εξυπηρετούνται από κοινού αξιοποιώντας οικονομίες κλίμακας. Τούτο μπορεί να αφορά π.χ. τον σχεδιασμό και την προώθηση αγαθών, την ίδρυση εκκολαπτηρίων νεοφυών επιχειρήσεων και προ-εκκολαπτηρίων, τους τομείς των μεταφορών και της εφοδιαστικής, την πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους, την πρόσβαση και τη χρήση μαζικών δεδομένων και εξειδικευμένων βάσεων δεδομένων και τη διασυνδεσιμότητα στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας.

3.3.

Η βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοοικονομικούς πόρους και υπηρεσίες είναι ζωτικής σημασίας για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και ιδίως για τις ΜΜΕ. Η εφαρμογή του Σχεδίου δράσης για την Ένωση κεφαλαιαγορών είναι ουσιαστικής σημασίας δεδομένου ότι τούτο προτείνει μέσα μικροχρηματοδότησης για την καινοτομία, τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τις μη εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες, καθώς και μεθόδους που διευκολύνουν την είσοδο και την άντληση κεφαλαίων στις δημόσιες αγορές κ.λπ. Επιπλέον, λόγω της σημασίας των περιβαλλοντικών και κοινωνικών πτυχών που αφορούν αγαθά και υπηρεσίες (είτε άμεσα είτε έμμεσα), θα πρέπει να προκριθούν οικολογικές τραπεζικές προσεγγίσεις και τραπεζικές προσεγγίσεις που σχετίζονται με την αξία χρήσης. Τα κατάλληλα κέντρα ικανοτήτων θα μπορούσαν να αποδειχθούν πολύ χρήσιμα για τη συμπερίληψη των αρχών βιωσιμότητας στις επιχειρήσεις ΜΜΕ.

3.4.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί στη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία, μέσω της ενθάρρυνσης των παραγωγών να συνεργάζονται και να μοιράζονται αποτελεσματικά τους πόρους. Για τον σκοπό αυτό, καθώς και για να υπογραμμιστεί η σημασία της παροχής στους Ευρωπαίους καταναλωτές των πιο αντικειμενικών πληροφοριών, η ΕΟΚΕ δίνει έμφαση στη δημιουργία οικολογικών βιομηχανικών πάρκων και περιοχών. Μια κοινότητα επιχειρήσεων μεταποίησης και παροχής υπηρεσιών μπορεί να ενισχύσει την περιβαλλοντική και οικονομική απόδοση μέσω της συνεργασίας στη διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων και θεμάτων πόρων, όπως, μεταξύ άλλων, ενέργειας, νερού και υλικών. Αυτή η «συμβίωση» στον χώρο ευνοεί την ανταλλαγή πόρων μεταξύ οντοτήτων στον ίδιο τομέα, ή ακόμη και σε διαφορετικούς τομείς.

3.5.

Τα οφέλη της βιομηχανικής συμβίωσης μπορούν να γίνουν αισθητά σε όλα τα επίπεδα βιωσιμότητας: η διεύρυνση ανάντη και κατάντη παραγωγικών διασυνδέσεων στο πλαίσιο βιομηχανικών πάρκων και περιοχών παραγωγής μετατρέπει το κόστος της διάθεσης και της επεξεργασίας των αποβλήτων σε κέντρο κέρδους μειώνοντας το κόστος των πρώτων υλών, μεγιστοποιώντας τη χρήση ανεπαρκώς αξιοποιούμενων πόρων και εγκαταστάσεων, διαμοιράζοντας το κόστος των νέων υποδομών και επενδύοντας σε συνεργασία με ενδιαφερόμενα μέρη από τον ίδιο τομέα, ή ακόμη και από άλλους τομείς.

3.6.

Επιπλέον, η διαχείριση των πόρων γίνεται πηγή καινοτομίας, προσθέτοντας αξία στους «άχρηστους» ή «μη αξιοποιήσιμους» πόρους και ανοίγοντας νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, ενώ ταυτόχρονα καθιστά δυνατή τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς και εξαλείφει τον κίνδυνο οικονομικών κυρώσεων. Εξίσου σημαντικά είναι τα περιβαλλοντικά οφέλη: μέσω της βιομηχανικής συμβίωσης, η χρήση ακατέργαστων υλικών, η καθαρή παραγωγή αποβλήτων και οι εκπομπές άνθρακα μειώνονται χωρίς να διακυβεύεται η οικονομική δραστηριότητα. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να χρησιμεύσουν ως βάση για μια αναγνωρίσιμη παγκόσμια πιστοποίηση της τελικής παραγωγής με στόχο την περαιτέρω ανάδειξη της ποιότητας των ευρωπαϊκών προϊόντων και υπηρεσιών.

3.7.

Η βελτίωση της ικανότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και, ιδίως των μικρομεσαίων παραγωγών να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα τυχόν σχετικά στοιχεία και πληροφορίες («η συλλογή επιχειρηματικών πληροφοριών» ή «business intelligence» είναι ένας νέος σχετικός όρος) αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσής τους, αλλά και την ικανότητά τους να προσαρμόζονται σε μια μεταβαλλόμενη παγκόσμια αγορά:

—

εξυπνότερη χρήση των πόρων, καθώς τα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο για την κατάσταση των προϊόντων, όπως οχημάτων και λοιπών μηχανημάτων, επιτρέπουν στις εταιρείες να εντοπίζουν πιθανές αστοχίες και να σχεδιάζουν αναλόγως την προληπτική συντήρηση και τις επισκευές, παρατείνοντας έτσι τη διάρκεια ζωής των προϊόντων·

—

ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού που προκύπτει από τη συνεχιζόμενη μετάβαση στην κυκλική οικονομία, λόγω της μειωμένης εξάρτησης από «παρθένους» πόρους και της αυξημένης χρήσης ανακυκλωμένων προϊόντων, επιτυγχάνοντας έτσι χαμηλότερη έκθεση στην αστάθεια των τιμών των πρώτων υλών για μια εταιρεία και αυξάνοντας την ανθεκτικότητά της·

—

με την παροχή προϊόντων ως υπηρεσίας ή τη χρήση αισθητήρων προς επίβλεψη της χρήσης τους, οι καταναλωτές μπορούν στη συνέχεια να πληρώνουν τέλη ανάλογα με την κατανάλωσή τους, ενώ οι εταιρείες παραμένουν οι ιδιοκτήτες του προϊόντος, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα χρήσης των προϊόντων για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, ενώ οι πελάτες πληρώνουν μόνον για ό,τι χρησιμοποιούν πραγματικά·

—	αυξημένη ευελιξία και ανταγωνιστικότητα ως αποτέλεσμα της κατάλληλης αντιμετώπισης προκλήσεων όπως η μεγαλύτερη μεταβλητότητα, η αλληλεπίδραση και η αφοσίωση των πελατών, καθώς και το δαπανηρό ζήτημα της διάθεσης των αποβλήτων·

—	άνοιγμα διαύλων δημιουργικής εμπλοκής με τους πελάτες, βάσει των οποίων οι εταιρείες μπορούν να θεσπίζουν στενότερες σχέσεις εξυπηρέτησης μαζί τους και να προσαρμόζουν αποτελεσματικότερα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους.

3.8.

Τέλος, το ζήτημα των δικτύωσης και της ομαδοποίησης ισχύει και όσον αφορά την ανάπτυξη των απαιτούμενων δεξιοτήτων των εργαζομένων. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop) έχει τονίσει την ανάγκη ευρύτερης συνεργασίας, ιδίως όσον αφορά τη μάθηση βάσει της εργασίας, μεταξύ ιδρυμάτων ΕΕΚ, πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων. Οι οριζόντιες δεξιότητες θα πρέπει να ενισχυθούν, μέσω αρχικών αλλά και διά βίου διεργασιών μάθησης, προκειμένου να δημιουργηθούν πιο ευέλικτες διαδικασίες παραγωγής και να τονωθεί η δημιουργικότητα και η καινοτομία, μεταξύ άλλων σε σχέση με τον ψηφιακό μετασχηματισμό κ.λπ.

4. Το μακρο-επίπεδο

4.1.

Η εκ νέου βιομηχανοποίηση υπό την έννοια της ανοικοδόμησης μιας πολυτομεακής δομής παραγωγής στην Ευρώπη αναδείχθηκε έντονα μετά από μια περίοδο αποβιομηχάνισης και αύξησης της εξωτερικής ανάθεσης σε άλλες, κυρίως μη ευρωπαϊκές, περιοχές. Η αποκατάσταση ενός διαφορετικού, παραγωγικού βιώσιμου οικοσυστήματος αναγνωρίζεται ότι έχει πολλαπλές θετικές επιδράσεις στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι: α) δημιουργεί ανάντη και κατάντη παραγωγικές διασυνδέσεις, β) ενισχύει τις τοπικές αγορές, γ) μειώνει τον βαθμό της παραγωγικής εξάρτησης, ενισχύοντας έτσι την ανθεκτικότητα της τοπικής οικονομίας και δ) γεννά διεπιστημονικές δραστηριότητες έρευνας-ανάπτυξης, τονώνοντας την καινοτομία σε σχέση με τις διαδικασίες παραγωγής και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων και των υπηρεσιών που προσφέρονται.

4.2.

Προκειμένου να επιτύχει ανάκαμψη της ευρωπαϊκής παραγωγής και να επωφεληθεί από την υφιστάμενη παγκόσμια τάση «επαναπατρισμού» της οικονομικής δραστηριότητας, η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα πρέπει να επαναδιατυπωθεί στο πλαίσιο των σύγχρονων διεθνοποιημένων αγορών. Οι παγκόσμιες αλυσίδες προστιθέμενης αξίας παρουσιάζουν τις εξής σημαντικές αλλαγές: α) συνεχής συρρίκνωση μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση, β) «περιφερειοποίηση» ως στρατηγική προσέγγισης των μεγάλων καταναλωτικών αγορών και γ) αναδιάρθρωση της χωρικής διάσπασης των αλυσίδων παραγωγής.

4.3.

Τόσο η αναγωγή της ποιότητας σε κριτήριο προτεραιότητας παράλληλα με την τιμή όσο και η απώλεια του τυπικού εμπορικού χαρακτήρα των εμπορευμάτων συνάδουν με τα βασικά χαρακτηριστικά της Ευρώπης —μιας περιοχής που χαρακτηρίζεται από κοινωνικοπολιτισμική, γεωλογική και κλιματολογική ποικιλομορφία και όπου, την ίδια στιγμή —ή ίσως ακριβώς για τον λόγο αυτό— οι ΜΜΕ συνεχίζουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως παράγοντες ενίσχυσης της οικονομίας. Ως εκ τούτου, η παροχή καινοτόμων και εξαιρετικά εξειδικευμένων προϊόντων και υπηρεσιών με αναγνωρισμένα και πιστοποιημένα βασικά χαρακτηριστικά προσαρμοσμένα στις ανάγκες των πελατών, καθώς και στην κοινωνική και περιβαλλοντική αειφορία, μπορεί να αποτελέσει την ουσία και το επίκεντρο της σύγχρονης ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας.

4.4.

Το επιχείρημα αυτό είναι ακόμη πιο πειστικό εάν ληφθεί υπόψη ο πρόσφατα εξελισσόμενος διπολικός κόσμος, δηλαδή τεράστιες οικονομίες κλίμακας στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες και μη ανάληψη της κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευθύνης, μαζί με την επιστροφή του επιθετικού προστατευτισμού σε πολλές αναπτυγμένες χώρες, με την Ευρώπη παγιδευμένη στη μέση (π.χ. υφιστάμενη τις επιπτώσεις από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας). Οι θεαματικές τεχνολογικές, κοινωνικές και δημογραφικές αλλαγές διαμορφώνουν δραματικές μεταβολές στη φύση και τη δομή της παγκόσμιας οικονομίας, με νέες τοπικές αγορές και ανάγκες να αναδύονται. Η προσαρμογή στις συστημικές εξελίξεις και η υιοθέτηση των προαναφερθέντων χαρακτηριστικών της εξειδικευμένης, ποιοτικής και βιώσιμης παραγωγής θα μπορούσαν να προσφέρουν διέξοδο, όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο.

5. Η συναφής πρόταση πολιτικής σε τοπικό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο

5.1.

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν όλες αυτές οι προκλήσεις που συνδέονται με την καθιέρωση μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας και με την εκ νέου εδραίωση των ευρωπαϊκών προϊόντων και υπηρεσιών στην παγκόσμια οικονομία, η ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν να επενδύσουν σημαντικά περισσότερους πόρους στην έρευνα και την ανάπτυξη, την εκπαίδευση, τις υποδομές, το μάρκετινγκ και τις καινοτόμες τεχνολογίες. Για τον σκοπό αυτό, όπως υποστηρίζεται από τους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους, την κοινωνία των πολιτών και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη χρειάζεται μια φιλόδοξη βιομηχανική πολιτική για την Ευρώπη, με έμφαση στην καινοτομία, την ευφυή ρύθμιση, την κοινωνική εταιρική σχέση, το ελεύθερο εμπόριο και την κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη.

5.2.

Δεδομένου του ταχύτατου μετασχηματισμού και της εντατικοποίησης του παγκόσμιου ανταγωνισμού, η εμπορική πολιτική είναι αναπόφευκτη. Επιπλέον, είναι ουσιώδους σημασίας για την αντιμετώπιση των εσωτερικά παραγομένων αποτυχιών της αγοράς. Παρ’ όλα αυτά, αντί να παγιδευτούν σε έναν φαύλο κύκλο προστατευτισμού, πρέπει οι ιθύνοντες της ΕΕ και των κρατών μελών να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν ένα μείγμα πολιτικών με κριτήριο τη χρήση και προσαρμοσμένων χωρικά ανάλογα με τα τοπικά χαρακτηριστικά και ανάγκες, ήτοι: α) μέτρα τυποποίησης και πιστοποίησης για την εσωτερική προστασία και την προώθηση στο εξωτερικό ευρωπαϊκών σημάτων· β) (προ)ορατική οικονομική διπλωματία που να αξιοποιεί διεθνείς πολιτικούς, πολιτιστικούς και κοινωνικοοικονομικούς δεσμούς· γ) χρήση δημόσιων συμβάσεων ως μέσου για την επιβολή ποιοτικών προτύπων στις ευρωπαϊκές αγορές· δ) προώθηση των αναγκαίων επενδύσεων σε υποδομές και θεσμικές ρυθμίσεις που να ενισχύουν περαιτέρω την ανταγωνιστικότητα της τοπικής παραγωγής.

5.3.

Οι προαναφερθείσες ρυθμίσεις για το έξυπνο εμπόριο πρέπει να συμβαδίζουν με έξυπνες βιομηχανικές πολιτικές της ΕΕ και των κρατών μελών: α) ψηφιοποίηση, προσαρμογή στην ψηφιακή τεχνολογία και εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή, β) επενδύσεις στην ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών μεγάλης διαφοροποίησης και υψηλής εξειδίκευσης· γ) επένδυση στην τεχνική ικανότητα αποτελεσματικής παραγωγής διαφοροποιημένων ποικιλιών· δ) προώθηση της συγκρότησης συνεργατικών σχηματισμών και του συνεργατισμού των (ημι-)αυτόνομων παραγωγών, όπου η διατήρηση της ποικιλίας αντιστοιχεί σε οφέλη λόγω κλίμακας σε συγκεκριμένα, προσεκτικά επιλεγμένα τμήματα του κύκλου ζωής των προϊόντων· ε) γενίκευση του συστήματος βιομηχανικής συμβίωσης για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας· στ) περαιτέρω ενίσχυση των δεσμών μεταξύ παραγωγής και έρευνας-ανάπτυξης, και σε λιγότερο εφαρμοσμένους επιστημονικούς τομείς (βλέπε σχετική συζήτηση για το νέο πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη» της περιόδου 2020-2025).

5.4.

Ειδικά για την προαναφερθείσα προώθηση ειδικών ομαδοποιήσεων και βιομηχανικών «συμβιώσεων», θα χρειαστεί να εκπονηθούν ειδικές μελέτες ανά περιφέρεια για να εντοπιστούν τα τμήματα της τοπικής παραγωγής, όπου θα μπορούσαν να καθοριστούν διάφοροι τύποι δικτύων και συνεργατισμού.

5.5.

Όπως προαναφέρθηκε, η ΕΕΚ και η ΔΒΜ αποτελούν μέσα δικτύωσης και ομαδοποίησης προκειμένου να επιτευχθούν οφέλη κλίμακας όσον αφορά το κόστος της ανθρώπινης ανάπτυξης που πρέπει να αναλάβουν οι εργοδότες, καθώς και ένας τρόπος ενίσχυσης των κρίσιμων ικανοτήτων για την τόνωση της δημιουργικότητας, της καινοτομίας και της προσαρμοστικότητας της παραγωγικής διαδικασίας. Η μελλοντική ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα της ΕΕΚ και της ΔΒΜ θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα σε αυτές τις οριζόντιες δεξιότητες σε όλα τα επίπεδα με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένων των νέων μεθόδων μάθησης, της χρήσης σύγχρονης τεχνολογίας και νέων μηχανισμών χρηματοδότησης, βοηθώντας με τον τρόπο αυτό τις μονάδες παραγωγής να υιοθετήσουν τα πλέον πρόσφατα επιτεύγματα και να τα χρησιμοποιήσουν για την ανάπτυξη νέων διαφοροποιημένων προϊόντων.

5.6.

Η ικανότητα πρόσβασης σε δεδομένα και διαχείρισης δεδομένων είναι ο επόμενος τομέας πολιτικής παρέμβασης που αναφέρεται στον σκοπό της υποστήριξης των Ευρωπαίων παραγωγών και παρόχων υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της σύγχρονης εξέλιξης των παγκοσμιοποιημένων αγορών και την αξιοποίηση του συγκριτικού τους πλεονεκτήματος σε αγαθά και υπηρεσίες υψηλής εξειδίκευσης. Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις ΜΜΕ. Ωστόσο, η ελευθέρωση της πρόσβασης σε δεδομένα συμβαδίζει με τον αυξανόμενο κίνδυνο κατάχρησης δεδομένων. Η διασφάλιση τόσο της ψηφιακής κυριαρχίας όσο και της ιδιωτικής ζωής των φυσικών και νομικών προσώπων μπορεί να είναι τεχνικά και νομικά δύσκολο έργο, αλλά ταυτόχρονα και απαραίτητο.

5.7.

Τέλος, εκτός από την ήδη ευκολότερη πρόσβαση σε ένα συνεχώς αυξανόμενο όγκο δεδομένων, οι παραγωγοί προϊόντων και υπηρεσιών πρέπει επίσης να έχουν τη δυνατότητα και την ικανότητα να χρησιμοποιούν την απαραίτητη μεθοδολογία διαχείρισης δεδομένων που συνίσταται σε μεθόδους και διαδικασίες, ψηφιοποιημένες ή μη. Η «συλλογή επιχειρηματικών πληροφοριών» είναι ένας σχετικά νέος όρος στη σχετική βιβλιογραφία και περιγράφει με ακρίβεια την ικανότητα χρήσης της πληροφορίας και των συνόλων δεδομένων. Παράλληλα με τις τεχνικές και νομικές παρεμβάσεις για την παροχή λογισμικού ανοιχτού κώδικα, η συζήτηση αυτή μάς επαναφέρει στις σχετικές οριζόντιες δεξιότητες που πρέπει να αναπτυχθούν μέσω της ΕΕΚ και της ΔΒΜ.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) ΕΕ C 227 της 28.6.2018, σ. 70.

(2) ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 10.

(3) ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 59.

24.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 97/32

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Κοινά ελάχιστα πρότυπα στον τομέα της ασφάλισης ανεργίας — Ένα συγκεκριμένο μέτρο για την αποτελεσματική εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 97/05)

Εισηγητής: ο κ.

Oliver RÖPKE

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	15.3.2018
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του εσωτερικού κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	15.11.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	141/65/14

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Γκέτεμποργκ στις 17 Νοεμβρίου 2017, διακηρύχθηκε πανηγυρικά ο Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ). Προκειμένου ο πυλώνας αυτός να αποκτήσει ουσία, είναι απαραίτητο η ΕΕ και τα κράτη μέλη να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την αποτελεσματική εφαρμογή του.

1.2.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) παραπέμπει στην αρχή 13 του ΕΠΚΔ σχετικά με τα επιδόματα ανεργίας: βάσει αυτής, οι άνεργοι έχουν δικαίωμα σε επαρκή στήριξη από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης με στόχο την (επαν)ένταξή τους στην αγορά εργασίας, καθώς και σε επαρκή επιδόματα ανεργίας για εύλογη διάρκεια, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Τα εν λόγω επιδόματα δεν θα πρέπει να συνιστούν αντικίνητρο για τη γρήγορη επιστροφή στην απασχόληση.

1.3.

Η ασφάλιση ανεργίας αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας σε όλα τα κράτη μέλη, –αν και οι ρυθμίσεις διαφέρουν σε εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι, πρώτον, τα ενισχυμένα πρότυπα στα συστήματα ασφάλισης ανεργίας των κρατών μελών συμβάλλουν στην καλύτερη λειτουργία των αγορών εργασίας και, δεύτερον, ότι τα κράτη μέλη με πιο γενναιόδωρα συστήματα ασφάλισης ανεργίας και υψηλότερες δαπάνες για ενεργητικές πολιτικές και μέτρα για την αγορά εργασίας καταφέρνουν καλύτερα να επανεντάξουν τους ανέργους με βιώσιμο τρόπο (1) στην αγορά εργασίας. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημαντική λειτουργία των συστημάτων ως αυτόματων σταθεροποιητών.

1.4.

Επί του παρόντος, μεταξύ των κρατών μελών, υφίστανται μεγάλες αποκλίσεις όσον αφορά τις παροχές ανεργίας. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην κοινή έκθεση για την απασχόληση του 2019, σύμφωνα με την οποία η παροχή κατάλληλου επιδόματος ανεργίας για επαρκές χρονικό διάστημα, στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι εργαζόμενοι και το οποίο συνοδεύεται από αποτελεσματικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, είναι ζωτικής σημασίας για τη στήριξη των ατόμων που αναζητούν εργασία για να εισέλθουν στην αγορά εργασίας (2).

1.5.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για υψηλά πρότυπα απασχόλησης και κοινωνικά πρότυπα (3) και, ως εκ τούτου, συνιστά τον καθορισμό στόχων όσον αφορά τις παροχές ανεργίας στα κράτη μέλη. Οι εν λόγω στόχοι θα πρέπει να καθοριστούν όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά τον καθορισμό στόχων για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση.

1.6.

Σε πρώτο στάδιο, οι στόχοι για τις παροχές ανεργίας πρέπει να καθορίζονται και να παρακολουθούνται μέσω μιας διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της ότι ο Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει επίσης να έχει αντίκτυπο στην οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ (4). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι συστάσεις ανά χώρα που απευθύνονται στα κράτη μέλη θα πρέπει να περιλαμβάνουν, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, συγκεκριμένους στόχους όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας, καθώς και όσον αφορά την κατάρτιση και την ενεργοποίηση. Οι συστάσεις ανά χώρα καταρτίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποφασίζονται από το Συμβούλιο και εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

1.7.

Τη βάση των συστάσεων ανά χώρα θα πρέπει να αποτελούν οι ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές (5). Σύμφωνα με τη γραμμή 7,των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση του 2018 (6) , οι οποίες συνεχίζουν να ισχύουν το 2019 (7), τα κράτη μέλη οφείλουν να παρέχουν στους ανέργους επαρκή επιδόματα ανεργίας για εύλογη διάρκεια, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Εντούτοις, τα εν λόγω επιδόματα δεν θα πρέπει να συνιστούν αντικίνητρο για τη γρήγορη επιστροφή στην απασχόληση.

1.8.

Ο ΕΠΚΔ πλαισιώνεται από έναν κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων για τον έλεγχο της εφαρμογής του πυλώνα μέσω της παρακολούθησης των τάσεων και της προόδου που επιτελείται στα κράτη μέλη, με στόχο την ενσωμάτωση αυτών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. H ΕΟΚΕ συνιστά, στο μέλλον, να παρακολουθούνται και τα επιδόματα ανεργίας στον κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων. Επιπλέον, συνιστά τη θέσπιση διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς σχετικά με τις παροχές ανεργίας που θα συμπληρώνει τον κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ιδιαιτέρως τις πρόσφατες προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη θέσπιση μιας διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς σχετικά με τις παροχές ανεργίας, θεωρώντας, ωστόσο, ότι οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να ενταθούν και να συνδυαστούν με μια διαρκή διαδικασία παρακολούθησης.

