10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/1

Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Η Πράσινη Συμφωνία σε συνεργασία με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές»

(2020/C 79/01)

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ),

Έχοντας υπόψη:

—	την εξαγγελία μιας Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας από την εκλεγείσα Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ursula von der Leyen στο έγγραφο με τίτλο «Μια Ένωση που επιδιώκει περισσότερα: Το πρόγραμμά μου για την Ευρώπη»

—

το γεγονός ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές εφαρμόζουν το 70 % της συνολικής νομοθεσίας της ΕΕ, το 70 % των μέτρων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, το 90 % των πολιτικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, καθώς και το 65 % των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, και ότι αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των δημόσιων δαπανών και τα δύο τρίτα των δημόσιων επενδύσεων: οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι αυτές που θα αναλάβουν να υλοποιήσουν την Πράσινη Συμφωνία επί τόπου·

Προς μια φιλόδοξη Πράσινη Συμφωνία που παράγει αποτελέσματα σε τοπικό επίπεδο και παράλληλα επιδιώκει την ανάληψη δράσης σε παγκόσμιο επίπεδο

τονίζει ότι απαιτείται μια φιλόδοξη Πράσινη Συμφωνία προκειμένου να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050 και εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η βιωσιμότητα τίθεται στο επίκεντρο της διαδικασίας χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Η Πράσινη Συμφωνία θα πρέπει να αποτελέσει εργαλείο καθορισμού του θεματολογίου που θα συμβάλει στην ενσωμάτωση κριτηρίων βιωσιμότητας σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ, στις μακροοικονομικές προτεραιότητες και στα χρηματοδοτικά μέσα, στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027·

υπογραμμίζει ότι η Πράσινη Συμφωνία θα πρέπει να αποτελέσει μέσο για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα και της συμφωνίας του Παρισιού, καθώς και για την πλήρη υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) καθώς επίσης και για τη φιλόδοξη συμβολή της ΕΕ στο Διεθνές πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα για την περίοδο μετά το 2020, το οποίο θα καθοριστεί βάσει της Σύμβασης για τη βιολογική ποικιλομορφία (ΣΒΠ) στην COP 15·

καλεί την Επιτροπή να επανεξετάσει, κατά περίπτωση, τους στόχους της ΕΕ που περιλαμβάνονται στη δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια», προκειμένου να διασφαλίσει μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη που θα ενισχύει την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη, το αργότερο έως το 2050, και να τους κατοχυρώσει με μια ευρωπαϊκή νομοθεσία για το κλίμα. Εν προκειμένω, ζητεί να αυξηθεί ο στόχος για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον στο 55 %, ο στόχος για την ενεργειακή απόδοση στο 40 % και ο στόχος για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο 40 %, έως το 2030·

Μια Πράσινη Συμφωνία που ακολουθεί μια τοποκεντρική προσέγγιση και διασφαλίζει τη συνοχή των πολιτικών

ζητεί την υιοθέτηση μιας ολιστικής τοποκεντρικής προσέγγισης για την Πράσινη Συμφωνία, η οποία να προτείνει συγκεκριμένες λύσεις, κατόπιν συνεκτίμησης των οικονομικών, κοινωνικών, γεωγραφικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων και ευκαιριών των δήμων και των περιφερειών, και να εξασφαλίζει τη συμμετοχή και την ανάμειξη του τοπικού πληθυσμού στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των μελλοντικών προτάσεων·

αναμένει από την Πράσινη Συμφωνία να ενσωματώσει τη διάσταση της βιωσιμότητας και να καταστήσει τη σύζευξη των πολιτικών όχι μόνο προτεραιότητα αλλά και προσέγγιση και να διασφαλίσει τη συνοχή των πολιτικών, μεταξύ άλλων και κατά την αξιολόγηση ή τους ελέγχους καταλληλότητας, με στόχο την ευθυγράμμιση των προτεραιοτήτων, των φιλοδοξιών και των χρονοδιαγραμμάτων των διαφόρων πολιτικών της ΕΕ, καθώς και την αποφυγή επαναλήψεων ή αντικρουόμενων διαδικασιών και αποτελεσμάτων. Καλεί την Επιτροπή να χρησιμοποιήσει τις κατευθυντήριες γραμμές και την εργαλειοθήκη για τη βελτίωση της νομοθεσίας κατά τρόπο ώστε να διευκολυνθεί η θέσπιση ανθεκτικής στο χρόνο νομοθεσίας και, στο πλαίσιο αυτό, προειδοποιεί κατά μιας τυπολατρικής προσέγγισης για τη βελτίωση της νομοθεσίας, όπως η αρχή «θέσπιση μίας ρύθμισης, άρση μίας ρύθμισης»(«one-in-one-out») για τη νομοθεσία της ΕΕ, η οποία δεν ανταποκρίνεται στην πολυπλοκότητα των πολιτικών και ρυθμιστικών προκλήσεων που χρήζουν αντιμετώπισης·

ζητεί από την Επιτροπή να προτείνει μέτρα σε επίπεδο ΕΕ με σκοπό την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους και τη συνεκτική εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»·

επαναλαμβάνει την έκκλησή της για καλύτερη συνεκτίμηση των ζητημάτων που αφορούν το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ. Τονίζει επίσης τη σημασία της ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ ομοτίμων σε πλατφόρμες εδαφικής συνεργασίας, όπως η ARLEM και η CORLEAP, καθώς και με συμπράξεις μεταξύ πόλεων. Η κλιματική αλλαγή θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί στρατηγική διπλωματική προτεραιότητα της ΕΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι τρίτες χώρες εγκρίνουν και εφαρμόζουν φιλόδοξες πολιτικές για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας·

λαμβανομένων υπόψη όλων αυτών των στοιχείων, τονίζει την καίρια σημασία μιας φιλόδοξης ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής, που θα επιτρέπει μια σφαιρική και συνεκτική προσέγγιση των ωκεανών, ώστε να διαφυλαχθεί η συμβολή τους στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, να προστατευτεί η βιοποικιλότητά τους —από την οποία εξαρτάται και η διατροφή μας—, και να αξιοποιηθεί η ικανότητα συμβολής τους στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·

Επίτευξη απτών επιτόπιων αποτελεσμάτων με τη βοήθεια της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και της ενεργού επικουρικότητας

καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι η Πράσινη Συμφωνία θα βασίζεται σε ένα πλαίσιο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης· επικροτεί τα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη διάσκεψη του 2019 των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή στη Μαδρίτη όσο και με την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης για το κλίμα, με παράλληλη έκκληση για την ανάληψη άμεσης και φιλόδοξης δράσης ενόψει του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε 1,5°C, αναγνωρίζοντας ότι η μακροχρόνια μετάβαση σε μια βιώσιμη κοινωνία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς συμμετοχή τόσο από τη βάση προς την κορυφή όσο και από την κορυφή προς τη βάση· επισημαίνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι έτοιμες να διαμορφώσουν το Ευρωπαϊκό σύμφωνο για το κλίμα σε συνεργασία με τους πολίτες, τις επιχειρήσεις, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα·

10.

ζητεί η ενωσιακή χρηματοδότηση και στήριξη να αξιολογούνται από άποψη κλιματικού αντικτύπου και βιωσιμότητας. Οι άμεσα ή έμμεσα επιζήμιες για το περιβάλλον επιδοτήσεις και ενισχύσεις, καθώς και αντίστοιχα προγράμματα στήριξης, θα πρέπει να εξετάζονται ως προς το κατά πόσον ευθυγραμμίζονται με τους στόχους για το κλίμα και τη βιωσιμότητα και να καταργούνται·

11.

καλεί την Επιτροπή να υποβάλει προγράμματα δράσης για την Πράσινη Συμφωνία με μετρήσιμους στόχους, στοχοθετημένες δράσεις και ενδεδειγμένη χρηματοδότηση, καταρτισμένα σε συνεργασία με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, σύμφωνα με τις νομικές τους αρμοδιότητες στο εσωτερικό των κρατών μελών. Η Πράσινη Συμφωνία δεν θα στεφθεί με επιτυχία αν δεν μετουσιωθεί σε στρατηγικές και έργα που εκπονούνται και υλοποιούνται σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο·

12.

καλεί την Επιτροπή να παρακολουθεί την πρόοδο που σημειώνουν οι εθνικές κυβερνήσεις και οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές (ΤΠΑ) για την αντιμετώπιση των παραγόντων διευκόλυνσης και παρεμπόδισης της διαδικασίας σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης, με τη στενή και άμεση συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

13.

καλεί τα κράτη μέλη να καθιερώσουν πολυεπίπεδους διαλόγους για το κλίμα και την ενέργεια και να επιδιώξουν την ενεργό συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην κατάρτιση και την αναθεώρηση των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα, μεριμνώντας τόσο για την ευθυγράμμιση των φιλοδοξιών τους με την πορεία μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα όσο και για την καθιέρωση τοπικά και περιφερειακά καθορισμένων συνεισφορών, ως συμπλήρωμα των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών (ΕΚΣ) (1)·

14.

δεσμεύεται, εν προκειμένω, για τη σύσταση ενός φόρουμ των τοπικών και των περιφερειακών αρχών και των ενδιαφερόμενων φορέων για τη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη, προκειμένου τούτο να καταστεί σημείο συνάντησης όλων των σχετικών παραγόντων σε τακτική βάση με σκοπό την παροχή ανατροφοδότησης σχετικά με την εφαρμογή των δράσεων και των πρωτοβουλιών που εμπίπτουν στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, τη διατύπωση συστάσεων επί νομοθετικών προτάσεων και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ όλων των επιπέδων διακυβέρνησης·

15.

καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει την Πράσινη Συμφωνία μεταξύ των θεμάτων της επικείμενης Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, δεδομένου ότι η κλιματική αλλαγή και η βιώσιμη ανάπτυξη στο πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ευημερία των πολιτών της ΕΕ·

16.

αναμένει από την Επιτροπή να υποστηρίξει και να επεκτείνει περαιτέρω πρωτοβουλίες όπως το Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ·

17.

καλεί την Επιτροπή να λάβει πλήρως υπόψη της τα συμπεράσματα που περιλαμβάνονται στις εκθέσεις εφαρμογής σχετικά με τις πολιτικές για καθαρότερο αέρα και τις δημόσιες συμβάσεις που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του πιλοτικού έργου της ΕτΠ με τίτλο «Περιφερειακοί κόμβοι»(RegHubs) (2). Το έργο «RegHubs»θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιηθεί για πρωτοβουλίες της Πράσινης Συμφωνίας·

Αντιμετώπιση των μεταβάσεων που καθιστούν τις περιφέρειες και τις πόλεις περισσότερο βιώσιμες

18.

ζητεί να χρησιμεύσει η Πράσινη Συμφωνία για την αντιμετώπιση των διαφόρων προκλήσεων που θέτουν οι μεταβάσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με την ενέργεια, τους ωκεανούς, την κυκλική οικονομία, την παραγωγή και την κατανάλωση τροφίμων, την κινητικότητα, την ψηφιοποίηση και το περιβάλλον·

19.

καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να αναθέσει επίσημη μελέτη σχετικά με τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των μετακινήσεων των υπαλλήλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μεταξύ Βρυξελλών και Στρασβούργου δώδεκα φορές το χρόνο·

20.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι η διαδικασία της μετάβασης είναι δίκαιη και συμμετοχική και προάγει τη σύμπραξη όλων των ενδιαφερομένων φορέων, χωρίς να παραβλέπει κανέναν·

21.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή των μεταβάσεων, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις λιγότερο ευνοημένες περιφέρειες, στις περιοχές που πλήττονται από τη βιομηχανική μετάβαση, στις αραιοκατοικημένες περιοχές και στις περιβαλλοντικά ευάλωτες περιοχές, όπως νησιά και ορεινές περιοχές.

22.

τονίζει ότι οι δημόσιες συμβάσεις παρέχουν ένα δυνητικά ισχυρό κίνητρο για την εξασφάλιση ενός πιο βιώσιμου εφοδιασμού τροφίμων (τοπικών και βιολογικών) μέσω δημόσιων συμβάσεων τροφοδοσίας σχολικών κυλικείων και νοσοκομείων, καθώς και για την ανάπτυξη της βιώσιμης κινητικότητας. Τα εν λόγω παραδείγματα μπορούν να ενισχύσουν τη σχέση μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, που αναφέρεται στο νέο αστικό θεματολόγιο Habitat III (NUA/New Urban Agenda)· καλεί και πάλι την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει ιδίως τους περιορισμούς που υπάρχουν στους κανόνες περί δημοσίων συμβάσεων προκειμένου να εφαρμοστούν κριτήρια βιωσιμότητας, για παράδειγμα, με τη δημοσίευση εγχειριδίων·

23.

τονίζει την ανάγκη ανάπτυξης ολοκληρωμένης εκπαίδευσης και δεξιοτήτων που θα είναι άκρως αναγκαίες κατά την πράσινη μετάβαση· επαναλαμβάνει περαιτέρω τις εκκλήσεις της για τη σύσταση Παρατηρητηρίου της εν λόγω μετάβασης, επιφορτισμένου με τη συγκέντρωση δεδομένων σε περιφερειακό επίπεδο για την υποστήριξη της χάραξης πολιτικής σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης·

Ενεργειακή και κλιματική μετάβαση

24.

καλεί την Επιτροπή να εξασφαλίσει ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία για το κλίμα θα βασίζεται σε ενδελεχή ανάλυση των επιπτώσεων και των πλεονεκτημάτων της, σε συνδυασμό με συγκεκριμένα σχέδια χρηματοδότησης, καθώς και ότι θα καλύπτει τόσο τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής όσο και την προσαρμογή σε αυτήν και θα θέτει τις βάσεις για μια περιεκτική και φιλόδοξη δέσμη μέτρων «Κλιματική ουδετερότητα»·

25.

υπογραμμίζει τη σημασία της έρευνας και της συλλογής δεδομένων σχετικά με τις προβλεπόμενες κλιματικές διακυμάνσεις και την ανάγκη να προωθηθεί η διαπεριφερειακή συνεργασία προκειμένου να ενισχυθούν τα πλέον ευάλωτα σημεία στην κλιματική αλλαγή·

26.

επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να διασφαλίσουν ότι η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και η ανθεκτικότητα στις καταστροφές, ως βασικές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης, θα λαμβάνονται υπόψη στα μελλοντικά κονδύλια και έργα της ΕΕ και θα συνδέονται με τις πολιτικές για τη συνοχή, την αγροτική ανάπτυξη, την υγεία, την έρευνα και το περιβάλλον (3)·

27.

καλεί την ΕΕ να στηρίξει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές στην προσπάθειά τους για την προστασία και την αποκατάσταση των απαραίτητων για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας φυσικών καταβοθρών διοξειδίου του άνθρακα, ιδίως μέσω της προσαρμογής της διαχείρισης οργανικών εδαφών και της αποκατάστασης των τυρφώνων και των υγροτόπων·

28.

καλεί την Επιτροπή να προτείνει σαφείς ορισμούς και κανόνες για τις τοπικές ενεργειακές κοινότητες και για άλλου είδους «παραγωγών-καταναλωτών», προκειμένου να τους προσφέρει ασφάλεια δικαίου για τη διασφάλιση της πρόσβασής τους στην αγορά, στα χρηματοδοτικά μέσα και στην τεχνογνωσία και να προωθηθεί η συλλογική αυτοκατανάλωση στα ιδιωτικά κτίρια·

29.

όσον αφορά τα δημόσια κτίρια, ζητεί να συνεχιστούν οι εργασίες για την ενεργειακή απόδοση και να σημειωθεί πρόοδος προς την κατεύθυνση της αυτοκατανάλωσης· ζητεί να προωθηθεί η συλλογή δεδομένων σχετικά με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας και να δρομολογηθούν στρατηγικές τεχνητής νοημοσύνης που συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας·

30.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να στηρίξει περαιτέρω την ανάπτυξη και την εξάπλωση βιώσιμης ανανεώσιμης ενέργειας παρέχοντας σαφές πολιτικό και κανονιστικό πλαίσιο, καθώς και κατάλληλη στήριξη στην έρευνα και την ανάπτυξη όσον αφορά καινοτόμες τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου χάρτη πορείας για καθαρό υδρογόνο·

31.

προσδοκά ότι η Πράσινη Συμφωνία θα περιλαμβάνει Σχέδιο Δράσης της ΕΕ για την προσιτή στέγαση, το οποίο πρέπει επίσης να συνάδει με ενισχυμένες προσπάθειες για την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας. Για μια δίκαιη μετάβαση, πρέπει να προβλεφθούν μέτρα που θα εξασφαλίζουν στα ευάλωτα άτομα τη δυνατότητα να επωφελούνται από θερμότερες και ενεργειακά αποδοτικότερες κατοικίες που θα χρησιμοποιούν τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή·

32.

επισημαίνει ότι η ενεργειακή κατανάλωση των κτιρίων αποτελεί πάνω από 40 % της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης στην ΕΕ και κατά συνέπεια φρονεί ότι ο εκσυγχρονισμός των κατοικιών θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη και στην εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας. Προς τούτο καλεί την Επιτροπή να προτείνει φιλόδοξο πρόγραμμα χρηματοδότησης για ανακαινίσεις κατοικιών στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων της Πράσινης Συμφωνίας·

Μετάβαση στην κυκλική οικονομία

33.

θεωρεί ότι μια σφαιρική και μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη βιομηχανία της Ευρώπης αποτελεί καθοριστικό στοιχείο για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας που θα δώσει ώθηση στην καινοτομία και θα προσφέρει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και ευκαιρίες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, ιδίως για τους νέους· σε αυτό το πλαίσιο, είναι ζωτικής σημασίας να εξασφαλιστεί ότι οι ενεργοβόρες βιομηχανίες θα στηριχθούν στη μετάβαση σε μεθόδους παραγωγής χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, πρωτίστως μέσω ενωσιακής χρηματοδότησης για τη σχετική έρευνα και ανάπτυξης πρακτικών λύσεων, προκειμένου να περιοριστούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και να αποφευχθεί η διαρροή ανθρακούχων εκπομπών·

34.

τάσσεται υπέρ ενός νέου φιλόδοξου, χρονικά δεσμευτικού και επιστημονικά καθορισμένου σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία μετά το 2020 και προσβλέπει στη στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις εν λόγω προτάσεις·

35.

επισημαίνει ότι η πρόληψη θα πρέπει να αποτελέσει πρώτιστη προτεραιότητα, σύμφωνα με την ιεράρχηση των αποβλήτων της ΕΕ· ζητεί τη θέσπιση φιλόδοξων μέτρων, στα οποία να συμπεριλαμβάνεται ο οικολογικός σχεδιασμός των προϊόντων και των υπηρεσιών, η αποφυγή της δημιουργίας αποβλήτων, η ανακύκλωση, η ανάκτηση και η επαναχρησιμοποίηση των υλικών και των κατασκευαστικών στοιχείων, καθώς και ο περιορισμός των επιβλαβών συστατικών και η επανεπεξεργασία άλλων ενοχλητικών ουσιών με στόχο τόσο την προαγωγή της δυνατότητας επισκευής, ανακύκλωσης και αναβάθμισης των προϊόντων όσο και τη βελτίωση της ανθεκτικότητάς τους. Εν προκειμένω, ενθαρρύνει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να χρησιμοποιούν πολλαπλά μέσα, όπως η τοπικοποίηση των δεσμευτικών στόχων της ΕΕ, η λήψη δημοσιονομικών μέτρων σε όλα τα επίπεδα, η διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού και οι οικολογικές (πράσινες) δημόσιες συμβάσεις με υποχρεωτικούς στόχους, στο πλαίσιο κάθε χρηματοδοτικής δυνατότητας που παρέχεται από την ΕΕ·

36.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει έναν φιλόδοξο στόχο για τη μείωση των αστικών αποβλήτων έως το 2030, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων σε ποσοστό 70 % κατά βάρος έως το 2030, τη μείωση της σπατάλης τροφίμων κατά 50 % έως το 2030 και την επιβολή ενός δεσμευτικού στόχου περιορισμού σε 5 % κατ’ ανώτατο όριο της υγειονομικής ταφής των υπολειμματικών αποβλήτων έως το 2030·

37.

υποστηρίζει επίσης, σε αυτό το πλαίσιο, τις νέες προσπάθειες που καταβάλλονται στον τομέα των μικροπλαστικών, καθώς και εκείνες που αποσκοπούν στην εφαρμογή της νομοθεσίας για τις πλαστικές ύλες (4)· υπογραμμίζει δε ότι η ρύπανση από πλαστικά θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στην πηγή·

38.

προτρέπει την Επιτροπή να ενθαρρύνει όλες τις περιφέρειες και τις πόλεις της Ευρώπης να υιοθετήσουν σχέδια δράσης για τη βιοοικονομία ή να συμπεριλάβουν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για τη βιοοικονομία στη συνολική αναπτυξιακή τους στρατηγική·

Διατροφική μετάβαση

39.

εμμένει, δεδομένου ότι η ΕΕ έχει καταστεί ο μεγαλύτερος παγκοσμίως εισαγωγέας και εξαγωγέας τροφίμων, στην ανάγκη αξιολόγησης των εμπορικών συμφωνιών ως προς τον στόχο της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μεταξύ άλλων στον αγροδιατροφικό τομέα, και στην ανάγκη οι εμπορικές συμφωνίες να βασίζονται στην αειφόρο ανάπτυξη·

40.

δεδομένου ότι η γεωργία ευθύνεται για το 10 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και επηρεάζεται άμεσα από την κλιματική αλλαγή, καλεί την Επιτροπή να προωθήσει τη βιώσιμη γεωργία μέσω της αύξησης της χρηματοδοτικής ενίσχυσης που προορίζεται σε πρακτικές επωφελείς για το περιβάλλον και το κλίμα σε αμφότερους τους πυλώνες της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ)·

41.

προτείνει ένα τοπικό και περιφερειακό κεφάλαιο με θέμα τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο τραπέζι», το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα οικονομικά μοντέλα μικρής κλίμακας, για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των διεθνών και παγκόσμιων προτύπων παραγωγής τροφίμων στα τοπικά και τα περιφερειακά συστήματα παραγωγής·

42.

τονίζει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν τα δάση και οι τυρφώνες της ΕΕ στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας. Ζητεί, ως εκ τούτου, μια συνεκτική στρατηγική της ΕΕ όσον αφορά τα δάση και τους τυρφώνες, και τάσσεται υπέρ φιλόδοξων συστημάτων επισήμανσης των τροφίμων που παράγονται χωρίς αποψίλωση (5). Υπενθυμίζει, εν προκειμένω, τις δεσμεύσεις των κρατών μελών βάσει του κανονισμού LULUCF (σχετικά με τις δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοκομίας) και αναγνωρίζει τις προσπάθειες που αποσκοπούν στην αύξηση της δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα·

43.

υπενθυμίζει ότι οι ωκεανοί προσφέρουν μείζονα συμβολή στη διατροφή μας· ζητεί να καθοριστεί μια νέα στρατηγική στήριξης των θαλάσσιων καλλιεργειών και των γαλάζιων βιοτεχνολογιών, με σεβασμό του περιβάλλοντος και της προστασίας των φυσικών βιοτόπων, τονίζει δε τη σημασία της βιώσιμης αλιείας για την ισορροπία των παράκτιων περιοχών·

44.

τονίζει ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές χρειάζονται μια τυποποιημένη μεθοδολογία για τη συλλογή και την υποβολή στοιχείων σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των τροφίμων, συμπεριλαμβανομένης της σπατάλης τροφίμων, προκειμένου να διασφαλιστεί η συγκρισιμότητα των δεδομένων σε όλα τα κράτη μέλη και να ενθαρρυνθεί η μέτρηση του περιβαλλοντικού και κοινωνικού κόστους που συνεπάγονται τα τρόφιμα ή η διατροφή σε οικονομικούς όρους.

Μετάβαση σε οικολογικές μετακινήσεις

45.

σημειώνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές αποτελούν βασικούς καταλυτικούς παράγοντες της καθαρής κινητικότητας και του οικολογικού προσανατολισμού των μεταφορών και, συνεπώς, ζητεί να ληφθούν επείγοντα μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους ανά τρόπο μεταφοράς προκειμένου να διασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού, συμπεριλαμβανομένης ιδίως της αναθεώρησης των φορολογικών ρυθμίσεων για ορισμένα καύσιμα μεταφορών·

46.

επισημαίνει ότι τα δίκτυα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, το εμπόριο και η διαχείριση των δημόσιων υποδομών θα χρειαστεί να εκσυγχρονιστούν, εκ παραλλήλου με τους κανόνες που διέπουν τις μεταφορές και τη φορολογία, προκειμένου να εξοπλιστούν δεόντως για νέους και καινοτόμους τρόπους μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων των συστοιχιών συσσωρευτών ή των κυψελών καυσίμου υδρογόνου·

47.

τονίζει ότι με την αξιοποίηση του δυναμικού των ψηφιακών τεχνολογιών θα καταστεί δυνατή η βελτιστοποίηση των μεταφορών και η δημιουργία ενός πολυτροπικού διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (ΔΕΔ-Μ). Τα ευφυή συστήματα μεταφορών (ΕΣΜ) και οι υποδομές είναι προαπαιτούμενα·

Περιβαλλοντική μετάβαση

48.

επαναλαμβάνει την έκκλησή της σχετικά με ένα 8ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (6) και τονίζει ότι το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας και να συμβάλει αποφασιστικά στην καθοδήγηση της αποτελεσματικής επιτόπιας εφαρμογής της. Ζητεί να ενισχυθεί η συμμετοχή των υποεθνικών αρχών στον κύκλο επισκόπησης της εφαρμογής της περιβαλλοντικής πολιτικής·

49.

ζητεί την ανάπτυξη ενός παγκόσμιου πλαισίου για τη βιοποικιλότητα (ΠΠΒ) μετά το 2020, μέσω της ευθυγράμμισης και της ενοποίησης όλων των σχετικών περιβαλλοντικών συμφωνιών των Ηνωμένων Εθνών με τους στόχους για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030. Ενόψει της COP15 του 2020, τα συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα (ΣΒΠ) θα πρέπει να αναγνωρίσουν επίσημα τον καθοριστικό ρόλο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην επιτυχή υλοποίηση και τη συνεκτική παρακολούθηση, υποβολή εκθέσεων και επαλήθευση των παγκόσμιων και των ενωσιακών πολιτικών για τη βιοποικιλότητα·

50.

επαναλαμβάνει ότι η επίτευξη της φιλοδοξίας της ΕΕ όσον αφορά την εκμηδένιση της ρύπανσης απαιτεί μια ευρεία προσέγγιση η οποία θα περιλαμβάνει την ποιότητα του αέρα και των υδάτων, τα επικίνδυνα χημικά προϊόντα, τις εκπομπές, τα φυτοφάρμακα και τους ενδοκρινικούς διαταράκτες· καλεί την Επιτροπή να μην καθυστερήσει περαιτέρω την εκπόνηση και την εφαρμογή της νέας στρατηγικής για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες και τη θέσπιση αυστηρότερων κανόνων για τις επικίνδυνες χημικές ουσίες·

51.

ζητεί από την Επιτροπή να προωθήσει περισσότερο τις δυνατότητες των λύσεων που βασίζονται στη φύση και των πράσινων και γαλάζιων υποδομών, ως χρήσιμο συμπλήρωμα και όχι ως υποκατάστατο ισχυρών δράσεων προς όφελος της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημικών υπηρεσιών στις περιαστικές και τις αγροτικές περιοχές·

52.

επισημαίνει τα οφέλη των περιβαλλοντικών προγραμμάτων-πλαισίου σε περιφερειακό επίπεδο που ευθυγραμμίζονται με τις διάφορες εθνικές, ενωσιακές και διεθνείς στρατηγικές· τα προγράμματα αυτά, ενδεχομένως, συμβάλλουν στον καθορισμό στόχων και κύριων μέτρων, παρέχουν σαφήνεια στις περιφερειακές περιβαλλοντικές επιλογές, συντείνουν στον σχεδιασμό ενός μακροπρόθεσμου χάρτη πορείας στον οποίο η συμμετοχή της κοινωνίας είναι σημαντική και διευκολύνουν τη σύμπηξη συμμαχιών με άλλες ευρωπαϊκές περιφέρειες·

Ψηφιακή μετάβαση

53.

υπενθυμίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι έξυπνες περιφέρειες, οι πόλεις και οι κοινότητες στη διασφάλιση μιας δίκαιης και ισότιμης μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα· καλεί την Επιτροπή να επιδιώξει την ψηφιακή συνοχή με μέλημα κανένα άτομο και καμία περιφέρεια να μην μείνουν παραγκωνισμένοι κατά την ψηφιακή μετάβαση, να προωθήσει στοχοθετημένα μέτρα για τη στήριξη των τοπικών και των περιφερειακών αρχών με στόχο την ανάπτυξη έξυπνων λύσεων και την ενίσχυση του πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος των προγραμμάτων έξυπνης εξειδίκευσης για την τόνωση των ψηφιακών δεξιοτήτων·

54.

ζητεί την ανάπτυξη ολοκληρωμένων πλαισίων τα οποία θα συμπεριλαμβάνουν και θα χρησιμοποιούν τα δεδομένα για τους σκοπούς της έξυπνης διακυβέρνησης και, ταυτόχρονα, θα εγγυώνται την απαιτούμενη προστασία των δεδομένων·

55.

εφιστά την προσοχή στο σημαντικό αποτύπωμα άνθρακα του διαδικτύου και της ψηφιακής επεξεργασίας των δεδομένων και καλεί, ως εκ τούτου, την ΕΕ να εντείνει τις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση των συνεπειών της ψηφιοποίησης όσον αφορά την ενέργεια και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, και να προάγει τη βιωσιμότητά της· οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να βελτιώσουν την ενημέρωση σχετικά με αυτό το ζήτημα·

Επιβεβλημένη η διάθεση επαρκών χρηματοδοτικών πόρων σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για την κάλυψη των αναγκών των πολιτών

56.

χαιρετίζει την πρόταση σχετικά με ένα επενδυτικό σχέδιο για μια «Βιώσιμη Ευρώπη», ύψους 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ από το 2021 έως το 2030, το οποίο ανταποκρίνεται στις ανάγκες που έχει εντοπίσει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (7)· επιδοκιμάζει επίσης την απόφαση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων να τερματίσει από τα τέλη του 2021 τη χρηματοδότηση των περισσότερων έργων ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, καθώς και να αυξήσει σταδιακά το ποσοστό με το οποίο χρηματοδοτεί τα μέτρα υπέρ του κλίματος και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας· επαναδιατυπώνει την έκκλησή της για μείωση της γραφειοκρατίας, απλούστευση των μηχανισμών που σχετίζονται με την προετοιμασία έργων και ενίσχυση της παροχής εξατομικευμένης τεχνικής βοήθειας τόσο για την πρόσβαση στα προγράμματα JASPERS και ELENA της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων όσο και για την ανάπτυξη έργων με δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων έργων μικρότερης κλίμακας·

57.

επιμένει, επίσης, ότι απαιτούνται πρόσθετοι πόροι, όπως η προτεινόμενη επέκταση του συστήματος εμπορίας εκπομπών και η θέσπιση ενός συμβατού με τους κανόνες του ΠΟΕ συνοριακού φόρου για το διοξείδιο του άνθρακα, καθώς και κατάλληλη φορολόγηση των καυσίμων αεροσκαφών·

58.

ζητεί από την Επιτροπή να μεριμνήσει για την ίδρυση ενός νέου Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο να απευθύνεται σε περιφέρειες υψηλής έντασης άνθρακα και ανθρακούχων εκπομπών και να περιλαμβάνει πρόσθετους πόρους, επιπλέον εκείνων που διατίθενται στην πολιτική συνοχής, αλλά να λειτουργεί συμπληρωματικά με τα επιχειρησιακά προγράμματα της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027 σε επίπεδο NUTS 2·

59.

ζητεί να διατεθεί τουλάχιστον το 30 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 στη δράση για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, με παράλληλη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων για τα ορυκτά καύσιμα·

60.

υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει η πολιτική συνοχής ως βασικό μέσο υλοποίησης των στόχων της μετάβασης· ζητεί να διασφαλιστεί η επαρκής χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής και κρίνει, ως εκ τούτου, σκόπιμο να διατηρηθεί αυτούσιο στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) το μερίδιο του προϋπολογισμού που διατίθεται στην πολιτική συνοχής·

61.

εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η Πράσινη Συμφωνία είναι ανέφικτη ελλείψει ενδεδειγμένου δημοσιονομικού πλαισίου. Ζητεί την πλήρη εφαρμογή του σχεδίου δράσης της Επιτροπής για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης και την ταχεία έγκριση του κανονιστικού πλαισίου για την ταξινομία με σκοπό τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων, για τις γνωστοποιήσεις σχετικά με τις αειφόρες επενδύσεις και τους κινδύνους βιωσιμότητας, καθώς και για τους δείκτες αναφοράς χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και τους δείκτες αναφοράς θετικού αντικτύπου άνθρακα (8). Το εν λόγω πλαίσιο θα πρέπει επίσης να καλύπτει επενδύσεις στην πυρηνική βιομηχανία, καθώς και στον τομέα των αερομεταφορών και των σιδηροδρόμων. Το σχέδιο δράσης θα πρέπει επίσης να διευρυνθεί γρήγορα με τη συμπερίληψη κοινωνικών κριτηρίων·

62.

ενθαρρύνει μια φιλόδοξη προσέγγιση όσον αφορά τις επενδύσεις της ΕΕ στη φύση και τη βιοποικιλότητα, επισημαίνοντας ότι τα οφέλη που αποφέρουν οι υπηρεσίες οικοσυστήματος, για παράδειγμα με τη μορφή των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, τη συγκράτηση των πλημμυρών, τον καθαρισμό των αποθεμάτων νερού, τον καθαρισμό του αέρα ή την πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους, υπερκαλύπτουν τις αντίστοιχες δαπάνες·

63.

επαναλαμβάνει την άποψή της ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία όσον αφορά το σκέλος των δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ, εκτός εάν σημειωθεί επίσης πρόοδος σχετικά με τα έσοδα, διότι το μέγεθος του προϋπολογισμού της ΕΕ πρέπει να είναι ανάλογο με τις τρέχουσες και τις μελλοντικές προτεραιότητες της ΕΕ (9)· παροτρύνει την Επιτροπή να προτείνει μέτρα έκτακτης ανάγκης για τη στήριξη της Πράσινης Συμφωνίας εάν τυχόν ο επόμενος προϋπολογισμός της ΕΕ δεν μπορέσει να τεθεί σε εφαρμογή πριν από το τέλος του 2020·

64.

υπογραμμίζει τη σημασία των ποσοστών συγχρηματοδότησης για τα ταμεία της ΕΕ, προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση των μικρών κοινοτήτων, των αγροτικών περιοχών και των νησιών· ζητεί να ενισχυθεί η ικανότητά τους να χρησιμοποιούνται ως «εργαστήρια»ενεργειακής μετάβασης, με την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων και συντονισμένων δράσεων πολιτικής·

65.

δεδομένου του πλαισίου κρατικών ενισχύσεων που θα ισχύει μετά το 2020, ζητεί να αυξηθεί το επίπεδο των επιτρεπόμενων κρατικών ενισχύσεων και συνεπακόλουθα να προσαρμοστεί η οδηγία φορολόγησης της ενέργειας υπέρ των καυσίμων χαμηλών εκπομπών. Πρέπει να εφαρμοστεί επαρκής ελαστικότητα και μια τεχνολογικά ουδέτερη προσέγγιση της βιωσιμότητας και των ελαττωμένων εκπομπών ρύπων στη νομοθεσία και τα έργα που σχετίζονται με την ενεργειακή μετάβαση·

Άμεση επικοινωνία με τους πολίτες σχετικά με τα οφέλη της Πράσινης Συμφωνίας

66.

προτείνει να ενισχυθούν περαιτέρω οι ενημερωτικές εκστρατείες και οι άμεσοι διάλογοι με τους πολίτες με στόχο την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία της μετάβασης σε πιο βιώσιμες κοινωνίες, πιο υγιείς τοπικές κοινότητες και πιο ανταγωνιστικές τοπικές οικονομίες· καλεί την Επιτροπή να συνδιοργανώσει με την ΕτΠ μια σειρά διαλόγων με τους πολίτες για την προβολή της προστιθέμενης αξίας της Πράσινης Συμφωνίας και την παρουσίαση απτών αποτελεσμάτων στην καθημερινή ζωή των πολιτών·

67.

αναθέτει στον Πρόεδρό της να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και στη Φινλανδική, την Κροατική και τη Γερμανική Προεδρία του Συμβουλίου και στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Βρυξέλλες, 5 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) CoR (2018) 923.

(2) https://cor.europa.eu/el/our-work/Pages/network-of-regional-hubs.aspx

(3) CoR (2018) 6135.

(4) CoR (2018) 925 και CoR (2018) 3652.

(5) CoR (2019) 973.

(6) CoR (2019) 1672.

(7) Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο: Πανοραμική επισκόπηση της δράσης της ΕΕ για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή, 20 Σεπτεμβρίου 2017 https://op.europa.eu/webpub/eca/lr-energy-and-climate/el/

(8) Βλ. γνωμοδότηση της ΕτΠ, της 6ης Δεκεμβρίου 2018, με εισηγητή τον κ. Tilo Gundlack (PES/DE).

(9) CoR (2019) 3887.

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/8

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Οι προκλήσεις των μητροπολιτικών περιφερειών και η θέση τους στη μελλοντική πολιτική συνοχής μετά το 2020»

(2020/C 79/02)

Εισηγητής

ο κ. Juraj DROBA (SK/ECR), πρόεδρος της περιφέρειας της Μπρατισλάβας

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Γενικές παρατηρήσεις

παρατηρεί ότι δύο τρίτα του πληθυσμού της ΕΕ κατοικούν σε μητροπολιτικές περιφέρειες, άρα είναι σημαντικό να εξεταστεί και αυτό το ζήτημα κατά την προετοιμασία της πολιτικής για τη συνοχή μετά το 2020·

επισημαίνει ότι η αυξανόμενη αστικοποίηση δεν αποτελεί απλώς ευρωπαϊκή, αλλά παγκόσμια τάση. Από τη μία, αυτό δημιουργεί ευκαιρίες, αλλά από την άλλη μας αναγκάζει να αντιμετωπίσουμε νέες προκλήσεις. Η συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των παραγόντων στις μητροπολιτικές περιφέρειες είναι συνεπώς καθοριστικής σημασίας·

σημειώνει ότι επί του παρόντος δεν υφίσταται συναίνεση όσον αφορά τα κριτήρια που θα οριοθετούν τις μητροπολιτικές περιφέρειες και τα οποία θα αντικατοπτρίζουν την πολυμορφία και την πραγματική κατάσταση αυτών των περιφερειών σε όλα τα κράτη μέλη·

υπογραμμίζει ότι η Eurostat ορίζει τις μητροπολιτικές περιφέρειες ως περιφέρειες NUTS 3, όπου τουλάχιστον το ήμισυ του πληθυσμού ζει σε μια λειτουργική αστική περιοχή και με περισσότερους από 250 000 κατοίκους. Η εδαφική ταξινόμηση βασίζεται στην ταυτοποίηση των αστικών κέντρων με υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και ελάχιστο πληθυσμό 50 000 κατοίκων. Τονίζει δε ότι, σύμφωνα με αυτή τη στατιστική ερμηνεία, 293,3 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ κατοικούσαν σε μητροπολιτικές περιφέρειες το 2016. επισημαίνει ότι, στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη οι περιοχές που συνδέονται λειτουργικά με εδάφη που βρίσκονται εκτός της ΕΕ. Ο ΟΟΣΑ ορίζει τις μητροπολιτικές περιφέρειες υπό το πρίσμα της λειτουργίας τους, όπου ένα αστικό κέντρο με υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και ευκαιρίες απασχόλησης συνδέεται με την υπόλοιπη περιοχή με μαζική καθημερινή μετακίνηση προς αυτό·

επισημαίνει ότι οι μητροπολιτικές περιφέρειες περιέχουν διαφορετικά είδη περιοχών κυρίως αστικές λόγω πληθυσμού αλλά συχνά και αγροτικές στην εδαφική τους κάλυψη. Διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τις περιαστικές και τις αγροτικές περιοχές και συχνά βρίσκονται αντιμέτωπες με το φαινόμενο της ανάπτυξης των προαστίων· το ζήτημα της χρήσης της γης στις προαστιακές περιοχές είναι ζωτικής σημασίας για την ποιότητα της ζωής, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τον μετριασμό της. Θα πρέπει να εξεταστούν ειδικές πολιτικές μεταξύ των περιφερειών όσον αφορά τον περιορισμό της αστικής εξάπλωσης.

τονίζει την ανάγκη διάκρισης μεταξύ των υψηλού και των χαμηλού βαθμού αστικοποίησης μητροπολιτικών περιφερειών, οι οποίες χρειάζονται διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις και μέτρα·

παρατηρεί ότι οι μητροπολιτικές περιοχές του Παρισιού και του Λονδίνου μπορούν να εξεταστούν ξεχωριστά, με πληθυσμό άνω των 12 εκατομμυρίων, ενώ οι περισσότερες μητροπολιτικές περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαφέρουν ανάλογα με το μέγεθος, τις λειτουργίες και την οικονομική ισχύ τους, καθώς και ανάλογα με τον βαθμό πολυκεντρικότητας. Υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές στις προσεγγίσεις των μητροπολιτικών περιφερειών όσον αφορά τον συντονισμό των κοινών πολιτικών και δράσεών τους·

επισημαίνει ότι η μετανάστευση προς τις πόλεις αποτελεί μία από τις κύριες τρέχουσες δημογραφικές τάσεις, με τον πληθυσμό της ΕΕ να συγκεντρώνεται κυρίως στις μητροπολιτικές περιφέρειες των πρωτευουσών. Οι μητροπολιτικές περιφέρειες καλούνται να αντιμετωπίσουν την άναρχη αστική εξάπλωση, την αυξανόμενη πληθυσμιακή πυκνότητα των αστικών κέντρων και, αντιστρόφως, την απερήμωση των αγροτικών περιοχών. Αυτή η τάση δημιουργεί πιέσεις, όσον αφορά την παροχή δημόσιων υπηρεσιών, στον πληθυσμό και τις νέες υποδομές, π.χ. στον κοινωνικό τομέα και στους τομείς των μεταφορών, των σχολείων και της υγείας, καθώς και όσον αφορά την ψηφιοποίηση και την υλοποίηση της βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης, ασκώντας έτσι τεράστιες πιέσεις στους προϋπολογισμούς των μητροπολιτικών περιφερειών· ακόμη, για τις μητροπολιτικές περιοχές των πρωτευουσών υπάρχουν πρόσθετες απαιτήσεις λόγω της ιδιότητάς τους ως πρωτευουσών των κρατών μελών, π.χ. όσον αφορά την ασφάλεια, τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας, τις ψηφιακές υπηρεσίες και τις μεταφορές·

τονίζει ότι ο πραγματικός αριθμός των κατοίκων στις μητροπολιτικές περιφέρειες είναι, σε αρκετές περιπτώσεις, υψηλότερος από αυτόν των επίσημων στατιστικών. Αρκετοί από τους κατοίκους των μητροπολιτικών περιφερειών δεν έχουν εκεί τη δηλωμένη μόνιμη κατοικία τους. Επίσης, πολλοί μετακινούνται στις μητροπολιτικές περιφέρειες για να εργαστούν, αλλά χρησιμοποιούν επίσης τις κοινωνικές τους υποδομές και υπηρεσίες. Επιπλέον, οι μητροπολιτικές περιφέρειες έχουν συχνά ισχυρή διασυνοριακή διάσταση·

Το δυναμικό των μητροπολιτικών περιφερειών

10.

σημειώνει ότι οι μητροπολιτικές περιοχές θεωρούνται κινητήρες των οικονομιών των κρατών μελών και κέντρα οικονομικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με την Eurostat, το 72 % περίπου του ΑΕγχΠ των 28 κρατών μελών της ΕΕ παράγεται σε μητροπολιτικές περιφέρειες. Οι μητροπολιτικές περιφέρειες δεν αποτελούν απλώς κέντρα οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας, αλλά και κόμβους έρευνας, καινοτομίας και δημιουργικού δυναμικού, που προφανώς προσελκύουν κεφάλαια, επενδύσεις και ανθρώπους. Είναι πρωτοπόροι όσον αφορά έξυπνες λύσεις στην ενημέρωση και την παροχή υπηρεσιών, την κυκλική οικονομία, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, την ενεργειακή απόδοση και τη βιώσιμη κινητικότητα·

11.

