Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/3

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Θέματα σχετικά με την ισότητα των φύλων»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2019/C 240/02)

Εισηγήτρια: η κ. Indrė VAREIKYTĖ

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	20.9.2018
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του εσωτερικού κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	24.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	200/4/7

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η ισότητα των φύλων αποτελεί κοινωνιακό ζήτημα και ότι μόνον μια κοινωνία με ισότιμη μεταχείριση των φύλων μπορεί να είναι οικονομικά και κοινωνικά ισχυρή. Συνιστά, επομένως, οικονομική και κοινωνική επιταγή οι γυναίκες και οι άνδρες να τυγχάνουν ισότιμης μεταχείρισης και να τους παρέχονται ίσες ευκαιρίες.

1.2.

Ενώ η ισότητα των φύλων αποτελεί καίριο στόχο της ΕΕ, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, με τον τρέχοντα ρυθμό, θα χρειαστούν πάνω από 100 χρόνια για να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων, ιδίως εάν η πρόοδος παρεμποδίζεται περαιτέρω από αρνητικές αντιδράσεις στους πλέον ζωτικούς τομείς ανάπτυξης, καθώς και από γενικότερη επιβράδυνση των ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για την επίτευξη του ΣΒΑ 5 για την ισότητα των φύλων έως το 2030. Τάσσεται δε υπέρ του καθορισμού μιας ολοκληρωμένης και φιλόδοξης πενταετούς στρατηγικής της ΕΕ (1) για την ισότητα των φύλων, η οποία θα καλύπτει τη θητεία της επόμενης Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επίσης, καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τις εθνικές κυβερνήσεις, την κοινωνία πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα να επιδείξουν ισχυρή δέσμευση υπέρ της ισότητας των φύλων, ούτως ώστε να αντιμετωπιστούν ολιστικά και αποτελεσματικά όλες οι πτυχές της ισότητας ταυτόχρονα και με την εφαρμογή μέτρων με ισότιμο αντίκτυπο σε άνδρες και γυναίκες.

1.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί η ισότητα των φύλων να παραμείνει αυτοτελής στόχος στα μελλοντικά δημοσιονομικά πλαίσια, με την ανάληψη σαφούς δέσμευσης όσον αφορά την ισότητα των φύλων και την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, καθώς και τη συμπερίληψη υποχρεωτικών δεικτών φύλου, την αξιολόγηση αντικτύπου επί των φύλων και τη συνεκτίμηση της διάστασης του φύλου στους προϋπολογισμούς όλων των προγραμμάτων και των τομέων πολιτικής. Η διάσταση του φύλου θα πρέπει επίσης να ενσωματωθεί στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις.

1.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει μία δέσμη νομοθετικών μέτρων σχετικά με τις υπηρεσίες φροντίδας, προκειμένου να δοθεί ώθηση στην υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και να αναθεωρηθούν οι στόχοι της Βαρκελώνης για την παιδική μέριμνα.

1.6.

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει κάθε μορφή βίας κατά των γυναικών και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη επικυρώσει τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης να επανεξετάσουν τη θέση τους. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προσθέσει τη διαδικτυακή παρενόχληση και την ηθική παρενόχληση των γυναικών στον ορισμό της παράνομης ρητορικής μίσους. Θα πρέπει να θεσπιστούν δείκτες σε επίπεδο ΕΕ για τη συλλογή συγκρίσιμων δεδομένων σχετικά με τη βία κατά των γυναικών, δεδομένου ότι αυτό θα συνέβαλε στον σχεδιασμό αποτελεσματικών μέτρων πολιτικής.

1.7.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η συζήτηση σχετικά με την οδηγία για τις γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια παραμένει στο θεματολόγιο της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, με στόχο την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στα όργανα λήψης αποφάσεων. Καλεί το Συμβούλιο να συνεχίσει τις προσπάθειές του και να προχωρήσει στη συζήτηση σχετικά με την οδηγία για τις γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια. Καλεί επίσης τη βιομηχανία να αναλάβει ηγετικό ρόλο και να ενισχύσει τη συμμετοχή των γυναικών σε υψηλές θέσεις λήψης αποφάσεων.

1.8.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για τη διασφάλιση ισότιμων ευκαιριών για γυναίκες και άνδρες στην αγορά εργασίας, ιδίως μέτρα για να καλυφθεί το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων, καθώς και για την αντιμετώπιση του οριζόντιου και του κάθετου επαγγελματικού διαχωρισμού βάσει φύλου.

1.9.

Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης τη δημιουργία νομικού ταμείου έκτακτης ανάγκης σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο θα παρέχει στήριξη στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που αμφισβητούν την εθνική ή την εκάστοτε τοπική νομοθεσία, η οποία παραβιάζει τα δικαιώματα των γυναικών στα δικαστήρια.

1.10.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον ρόλο που διαδραματίζουν τα μέσα ενημέρωσης, οι διαφημίσεις και τα δημοφιλή άτομα-πρότυπα στην εμπέδωση της ισότητας των φύλων και ζητεί να ληφθούν μέτρα για να διασφαλιστεί ότι η διαφήμιση έχει θετικό και όχι αρνητικό αντίκτυπο όσον αφορά την εκπροσώπηση και την προώθηση της ισότητας των φύλων στην κοινωνία.

1.11.

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση στις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών σε ολόκληρη την ΕΕ να προωθήσουν την ισότητα των φύλων με τις πολιτικές τους και με τις εξωτερικές τους δράσεις και να θεσπίσουν υποδειγματικά εσωτερικά μέτρα, όπως η προώθηση των γυναικών στη λήψη αποφάσεων και η ενσωμάτωση της παραμέτρου της ισότητας των φύλων σε όλες τις πολιτικές και τις διαδικασίες τους.

1.12.

Παραπέμποντας στο Άρθρο 300 παράγραφος 5 της ΣΛΕΕ, η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο να επανεξετάσει τις κατευθυντήριες γραμμές του για τον ορισμό των μελών της ΕΟΚΕ και συνιστά στα κράτη μέλη να προτείνουν μέλη με βάση την ισότητα των φύλων. Η ΕΟΚΕ θα επιδιώξει να διασφαλίσει την ισότητα των φύλων στις δραστηριότητές της, να ενσωματώσει την ισότητα των φύλων στις διαδικασίες των εργασιών της και να συγκροτήσει μια ομάδα παρακολούθησης για την κατάρτιση ικανών κατευθυντηρίων γραμμών.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών αποτελεί θεμελιώδη αξία και στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία κατοχυρώνεται στις ευρωπαϊκές Συνθήκες και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και επιβεβαιώθηκε πιο πρόσφατα στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Εκτός από το νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο για την επίτευξη της ισότητας των φύλων, η ΕΕ υποστηρίζει την εφαρμογή της Πλατφόρμας δράσης του Πεκίνου (Beijing Platform for Action) και της σύμβασης για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών, καθώς και το πρόγραμμα δράσης της Διεθνούς διάσκεψης για τον πληθυσμό και την ανάπτυξη και τα αποτελέσματα των διασκέψεων αναθεώρησής τους.

2.2.

Ενώ υπάρχουν πολλές θετικές πρωτοβουλίες στην Ευρώπη για την αντιμετώπιση των διαφόρων πτυχών των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων, οι κινητήριες δυνάμεις για την πραγματική ισότητα, ιδίως στο εσωτερικό των κρατών μελών και των περιφερειών, είναι σύνθετες και πολύπτυχες. Παρά τη γενική πρόοδο που έχει σημειωθεί, η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι, με τον σημερινό ρυθμό, θα χρειαστούν περισσότερα από 100 χρόνια για την επίτευξη της ισότητας των φύλων στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει μια συνολική στρατηγική για τη βιωσιμότητα κατά την εφαρμογή του θεματολογίου για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να καταβάλουν κάθε προσπάθεια όσον αφορά την επίτευξη του ΣΒΑ 5 για την ισότητα των φύλων έως το 2030.

2.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ανησυχία της για το γεγονός ότι η μελλοντική πρόοδος όσον αφορά την ισότητα των φύλων θα μπορούσε να παρεμποδιστεί από τις αρνητικές αντιδράσεις που παρατηρούνται σε ορισμένα κράτη μέλη στους τομείς της οικονομικής χειραφέτησης των γυναικών (απασχόληση, ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, κοινωνικά δικαιώματα, μέριμνα), της εκπαίδευσης, της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωμάτων, της βίας κατά των γυναικών, των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) γυναικών, αλλά και σε βασικούς τομείς του θεσμικού και του πολιτικού πλαισίου εντός της ΕΕ και των κρατών μελών της.

2.4.

Επιπροσθέτως, σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες προβλέπεται κάμψη των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, υφίσταται σοβαρός κίνδυνος η ισότητα των φύλων να τεθεί ακόμη περισσότερο σε δεύτερη μοίρα στις επιδιώξεις των κρατών μελών και των επιχειρήσεων. Είναι ζωτικής σημασίας να αξιολογηθούν πλήρως οι επιπτώσεις των μακροοικονομικών πολιτικών στα δύο φύλα και να συνεκτιμηθούν, μεταξύ άλλων, κατά τον σχεδιασμό των δημοσιονομικών πολιτικών και των πολιτικών για την κοινωνική προστασία και την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, ούτως ώστε να αποτραπεί η περαιτέρω επιδείνωση των υφιστάμενων ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων.

2.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η προώθηση και η διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των πολιτικών της ΕΕ για την ισότητα των φύλων απαιτεί μια νέα πενταετή στρατηγική της ΕΕ για την ισότητα των φύλων, η οποία θα καλύπτει τη θητεία της επόμενης Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και μία ανανεωμένη δέσμευση για την ισότητα των φύλων από τις κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών, τον ιδιωτικό τομέα και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Η διασφάλιση μιας δίκαιης και ισότιμης κοινωνίας δεν είναι απλώς απαραίτητη, αλλά αποτελεί και την καλύτερη συλλογική αντίδραση για την καταπολέμηση των λαϊκιστικών κινημάτων που τάσσονται υπέρ των διακρίσεων και του μισογυνισμού και απειλούν σήμερα τις δημοκρατικές κοινωνίες.

2.6.

Η κοινή γνώμη υποστηρίζει την άποψη της ΕΟΚΕ ως προς αυτό, καθώς η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πιστεύει ότι η ισότητα των φύλων είναι ζωτικής σημασίας για μια δίκαιη και δημοκρατική κοινωνία (91 %), για την οικονομία (87 %) και για τους ίδιους προσωπικά (84 %). Επιπλέον, το μερίδιο των πολιτών της ΕΕ που επιθυμούν η ΕΕ να παρεμβαίνει περισσότερο στον εν λόγω τομέα πολιτικής αυξήθηκε κατά 10 % (από 55 % σε 65 %) σε μόλις δύο χρόνια (2016-2018).

2.7.

Υπό αυτό το πρίσμα, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η συνολική χρηματοδότηση της ΕΕ που διατίθεται για μέτρα υπέρ της ισότητας των φύλων κατά την περίοδο 2014-2020 ανέρχεται σε μόλις 6,17 δισεκατ. ευρώ ή περίπου στο 0,6 % των συνολικών πιστώσεων. Η ΕΟΚΕ ζητεί η ισότητα των φύλων να παραμείνει αυτοτελής στόχος στα μελλοντικά δημοσιονομικά πλαίσια, στα οποία θα πρέπει επίσης να αποτυπώνεται σαφώς η προαγωγή της ισότητας των φύλων και της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου και να συμπεριλαμβάνονται δείκτες βάσει του φύλου, εκτίμηση αντικτύπου ανάλογα με το φύλο και προϋπολογισμός βάσει φύλου, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο. Θα πρέπει να αποδίδεται σημασία στην ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου και στη διάθεση ειδικών κονδυλίων για μέτρα ισότητας των φύλων όχι μόνο σε προγράμματα που αφορούν θέματα απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης ή θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα (π.χ. το ΕΚΤ, το πρόγραμμα «Δικαιώματα, ισότητα και ιθαγένεια», το Ταμείο ασύλου, μετανάστευσης και ένταξης ή το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την απασχόληση και την κοινωνική καινοτομία), αλλά και σε τομείς πολιτικής που δεν θεωρείται ότι σχετίζονται άμεσα με την ισότητα των φύλων, αλλά ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο φύλο, όπως η πληροφορική, οι μεταφορές, η αστική και η αγροτική ανάπτυξη, οι επιχειρήσεις, η επενδυτική στήριξη, η βιώσιμη ανάπτυξη και οι περιβαλλοντικές πολιτικές. Η διάσταση της ισότητας των φύλων, η οποία αξιολογείται με βάση τον δείκτη ισότητας των φύλων, θα πρέπει να καταστεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, συμπεριλαμβανομένων των εκθέσεων ανά χώρα και των ειδικών ανά χώρα συστάσεων.

2.8.

Υπό το φως των πρόσφατων εκτεταμένων αποκαλύψεων του κινήματος #MeToo, η ΕΟΚΕ επαινεί την Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, η οποία έχει απευθύνει συστάσεις υπέρ ενός ισχυρότερου κώδικα δεοντολογίας σε όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και φρονεί ότι αυτός ο κώδικας θα πρέπει να προσαρμοστεί και να εφαρμοστεί το συντομότερο δυνατόν από τους δημόσιους οργανισμούς των κρατών μελών.

2.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί τους δημόσιους οργανισμούς και τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών σε ολόκληρη την ΕΕ, όχι μόνο να προωθήσουν την ισότητα των φύλων με τις πολιτικές και την εξωτερική δράση τους, αλλά και να λάβουν επίσης υποδειγματικά εσωτερικά μέτρα, όπως η προώθηση των γυναικών στη λήψη αποφάσεων και η ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων σε όλες τις πολιτικές και τις διαδικασίες τους, οι οποίες είναι μεν, επί του παρόντος, περιορισμένες, αλλά θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ισχυρό θετικό παράδειγμα για τους συναφείς δημόσιους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις, καθώς και να επεκτείνουν τον διάλογο με θέμα την εφαρμογή μέτρων υπέρ της ισότητας των φύλων σε όλα τα επίπεδα της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

3. Οικονομία

3.1.

Η ισότιμη πρόσβαση στους οικονομικούς πόρους δεν αποτελεί μόνο ζήτημα οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών, αλλά και αναγκαία προϋπόθεση για την εκπλήρωση των στόχων της ΕΕ ως προς τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, την ποιοτική απασχόληση, την κοινωνική συνοχή, την ευημερία και την ανταγωνιστικότητα. Η ενθάρρυνση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι ζωτικής σημασίας για την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και το ΑΕγχΠ γενικότερα, με σκοπό την πλήρη αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων ταλέντων στην ΕΕ.

3.2.

Στην αγορά εργασίας, οι γυναίκες στην Ευρώπη εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ανισότητες λόγω φύλου, φαινόμενα διαχωρισμού και μικρότερες απολαβές, γεγονός το οποίο, από μόνο του, εκτιμάται ότι θα κοστίσει στην ΕΕ 240 δισεκατ. ευρώ επί του ΑΕγχΠ έως το 2030· οι εν λόγω μισθολογικές αποκλίσεις έχουν άμεση επίπτωση στο εισόδημα των γυναικών, καθώς και μακροπρόθεσμη επίπτωση στα δικαιώματά τους σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης και σύνταξης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη διαβούλευση της Επιτροπής για την αξιολόγηση των διατάξεων της οδηγίας 2006/54/ΕΚ σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της «ίσης αμοιβής»της Συνθήκης, προκειμένου να διασφαλιστεί η καλύτερη εφαρμογή της αρχής της ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας στην πράξη.

3.3.

Αν και το μειωμένο ωράριο εργασίας μπορεί να αποτελέσει επιλογή, πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Ευρώπης εργάζεται σε θέσεις ακούσιας μερικής απασχόλησης. Οι γυναίκες υπερεκπροσωπούνται στη μερική απασχόληση και η επιλογή τους υπέρ της μερικής απασχόλησης επηρεάζεται συχνά από ευθύνες φροντίδας. Το ποσοστό της ακούσιας μερικής απασχόλησης έχει ελαφρώς μειωθεί (0,1 %) κατά τα τελευταία χρόνια. Ένας από τους λόγους στους οποίους οφείλεται η ακούσια μερική απασχόληση είναι και η έλλειψη κατάλληλων υποδομών φροντίδας και ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας που θα μπορούσαν να προσφέρουν καλύτερες δυνατότητες εξισορρόπησης της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή. Επίσης, οι γυναίκες απειλούνται σε γενικές γραμμές περισσότερο από τη φτώχεια και έχουν πιο περιορισμένες δυνατότητες επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Επιπλέον, σε ολόκληρη την ΕΕ, το ποσοστό των γυναικών που δημιουργούν τη δική τους επιχείρηση είναι σχεδόν το μισό σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών.

3.4.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για τη διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής γυναικών και ανδρών στην αγορά εργασίας, καθώς και για την αντιμετώπιση του οριζόντιου και του κάθετου επαγγελματικού διαχωρισμού λόγω φύλου. Η δημιουργία περισσότερων ευκαιριών πρόσβασης των γυναικών σε ποιοτική απασχόληση πλήρους ωραρίου και σε ρυθμίσεις ελαστικής εργασίας θα πρέπει να αποτελέσουν βασική προτεραιότητα.