1.9.

Στόχος της προτεινόμενης διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς για τις παροχές ανεργίας είναι η προώθηση ανοδικής κοινωνικής σύγκλισης των κρατών μελών και η βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας. Η διαδικασία καθορισμού δεικτών αναφοράς θα πρέπει να βασίζεται σε ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, χωρίς παραλείψεις ή ωραιοποιήσεις. Η εν λόγω διαδικασία δεν θα πρέπει να περιορίζεται στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μαθαίνουν το ένα από το άλλο μέσω της ανάλυσης των μελών με τις καλύτερες επιδόσεις (benchlearning — συγκριτική μάθηση) και να προβαίνουν σε βελτιώσεις (benchaction).

1.10.

Η διαδικασία καθορισμού δεικτών αναφοράς σχετικά με τις παροχές ανεργίας θα πρέπει να υπόκειται στην καθοδήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής· ακόμη, ο καθορισμός των δεικτών αναφοράς θα πρέπει να γίνεται με μόνιμη και συνεκτική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων.

1.11.

Οι κοινωνικοί στόχοι πρέπει να οδηγήσουν, με την πάροδο του χρόνου, σε κοινωνική σύγκλιση. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν ότι οι αρχές του ΕΠΚΔ δεν προβλέπονται μόνο στα χαρτιά, αλλά εφαρμόζονται και στην πράξη και βελτιώνουν σταδιακά τις συνθήκες διαβίωσής τους.

1.12.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς και να αξιολογούνται τα αποτελέσματα της διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς. Ελλείψει επαρκούς προόδου όσον αφορά τα επιθυμητά αποτελέσματα, θα πρέπει να θεσπιστεί νομικά δεσμευτικό μέσο για την υποστήριξη και τη συμπλήρωση των προσπαθειών των κρατών μελών όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων ασφάλισης κατά της ανεργίας. Εκτός από σύσταση του Συμβουλίου για την καθοδήγηση των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ συνιστά την υιοθέτηση οδηγίας σύμφωνα με το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ σχετικά με τη θέσπιση νομικά δεσμευτικών ελάχιστων προτύπων για τα συστήματα των κρατών μελών σχετικά με την ασφάλιση κατά της ανεργίας. Η οδηγία θα πρέπει να περιλαμβάνει απαιτήσεις για τα ελάχιστα πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας. Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της θέσπισης ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση στο πλαίσιο της ασφάλισης ανεργίας.

1.13.

Τα νομικά δεσμευτικά ελάχιστα πρότυπα θα πρέπει να εφαρμόζονται σταδιακά και να οριστεί εύλογο χρονικό διάστημα ώστε να μπορέσουν όλα τα κράτη μέλη να επιτύχουν τα κοινά πρότυπα.

1.14.

Όπως ορίζεται στο άρθρο 153 της ΣΛΕΕ το δικαίωμα των κρατών μελών να καθορίζουν τις θεμελιώδεις αρχές του οικείου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και η οικονομική ισορροπία του συστήματος αυτού δεν πρέπει να επηρεάζονται αισθητά. Η αρχή αυτή θα πρέπει να τηρείται ανεξαρτήτως της μορφής ή της ουσίας του συστήματος στα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη δεν θα εμποδίζονται να ασκούν το δικαίωμα που τους παρέχει η Συνθήκη να διατηρούν ή να θεσπίζουν υψηλότερα (αυστηρότερα) προστατευτικά μέτρα. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να ληφθούν ιδιαιτέρως υπόψη οι διαφορές στην οργάνωση των εθνικών συστημάτων ασφάλισης, στη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων καθώς και στη χρηματοδότηση.

2. Παρούσα κατάσταση και ιστορικό της γνωμοδότησης

2.1.

Μετά την επώδυνη εμπειρία της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και την επακόλουθη αστάθεια, η οικονομία αναπτύσσεται εκ νέου και τα ποσοστά ανεργίας μειώνονται. Ωστόσο, η τρέχουσα ανάκαμψη των αγορών εργασίας δεν εξελίσσεται με τον ίδιο τρόπο για όλα τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τις ομάδες του πληθυσμού. Σχετικά, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην Κοινή έκθεση για την απασχόληση του 2019 (8).

2.2.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη του Συμβουλίου ότι, δηλαδή, τα κράτη μέλη και η ΕΕ οφείλουν να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής και της χρηματοπιστωτικής κρίσης, και να επιδιώξουν την οικοδόμηση μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς. Οι ανισότητες και οι διακρίσεις θα πρέπει να καταπολεμηθούν. Θα πρέπει να εξασφαλιστούν δυνατότητες πρόσβασης και ευκαιρίες για όλους και η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός θα πρέπει να μειωθούν, ιδίως μέσω της μέριμνας για την καλή λειτουργία των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας (9).

2.3.

Στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», η ΕΕ έθεσε ως στόχο να μειώσει κατά 20 εκατομμύρια έως το 2020 τον αριθμό των ανθρώπων που απειλούνται από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Απέχουμε ακόμη πολύ από τον συγκεκριμένο στόχο. Ναι μεν βιώνουμε από το 2012 διαρκή βελτίωση (όταν σχεδόν το 25 % του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ απειλούνταν από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό), ωστόσο η Ευρώπη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις. Το 2018, σχεδόν το 22 % του πληθυσμού της ΕΕ ζούσε υπό την απειλή της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (10).

2.4.

Η ασφάλιση ανεργίας αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας σε όλα τα κράτη μέλη. Παρέχει δίχτυ ασφαλείας στους εργαζόμενους σε περίπτωση απώλειας της θέσης εργασίας τους και προστατεύει από τη φτώχεια. Παράλληλα, τα επιδόματα ανεργίας αποτελούν αυτόματους σταθεροποιητές, διότι, σε μια γενική αύξηση της ανεργίας, τα εισοδήματα και, επομένως, η κατανάλωση δεν θα παρουσιάσουν τόσο μεγάλη πτώση. Επιπλέον, τα ουσιαστικά και επαρκή επιδόματα ανεργίας δίνουν τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να βρίσκουν θέσεις που ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και τα προσόντα τους ή/και να παρακολουθούν επαγγελματικό επαναπροσανατολισμό, στο πλαίσιο ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας.

2.5.

Σε ορισμένα κράτη μέλη, η κοινωνική προστασία έχει επιδεινωθεί κατά τα τελευταία έτη ως αποτέλεσμα των πολιτικών για την αντιμετώπιση της κρίσης. Πολλοί πολίτες διαπιστώνουν ότι τα κοινωνικά τους συμφέροντα και απαιτήσεις δεν διασφαλίζονται επαρκώς στην ΕΕ. Με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ (Brexit), σημειώνεται για πρώτη φορά αντιστροφή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οι εξελίξεις αυτές πρέπει να εκληφθούν ως προειδοποίηση. Προκειμένου να εξασφαλιστούν τόσο η μελλοντική πορεία της ΕΕ όσο και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών σε αυτήν, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να ενισχυθεί η κοινωνική διάσταση της ΕΕ, στην οποία περιλαμβάνεται η αντιμετώπιση και άλλων υφιστάμενων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή και η ψηφιοποίηση. Προς τούτο, στη βάση μιας σταθερής, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομίας (11), χρειάζεται δέσμευση σε όλα τα επίπεδα, καθώς και από τα κράτη μέλη, τους κοινωνικούς εταίρους και τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών.

2.6.

Κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Γκέτεμποργκ στις 17 Νοεμβρίου 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διακήρυξαν πανηγυρικά τον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ). Προκειμένου ο πυλώνας αυτός να αποκτήσει ουσία, η ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την αποτελεσματική εφαρμογή του. Η νεοεκλεγείσα πρόεδρος της Επιτροπής, Ursula von der Leyen, ανακοίνωσε στο πλαίσιο των πολιτικών κατευθυντήριων γραμμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2019-2024 σχέδιο δράσης για την πλήρη εφαρμογή του ΕΠΚΔ. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί, με την πρόταση της σχετικά με τους στόχους για τις παροχές ανεργίας στα κράτη μέλη, να συμβάλει στην εφαρμογή του ΕΠΚΔ.

2.7.

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην αρχή 13 του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (επιδόματα ανεργίας): βάσει αυτής, οι άνεργοι έχουν δικαίωμα σε επαρκή στήριξη από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης με στόχο την (επαν)ένταξή τους στην αγορά εργασίας, καθώς και σε επαρκή επιδόματα ανεργίας για εύλογη διάρκεια, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Τα εν λόγω επιδόματα δεν πρέπει να συνιστούν αντικίνητρο για τη γρήγορη επιστροφή στην απασχόληση.

2.8.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει επίσης την αρχή 17 του ΕΠΚΔ, σύμφωνα με την οποία άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα τόσο σε εισοδηματική στήριξη που να διασφαλίζει αξιοπρεπή διαβίωση όσο και σε υπηρεσίες που τους επιτρέπουν τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία. Όσον αφορά την περίοδο ισχύος του δικαιώματος στην ασφάλιση ανεργίας, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η αναζήτηση θέσης εργασίας ή η επαγγελματική επανακατάρτιση για άτομα με αναπηρία είναι σαφώς πιο δύσκολες και χρονοβόρες.

2.9.

Η ασφάλιση ανεργίας αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας σε όλα τα κράτη μέλη. Οι εθνικοί κανόνες των συστημάτων ασφάλισης της ανεργίας διαφέρουν σημαντικά, ως προς την επιλεξιμότητα, το ύψος και τη διάρκεια των παροχών και τη μέθοδο υπολογισμού. Η ΕΟΚΕ συνιστά τον καθορισμό στόχων όσον αφορά τις παροχές ανεργίας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανάγκη διασφάλισης θεμελιωδών κοινωνικών παροχών με βάση τους κοινούς κανόνες σε επίπεδο ΕΕ (12). Συνιστά τη συνεχή αξιολόγηση της διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς. Μια σύσταση του Συμβουλίου θα δώσει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να δρομολογήσουν και να καθοδηγήσουν συζητήσεις και μεταρρυθμίσεις σχετικά με τη θέσπιση κοινών ελάχιστων προτύπων, και θα επιτρέψει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών στον εν λόγω τομέα.

2.10.

Εφόσον δεν σημειωθεί επαρκής πρόοδος ως προς τα επιθυμητά αποτελέσματα, η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση οδηγίας με βάση το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ, με την οποία θα ορίζονται νομικά δεσμευτικά ελάχιστα πρότυπα για τα συστήματα ασφάλισης κατά της ανεργίας των κρατών μελών. Η οδηγία θα πρέπει να περιλαμβάνει απαιτήσεις για τα ελάχιστα πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας. Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της θέσπισης ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση στο πλαίσιο της ασφάλισης ανεργίας. Οι ελάχιστες απαιτήσεις δεν πρέπει να εμποδίσουν τα κράτη μέλη να θεσπίσουν πιο φιλόδοξα πρότυπα (βλέπε σημείο 16 στο προοίμιο του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων). Τα ισχύοντα πρότυπα στα κράτη μέλη δεν πρέπει να υποβαθμιστούν. Η ΕΟΚΕ συνιστά τον καθορισμό ελάχιστων απαιτήσεων για τα συστήματα ασφάλισης ανεργίας των κρατών μελών σε συνδυασμό με την ορθή εφαρμογή ρήτρας μη υποβάθμισης των προτύπων (απαγόρευση της υποβάθμισης των προτύπων με αφορμή την εισαγωγή ελάχιστων προτύπων). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα λαμβάνεται υπόψη ο στόχος της ΕΕ για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας με στόχο την ανοδική σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών (άρθρο 151 της ΣΛΕΕ).

2.11.

Όσον αφορά τη στήριξη των ανέργων, πρέπει να γίνεται διαχωρισμός μεταξύ των παροχών κοινωνικής ασφάλισης (ασφαλιστικές αποζημιώσεις) και της κοινωνικής πρόνοιας. Οι ασφαλιστικές αποζημιώσεις βασίζονται κατά κανόνα σε συνεισφορές και προϋποθέτουν ορισμένο χρόνο προϋπηρεσίας. Όσον αφορά την κοινωνική πρόνοια, πρόκειται για μη ανταποδοτικές παροχές κοινωνικής πρόνοιας που χρηματοδοτούνται από τους φόρους, οι οποίες στηρίζουν άτομα που δεν μπορούν να κερδίσουν τα προς το ζην με τις δικές τους δυνάμεις και υπόκεινται σε αξιολόγηση των αναγκών τους. Η ΕΟΚΕ, με την παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, εξετάζει τις παροχές κοινωνικής ασφάλισης.

2.12.

Όσον αφορά τη συζήτηση σχετικά με την εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία μιας σταθεροποιητικής λειτουργίας για τη ζώνη του ευρώ (με τη δυνατότητα συμμετοχής κρατών μελών εκτός της ευρωζώνης) η οποία θα επιτρέπει στο μέλλον καλύτερη ανταπόκριση σε ασύμμετρους κλυδωνισμούς. Ως πιθανή επιλογή για τη σταθεροποιητική λειτουργία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Αντασφάλισης Ανεργίας το οποίο να λειτουργεί ως «Ταμείο Αντασφάλισης» για τα εθνικά καθεστώτα παροχής επιδομάτων ανεργίας (13). Αυτή η δημοσιονομική πρόταση, η οποία επί του παρόντος παραμένει ένα αμφιλεγόμενο θέμα, πρέπει να διαχωριστεί σαφώς από την παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, η οποία αποτελεί πρόταση κοινωνικής πολιτικής με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της ΕΕ.

2.13.

Η ΕΟΚΕ εξέφρασε πρόσφατα την άποψη ότι θα πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα εισαγωγής ελάχιστων ενωσιακών προτύπων στα εθνικά συστήματα παροχών ανεργίας, προκειμένου να διασφαλιστεί, μεταξύ άλλων, ότι όποιος αναζητεί εργασία θα μπορεί να λαμβάνει οικονομική υποστήριξη (14). Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας αποτελεί επομένως απάντηση της ΕΟΚΕ στην πρόκληση αυτή.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Σύμφωνα με τη γραμμή 7, των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση του 2018 (15) , οι οποίες συνεχίζουν να ισχύουν το 2019 (16), τα κράτη μέλη οφείλουν να παρέχουν στους ανέργους επαρκή επιδόματα ανεργίας για εύλογη διάρκεια, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Με την εν λόγω σύσταση λαμβάνεται υπόψη ο ΕΠΚΔ στις κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση.

3.2.

Η μείωση του αριθμού των ατόμων σε κατάσταση ή σε απειλή φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί έναν από τους πέντε στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», καθώς και έναν από τους 17 στόχους (ΣΒΑ) της Ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών. Μέσω του κοινωνικού πίνακα αποτελεσμάτων που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του ΕΚΠΔ, παρακολουθούνται επίσης οι τάσεις και η πρόοδος που συντελείται στα κράτη μέλη όσον αφορά τα άτομα που πλήττονται ή απειλούνται από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

3.3.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη διαπίστωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία η χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών του συστήματος ασφάλισης ανεργίας έχει άμεσο αντίκτυπο στον κίνδυνο φτώχειας των ανέργων. Στα κράτη μέλη με πιο γενναιόδωρα καθεστώτα παροχής επιδομάτων ανεργίας και υψηλότερες δαπάνες για ενεργητικές πολιτικές και μέτρα για την αγορά εργασίας παρατηρείται βελτίωση όσον αφορά την επανένταξη των ανέργων με βιώσιμο τρόπο στην αγορά εργασίας (17). Μεταξύ των κρατών μελών υφίστανται μεγάλες αποκλίσεις. Για παράδειγμα, στην Ουγγαρία, η μέγιστη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών ανεργίας ανέρχεται στις 90 ημέρες ενώ στο Βέλγιο η διάρκεια είναι απεριόριστη (18).

3.4.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι παροχές κοινωνικής ασφάλισης πρέπει να διαμορφώνονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης σε περίπτωση υλοποίησης του κινδύνου ανεργίας. Επομένως, το ύψος των παροχών ασφάλισης ανεργίας, δηλαδή το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης πρέπει να είναι το ενδεδειγμένο. Όμως, για το ζήτημα αυτό, υφίστανται σημαντικές αποκλίσεις εντός της ΕΕ. Τα καθαρά ποσοστά αναπλήρωσης για χαμηλόμισθο εργαζόμενο με σύντομο ιστορικό απασχόλησης (1 έτος) κυμαίνονται λιγότερο του 20 % των προηγούμενων (καθαρών) αποδοχών στην Ουγγαρία έως περίπου το 90 % στο Λουξεμβούργο (19).

3.5.

Ο αριθμός των ανέργων που λαμβάνουν παροχές ασφάλισης ανεργίας σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των ανέργων αποτυπώνεται στο ποσοστό κάλυψης. Το ποσοστό κάλυψης εκφράζεται σε σχέση με μια ορισμένη περίοδο ανεργίας (π.χ. το ποσοστό των ανέργων που λαμβάνουν επιδόματα μετά από ένα έτος ανεργίας). Και σε αυτήν την περίπτωση, υφίσταται σημαντική απόκλιση μεταξύ των κρατών μελών. Κατά μέσο όρο, ο αριθμός των βραχυχρόνια ανέργων (άνεργοι για λιγότερο από ένα έτος) που λαμβάνουν παροχές ανεργίας αντιστοιχούν μόλις στο ένα τρίτο όλων των ανέργων. Η Γερμανία, με 63 %, έχει το υψηλότερο ποσοστό κάλυψης. Αντιθέτως, το ποσοστό κάλυψης στη Μάλτα, την Κροατία, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία (20) κυμαίνεται πολύ κάτω του 15 %.

3.6.

Ένα χαμηλό ποσοστό κάλυψης σε κάποιο κράτος μέλος μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικές αιτίες. Μια από τις αιτίες είναι η ανεργία των νέων. Οι νέοι σε ηλικία άνεργοι, οι οποίοι δεν έχουν καταφέρει να εισέλθουν στην αγορά εργασίας, συχνά δεν δικαιούνται την παροχή επιδόματος λόγω ελλιπούς χρόνου προϋπηρεσίας. Για τον λόγο αυτό, οι νέοι που είναι άνεργοι συχνά δεν λαμβάνουν επιδόματα.

3.7.

Η ΕΟΚΕ τονίζει για άλλη μια φορά ότι η μετάβαση των νέων από την (σχολική) εκπαίδευση στην αγορά εργασίας είναι υψίστης σημασίας. Σε αυτούς πρέπει να παρασχεθεί η μέγιστη δυνατή υποστήριξη, προκειμένου να διασφαλιστεί η κατά το δυνατόν ταχύτερη ένταξή τους στην αγορά εργασίας.

3.8.

Η διάρκεια της ανεργίας επηρεάζει επίσης το ποσοστό κάλυψης. Ενώ στην ΕΕ η μέση κάλυψη των βραχυχρόνια ανέργων βρίσκεται περίπου στο ένα τρίτο, για τους μακροχρόνια ανέργους είναι χαμηλότερη καθότι η διάρκεια των παροχών ανεργίας είναι περιορισμένη στα περισσότερα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ συνιστά να καθοριστεί στόχος για το ποσοστό κάλυψης των βραχυχρόνια ανέργων (άνεργοι για λιγότερο από ένα έτος).

3.9.

Ένας άλλος λόγος για το χαμηλό ποσοστό κάλυψης είναι οι νέες μορφές απασχόλησης, καθώς και η άτυπη και επισφαλής απασχόληση που δυσχεραίνουν τη διασφάλιση της επιλεξιμότητας. Όσον αφορά την πολιτική συμφωνία του Συμβουλίου σχετικά με τη διατύπωση σύστασης για την πρόσβαση των εργαζομένων και των αυτοαπασχολούμενων στην κοινωνική προστασία, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας συνολικής λύσης για την αναγνώριση των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης των εργαζομένων σε νέες μορφές απασχόλησης (21).

3.10.

Σύμφωνα με την αρχή 1 του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση, προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους στόχους για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση, και επαναλαμβάνει την άποψή της ότι η διασφάλιση του δικαιώματος στη διά βίου μάθηση για όλους πρέπει να περιλαμβάνεται στο θεματολόγιο της ΕΕ (22).

3.11.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία τα βελτιωμένα πρότυπα στα συστήματα ασφάλισης ανεργίας των κρατών μελών επιτρέπουν τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας. Αντιθέτως, τα χαμηλά πρότυπα δεν συνεπάγονται κατ’ ανάγκη χαμηλότερες κρατικές δαπάνες, διότι οι άνεργοι που δεν λαμβάνουν παροχές από το σύστημα αντασφάλισης ανεργίας, στις περισσότερες περιπτώσεις λαμβάνουν κάποια άλλη μορφή κρατικής βοήθειας (π.χ. επίδομα ανεργίας ή ελάχιστο εισόδημα). Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή στη λογική υπόθεση ότι οι πρόσθετες δαπάνες για βελτιωμένα πρότυπα ασφάλισης ανεργίας σε συνδυασμό με ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας θα αντισταθμιστούν, σχετικά σύντομα, από την αύξηση της απασχόλησης και, επομένως, από υψηλότερα φορολογικά έσοδα και ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη (23).

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

4.2.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τον καθορισμό στόχων όσον αφορά τις παροχές ανεργίας στα κράτη μέλη. Οι εν λόγω στόχοι θα πρέπει να καθοριστούν όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά τον καθορισμό στόχων για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση.

4.3.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ιδιαίτερα τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να στηρίξει τον ΕΠΚΔ, μεταξύ άλλων, στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, και να προωθήσει μια διαδικασία καθορισμού δεικτών αναφοράς σχετικά με τις παροχές των εθνικών ασφαλίσεων ανεργίας (μεταξύ άλλων μέσω της κοινής έκθεσης για την απασχόληση). Η διαδικασία συγκριτικής ανάλυσης ορθά εκλαμβάνεται ως σημαντικό εργαλείο για την εφαρμογή του ΕΠΚΔ. Οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να εντατικοποιηθούν και να συνδυαστούν με μια μακροπρόθεσμη διαδικασία παρακολούθησης. Στόχος της διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς για τις παροχές ανεργίας θα πρέπει να είναι η συμβολή στην ανοδική κοινωνική σύγκλιση στην ΕΕ και η βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας.

4.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι συστάσεις ανά χώρα θα πρέπει να περιλαμβάνουν συγκεκριμένους στόχους όσον αφορά τόσο το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας, όσο και την κατάρτιση και την ενεργοποίηση. Στην προκειμένη περίπτωση, η ΕΟΚΕ στηρίζει την προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι πιο γενναιόδωρες παροχές πρέπει να συνοδεύονται με ανάλογη ενεργοποίηση των ανέργων.

4.5.

Η επιτυχία της εσωτερικής αγοράς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό τόσο από την αποδοτικότητα των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας όσο και από την ικανότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών να προσαρμόζονται στις κρίσεις. Με βάση αυτή την παραδοχή, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θεσπίστηκε ως μια στρατηγική για τη μετατροπή της ΕΕ σε μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία με σκοπό την επίτευξη υψηλών επιπέδων απασχόλησης, παραγωγικότητας και κοινωνικής συνοχής (25). Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ΕΕ δεν θα καταφέρει να επιτύχει τον στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μείωση κατά 20 εκατομμύρια του αριθμού των ανθρώπων που πλήττονται ή απειλούνται από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό.

4.6.

Μετά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που πραγματοποιήθηκαν από τις 23 έως τις 26 Μαΐου 2019, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι προτεραιότητα της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πρέπει να αποτελέσει η πρόταση μέτρων για τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας και την επίτευξη ανοδικής κοινωνικής σύγκλισης στα κράτη μέλη. Επιπλέον, θα πρέπει να θεσπιστεί νέα στρατηγική που θα αφορά την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης μετά το 2020.

4.7.

Τα κράτη μέλη συζητούν επί του παρόντος σχετικά με την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης μετά το 2020. Μεταξύ άλλων τίθεται το ερώτημα ποιες πτυχές θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στο ζήτημα της μελλοντικής κοινωνικής διάστασης (26). Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η καλύτερη λειτουργία των αγορών εργασίας και η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού θα πρέπει να αποτελέσουν βασικές πτυχές της κοινωνικής διάστασης της Ευρώπης μετά το 2020. Οι στόχοι για τις παροχές ανεργίας στα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στο εν λόγω ζήτημα.

4.8.