υπογραμμίζει τη σημασία που θα έχει για την αρμονική ανάπτυξη των περιφερειών η αναγνώριση, από την ΕΕ και τα κράτη μέλη, της προστιθέμενης αξίας της μητροπολιτικής συνεργασίας στην επίτευξη κοινών στόχων για τη μείωση των περιφερειακών διαφορών. Συγκεντρώνοντας πόρους και εμπειρογνωμοσύνη, οι μητροπολιτικές περιφέρειες μπορούν να ενισχύσουν την εσωτερική συνδεσιμότητα καθώς και να συμβάλουν στην κατανομή του πλούτου και των οφελών σε μια δεδομένη περιοχή, με την προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας, της οικονομικής ανάπτυξης και με τη σφυρηλάτηση αποτελεσματικότερων δεσμών αστικών-αγροτικών περιοχών. Με την παροχή υπηρεσιών έξω από τα όρια της επικράτειάς τους, οι μητροπολιτικές περιφέρειες επιτελούν σημαντικό ρόλο στην εξάπλωση της ανάπτυξης στις γειτονικές -συχνά αγροτικές- περιοχές. Συμβάλλουν στη συνεργασία μεταξύ κοινοτήτων και ατόμων, καθώς οι ζωντανές, λειτουργικές σχέσεις οικοδομούν γέφυρες μεταξύ των αστικών περιοχών, των μικρότερων πόλεων και της υπαίθρου. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των αγροτικών και των αστικών περιοχών αποτελεί σημαντικό κινητήρα αρμονικής εδαφικής ανάπτυξης·

12.

ζητεί να δοθεί προσοχή στο γεγονός ότι στις εθνικές πολιτικές πρέπει να εξασφαλίζεται πραγματικά η χρήση των εδαφικών εργαλείων καθώς και η δίκαιη κατανομή των πόρων σε όλα τα εδάφη, είτε πρόκειται για μητροπολιτικές περιφέρειες, είτε αστικές ή αγροτικές περιοχές, καθώς και να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη θα διαβουλεύονται με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές σε πρώιμο στάδιο της λήψης αποφάσεων σχετικά με τον τόπο και τον τρόπο χρήσης των εδαφικών εργαλείων. Αυτό είναι απαραίτητο για μια εναρμονισμένη υποστήριξη σε όλα τα επίπεδα, εξασφαλίζοντας ισορροπημένη ανάπτυξη τόσο των αστικών όσο και των αγροτικών περιοχών, λαμβάνοντας υπόψη την αρχή της επικουρικότητας και την εδαφική συνοχή.

13.

επισημαίνει ότι η τρέχουσα πρόταση για την πολιτική συνοχής προβλέπει τη χρήση της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας ως προϋπόθεσης για την εξασφάλιση χρηματοδότησης. Η υποστήριξη των μητροπολιτικών περιφερειών δεν έχει απλώς ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία, αλλά εξασφαλίζει την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της ΕΕ και, μέσω της δευτερογενών συνεπειών αυτής της στήριξης, συμβάλλει στην περαιτέρω ενίσχυση της περιφερειακής σύγκλισης των κρατών μελών·

14.

τονίζει ότι πάνω από 70 % των μέτρων για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και σχεδόν 90 % των δράσεων προσαρμογής υλοποιούνται σε υποεθνικό επίπεδο, πράγμα που σημαίνει ότι οι μητροπολιτικές περιφέρειες αποτελούν βασικούς παράγοντες για την επίτευξη των δεσμεύσεων της COP21·

15.

παρατηρεί ότι σημαντικό μέρος των πόρων για την πολιτική συνοχής μετά το 2020 θα διατεθούν για τη στήριξη της καινοτομίας και των έξυπνων λύσεων, που υλοποιούνται πρωτίστως στις μητροπολιτικές περιφέρειες·

Προκλήσεις

16.

επισημαίνει ότι ορισμένες μητροπολιτικές περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένων των στατιστικά πλουσιότερων, συνεχίζουν να πλήττονται από μεγάλο χρόνιο έλλειμμα υποδομών και θα πρέπει να συνεχίσουν να κατευθύνουν τις επενδύσεις τους σε βασικές υποδομές·

17.

υπογραμμίζει ότι οι μητροπολιτικές περιφέρειες καλούνται να αντιμετωπίσουν οικονομικές, φορολογικές και εδαφικές προκλήσεις, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν την αυξανόμενη ζήτηση για ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες και τους περιορισμένους χρηματοοικονομικούς πόρους που διαθέτουν για να τις παρέχουν - πράγμα που έχει εμφανείς επιπτώσεις στη συνολική ποιότητα ζωής του πληθυσμού. Τα έσοδα του προϋπολογισμού ορισμένων μητροπολιτικών περιφερειών δεν αντικατοπτρίζουν παρά ελάχιστα την οικονομική επιτυχία και το ΑΕγχΠ τους. Σε ορισμένες περιφέρειες, ο προϋπολογισμός προέρχεται από μέρος του φόρου εισοδήματος των φυσικών προσώπων που είναι εγγεγραμμένα στη μητροπολιτική περιφέρεια, αλλά όχι από τα νομικά πρόσωπα που δημιουργούν το ΑΕγχΠ της. Για τον λόγο αυτό η παρουσία πολυεθνικών εταιρειών δεν αποφέρει κατ’ ανάγκη έσοδα στους δημόσιους προϋπολογισμούς·

18.

σημειώνει ότι ένα χαρακτηριστικό των μητροπολιτικών περιφερειών είναι οι μαζικές καθημερινές μετακινήσεις των εργαζομένων στους αστικούς πυρήνες και μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις τους είναι οι προσβάσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον δημόσιες συγκοινωνίες. Οι μητροπολιτικές περιφέρειες πρέπει να δρομολογήσουν ενεργές λύσεις μεταφορών και κινητικότητας στους δημόσιους χώρους, καθώς και να βελτιώσουν τη διασυνοριακή κινητικότητα. Καλούνται να αντιμετωπίσουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση που επιδεινώνει την ποιότητα του αέρα και πλήττει την υγεία του πληθυσμού·

19.

επισημαίνει ότι, μεταξύ άλλων λόγω της συγκέντρωσης της βιομηχανίας, οι μητροπολιτικές περιφέρειες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες προκλήσεις όσον αφορά την ποιότητα του περιβάλλοντος, την εισαγωγή βιώσιμων πηγών ενέργειας, την κυκλική οικονομία, την ατμοσφαιρική ρύπανση, την ποιότητα του υδροφόρου ορίζοντα, τη διαχείριση των αποβλήτων, τη μείωση της βιοποικιλότητας και την εξάλειψη των περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων. Οι μητροπολιτικές περιφέρειες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο όσον αφορά την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση όλων αυτών των θεμάτων·

20.

υπογραμμίζει ότι οι μητροπολιτικές περιφέρειες αντιμετωπίζουν υψηλό επίπεδο ανισοτήτων. Ορισμένες μητροπολιτικές περιφέρειες έχουν στην επικράτειά τους τις φτωχότερες περιοχές των κρατών μελών και καλούνται να αντιμετωπίσουν την αστική φτώχεια, την άρση των κοινωνικών αποκλεισμών, τον αυξανόμενο αριθμό των αστέγων, την παιδική φτώχεια, τις ευπαθείς ομάδες, την ανεργία των νέων, την έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, την ένταξη των μεταναστών και των προσφύγων, την αυξημένη εγκληματικότητα, τη γήρανση του πληθυσμού και τη φτώχεια των εργαζομένων· Η ύπαρξη αυτών των περιοχών συχνά επισκιάζεται από το γεγονός ότι οι επίσημες στατιστικές είναι διαθέσιμες μόνο σε μεγαλύτερη κλίμακα, γεγονός που επηρεάζει την ανάπτυξη σχετικών πολιτικών και δράσεων·

21.

τονίζει ότι η στεγαστική κρίση πλήττει τις μητροπολιτικές περιφέρειες κατά διακριτό τρόπο. Ορισμένες περιοχές εμφανίζουν απερήμωση ενώ σε άλλες υπάρχει τεράστια ζήτηση για στέγη. Σε πόλεις με υψηλή ζήτηση στέγης, οι τιμές αυξάνονται ταχύτερα από ό,τι τα εισοδήματα, οδηγώντας σε αυξημένο διαχωρισμό και κοινωνική ανισότητα. Επαναλαμβάνει σε αυτό το πλαίσιο την έκκλησή της για ένα Ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τη στέγαση (1)·

22.

καλεί την Eurostat να προβεί σε συλλογή και ανάλυση δεδομένων για την προσβασιμότητα και το κόστος της στέγης από τοπική και περιφερειακή σκοπιά· Θα πρέπει επίσης να αναλυθούν οι πρωτοβουλίες, μεταξύ άλλων και της κοινωνίας των πολιτών, για την οικοδόμηση οικονομικά προσιτής στέγης·

23.

σημειώνει ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις μητροπολιτικές περιφέρειες υπό οικονομική μετάβαση, οι οποίες αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της παύσης λειτουργίας βιομηχανιών. Βιώνουν δε υψηλή -συχνά μακροχρόνια- ανεργία και ταυτόχρονα καλούνται να αντεπεξέλθουν στη μετατροπή των εγκαταλελειμμένων βιομηχανικών εγκαταστάσεων και την αναζωογόνηση των υποβαθμισμένων αστικών περιοχών και συνοικιών·

24.

επισημαίνει ότι μία από τις κύριες προκλήσεις για τις μητροπολιτικές περιφέρειες είναι η υποστήριξη της επέκτασης των ψηφιακών υποδομών που θα επιτρέψουν την εύρεση εργασίας σε νέους κλάδους, καθώς και την εισαγωγή νέων εργασιακών ρυθμίσεων, όπως η τηλεργασία·

25.

τονίζει ότι οι μητροπολιτικές περιφέρειες περιλαμβάνουν συχνά αγροτικές περιοχές και για τον λόγο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ληφθεί μέριμνα για την ανάπτυξη λειτουργικών αστικών-αγροτικών συνδέσεων εντός των μητροπολιτικών περιφερειών και να αποφευχθεί η ασυντόνιστη χάραξη πολιτικής· υπογραμμίζει δε ότι οι μητροπολιτικές περιφέρειες αποτελούν σημείο αναφοράς όσον αφορά τους πόρους και την εμπειρογνωμοσύνη και μπορούν -με τις ικανότητες επαγγελματικού και στρατηγικού σχεδιασμού τους- να συνδράμουν την ευρύτερη περιοχή στην εξασφάλιση χρηματοδότησης από την πολιτική συνοχής. Οι μητροπολιτικές περιφέρειες ενδέχεται ως εκ τούτου να είναι το κατάλληλο επίπεδο για την υλοποίηση ολοκληρωμένων προσεγγίσεων βιώσιμης ανάπτυξης, με έμφαση στην τοπική και περιφερειακή αλληλεγγύη·

26.

Είναι σημαντικό να διερευνηθεί η συνεργασία σε διατομεακά ζητήματα με τη βοήθεια αστικών και αγροτικών περιοχών που συμβάλλουν τόσο στην ανάπτυξη της υπαίθρου όσο και στην ανάπτυξη των μητροπολιτικών περιφερειών, όπως η υποστήριξη της δημιουργίας περιφερειακών και τοπικών αλυσίδων αξίας και η άμεση εμπορία γεωργικών προϊόντων σε μητροπολιτικές περιφέρειες για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας για τις γειτονικές αγροτικές περιοχές.

27.

επισημαίνει την ανάγκη για καλύτερη κατανόηση των συνθηκών των μητροπολιτικών περιοχών σε νησιωτικά περιβάλλοντα και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των νησιωτικών περιοχών·

28.

τονίζει την ανάγκη να επεκταθεί ο προβληματισμός και για τις μη ηπειρωτικές μητροπολιτικές περιοχές·

Καλύτερη συμμετοχή των μητροπολιτικών περιφερειών στη χάραξη και υλοποίηση της πολιτικής συνοχής

29.

επισημαίνει ότι η τρέχουσα διαδικασία χάραξης της πολιτικής συνοχής μετά το 2020 αποτελεί μοναδική ευκαιρία συνυπολογισμού της ανάγκης ειδικής προσέγγισης για τις μητροπολιτικές περιφέρειες κατά τη διαμόρφωση μελλοντικών συμφωνιών εταιρικής σχέσης και, εν συνεχεία, των επιχειρησιακών προγραμμάτων για τα ταμεία της πολιτικής συνοχής·

30.

υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν διοικητικά εμπόδια στη συνεργασία μεταξύ των περιφερειών NUTS II, οι οποίες συναποτελούν μητροπολιτική περιφέρεια πρωτεύουσας (δήμος πρωτεύουσας - περιφέρεια πρωτεύουσας) και επιθυμούν να συντονίσουν τις στρατηγικές και τις δραστηριότητές τους στο πλαίσιο των εκάστοτε επιχειρησιακών προγραμμάτων. Η ΕτΠ πιστεύει επίσης ότι θα πρέπει να υπάρχει επαρκής ευελιξία κατά την επιλογή μέτρων για την προώθηση της στενής συνεργασίας·

31.

επισημαίνει τον ρόλο των μητροπολιτικών περιφερειών στην πολιτική συνοχής και συνιστά την επείγουσα εισαγωγή και ενίσχυση αυτής της διάστασης στην πολιτική συνοχής μετά το 2020, καθώς και σε άλλες σχετικές ευρωπαϊκές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένης της νέας Εδαφικής Ατζέντας και των εγγράφων στρατηγικής, όπως ο νέος Χάρτης της Λειψίας και η νέα Ευρωπαϊκή αναπτυξιακή στρατηγική που θα αντικαταστήσει τη στρατηγική «Ευρώπη 2020»·

32.

ζητεί την άμεση συμμετοχή των μητροπολιτικών περιφερειών στη διαμόρφωση της πολιτικής συνοχής και την υλοποίηση και αξιολόγηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων και των ενωσιακών έργων, εφόσον συντάσσουν συμφωνίες εδαφικής συνεργασίας·

33.

καλεί την Επιτροπή να λαμβάνει υπόψη, κατά την έγκριση των συμφωνιών εταιρικής σχέσης και εν συνεχεία των επιχειρησιακών προγραμμάτων, ποιος είναι αρμόδιος για την υλοποίηση των επιμέρους δράσεων, καθώς οι αρμοδιότητες των μητροπολιτικών περιφερειών και των τοπικών αρχών διαφέρουν από το ένα κράτος μέλος στο άλλο·

34.

τονίζει ότι, λόγω του σχετικού τους πλούτου, οι μητροπολιτικές περιφέρειες έχουν περιορισμένη άντληση πόρων από την πολιτική συνοχής, και άρα η πίεση για την αποτελεσματική τους αξιοποίηση είναι αυξημένη. Το γεγονός ότι η μέθοδος κατανομής των πόρων της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο των αντίστοιχων εθνικών κατανομών βασίζεται κατά κύριο λόγο σε έναν μόνο δείκτη (κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ/ισοτιμία αγοραστικής δύναμης), και δεν συνυπολογίζει παρά μόνο μερικώς τις κοινωνικές, δημογραφικές και περιβαλλοντικές πτυχές, δεν παρέχει πλήρη εικόνα του επιπέδου ανάπτυξής τους. Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να αποζημιώνονται κατάλληλα οι περιφέρειες που μειονεκτούν λόγω της κατανομής των πιστώσεων με αμιγώς οικονομικά κριτήρια· Η προτεινόμενη δυνατότητα μεταφοράς πόρων (2) αποτελεί σημαντικό εργαλείο εν προκειμένω. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να συζητήσουν τη μεταφορά πόρων με όλες τις ενδιαφερόμενες περιφέρειες, διασφαλίζοντας ότι κάθε απόφαση που λαμβάνεται είναι συναινετική και συμβατή με την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση·

35.

υποστηρίζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αύξηση της δυνατότητας μεταφοράς πόρων μεταξύ κατηγοριών περιφερειών από το 3 % στο 15 % της συνολικής κατανομής του κράτους μέλους και καλεί τα κράτη μέλη να την αξιοποιήσουν· επισημαίνει, ωστόσο, ότι για να εφαρμοστεί η ευελιξία απαιτείται προσεκτική ανάλυση·

Συλλογή και ανάλυση δεδομένων σε περιφερειακό επίπεδο

36.

καλεί την Επιτροπή, μέσω του Κοινού Κέντρου Ερευνών της ΕΕ, να εξετάσει τη δυνητική προστιθέμενη αξία της στήριξης των μητροπολιτικών περιφερειών όσον αφορά τον κύριο στόχο της πολιτικής συνοχής, ήτοι τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων. Αυτή η έρευνα θα μπορούσε να εξετάζει, για παράδειγμα, τις δευτερογενείς συνέπειες της στήριξης στις μητροπολιτικές περιφέρειες και τη συμβολή τους στη συνοχή των χωρών και των περιφερειών (3)·

37.

συνιστά τη χρήση της μεθοδολογίας του Δείκτη Κοινωνικής Προόδου (SPI) για τον εντοπισμό των πιο επειγουσών προκλήσεων στις μητροπολιτικές περιφέρειες, οι οποίες χρήζουν χρηματοδότησης από τους πόρους της πολιτικής συνοχής. Αυτό μπορεί να συνδράμει τους περιφερειακούς και τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς στην ορθή εκτίμηση και τον καθορισμό των επενδυτικών αναγκών στην περιοχή τους·

38.

συνιστά, κατά την αξιολόγηση της οικονομικής ωριμότητας των περιφερειών, η Eurostat να παράγει περιφερειακές στατιστικές αντί να χρησιμοποιεί τους εθνικούς μέσους όρους ως βάση για τη μέτρηση του περιφερειακού κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης·

39.

συνιστά την περαιτέρω ανάπτυξη της συλλογής στατιστικών δεδομένων σε περιφερειακό επίπεδο, και ειδικότερα δεδομένων για τις λειτουργικές σχέσεις εντός των μητροπολιτικών περιφερειών. Έτσι θα είναι δυνατή η πληρέστερη ενημέρωση για τον πληθυσμό και την κινητικότητά του εντός των μητροπολιτικών περιφερειών, ο σχεδιασμός πιο εξατομικευμένων μέτρων και η πιο στοχευμένη πραγματοποίηση επενδύσεων από την πολιτική συνοχής·

40.

συνιστά, για τη μείωση της γραφειοκρατίας και του κόστους που σχετίζεται με τη συλλογή δεδομένων, να παρασχεθεί στήριξη σε καινοτόμες μεθόδους συλλογής δεδομένων, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση των μοντέλων μετακίνησης εντός των μητροπολιτικών περιφερειών·

Πολιτική συνοχής που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μητροπολιτικών περιφερειών και των κατοίκων τους

41.

συνιστά να υποστηριχθούν περισσότερο τα μέσα που συνδράμουν τη μητροπολιτική συνεργασία, όπως οι ΟΕΕ και η CLLD, οι διακριτοί άξονες προτεραιότητας για τις μητροπολιτικές περιφέρειες εντός των επιμέρους επιχειρησιακών προγραμμάτων, οι περιφερειακές ολοκληρωμένες εδαφικές στρατηγικές, οι στρατηγικές βιώσιμης αστικής κινητικότητας και τα σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ), τα οποία πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής μετά το 2020 και να χρησιμεύσουν ως τεκμηρίωση για την υποστήριξη των επενδύσεων·

42.

διαπιστώνει με λύπη ότι για πρώτη φορά το σχέδιο προϋπολογισμού για την πολιτική συνοχής καταλαμβάνει λιγότερο από ένα τρίτο του προϋπολογισμού της ΕΕ. Μολαταύτα, η θεματική συγκέντρωση συνδέεται στενά με τους πρώτους δύο στόχους της νέας πολιτικής συνοχής - μια πιο έξυπνη και πιο οικολογική Ευρώπη. Αυτό το είδος μέτρων υλοποιείται πρωτίστως στις μητροπολιτικές περιφέρειες· για τον λόγο αυτό συνιστά τα κράτη μέλη να συνεργάζονται στενά με τις μητροπολιτικές περιφέρειες κατά την κατάρτιση συμφωνιών εταιρικής σχέσης για να καθορίσουν πώς θα υλοποιηθεί η θεματική συγκέντρωση.

43.

καλεί την Επιτροπή να θέσει όρους και να θεσπίσει μηχανισμούς υποστήριξης για τη μεταφορά γνώσης, την ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών σχετικά με βασικές προκλήσεις, λύσεις ή σχέδια που ανέπτυξαν οι μητροπολιτικές περιφέρειες, όπως η διακυβέρνηση μεταξύ των μητροπολιτικών περιφερειών, οι δείκτες παρακολούθησης της εφαρμογής στρατηγικών μητροπολιτικού σχεδιασμού ή η ανάπτυξη έξυπνων πολιτικών·

44.

εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι οι μητροπολιτικές περιφέρειες χαρακτηρίζονται από κατακερματισμένες δομές διακυβέρνησης συγκροτούμενες από μεγάλο αριθμό περιφερειακών και τοπικών οντοτήτων, πράγμα που δυσχεραίνει την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις. Για τον λόγο αυτό, ενθαρρύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των μητροπολιτικών περιφερειών για την ανάπτυξη μακροπρόθεσμων στρατηγικών και καινοτόμων λύσεων που θα τους επιτρέψουν να αντιμετωπίσουν αυτόν τον κατακερματισμό εξουσιών·

45.

υποστηρίζει την ιδέα της δημιουργίας Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης για την υποστήριξη μιας βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης και την αντιμετώπιση των σχετικών με την κινητικότητα των εργαζομένων κοινωνικών προκλήσεων και των μειζόνων δημογραφικών αλλαγών, που θα χρηματοδοτούνται από νέους πόρους πέραν των πόρων της πολιτικής συνοχής·

46.

τονίζει ότι οι μητροπολιτικές περιφέρειες έχουν μεν τεράστιους πόρους ανθρωπίνου κεφαλαίου και ταλέντου, ωστόσο βιώνουν τεράστιο φάσμα προκλήσεων που εκτείνεται από τον κοινωνικό αποκλεισμό έως την προσαρμογή στις μελλοντικές δεξιότητες της αγοράς εργασίας. Το ΕΚΤ+ θα πρέπει να αξιοποιηθεί για την αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών στις μητροπολιτικές περιφέρειες, σε στενή συνεργασία και σύμφωνα με τα χρηματοδοτούμενα από το ΕΤΠΑ μέτρα για τις υποδομές·

47.

ζητεί όλες οι εταιρικές σχέσεις στο πλαίσιο του νέου Αστικού Θεματολογίου της ΕΕ να αντιμετωπίζουν τη συνεχιζόμενη αστικοποίηση ή να σχεδιαστεί μια νέα εταιρική σχέση για τη μητροπολιτική διάσταση του Αστικού Θεματολογίου με οριζόντιο και στρατηγικό χαρακτήρα.

Βρυξέλλες, 4 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) Σημείο 20 του ψηφίσματος της ΕτΠ με τίτλο: «Προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών για τη νέα νομοθετική περίοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», 27 Ιουνίου 2019 https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2019-02550-00-01-res-tra-en.docx/content

(2) COM(2018) 375, άρθρο 105.

(3) Βλέπε σχετικά έκθεση με θέμα «The Impacts of Metropolitan regions on their surrounding areas» (Οι επιπτώσεις των μητροπολιτικών περιφερειών στις γύρω περιοχές): https://cor.europa.eu/en/engage/studies/Documents/Metropolitan-regions.pdf

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/13

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Μια μακροπεριφερειακή στρατηγική για τα Καρπάθια»

(2020/C 79/03)

Εισηγητής

Władysław ORTYL (PL/ECR), περιφερειάρχης Κάτω Καρπαθίων

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Η σημασία των μακροπεριφερειακών στρατηγικών στην επίτευξη της συνοχής στην ΕΕ

υπενθυμίζει ότι, βάσει των διατάξεων των ευρωπαϊκών Συνθηκών (1), η ΕΕ οφείλει να «αναπτύσσει και [να] εξακολουθεί τη δράση της με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής της συνοχής»·

θεωρεί ότι οι μακροπεριφερειακές στρατηγικές συμβάλλουν στην αντιμετώπιση κοινών ζητημάτων σε συγκεκριμένα πεδία, τα οποία εντάσσονται σε ένα ευρύ, διασυνοριακό γεωγραφικό πλαίσιο. Μέσω της από κοινού αξιοποίησης του δυναμικού των όμορων περιοχών, οι εν λόγω στρατηγικές συντείνουν σημαντικά στην εδαφική συνοχή των χωρών και των περιφερειών (2). Σημειώνει ότι η διαδικασία χάραξης μακροπεριφερειακών στρατηγικών αντανακλά τη φυσική εξέλιξη της ΕΕ και αποτελεί το επόμενο στάδιο προς μια στενότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών, των περιφερειών και των τοπικών κοινοτήτων πέραν των εθνικών συνόρων·

τονίζει ότι οι μακροπεριφερειακές στρατηγικές αποτελούν ένα μέσο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, το οποίο συμπεριλαμβάνει τα μέτρα τα οποία λαμβάνουν οντότητες που εκπροσωπούν το ενωσιακό, το εθνικό, το περιφερειακό και το τοπικό επίπεδο με επιλεγμένους στόχους. Βελτιώνει επίσης τη συμπληρωματικότητα των διαφόρων πολιτικών και προγραμμάτων που καθορίζονται και εφαρμόζονται σε διάφορα επίπεδα δημόσιας διοίκησης. Ο συνδυασμός από κοινού καθορισμένων δυνατοτήτων και ο συντονισμός των μέτρων υπέρ της άρσης των εμποδίων στην ανάπτυξη αποτελούν σημαντικό πρόσθετο όφελος σε ενωσιακό επίπεδο·

αναγνωρίζει ότι οι μακροπεριφερειακές στρατηγικές συμβάλλουν σημαντικά στην ενίσχυση της ολοκλήρωσης της ΕΕ μέσω δυναμικών διεργασιών ανάπτυξης σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο. Καθιστούν δυνατή την ανταλλαγή εμπειριών και τη διάδοση αποδεδειγμένα αποτελεσματικών λύσεων στις χώρες και τις περιφέρειες που αφορά η στρατηγική. Έτσι, προκύπτουν με φυσικό τρόπο οι συνθήκες για τη δημιουργία ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και αισθήματος ευθύνης για την ανάπτυξη ολόκληρης της μακροπεριφέρειας. Αυτό επιτρέπει την εγκατάλειψη της κοντόφθαλμης αντίληψης υπέρ του ευρύτερου πλαισίου ολόκληρης της μακροπεριφέρειας. Οι στρατηγικές αυτές λειτουργούν επίσης σαν καταλύτης για την ενεργοποίηση των πρωτοβουλιών των τοπικών και των περιφερειακών κοινοτήτων με σκοπό την προσέγγιση των πολιτών στα ευρωπαϊκά ιδεώδη·

αναγνωρίζοντας ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προαγωγή της δημοκρατίας, της αποκέντρωσης και της τοπικής και περιφερειακής αυτονομίας, επισημαίνει τη συμμετοχή τους στις υφιστάμενες μακροπεριφερειακές στρατηγικές και στη δημιουργία νέων. Οι στρατηγικές αυτές γίνονται ένα μέσο από τη βάση προς την κορυφή για την εδαφική συνεργασία και βασίζονται στη συμμετοχή των περιφερειακών και των τοπικών ενδιαφερόμενων φορέων και της κοινωνίας των πολιτών. Χάρη στην ανάληψη κοινής δράσης με σκοπό την επίτευξη των στόχων των μακροπεριφερειακών στρατηγικών, δημιουργείται μια συνεργατική βάση για την προαγωγή ενός ευρωπαϊκού συστήματος αξιών, την ενίσχυση των δημοκρατικών αρχών και τη βελτίωση των προτύπων διαχείρισης της περιφερειακής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ενός μοντέλου πολυεπίπεδης διακυβέρνησης·

Τα Καρπάθια ως ειδική μακροπεριφέρεια της Ευρώπης

επισημαίνει ότι τα Καρπάθια Όρη εκτείνονται σε μια έκταση 190 000 τετραγωνικών km (με περίπου 68 εκατομμύρια κατοίκους), γεγονός που τα καθιστά τη δεύτερη μεγαλύτερη ορεινή περιοχή στην ευρωπαϊκή ήπειρο μετά τις Άλπεις. Αποτελούν μια ομοιογενή ορεινή ζώνη με συγκεκριμένες προβλήματα και ευκαιρίες ανάπτυξης σχετικών με το ανάγλυφο της περιοχής·

επισημαίνει τους ξεχωριστούς πόρους των Καρπαθίων, όπως είναι ο φυσικός πλούτος, η μοναδική πολυπολιτισμική κληρονομιά, οι άνθρωποι και η κοινή ταυτότητα των ορεινών κοινοτήτων. Όλα αυτά προσφέρουν μια μεγάλη ευκαιρία συνεργασίας για μια πιο δυναμική, βιώσιμη και ισόρροπη κοινωνικοοικονομική πρόοδο της περιοχής·

υπογραμμίζει ότι τα Καρπάθια είναι ένας τόπος εξαιρετικής σημασίας, δεδομένου του υψηλού επιπέδου βιοποικιλότητας και διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος, το οποίο είναι μοναδικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτελεί ευρωπαϊκή κληρονομιά, η οποία πρέπει να προστατεύεται για τις μελλοντικές γενιές, και αυτό συνεπάγεται την υποχρέωση να επιδιώκεται η υπεύθυνη οικονομική ανάπτυξη με σκοπό τη διατήρηση και την προστασία της εν λόγω κληρονομιάς. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίος ο συντονισμός του έργου των συναρμοδίων σε όλα τα επίπεδα δημόσιας διοίκησης με δεδομένο τον διασυνοριακό χαρακτήρα των περιβαλλοντικών ζητημάτων·

αναγνωρίζει τις δυνατότητες της μακραίωνης γειτνίασης των κοινοτήτων των Καρπαθίων και του πλούσιου πολιτισμού των ορεινών περιοχών, που είναι αποτέλεσμα του συγκερασμού ανατολικών και δυτικών επιδράσεων, της κοινής τους ιστορικής πορείας, καθώς και των ποιμενικών παραδόσεων. Οι σημερινές πρωτοβουλίες που αφορούν τη διατήρηση και την ανάδειξη της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς (3) φανερώνουν σημαντικές δυνατότητες ενσωμάτωσης των τοπικών κοινοτήτων. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων των εθνικών μειονοτήτων και η διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς τους είναι ιδιαίτερα σημαντικά ζητούμενα στην περιοχή των Καρπαθίων·

10.

επισημαίνει ότι, σε μεγάλο μέρος της μακροπεριφέρειας των Καρπαθίων, βρίσκονται οι φτωχότερες περιφέρειες στα κράτη μέλη και ότι το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ, ως επί το πλείστον, δεν υπερβαίνει το 50 % του μέσου όρου της ΕΕ. Την αναπτυξιακή τους ικανότητα περιορίζουν η τοποθεσία τους στην περιφέρεια των ευρωπαϊκών κέντρων ανάπτυξης, η ασθενής ανάπτυξη συνδέσεων επικοινωνίας εξαιτίας του ορεινού ανάγλυφου της περιοχής και οι ιστορικοί φραγμοί υπό τη μορφή συνόρων. Ένας άλλος παράγοντας είναι επίσης η έλλειψη υποδομών εξαιτίας των επί πολλά έτη ανεπαρκών επενδύσεων, των διεργασιών μετασχηματισμού των οικονομιών, καθώς και λόγω της παραμέλησης του αναπτυξιακού τους δυναμικού·

11.

αναγνωρίζει την ανάγκη να προβληθούν οι ιδιαίτερες ανάγκες των ορεινών περιοχών των Καρπαθίων και να αξιοποιηθεί το ειδικό εγγενές δυναμικό της μακροπεριφέρειας. Η ανάπτυξη συμπράξεων συνεργασίας μεταξύ των κρατών και των περιφερειών των Καρπαθίων θα καταστήσει δυνατή την καλύτερη προσαρμογή των δράσεων στις ειδικές συνθήκες και τις ανάγκες ανάπτυξης των περιοχών που απορρέουν από τις κοινωνικές, ιστορικές και γεωπολιτικές περιστάσεις·

12.

θεωρεί ότι η τοποθέτηση των Καρπαθίων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο επίκεντρο του εγγράφου στρατηγικής θα αναδείξει τα προβλήματα αυτής της περιοχής και θα καταστήσει δυνατή την αξιοποίηση των μοναδικών —αλλά επί του παρόντος αδρανών— δυνατοτήτων ολόκληρης της μακροπεριφέρειας χάρη στην εστίαση των προσπαθειών στα κυριότερα οριζόντια προβλήματα και ζητήματά της·

13.

υπογραμμίζει ότι τα Καρπάθια είναι μια εξαιρετικά σημαντική γεωπολιτική περιοχή στην οποία διασταυρώνονται στρατηγικά πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης. Μετά δε τη διεύρυνση της ΕΕ το 2004, έχει καταστεί ακόμη πιο σημαντική, καθότι πλέον αποτελεί μέρος των ανατολικών συνόρων ολόκληρης της ΕΕ·

14.

επισημαίνει ότι η μακροπεριφέρεια των Καρπαθίων περιλαμβάνει, όχι μόνο τα κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά και τη Μολδαβία, τη Σερβία και την Ουκρανία· τούτο επιτρέπει, όχι μόνο την ευρύτερη σύγκλιση των κρατών μελών της ΕΕ, αλλά και την άσκηση επιρροής στις γειτονικές χώρες, με την ένταξή τους σε μια πιο στενή συνεργατική σχέση·

Οι στόχοι της μακροπεριφερειακής στρατηγικής για την περιοχή των Καρπαθίων

15.

επισημαίνει το πλήθος των πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί σε διάφορα επίπεδα και από πολλούς φορείς με σκοπό να χαραχθεί μια μακροπεριφερειακή στρατηγική για την περιοχή των Καρπαθίων (ή απλώς «στρατηγική των Καρπαθίων») (4), και οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την έγκριση δηλώσεων υπέρ της εγκαθίδρυσής της (5). Αξίζει δε να σημειωθεί ότι οι πρωτοβουλίες αυτές αναλαμβάνονται σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων και κοινοβουλίων, περιφερειακών αρχών, πόλεων, αλλά και τοπικών κοινοτήτων·

16.

σημειώνει με ικανοποίηση ότι όλα τα έγγραφα εγκρίθηκαν κατόπιν διαλόγου μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερόμενων φορέων της μελλοντικής στρατηγικής, καθώς και με γνώμονα τον διακρατικό, διαπεριφερειακό και τοπικό της χαρακτήρα. Αυτό καταδεικνύει τη συμπληρωματικότητα των λαμβανόμενων μέτρων, τα οποία στο μέλλον ενδέχεται να αποτελούν προϋπόθεση για την επιτυχία μιας μακροπεριφερειακής στρατηγικής για την περιοχή των Καρπαθίων·

17.

επικροτεί τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την εφαρμογή της σύμβασης-πλαισίου του 2003 για την προστασία και τη βιώσιμη ανάπτυξη των Καρπαθίων (σύμβαση των Καρπαθίων), η οποία αποτελεί μια πολυμερή διεθνή συμφωνία με θέμα την περιοχή των Καρπαθίων, η οποία θεμελιώνεται στις αρχές των συνθηκών του Διεθνούς Δικαίου. Τα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης δεσμεύονται να συνεργάζονται και να ακολουθούν σφαιρική πολιτική για την προστασία και τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής των Καρπαθίων, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τους στόχους και τις διατάξεις της σύμβασης στις τομεακές πολιτικές τους (π.χ. χωροταξία, γεωργία, δασοκομία, μεταφορές και τουρισμός), τον καλύτερο συντονισμό των πολιτικών αυτών και την εφαρμογή της αρχής της ολοκληρωμένης διαχείρισης του πλούτου της γης·

18.

παρατηρεί ότι η σύμβαση των Καρπαθίων είναι ένας πολυτομεακός διαχειριστικός μηχανισμός που καλύπτει την περιοχή των Καρπαθίων και επιτρέπει τη διατομεακή ολοκλήρωση, καθώς και την ευρεία συμμετοχή των συναρμοδίων από διάφορα επίπεδα (εθνικό, περιφερειακό, μη κυβερνητικό κ.λπ.). Τα ήδη εκπονηθέντα πρότυπα πολυεπίπεδης συνεργασίας που οδήγησαν σε πέντε θεματικά πρωτόκολλα υπό τη σύμβαση των Καρπαθίων (6) είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν ως σημαντικό στοιχείο για την περαιτέρω συνεργασία (7)·

19.

χαιρετίζει την πείρα και το κεκτημένο της Ευρωπεριφέρειας των Καρπαθίων, η οποία ιδρύθηκε το 1993 ως κοινωνικοπολιτική πρωτοβουλία, υποστηριζόμενη από τις κυβερνήσεις κρατών των Καρπαθίων. Πρόκειται για τον παλαιότερο οργανισμό που προάγει την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Τα περισσότερα από 26 έτη πείρας έχουν συμβάλει στη συγκρότηση διατομεακών, διεθνών και εξειδικευμένων δομών συνεργασίας στις οποίες συμμετέχουν περισσότεροι από 1 000 φορείς·

20.

υπενθυμίζει ότι τον Φεβρουάριο του 2016 συστάθηκε η διαπεριφερειακή ομάδα «Καρπάθια» στην ΕτΠ, με τη συμμετοχή εκπροσώπων των τοπικών και των περιφερειακών αρχών από τις ενδιαφερόμενες χώρες στη δημιουργία μακροπεριφερειακής στρατηγικής για την περιοχή των Καρπαθίων·

21.

υπενθυμίζει τη γνωμοδότηση με θέμα «Μακροπεριφερειακές στρατηγικές, όπως αυτή για τον Δούναβη: πλαίσιο προώθησης διακρατικών συνεργατικών σχηματισμών» (8). Σε αυτήν, η ΕτΠ τάχθηκε υπέρ της χάραξης μιας στρατηγικής των Καρπαθίων και εξέφρασε την πεποίθησή της ότι η δημιουργία μιας μακροπεριφερειακής στρατηγικής για την περιοχή των Καρπαθίων θα αποτελούσε εξαιρετικό συμπλήρωμα των υφιστάμενων πρωτοβουλιών, όπως η σύμβαση των Καρπαθίων και η Ευρωπεριφέρεια των Καρπαθίων και θα επέτρεπε την αξιοποίηση των υφιστάμενων δυνατοτήτων συνεργασίας των αρχών σε όλα τα επίπεδα·

22.

επισημαίνει ότι ο κύριος στόχος της στρατηγικής των Καρπαθίων είναι η διαφύλαξη της υψηλής οικολογικής αξίας της περιοχής και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ελκυστικότητας της ομώνυμης μακροπεριφέρειας με βάση τη μοναδική φυσική και πολιτισμική κληρονομιά, το εγγενές της δυναμικό αειφόρου ανάπτυξης και τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Επομένως, το ζητούμενο είναι η αναβάθμιση του επιπέδου και της ποιότητας ζωής των κατοίκων της περιοχής των Καρπαθίων και, παράλληλα, η διατήρηση των μοναδικών οικολογικών αξιών της περιοχής·

23.

είναι της άποψης ότι ένα ζήτημα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως είναι το φαινόμενο της εγκατάλειψης της υπαίθρου και της γήρανσης του εναπομένοντος πληθυσμού των κοινοτήτων της περιοχής των Καρπαθίων. Ως εκ τούτου, η ανάπτυξη βασικών υπηρεσιών στην περιοχή των Καρπαθίων, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με την πρόσβαση στην εκπαίδευση, την υγεία και την κοινωνική ένταξη, θα πρέπει να αποτελέσει κύρια πτυχή της συνεργασίας στο πλαίσιο μιας μακροπεριφερειακής στρατηγικής για τα Καρπάθια·

24.

θεωρεί ότι τα μέτρα που προτείνονται στη στρατηγική θα πρέπει να αποσκοπούν στην ενίσχυση της βιώσιμης οικονομικής συνεργασίας σε τομείς στρατηγικής σημασίας για τη μακροπεριφέρεια, ήτοι στη μη ρυπογόνο βιομηχανία, στον βιώσιμο τουρισμό και στον αγροδιατροφικό τομέα μέσω της ανάπτυξης των συνεργατικών σχηματισμών των Καρπαθίων και ενός οικοσυστήματος μακροπεριφερειακής καινοτομίας. Τα προτεινόμενα μέτρα θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αποδοτική χρήση των τοπικών πόρων, στην πιστοποίηση των τοπικών προϊόντων, στην ανάπτυξη ενός κοινού εμπορικού σήματος των Καρπαθίων και στην αξιοποίηση του κοινού δυναμικού των κρατών και των περιφερειών των Καρπαθίων. Επίσης, θα πρέπει να ενισχύουν την ενσωμάτωση στην πορεία ανάπτυξης των περιοχών όπου επικρατούν λιγότερο ευνοϊκές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, έτσι ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα ολόκληρης της μακροπεριφέρειας·

25.

τονίζει ότι οι περιβαλλοντικές αξίες των Καρπαθίων αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ανάπτυξης της μακροπεριφέρειας. Η βελτίωση της μακροπεριφερειακής συνεργασίας για την προστασία και τη διατήρηση του περιβάλλοντος, τη διαχείριση των φυσικών κινδύνων, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν, η σχέση της με τη διαχείριση του πολλαπλασιαστικού υλικού μέσω της βιώσιμης διαχείρισης των δασών, καθώς και η υλοποίηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υπέρ της ενίσχυσης της περιβαλλοντικής συνείδησης θα συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος στην περιοχή. Ο συντονισμός σε όλη την περιοχή των Καρπαθίων θα επιτρέψει την επίτευξη οικονομιών κλίμακας·

26.

θεωρεί ότι ολόκληρη η ορεινή περιοχή των Καρπαθίων πρέπει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο και να συμβάλει καθοριστικά στην πολιτική της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή, με κοινό στόχο τη διασφάλιση της εκπλήρωσης των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού. Με αυτά κατά νου, η ΕτΠ υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη διατήρησης των δασών των Καρπαθίων, καθότι συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα, στην κατακράτηση των υδάτων, στην προστασία του εδάφους και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας·

27.

πιστεύει ότι η ανάληψη πρωτοβουλιών για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας της περιοχής πρέπει να συνδεθεί με τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε αυτή. Οι δραστηριότητες σε άλλους τομείς δεν μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς βιώσιμες μεταφορές, ψηφιακές και κοινωνικές υποδομές. Οι κοινές δράσεις στον τομέα αυτό θα συμβάλουν στο άνοιγμα της περιοχής των Καρπαθίων, καθώς και στην ενίσχυση της εσωτερικής συνοχής και των διασυνοριακών συνδέσεών της·

28.

επισημαίνει ότι ο χωροταξικός σχεδιασμός και η συνεργασία στην περιοχή αποτελούν σημαντικό στοιχείο για τη συνολική ανάπτυξη της περιοχής των Καρπαθίων. Η ποιότητα του έργου των θεσμικών οργάνων —συμπεριλαμβανομένων των τοπικών αρχών— αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ποιότητα της συνεργασίας και, ως εκ τούτου, των προοπτικών για την ανάπτυξη μιας μακροπεριφέρειας. Η στρατηγική θα πρέπει να περιλαμβάνει ειδική αναφορά στις ιδιαιτερότητες των οικιστικών δικτύων των Καρπαθίων (δηλαδή τον μεγάλο αριθμό μικρών οικισμών στις κοιλάδες, αλλά και στις παραδοσιακές κτηνοτροφικές κοινότητες σε μεγαλύτερο υψόμετρο, οι οποίες έχουν πληγεί από τις κοινωνικοοικονομικές μεταβολές των τελευταίων δεκαετιών). Είναι σημαντικό να αναπτυχθούν οι λειτουργικοί δεσμοί των ορεινών περιοχών των Καρπαθίων με τις γύρω περιοχές και να ενισχυθούν οι αστικές περιοχές·

29.