3.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η προώθηση εργασιακών πολιτικών που ευνοούν την οικογένεια και την ισότητα των φύλων, καθώς και η εφαρμογή μετασχηματιστικών και ειδικών μέτρων που μπορούν να εξισορροπήσουν την άνιση κατανομή των καθηκόντων φροντίδας και των οικιακών καθηκόντων μεταξύ γυναικών και ανδρών είναι ζωτικής σημασίας (2), ιδίως δεδομένου του γεγονότος ότι οι οικονομικές συνθήκες ασκούν ολοένα και μεγαλύτερη πίεση στους εργαζόμενους. Η εποπτεία της μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας της ΕΕ για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής θα έχει καθοριστική σημασία για την εξασφάλιση μεταρρυθμίσεων στις άδειες μετ’ αποδοχών και στις ελαστικές μορφές εργασίας, καθώς και στην εκτίμηση του αντίκτυπου των νέων μέτρων στη χρήση της γονικής άδειας και της άδειας πατρότητας από τους πατέρες.

3.6.

Ενδεδειγμένα μέτρα, όπως η παροχή —και οικονομικά— ευπρόσιτων υπηρεσιών παιδικής μέριμνας και μακροχρόνιας φροντίδας, καθώς και η εφαρμογή μέτρων που διευκολύνουν τους άνδρες να κάνουν χρήση των οικογενειακών αδειών έχουν ζωτική σημασία ούτως ώστε οι γονείς και οι φροντιστές να είναι σε θέση να εισέρχονται, να παραμένουν ή να επιστρέφουν στην αγορά εργασίας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει μια δέσμη νομοθετικών μέτρων για τις υπηρεσίες φροντίδας προκειμένου να δοθεί ώθηση στην υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και να συμπληρωθεί η οδηγία για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, η οποία θα πρέπει να περιέχει ένα μείγμα συστάσεων πολιτικής, χρηματοδότησης και περιγραφής επιδιώξεων. Κρίνεται επίσης σκόπιμο να εξεταστεί η προοπτική αναθεώρησης των στόχων της Βαρκελώνης για την παιδική μέριμνα.

3.7.

Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις μπορούν να συντείνουν σημαντικά στη διόρθωση των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων στην αγορά εργασίας. Η σύσταση της παγκόσμιας επιτροπής της ΔΟΕ για το μέλλον της εργασίας όσον αφορά ένα μετασχηματιστικό θεματολόγιο για την ισότητα των φύλων θα πρέπει να καθοδηγεί τους κοινωνικούς εταίρους, τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στις ενέργειές τους.

4. Εκπαίδευση και κατάρτιση

4.1.

Παρά τις πολλαπλές ενθαρρυντικές μεταβολές που παρατηρούνται στα εκπαιδευτικά επιτεύγματα γυναικών και ανδρών, τα στερεοτυπικά πρότυπα διαχωρισμού παραμένουν σε όλα τα κράτη μέλη. Οι άνδρες υποεκπροσωπούνται σε σημαντικό βαθμό σε πεδία που συνδέονται με παραδοσιακούς γυναικείους ρόλους, όπως η υγεία και η ευημερία, οι ανθρωπιστικές σπουδές και οι τέχνες ή η κατάρτιση των εκπαιδευτικών και η επιστήμη της εκπαίδευσης, ενώ υπερτερούν αριθμητικά έναντι των γυναικών στα πεδία των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών και στις ΤΠΕ σε όλα τα κράτη μέλη. Το γεγονός αυτό δημιουργεί πρόσθετες προκλήσεις για τις γυναίκες, καθότι οι δεξιότητες στα πεδία των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών, των ΤΠΕ και της τεχνητής νοημοσύνης είναι ήδη κρίσιμης σημασίας σήμερα και θα καταστούν εντελώς απαραίτητες στο μέλλον (3).

4.2.

Οι γυναίκες με χαμηλά επίπεδα δεξιοτήτων και προσόντων χρειάζονται πρόσθετη στήριξη για να βελτιώσουν τη θέση τους στην αγορά εργασίας, δεδομένου ότι το χάσμα μεταξύ των φύλων στην απασχόληση είναι ευρύτερο για τα άτομα με ανύπαρκτα ή χαμηλά προσόντα, καθώς και για τα άτομα που αντιμετωπίζουν διατομεακή διακριτική μεταχείριση. Η λήψη μέτρων πολιτικής που αφορούν συγκεκριμένα ευάλωτες ομάδες γυναικών, ιδίως όσες αντιμετωπίζουν αναπηρίες (4) και πολλαπλά μειονεκτήματα, θα βοηθήσει στην αναβάθμιση τω δεξιοτήτων τους.

4.3.

Οι γυναίκες συνεχίζουν να αυξάνουν τη συμμετοχή τους στην ανώτατη εκπαίδευση και ξεπερνούν τους άνδρες σε πολλά πεδία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, διαχωρισμοί εξακολουθούν να υφίστανται τόσο στην τριτοβάθμια όσο και στην επαγγελματική εκπαίδευση, γεγονός το οποίο περιορίζει τις επιλογές σταδιοδρομίας σε μη παραδοσιακούς τομείς και την πρόσβαση στις ίδιες ευκαιρίες σταδιοδρομίας.

4.4.

Επομένως, είναι σημαντικό να συνεχιστεί η καταπολέμηση των στερεοτύπων ως προς το φύλο και του διαχωρισμού στην εκπαίδευση και την κατάρτιση με τη βοήθεια προγραμμάτων σπουδών που συνεκτιμούν τη διάσταση του φύλου, επαγγελματικού προσανατολισμού ή εκστρατειών στα μέσα ενημέρωσης που ενθαρρύνουν αγόρια και κορίτσια, γυναίκες και άνδρες να ακολουθούν σταδιοδρομία σύμφωνα με τις δεξιότητές και τις ικανότητές τους. Επίσης, πρέπει να ενισχυθούν οι ευκαιρίες σταδιοδρομίας και ανέλιξης τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών που επιλέγουν μη παραδοσιακούς τομείς. Πρέπει να δημιουργούνται ευκαιρίες για τις γυναίκες ούτως ώστε να αξιοποιούν τις επιδόσεις τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εξίσου με τους άνδρες και να μην προσκρούουν στη λεγόμενη «γυάλινη οροφή»που περιορίζει την πανεπιστημιακή ανέλιξη των γυναικών (5). Εξάλλου, πρέπει να αυξηθούν οι δυνατότητες υποστήριξης των γυναικών επιχειρηματιών (6), ιδίως σε μη παραδοσιακούς κλάδους. Συνιστάται επίσης να αυξηθεί η γενική ευαισθητοποίηση όσον αφορά τα θέματα ισότητας των φύλων και τις δεξιότητες ισότητας των δημόσιων υπαλλήλων και των επαγγελματιών.

5. Γυναίκες και φτώχεια

5.1.

Οι γυναίκες απειλούνται περισσότερο από τη φτώχεια, εν μέρει λόγω των χαμηλότερων ωρομισθίων, της υπερεκπροσώπησής τους στις κατηγορίες των εργαζομένων με κατώτατο μισθό και σε κλάδους που παρέχουν χαμηλότερα επίπεδα αποδοχών, είναι δε πιθανότερο να εργάζονται υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης, να τελούν υπό καθεστώς ανελαστικών ρυθμίσεων εργασίας ή να απουσιάζουν συχνότερα από την εργασία για λόγους φροντίδας. Η αύξηση του ποσοστού των γυναικών μεταξύ των ατόμων που πλήττονται από τη φτώχεια αποτελεί συνέπεια πλήθους παραγόντων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η υποτίμηση της εργασίας των γυναικών και οι μισθολογικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το χάσμα μεταξύ των φύλων στην απασχόληση διευρύνεται σημαντικά όταν οι άνθρωποι αποκτούν παιδιά, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες να συνδυάσουν την ανατροφή των παιδιών και τις ευθύνες φροντίδας με την εργασία τους, καθώς και τη διακριτική και άδικη μεταχείριση των εγκύων γυναικών ή όσων επιστρέφουν από την άδεια μητρότητας.

5.2.

Είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωριστεί ότι οι γυναίκες δεν αποτελούν μια ομοιογενή κατηγορία και ότι είναι αναγκαίο να θεσπιστούν ειδικά μέτρα για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν διακρίσεις και βρίσκονται σε μειονεκτική θέση για λόγους που δεν σχετίζονται με το φύλο τους, π.χ. γυναίκες με αναπηρίες, γυναίκες που πλήττονται από διακρίσεις υποκινούμενες από ρατσισμό, γυναίκες ΛΟΑΤΚΙ+, γυναίκες σε αγροτικές περιοχές, μετανάστριες, πρόσφυγες ή αιτούσες άσυλο και νέες και ηλικιωμένες γυναίκες.

5.3.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά να ενισχυθούν τα μέτρα που στηρίζουν την ισότητα των φύλων στην οικονομική δραστηριότητα, ήτοι:

—	ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις πρωτοβουλίες οικονομικής ανάπτυξης,

—	προώθηση της ισότητας στην απασχόληση για την επίτευξη ισότιμης οικονομικής ανεξαρτησίας και οικονομικής ασφάλειας,

—	υποστήριξη πρωτοβουλιών που αυξάνουν την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία της οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών για τη μείωση της φτώχειας,

—	αντιμετώπιση των επιπτώσεων της διακοπής της σταδιοδρομίας και των διαφορετικών εργασιακών σχημάτων σε σχέση με τον κίνδυνο των γυναικών να περιέλθουν σε κατάσταση φτώχειας για ολόκληρη τη ζωή τους,

—	ανάπτυξη μέτρων πολιτικής που θα απευθύνονται σε συγκεκριμένες ευάλωτες ομάδες γυναικών που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας,

—	συνέχιση της μεταρρύθμισης των εθνικών συνταξιοδοτικών ρυθμίσεων με συνυπολογισμό της διάστασης του φύλου στα συνταξιοδοτικά δικαιώματα (π.χ. με τη συμπερίληψη του χρόνου άδειας μητρότητας και άλλων αδειών που σχετίζονται με τη μέριμνα στους υπολογισμούς των συντάξεων),

—	αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας με την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου και μιας ολιστικής προσέγγισης που αναπτύσσει συνέργειες μεταξύ της κοινωνικής ένταξης, της ισότητας των φύλων και άλλων τομέων πολιτικής, καθώς και με άλλα μέσα πολιτικής και χρηματοδοτικά μέσα,

—	επανεξέταση, έγκριση και διατήρηση μακροοικονομικών πολιτικών και στρατηγικών ανάπτυξης που ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις προσπάθειες των γυναικών που βρίσκονται σε κατάσταση φτώχειας.

6. Ανθρώπινα δικαιώματα

6.1.

Η ισότητα των φύλων συνιστά θεμελιώδη αρχή που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εκ των ουκ άνευ προϋπόθεση για την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλους, καθώς και για την άσκησή τους από όλους.

6.2.

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει κάθε μορφή βίας κατά των γυναικών και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη επικυρώσει τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης να επανεξετάσουν το θέμα αυτό χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση. Θα πρέπει να θεσπιστούν δείκτες σε επίπεδο ΕΕ για τη συλλογή συγκρίσιμων δεδομένων σχετικά με τη βία κατά των γυναικών, δεδομένου ότι αυτό θα συνέβαλε στον σχεδιασμό αποτελεσματικών μέτρων πολιτικής. Για τον σκοπό αυτό, η πείρα που αποκτήθηκε σε ορισμένες χώρες της ΕΕ θα μπορούσε να αποτελέσει ένδειξη σχετικά με την προσέγγιση που χρήζει υιοθέτησης. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επικαιροποιήσει τη σύσταση σχετικά με τα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου διαδικτυακού περιεχομένου και τον κώδικα δεοντολογίας για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο Διαδίκτυο, τα οποία συμφωνήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις παγκόσμιες εταιρείες πληροφορικής, με την προσθήκη της διαδικτυακής παρενόχλησης και της ηθικής παρενόχλησης των γυναικών στον ορισμό της παράνομης ρητορικής μίσους.

6.3.

Η ΕΟΚΕ είναι κάθετα αντίθετη με την τρέχουσα αντίδραση κατά της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των δικαιωμάτων των γυναικών στην Ευρώπη, με σοβαρές επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματά τους και γενική απειλή για την καθολικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, μολονότι οι επαναφορές παλαιότερων νόμων έχουν συγκεκριμένα ως στόχο την πρόσβαση των γυναικών σε υπηρεσίες νόμιμων αμβλώσεων σε ορισμένα ευρωπαϊκά πλαίσια (ακόμη και όταν τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η άρτια σεξουαλική αγωγή μπορεί να μειώσει τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες κατά 50 %), επηρεάζονται και άλλες πτυχές της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των δικαιωμάτων των γυναικών, όπως π.χ. οι νομικές απαιτήσεις για τη λήψη ιατρικών συνταγών για επείγουσα αντισύλληψη. Επιπλέον, έχει τεθεί σε ισχύ μια σειρά οπισθοδρομικών νόμων και πολιτικών με ευρύ φάσμα επιζήμιων επιπτώσεων για τα δικαιώματα των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων νόμων που παρεμποδίζουν τη σεξουαλική αγωγή, αποτρέπουν τη διάδοση πληροφοριών με θέμα τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου, μεταξύ άλλων για εκπαιδευτικούς σκοπούς, ή αποποινικοποιούν ορισμένες μορφές ενδοοικογενειακής βίας.

6.4.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και την κοινωνία πολιτών να εργαστούν από κοινού ώστε να αναλάβουν άμεση και αποφασιστική δράση εναντίον τέτοιου είδους νόμων. Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης τη δημιουργία νομικού ταμείου έκτακτης ανάγκης σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο θα παρέχει στήριξη στις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών που αμφισβητούν τη νομοθεσία η οποία παραβιάζει τα δικαιώματα των γυναικών στα δικαστήρια.

6.5.

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία της αντιμετώπισης των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και, ειδικότερα, τα θύματα βίας, όταν αξιώνουν αποκατάσταση επειδή παραβιάζονται τα δικαιώματά τους, καθώς και της διασφάλισης ίσης πρόσβασης στη δικαιοσύνη για όλες τις γυναίκες, με την άρση των οικονομικών, πολιτιστικών και θεσμικών (βάσει φύλου) φραγμών ως απαραίτητης προϋπόθεσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών. Περαιτέρω, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι εξακολουθούν να ελλείπουν δείκτες για την αξιολόγηση της προόδου των κρατών μελών στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και ότι οι άνδρες είναι, κατά κανόνα, πιθανότερο να αντιμετωπίσουν μη αντικειμενική κρίση και να στερηθούν τα γονεϊκά δικαιώματα και τα δικαιώματα επίσκεψης.

7. Οι γυναίκες στην εξουσία και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων

7.1.

Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία έτη, η υποεκπροσώπηση των γυναικών στους πολιτικούς θώκους και στη λήψη οικονομικών αποφάσεων εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της. Σε όλα τα κυβερνητικά επίπεδα οι γυναίκες καταλαμβάνουν το ένα τρίτο μόνο των πολιτικών θέσεων λήψης αποφάσεων και όχι πάνω από το ένα τέταρτο των θέσεων υπουργών και υφυπουργών. Οι δημόσιοι/ιδιωτικοί οικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί εξακολουθούν να είναι σχεδόν εξολοκλήρου ανδροκρατούμενοι.

7.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, ακόμη και μετά τις συνεχείς εκκλήσεις από όλες τις γωνιές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από την ίδια την ΕΟΚΕ (7), δεν πρόκειται να επιτευχθεί το ελάχιστο όριο του 40 % για τη συμμετοχή των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών έως το 2020. Επισημαίνει δε ότι η συζήτηση σχετικά με την οδηγία για τις γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια παραμένει στο θεματολόγιο της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, με στόχο την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στα όργανα λήψης αποφάσεων. Καλεί το Συμβούλιο να συνεχίσει τις προσπάθειές του και να προχωρήσει στη συζήτηση σχετικά με την οδηγία για τις γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια. Καλεί επίσης τη βιομηχανία να αναλάβει ηγετικό ρόλο και να ενισχύσει τη συμμετοχή των γυναικών σε υψηλές θέσεις λήψης αποφάσεων.

7.3.

Η ΕΟΚΕ έχει εισηγηθεί επανειλημμένα (8) να εξεταστεί το ενδεχόμενο χρήσης αποτελεσματικών στρατηγικών και μέσων (π.χ. νομικά, δημοσιονομικά και εθελοντικά μέτρα, ποσοστώσεις ανά φύλο) ώστε να διαρραγεί η «γυάλινη οροφή»και να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ των φύλων σε αιρετές και διορισμένες θέσεις σε μεγάλες πολιτικές δομές. Η αντιμετώπιση και η αναίρεση των προτύπων, των στάσεων και των στερεοτύπων βάσει φύλου που παρεμποδίζουν την ίση εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων στον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα είναι σημαντικότερες από ποτέ.

7.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει πρωτοβουλία, ούτως ώστε να προσελκυστούν περισσότερες γυναίκες να συμμετέχουν στην πολιτική και να ψηφίζουν υπέρ υποψηφίων γυναικών με υψηλά προσόντα, με τη λήψη μέτρων για επενδύσεις στις αντίστοιχες δεξιότητές τους, στους πόρους και στα δίκτυα συμβουλευτικής που διαθέτουν.