Οι κοινωνικοί στόχοι πρέπει, σταδιακά, να οδηγήσουν σε κοινωνική σύγκλιση. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν ότι τα δικαιώματα και οι αρχές, όπως στην περίπτωση του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, δεν προβλέπονται μόνο στα χαρτιά, αλλά εφαρμόζονται και στην πράξη και βελτιώνουν σταδιακά τις συνθήκες διαβίωσής τους.

4.9.

Εφόσον οι στόχοι που ορίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου αποδειχθούν ανεπαρκείς, και αναφορικά με την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης μετά το 2020, η ΕΟΚΕ συνιστά την υιοθέτηση οδηγίας σύμφωνα με το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ σχετικά με τη θέσπιση νομικά δεσμευτικών ελάχιστων προτύπων για τα συστήματα των κρατών μελών για την ασφάλιση κατά της ανεργίας. Η οδηγία θα πρέπει να περιλαμβάνει απαιτήσεις για τα ελάχιστα πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας. Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της θέσπισης ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση στο πλαίσιο της ασφάλισης ανεργίας.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Θεματικό ενημερωτικό δελτίο Ευρωπαϊκού Εξαμήνου — Παροχές ανεργίας — 2017.

(2) COM(2018) 761 final της 21.11.2018, Συμβούλιο EPSCO ST 7619 2019 INIT της 15.3.2019.

(3) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 165.

(4) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145.

(5) EE L 224 της 5.9. 2018, σ. 4.

(6) EE L 224 της 5.9. 2018, σ. 4

(7) EE L 185 της 11.7. 2019, σ. 44.

(8) COM(2018) 761 final της 21.11.2018, Συμβούλιο EPSCO ST 7619 2019 INIT της 15.3.2019.

(9) EE L 224 της 5.9. 2018, σ. 4.

(10) Eurostat, 16.10.2019.

(11) ΕΕ C 262 της 25.7.2018, σ. 1.

(12) ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 40.

(13) COM(2017) 822 final της 6.12.2017.

(14) ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 7.

(15) EE L 224 της 5.9. 2018, σ. 4.

(16) EE L 185 της 11.7. 2019, σ. 44.

(17) Θεματικό ενημερωτικό δελτίο Ευρωπαϊκού Εξαμήνου — Παροχές ανεργίας — 2017.

(18) COM(2018) 761 final της 21.11.2018, Συμβούλιο EPSCO ST 7619 2019 INIT της 15.3.2019.

(19) COM(2018) 761 final της 21.11.2018, Συμβούλιο EPSCO ST 7619 2019 INIT της 15.3.2019.

(20) COM(2018) 761 final της 21.11.2018, Συμβούλιο EPSCO ST 7619 2019 INIT της 15.3.2019.

(21) ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 7.

(22) ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 8 και γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ ΕΕ C 14 της 15.1.2020, σ. 1 και ΕΕ C 14 της 15.1.2020, σ. 46.

(23) Θεματικό ενημερωτικό δελτίο Ευρωπαϊκού Εξαμήνου — Παροχές ανεργίας — 2017.

(24) COM(2018) 761 final της 21.11.2018, Συμβούλιο EPSCO ST 7619 2019 INIT της 15.3.2019.

(25) COM(2018) 761 final της 21.11.2018, Συμβούλιο EPSCO ST 7619 2019 INIT της 15.3.2019.

(26) Συμβούλιο EPSCO, ST 6622 2019 INIT, 27.2.2019.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Οι ακόλουθες τροπολογίες απορρίφθηκαν, παρότι συγκέντρωσαν περισσότερο από το 25 % των εκπεφρασμένων ψήφων (άρθρο 59 παράγραφος 3 του Εσωτερικού Κανονισμού):

1. Σημείο 1.12

Να τροποποιηθεί ως εξής:

Η ΕΟΚΕ συνιστά να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς και να αξιολογούνται τα αποτελέσματα της διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς. Ελλείψει επαρκούς προόδου όσον αφορά τα επιθυμητά αποτελέσματα, θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο θέσπισης θεσπιστεί νομικά δεσμευτικό μέσο δεσμευτικού πλαισίου για την υποστήριξη και τη συμπλήρωση των προσπαθειών των κρατών μελών όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων ασφάλισης κατά της ανεργίας. Εκτός από σύσταση του Συμβουλίου για την καθοδήγηση των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ συνιστά να εξεταστεί το ενδεχόμενο η θέσπισης δεσμευτικού νομικού πλαισίου την υιοθέτηση οδηγίας σύμφωνα με το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ σχετικά με τη θέσπιση νομικά δεσμευτικών για τον καθορισμό ελάχιστων προτύπων για τα συστήματα των κρατών μελών σχετικά με την ασφάλιση κατά της ανεργίας. Το εν λόγω νομικό πλαίσιο Η οδηγία θα πρέπει να περιλαμβάνει απαιτήσεις για τα ελάχιστα πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης , τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας . Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της θέσπισης ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση στο πλαίσιο της ασφάλισης ανεργίας.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Υπέρ:	64
Κατά:	119
Αποχές:	19

2. Σημείο 2.10

Εφόσον με την πάροδο του χρόνου και κατόπιν στενής παρακολούθησης και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων δεν σημειωθεί επαρκής πρόοδος ως προς τα επιθυμητά αποτελέσματα, η ΕΟΚΕ συνιστά να εξεταστεί το ενδεχόμενο τη θέσπισης δεσμευτικού νομικού πλαισίου οδηγίας με βάση το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ , με το οποίο θα ορίζονται νομικά δεσμευτικά ελάχιστα πρότυπα για τα συστήματα ασφάλισης κατά της ανεργίας των κρατών μελών. Το εν λόγω νομικό πλαίσιο Η οδηγία θα πρέπει να περιλαμβάνει απαιτήσεις για τα ελάχιστα πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης , τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας . Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της θέσπισης ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση στο πλαίσιο της ασφάλισης ανεργίας. Οι ελάχιστες απαιτήσεις δεν πρέπει να εμποδίσουν τα κράτη μέλη να θεσπίσουν πιο φιλόδοξα πρότυπα (βλέπε σημείο 16 στο προοίμιο του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων). Τα ισχύοντα πρότυπα στα κράτη μέλη δεν πρέπει να υποβαθμιστούν. Η ΕΟΚΕ συνιστά τον καθορισμό ελάχιστων απαιτήσεων για τα συστήματα ασφάλισης ανεργίας των κρατών μελών σε συνδυασμό με την ορθή εφαρμογή ρήτρας μη υποβάθμισης των προτύπων (απαγόρευση της υποβάθμισης των προτύπων με αφορμή την εισαγωγή ελάχιστων προτύπων). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα λαμβάνεται υπόψη ο στόχος της ΕΕ για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας με στόχο την ανοδική σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών (άρθρο 151 της ΣΛΕΕ).

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Υπέρ:	63
Κατά:	122
Αποχές:	18

3. Σημείο 4.9

Εφόσον οι στόχοι που ορίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου αποδειχθούν μετά από στενή παρακολούθηση και αξιολόγηση ανεπαρκείς, και αναφορικά με την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης μετά το 2020, η ΕΟΚΕ συνιστά να εξεταστεί το ενδεχόμενο την υιοθέτηση οδηγίας θέσπισης δεσμευτικού νομικού πλαισίου σύμφωνα με το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ σχετικά με τη θέσπιση νομικά δεσμευτικών για τον καθορισμό ελάχιστων προτύπων για τα συστήματα των κρατών μελών για την ασφάλιση κατά της ανεργίας. Το εν λόγω νομικό πλαίσιο Η οδηγία θα πρέπει να περιλαμβάνει απαιτήσεις για τα ελάχιστα πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης , τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας . Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της θέσπισης ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση στο πλαίσιο της ασφάλισης ανεργίας.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Υπέρ:	63
Κατά:	122
Αποχές:	21

24.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 97/41

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στη διαμόρφωση του ενωσιακού θεματολογίου της περιόδου 2020-2030 για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 97/06)

Εισηγητής: ο κ. Ιωάννης ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	24.1.2019
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	15.11.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	178/1/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει σοβαρά υπόψη τις εισηγήσεις και τα συμπεράσματα που ακολουθούν κατά την εκπόνηση του «Θεματολογίου 2020-2030 για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία» (εφεξής το «θεματολόγιο»), να εφαρμόσει στο ακέραιο τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (CRPD/ΣΔΑμεΑ) και να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της βάσει του θεματολογίου του 2030 και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, όπου η αναπηρία αναφέρεται έντεκα φορές. Η ΕΟΚΕ συνιστά ειδικότερα τα εξής:

1.2.

αφενός, την παρουσία σημείων επαφής για την αναπηρία σε όλες τις γενικές διευθύνσεις και τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και σε όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, με την τοποθέτηση του κεντρικού σημείου επαφής στη Γενική Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, λόγω του πολυσχιδούς χαρακτήρα του ζητημάτων των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) και, αφετέρου, την επίβλεψη της εφαρμογής του θεματολογίου από μια επιτροπή για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, απαρτιζόμενη από αυτά τα σημεία επαφής. Καθότι θα υπάρχει πλέον Ευρωπαίος επίτροπος αρμόδιος για την ισότητα, είναι επίσης ζητούμενο υψίστης σημασίας να υπάρχει σημείο επαφής εντός της ΓΔ Δικαιοσύνης·

1.3.

τη θέσπιση διοργανικού μηχανισμού μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1), με τους προέδρους τους να συνεδριάζουν κατά την έναρξη κάθε θητείας. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης να συσταθεί εντός του Συμβουλίου ομάδα εργασίας για την αναπηρία με αποστολή τη διευκόλυνση του μηχανισμού αυτού·

1.4.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ παροχή όλων των απαραίτητων μέσων, ανθρώπινων πόρων και χρηματοδοτικής στήριξης στο πλαίσιο παρακολούθησης της ΕΕ της ΣΔΑμεΑ για να διασφαλίσει ότι είναι σε θέση να εκτελεί τα καθήκοντά της σύμφωνα με το άρθρο 33 παράγραφος 2 της ΣΔΑμεΑ·

1.5.

τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου πρόσβασης για την εποπτεία της εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ.

1.6.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επανεξέταση των κοινών αρμοδιοτήτων της με τα κράτη μέλη που απορρέουν από τη ΣΔΑμεΑ και το Δίκαιο της ΕΕ, έτσι ώστε να καθοριστούν οι τομείς στους οποίους η ΕΕ μπορεί να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για την εφαρμογή της. Αυτό θα πρέπει να γίνει με τη σύνταξη μιας δήλωσης αρμοδιοτήτων για την αναθεώρηση της δήλωσης αποκλειστικών αρμοδιοτήτων της ΕΕ και με τη σύναψη του προαιρετικού πρωτοκόλλου της ΣΔΑμεΑ·

1.7.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενσωμάτωση των αρχών του κοινωνικού πυλώνα στο θεματολόγιο, με συγκεκριμένες προτάσεις για την εφαρμογή της αρχής 17 με θέμα την ένταξη των ΑμεΑ·

1.8.

την ανάληψη απτών δράσεων για την εφαρμογή του θεματολογίου. Οι πλέον επείγουσες δράσεις προς ανάληψη θα πρέπει να είναι οι ακόλουθες: η θέσπιση νομοθεσίας για την καταπολέμηση όλων των μορφών διακρίσεων λόγω αναπηρίας (2), η εκπόνηση οδηγίας για την εναρμόνιση του βαθμού της αναπηρίας σε ολόκληρη την ΕΕ με σκοπό τη διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας των ΑμεΑ, η λήψη μέτρων που θα εγγυώνται τα δικαιώματα των ΑμεΑ να συμμετέχουν στο πολιτικό γίγνεσθαι σε ενωσιακό επίπεδο και η παροχή καθοδήγησης στα κράτη μέλη για να διασφαλιστεί το ίδιο και σε εθνικό επίπεδο, η θέσπιση δεσμευτικής νομοθεσίας για την εναρμόνιση των προτύπων προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον, η λήψη μέτρων εύλογης προσαρμογής στον χώρο εργασίας και η θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών σχετικών με τις ελάχιστες προϋποθέσεις για τα επίπεδα των επιδομάτων αναπηρίας και την παροχή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης για ανεξάρτητη διαβίωση και, όπου αυτό είναι δυνατό, της παροχής προσωπικής βοήθειας στα κράτη μέλη·

1.9.

την ενσωμάτωση των ζητημάτων της ισότητας των ΑμεΑ σε όλες τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πολιτικές της ΕΕ, ειδικότερα δε στη Στρατηγική για την ισότητα των φύλων, τις Εγγυήσεις για τη νεολαία, την Πράσινη νέα συμφωνία, την Εγγύηση για τα παιδιά, καθώς και στην επικείμενη Πράσινη βίβλο για τη δημογραφική γήρανση·

1.10.

την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με μια Εγγύηση για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, παρόμοια με τις Εγγυήσεις για τη νεολαία, με στόχο να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των ΑμεΑ στην απασχόληση, την πρακτική άσκηση, την επιμόρφωση, καθώς και με στόχο την εξεύρεση εργασίας για λογαριασμό τους·

1.11.

την καλύτερη στήριξη των ΑμεΑ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ μέσω της πραγματοποίησης επενδύσεων στην έρευνα για την ανάπτυξη νέας υποστηρικτικής τεχνολογίας, της διάθεσης κονδυλίων για τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους στα προγράμματα Erasmus + με σκοπό την αύξηση της συμμετοχής των ΑμεΑ σε αυτά, της χρηματοδότησης της μετάβασης από την ιδρυματοποίηση τόσο στην παροχή φροντίδα σε επίπεδο οικογένειας και τοπικής κοινότητας όσο και στην ανεξάρτητη διαβίωση, σε συνδυασμό με ισχυρούς μηχανισμούς εποπτείας και αξιολόγησης σε επίπεδο κρατών μελών, καθώς και μέσω της στρατηγικής επένδυσης ενωσιακών κονδυλίων για την εφαρμογή της ΣΔΑμεΑ στα κράτη μέλη, ιδίως σε τομείς στους οποίους η ΕΕ δεν διαθέτει πλήρη αρμοδιότητα·

1.12.

την εξασφάλιση ότι το θεματολόγιο συντείνει στην προαγωγή των δικαιωμάτων των ΑμεΑ μέσω της εξωτερικής δράσης της ΕΕ·

1.13.

την αναγωγή της βελτίωσης της συλλογής δεδομένων και των δημοσιεύσεων για τα ΑμεΑ στις μελέτες της Eurostat σε κύρια επιδίωξη του θεματολογίου·

1.14.

τη συμπερίληψη σαφών και συγκεκριμένων κριτηρίων στο θεματολόγιο, καθώς και μετρήσιμων δεικτών, ιδίως για τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία, τους νέους και τους ηλικιωμένους με αναπηρία, καθώς και τους πρόσφυγες, τους μετανάστες και τα άτομα ΛΟΑΔΜ με αναπηρία·

1.15.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής άσκηση πίεσης στα κράτη μέλη, μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ώστε να αναπτύξουν τις δικές τους εθνικές στρατηγικές για την προώθηση της ενσωμάτωσης των ζητημάτων της ισότητας των ΑμεΑ και να μεριμνήσουν για την εφαρμογή της ΣΔΑμεΑ στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων·

1.16.

την ενσωμάτωση της ενημέρωσης ως προς τα δικαιώματα των ΑμεΑ, δυνάμει της ΣΔΑμεΑ, στο θεματολόγιο·

1.17.

τη σοβαρή συνεκτίμηση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ και της εφαρμογής της ΣΔΑμεΑ τόσο κατά τη διεξαγωγή κοινωνικού διαλόγου σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο όσο και κατά τη διαπραγμάτευση συλλογικών συμβάσεων από τους κοινωνικούς εταίρους, με πλήρη διαβούλευση και συμμετοχή των οργανώσεων των ΑμεΑ·

1.18.

την πλήρη και ενεργό συμμετοχή των οργανώσεων τόσο των ΑμεΑ όσο και της κοινωνίας των πολιτών στην κατάρτιση, την εφαρμογή και τη διαχείριση του θεματολογίου.

2. Εισαγωγή

2.1.

Ως μια στρατηγική που θα καταρτιστεί και θα εφαρμοστεί σε ένα πλαίσιο στο οποίο η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη έχουν υπογράψει και κυρώσει τη ΣΔΑμεΑ, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι το θεματολόγιο θα πρέπει να χρησιμεύσει ως μέσο εξέτασης του συνολικού πεδίου εφαρμογής της εν λόγω σύμβασης.

2.2.

Σε αντίθεση με την τρέχουσα στρατηγική για την αναπηρία, στο θεματολόγιο της περιόδου 2020-2030 θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη η άρρηκτη σχέση των υποχρεώσεων βάσει της ΣΔΑμεΑ με τη δέσμευσή υπέρ των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και του πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου, η πρόταση της ΕΟΚΕ είναι να ονομαστεί το θεματολόγιο «Ευρωπαϊκό θεματολόγιο 2020-2030 για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία».

2.3.

Αναφορικά με την εξέταση της εφαρμογής της ΣΔΑμεΑ στην ΕΕ, την οποία πραγματοποίησε η ομώνυμη επιτροπή το 2015, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το θεματολόγιο πρέπει επίσης να βασιστεί στις καταληκτικές παρατηρήσεις και τις συστάσεις της.

2.4.

Το νέο θεματολόγιο θα πρέπει να βασίζεται σε μια διαθεματική και διεξοδική αναθεώρηση όλης της νομοθεσίας και της πολιτικής της ΕΕ και να συνάδει με άλλες πρωτοβουλίες και στρατηγικές της ΕΕ για τη διασφάλιση της πλήρους εναρμόνισης με τη ΣΔΑμεΑ. Πρέπει επίσης να προσεγγίζει την αναπηρία με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα και να συνεκτιμά τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στα των κοινωνικών και ψηφιακών δικαιωμάτων.

2.5.

Λαμβανομένου υπόψη του ευάλωτου χαρακτήρα ορισμένων ομάδων ΑμεΑ, σε όλα τα πεδία του νέου θεματολογίου θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις γυναίκες, τα παιδιά, τους νέους και τους ηλικιωμένους με αναπηρία, τους πρόσφυγες, τους μετανάστες, τα άτομα ΛΟΑΔΜ, καθώς και στους αστέγους με αναπηρία.

3. Οι αρχές του Ευρωπαϊκού θεματολογίου για τα δικαιώματα των ΑμεΑ

3.1.

Σύμφωνα με τις γενικές αρχές που περιγράφονται στο άρθρο 3 της ΣΔΑμεΑ, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στο θεματολόγιο θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για τη συνεκτίμηση της αναπηρίας σε όλες τις πολιτικές και τη νομοθεσία της ΕΕ που επηρεάζουν τη ζωή των ΑμεΑ. Στο θεματολόγιο πρέπει να κατοχυρώνονται οι αρχές της απαγόρευσης των διακρίσεων, της προσβασιμότητας, της συμμετοχής και της ένταξης, της ισότητας ευκαιριών, της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών, του σεβασμού της έμφυτης αξιοπρέπειας και της ατομικής αυτονομίας, της αποδοχής των ΑμεΑ στο όνομα της ετερότητας και της ανθρωπιάς, καθώς και της αναγνώρισης των εξελισσόμενων δυνατοτήτων των ΑμεΑ και του δικαιώματός τους να διατηρούν την ταυτότητά τους.

4. Το εύρος του Ευρωπαϊκού θεματολογίου για τα δικαιώματα των ΑμεΑ

4.1. Η καταπολέμηση των διακρίσεων και των ανισοτήτων (3)

4.1.1.

Οι μισοί Ευρωπαίοι θεωρούν ότι οι διακρίσεις λόγω αναπηρίας είναι ευρέως διαδεδομένες στην ΕΕ και το ποσοστό τους αυξάνεται (4). Η ΕΟΚΕ συνιστά ως εκ τούτου τα εξής:

4.1.2.

την ανάληψη δράσης από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ για την έγκριση μιας διαθεματικής οδηγίας κατά των διακρίσεων εις βάρος των ΑμεΑ σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Σε αυτήν πρέπει να αναγνωριστεί η άρνηση εύλογων διευκολύνσεων σε οποιαδήποτε έκφανση της ζωής ως μορφή διακριτικής μεταχείρισης λόγω αναπηρίας, καθώς και η ύπαρξη άλλων μορφών διακρίσεων, όπως οι διακρίσεις λόγω σχέσεων και οι πολλαπλές και διατομεακές διακρίσεις·

4.1.3.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ επιτάχυνση της έγκρισης της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (σύμβαση της Κωνσταντινούπολης), παράλληλα με τη θέσπιση συγκεκριμένων μέτρων για την πρόληψη, την καταπολέμηση και την τιμωρία της έμφυλης βίας·

4.1.3.1.

την εκ μέρους όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, υπό την ιδιότητά τους ως εργοδοτών του δημόσιου τομέα, διασφάλιση της προσβασιμότητας, για παράδειγμα εξασφαλίζοντας εύκολα προσπελάσιμους εσωτερικούς και εξωτερικούς ιστοτόπους, πολιτικές και διαδικασίες για το προσωπικό με σκοπό την αύξηση της παρουσίας εργαζομένων με αναπηρία και της συμμετοχής ΑμεΑ στα ευρωπαϊκά σχολεία·

4.1.3.2.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ εξασφάλιση των αναγκαίων μέτρων για τη διόρθωση της έλλειψης ίσων ευκαιριών για τα ΑμεΑ μέσω της χρήσης ενωσιακών κονδυλίων. Θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε εκείνους που βιώνουν πολλαπλές ή διατομεακές διακρίσεις λόγω εθνικότητας, ηλικίας, φυλής ή εθνότητας, φύλου, θρησκείας ή φρονημάτων, ταυτότητας φύλου και γενετήσιου προσανατολισμού·

4.1.3.3.

τη συμπερίληψη στον προτεινόμενο νέο κανονισμό περί κοινών διατάξεων για τα διαρθρωτικά ταμεία της περιόδου 2021-2027 του άρθρου 7 του κανονισμού (EE) 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) (2014-2020), βάσει των προηγούμενων συστάσεων της ΕΟΚΕ, και την άμεση ενσωμάτωση της αρχής αυτής στο κυρίως κείμενο του προτεινόμενου κανονισμού για το ΕΤΠΑ. Η προσβασιμότητα των ΑμεΑ θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθεί ως προϋπόθεση χρηματοδότησης ενός προγράμματος από τα κονδύλια της ΕΕ·

4.1.3.4.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ ενσωμάτωση των ζητημάτων της ισότητας των ΑμεΑ σε όλες τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πολιτικές της ΕΕ, ειδικότερα δε στη Στρατηγική για την ισότητα των φύλων, τις Εγγυήσεις για τη νεολαία, την Πράσινη νέα συμφωνία, την Εγγύηση για τα παιδιά, καθώς και στην επικείμενη Πράσινη Βίβλο για τη δημογραφική γήρανση·

4.1.3.5.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προώθηση της συμμόρφωσης της νομοθεσίας των κρατών μελών περί νομικής ικανότητας με τη ΣΔΑμεΑ (6), καθώς και τη διευκόλυνση της ανταλλαγής εμπειρογνωσίας μεταξύ των κρατών μελών

4.2. Η εξασφάλιση πλήρους συμμετοχής και ελεύθερης κυκλοφορίας

4.2.1.