βάσει προηγούμενης γνωμοδότησή της (9), η ΕτΠ θεωρεί ότι με τη μακροπεριφερειακή στρατηγική για την περιοχή των Καρπαθίων θα συμπληρωθούν τα μέτρα της υφιστάμενης στρατηγικής για τον Δούναβη, καθότι θα συνυπολογίζεται η ιδιαιτερότητα του ορεινού ανάγλυφου των Καρπαθίων. Εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η Στρατηγική για την περιοχή του Δούναβη (EUSDR σε ισχύ από το 2010) αποτελεί σήμερα τη μακροπεριφερειακή στρατηγική της ΕΕ που καλύπτει τη μεγαλύτερη έκταση, μέρος της οποίας υπάγεται στη Στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή των Άλπεων (EUSALP σε ισχύ από το 2016), καθώς και στη Στρατηγική της ΕΕ για την περιφέρεια της Αδριατικής και του Ιονίου (EUSAIR σε ισχύ από το 2014), χωρίς αυτό να έχει αρνητικές επιπτώσεις· εκφράζει δε την πεποίθηση ότι το ίδιο θα συμβεί και στην περίπτωση της στρατηγικής των Καρπαθίων·

30.

υπενθυμίζει και επαναλαμβάνει τη θετική άποψή της —όπως την έχει διατυπώσει επανειλημμένα στις γνωμοδοτήσεις της (10)— για την πρωτοβουλία ανάπτυξης μιας μακροπεριφερειακής στρατηγικής για την περιοχή των Καρπαθίων και θεωρεί ότι πρόκειται για μια ώριμη πρωτοβουλία σε όλα τα επίπεδα δημόσιας διοίκησης (ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό)·

31.

υπενθυμίζει τόσο την προτροπή του Συμβουλίου να δοθεί νέα πολιτική ώθηση στις μακροπεριφερειακές στρατηγικές όσο και την ετοιμότητά του να εξετάσει τις πρωτοβουλίες υπέρ της χάραξης νέων στρατηγικών (11)·

32.

προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει την πρωτοβουλία χάραξης μιας μακροπεριφερειακής στρατηγικής για την περιοχή των Καρπαθίων ως μίας ακόμη μακροπεριφερειακής στρατηγικής, της δεύτερης που αφορά μια ευρωπαϊκή περιοχή με ιδιαίτερο ορεινό χαρακτήρα·

33.

θεωρεί ότι το μέσο της μακροπεριφερειακής στρατηγικής θα καταστήσει δυνατή την αποτελεσματικότερη χρήση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών πόρων βάσει του στόχου της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας, με την εγκαθίδρυση ενός βιώσιμου συστήματος χρηματοδότησης και υλοποίησης δράσεων για τη στήριξη των χωρών των Καρπαθίων. Αυτό θα διευκολύνει επίσης την πρόσβασή τους στα ενωσιακά κονδύλια (12)·

34.

αναγνωρίζοντας τη θετική συμβολή της σύμβασης των Καρπαθίων, τη σημασία των στόχων της και τη σύγκλισή τους με τις προτεραιότητες της ΕΕ, ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μεριμνήσει για την προσχώρηση της ΕΕ σε αυτήν ως συμβαλλόμενου μέρους. Τέλος, υπενθυμίζει ότι η ΕΕ είναι ήδη συμβαλλόμενο μέρος της σύμβασης των Άλπεων.

Βρυξέλλες, 4 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) Συμπεριλαμβανομένου του Τίτλου XVIII της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

(2) Όπως και σε άλλα μέσα, για παράδειγμα οι ευρωπαϊκοί όμιλοι εδαφικής συνεργασίας (ΕΟΕΣ), τα προγράμματα Interreg ή τα προγράμματα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Γειτονίας.

(3) Τέτοια παραδείγματα είναι έργα που υλοποιούνται στο πλαίσιο των υφιστάμενων προγραμμάτων ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας (ΕΕΣ), συμπεριλαμβανομένων έργων που εκτελούν αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και ΜΚΟ.

(4) Το θέμα της στρατηγικής των Καρπαθίων συζητείται στις διεθνείς διασκέψεις με τίτλο «Europa Karpat» που διεξάγονται από το 2011. Στο πλαίσιο του Οικονομικού φόρουμ της πολωνικής πόλης Κρινίτσα ειδική ομάδα αναλύει τη στρατηγική των Καρπαθίων με τη συμμετοχή διεθνών συναρμοδίων από τα κοινοβούλια, τις κυβερνήσεις και τις περιφέρειες. Ορισμένα παραδείγματα πρωτοβουλιών που έχουν αναλάβει ΟΤΑ είναι η διοργάνωση του Διεθνούς Συνεργατικού φόρουμ Καρπαθίων, οι «Ημέρες καλής γειτονίας των Καρπαθίων», πολυάριθμες διασκέψεις και λοιπές συναντήσεις.

(5) Τον Σεπτέμβριο του 2018, οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων της Ουγγαρίας, της Σλοβακίας, της Ουκρανίας και της Πολωνίας υπέγραψαν τη Δήλωση των Καρπαθίων (Declaration of Intent to Create the EU Macro-Regional Strategy for the Carpathian Region).

(6) Πρωτόκολλο προστασίας και βιώσιμης χρήσης της βιοποικιλότητας και του τοπίου (Βουκουρέστι, 2008), Πρωτόκολλο βιώσιμου τουρισμού (Μπρατισλάβα, 2011), Πρωτόκολλο βιώσιμης διαχείρισης των δασών (Μπρατισλάβα, 2011), Πρωτόκολλο βιώσιμων μεταφορών (Μικούλοφ, 2015), καθώς και Πρωτόκολλο βιώσιμης γεωργίας και αγροτικής ανάπτυξης (Λίλαφιρεντ, 2017).

(7) Η συνεργασία βάσει της σύμβασης των Καρπαθίων (με συμβαλλόμενα τα επτά κράτη των Καρπαθίων ήτοι: η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σερβία, η Σλοβακία και η Ουκρανία) αποτελεί σημαντικό στοιχείο στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, καθώς, μαζί με τα πέντε κράτη μέλη της ΕΕ, περιλαμβάνει επίσης δύο γειτονικές χώρες που συνδέονται άμεσα με την ΕΕ, τη Σερβία και την Ουκρανία.

(8) Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Μακροπεριφερειακές στρατηγικές, όπως αυτή για τον Δούναβη: πλαίσιο προώθησης διακρατικών συνεργατικών σχηματισμών», εισηγητής: Dainis Turlais (LV/ALDE), CdR 6422/2018.

(9) Γνωμοδότηση της ΕτΠ CdR 6422/2018.

(10) Βλέπε μεταξύ άλλων τη γνωμοδότηση με θέμα «Μακροπεριφερειακές στρατηγικές, όπως αυτή για τον Δούναβη: πλαίσιο προώθησης διακρατικών συνεργατικών σχηματισμών», εισηγητής: Dainis Turlais (LV/ALDE), CdR 6422/2018, τη γνωμοδότηση με θέμα «Η υλοποίηση των μακροπεριφερειακών στρατηγικών», CdR 2554/2017, καθώς και τη γνωμοδότηση σχετικά με το μέλλον της πολιτικής συνοχής (2017/C 306/03).

(11) COM(2019) 21 final – doc. 5927/19 + ADD 1.

(12) Έχοντας κατά νου τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τις δικές της γνωμοδοτήσεις και δη τη γνωμοδότηση που δημοσιεύτηκε στην ΕΕ C 306 της 15.9.2017, η ΕτΠ ζητεί τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία να βασίζονται σε μια ειδική ανά τόπο προσέγγιση, επισημαίνοντας ότι οι πολιτικές και οι παρεμβάσεις της ΕΕ θα πρέπει να επικεντρώνονται σε ζητήματα που αφορούν συγκεκριμένα πεδία στα οποία η διαρθρωτική και οικονομική κατάσταση δικαιολογεί, δυνάμει της ΣΛΕΕ, τη θέσπιση ειδικών μέτρων.

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/18

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Το δυναμικό του σιδηροδρομικού τομέα για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής της ΕΕ»

(2020/C 79/04)

Εισηγητής

Pascal MANGIN (FR/EPP), περιφερειακός σύμβουλος της Grand Est

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

επισημαίνει τη συμβολή του σιδηροδρομικού τομέα —ιδίως το δυναμικό των τοπικών και των περιφερειακών σιδηροδρόμων— σε πολλές από τις κυρίαρχες πολιτικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συγκεκριμένα σε ζητήματα που αφορούν την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, την εδαφική, οικονομική και κοινωνική συνοχή, την ενιαία αγορά και την ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων και των αγαθών, καθώς και τη βιώσιμη κινητικότητα·

τονίζει τον ρόλο του δικτύου μεταφορών ως τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της ΕΕ –και τις δυνατότητες του σιδηροδρομικού δικτύου να συνδέει τις κύριες διαδρομές μεταφορών με τις απομακρυσμένες περιοχές και εδάφη της Ένωσης και παράλληλα να συμβάλλει στο να καταστούν οι υπηρεσίες διανομής εμπορευμάτων της ΕΕ πιο φιλικές προς το περιβάλλον, προωθώντας τη μεταστροφή από τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές στις σιδηροδρομικές. Τονίζει ότι, στο πλαίσιο αυτό, πέραν της οριστικής προώθησης των δικτύων που ορίζονται ως πρωτευούσης σημασίας, ο ρόλος των δευτερευουσών περιφερειακών γραμμών δεν θα πρέπει να παραβλέπεται·

επισημαίνει τις ευκαιρίες που παρέχει ο σιδηροδρομικός τομέας για εξειδικευμένη και σταθερή εργασία με ίση κατανομή των θέσεων εργασίας σε όλη την επικράτεια της ΕΕ, καθώς και τις θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις αυτού σε άλλους τομείς της οικονομίας·

ζητεί να ληφθούν μέτρα για την περαιτέρω βελτιστοποίηση αυτών των συμβολών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal) για την ανταπόκριση στις ανησυχίες των πολιτών αναφορικά με αυτούς τους τομείς·

τονίζει τη σημασία της πολυτροπικότητας για την ύπαρξη ενός βιώσιμου συστήματος κινητικότητας της ΕΕ —αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα όλων των τρόπων μεταφοράς— και την ανάγκη για συνεχείς προσπάθειες με σκοπό την εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού, κυρίως μέσω της εσωτερίκευσης του εξωτερικού κόστους·

σημειώνει ότι ο σιδηροδρομικός τομέας δύναται να καταστεί η πλέον κρίσιμη συνιστώσα της κινητικότητας. Θα πρέπει να ενστερνιστεί πλήρως την ψηφιοποίηση και τον αυτοματισμό προκειμένου να παρέχει υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων μέχρι και το τελευταίο χιλιόμετρο και να συμβάλλει κατ’ αυτόν τον τρόπο στη μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο σύστημα μεταφορών·

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει την ορθή υλοποίηση του υφιστάμενου σιδηροδρομικού κανονιστικού πλαισίου·

επισημαίνει τον ρόλο που διαδραματίζουν οι σταθμοί ως φορείς πολιτισμού και ως κέντρα παροχής υπηρεσιών, καθώς και την επιτυχία των σχεδίων που αφορούν τις σιδηροδρομικές μετακινήσεις, όπως το #DiscoverEU, για την προώθηση του πολιτισμού και της κληρονομιάς της ΕΕ·

Εδαφική συνοχή

σημειώνει ότι, πέραν της ευθύνης που φέρουν για τις υπηρεσίες δημοσίων μεταφορών στην επικράτειά τους, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι επιφορτισμένες με την ενίσχυση της εδαφικής συνοχής μεταξύ των αστικών και των αγροτικών περιοχών. Λαμβάνοντας υπόψη τις δεσμεύσεις της Ένωσης στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές εφαρμόζουν λύσεις με στόχο να καταστεί ο τομέας των μεταφορών πιο βιώσιμος, γεγονός ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων για μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030·

10.

θεωρεί ότι ο σιδηροδρομικός τομέας διαδραματίζει κύριο ρόλο σε αρκετές εκ των φιλόδοξων πολιτικών προτεραιοτήτων της Ένωσης, αρχής γενομένης από την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης μέσω της νέας «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας»που παρουσίασε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. von der Leyen στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές της. Συγκεκριμένα, συμβάλλει στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των πόλεων και των περιαστικών περιοχών, καθώς και μεταξύ των αγροτικών και των αστικών περιοχών·

11.

υπογραμμίζει, στη γνωμοδότησή της CDR 18/2017, ότι χρειάζεται να ολοκληρωθούν οι αναγκαίες υποδομές στις περιφέρειες που έχουν λιγότερο ανεπτυγμένους σιδηροδρόμους, ούτως ώστε οι πολίτες και οι επιχειρήσεις να δύνανται να κάνουν χρήση των σιδηροδρόμων υπό τις ίδιες συνθήκες με την υπόλοιπη ΕΕ, με στόχο την καθιέρωση ενός ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου, εκτός βεβαίως εάν υπάρχουν άλλα μέσα μεταφοράς πιο βιώσιμα και γενικά φθηνότερα για τους χρήστες και το κοινωνικό σύνολο·

12.

επισημαίνει ότι, ενώ οι υφιστάμενοι στόχοι πολιτικής της ΕΕ ορίζουν ότι οι διάδρομοι του κεντρικού δικτύου (Core Network Corridors) και οι σιδηροδρομικοί εμπορευματικοί διάδρομοι θα πρέπει να αποτελούν τους βασικούς άξονες για την ανάπτυξη των διατροπικών μεταφορών σε ολόκληρη την ΕΕ, στην ερευνητική έκθεση που καταρτίστηκε για λογαριασμό της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού (TRAN) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την αλλαγή του τρόπου εκτέλεσης των μεταφορών επισημαίνεται ότι υφίστανται διαφορές όσον αφορά τη συνδεσιμότητα στις περιφέρειες της ΕΕ. Στην έκθεση τονίζεται, ειδικότερα, ότι πρέπει να εξασφαλιστούν σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ οι ίδιες δυνατότητες σύνδεσης στο σιδηροδρομικό δίκτυο, σύμφωνα με την αρχή της συνοχής και της προσβασιμότητας και βάσει σαφών δεικτών ζήτησης και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών της καλυπτόμενης περιοχής (1). Για να επιτευχθεί ο στόχος της εξασφάλισης ενδεδειγμένης συνδεσιμότητας στην Ευρώπη, θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο όχι μόνο οι διάδρομοι του κεντρικού δικτύου, αλλά και οι δευτερεύοντες διάδρομοι·

13.

τονίζει τη σημασία των διασυνοριακών σιδηροδρομικών συνδέσεων, καθώς και εκείνων που αφορούν το περιφερειακό επίπεδο. Η ιδιαίτερη συμβολή τους στην εδαφική συνοχή θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από την ΕΕ, μεταξύ άλλων με την παροχή χρηματοδότησης από τα προγράμματα της ΕΕ·

Οικονομική και κοινωνική συνοχή

14.

όσον αφορά τη συνοχή, σημειώνει ότι η απασχόληση στον σιδηροδρομικό τομέα είναι σημαντικά κατακερματισμένη σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ, από τους φορείς εκμετάλλευσης και τους διαχειριστές υποδομών, έως τους προμηθευτές και τους κατασκευαστές, καθώς και όσον αφορά τις υπηρεσίες συντήρησης, ασφάλειας και προστασίας. Βάσει μελετών απασχολούνται στον τομέα 2,3 εκατομμύρια άτομα και 4 εκατομμύρια άτομα εάν ληφθούν υπόψη οι ευρύτερες οικονομικές επιπτώσεις (2). Δεδομένων τόσο των τομεακών όσο και των επιχειρησιακών υποχρεώσεων, ο σιδηροδρομικός τομέας είναι ένας κοινωνικά υπεύθυνος εργοδότης που προωθεί την εξέλιξη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού και λειτουργεί ως καταλύτης για τη βιώσιμη ανάπτυξη σε τοπικό, σε εθνικό και σε ενωσιακό επίπεδο·

15.

ζητεί στενή συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του σιδηροδρομικού τομέα με στόχο την εξέταση των ζητημάτων της εκπαίδευσης, της πρόσληψης και της ελκυστικότητας των επαγγελμάτων του σιδηροδρομικού τομέα, ιδίως για τους νέους, καθώς και την αναγνώριση των επαγγελματιών που θα αναλάβουν το έργο της επιθεώρησης ως υπαλλήλων επιβολής του νόμου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με σκοπό τον περιορισμό των επιθέσεων εναντίον όσων κατέχουν αυτήν τη θέση μέσω της διασφάλισης της πρόβλεψης κυρώσεων στους εθνικούς ποινικούς κώδικες·

16.

επισημαίνει ότι η σιδηροδρομική βιομηχανία θα βιώσει μια αύξηση στη ζήτηση για επαγγελματίες στον τομέα των ΤΠΕ και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο σε συνάρτηση με την αυξανόμενη ψηφιοποίηση και αυτοματοποίηση του τομέα. Οι εξελίξεις αυτές θα έχουν θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλους οικονομικούς τομείς, γεγονός που συνεπάγεται ότι με κάθε νέα θέση που δημιουργείται στη σιδηροδρομική βιομηχανία θα δημιουργούνται επιπλέον 0,52 θέσεις σε άλλους τομείς και κυρίως στις ΜΜΕ (3)·

17.

σημειώνει ότι, στο πλαίσιο της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης, ο σιδηροδρομικός τομέας επηρεάζεται επίσης από το χάσμα δεξιοτήτων και βρίσκεται αντιμέτωπος με τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις δεξιοτήτων σε συγκεκριμένους κλάδους (4)·

18.

επισημαίνει τα οφέλη των διαρθρωμένων προγραμμάτων μαθητείας του σιδηροδρομικού τομέα, όσον αφορά τόσο τα υφιστάμενα όσο και τα νέα επαγγέλματα σε αυτόν τον τομέα, τα οποία θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σε συνεργασία με παρόχους προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης και σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και να λάβουν στήριξη από τα ταμεία της ΕΕ για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων ή την επανεκπαίδευση ενόψει της αυξημένης ψηφιοποίησης και αυτοματοποίησης ορισμένων επαγγελμάτων (5)·

19.

υπογραμμίζει ότι σημαντική πτυχή αποτελεί η χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών σε επαγγέλματα του σιδηροδρομικού τομέα. Σύμφωνα με την έκθεση παρακολούθησης της αγοράς σιδηροδρομικών μεταφορών του 2019 (6), το ποσοστό των γυναικών που απασχολείται στον τομέα αυτό κυμαίνεται μεταξύ 8 και 40 % σε ολόκληρη την ΕΕ, με το ποσοστό να υπερβαίνει το 30 % μόνο σε τέσσερα κράτη μέλη. Η ενίσχυση της ελκυστικότητας των επαγγελμάτων του σιδηροδρομικού τομέα στην ΕΕ για τις γυναίκες θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση των στενώσεων όσον αφορά τις προσλήψεις. Η Επιτροπή των Περιφερειών εφιστά την προσοχή στα συμπεράσματα της Πλατφόρμας Αλλαγής της ΕΕ (7) και στον κατάλογο ορθών πρακτικών που έχει καταρτίσει για την αντιμετώπιση αυτών των ανισορροπιών. Εν προκειμένω απαιτείται συνδυασμός των μέτρων που λαμβάνονται από τις επιχειρήσεις, των μέτρων σε τομεακό επίπεδο και των δράσεων πολιτικής·

Ο ιδιαίτερος ρόλος των επιβατικών σταθμών ως πολιτιστικές πλατφόρμες

20.

επαναλαμβάνει το βασικό μήνυμα της γνωμοδότησης CDR 185/2018 (8) και τονίζει τον ρόλο των σταθμών στο πλαίσιο αυτό, επισημαίνοντας ότι «η πολυμορφία της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί πολύτιμο αγαθό για την Ευρώπη: ένα μέσο με δυνητικά υψηλού επιπέδου μόχλευση για πιο συνεκτικές και βιώσιμες περιφέρειες στην ΕΕ, το οποίο μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση της ταυτότητας σε μια περιφέρεια αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη και αντιπροσωπεύει, σε μεγάλο βαθμό, το σύνθημα της ΕΕ: “Ενωμένοι στην πολυμορφία”»·

21.

σημειώνει ότι οι σταθμοί, εκτός του ότι βοηθούν στη μεταφορά των επιβατών, αποτελούν σημαντικούς φορείς πολιτισμού και παρέχουν ένα εκτεταμένο δίκτυο επαφών. Επομένως, είναι απολύτως κατάλληλοι τόποι για τη διάδοση του πολιτισμού και την προσφορά πολιτιστικών ευκαιριών σε ένα ευρύτερο κοινό, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην ποιότητα ζωής και την κοινωνική συνοχή. Αυτό αφορά ιδίως τις μεσαίου μεγέθους πόλεις και δήμους, όπου οι σιδηροδρομικοί σταθμοί αποτελούν πηγή αναξιοποίητου δυναμικού ως εναλλακτικοί πολιτιστικοί χώροι για τα μουσεία ή τα φεστιβάλ·

22.

ενθαρρύνει, ως εκ τούτου, τους διαχειριστές των σταθμών και τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να ενισχύσουν τις πολιτιστικές πρωτοβουλίες και να αξιοποιήσουν καλύτερα τα υφιστάμενα προγράμματα, όπως το Ευρωπαϊκό βραβείο σύγχρονης αρχιτεκτονικής (9), τις δυνατότητες συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή διαδρομή βιομηχανικής κληρονομιάς (ERIH/European Route of Industrial Heritage) για την ευαισθητοποίηση όσον αφορά την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά και την πολυμορφία της ΕΕ (10), το Ευρωπαϊκό δίκτυο δημιουργικών κόμβων στο οποίο περιλαμβάνονται ορισμένοι σταθμοί που έχουν μετασχηματιστεί, τις υποψηφιότητες για τα ευρωπαϊκά βραβεία σύγχρονης αρχιτεκτονικής, και το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη»της ΕΕ για έργα στα οποία συμμετέχουν περισσότερα των τριών κρατών μελών που επιθυμούν να προωθήσουν συγκεκριμένες πολιτισμικές πτυχές·

23.

είναι της άποψης ότι η σημερινή επιτυχία του προγράμματος #DiscoverEU (11) δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Χάρη στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, 30 000 νέοι Ευρωπαίοι έχουν ταξιδέψει σιδηροδρομικώς δωρεάν για διάστημα μιας ημέρας έως έναν μήνα. Ως εκ τούτου, προτείνει τη δρομολόγηση μιας κοινής πρωτοβουλίας στην οποία θα συμμετέχουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του προγράμματος #DiscoverEU, ο σιδηροδρομικός τομέας και η ΕτΠ και θα έχει ως στόχο τη σύνδεση των ταξιδιών των νέων που πραγματοποιούνται μέσω του προγράμματος Interrail με ένα πρόγραμμα εκδηλώσεων στις ευρωπαϊκές πόλεις και περιφέρειες με εστίαση στους τοπικούς σιδηροδρομικούς σταθμούς και τους περιβάλλοντες χώρους τους από πολιτιστική άποψη και/ή με επιτόπιες ενημερωτικές επισκέψεις στο πλαίσιο των οποίων οι νέοι θα μάθουν περισσότερα για τους σιδηροδρόμους·

24.

υπενθυμίζει το γεγονός ότι οι νυχτερινές αμαξοστοιχίες καθίστανται ολοένα και πιο δημοφιλείς, ιδίως μεταξύ των νέων, καθώς και την ανάγκη επανέναρξης της λειτουργίας τους σε ορισμένες ευρωπαϊκές διαδρομές στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης. Σημειώνει ότι το διεθνές καλλιτεχνικό φεστιβάλ EUROPALIA θα αφιερώσει το 2021 τη διοργάνωσή του στην επιρροή των σιδηροδρόμων στην τέχνη και προτείνει να επισημανθεί, επ’ ευκαιρία, η συμβολή των νυχτερινών αμαξοστοιχιών και η αυξανόμενη δημοτικότητά τους. Προτρέπει, εξάλλου, τους σιδηροδρόμους να ενισχύσουν τη συμβολή τους στον βιώσιμο τουρισμό, εντείνοντας τη συνεργασία τους με τα πρακτορεία ταξιδίων και τους άλλους τρόπους μεταφοράς·

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία

25.

σημειώνει ότι η ΕΕ έχει επανειλημμένα επιβεβαιώσει τον στόχο της να καταστούν οι βιομηχανίες της παγκόσμιοι ηγέτες στους τομείς της καινοτομίας, της ψηφιοποίησης και της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές. Η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής έχουν αναδειχθεί σε ύψιστη προτεραιότητα στο πολιτικό πρόγραμμα της νέας Επιτροπής, ως μέρος της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας». Ως εκ τούτου, επείγει να διατυπώσει η Επιτροπή νέες και ισορροπημένες προτάσεις, τις οποίες θα πρέπει να υποβάλει εντός των εκατό πρώτων ημερών από την ανάληψη των καθηκόντων του νέου σώματος των επιτρόπων, υποδεικνύοντας τους χρηματοδοτικούς πόρους που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές·

26.

λαμβάνει δεόντως υπόψη τα αυξανόμενα λαϊκά κινήματα, όπως το «flight shaming» (ντροπή των πτήσεων) ή τις εκστρατείες για το κλίμα, και είναι πεπεισμένη ότι αυτές θα έχουν ως αποτέλεσμα την αλλαγή του τρόπου μετακινήσεων μόνον εάν οι σιδηρόδρομοι προσφέρουν μια πραγματική εναλλακτική λύση σε σχέση με τα άλλα ρυπογόνα μέσα μεταφοράς σε προσιτή τιμή. Αυτό εξαρτάται από τη συνεισφορά των τοπικών και των περιφερειακών αρχών και των δημόσιων αρχών, αλλά και από την ικανότητα του τομέα να καταστεί ακόμη πιο φιλικός προς το περιβάλλον·

Περιβαλλοντικές επιδόσεις και εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»

27.

σημειώνει ότι ο τομέας των μεταφορών ευθύνεται για το 27 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Οι τρέχουσες φιλοδοξίες πολιτικής για τον εν λόγω τομέα καθορίζονται στη στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εγκρίθηκε το 2016 και την οποία ακολούθησαν τρεις νομοθετικές δέσμες μέτρων για την κινητικότητα. Όσον αφορά τον σιδηροδρομικό τομέα, το ποσοστό ανθρακούχων εκπομπών του είναι μακράν το χαμηλότερο όλων των τρόπων μεταφοράς. Επιπλέον, ο σιδηροδρομικός τομέας είναι ο μόνος τομέας μεταφορών του οποίου οι συνολικές εκπομπές μειώνονται (12), παρά τον αυξανόμενο όγκο των μεταφορών·

28.

εφιστά την προσοχή στη μελέτη του ινστιτούτου Delft (13) του 2019 με θέμα την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους, η οποία καταδεικνύει ότι ο σιδηροδρομικός τομέας επιτυγχάνει να καλύπτει το μεταβλητό κόστος υποδομών και τους εξωτερικούς παράγοντες, όπως τη μόλυνση του αέρα, τις εκπομπές CO2 και τον θόρυβο, μέσω χρεώσεων και μικρότερων κενών κόστους σε ευρώ ανά επιβατοχιλιόμετρο ή τοννοχιλιόμετρα σε σχέση με άλλους τρόπους μεταφοράς·

29.

θεωρεί ότι οι περιβαλλοντικές επιδόσεις των σιδηροδρόμων θα ήταν ακόμη καλύτερες εάν ο τομέας αντιμετωπίσει τις κύριες ανεπάρκειές του μέσω μιας πιο συστηματικής ανάπτυξης μεγαλύτερων και βαρύτερων εμπορευματικών αμαξοστοιχιών, με τη χρήση περισσότερων αθόρυβων αμαξοστοιχιών, με την παροχή κινήτρων για τη μετασκευή εμπορευματικών φορταμαξών με τροχοπέδιλα από σύνθετο υλικό και μέσω της χρήσης της καθαρής και αποδοτικής ενέργειας·

30.

θεωρεί ότι ο σιδηροδρομικός τομέας θα πρέπει επίσης να καταβάλει εντατικές προσπάθειες για την εύρεση εναλλακτικών λύσεων σε βλαβερά προϊόντα, όπως η γλυφοσάτη ή το κρεόζωτο που χρησιμοποιούνται σε πολλά χιλιόμετρα γραμμών·

31.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι σημαντικοί σιδηροδρομικοί φορείς έχουν δεσμευτεί για την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, εντούτοις, θεωρεί ότι ο συγκεκριμένος στόχος μπορεί να επιτευχθεί πιο σύντομα·

32.

θεωρεί ότι οι νομοθέτες μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου με την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Η Επιτροπή των Περιφερειών υπενθυμίζει τη γνωμοδότησή της CDR 2017/18/2017 (14) στην οποία αναφέρει ότι «οι τρόποι μεταφοράς πρέπει να συμβάλλουν στο εξωτερικό κόστος που συνεπάγονται κατ’ αναλογία προς τη συμβολή τους στη ρύπανση, σύμφωνα με την αρχή “ο ρυπαίνων πληρώνει”»και ότι «οι λύσεις χαμηλών εκπομπών για τη μετατόπιση της ροής των μεταφορών θα πρέπει να λαμβάνουν υψηλή προτεραιότητα, για παράδειγμα, επανεξετάζοντας τις υφιστάμενες “κρυφές”ή ανοιχτές επιδοτήσεις των οδικών μεταφορών»·

33.

ζητεί την αναθεώρηση όλων των ισχυουσών απαλλαγών ΦΠΑ που προβλέπονται στην οδηγία 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου (15), σύμφωνα με την οποία όλα τα κράτη μέλη εφαρμόζουν απαλλαγές από τον ΦΠΑ για τις διασυνοριακές αεροπορικές μεταφορές, αλλά όχι για τις διασυνοριακές σιδηροδρομικές μεταφορές. Η τροποποίηση της οδηγίας θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να εφαρμόζουν συντελεστές ΦΠΑ για τις διασυνοριακές υπηρεσίες επιβατικών μεταφορών κατά πιο βιώσιμο τρόπο. Εν προκειμένω, η ΕτΠ εφιστά την προσοχή στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών με τίτλο «Τέρμα στη φορολογική απαλλαγή των αεροπορικών καυσίμων στην Ευρώπη» (16)· σημειώνει επίσης τις δεσμεύσεις που ανέλαβε ο κ. Timmermans —εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία— σχετικά με την ανάγκη αναθεώρησης του φορολογικού καθεστώτος ορισμένων καυσίμων μεταφορών, ώστε να συνάδει περισσότερο με τις κλιματικές φιλοδοξίες της Ένωσης·

34.

όσον αφορά την αναθεώρηση της οδηγίας για τη φορολογία της ενέργειας (2003/96/ΕΚ) (17) που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. von der Leyen, ζητεί τη διακοπή των υποχρεωτικών φορολογικών απαλλαγών για τις αεροπορικές και τις θαλάσσιες μεταφορές (ενώ οι απαλλαγές είναι προαιρετικές για τα ενεργειακά προϊόντα και την ηλεκτρική ενέργεια που χρησιμοποιούνται για τις εμπορευματικές και επιβατικές μεταφορές με το τρένο, το μετρό, το τραμ κ.λπ.) ως ένα επιπλέον μέτρο για την ενθάρρυνση της μεταστροφής προς πιο βιώσιμους τρόπους μεταφοράς·

Ελκυστικότητα των σιδηροδρόμων και αλλαγή του τρόπου εκτέλεσης των μεταφορών

35.

θεωρεί ότι η βελτίωση της αξιοπιστίας και της άνεσης των αμαξοστοιχιών θα συμβάλουν στην αλλαγή του τρόπου εκτέλεσης των μεταφορών. Οι σταθμοί διαδραματίζουν βασικό ρόλο σε ό,τι αφορά την άνεση των ταξιδιών. Τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα θα πρέπει επίσης να επωφελούνται από την πρόσθετη ποιότητα των υπηρεσιών στις αμαξοστοιχίες και τους σταθμούς. Από τη στιγμή που οι επιβάτες αναζητούν ολοένα και περισσότερο βιώσιμους εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης, οι νυχτερινές αμαξοστοιχίες για μεγάλες αποστάσεις παρέχουν μια όλο και πιο αξιόπιστη λύση. Ο κλάδος των σιδηροδρόμων (σιδηροδρομικές επιχειρήσεις και διαχειριστές υποδομών) μπορεί να στηρίξει την τάση αυτή προσφέροντας ελκυστικές τιμές, άνετες αμαξοστοιχίες και κατάλληλα δρομολόγια·

36.

επισημαίνει ότι οι σιδηρόδρομοι συνδυάζουν ικανοποιητικά την ταχύτητα, την ασφάλεια, την άνεση και την αποτελεσματικότητα με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις. Ωστόσο, οι οδικές μεταφορές αντιπροσωπεύουν άνω του 50 % των εμπορευματικών μεταφορών, ενώ οι σιδηροδρομικές μεταφορές το 12 %. Όσον αφορά τις επιβατικές μεταφορές, και παρά κάποια πρόοδο κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, οι σιδηρόδρομοι αντιστοιχούν σε λιγότερο του 10 % του μεριδίου αγοράς κατά μέσο όρο. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές καλούνται να αναλάβουν σημαντικό ρόλο προώθησης των συζητήσεων σχετικά με τη χρηματοδότηση και τις λύσεις στις οποίες συμμετέχουν τόσο ιδιωτικοί όσο και δημόσιοι φορείς, προκειμένου να εξασφαλιστεί μια ελκυστική προσφορά μεταφορικών υπηρεσιών. Εν προκειμένω, η ΕτΠ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προωθήσει τις σιδηροδρομικές μεταφορές εμπορευματοκιβωτίων (rail motorways) και να ενθαρρύνει τη δημόσια χρηματοδότηση των σχετικών τερματικών σταθμών και του αντίστοιχου τροχαίου υλικού, ως βελτιστοποιημένη λύση για την αλλαγή του τρόπου εκτέλεσης των μεταφορών, η οποία θα συντελέσει σε σημαντική επιτάχυνση της απαλλαγής των εμπορευματικών μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές·

Ψηφιοποίηση, καινοτομία και βιομηχανική πολιτική

37.

πιστεύει ότι οι εμπειρίες των δύο γιγάντιων σιδηροδρομικών επιχειρήσεων της Γαλλίας και της Γερμανίας αποδεικνύουν ότι ο σιδηροδρομικός τομέας θα πρέπει να επικεντρωθεί εκ νέου στη βασική του δραστηριότητα: τις βαριές σιδηροδρομικές μεταφορές. Η θέσπιση μιας κατάλληλης βιομηχανικής στρατηγικής σε συνδυασμό με την ψηφιοποίηση θα βοηθήσουν να τεθούν σε κυκλοφορία περισσότερες αμαξοστοιχίες·

38.

όσον αφορά την ψηφιοποίηση, συνιστά:

—	την ταχεία ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS/European Rail Traffic Management System), ούτως ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη σύνδεση μεταξύ πρόσθετης χωρητικότητας και μεγαλύτερης ασφάλειας των μεταφορών·

—

την ενίσχυση της ψηφιοποίησης σε επίπεδο διατροπικών μεταφορών με στόχο τη βελτιστοποίηση των επιδόσεων του τομέα των μεταφορών στο σύνολό του. Οι υπηρεσίες για τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα και κάθε είδους αναπηρία (σωματική, αισθητηριακή ή πνευματική) θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη προσοχή·

—	την πλήρη αξιοποίηση του δικτύου 5G για τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των πελατών και την παροχή στους επιβάτες σύνδεσης δεδομένων υψηλών αποδόσεων και πρόσβασης στο διαδίκτυο·

—

οι «ψηφιακές εμπορευματικές αμαξοστοιχίες»θα πρέπει να τεθούν άμεσα σε λειτουργία. Θα συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση των εμπορευμάτων και την ίδια την αμαξοστοιχία (θερμοκρασία, κραδασμοί, προειδοποιήσεις ασφαλείας κ.λπ.), οι οποίες θα κοινοποιούνται εντός της αμαξοστοιχίας και στα παρατρόχια κέντρα ελέγχου·

—

την ταχεία κλιμάκωση της προληπτικής συντήρησης τόσο του τροχαίου υλικού όσο και των υποδομών μέσω της έγκρισης σε ευρεία κλίμακα των ασύρματων αισθητήρων τηλεπισκόπησης (IoT) για την ανίχνευση της θερμοκρασίας, της πίεσης, των δονήσεων, των προειδοποιήσεων ασφαλείας σε κρίσιμα σημεία σε πραγματικό χρόνο, της αυτόματης συλλογής και οργάνωσης των παρεχόμενων από τους αισθητήρες δεδομένων και της άμεσης ανάλυσης από αυτοματοποιημένα συστήματα που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη·

39.

τονίζει ότι το δυναμικό των ολοκληρωμένων συστημάτων έκδοσης εισιτηρίων και η κινητικότητα ως υπηρεσία (MaaS/Mobility-as-a-Service) εξαρτάται από το κατά πόσον οι φορείς του τομέα των μεταφορών παρέχουν εύκολη πρόσβαση στα δεδομένα τους στο υπόλοιπο οικοσύστημα. Χρειάζεται να θεσπιστούν κατευθυντήριες γραμμές σε επίπεδο ΕΕ για την ενθάρρυνση του σιδηροδρομικού τομέα για την ευρύτερη διάθεση των δεδομένων του, δεδομένου ότι μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη των έξυπνων πόλεων. Παράλληλα, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές χρειάζεται να αναπτύξουν νέες δεξιότητες για την παραγωγή, την ανταλλαγή και τη διαχείριση των δημόσιων δεδομένων·

40.

τονίζει ότι τα ολοκληρωμένα συστήματα έκδοσης εισιτηρίων πρέπει να είναι συμβατά μεταξύ τους, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στη μείωση του κινδύνου κατακερματισμού της εσωτερικής αγοράς·

41.

υπό το πρίσμα του σημαντικού αντικτύπου της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης στις διαδικασίες και στις υπηρεσίες που αφορούν τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές κατά τα επόμενα έτη, θεωρεί ότι είναι υψίστης σημασίας να εξασφαλιστεί ο διάδοχος της κοινής επιχείρησης Shift2Rail στο επόμενο ΠΔΠ. Αμφότεροι οι εταίροι, η ΕΕ και ο σιδηροδρομικός τομέας, θα πρέπει να συνεχίσουν να παρέχουν χρηματοδοτική στήριξη και ο σιδηροδρομικός τομέας θα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία και να αναπτύξει περισσότερα σχέδια πολλαπλών εταίρων σε ευρωπαϊκή κλίμακα με τη συμμετοχή των ΜΜΕ·

42.

επισημαίνει ότι, σε αντάλλαγμα, η κοινή επιχείρηση Shift2Rail θα πρέπει να τηρήσει τις υποσχέσεις της για: μείωση κατά 50 % του κόστους κύκλου ζωής των σιδηροδρομικών συστημάτων (ανάπτυξη, λειτουργία και ανανέωση των υποδομών και του τροχαίου υλικού)· διπλασιασμό της μεταφορικής ικανότητας του σιδηροδρομικού συστήματος· αύξηση της χρονικής ακρίβειας και της αξιοπιστίας των σιδηροδρομικών υπηρεσιών κατά 50 %· άρση των υπολειπόμενων εμποδίων όσον αφορά τη διαλειτουργικότητα και την αποδοτικότητα· και μείωση των αρνητικών εξωτερικών παραγόντων, όπως ο θόρυβος, οι δονήσεις και οι εκπομπές· καθώς και διασφάλιση της προώθησης της καθολικής προσβασιμότητας, πέραν της συμμόρφωσης με τους ισχύοντες σχετικούς εθνικούς κανονισμούς·

Ανταγωνισμός στις συνδυασμένες μεταφορές

43.

σημειώνει ότι τα καθαρά κέρδη από το περαιτέρω άνοιγμα της αγοράς, τους ανοικτούς διαγωνισμούς για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων υπηρεσιών και τον διαρκή διαχωρισμό υπηρεσιών εκτιμώνται ότι θα κυμανθούν από 18 έως 32 δισεκατομμύρια ευρώ κατά την περίοδο 2019-2034. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διασφαλίσουν την ορθή εφαρμογή της 4ης δέσμης μέτρων για τους σιδηροδρόμους, ούτως ώστε να αξιοποιηθούν τα οφέλη από το άνοιγμα της αγοράς και την απλούστευση των κανόνων·

44.

σημειώνει ότι η αρμόδια αρχή —ή οι αρμόδιες αρχές— που ανέθεσαν τη σύμβαση παροχής δημόσιας υπηρεσίας μπορούν να ζητήσουν τη δρομολόγηση εξέτασης της οικονομικής ισορροπίας από τον ρυθμιστικό φορέα προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι νέες σιδηροδρομικές υπηρεσίες δεν θέτουν σε κίνδυνο μια υφιστάμενη δημόσια υπηρεσία. Η ενίσχυση των ρυθμιστικών φορέων είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την καλύτερη λειτουργία του σιδηροδρομικού οικοσυστήματος, πράγμα που προϋποθέτει να διαφυλάσσονται η ανεξαρτησία και η ισχύς τους·

45.

επισημαίνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές συνιστούν σημαντικό παράγοντα στην αγορά τροχαίου υλικού και μπορούν να συνδράμουν τους νεοεισερχόμενους ώστε να λάβουν πρόσβαση σε στόλο. Αυτό θα πρέπει να υλοποιηθεί παράλληλα με μια πιο δυναμική αγορά μεταχειρισμένου τροχαίου υλικού σε επίπεδο ΕΕ τόσο για τους επιβάτες όσο και για τα εμπορεύματα. Οι κατεστημένες σιδηροδρομικές επιχειρήσεις φέρουν ομοίως ευθύνη, δεδομένου ότι είναι οι κύριοι ιδιοκτήτες του τροχαίου υλικού·

Διατροπικότητα/Πολυτροπικότητα

46.

τονίζει ότι θα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία ολόκληρο το σιδηροδρομικό σύστημα να εξετάζει το ζήτημα της κινητικότητας και όχι μόνον των σιδηροδρομικών μεταφορών. Οι επιβάτες στην επικράτεια της ΕΕ απαιτούν πλέον πολυτροπικές υπηρεσίες «από πόρτα σε πόρτα»(door-to-door services) και σπεύδουν να δοκιμάσουν νέους τρόπους μετακίνησης (συνεπιβατισμός, ηλεκτρικά δίκυκλα, μέσα μαζικής μεταφοράς κ.λπ.). Λαμβάνοντας πλήρως υπόψη την έννοια της κινητικότητας ως υπηρεσίας και τις δυνατότητες ενσωμάτωσης με άλλους τρόπους μεταφοράς για υπηρεσίες μέχρι και το τελευταίο χιλιόμετρο (up and including the last mile), ο σιδηροδρομικός τομέας θα μπορούσε να αυξήσει το μερίδιό του στην αγορά·

47.

επισημαίνει ότι η Επιτροπή Juncker είχε συχνά αναφερθεί στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας κινητικότητας. Η ΕτΠ επιθυμεί η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει περαιτέρω τους τεχνολογικούς και νομικούς τρόπους ώστε η ταυτότητα αυτή να γίνει πραγματικότητα. Αποτελεί ένα ιδιαιτέρως φιλόδοξο και εξελιγμένο έργο, στο πλαίσιο του οποίου μια ενιαία συσκευή/κάρτα θα περιλαμβάνει:

—	λεπτομερή στοιχεία προφίλ, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων που αφορούν τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα και τις άδειες οδήγησης·

—	ένα μέσο πληρωμής και μη έντυπο εισιτήριο για όλα τα μέσα συγκοινωνίας·

—	έναν λογαριασμό για τη λήψη αποζημίωση σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων των επιβατών·

—	ένα εργαλείο για τον υπολογισμό του αποτυπώματος άνθρακα της κινητικότητας του κάθε ατόμου·

48.

καλεί την Επιτροπή να αντιμετωπίσει τα εμπόδια που πρέπει να αρθούν, ιδίως όσον αφορά τις εγγυήσεις για τους επιβάτες σε περίπτωση απώλειας των ανταποκρίσεων ή της μη παροχής πληροφοριών· ειδικότερα, οι επιβάτες των αμαξοστοιχιών με ανταπόκριση που μετακινούνται μεταξύ των κρατών μελών συχνά δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους εξίσου καλά με τους επιβάτες, για παράδειγμα, της πολιτικής αεροπορίας·

49.

θεωρεί ότι οι επενδύσεις στις σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές θα πρέπει να εστιάσουν στις συμφορήσεις του τελευταίου χιλιομέτρου (last-mile bottlenecks), οι οποίες δεν αφορούν μόνο τους αστικούς κόμβους, αλλά και τις σιδηροδρομικές συνδέσεις στους λιμένες. Κατά τον σχεδιασμό της ικανότητας εξυπηρέτησης, προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στις εμπορευματικές μεταφορές. Επιπλέον, η ΕτΠ ζητεί την αύξηση των ευρωπαϊκών πηγών χρηματοδότησης, με στόχο την ανάπτυξη διατροπικών κέντρων μεταφορών και τη δημιουργία κόμβων που απαιτούν επενδύσεις μεγάλης κλίμακας·

50.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι διοργανικές διαπραγματεύσεις σχετικά με την οδηγία για τις συνδυασμένες μεταφορές (92/106/ΕΟΚ) (18) δεν μπόρεσαν να ολοκληρωθούν πριν τη θεσμική ανανέωση νωρίτερα το 2019 και ελπίζει ότι αυτές θα ξεκινήσουν εκ νέου το φθινόπωρο του 2019·

51.