7.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο που έθεσε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Jean-Claude Juncker, ο οποίος δεσμεύτηκε ότι, μέχρι το τέλος της τρέχουσας θητείας, ποσοστό τουλάχιστον 40 % των μεσαίων και ανώτερων διευθυντικών στελεχών του θα είναι γυναίκες. Υπό αυτό το πρίσμα, η ΕΟΚΕ, ως θεσμικό όργανο της ΕΕ που εκπροσωπεί την κοινωνία πολιτών της ΕΕ και λειτουργεί σαν γέφυρα μεταξύ της κοινωνίας και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, κρίνει απογοητευτικό το γεγονός ότι μόνο το 30 % των μελών της είναι γυναίκες. Η ΕΟΚΕ καλεί συνεπώς το Συμβούλιο να αναθεωρήσει τις κατευθυντήριες γραμμές του για τον ορισμό των μελών της ΕΟΚΕ προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι οικονομικές, κοινωνικές και δημογραφικές εξελίξεις εντός της Ένωσης, όπως ορίζεται στο Άρθρο 300 παράγραφος 5 της ΣΛΕΕ. Η ΕΟΚΕ θα επιδιώξει να διασφαλίσει την ισότητα των φύλων στις δραστηριότητές της.

7.6.

Στον πρόσφατα εγκριθέντα εσωτερικό της κανονισμό, η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να εξασφαλίσει την τήρηση της αρχής της ισότητας των φύλων και της απαγόρευσης των διακρίσεων σε όλες τις πολιτικές της. Για τον σκοπό αυτό η ΕΟΚΕ θα θεσπίσει πολιτική για την καταπολέμηση της παρενόχλησης και θα συγκροτήσει ομάδα παρακολούθησης για την κατάρτιση κατευθυντηρίων γραμμών σχετικά με την ενσωμάτωση των θεμάτων που άπτονται της ισότητας των φύλων σε όλες τις εργασίες της, ιδίως δε στην εκπόνηση των γνωμοδοτήσεων.

8. Μέσα ενημέρωσης

8.1.

Τα μέσα ενημέρωσης διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη διαμόρφωση των απόψεων, των στάσεων και των προκαταλήψεων μιας κοινωνίας. Οι γυναίκες είναι παραγωγοί και καταναλωτές, καθώς και μέρος του περιεχομένου των μέσων ενημέρωσης, ωστόσο, το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης δεν είναι πάντοτε ευαίσθητο σε θέματα φύλου και μπορεί να προβάλλει υποβαθμισμένες εικόνες των γυναικών και να διαιωνίζει τους ρόλους, τα στερεότυπα και τα πρότυπα με βάση το φύλο. Η άνοδος των ψηφιακών τεχνολογιών και οι νέες μορφές επικοινωνίας περιπλέκουν περαιτέρω τη σχέση μεταξύ των ρόλων των γυναικών στα μέσα ενημέρωσης και του τρόπου με τον οποίο οι παραγωγοί, οι καταναλωτές και το περιεχόμενο σχετίζονται μαζί τους.

8.2.

Ενώ η απασχόληση των γυναικών στον τομέα των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ έχει αυξηθεί στο ήμισυ σχεδόν (44 %) του εργατικού δυναμικού και οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη ομάδα (68 %) των πτυχιούχων σε μαθήματα δημοσιογραφίας και ενημέρωσης, στους οργανισμούς των μέσων ενημέρωσης οι γυναίκες κατέχουν κυρίως θέσεις με περιορισμένη μόνο επιρροή στο περιεχόμενο και τη στρατηγική που ακολουθούν οι εν λόγω οργανισμοί.

8.3.

Για τη βελτίωση της ισότητας των φύλων στον κλάδο των μέσων ενημέρωσης, είναι ζωτικής σημασίας να διαρραγεί η «γυάλινη οροφή», να ενισχυθεί η συμμετοχή των γυναικών σε κορυφαίες θέσεις λήψης αποφάσεων και να συμπληρωθούν τα εθελοντικά μέτρα που λαμβάνουν οι φορείς των μέσων ενημέρωσης με μέτρα πολιτικής που υποστηρίζουν τον μετασχηματισμό του τομέα των μέσων ενημέρωσης και του περιεχομένου του. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αρχίσουν να αναγνωρίζονται οι συνέπειες των στερεοτύπων φύλου που παράγονται από το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης, καθώς και να αξιολογείται ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται οι άνδρες και οι γυναίκες στα μέσα ενημέρωσης.

8.4.

Η βιομηχανία της διαφήμισης εξακολουθεί να πασχίζει να απεικονίσει γυναίκες και άνδρες αναλογικά και ρεαλιστικά. Η κοινωνία εξακολουθεί να διαμορφώνει για τις γυναίκες και τους άνδρες μια εικόνα η οποία θεμελιώνεται σε απαρχαιωμένα και απαράδεκτα πρότυπα, μολονότι, σήμερα, οι στερεοτυπικές απεικονίσεις των δύο φύλων παρουσιάζονται με πιο δυσδιάκριτο τρόπο. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι έφτασε η στιγμή να καταρριφθούν οποιεσδήποτε αναχρονιστικές αντιλήψεις και ο κλάδος της διαφήμισης να αναλάβει ηγετικό ρόλο, προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι διαφημίσεις θα έχουν περισσότερο θετικό παρά αρνητικό αντίκτυπο σε ό,τι αφορά την εκπροσώπηση και την προώθηση της ισότητας των φύλων στην κοινωνία, ιδίως ως προς τις στερεοτυπικές απεικονίσεις ανδρών και γυναικών κατά την εμπορία προϊόντων που προορίζονται για παιδιά.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

O Πρόεδρος της

Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) ΕΕ C 110 της 22.3.2019, σ. 26.

(2) ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 44

(3) ΕΕ C 173 της 31.5.2017, σ. 45.

(4) ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 20

(5) ΕΕ C 12 της 15.1.2015, σ. 10

(6) ΕΕ C 299 της 4.10.2012, σ. 24

(7) ΕΕ C 133 της 9.5.2013, σ. 68.

(8) ΕΕ C 262 της 25.7.2018, σ. 101.

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/10

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Οικονομικός, τεχνολογικός και κοινωνικός μετασχηματισμός των προηγμένων υπηρεσιών υγείας προς τους ηλικιωμένους»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2019/C 240/03)

Εισηγητής: ο κ. Marian KRZAKLEWSKI

Συνεισηγητής: ο κ. Jean-Pierre HABER

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	12.7.2018
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του εσωτερικού κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI)
Υιοθετήθηκε από τη CCMI	26.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	150/3/6

1. Συμπεράσματα και συστάσεις (1)

1.1.

Το κοινωνικοδημογραφικό ζήτημα της γήρανσης στην Ευρώπη και οι ηθικές, πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές λύσεις που θα πρέπει να δοθούν αποτελούν σημαντική πρόκληση και προσφέρουν ευκαιρίες όσον αφορά την απασχόληση, την κατάρτιση, την οικονομική ανάπτυξη και την καινοτομία εντός της Ένωσης.

1.2.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει τη λύπη της για το ότι οι ευρωπαϊκές οικονομικές, κοινωνικές και υγειονομικές πολιτικές δεν έχουν προβλέψει τις αυξανόμενες ανάγκες των ηλικιωμένων. Επιθυμεί την προβολή του κοινωνικού και οικονομικού ρόλου των ηλικιωμένων, καθώς και του τεράστιου εργατικού δυναμικού που αντιπροσωπεύουν μέσω της «οικονομίας της τρίτης ηλικίας»(silver economy) και των αναγκών παροχής φροντίδας και υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους.

1.3.

Η πιστή αναπαράσταση της κοινωνικοδημογραφικής πραγματικότητας της γήρανσης απαιτεί ορθή στατιστική μέτρηση του φαινομένου: όσον αφορά τα οικονομικά της υγείας, η γήρανση του πληθυσμού θα ήταν ενδεδειγμένο να μετράται κατά τρόπο δυναμικό και μεθοδικό, ιδίως με την εισαγωγή μεταβλητών όπως το φύλο, το προσδόκιμο ζωής με καλή υγεία, η περιβαλλοντική επιδημιολογία κ.λπ. Θα ήταν συνεπώς σκόπιμο να ανατεθεί σε ομάδα δημογράφων και ιατρών ο καθορισμός μιας σειράς δυναμικών δεικτών δημογραφικής γήρανσης.

1.4.

Πρέπει να αποσαφηνιστεί η έννοια της περίθαλψης και των υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους που παρέχονται τόσο σε ιδρύματα όσο και κατ’ οίκον, επειδή η ορολογία αυτή περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων η εφαρμογή των οποίων μπορεί να διασφαλιστεί από παρόχους υπηρεσιών με πολύ διαφοροποιημένα καθεστώτα.

Λόγω του ευρέος φάσματος των δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών στους ηλικιωμένους, οι υπηρεσίες αυτές δεν θεωρούνται συνεκτικός οικονομικός τομέας εντός της ΕΕ. Θα πρέπει, επομένως, να εξεταστεί το ενδεχόμενο υιοθέτησης ενός γενικού νομικού ορισμού για τις υπηρεσίες προς τους ηλικιωμένους στην ΕΕ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να αναγνωριστεί το δικαίωμα αξιοπρεπούς γήρανσης ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Θεωρεί, ως εκ τούτου, ότι πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την προώθηση της ισότιμης πρόσβασης σε περίθαλψη και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να προβλέπεται στην ψηφιακή στρατηγική της ΕΕ η συνέχιση της χρήσης χαρτιού, ώστε να διευκολύνεται για τους ηλικιωμένους η διαμόρφωση ιδίας άποψης σχετικά με την περίθαλψη που τους παρέχεται.

1.7.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να διαρθρωθούν οι πολιτικές στέγασης και γήρανσης γύρω από καινοτόμες μορφές στέγασης (όπως τα αρθρωτά διαμερίσματα, η συγκατοίκηση, η διαγενεακή και αλληλέγγυα στέγαση κ.λπ.), οι οποίες θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο συνεχούς προσοχής και υποστήριξης από ειδικό πρόγραμμα ενίσχυσης με πόρους των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων.

1.8.

Θα πρέπει να προταθεί σε κάθε κράτος μέλος η σύσταση εθνικών και περιφερειακών παρατηρητηρίων γήρανσης που θα λειτουργούν σε συνεργατική βάση με τις κυριότερες οικονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες με σκοπό:

—	τη θέσπιση νομικών ρυθμίσεων για την προστασία της κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης των ηλικιωμένων,

—	την ανάπτυξη της εσωτερικής (στέγαση) και της εξωτερικής (δραστηριότητες, ταξίδια, αναψυχή...) κινητικότητας των ηλικιωμένων,

—	την οργάνωση της συμπληρωματικότητας μεταξύ των υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας, των οίκων ευγηρίας και όλων των εναλλακτικών μορφών στέγασης για ηλικιωμένους,

—	τον συντονισμό της δράσης των ατόμων που προσφέρουν περίθαλψη, φροντίδα και υπηρεσίες προς τους ηλικιωμένους στο πλαίσιο ενός προγράμματος περίθαλψης των ηλικιωμένων, υπό την καθοδήγηση ενός συντονιστή ιατρού γεροντολόγου και μιας νοσηλεύτριας.

1.9.

Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας πλατφόρμας για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων των παρατηρητηρίων γήρανσης, επιφορτισμένης μεταξύ άλλων με τη διαμόρφωση προγραμμάτων συνεχούς κατάρτισης και τη διάδοση ορθών πρακτικών, προβαίνοντας στην ανάπτυξη μιας δημόσιας βάσης δεδομένων με βέλτιστης ποιότητας προϊόντα, συσκευές, εξοπλισμό και υποδομές που παρέχουν ασφάλεια κατά την καθημερινή ζωή των ηλικιωμένων. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί η ΕΕ να υποστηρίξει πιο ενεργά προγράμματα Ε & Α σχετικά τόσο με τους ανθρώπινους και τους κοινωνικούς παράγοντες που χαρακτηρίζουν τους ηλικιωμένους όσο και με την επιγενετική, εντοπίζοντας τους κύριους μοριακούς και βιολογικούς μηχανισμούς της γήρανσης. Συνιστά τη δημιουργία μιας κοινοτικής τεχνολογικής πλατφόρμας που θα μπορούσε να κατευθύνει καλύτερα την Ε & Α προς καινοτομίες που προστατεύουν την υγεία των ηλικιωμένων και διασφαλίζουν την πρόληψή της.

1.10.

Η ΕΟΚΕ ζητεί καλύτερη χρήση των καινοτομιών που προκύπτουν από τις ψηφιακές τεχνολογίες εκ μέρους όλων των ενδιαφερομένων φορέων στον τομέα της ιατρικής και της κοινωνικής πρόνοιας: τηλεϊατρική, αισθητήρες, ηλεκτρονικό μητρώο υγείας, οικιακός αυτοματισμός και, γενικότερα, εφαρμογή τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης στον χώρο διαβίωσης των ηλικιωμένων.

Ευελπιστεί σε τόνωση της καινοτομίας με την εξάλειψη του κατακερματισμού των αγορών και των συντεχνιακών προσεγγίσεων που αποτελούν πραγματικά τεχνικά εμπόδια. Εφιστά την προσοχή στην έλλειψη ευρωπαϊκών προτύπων και πιστοποιήσεων όσον αφορά τον εξοπλισμό που απευθύνεται στους ηλικιωμένους.

1.11.

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την αμοιβαιοποίηση της χρήσης των νέων εργαλείων της ψηφιακής τεχνολογίας, προκειμένου να τονωθεί μια πραγματική αγορά που θα καλύπτει τις ανάγκες των ηλικιωμένων και να διατηρηθούν οι επενδύσεις στην Ευρώπη.

Εκτιμά ότι τα κέρδη παραγωγικότητας που αποφέρει η ψηφιακή τεχνολογία θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της ευημερίας των ηλικιωμένων και για τον προγραμματισμό της οικονομικής αναβάθμισης των κοινωνικών παραγόντων και των εργαζομένων σε παραϊατρικά επαγγέλματα.

1.12.

Η επαγγελματική κατάρτιση σε αυτόν τον τομέα πρέπει να υποστηριχθεί σθεναρά. Τα ζητήματα της διατροφής, των πτώσεων μέσα στο σπίτι, της βίας κατά των ηλικιωμένων και των ενδιαφερόμενων παραγόντων, της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών κατ’ οίκον, τη φροντίδα των ασθενών τελικού σταδίου κ.λπ. πρέπει να ενσωματωθούν σε συγκεκριμένα προγράμματα. Τα διαρθρωτικά ταμεία, και ιδίως το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, θα ήταν σκόπιμο να αναλάβουν τη χρηματοδότηση της επαγγελματικής κατάρτισης των παραγόντων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της περίθαλψης και των υπηρεσιών.

1.12.1.

Λόγω της πληθώρας διαφορετικών προσεγγίσεων στην ΕΕ, η ΕΟΚΕ συνιστά να καθοριστεί ένας κοινός πυρήνας ο οποίος θα περιλαμβάνει τα κυριότερα υφιστάμενα προγράμματα κατάρτισης, μέσω μιας διαδικασίας παρεμφερούς προς εκείνη που χρησιμοποιήθηκε για την εκπόνηση των οδηγιών 2005/36/ΕΚ και 2013/55/ΕΕ σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων.

1.13.

Για την προετοιμασία και τη βελτίωση της κινητικότητας των εργαζομένων και των υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους, θα πρέπει να καθοριστεί ένας κοινός ευρωπαϊκός πυρήνας κατάρτισης των ειδικευμένων στη γεροντολογία νοσηλευτών, του νοσηλευτικού προσωπικού και του προσωπικού φροντίδας, όχι μόνο από τεχνική, αλλά και από κοινωνική και ανθρώπινη άποψη.

1.13.1.

Ταυτόχρονα, επιβάλλεται η βελτίωση της κοινωνικής και οικονομικής αναγνώρισης του έργου που επιτελεί το προσωπικό το οποίο που είναι επιφορτισμένο με τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Επίσης απαραίτητη για τη χάραξη μιας συνεκτικής και αποτελεσματικής πολιτικής για τη γήρανση είναι η αναγνώριση της έννοιας του συγγενή-φροντιστή.

1.14.

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διοργάνωση συζήτησης στρογγυλής τραπέζης χρηματοοικονομικού περιεχομένου με τη συμμετοχή των κυριότερων φορέων του ιατροκοινωνικού τομέα, των θεσμικών ρυθμιστικών αρχών των αγορών (δηλαδή των κρατικών και των αυτοδιοικητικών αρχών), των συνταξιοδοτικών ταμείων, των ασφαλιστικών εταιρειών και των συνταξιοδοτικών καθεστώτων, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των υπηρεσιών και των επενδύσεων για τους ηλικιωμένους, να καλυφθεί το κόστος των θέσεων εργασίας και να προταθούν δίκαιες τιμές για τις υπηρεσίες. Πριν από αυτήν την κεντρική συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, θα πρέπει να προηγηθεί η διοργάνωση μιας σειράς αποκεντρωμένων προπαρασκευαστικών συναντήσεων, με κεντρικό άξονα τις εθνικές οικονομικές και κοινωνικές επιτροπές και την ΕΟΚΕ.

1.15.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση ευρωπαϊκής επικοινωνιακής πολιτικής, με στόχο την προαγωγή μεγαλύτερης αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών προς όφελος των ηλικιωμένων, τόσο από οικονομική όσο και από κοινωνική άποψη.

2. Συντονισμένη και εύρυθμη πολιτική για τους ηλικιωμένους

2.1.