Τα ΑμεΑ εξακολουθούν να δυσκολεύονται να ασκούν το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας στην ΕΕ εξαιτίας της μη εναρμονισμένης αξιολόγησης του βαθμού αναπηρίας και της αδυναμίας μεταφοράς των παροχών υπό τη μορφή υποστηρικτικών υπηρεσιών και επιδομάτων κατά τη μετακίνησή τους σε άλλο κράτος μέλος. Η συνεχιζόμενη ιδρυματοποίηση, η έλλειψη επενδύσεων σε υπηρεσίες σε επίπεδο τοπικής κοινότητας και η γενική αδυναμία πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες εμποδίζουν επίσης τη συμμετοχή των ΑμεΑ στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η ΕΟΚΕ συνιστά ως εκ τούτου τα εξής:

4.2.2.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποβολή πρότασης οδηγίας με την οποία θα εναρμονίζεται η αναγνώριση του βαθμού της αναπηρίας όσων μετακινούνται μεταξύ των κρατών μελών. Με την οδηγία αυτή, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να κατοχυρώσουν το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας των ΑμεΑ με την εξασφάλιση της δυνατότητας μεταφοράς των επιδομάτων κοινωνικής ασφάλισης, μέσω είτε της συνέχισης της παροχής τους από το κράτος μέλος καταγωγής τους είτε της παροχής του από το νέο κράτος μέλος διαμονής τους ή μέσω της σταδιακής μετάβασης από τη μία περίπτωση στην άλλη. Πρέπει επίσης να κατοχυρωθούν ισοδύναμα δικαιώματα, καθώς και η ιδιότητα του δικαιούχου υπηρεσιών, σε περίπτωση μετεγκατάστασης ενός ΑμεΑ σε άλλο κράτος μέλος. Αυτό θα πρέπει να γίνει με συντονισμένο τρόπο που να διευκολύνει την ομαλή και ταχεία δυνατότητα μεταφοράς αυτών των δικαιωμάτων (7), συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής βοήθειας·

4.2.2.1.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ διασφάλιση του γεγονότος ότι τα κονδύλια της ΕΕ δεν χρησιμοποιούνται ποτέ για την περαιτέρω ιδρυματοποίηση των ΑμεΑ (8) και ότι επενδύονται ενεργά σε υπηρεσίες παρεχόμενες σε επίπεδο τοπικής κοινότητας ή οικογένειας. Είναι καίριας σημασίας, οι νέοι που συμμετέχουν στο Σώμα Αλληλεγγύης της ΕΕ να μην τοποθετούνται σε δομές ιδρυματικής φροντίδας που διαιωνίζουν τον διαχωρισμό. Οι επενδύσεις θα πρέπει επίσης να προορίζονται στην κατάρτιση των εργαζομένων που απασχολούνται επί του παρόντος σε ιδρύματα για την παροχή φροντίδας σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, συμβατής με τις διατάξεις της ΣΔΑμεΑ, καθοριζόμενης από κοινού με τα ΑμεΑ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να μεριμνήσει για την ευρύτερη ενημέρωση σχετικά με τις βλάβες που προκαλούν τα ιδρύματα παροχής φροντίδας στα ΑμεΑ, με στόχο την παροχή κινήτρων στα κράτη μέλη να φροντίσουν για τη μετάβαση σε εναλλακτικές λύσεις σε επίπεδο τοπικής κοινότητας·

4.2.2.2.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ αναγωγή σε προτεραιότητα την πρόσβαση στον πολιτισμό και την ψυχαγωγία με τη χρήση κονδυλίων της ΕΕ, δηλαδή με τη διάδοση και την επισημοποίηση της χρήσης της ευρωπαϊκής κάρτας αναπηρίας σε όλα τα κράτη μέλη, με την οικονομική υποστήριξη της ΕΕ·

4.2.2.3.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ εξασφάλιση της χρήσης της νοηματικής γλώσσας, του συστήματος Μπράιγ και του ευανάγνωστου κειμένου, κατόπιν σχετικού αιτήματος, στο πλαίσιο των διαλόγων τους με τους πολίτες·

4.2.2.4.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ ανάληψη πρωτοβουλιών πολιτικής για την άρση όλων των εμποδίων που παρακωλύουν τη συμμετοχή των ΑμεΑ στο πολιτικό γίγνεσθαι και τους στερούν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, ιδίως όσον αφορά τα άτομα με διανοητικές αναπηρίες και προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες διακρίσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει επίσης να εξασφαλίσει πλήρη δυνατότητα συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μεριμνήσει έτσι ώστε σε όλα τα κράτη μέλη να κατοχυρώνεται η συμμετοχή των πολιτών τους με αναπηρία στις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές εκλογικές διαδικασίες·

4.2.2.5.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ θέσπιση κατάλληλων μέτρων για να διασφαλίσουν τη δυνατότητα όλων των ΑμεΑ να ασκούν όλα τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στις Συνθήκες και τη νομοθεσία της ΕΕ, να ενθαρρύνουν τη λήψη μη αναγκαστικών μέτρων και την υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων για τα ΑμεΑ, καθώς και για να εξασφαλίσουν την ελευθερία και την ασφάλεια όλων των ΑμεΑ·

4.2.2.6.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ προώθηση της δομικής συμμετοχής των ΑμεΑ και των οργανώσεών τους —συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ασχολούνται με παιδιά με αναπηρία— σε όλες τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, και την παροχή χρηματοδότησης για την ανάπτυξη ικανοτήτων των εν λόγω οργανώσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλα όργανα της ΕΕ πρέπει επίσης να φροντίσουν έτσι ώστε να μπορούν τα ΑμεΑ να συμμετέχουν εύκολα σε δημόσιες διαβουλεύσεις.

4.3. Η επίτευξη πρόσβασης σε όλα τα περιβάλλοντα

4.3.1.

Οι απρόσιτοι δημόσιοι χώροι, τα κτήρια, οι συγκοινωνίες και η τεχνολογία εξακολουθούν να αποτρέπουν υπερβολικά μεγάλο αριθμό ΑμεΑ από το να μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία και θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλειά τους. Η ΕΟΚΕ συνιστά ως εκ τούτου τα εξής:

4.3.1.1.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λήψη συγκεκριμένων μέτρων για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου πρόσβασης, παρόμοιου με το Συμβούλιο Πρόσβασης των ΗΠΑ (US Access Board), με αποστολή την εποπτεία της εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ για την προσβασιμότητα, και τη διευκόλυνση της ανάπτυξης σχετικών προτύπων και κατευθυντήριων γραμμών, την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και την ουσιαστική συμμετοχή εκπροσώπου των οργανώσεων των ΑμεΑ σε ζητήματα προσβασιμότητας·

4.3.2.

την εκ μέρους των ίδιων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ επιδίωξη των υψηλότερων δυνατών προτύπων προσβασιμότητας των ΑμεΑ στις υλικές υποδομές και τις υπηρεσίες (και στην ψηφιακή τους μορφή) και την εξασφάλιση της πλήρους πρόσβασής τους σε όλους τους ιστοτόπους και τα έντυπα επικοινωνίας της διοίκησης της ΕΕ.

4.3.2.1.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ χρησιμοποίηση νομοθετικών και άλλων μέσων, όπως η τυποποίηση, για να καλύψουν τα κενά που αφήνει η ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα, για την εναρμόνιση των ελάχιστων προτύπων προσβασιμότητας σε όλες τις πτυχές του δομημένου περιβάλλοντος (9), τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές, χωρίς να παραμελήσουν τη θέσπιση διατάξεων για τα άτομα με διανοητική και/ή ψυχοκοινωνική αναπηρία.

4.3.2.2.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναθεώρηση, επέκταση και ενίσχυση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ, εκδίδοντας, για παράδειγμα, νέα νομοθετική πρόταση με θέμα τις πολυτροπικές μεταφορές, και αναθεωρώντας τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1107/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10) για τα δικαιώματα των επιβατών με αναπηρία αεροπορικών μεταφορών, προβαίνοντας στην εξάλειψη, την εναρμόνιση και τον λεπτομερή καθορισμό των περιπτώσεων «άρνησης επιβίβασης», καθώς και στη βελτίωση άλλων υφιστάμενων κανονισμών·

4.3.2.3.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ λήψη αυστηρών μέτρων για την κατάργηση των απαιτούμενων προθεσμιών εκ των προτέρων υποβολής αιτήματος για τη χορήγηση βοήθειας στους σιδηροδρόμους στον νέο κανονισμό της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών στις σιδηροδρομικές μεταφορές·

4.3.2.4.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περαιτέρω βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης των ΑμεΑ (11) στις σιδηροδρομικές μεταφορές μεριμνώντας έτσι ώστε τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν την προσβασιμότητα σε όλες τις σιδηροδρομικές πλατφόρμες και να διευκολύνουν την πρόσβαση στα βαγόνια των συρμών, όχι μόνο όσον αφορά τις νέες κατασκευές, αλλά όσον αφορά και την προσαρμογή των υφιστάμενων υποδομών·

4.3.2.5.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή καθοδήγησης στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των Οδηγιών της ΕΕ με θέμα τα κοινά ελάχιστα πρότυπα για τα δικονομικά δικαιώματα των θυμάτων εγκληματικών πράξεων ή προσώπων που είναι ύποπτα ή κατηγορούνται για εγκλήματα, όσον αφορά την αναπηρία (12), συμπεριλαμβανομένης της επιμόρφωσης, σχετικά με τα δικαιώματα των ΑμεΑ, των υπαλλήλων με αρμοδιότητα στην προσφυγή στη δικαιοσύνη. Οι οργανώσεις των ΑμεΑ θα πρέπει να θεωρούνται συνεργαζόμενες οντότητες και να διαθέτουν ειδικό καθεστώς που να τις νομιμοποιεί να παρίστανται ενώπιον των δικαστικών αρχών·

4.3.2.6.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέριμνας ώστε η προσβασιμότητα να αποτελεί κριτήριο χρηματοδότησης με κονδύλια της ΕΕ (13)·

4.3.2.7.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επένδυση στην έρευνα για την ανάπτυξη νέων υποστηρικτικών τεχνολογιών και συσκευών στην υπηρεσία των ΑμεΑ·

4.3.2.8.

την εξέταση της προσβασιμότητας υπό το πρίσμα της βιωσιμότητας, π.χ. στον τομέα των κατασκευών και των μεταφορών, και ως προαπαιτούμενο για την επίτευξη μιας πιο οικολογικής Ευρώπης για όλους·

4.3.2.9.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή υποστήριξης στα κράτη μέλη στη διευκόλυνση της προσβασιμότητας στο νέο και στο ήδη υπάρχον δομημένο περιβάλλον —ιδίως όσον αφορά τις κατοικίες—, καθώς και στην εκπαίδευση του προσωπικού στην υποβοήθηση της προσβασιμότητας σε όλα τα δίκτυα συγκοινωνιών·

4.3.2.10.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστήριξη των κρατών μελών έτσι ώστε τα ΑμεΑ να έχουν —και οικονομική— δυνατότητα χρήσης βοηθητικών συσκευών, τεχνολογίας και υπηρεσιών, ανεξαρτήτως του κράτους μέλους της ΕΕ στο οποία προσφέρονται·

4.3.2.11.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη έτσι ώστε αυτά να μεριμνούν για την πρόσβαση των ΑμεΑ —ως πολιτών, δικαιούχων και δημοσίων υπαλλήλων— στις δημόσιες συμβάσεις·

4.3.2.12.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή της αναγκαίας υποστήριξης στα κράτη μέλη για τη σωστή και έγκαιρη μεταφορά της Οδηγίας για την προσβασιμότητα στο Διαδίκτυο.

4.4. Η προαγωγή της ποιοτικής απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης

4.4.1.

Το ποσοστό απασχόλησης των ΑμεΑ παραμένει δυσανάλογα χαμηλό σε σύγκριση με το ποσοστό απασχόλησης των υπολοίπων πολιτών, ήτοι 48,1 % έναντι 73,9 %. Το δε ποσοστό απασχόλησης των γυναικών με αναπηρία είναι σημαντικά χαμηλότερο (14). Η ΕΟΚΕ συνιστά ως εκ τούτου τα εξής:

4.4.2.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θέσπιση μέτρων για την εναρμόνιση των απαιτήσεων σε ολόκληρη την ΕΕ ως προς τα όσα οι εργοδότες υποχρεούνται να προσφέρουν στους εργαζομένους με αναπηρία και, με τη σειρά τους, οι κυβερνήσεις στους εργοδότες, έτσι ώστε οι τελευταίοι να παρέχουν εύλογες διευκολύνσεις στους εν λόγω εργαζόμενους (15)·

4.4.3.

τη μετατροπή των θεσμικών οργάνων της ΕΕ σε πρότυπο για την απασχόληση ΑμεΑ με την αύξηση του ποσοστού των εργαζομένων με αναπηρία στο εσωτερικό τους και στις διοικητικές υπηρεσίες εν γένει της ΕΕ·

4.4.3.1.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μελέτη της αποτελεσματικότητας των συστημάτων ποσόστωσης που χρησιμοποιούν πολλά κράτη μέλη για την ενίσχυση της απασχόλησης ΑμεΑ, με σκοπό την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών και την ενδεχόμενη θέσπιση ενός τέτοιου συστήματος και στις διοικητικές υπηρεσίες της ΕΕ·

4.4.3.2.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ ανάληψη δράσης για την επένδυση ενωσιακών κονδυλίων σε πρωτοβουλίες υπέρ της επιμόρφωσης, της απασχόλησης και της επαγγελματικής κινητικότητας των ΑμεΑ, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, με την προώθηση όλων των ειδών απασχόλησης χωρίς αποκλεισμούς σύμφωνα με τη σύμβαση και με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους, τις γυναίκες, τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, καθώς και στους μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενους με αναπηρία (16). Επιπροσθέτως, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην αρωγή των ΑμεΑ έτσι ώστε να μπορούν να κάνουν τις επαγγελματικές επιλογές τους. Επίσης, θα πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις σε πολιτικές επαγγελματικής αποκατάστασης, διατήρησης θέσεων εργασίας, εξέλιξης της σταδιοδρομίας και επιστροφής στην εργασία, με έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για αναδυόμενα επαγγέλματα·

4.4.3.3.

την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με μια Εγγύηση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, παρόμοια με τις Εγγυήσεις για τη νεολαία, με στόχο να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των ΑμεΑ στην απασχόληση, την πρακτική άσκηση, την εξεύρεση εργασίας και την επιμόρφωση. Μια πρωτοβουλία για την απασχόληση των ΑμεΑ θα πρέπει να εξασφαλίζει τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους για την υποστήριξη αυτού του στόχου·

4.4.3.4.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή της αναγκαίας υποστήριξης στα κράτη μέλη με σκοπό να διασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1158 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (17) σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για γονείς και φροντιστές. Έτσι, οι μεν γονείς ΑμεΑ θα δικαιούνται να λαμβάνουν κατάλληλες άδειες απουσίας από την εργασία και να υπάγονται σε ελαστικές εργασιακές ρυθμίσεις, τα ίδια δε τα ΑμεΑ —με παρότρυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής— θα δικαιούνται ανάλογη ελαστικότητα·

4.4.3.5.

τη χρησιμοποίηση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της νομοθεσίας ως μέσων με τα οποία να διασφαλίζεται ότι οι εργαζόμενοι με αναπηρία θα αμείβονται με τον κατάλληλο/συμφωνημένο μισθό στο ίδιο επίπεδο με τους εργαζόμενους χωρίς αναπηρία, και ποτέ κάτω από τον κατώτατο μισθό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να χρησιμοποιήσει κονδύλια της ΕΕ προκειμένου να εξετάσει τις ορθές πρακτικές και την εργατική νομοθεσία σχετικά με την επανένταξη και την επαναπροσαρμογή των εργαζομένων μετά από αναρρωτικές άδειες μακράς διαρκείας, οι οποίοι ενδέχεται να πάσχουν πλέον από κάποια αναπηρία·

4.4.3.6.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στήριξη των κρατών μελών στη μείωση του κινδύνου που συνεπάγεται η μετάβαση προς την αγορά εργασίας, προσφέροντας πιο ευέλικτα συστήματα επιδομάτων και λοιπών παροχών αναπηρίας, έτσι ώστε να αποφευχθεί η απώλεια δικλείδων ασφαλείας κατά της φτώχειας και να δοθούν κίνητρα υπέρ της απασχόλησης·

4.4.3.7.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρακίνηση των κρατών μελών να επικουρούν καλύτερα τους εργοδότες στην εξεύρεση πληροφοριών και χρηματοδότησης για την υποστηρικτική τεχνολογία, στη βελτίωση της προσβασιμότητας στους χώρους εργασίας και στον καθορισμό πιο ελαστικού ωραρίου σε σχέση με τις ανάγκες του εκάστοτε εργαζομένου. Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να υποστηρίξει την έρευνα με σκοπό να τεκμηριωθεί η οικονομική σκοπιμότητα διαμόρφωσης ευπρόσιτων χώρων εργασίας στα ΑμεΑ·

4.4.3.8.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή της αναγκαίας υποστήριξης στα κράτη μέλη έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η εφαρμογή στο ακέραιο της οδηγίας 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου (18) για την απαγόρευση των διακρίσεων στην εργασία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να προχωρήσουν στην έγκριση του σχεδίου οριζόντιας οδηγίας κατά των διακρίσεων όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, δεδομένου ότι οι διακρίσεις σε αυτόν τον τομέα μπορούν να δημιουργήσουν διακρίσεις στην αγορά εργασίας·

4.4.3.9.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στήριξη των κρατών μελών στην ενσωμάτωση πολιτικών υπέρ της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και της αναπηρίας, με σκοπό να ενσωματωθεί η αναπηρία στις πολιτικές απασχόλησης των επιχειρήσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να υποστηρίξει τα κράτη μέλη στα ζητήματα αναπηρίας και προσβασιμότητας στις μη οικονομικές πληροφορίες που παρέχουν οι εταιρείες·

4.4.3.10.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστήριξη των δικαιωμάτων των ΑμεΑ σε όλη την ΕΕ έτσι ώστε να είναι σε θέση να ασκούν τα εργασιακά και συνδικαλιστικά δικαιώματά τους επί ίσοις όροις με τους υπόλοιπους εργαζομένους. Αυτό θα πρέπει να υλοποιηθεί σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους. Ειδικότερα, η ευρωπαϊκή διαδικασία ως προς τους χάρτες ποικιλομορφίας θα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στην προώθηση εργατικού δυναμικού με ποικίλους βαθμούς σωματικής και διανοητικής ικανότητας·

4.4.3.11.

την εκ μέρους των κοινωνικών εταίρων συνεκτίμηση, κατά την έναρξη του κοινωνικού διαλόγου σε επίπεδο ΕΕ και κατά τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων, της εφαρμογής της ΣΔΑμεΑ και των δικαιωμάτων των υπαλλήλων και λοιπών εργαζομένων με αναπηρία, σε διαβούλευση με τις ενωσιακού επιπέδου οργανώσεις ΑμεΑ.

4.5. Η παροχή ποιοτικής και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης

4.5.1.

Η συμμετοχή των ΑμεΑ στην κανονική εκπαίδευση εξακολουθεί να είναι δυσχερής, με αποτέλεσμα να προκύπτουν συχνά διαχωρισμένα πλαίσια εκπαίδευσης. Στην ΕΕ, τα ΑμεΑ είναι κατά 13 % πιθανότερο να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο απ’ ό,τι οι συνομήλικοί τους χωρίς αναπηρία και κατά 14 % λιγότερο πιθανό να φθάσουν μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση (19). Η ΕΟΚΕ συνιστά ως εκ τούτου τα εξής:

4.5.2.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ επένδυση ενωσιακών κονδυλίων σε περιβάλλοντα μάθησης χωρίς αποκλεισμούς, παρεμβάσεις στην πρώιμη παιδική ηλικία, προγράμματα διά βίου μάθησης και εκπαιδευτικά προγράμματα για τη διευκόλυνση της μετάβασης των ΑμεΑ από την εκπαίδευση στην εργασία· Θα πρέπει επίσης να διευκολυνθεί η κινητικότητα των ΑμεΑ στη σταδιοδρομία τους.

4.5.2.1.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ λήψη ειδικών μέτρων για τη διασφάλιση της συμμετοχής των παιδιών και των νέων με αναπηρία στο δικό της σύστημα ευρωπαϊκών σχολείων για τα παιδιά του προσωπικού της ΕΕ·

4.5.2.2.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λήψη συγκεκριμένων μέτρων για την αύξηση της συμμετοχής των ΑμεΑ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω της παροχής βοήθειας για την κάλυψη των αναγκών και των εξόδων τους κατά τη διάρκεια των σπουδών ή της επιμόρφωσής τους·

4.5.2.3.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λήψη μέτρων για τη διευκόλυνση της συμμετοχής στα προγράμματα Erasmus + και την αύξηση της συμμετοχής σε αυτά των ΑμεΑ μέσω της αρωγής για την κάλυψη των αναγκών και των δαπανών τους κατά τη διάρκεια των σπουδών ή της επιμόρφωσής τους στο εξωτερικό·

4.5.2.4.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή στα κράτη μέλη της αναγκαίας υποστήριξης στην επιμόρφωση του προσωπικού των γενικών σχολείων και των ειδικευμένων στην αναπηρία βοηθών στις τάξεις, με στόχο να επεκταθεί η φοίτηση των παιδιών με αναπηρία στα γενικά σχολεία. Η επιμόρφωση θα πρέπει επίσης να εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο η υποστηρικτική τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της ένταξης των μαθητών με αναπηρία. Προσοχή θα πρέπει επίσης να δοθεί στη δημιουργία καλών συνθηκών παρακολούθησης στην τάξη και στη μείωση του μεγέθους των τάξεων.

4.6. Η καταπολέμηση της επισφάλειας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού

4.6.1.

Τα ΑμεΑ στην ΕΕ είναι κατά μέσο όρο 9 % πιθανότερο να βρεθούν αντιμέτωπα με τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό σε σχέση με τα άτομα χωρίς αναπηρίες (20). Η ΕΟΚΕ συνιστά ως εκ τούτου τα εξής:

4.6.1.1.

αφενός μεν την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ μέριμνα έτσι ώστε το νέο θεματολόγιο να περιλαμβάνει ειδικά μέτρα για την καθιέρωση ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας χωρίς αποκλεισμούς, αφετέρου δε την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής χάραξη κατευθυντήριων γραμμών προς τα κράτη μέλη έτσι ώστε αυτά να τηρούν ένα κατώτατο όριο κοινωνικής προστασίας των ΑμεΑ και των φροντιστών που θα τους εγγυάται επαρκές βιοτικό επίπεδο (21). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα ΑμεΑ, ιδίως δε τα άτομα που απέκτησαν αναπηρία κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας τους και τα οποία έχουν βραχύτερες περιόδους καταβολής εισφορών το συνταξιοδοτικό σύστημα, καλύπτονται από κατάλληλους μηχανισμούς κοινωνικής προστασίας πριν και μετά την ηλικία συνταξιοδότησης·

4.6.1.2.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή καθοδήγησης σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που αφορούν την κατανομή επιδομάτων για την κάλυψη του επιπλέον κόστους των μηχανημάτων που συνδέονται με την αναπηρία, τις υποστηρικτικές τεχνολογίες, τη στέγαση, τις μεταφορές κ.λπ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ωθήσει τα κράτη μέλη να επιδείξουν μεγαλύτερη ευελιξία, επιτρέποντας στα ΑμεΑ να συνεχίσουν να εισπράττουν επιδόματα όταν εισέρχονται στην αγορά εργασίας, να αντισταθμίζουν δυσανάλογες δαπάνες, να μειώσουν τον κίνδυνο της φτώχειας των εργαζομένων και να παράσχουν κίνητρα για απασχόληση των ΑμεΑ·

4.6.1.3.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή καθοδήγησης στα κράτη μέλη σχετικά με τις διαδικασίες προσδιορισμού του ποσοστού αναπηρίας έτσι ώστε να μην παραβλέπονται οι σπάνιες παθήσεις ή οι πολλαπλές αναπηρίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει επίσης να αποτρέψει σθεναρά τα κράτη μέλη, μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, από το να προβούν στη μείωση των επιδομάτων αναπηρίας που καταβάλλουν στους πολίτες τους και, άρα, στην αύξηση του κινδύνου της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ζητήσει από τα κράτη μέλη να επανεξετάζουν κατά πόσο είναι δίκαια τα επιδόματα αναπηρίας που καταβάλλουν καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι τα ΑμεΑ που φθάνουν σε μεγαλύτερη ηλικία και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που αποκτούν κάποια αναπηρία δεν θα στερούνται αυτά που δικαιούνται·

4.6.1.4.

την προσαρμογή του κοινωνικού πίνακα αποτελεσμάτων έτσι ώστε να περιλαμβάνει τις μετρήσεις που αφορούν ειδικά τα ΑμεΑ, προς συμπλήρωση των διαρκώς στενότερων δεσμών μεταξύ του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων·

4.6.1.5.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή στα κράτη μέλη της απαραίτητης συνδρομής για την ορθή εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με το καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης στις συμβάσεις άτυπης εργασίας. Συν τοις άλλοις, της ζητεί να φροντίσει για τον σεβασμό του δικαιώματός όλων των ΑμεΑ —εργαζομένων και μη— σε επαρκή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και άλλων συναφών δικαιωμάτων·

4.6.1.6.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστήριξη των κρατών μελών για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ΑμεΑ στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε ισότιμη βάση με τους άλλους πολίτες (22).

4.6.2.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέριμνα έτσι ώστε οι πρώην, οι σημερινοί και οι μελλοντικοί εργαζόμενοι με αναπηρία στις διοικητικές υπηρεσίες των οργάνων της ΕΕ ή τα εξαρτώμενα μέλη της οικογένειάς τους που επηρεάζονται από την αναπηρία να δικαιούνται πλήρη ασφάλιση υγείας, η οποία θα τους προσφέρει την καλύτερη δυνατή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ποιότητα ζωής.