θεωρεί ότι θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα γενικής απαλλαγής κατά κατηγορία για τις επενδύσεις σε διατροπικές πλατφόρμες εφοδιαστικής, κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό μέτρο απλούστευσης για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές. Εντούτοις, προϋπόθεση για την απαλλαγή αυτή είναι να απέχει ο σιδηροδρομικός τομέας από τις διεπιδοτήσεις. Αυτό θα συμβάλει στο να πειστούν οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων ότι οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να συνεχίσουν να προωθούν τους σιδηροδρόμους σε αντιδιαστολή με τους πιο ρυπογόνους τρόπους μεταφοράς, σύμφωνα με τις κοινοτικές κατευθυντήριες γραμμές του 2008 σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις (19)·

Ασφάλεια και προστασία των σιδηροδρόμων

52.

τονίζει ότι η ασφάλεια αποτελεί μέρος του DNA των σιδηροδρόμων και θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω στο πλαίσιο των αναγκαίων βελτιώσεων της διαλειτουργικότητας. Το σύστημα διεύθυνσης λειτουργίας (ATO/automatic train operation), το Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS/European Rail Traffic Management System), η προληπτική συντήρηση και η κυβερνοασφάλεια θα αποτελέσουν τον ψηφιακό βραχίονα για τη βελτίωση της ασφάλειας, όπως επίσης και η εξάλειψη των ισόπεδων διαβάσεων·

Εμπόριο

53.

υπογραμμίζει τη σημασία μιας ισορροπημένης προσέγγισης έναντι των δέκα σημείων δράσης που συμφωνήθηκαν για τις σχέσεις με την Κίνα, τα οποία υποβλήθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάρτιο 2019 (ΕΕ-Κίνα – Στρατηγική προοπτική) (20)·

54.

στηρίζει την ανάγκη που αναγνωρίζεται στην ανακοίνωση για κατάλληλη εποπτεία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η υφιστάμενη ικανότητα και το μελλοντικό δυναμικό της ΕΕ όσον αφορά την παραγωγή υψηλής ειδίκευσης (και τις αντίστοιχες ευκαιρίες απασχόλησης σε όλη την επικράτεια της ΕΕ) δεν υπονομεύονται αδικαιολόγητα από στρεβλώσεις του ανταγωνισμού σε διεθνές επίπεδο (πρόσβαση στις αγορές του κατασκευαστικού τομέα, λειτουργία των σιδηροδρομικών υπηρεσιών κ.λπ.)·

55.

επισημαίνει ότι i) η Δράση 6 που περιλαμβάνεται στην ανακοίνωση για τη στρατηγική προοπτική καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν το μέσο για τις διεθνείς δημόσιες συμβάσεις πριν το τέλος του 2019, ii) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δηλώσει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη συμμετοχή αλλοδαπών προσφερόντων και εμπορευμάτων στην αγορά των δημοσίων συμβάσεων της ΕΕ θα δημοσιευθούν έως τα μέσα του 2019, και iii) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να εντοπίσει τον τρόπο με τον οποίο θα συμπληρωθούν τα υφιστάμενα κενά στο ευρωπαϊκό δίκαιο έως το τέλος του 2019·

56.

όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις στον σιδηροδρομικό τομέα, υπογραμμίζει τη σημασία της εφαρμογής της αρχής της πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς, όπως ορίζεται στη δέσμη μέτρων της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις του 2014 και καλεί την Επιτροπή να παρέχει κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά την εφαρμογή της εν λόγω αρχής. Ταυτόχρονα, κρίνεται σκόπιμο να διασφαλιστεί ότι οι δημόσιες συμβάσεις θα περιλαμβάνουν στις προδιαγραφές τους οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές βελτιώσεις.

Βρυξέλλες, 4 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/629182/IPOL_STU(2018)629182_EN.pdf

(2) ERRAC (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Έρευνα των Σιδηροδρόμων): https://errac.org/wp-content/uploads/2019/03/122017_ERRAC-RAIL-2050.pdf

(3) http://www.esce.at/ecodev/wp-content/uploads/2016/04/2013-Der-%C3%B6konomische-Fu%C3%9Fabdruck-des-Systems-Bahn-Folder.pdf

(4) https://ec.europa.eu/transport/modes/rail/market/market_monitoring_en

(5) http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-15431-2017-INIT/el/pdf

(6) https://ec.europa.eu/transport/modes/rail/market/market_monitoring_en

(7) https://ec.europa.eu/transport/themes/social/women-transport-eu-platform-change_en

(8) Επιτροπή «Κοινωνική πολιτική, εκπαίδευση, απασχόληση, έρευνα και πολιτισμός».

(9) https://ec.europa.eu/programmes/creative-europe/actions/architecture-prize_en

(10) https://www.erih.net/

(11) https://europa.eu/youth/discovereu_el

(12) https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/daviz/share-of-transport-ghg-emissions-1#tab-chart_1

https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/daviz/specific-co2-emissions-per-tonne-2#tab-chart_1

(13) https://ec.europa.eu/transport/sites/transport/files/studies/internalisation-state-of-play-isbn-978-92-76-01413-3.pdf

(14) ΕΕ C 342 της 12.10. 2017, σ. 57.

(15) Οδηγία 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας (ΕΕ L 347 της 11.12.2006, σ. 1).

(16) https://www.fairosene.eu/

(17) Οδηγία 2003/96/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με την αναδιάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φορολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας (ΕΕ L 283 της 31.10.2003, σ. 51).

(18) Οδηγία 92/106/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 1992, σχετικά με τη θέσπιση κοινών κανόνων για ορισμένες συνδυασμένες εμπορευματικές μεταφορές μεταξύ των κρατών μελών (ΕΕ L 368 της 17.12.1992, σ. 38).

(19) https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:184:0013:0031:EL:PDF

(20) https://eur-lex.euφropa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=JOIN:2019:005:FIN

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/25

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των τοπικών και των περιφερειακών αρχών για την ενίσχυση των επενδύσεων και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κατά την περίοδο 2021-2027»

(2020/C 79/05)

Εισηγήτρια

Manuela BORA (IT/PES), περιφερειακή σύμβουλος και υπουργός της περιφέρειας Marche

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Εξασφάλιση κατάλληλης διοικητικής ικανότητας για τους δήμους και τις περιφέρειες της ΕΕ: η πρόκληση

τονίζει ότι η διοικητική ικανότητα αποτελεί βασική συνιστώσα της επιτυχημένης υλοποίησης των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων πολιτικής της ΕΕ. Μετά τη λήξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», οι εν λόγω μακροπρόθεσμοι στόχοι κρίνεται σκόπιμο να ενταχθούν στο πλαίσιο της υλοποίησης των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, οι οποίοι θα πρέπει επίσης να υπερισχύουν έναντι των συστημάτων οικονομικής διακυβέρνησης που σχετίζονται με τη διοικητική ικανότητα, όπως η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Τονίζει επίσης την εξέχουσα σημασία που έχει η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των τοπικών και των περιφερειακών αρχών (ΤΠΑ) έναντι των προκλήσεων σχετικά με το περιβάλλον και το κλίμα που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά την εφαρμογή της νέας Πράσινης Συμφωνίας.

επισημαίνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές (ΤΠΑ) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κατανομή αρμοδιοτήτων εντός των κρατών μελών και είναι αρμόδιες για πάνω από το ήμισυ των δημόσιων επενδύσεων στην ΕΕ, ενώ παράλληλα έχουν σημαντική συμβολή στην κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων· υπογραμμίζει ότι η βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των ΤΠΑ θα ευνοούσε την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των δημόσιων πολιτικών τοπικής εμβέλειας, οι οποίες αποτελούν προαπαιτούμενο για την εμπιστοσύνη των πολιτών στα τοπικά, τα περιφερειακά, τα εθνικά και τα ενωσιακά θεσμικά όργανα·

εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2017, τουλάχιστον 38 γνωμοδοτήσεις και ψηφίσματα της ΕτΠ εστίασαν στην ανάγκη ενίσχυσης της διοικητικής ικανότητας των ΤΠΑ σε πολλούς τομείς όπως, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο της πολιτικής για τη συνοχή, του ΕΤΣΕ/InvestEU και του προγράμματος για την ενιαία αγορά (1). Εφιστά επίσης την προσοχή στο ψήφισμά της, της 9ης Οκτωβρίου 2019, με θέμα το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2017 και ενόψει της Ετήσιας Επισκόπησης της Ανάπτυξης για το 2020 (ΕΕΑ)» (2)·

τονίζει ότι το 12 % του συνόλου των επιμέρους συστάσεων που περιλαμβάνονται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις (ΕΧΣ) για το 2019 αντιμετωπίζει προκλήσεις όσον αφορά τη διοικητική ικανότητα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών σε 17 κράτη μέλη (3)·

θεωρεί ότι η βελτίωση της διοικητικής ικανότητας συνιστά συστημική πρόκληση, η οποία αφορά τα εξής: α) τους ανθρώπινους πόρους (συμπεριλαμβανομένων ελλείψεων προσωπικού, δυσκολιών για την κάλυψη θέσεων υψηλής εξειδίκευσης, ανεπαρκών τεχνικών ικανοτήτων στο εσωτερικό τους, ανεπαρκούς ανταμοιβής των ατομικών προσόντων, χαμηλότερων μισθών από ό,τι στον ιδιωτικό τομέα, αναγκών κατάρτισης των δημοσίων υπαλλήλων για την απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων, καθώς και της ικανότητας εκτέλεσης καθηκόντων υψηλής ειδίκευσης και τεχνικών γνώσεων και της γνώσης της λειτουργίας και των ευκαιριών χρηματοδότησης της ΕΕ)· β) τα συστήματα και τις διαδικασίες· και γ) τη δικτύωση με εξωτερικούς φορείς·

σημειώνει ότι, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, τα κράτη μέλη φέρουν την ευθύνη για την ποιότητα της δημόσιας διοίκησης και αυτή η ευθύνη εκτείνεται σε διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης. Η ΕΕ μπορεί, ωστόσο, να διαδραματίσει συμπληρωματικό ρόλο με την προσέγγιση των προτύπων μέσω της νομοθεσίας ή μέσω διαδικασιών συντονισμού, όπως το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, αλλά και με τη διευκόλυνση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και με την υποστήριξη της αποτελεσματικότητας και της καινοτομίας στη δημόσια διοίκηση, καθώς και της ανάπτυξης διοικητικής ικανότητας σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Το άρθρο 14 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσε να αποτελέσει κατάλληλη νομική βάση για την ποιότητα της δημόσιας διοίκησης όσον αφορά τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος·

Αξιολόγηση του τρέχοντος ΠΔΠ

επισημαίνει ότι, στο πλαίσιο του τρέχοντος ΠΔΠ, η ανάπτυξη ικανοτήτων για τις ΤΠΑ έχει υποστηριχθεί από την ΕΕ μέσω της πολιτικής για τη συνοχή, του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων και διαφόρων άλλων μέσων και προγραμμάτων (4), συμπεριλαμβανομένων εκείνων που τελούν υπό τη διαχείριση της ΕΤΕπ για τη στήριξη των επενδύσεων των ΤΠΑ (5)·

εκφράζει τη λύπη της για την απουσία διαφανών πληροφοριών σχετικά με το συνολικό ποσό και την πραγματική χρήση των διαθέσιμων πόρων της ΕΕ (6) για την ανάπτυξη ικανοτήτων των ΤΠΑ, καθώς και σχετικά με τον συνολικό τους αντίκτυπο, και καλεί την Επιτροπή να παράσχει τις εν λόγω πληροφορίες όσο το δυνατόν συντομότερα· προτείνει επίσης η ετήσια έκθεση παρακολούθησης του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων να περιλαμβάνει μια μόνιμη ενότητα σχετικά με τη συμμετοχή των ΤΠΑ ως δικαιούχων του προγράμματος·

παρατηρεί ότι από τις διαθέσιμες πληροφορίες συνάγεται ότι οι πόροι της ΕΕ που χορηγούνται για την ανάπτυξη ικανοτήτων των ΤΠΑ στο πλαίσιο του τρέχοντος ΠΔΠ χρησιμοποιούνται ανεπαρκώς, λαμβανομένου υπόψη τόσο του ρόλου των ΤΠΑ στην τρέχουσα κατανομή αρμοδιοτήτων όσο και του αριθμού των ΕΧΣ που απευθύνονται στις ΤΠΑ (7). Όσον αφορά τα δύο προγράμματα για τα οποία οι ΤΠΑ θα μπορούσαν επίσης να είναι άμεσοι δικαιούχοι, από τις διαθέσιμες πληροφορίες προκύπτει ότι: α) οι ΤΠΑ έλαβαν το 15 % της διαθέσιμης χρηματοδότησης για την ανάπτυξη ικανοτήτων στο πλαίσιο του θεματικού στόχου 11 των ΕΔΕΤ («ΘΣ 11»)· και β) η τεχνική βοήθεια των ΕΔΕΤ με πρωτοβουλία των κρατών μελών, η οποία θα μπορούσε επίσης να στηρίξει την ανάπτυξη ικανοτήτων σχετικά με τη χρήση των Ταμείων, δεν χρησιμοποιήθηκε σε σημαντικό βαθμό από τις ΤΠΑ·

10.

θα ήταν εποικοδομητικό να εισαχθούν στους κανονισμούς των ευρωπαϊκών ταμείων πρόσθετα στοιχεία με στόχο να αυξηθούν ακόμη περισσότερο —και πέραν των ολοκληρωμένων έργων— οι δυνατότητες συνδυασμού διαφόρων ειδών ευρωπαϊκών πόρων για ένα και το αυτό έργο·

11.

υπογραμμίζει ότι οι διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στο Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (ΠΣΔΜ) είναι ανεπαρκείς. Σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις, μόνο το 6 % περίπου των έργων που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο του ΠΣΔΜ αφορούσε τις ΤΠΑ, ποσοστό εξαιρετικά χαμηλό, δεδομένου ότι το 55 % του συνόλου των συστάσεων ανά χώρα (ΣΑΧ) απευθύνονται άμεσα ή έμμεσα στις ΤΠΑ· εκφράζει, ως εκ τούτου, τη λύπη της για το γεγονός ότι οι ΤΠΑ μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ΠΣΔΜ μόνο μέσω των εθνικών τους κυβερνήσεων·

12.

θεωρεί ότι, μεταξύ των εμποδίων στα οποία προσκρούουν οι ΤΠΑ όσον αφορά τη χρήση της στήριξης που παρέχεται από την ΕΕ για την ανάπτυξη ικανοτήτων, περιλαμβάνονται ενδεχομένως τα εξής: έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τις υφιστάμενες ευκαιρίες· απουσία των αναγκαίων δεξιοτήτων για την υποβολή αιτήσεων στήριξης· δυσκολίες συγχρηματοδότησης· υπερβολικός διοικητικός φόρτος· και απουσία στήριξης από τις εθνικές κυβερνήσεις·

13.

παρατηρεί ότι οι αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την ποιότητα της δημόσιας διοίκησης μοιάζουν «να αμβλύνονται με αργό ρυθμό» (8)· επισημαίνει ότι η πολιτική συνοχής διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε αυτήν την εξέλιξη, ιδίως στα κράτη μέλη στα οποία τα ταμεία αντιπροσωπεύουν το ήμισυ —ή και περισσότερο— των συνολικών δημόσιων επενδύσεων· τονίζει ότι η παροχή τεχνικής βοήθειας με πρωτοβουλία της Επιτροπής ανήλθε σχεδόν στο ήμισυ των πόρων της για τη βελτίωση της ανάπτυξης ικανοτήτων σε όλα τα επίπεδα όσον αφορά τη διαχείριση των ΕΔΕΤ (9)·

14.

υπογραμμίζει ότι η ποιότητα των δημόσιων οργανισμών μπορεί να διαφέρει ακόμη και στο εσωτερικό μιας χώρας, όπως καταδεικνύεται από την προσέγγιση της Παγκόσμιας Τράπεζας για την επιχειρηματική δραστηριότητα («Doing Business»)· συμμερίζεται επίσης την άποψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ότι «συχνά, ιδίως στις περιφέρειες που παρουσιάζουν υστέρηση, υπάρχουν δυσκολίες στην πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις [για τη μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα] ή στη χρήση τους, λόγω της γραφειοκρατίας, ζητημάτων διοικητικής φύσης ή παρατυπιών» και μοιράζεται την ίδια ελπίδα με το Κοινοβούλιο ότι «θα προωθηθούν εντός των κρατών μελών μεταρρυθμίσεις που θα καθιστούν ουσιαστικότερη την εφαρμογή της αρχής της χρηστής διοίκησης και θα επιταχύνουν τις δικαστικές διαδικασίες» (10)·

15.

τονίζει ότι η πρόκληση της ανεπαρκούς διοικητικής ικανότητας επιδεινώνεται ορισμένες φορές λόγω διαδικασιών που επιβάλλουν υπερβολικό διοικητικό φόρτο· εκφράζει, εν προκειμένω, την ανησυχία της τόσο σχετικά με τις προτάσεις της ΕΕ όσον αφορά την κάρτα ηλεκτρονικών υπηρεσιών, τη διαδικασία κοινοποίησης και τον έλεγχο της αναλογικότητας που περιλαμβάνονται στη δέσμη μέτρων για τις υπηρεσίες όσο και σχετικά με την πρόσθετη διοικητική επιβάρυνση που απορρέει από την ενωσιακή και την εθνική νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων·

Προτάσεις για την ανάληψη δράσης στο πλαίσιο του επόμενου ΠΔΠ

16.

επιμένει ότι η δέουσα χρηματοδότηση για την ανάπτυξη ικανοτήτων (δηλαδή τουλάχιστον κατά την περίοδο 2014-2020) θα πρέπει να παραμείνει άμεσα προσβάσιμη στις ΤΠΑ με τη χρήση μέσων άσκησης πολιτικής που τελούν υπό επιμερισμένη διαχείριση· προτείνει, ως εκ τούτου, το άρθρο 32 του προτεινόμενου κανονισμού περί κοινών διατάξεων (ΚΚΔ) για την περίοδο 2021-2027 ή το άρθρο 2 του προτεινόμενου κανονισμού για το για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης/Ταμείο Συνοχής (ΕΤΠΑ/ΤΣ) να προβλέψουν δράσεις σε όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα (ΕΠ) με σκοπό την ανάπτυξη των ικανοτήτων των δημόσιων αρχών και των ενδιαφερόμενων φορέων σε όλα τα επίπεδα και όχι αποκλειστικά και μόνο για τη διαχείριση των ΕΔΕΤ·

17.

παραπέμπει στις γνωμοδοτήσεις της με θέμα τον προτεινόμενο ΚΚΔ 2021-2027 (11), σύμφωνα με την οποία «το κατ’ αποκοπήν ποσοστό τεχνικής βοήθειας για το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής (άρθρο 31) πρέπει να επεκταθεί στο 5 %», με θέμα το επόμενο ΕΤΠΑ/ΤΣ (12), στην οποία προτείνεται η παροχή πρόσθετης χρηματοδότησης για την ανάπτυξη ικανοτήτων, μεταξύ άλλων και επειδή χρειάζεται «να προσδοθεί τοπικός χαρακτήρας στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)», καθώς και με θέμα το ΕΚΤ+ (13), με στόχο την «ανανέωση του θεματικού στόχου 11 για την περίοδο μετά το 2020»·

18.

υπογραμμίζει τη σημασία της διάδοσης γνώσεων και ορθών πρακτικών, όπως στην περίπτωση των σχεδίων της Ιταλίας για τη διοικητική ενίσχυση (14), του συμφώνου των Δημάρχων της ΕΕ για το Κλίμα και την Ενέργεια και των έργων διαπεριφερειακής συνεργασίας του «Interreg Europe»· επιδοκιμάζει τις πρωτοβουλίες «TAIEX-REGIO PEER 2 PEER» της Επιτροπής, τα σύμφωνα ακεραιότητας, καθώς και την πιλοτική πρωτοβουλία, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, στο πλαίσιο της οποίας ζητούνται χάρτες πορείας με σκοπό την επίσπευση της ανάπτυξης διοικητικής ικανότητας για την περίοδο μετά το 2020·

19.

επαναλαμβάνει επίσης ότι η πρότασή της σχετικά με τη θέσπιση προγράμματος Erasmus για τους τοπικούς και τους περιφερειακούς αιρετούς εκπροσώπους (15) θα μπορούσε να αποβεί σημαντική για τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας·

20.

οι δημόσιοι υπάλληλοι των τοπικών και των περιφερειακών αρχών των κρατών μελών θα πρέπει να ενθαρρύνονται να περνούν ένα χρονικό διάστημα στις διοικήσεις των διαφόρων θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ, στο πλαίσιο των προγραμμάτων για αποσπασμένους εθνικούς εμπειρογνώμονες, για την επαγγελματική κατάρτιση εθνικών εμπειρογνωμόνων, καθώς και προγραμμάτων Erasmus για τη δημόσια διοίκηση·

21.

τονίζει ότι η συγχρηματοδότηση προγραμμάτων ανάπτυξης ικανοτήτων σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο θα πρέπει να εξαιρείται από τα ανώτατα όρια ελλείμματος που προβλέπονται στο σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης·

22.

οι τοπικές και οι περιφερειακές δημόσιες υπηρεσίες έχουν την υποχρέωση να εφαρμόζουν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) στην περιοχή τους· προς τούτο, είναι σημαντικό η ΕτΠ να στηρίξει τον στόχο 17 «Συνεργασία για τους στόχους». Σε έναν κόσμο όλο και περισσότερο διασυνδεδεμένο, αποτελεί επιτακτική ανάγκη να βελτιωθεί η πρόσβαση των τοπικών και των περιφερειακών δημόσιων υπηρεσιών στην τεχνολογία και να ενισχυθούν οι γνώσεις τους, προκειμένου να ανταλλάσσουν ιδέες και να προωθούν την καινοτομία στον δημόσιο τομέα·

Βελτίωση της διακυβέρνησης και απλούστευση

23.

θεωρεί ότι μακροπρόθεσμος στόχος της ΕΕ θα πρέπει να είναι η βιώσιμη βελτίωση της θεσμικής και της διοικητικής ικανότητας των ΤΠΑ· υπογραμμίζει ότι η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, ενώ υπάρχει κίνδυνος συμβιβασμών με τα βραχυπρόθεσμα αιτήματα των κρατών μελών για την παροχή τεχνικής βοήθειας·

24.

επαναλαμβάνει ότι το σύμφωνο των Δημάρχων αποτελεί βασικό εργαλείο για την υποστήριξη των τοπικών και των περιφερειακών αρχών (ΤΠΑ) κατά τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα. Επισημαίνει, ωστόσο, ότι η έλλειψη διοικητικής ικανότητας έχει υποδειχθεί ως ένα από τα σοβαρότερα εμπόδια στα οποία προσκρούει η επιτυχής εφαρμογή του συμφώνου και, ειδικότερα, η ικανότητα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών να επωφελούνται από τους ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης των έργων ενεργειακής ανακαίνισης·

25.

υπογραμμίζει, αφενός, την ανάγκη συντονισμού και συνέργειας μεταξύ των υφιστάμενων μέσων ανάπτυξης ικανοτήτων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και, αφετέρου, την ανάγκη διαφανούς και έγκαιρης παρακολούθησης και αξιολόγησης των εν λόγω μέσων· εν προκειμένω, επαναλαμβάνει τη σύστασή της (16) να εκδώσει η Επιτροπή ενιαίο σύνολο κατευθυντήριων γραμμών για την ανάπτυξη ικανοτήτων που θα εφαρμόζονται σε όλα τα σχετικά προγράμματα της ΕΕ·

26.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι καταβληθείσες προσπάθειες με μέλημα την περαιτέρω διοικητική απλούστευση της διαχείρισης των ταμείων δεν απέφεραν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Το γεγονός αυτό συνιστά σημαντικό εμπόδιο που περιορίζει την ικανότητα των ενδιάμεσων φορέων και, κυρίως, των δικαιούχων ενίσχυσης. Πράγματι, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, οι διοικητικές δαπάνες εκτιμώνται σε 3 % των μέσων δαπανών του προγράμματος για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και σε 2,2 % για το Ταμείο Συνοχής·

27.

τονίζει ότι τα κεφάλαια για την ανάπτυξη ικανοτήτων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης θα πρέπει να περιλαμβάνονται στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης, στις ανά χώρα εκθέσεις και στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων. Η διενέργεια αξιολόγησης των αναγκών και των σχετικών πολιτικών ανάπτυξης ικανοτήτων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης θα μπορούσε να μετατρέψει τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων σε εργαλείο στρατηγικού συντονισμού· συμμερίζεται την πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την επανεισαγωγή κεφαλαίου αφιερωμένου στη δημόσια διοίκηση και τη διακυβέρνηση στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης (ΕΕΑ) (17)·

28.

εκτιμά ότι η διαρθρωμένη άμεση συμμετοχή των ΤΠΑ —ή των εθνικών οργανώσεων τοπικών και περιφερειακών αρχών— στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, βάσει της εταιρικής σχέσης και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, θα τους προσφέρει τη δυνατότητα να συμβάλουν στην αξιολόγηση των αναγκών ανάπτυξης ικανοτήτων και να καθορίσουν μακροπρόθεσμους στόχους και πολιτικές, ενισχύοντας την οικειοποίησή τους και ενθαρρύνοντας την ανάληψη δράσης. Οι ΤΠΑ —ή οι εθνικές οργανώσεις τοπικών και περιφερειακών αρχών— θα πρέπει να συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ως πλήρεις εταίροι μέσω ενός νομικά δεσμευτικού ευρωπαϊκού κώδικα δεοντολογίας (18), ακόμη δε περισσότερο τώρα που το Εξάμηνο παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για τον προγραμματισμό της πολιτικής συνοχής (19) μέσω του παραρτήματος Δ των εκθέσεων ανά χώρα. Η συμμετοχή αυτή θα μπορούσε να εξασφαλίσει στις ΤΠΑ τη δυνατότητα να συμβάλλουν, στο πλαίσιο του κύκλου του Εξαμήνου, στην επιτυχημένη προσαρμογή των πολιτικών της ΕΕ στις πραγματικές εδαφικές ανισότητες και στις εκάστοτε ιδιαίτερες προκλήσεις·

29.

κατόπιν συνεκτίμησης των προτάσεων απλούστευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επόμενη περίοδο 2021-2027 και του γεγονότος ότι η εφαρμογή της πολιτικής για τη συνοχή εξασφαλίζεται μέσω του συνδυασμού διαφόρων πηγών χρηματοδότησης της ΕΕ, καθίσταται απολύτως αναγκαία μια ολοκληρωμένη προσέγγιση μέσω κοινού σχεδιασμού που θα διευκολύνει τη χρήση διαφορετικών μέσων, όπως οι ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις (ΟΕΕ) και η τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ), με τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών τόσο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων όσο και στη διαδικασία εφαρμογής·

30.

συμμερίζεται την ανησυχία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσον αφορά το γεγονός ότι «η Επιτροπή δεν διαθέτει ούτε τυποποιημένο και κοινό πλαίσιο αξιολόγησης για τη δημόσια διοίκηση ούτε μέθοδο συστηματικής συλλογής δεδομένων» και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει τα εν λόγω εργαλεία·

31.

συνιστά να καταστεί το νέο πρόγραμμα στήριξης μεταρρυθμίσεων (ΠΣΜ) άμεσα προσβάσιμο στις ΤΠΑ και περισσότερο εστιασμένο τόσο στη βελτίωση της ποιότητας της δημόσιας διοίκησης όσο και στη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης· παραπέμπει στις συστάσεις που έχει ήδη διατυπώσει, σύμφωνα με τις οποίες η διακυβέρνηση του ΠΣΜ θα πρέπει να βασίζεται στην εταιρική σχέση και την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση (20)· ζητεί τη διάθεση ενός μέρους των κονδυλίων του ΠΣΜ σε έργα που προτείνονται από τις ΤΠΑ· εφόσον τα κράτη μέλη έχουν πρόσβαση στην Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων μόνο μέσω σημείων επαφής σε εθνικό επίπεδο, συνιστά να ενθαρρύνονται και να παρακολουθούνται συνεχώς οι αιτήσεις των ΤΠΑ·

32.

τονίζει τη σημασία της ψηφιοποίησης και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών ψηφιακών κόμβων και πλατφορμών ανοικτών δεδομένων, και συμφωνεί την άποψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο «θεωρεί αναγκαία την προώθηση, εντός των δημόσιων διοικήσεων, καινοτόμων διαδικασιών που να ευνοούν την καλύτερη συνδεσιμότητα, την ψηφιοποίηση και την παροχή ποιοτικών ψηφιακών υπηρεσιών» (21).

Βρυξέλλες, 4 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) Καθώς και πολλών άλλων ακόμη, συμπεριλαμβανομένων των ΣΒΑ, του προγράμματος δράσης για το περιβάλλον, των έξυπνων χωριών, των μακροπεριφερειακών στρατηγικών, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠ), του Erasmus+, του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» (με τους ψηφιακούς κόμβους του), των στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης, του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών και του κανονισμού LULUCF, του Ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης, της τεχνητής νοημοσύνης για την Ευρώπη, της γαλάζιας οικονομίας και της πλήρους εφαρμογής της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή σε επίπεδο χωρών.

(2) https://memportal.cor.europa.eu/Handlers/ViewDoc.ashx?doc=COR-2019-03856-00-00-RES-TRA-EL.docx

(3) Εδαφική ανάλυση της ΕτΠ σχετικά με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις

(https://portal.cor.europa.eu/europe2020/Pages/welcome.aspx#)

(4) Βλέπε τη μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της ΕτΠ με τίτλο Administrative capacity of local and regional authorities: Opportunities and challenges for structural reforms and a more effective European economic governance [Η διοικητική ικανότητα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών: ευκαιρίες και προκλήσεις για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και για μια πιο αποτελεσματική ευρωπαϊκή οικονομική διακυβέρνηση] (https://portal.cor.europa.eu/europe2020/Documents/publi-file/AdminCapacity/AdminCapacity.pdf), καθώς και τη μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο Public Sector Reform: How the EU budget is used to encourage it [Μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα: πώς χρησιμοποιείται ο προϋπολογισμός της ΕΕ για την ενθάρρυνσή της] (http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/572696/IPOL_STU(2016)572696_EN.pdf)

(5) https://eiah.eib.org/index

(6) «Administrative capacity of local and regional authorities: Opportunities and challenges for structural reforms and a more effective European economic governance» [Η διοικητική ικανότητα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών: ευκαιρίες και προκλήσεις για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και για μια πιο αποτελεσματική ευρωπαϊκή οικονομική διακυβέρνηση], μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της ΕτΠ, Οκτώβριος 2018 (https://cor.europa.eu/en/engage/studies/Documents/Administrative-capacity/AdminCapacity.pdf)

(7) Βλέπε τα έγγραφα που παρατίθενται στην υποσημείωση 11.

(8) Σύμφωνα με πρόσφατη επανεξέταση της Υπηρεσίας Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, βάσει των πορισμάτων του ευρωπαϊκού δείκτη ποιότητας της διακυβέρνησης (European Quality of Government Index — EQI) του 2017, οι ανατολικές περιφέρειες παρουσίασαν σημαντική βελτίωση σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, ενώ ορισμένες νότιες περιφέρειες εμφάνισαν σημάδια παρακμής (http://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document.html?reference=EPRS_BRI(2018)628244)

(9) Οι εν λόγω πρωτοβουλίες παρουσιάζονται σε αυτό το συγκεκριμένο τμήμα των ιστοσελίδων της Επιτροπής που είναι αφιερωμένες στην πολιτική συνοχής: https://ec.europa.eu/regional_policy/en/policy/how/improving-investment/

(10) http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P8-TA-2019-0012&format=XML&language=EL

(11) Ημερομηνία υιοθέτησης: 5.12.2018 (https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2018-03593-00-00-ac-tra-el.docx/content).

(12) Ημερομηνία υιοθέτησης: 5.12.2018 (https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2018-03594-00-00-ac-tra-el.docx/content).

(13) Ημερομηνία υιοθέτησης: 5.12.2018 (https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2018-03597-00-00-ac-tra-el.docx/content).

(14) http://www.pra.gov.it/cosa-sono/

(15) Ημερομηνία υιοθέτησης: 31.1.2018 (https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2017-01298-00-00-ac-tra-el.docx/content).

(16) Γνωμοδότηση με θέμα «Το πρόγραμμα στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων 2017-2020»· ημερομηνία υιοθέτησης: 7.4.2016 (https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2016-01214-00-00-ac-tra-el.docx/content).

(17) Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Ιανουαρίου 2019 με θέμα «Αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα», http://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2019-0012_EL.html

(18) Γνωμοδότηση με θέμα «Βελτίωση της διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου: ένας κώδικας δεοντολογίας για τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών»· ημερομηνία υιοθέτησης: 11.5.2017 (https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2016-05386-00-00-ac-tra-el.docx/content).

(19) Γνωμοδότηση με θέμα «Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και η πολιτική συνοχής: προσαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις μακροπρόθεσμες επενδύσεις»· ημερομηνία υιοθέτησης: 10.4.2019 (https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2018-05504-00-00-ac-tra-el.docx/content).

(20) Γνωμοδότηση με θέμα «Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων και Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης Επενδύσεων»· ημερομηνία υιοθέτησης: 5.12.2018

https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2018-03764-00-00-ac-tra-el.docx/content

(21) Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Ιανουαρίου 2019 με θέμα «Αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα», http://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2019-0012_EL.html

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/30

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Το σύμφωνο των Δημάρχων μετά το 2020»

(2020/C 79/06)

Εισηγήτρια

η κα Benedetta BRIGHENTI (IT/PES), Μέλος του δημοτικού συμβουλίου Castelnuovo Rangone (Modena)

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Η σημασία του συμφώνου των Δημάρχων στις ευρωπαϊκές πολιτικές για το κλίμα

τονίζει ότι σημαντικές διεθνείς μελέτες για την κλιματική αλλαγή (1) υπογραμμίζουν τον επείγοντα χαρακτήρα της εφαρμογής φιλόδοξων πολιτικών για το κλίμα και ότι η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη εκφράζει αυξανόμενη ανησυχία για το θέμα αυτό. Εν προκειμένω, η ΕτΠ αναμένει τις προτάσεις της νέας Επιτροπής για τη θέσπιση Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και Ευρωπαϊκού Νόμου για το Κλίμα, και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλα τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν το σύμφωνο των Δημάρχων ως ένα σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση του επείγοντος προβλήματος της κλιματικής αλλαγής και την καθοδήγηση των τοπικών και των περιφερειακών αρχών κατά τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού και της μακροπρόθεσμης στρατηγικής για το 2050 (2). Μπορεί να αποτελέσει σημαντικό συμπλήρωμα της συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην εκπόνηση ολοκληρωμένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα·

υπενθυμίζει ότι το σύμφωνο φέρνει σε επαφή πόλεις με υψηλότερες φιλοδοξίες και μεγάλη εμπειρία στην τοπική πολιτική για το κλίμα, που συχνά υπερβαίνουν τα πρότυπα των αντίστοιχων κρατών μελών τους: ως εκ τούτου, οι υπογράφοντες και οι συντονιστές του συμφώνου θα πρέπει να θεωρούνται προνομιούχοι συνομιλητές από τα κράτη μέλη όταν εργάζονται για τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην εκπόνηση ολοκληρωμένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα·

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προωθήσει πιο αποφασιστικά τον στόχο του 2050 στο σύμφωνο των Δημάρχων και να εξετάσει το ενδεχόμενο διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής της εν λόγω πρωτοβουλίας, προκειμένου να ανταποκριθεί καλύτερα στις εγκάρσιες προκλήσεις και ευκαιρίες που θέτει η κλιματική ουδετερότητα στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, συμπεριλαμβάνοντας νέους προαιρετικούς τομείς, όπως η βιομηχανία, η γεωργία, η διαχείριση των δασών και νέα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η ποιότητα του αέρα, η κυκλική οικονομία, η βιοποικιλότητα, η βιοπολιτισμική ποικιλομορφία και οι φυσικές καταβόθρες διοξειδίου του άνθρακα, προκειμένου να υποστηριχθούν οι φιλοδοξίες των πιο πρωτοπόρων δήμων. Η συμπερίληψη αυτή θα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στο σχέδιο δράσης, αποφεύγοντας περαιτέρω υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης για τους υπογράφοντες. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να υποστηριχθούν και άλλες μορφές συνεργασίας για το κλίμα και το περιβάλλον που αναπτύσσονται σε πολλά κράτη μέλη, με τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, και να προαχθεί ο συνδυασμός τους με το σύμφωνο των Δημάρχων. Εφόσον οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές διαθέτουν τις κατάλληλες δυνατότητες ώστε να συνεισφέρουν στις τοπικές προσπάθειες, θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να υποστηρίζονται δεόντως·

καλεί εκ νέου την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσει περισσότερο τον στρατηγικό ρόλο που διαδραματίζει η ΕτΠ στη διακυβέρνηση του συμφώνου των Δημάρχων, συμπεριλαμβανομένων των παγκόσμιων πτυχών του, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι η εν λόγω πρωτοβουλία παραμένει απολύτως πιστή στην ευρωπαϊκή της προέλευση και εξακολουθεί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των δήμων της ΕΕ εκ παραλλήλου με την προώθηση της δράσης για το κλίμα σε ολόκληρο τον κόσμο·

επικροτεί την πρωτοβουλία Green City Accord και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να διερευνήσει περαιτέρω τη δυνατότητα συμπερίληψης νέων περιβαλλοντικών θεμάτων, όπως η ποιότητα του αέρα, η βιοποικιλότητα, ο θόρυβος και η κυκλική οικονομία, στο πλαίσιο του πρωτοκόλλου του συμφώνου των Δημάρχων. Η εν λόγω συμπερίληψη δεν θα πρέπει να επιφέρει πιο περίπλοκες ελάχιστες απαιτήσεις για τους υπογράφοντες, αλλά θα μπορούσε μάλλον να τους προσφέρει την ευκαιρία να αντιμετωπίσουν σταδιακά νέες πτυχές και να ανταποκριθούν στις προκλήσεις του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και της προσαρμογής σε αυτήν, καθώς και της ενεργειακής μετάβασης, με μια πιο διατομεακή και ολιστική προσέγγιση, αξιοποιώντας τις συνέργειες·

θεωρεί ότι οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) (3) θα πρέπει να αποτελούν το κατάλληλο πλαίσιο αναφοράς για τη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών και των περιφερειακών αρχών: υπό την έννοια αυτή, εκτιμά ότι το σύμφωνο θα πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως στους ΣΒΑ και να θεωρηθεί ως ένα από τα βασικά εργαλεία για την παρακολούθηση της εφαρμογής του σε τοπικό επίπεδο. Καλεί, ως εκ τούτου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να συμπεριλάβουν στο μεθοδολογικό πλαίσιο του συμφώνου μια σύνδεση με τους ΣΒΑ, ξεκινώντας από μια απλή κατανομή των δράσεων στους διάφορους ΣΒΑ που αποτελούν αντικείμενο της δράσης·

χαιρετίζει την επέκταση του συμφώνου των Δημάρχων σε παγκόσμια κλίμακα και την προσπάθεια δημιουργίας ενός συνεκτικού πλαισίου αναφοράς και θεωρεί το Παγκόσμιο σύμφωνο ως σημαντικό εργαλείο για τη διπλωματία και τον διάλογο με τρίτες χώρες· αναγνωρίζει επίσης τον καίριο ρόλο του στη διασφάλιση ότι οι προσπάθειες της ΕΕ δεν υπονομεύονται από την έλλειψη φιλοδοξίας των ξένων χωρών. Προειδοποιεί, ωστόσο, ότι οι προσπάθειες εναρμόνισης του πλαισίου αναφοράς του συμφώνου σε παγκόσμιο επίπεδο ενδέχεται να το απομακρύνουν από τις ανάγκες και τις πρακτικές των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην ΕΕ, θέτοντας σε κίνδυνο τη μελλοντική επιτυχία του·

επικροτεί τις διάφορες πρωτοβουλίες από τη βάση προς την κορυφή που έχουν τεθεί σε εφαρμογή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τους δήμους και τις περιφέρειες, όπως για παράδειγμα η «Πλατφόρμα για τις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα σε μετάβαση», η «Πλατφόρμα έξυπνης ειδίκευσης για την ενέργεια» (S3PEnergy), η «Καθαρή ενέργεια για τα νησιά της ΕΕ», οι «Έξυπνες πόλεις και κοινότητες», η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Πρωτεύουσα» και άλλες. Εν προκειμένω, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να βασιστεί στη διαδικασία χαρτογράφησης που έχει ήδη πραγματοποιηθεί μέσω της υπηρεσίας ενιαίας εξυπηρέτησης για τις πόλεις (4) και να διερευνήσει πλήρως τον σκοπό και τον ρόλο των πρωτοβουλιών αυτών και ιδίως τις πιθανές συνέργειες με το σύμφωνο των Δημάρχων, προκειμένου να επιτευχθεί η πλέον φιλική προς τον χρήστη δομή. Η προσέγγιση αυτή θα συμβάλει στη δημιουργία ενός σαφούς και συνεκτικού πλαισίου για τις διάφορες πρωτοβουλίες που συνδέονται με τους ΣΒΑ, χωρίς να τεθούν σε κίνδυνο οι ιδιαιτερότητές τους και τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά τους·

υπενθυμίζει στα κράτη μέλη ότι, κατά τη διαμόρφωση των εθνικών σχεδίων για το κλίμα και την ενέργεια, θα πρέπει να ζητείται η γνώμη του υποεθνικού επιπέδου και καλεί τα κράτη μέλη, κατά την εκπόνηση, την αναθεώρηση και την εφαρμογή τόσο των σχεδίων όσο και των μακροπρόθεσμων εθνικών στρατηγικών με ορίζοντα το 2050, να λάβουν υπόψη τους την εμπειρία και τα πορίσματα της κοινότητας του συμφώνου των Δημάρχων, αλλά και των —άνω των 400— οργανισμών ενέργεια στην ΕΕ, πολλοί εκ των οποίων είναι συντονιστές ή υποστηρικτές του συμφώνου των Δημάρχων και αρμόδιοι για τον περιφερειακό ενεργειακό σχεδιασμό·

Η διακυβέρνηση του συμφώνου των Δημάρχων

10.

τάσσεται εκ νέου υπέρ ενός συστήματος περιφερειακά και τοπικά καθορισμένων συνεισφορών (Π/ΤΚΣ), ως μέσου για την επίσημη αναγνώριση, παρακολούθηση και ενθάρρυνση της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τους δήμους, τις τοπικές αρχές και τις περιφέρειες σε παγκόσμια κλίμακα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να συνεργαστεί με την ΕτΠ για τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο τα SECAP ή άλλα ισοδύναμα σχέδια θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως Π/ΤΚΣ παρέχοντας τοπικές συνεισφορές στη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα·

11.