Η συνεκτική αναπαράσταση των κοινωνικοδημογραφικών πραγματικών συνθηκών της γήρανσης απαιτεί ικανοποιητική στατιστική μέτρηση, σε συνδυασμό με κοινωνικο-υγειονομική προσέγγιση του εν λόγω φαινομένου. Θεωρείται σκόπιμο:

—

να κινητοποιηθούν κοινωνιολόγοι και δημογράφοι για να καταρτίσουν μια λεπτομερή και προοπτική ανάλυση των κοινωνικοδημογραφικών πτυχών της γήρανσης (μέγεθος και σύνθεση των νοικοκυριών, σχέσεις με τα παιδιά και άλλους συγγενείς, επιπτώσεις του χωρισμού και της ανανέωσης της σύνθεσης των οικογενειών),

—	να καθιερωθούν στην Ευρώπη εργαλεία αξιολόγησης για την παρακολούθηση και τη συγκριτική αξιολόγηση των πολιτικών των κρατών μελών και τη μεταφορά των ορθών πρακτικών.

2.2.

Η πρόληψη μπορεί να περιορίσει τον αντίκτυπο των δυσκολιών της γήρανσης, υπό την προϋπόθεση να αξιολογηθεί το διακύβευμα, να προσδιοριστούν οι συνιστώσες της ευγηρίας (άσκηση, κοινωνικότητα, ηρεμία, διατροφή) και να επαναπροσανατολιστούν οι προσπάθειες που καταβάλλονται σε ανθρώπινο και οικονομικό επίπεδο προς αυτό το εξαιρετικά σημαντικό διακύβευμα, χωρίς πρόσθετη επιβάρυνση των φορολογουμένων και με δέουσα συνεκτίμηση της ποικιλομορφίας των οικονομικών καθεστώτων.

2.3.

Οι συστάσεις στον εν λόγω τομέα πρέπει να τεκμηριώνονται από επιστημονική έρευνα η οποία θα ήταν σκόπιμο να επικεντρωθεί στην επιγενετική και να εντοπίσει τους κυριότερους μοριακούς και βιολογικούς μηχανισμούς της γήρανσης που μπορούν να βελτιωθούν μέσω της διατροφής με μικροθρεπτικά συστατικά και της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος. Η παραγωγή ποιοτικών βιοενεργών συστατικών για την καταπολέμηση του εκφυλισμού των κυττάρων θα πρέπει να ελέγχεται και να πιστοποιείται καλύτερα, με σκοπό να διασφαλιστεί η βελτίωση της αποτελεσματικότητάς της.

2.4.

Οι υπηρεσίες προς τους ηλικιωμένους εμπίπτουν στο πλαίσιο δύο συμπληρωματικών προσεγγίσεων: της ιδρυματικής προσέγγισης σε οίκους ευγηρίας που παρέχουν ιατρική φροντίδα και της κατ’ οίκον προσέγγισης. Η αποτελεσματικότητα αυτής της συμπληρωματικότητας θα εξασφαλιστεί μόνο με την αντικειμενικοποίηση της αποστολής και του περιεχομένου και των δύο προσεγγίσεων, μέσω τόσο του επακριβούς προσδιορισμού των χαρακτηριστικών που καλύπτουν όσο και της βελτίωσης του συντονισμού των φορέων και των εργαλείων τους.

2.5.

Οι πληροφορίες θα πρέπει να αντληθούν και να διαρθρωθούν με στόχο την —ποσοτική και ποιοτική— αξιολόγηση των σημερινών αναγκών όσον αφορά τις θέσεις σε οίκους ευγηρίας που παρέχουν ιατρική φροντίδα, λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία στην οποία ανατρέξαμε, το αίτημα των ηλικιωμένων για παραμονή στην οικία τους (ακόμη και σε περιπτώσεις βαρείας εξάρτησης) υπερτερεί συντριπτικά μεταξύ των ατόμων ηλικίας από 85 ετών και άνω.

2.6.

Θα πρέπει να γενικευτεί η χρήση του ιατρικού δελτίου και του φακέλου ασθενούς σε ηλεκτρονική μορφή σε όλα τα κράτη μέλη, διότι θα μπορούσαν να συμβάλουν στην απόκτηση καλύτερης εικόνας σχετικά με την υγειονομική πραγματικότητα και να διευκολύνουν την εδραίωση ενός προγράμματος περίθαλψης ειδικά για τους ηλικιωμένους.

2.7.

Κρίνεται αναγκαίο να προαχθεί η εξάλειψη των στεγανών και, ως εκ τούτου, η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων παραγόντων του ιατρικού και παραϊατρικού τομέα, παρέχοντας προτεραιότητα στον ρόλο του συντονιστή ιατρού γεροντολόγου και του επικεφαλής νοσηλευτή —τα καθήκοντα του οποίου θα πρέπει να ενισχυθούν— και να δημιουργηθούν γέφυρες μεταξύ των υπηρεσιών ιδρυματικής περίθαλψης, των υπηρεσιών εξωνοσοκομειακής περίθαλψης, της παρακολούθησης από οικογενειακό γιατρό και των υπηρεσιών που παρέχονται από συγγενείς-φροντιστές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσε να επιτευχθεί η καλύτερη κατανόηση της ζήτησης σε θέματα εξοπλισμού και υποδοχής των ηλικιωμένων.

2.8.

Εκτός από τους επαγγελματίες εργαζόμενους, πρέπει επίσης να αναγνωριστεί και να αναβαθμιστεί η συνεισφορά των φροντιστών.

Εν προκειμένω, το ιαπωνικό σύστημα Fureai Kippu (FK) θεωρείται ενδιαφέρον (2).

2.8.1.

Η ΕΕ θα μπορούσε να αναλάβει πρωτοβουλία για την εγκαινίαση ενός πειραματικού προγράμματος μέσω διαγενεακής τράπεζας χρόνου σε περίπου δέκα ευρωπαϊκές περιφέρειες ή/και πόλεις, εμπνεόμενη από το σύστημα Fureai Kippu, με στόχο να προτείνει εν συνεχεία στα κράτη μέλη που θα ενστερνιστούν τη συγκεκριμένη ιδέα να γενικεύσουν το εν λόγω σύστημα, εφόσον αποδειχθεί αποτελεσματικό.

3. Ορθολογική και αποτελεσματική πολιτική στέγασης

3.1.

Το ζήτημα της στέγασης των ηλικιωμένων είναι πολύπλοκο και ευαίσθητο. Η αντιμετώπισή του απαιτεί συστηματική προτεραιότητα στην προσωπική προτίμηση κάθε ατόμου και στον διάλογο με την οικογένεια και τους συγγενείς του. Μια ορθολογική πολιτική στέγασης πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία:

—	οι κατοικίες γερνούν μαζί με τους ενοίκους τους. Οι δαπάνες που προκύπτουν λόγω ακατάλληλης κατοικίας μπορούν να αποτελέσουν παράγοντα φτωχοποίησης, κοινωνικού αποκλεισμού και υποβάθμισης της υγείας,

—

η επιλογή δεν μπορεί πλέον να γίνεται αποκλειστικά μεταξύ του σπιτιού και κάποιου ιδρύματος. Υπάρχουν ήδη εναλλακτικές μορφές υποδοχής. Θα πρέπει να αξιολογηθούν οι κοινωνικές και οικονομικές δυνατότητές τους και να καθοριστούν οι δομές που χρειάζεται να δημιουργηθούν σε συνάρτηση με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις παθολογίες (κέντρα ημερήσιας φροντίδας, κέντρα νυχτερινής υποδοχής, τοπικά κέντρα σε επίπεδο γειτονιάς επικεντρωμένα στην αυτονομία κ.λπ.),

—	κρίνεται σκόπιμη η διάκριση μεταξύ «γνωστικών διαταραχών»και ανικανότητας για αυτόνομη διαβίωση,

—	η συγκέντρωση των ηλικιωμένων στον ίδιο χώρο δεν παρέχει κανένα γνωστικό πλεονέκτημα και η σχέση μεταξύ ψυχικής και σωματικής υγείας των ηλικιωμένων έχει πλέον αποδειχθεί επιστημονικά,

—	η συγκέντρωση και η πλήρης κάλυψη των συνολικών αναγκών των ηλικιωμένων αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο παραίτησης και ηττοπάθειας, πράγμα το οποίο συνεπάγεται αναπόφευκτα αύξηση της εξάρτησης από τις ιατρικές υπηρεσίες και τη φαρμακευτική αγωγή.

3.2.

Η πολιτική ακινήτων που καλύπτει τα ιδρύματα φροντίδας εξαρτώμενων ηλικιωμένων θα πρέπει να είναι ορθολογική, διότι ότι ειδάλλως υπάρχει κίνδυνος να αποδειχθεί αναποτελεσματική και να προκαλέσει δαπάνες τις οποίες οι ηλικιωμένοι δύσκολα θα μπορέσουν να αποσβέσουν από μόνοι τους, και παράλληλα να συνεκτιμά τη σημασία της γεωγραφικής θέσης των ιδρυμάτων αυτών. Η διασφάλιση του σεβασμού της προσωπικής επιλογής του καθενός όσον αφορά την ενδεχόμενη τοποθέτησή του σε κάποιο ίδρυμα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί επιτακτικό προαπαιτούμενο.

3.2.1.

Είναι απολύτως αναγκαίο να προβλεφθούν δυναμικές και ευέλικτες πολιτικές ακινήτων και πολεοδομικού σχεδιασμού προκειμένου να προαχθούν η διατροπικότητα των κατοικιών, ο διαγενεακός τους χαρακτήρας και οι κοινωνικές σχέσεις.

3.3.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις σε θέματα οικιακού αυτοματισμού αποτελούν καθοριστική συνιστώσα των εφαρμοστέων πολιτικών πολιτικές στέγασης και θα πρέπει να υποστηριχθούν με την επίδειξη ιδιαίτερης προσοχής στην πλαισίωση από ειδικευμένα και ικανά άτομα.

3.4.

Η προσέγγιση της «φιλικής προς τους ηλικιωμένους πόλης»(που υποστηρίζεται από τον ΠΟΥ) αποσκοπεί πρωτίστως στην προώθηση της ενεργού γήρανσης με τη βελτιστοποίηση της υγείας, της συμμετοχής και της ασφάλειας των ηλικιωμένων πολιτών. Η προσέγγιση αυτή περιλαμβάνει την καταγραφή της παρούσας κατάστασης, την αξιολόγηση των δομών και των υπηρεσιών που απευθύνονται στους ηλικιωμένους και την κατάρτιση σχεδίου επιτόπιας υλοποίησης των προτεραιοτήτων και των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων.

Η ΕΕ θα μπορούσε να αναλάβει πρωτοβουλία για την προώθηση ενός προγράμματος εστιασμένου μιας σειράς δοκιμαστικών σχεδίων «φιλικών προς τους ηλικιωμένους πόλεων»με στόχο ετερογενή αστικά περιβάλλοντα, από συνοικίες (πολύ) μεγάλων πόλεων μέχρι ημιαγροτικές οντότητες.

4. Αναβάθμιση των επαγγελματιών και συνεχής κατάρτιση

4.1.

Σε μια κοινωνία που γηράσκει, πρέπει να δίδεται έμφαση στη διαχείριση των συμπτωμάτων και της μεταβλητότητάς τους. Χρειάζονται περισσότεροι επαγγελματίες για την ανάπτυξη συστημάτων και διαδικασιών. Ο αριθμός των ατόμων που θα κληθούν να εργαστούν στους τομείς της αναπροσαρμογής και της τηλεϊατρικής αναμένεται, συνεπώς, να αυξηθεί.

Χρειάζεται να θεσπιστούν συλλογικές συμβάσεις, κατόπιν διεξαγωγής κοινωνικού διαλόγου, προκειμένου να αποφευχθεί η εκτεταμένη εναλλαγή των εργαζομένων του κλάδου, με ιδιαίτερη έμφαση στην αναβάθμιση της κοινωνικής θέσης και των αμοιβών των επαγγελματιών.

4.2.

Από στατιστική άποψη, και ανεξάρτητα από το σενάριο που εξετάζεται, η κατ’ οίκον βοήθειας αποτελεί δυνητικά τη σημαντικότερη πηγή δημιουργίας θέσεων εργασίας. Τα επαγγέλματα παροχής φροντίδας και βοήθειας προς τα ευάλωτα άτομα στο σύνολό τους, τα οποία επηρεάζονται σχετικά λιγότερο από την οικονομική συγκυρία, αναμένεται να επωφεληθούν από μια ισχυρή δυναμική στο πεδίο της απασχόλησης. Το νοσηλευτικό προσωπικό, οι πάροχοι άτυπης φροντίδας και οι νοσηλευτές συγκαταλέγονται επίσης μεταξύ των επαγγελμάτων που δημιουργούν τις περισσότερες θέσεις εργασίας.

4.3.

Όλη η βιβλιογραφία στην οποία ανατρέξαμε συγκλίνει προς το ίδιο συμπέρασμα: η φροντίδα και οι υπηρεσίες προς τους ηλικιωμένους αντιπροσωπεύουν μια ενδεχομένως τεράστια δεξαμενή απασχόλησης λόγω της έντονης τάσης κοινωνικοδημογραφικής γήρανσης της ηπείρου. Το κεντρικό πρόβλημα έγκειται στην κάλυψη του κόστους αυτών των χαμηλά αμειβομένων θέσεων εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη την προστιθέμενη αξία τους, την αφοσίωση του προσωπικού και τις δύσκολες συνθήκες εργασίας.

4.4.

Πρέπει επίσης να υποστηριχθεί η κατάρτιση των φροντιστών διότι η παρουσία και οι δραστηριότητές τους, οι οποίες είναι συμπληρωματικές προς εκείνες των επαγγελματιών, συνδέονται άρρηκτα με την ευημερία των ηλικιωμένων. Η ΕΕ θα μπορούσε να αναλάβει πρωτοβουλία για μια προορατική πολιτική υποστήριξης των συγγενών-φροντιστών, συνιστώντας στα κράτη μέλη να προσαρμόσουν την κοινωνική νομοθεσία τους, με ζητούμενο την αναγνώριση ιδιαίτερου καθεστώτος στους φροντιστές.

4.5.

Το κοινό στο οποίο απευθύνεται η επαγγελματική κατάρτιση για την παροχή υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους είναι γενικά ελάχιστα (ή και καθόλου) ειδικευμένο διότι δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με τις παραδοσιακές μαθησιακές διαδρομές. Διαθέτει όμως εμπειρικές γνώσεις. Θα πρέπει, επομένως, να καθοριστεί ένα πλαίσιο για την ανάπτυξη δοκιμών κατάρτισης βασισμένων σε άτυπες γνώσεις (τεχνογνωσία και δεξιότητες που απαιτούνται στην καθημερινή ζωή). Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας προσέγγισης η οποία, χωρίς να παραμελεί τη γνωστική μάθηση, θα χρησιμοποιεί μια παιδαγωγική προσέγγιση βασισμένη στα κεκτημένα για τον καθορισμό του κατάλληλου συνόλου δεξιοτήτων.

4.6.

Κρίνεται σκόπιμο να διευκολυνθούν οι διαδικασίες πρόσβασης και παροχής κατάρτισης στο κοινό στο οποίο απευθύνονται, καθιστώντας περισσότερο ευέλικτη τη μετάβαση προς τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις μέσω:

—	εργαλείων ΤΠΕ (και άλλου είδους) για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη θεωρία και την πληροφόρηση,

—	της καθιέρωσης προνομιακών χρονικών στιγμών για την πραγματοποίηση ανταλλαγών,

—	του διορισμού μόνιμου συμβούλου καθοδήγησης,

—	της πρόβλεψης διαδικτυακών κοινοτήτων για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής γνώσεων και πρακτικών.

4.7.

Τα ανωτέρω θα πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+. Επιπλέον, η ευρωπαϊκή αρμόδια για τον προϋπολογισμό αρχή θα πρέπει να εγκαινιάσει και να υποστηρίξει τον προβληματισμό με μια γραμμή του προϋπολογισμού αφιερωμένη στις «Δοκιμές».

5. Κατάλληλη πολιτική χρηματοδότησης

5.1.

Η αρχή της καθολικής πρόσβασης στις υπηρεσίες προς τους ηλικιωμένους μπορεί να αντλήσει έμπνευση από την αντίστοιχη αρχή της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Ηλικιωμένων: παροχή υπηρεσιών σε προσιτή τιμή η οποία δεν θέτει σε κίνδυνο ούτε την ποιότητα ζωής, ούτε την αξιοπρέπεια, ούτε την ελευθερία επιλογής.

5.2.

Τα γηράσκοντα άτομα παραμένουν άμεση και έμμεση συνιστώσα του κοινωνικού ιστού. Όταν οι ηλικιωμένοι αρχίζουν να χάνουν την αυτονομία τους, τότε ξεκινά ο παθητικός κοινωνικός ρόλος τους: δημιουργούνται έτσι άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας που είναι απαραίτητες για την οργάνωση του δικτύου υποστήριξης. Σε αυτό ακριβώς το σημείο η κοινωνία, με τη σειρά της, μπορεί να ενεργοποιήσει και να υλοποιήσει όλες τις ικανότητες και τους πόρους που διαθέτει για να διασφαλίσει την ολοκληρωμένη φροντίδα των ηλικιωμένων της.

5.3.