4.7. Η ανάδειξη της ΕΕ σε πρωτοπόρο παγκοσμίως στο να μην μένει κανείς πίσω, ακόμη και πέραν των συνόρων της

4.7.1.

Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος δωρητής αναπτυξιακής βοήθειας στον κόσμο. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν, ως συμβαλλόμενα μέρη της ΣΔΑμεΑ, να προάγουν τα δικαιώματα των ΑμεΑ στην εξωτερική πολιτική τους. Η ΕΟΚΕ συνιστά ως εκ τούτου τα εξής:

4.7.2.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ λήψη μέτρων για τη διασφάλιση ότι όλες οι δράσεις που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ σε τρίτες χώρες δεν θα αντιβαίνουν στις γενικές αρχές της ΣΔΑμεΑ που παρατίθενται στο σημείο 3.1·

4.7.2.1.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανάληψη δράσης έτσι ώστε τα υποψήφια και δυνάμει υποψήφια μέλη προς προσχώρηση στην ΕΕ να παρέχουν εχέγγυα για την προστασία των δικαιωμάτων των ΑμεΑ στο ίδιο επίπεδο με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Επίσης, θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να φροντίσει έτσι ώστε τα χρηματοδοτικά μέσα προενταξιακής βοήθειας να χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της κατάστασής των ΑμεΑ·

4.7.2.2.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενημέρωση των αντιπροσωπειών της ΕΕ τόσο για την ύπαρξη της ΣΔΑμεΑ και τις ανάγκες των ΑμεΑ —συμπεριλαμβανομένης της προσβασιμότητας— στον τομέα της επείγουσας και ανθρωπιστικής βοήθειας, όσο και για τα θέματα αναπηρίας·

4.7.2.3.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ εξασφάλιση σαφούς συνέχειας στην ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη και υποστήριξη της συμπερίληψης των δεικτών αναπηρίας της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας του ΟΟΣΑ στα προγράμματα συνεργασίας, τα έργα και τις δραστηριότητες της ΕΕ σε ολόκληρο τον κόσμο·

4.7.2.4.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ κατοχύρωση του σεβασμού των δικαιωμάτων και της επαρκούς και κατάλληλης αρωγής όσων ΑμεΑ φθάνουν στην ΕΕ ως αιτούντες άσυλο ή πρόσφυγες, ή της συνδρομής όσων ατόμων έχουν καταστεί ανάπηρα επιχειρώντας να διαφύγουν από τη χώρα τους·

4.7.2.5.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστήριξη των κρατών μελών στην αντιμετώπιση των θεμάτων αναπηρίας στο πλαίσιο των διαλόγων με τρίτες χώρες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εργαστεί για την προαγωγή της συναίνεσης και της δέσμευσης σε θέματα αναπηρίας στα διεθνή φόρουμ (ΟΗΕ, Συμβούλιο της Ευρώπης, ΟΟΣΑ).

4.7.2.6.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστήριξη των κρατών μελών, δεδομένης της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, έτσι ώστε οι πολίτες των υπόλοιπων κρατών μελών που διαμένουν επί του παρόντος στο Ηνωμένο Βασίλειο, και αντιστρόφως, να συνεχίσουν να λαμβάνουν βοήθεια από τη χώρα καταγωγής τους.

5. Διαχείριση, εφαρμογή και παρακολούθηση

5.1.

Δεδομένων των καταληκτικών παρατηρήσεων της επιτροπής ΣΔΑμεΑ προς την ΕΕ, η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά να οριστούν σημεία επαφής για την αναπηρία σε όλα τα θεσμικά όργανα, οργανισμούς και υπηρεσίες της ΕΕ, δηλαδή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, την Επιτροπή των Περιφερειών κ.λπ., καθώς και σε οργανισμούς όπως ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων. Επιπλέον, θα πρέπει επίσης να τοποθετηθούν σημεία επαφής σε όλες τις γενικές διευθύνσεις της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Λόγω του διαθεματικού χαρακτήρα των θεμάτων αναπηρίας, το κεντρικό σημείο επαφής θα πρέπει να υπάγεται στον Γενικό Γραμματέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτό θα είναι απαραίτητο για την παρακολούθηση της εφαρμογής της ΣΔΑμεΑ και του θεματολογίου από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ, δίνοντας το παράδειγμα, διαθέτει το δικό της σημείο επαφής για την αναπηρία, καθώς και την ομάδα μελέτης «Δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία», την οποία υποστηρίζει η γραμματεία του τμήματος SOC. Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης τα εξής:

5.2.

την καθιέρωση σημείου επαφής εντός της ΓΔ Δικαιοσύνης για να την επικουρεί κατά την εκτέλεση των καθηκόντων της —καθότι θα υπάρχει πλέον Ευρωπαίος επίτροπος αρμόδιος για την ισότητα— ως ζήτημα υψίστης σημασίας·

5.3.

την αντικατάσταση του ισχύοντος συστήματος μιας ομάδας υψηλού επιπέδου για τα ΑμεΑ από μια επιτροπή για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, η οποία θα αποτελεί το βήμα τακτικών συναντήσεων όλων των σημείων επαφής σε θέματα αναπηρίας από τις διάφορες διευθύνσεις, όργανα και υπηρεσίες, καθώς και από τα κράτη μέλη. Η επιτροπή αυτή θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να παρακολουθεί την εφαρμογή του θεματολογίου σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, καθώς και να διατυπώνει εισηγήσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις εθνικές κυβερνήσεις·

5.4.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επανεξέταση των κοινών αρμοδιοτήτων της με τα κράτη μέλη που απορρέουν από τη ΣΔΑμεΑ και το Δίκαιο της ΕΕ, έτσι ώστε να καθοριστούν οι τομείς στους οποίους η ΕΕ μπορεί να συνεργάζεται με τα κράτη μέλη για την εφαρμογή της. Αυτό θα πρέπει να γίνει με την υποβολή μιας δήλωσης αρμοδιοτήτων·

5.5.

τη θέσπιση διοργανικού μηχανισμού μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (23). Οι πρόεδροι των τριών αυτών θεσμικών οργάνων θα πρέπει να συνεδριάζουν κατά την έναρξη κάθε θητείας για να επιδεικνύουν την προσήλωσή τους στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ. Πρέπει επίσης να συσταθεί εντός του Συμβουλίου ομάδα εργασίας για την αναπηρία με αποστολή τη διευκόλυνση της λειτουργίας ενός τέτοιου μηχανισμού·

5.6.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ συμπερίληψη σαφών, απτών και συγκεκριμένων κριτηρίων και μετρήσιμων δεικτών στο θεματολόγιο για την παρακολούθηση των κενών στην εφαρμογή του και την αποτελεσματική μέτρηση της συντελεσθείσας προόδου·

5.7.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διασφάλιση του σχεδιασμού αποτελεσματικών εποπτικών μηχανισμών κατά την εκπόνηση των νομοθετικών προτάσεων και πρωτοβουλιών, καθώς και της διάθεσης επαρκών μέσων και προϋπολογισμών στο πλαίσιο αυτό. Το θεματολόγιο πρέπει να περιλαμβάνει σαφή δέσμευση για χρηματοδότηση με ένδειξη των ποσών που θα πρέπει να διατίθενται για τους εποπτικούς μηχανισμούς·

5.8.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διάθεση επαρκών μέσων στο ενωσιακό πλαίσιο εποπτείας της ΣΔΑμεΑ, ώστε να εξασφαλιστεί η ανεξάρτητη και κατάλληλη λειτουργία του·

5.9.

την εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ προώθηση της πλήρους και ενεργού συμμετοχής των οργανώσεων τόσο των ΑμεΑ όσο και της κοινωνίας των πολιτών στην κατάρτιση, την εφαρμογή και τη διαχείριση του θεματολογίου (24). Θα πρέπει επίσης να ζητείται συνεχώς η γνώμη των οργανώσεων των ΑμεΑ και να συμμετέχουν οι εν λόγω οργανώσεις στον σχεδιασμό, την έγκριση, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των νόμων, των πολιτικών και των προγραμμάτων που προκύπτουν από το παρόν θεματολόγιο. Επιπλέον, θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε πόρους που θα στηρίζουν την ουσιαστική συμμετοχή τους σε αυτά. Επιπροσθέτως, οι διαδικασίες διαβούλευσης θα πρέπει να είναι κατανοητές και πλήρως ανοικτές για τα ΑμεΑ·

5.10.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λήψη των κατάλληλων μέτρων έτσι ώστε η Eurostat, σε συνεργασία με τις εθνικές στατιστικές αρχές και εκπροσώπους των οργανώσεων των ΑμεΑ, να αναπτύξουν ένα σύστημα δεικτών με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και ένα συγκρίσιμο ολοκληρωμένο σύστημα συλλογής δεδομένων σε θέματα ισότητας των ατόμων με αναπηρία για την κατάσταση των ΑμεΑ στην ΕΕ, καθώς και την εκ μέρους της δημοσίευση πιο σημαντικών και ενδελεχών αναλύσεων σε θέματα αναπηρίας. Αυτό θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τον πολυδιάστατο χαρακτήρα ζητημάτων και εμπειριών των ΑμεΑ, όπως εκείνα που άπτονται του φύλου, της ηλικίας, των καθεστώτος του πρόσφυγα ή αιτούντος άσυλο, των μεταναστών ή της εθνικής μειονότητας, καθώς και τις διάφορες μορφές αναπηρίας και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν την ευημερία και τα αποτελέσματα (25). Πρέπει επίσης να συλλέγονται στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των ΑμεΑ που ζουν σε ιδρύματα και των παιδιών με αναπηρία που ζουν εκτός της οικογενειακής εστίας·

5.11.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής άσκηση πίεσης στα κράτη μέλη, μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ώστε να αναπτύξουν τις δικές τους εθνικές στρατηγικές για τα ΑμεΑ και να μεριμνήσουν για την εφαρμογή της ΣΔΑμεΑ στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων·

5.12.

την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παροχή όλων των απαραίτητων μέσων, των ανθρώπινων πόρων και της χρηματοδοτικής στήριξης στο πλαίσιο παρακολούθησης της ΕΕ της ΣΔΑμεΑ για να διασφαλίσει ότι είναι σε θέση να εκτελεί τα καθήκοντά της σύμφωνα με το άρθρο 33 παράγραφος 2 της ΣΔΑμεΑ.

6. Επικοινωνία και διάδοση (26)

6.1.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να καταβάλουν προσπάθεια για την αύξηση της ευαισθητοποίησης των πολιτών ως προς τα εμπόδια που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τα ΑμεΑ, για την εξάλειψη των στερεότυπων και τη συνεργασία με τις εθνικές και τις περιφερειακές αρχές έτσι ώστε οι πληροφορίες αυτές να φθάνουν στους υπευθύνους λήψης αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να στηρίξει το έργο των οργανώσεων των ΑμεΑ σε επίπεδο ΕΕ και των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό.

6.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να οργανώσει εκστρατείες και μαθήματα επιμόρφωσης με σκοπό την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα δικαιώματα των ΑμεΑ που θα απευθύνονται στο ευρύ κοινό, στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων, στο προσωπικό των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, στα ΑμεΑ και στις οικογένειές τους κ.λπ. Η δε Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν παρόμοιες εκστρατείες.

6.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην ανάδειξη των πολλαπλών και διατομεακών διακρίσεων που αντιμετωπίζουν ορισμένες ομάδες ΑμεΑ, ιδίως οι γυναίκες και τα κορίτσια, τα άτομα ΛΟΑΔΜ και οι εθνικές μειονότητες.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Συστάσεις της επιτροπής ΣΔΑμεΑ προς την ΕΕ το 2015.

(2) Σύμφωνα με το άρθρο 1 της ΣΔΑμεΑ, στα ΑμεΑ περιλαμβάνονται τα άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, νοητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες, οι οποίες, σε συνδυασμό με διάφορα εμπόδια, μπορεί να δυσχεραίνουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία επί ίσοις όροις με τα άλλα άτομα.

(3) Άρθρα 1, 21 και 26 του Χάρτη της ΕΕ και τα άρθρα 10 και 19 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ.

(4) Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 437. https://data.europa.eu/euodp/el/data/dataset/S2077_83_4_437_ENG

(5) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί καθορισμού κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας και περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 320).

(6) Γενική παρατήρηση 1 (2014) της επιτροπής ΣΔΑμεΑ με θέμα την ίση αναγνώριση ενώπιον του νόμου.

(7) Συστάσεις της επιτροπής ΣΔΑμεΑ, άρθρο 18.

(8) ΣΔΑμεΑ, άρθρο 19 και γενική παρατήρηση 5.

(9) ΣΔΑμεΑ, άρθρα 9 και 20.

(10) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2006, σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα όταν ταξιδεύουν αεροπορικώς (ΕΕ L 204 της 26.7.2006, σ. 1).

(11) Κατά την επόμενη αναθεώρηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1300/2014 της Επιτροπής, της 18ης Νοεμβρίου 2014, σχετικά με τις τεχνικές προδιαγραφές διαλειτουργικότητας για την προσβασιμότητα του σιδηροδρομικού συστήματος της Ένωσης για τα άτομα με αναπηρία και άτομα με μειωμένη κινητικότητα (ΕΕ L 356 της 12.12.2014, σ. 110).

(12) ΣΔΑμεΑ, άρθρο 13.

(13) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 83.

(14) https://www.disability-europe.net/theme/employment

(15) ΣΔΑμεΑ, άρθρα 5 και 27.

(16) ΣΔΑμεΑ, άρθρο 27.

(17) Οδηγία (ΕΕ) 2019/1158 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019, σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές και την κατάργηση της οδηγίας 2010/18/ΕΕ του Συμβουλίου (ΕΕ L 188 της 12.7.2019, σ. 79).

(18) Οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2000, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία (ΕΕ L 303 της 2.12.2000, σ. 16).

(19) ANED (Πανεπιστημιακό Δίκτυο Ευρωπαίων Εμπειρογνωμόνων σε Θέματα Αναπηρίας) βάσει έρευνας της Eurostat το 2016: διαφορά σε ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ ατόμων με και χωρίς αναπηρίες (ηλικίας 30 — 34 ετών).

(20) Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC) για το έτος 2016.

(21) ΣΔΑμεΑ, άρθρο 28.

(22) Συστάσεις της επιτροπής ΣΔΑμεΑ, παράγραφος 63.

(23) Συστάσεις της επιτροπής ΣΔΑμεΑ προς την ΕΕ το 2015.

(24) Γενική παρατήρηση της ΣΔΑμεΑ.

(25) ΣΔΑμεΑ, άρθρο 31.

(26) ΣΔΑμεΑ, άρθρο 8.

24.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 97/53

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Λαϊκισμός και θεμελιώδη δικαιώματα — περιαστικές και αγροτικές περιοχές»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 97/07)

Εισηγήτρια: η κα Karolina DRESZER-SMALEC

Συνεισηγητής: ο κ. Jukka AHTELA

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	20.2.2019
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του εσωτερικού κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	27.11.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	145/3/6

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Τα λαϊκιστικά κόμματα σημείωσαν σημαντική άνοδο στις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019. Ο λαϊκισμός οδηγεί στην υπονόμευση της σταθερότητας των πολιτικών θεσμών, σε περαιτέρω κατακερματισμό και πόλωση των κοινοτήτων και σε ένα όλο και πιο επικίνδυνο περιβάλλον για τις επενδυτικές αποφάσεις από την πλευρά των επιχειρήσεων.

1.2.

Οι αιτίες για την επιτυχία των λαϊκιστικών κινημάτων και κομμάτων είναι πολλαπλές. Σε πολύ γενικές γραμμές, οφείλεται στις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης που επηρεάζουν όλα τα είδη ανεπτυγμένων χωρών. Πιο συγκεκριμένα, ο λαϊκισμός μπορεί να εξηγηθεί με βάση πολιτιστικούς παράγοντες και παράγοντες ταυτότητας, αλλά και με βάση τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις. Τέλος, η λαϊκιστική απειλή είναι ιδιαίτερα έντονη στις «ασήμαντες περιοχές» (1), ανεξάρτητα από το αν βρίσκονται στην περιφέρεια ή στο κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.3.

Πρέπει να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ, αφενός, των φόβων, της αγωνίας και του θυμού που οδηγούν τους ανθρώπους στην αγκαλιά των λαϊκιστικών κομμάτων και, αφετέρου, εκείνων των επιτήδειων πολιτικών που σκόπιμα προσπαθούν να εξαργυρώσουν τους εν λόγω φόβους σε πολιτικό όφελος. Η δυσαρέσκεια των πολιτών, η οποία συχνά έχει λογική βάση, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Αυτό είναι διαφορετικό από τη ρητορική των λαϊκιστών ηγετών που προσπαθούν να επωφεληθούν από αυτήν τη δυσαρέσκεια.

1.4.

Η γεωγραφία της δυσαρέσκειας συνδυάζει το ευρωπαϊκό χάσμα Βορρά-Νότου και το χάσμα Ανατολής-Δύσης σε ολόκληρη την ΕΕ με το εθνικό χάσμα κέντρου-περιφέρειας στο εσωτερικό κάθε επιμέρους κράτους μέλους. Ανάλογα με την τοποθεσία, η δυσαρέσκεια έχει τις ρίζες της σε διαφορετικές μορφές δυσχερειών. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη αυτές τις περιπλοκές για να είναι επιτυχείς. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η οικοδόμηση συμμαχιών μεταξύ των τοπικών αρχών, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων φορέων, π.χ. τοπικών ηγετών και κοινωνικών κινημάτων, είναι κομβικής σημασίας για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων του λαϊκισμού.

1.5.

Όσο λιγότεροι πολίτες επωφελούνται από τις επιτυχίες των πόλων οικονομικής ανάπτυξης της χώρας τους, τόσο πιο έντονη τείνει να είναι η αρνητική τους στάση απέναντι στις κυβερνητικές ελίτ, τα κομματικά συστήματα και τους μεταμοντέρνους τρόπους ζωής. Οι ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών ταξινομούνται συχνά ως μέλη αυτών των ομάδων, γεγονός το οποίο ενισχύει τις αρνητικές στάσεις απέναντί τους.

1.6.

Για την κοινωνία των πολιτών, η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα σοβαρή εκεί όπου οι λαϊκιστές αποκτούν δύναμη και είναι σε θέση να επηρεάζουν αισθητά κυβερνητικές ατζέντες και να τις μετατοπίζουν προς τον αυταρχισμό. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) απειλούνται μαζικά όχι μόνο από τη συρρίκνωση των διαθέσιμων χώρων για τις δραστηριότητές τους, αλλά και από προσωπικές απειλές και διώξεις.

1.7.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θεωρεί ότι για να αντιμετωπιστούν αυτές οι εξελίξεις πρέπει να ενισχυθεί η αγωγή του πολίτη σχετικά με τις αρχές της δημοκρατίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Επισημαίνει τη σύσταση που διατύπωσε στη γνωμοδότηση με θέμα «Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου» (2) με την οποία ζητούσε, αφενός, από τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν τα θέματα αυτά στα σχολικά προγράμματα και στα προγράμματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και, αφετέρου, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει μια φιλόδοξη στρατηγική επικοινωνίας, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα, το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και τον ρόλο των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης.

1.8.

Λαμβάνοντας υπόψη τη λαχτάρα του πληθυσμού για φιλόδοξα και αποτελεσματικά πολιτικά οράματα, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να προτείνει αφηγήματα σχετικά με ένα επιθυμητό μέλλον και να αναβιώσει βασικές αρχές που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, όπως η εταιρική σχέση και η επικουρικότητα.

1.9.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την «αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών των αγροτικών, ορεινών και απομακρυσμένων περιοχών» (2018/2720(RSP) (3) το οποίο καλεί την ΕΕ «να προωθήσει την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, την οικονομική μεγέθυνση και διαφοροποίηση, την κοινωνική ευημερία, την προστασία της φύσης, και τη συνεργασία και τη διασύνδεση με τις αστικές περιοχές προκειμένου να ενισχυθεί η συνοχή και να αποτραπεί ο κίνδυνος εδαφικού κατακερματισμού». Η ΕΟΚΕ, συνεπώς, συμφωνεί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ζητεί τη θέσπιση ενός συμφώνου Έξυπνων Χωριών, με τη συμμετοχή όλων των επιπέδων διακυβέρνησης και με σεβασμό στην αρχή της επικουρικότητας.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της στη γνωμοδότηση με τίτλο «Ανθεκτική δημοκρατία μέσω μιας ισχυρής και πολύμορφης κοινωνίας των πολιτών» (4) για «την κατάρτιση πίνακα αποτελεσμάτων για τη δημοκρατία που θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει […] τους όρους πλαισίωσης της δραστηριότητας της κοινωνίας των πολιτών και να συμβάλλει στη διατύπωση συγκεκριμένων συστάσεων για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων».

1.11.

Οι αρχές θα πρέπει να υιοθετήσουν μια πολιτική προσέγγιση (5) με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα — ιδίως όσον αφορά τις πολιτικές οικονομικής μεταρρύθμισης που πρέπει να βασίζονται σε συστηματικές αξιολογήσεις αντικτύπου ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα (6). Αυτό θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για τεκμηριωμένες και χωρίς αποκλεισμούς εθνικές συζητήσεις και προσαρμογή των πολιτικών επιλογών, καθώς και ομαλή εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων.

1.12.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις νέες οικονομικές δραστηριότητες που αναδύονται στις αγροτικές περιοχές, πολλές από τις οποίες βασίζονται στις αρχές της αμοιβαιότητας και της φροντίδας. Ενθαρρύνει δράσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της στήριξης και της σύνδεσης των εν λόγω πρωτοβουλιών, έτσι ώστε να υπάρξει μετάβαση από μεμονωμένες και πειραματικές φάσεις προς πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες χειραφέτησης.

1.13.

1.14.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσουν την ανάπτυξη ικανοτήτων των ευρωπαϊκών, εθνικών και τοπικών ΟΚΠ και να τις εξοπλίσουν με πόρους που θα τις βοηθήσουν να βελτιώσουν το πεδίο εφαρμογής και την ποιότητα της δράσης τους. Οι ΟΚΠ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση των αναγκών των κοινοτήτων και στην ανταπόκριση σε αυτές. και πλήττονται ιδιαίτερα σκληρά όταν επιδεινώνονται το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και η δημοκρατία.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Τα λαϊκιστικά κόμματα σημείωσαν σημαντική άνοδο στις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί σοβαρά για την εξέλιξη αυτή και ζητεί να αναληφθούν σημαντικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπισή της, ξεκινώντας με προσπάθειες για την καλύτερη κατανόηση των βασικών αιτίων της.

2.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην κατάσταση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες πλήττονται ιδιαίτερα σκληρά όταν επιδεινώνονται το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και η δημοκρατία. Οι ΟΚΠ βιώνουν σήμερα συρρίκνωση του χώρου των δραστηριοτήτων τους σε πολλές χώρες. Η περαιτέρω άνοδος του λαϊκισμού είναι επίσης πιθανό να σημαίνει λιγότερη οικονομική σταθερότητα και πιο αναποτελεσματική διακυβέρνηση και πολιτικές, γεγονός το οποίο οδηγεί σε αρνητικές επιπτώσεις στις επενδύσεις.

2.3.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει έντονη ανησυχία «για την επιδείνωση της κατάστασης όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τη διάδοση της ολίσθησης προς τον λαϊκισμό και τον αυταρχισμό και για τον επακόλουθο κίνδυνο που ελλοχεύει όσον αφορά την ποιότητα της δημοκρατίας και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων» (7). Έχει καλέσει τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να «υιοθετήσουν μια προορατική και προληπτική προσέγγιση στο πλαίσιο των πολιτικών τους δραστηριοτήτων, προκειμένου να προλαμβάνονται και να αποφεύγονται ενδεχόμενα προβλήματα».

2.4.

Στη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της με θέμα «Ανθεκτική δημοκρατία μέσω μιας ισχυρής και πολύμορφης κοινωνίας των πολιτών» (8), η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει ότι, κατά τη γνώμη της, η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο «στη διαφύλαξη της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην Ευρώπη» και ότι «μόνο μια ισχυρή και πολύμορφη κοινωνία των πολιτών μπορεί να προασπίσει τη δημοκρατία και την ελευθερία και να διαφυλάξει την Ευρώπη από τους πειρασμούς του αυταρχισμού».