υπενθυμίζει, αφενός, ότι το σύμφωνο των Δημάρχων έχει αναπτυχθεί και εξελιχθεί με την πάροδο των ετών για να μπορέσει να ανταποκριθεί επίσης σε ένα εξαιρετικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον και, αφετέρου, ότι η αναδιοργάνωση της δομής τους είναι ζωτικής σημασίας για την ευόδωση των σημερινών και των μελλοντικών προσδοκιών: στο πλαίσιο αυτό, υπενθυμίζει τον στρατηγικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ΕτΠ παρέχοντας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έναν συνεχή δίαυλο αμφίδρομης επικοινωνίας με τις τοπικές και τις περιφερειακές κοινότητες. Προς τούτο, ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επισημοποιήσει περαιτέρω τον ρόλο της ΕτΠ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού συμφώνου των Δημάρχων, μεταξύ άλλων μέσω της συμπερίληψης της ΕτΠ στα όργανα ελέγχου και καθοδήγησης της εν λόγω πρωτοβουλίας·

12.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργαστεί με το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων και την ΕτΠ με στόχο την ενσωμάτωση του συμφώνου των Δημάρχων ή παρεμφερών εθνικών και περιφερειακών συμβατών πρωτοβουλιών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στα εθνικά πλαίσια αναφοράς, ιδίως δε στα εθνικά σχέδια για το κλίμα και την ενέργεια και στις μακροπρόθεσμες εθνικές στρατηγικές με ορίζοντα το 2050. Εν προκειμένω, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συγκροτήσει ομάδα εμπειρογνωμόνων σχετικά με το σύμφωνο των Δημάρχων, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι του εθνικού συντονισμού, πρέσβεις της ΕτΠ, εκπρόσωποι του Γραφείου του συμφώνου των Δημάρχων, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ), καθώς και άλλοι εμπειρογνώμονες, συμπεριλαμβανομένων επίσης εκπροσώπων άλλων πρωτοβουλιών συνεργασίας για το κλίμα και το περιβάλλον, με σκοπό τη διεξαγωγή τακτικών συζητήσεων σχετικά με τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που προκύπτουν κατά την εφαρμογή του συμφώνου των Δημάρχων στα διαφορετικά εθνικά πλαίσια, καθώς και σε συνάρτηση με άλλες συναφείς πρωτοβουλίες που υφίστανται ήδη εντός της επικράτειας·

13.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να ενισχύσουν την εθνική στρατηγική, ιδίως δε τον ρόλο των εθνικών και περιφερειακών συντονιστών και υποστηρικτών. Οι περιφερειακοί συντονιστές θα πρέπει να διαθέτουν ισχυρότερη εντολή και να λαμβάνουν τεχνική και οικονομική υποστήριξη κατά τη δράση τους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μεταξύ άλλων μέσω επαρκούς χρηματοδότησης στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ). Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι συντονιστές θα είναι σε θέση να παρέχουν, ιδίως στις μικρών διαστάσεων τοπικές αρχές, πρόσβαση σε τεχνική υποστήριξη. Στο πλαίσιο αυτό, καλεί τις διαχειριστικές αρχές να εξετάσουν τον καθοριστικό ρόλο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το σύμφωνο στην επικράτειά τους, ενόψει της αντιμετώπισης των κλιματικών, των ενεργειακών και των περιβαλλοντικών προκλήσεων, και τις καλεί να τις λάβουν υπόψη τους κατά τον σχεδιασμό της επόμενης περιόδου προγραμματισμού·

14.

τονίζει ότι η ενίσχυση του δικτύου των εθνικών —και, κυρίως, των περιφερειακών— συντονιστών είναι στρατηγικής σημασίας για τη διατήρηση του ενδιαφέροντος και του καθοριστικού ρόλου του συμφώνου ως μέσου υποστήριξης της εφαρμογής και της παρακολούθησης των εθνικών και των περιφερειακών πολιτικών, καθώς και για την ανταλλαγή των βέλτιστων πρακτικών. καλεί, ως εκ τούτου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφενός, να διαθέσει στο Γραφείο του συμφώνου επαρκείς πόρους για τον συντονισμό των εθνικών εταίρων και για την παροχή τεχνικής υποστήριξης προς αυτούς και, αφετέρου, να προβλέψει παράλληλους μηχανισμούς για τη χρηματοδοτική ενίσχυση των δραστηριοτήτων εθνικού συντονισμού·

15.

υπενθυμίζει την πρωταρχική σημασία των περιφερειακών συντονιστών του συμφώνου για την υποστήριξη των μικρών και μεσαίων διαστάσεων υπογραφόντων δήμων, τόσο κατά το αρχικό στάδιο του σχεδιασμού όσο και κατά το στάδιο της συλλογής, της εφαρμογής και της παρακολούθησης των δράσεων. Υπενθυμίζει επίσης τον σημαντικό ρόλο των «υποστηρικτών», των φορέων υποστήριξης που διευκολύνουν την προσχώρηση στο σύμφωνο, ενεργώντας ως διαμεσολαβητές και πρωτοστατώντας στην προώθηση δράσεων προβολής. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει τους συντονιστές στις προσπάθειες που καταβάλλουν και να αναδείξει τον ρόλο των υποστηρικτών, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο ρόλος τους θα καταστεί μακροπρόθεσμα βιώσιμος·

16.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι η ΕτΠ θα εκπροσωπείται στο πολιτικό συμβούλιο του Ευρωπαϊκού συμφώνου, διασφαλίζοντας μια ισχυρότερη σύνδεση μεταξύ της διαχείρισης του συμφώνου σε επίπεδο ΕΕ και των Πρέσβεων του συμφώνου, προκειμένου να παρασχεθεί πολιτική στήριξη στην εν λόγω πρωτοβουλία και να διευκολυνθεί ο διάλογος με τους εθνικούς φορείς. Εν προκειμένω, δεσμεύεται να διαθέσει τους πόρους που απαιτούνται για να καταστεί το δίκτυο των Πρέσβεων του συμφώνου ολοένα και πιο ενεργό και αποτελεσματικό, σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων·

17.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θέσει στη διάθεση του κοινού τα στοιχεία του συμφώνου των Δημάρχων, καθώς και τα δεδομένα γεωαναφοράς: τα στοιχεία αυτά θα μπορούσαν να συμβάλουν στη δημιουργία Παρατηρητηρίου της ΕΕ για την κλιματική ουδετερότητα, καθώς και στη λειτουργία της Πλατφόρμας Αστικών Δεδομένων (5) και του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Φτώχειας, το οποίο θα πρέπει να συλλέγει αναλυτικά στοιχεία τουλάχιστον σε επίπεδο NUTS2·

18.

καλεί, ταυτόχρονα, τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να χρησιμοποιήσουν το σύμφωνο των Δημάρχων ως ευκαιρία για την ενίσχυση της ικανότητας της δικής τους διοίκησης και να εκπαιδεύσουν τους δικούς τους δημόσιους υπαλλήλους, αποφεύγοντας την υπέρμετρη εξωτερική ανάθεση δραστηριοτήτων η οποία θα μπορούσε να υπονομεύσει την ικανότητα της διοίκησης να εφαρμόζει και να επικαιροποιεί τα SECAΡ·

19.

καλεί το ΚΚΕρ της ΕΕ να αναπτύξει στενότερους δεσμούς με τους περιφερειακούς συντονιστές του συμφώνου και να τους παράσχει τεχνική και επιστημονική υποστήριξη κατά τη συλλογή και την ανάλυση των δεδομένων και, παράλληλα, να προσφέρει στους δήμους επαρκή τεχνική βοήθεια για την εφαρμογή των σχεδίων δράσης για τη βιώσιμη ενέργεια και το κλίμα (SECAP), τον προσδιορισμό της χρηματοδότησης και τη θέσπιση συμμετοχικών διαδικασιών·

20.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΚΚΕρ και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να εργαστούν περαιτέρω για την επίτευξη ενός απλούστερου και σταθερού πλαισίου παρακολούθησης, το οποίο να μην χρειάζεται κατάρτιση και επικαιροποιήσεις σε συνεχή βάση, αλλά να παρέχει παράλληλα την απαραίτητη ευελιξία ώστε να ανταποκρίνεται σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον πολιτικής. Τονίζει ότι οι υποχρεώσεις παρακολούθησης, παρότι είναι σημαντικές για τη λειτουργία και την αξιοπιστία του συστήματος του συμφώνου, δεν πρέπει να παρεμποδίζουν τις τοπικές οντότητες —ιδίως δε τις μικρότερες εξ αυτών— να προσχωρήσουν στο σύμφωνο και να επωφεληθούν από τις δυνατότητες που παρέχει για την προώθηση φιλόδοξων δράσεων. Στο πλαίσιο αυτό, ζητεί επίσης να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο η ίδια η διαδικασία παρακολούθησης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί καλύτερα όσον αφορά τόσο την επικοινωνία όσο και τη διαδικασία, προκειμένου να διευκολυνθεί η μέγιστη δυνατή συμμετοχή στο δίκτυο.

21.

προτείνει να εξεταστεί επίσης η δυνατότητα δημιουργίας θεματικών δικτύων μεταξύ υπογραφόντων που διαθέτουν παρεμφερή χαρακτηριστικά ή αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις, όπως για παράδειγμα το μέγεθος, η γεωγραφική, η κοινωνική ή η οικονομική τους κατάσταση·

22.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να προωθήσουν δράσεις στο πλαίσιο των SECAP, ιδίως στον τομέα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, οι οποίες να υπερβαίνουν τα διοικητικά, περιφερειακά και εθνικά διοικητικά όρια προκειμένου να δημιουργηθούν συγκεντρώσεις γύρω από ένα εύθραυστο περιβαλλοντικό πλαίσιο·

23.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το ΚΚΕρ να επανεξετάσουν, με τη στήριξη των περιφερειακών συντονιστών και υποστηρικτών, τη διαδικασία αξιολόγησης των SECAP προκειμένου να καταστεί ταχύτερη και να παρέχει καθοδήγηση φιλικότερη προς τον χρήστη και προσανατολισμένη στις πολιτικές αποφάσεις. Κρίνεται σκόπιμο να καταβληθούν προσπάθειες για τον περιορισμό των διοικητικών διαδικασιών, τον εξορθολογισμό των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων και τη βελτίωση της χρήσης των δεδομένων.

24.

προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να χρησιμοποιούν πάντοτε την πιο απλή, επίκαιρη και εύστοχη γλωσσική διατύπωση και μορφή επικοινωνίας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το σύμφωνο των Δημάρχων και άλλες μορφές συνεργασίας τοπικών και περιφερειακών αρχών για το κλίμα και το περιβάλλον θα αναγνωριστούν ως σήμα βιωσιμότητας και ως απόδειξη αριστείας για την κλιματική δράση όταν έχουν επιτευχθεί ορισμένοι από τους στόχους που έχουν τεθεί·

Μια συμμετοχική μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα

25.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να προωθήσουν μέτρα με σκοπό να βοηθήσουν τους υπογράφοντες που δυσκολεύονται να επιτύχουν τους στόχους για τους οποίους είχαν δεσμευτεί κατά την υπογραφή του συμφώνου των Δημάρχων, για λόγους ανεξάρτητους από τη θέλησή τους·

26.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να ενισχύσουν περαιτέρω τις δραστηριότητες κατάρτισης και ενημέρωσης των υπογραφόντων, επιδιώκοντας να υπερνικήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τα γλωσσικά εμπόδια. Υπενθυμίζει ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στην ενεργειακή φτώχεια, που εξακολουθούν να αποτελούν σχετικά νέα θέματα και να θέτουν, ως εκ τούτου, σημαντικές απαιτήσεις στους περισσότερους υπογράφοντες·

27.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να ενισχύσουν περαιτέρω την ομάδα εμπειρογνωμόνων που προέρχονται από το τοπικό επίπεδο (Practitioners Group) (6) και να την καταστήσουν διαφανέστερη, δημοσιοποιώντας τη σύνθεσή της: η εν λόγω ομάδα αποτελεί σημαντικό μέσο προκειμένου να εξασφαλιστεί, αφενός, ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων στο σύμφωνο των Δημάρχων ακολουθεί μια λογική από κάτω προς τα πάνω και, αφετέρου, ότι οι ανάγκες των τοπικών και των περιφερειακών αρχών γίνονται επαρκώς κατανοητές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο διοργάνωσης δραστηριοτήτων κατάρτισης υψηλού επιπέδου που θα απευθύνονται στους εμπειρογνώμονες, στο περιθώριο και ως συμπλήρωμα των ήδη υφιστάμενων συνεδριάσεων. Οι εν λόγω δραστηριότητες κατάρτισης, με ιδιαίτερη έμφαση στην παροχή βοήθειας σε επαγγελματίες προερχόμενους από μικρές πόλεις, θα μπορούσαν να διοργανωθούν με την υποστήριξη μελών του ακαδημαϊκού κόσμου που ανήκουν στην ακαδημαϊκή ομάδα (academic corner) της κοινότητας του συμφώνου των Δημάρχων·

28.

παρακινεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να αναπτύξουν περαιτέρω τον ρόλο της λεγόμενης «ακαδημαϊκής ομάδας», η οποία αποσκοπεί στη δημιουργία δεσμών μεταξύ των πανεπιστημιακών και των ερευνητικών ιδρυμάτων, αφενός, και των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, αφετέρου· υπενθυμίζει ότι οι δεσμοί αυτοί είναι θεμελιώδους σημασίας για την απόκτηση των γνώσεων και των ικανοτήτων που απαιτούνται ενόψει των μεταβάσεων, καθώς και ότι χρειάζεται επίσης να ενισχυθεί η υποστήριξη τόσο της έρευνας όσο και των μελετών, αλλά και η διάδοση των αποτελεσμάτων των εν λόγω δραστηριοτήτων στην ευρύτερη κοινότητα του συμφώνου·

29.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να προωθήσουν και να διαδώσουν περαιτέρω τις ορθές πρακτικές των δράσεων χαμηλού κόστους που χρειάζεται να υλοποιηθούν, για παράδειγμα, με την εισαγωγή κριτηρίων βιωσιμότητας στις ήδη υφιστάμενες ή στις προγραμματισμένες δραστηριότητες των δήμων που πολύ συχνά δεν θα απαιτούσαν νέες πηγές χρηματοδότησης, αλλά μόνο καλύτερη κατανομή των διαθέσιμων πόρων. Εν προκειμένω, υπενθυμίζει την ιδιαίτερη σημασία της συστηματικής εφαρμογής των πράσινων και βιώσιμων δημόσιων συμβάσεων. Η παροχή καθοδήγησης για την πραγματοποίηση εκτιμήσεων όσον αφορά τις ώρες εργασίας και το σχετικό κόστος θα ήταν επίσης χρήσιμη για τη βελτίωση της συμμετοχής και της πολιτικής εποπτείας.

30.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην κοινωνική πτυχή, αρχίζοντας από την ενεργειακή φτώχεια, αλλά συμπεριλαμβάνοντας και την υγεία, την ευπάθεια στην κλιματική αλλαγή, τη διαχείριση των κινδύνων και την ποιότητα ζωής·

31.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να ενισχύσουν τη συμμετοχή των σχολείων και των εκπαιδευτικών κέντρων όλων των επιπέδων στην εκπόνηση, την εφαρμογή και την αναθεώρηση των SECAP. Αυτό θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την επίτευξη μακροχρόνιων αλλαγών συμπεριφοράς, οι οποίες είναι απαραίτητες για την εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα, όπως υπογραμμίζεται και στη μακροπρόθεσμη στρατηγική για το 2050·

32.

επαναλαμβάνει ότι είναι καθοριστικής σημασίας η υιοθέτηση μιας προσέγγισης «πενταπλής έλικας» προκειμένου να δημιουργηθούν αποτελεσματικά και ανθεκτικά στον χρόνο σχέδια δράσης για την αναγκαία αντιμετώπιση της πολυπλοκότητας της μετάβασης: τούτο απαιτεί τη συμμετοχή της δημόσιας διοίκησης, της βιομηχανίας, της ακαδημαϊκής κοινότητας, των ΜΚΟ και των πολιτών. Καλεί συνεπώς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το σύμφωνο των Δημάρχων να ενισχύσουν τον επίσημο ρόλο του ιδιωτικού τομέα, άλλων μη δημοτικών δημόσιων φορέων (ιδρύματα υγείας, ερευνητικά κέντρα κ.λπ.), μη κερδοσκοπικών οργανισμών και της κοινωνίας των πολιτών στην ανάπτυξη και την εφαρμογή των SECAP.

Συστηματικός προγραμματισμός υποστηριζόμενος από τα κατάλληλα χρηματοδοτικά μέσα

33.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να προτείνουν μέτρα για την προώθηση στενότερων δεσμών με τις δραστηριότητες σχεδιασμού σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, αρχής γενομένης από τα σχέδια βιώσιμης κινητικότητας και τον πολεοδομικό σχεδιασμό: υπενθυμίζει εν προκειμένω ότι η πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) με θέμα την κλιματική αλλαγή και το έδαφος (7) υπογραμμίζει περαιτέρω τον κρίσιμο ρόλο των πολιτικών χρήσης γης στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής· υπενθυμίζει επίσης ότι τα SECAP θα πρέπει να αποτελέσουν επιχειρησιακό, ευέλικτο και δυναμικό εργαλείο για τις τοπικές διοικήσεις, στενά διασυνδεδεμένο με άλλα σχέδια και προγράμματα·

34.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει υπόψη ότι οι δράσεις που σχετίζονται με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τον μετριασμό της εμπίπτουν κατά μεγάλο μέρος στις αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αυτό απαιτείται να αναγνωριστεί, ώστε να δοθεί στα SECAP η σημασία που τους αρμόζει εντός του συστήματος χρηματοδότησης των διαφόρων κρατών·

35.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να ενισχύσουν το όραμα των SECAP ως ολοκληρωμένων στρατηγικών εγγράφων που θα συμπεριλαμβάνονται στον γενικό σχεδιασμό της τοπικής διοίκησης με οριζόντιο τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές τοπικές ανάγκες. Κάθε δράση θα πρέπει να παραπέμπει σε συγκεκριμένα σχέδια/μέσα που υπάρχουν ήδη στον εκάστοτε δήμο. Τα SECAP θα μπορούσαν επίσης να καθορίσουν ποιοτικά/ποσοτικά κριτήρια για την υποστήριξη των διαδικασιών σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων στους δήμους προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του συμφώνου των Δημάρχων·

36.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσει και να επιβραβεύσει τις προσπάθειες των υπογραφόντων, των συντονιστών και των υποστηρικτών στα πιο πρόσφορα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να ενθαρρυνθούν να πράξουν το ίδιο ενόψει της ορθής εφαρμογής των εθνικών τους σχεδίων για το κλίμα και την ενέργεια·

37.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναθέσει σημαντικότερο ρόλο στις περιφέρειες οι οποίες αποτελούν σημαντικές συνιστώσες ενός συστήματος πολυεπίπεδης διακυβέρνησης· στο πλαίσιο αυτό, ζητεί από την Επιτροπή να προβλέψει κίνητρα όπως ο επιμερισμός των βαρών προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι περιφέρειες για την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών CO2· θεωρεί επίσης ότι τα ΕΔΕΤ θα πρέπει να περιλαμβάνουν μηχανισμούς υποστήριξης του έργου των περιφερειακών συντονιστών·

38.

θεωρεί ότι η ύπαρξη ενός ισχύοντος SECAP, ή άλλου ισοδύναμου σχεδίου για την ενέργεια και το κλίμα, θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσβαση σε όλα τα προσήκοντα χρηματοδοτικά προγράμματα (City Facility, Ορίζοντας Ευρώπη, Life κ.λπ.)·

39.

υπενθυμίζει ότι ο εγκάρσιος χαρακτήρας των σχεδίων δράσης που σχετίζονται με το κλίμα θα μπορούσε να καταστήσει πολλές από τις δράσεις επιλέξιμες για στήριξη από τα ταμεία της ΕΕ για την αγροτική ανάπτυξη και τη δράση για τη θάλασσα· ενθαρρύνει συνεπώς τους συντονιστές του συμφώνου να διερευνήσουν περαιτέρω αυτή τη δυνατότητα και το Γραφείο του συμφώνου των Δημάρχων να παράσχει καθοδήγηση σχετικά με αυτό το θέμα·

40.

καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να διερευνήσει μια ενδεχόμενη συνεργασία με την ΕτΠ και τα μέλη της στο πλαίσιο του έργου των Πρέσβεων του συμφώνου της ΕτΠ προκειμένου να αυξηθεί η εμβέλεια και η προβολή της πολιτικής στήριξης που παρέχεται στο σύμφωνο των Δημάρχων·

41.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει σαφή καθοδήγηση στις περιφέρειες για τη διαμόρφωση, με τη συμμετοχή όλων των αρμόδιων Γενικών Διευθύνσεων, κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά τον τρόπο υποστήριξης της εφαρμογής των SECAP μέσω του ΠΕΠ-ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και τη δημιουργία επαγγελματικών προφίλ με σκοπό τη στήριξη των δήμων·

42.

καλεί την ΕΤΕπ να ενισχύσει περαιτέρω την επικοινωνία της με την Κοινότητα του συμφώνου των Δημάρχων, με στόχο την ενίσχυση της ικανότητας των τοπικών και των περιφερειακών αρχών να αξιοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα μέσα της ΕΤΕπ, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη μέσων για την υποστήριξη των μικρών και μεσαίων διαστάσεων τοπικών αρχών·

43.

επικροτεί τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών (European Investment Advisory Hub) (8), ο οποίος ανταποκρίνεται στην έντονη ανάγκη υποστήριξης και καθοδήγησης των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στον τομέα των ευκαιριών χρηματοδότησης. Σημειώνει, ωστόσο, ότι το εν λόγω μέσο φαίνεται να έχει περιορισμένο αντίκτυπο μέχρι στιγμής στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές. Ως εκ τούτου, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τις αιτίες και να δημιουργήσει περισσότερες συνέργειες μεταξύ αυτού του μέσου και των πρωτοβουλιών από τη βάση προς την κορυφή, ιδίως με το σύμφωνο των Δημάρχων, και δηλώνει ότι είναι διατεθειμένη να υποστηρίξει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την περαιτέρω προώθηση του εν λόγω εργαλείου και για τη διερεύνηση στρατηγικών που θα το καταστήσουν πιο λειτουργικό.

Βρυξέλλες, 5 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) https://www.ipcc.ch/2018/10/08/summary-for-policymakers-of-ipcc-special-report-on-global-warming-of-1-5c-approved-by-governments/.

(2) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:52018DC0773.

(3) https://www.un.org/sustainabledevelopment/.

(4) https://ec.europa.eu/info/eu-regional-and-urban-development/topics/cities-and-urban-development_en

(5) https://urban.jrc.ec.europa.eu/#/en

(6) https://www.eumayors.eu/about/support-the-community/group-of-practitioners.html.

(7) IPCC Special Report on Climate Change and Land (Ειδική έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή με θέμα την κλιματική αλλαγή και τη γη).

(8) https://eiah.eib.org/about/initiative-urbis.htm.

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/36

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες — ρυθμιστικά ζητήματα τοπικού και περιφερειακού χαρακτήρα»

(2020/C 79/07)

Εισηγητής

Δημήτριος ΜΠΙΡΜΠΑΣ (EL/PES), Δημοτικός Σύμβουλος Αιγάλεω

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

υπογραμμίζει ότι η οικονομία των ψηφιακών πλατφορμών αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ευρωπαϊκής οικονομίας και η οικονομική και κοινωνική της σημασία θα συνεχίσει να αυξάνεται σημαντικά στο μέλλον·

υπενθυμίζει ότι η οικονομία των πλατφορμών ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως «επιχειρηματικά μοντέλα όπου τις δραστηριότητες διευκολύνουν συνεργατικές πλατφόρμες» (1). Σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι συνεργατικές πλατφόρμες δημιουργούν μια ανοικτή αγορά για την προσωρινή χρήση αγαθών ή υπηρεσιών που συχνά παρέχουν ιδιώτες. Στη συνεργατική οικονομία δραστηριοποιούνται τρεις κατηγορίες παραγόντων: i) πάροχοι υπηρεσιών, οι οποίοι χρησιμοποιούν από κοινού περιουσιακά στοιχεία, πόρους, χρόνο ή/και δεξιότητες και μπορεί να είναι ιδιώτες που παρέχουν υπηρεσίες ευκαιριακά ή πάροχοι υπηρεσιών που ενεργούν με την επαγγελματική τους ιδιότητα· ii) χρήστες των υπηρεσιών· και iii) μεσάζοντες, οι οποίοι, μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας, συνδέουν παρόχους και χρήστες και διευκολύνουν τις μεταξύ τους συναλλαγές (“συνεργατικές πλατφόρμες”)·

υπενθυμίζει επίσης ότι ο ΟΟΣΑ ορίζει την πλατφόρμα ως μια «ψηφιακή υπηρεσία που διευκολύνει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ δύο ή περισσότερων ξεχωριστών αλλά αλληλεξαρτώμενων συνόλων χρηστών (εταιρειών ή ατόμων) που αλληλεπιδρούν μέσω της υπηρεσίας στο Διαδίκτυο» (2)·

επισημαίνει ότι η χρήση ψηφιακών πλατφορμών για τον συντονισμό κάθε είδους οικονομικής δραστηριότητας αυξάνεται με την αλματώδη επέκταση της χρήσης του διαδικτύου·

αναγνωρίζει ότι η αύξηση της εργασίας στις ψηφιακές πλατφόρμες μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι παρέχει μια σειρά πλεονεκτημάτων, τόσο για τους εργοδότες όσο και για τους εργαζόμενους στο πλαίσιο της ανάγκης για ευελιξία της αγοράς εργασίας. Σύμφωνα με το Eurofound (3), η εργασία σε πλατφόρμα δημιουργεί επίσης σειρά ευκαιριών σχετικά με την αγορά εργασίας, όπως εύκολη πρόσβαση σε αυτήν, πηγή επιπλέον εισοδήματος, τόνωση της αυτοαπασχόλησης, ευελιξία στα ωράρια εργασίας και πρόληψη της διακριτικής μεταχείρισης εργαζομένων βάσει εθνικότητας, αναπηρίας αλλά και γεωγραφικής θέσης. Επίσης, όπως αναφέρεται σε έκθεση του ΚΚΕρ (4), εφόσον οι περισσότεροι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες στην Ευρώπη προέρχονται από ευπαθείς ομάδες αναζητούντων εργασία (νέοι, γυναίκες, κάτοικοι απομακρυσμένων περιφερειών), η εργασία σε πλατφόρμα μπορεί να επηρεάσει θετικά την ένταξη αυτών των ομάδων στην αγορά εργασίας. Εφόσον, μάλιστα, τεθούν σε ισχύ τα κατάλληλα μέτρα που θα εξασφαλίζουν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, η εργασία σε πλατφόρμα μπορεί να «διευκολύνει τις μεταβάσεις σε πιο σταθερές μορφές απασχόλησης»·

αναγνωρίζει ότι η ταχεία εξάπλωση των ψηφιακών πλατφορμών εργασίας τα τελευταία χρόνια έχει εγείρει διάφορα ζητήματα σχετικά με τη λειτουργία και το όφελος το οποίο απορρέει από την αναδιοργάνωση της εργασίας που συνεπάγονται οι πλατφόρμες αυτές, αλλά και με τους συναφείς κινδύνους·

σημειώνει ότι, σύμφωνα με το Eurofound (5), λόγω της ειδικής ρύθμισης εργασίας για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες, που βασίζεται σε καθήκοντα που εκτελούνται σε ειδική βάση, υπάρχει μεγαλύτερη αβεβαιότητα όσον αφορά τα δικαιώματα και το επίπεδο της κοινωνικής προστασίας, τις συνθήκες εργασίας ή τη σταθερότητα της απασχόλησης·

υποστηρίζει ότι απαιτείται ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για να εξασφαλιστεί η κοινωνική προστασία και τα κοινωνικά δικαιώματα σε όλους τους εργαζόμενους (από την προστασία υγείας και της ασφάλειας μέχρι την πρόσβαση στη διά βίου μάθηση) για να δημιουργηθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού για την οικονομία της πλατφόρμας και την «παραδοσιακή» οικονομία εκτός διαδικτύου, βασισμένοι στα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη·

επισημαίνει ότι η ψευδής αυτοαπασχόληση (που μερικές φορές αναφέρεται και ως συγκεκαλυμμένη ή εικονική αυτοαπασχόληση) αφορά περιπτώσεις κατά τις οποίες τα άτομα ταξινομούνται ως αυτοαπασχολούμενοι, όμως, κατ’ ουσία, εργάζονται ως υπάλληλοι. Θα πρέπει να παταχθεί η σκόπιμη εσφαλμένη ταξινόμηση εργαζομένων από τους εργοδότες, που αποσκοπεί στην αποφυγή ρυθμίσεων περί απασχόλησης, φορολογικών υποχρεώσεων και της εκπροσώπησης των εργαζομένων, καθώς και στη μετακύλιση των κινδύνων στους εργαζόμενους ή/και στην απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος·

10.

επιβεβαιώνει ότι το δικαίωμα όλων των εργαζομένων για δίκαιη και ίση μεταχείριση όσον αφορά τους όρους απασχόλησης, την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία και την κατάρτιση, ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της σχέσης απασχόλησης, καθώς και το δικαίωμα σε δίκαιες αποδοχές που επιτρέπουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, ορίζεται στον Ευρωπαϊκό Πυλώνα για τα Κοινωνικά Δικαιώματα (6), ο οποίος υποστηρίχθηκε ομόφωνα από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ·

11.

επισημαίνει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι λεγόμενοι «εργαζόμενοι για ίδιο λογαριασμό» («own-account workers») στο να διαθέτουν συλλογική εκπροσώπηση και εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικοί εταίροι είναι η δυνατότητα επαφής με τους εργαζόμενους στην άτυπη οικονομία, καθώς και στις νέες αναδυόμενες μορφές απασχόλησης, όπως, λόγου χάρη, οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες (7). Ζητεί, ως εκ τούτου, τη λήψη μέτρων για την προώθηση και τη διευκόλυνση του κοινωνικού διαλόγου για το εν λόγω τμήμα της αγοράς εργασίας·

12.

υποστηρίζει ότι μια κοινή ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη ρύθμιση της εργασίας στις ψηφιακές πλατφόρμες θα εξασφαλίζει συντονισμένη απάντηση από τα κράτη μέλη στις νομικές προκλήσεις που προκύπτουν από τις συνεχείς τεχνολογικές αλλαγές στην αγορά εργασίας. Έχει επίγνωση των ευκαιριών επαγγελματικής υποστήριξης, συλλογής γνώσεων και μάθησης, στις οποίες παρέχουν πρόσβαση οι νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη να αντιμετωπιστούν δεόντως οι αρνητικές επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών στους εργαζόμενους σε πλατφόρμες, δεδομένου ότι η αυξανόμενη σημασία αυτών των τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, έχει ως συνέπεια οι εργαζόμενοι να υπόκεινται σε αποφάσεις που έχουν καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης·

13.

συμφωνεί με την έκκληση της ΔΟΕ για τη δημιουργία ενός διεθνούς συστήματος διακυβέρνησης που θα απαιτεί από τους κατόχους των πλατφορμών να σέβονται ορισμένα ελάχιστα δικαιώματα και μέτρα προστασίας και να ρυθμίζουν τη χρήση των δεδομένων και την αλγοριθμική λογοδοσία στον κόσμο της εργασίας. Με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπιστούν ζητήματα που συνδέονται με τη συλλογική εκπροσώπηση των εργαζομένων σε πλατφόρμες, καθώς και ζητήματα σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη, με την απαίτηση να εφαρμόζεται μια προσέγγιση ελέγχου της τεχνητής νοημοσύνης από τον άνθρωπο (human-in-command) και με τη διασφάλιση ότι οι τελικές αποφάσεις που έχουν αντίκτυπο στην εργασία θα λαμβάνονται από τον άνθρωπο (8)· ταυτόχρονα επικροτεί εθνικές και υποεθνικές πρωτοβουλίες (9), καθώς και βασισμένες σε πλατφόρμες πρωτοβουλίες δρομολόγησης κώδικα δεοντολογίας για τον πληθοπορισμό και την πληθεργασία·

14.

συμμερίζεται την άποψη που εκφράζεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου EPSCO της 24ης Οκτωβρίου 2019 όσον αφορά την ανάγκη τα κράτη μέλη και η Επιτροπή να «ενισχύσουν τους οργανισμούς εργασίας, ιδίως τα θεσμικά όργανα που είναι επιφορτισμένα με τη διεύθυνση και την επιθεώρηση της εργασίας, και να προωθήσουν την αποτελεσματική εφαρμογή των διεθνών κανόνων εργασίας για την προστασία όλων των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων που απασχολούνται σε νέες μορφές εργασίας, καθώς και εκείνων που βρίσκονται σε στάδιο μετάβασης από την άτυπη στην επίσημη οικονομία» (10). Συμφωνεί επίσης ως προς την ανάγκη να «διασφαλίσουν τη δέουσα προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και να ανταποκρίνονται, όπου αρμόζει, στις προκλήσεις και στις ευκαιρίες, ιδίως στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού της εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας σε πλατφόρμα» (11)·

15.

επικροτεί την πρόθεση της νέας Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, την οποία εξέφρασε στην εναρκτήρια συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 16 Ιουλίου 2019, να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων σε πλατφόρμες, ιδίως εστιάζοντας σε δεξιότητες και εκπαίδευση (12)· Προσδοκά ωστόσο ότι οι βελτιώσεις στις συνθήκες αυτές θα υπερβαίνουν τους προαναφερθέντες τομείς πολιτικής και θα περιλαμβάνουν πρόταση της νέας Επιτροπής για την «αντιμετώπιση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων σε πλατφόρμα και την ενεργό αντιμετώπιση των νέων μορφών επισφάλειας» (13)·

16.

επισημαίνει τη γενική ανάγκη να επικαιροποιηθούν τα υφιστάμενα νομικά πλαίσια σε επίπεδο ΕΕ (δηλαδή, η οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο, η οδηγία για τις υπηρεσίες), προκειμένου να αντιμετωπιστούν η ταχεία ανάπτυξη της συνεργατικής οικονομίας και οι προκλήσεις που θέτουν οι πλατφόρμες που δραστηριοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο. Η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ που μπορεί επίσης να εφαρμοστεί στην εργασία σε πλατφόρμα, όπως η Οδηγία για Διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας, και η ακριβής χαρτογράφηση των υφιστάμενων μορφών εργασίας σε πλατφόρμα αποτελούν βασική προϋπόθεση για κάθε επικαιροποίηση του νομικού πλαισίου·

Ταξινόμηση εργαζομένων και συμβάσεις

17.

υπενθυμίζει προηγούμενη γνωμοδότησή της, όπου τονίζεται ότι «ορισμένα επιχειρηματικά μοντέλα της συνεργατικής οικονομίας αναπτύσσονται παράγοντας έντονα αρνητικούς εξωγενείς παράγοντες σε κοινωνικό επίπεδο και σε επίπεδο απασχόλησης, ιδίως με την κατάχρηση της έννοιας της «αυτοαπασχόλησης» και βασίζονται σε κοινωνικές ανισότητες μεταξύ των εργαζομένων ανάλογα» (14)·

18.

υπενθυμίζει επίσης προηγούμενη θέση της ΕτΠ, όπου σημειώνεται ότι «πολλές μορφές απασχόλησης στο πλαίσιο της συνεργατικής οικονομίας φαίνεται να τοποθετούνται κάπου μεταξύ εξαρτημένης και ανεξάρτητης εργασίας», πράγμα που «εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τις συνθήκες εργασίας, την υγεία και την ασφάλεια, τις παροχές ασφάλισης ασθενείας, τα επιδόματα ασθενείας και ανεργίας και τις συντάξεις» (15)·

19.

υπενθυμίζει ότι στο Έγγραφο Προβληματισμού για την Κοινωνική Διάσταση της Ευρώπης (16), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι η εμβάθυνση αυτής της διάστασης προϋποθέτει ότι η ΕΕ «συμφωνεί σε κοινούς κανόνες που καθορίζουν το καθεστώς απασχόλησης των εργαζομένων σε ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό της ενιαίας ψηφιακής ευρωπαϊκής αγοράς»·

20.

τονίζει ότι δεδομένης της μεγαλύτερης εξοικείωσης των νέων ανθρώπων στον ψηφιακό μετασχηματισμό και στις τεχνολογικές εξελίξεις, διαπιστώνεται ότι η εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες και η ευελιξία που συχνά παρέχει θεωρείται από τους νέους ως μία δελεαστική ευκαιρία απασχόλησης έστω και με μη σαφώς καθορισμένα εργασιακά δικαιώματα. Σημειωτέον ότι οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες είναι σήμερα κατά μέσον όρο 10 έτη νεότεροι από τους εργαζόμενους off-line (17), οπότε η έλλειψη σαφούς πλαισίου που θα ορίζει τα δικαιώματα αυτά αυξάνει την επισφαλή απασχόληση μεταξύ των νέων·

21.

αναγνωρίζει την περιπλοκότητα των συμβασιακών σχέσεων στις ψηφιακές πλατφόρμες, αλλά επισημαίνει ότι και τα πολύ διαφοροποιημένα μοντέλα απασχόλησης της παραδοσιακής οικονομίας διέπονται από κοινούς βασικούς κανόνες που ισχύουν για όλους τους φορείς με τον ίδιο τρόπο. Η Επιτροπή των Περιφερειών ζητεί συνεπώς να μεταφερθούν οι θεμελιώδεις εργατικές και κοινωνικές διατάξεις στην οικονομία των πλατφορμών και στους εργαζόμενους σε αυτήν, τονίζοντας ότι είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι κοινωνικές επιπτώσεις της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς. Ένα ανάλογο εθνικό και όπου είναι αναγκαίο - δεδομένου του υπερεθνικού χαρακτήρα της ψηφιακής οικονομίας - ευρωπαϊκό πλαίσιο για τη ρύθμιση της εργασίας σε ψηφιακές πλατφόρμες θα δημιουργήσει ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ της παραδοσιακής οικονομίας και της οικονομίας των ψηφιακών πλατφορμών και θα καταπολεμήσει το κοινωνικό ντάμπιγκ. Ένα τέτοιο ρυθμιστικό πλαίσιο θα πρέπει επίσης να εξετάζει το ενδεχόμενο απαγόρευσης ρητρών αποκλειστικότητας που εμποδίζουν τους εργαζόμενους να συνεργάζονται με άλλες πλατφόρμες·

22.

τονίζει ότι η ρύθμιση αυτή θα πρέπει να αντιμετωπίζει σημαντικά ρυθμιστικά ζητήματα όπως το βάρος της απόδειξης για την τεκμηρίωση της σχέσης εργασίας (άρα και της πιθανής λανθασμένης ταξινόμησης), η αξιολόγηση του μαχητού τεκμηρίου μιας εργασιακής σχέσης και η οργάνωση εργασίας μέσα από συμβασιακές σχέσεις με καταχρηστικές διατάξεις, καθώς και το ζήτημα της κυριότητας και της φορητότητας των δεδομένων σχετικά με το προφίλ και την απόδοση ενός εργαζομένου σε πλατφόρμα. Επιπλέον, θα μπορούσε να αντιμετωπίζει το ζήτημα των εργοδοτικών εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, σε σχέση με το συνολικό απασχολούμενο προσωπικό και ανεξάρτητα από το καθεστώς απασχόλησης, λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα των εργασιακών ρυθμίσεων. Για να λαμβάνεται υπόψη η δυνατότητα ψηφιακής διέλευσης των συνόρων και να επιτρέπεται η εφαρμογή της οδηγίας για την απόσπαση εργαζομένων (18), θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα διάκρισης μεταξύ του «τόπου εργασίας» και του «τόπου παραλαβής της υπηρεσίας» ως ελάχιστη κατοχύρωση των εργασιακών δικαιωμάτων·

23.

σημειώνει ότι ο καθορισμός της ύπαρξης σχέσης απασχόλησης θα πρέπει να βασίζεται στη νομοθεσία, τις συλλογικές συμβάσεις ή τις πρακτικές που ισχύουν σε κάθε κράτος μέλος, λαμβανομένης υπόψη της νομολογίας του Δικαστηρίου (19). Σύμφωνα με την εν λόγω νομολογία, το καθεστώς αυτό μπορεί επίσης να ισχύει για εργαζομένους σε ψηφιακές πλατφόρμες, εφόσον πληρούνται τα σχετικά κριτήρια· συμφωνεί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι «ο καθορισμός ύπαρξης σχέσης εργασίας θα πρέπει να βασίζεται στα πραγματικά περιστατικά που συνδέονται με την πραγματική εκτέλεση των εργασιών και όχι στην περιγραφή της σχέσης από τα μέρη» (20). Συμφωνεί επίσης ότι η «κατάχρηση του καθεστώτος του αυτοαπασχολουμένου, όπως αυτό ορίζεται στο εθνικό δίκαιο, είτε σε εθνικό είτε σε διασυνοριακό επίπεδο, αποτελεί μορφή ψευδώς δηλωμένης εργασίας που συνδέεται συχνά με την αδήλωτη εργασία, … προκειμένου να αποφευχθούν ορισμένες νομικές ή φορολογικές υποχρεώσεις» (21). Υποστηρίζει ως εκ τούτου την ανάγκη κατευθυντήριων γραμμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την καταπολέμηση του φαινομένου·

24.

επικροτεί το γεγονός ότι τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν καθεστώτα κατώτατου μισθού είτε βάσει νόμου είτε κατόπιν συλλογικών διαπραγματεύσεων· Η αρμοδιότητα και η ευθύνη για θέματα σχετικά με τη διαμόρφωση των μισθών έγκειται στα κράτη μέλη ή/και τους εθνικούς κοινωνικούς εταίρους. Επομένως, η αυτονομία των κοινωνικών εταίρων, καθώς και το δικαίωμά τους να προβαίνουν σε συλλογικές συμβάσεις, πρέπει να γίνονται σεβαστά (22)·

25.

υποστηρίζει τη συγκρότηση ειδικής ομάδας εργασίας για την εξέταση και παρακολούθηση των εργασιακών σχέσεων και την ταξινόμηση εργαζομένων στις ψηφιακές πλατφόρμες, στο πλαίσιο λειτουργίας του «Παρατηρητηρίου της ΕΕ για την οικονομία των επιγραμμικών πλατφορμών» που συγκροτήθηκε με απόφαση της Επιτροπής (23). Το Παρατηρητήριο, το οποίο αποτελείται από ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων στον τομέα της οικονομίας των διαδικτυακών πλατφορμών και από μια ειδική ομάδα υπαλλήλων της Επιτροπής, έχει ήδη αναλάβει το έργο του και παράσχει στην Επιτροπή συμβουλές και εμπειρογνωμοσύνη σχετικά με τις εξελίξεις στην οικονομία των διαδικτυακών πλατφορμών. Η Επιτροπή των Περιφερειών μπορεί να συμβάλει στο έργο της ομάδας με βέλτιστες πρακτικές στο τοπικό, περιφερειακό και διασυνοριακό επίπεδο, οι οποίες θα ενισχύουν, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη ικανότητας των τοπικών και περιφερειακών αρχών· ζητεί, συνεπώς, καθεστώς παρατηρητή στο Παρατηρητήριο·

Περιφερειακή και τοπική διάσταση

26.

επισημαίνει ότι η διαρκής ανάπτυξη και διεύρυνση των οικονομικών δραστηριοτήτων στις οποίες διεισδύουν οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν αντίκτυπο σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και, ως εκ τούτου, πρέπει να ρυθμίζονται και στο επίπεδο των Περιφερειακών και Τοπικών Αρχών, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, πρωτίστως δε όσον αφορά τη φορολογία και την πολεοδομία·

27.

καλεί τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να δώσουν λύσεις στις κοινωνικές και εργασιακές προκλήσεις που προκύπτουν από την απασχόληση σε ψηφιακές πλατφόρμες, απαντώντας με μέτρα κοινωνικής υποστήριξης για τις άτυπες μορφές απασχόλησης, καθώς και μέτρα πρόληψης των παράτυπων και ενίοτε παράνομων μορφών απασχόλησης (όπως η ψευδής αυτοαπασχόληση) στις εν λόγω πλατφόρμες, προκειμένου να διασφαλιστούν τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα των εργαζομένων σε πλατφόρμες·

28.

ενθαρρύνει τις Περιφερειακές και Τοπικές Αρχές ως παρόχους και αποδέκτες πολλαπλών διαδικτυακών υπηρεσιών, συχνά με τη μεσολάβηση ψηφιακών πλατφορμών, να προβούν στην ενσωμάτωση στα κριτήρια ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων θετικής διακριτικής μεταχείρισης για τις κοινωνικά υπεύθυνες πλατφόρμες, καθώς και κοινωνικών κριτηρίων σχετικών με τις εργασιακές συνθήκες στις πλατφόρμες·

29.

ενθαρρύνει τις Περιφερειακές και Τοπικές Αρχές ως παρόχους υπηρεσιών να διαμορφώσουν εργασιακές συμβάσεις που θα λειτουργήσουν ως πρότυπο για τους λοιπούς τοπικούς εργοδότες·

30.

ενθαρρύνει τις Τοπικές και Περιφερειακές Αρχές να αναπτύξουν πολιτικές απασχόλησης, διά βίου μάθησης και κοινωνικής πολιτικής που θα συμβαδίζουν και θα λαμβάνουν υπόψη την ψηφιοποίηση των αγορών εργασίας·

31.

καλεί τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να καταπολεμήσουν, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, την καταχρηστική ταξινόμηση των εργαζομένων, αξιοποιώντας την επιθεώρηση εργασίας ή άλλο αντίστοιχο οργανισμό ή θεσμό.