Οι υπηρεσίες προς τους ηλικιωμένους απολαύουν γενικά ευρείας στήριξης εκ μέρους των δημοσίων αρχών μέσω μηχανισμών που αποσκοπούν στην κάλυψη του κόστους της ιδιωτικής ζήτησης των νοικοκυριών. Ωστόσο, η εμπορευματοποίηση και η νομισματική έκφραση αυτών των υπηρεσιών μεταβάλλει τον ρόλο των δημόσιων αρχών και τη διακυβέρνηση των εν λόγω υπηρεσιών. Οι φορείς παροχής υπηρεσιών προς τα εξαρτώμενα άτομα, το κράτος και οι τοπικές κυβερνήσεις τείνουν να γίνουν ρυθμιστές της αγοράς θεσπίζοντας διαδικασίες για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της αγοράς και της εμπιστοσύνης των δικαιούχων. Αυτό προϋποθέτει κυρίως τον έλεγχο των επιτόπιων φορέων, την ποιότητα των υπηρεσιών και τη διάδοση πληροφοριών. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η Επιτροπή θα συστήσει στα κράτη μέλη την εδραίωση της διαφάνειας των αγορών και της ποιότητας των επιδόσεων όσον αφορά τις δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους.

5.4.

Για να διασφαλιστεί πραγματικά η κάλυψη του κόστους της ζήτησης υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρυνθούν προκειμένου να προωθήσουν την καθιέρωση ασφάλισης αυτονομίας, ενσωματωμένης κατά προτίμηση στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Η ασφάλιση αυτή θα πρέπει να είναι περιεκτική κατά τρόπο ώστε να καθιστά δυνατή τη χρηματοδότηση υπηρεσιών και εξοπλισμού που συμβάλλουν στην εξασφάλιση πραγματικής αυτονομίας. Η ασφάλιση αυτονομίας θα πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες παροχής κατ’ οίκον φροντίδας και υπηρεσιών, καθώς και την προσωρινή ή μόνιμη παραμονή σε κάποιο ίδρυμα.

5.5.

Η ενσωμάτωση αυτής της παραμέτρου συνεπάγεται ότι τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών δεν θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν την απαιτούμενη χρηματοδότηση αποκλειστικά και μόνο βάσει της φορολόγησης. Για την εξασφάλιση αυτών των πόρων θα πρέπει να επιδιωχθεί ο συνδυασμός και με άλλες πηγές εσόδων, δημόσιες και ιδιωτικές, συμπεριλαμβανομένων των συνταξιοδοτικών καθεστώτων.

Απαιτείται πλέον η εκπόνηση εκτεταμένης μελέτης των κοινωνικοοικονομικών προοπτικών με πρωτοβουλία της Επιτροπής και με θέμα την κάλυψη του κόστους των θέσεων εργασίας για την παροχή υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους στην επικράτεια της ΕΕ. Η μελέτη αυτή θα πρέπει να εξετάσει τις διάφορες μορφές δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης, να προτείνει μηχανισμούς επενδύσεων βασισμένους σε συμπράξεις δημόσιου/ιδιωτικού τομέα και να διατυπώσεις διάφορες συστάσεις τόσο σε υπερεθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κρατών μελών. Το περίγραμμα της συγκεκριμένης μελέτης θα πρέπει να σκιαγραφηθεί στο πλαίσιο μιας συζήτησης στρογγυλής τραπέζης χρηματοοικονομικού περιεχομένου με τη συμμετοχή των κυριότερων φορέων που είναι υπεύθυνοι για την παροχή φροντίδας προς τους ηλικιωμένους.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Η παρούσα γνωμοδότηση είναι συμπληρωματική της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ της 13ης Δεκεμβρίου 2012 με θέμα «Τάσεις και συνέπειες των μελλοντικών εξελίξεων στους τομείς των προσωπικών κοινωνικών, υγειονομικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση»(ΕΕ C 44 της 15.2.2013, σ. 16), καθώς και της γνωμοδότησης της 14ης Φεβρουαρίου 2018 με θέμα «Βιομηχανικές μεταλλαγές στον κλάδο της υγείας»(ΕΕ C 227 της 28.6.2018, σ. 11). Λαμβάνει επίσης υπόψη τις συστάσεις της Επιτροπής της 2.7.2008 σχετικά με τη «διασυνοριακή διαλειτουργικότητα των συστημάτων ηλεκτρονικών μητρώων υγείας», και της 6ης Φεβρουαρίου 2019 σχετικά με «έναν ευρωπαϊκό μορφότυπο ηλεκτρονικών μητρώων υγείας».

(2) Η Ιαπωνία (η οποία είναι η χώρα του ΟΟΣΑ με την ταχύτερη γήρανση του πληθυσμού) δημιούργησε το σύστημα Fentai Kipu, το οποίο αποτελεί τοπικό δίκτυο αλληλοβοήθειας εφοδιασμένο με «τράπεζα χρόνου» για την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σχετικά με τον εθελοντισμό. Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, το σύστημα αυτό καλύπτει κάθε είδους φροντίδα προς τους ηλικιωμένους ή τα άτομα με ειδικές ανάγκες που δεν καλύπτεται από την ασφάλιση ασθενείας.

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/15

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Κατεργασία του αμιάντου στα έργα ενεργειακής ανακαίνισης»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2019/C 240/04)

Εισηγητής: ο κ. Aurel Laurențiu PLOSCEANU

Συνεισηγητής: ο κ. Enrico GIBELLIERI

Απόφαση της ολομέλειας	12.7.2018
Κανονιστική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του εσωτερικού κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο όργανο	Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI)
Υιοθετήθηκε από την CCMI	26.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	199/4/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη φιλόδοξη αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (EPBD), αλλά αναγνωρίζει επίσης τον σοβαρό κίνδυνο που αντιπροσωπεύει ο αμίαντος, πρώτη αιτία επαγγελματικού καρκίνου στην Ευρώπη σήμερα. Προκειμένου να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι της ανακαίνισης του συνόλου των ευρωπαϊκών κτιρίων για τη δημιουργία υγιεινών και ενεργειακά αποδοτικών κατοικιών και χώρων εργασίας, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο να δημιουργηθούν συνέργειες με την απομάκρυνση επιβλαβών ουσιών κατά την ενεργειακή ανακαίνιση, ώστε να μην αφεθεί το βάρος αυτό στην επόμενη γενιά.

1.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να δώσει συνέχεια στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τις απειλές για την υγεία στον χώρο εργασίας λόγω αμιάντου και προοπτικές πλήρους εξάλειψης του υπάρχοντος αμιάντου (2012/2065 (INI)) και στη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ με θέμα «Η απαλλαγή της ΕΕ από τον αμίαντο», καθώς και στην παρακολούθηση των προτάσεών τους.

1.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να επιδιώξει συνεργασία με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) χρησιμοποιώντας προηγούμενα προγράμματά τους. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να υποστηρίξουν από κοινού την εν λόγω δράση στην ΕΕ.

1.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει ενεργά την προσέγγιση του κύκλου ζωής για τον σχεδιασμό των κτιρίων και τα δομικά υλικά με σκοπό την ανακυκλωσιμότητα και τη χρήση στο τέλος του κύκλου ζωής, αλλά και με βάση τον στόχο της ΕΕ για την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας.

1.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να καταστήσει την απομάκρυνση των επιβλαβών ουσιών προτεραιότητα κατά την ανάπτυξη συμπληρωματικών εργαλείων, όπως το ψηφιακό ημερολόγιο οικοδομών και το διαβατήριο ανακαίνισης κτιρίων, προκειμένου να ενημερωθούν οι καταναλωτές σχετικά με τις δυνατότητες ανακαίνισης των κτιρίων και να υποστηριχθεί η εφαρμογή προσαρμοσμένων σχεδίων ανακαίνισης βάσει ελέγχων από επαγγελματίες. Η προσπάθεια αυτή θα μπορούσε να περιλαμβάνει πρόσθετα δωρεάν εργαλεία σε επίπεδο ΕΕ για την καταχώριση επιβλαβών ουσιών στα κτίρια, που θα είναι προσβάσιμα στο κοινό με σκοπό την προστασία των καταναλωτών.

1.6.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα επανεξετάσουν τη μεταφορά της οδηγίας σχετικά με την έκθεση στον αμίαντο κατά τη διάρκεια της εργασίας (οδηγία 2009/148/ΕΚ) από την άποψη των διαφόρων ομάδων κινδύνου, ώστε να βελτιωθεί η προστασία όλων των εργαζομένων που απειλούνται με έκθεση στον αμίαντο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεργαστούν για τη βελτίωση της αποτελεσματικής χρήσης των πόρων των διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων της ΕΕ με σκοπό την καταπολέμηση του αμιάντου.

1.7.

Η ενεργειακή ανακαίνιση ευρίσκεται στο σταυροδρόμι πολλαπλών τομέων του ευρωπαϊκού δικαίου. Η νομοθεσία της ΕΕ και των κρατών μελών θα πρέπει να αξιολογηθεί ώστε να διασφαλίζεται η συνεκτικότητα της πολιτικής όσον αφορά την αντιμετώπιση επιβλαβών ουσιών. Αυτό περιλαμβάνει τη θέσπιση νομοθεσίας για τα απόβλητα και την εξασφάλιση επαρκούς αριθμού χώρων υγειονομικής ταφής για την επεξεργασία αποβλήτων αμιάντου.

1.8.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταρτίσουν μητρώα και να καταστήσουν τις επιβλαβείς ουσίες βασική συνιστώσα οποιωνδήποτε υφιστάμενων διαβατηρίων ανακαίνισης κτιρίων ή κατά την ανάπτυξη νέων.

1.9.

Είναι ζωτικής σημασίας τα κράτη μέλη να σχεδιάζουν τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισής τους έχοντας υπόψη τους εγγενείς κινδύνους του αμιάντου και άλλων επιβλαβών ουσιών.

1.10.

Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα κριτήρια για την οικονομική στήριξη της ενεργειακής ανακαίνισης, όπως οι φορολογικές εκπτώσεις ή οι επιδοτήσεις, καθορίζονται ρητά κατά τρόπο που να επιτρέπει στους ιδιοκτήτες ακινήτων να απομακρύνουν εντελώς τις επιβλαβείς ουσίες κατά τη διάρκεια της ενεργειακής ανακαίνισης.

1.11.

Τα κράτη μέλη πρέπει να υποστηρίξουν τους κοινωνικούς εταίρους για την προσαρμογή της εκπαίδευσης, των επαγγελματικών προσόντων και των επαγγελματικών προφίλ στις μελλοντικές ανάγκες. Αυτό θα πρέπει να γίνει με στόχο την αύξηση της ελκυστικότητας του τομέα για τους νέους εργαζόμενους και τις γυναίκες.

1.12.

Κρίνεται σκόπιμο να αναγνωριστεί και να υποστηριχθεί πλήρως ο ιδιαίτερος ρόλος και η ευθύνη των κοινωνικών εταίρων στην καταπολέμηση των κινδύνων και στην προστασία των εργαζομένων. Στην όλη προσπάθεια θα πρέπει να συμμετέχει επίσης ένα ευρύ φάσμα οργανωμένων ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, δεδομένου ότι ο αμίαντος επηρεάζει την επαγγελματική ζωή, την υγεία, την προστασία των καταναλωτών και το περιβάλλον. Κάτι τέτοιο ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά την αναγνώριση και την αποζημίωση θυμάτων ασθενειών που σχετίζονται με τον αμίαντο.

1.13.

Τα κράτη μέλη μπορούν να συμβάλουν στην αξιολόγηση και την προώθηση ορθών πρακτικών και νέων τεχνολογιών για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων και των ενοίκων των κτιρίων.

1.14.

Με δεδομένη τη μεγάλη σημασία του θέματος, η ΕΟΚΕ θα παρουσιάσει την παρούσα γνωμοδότηση σε Συνέδριο που θα διοργανωθεί από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η αναθεωρημένη οδηγία EPBD θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στις οικονομικές δραστηριότητες στον κατασκευαστικό τομέα, αυξάνοντας το μέσο ποσοστό ετήσιας ανακαίνισης. Μία από τις σημαντικότερες αλλαγές στην αναθεωρημένη EPBD είναι το επίπεδο φιλοδοξίας, καθώς το μέσο ετήσιο ποσοστό ανακαίνισης θα πρέπει να αυξηθεί από 1 % σε 3 %. Αυτό θα έχει θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση και θα παράσχει τη δυνατότητα προώθησης νέων και πρόσθετων δεξιοτήτων και προσόντων, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιώσιμη ποιοτική απασχόληση και η ανταγωνιστικότητα του οικοδομικού τομέα.

2.2.

Οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής και οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να γνωρίζουν τον πιθανό κίνδυνο για την υγεία που συνεπάγεται η ανακαίνιση των ευρωπαϊκών κτιρίων, ιδίως λόγω έκθεσης σε βλαβερές ουσίες όπως ο αμίαντος. Οι ιδιοκτήτες ακινήτων, οι ένοικοι και οι εργαζόμενοι σε εσωτερικούς χώρους κινδυνεύουν επίσης. Η αναθεωρημένη EPBD δίνει έμφαση στα θέματα υγείας, ειδικότερα δε η αιτιολογική σκέψη 14 της τροποποιητικής οδηγίας (ΕΕ) 2018/844 προβλέπει ότι «τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποστηρίζουν τις αναβαθμίσεις της ενεργειακής απόδοσης υφιστάμενων κτιρίων που συμβάλλουν στη δημιουργία υγιεινού περιβάλλοντος εσωτερικών χώρων, μεταξύ άλλων με την αφαίρεση του αμιάντου και άλλων επιβλαβών ουσιών, την αποφυγή της παράνομης αφαίρεσης επιβλαβών ουσιών και τη διευκόλυνση της συμμόρφωσης προς τις υπάρχουσες νομοθετικές πράξεις όπως οι οδηγίες 2009/148/ΕΚ (1) και (ΕΕ) 2016/2284 (2) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου».

2.3.

Πράγματι, πολλά κτίρια που χρειάζονται βελτίωση των ενεργειακών τους επιδόσεων είναι προγενέστερα της απαγόρευσης του αμιάντου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, σήμερα το 35 % περίπου των κτιρίων της ΕΕ είναι άνω των 50 ετών και σχεδόν το 75 % του κτιριακού δυναμικού είναι ενεργειακά μη αποδοτικό, κάτι που σημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος του υφιστάμενου κτιριακού δυναμικού στην Ευρώπη είναι επιλέξιμο για ανακαίνιση πριν από το 2050. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να αφαιρεθούν με ασφάλεια μεγάλες ποσότητες αμιάντου.

2.4.

Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 2α της αναθεωρημένης EPBD, τα κράτη μέλη οφείλουν, στις μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης, να καταρτίσουν οδικό χάρτη με σχέδιο δράσης για τον τρόπο με τον οποίο θα μετατραπούν τα κτίριά τους έως το 2050. Δεδομένου του υψηλού ποσοστού κτιρίων στην Ευρώπη που περιέχουν αμίαντο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διαμορφώσουν εθνικά σχέδια ανακαίνισης στο πλαίσιο των μακροπρόθεσμων στρατηγικών τους με στόχο την ελαχιστοποίηση του κινδύνου για την υγεία των εργαζομένων, των ενοίκων και του κοινού εν γένει.

2.5.

Η ενεργειακή ανακαίνιση των υφιστάμενων κτιρίων απαιτεί ειδικές γνώσεις και δεξιότητες εκ μέρους των εργαζομένων. Αυτές οι ανάγκες έχουν σκιαγραφηθεί στο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης για κατασκευές χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης (VET4LEC) των Ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων του κλάδου των κατασκευών. Έχει μεγάλη σημασία όλοι οι επαγγελματίες που ασχολούνται συστηματικά ή περιστασιακά με τον αμίαντο να διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα.

2.6.

Ο αμίαντος εξακολουθεί να αποτελεί την υπ’ αριθμόν ένα πηγή επαγγελματικού καρκίνου στην ΕΕ. Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή για την Υγεία στην Εργασία (ICOH), ο αμίαντος αφαιρεί περίπου 88 000 ζωές στην Ευρώπη ετησίως, αντιπροσωπεύοντας το 55-85 % των καρκίνων του πνεύμονα στην εργασία. Τα ποσοστά θνησιμότητας θα συνεχίσουν να αυξάνονται μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2020 και τη δεκαετία του 2030. Ακόμη και η εργασία επί του δεσμευμένου αμιάντου μπορεί να προκαλέσει απελευθέρωση σημαντικής ποσότητας επιβλαβών ινών αμιάντου.

2.7.

Η δομή διακυβέρνησης της EPBD σε εθνικό επίπεδο πρέπει να ανταποκρίνεται στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις. Η παράγραφος 5 του άρθρου 2α της οδηγίας EPBD ορίζει ότι, για να υποστηριχθεί η ανάπτυξη της μακροπρόθεσμης στρατηγικής ανακαίνισης, κάθε κράτος μέλος προβαίνει σε δημόσια διαβούλευση. Τα κράτη μέλη καθορίζουν τους τρόπους διαβούλευσης αποφεύγοντας τους αποκλεισμούς, ενώ παράλληλα εμπλέκουν τους αρμόδιους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς με πιο αποτελεσματικό τρόπο, επιδιώκοντας ευρείες διαβουλεύσεις και πραγματική συμμετοχή.

3. Παρατηρήσεις σχετικά με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα

3.1.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με τις απειλές για την υγεία στον χώρο εργασίας λόγω αμιάντου και προοπτικές πλήρους εξάλειψης του υπάρχοντος αμιάντου [2012/2065(INI)], στο οποίο, μεταξύ άλλων, καλούσε την Επιτροπή να αναπτύξει μια ολιστική προσέγγιση για την ενεργειακή ανακαίνιση και την απομάκρυνση του αμιάντου. Παρόμοιες συστάσεις περιλαμβάνει και η γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ με θέμα «Η απαλλαγή της ΕΕ από τον αμίαντο». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει ορισμένα μέτρα για να δώσει συνέχεια στις προτάσεις, αλλά θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να επιταχύνει τις προσπάθειές της.