2.5.

Πρέπει να εξεταστούν διάφορες διαστάσεις για να κατανοηθεί πλήρως το φαινόμενο του λαϊκισμού. Ορισμένοι παρατηρητές στρέφονται κυρίως στους πολιτιστικούς παράγοντες για να εντοπίσουν την πηγή του λαϊκισμού. Χωρίς να παραβλέπουν τη σημασία των παραγόντων αυτών, άλλοι ισχυρίζονται ότι η κύρια αιτία του αυξανόμενου λαϊκισμού είναι κοινωνικοοικονομική και οι ρίζες της ανάγονται στις πολυπλοκότητες της διαδικασίας παγκοσμιοποίησης.

2.6.

Πολλές ανησυχίες, οι οποίες είναι το βαθύτερο αίτιο της δυσαρέσκειας του πληθυσμού, είναι λογικές και απαιτούν πολιτικές λύσεις. Αυτοί οι θεμιτοί προβληματισμοί πρέπει να διακρίνονται από τις προσπάθειες κάποιων επιτήδειων πολιτικών που επιδιώκουν να επωφεληθούν από τη δυσαρέσκεια και να τη χρησιμοποιήσουν για εκλογικό κέρδος μέσω δημαγωγικών, αλλά και παράλογων, προτάσεων.

2.7.

Στους σημαντικότερους παράγοντες που εξηγούν τη δεκτικότητα όσον αφορά τον λαϊκισμό περιλαμβάνονται: η ηλικία (μεγάλη), το επίπεδο εκπαίδευσης (χαμηλό), ο σχετικός πλούτος (χαμηλός), η ανεργία (υψηλή) και ο τύπος απασχόλησης (άτυπη, ορισμένου χρόνου). Η σημασία των κοινωνικοοικονομικών αυτών παραγόντων είναι υψηλότερη στις αγροτικές περιοχές και εκτός των μεγάλων πόλεων.

2.8.

Η ψήφος υπέρ του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο, το κίνημα των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία, η επιτυχία του AFD στην Ανατολική Γερμανία, της Λίγκας στην Ιταλία και του κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» στην Πολωνία διαφέρουν από πολλές απόψεις. Ωστόσο, το κοινό σημείο σε όλες αυτές τις εξελίξεις είναι ότι αντανακλούν τη δραματική μείωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, στους πολιτικούς και στα μέσα ενημέρωσης.

2.9.

3. Γενικοί και τοποκεντρικοί παράγοντες που οδηγούν στον λαϊκισμό

3.1.

Η άνοδος του λαϊκισμού μπορεί να εξηγηθεί μέσω δύο βασικών αξόνων. Ο ένας άξονας τονίζει τους πολιτιστικούς παράγοντες, όπως η διαμόρφωση της ταυτότητας και οι μεταβολές στις αντιλήψεις ως αποτέλεσμα των τάσεων στην ανάπτυξη τις τελευταίες δύο με τρεις δεκαετίες. Ο άλλος άξονας υπογραμμίζει τη σημασία των κοινωνικοοικονομικών παραγόντων ως των κύριων αιτίων που εξηγούν την επιτυχία του λαϊκισμού. Ενώ και οι δύο αυτές εξηγήσεις είναι σχετικές, οι παράγοντες της πολιτικής οικονομίας είναι σαφώς πιο σημαντικοί όσον αφορά την εξέταση του ρόλου του χώρου και του τόπου (9).

3.2.

Ο λαϊκισμός αποτελεί μία συγκεκριμένη έκφραση αυτού που αποκαλείται αλλαγή εποχής. Σε διαφορετικό βαθμό, όλες οι χώρες πλήττονται από τις συνέπειες της εν λόγω αλλαγής, ανεξάρτητα από την εκάστοτε περιοχή. Όλες οι κύριες διαστάσεις της κοινωνικής τάξης τείνουν να υπόκεινται σε αυτήν την αλλαγή — το κράτος, αλλά εξίσου και η αγορά ή η κοινότητα, με την τελευταία να εκπροσωπεί την κοινωνία των πολιτών.

3.3.

Ορμώμενος από τις διαδικασίες εμπορευματοποίησης των κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων, ο λαϊκισμός τείνει αρχικά να αναδύεται μέσα στην κοινοτική διάσταση. Οι κοινότητες βάσει επιλογής, όπως ενώσεις συμφερόντων, κοινωνικά κινήματα και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, υποφέρουν όλο και περισσότερο από αποδιοργάνωση. Αγωνίζονται να επιβιώσουν και να διατηρήσουν τα μέλη τους. Οι κοινότητες βάσει τύχης, όπως οικογένειες, γειτονιές και τοπικές ομάδες, υποφέρουν επίσης από κατακερματισμό, απώλεια αλληλεγγύης, αλλοτρίωση και διάλυση.

3.4.

Σε έναν όλο και πιο περίπλοκο κόσμο, ο εν λόγω κοινωνικός και πολιτικός κατακερματισμός τείνει να προκαλεί ανασφάλεια, άγχος και αναζήτηση ξεκάθαρων απαντήσεων. Οι παραδοσιακές κοινότητες συχνά δεν είναι πλέον σε θέση να παράσχουν τέτοιου είδους απαντήσεις. Ανεξαρτήτως ηλικίας και κοινωνικής τάξης, πολλοί άνθρωποι αναζητούν τόσο νέες μορφές αισθήματος του ανήκειν όσο και ασφαλείς ταυτότητες. Οι λαϊκιστές πολιτικοί επιχειρηματίες έχουν εξειδικευτεί στην παροχή τέτοιου είδους απλών απαντήσεων, οι οποίες συχνά σχετίζονται με οπισθοδρομικά οράματα ενός λαμπρού παρελθόντος που θα πρέπει να οικοδομηθεί εκ νέου.

3.5.

Από τη στιγμή που θα μετατραπούν σε ελκυστικά πολιτικά προγράμματα, οι απλές αυτές απαντήσεις ανατροφοδοτούν τις σφαίρες της πολιτικής και του κράτους — συστήματα που επηρεάζονται και αυτά από τον κατακερματισμό των κομματικών συστημάτων και τη μείωση της εμπιστοσύνης στη διακυβέρνηση.

3.6.

Οι γενικές αιτίες που εξηγούν τον λαϊκισμό ενισχύονται περαιτέρω από τον εδαφικό κατακερματισμό που επηρεάζει τις αγροτικές και τις περιαστικές περιοχές. Οι πληθυσμοί τους αισθάνονται αποκομμένοι από την οικονομική ανάπτυξη και τις δημόσιες υποδομές στον τομέα των μεταφορών, της υγείας, της φροντίδας των ηλικιωμένων, της εκπαίδευσης και της ασφάλειας. Το αίσθημα αυτό μεταφράζεται σε έντονο αντι-ελιτισμό και σε προκαταλήψεις έναντι αυτού που θεωρείται κοσμοπολίτικος τρόπος ζωής.

4. Παγκοσμιοποίηση και οικονομική κρίση

4.1.

Η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει ευκαιρίες και απειλές, με τις τελευταίες να βαρύνουν σημαντικά περισσότερο τις περιαστικές και αγροτικές περιοχές. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποεπένδυση σε αυτές τις περιοχές και ένα δικαιολογημένο αίσθημα ανασφάλειας απέναντι στους κινδύνους της μετεγκατάστασης των βιομηχανικών υποδομών και των θέσεων εργασίας, σε συνδυασμό με απόρριψη των άδικων φορολογικών πολιτικών που γενικά κρίνονται ως μη επαρκώς ισορροπημένες. Ορισμένες εμπορικές συμφωνίες, όπως η πρόσφατη με τη Mercosur, έχουν επίσης εγείρει ανησυχίες σε ορισμένα κράτη μέλη, καθώς θεωρούνται ότι θέτουν σε κίνδυνο τόσο τα μέσα βιοπορισμού των Ευρωπαίων γεωργών όσο και το ευρωπαϊκό οικογενειακό μοντέλο γεωργίας.

4.2.

Αυτή η «πολιτική οικονομία του λαϊκισμού» εξετάζεται στην έκθεση που καταρτίστηκε για την Ομάδα «Ευρώπη της Πολυμορφίας» της ΕΟΚΕ (10)· στην έκθεση αναφέρεται ότι «τα υψηλότερα επίπεδα διαθέσιμου εισοδήματος, ποσοστού απασχόλησης, δαπανών για κοινωνικές παροχές και ΑΕγχΠ συνδέονται με μικρότερο ποσοστό λαϊκιστικής ψήφου σε περιφερειακό επίπεδο». Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος συνδέεται με την αύξηση της υποστήριξης των λαϊκιστικών κομμάτων.

4.3.

Παρά τις γενικές θετικές εξελίξεις στον τομέα της απασχόλησης στην Ευρώπη, η ανεργία, η άτυπη απασχόληση και η κοινωνική και οικονομική περιθωριοποίηση είναι ιδιαίτερα έντονες στα νεότερα τμήματα του πληθυσμού σε πολλά κράτη μέλη. Η γενιά μεταξύ 20 και 30 ετών ίσως είναι η πρώτη από τη γέννηση της ΕΕ που ενδέχεται να είναι σε χειρότερη θέση από τη γενιά που προηγήθηκε. Τα στοιχεία της Eurostat καταδεικνύουν ότι το 44 % των εργαζομένων ηλικίας 19 έως 24 ετών στην Ευρώπη έχουν προσωρινή σύμβαση μόνο, έναντι του 14 % για το σύνολο του πληθυσμού.

4.4.

Οι αγροτικές, περιαστικές και απόκεντρες περιοχές είναι γενικά πιο επιρρεπείς στην επιρροή του λαϊκισμού, ο οποίος προτείνει ένα μοντέλο που θέτει υπό αμφισβήτηση τους ίδιους τους παράγοντες επί των οποίων βασίζεται η πρόσφατη οικονομική ανάπτυξη: τις ανοικτές αγορές, τη μετανάστευση, την οικονομική ολοκλήρωση και την παγκοσμιοποίηση (11).

4.5.

Στο πλαίσιο της διαρθρωτικά χαμηλής οικονομικής ανάπτυξης, τα ευρωπαϊκά κράτη τείνουν γενικά να έχουν λιγότερα έσοδα και περισσότερες δαπάνες. Η πίεση επί των δαπανών οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η γήρανση του πληθυσμού, το βάρος του χρέους και το αυξανόμενο κόστος της δημόσιας ασφάλειας. Ταυτόχρονα, η πίεση στα έσοδα απορρέει από παράγοντες όπως οι επιλογές πολιτικής οικονομίας, οι πολιτικές λιτότητας και η φοροδιαφυγή ή φοροαποφυγή. Ως αποτέλεσμα αυτού, η έλλειψη δημόσιων πόρων περιορίζει τα κράτη στον ρόλο τους ως αρμόδιων φορέων στον τομέα των πολιτικών αναδιανομής, οι οποίες είναι κομβικής σημασίας όσον αφορά την πλήρη άσκηση των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων. Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί επενδυτές στρέφουν την πλάτη στον βιομηχανικό ιστό, ιδίως στις αγροτικές και περιαστικές περιοχές, με αποτέλεσμα ένα αίσθημα περιθωριοποίησης και εγκατάλειψης από τις κρατικές δομές και τις δημόσιες υπηρεσίες εκ μέρους ορισμένων τμημάτων του πληθυσμού.

4.6.

Η ΕΟΚΕ καλεί τις ευρωπαϊκές και τις εθνικές αρχές να εξετάσουν την εξάλειψη των αποκλεισμών, την πρόσβαση στα δικαιώματα και τη διατήρηση των οικονομικών και βιομηχανικών ιστών και των δεξαμενών απασχόλησης ως βασικά κριτήρια για την οικονομική και εδαφική πολιτική και την πολιτική συνοχής.

5. Ο ρόλος της μετανάστευσης

5.1.

Όπως και η παγκοσμιοποίηση, η μετανάστευση είναι ένα φαινόμενο που επηρεάζει όλες τις χώρες, ανεπτυγμένες ή λιγότερο ανεπτυγμένες. Δεν αναμένεται να εξαφανιστεί, αλλά αντίθετα να ενταθεί με την πάροδο του χρόνου. Η αυξανόμενη πίεση που ασκείται από τα λαϊκιστικά κινήματα καθιστά πολύπλοκη, ωστόσο εξίσου υποχρεωτική, την επίτευξη συμφωνίας εκ μέρους των κρατών μελών όσον αφορά την άκρως αναγκαία δίκαιη, ανθρωπιστική και υπεύθυνη ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης και ασύλου, η οποία να συνάδει με το διεθνές δίκαιο περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

5.2.

Η λαϊκιστική ρητορική δεν κατευθύνεται ορθολογικά προς τις ρυθμιστικές πτυχές των μεταναστευτικών πολιτικών. Αντιθέτως, στιγματίζει άμεσα τους μετανάστες ως εγκληματίες, τρομοκράτες ή εισβολείς, γεγονός το οποίο δημιουργεί ένα κλίμα που ενθαρρύνει τις άμεσες επιθέσεις εναντίον τους.

5.3.

Όσον αφορά τη μετανάστευση, οι σημαντικότεροι διαχωρισμοί από γεωγραφικής σκοπιάς σχετίζονται με διαφορές στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και στις αγορές εργασίας. Τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και οι αγορές εργασίας ενδέχεται να είναι σχετικά ανοικτά στους μετανάστες σε ορισμένες χώρες, κλειστά όμως και με αποκλεισμούς σε άλλες. Με την άφιξη μεγαλύτερου αριθμού μεταναστών, οι αντιδράσεις των τμημάτων του τοπικού πληθυσμού που είναι περιθωριοποιημένα ή ανησυχούν ότι θα περιθωριοποιηθούν διαφέρουν ανάλογα με τα είδη των πολιτικών οικονομιών.

5.4.

Σε ορισμένες χώρες και σε συγκεκριμένες περιοχές των εν λόγω χωρών, υπάρχει φόβος ότι τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας θα επιβαρυνθούν υπερβολικά, ενώ σε άλλες οι μετανάστες θεωρούνται ανταγωνιστές στην αγορά εργασίας. Υποκειμενικά, οι μετανάστες ενδέχεται να αντιπροσωπεύουν μια πρόκληση όσον αφορά τη σταθερή απασχόληση ή τη λήψη κοινωνικών επιδομάτων. Φόβοι αυτού του είδους μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονοι σε ανθρώπους που ζουν σε αγροτικές και περιαστικές περιοχές.

5.5.

Προκύπτει συνεπώς ένα πλήθος πιθανών αιτιών για την ανάπτυξη των λαϊκιστικών κινημάτων που οι εθνικές κυβερνήσεις, τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη κατά τον σχεδιασμό των κατάλληλων στρατηγικών αντιμετώπισης, πολιτικής ή/και οικονομικής φύσεως. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι, σε περιοχές της ΕΕ, τα αισθήματα της κοινωνικής παρακμής και της οικονομικής περιθωριοποίησης δεν οφείλονται στην εισροή μεταναστών αλλά, αντίθετα, στην αποδημία. Σε τμήματα της Ανατολικής Ευρώπης ειδικότερα, η εκροή επαγγελματιών υψηλής ειδίκευσης φθάνει σε δραματικά επίπεδα που διαταράσσουν τον κοινωνικοοικονομικό ιστό των χωρών αυτών.

5.6.

Η ΕΟΚΕ απορρίπτει την ιδέα ότι υφίσταται ανταγωνισμός για τους δημόσιους πόρους μεταξύ των μεταναστών και των τοπικών πληθυσμών. Ζητεί από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να εντείνουν τις δραστηριότητές τους για την αντιμετώπιση του φόβου και του άγχους που παρατηρούνται σε τμήματα του πληθυσμού. Ζητεί επίσης τη θέσπιση εκπαιδευτικών και κοινωνικών προγραμμάτων που θα αντιμετωπίζουν το φάσμα των κινήτρων που τροφοδοτούν τον λαϊκισμό, ιδίως σε απομακρυσμένες περιοχές της ΕΕ. Θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη στήριξη στις εθνικές και ευρωπαϊκές πλατφόρμες και στα δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να υπάρξει λεπτομερέστερη ανάλυση του φαινομένου και να ενθαρρυνθούν οι δραστηριότητες διάδοσης αξιόπιστης ενημέρωσης και εκπαίδευσης με στόχο την καλύτερη κατανόησή του.

6. Η γεωγραφία της δυσαρέσκειας

6.1.

Τα λαϊκιστικά κόμματα σημειώνουν επιτυχία άνω του μέσου όρου στις αγροτικές και μεταβιομηχανικές περιφερειακές περιοχές της ΕΕ (12). Αυτό ισχύει για την ψήφο υπέρ του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και στην Αυστρία, όπου ο υποψήφιος του FPÖ κέρδισε το 62 % των αγροτικών ψήφων κατά τις προεδρικές εκλογές του Μαΐου 2018.

6.2.

Η γεωγραφία της δυσαρέσκειας συνδυάζει το ευρωπαϊκό χάσμα Βορρά-Νότου και το χάσμα Ανατολής-Δύσης σε ολόκληρη την ΕΕ με το εθνικό χάσμα κέντρου-περιφέρειας στο εσωτερικό κάθε επιμέρους κράτους μέλους. Ο λαϊκισμός αναπτύχθηκε με την πάροδο των ετών στο γόνιμο έδαφος του πολλαπλού κατακερματισμού των κοινωνιών και των εδαφών. Επομένως, οι υποδομές και οι πολιτικές στον τομέα των μεταφορών έχουν ιδιαίτερη σημασία καθώς διασφαλίζουν την εδαφική συνέχεια και αποτελούν ουσιαστική προϋπόθεση για την πρόσβαση του κοινού στα αστικά, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

6.3.

Η ΕΟΚΕ συνιστά οι ευρωπαϊκές και εθνικές αρχές να θεωρούν τις πολιτικές μεταφορών, υποδομών και συνδεσιμότητας στο διαδίκτυο ως μέσο για την αντιμετώπιση του λαϊκισμού. Οι αρχές θα πρέπει να διαμορφώνουν τις πολιτικές αυτές, καθώς και τις πολιτικές συνοχής και μείωσης της φτώχειας και την κοινωνική πολιτική, μέσω μιας προσέγγισης με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα (13). Θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν ότι οι πολιτικές, ιδίως αυτές για την οικονομική μεταρρύθμιση, βασίζονται σε συστηματικές εκ των προτέρων και εκ των υστέρων αξιολογήσεις αντικτύπου για τα ανθρώπινα δικαιώματα (14), έτσι ώστε να διευκολύνονται οι τεκμηριωμένες και χωρίς αποκλεισμούς εθνικές συζητήσεις σχετικά με τη διαιτησία και την προσαρμογή των πολιτικών επιλογών.

6.4.

Μία από τις συνέπειες του κοινωνικού, οικονομικού και εδαφικού κατακερματισμού είναι η εκ των πραγμάτων αυξανόμενη πολιτική αποξένωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού στις περιαστικές και αγροτικές περιοχές. Τούτη λαμβάνει τη μορφή υψηλής αποχής, απόρριψης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και των ενδιάμεσων φορέων, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών κομμάτων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, και στήριξης των ριζοσπαστικών λαϊκιστικών κινημάτων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι για να αντιμετωπιστούν αυτές οι εξελίξεις πρέπει να ενισχυθεί η αγωγή του πολίτη σχετικά με τις αρχές της δημοκρατίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Επισημαίνει τη σύσταση που διατύπωσε στη γνωμοδότηση με θέμα «Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου» (15) με την οποία ζητούσε, αφενός, από τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν τα θέματα αυτά στα σχολικά προγράμματα και στα προγράμματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και, αφετέρου, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει μια φιλόδοξη στρατηγική επικοινωνίας, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα, το κράτος δικαίου και τη δημοκρατία.

6.5.

Ακριβώς λόγω των διασταυρούμενων πολιτικών σε θέματα ταυτότητας, αίσθησης του ανήκειν, αναγνώρισης και ανακατανομής, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι η θρησκεία, η δυναμική των φύλων, ο τόπος και η πολιτιστική ταυτότητα είναι σημαντικά στοιχεία, όπως και τα ταξικά συμφέροντα και η ανισότητα. Η κινητοποίηση εναλλακτικών λύσεων έναντι της εύκολης αποδοχής οπισθοδρομικών πολιτικών δυνάμεων δεν είναι απλή. Απαιτούνται νέες εκστρατείες και αφηγήματα. Ένας ιδιαίτερα σημαντικός τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η εξέταση των πολλών νέων οικονομικών δραστηριοτήτων που αναδύονται στις αγροτικές περιοχές με βάση τις αρχές της κοινότητας, της αμοιβαιότητας και της φροντίδας. Στόχος είναι, στη συνέχεια, να συνδεθούν τα παραπάνω, υπερβαίνοντας τις μεμονωμένες και πειραματικές φάσεις, και να συνδεθούν μεταξύ τους καθώς και με πολιτικές συμμαχίες χειραφέτησης.

7. Πώς επηρεάζεται από τον λαϊκισμό η κοινωνία των πολιτών εκτός των μεγάλων πόλεων

7.1.

Η κοινωνία των πολιτών επηρεάζεται βαθιά από την άνοδο των λαϊκιστικών κινημάτων και κομμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη και σε διαφορετικά εδαφικά επίπεδα. Όπως οι πολιτικοί χώροι σε πολλές περιοχές της Ευρώπης επηρεάζονται ολοένα και περισσότερο από την αυταρχική προπαγάνδα, τις ξενοφοβικές και ρατσιστικές συμπεριφορές και τη φασιστική βία, το ίδιο αφορά άμεσα και τα κοινωνικά κινήματα, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τις επαγγελματικές ενώσεις.

7.2.

Για την κοινωνία των πολιτών, η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα σοβαρή στις περιοχές όπου οι λαϊκιστές έχουν αποκτήσει δύναμη και είναι σε θέση να επηρεάζουν σαφώς τις κυβερνητικές ατζέντες. Όταν τα λαϊκιστικά κόμματα καταλαμβάνουν κεντρικές θέσεις στο κοινοβούλιο και στην εκτελεστική εξουσία, τείνουν να ωθούν την κάποτε φιλελεύθερη κοινωνία προς την κατεύθυνση των αυταρχικών καθεστώτων. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών απειλούνται μαζικά από τη συρρίκνωση των διαθέσιμων χώρων για τις δραστηριότητές τους. Ταυτόχρονα, ορισμένες ψευδο-ΜΚΟ ή κατ'επίφαση ΜΚΟ που δημιουργούνται από την κορυφή και συχνά αυτοπροβάλλονται ως ριζοσπαστικά δημοκρατικές, περιπλέκουν περαιτέρω την ελεύθερη λειτουργία των υφιστάμενων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

7.3.

Το ζήτημα του βαθμού στον οποίο επηρεάζεται η κοινωνία των πολιτών από τον λαϊκισμό στις αγροτικές και περιαστικές περιοχές είναι περίπλοκο. Οι ακτιβιστές στις αγροτικές περιοχές στερούνται συχνά των πόρων που απαιτούνται για την οικοδόμηση των τύπων συνασπισμού που συναντώνται συχνότερα στις μητροπολιτικές περιοχές. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, και για τους συνασπισμούς με κινήματα καταναλωτών και ακτιβιστές τροφίμων που εδρεύουν σε αστικές περιοχές, οι οποίοι συχνά έχουν σημειώσει μεγαλύτερη πρόοδο σε θέματα πολιτικής για τη βιωσιμότητα των τροφίμων. Η έλλειψη ισχυρών κοινωνικών κινημάτων και πολιτικών κομμάτων που θα μπορούσαν να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα των κατοίκων της υπαίθρου εξηγεί εν μέρει την εκλογική επιτυχία των δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων στην αγροτική Ευρώπη.

8. Ευκαιρίες για την καταπολέμηση του λαϊκισμού

8.1.

Δύο ομάδες πολιτικών συνιστώνται ως εργαλεία για την καταπολέμηση του λαϊκισμού. Η πρώτη αφορά τη λαϊκιστική απειλή εν γένει και τα πιθανά μέσα που πρέπει να χρησιμοποιήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δεύτερη ομάδα συστάσεων αφορά πιο άμεσα συγκεκριμένες περιφέρειες και αγροτικές και περιαστικές περιοχές.

8.2.