Βρυξέλλες, 5 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) Ανακοίνωση της Επιτροπής Ευρωπαϊκή ατζέντα για μια συνεργατική οικονομία (COM(2016) 356 final).

(2) ΟΟΣΑ, Προοπτικές της Απασχόλησης 2019.

(3) Eurofound (2019), Platform work: Maximising the potential while safeguarding standards? (Εργασία σε πλατφόρμα: Μεγιστοποίηση του δυναμικού με προστασία των προτύπων;) https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef19045en.pdf

(4) ΚΚΕρ, 2018, Platform Workers in Europe (Οι εργαζόμενοι πλατφόρμας στην Ευρώπη) https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC112157/jrc112157_ pubsy_platform_workers_in_europe_science_for_policy.pdf

(5) Eurofound, 2018, Employment and working conditions of selected types of platform work, (Απασχόληση και συνθήκες εργασίας επιλεγμένων ειδών εργασίας σε πλατφόρμες), https://www.eurofound.europa.eu/publications/report/2018/employment-and-working-conditions-of-selected-types-of-platform-work

(6) Κεφάλαιο II: Δίκαιοι όροι εργασίας, Σημεία 5 και 6 (https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_el).

(7) Μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα «EU and ILO: Shaping the Future of Work», 2019 [Η ΕΕ και η ΔΟΕ: Διαμορφώνοντας το μέλλον της εργασίας] (http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2014_2019/plmrep/COMMITTEES/EMPL/DV/2019/09-03/IPOL_STU2019638407_EN.pdf).

(8) «Work for a brighter future» (Εργασία για ένα λαμπρότερο μέλλον), Παγκόσμια Επιτροπή της ΔΟΕ για το μέλλον της εργασίας, 2019. http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—dgreports/—cabinet/documents/publication/wcms_662410.pdf

(9) Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα αποτελεί η πρωτοβουλία του δήμου Μιλάνου, που το 2018 ξεκίνησε το «Δημοτικό ενημερωτικό περίπτερο ποδηλάτη», το πρώτο γραφείο στην Ιταλία που είναι αφιερωμένο στο να αφουγκράζεται, να ενημερώνει και να παρέχει συμβουλές στους εργαζομένους σε πλατφόρμες παράδοσης τροφίμων. http://www.ansa.it/lombardia/notizie/2018/07/18/a-milano-primo-sportello-per-i-rider_111a55ca-fc7b-4c16-91f7-60b1b22a3c96.html

(10) Το μέλλον της εργασίας: η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί τη διακήρυξη της εκατονταετηρίδας της ΔΟΕ — Συμπεράσματα του Συμβουλίου (24 Οκτωβρίου 2019).

(11) O.π.

(12) Πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2019-2024 (https://www.europarl.europa.eu/resources/library/media/20190716RES57231/20190716RES57231.pdf).

(13) Εισαγωγική ομιλία του Nicolas Schmit, προτεινόμενου Επιτρόπου για τις Θέσεις εργασίας, κατά την ακρόασή του ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (https://multimedia.europarl.europa.eu/en/-hearing-of-nicolas-schmit-commissioner-designate-jobs-opening-statement-by-nicolas-schmit_I178011-V_v).

(14) Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Συνεργατική οικονομία και επιγραμμικές πλατφόρμες: ένα κοινό όραμα πόλεων και περιφερειών» (COR-2016-04163).

(15) Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Διαφανείς και προβλέψιμοι όροι εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση» (CDR 1129/2018).

(16) COM(2017) 206, 26 Απριλίου 2017.

(17) http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC112157/jrc112157_pubsy_platform_workers_in_europe_science_for_ policy.pdf, σ. 23.

(18) https://data.consilium.europa.eu/doc/document/PE-18-2018-INIT/el/pdf

(19) https://data.consilium.europa.eu/doc/document/PE-43-2019-INIT/el/pdf

(20) Νομοθετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 16ης Απριλίου 2019 σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2019-0379_EL.html

(21) O.π.

(22) Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Θέσπιση ελάχιστων προτύπων για τις αμοιβές απασχόλησης στην ΕΕ» (COR-2015-01689).

(23) Απόφαση της Επιτροπής για τη σύσταση της ομάδας εμπειρογνωμόνων για το Παρατηρητήριο της Οικονομίας των Επιγραμμικών Πλατφορμών, 26.4.2018, C(2018) 2393 final.

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/40

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ρυθμιστικές απαντήσεις όσον αφορά τη συνεργατική οικονομία»

(2020/C 79/08)

Εισηγητής

Peter FLORIANSCHÜTZ (AT/PES), Μέλος του τοπικού κοινοβουλίου του ομόσπονδου κρατιδίου της Βιέννης και δημοτικός σύμβουλος Βιέννης

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Γενικές παρατηρήσεις

καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή να θέσουν τη συνεργατική οικονομία στην πρώτη γραμμή των προτεραιοτήτων τους για τη θητεία 2019-2024·

επισημαίνει ότι η συνεργατική οικονομία βασίζεται σε τριγωνική σχέση μεταξύ τριών κατηγοριών συμμετεχόντων —του πελάτη, του προμηθευτή και της πλατφόρμας/του διαμεσολαβητή— που διαφέρει σημαντικά σε σχέση με το παραδοσιακό μοντέλο «αλυσίδας» και τις διμερείς σχέσεις πελάτη-προμηθευτή επί των οποίων βασίζεται το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ·

θεωρεί συνεπώς ότι η πρακτική εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας σε αυτά τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα είναι κάθε άλλο παρά ολοκληρωμένη και συχνά δύσκολο να υλοποιηθεί, όπως δείχνουν οι έντονες διαφορές και οι δικαστικές προσφυγές που πυροδότησε·

υπενθυμίζει ότι στη γνωμοδότησή της του 2016 (1), η ΕτΠ διαπίστωνε ότι η Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ευρωπαϊκή ατζέντα για μια συνεργατική οικονομία» (2) δεν παρείχε ολοκληρωμένες απαντήσεις σε ορισμένα από τα καίρια ερωτήματα που έθετε η συνεργατική οικονομία, φρονεί δε ότι αυτή η αδράνεια οδήγησε στο να αφήνονται άκρως πολιτικές αποφάσεις στη διακριτική ευχέρεια των δικαστηρίων αντί του Ευρωπαίου νομοθέτη και των περιφερειακών νομοθετών·

επισημαίνει τα οφέλη της συνεργατικής οικονομίας, όταν λειτουργεί με δίκαιους και ρυθμιζόμενους ισότιμους όρους ανταγωνισμού, όπως είναι ο εντονότερος ανταγωνισμός σε πολλούς τομείς με αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις στους κατεστημένους φορείς με αποτέλεσμα μεγαλύτερο εύρος επιλογών και χαμηλότερο κόστος για τους καταναλωτές, καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης και θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που απορρέουν από την αποδοτικότερη χρήση του ενεργητικού και των πόρων·

επισημαίνει ωστόσο ότι, εκτός των πλεονεκτημάτων, η συνεργατική οικονομία έχει επίσης αρνητικές επιπτώσεις για τις παραδοσιακές επιχειρήσεις και τις τοπικές κοινότητες· τονίζει ότι η υπονόμευση των εργατικών και καταναλωτικών δικαιωμάτων και των προτύπων προστασίας του περιβάλλοντος είναι απαράδεκτη στην ενιαία αγορά και υπογραμμίζει ότι η ΕτΠ καταρτίζει ξεχωριστή γνωμοδότηση για τις εργασιακές και κοινωνικές πτυχές της εργασίας σε πλατφόρμες (3)·

θεωρεί ότι οι οικονομικές δραστηριότητες εντός και εκτός διαδικτύου πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα με ίσους όρους ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά. Η συνεργατική οικονομία παρέχει μεγαλύτερη ποικιλία επιλογών στους καταναλωτές και νέες ευκαιρίες στους επιχειρηματίες, ωστόσο οι πολίτες και οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν επίγνωση των εφαρμοστέων τοπικών κανόνων και υποχρεώσεων, ανεξάρτητα από το είδος επιχείρησης πλατφόρμας (π.χ. κοινή χρήση κατοικιών, διαδρομές με το αυτοκίνητο, διάφορες οικιακές υπηρεσίες, κερδοσκοπικού ή μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα κ.λπ.) που επέλεξαν·

διαπιστώνει επίσης με ιδιαίτερη θλίψη τον εξαναγκασμό των κατοίκων σε αποχώρηση από πολλές μεγάλες πόλεις λόγω της αύξησης των τιμών των ακινήτων που συνδέεται με τη διάθεση μεγάλου αριθμού μονάδων στέγασης σε βραχυπρόθεσμες τουριστικές μισθώσεις μέσω διαδικτυακών πλατφορμών·

παρ’ όλα αυτά συμμερίζεται την επιθυμία της Επιτροπής, όπως διατυπώνεται στην «Ατζέντα για μια συνεργατική οικονομία» του 2016, να ισορροπήσει τους δύο πολιτικούς στόχους της αντιμετώπισης των υφιστάμενων προβλημάτων και της παροχής νομικής ασφάλειας μέσω, αφενός, ρύθμισης, και, αφετέρου, ενθάρρυνσης της καινοτομίας, των νέων επιχειρήσεων και της περαιτέρω ανάπτυξης της συνεργατικής οικονομίας·

10.

φρονεί ότι το κράτος δικαίου προϋποθέτει τη θέσπιση και την αποτελεσματική επιβολή της νομοθεσίας και ότι δεν πρέπει να υφίσταται κανένα εμπόδιο στην εφαρμογή και επιβολή της ευρωπαϊκής, εθνικής ή περιφερειακής νομοθεσίας από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές·

11.

επικροτεί τις οικειοθελείς ενέργειες πλατφορμών σε όλη την Ευρώπη, υπογραμμίζει ωστόσο ότι αυτές δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τους κανόνες πλαισίου για μια πραγματικά κοινή αγορά·

Ευρωπαϊκό πλαίσιο με εδαφική διάσταση

12.

θεωρεί, υπό το φως των προαναφερθέντων, ότι το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ - που θεσπίστηκε πριν από την εποχή των πλατφορμών συνεργατικής οικονομίας - είναι ουσιαστικά παρωχημένο και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της συνεργατικής οικονομίας χωρίς εμπεριστατωμένη επικαιροποίηση·

13.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταθέσει προτάσεις προς τούτο εντός του 2020, στο ευρύτερο πλαίσιο του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες που βρίσκεται στο πρόγραμμα της εκλεγείσας Προέδρου της Επιτροπής (4), ιδίως δεδομένου ότι οι κύριες τεχνολογικές εξελίξεις (π.χ. έξυπνα τηλέφωνα) και πλατφόρμες εμφανίστηκαν πολύ μετά την οδηγία του 2000 για το ηλεκτρονικό εμπόριο·

14.

επισημαίνει την ισχυρή τοπική και περιφερειακή διάσταση της συνεργατικής οικονομίας, η οποία επηρεάζει την καθημερινή ζωή, καθώς πολλοί από τους τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται οι εν λόγω πλατφόρμες, από τη στέγη, τις αστικές μετακινήσεις, τις υπηρεσίες παράδοσης έως τη χρήση των δημόσιων χώρων, ρυθμίζονται ή φορολογούνται σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο·

15.

καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ένα ρυθμιστικό περιβάλλον παροχής κινήτρων, το οποίο θα επιτρέψει στις ευρωπαϊκές πλατφόρμες μικρής κλίμακας να επωφεληθούν καλύτερα από την ενιαία αγορά και να αναβαθμιστούν ώστε να αντιμετωπίσουν επιτυχώς κυρίαρχους παγκόσμιους παράγοντες·

16.

ζητεί το μελλοντικό ευρωπαϊκό πλαίσιο να αναγνωρίζει την εδαφική αυτή διάσταση και να ενισχύει την ικανότητα των δημόσιων αρχών να αναλαμβάνουν δράση για τη ρύθμιση της συνεργατικής οικονομίας σύμφωνα με την εθνική, περιφερειακή ή τοπική τους κατάσταση, με πλήρη σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας. Η επιβολή έγκυρων δικαστικών αποφάσεων κατά των πλατφορμών βραχυπρόθεσμης μίσθωσης στη χώρα διαμονής αποτελεί τεράστια προσπάθεια για τις τοπικές αρχές, λόγω της έλλειψης πόρων και ικανότητας δικαστικής προσφυγής σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ·

17.

τονίζει ότι η αρχή της χώρας προέλευσης στην οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο δημιουργεί προβλήματα στους δήμους και τις περιφέρειες. Όσο ισχυρότερη είναι η αρχή της χώρας προέλευσης, τόσο σαφέστεροι και αποτελεσματικότεροι πρέπει να είναι οι κανόνες επιβολής της νομοθεσίας· φρονεί δε ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος επιλεκτικής διαλογής κατά την είσοδο στην ενιαία αγορά, πράγμα που εντέλει οδηγεί σε νομική ανασφάλεια και σε απώλεια διοικητικού ελέγχου για τις δημόσιες αρχές της χώρας προορισμού·

18.

πιστεύει ωστόσο ότι η δράση σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο δεν θα αρκούσε για την αντιμετώπιση κάποιων από τους κύριους προβληματισμούς σχετικά με τη συνεργατική οικονομία, και ότι απαιτείται συνεπώς ένα σαφές ευρωπαϊκό πλαίσιο, πέραν της εθνικής και περιφερειακής νομοθεσίας·

19.

συνιστά τη διεξαγωγή εκτιμήσεων εδαφικού αντικτύπου αναφορικά με τα κύρια στοιχεία του Νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες και του Ευρωπαϊκού πλαισίου για τη συνεργατική οικονομία·

20.

προτείνει επίσης, δεδομένου του δυναμικού χαρακτήρα της συνεργατικής οικονομίας, τη θέσπιση μηχανισμού για την παρακολούθηση της εφαρμογής του Νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες και του Ευρωπαϊκού πλαισίου για τη συνεργατική οικονομία·

21.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ελέγχει τακτικά την ανάπτυξη των συνεργατικών πλατφορμών όσον αφορά τη συμμόρφωση με τους κανόνες ανταγωνισμού, καθώς σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο παρατηρείται υψηλός βαθμός δεσπόζουσας θέσης στην αγορά από λίγες μόνο πλατφόρμες·

Κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς

22.

τονίζει ότι ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς λαμβάνει ήδη χώρα, καθώς, παρά τη σχετικά μικρή ηλικία του φαινομένου, έχει παρατηρηθεί πολλαπλασιασμός των κανόνων για τη συνεργατική οικονομία σε πολλά κράτη μέλη, δήμους και περιφέρειες, με υφιστάμενες ή σχεδιαζόμενες νομικές και πολιτικές πρωτοβουλίες στα δύο τρίτα περίπου των κρατών μελών ήδη από το 2017, για παράδειγμα στους τομείς της φορολογίας, των κανόνων στέγασης και οικοδομών, των υπηρεσιών μεταφορών και παράδοσης ή σχετικά με τους δημόσιους χώρους (5)·

23.

υπογραμμίζει ότι το πλήθος πρωτοβουλιών καταδεικνύει την ανάγκη για σαφή ενωσιακή ρύθμιση εντός της ενιαίας αγοράς· χωρίς αυτήν, ο κατακερματισμός θα αποτρέψει ενδεχομένως τόσο τους χρήστες όσο και τους παρόχους να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που παρέχει η συνεργατική οικονομία·

24.

τονίζει ότι ο τερματισμός του κατακερματισμού της αγοράς μέσω εναρμονισμένων κανόνων σε όλη την ΕΕ έχει επίσης καθοριστική σημασία για την προώθηση της ανάπτυξης μικρότερων επιχειρήσεων συνεργατικής οικονομίας, καθώς οι υφιστάμενες μεγάλες, πολυεθνικές πλατφόρμες είναι ικανότερες να προσαρμοστούν στην κανονιστική πολυπλοκότητα και στις αλλαγές λόγω του μεγέθους τους·

25.

είναι πεπεισμένη ότι η θέσπιση σαφούς πλαισίου σε επίπεδο ΕΕ θα δώσει στις νεοφυείς ευρωπαϊκές επιχειρήσεις την ευκαιρία να αναπτυχθούν και να καταστούν ανταγωνιστικότερες σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι μη ευρωπαϊκές συνεργατικές πλατφόρμες χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, καθώς η επιβολή κανόνων σε τρίτες χώρες είναι σχεδόν αδύνατη στην πλειονότητα των περιπτώσεων·

Καθεστώς των πλατφορμών συνεργατικής οικονομίας

26.

διαπιστώνει με λύπη ότι το καθοριστικό ζήτημα του καθεστώτος των πλατφορμών συνεργατικής οικονομίας - και άρα του ποιοι κανόνες διέπουν τις δραστηριότητές τους - έχει μέχρι στιγμής αφεθεί σε μεγάλο βαθμό στην ευχέρεια των δικαστηρίων, παρότι αποτελεί έντονα πολιτικό ζήτημα με ευρείες επιπτώσεις επί του οποίου η προϋπάρχουσα νομοθεσία καθαυτή δεν μπορεί να δώσει ολοκληρωμένες απαντήσεις·

27.

τονίζει ότι η οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο (6) και η ελευθερία παροχής διασυνοριακών υπηρεσιών κοινωνίας της πληροφορίας που προβλέπει χρήζουν, κατά τα φαινόμενα, επειγόντως επανεξέτασης και επικαιροποίησης υπό το φως των σημερινών αμφιλεγόμενων υποθέσεων και των δικαστικών προσφυγών γύρω από αυτές (7)

28.

τονίζει ότι ο ίδιος ο ορισμός της υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας (8) πρέπει ενδεχομένως να αποσαφηνιστεί περαιτέρω, προκειμένου να γίνει διάκριση μεταξύ των διαφορετικών ειδών δραστηριοτήτων, και ειδικότερα όσον αφορά την άνοδο των λεγόμενων «μεικτών υπηρεσιών», όπως ορίζονται από τον Γενικό Εισαγγελέα Szpunar του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας όσο και, αναπόσπαστα, υπηρεσία υποβάθρου που δεν παρέχεται με ηλεκτρονικά μέσα (9)·

29.

θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό πλαίσιο πρέπει να ορίζει το καθεστώς των πλατφορμών συνεργατικής οικονομίας σύμφωνα με τον ακριβή βαθμό ελέγχου που ασκεί η πλατφόρμα, και ότι, κατά συνέπεια, στην ενωσιακή νομοθεσία πρέπει να προβλέπονται ρητά κριτήρια για τον καθορισμό της «αποφασιστικής επιρροής» —έννοια στη οποία αναφέρεται το ΔΕΕ·

30.

πιστεύει, από την άλλη πλευρά, ότι τα κριτήρια «ειδικού διαπραγματευτή», στα οποία επίσης αναφέρεται ο Γενικός Εισαγγελέας, θα μπορούσαν να αφορούν ως ένα βαθμό τις περισσότερες πλατφόρμες συνεργατικής οικονομίας και άρα είναι σαφώς λιγότερο σημαντικά για τον καθορισμό του καθεστώτος τους και των κανόνων που διέπουν τις δραστηριότητές τους·

31.

φρονεί ότι οι συνεργατικές οικονομίες πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνες για παράνομες πράξεις ή διάδοση παράνομου περιεχομένου (π.χ. προσφορά κοινωνικής εστίας σε πλατφόρμες βραχυπρόθεσμης μίσθωσης) και πιστεύει ότι οι αποφάσεις διακριτικής μεταχείρισης των πλατφορμών δεν μπορούν να λαμβάνονται παρά μόνο σύμφωνα με τους τοπικούς νόμους ή τις αποφάσεις των δικαστηρίων·

Καθεστώς των χρηστών πλατφορμών συνεργατικής οικονομίας και προστασία του καταναλωτή

32.

τονίζει ότι ένα διακριτό χαρακτηριστικό της συνεργατικής οικονομίας είναι ότι θολώνει τα όρια μεταξύ ιδιωτικών και επαγγελματικών φορέων, δηλαδή μεταξύ εμπόρων και ομοτίμων·

33.

εκτιμά σε αυτό το πλαίσιο ότι ο ορισμός του «παρόχου υπηρεσίας» στην οδηγία για τις υπηρεσίες (10) πρέπει να επανεξεταστεί, καθώς η ισχύουσα διατύπωσή του θα μπορούσε να ερμηνευτεί έτσι ώστε να καλύπτει κάθε οικονομική δραστηριότητα· φρονεί ότι αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να λειτουργήσει δυνητικά ως ισχυρός αποθαρρυντικός παράγοντας, καθώς θέτει δυσανάλογα βάρη σε όσους επιθυμούν να λειτουργούν περιστασιακά ως μη επαγγελματικοί πάροχοι υπηρεσιών («ομότιμοι») μέσω πλατφόρμας συνεργατικής οικονομίας·

34.

συνιστά συνεπώς την αποσαφήνιση της κατάστασης μέσω της θέσπισης πανευρωπαϊκών ορίων ως προς το επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας πάνω από το οποίο ένας χρήστης θα θεωρηθεί επαγγελματίας και θα υπόκειται στη ρύθμιση της αγοράς· εκτιμά δε ότι αυτά τα όρια πρέπει να βασίζονται στον χρόνο απασχόλησης και όχι στα χρηματικά ποσά, προκειμένου να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού σε όλη την ΕΕ·

Πρόσβαση στα δεδομένα

35.

επισημαίνει ότι η πρόσβαση στα δεδομένα αποτελεί καθοριστικής σημασίας ζήτημα για τις δημόσιες αρχές, ιδίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο· η εξασφάλιση της δέουσας επιβολής των εφαρμοστέων τοπικών κανόνων και η διασφάλιση των εποπτικών μηχανισμών δεν είναι δυνατή χωρίς την πρόσβαση στα σχετικά δεδομένα των πλατφορμών που δραστηριοποιούνται στη δεδομένη επικράτεια·

36.

φρονεί κατά συνέπεια ότι το ευρωπαϊκό πλαίσιο πρέπει να υποχρεώνει τις πλατφόρμες να παρέχουν στις δημόσιες αρχές τα αναγκαία δεδομένα για την επιβολή των κανόνων που διέπουν την πλατφόρμα και/ή τον τομέα δραστηριότητάς της σε νομική βάση (11). Ωστόσο, οι δημόσιες αρχές πρέπει να λαμβάνουν δεόντως υπόψη τα δεδομένα και την τεχνογνωσία των πλατφορμών, όπως η αναζήτηση και η κατάταξη αλγορίθμων, κατά την πρόσβαση σε τέτοιες πληροφορίες. Οι δημόσιες αρχές δεν πρέπει να είναι αναγκασμένες να βασίζονται στην προθυμία των πλατφορμών να μοιραστούν μαζί τους δεδομένα, καθώς η εμπειρία πολλών ευρωπαϊκών πόλεων δείχνει ότι όταν οι πλατφόρμες ισχυρίζονται ότι είναι πρόθυμες να συνεργαστούν «στην πράξη δεν το κάνουν, ή το κάνουν σε αυστηρά εθελοντική βάση» (12)·

37.

αναγνωρίζει ότι ορισμένες πλατφόρμες έκαναν οι ίδιες βήματα για την επιβολή ορισμένων κανόνων, όμως όσο αξιέπαινες κι αν είναι οι προσπάθειες αυτές, η οικειοθελής αυτορρύθμιση μπορεί εύκολα να παρακαμφθεί από τους χρήστες της πλατφόρμας (μία στέγη μπορεί να καταχωριστεί σε πολυάριθμες πλατφόρμες, ή πολλές φορές στην ίδια πλατφόρμα)· για τον λόγο αυτό είναι πεπεισμένη ότι η καλύτερη λύση είναι η πρόσβαση των δημοσίων αρχών στα δεδομένα·

38.

δηλώνει ότι οι μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες αποτελούν τους φύλακες της ψηφιακής οικονομίας, μπορούν να αποκτήσουν δεσπόζουσα θέση στην αγορά και ωφελούνται σε μεγάλο βαθμό από τα θετικά αποτελέσματα δικτύου. Για τις πλατφόρμες που δεσπόζουν στην αγορά, η ενίσχυση της ήδη υφιστάμενης υποχρέωσης, δυνάμει του νόμου για την προστασία των δεδομένων, να εξασφαλίζουν τη φορητότητα των δεδομένων (π.χ. μέσω ανοιχτών διεπαφών) θα είναι αναπόφευκτη·

Ζητήματα φορολόγησης

39.

επιδοκιμάζει παρ’ όλα αυτά τις συνεργατικές πρακτικές που εφαρμόζουν ορισμένες πλατφόρμες για την επιβολή κανόνων όπως η συλλογή του φόρου διαμονής εκ μέρους των δήμων·

40.

θεωρεί, ωστόσο, ότι η υποχρέωση όλων των πλατφορμών να κάνουν το ίδιο για όλες τις τοπικές και περιφερειακές αρχές θα αποτελούσε τεράστιο διοικητικό βάρος, ενώ ο διαμοιρασμός των δεδομένων είναι σαφώς μικρότερη επιβάρυνση·

41.

τονίζει ότι ορισμένοι δήμοι και περιφέρειες δεν κατάφεραν να συνάψουν συμφωνίες με τις πλατφόρμες για φορολογικά ζητήματα, καθώς ορισμένες συνεργατικές πλατφόρμες δεν επέδειξαν την παραμικρή πρόθεση να αποδεχθούν την εθνική ή περιφερειακή φορολογική νομοθεσία ή τις εποπτικές εξουσίες των τοπικών εποπτικών οργάνων (π.χ. Ελεγκτικά Συνέδρια) ή άλλων τοπικών μηχανισμών ελέγχου της δέουσας φορολόγησης·

42.

επισημαίνει ότι το εισόδημα που λαμβάνουν οι προμηθευτές της συνεργατικής οικονομίας, οι οποίοι δυνητικά εργάζονται μέσω διαφορετικών πλατφορμών με έδρα διαφορετικές χώρες, ενδέχεται να καλύπτεται από νομική αβεβαιότητα, ενώ δεν είναι εύκολη η ιχνηλάτησή του από τις φορολογικές αρχές: ορισμένοι αποδέκτες είναι πραγματικά αβέβαιοι για το φορολογικό καθεστώς που το διέπει, ενώ άλλοι ενδέχεται να επιχειρήσουν σκοπίμως να αποφύγουν την καταβολή φόρων αξιοποιώντας την έλλειψη σαφήνειας· τονίζει ότι ο διαμοιρασμός δεδομένων μεταξύ των πλατφορμών και όλων των αρμόδιων δημοσίων αρχών θα έθετε τέρμα στο πρόβλημα αυτό και θα εξασφάλιζε την πληρωμή των δεόντων φόρων·

43.

τονίζει ότι η φορολόγηση των ίδιων των πλατφορμών αποτελεί άλλο ένα καθοριστικής σημασίας σημείο· οι διαδικτυακές πλατφόρμες πρέπει να καταβάλλουν το μερίδιο φορολογίας που τους αναλογεί· παραπέμπει δε στη γνωμοδότησή της με θέμα «Φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας» (13), όπου η ΕτΠ θεωρεί ότι τα υφιστάμενα φορολογικά συστήματα δεν είναι πλέον κατάλληλα για το τρέχον οικονομικό πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, της κινητικότητας, των ψηφιακών τεχνολογιών, των νέων επιχειρηματικών μοντέλων και των σύνθετων επιχειρηματικών δομών, και επικροτεί τις σχετικές προτάσεις της Επιτροπής (14)·

Περιβαλλοντικός αντίκτυπος

44.

θεωρεί τη συνεργατική οικονομία έναν ακόμα τρόπο συμβολής στα διάφορα μέτρα που έχει λάβει η ΕΕ για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού του 2015·

45.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει μελέτες σχετικά με τον δυνητικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο της συνεργατικής οικονομίας έως το δεύτερο εξάμηνο του 2020, καθώς ελλείπουν τέτοιες εμβριθείς αναλύσεις·

Στέγαση

46.

πιστεύει ότι το πεδίο δράσης του δημόσιου τομέα πρέπει να προστατευθεί προκειμένου να διασφαλιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών με ηλεκτρονικά μέσα, χωρίς ωστόσο να περιοριστεί ο ανταγωνισμός και η λειτουργία των τοπικών αγορών. Πρέπει συνεπώς να προσδιοριστούν και να επεκταθούν τα κριτήρια γενικού συμφέροντος στην οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Η προσιτή στέγη έχει ύψιστη σημασία για τους Ευρωπαίους πολίτες σε όλα τα κράτη μέλη· οι βραχυπρόθεσμες μισθώσεις μέσω πλατφορμών ενδέχεται να επιδεινώσουν αρνητικές τάσεις στην αγορά στέγης·

Τελικές παρατηρήσεις

47.

επισημαίνει ότι πολλοί δήμοι και περιφέρειες βρίσκονται αντιμέτωποι με τη δραστηριοποίηση πλατφορμών στην επικράτειά τους χωρίς καμία προειδοποίηση· πολυάριθμοι ευρωπαϊκοί δήμοι υπέγραψαν τη «Διακήρυξη των πόλεων του διαμοιρασμού» (15) το 2018·

48.

καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή να προτείνει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο που θα καθιστά υποχρεωτική την ενημέρωση των αρμοδίων αρχών και θα ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των αρχών και των πλατφορμών προκειμένου να εξασφαλιστεί η λειτουργία των τελευταίων σύμφωνα με την εφαρμοστέα νομοθεσία και κατά τρόπο που να αρμόζει στις τοπικές συνθήκες·

49.

προσβλέπει στη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πλαισίου ρυθμιστικών απαντήσεων στη συνεργατική οικονομία.

Βρυξέλλες, 5 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) COR-2016-04163. Διαθέσιμη στο διαδίκτυο: https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2016-04163-00-01-ac-tra-el.docx/content

(2) COM(2016)356 final. Διαθέσιμη στο διαδίκτυο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=COM%3A2016%3A356%3AFIN

(3) Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες – ρυθμιστικά ζητήματα τοπικού και περιφερειακού χαρακτήρα», εισηγητής: Δημήτριος ΜΠΙΡΜΠΑΣ. Φάκελος SEDEC-VI/051.

(4) «Μια Ένωση που επιδιώκει περισσότερα: Το πρόγραμμά μου για την Ευρώπη». Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/political-guidelines-next-commission_el.pdf

(5) Έκθεση νομικής ανάλυσης της Επιτροπής, ΓΔ JUST, 2017. σ. 92-101 Διαθέσιμη στο διαδίκτυο: https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/annex5_task5_reportmay2017.pdf.

(6) Οδηγία 2000/31/ΕΚ (οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο). Διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/ALL/?uri=CELEX%3A32000L0031

(7) Βλέπε ειδικότερα τις υποθέσεις του ΔΕΕ αριθ. C-434/15, C-320-16 σχετικά με την Uber και την τρέχουσα υπόθεση αριθ. C390-18 σχετικά με την Airbnb.

(8) Ο ορισμός βρίσκεται στην Οδηγία (ΕΕ) 2015/1535, διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:32015L1535

(9) ΔΕΕ, Γνώμη του Γενικού Εισαγγελέα στην υπόθεση C-434/15, διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2017-05/cp170050el.pdf

(10) Οδηγία για τις υπηρεσίες 2006/123/ΕΚ, διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A32006L0123

(11) Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων, Άρθρο 6 στοιχείο 1 σημείο ε).

(12) The Guardian, Ιούνιος 2019, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.theguardian.com/cities/2019/jun/20/ten-cities-ask-eu-for-help-to-fight-airbnb-expansion

(13) Έγγρ.COR-2018-02748. Διαθέσιμη στο διαδίκτυο: https://webapi2016.COR.europa.eu/v1/documents/cor-2018-02748-00-00-ac-tra-el.docx/content

(14) Έγγραφα: COM(2018) 147 final και COM(2018) 148 final.

(15) Διαθέσιμη στη διεύθυνση: http://www.sharingcitiesaction.net/declaration/

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/45

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαμορφώνουν τη μελλοντική ανατολική εταιρική σχέση»

(2020/C 79/09)

Γενικός εισηγητής	:	Tadeuš ANDŽEJEVSKI (LT/ECR), δημοτικός σύμβουλος Βίλνιους
Έγγραφο αναφοράς	:	Διαρθρωμένη διαβούλευση της ΕΕ με θέμα το μέλλον της ανατολικής εταιρικής σχέσης, η οποία ξεκίνησε στις 26 Ιουλίου 2019

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Γενικές παρατηρήσεις

επιδοκιμάζει την εγκαθίδρυση του προγράμματος της ανατολικής εταιρικής σχέσης (ΑΕΣ) πριν από δέκα χρόνια, ως κοινής πρωτοβουλίας της ΕΕ, των κρατών μελών της και έξι χωρών-εταίρων από την Ανατολική Ευρώπη και την Υπερκαυκασία (της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Λευκορωσίας, της Γεωργίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας). Υπενθυμίζει ότι η Πολωνία και η Σουηδία ήταν οι πρωτεργάτες της δημιουργίας της ΑΕΣ ως διαρθρωμένης πολιτικής που υποστηρίζει την περιφερειακή συνεργασία και συσφίγγει τις σχέσεις της ΕΕ με τους εταίρους της από την Ανατολική Ευρώπη. Επίσης, είναι της άποψης ότι, με την πάροδο των χρόνων, η ΑΕΣ έχει καταστεί σημαντικό μέσο άσκησης επιρροής της ΕΕ στις χώρες που βρίσκονται στα ανατολικά σύνορά της. Σημειώνει δε ότι, κατά τη δεκαετή ύπαρξη της ΑΕΣ, έχουν τεθεί σε εφαρμογή ουκ ολίγα έργα και πρωτοβουλίες που έχουν συμβάλει στην πραγματοποίηση αναγκαίων μεταρρυθμίσεων στις χώρες της εν λόγω περιοχής και στην ανάπτυξη εκεί της κοινωνίας των πολιτών·

υποστηρίζει την περαιτέρω ανάπτυξη της ΑΕΣ κατά την επόμενη δεκαετία συνεργασίας με την ΕΕ. Ενθαρρύνει την επέκταση της συμμετοχής των χωρών της ΑΕΣ στα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς, καθώς και στα τομεακά προγράμματα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της συμμετοχής τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και της χρήσης των εν λόγω προγραμμάτων στις χώρες της ΑΕΣ. Συνιστά να ενισχυθεί σταδιακά ο ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών στις χώρες της ΑΕΣ στη διαχείριση των ενωσιακών προγραμμάτων που εκτελούνται στις χώρες αυτές·

ειδικότερα, ενθαρρύνει τη διεύρυνση του νομικού πλαισίου της ΑΕΣ, για παράδειγμα με την επέκταση των συμφωνιών σύνδεσης που υπογράφηκαν με την Ουκρανία, τη Γεωργία και τη Μολδαβία με προσαρτήματα που θα επιτρέπουν τη συμμετοχή τους στα επόμενα προγράμματα της ΕΕ. Ως εκ τούτου, εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να αναπτύξει τη συνεργασία με τις τρεις αυτές χώρες. Η διαδικασία σύσφιξης της συνεργασίας με τις χώρες αυτές θα πρέπει να έχει ως προοπτική την ένταξή τους στην ΕΕ. Επισημαίνει, ταυτόχρονα, την ανάγκη να επεκταθεί η συνεργασία και με τις άλλες χώρες της ΑΕΣ, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού κοινών προτεραιοτήτων της ΕΕ και των χωρών της ΑΕΣ, οι οποίες θα αποτελέσουν τη βάση για τη σύναψη συμφωνιών-πλαισίων περαιτέρω συνεργασίας·

συμμετέχει ενεργά στο έργο της ΑΕΣ με την ανάπτυξη και την ενίσχυση της πρωτοβουλίας αυτής σε επίπεδο τοπικών και περιφερειακών αρχών. Μέσω αρκετών πρωτοβουλιών, όπως η συγκρότηση της διάσκεψης των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών για την Ανατολική Εταιρική Σχέση (ΔΤΠΑΑΕΣ) ή των ειδικών ομάδων για την υποστήριξη των μεταρρυθμίσεων αποκέντρωσης σε μεμονωμένες χώρες (Ουκρανία), η ΑΕΣ έχει συμβάλει στην αναβάθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης στις χώρες της ΑΕΣ και της περιφερειακής συνεργασίας τόσο μεταξύ των εν λόγω χωρών όσο και με τα κράτη μέλη της ΕΕ·

συνιστά τη θεσμική ενίσχυση της ΔΤΠΑΑΕΣ, έτσι ώστε η διάσκεψη να αξιοποιηθεί καλύτερα υπέρ της αποκέντρωσης στις χώρες της ΑΕΣ. Για τον σκοπό αυτό, εισηγείται τη σύσφιξη της συνεργασίας στο πλαίσιο της ΔΤΠΑΑΕΣ με εκπροσώπους των μεγαλύτερων ενώσεων των τοπικών και περιφερειακών αρχών από την ΕΕ, καθώς και από τις χώρες της ΑΕΣ·

επισημαίνει ότι η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών κατοχυρώνεται στα συντάγματα και τα νομικά συστήματα όλων των χωρών της ΑΕΣ, καθώς και ότι όλες οι εν λόγω χώρες έχουν επικυρώσει χωρίς επιφυλάξεις όλες τις σημαντικές διεθνείς συμβάσεις στον τομέα αυτόν. Υπενθυμίζει ότι η αρχή της ισότητας των φύλων επίσης κατοχυρώνεται σαφώς στις Συνθήκες της ΕΕ. Σύμφωνα με το άρθρο 8 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλες οι δράσεις της ΕΕ —άρα και όσες αφορούν την ΑΕΣ— πρέπει να έχουν ως στόχο την προαγωγή της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Συνεπώς, ενθαρρύνει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να συμβάλουν στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών ενίσχυσης της συμμετοχής των γυναικών στο πολιτικό γίγνεσθαι των τοπικών και περιφερειακών αρχών τόσο στην ΕΕ όσο και στις χώρες της ΑΕΣ·

όσον αφορά τη μελλοντική λειτουργία της ΑΕΣ, θεωρεί ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επιτυχή υλοποίηση των στόχων της. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ ευελπιστεί ότι, κατά την προγραμματισμένη σύνοδο κορυφής της ΑΕΣ κατά την κροατική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ θα λάβουν υπόψη τους τις προτάσεις και τις γνωμοδοτήσεις της ΕτΠ, που θα έχουν εκπονηθεί σε συνεργασία με τα εγγύτερα στον πολίτη επίπεδα δημόσιας διοίκησης·

επισημαίνει ότι η κοινωνία των πολιτών και οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση του κράτους δικαίου. Οι εν λόγω αρχές τόσο στην ΕΕ όσο και στις χώρες της ΑΕΣ συνιστούν βασικό επίπεδο του δημοκρατικού καθεστώτος και διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην εμπέδωση της αντίληψης περί κράτους δικαίου, καθώς και στην εποπτεία του βαθμού συμμόρφωσης με τις αρχές που συνδέονται με αυτήν·

τάσσεται υπέρ της πραγματοποίησης περαιτέρω μεταρρυθμίσεων αποκέντρωσης στις χώρες της ΑΕΣ, με παράλληλο σεβασμό της αυτονομίας τους όσον αφορά την τοπική και πολιτειακή τους οργάνωση. Για τον λόγο αυτόν αποδέχεται πλήρως τα συμπεράσματα της 9ης συνεδρίασης της ΔΠΤΑΑΕΣ που πραγματοποιήθηκε στο Τούρκου της Φινλανδίας στις 12 Σεπτεμβρίου 2019 όσον αφορά τη στρατηγική προσέγγιση για την ενίσχυση των περιφερειακών και τοπικών πρωτοβουλιών εκδημοκρατισμού και αποκέντρωσης, συμπεριλαμβανομένης της αποκέντρωσης των δημόσιων οικονομικών·

10.

υποστηρίζει το αίτημα ορισμένων ευρωπαϊκών ενώσεων τοπικών και περιφερειακών αρχών να επιτραπεί η ευρύτερη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών σε προγράμματα της ΕΕ που υλοποιούνται στις χώρες της ΑΕΣ που συνδέονται με την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων όσων αφορούν την ανάπτυξη του βιώσιμου σχεδιασμού και της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, την τόνωση των επενδύσεων, καθώς και τις τοπικές και περιφερειακές υποδομές. Οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να αποτελούν κατευθυντήρια αρχή για τα κράτη μέλη της ΕΕ και τις χώρες της ΑΕΣ· πρέπει δε να προάγονται ως βάση της συνεργασίας σε όλα τα πεδία που αφορούν οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης. Τέτοια παραδείγματα είναι η συμμετοχή των χωρών αυτών στο πρόγραμμα URBACT και στο πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες», καθώς και σε προγράμματα για την προστασία του κλίματος, όπως το πρόγραμμα LIFE. Θεωρεί επίσης σκόπιμο να επεκταθούν τα προγράμματα τεχνικής βοήθειας και ανταλλαγής πληροφοριών (TAIEX) και αδελφοποίησης με στη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών από τις χώρες της ΑΕΣ·

11.

υποστηρίζει επίσης τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών από τις χώρες της ΑΕΣ στον καθορισμό των στόχων της ΑΕΣ και στην επακόλουθη εφαρμογή τους. Αναγνωρίζει δε τον διαφορετικό βαθμό συμμετοχής κάθε χώρας στην ΑΕΣ και σέβεται την αρχή του μη ανταγωνισμού στις χώρες αυτές·

12.

συνιστά την εκ νέου διατύπωση των 20 στόχων που έχουν τεθεί για το 2020 βάσει των 17 παγκόσμιων στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, γεγονός που θα διευκολύνει την υλοποίησή τους στο πλαίσιο της ΑΕΣ·

13.

η ΕΕ εξακολουθεί να δεσμεύεται ότι θα υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα, την ανεξαρτησία και τα κυριαρχικά δικαιώματα όλων των εταίρων της. Η πλήρης δέσμευση, ο σεβασμός και η τήρηση των σκοπών και των αρχών που κατοχυρώνονται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι του 1975 και στη Χάρτα των Παρισίων που εγκρίθηκε το 1990 από τον ΟΑΣΕ είναι θεμελιώδους σημασίας στο κοινό μας όραμα για μια ειρηνική και αδιαίρετη Ευρώπη·

14.

υποστηρίζει τις νέες προσπάθειες που καταβάλλονται ώστε να προαχθεί η ειρηνική διευθέτηση των ανεπίλυτων συγκρούσεων στην περιοχή βάσει των αρχών και των προτύπων του διεθνούς δικαίου. Η επίλυση των συγκρούσεων, η οικοδόμηση εμπιστοσύνης και οι καλές σχέσεις γειτονίας είναι ουσιαστικής σημασίας για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και συνεργασία. Επίσης, η ΕτΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες και τον ενισχυμένο ρόλο που αναλαμβάνει η ΕΕ στην επίλυση συγκρούσεων και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμφωνημένων διαπραγματευτικών πλαισίων και διαδικασιών ή για την υποστήριξή τους, μεταξύ άλλων μέσω επιτόπιας παρουσίας, όποτε αυτό απαιτείται·

15.

επιδοκιμάζει τη στενότερη συνεργασία με όλους τους συναρμοδίους για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας και τη βελτίωση των επιδόσεων στον τομέα της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητάς τους. Παράλληλα διασφαλίζονται ο σεβασμός των δικαιωμάτων που ήδη ασκούν άτομα που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες —όπως κατοχυρώνονται στις συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου της Ευρώπης και τα σχετικά πρωτόκολλα—, η αποφυγή διακρίσεων εις βάρος ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες και ο σεβασμός της διαφορετικότητας. Κατά τη μεταρρύθμιση των συστημάτων αυτών λαμβάνεται υπόψη η εμπειρογνωμοσύνη των οργάνων του Συμβουλίου της Ευρώπης.

16.

τάσσεται, ειδικότερα, υπέρ της ειρηνικής επίλυσης της σύγκρουσης στις ανατολικές περιφέρειες της Ουκρανίας και του προβλήματος της παράνομης προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσική Ομοσπονδία·

Η προαγωγή της χρηστής διακυβέρνησης στις χώρες της ΑΕΣ

17.

τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης της ικανότητας και της ποιότητας της δημόσιας διοίκησης των χωρών της ΑΕΣ σε όλα τα επίπεδα, ιδίως δε των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Υποστηρίζει την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των δημόσιων υπαλλήλων, την ενίσχυση της διαφάνειας τόσο κατά την πρόσληψή τους όσο και στο πλαίσιο της διαδικασίας λήψης δημόσιων αποφάσεων, καθώς και την εφαρμογή προτύπων κατά της διαφθοράς και τη λήψη αποφάσεων με βάση δημοκρατικούς μηχανισμούς·

18.