3.2.

Λόγω της χρήσης προϊόντων που περιέχουν αμίαντο σχεδόν σε κάθε τμήμα των υφιστάμενων κτιρίων που οικοδομήθηκαν πριν την απαγόρευση του αμιάντου, κάθε είδους δραστηριότητα ανακαίνισης εμπεριέχει τον πιθανό κίνδυνο απελευθέρωσης ινών αμιάντου. Πρέπει να ελεγχθεί η πιθανή έκθεση για τους εργαζόμενους, η δε Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ξεκινήσει αξιολόγηση της υφιστάμενης οριακής τιμής των ευρωπαϊκών εργασιακών χώρων για τις ίνες αμιάντου ύψους 100 000 ινών/m3 (παραπομπή στην οδηγία), προκειμένου να προσδιοριστεί εάν εγγυάται επαρκή ασφάλεια των εργαζομένων. Η ICOH συνιστά τη μείωση των οριακών τιμών σε 1 000 ίνες/m3.

3.3.

Τα τρέχοντα μοντέλα για την καταχώριση του αμιάντου και άλλων επιβλαβών ουσιών στα κράτη μέλη δεν είναι κατά κανόνα κατάλληλα για τον σκοπό αυτό. Αν και πολλά κράτη μέλη ή περιφέρειες διαθέτουν μητρώα επιβλαβών ουσιών, αυτά είναι συχνά ελλιπή, μη διαθέσιμα στο κοινό και τα περισσότερα δεν είναι ενημερωμένα. Σε ορισμένα κράτη μέλη δεν υπάρχουν καν. Η Πολωνία συνιστά μια αξιοσημείωτη εξαίρεση: η χώρα διαθέτει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για τον περιορισμό του αμιάντου, το οποίο απολαμβάνει δημόσιας στήριξης και διευκολύνεται από την ύπαρξη δημόσιου μητρώου για τον αμίαντο.

3.4.

Ένα σύγχρονο μητρώο για τις επιβλαβείς ουσίες στα κτίρια θα πρέπει να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: συγκεκριμένες ανά κτίριο ενδείξεις όσον αφορά τη θέση και τις ποσότητες επιβλαβών ουσιών, διάγνωση των πιθανοτήτων απειλής και χρονοδιάγραμμα απομάκρυνσης, κεντρική συλλογή δεδομένων από τις δημόσιες αρχές για στατιστικούς σκοπούς και πληροφορίες για τον σχεδιασμό των στρατηγικών απομάκρυνσης και τα οικονομικά κίνητρα, καθώς και δημόσια πρόσβαση στις σχετικές πληροφορίες όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία για τις δημόσιες αρχές, τους ενοίκους, τους εργολάβους και τους εργαζομένους.

3.5.

Οι διαδικασίες αναγνώρισης και αποζημίωσης για τα θύματα της έκθεσης σε αμίαντο πρέπει να βελτιωθούν και να διευκολυνθεί η πρόσβαση στις απαραίτητες πληροφορίες ώστε να δοθεί στα θύματα η δυνατότητα να εκφράσουν την άποψή τους, παράλληλα με νομική, οικονομική και προσωπική υποστήριξη. Οι ενώσεις θυμάτων του αμιάντου θα πρέπει να υποστηριχθούν. Αυτό θα μειώσει το φορτίο που επωμίζονται ατομικά στο πλαίσιο των εν λόγω διαδικασιών αναγνώρισης, που έρχεται να προστεθεί στην προσωπική τους επιβάρυνση από τη νόσο.

3.6.

Στο πλαίσιο της δομής διακυβέρνησης της EPBD, θα πρέπει να καθοριστούν ακριβείς στόχοι με βάση τον εντοπισμό των κυριότερων θεμάτων και την αξιολόγηση της προόδου. Θα πρέπει να αναπτυχθούν ευρωπαϊκά μέσα για τη στήριξη της εφαρμογής των εθνικών μακροπρόθεσμων στρατηγικών ανακαίνισης υπό μορφή κατευθυντήριων γραμμών και δεικτών, συγκριτικής αξιολόγησης, ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και αξιολόγησης από ομοτίμους.

4. Παρατηρήσεις σχετικά με την εφαρμογή της EPBD σε εθνικό επίπεδο

4.1.

Η αναθεωρημένη EPBD υποχρεώνει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης. Σύμφωνα με το άρθρο 7 της EPBD, είναι ζωτικής σημασίας αυτές οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές να σχεδιαστούν ενόψει των εγγενών κινδύνων που συνεπάγονται ο αμίαντος και άλλες επιβλαβείς ουσίες.

4.2.

Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να καταρτίσουν και να υλοποιήσουν μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης. Αυτό θα πρέπει να γίνεται σε συνεννόηση με τους σχετικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων εδαφικών επιπέδων, όπως οι περιφέρειες και οι δήμοι. Πρέπει φυσικά να λαμβάνονται υπόψη οι εθνικές διαφορές στις διοικητικές και οργανωτικές δομές.

4.3.

Τα κριτήρια για την οικονομική στήριξη της ενεργειακής ανακαίνισης, όπως οι φορολογικές εκπτώσεις ή οι επιδοτήσεις, θα πρέπει να ορίζονται ρητά κατά τρόπο που να επιτρέπει στους ιδιοκτήτες ακινήτων να απομακρύνουν τις επιβλαβείς ουσίες με τη λήψη ανάλογων μέτρων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση ενεργειακά ενεργών υλικών, όπως τα ενσωματωμένα φωτοβολταϊκά συστήματα. Είναι σημαντικό να παρέχονται επίσης οικονομικά κίνητρα για την απομάκρυνση των επιβλαβών ουσιών όταν η πράξη αυτή δεν συνδέεται άμεσα με την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. Αυτό μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία υγιεινών και ενεργειακά αποδοτικών χώρων διαβίωσης και εργασίας και να διευκολύνει φιλόδοξα σχέδια αφαίρεσης του αμιάντου.

4.4.

Οι καταναλωτές απαιτούν πρόσθετη υποστήριξη υπό μορφή ενημέρωσης σχετικά με τους κινδύνους των επιβλαβών ουσιών στα κτίρια που μπορεί να έχουν επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα του εσωτερικού αέρα, αλλά και για τους τρόπους μετριασμού αυτών των κινδύνων κατά τη διαδικασία ενεργειακής ανακαίνισης. Οι σύμβουλοι ενέργειας, οι ελεγκτές και άλλοι φορείς υποστήριξης των καταναλωτών θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι και κατάλληλοι για να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις δυνατότητες αφαίρεσης του αμιάντου και συναφούς χρηματοδότησης.

4.5.

Επί του παρόντος, οι απαιτήσεις κατάρτισης και οι διατάξεις σε πολλά κράτη μέλη δεν επαρκούν για την κατάλληλη προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους του αμιάντου. Κατ’ αρχήν, κάθε εργαζόμενος στον κατασκευαστικό κλάδο διατρέχει κίνδυνο να συναντήσει αμίαντο κατά τη διάρκεια της εργασίας του. Σύμφωνα με την οδηγία σχετικά με την έκθεση στον αμίαντο κατά τη διάρκεια της εργασίας (οδηγία 2009/148/ΕΚ), κάθε εργαζόμενος που κινδυνεύει χρειάζεται κατάρτιση αντίστοιχη με το επίπεδο του κινδύνου που διατρέχει· ωστόσο, αυτό δεν αντικατοπτρίζεται επαρκώς στη μεταφορά στη νομοθεσία πολλών κρατών μελών, τα οποία συχνά περιορίζονται στους εργαζομένους που ενδέχεται να εκτεθούν σε υψηλές συγκεντρώσεις (π.χ. αφαίρεση αμιάντου/κατεδάφιση κτιρίων). Συνεπώς, προτρέπονται τα κράτη μέλη να επανεξετάσουν την αντίστοιχη μεταφορά της οδηγίας από την πλευρά των διαφόρων ομάδων κινδύνου, ώστε να βελτιωθεί η προστασία όλων των εργαζομένων που απειλούνται με έκθεση στον αμίαντο.

4.6.

Είναι σημαντικό να ενσωματωθούν στα σχετικά μέτρα η ευαισθητοποίηση και η ειδική επαγγελματική εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένης της ευρύτερης ευαισθητοποίησης, ιδίως στους νέους εργαζόμενους, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει επαγγελματική και εκπαιδευτική κατάρτιση. Η κατάρτιση θα πρέπει να σχεδιάζεται ώστε να καλύπτει τις ανάγκες των εργαζομένων που έρχονται περιστασιακά σε επαφή με αμίαντο και να τους επιτρέπει να απομακρύνουν υλικά χαμηλής επικινδυνότητας, όπως οροφές και σωλήνες από αμιαντοτσιμέντο που δεν έχουν υποστεί ζημίες. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις ΜμΕ. Τέλος, ξεχωριστά θα πρέπει να εξετάζονται οι ανάγκες των εξειδικευμένων επιχειρήσεων αφαίρεσης του αμιάντου, οι οποίες μπορεί επίσης να χειρίζονται υλικά υψηλού κινδύνου σε μεγάλες ποσότητες και σε τακτική βάση.

4.7.

Οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι στον κατασκευαστικό κλάδο έχουν αναπτύξει θεματικές ενότητες πληροφόρησης για τον ασφαλέστερο χειρισμό του αμιάντου οι οποίες είναι διαθέσιμες σε πολλές γλώσσες. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να αναλάβουν τα ίδια δραστηριότητες ευαισθητοποίησης ή να διαδώσουν το διαθέσιμο (ενημερωτικό) υλικό.

4.8.

Υπάρχουν νέες τεχνολογίες και νέες πρακτικές εργασίας για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων και των ενοίκων των κτιρίων, και πρέπει να προωθηθεί η χρήση και η εφαρμογή τους. Η γενική μείωση της σκόνης στον χώρο εργασίας μπορεί να περιορίσει ένα ευρύ φάσμα επιπτώσεων στην υγεία που προκύπτουν από το κρυσταλλικό πυρίτιο, τη σκόνη ξύλου και τον αμίαντο, μεταξύ άλλων. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με διαφορετικά μέσα, όπως η αναρρόφηση στην πηγή ή η δέσμευση της σκόνης με νερό ή γέλη. Χρησιμοποιούνται ήδη ρομπότ με τηλεχειρισμό για την αφαίρεση υλικών από επιφάνειες, κλειστούς χώρους, οροφές και τοίχους κτιρίων. Όταν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ο κίνδυνος των επιβλαβών ουσιών, προωθείται η καινοτομία.

4.9.

Είναι σημαντικό να υπάρξει ανταπόκριση στην ενίοτε ακριβή αντίληψη της ύπαρξης επικίνδυνων και ανθυγιεινών χώρων εργασίας στον κατασκευαστικό τομέα. Αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα υπό το φως της γήρανσης του εργατικού δυναμικού. Η διαχείριση του κινδύνου του αμιάντου και των άλλων επιβλαβών ουσιών με ολιστικό τρόπο κατά τη διάρκεια της ενεργειακής ανακαίνισης μπορεί να συμβάλει στο να καταστεί ο τομέας ελκυστικότερος για τους νέους και τις γυναίκες.

4.10.

Η ενεργειακή ανακαίνιση δημιουργεί νέα επαγγέλματα και μετασχηματίζει τις υφιστάμενες περιγραφές των θέσεων εργασίας. Πρόκειται για μια ευκαιρία για τη βελτίωση της ελκυστικότητας του τομέα και τη δημιουργία νέων και ελκυστικών θέσεων εργασίας. Καθίσταται ολοένα και σημαντικότερο να αντιμετωπιστεί η δημογραφική αλλαγή σε αυτόν τον τομέα, με την παροχή περιγραφών και συνθηκών εργασίας που να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των νέων εργαζομένων, και των γυναικών ειδικότερα.

4.11.

Ο μέσος άνθρωπος περνά το 90 % περίπου του χρόνου του σε εσωτερικούς χώρους. Σήμερα, τα οικοδομικά υλικά σπανίως είναι ομοιογενή. Ακόμη και φαινομενικά απλά προϊόντα παράγονται με τη χρήση μιας σειράς από χημικά προϊόντα και πρόσθετα· αυτό συνδέεται συχνά με τις τεχνικές διαδικασίες. Μερικές φορές οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία είναι άγνωστες. Τα νανοϋλικά, για παράδειγμα, έχουν παρόμοιες γεωμετρικές ιδιότητες με τον αμίαντο και μακροπρόθεσμα ενδέχεται να αποδειχθούν επικίνδυνα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι παραγωγοί δομικών υλικών θα πρέπει να εφαρμόζουν την αρχή της προφύλαξης ως κατευθυντήριο κανόνα στην έρευνα και ανάπτυξη δομικών υλικών.

4.12.

Θα πρέπει να υιοθετηθεί η προσέγγιση του κύκλου ζωής για τον σχεδιασμό των κτιρίων και τα δομικά υλικά με σκοπό τη χρήση στο τέλος του κύκλου ζωής και την ανακυκλωσιμότητα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούσαν να τονώσουν ή να παράσχουν κίνητρα για τη χρήση βιώσιμων τεχνικών για τα κτίρια και φυσικών δομικών υλικών, όπως είναι, ενδεικτικά, το ξύλο, ιδανικά από τοπικές πηγές. Παραδείγματος χάριν, παρατηρείται σήμερα αύξηση του αριθμού των κτιρίων με ξύλινα πλαίσια και των τεχνολογικών εξελίξεων στα βιολογικής προέλευσης μονωτικά υλικά, όπως τα επιχρίσματα κάνναβης, ή νέες εφαρμογές για τα προϊόντα με βάση το ξύλο σε δραστηριότητες στέγασης. Αυτές οι εξελίξεις όσον αφορά τη χρήση πιο βιώσιμων υλικών και προϊόντων θα πρέπει να προωθηθούν και να υποστηριχθούν περισσότερο ενεργά μέσω διαφόρων εργαλείων και πρωτοβουλιών της ΕΕ. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη ο στόχος της ΕΕ για τη δημιουργία κυκλικής οικονομίας.

4.13.

Ένας από τους κύριους λόγους αναθεώρησης της EPBD ήταν η μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Εντούτοις, προβλέπεται υψηλότερη συχνότητα φυσικών καταστροφών που μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη απελευθέρωση ινών αμιάντου από κτίρια και δημόσιες υποδομές. Αυτό θα πρέπει να αποτελέσει επιπρόσθετο κίνητρο για τη διευκόλυνση της απομάκρυνσης του αμιάντου και να συμπεριληφθεί στα σχέδια αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κινδυνεύουν σε τέτοιες καταστάσεις και πρέπει να προστατεύονται επαρκώς.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/20

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η συμβολή των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας σε μια πιο συνεκτική και πιο δημοκρατική Ευρώπη»

(διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου)

(2019/C 240/05)

Εισηγητής: ο κ. Alain COHEUR

Αίτηση γνωμοδότησης	Επιστολή με ημερομηνία 20.9.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	2.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	118/1/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας συμβάλλουν με διάφορους τρόπους, χάρη στην πολυμορφία των τομέων δραστηριοτήτων τους, ώστε να γίνει η μετάβαση προς μια πιο συνεκτική κοινωνία που θα μεριμνά για το κοινό καλό. Η κοινωνική οικονομία αποτελεί βασικό μέσο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στην Ευρώπη, με 2,8 εκατομμύρια επιχειρήσεις και 13,6 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που αποτελούν μερίδιο 8 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας επιτελούν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία και τη διατήρηση ποιοτικών θέσεων εργασίας και στην επιτυχία του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και του Προγράμματος βιώσιμης ανάπτυξης με ορίζοντα το 2030.

1.2.

Η σημερινή κατάσταση της κοινωνικής οικονομίας στην Ευρώπη χαρακτηρίζεται από ανισότητες. Υπάρχουν κράτη μέλη στα οποία η ιστορική ισχύς και οι πρόσφατες εθνικές πολιτικές στηρίζουν την ανάπτυξη του τομέα, ενώ σε άλλα κράτη μέλη ο τομέας τροχοπεδείται. Το πλαίσιο αυτό, στο οποίο έρχεται να προστεθεί η ανεπάρκεια των χρηματοδοτικών πόρων, εμποδίζει την κοινωνική οικονομία να συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη και στην ανάκτηση του δυναμισμού των επιχειρήσεων, να αμβλύνει τις κοινωνικές εντάσεις που προκαλούνται από την αύξηση των ανισοτήτων και της φτώχειας, να μειώσει την ανεργία σε ορισμένες περιοχές και να καταπολεμήσει την υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας, φαινόμενα που οδηγούν στην άνοδο του λαϊκισμού.

1.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσουν τη συμβολή των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας στην ανάπτυξη της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, στο κοινό καλό, στην προώθηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και στην οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας. Η αναγνώριση αυτή έχει νόημα μόνο με τη διάθεση επαρκών πόρων, αλλά και με την ενθάρρυνση της διάδοσης και προώθησης της χρήσης της καινοτομίας και της γνώσης.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τα μοντέλα των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας (ΕΚΟ) είναι σχεδόν ανύπαρκτα στα προγράμματα σπουδών και στους μηχανισμούς δημιουργίας και ανάπτυξης επιχειρήσεων. Το ζήτημα της κατάρτισης και της εκπαίδευσης στην κοινωνική οικονομία πρέπει να μπορεί να ενσωματωθεί στα προγράμματα των εκπαιδευτικών συστημάτων, που αποτελούν πραγματική πύλη πρόσβασης στη γνώση και το επιχειρηματικό πνεύμα. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να προωθηθεί η πρόσβαση των ΕΚΟ στο πρόγραμμα Erasmus+.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι είναι απαραίτητο να προωθηθούν οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας μέσω φιλόδοξων και διατομεακών δημόσιων πολιτικών, καθώς και μέσω ενός ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία.