Πολλές στρατηγικές μπορεί να είναι κατάλληλες για την αντιμετώπιση των βασικών αιτίων του λαϊκισμού. Η πρώτη αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι πολιτικές και τα θεσμικά όργανα προσεγγίζουν και έρχονται σε επαφή με όσους υποφέρουν πραγματικά από κοινωνικοοικονομικές δυσχέρειες. Οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές πολυπλοκότητες είναι τέτοιες που κανένα θεσμικό όργανο μεμονωμένα, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, δεν είναι σε θέση να βρει εύκολες και ξεκάθαρες απαντήσεις που να μειώνουν την εν λόγω πολυπλοκότητα, επαναφέροντας μια εξιδανικευμένη κοινωνικοοικονομική προτέρα κατάσταση. Εστιάζοντας στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων του λαϊκισμού, οι πολιτικοί και τα θεσμικά όργανα θα πρέπει ταυτόχρονα να αποδομήσουν τη ρητορική που ισχυρίζεται ότι προτείνει τέτοιου είδους άμεσες και αλάνθαστες απαντήσεις σε πολύπλοκα προβλήματα.

8.3.

Η δεύτερη από αυτές τις στρατηγικές συνδέεται άμεσα με την εικόνα και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεταξύ των πολλών απογοητεύσεων που αισθάνονται όσοι είναι πιο δεκτικοί στη λαϊκιστική προπαγάνδα είναι η απουσία πραγματικά επιθυμητών πολιτικών προγραμμάτων που προτείνουν μια αξιόπιστη ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον και δράση με στόχο τη βελτίωση των καθημερινών συνθηκών διαβίωσης. Οι λαϊκιστές έχουν χρησιμοποιήσει αυτήν την απογοήτευση για να προτείνουν ένα οπισθοδρομικό όραμα που τοποθετείται σε ένα φαινομενικά ένδοξο παρελθόν. Για να επιβιώσει, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει άλλη επιλογή παρά να αναβιώσει τη λαϊκή επιθυμία για το ευρωπαϊκό εγχείρημα.

8.4.

Ο ιδρυτικός μύθος της ΕΕ δεν επαρκεί πλέον από μόνος του για να προσελκύει τους λαούς της Ευρώπης. Η ΕΕ πρέπει να προτείνει αφηγήματα σχετικά με ένα επιθυμητό μέλλον και να αναβιώσει βασικές αρχές που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, όπως η εταιρική σχέση και η επικουρικότητα.

8.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ, τα κράτη μέλη και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς να αναζωογονήσουν τις αρχές της επικουρικότητας και της εταιρικής σχέσης. Όπως αναφέρεται στη σύσταση που διατύπωσε η Ομάδα «Ευρώπη της Πολυμορφίας» με θέμα «Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην ΕΕ» (16), η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες προκειμένου «να αποσαφηνιστεί στους πολίτες η αρχή της επικουρικότητας και να εξηγηθεί ότι η ΕΕ σέβεται τόσο την πολιτιστική ποικιλομορφία όσο και τις τοπικές παραδόσεις». Η λειτουργική επικουρικότητα συνίσταται σε μεγαλύτερη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών τόσο στον περιφερειακό σχεδιασμό όσο και στις περιφερειακές πολιτικές της ΕΕ, αλλά και στην προάσπιση της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και της ίσης μεταχείρισης όλων των κατοίκων στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές. Η εδαφική επικουρικότητα θα ενισχύσει περαιτέρω τις περιφερειακές και τοπικές αρχές ώστε να αναλάβουν από κοινού την ευθύνη για τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των διαρθρωτικών πολιτικών.

8.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την ενίσχυση ενός εργαλείου που εφαρμόζεται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη συνοχή, και συγκεκριμένα της Τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (CLLD). Με τον τρόπο αυτό, οι τοπικοί φορείς και οι πολίτες θα έχουν την ευκαιρία να αποφασίζουν για τα άμεσα προβλήματά τους και, ως εκ τούτου, να συμβάλλουν ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

8.7.

Η εταιρική σχέση είναι ουσιαστικής σημασίας, όσον αφορά τόσο την επικοινωνία όσο και την αλληλεγγύη και την αμοιβαία βοήθεια μεταξύ των ΟΚΠ από διάφορες χώρες. Η εταιρική σχέση είναι εξίσου σημαντική όσον αφορά την οικοδόμηση συμμαχιών μεταξύ των δημοσίων αρχών και ομάδων της κοινωνίας των πολιτών σε τοπικό επίπεδο.

8.8.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να βελτιώσουν την ανταπόκρισή τους στις παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου που απορρέουν από τη δράση λαϊκιστικών κινημάτων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που βρίσκονται στην εξουσία. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη σύστασή της που εμπεριέχεται στη γνωμοδότηση με θέμα «Ανθεκτική δημοκρατία μέσω μιας ισχυρής και πολύμορφης κοινωνίας των πολιτών» (17) για «την κατάρτιση πίνακα αποτελεσμάτων για τη δημοκρατία που θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει […] τους όρους πλαισίωσης της δραστηριότητας της κοινωνίας των πολιτών και να συμβάλλει στη διατύπωση συγκεκριμένων συστάσεων για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων», καθώς και τις συστάσεις που διατυπώνει στη γνωμοδότηση με θέμα «Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου» (18).

8.9.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την ενσωμάτωση των εκτιμήσεων της παρούσας γνωμοδότησης στον Πίνακα αποτελεσμάτων για τη δημοκρατία καθώς και έναν μελλοντικό μηχανισμό παρακολούθησης του κράτους δικαίου. Η προσεκτική επικοινωνία θα πρέπει να καθιστά σαφές ότι η ανταπόκριση της ΕΕ και των κρατών μελών αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου που οφείλονται σε ορισμένες λαϊκιστικές πολιτικές, αντί να στοχεύει τους εκλογείς των λαϊκιστικών κομμάτων, οι θεμιτές ανησυχίες των οποίων πρέπει να απαντηθούν μέσω δίκαιων και αποτελεσματικών πολιτικών χωρίς διακρίσεις.

9. Στήριξη μιας απάντησης στον λαϊκισμό σε επίπεδο βάσης

9.1.

Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η κοινωνία των πολιτών στις αγροτικές περιοχές δεν είναι απαραιτήτως ο «συρρικνούμενος χώρος». Το πρόβλημα είναι ότι οι χώροι δεν έχουν ακόμη δημιουργηθεί. Η απάντηση στην άνοδο του λαϊκισμού θα πρέπει να εξετάζει τα βαθύτερα αίτια της δυσαρέσκειας και να προέρχεται όσο το δυνατόν περισσότερο από το επίπεδο βάσης. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τη δράση που δημιουργεί μια αίσθηση κοινού συμφέροντος και στόχων μεταξύ διαφόρων ομάδων παραγωγών τροφίμων και καταναλωτών όσον αφορά τα χάσματα λόγω τάξης, φύλου, γενεάς και το χάσμα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών. Η επισιτιστική κυριαρχία και τα πολλαπλά ζητήματα που περιβάλλουν το δικαίωμα στην τροφή και σε ένα υγιές περιβάλλον αποτελούν παραδείγματα συγκεκριμένων προκλήσεων που θα αντιμετωπιστούν καλύτερα μέσω της ενίσχυσης της αλληλεγγύης, της συλλογικής ταυτότητας και της πολιτικής συμμετοχής στην αγροτική Ευρώπη.

9.2.

Όσον αφορά την ενισχυμένη συμμετοχή των πολιτών, τα κράτη μέλη που εξετάζουν το ενδεχόμενο ενίσχυσης της άμεσης δημοκρατίας μέσω τοπικών δημοψηφισμάτων θα πρέπει να έχουν επίγνωση του γεγονότος ότι αυτό ακριβώς το εργαλείο προωθείται από λαϊκιστικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη. Η άμεση δημοκρατία μπορεί να είναι δίκοπο μαχαίρι. Οι τοπικές αρχές και οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να εγγυώνται ότι η χρήση της περιορίζεται σε καταστάσεις όπου αναμένεται ότι θα αποφέρει πραγματικά οφέλη.

9.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η οικοδόμηση συμμαχιών μεταξύ των τοπικών αρχών, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων φορέων, π.χ. τοπικών ηγετών και κοινωνικών κινημάτων, είναι κομβικής σημασίας για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων του λαϊκισμού. Αυτό θα αποτελέσει μέρος των προσπαθειών για την αντιμετώπιση του αισθήματος εκ μέρους των κατοίκων των αγροτικών και περιαστικών περιοχών ότι περιθωριοποιούνται. Θα ενισχύσει επίσης τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων που μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των ανισοτήτων και στην προσέλκυση οικονομικών επενδύσεων και ανάπτυξης μέσω διαλόγου και δράσης.

9.4.

Τα συμφέροντα και οι ανησυχίες των ενώσεων μικρών επιχειρήσεων, των τεχνιτών και των αγροτών είναι εξίσου σημαντικά στοιχεία. Όπου αυταρχικές ομάδες αποκτούν πρόσβαση στις (τοπικές) κυβερνήσεις, οι οικονομικοί παράγοντες ενδέχεται να διστάζουν να επενδύσουν. Επιπλέον, οι μετανάστες που αναζητούν απασχόληση μπορεί να αποφεύγουν τις εν λόγω περιοχές, παρά την ύπαρξη ευκαιριών απασχόλησης. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να διαρραγεί αυτός ο φαύλος κύκλος στις περιαστικές και αγροτικές περιοχές.

9.5.

Η ενθάρρυνση ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων στο αναξιοποίητο δυναμικό των περιφερειών που θεωρείται ότι παρουσιάζουν υστέρηση είναι μια προσέγγιση η οποία χρήζει περαιτέρω ανάπτυξης. Η έμφαση στις μεταφορές ή την ευημερία θα πρέπει να συμπληρώνεται με την ενίσχυση των ευκαιριών των περιφερειών –λαμβανομένων υπόψη των τοπικών συνθηκών– μέσω της αντιμετώπισης των θεσμικών ανεπαρκειών και των σημείων συμφόρησης, αλλά και μέσω μέτρων για την τόνωση της κατάρτισης, την προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος και την αφομοίωση της γνώσης και της καινοτομίας (19).

9.6.

Για να αντιμετωπιστούν οι βαθύτερες αιτίες του λαϊκισμού, πρέπει να εξεταστούν καλύτερα παράγοντες όπως η θρησκεία, η δυναμική των φύλων, ο τόπος διαμονής, η πολιτιστική ταυτότητα και η εκπαίδευση, παράλληλα με τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες. Η κινητοποίηση εναλλακτικών λύσεων έναντι των εύκολων απαντήσεων των οπισθοδρομικών πολιτικών δυνάμεων δεν είναι εύκολη. Οι απαντήσεις πρέπει να προσαρμόζονται στο ιδιαίτερο μείγμα δυσχερειών που παρατηρούνται επιτόπου.

9.7.

Τα νέα αφηγήματα μπορούν επίσης να συμβάλουν στην καταπολέμηση του τύπου παραπληροφόρησης που αναμεταδίδεται μέσω εκστρατειών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης· οι εκστρατείες αυτές αποσκοπούν στην υπονόμευση των ευρωπαϊκών αξιών και, επομένως, στηρίζουν την ανάδειξη αποσχιστικών και εθνικιστικών αξιώσεων και συμπεριφορών. Είναι σημαντικό να ενισχυθεί ο ρόλος των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης (δημόσια τηλεόραση, ανεξάρτητες εφημερίδες), ώστε να είναι σε θέση να εκπληρώνουν τον ρόλο τους στην παροχή αμερόληπτης ενημέρωσης. Παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη δραστηριοποιηθεί στον τομέα αυτό (βλέπε COM (2018) 236), συνιστάται να κατανοηθεί ο επείγον χαρακτήρας του ζητήματος.

9.8.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις νέες οικονομικές δραστηριότητες που αναδύονται στις αγροτικές περιοχές, πολλές από τις οποίες βασίζονται στις αρχές της αμοιβαιότητας και της φροντίδας. Ενθαρρύνει τη δράση που στοχεύει στην καλύτερη στήριξη και σύνδεση των εν λόγω πρωτοβουλιών, έτσι ώστε οι μεμονωμένες και πειραματικές φάσεις να δώσουν τη θέση τους σε πολιτικές χειραφέτησης και σε κοινωνικές συμμαχίες.

9.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να ενισχύσουν τις υποδομές σε υποεθνικό επίπεδο. Η αναστολή δημόσιων συγκοινωνιακών συνδέσεων, καθώς και η παύση λειτουργίας σχολείων και υπηρεσιών υγείας, συγκαταλέγονται σαφώς μεταξύ των λόγων της λαϊκιστικής διαμαρτυρίας στην Ευρώπη. Απαιτείται οικονομική βοήθεια για τη βελτίωση των τοπικών υποδομών, τόσο υλικών (μεταφορές και δημόσιες υπηρεσίες) όσο και άυλων (δίκτυα σε διάφορα είδη τοποθεσιών, θεσμικά όργανα και οργανισμοί).

9.10.

Η ΕΟΚΕ, οι οργανώσεις μέλη της και άλλα όργανα της ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσουν την ανάπτυξη ικανοτήτων για τις τοπικές ΟΚΠ και να τις εξοπλίσουν με πόρους προς βελτίωση του πεδίου εφαρμογής και της ποιότητας της δράσης τους. Πρέπει να παρέχεται περισσότερη υποστήριξη στις ΟΚΠ και στα ευρωπαϊκά δίκτυά τους για την κατάρτιση των μελών των τοπικών ΟΚΠ.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Andrés Rodríguez-Pose 2018, The revenge of places that don't matter (Η εκδίκηση των ασήμαντων περιοχών) (and what to do about it), σ. 32. (Η εκδίκηση των ασήμαντων περιοχών και τι πρέπει να κάνουμε για αυτό) (LSE Research online): http://eprints.lse.ac.uk/85888/1/Rodriguez-Pose_Revenge%20of%20Places.pdf

(2) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης — Τρέχουσα κατάσταση και πιθανά επόμενα βήματα» (ΕΕ C 282 της 20.8.2019, σ. 39).

(3) Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 3ης Οκτωβρίου 2018 σχετικά με την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών των αγροτικών, ορεινών και απομακρυσμένων περιοχών (ΕΕ C 11 της 13.1.2020, σ. 15).

(4) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ανθεκτική δημοκρατία μέσω μιας ισχυρής και πολύμορφης κοινωνίας των πολιτών» (ΕΕ C 228 της 5.7.2019, σ. 24).

(5) Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΥΑ), Αρχές και κατευθυντήριες γραμμές για μια προσέγγιση μείωσης της φτώχειας με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα, https://www.ohchr.org/Documents/Publications/PovertyStrategiesen.pdf.

(6) Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΥΑ), Κατευθυντήριες αρχές για αξιολογήσεις αντικτύπου για τα ανθρώπινα δικαιώματα στις πολιτικές οικονομικής μεταρρύθμισης, 19 Δεκεμβρίου 2018, https://ap.ohchr.org/documents/dpage_e.aspx?si=A/HRC/40/57

(7) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ευρωπαϊκός μηχανισμός ελέγχου σχετικά με το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα» (ΕΕ C 34 της 2.2.2017, σ. 8).

(8) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ανθεκτική δημοκρατία μέσω μιας ισχυρής και πολύμορφης κοινωνίας των πολιτών» (EE C 228 της 5.7.2019, σ. 24)

(9) Κοινωνίες εκτός μητροπόλεων: ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στην αντιμετώπιση του λαϊκισμού, ΕΟΚΕ, Βρυξέλλες, 2019.: https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/files/qe-04-19-236-en-n.pdf.

(10) Κοινωνίες εκτός μητροπόλεων: ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στην αντιμετώπιση του λαϊκισμού, ΕΟΚΕ, Βρυξέλλες, 2019: https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/files/qe-04-19-236-en-n.pdf.

(11) Andrés Rodriguez-Pose: The revenge of places that don't matter (and what to do about it), σ. 32. (Η εκδίκηση των ασήμαντων περιοχών και τι πρέπει να κάνουμε για αυτό) (LSE Research online): http://eprints.lse.ac.uk/85888/1/Rodriguez-Pose_Revenge%20of%20Places.pdf

(12) Caroline de Gruyter, Commentary: The revenge of the countryside, 21 Οκτωβρίου 2016 (Σχολιασμός: Η εκδίκηση της υπαίθρου)

(13) Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΥΑ), Αρχές και κατευθυντήριες γραμμές για μια προσέγγιση μείωσης της φτώχειας με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα. https://www.ohchr.org/Documents/Publications/PovertyStrategiesen.pdf.

(14) Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΥΑ), Κατευθυντήριες αρχές για αξιολογήσεις αντικτύπου για τα ανθρώπινα δικαιώματα στις πολιτικές οικονομικής μεταρρύθμισης,19 Δεκεμβρίου 2018. https://ap.ohchr.org/documents/dpage_e.aspx?si=A/HRC/40/57

(15) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης. Τρέχουσα κατάσταση και πιθανά επόμενα βήματα» (ΕΕ C 282 της 20.8.2019, σ. 39).

(16) «Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην ΕΕ: 7 προτεραιότητες της Ομάδας «Ευρώπη της Πολυμορφίας»· Ομάδα «Ευρώπη της Πολυμορφίας».

(17) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ανθεκτική δημοκρατία μέσω μιας ισχυρής και πολύμορφης κοινωνίας των πολιτών» (EE C 228 της 5.7.2019, σ. 24).

(18) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης. Τρέχουσα κατάσταση και πιθανά επόμενα βήματα» (ΕΕ C 282 της 20.8.2019, σ. 39).

(19) Andrés Rodriguez-Pose: The revenge of places that don't matter (and what to do about it), σ. 32. (Η εκδίκηση των ασήμαντων περιοχών και τι πρέπει να κάνουμε για αυτό) (LSE Research online): http://eprints.lse.ac.uk/85888/1/Rodriguez-Pose_Revenge%20of%20Places.pdf

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

548η Σύνοδος Ολομέλειας της ΕΟΚΕ, 11.12.2019 - 12.12.2019

24.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 97/62

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έκθεση επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2018»

[COM(2019) 339 final]

(2020/C 97/08)

Εισηγητής: ο κ.

Gerardo LARGHI

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 15.10.2019
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	19.11.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας υπ’ αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	197/0/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πολιτική ανταγωνισμού το 2018, στην οποία αναπτύσσεται μια προσέγγιση που αποσκοπεί στην ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, της οικονομικής ανάπτυξης και των στόχων της κοινωνικής πολιτικής.

1.2.

Η ΕΟΚΕ φρονεί, όπως έχει αναφέρει και σε παλαιότερα έγγραφά της, ότι μια αποτελεσματική πολιτική ανταγωνισμού που θα σέβεται τις αρχές αποτελεί έναν από τους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και απαραίτητο μέτρο για την υλοποίηση μιας εσωτερικής αγοράς, όπως προβλέπεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα εξυπηρετεί τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), την οικοδόμηση κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και όσων προβλέπονται στον πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (1).

1.3.

Η ΕΟΚΕ και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή διάλογο για το θέμα αυτό με τα λοιπά θεσμικά όργανα και με την κοινωνία των πολιτών, ειδικότερα δε με τις οργανώσεις καταναλωτών.

1.4.

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί η χορήγηση ενισχύσεων να συνοδεύεται πάντοτε από τη μέγιστη διαφάνεια όσον αφορά τη μετακύλιση του κόστους στους καταναλωτές, και οι τελευταίοι να ενημερώνονται με σαφήνεια για το συγκεκριμένο κόστος στους λογαριασμούς που λαμβάνουν (2). Η ΕΟΚΕ κρίνει θετικά την πρόθεση της Επιτροπής να λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση των κάθετων και οριζόντιων περιορισμών του ανταγωνισμού, ιδίως στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, όπου οι επιπτώσεις των αντίθετων προς τον ανταγωνισμό πρακτικών είναι αισθητές.

1.5.

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) όσον αφορά τις πρακτικές διακρίσεων. Η νομοθεσία της ΕΕ πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να απαγορεύει τις διακρίσεις που οφείλονται σε κατάρτιση προφίλ του καταναλωτή με τεχνικές τεχνητής νοημοσύνης.

1.6.

Τα μαζικά δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εις βάρος των καταναλωτών, ιδίως δε εις βάρος της ευεξίας τους, καθώς η κατάρτιση προφίλ του καταναλωτή καταλήγει σε περιορισμό των δυνατοτήτων ελεύθερης επιλογής.

1.7.

Η ΕΟΚΕ ζητά να διαθέτουν οι αρχές ανταγωνισμού την εμπειρογνωμοσύνη, τις ικανότητες και τους πόρους που απαιτούνται ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόζουν μια ειδική νομοθεσία και να επιλύουν τα σοβαρά προβλήματα ανταγωνισμού που βλάπτουν τους καταναλωτές.

1.8.

Όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις, η ΕΟΚΕ κρίνει θετικά το γεγονός ότι η διαδικασία εκσυγχρονισμού των ελέγχων εστίασε την προσοχή των αρχών στους σημαντικότερους και πιο σχετικούς φακέλους, μεταξύ άλλων χάρη στη βοήθεια της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «Transparency Award Module».

1.9.

Η ΕΟΚΕ εμμένει στην ανάγκη συνέπειας μεταξύ των περιβαλλοντικών πολιτικών και των πολιτικών για τις κρατικές ενισχύσεις. Ειδικότερα, λαμβάνει υπό σημείωση την υπό εξέλιξη αναθεώρηση των κατευθυντηρίων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος και την ενέργεια.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το ότι οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής αποσκοπούν στην εγγύηση του ελεύθερου ανταγωνισμού στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας μέσω τεχνολογικά ουδέτερων διεθνών διαγωνισμών, πράγμα ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη διαφορετικών τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για μια ανθεκτική και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας που θα διασφαλίζει την ασφάλεια του εφοδιασμού. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν σφαιρική και μακροπρόθεσμη στρατηγική, αντί στρατηγικής βασισμένης σε διορθωτικά βραχυπρόθεσμα μέτρα, τα οποία δεν επιτρέπουν την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας κατά τρόπο πιο απτό και βιώσιμο. Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήταν χρήσιμο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει συγκριτική μελέτη σχετικά με τα διάφορα προγράμματα στήριξης της μεταποιητικής βιομηχανίας που εγκρίθηκαν πρόσφατα στις ΗΠΑ, την Κίνα και την Νότια Κορέα (3).

1.11.

Όσον αφορά τον ανταγωνισμό με τις εκτός ΕΕ επιχειρήσεις, η ΕΟΚΕ ζητά εγγυήσεις ότι θα τηρούν τους ίδιους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες, ώστε να εξασφαλίζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού.

1.12.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία που έχει για την επίτευξη μιας ελεύθερης κοινωνικής αγοράς μια πολιτική ανταγωνισμού που θα συνδυάζει την επίτευξη των κοινωνικών και οικονομικών στόχων των εργαζομένων και των καταναλωτών με τη διατήρηση μιας ανταγωνιστικής και αποδοτικής παραγωγικής δομής.

1.13.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι διατάξεις της εσωτερικής αγοράς όσον αφορά το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας (ιδίως των ατόμων, αλλά και των υπηρεσιών, των αγαθών και των κεφαλαίων) αποτελούν τα θεμέλια του δικαίου της ΕΕ, και ότι η απόσπαση των εργαζομένων και η ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών πρέπει να είναι εγγυημένες, προκειμένου να αποφευχθεί κάθε μορφή κοινωνικού ντάμπινγκ.

1.14.

Τέλος, η ΕΟΚΕ εκφράζει την έκπληξή της για την παράλειψη από την υπό εξέταση έκθεση κάποιας αναφοράς στο αδιέξοδο στο οποίο φαίνεται ότι έχουν περιέλθει οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τις συλλογικές αγωγές, μετά την πρόταση για τη νέα συμφωνία για τους καταναλωτές, δεδομένης της ουσιαστικής σημασίας τους για την ολοκλήρωση του συστήματος πραγματικής αποζημίωσης για ζημίες που προκαλούνται στους καταναλωτές σε περίπτωση παραβίασης των αντιμονοπωλιακών μέτρων.

2. Σύνοψη της έκθεσης επί της πολιτικής ανταγωνισμού του 2018

2.1.

Η έκθεση για το 2018 εξετάζει θέματα όπως η ψηφιακή οικονομία, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, η ενέργεια και το περιβάλλον, η γεωργία και τα τρόφιμα, οι μεταφορές και η μεταποίηση, καθώς και ζητήματα όπως η αποκεντρωμένη άσκηση των αντιμονοπωλιακών εξουσιών στα κράτη μέλη και η ευρεία διεθνής συνεργασία.

2.2.

Οι καθημερινές πρακτικές άσκησης των εκτελεστικών καθηκόντων της Επιτροπής βασίζονται στις ακόλουθες αρχές: μη διακριτική μεταχείριση, ισότητα, διαφάνεια, προβλεψιμότητα, δικαίωμα ακροάσεως, προστασία του απορρήτου. Η «προστασία της ευημερίας των καταναλωτών» αποτελεί ρητό στόχο της εφαρμογής του δικαίου ανταγωνισμού της Ένωσης.