επιδοκιμάζει, συνεπώς, την «Πρωτοβουλία της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ουκρανία» (EUACI) που εφαρμόζει ο Οργανισμός Ανάπτυξης της Δανίας με τη συγχρηματοδότηση της ΕΕ και της Δανίας. Στόχος του προγράμματος είναι αφενός μεν η συνδρομή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην προσπάθεια μείωσης του κινδύνου διαφθοράς —μεταξύ άλλων μέσω της θέσπισης σταθερών και αδιάτρητων διοικητικών διαδικασιών—, αφετέρου δε η ενίσχυση της διαφάνειας για τους πολίτες, τις τοπικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα μέσα ενημέρωσης σε ό,τι αφορά το έργο της δημόσιας διοίκησης·

19.

εκτιμά, εν προκειμένω, τη συμβολή της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης της Βαρσοβίας, η οποία, μετά τη σύνοδο κορυφής της ΑΕΣ το 2011 και ως μέρος του προγράμματος της Σχολής Δημόσιας Διοίκησης για την Ανατολική Εταιρική Σχέση, διοργάνωσε εννέα κύκλους σεμιναρίων για δημόσιους υπαλλήλους από διάφορα διοικητικά επίπεδα σε χώρες της ΑΕΣ·

20.

παρατηρεί, πάντως, ότι από τον συνολικό αριθμό των πλέον των 500 υπαλλήλων που παρακολούθησαν τα σεμινάρια, μόνο ένα μικρό ποσοστό ήταν δημόσιοι υπάλληλοι από την τοπική ή περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Η ΕτΠ ζητεί τα κράτη μέλη ή τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να διοργανώσουν σεμινάρια με σκοπό την ενίσχυση της ικανότητας των διοικητικών υπηρεσιών των χωρών της ΑΕΣ και με κύριους συμμετέχοντες τους υπαλλήλους της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Υπενθυμίζει ότι οι λόγοι που συχνά επικαλούνται οι κυβερνήσεις των χωρών της ΑΕΣ ως προς τη δυσκολία των τοπικών και περιφερειακών αρχών τους να εφαρμόζουν και να διαχειρίζονται άμεσα τα ενωσιακά έργα είναι η έλλειψη διοικητικής ικανότητας των εν λόγω αρχών·

21.

υποστηρίζει, όσον αφορά τα ανωτέρω, την πρωτοβουλία της ΔΤΠΑΑΕΣ υπέρ της δημιουργίας μιας εκπαιδευτικής βάσης διοργάνωσης διαδικτυακών σεμιναρίων, καθώς και υπέρ της ίδρυσης μιας σχολής δημόσιας διοίκησης της Ανατολικής Ευρώπης σε μία από τις χώρες της ΑΕΣ με αποστολή την επιμόρφωση —με σφαιρικό και συντονισμένο τρόπο και με βάση τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές— υπαλλήλων από τα διάφορα διοικητικά επίπεδα των χωρών της ΑΕΣ. Με τον τρόπο αυτό θα εναρμονιστεί η διαδικασία επιμόρφωσης των υπαλλήλων των εν λόγω χωρών (μεταξύ άλλων, θα βελτιωθεί η εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας) και θα αποκτήσουν υψηλά επαγγελματικά και δεοντολογικά πρότυπα·

22.

επικροτεί το πειραματικό πρόγραμμα της ΕΕ που εφαρμόστηκε στο πλαίσιο του μέσου τεχνικής βοήθειας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ ομοτίμων (TAIEX peer-to-peer) για τους δημόσιους υπαλλήλους της Γεωργίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανία, το οποίο συνίσταται στην παρακολούθηση του τρόπου εργασίας συναδέλφου επιτρέποντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στον συμμετέχοντα να αποκτά πείρα στα κράτη μέλη της ΕΕ και στη συνέχεια να μεταφέρει αυτές τις γνώσεις και την πείρα στη δική του διοίκηση στην εκάστοτε χώρα της ΑΕΣ. Η ΕτΠ προτείνει να αυξηθεί η συμμετοχή υπαλλήλων από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές στο πρόγραμμα και τάσσεται υπέρ της επέκτασης του μέτρου σε όλες τις χώρες της ΑΕΣ. Επιδοκιμάζει την έναρξη του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απόσπαση εθνικών εμπειρογνωμόνων με στόχο την επαγγελματική κατάρτιση (National Experts in Professional Training) για τις χώρες της ΑΕΣ, καθώς και την εξαγγελία μιας νέας φάσης του προγράμματος για νέους επαγγελματίες (EU4Youth) στις ίδιες χώρες. Συν τοις άλλοις, αναγνωρίζει ότι η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας στις χώρες της ΑΕΣ μπορεί να επιτευχθεί μέσω της πρωτοβουλίας Jaspers, με την οποία υποστηρίζεται η προετοιμασία ενωσιακών έργων·

23.

υποστηρίζει τις συμπράξεις μεταξύ των τοπικών και των περιφερειακών αρχών των κρατών μελών της ΕΕ και των αρμόδιων αρχών των χωρών της ΑΕΣ, καθώς και παρόμοιες συμπράξεις μεταξύ των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στις χώρες της ΑΕΣ (π.χ. η συνεργασία μεταξύ των περιφερειών, των πόλεων και των κοινοτήτων). Αυτές οι συμπράξεις μπορούν να αποτελέσουν ευκαιρία ανταλλαγής πληροφοριών και εμπειριών, πολιτιστικών ανταλλαγών και ανταλλαγών νέων, οργάνωσης σεμιναρίων, επισκέψεων ειδημόνων, περιόδων πρακτικής άσκησης για διοικητικούς υπαλλήλους, καθώς και άλλα εγχειρήματα·

24.

επικροτεί, ως εκ τούτου, την επιτυχία του πειραματικού προγράμματος συμπράξεων μεταξύ πόλεων και περιφερειών από κράτη μέλη της ΕΕ και παρόμοιες οντότητες από την Ουκρανία (στο πλαίσιο του προγράμματος U-LEAD with Europe). Με το εν λόγω ετήσιο πρόγραμμα συνεργασίας —το οποίο τελεί υπό την αιγίδα της ΕτΠ— προάγεται η αποκέντρωση στην Ουκρανία με έμφαση στη βελτίωση της άσκησης οικονομικής πολιτικής, μεταξύ άλλων, σε τομείς όπως η ενέργεια, ο τουρισμός και η ανάπτυξη αγροτικών περιοχών·

25.

προτείνει, στο όνομα της προώθησης της χρηστής διοίκησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στις χώρες της ΑΕΣ, να προαχθούν οι εργασίες ανάλυσης και εμπειρογνωμοσύνης στα ζητήματα που αφορούν την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, να επιλυθούν τα κρισιμότερα προβλήματα και να αρθούν τα αναπτυξιακά εμπόδια που εντοπίζονται σε αυτό το επίπεδο. Τις εν λόγω εργασίες εμπειρογνωμοσύνης μπορούν να αναλαμβάνουν θεσμικά όργανα της τοπικής κοινωνίας των πολιτών (ομάδες προβληματισμού) και άλλα κέντρα μελετών ή ερευνητικά κέντρα, σε συνεργασία με παρόμοια ιδρύματα από τα κράτη μέλη της ΕΕ·

26.

ένα σημαντικό στοιχείο της χρηστής διοίκησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στις χώρες της ΑΕΣ είναι η τεχνική και οργανωτική υποστήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των τοπικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, καθώς και των τοπικών ενώσεων·

27.

ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο για την προώθηση της χρηστής διοίκησης αποτελεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων των εθνικών μειονοτήτων και η συμμετοχή τους τόσο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων όσο και στην επακόλουθη εφαρμογή τους από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές·

Η προαγωγή της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης

28.

υποστηρίζει όλες τις πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο στις χώρες της ΑΕΣ, ιδίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Ως εκ τούτου, επικροτεί την ανάληψη το 2017 της ενωσιακής πρωτοβουλίας «Δήμαρχοι για την οικονομική ανάπτυξη», στο πλαίσιο της ΑΕΣ. Στόχος της πρωτοβουλίας είναι, μεταξύ άλλων, να δοθεί η δυνατότητα στις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης να τονώσουν την οικονομική ανάπτυξη, για παράδειγμα, ως αποτέλεσμα ρυθμιστικών αλλαγών, να βελτιώσουν την πρόσβασή τους στη χρηματοδότηση, καθώς και να αναπτύξουν τις υποδομές, το ανθρώπινο δυναμικό και την ικανότητα τους προσέλκυσης εξωτερικών επενδυτών·

29.

επαναλαμβάνει, σε συνέχεια προηγούμενης γνωμοδότησής της (CIVEX-VI/030), το αίτημα παροχής επίσημων στατιστικών στοιχείων υψηλής ποιότητας στις χώρες της ΑΕΣ σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο με σκοπό την πραγμάτωση της κοινωνικής και οικονομικής προόδου με πιο αποτελεσματικό και στρατηγικό τρόπο. Τα παρεχόμενα στατιστικά στοιχεία θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν καλύτερα κατανεμημένα ανά φύλο·

30.

επισημαίνει ότι, ελλείψει στατιστικών στοιχείων υψηλής ποιότητας, δεν είναι δυνατόν να εκτιμάται αξιόπιστα το οικονομικό δυναμικό των επιμέρους περιφερειών ή τοπικών αρχών και να σταθμίζεται η αποτελεσματικότητα των κοινωνικοοικονομικών έργων που εκτελούν· επίσης, καθίσταται πιο δύσκολη η πάταξη της διαφθοράς και η εμπέδωση της διαφάνειας στην κοινωνική ζωή·

31.

υποστηρίζει επίσης την ανταλλαγή εμπειριών και την παροχή ειδημοσύνης από τα κράτη μέλη της ΕΕ σε θέματα στρατηγικής διαχείρισης του τοπικού προϋπολογισμού, αποτελεσματικότερης οργάνωσης των τοπικών υπηρεσιών, θέσπισης συμμετοχικών προϋπολογισμών από κοινού με τους πολίτες κ.λπ.·

32.

συνιστά να δοθεί μεγαλύτερη στήριξη σε πρωτοβουλίες υπέρ της τοπικής και περιφερειακής επιχειρηματικότητας —ιδίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων— στις χώρες της ΑΕΣ, καθώς και υπέρ της διάδοσης των αρχών της κοινωνικής επιχειρηματικότητας·

33.

εισηγείται, επιπλέον, τη θέσπιση προγραμμάτων για τη στήριξη της ενεργειακής απόδοσης και της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις χώρες της ΑΕΣ με δεδομένη την ανάγκη αποκέντρωσης των προγραμμάτων αυτών σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Ως εκ τούτου, επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία του «Συμφώνου των δημάρχων των ανατολικών χωρών», η οποία αποσκοπεί στην προαγωγή και την υλοποίηση των στόχων της πολιτικής της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα στις χώρες της ΑΕΣ. Ειδικότερα, επιδιώκεται η συνδρομή των τοπικών αρχών στις χώρες αυτές για την εισαγωγή της χρήσης της βιώσιμης ενέργειας, την κατοχύρωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή·

34.

υποστηρίζει την αυξημένη συμμετοχή των χωρών της ΑΕΣ στα προγράμματα Erasmus+, «Δημιουργική Ευρώπη», COSME και «Ορίζων 2020», καθώς και σε επακόλουθες πρωτοβουλίες αυτού του τύπου στις επόμενες πολυετείς δημοσιονομικές προοπτικές της ΕΕ. Ταυτόχρονα, ενθαρρύνει τη δημιουργία οργανωτικών προτιμήσεων για τη συμμετοχή των χωρών αυτών στα εν λόγω προγράμματα, π.χ. μέσω κοινοπραξιών φορέων των χωρών της ΑΕΣ και των κρατών μελών της ΕΕ·

35.

προτείνει τη διάδοση κανόνων διαφάνειας και καταπολέμησης της διαφθοράς στις χώρες της ΑΕΣ για την εκτέλεση κοινών προγραμμάτων μεταξύ των τοπικών και περιφερειακών αρχών και των παραγόντων της τοπικής αγοράς, συμπεριλαμβανομένων —μεταξύ άλλων— των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και των ξένων επενδυτών·

Η ανάπτυξη της διασυνοριακής συνεργασίας

36.

οι πρωτοβουλίες συνεργασίας πέραν των εθνικών συνόρων συμβάλλουν σημαντικά τόσο στην υλοποίηση των στόχων της ΑΕΣ (συμπεριλαμβανομένης ιδίως της συνεργασίας μεταξύ των εν λόγω χωρών και των κρατών μελών της ΕΕ) όσο και στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη·

37.

επιδοκιμάζει, συνεπώς, την ανάπτυξη των εδαφικών προγραμμάτων της ΑΕΣ (EaPTC), με τη συμμετοχή επιλεγμένων τοπικών και περιφερειακών αρχών σε τέσσερα ζεύγη χωρών, δηλαδή της Αρμενίας και της Γεωργίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας, της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας, και της Μολδαβίας και της Ουκρανίας. Η ΕτΠ αναγνωρίζει ότι τα προγράμματα εδαφικής συνεργασίας θα πρέπει να υλοποιούνται —όπως συνέβαινε έως και σήμερα— μεταξύ των χωρών της ΑΕΣ, καθώς και μεταξύ των παραμεθόριων περιοχών των εν λόγω χωρών και των κρατών μελών της ΕΕ·

38.

ο σκοπός της διεθνούς συνεργασίας έγκειται στην ανάπτυξη διαπροσωπικών επαφών, στις πολιτισμικές ανταλλαγές και τις ανταλλαγές νέων, στην ανταλλαγή εμπειριών εντός της κοινωνίας των πολιτών και όσον αφορά τη λειτουργία των τοπικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, στις ανταλλαγές μεταξύ επιστημόνων και ειδημόνων υπέρ της αποκέντρωσης και της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης, στην καλύτερη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και, τέλος, στην προαγωγή των συμπράξεων μεταξύ των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

39.

η οργάνωση της διεθνούς συνεργασίας μπορεί να διαμορφωθεί με βάση παρόμοια προγράμματα εντός της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, κρίνεται σκόπιμο να χρησιμοποιηθούν π.χ. οι ορθές πρακτικές του προγράμματος Interreg, το οποίο εφαρμόζεται με επιτυχία στις παραμεθόριες περιοχές των κρατών μελών της ΕΕ εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες·

40.

όσον αφορά τα διασυνοριακά προγράμματα ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στον ανθρώπινο παράγοντα, έτσι ώστε οι παραμεθόριες περιοχές στις χώρες της ΑΕΣ, αλλά και οι όμορες περιοχές με τα κράτη μέλη της ΕΕ, να καταστούν τόπος συνεργασίας και, συχνά, συμφιλίωσης. Τα έργα μικρής και διαπροσωπικής κλίμακας (P2P στα αγγλικά), τα οποία θα μπορούσαν διοικητικά να αποσπαστούν από τα μεγαλύτερα προγράμματα, είναι δυνατόν να προσελκύσουν μεγάλο αριθμό ατόμων. Τα εν λόγω έργα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο επιβαρυμένα με γραφειοκρατικές διατυπώσεις και ευπρόσιτα στους δυνητικούς δικαιούχους (σχολεία, νοσοκομεία, οργανώσεις νεολαίας, θρησκευτικές οργανώσεις κ.λπ.) χάρη στη μείωση της συνεισφοράς των εκάστοτε ενδιαφερομένων. Επίσης, για τη μελλοντική ανάπτυξη μόνιμων δομών με νομική προσωπικότητα, θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα εγκαθίδρυσης ενός είδους «ομίλου εδαφικής συνεργασίας και ανατολικής εταιρικής σχέσης» (παρόμοιου με τους ΕΟΕΣ)·

41.

θεωρεί ότι η χρηματοδότηση των διασυνοριακών προγραμμάτων πρέπει να εστιάζεται σε επιλεγμένες τοπικές και περιφερειακές αρχές των χωρών της ΑΕΣ και, στη βάση αυτή, να συγκεντρώνεται πείρα με τη λειτουργία αρχικώς σύμφωνα με ορισμένες κατευθυντήριες αρχές·

Επικοινωνία

42.

η ανάπτυξη των οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων, των τηλεπικοινωνιών κ.λπ. πρέπει να αποτελέσει σημαντικό στοιχείο σύσφιξης της συνεργασίας μεταξύ των χωρών της ΑΕΣ, καθώς και μεταξύ αυτών των χωρών και των κρατών μελών της ΕΕ·

43.

επομένως, επικροτεί την εγκαθίδρυση της Επενδυτικής Πλατφόρμας Γειτονίας (Neignbourhood Investment Platform), οι δραστηριότητες της οποίας χρηματοδοτούνται εν μέρει από το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και εν μέρει από άλλες πηγές συνδυαστικής χρηματοδότησης (επιχορηγήσεις με δάνεια). Μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη παρέχονται επίσης οι χρηματοοικονομικές εγγυήσεις των επενδύσεων. Έως το 2019 έχουν ήδη δρομολογηθεί ή εγκριθεί δεκαπέντε έργα μέσα στο περίγραμμα της ΑΕΣ με χρηματοδότηση ύψους 151 εκατ. ευρώ, το δε συνολικό ποσό των προς διάθεση κονδυλίων θα μπορούσε να ανέλθει περίπου στα 1,8 δισεκατ. ευρώ. Πολλές από τις επενδύσεις αυτές προορίζονται για την ανάπτυξη υποδομών δικτύου, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών. Ορισμένες εξ αυτών προορίζονται για τις τοπικές υποδομές βάσει του «Επενδυτικού προγράμματος δημοτικών υποδομών» (Municipal Infrastructure Investment Programme)·

44.

θεωρεί ότι οι πρωτοβουλίες στον τομέα των μεταφορών δεν θα πρέπει να υλοποιούνται μόνο μέσω των ενωσιακών κονδυλίων που διατίθενται απευθείας στην ΑΕΣ, ούτε μόνο μέσω προγραμμάτων συνδυαστικής χρηματοδότησης. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για την υλοποίηση των επενδύσεων του ενδεικτικού επενδυτικού σχεδίου δράσης ΔΕΔ-Μ στις χώρες της ΑΕΣ, καθώς και για τη δυνατότητα ανάληψης δράσεων μέσω του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη». Σημειώνει δε ότι ορισμένες από αυτές τις επενδύσεις είναι επίσης τοπικού χαρακτήρα και συμβάλλουν στην ανάπτυξη γραμμών επικοινωνίας στις πόλεις και τις περιφέρειες της ΑΕΣ και πιστεύει ότι θα πρέπει να αυξηθούν οι δυνατότητες χρήσης άλλων επενδυτικών προγραμμάτων και μέσων της ΕΕ και να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των χωρών της ΑΕΣ με αυτά τα κονδύλια·

45.

για την καλύτερη επίτευξη των στόχων της ΑΕΣ, η ΕτΠ θεωρεί ότι θα πρέπει να αυξηθεί το ανώτατο όριο της ενωσιακής χρηματοδότησης κατά τις επόμενες πολυετείς δημοσιονομικές περιόδους μετά το 2020. Η ΕτΠ συμφωνεί με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αύξηση της χρηματοδότησης του νέου μέσου εξωτερικής δράσης (Μηχανισμός γειτονίας, ανάπτυξης και διεθνούς συνεργασίας) κατά περίπου 25 %. Ωστόσο, τονίζει την ανάγκη ανάλογης αύξησης των μέσων που διατίθενται υπέρ της ΑΕΣ. Συν τοις άλλοις, θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα διάθεσης ειδικών κονδυλίων στο πλαίσιο αυτού του μέσου για την εκπλήρωση των στόχων των τοπικών και περιφερειακών αρχών της ΑΕΣ, καθώς και για πρωτοβουλίες διασυνοριακής συνεργασίας.

Βρυξέλλες, 5 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/50

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης»

(2020/C 79/10)

Εισηγητής

Randel LÄNTS (EE/SPE), δημοτικός σύμβουλος Viljandi

Έγγραφο αναφοράς

Κοινή ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης

JOIN(2018) 36 final

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Παρατηρήσεις

χαιρετίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης (1), με την οποία ενισχύεται η ευαισθητοποίηση σχετικά με το πρόβλημα και διατυπώνονται προειδοποιήσεις σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχει η παραπληροφόρηση για τις εκλογικές διαδικασίες και την ακεραιότητα των δημοκρατικών θεσμών. Η ΕτΠ επικροτεί την πολυμερή προσέγγιση που υιοθετείται απέναντι στην παραπληροφόρηση, η οποία ενθαρρύνει τη συμμετοχή των κυβερνήσεων, της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα και θεμελιώνεται στη συνεργασία, την εκπαίδευση και την αυτορρύθμιση·

επαναβεβαιώνει τις απόψεις που είχε διατυπώσει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια ευρωπαϊκή προσέγγιση» (2). Η ΕτΠ επιθυμεί ειδικότερα να επισημάνει, αφενός, ότι οι πολίτες πρέπει να ενημερωθούν καλύτερα για το συγκεκριμένο πρόβλημα και, αφετέρου, ότι η σχετική ευαισθητοποίηση μπορεί να βελτιωθεί, μεταξύ άλλων, μέσω της σχολικής εκπαίδευσης·

σημειώνει με ικανοποίηση ότι, όσον αφορά τόσο τις διαδικασίες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και τις εξελίξεις πέραν των συνόρων της και τη συμμετοχή παραγόντων εντός και εκτός της Ένωσης, το ζήτημα της παραπληροφόρησης βρίσκεται στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής· προσβλέπει στη στενή συνεργασία με τη νεοσυσταθείσα ομάδα των Ευρωπαίων Επιτρόπων προκειμένου να αξιοποιηθούν η πείρα και οι προβληματισμοί των υποεθνικών επιπέδων διακυβέρνησης σχετικά με αυτά τα θέματα·

επικροτεί το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την ξένη παρέμβαση σε εκλογικές διαδικασίες και την παραπληροφόρηση σε εθνικές και ευρωπαϊκές δημοκρατικές διαδικασίες, και επαναλαμβάνει την ανάγκη μιας συντονισμένης πολυεπίπεδης και πολυμερούς προσέγγισης για την αντιμετώπιση του φαινομένου, στην οποία θα συνεκτιμάται και η οπτική των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

υπογραμμίζει ότι η παραπληροφόρηση, ως ενσωματωμένο σε πολύπλοκες και ταχείες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές πρόβλημα, πρέπει να αντιμετωπιστεί ολιστικά. Η ΕτΠ πιστεύει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές βρίσκονται στην κατάλληλη θέση για να συμμετάσχουν στις συζητήσεις σχετικά με την απειλή της παραπληροφόρησης καθώς και να δρομολογήσουν και να συντονίσουν μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου·

επισημαίνει την ύπαρξη πραγματικών κέντρων διάδοσης ψευδών πληροφοριών, για την εξάλειψη των οποίων απαιτούνται κοινές και συνεχείς προσπάθειες από τα θεσμικά όργανα, τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και την κοινωνία των πολιτών·

διαπιστώνει ότι οι νέες πηγές πληροφόρησης και διάδοσης πληροφοριών απαιτούν την ενδυνάμωση των πολιτών με τις ενδεδειγμένες ικανότητες ώστε να αντιστέκονται στην παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο μέσω της γνώσης, των ψηφιακών δεξιοτήτων και της ανάληψης δράσεων. Η ανάπτυξη του γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας και πληροφοριών προάγει την κριτική σκέψη των πολιτών και τους επιτρέπει να εξετάζουν εμπεριστατωμένα τις πληροφορίες και την προέλευσή τους. Η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει στους πολίτες τη δυνατότητα να προβαίνουν σε συνειδητές επιλογές σχετικά με το περιεχόμενο που καταναλώνουν, παράμετρος που ενισχύει ιδιαίτερα την κοινωνιακή τους ανθεκτικότητα. Το επείγον του θέματος τεκμηριώνεται από το γεγονός ότι περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού των κρατών μελών της ΕΕ αντλεί την καθημερινή του ενημέρωση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης·

θεωρεί, ωστόσο, ότι οι συνήθειες και οι ικανότητες των πολιτών όσον αφορά τη χρήση των μέσων ενημέρωσης αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό την αξιοπιστία των «παραδοσιακών»μέσων ενημέρωσης, η οποία με τη σειρά της βασίζεται στη συντακτική ευθύνη που σχετίζεται με τον Τύπο. Μέχρι σήμερα, κινούμασταν σε ένα αξιόπιστο και εποικοδομητικό δημόσιο περιβάλλον μετάδοσης πληροφοριών διότι γνωρίζαμε ότι μια επιχείρηση που παρέχει δημοσιογραφικό περιεχόμενο φέρει νομική, οικονομική και ηθική ευθύνη και διαφυλάσσει το κύρος της διασφαλίζοντας ότι οι πληροφορίες που δημοσιεύει είναι αληθείς·

επισημαίνει ότι οι συντάκτες και η αξιοπιστία των μεταδιδόμενων πληροφοριών στα νέα μέσα δεν ελέγχονται επαρκώς ή καθόλου. Παράλληλα τα τελευταία χρόνια, έχουν εμφανιστεί νέοι τρόποι και δίαυλοι μέσω των οποίων οι ψευδείς πληροφορίες παρουσιάζονται με όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστο και ρεαλιστικό τρόπο·

10.

εφιστά την προσοχή στην εμπειρία που έχει αποκομίσει μέχρι τώρα από διάφορα ζητήματα και εκστρατείες στον τομέα της αγωγής του πολίτη, οι οποίες καταδεικνύουν ότι η τόνωση της ευαισθητοποίησης των πολιτών και η αλλαγή της συμπεριφοράς τους θα επιτευχθούν μόνο μέσω μιας μακρόπνοης και περίπλοκης διαδικασίας (μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης του γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας και πληροφοριών). Τα μέσα ενημέρωσης, οι πολιτικοί και οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων μπορούν να συζητούν εκτεταμένα για την παραπληροφόρηση, αλλά επηρεάζουν μόνον σε περιορισμένο βαθμό τη συμπεριφορά των πολιτών·

11.

αναγνωρίζει ότι δεν έχει ακόμη καταστεί δυνατό να ενσωματωθούν όλες αυτές οι πτυχές στα προγράμματα αγωγής του πολίτη, ούτε έχουν ενσωματωθεί στη γενική αντίληψη των πολιτών ή στην καθημερινή πρακτική των νέων μέσων ενημέρωσης. Προκειμένου να επιτευχθούν μακροπρόθεσμες αλλαγές στη συμπεριφορά, πρέπει να υπάρξει εστίαση στην αγωγή του πολίτη και στις δραστηριότητες επικοινωνίας. Παράλληλα με τα εκπαιδευτικά συστήματα και την ανάπτυξη της πολιτικής σκέψης και δράσης, είναι σημαντικό οι δραστηριότητες επικοινωνίας να είναι όσο το δυνατόν πιο διευρυμένες και οι ομάδες-στόχοι να ενημερώνονται με τον κατάλληλο τρόπο μέσω των διαύλων μέσων ενημέρωσης που προτιμούν·

12.

τονίζει ότι οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αποκομίζουν σημαντικά κέρδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά δεν προσφέρουν υπηρεσίες ταχείας βοήθειας προς τους χρήστες ως προς το περιεχόμενο. Η επικοινωνία με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι ειδική κατά περίπτωση, ατομική και περιστασιακή. Υπάρχει έλλειψη τυποποιημένης, ταχείας και αποτελεσματικής δράσης κατά της παραπληροφόρησης ή της ρητορικής μίσους·

13.

θεωρεί απαραίτητο, προκειμένου να διασφαλιστεί μια ισορροπημένη και τεκμηριωμένη δημόσια πληροφόρηση, να ισχύουν για τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, στις οποίες δημοσιεύονται αμειβόμενες πολιτικές αναρτήσεις, ενιαίες απαιτήσεις όσον αφορά την ακρίβεια των πληροφοριών. Σε περίπτωση που μια αμειβόμενη πολιτική ανάρτηση δεν συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις αυτές, η εκάστοτε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να υποχρεούται να αφαιρεί το σχετικό περιεχόμενο·

14.

εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν επιτύχει μέχρι στιγμής να παρακάμπτουν τη νομοθεσία που θα τις υποχρέωνε τόσο να παρέχουν στήριξη στους χρήστες όσον αφορά το περιεχόμενο όσο και να επιλύουν τα προβλήματα των τελευταίων σε πραγματικό χρόνο και στη γλώσσα του εκάστοτε κράτους μέλους·

15.

εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι τα άτομα συχνά δεν διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις και δεν γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν στις ψευδείς πληροφορίες ή πώς να συμπεριφερθούν όταν πέφτουν τα ίδια ή γνωστά τους άτομα θύματα ψευδούς πληροφόρησης και ρητορικής μίσους. Ιδίως οι μικρότερες κοινότητες εξακολουθούν να μη διαθέτουν την απαραίτητη εμπειρία και γνώση σχετικά με τον τρόπο που πρέπει να αντιδράσουν έναντι των παγκόσμιων πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης σε κατάσταση κρίσης·

16.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι τα προβλήματα συχνά επιδεινώνονται από το γεγονός ότι οι εκπρόσωποι των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης ενδεχομένως να μην κατανοούν το πολιτιστικό πλαίσιο και τις επιτόπιες ιδιαιτερότητες και ότι η επικοινωνία είναι πολύ χρονοβόρα και πραγματοποιείται ως επί το πλείστον στα αγγλικά. Σε περίπτωση διάδοσης της παραπληροφόρησης χρειάζεται να βρεθεί γρήγορα λύση, ωστόσο μέχρι τώρα οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ήταν παθητικές και αδιαφανείς·

17.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, οι οποίες είναι καλύτερα ενημερωμένες για ό,τι συμβαίνει επιτόπου, διαδραματίζουν μόνο περιθωριακό ρόλο όσον αφορά την αντιμετώπιση της διάδοσης της παραπληροφόρησης και συχνά δεν διαθέτουν τις κατάλληλες γνώσεις, δεξιότητες και πόρους. Επιπλέον, η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, σε αντίθεση με τις κοινωνικές υπηρεσίες, την εκπαίδευση και το κοινό καλό δεν εμπίπτουν στις παραδοσιακές αρμοδιότητες των τοπικών και περιφερειακών αρχών·

18.

επισημαίνει ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους πολίτες να διακρίνουν τις αληθινές πληροφορίες από τις ψευδείς εάν το έργο τους καθίστατο πιο διαφανές και δημοσιοποιούνταν, καθώς και εάν διοργάνωναν τόσο ζωντανούς και διαδικτυακούς διαλόγους με τους πολίτες όσο και δημόσιες συζητήσεις. Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών, θα πρέπει να συνεργάζονται με δημοσιογράφους σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, με την ακαδημαϊκή κοινότητα και ομάδες προβληματισμού, με την κοινωνία των πολιτών, τις εθνικές αρχές, τα όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ, τους ακτιβιστές και τους πολιτικούς σχολιαστές·

19.

επισημαίνει ότι για την αντιμετώπιση και την πάταξη της παραπληροφόρησης απαιτούνται, ωστόσο, ειδικές δεξιότητες, τις οποίες ο μέσος δημόσιος υπάλληλος ή ειδικός σε τοπική ή περιφερειακή αρχή ακόμη δεν διαθέτει. Τα κενά όσον αφορά τις δεξιότητες και τις γνώσεις, καθώς και η έλλειψη εμπειρίας αποτελούν σημαντικά στρατηγικά μειονεκτήματα τα οποία παρεμποδίζουν τον αποτελεσματικό εντοπισμό της παραπληροφόρησης και την πρόληψη της διάδοσής της·

20.

υπενθυμίζει ότι η σημασία της δημόσιας σφαίρας ενημέρωσης και η ταχύτητα διάδοσης των πληροφοριών έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις πολιτικές διαδικασίες και την κοινή γνώμη. Για τον λόγο αυτό, χρειάζεται να ενισχυθεί η ικανότητα αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης στο επίπεδο των τοπικών και περιφερειακών αρχών και άλλων τοπικών φορέων και των ακτιβιστών που δραστηριοποιούνται επιτόπου.

21.

τονίζει, ότι η αντιμετώπιση της διάδοσης της παραπληροφόρησης δεν πρέπει να αποτελεί ή να παραπέμπει σε έλεγχο των φρονημάτων ή σε λογοκρισία. Η ενδεχόμενη διάδοση της παραπληροφόρησης πρέπει να παρακολουθείται συστηματικά και συνεχώς σε προεκλογικές περιόδους, καθώς και σε περιόδους κρίσης και ταχέων κοινωνικών μεταβολών. Η πρόληψη της παραπληροφόρησης δεν μπορεί, με κανένα τρόπο, να οδηγεί σε περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης, σε έλεγχο των πολιτικών πεποιθήσεων ή να αποτελεί βήμα προς μια κοινωνία επιτήρησης· αντίθετα, αποτελεί προϋπόθεση για την ελευθερία της έκφρασης και την ελεύθερη διαμόρφωση απόψεων·

22.

τονίζει ότι η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης πρέπει να πραγματοποιείται υπό συνθήκες πλήρους διαφάνειας, στο πλαίσιο των οποίων δίνεται στους πολίτες πρόσβαση σε ολοκληρωμένη πληροφόρηση και ενημέρωση, για παράδειγμα, όσον αφορά την προστασία των δεδομένων, την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων και τις χρηματοδοτικές πτυχές. Χωρίς επαρκή διαφάνεια, υφίσταται σοβαρός κίνδυνος τα μέτρα για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης να εξουδετερωθούν από εχθρικές εκστρατείες παραπληροφόρησης·

23.

θεωρεί ότι τα τοπικά και τα περιφερειακά μέσα ενημέρωσης και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να συμμετέχουν, όσο το δυνατόν περισσότερο, στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Οι δημοσιογράφοι, χάρη στην καθημερινή εργασία και την επαγγελματική εμπειρία τους, είναι πιο καταρτισμένοι, ευαισθητοποιημένοι και προσεκτικοί όσον αφορά τον εντοπισμό της παραπληροφόρησης σε σχέση με άλλους που δεν δραστηριοποιούνται σε καθημερινή βάση στο περιβάλλον της πληροφόρησης·

24.

επισημαίνει ότι, η προώθηση διαφόρων πρωτοβουλιών για την επαλήθευση των γεγονότων από δημοσιογράφους και την κοινωνία των πολιτών, η κατάρριψη μύθων και η διάδοση αξιόπιστων πληροφοριών θα επιτευχθούν μέσω της διάθεσης χρηματοδοτικών πόρων και την ενίσχυση της συνεργασίας και της εμπειρογνωμοσύνης·

25.

θεωρεί σημαντική τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών —μη εξαιρουμένων των τοπικών και περιφερειακών συναρμοδίων— στη συγκρότηση δικτύου ελεγκτών πραγματικών περιστατικών, με στόχο να αυξηθεί η διαφάνεια και να παρέχονται γνώσεις σχετικά με τις τοπικές συνθήκες. Από την κυκλική οικονομία θα μπορούσαμε να δανειστούμε τη λεγόμενη «αρχή της αξιοπιστίας», δηλαδή ένας ελεγκτής πραγματικών περιστατικών θα αμείβεται σύμφωνα με τον βαθμό και την ακρίβεια του έργου που παράγει, έτσι ώστε να συμμετέχουν περισσότερα άτομα. Σε ένα τέτοιο σύστημα, η κοινότητα των εν λόγω ελεγκτών θα ρυθμίζει η ίδια τις δραστηριότητές της και θα μεριμνά για την τήρηση των προδιαγραφών της μέσω αξιολόγησης από ομοτίμους. Επιπλέον, κρίνεται ζωτικής σημασίας να αναπτυχθούν περαιτέρω τα θεσμικά δίκτυα και εργαλεία σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο·

26.

σημειώνει ότι η κατάρτιση και η ευαισθητοποίηση των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών συμβάλλει στην ενίσχυση του δικτύου κατά της διάδοσης ψευδών ειδήσεων και πληροφοριών και στη μείωση του κινδύνου λογοκρισίας ή της προσπάθειας περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης από τις δημόσιες αρχές·

27.

τονίζει παράλληλα ότι υφίστανται ορισμένα τεχνολογικά εργαλεία διαθέσιμα στο κοινό, τα οποία θα μπορούσαν να επιτρέπουν την έγκαιρη και ευκολότερη ανίχνευση μαζικών εκστρατειών παραπληροφόρησης και τα οποία θα διευκολύνουν τον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης. Θα μπορούσαν επίσης να αναπτυχθούν περαιτέρω οι σχετικοί αλγόριθμοι για την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με σκοπό τον εντοπισμό εκστρατειών παραπληροφόρησης ευρείας κλίμακας και, όπου εντοπίζονται σοβαρά κρούσματα, να δίνουν το έναυσμα για κατάλληλες αντιδράσεις·

28.

τονίζει ότι η ταχεία και αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Η ανάλυση των εμπειριών των τοπικών και των περιφερειακών κοινοτήτων, καθώς και των περιπτώσεων διάδοσης ψευδών πληροφοριών, μπορεί να συμβάλει στην ανάδειξη ομοιοτήτων, προτύπων, σφαλμάτων και επιτυχιών των εν λόγω εκστρατειών. Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να διαθέσει χρηματοδοτικούς πόρους και το δίκτυό της, προκειμένου να προωθήσει την ανταλλαγή εμπειριών και την αμοιβαία μάθηση μεταξύ των τοπικών και περιφερειακών αρχών και των κρατών μελών·

Προτάσεις

29.

προτείνει να ενθαρρύνονται οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μέσω πολιτικών συστάσεων ή ρυθμιστικών μέτρων ώστε να αναλάβουν περισσότερες δραστηριότητες ενημέρωσης με στόχο την εκπαίδευση των χρηστών όσον αφορά την παραπληροφόρηση και την επαλήθευση των πηγών. Σε προεκλογικές περιόδους, πριν από τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, καθώς και σε περιόδους κρίσης, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να αναρτούν υλικό που θα εξηγεί το ειδικό πλαίσιο και θα προειδοποιεί τους χρήστες σχετικά με πηγές παραπληροφόρησης. Εν προκειμένω, σημειώνει, ότι από την έγκαιρη ανάλυση της πρόσφατης εκστρατείας για τις ευρωεκλογές, προκύπτει ότι πολλές πλατφόρμες παρείχαν προειδοποιητικές πληροφορίες στους χρήστες για συγκεκριμένη κατάσταση, γεγονός που συνέβαλε στον περιορισμό των επιπτώσεων οποιασδήποτε δραστηριότητας παραπληροφόρησης·

30.

θεωρεί αναγκαία την ενθάρρυνση των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης —εάν συντρέχει λόγος— μέσω πολιτικών συστάσεων ή ρυθμιστικών μέτρων, ώστε να συμβάλουν περισσότερο στην ανάπτυξη εκτεταμένων δικτύων ελεγκτών πραγματικών περιστατικών. Τούτο πιθανώς να προϋποθέτει κάποιο σύστημα αποζημίωσης βάσει των παραγόμενων εσόδων των νέων μέσων ενημέρωσης. Επίσης, κρίνει πολύ σημαντική την προώθηση αξιόπιστων φορέων των μέσων ενημέρωσης, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, εκεί δηλαδή όπου οι δημόσιες υπηρεσίες διαδραματίζουν και θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν ιδιαίτερο ρόλο·

31.

συνιστά να εγκριθούν ρυθμιστικά μέτρα για τον εντοπισμό των εκστρατειών διάδοσης ψευδών πληροφοριών, καθώς και για την εξουδετέρωσή τους, μεταξύ άλλων μέσω συνεργασίας με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και μέσω καταγγελιών. Η καθιέρωση κοινών προτύπων για τις κοινοποιήσεις σχετικά με την καταπολέμηση της διάδοσης ψευδών πληροφοριών θα καταστήσει δυνατή, αφενός, την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και, κατά περίπτωση και, αφετέρου, την εποπτεία τους από ανεξάρτητα τρίτα μέρη, ώστε να επιτευχθεί μια πιο ολοκληρωμένη επισκόπηση της έκτασης του προβλήματος·

32.

προτείνει τη θέσπιση πανευρωπαϊκού νομικού πλαισίου το οποίο θα υποχρεώνει τις παγκόσμιες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης να δημιουργήσουν κέντρα εξυπηρέτησης και στήριξης των χρηστών σε κάθε κράτος μέλος, και στη γλώσσα του εκάστοτε κράτους μέλους. Κάθε πολίτης, δημοτικός σύμβουλος και εκπρόσωπος μη κυβερνητικής οργάνωσης θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να απευθύνεται στα κέντρα εξυπηρέτησης πελατών, τα οποία θα λειτουργούν βάσει των ίδιων αρχών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η διασφάλιση της εν λόγω εξυπηρέτησης πελατών στη μητρική γλώσσα, καθώς και η φυσική παρουσία των εν λόγω γραφείων θα διευκόλυναν σε μεγάλο βαθμό την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και θα ενίσχυαν τα δικαιώματα των πολιτών·

33.

συνιστά οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης να προσφέρουν στους πολίτες τη δυνατότητα να καταγγέλλουν, με εύκολο τρόπο, τη διάδοση ή τις προσπάθειες διάδοσης ψευδών πληροφοριών·

34.

ζητεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο παροχής οικονομικής στήριξης στις τοπικές και περιφερειακές αρχές και τις ενώσεις πολιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη με στόχο την αύξηση της ικανότητας εντοπισμού ψευδών πληροφοριών και καταπολέμησης της εξάπλωσής τους, καθώς και ενίσχυσης της αμοιβαίας και διασυνοριακής συνεργασίας των δημόσιων αρχών και των ενώσεων πολιτών.

35.

συνιστά να παρέχεται μέσω του δικτύου ελεγκτών γεγονότων «Οδηγός σχετικά με τον τρόπο χειρισμού της παραπληροφόρησης»με στόχο τη δημιουργία γνώσεων μέσω των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των τοπικών αρχών, ώστε να ενθαρρυνθεί η κριτική σκέψη για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης·

36.

επισημαίνει την ανάγκη να αναπτύξουν οι νεότεροι την ικανότητα ανάλυσης των γεγονότων, την κριτική σκέψη και την κοινή λογική, ώστε να ερμηνεύουν και να αντιπαραβάλλουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν, και προς τούτο θεωρεί απαραίτητη την προώθηση ενεργειών ευαισθητοποίησης (συζητήσεων, διαλόγων κ.λπ.) στα ιδρύματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

Βρυξέλλες, 5 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LÄNTS

(1) Κοινή ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης

(2) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια Ευρωπαϊκή Προσέγγιση».