2.3.

Η ψηφιακή εποχή εγείρει νέες προκλήσεις για το δίκαιο ανταγωνισμού, όπως η χρήση μαζικών δεδομένων, οι αλγόριθμοι και η τεχνητή νοημοσύνη.

2.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο τον «[εξορθολογισμό] των διαδικασιών στις υποθέσεις ανταγωνισμού», δημοσίευσε επικαιροποιημένο οδηγό για τις επιχειρήσεις σχετικά με το επαγγελματικό απόρρητο και άλλες εμπιστευτικές πληροφορίες στις υποθέσεις παράβασης της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, καθώς και οδηγίες για τη χρήση των επονομαζόμενων «εμπιστευτικών κύκλων».

2.5.

Η προώθηση της συνεργασίας των επιχειρήσεων στις υποθέσεις παράβασης της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας έχει συνδράμει αποτελεσματικά την Επιτροπή στην ενίσχυση της σημασίας και του αντικτύπου των αποφάσεων, επιταχύνοντας τις έρευνες.

2.6.

Η οδηγία (ΕΕ) 2019/1 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4) («οδηγία ΕΔΑ+») παρέχει στις αρχές ανταγωνισμού των κρατών μελών τη δυνατότητα αποτελεσματικότερης επιβολής των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ.

2.7.

Ο εκσυγχρονισμός της πολιτικής περί κρατικών ενισχύσεων κατέστησε απλούστερη την υλοποίηση, από την πλευρά των κρατών μελών, μέτρων προώθησης των επενδύσεων, της οικονομικής ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Η ταχεία υλοποίηση μέτρων κρατικών ενισχύσεων στα κράτη μέλη είχε σημαντικό αντίκτυπο στη μείωση του κόστους για τα λιγότερο στρεβλωτικά κρατικά μέτρα.

2.8.

Η διαδικασία διευθέτησης της Επιτροπής επέτρεψε τον ταχύτερο εντοπισμό των συμπράξεων, απελευθερώνοντας πόρους για άλλες έρευνες και μειώνοντας το κόστος τους. Επίσης, οι επιχειρήσεις ωφελήθηκαν από ταχύτερες αποφάσεις.

2.9.

Η έκθεση του 2018 επισημαίνει τις αποφάσεις που ελήφθησαν το 2018 (και τα προηγούμενα χρόνια) αναφορικά με τις συμπράξεις στην αυτοκινητοβιομηχανία, και τη δρομολόγηση ενδελεχούς έρευνας όσον αφορά την πιθανή αθέμιτη σύμπραξη μεταξύ κατασκευαστών αυτοκινήτων για την τεχνολογική ανάπτυξη συστημάτων καθαρισμού των εκπομπών των οχημάτων.

2.10. Ψηφιακή οικονομία

2.10.1.

Η πολιτική ανταγωνισμού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της δημιουργίας λειτουργικής ψηφιακής ενιαίας αγοράς. Υπό αυτή την έννοια, πρέπει να εμποδίζεται η χρήση, από τους «κολοσσούς του διαδικτύου», της ισχύος τους στην αγορά σε βάρος του ανταγωνισμού και κατά συνέπεια σε βάρος της καινοτομίας στις ψηφιακές αγορές.

2.10.2.

Η διατήρηση των τιμών μεταπώλησης στις πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου αποτελεί έναν από τους πιο διαδεδομένους περιορισμούς του ανταγωνισμού στην ψηφιακή οικονομία. Για τον σκοπό αυτό παρατηρείται μεγαλύτερη χρήση αλγορίθμων καθορισμού των τιμών.

2.11.

Οι κρατικές ενισχύσεις στην πράσινη οικονομία υποστηρίζουν τις επενδύσεις που απαιτούνται για τη διασφάλιση του εφοδιασμού και της απεξάρτησης του ευρωπαϊκού συστήματος ενέργειας από τις ανθρακούχες εκπομπές.

2.12. Ενεργειακός τομέας

2.12.1.

Οι άδειες κρατικών ενισχύσεων που χορηγήθηκαν το 2018 στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ενθάρρυναν τα κράτη μέλη να προωθήσουν τη βιώσιμη ενέργεια και να μειώσουν συνολικά το κόστος του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας για τον καταναλωτή.

2.12.2.

Η Επιτροπή υποστήριξε ότι τα μέτρα κρατικών ενισχύσεων θα συμβάλουν στην ασφάλεια εφοδιασμού χωρίς να οδηγήσουν σε αυξημένες τιμές για τον καταναλωτή ή να εμποδίσουν τις ροές ηλεκτρικής ενέργειας εκτός των ορίων της ΕΕ.

2.12.3.

Η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό της μείγμα όσον αφορά τη διαφοροποίηση από τον εφοδιασμό με αέριο και να αποκτήσει αντίστοιχη ενεργειακή νομοθεσία σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο.

2.13. Ανταγωνισμός στην ενιαία αγορά

2.13.1.

Η Επιτροπή απαγόρευσε την εξαγορά της Alstom από τη Siemens. Επέτρεψε τη συγχώνευση, στον αγροδιατροφικό κλάδο, μεταξύ της Bayer και της Monsanto, υπό την προϋπόθεση της παύσης ορισμένων δραστηριοτήτων. Όσον αφορά τη χαλυβουργία, εγκρίθηκε η εξαγορά της ILVA από την Arcelor Mittal, υπό την προϋπόθεση της παύσης ορισμένων δραστηριοτήτων. Η προβλεπόμενη εξαγορά της Alstom από τη Siemens εμποδίστηκε καθότι θα ήταν επιζήμια για τον ανταγωνισμό.

2.14. Χρηματοπιστωτικός τομέας

2.14.1.

Η γενική σταθεροποίηση του κλάδου μείωσε τις παρεμβάσεις του δημοσίου προϋπολογισμού υπό μορφή κρατικών ενισχύσεων στον κλάδο. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια δεν έχουν εξαλειφθεί ακόμη.

2.15. Εξασφάλιση συνθηκών ισοτιμίας στον χρηματοπιστωτικό τομέα

2.15.1.

Κρίνεται αναγκαία η δημιουργία συνθηκών ισοτιμίας προκειμένου ο ανταγωνισμός να διεξάγεται σε αξιοκρατική βάση. Τα κράτη μέλη δεν μπορούν να παρέχουν φορολογικά πλεονεκτήματα στις πολυεθνικές επιχειρήσεις σε βάρος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η έκθεση για το 2018 αναπτύσσει προσέγγιση που αποσκοπεί στην ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, της οικονομικής ανάπτυξης και των στόχων της κοινωνικής πολιτικής.

3.2.

Η ψηφιακή οικονομία θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις —της τάξης των 500 δισεκατ. ευρώ— εντός της προσεχούς δεκαετίας, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι συνδεσιμότητας. Καίρια σημασία έχει η θέσπιση μιας σοβαρής πολιτικής ανταγωνισμού, κυρίως στις αγροτικές και τις λιγότερο αστικοποιημένες περιοχές.

3.3.

Η ψηφιακή εποχή εγείρει νέες προκλήσεις για το δίκαιο του ανταγωνισμού, όπως η χρήση μαζικών δεδομένων, αλγορίθμων και τεχνητής νοημοσύνης. Συνιστάται συνεπώς επαγρύπνηση προκειμένου οι «κολοσσοί της τεχνολογίας» να μην χρησιμοποιούν την ισχύ τους στην αγορά σε βάρος των ανταγωνιστών τους. Οι αρχές ανταγωνισμού θα πρέπει να διαθέτουν την εμπειρογνωμοσύνη, τις ικανότητες και τους πόρους που απαιτούνται ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόζουν ειδική νομοθεσία και να επιλύουν —πριν να είναι αργά— τα σοβαρά προβλήματα ανταγωνισμού που ζημιώνουν τους καταναλωτές.

3.4.

Η εφαρμογή θα πρέπει επίσης να στηρίζεται σε προορατική χρήση των εργαλείων συλλογής πληροφοριών και των κλαδικών ερευνών.

3.5.

Καλό θα ήταν να αποφευχθούν καθυστερήσεις ως προς την εφαρμογή των κανόνων, χάρη στην προληπτική χρήση της εργαλειοθήκης περί ανταγωνισμού (π.χ. των προσωρινών μέτρων) στις περιπτώσεις όπου υφίσταται προφανής ζημία για τον ανταγωνισμό και τους καταναλωτές.

3.6.

Σημαντικό είναι να μετατεθεί το βάρος της απόδειξης στις επιχειρήσεις που προβαίνουν σε συγχωνεύσεις στις ψηφιακές αγορές, ώστε να καλούνται να αποδείξουν πως οι συμφωνίες δεν θα στρεβλώσουν τον ανταγωνισμό.

3.7.

Θα πρέπει να εκτιμάται επισταμένως κατά πόσον οι φορείς εκμετάλλευσης μπορούν να εμποδίσουν την είσοδο στην αγορά, και συνεπώς να περιορίσουν τις επιλογές των καταναλωτών και τη ροή πληροφοριών και να χειραγωγήσουν τη συμπεριφορά των χρηστών.

3.8.

Απαιτείται να δοθούν κατευθύνσεις και συνδρομή στις επιχειρήσεις για να ενεργούν εντός των ορίων της νομοθεσίας, ώστε να τους επισημανθούν τα προβλήματα ανταγωνισμού που θέτουν ορισμένες πρακτικές.

3.9.

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει σήμερα αντίκτυπο στις πολιτικές τιμών ή στην παρακολούθησή τους, με συχνά επικίνδυνες επιπτώσεις. Υπάρχουν αλγόριθμοι που παρέχουν τη δυνατότητα στις πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου να ελέγχουν και να περιορίζουν την ελευθερία των μεταπωλητών στον καθορισμό των δικών τους τιμολογιακών πολιτικών, καθώς και τον ανταγωνισμό μεταξύ των μεγάλων διανομέων (με αθέμιτες πρακτικές που δεν είναι δυνατό να διατηρηθούν στο μέλλον).

3.10.

Το ίδιο αυτό φαινόμενο επεκτείνεται στον κλάδο του τουρισμού, όπου οι πλατφόρμες διάθεσης τουριστικών προϊόντων επιδίδονται σε κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Υπάρχουν τέσσερα μεγάλα δίκτυα πωλήσεων, που ασκούν τεράστια εξουσία επί των ξενοδοχείων, των μικρών πρακτορείων και των ΜΜΕ.

3.11.

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην τεχνητή νοημοσύνη όσον αφορά τις πρακτικές διακρίσεων. Η νομοθεσία της ΕΕ πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να απαγορεύει τις διακρίσεις που οφείλονται σε κατάρτιση προφίλ με χρήση τεχνητής νοημοσύνης.

3.12.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την επιλογή της Επιτροπής να θεωρεί τις επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν αλγόριθμους αποκλειστικά υπεύθυνες για τις ενέργειες που απορρέουν από αυτούς τους αλγόριθμους. Τα μαζικά δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εις βάρος των καταναλωτών, ιδίως δε εις βάρος της ευεξίας τους, καθώς η κατάρτιση υπερβολικά λεπτομερούς προφίλ του καταναλωτή καταλήγει σε περιορισμό των δυνατοτήτων ελεύθερης επιλογής.

3.13.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το ζήτημα του αντικτύπου των μαζικών δεδομένων στον ανταγωνισμό είναι και θα είναι ολοένα και πιο σημαντικό. Μια υπερβολικά παρεμβατική πολιτική, ωστόσο, θα μπορούσε να μειώσει τα κίνητρα καινοτομίας (και άρα τη βελτίωση των υπηρεσιών και τη μείωση των τιμών που θα μπορούσαν να εξαρτώνται από καινοτομίες στη διανομή προϊόντων και στις πλατφόρμες αγοράς).

3.14.

Ένα πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών σε όρους μαζικών δεδομένων μπορεί να χαρίσει στους σημαντικούς παράγοντες δεσπόζουσα θέση στην αγορά. Οι τεχνικές μαζικής ανάλυσης δεδομένων (εμπορία δεδομένων, διαδικτυακό μάρκετινγκ, αναγνώριση μορφών, εκτίμηση της ζήτησης, βελτιστοποίηση των τιμών) συνιστούν εν δυνάμει πρακτικές εκμετάλλευσης.

3.15.

Στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά, οι μελέτες της Επιτροπής έχουν δείξει ότι οι περιορισμοί στις τιμές μεταπώλησης είναι μακράν οι πιο διαδεδομένοι περιορισμοί του ανταγωνισμού στις αγορές ηλεκτρονικού εμπορίου. Το 2018, η Επιτροπή εξέδωσε σειρά αποφάσεων για την επιβολή προστίμων σε επιχειρήσεις που επέβαλλαν περιορισμούς στις τιμές διαδικτυακής μεταπώλησης, κατά παράβαση των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ.

3.16.

Όσον αφορά τη φορολογία, η ΕΟΚΕ κρίνει θετικά τις παρεμβάσεις που υλοποίησε η Επιτροπή το 2018. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί και σε αυτόν τον τομέα θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων χωρών. Ειδικότερα, απαιτείται μεγαλύτερη επαγρύπνηση όσον αφορά τις φορολογικές αποφάσεις τύπου «tax ruling» και τα αθέμιτα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που αποκτώνται μέσω συμφωνιών μεταξύ ορισμένων χωρών και των μειζόνων παραγόντων της αγοράς, φαινόμενα που στρεβλώνουν την ελεύθερη αγορά και δημιουργούν ζημία στις ΜΜΕ, καθώς και αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών μελών.

3.17.

Όσον αφορά την ενέργεια, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι σε ορισμένες χώρες δεν έχει ακόμα διασφαλιστεί η πλήρης και γενική διαφάνεια των λογαριασμών οικιακής κατανάλωσης. Χωρίς διαφάνεια, μειώνεται η δυνατότητα των καταναλωτών να προβαίνουν σε συνειδητοποιημένες επιλογές και ευνοείται η διατήρηση του κατεστημένου, που ευνοεί τους μείζονες παράγοντες της αγοράς.

3.18.

Γεωργία και είδη διατροφής. Στον αγροδιατροφικό τομέα, κρίνεται σημαντική η προστασία των προϊόντων ευρωπαϊκής ονομασίας προέλευσης. Ο τομέας των σπόρων και των φυτοφαρμάκων είναι ουσιαστικής σημασίας για τους γεωργούς και τους καταναλωτές, ωστόσο εγείρει προβληματισμούς σχετικά με την προστασία του καταναλωτή, την ασφάλεια τροφίμων και την εγγύηση του σεβασμού των κανόνων σχετικά με το περιβάλλον και το κλίμα.

3.19.

Όσον αφορά τις μεταφορές, συνιστάται στην Επιτροπή να επαληθεύσει αν και σε ποιο βαθμό η φοροαπαλλαγή της κηροζίνης μπορεί να αποτελεί αθέμιτη ενίσχυση στις αεροπορικές εταιρείες εις βάρος των σιδηροδρομικών μεταφορών.

3.20.

Για την εξασφάλιση ισορροπίας μεταξύ της ελευθερίας της αγοράς και των συγκεντρώσεων, δεν αρκεί η αναφορά στον ανταγωνισμό από τους άλλους μεγάλους παράγοντες σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδίως αν προέρχονται από χώρες κλειστές στον ανταγωνισμό από επιχειρήσεις του εξωτερικού. Για τον λόγο αυτό προτείνεται, αντί των εταιρικών συγχωνεύσεων που λειτουργούν σε βάρος του ανταγωνισμού, να δρομολογηθούν δράσεις για την υπέρβαση των εμποδίων στην είσοδο σε τρίτες αγορές, ισχυρότερα φορολογικά κίνητρα για την έρευνα και την ανάπτυξη, συμφωνίες μεταξύ Ευρωπαίων παραγωγών για τον συντονισμό της εξαγωγικής και επενδυτικής στρατηγικής τους στο εξωτερικό.

3.21.

Σε κάθε περίπτωση, η προστασία του καταναλωτή πρέπει να εξισορροπείται με τις δράσεις υποστήριξης και προώθησης των καινοτόμων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ (με μέσα που δεν θα πλήττουν τον δυναμικό ανταγωνισμό στην αγορά), πράγμα που αποτελεί προαπαιτούμενο για τη δημιουργία ποιοτικής απασχόλησης και τη δυναμική βιωσιμότητα του παραγωγικού συστήματος.

3.22.

Όσον αφορά την αγορά εργασίας και την προστασία του ανταγωνισμού, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι μεταξύ των σημείων στα οποία είναι απαραίτητη η παρέμβαση για την εξασφάλιση πραγματικά ελεύθερου ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων της υφιστάμενης αγοράς συμπεριλαμβάνεται το κανονιστικό πλαίσιο που αφορά τον σεβασμό των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων και της ελεύθερης κυκλοφορίας εργαζομένων και υπηρεσιών.

3.23.

Ζητούμενο είναι η πρόληψη κάθε μορφής κοινωνικού ντάμπινγκ (αθέμιτου ανταγωνισμού όσον αφορά τις αμοιβές και τις συνθήκες εργασίας, που δημιουργεί φαύλο κύκλο προς τα κάτω) για την εξασφάλιση της ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων, ανεξάρτητα από τον τόπο εργασίας και προέλευσής τους, και της μη διακριτικής μεταχείρισης των εργαζομένων και των επιχειρήσεων στον τόπο στον οποίο εκτελείται η εργασία.

3.24.

Τέλος, η ΕΟΚΕ εκφράζει την έκπληξή της για το γεγονός ότι, σε αντίθεση με όλες τις εκθέσεις της των τελευταίων ετών, η Επιτροπή, για πρώτη φορά, τόσο στην υπό εξέταση έκθεση όσο και στο έγγραφο εργασίας SWD(2019) 297 final που τη συνοδεύει, παρέλειψε εντελώς κάθε αναφορά στην έλλειψη προόδου όσον αφορά τις συλλογικές αγωγές —οι οποίες δεν καλύπτονται από την οδηγία 2014/104/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) σχετικά με τις αγωγές αποζημίωσης για παραβίαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων— ως μέσο για την προώθηση της αποτελεσματικής αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούνται στους καταναλωτές από την παραβίαση των αντιμονοπωλιακών μέτρων, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (6) σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για τη νέα συμφωνία για τους καταναλωτές (7) και την απόφαση του Συμβουλίου να αποκλείσει από την πρόσφατα εκδοθείσα οδηγία ολόκληρο το μέρος που αφορούσε τις συλλογικές αγωγές (8), το οποίο, ωστόσο, η ΕΟΚΕ είχε κρίνει προδήλως ανεπαρκές.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Όσον αφορά την ψηφιοποίηση, η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την επιλογή της Επιτροπής να της δώσει προτεραιότητα και να εστιάσει το πρόγραμμα ανταγωνισμού της περιόδου 2021-2027 στις προκλήσεις που σχετίζονται με τα μαζικά δεδομένα, τους αλγορίθμους και την τεχνητή νοημοσύνη. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δώσει συνέχεια στο περιεχόμενο της έκθεσης «Η πολιτική ανταγωνισμού στην ψηφιακή εποχή» του Απριλίου του 2019, ειδικότερα δε όσον αφορά:

4.1.1.

τις στρατηγικές που πρέπει να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση κάθε περιορισμού στον ανταγωνισμό και στην ελεύθερη αγορά από μέρους των ψηφιακών πλατφορμών, μεταξύ άλλων στους κλάδους του εμπορίου και του τουρισμού·

4.1.2.

την πραγματική και πλήρη γνώση και δυνατότητα μεταφοράς των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από κάθε πλατφόρμα από την πλευρά του χρήστη-καταναλωτή·

4.1.3.

την αντιμετώπιση κάθε μορφής αποκλεισμού, από ορισμένες ψηφιακές πλατφόρμες, επιχειρήσεων που κρίνονται δυνητικά επικίνδυνες για τη δεσπόζουσα θέση τους·

4.1.4.

τη διαφύλαξη της ελεύθερης αγοράς χάρη στην προστασία των μικρών νεοφυών επιχειρήσεων που διαθέτουν δυναμικό στην αγορά, και που συχνά απορροφώνται από τους μεγάλους παράγοντες του ψηφιακού κλάδου, οι οποίοι διαβλέπουν σ’ αυτές επικίνδυνους μελλοντικούς ανταγωνιστές.

4.2.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι φορείς που έχουν αναθέσει, σε οποιοδήποτε επίπεδο, σε ψηφιακές πλατφόρμες αποστολή κοινής ωφέλειας πρέπει να διαθέτουν επίσης τα νομοθετικά μέσα για την πρόσβαση και τον έλεγχο των αλγορίθμων που χρησιμοποιούν οι εν λόγω πλατφόρμες.

4.3.

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να ενισχύσει τα μέτρα ελέγχου της εφαρμογής των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών και προστασίας της ελεύθερης πρόσβασης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις παγκόσμιες αγορές.

4.4.

Από αυτή την άποψη, πρέπει να εξασφαλιστεί πραγματική αμοιβαιότητα στις παγκόσμιες αγορές δημόσιων προμηθειών.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Άρθρα 7, 9, 11 και 12 της ΣΛΕΕ.

(2) Οδηγία (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2019, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την τροποποίηση της οδηγίας 2012/27/ΕΕ (ΕΕ L 158 της 14.6.2019, σ. 125).

(3) ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 10.

(4) Οδηγία (ΕΕ) 2019/1 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για την παροχή αρμοδιοτήτων στις αρχές ανταγωνισμού των κρατών μελών ώστε να επιβάλλουν αποτελεσματικότερα τους κανόνες και για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς (ΕΕ L 11 της 14.1.2019, σ. 3).

(5) Οδηγία 2014/104/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Νοεμβρίου 2014, σχετικά με ορισμένους κανόνες που διέπουν τις αγωγές αποζημίωσης βάσει του εθνικού δικαίου για παραβάσεις των διατάξεων του δικαίου ανταγωνισμού των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ L 349 της 5.12.2014, σ. 1).

(6) EE C 440 της 6.12.2018, σ. 66.

(7) Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις αντιπροσωπευτικές αγωγές για την προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών και με την κατάργηση της οδηγίας 2009/22/ΕΚ, COM(2018) 184 final — 2018/0089 (COD).

(8) Βλέπε έγγραφο PE-CONS 83/19 της 18ης Οκτωβρίου 2019.

		ISSN 1977-0901
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 97

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	63ό έτος 24 Μαρτίου 2020

Περιεχόμενα		Σελίδα
	I Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	548η Σύνοδος Ολομέλειας της ΕΟΚΕ, 11.12.2019 - 12.12.2019
2020/C 97/01	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Φορολογία, ιδιωτικές επενδύσεις και στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης — Η συνεργασία με την Επιτροπή εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για τη διεθνή συνεργασία σε φορολογικά θέματα (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	1
2020/C 97/02	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Μια δεσμευτική συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	9
2020/C 97/03	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η εξωτερική βοήθεια, οι επενδύσεις και το εμπόριο ως μέσα για τη μείωση των αιτιών της οικονομικής μετανάστευσης, με ιδιαίτερη έμφαση στην Αφρική (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	18
2020/C 97/04	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η αξία χρήσης επιστρέφει: νέες προοπτικές και προκλήσεις για τα ευρωπαϊκά προϊόντα και υπηρεσίες (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	27
2020/C 97/05	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Κοινά ελάχιστα πρότυπα στον τομέα της ασφάλισης ανεργίας — Ένα συγκεκριμένο μέτρο για την αποτελεσματική εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	32
2020/C 97/06	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στη διαμόρφωση του ενωσιακού θεματολογίου της περιόδου 2020-2030 για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	41
2020/C 97/07	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Λαϊκισμός και θεμελιώδη δικαιώματα — περιαστικές και αγροτικές περιοχές (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	53

	III Προπαρασκευαστικές πράξεις
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	548η Σύνοδος Ολομέλειας της ΕΟΚΕ, 11.12.2019 - 12.12.2019
2020/C 97/08	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έκθεση επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2018[COM(2019) 339 final]	62
2020/C 97/09	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 όσον αφορά τη δημοσιονομική πειθαρχία από το οικονομικό έτος 2021 και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 όσον αφορά την ευελιξία μεταξύ πυλώνων για το ημερολογιακό έτος 2020[COM(2019) 580 – 2019/0253(COD)]	69

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 13.11.2019 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 15.11.2019
Νομική βάση	Άρθρο 43 παράγραφος 2 και άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.12.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	548
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	191/1/1