10.3.2020

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 79/54

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2018»

(2020/C 79/11)

Εισηγητής

Dominique LÉVÊQUE (FR/PES), Δήμαρχος Aÿ-en-Champagne

Έγγραφο αναφοράς

Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2018

COM(2019) 339 final

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Γενικές παρατηρήσεις

θεωρεί ότι μια ανόθευτη και αποτελεσματική πολιτική ανταγωνισμού αποτελεί βασικό θεμέλιο του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Δεν αποτελεί ωστόσο αυτοσκοπό αλλά μέσο υλοποίησης της εσωτερικής αγοράς, που είναι αναγκαίο για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ όπως ορίζονται από το άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), και το οποίο βασίζεται ιδίως στο στρατηγικό πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), σε μια κοινωνική οικονομία της αγοράς και στην κοινωνική πρόοδο. Η εφαρμογή της πολιτικής ανταγωνισμού πρέπει επίσης να συνάδει με τις υπόλοιπες πολιτικές της Ένωσης [άρθρο 7 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ)] καθώς και να συμμορφώνεται με τις εγκάρσιες απαιτήσεις για την απασχόληση, το περιβάλλον και την προστασία των καταναλωτών όπως ορίζονται στα άρθρα 9, 11 και 12 της ΣΛΕΕ·

υπενθυμίζει ότι το άρθρο 3 της ΣΛΕΕ αναθέτει αποκλειστική αρμοδιότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για τη θέσπιση κανόνων ανταγωνισμού και ότι η Επιτροπή ασκεί άμεσες εκτελεστικές εξουσίες. Ως εκ τούτου, οι νομικοί μηχανισμοί για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με την αρχή της επικουρικότητας δεν εφαρμόζονται στην πολιτική ανταγωνισμού (άρθρο 5 της ΣΕΕ). Ωστόσο, αυτή η αποκλειστική αρμοδιότητα δεν απαλλάσσει την Επιτροπή από την υποχρέωση να διατηρεί συνεχή διάλογο και να εκπληρώνει δεόντως αυτήν την υποχρέωση στο πλαίσιο της προετοιμασίας και της αξιολόγησης των μηχανισμών ανταγωνισμού με τις δημόσιες αρχές των κρατών μελών σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ), την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την κοινωνία των πολιτών, και ιδίως με τις ενώσεις καταναλωτών·

εκφράζει την ικανοποίησή της για την ετήσια έκθεση επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2018, αλλά σημειώνει ότι παρουσιάζει ουσιαστικά τις κύριες αποφάσεις της Επιτροπής για το 2018 και τις νομοθετικές εξελίξεις στον τομέα του ανταγωνισμού και δεν περιέχει κατευθύνσεις μεταρρύθμισης. Ωστόσο, οι πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2019-2024, που παρουσίασε η εκλεγείσα πρόεδρος στις 16 Ιουλίου, συνεπάγονται μεταρρυθμίσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής ανταγωνισμού, ιδίως σε σχέση με την «Πράσινη Συμφωνία για την Ευρώπη», μια νέα νομοθεσία για τις ψηφιακές υπηρεσίες, καθώς και τη δημιουργία ενός ταμείου με σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που θα ειδικεύεται στην εισαγωγή μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) στο χρηματιστήριο·

εκφράζει τη βαθιά της λύπη για το γεγονός ότι, στη συμφωνία αποχώρησης μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης της 17ης Οκτωβρίου 2019, δεν περιλαμβάνονται πλέον δεσμευτικά μέτρα που να εξασφαλίζουν τη μελλοντική συμμόρφωση του Ηνωμένου Βασιλείου προς τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς των κρατικών ενισχύσεων, του ανταγωνισμού και των σχετικών φορολογικών θεμάτων. Η υπόσχεση του Ηνωμένου Βασιλείου, μη δεσμευτική και ασαφής, να διατηρήσει «ισότιμο πεδίο ανταγωνισμού», χάρη σε «κοινά υψηλά πρότυπα» στους τομείς αυτούς, όπως προβλέπεται στην πολιτική διακήρυξη που συνοδεύει τη συμφωνία, δεν προσφέρει επαρκή προστασία στους πολίτες, τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου·

Αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ

τονίζει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο (UK) θα εξακολουθήσει να υπόκειται στους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ τουλάχιστον έως την ημερομηνία εξόδου του από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι έρευνες που δρομολογούνται πριν από αυτήν την ημερομηνία ενδέχεται να ολοκληρωθούν μετά την ημερομηνία αυτή, θα πρέπει πάντως να διεξαχθούν· εκφράζει, στο πλαίσιο αυτό, την ικανοποίησή της για τις διευκρινίσεις που έδωσε η Επιτροπή στο σημείωμά της τής 25ης Μαρτίου 2019 σχετικά με τις συνέπειες της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου στο ενωσιακό δίκαιο περί ανταγωνισμού (1), αλλά εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το εν λόγω σημείωμα ασχολείται μόνο με τις συμπεριφορές που υπονομεύουν τον ανταγωνισμό και με τον έλεγχο των συγκεντρώσεων·

θεωρεί ότι, σε περίπτωση αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου, θα πρέπει επίσης να υπάρξει επαγρύπνηση εφόσον η βρετανική κυβέρνηση δεν τηρήσει τη δέσμευσή της να συνεχίσει τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων διατηρώντας κοινό κανονιστικό πλαίσιο με την ΕΕ· επαναλαμβάνει, εξάλλου, την έκκλησή της να μελετηθεί η δυνατότητα λήψης προσωρινών μέτρων προσαρμογής για τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων (π.χ. χαλάρωση ή αναστολή) σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές και ορισμένους τομείς της οικονομίας που θα επηρεαστούν ιδιαίτερα από τις συνέπειες της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου, πόσο μάλλον εάν πραγματοποιηθεί εκτός διαπραγματευτικού πλαισίου («no deal»). Αυτό θα πρέπει να οδηγήσει σε επέκταση των γενικών κανονισμών απαλλαγής κατά κατηγορία·

Πολιτική ανταγωνισμού και βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ

υπενθυμίζει ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή «να παρουσιάσει, έως τα τέλη του 2019, ένα μακροπρόθεσμο όραμα για το μέλλον της βιομηχανίας της ΕΕ, με συγκεκριμένα μέτρα για την υλοποίησή του». Στο πλαίσιο αυτό, η ΕτΠ έχει ήδη δηλώσει πως «θεωρεί ότι μια βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει προσεκτική και τεκμηριωμένη επανεξέταση των κανόνων της ΕΕ στον τομέα του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων και των συγχωνεύσεων προκειμένου να διασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού σε διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με τις παγκόσμιες εμπορικές πολιτικές και τις πολυμερείς συμφωνίες. Ταυτόχρονα, η στρατηγική αυτή θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τις δυνατότητες επενδύσεων και καινοτομίας των κρατικών ενισχύσεων και των συγχωνεύσεων (2). Η ΕτΠ θεωρεί ότι στις παραμέτρους των δυνατοτήτων αυτών συγκαταλέγεται η ικανότητα δημιουργίας ή διατήρησης θέσεων εργασίας στη βιομηχανία της ΕΕ, ιδίως με τη συμμετοχή στην αναδιάρθρωση των κλάδων της βιομηχανίας που αντιμετωπίζουν δυσκολίες και στην παραγωγή στρατηγικών συστατικών στοιχείων για την ευρωπαϊκή βιομηχανία·

προτείνει αλλαγή στη μέθοδο παρακολούθησης των ενισχύσεων για την έρευνα και ανάπτυξη (Ε & Α) και την καινοτομία (ΕΑΚ), με ελαχιστοποίηση του εκ των προτέρων ελέγχου που ασκεί η Επιτροπή, βράχυνση των προθεσμιών για την εξέταση των ενισχύσεων αυτών και απλούστευση των ρυθμίσεων για σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ) (3). Η αλλαγή αυτή αναμένεται να διευκολύνει την υλοποίηση των ΣΕΚΕΕ διότι μόλις ένα από αυτά έχει δρομολογηθεί με επιτυχία στον τομέα της μικροηλεκτρονικής, με κόστος 1,75 δισεκατ. ευρώ· παράλληλα, το έργο ΣΕΚΕΕ για τον σχεδιασμό και την παραγωγή στοιχείων και συστοιχιών συσσωρευτών νέας γενιάς, κόστους 6 δισεκατομμυρίων ευρώ σε επενδύσεις και 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ σε κρατικές ενισχύσεις, υποβλήθηκε στην Επιτροπή τον περασμένο Μάιο·

Κρατικές ενισχύσεις — γενικές παρατηρήσεις

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η διαδικασία εκσυγχρονισμού του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων που ξεκίνησε το 2014 επέτρεψε, αφενός, να αυξηθεί ο αριθμός των εξαιρέσεων —με ποσοστό άνω του 96 % των νέων μέτρων ενίσχυσης που εφαρμόστηκαν από το 2015 και μετά να υπάγονται στον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία (ΓΚΑΚ)— και, αφετέρου, να επικεντρωθεί ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων στις μείζονες προκλήσεις·

10.

υπογραμμίζει το ενδιαφέρον που παρουσιάζει, στον τομέα της διαφάνειας, η ανάπτυξη της εφαρμογής «Transparency Award Module» (4) που επιτρέπει τη διαβίβαση και τη δημοσίευση δεδομένων σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις άνω των 500 000 ευρώ, και σημειώνει ότι, έως το τέλος του 2018, 25 κράτη μέλη είχαν δημοσιεύσει τις πληροφορίες για 43 000 και πλέον χορηγήσεις ενισχύσεων·

11.

επαναλαμβάνει ότι είναι πεπεισμένη πως η ανακοίνωση σχετικά με την έννοια των κρατικών ενισχύσεων, που εξέδωσε η Επιτροπή το 2016, παρέχει χρήσιμη βάση στις δημόσιες αρχές για να προσεγγίσουν τη σύνθετη αυτή προβληματική. Ωστόσο, καλεί την Επιτροπή να επικαιροποιήσει την εν λόγω ανακοίνωση με βάση τις εξελίξεις τόσο στις διεργασίες της όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων όσο και την ευρωπαϊκή νομολογία, ιδίως σε θέματα επιλεκτικότητας·

12.

καλεί την Επιτροπή να αυξήσει το ανώτατο όριο των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας από 200 000 σε 500 000 EUR για περίοδο τριών οικονομικών ετών, δεδομένου ότι το εν λόγω ανώτατο όριο θεσπίστηκε το 2006·

13.

επισημαίνει ότι η Επιτροπή δρομολόγησε το 2018 έναν «έλεγχο καταλληλότητας» των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, ενώ στις αρχές του 2020 αναμένεται να δημοσιευτεί σειρά προτάσεων για την αναθεώρηση των κανόνων αυτών. Επί του προκειμένου, επιμένει ότι η ΕτΠ πρέπει να συμμετέχει πλήρως και εγκαίρως στη μελέτη των προτάσεων σχετικά με τους μηχανισμούς που συνδέονται εγγενώς με τις αρμοδιότητες και το πεδίο πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δράσης των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, ήτοι: ΓΚΑΚ· κανονισμός για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας· κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα· πλαίσιο σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την έρευνα και ανάπτυξη και την καινοτομία (ΕΑΚ)· ανακοίνωση σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ)· κατευθυντήριες γραμμές για τη χρηματοδότηση επιχειρηματικού κινδύνου· κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις σε αερολιμένες και αεροπορικές εταιρείες· κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας· κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά τις ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση· και τέλος κατευθυντήριες γραμμές για τους σιδηροδρόμους·

14.

σημειώνει τη δημόσια διαβούλευση που διενεργήθηκε από τις 26 Ιουνίου έως τις 27 Σεπτεμβρίου 2019 σχετικά με την πρόταση αναθεώρησης του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία (ΓΚΑΚ), η οποία αποσκοπεί να συνοδεύσει το προσεχές πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ), με στόχο να εντοπιστεί ο απλούστερος και αποτελεσματικότερος τρόπος για τη διευκόλυνση ενός συνδυασμού εθνικών χρηματοδοτήσεων και χρηματοδοτήσεων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ειδικότερα, εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η πρόταση διευρύνει την ισχύουσα απαλλαγή κατά κατηγορία, που περιορίζεται στις ενισχύσεις προς τις ΜΜΕ, ώστε να περιλαμβάνει και τις μεγάλες επιχειρήσεις, χωρίς πρότερη κοινοποίηση (άρθρο 20). Χαιρετίζει επίσης το γεγονός ότι ο ΓΚΑΚ μπορεί να προβλέπει απλουστευμένη απαλλαγή κατά κατηγορία για τις ενισχύσεις πολύ χαμηλού ύψους που χορηγούνται για έργα ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας (έως 20 000 ευρώ ανά επιχείρηση και ανά έργο) (άρθρο 20α). Τέλος υποστηρίζει την αύξηση σε 80 % του ανώτατου ορίου έντασης της ενίσχυσης για τις ΜΜΕ. Ωστόσο, επισημαίνει δύο πρόσθετες ανησυχίες:

i)	απαιτείται να διευκρινιστεί ότι η χρήση ίδιων πόρων από τους δημόσιους φορείς που συμμετέχουν στα έργα δεν υπολογίζεται ως δημόσια συνεισφορά για τον υπολογισμό των ανώτατων ορίων έντασης της ενίσχυσης·

ii)	πρέπει να επιβεβαιωθεί ότι η ενίσχυση που χορηγείται δυνάμει του άρθρου 20α δεν υπάγεται στις υποχρεώσεις κοινοποίησης (άρθρο 11) και παρακολούθησης (άρθρο 12) του ΓΚΑΚ και δεν προϋποθέτει καμία υποχρέωση ενημέρωσης εκ μέρους τρίτων μερών·

15.

λαμβάνει υπό σημείωση την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ανάκτηση παράνομων και ασυμβίβαστων κρατικών ενισχύσεων, που δημοσιεύθηκε στις 22 Ιουλίου 2019 (5), και η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1589 του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2015, περί λεπτομερών κανόνων για την εφαρμογή του άρθρου 108 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (6). Εντός του συγκεκριμένου νομικού πλαισίου, η ανακοίνωση δεν προσφέρει ελαφρύνσεις για τους αποδέκτες κρατικών ενισχύσεων και ειδικότερα κρατικών ενισχύσεων ήσσονος σημασίας. Πράγματι, η δεκαετής προθεσμία παραγραφής για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας δεν μειώνεται, ενώ, λόγω των διαδικαστικών μέτρων αναστολής, η προθεσμία αυτή είναι στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερη. Επιπλέον, η Επιτροπή δεν έχει δεχτεί να παραιτηθεί από την ανάκτηση στις περιπτώσεις στις οποίες έχει δημιουργήσει δικαιολογημένη εμπιστοσύνη, όταν οι πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την ανάκτηση δεν είναι διαθέσιμες ή όταν η απόφαση εθνικού δικαστηρίου η οποία αφορά ειδικά την ύπαρξη ενίσχυσης καθίσταται οριστική. Άλλωστε, η Επιτροπή θεωρεί ότι, εάν το ποσό της ενίσχυσης δεν μπορεί να ανακτηθεί από τον λήπτη, αυτός δεν πρέπει να εξαναγκαστεί μόνον σε κήρυξη αφερεγγυότητας: καμία αναδιάρθρωση ή προσωρινή συνέχιση των δραστηριοτήτων του δεν θα πρέπει να επιτρέπεται χωρίς ανάκτηση του συνολικού ποσού της ενίσχυσης. Η προσέγγιση αυτή είναι δύσκολο να συμβιβαστεί με τον στόχο των εθνικών και ευρωπαϊκών διαδικασιών αφερεγγυότητας. Μολονότι οι διαδικασίες ανάκτησης των κρατικών ενισχύσεων αποσκοπούν στην αναδρομική εξάλειψη των στρεβλωτικών επιπτώσεων των παράνομων ενισχύσεων, η αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων βάσει της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας λαμβάνει επίσης υπόψη και άλλους στόχους, όπως λόγου χάρη τη διατήρηση της απασχόλησης· Ως εκ τούτου, η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο υποβολής πρότασης τροποποίησης του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1589·

16.

επισημαίνει ότι το πλαίσιο των κρατικών ενισχύσεων προς τον τραπεζικό τομέα δεν έχει εξελιχθεί από τον Αύγουστο του 2013 (7), ενώ το οικονομικό περιβάλλον έχει μεταβληθεί ριζικά και τίθεται το ερώτημα κατά πόσον εξακολουθεί να ισχύει εδώ η προϋπόθεση ότι οι τυχόν ενισχύσεις συμβάλλουν στην «άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους» [άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ]·

17.

χαιρετίζει την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της 24ης Σεπτεμβρίου 2019, στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις T-755/15 και T-759/15 σχετικά με το κύρος της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2015 που αφορούσε ενίσχυση του Λουξεμβούργου προς την Fiat Chrysler Finance Europe. Η απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου επιβεβαιώνει ότι το επιλεκτικό πλεονέκτημα υπό μορφή φορολογικής συμφωνίας μπορεί να αποτελέσει παράνομη κρατική ενίσχυση, ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά, και ότι η εξέταση, εκ μέρους της Επιτροπής, μιας φορολογικής συμφωνίας υπό το πρίσμα των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων δεν συνιστά «φορολογική εναρμόνιση». Συγχρόνως, υπογραμμίζει ότι, σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου της 15ης Νοεμβρίου 2011 στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-106/09 και C-107/09P, «ο καθορισμός φορολογικών βάσεων και η κατανομή της φορολογικής επιβαρύνσεως στους διάφορους συντελεστές παραγωγής και στους διάφορους οικονομικούς τομείς εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών»·

Κρατικές ενισχύσεις για υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ)

18.

υπενθυμίζει ότι οι Συνθήκες παρέχουν στα κράτη μέλη ευρεία διακριτική ευχέρεια όσον αφορά τον ορισμό της ΥΓΟΣ κατά την εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων για ΥΓΟΣ. Πρέπει επίσης να γίνονται σεβαστές οι αρχές της αυτονομίας της τοπικής αυτοδιοίκησης, της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, και της ουδετερότητας όσον αφορά το καθεστώς ιδιοκτησίας στα κράτη μέλη της Ένωσης, που κατοχυρώνονται με το άρθρο 3 της ΣΕΕ, καθώς και τα άρθρα 14, 106 και 345 και το πρωτόκολλο αριθ. 26 της ΣΛΕΕ·

19.

τονίζει τη σημασία που έχει, όσον αφορά τις ΥΓΟΣ κοινωνικής στέγασης, η απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της 15ης Νοεμβρίου 2018 που αναφέρεται σε μία προσφυγή ολλανδικών οργανισμών κοινωνικής στέγασης (8). Η απόφαση αυτή, αφενός, διευκρινίζει την υποχρέωση του κράτους μέλους να αποδεικνύει ότι, για να εξαιρεθεί η ΥΓΟΣ από τους κανόνες του ανταγωνισμού, η οριοθέτηση της ΥΓΟΣ κοινωνικής στέγασης πρέπει να είναι αναγκαία και αναλογική σε σχέση με πραγματική ανάγκη παροχής δημόσιας υπηρεσίας για πρόσβαση στη στέγη και, αφετέρου, περιορίζει τον ρόλο της Επιτροπής στον έλεγχο της πρόδηλης πλάνης. Ο ορισμός της ΥΓΟΣ στέγασης ενέχει πρόδηλη πλάνη όταν δεν είναι σαφής, διότι προβλέπει απλώς την εκμίσθωση, κατά προτεραιότητα, σε πρόσωπα που δυσκολεύονται να βρουν κατάλληλο κατάλυμα, χωρίς να ορίζεται αυτή η ομάδα-στόχος·

20.

στο πλαίσιο αυτό, επαναλαμβάνει (9) την έκκλησή της για διασαφήνιση του πεδίου εφαρμογής της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 20ής Δεκεμβρίου 2011 σχετικά με την κοινωνική στέγαση. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν, αφενός, η ανησυχητική κατάσταση της στέγασης που πλήττει ευρύ φάσμα του πληθυσμού με χαμηλά ή ακόμη και μεσαία εισοδήματα και, αφετέρου, οι διαφορετικές καταστάσεις των αγορών ακινήτων σε κάθε τόπο, αλλά και, παράλληλα, να γίνονται σεβαστές τόσο η διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών όσον αφορά τον ορισμό μιας ΥΓΟΣ όσο και η αρχή της επικουρικότητας, η εν λόγω απόφαση θα πρέπει να εφαρμόζεται στην παροχή κοινωνικής στέγασης σε συγκεκριμένες ομάδες των οποίων οι στεγαστικές ανάγκες δεν μπορούν να καλυφθούν από την αγορά, ιδίως λόγω περιορισμών που συνδέονται με τη φερεγγυότητά τους ή με άλλα στοιχεία που τις καθιστούν ευάλωτες. Η ακριβής φύση των αναγκών θα πρέπει να προσδιορίζεται σαφώς από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών, με τη χρήση κατάλληλων και διαφανών κριτηρίων·

21.

σημειώνει ότι η Επιτροπή ενέκρινε, στις 7 Δεκεμβρίου 2018, την παράταση της περιόδου εφαρμογής του κανονισμού για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας για τις επιχειρήσεις που παρέχουν ΥΓΟΣ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕτΠ επισημαίνει ότι έχει ζητήσει:

—	να αυξηθούν τα όρια των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας που εφαρμόζονται στις κρατικές ενισχύσεις για παροχή ΥΓΟΣ (πέραν των αντισταθμιστικών μέτρων μέχρι ποσού 500 000 ευρώ για οποιαδήποτε περίοδο τριών οικονομικών ετών)·

—	να επανεξεταστεί ο ορισμός του «εύλογου κέρδους» μιας ΥΓΟΣ, ιδίως προκειμένου να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι —μέσω διαφόρων ειδών κινήτρων ή αύξησης του ποσοστού του αναγνωρίσιμου ως εύλογου κέρδους— τα κέρδη αυτά συχνά επανεπενδύονται στις ΥΓΟΣ·

Κρατικές ενισχύσεις για οικολογική και ενεργειακή μετάβαση

22.

τονίζει ότι είναι σημαντικό η πολιτική της Επιτροπής σχετικά με τις ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την ενέργεια να συνάδει πλήρως με την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού στο πλαίσιο της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC), να προωθεί τη βιώσιμη ενέργεια υπό τη μορφή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις προσπάθειες για την επίτευξη μεγαλύτερης ενεργειακής απόδοσης και να επιτρέπει την καταπολέμηση της ενεργειακής πενίας, τον ασφαλή ενεργειακό εφοδιασμό και την ενίσχυση της εδαφικής συνοχής· ζητεί, στο πλαίσιο αυτό, να τεθεί τέλος στις κρατικές ενισχύσεις για την εξόρυξη ορυκτών καυσίμων·

23.

εφιστά την προσοχή των μελών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, και γενικότερα των εκπροσώπων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, στην τρέχουσα (έως τις 6 Νοεμβρίου 2019) διαβούλευση σχετικά με την αξιολόγηση των κανόνων για τις κρατικές επιδοτήσεις όσον αφορά τις υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (10) και ευελπιστεί ότι θα υπάρξει σημαντική ανατροφοδότηση με συγκεκριμένες εμπειρίες. Από την πλευρά της, μεταφέρει τις δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης όσον αφορά τον ορισμό της έννοιας «πολίτες σε μειονεκτική θέση», σε σχέση με την κοινωνική στέγαση, καθώς και με τη μέθοδο υπολογισμού των υπεραντισταθμίσεων·

24.

επισημαίνει τη διαδικασία επανεξέτασης των κατευθυντήριων γραμμών για ορισμένα μέτρα κρατικών ενισχύσεων στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, που δρομολογήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2018·

25.

επισημαίνει τα παρακάτω, ως συμβολή στην επικείμενη αναθεώρηση των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας:

—	ζητεί οι κρατικές ενισχύσεις για τη βιομάζα και το βιομεθάνιο να υπόκεινται σε εγγυήσεις προέλευσης·

—	συνιστά τη θέσπιση διατάξεων σχετικά με την αποθήκευση και τους αυτοκαταναλωτές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, με διασφάλιση της συνέπειας με την αναθεωρημένη οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ιδίως τα άρθρα 21 και 22)·

—	ζητεί η χορήγηση της ενίσχυσης να συνδέεται με την υποχρέωση διαφάνειας, σύμφωνα με την οποία το κόστος που μετακυλίεται στους καταναλωτές ορίζεται σαφώς στα τιμολόγια [σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11) για την αγορά ενέργειας]·

—

προτείνει να τροποποιηθεί το σημείο 220 των κατευθυντήριων γραμμών ως προς το ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν την υποχρέωση να αποδεικνύουν ότι «εξετάζουν κατά προτεραιότητα εναλλακτικά μέσα για την επίτευξη του στόχου της σταδιακής κατάργησης των περιβαλλοντικά ή οικονομικά επιζήμιων επιδοτήσεων, όπως να δοθεί προτεραιότητα στη διαχείριση της ζήτησης και στα μέτρα ενεργειακής απόδοσης, να αυξηθεί η δυναμικότητα διασύνδεσης και να ανοίξει το σύστημα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (12)»·

26.

καλεί την Επιτροπή να ελέγξει κατά πόσον η απαλλαγή από τον φόρο για την κηροζίνη δεν συνιστά στρέβλωση του ανταγωνισμού προς όφελος του τομέα των αερομεταφορών, βάσει εσφαλμένης ερμηνείας της διεθνούς σύμβασης του Σικάγου για τη διεθνή πολιτική αεροπορία (1944). Πράγματι, αυτή ορίζει ότι, κατά τη διάρκεια διεθνούς πτήσης, τα καύσιμα που περιέχονται στις δεξαμενές ενός αεροσκάφους δεν μπορούν να φορολογούνται κατά την άφιξη σε μια χώρα, αλλά δεν αναφέρει τίποτα σχετικά με τη φορολόγηση τη στιγμή εφοδιασμού των πτήσεων με καύσιμα. Ως εκ τούτου, όπως γίνεται σε ορισμένα κράτη μέλη, ένα κράτος μπορεί, τουλάχιστον για τις πτήσεις εσωτερικού, να επιβάλλει φορολογία στο εισιτήριο —εάν το αεροσκάφος βρίσκεται σε άμεσο ανταγωνισμό με μια σιδηροδρομική υπηρεσία— ή φορολογία στην κηροζίνη, για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Λαμβάνοντας υπόψη τον αντίκτυπο τέτοιου είδους φόρων στην εσωτερική αγορά της ΕΕ, θα ήταν προτιμότερο αυτή η φορολογία να συντονίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Συνεπώς, πιστεύει ότι αξίζει να δοθεί προσοχή στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών «Fairosene», που αποβλέπει στην κατάργηση της φορολογικής απαλλαγής των καυσίμων της αεροπορίας στην Ευρώπη (13)·

27.

υπενθυμίζει το αίτημά της (14)«οι περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα να χαρακτηριστούν ως ειδικές επιλέξιμες περιοχές βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχεία α) και γ) της […] (ΣΛΕΕ) και οι κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις να προσαρμοστούν με βάση τις εν λόγω ειδικές επιλέξιμες περιοχές, προκειμένου να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση του διαρθρωτικού μετασχηματισμού […]. Επιπλέον, θα πρέπει να εξεταστεί εάν, λόγω της εξαιρετικής και παραδειγματικής σημασίας της φιλικής προς το κλίμα αναδιάρθρωσης των περιφερειών εξόρυξης άνθρακα για την ενεργειακή και κλιματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα μπορούσαν να ενθαρρυνθούν παρόμοια μέτρα υποστήριξης βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ»·

Πολιτική ανταγωνισμού και οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή

28.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το 2018 η Επιτροπή έθεσε για πρώτη φορά σε εφαρμογή τις κατευθυντήριες γραμμές για τα ευρυζωνικά δίκτυα, επιτρέποντας στις δημόσιες αρχές να στηρίξουν την ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων, και συγκεκριμένα ένα βαυαρικό έργο (15) για την ανάπτυξη δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας σε έξι δήμους αγροτικών περιοχών. Δεδομένου ότι η επίτευξη των στόχων συνδεσιμότητας για την ψηφιακή ενιαία αγορά υπολογίζεται ότι απαιτεί συνολική επένδυση ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ περίπου κατά την επόμενη δεκαετία, είναι σημαντικό η πολιτική ανταγωνισμού να λάβει υπόψη τις συνθήκες της εγκατάστασης ευρυζωνικών συνδέσεων στις αγροτικές περιοχές, ούτως ώστε να υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και να αντιστρέψει την τάση για αυξανόμενες ανισότητες μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών όσον αφορά τη δυνατότητα πρόσβασης στις τεχνολογίες·

29.

τονίζει ότι, στη γνωμοδότησή της σχετικά με τον κανονισμό πλαίσιο για τα διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, έχει προτείνει -στο πλαίσιο των καθεστώτων κρατικών ενισχύσεων-, να μπορεί να θεωρείται δικαιούχος της ενίσχυσης (άρθρο 2) ο φορέας που χορηγεί την ενίσχυση όταν «η ενίσχυση ανά επιχείρηση είναι μικρότερη από 200 000 EUR», και σημειώνει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν αποδεχθεί την πρόταση αυτή·

30.

υπενθυμίζει ότι, όσον αφορά τα ευρωπαϊκά κονδύλια, ο γενικός κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία ορίζει (αιτιολογική σκέψη 26) ότι «η ενωσιακή χρηματοδότηση που τελεί υπό κεντρική διαχείριση των θεσμικών οργάνων, οργανισμών, κοινών επιχειρήσεων ή άλλων οργάνων της Ένωσης και δεν υπάγεται άμεσα ή έμμεσα στον έλεγχο των κρατών μελών δεν συνιστά κρατική ενίσχυση. Όταν ενωσιακή χρηματοδότηση του είδους αυτού συνδυάζεται με κρατική ενίσχυση, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη μόνον η τελευταία για να καθοριστεί κατά πόσον τηρούνται τα όρια κοινοποίησης και οι μέγιστες εντάσεις ενίσχυσης, εφόσον το συνολικό ποσό της δημόσιας χρηματοδότησης που χορηγείται για τις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες δεν υπερβαίνει το ευνοϊκότερο ποσοστό χρηματοδότησης που καθορίζεται στους εφαρμοστέους κανόνες του ενωσιακού δικαίου»·

31.

επαναλαμβάνει το αίτημά της προς την Επιτροπή να αυξήσει το κατώτατο όριο εφαρμογής του ΓΚΑΚ στις ενισχύσεις υπέρ των περιφερειακών αεροδρομίων πολύ πέραν του ισχύοντος κατώτατου ορίου των 200 000 επιβατών ετησίως, εφόσον δεν έχουν σημαντική επίπτωση επί των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ κρατών μελών, δεν έχουν τη διαρθρωτική ικανότητα να καλύψουν τις δαπάνες εκμετάλλευσης και επενδύσεων (16) και, επιπλέον, οι σχετικές κρατικές ενισχύσεις αποβλέπουν στην ανάπτυξη ασφαλών και βιώσιμων υποδομών εναέριων μεταφορών σε περιοχές με δύσκολη πρόσβαση (17)·

32.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι προτάσεις του Ιουνίου του 2018 της Επιτροπής όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) μετά το 2020 δεν περιλάμβαναν, σε αντίθεση με ό,τι είχε ζητήσει η ΕτΠ, προτάσεις για αναθεώρηση των κανόνων ανταγωνισμού που ισχύουν για τον γεωργικό τομέα· καλεί, ως εκ τούτου, την Επιτροπή να επανεξετάσει, ανεξάρτητα από τη διοργανική συνέχεια που θα δοθεί στις νομοθετικές προτάσεις για την ΚΓΠ μετά το 2020, την έως τώρα εξαιρετικά περιοριστική ερμηνεία του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ που υιοθετεί στις οριζόντιες κατευθυντήριες γραμμές και να μην εμποδίζει τις συλλογικές συμφωνίες που συνάπτονται από τις οργανώσεις παραγωγών·

33.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή, συμβαδίζοντας με τις αξιώσεις της ΕτΠ, αύξησε τον Μάρτιο του 2019 το ατομικό ανώτατο όριο των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας στον γεωργικό τομέα από τα 15 000 ευρώ στα 20 000 ευρώ και, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, στα 25 000 ευρώ, αυξάνοντας παράλληλα το εθνικό ανώτατο όριο για όλες τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας από το 1 στο 1,25 % της ετήσιας γεωργικής παραγωγής της χώρας επί τριετία. Οι δύο αυτές αυξήσεις δίνουν πράγματι τη δυνατότητα να ληφθεί υπόψη, εν μέρει έστω, η έξαρση των κλιματικών, υγειονομικών και οικονομικών κρίσεων·

Η πολιτική ανταγωνισμού στην ψηφιακή εποχή

34.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η προσαρμογή της πολιτικής ανταγωνισμού της ΕΕ στην ψηφιακή εποχή προσδιορίζεται ως προτεραιότητα στην έκθεση της Επιτροπής και ότι το νέο πρόγραμμα ανταγωνισμού για την περίοδο 2021-2027 θα επικεντρωθεί στα ζητήματα που σχετίζονται με τη χρήση μεταδεδομένων και αλγορίθμων·

35.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι προτάσεις που περιέχονται στην έκθεση για μια πολιτική ανταγωνισμού για την ψηφιακή εποχή (18), που παρουσιάστηκε τον περασμένο Απρίλιο, δεν έχουν γίνει αντικείμενο περαιτέρω συζήτησης στην ετήσια έκθεση· θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικές τις ακόλουθες προτάσεις:

—	οι στρατηγικές που χρησιμοποιούνται από τις δεσπόζουσες πλατφόρμες για τη μείωση της ανταγωνιστικής πίεσης που αντιμετωπίζουν θα πρέπει να απαγορευτούν, ελλείψει σαφώς τεκμηριωμένου οφέλους για την προστασία των καταναλωτών·

—	οι έρευνες της Επιτροπής θα πρέπει να δίνουν λιγότερη βαρύτητα στην ανάλυση του ορισμού της αγοράς και μεγαλύτερη στις θεωρίες περί προκλήσεως ζημίας και στον προσδιορισμό αντίθετων προς τον ανταγωνισμό στρατηγικών·

—	η πρόσβαση στα δεδομένα που διαθέτει η επιχείρηση που θεωρείται δεσπόζουσα, αλλά όχι οι ανταγωνιστές, και η βιωσιμότητα αυτής της ασύμμετρης πρόσβασης στα δεδομένα θα πρέπει να αναλύονται ξεχωριστά κατά περίπτωση·

—	πρέπει να διασφαλίζονται i) η φορητότητα των δεδομένων, δηλαδή η ικανότητα των χρηστών να διαβιβάζουν αλλού τα δεδομένα που έχει συλλέξει η πλατφόρμα για το άτομό τους, καθώς και ii) η διαλειτουργικότητα των δεδομένων·

—

οι πλατφόρμες που αποτελούν υποδομές συστημικής διαμεσολάβησης θα πρέπει να υπέχουν το βάρος της απόδειξης ότι η «αυτόματη προτίμηση» δεν συνεπάγεται μακροπρόθεσμο αποκλεισμό από τις αγορές προϊόντων, όπως αναφέρεται στην καταγγελία που υπέβαλαν είκοσι τρεις ευρωπαϊκές ηλεκτρονικές υπηρεσίες εξεύρεσης εργασίας κατά του προγράμματος «Google for Jobs»·

36.

ζητεί τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου που θα επιτρέπει στο υπεύθυνο επίπεδο διακυβέρνησης (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό ή ευρωπαϊκό), το οποίο έχει αναθέσει σε πλατφόρμες να εκτελούν αποστολή υπηρεσίας κοινής ωφέλειας, να έχει πρόσβαση και να ελέγχει τους αλγορίθμους που χρησιμοποιούν οι πλατφόρμες αυτές·

37.

υποστηρίζει την αύξηση του επιπέδου ελέγχου της εξαγοράς νεοφυών επιχειρήσεων από δεσπόζουσες ή συστημικές πλατφόρμες και/ή οικοσυστήματα· συνιστά επίσης να τροποποιηθούν τα κατώτατα όρια δικαιοδοσίας που προβλέπονται από τον κανονισμό συγκεντρώσεων της ΕΕ, ώστε οι εξαγορές να μην αξιολογούνται μόνο με βάση τον κύκλο εργασιών, αλλά και την αξία της συναλλαγής, προκειμένου να αξιολογείται καλύτερα το ανταγωνιστικό δυναμικό των νεοφυών επιχειρήσεων, οι οποίες γενικά δεν ακολουθούν μοντέλα βραχυπρόθεσμου κέρδους·

Έλεγχος των συγκεντρώσεων

38.

τονίζει την ανάγκη να λαμβάνεται καλύτερα υπόψη από την ανάλυση ανταγωνισμού της Επιτροπής το ζήτημα του κρατικού ελέγχου και των επιδοτήσεων που χορηγούνται σε επιχειρήσεις που μπορούν να στρεβλώσουν τον ανταγωνισμό, ιδίως στην περίπτωση ανταγωνιστών από τρίτες χώρες·

39.

καλεί επίσης την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο προσαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 του Συμβουλίου, της 20ής Ιανουαρίου 2004, για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων («Κοινοτικός κανονισμός συγκεντρώσεων») (19) και επικαιροποίησης των υφιστάμενων κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά τις συγκεντρώσεις. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι διαρθρωτικές δεσμεύσεις που απαιτεί για να εγκρίνει συγχωνεύσεις δεν θα έχουν ως αποτέλεσμα την πώληση στρατηγικών περιουσιακών στοιχείων σε μη ευρωπαίους ανταγωνιστές (πράγμα που παρατηρείται στο ήμισυ των περιπτώσεων από το 2010). Άλλωστε, ο χρονικός ορίζοντας της ανάλυσης της Επιτροπής ορίζεται καταρχήν σε δύο-τρία έτη, γεγονός που δεν επιτρέπει την πρόβλεψη σημαντικών αλλαγών όσον αφορά την είσοδο καινοτόμων παραγόντων στην αγορά, ιδίως στον ψηφιακό τομέα. Ως εκ τούτου, οι κατευθυντήριες γραμμές για τις οριζόντιες συγκεντρώσεις θα μπορούσαν να τροποποιηθούν με τη διαγραφή της αναφοράς στην προθεσμία των δύο ετών (παράγραφος 74) και με τον ορισμό ότι ο χρονικός ορίζοντας της ανάλυσης «εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά και τη δυναμική της αγοράς, καθώς και από τις ιδιαίτερες δυνατότητες των δυνητικών νέων ανταγωνιστών»·

Η παγκόσμια διάσταση της πολιτικής ανταγωνισμού

40.

θεωρεί ότι η Επιτροπή δεν θα πρέπει να επικεντρωθεί μόνο στη συμπερίληψη κεφαλαίων για τον ανταγωνισμό κατά τη σύναψη νέων συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών, αλλά και στην παρακολούθηση της εφαρμογής των ήδη υπογεγραμμένων συμφωνιών και στην πρόβλεψη μέτρων αντιποίνων σε περίπτωση περιορισμού της πρόσβασης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων σε ξένες αγορές. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα δημιουργίας μιας θέσης «εκτελεστικού υπεύθυνου» («chief enforcer») στην Επιτροπή·

41.

ζητεί, στο πλαίσιο του ανοίγματος των δημόσιων προμηθειών στον διεθνή ανταγωνισμό, την επανέναρξη της νομοθετικής διαδικασίας για την έγκριση του μέσου αμοιβαιότητας για τις δημόσιες συμβάσεις με τρίτες χώρες, το οποίο πρότεινε η Επιτροπή το 2016. Πράγματι, ένα τέτοιο μέσο είναι μάλλον απαραίτητο, τη στιγμή που, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την αναθεώρηση της συμφωνίας για τις δημόσιες συμβάσεις στους κόλπους του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και των διμερών διαπραγματεύσεων με τρίτες χώρες, η Ένωση επιβεβαίωσε το άνοιγμα των δημόσιων συμβάσεών της για ποσό 352 δισεκατομμυρίων ευρώ περίπου, ενώ ορισμένοι συμβαλλόμενοι της εν λόγω συμφωνίας καλύπτουν μόνο σε περιορισμένο βαθμό τις δημόσιες συμβάσεις στους καταλόγους τους (178 δισεκατομμύρια ευρώ στις Ηνωμένες Πολιτείες και 27 δισεκατομμύρια ευρώ στην Ιαπωνία)·

42.

καλεί όλα τα κράτη μέλη να συμπληρώσουν τον κανονισμό σχετικά με τον έλεγχο των ξένων επενδύσεων στην Ευρώπη (20) μέσω μηχανισμών παρακολούθησης σε εθνική κλίμακα, ιδίως για να είναι δυνατή η αμοιβαία συνδρομή μεταξύ κρατών μελών όταν μια άμεση ξένη επένδυση σε ένα κράτος μέλος ενδέχεται να θίξει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη άλλων κρατών μελών.

43.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια του Φεβρουαρίου 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισήγαγε οριστικές διασφαλίσεις ως απάντηση στην απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να επιβάλουν τελωνειακούς δασμούς στα προϊόντα σιδήρου και χάλυβα. Είναι γεγονός ότι οι εισαγωγές των εν λόγω προϊόντων στην ΕΕ είχαν αυξηθεί σημαντικά, απειλώντας σοβαρά τις επιχειρήσεις σιδηρουργίας της ΕΕ, οι οποίες βρίσκονται πάντοτε σε ευάλωτη θέση τόσο λόγω της συνεχιζόμενης πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας στην παγκόσμια αγορά χάλυβα όσο και λόγω του πρωτόγνωρου αριθμού αθέμιτων εμπορικών πρακτικών εκ μέρους ορισμένων εμπορικών εταίρων. Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η ΕΕ στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), τα μέτρα αυτά διατηρούν μια συνεχή ροή εισαγωγών που εγγυάται, αφενός, πραγματικό ανταγωνισμό στην ευρωπαϊκή αγορά χάλυβα και, αφετέρου, επαρκή επιλογή για τους πολυάριθμους χρήστες χάλυβα στην Ευρώπη. Εντούτοις, δεδομένης της έντονης υποβάθμισης των οικονομικών προοπτικών της σιδηρουργίας, θα ήταν σκόπιμο να επανεξεταστούν επειγόντως τα εν λόγω μέτρα διασφάλισης και, ενδεχομένως, να ενισχυθούν.

Βρυξέλλες, 5 Δεκεμβρίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/file_import/eu-competition-law_el.pdf

(2) Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Μια τοποκεντρική προσέγγιση για τη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ», 26 Ιουνίου 2019, σημείο 16.

(3) Βλέπε γαλλογερμανικό μανιφέστο για μια βιομηχανική πολιτική κατάλληλη για τον 21ο αιώνα https://ue.delegfrance.org/manifeste-franco-allemand-pour-une [Σύνδεσμος διαθέσιμος μόνο στα γαλλικά].

(4) Βλέπε https://webgate.ec.europa.eu/competition/transparency/public

(5) https://ec.europa.eu/competition/state_aid/legislation/recovery_notice_el.pdf

(6) ΕΕ L 248 της 24.9.2015, σ. 9.

(7) Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή, μετά την 1η Αυγούστου 2013, των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων στα μέτρα στήριξης των τραπεζών στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής κρίσης.

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52013XC0730(01)&from=EL

(8) Υπόθεση T-202/10 RENV II: http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=207808&pageIndex=0&doclang=fr&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=14523814 [Μη διαθέσιμη στα αγγλικά].

(9) Βλέπε σημείο 41 της γνωμοδότησης της ΕτΠ με θέμα «Κρατικές ενισχύσεις και υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος» (ECON-VI-013), η οποία υιοθετήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2016.

(10) https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/initiatives/ares-2019-3777435_el

(11) Οδηγία (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2019, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την τροποποίηση της οδηγίας 2012/27/ΕΕ (ΕΕ L 158 της 14.6.2019, σ. 125).

(12) Κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας (2014-2020), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52014XC0628%2801%29

(13) https://eci.ec.europa.eu/008/public/#/initiative

(14) Σημεία 29 έως 31 του σχεδίου γνωμοδότησης της ΕτΠ με θέμα «Κοινωνικοοικονομικός διαρθρωτικός μετασχηματισμός των περιφερειών εξόρυξης άνθρακα στην Ευρώπη», εισηγητής Mark Speich (PPE/DE), η υιοθέτηση της γνωμοδότησης προβλέπεται κατά τη σύνοδο ολομέλειας στις 8 και 9 Οκτωβρίου 2019.

(15) Υπόθεση SA.48418 Bayerisches Gigabit Pilotprojekt – Γερμανία, διαθέσιμη στην ακόλουθη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/competition/elojade/isef/case_details.cfm?proc_code=3_SA_48418

(16) Γνωμοδότηση της ΕτΠ, της 28ης Νοεμβρίου 2013, με θέμα «Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις προς τους αερολιμένες και τις αεροπορικές εταιρείες» (COTER-V-043).

(17) Βλέπε απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το αεροδρόμιο της Angoulême, 23 Ιουλίου 2014: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/MEMO_14_498

(18) http://ec.europa.eu/competition/publications/reports/kd0419345enn.pdf

(19) ΕΕ L 24 της 29.1.2004, σ. 1.

(20) Κανονισμός (ΕΕ) 2019/452 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

		ISSN 1977-0901
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 79

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	63ό έτος 10 Μαρτίου 2020

Περιεχόμενα		Σελίδα
	I Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις
	ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ
	Επιτροπή των Περιφερειών
2020/C 79/01	Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Η Πράσινη Συμφωνία σε συνεργασία με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές	1
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
2020/C 79/02	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Οι προκλήσεις των μητροπολιτικών περιφερειών και η θέση τους στη μελλοντική πολιτική συνοχής μετά το 2020	8
2020/C 79/03	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Μια μακροπεριφερειακή στρατηγική για τα Καρπάθια	13
2020/C 79/04	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Το δυναμικό του σιδηροδρομικού τομέα για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής της ΕΕ	18
2020/C 79/05	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των τοπικών και των περιφερειακών αρχών για την ενίσχυση των επενδύσεων και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κατά την περίοδο 2021-2027	25
2020/C 79/06	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Το σύμφωνο των Δημάρχων μετά το 2020	30
2020/C 79/07	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες — ρυθμιστικά ζητήματα τοπικού και περιφερειακού χαρακτήρα	36
2020/C 79/08	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ρυθμιστικές απαντήσεις όσον αφορά τη συνεργατική οικονομία	40
2020/C 79/09	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαμορφώνουν τη μελλοντική ανατολική εταιρική σχέση	45
2020/C 79/10	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης	50
2020/C 79/11	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2018	54