1.6.

Η ΕΟΚΕ, όπως έχει ήδη υποστηρίξει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν ειδική στήριξη στην κοινωνική καινοτομία —η οποία προϋποθέτει την αναγνώριση και την πολιτική στήριξη των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνίας των πολιτών, καθώς αποτελούν βασική συνιστώσα της κοινωνίας— και να δημιουργήσουν ευνοϊκό γι’ αυτήν περιβάλλον.

1.7.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει την έννοια της κοινωνικής οικονομίας με βάση τα χαρακτηριστικά των διαφόρων σημερινών μορφών της.

1.8.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στα κράτη μέλη και στη Eurostat την ανάγκη εφαρμογής των προτάσεων που περιέχονται στο εγχειρίδιο για τους δορυφορικούς λογαριασμούς, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα στατιστικό μητρώο των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την ανάγκη για περισσότερη έρευνα, ώστε να γίνει κατανοητή η εμβέλεια και οι μηχανισμοί μέσω των οποίων οι ΕΚΟ συμβάλλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της δημοκρατίας και στην τόνωση της οικονομίας. Η προσέγγιση αυτή θα επιτρέψει να μειωθεί το χάσμα μεταξύ των νέων κρατών μελών και της υπόλοιπης ΕΕ.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας χαρακτηρίζονται από το γεγονός ότι εξυπηρετούν το γενικό συμφέρον ή το συμφέρον μιας κοινότητας χωρίς να αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση του κέρδους τους. Ο στόχος τους είναι καθαρά κοινωνικός: πρόκειται για τη βελτίωση της ατομικής και της συλλογικής ευημερίας μέσω της μείωσης των ανισοτήτων και της βελτίωσης της κοινωνικής συνοχής. Στόχος τους επίσης είναι να συμβάλλουν στην ανάπτυξη ποιοτικών θέσεων εργασίας σε κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις.

2.2.

Η κοινωνική οικονομία είναι μια μορφή οργάνωσης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, με βάση τη συλλογική ιδιοκτησία, την αλληλεγγύη και τη συμμετοχική δημοκρατία, που στηρίζεται στην οικονομική αποδοτικότητα των μέσων της και εξασφαλίζει την παραγωγή, τη διανομή, την ανταλλαγή, αλλά και την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. Συμβάλλει στην έκφραση της ενεργού συμμετοχής του πολίτη στα κοινά και συνεισφέρει στην ατομική και συλλογική ευημερία. Έχει παρουσία σε όλους τους τομείς: οικονομικό, κοινωνικό, κοινωνιακό και περιβαλλοντικό.

2.3.

Είναι φανερό ότι πολλά στοιχεία υπονομεύουν σταδιακά τα θεμέλια των κοινωνιών μας, που έχουν ως βάση τη δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή: μείωση των δημόσιων δαπανών και των μέσων προστασίας που προσφέρουν, λογική του βραχυπρόθεσμου κέρδους και αποδοτικότητας που ακολουθούν οι χρηματοπιστωτικές και κερδοσκοπικές αγορές, άνοδος του λαϊκισμού αυξανόμενες ανισότητες.

2.4.

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι εξελίξεις αυτές στην κοινωνία και οι γιγαντούμενες αβεβαιότητες, αλλά και να διατηρηθούν οι φιλοδοξίες για οικονομική ανάπτυξη, η ΕΕ πρέπει να συμβάλει στη διαμόρφωση συνεκτικών δημοκρατικών κοινωνιών, που θα αποτελούν συνώνυμο της οικονομικής και κοινωνικής προόδου, της καταπολέμησης των διακρίσεων και κάθε μορφής κοινωνικού αποκλεισμού. Η ΕΕ μπορεί να εκπληρώσει τις φιλοδοξίες της, προασπίζοντας παράλληλα τις κοινές της αξίες μέσω μιας φιλόδοξης εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και της επίτευξης των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης.

3. Κοινωνική συνοχή και κοινωνία των πολιτών

3.1.

Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης, η κοινωνική συνοχή είναι η ικανότητα μιας κοινωνίας να διασφαλίζει την ευημερία όλων των μελών της, μειώνοντας τις ανισότητες και αποτρέποντας την περιθωριοποίηση. Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, φιλοδοξία της πολιτικής για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή είναι να μειωθούν οι ανισότητες όσον αφορά τον πλούτο και την ανάπτυξη μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ. Η υπονόμευση της κοινωνικής συνοχής προκαλεί αύξηση της απογοήτευσης, πολιτισμικό απομονωτισμό, ενώ αποτελεί γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη αντιδημοκρατικών θεωριών. Η δημοκρατία και η κοινωνική συνοχή, η ελεύθερη και ανεξάρτητη οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών αποτελούν συστατικό στοιχείο του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, ακόμη και αν τίθενται σήμερα υπό αμφισβήτηση. Η κοινωνική οικονομία, μέσω των στόχων της, που έχουν κοινωνικό χαρακτήρα ή κοινωνικό αντίκτυπο, ανταποκρίνεται με ρεαλιστικό τρόπο στους στόχους της συνοχής και της ανάπτυξης, ενώ παράλληλα εκφράζει ένα δημοκρατικό μοντέλο.

3.2.

Για ιστορικούς και συγκυριακούς λόγους, η κοινωνία των πολιτών έχει πολύ διαφορετικούς ορισμούς και μπορεί να παίρνει διάφορες μορφές ανάλογα με το κράτος μέλος. Η εδραίωσή της βασίζεται σε πολιτιστικές και πολιτικές παραδόσεις. Ορισμένες από τις οργανώσεις της (συνδικάτα, όμιλοι, οργανώσεις φιλανθρωπικού σκοπού κ.λπ.) έχουν μόνιμη παρουσία, ενώ άλλες είναι προϊόν των εξελίξεων της εκάστοτε εποχής. Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας, καθώς αποτελούν οικονομία των ανθρώπων και όχι του κεφαλαίου, μπορούν να θεωρηθούν ως συστατικό στοιχείο αυτής της κοινωνίας των πολιτών.

3.3.

Η κοινωνία των πολιτών αποτελεί ένα οιονεί εκκολαπτήριο για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας και, ως εκ τούτου, συμβάλλει στην επιτάχυνση της συνοχής. Μέσω της δημιουργίας επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, η κοινωνία των πολιτών μπορεί να δώσει σε ορισμένες μειονότητες το δικαίωμα να ακουστούν ή να αναπτύξουν δραστηριότητες που δεν είναι και τόσο κερδοφόρες και οι οποίες δεν θα μπορούσαν πιθανότατα να ενταχθούν στο πλαίσιο των πιο παραδοσιακών επιχειρήσεων. Σε μια εποχή ξενοφοβικών κινημάτων ή υποχώρησης της δημοκρατίας, οι ΕΚΟ μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της δημοκρατίας και της συνοχής (άρθρο 2 της Συνθήκης), για παράδειγμα στο ζήτημα της ένταξης των μεταναστών (1).

3.4.

Στον χώρο της εκπαίδευσης, η κοινωνική οικονομία, καθώς και η συνεισφορά της και η προστιθέμενη αξία της για τις κοινωνίες μας, αγνοούνται συνήθως από τα σχολικά και πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών. Το ίδιο ισχύει και για τα δίκτυα δημιουργίας επιχειρήσεων. Τα κράτη μέλη, όπως και τα όργανα της ΕΕ, θα πρέπει, ως εκ τούτου, να δημιουργήσουν δυνατότητες εκπαίδευσης στην κοινωνική οικονομία, ώστε να καταστεί δυνατό —και όχι υποχρεωτικό— να τεθούν στη διάθεση των πολιτών τα εργαλεία για την κατάκτησή της.

4. Η κοινωνική οικονομία, ένα διαφορετικό οικονομικό μοντέλο

4.1.

Έχοντας ως βάση τον τρόπο με τον οποίο οργανώνονται οι πολίτες για την κάλυψη των οικονομικών και κοινωνικών τους αναγκών, αλλά και των πολιτιστικών αναγκών τους, στο πλαίσιο των ανατροπών που συμβαίνουν στην κοινωνία, οι ΕΚΟ καθορίστηκαν αρχικά από τα νομικά τους καθεστώτα, ως βασικές συμβάσεις που δεσμεύουν τα ενεργά μέρη ορίζοντας ελεύθερα τους εσωτερικούς κανόνες που διέπουν τη λειτουργία τους. Έτσι δημιουργήθηκαν τα ταμεία αλληλασφάλισης, οι συνεταιρισμοί και οι ενώσεις, στις οποίες προστέθηκαν τα ιδρύματα. Σήμερα, τα εν λόγω νομικά σχήματα εξακολουθούν να είναι τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα για τη σύσταση επιχειρήσεων στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας (2).

4.2.

Ανάλογα με την εξέλιξη των κοινωνιών, ήρθαν να προστεθούν και άλλα είδη δομών: οι κοινωνικές επιχειρήσεις ένταξης στην εργασία (WISE) στους τομείς της κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης και της ένταξης των ατόμων με αναπηρία ή οι κοινωφελείς επιχειρήσεις στους τομείς της ανάκτησης υλικών και της ανακύκλωσης, η παροχή φροντίδων, η προστασία του περιβάλλοντος.

4.3.

Με διαφόρων ειδών κείμενα (πρωτοβουλίες, κανονισμούς (3)), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων, που είναι κυρίως επιχειρήσεις που υπάγονται στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας. Σήμερα, παραμένει ανοικτή η συζήτηση όσον αφορά την de facto ενσωμάτωση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, ο ορισμός της οποίας δεν είναι σαφής.

4.4.

Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει από καιρό ένα σχέδιο δράσης για τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας ώστε να εξασφαλισθεί η ανάπτυξη και η άνθιση του εν λόγω τομέα και να αξιοποιηθεί το πλήρες δυναμικό του στην Ευρώπη. Για την ΕΟΚΕ, οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας αποτελούν μέρος της κανονικής οικονομίας και δεν αντιπαρατίθενται με άλλα επιχειρηματικά μοντέλα. Ωστόσο, τα περισσότερα υφιστάμενα προγράμματα στήριξης των επιχειρήσεων, προώθησης της ανάπτυξής τους και συνδρομής των νεοσύστατων επιχειρήσεων, καθώς και άλλες αναγκαίες προϋποθέσεις, όπως η νομοθεσία και τα χρηματοπιστωτικά μέσα, συχνά αδυνατούν να στηρίξουν τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας, κυρίως επειδή έχουν σχεδιαστεί για τα συνήθη πιο παραδοσιακά επιχειρηματικά μοντέλα και λογικές. Επιπροσθέτως, οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας πρέπει να αναγνωρίζονται πλήρως και να συμμετέχουν στον κοινωνικό διάλογο.

5. Συμβολή της συνεργασίας και της κοινωνικής οικονομίας στους στόχους της κοινωνικής συνοχής και της δημοκρατίας

5.1.

Η δημοκρατία αποτελεί τον πυρήνα του ορισμού της κοινωνικής οικονομίας και της δυναμικής των εταιρειών της. Η «εσωτερική»δημοκρατία αναφέρεται στην αρχή «ένα άτομο-μία ψήφος»στους κόλπους των οργάνων λήψης αποφάσεων, στη συμμετοχή διαφόρων κατηγοριών συντελεστών στη διοίκηση της εταιρείας, όπως οι εργαζόμενοι, οι χρήστες ή οι δικαιούχοι.

Ωστόσο, ο ρόλος των ΕΚΟ στον εκδημοκρατισμό της οικονομίας μας ξεπερνά τους εσωτερικούς τρόπους διαχείρισής τους. Πράγματι, υπάρχει μια δημοκρατική διάσταση που παρέχει στους πολίτες τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε συλλογικές δραστηριότητες και να συμβάλλουν σε κοινωνικές συζητήσεις. Ως προς αυτό, οι ΕΚΟ αποτελούν πραγματικό σχολείο συμμετοχικής δημοκρατίας.

5.2.

Αυτή η δημοκρατική λειτουργία των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας ασκείται σε διάφορα επίπεδα: με τα αγαθά και τις υπηρεσίες που προσφέρουν, με τους εναλλακτικούς τρόπους που προτείνουν, με τις λύσεις που παρέχουν σε ανάγκες στις οποίες δεν υπάρχει κάλυψη, με τη συμβολή που έχουν στη δημιουργία χώρων έκφρασης και διαλόγου, με τις δράσεις άσκησης πίεσης και ευαισθητοποίησης που αναπτύσσουν. Οφείλουν να αποδέχονται ένα επιχειρηματικό μοντέλο που θα σέβεται περισσότερο τα περιβαλλοντικά ζητήματα, τις κοινωνικές σχέσεις και τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων τους.

5.3.

Όταν αναφέρεται η συμβολή της κοινωνικής οικονομίας στη συνοχή, υπάρχει η τάση να εννοούνται κυρίως οι ικανότητές της για «επανόρθωση», οι παρεμβάσεις της σε πληθυσμούς που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, το μερίδιό της στον κοινωνικό και ιατρικο-κοινωνικό τομέα. Αυτή η τάση να αποδίδεται στην κοινωνική οικονομία μια λειτουργία επανόρθωσης είναι αδιαμφισβήτητη και αδιαχώριστη από τη δραστηριότητα του εθελοντικού τομέα. Ωστόσο, η συνοχή και η δημοκρατία πρέπει να εξεταστούν και υπό το πρίσμα των πολιτικών και των διαδικασιών που εφαρμόζονται από τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας προκειμένου να μετρηθεί ο κοινωνικός τους αντίκτυπος.

6. Κοινωνική και εδαφική συνοχή – εδραίωση ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού χώρου μέσω της κοινωνικής οικονομίας

6.1.

Η παγκοσμιοποίηση, η οικοδόμηση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, οι μεγάλες βιομηχανικές επαναστάσεις προκάλεσαν βαθιές αλλαγές στις κατά τόπους περιοχές. Υπήρξαν ή υπάρχουν ακόμη περιφέρειες πληγείσες κυρίως από την αποβιομηχάνιση και την ανεργία.

6.2.

Οι οικονομίες των νέων κρατών μελών έχουν περάσει από μακρές και ενίοτε οδυνηρές διαδικασίες μετάβασης από τα συστήματα κομμουνιστικού σχεδιασμού στις ρυθμιζόμενες οικονομίες της αγοράς. Οι θεσμικές και πολιτικές προσαρμογές είχαν επιπτώσεις στις κοινωνίες και τις οικονομίες τους, όπως και στις μεταναστευτικές ροές. Οι αλλαγές αυτές έπληξαν και τις ΜΜΕ, ειδικά τον συνεταιριστικό τομέα σε κάθε νέο κράτος μέλος, ο οποίος χειραγωγούνταν επί δεκαετίες, ακόμη και κατά τη διάρκεια της μετάβασης προς ένα σύστημα αγοράς. Η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στις χώρες αυτές θα μπορούσε να συμβάλει στον στόχο που επιδιώκει η ΕΕ για εδραίωση ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού χώρου, στον οποίο οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες μεταξύ της ΕΕ των 15, αφενός, και των 12 νέων κρατών μελών της νότιας και Ανατολικής Ευρώπης, αφετέρου, θα μειωθούν και θα εξαλειφθούν.

6.3.

Σε πολλές χώρες της περιοχής αυτής, η κοινωνική οικονομία έχανε σταδιακά όλο και περισσότερο το γόητρό της. Ωστόσο, ο τομέας αυτός δεν έχει εκλείψει. Τα ταμεία αλληλασφάλισης, οι ενώσεις και τα ιδρύματα, μετά από μισό αιώνα σχεδόν πλήρους ανυπαρξίας, ανακαλύπτονται εκ νέου και εξαπλώνονται σταδιακά, παράλληλα με την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών κινημάτων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων στις χώρες αυτές. Η ανάπτυξη αυτού του «τρίτου πυλώνα»στα νέα κράτη μέλη θα πρέπει να θεωρηθεί ως συνιστώσα της σωστής ενσωμάτωσής τους στο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο.

6.4.

Θα πρέπει να υπάρξουν εκστρατείες εκπαίδευσης και ενημέρωσης σχετικά με την ιστορία, τις παραδόσεις και τις εθνικές ρίζες της κοινωνικής οικονομίας και των συνεταιριστικών κινημάτων, που θα συμβάλουν στον μετριασμό των αρνητικών εικόνων που συνδέονται με τους καταναγκαστικούς συνεταιρισμούς των κομμουνιστικών καθεστώτων και θα συνδέσουν τις νέες μορφές κοινωνικής επιχειρηματικότητας με τις παραδόσεις της κοινωνικής οικονομίας.

6.5.

Ταυτόχρονα, στις χώρες με ισχυρή παράδοση στην κοινωνική οικονομία, υπήρξαν εκλεγμένοι εκπρόσωποι, επιχειρηματίες και άνθρωποι που προσπάθησαν να δώσουν νέα πνοή στην περιοχή τους και να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές και κοινωνικές ανισορροπίες με τις οποίες βρίσκονταν αντιμέτωποι. Οι παραδοσιακές ή οι νέες μορφές της κοινωνικής οικονομίας βρέθηκαν στο επίκεντρο πολλών τοπικών πολιτικών και συνέβαλαν στη συνοχή και στη δημοκρατική ζωή.

7. Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας, συντελεστές οικονομικής και κοινωνικής καινοτομίας

7.1.

Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ έχει εξετάσει τις καινοτομίες που χαρακτηρίζονται συχνά ως «κοινωνικές»ή «κοινωνιακές»και οι οποίες, εκτός του ότι είναι ευεργετικές για την κοινωνία, ενισχύουν και τις δυνατότητές της να αναλαμβάνει δράση. Το θεμέλιο της κοινωνικής καινοτομίας είναι μια ηθική, ιδεολογική ή κοινωφελής άποψη ζωής, η οποία καταδεικνύεται από τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Οι ΕΚΟ αποτελούν καταλύτη για την κοινωνική καινοτομία, δεδομένου ότι επικεντρώνονται σε μια συγκεκριμένη ομάδα χρηστών, σε μια ανάγκη της κοινωνίας ή σε κάποιο κενό που παραμένουν χωρίς κάλυψη.

7.2.

Εμφανίζονται πολλά νέα επιχειρηματικά μοντέλα που αναδιαμορφώνουν τη σχέση μεταξύ παραγωγών, διανομέων και καταναλωτών, όπως η οικονομία της λειτουργικότητας, η οικονομία του διαμοιρασμού και ο υπεύθυνος χρηματοπιστωτικός τομέας. Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι καινούργιες, αλλά εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία εναλλακτικών οικονομικών μοντέλων επειδή επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν διαφορετικές βασικές προκλήσεις, που είναι ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο και τον πλανήτη και για τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, η συμμετοχική διακυβέρνηση και η διαφύλαξη των πόρων και του φυσικού κεφαλαίου. Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στα καινοτόμα οικονομικά μοντέλα που θα συνδέουν αναπόσπαστα τις έννοιες της οικονομικής ευημερίας, της ποιοτικής κοινωνικής προστασίας και της περιβαλλοντικής αειφορίας, και τα οποία θα καθορίσουν ένα «ευρωπαϊκό σήμα». Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα χρειαστεί να είναι φιλόδοξη ως προς αυτό.

7.3.

Στο Βέλγιο, υπάρχει η εμπειρία του συνεταιρισμού SMART που παρέχει στα μέλη του τη δυνατότητα να αναπτύξουν την οικονομική τους δραστηριότητα ως αυτόνομοι εργαζόμενοι σε ένα ασφαλές πλαίσιο. Ο SMART έχει παρουσία σε εννέα ευρωπαϊκές χώρες και τα μέλη του ανέρχονται συνολικά σε 120 000 επαγγελματίες.

7.4.

Στην Ισπανία, ο συνεταιριστικός όμιλος Mondragon κατέχει σημαντικό μερίδιο της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της Χώρας των Βάσκων για περισσότερα από 70 χρόνια. Η Mondragon Corporation απασχολεί σήμερα πάνω από 90 000 άτομα.

7.5.

Στη Γαλλία, οι «συνεταιριστικές εταιρείες συλλογικών συμφερόντων»(SCIC) έχουν μεγάλο μερίδιο στη στήριξη και την επανένταξη ατόμων που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Έχουν καταστεί συντελεστές εδαφικής ανάπτυξης και υλοποιούν έργα τοπικής ανάπτυξης.

7.6.

Όλο και περισσότεροι επαγγελματίες και ερευνητές του ψηφιακού τομέα δραστηριοποιούνται υπό τη μορφή συνεταιρισμών, επιχειρήσεων που τάσσονται υπέρ των «άυλων κοινών»(ψηφιακών κοινών).

7.7.

Το ίδιο ισχύει και στους τομείς του δίκαιου εμπορίου, της παραγωγής και της διανομής ποιοτικών γεωργικών προϊόντων προερχόμενων από τη βιολογική ή τη «λελογισμένη»γεωργία. Στους τομείς που συνδέονται με το περιβάλλον, οι πρωτοβουλίες ΕΚΟ αυξάνονται ολοένα.

7.8.

Οι ΕΚΟ δεν είναι αναγκαστικά μικρές επιχειρήσεις. Ορισμένες από αυτές στον τομέα της τραπεζασφάλειας (όπως η Crédit Coopératif στη Γαλλία, ο Όμιλος P&V στο Βέλγιο) κατέχουν ηγετική θέση στις εθνικές αγορές τους. Οι συνεταιρισμοί κατανάλωσης και διανομής προϊόντων κατέχουν εξίσου σημαντικές θέσεις στο λιανικό εμπόριο στην Ευρώπη.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 1.

(2) Μελέτη της ΕΟΚΕ του 2017 με τίτλο «Recent Evolutions of the Social Economy in the European Union»(Πρόσφατες εξελίξεις της κοινωνικής οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση).

(3) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1296/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, για τη θέσπιση προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την απασχόληση και την κοινωνική καινοτομία (EaSI) και την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 283/2010/EE για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Μικροχρηματοδοτήσεων Progress για την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη.

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/24

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Το αναξιοποίητο δυναμικό της ευρωπαϊκής φιλανθρωπίας»

[διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας]

(2019/C 240/06)

Εισηγητής: ο κ. Petru Sorin DANDEA

Διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ	Επιστολή με ημερομηνία 20.9.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	24.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	132/5/15

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει πλήρως τη συμπληρωματική και καινοτόμο αξία που μπορεί να προσδώσει η φιλανθρωπία στην κοινωνική συνοχή, με την ενίσχυση των κοινών αξιών και τη θωράκιση της κοινωνίας μας. Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν τη φιλανθρωπία ως μια μορφή προσφοράς και συμμετοχής στην κοινωνία, να δημιουργήσουν χώρο για φιλανθρωπία και να συνεργαστούν με φιλανθρωπικούς φορείς με κατάλληλες νομοθετικές ή μη νομοθετικές πρωτοβουλίες.

1.2.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τη φιλανθρωπία σύμφωνα με τις ελευθερίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα της ΕΕ, το οποίο να ενθαρρύνει τη φιλανθρωπική δράση και τη δράση των πολιτών, την ιδιωτική συνεισφορά για κοινωφελείς σκοπούς και για τη δημιουργία φιλανθρωπικών οργανώσεων. Επίσης, προτρέπει τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν έτσι ώστε τα εθνικά και ενωσιακά μέτρα ασφάλειας να βασίζονται στον κίνδυνο, να είναι αναλογικά και τεκμηριωμένα, αλλά και προωθούν επίσης τη διαφάνεια στη φιλανθρωπική δράση.

1.3.

Το κράτος πρόνοιας και η κοινωνική ασφάλιση αποτελούν ευρωπαϊκό δημιούργημα, αξιοζήλευτο για τον υπόλοιπο κόσμο. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν το κράτος πρόνοιας, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο και τα συστήματα κοινωνικής προστασίας, με βάση τη φορολογική δικαιοσύνη και αποτελεσματικές πολιτικές απασχόλησης. Αυτό θα βελτιώσει τη συμπληρωματικότητα και την ικανότητα των φιλανθρωπικών οργανώσεων να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες των πλέον ευάλωτων ομάδων και να αντιμετωπίσουν ζητήματα που δεν καλύπτονται πλήρως από δημόσιους οργανισμούς ή τον ιδιωτικό τομέα.

1.4.

Δεδομένου ότι η ελεύθερη ροή κεφαλαίων βρίσκεται στον πυρήνα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η διασφάλιση της νομικής και πρακτικής εφαρμογής αυτής της θεμελιώδους ελευθερίας, σε συνδυασμό με την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων για τη διευκόλυνση της διασυνοριακής φιλανθρωπικής δράσης και των επενδύσεων, θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη υπερεθνικές νομικές μορφές που διευκολύνουν το φιλανθρωπικό έργο.

1.5.

Η ΕΕ θα μπορούσε να αξιοποιήσει τον αντίκτυπο των ιδιωτικών πόρων για το κοινό καλό, θεσπίζοντας χρηματοδοτικά μέσα (π.χ. στο πλαίσιο του προγράμματος Invest EU 2018) τα οποία να λειτουργούν ως καταλύτης για τη χορήγηση δωρεών από κοινού με τη φιλανθρωπία, να ενθαρρύνουν κοινές επενδύσεις και περισσότερες επενδύσεις κοινωνικού χαρακτήρα και να παρέχουν τα μέσα εγγύησης για τη μείωση των οικονομικών κινδύνων από τις επενδύσεις φιλανθρωπικών οργανώσεων που σχετίζονται με την αποστολή τους. Θα πρέπει επίσης να διευκολύνει τη συμμετοχή στην κοινωνική καινοτομία.

2. Εισαγωγή

2.1.

Η φιλανθρωπία έχει βελτιώσει σε όλα τα επίπεδα τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών της Ευρώπης αλλά και ολόκληρου του κόσμου. Σε όλη την Ευρώπη, τα άτομα, οι οικογένειες, οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι επιχειρήσεις συμβάλλουν στο κοινό καλό, συμμετέχοντας σε μια παράδοση δοκιμασμένη στον χρόνο που προάγει την ανθρωπιά, σε σαφή συμπληρωματικό ρόλο με αυτόν του κράτους.

2.2.

Η ατομική προσφορά, σε όλες τις μορφές της, είναι πιθανό να είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη αλληλεπίδραση, ενώ η προέλευση της οργανωμένης προσφοράς (με τη μορφή ιδρυμάτων, για παράδειγμα) σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ανάγεται στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ταυτόχρονα, η Ευρώπη αποτελεί μια ποικιλόμορφη ήπειρο και η φιλανθρωπία εξαρτάται από τις διαφορές στην ιστορία και τον πολιτισμό, τις οικονομικές και πολιτικές συνθήκες και τους κανόνες.

2.3.

Σήμερα, η φιλανθρωπία αποτελεί μία από τις μορφές επίδειξης κοινωνικής δέσμευσης, προσήλωσης στο δημόσιο συμφέρον, αλληλεγγύης και ενεργού συμμετοχής στα κοινά. Οι άνθρωποι αποτελούν τον πυρήνα της φιλανθρωπίας· είναι ελεύθεροι να συνεισφέρουν τους ιδιωτικούς τους πόρους για κοινωφελείς σκοπούς και, για την επίτευξη αυτού του στόχου, υποστηρίζουν ή δημιουργούν φιλανθρωπικές οργανώσεις που δεσμεύονται από τις αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας.

2.4.

Οι φιλανθρωπικές ροές προστατεύονται από τις ελευθερίες που προβλέπονται στη Συνθήκη της ΕΕ. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και ειδικότερα το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, παρέχουν στους πολίτες την ελευθερία να δημιουργούν και να οργανώνουν δομές για φιλανθρωπικά έργα. Πολλές από αυτές προωθούν αξίες της ΕΕ όπως περιγράφονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ, όπως ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου.

2.5.

Στόχος της φιλανθρωπίας είναι η επίτευξη μιας κοινωνίας που να επικεντρώνεται στην κοινωνική συνοχή, την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στα κοινά, την αυτοπραγμάτωσή του και την ισότητα των ευκαιριών. Οι αξίες αυτές είναι σημαντικές για την κοινωνία μας. Ενεργοποιούνται από την αγανάκτηση στην αδικία, τη φροντίδα για τους πλέον ευπαθείς, τη συμπόνοια, τις προσδοκίες για ένα καινοτόμο μέλλον και την ευθύνη για τη διατήρηση της πολύτιμης φύσης και του πολιτισμού. Με βάση αυτές τις αξίες, πολλοί άνθρωποι και φιλανθρωπικές οργανώσεις προσφέρουν λύσεις και απτά αποτελέσματα.

2.6.

Ο φιλανθρωπικός τομέας της Ευρώπης αποτελείται από διάφορους τύπους δωρητών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Μολονότι δεν υπάρχει ενιαία, επικαιροποιημένη και ολοκληρωμένη μελέτη για την ευρωπαϊκή φιλανθρωπία που να καλύπτει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, έχουμε ορισμένα ενδεικτικά στοιχεία για αυτόν τον τομέα. Το 2016, τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τα Ευρωπαϊκά δίκτυα δωρητών και ιδρυμάτων (DAFNE) και αναλύθηκαν από το Κέντρο Ιδρυμάτων των ΗΠΑ, ανέφεραν ότι υπάρχουν πάνω από 147 000 καταχωρισμένα «κοινωφελή ιδρύματα»στην Ευρώπη, με συνδυασμένες ετήσιες δαπάνες ύψους σχεδόν 60 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι πληροφορίες αυτές βασίζονται στα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από 24 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένων 18 κρατών μελών της ΕΕ. Το 2017, μια μελέτη που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ερευνών για την Φιλανθρωπία (1), παρείχε μια συνολική επισκόπηση της φιλανθρωπίας που παρείχαν τα νοικοκυριά, οι εταιρείες, τα κοινωφελή ιδρύματα και οι φιλανθρωπικές λαχειοφόρες αγορές σε 20 ευρωπαϊκές χώρες (19 κράτη μέλη της ΕΕ και Ελβετία) με βάση στοιχεία του 2013. Για τις 20 αυτές χώρες, εκτιμάται ότι οι φιλανθρωπικές συνεισφορές στην Ευρώπη ανέρχονται σε τουλάχιστον 87,5 δισεκατ. ευρώ ετησίως (η χαμηλότερη εκτίμηση).

3. Ρόλος και αξία

3.1.

Οι φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες ασχολούνται με κοινωνικά ζητήματα σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η φιλανθρωπική προσφορά καλύπτει κοινωφελείς σκοπούς, από την προώθηση του πλουραλισμού ιδεών, των κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς, την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες, των Ρομά και των μεταναστών, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου έως τη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας, τα περιβαλλοντικά ζητήματα, τις τέχνες και τον πολιτισμό, τα έργα κοινωνικής δικαιοσύνης, τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας σε όλους τους τομείς που αφορούν την ΕΕ.

3.2.

Η πολυμορφία της φιλανθρωπίας σημαίνει ότι ο τομέας είναι σε θέση να εντοπίζει, να παρεμβαίνει και να στηρίζει ειδικά πεδία όταν οι παράγοντες της αγοράς και των κυβερνητικών φορέων αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες (2). Συχνά λειτουργούν ως καταλύτες για την καινοτομία και τις νέες ιδέες. Η δράση των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων παρουσιάζει πλεονεκτήματα όσον αφορά την ανακάλυψη και τη δοκιμή νέων μεθοδολογιών για την επίλυση κοινωνικών ζητημάτων. Η φιλανθρωπία προσπαθεί, ενίοτε επιτυχημένα, ενίοτε όχι, αλλά πάντα μαθαίνει και μοιράζεται τις βέλτιστες πρακτικές της.

3.3.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι δημόσιοι φορείς (όπως εθνικές κυβερνήσεις και τοπικές αρχές) και οι φιλανθρωπικές οργανώσεις συνεργάζονται για να αλληλοσυμπληρώνονται σε δραστηριότητες που διατηρούν την κοινωνία μας ισχυρή. Η φιλανθρωπία θα αυξήσει την απήχησή της, εάν στηριχθεί από τις δημόσιες αρχές. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η φιλανθρωπία βοηθάει τα άτομα, ωστόσο δεν αποτελεί μέρος του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου (κοινωνική προστασία βασισμένη στην αλληλεγγύη, δημόσιες υπηρεσίες, κοινωνικός διάλογος) και δεν μπορεί να το υποκαταστήσει. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης επίγνωση του ότι η φιλανθρωπία ενίοτε σπανίζει για τους φτωχότερους. Συνιστά τη διατήρηση και την ανάπτυξη των βασισμένων στην αλληλεγγύη συστημάτων κοινωνικής προστασίας, και αναγνωρίζει τη στήριξη που παρέχουν σε αυτούς τους τομείς της κοινωνίας οι φιλανθρωπικές οργανώσεις.

3.4.

Η φιλανθρωπία είναι ανοικτή σε όλους· ο καθένας μπορεί να προσφέρει. Ήδη στην Ευρώπη, εκατομμύρια ατομικοί και εταιρικοί δωρητές και χρηματοδότες προβαίνουν σε ετήσιες συνεισφορές. Τούτο οφείλεται στο πάθος, την ευγνωμοσύνη και τη δέσμευσή τους για κοινωνικά ζητήματα, συμπληρωματικά προς τις δημόσιες δράσεις. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους τα άτομα και οι οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών, μπορούν να συνεισφέρουν σε κοινωφελείς σκοπούς. Οι συνεισφορές μπορεί να έχουν τη μορφή φιλανθρωπικών δώρων/δωρεών, επενδύσεων με κοινωνικό αντίκτυπο, σύστασης φιλανθρωπικών ιδρυμάτων ή ανεξάρτητων ιδιωτικών φιλανθρωπικών οργανισμών με μακροπρόθεσμη προοπτική.

3.5.

Τα φιλανθρωπικά ζητήματα είναι διακρατικά, διασυνοριακά και ευρωπαϊκά: τα ζητήματα δημοσίου συμφέροντος (όπως η κλιματική αλλαγή και οι κίνδυνοι για την υγεία) δεν σταματούν στα σύνορα και οι Ευρωπαίοι χαρακτηρίζονται από ολοένα μεγαλύτερη κινητικότητα. Ως εκ τούτου, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι δωρητές εργάζονται όλο και περισσότερο σε διασυνοριακό επίπεδο και σε συνεργασία με εταίρους από όλη την Ευρώπη, παρά την ύπαρξη νομικών φραγμών στη διασυνοριακή φιλανθρωπία. Οι φιλανθρωπικές οργανώσεις είναι επίσης προσηλωμένες στις παγκόσμιες αξίες και πρωτοβουλίες, όπως οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης και η Συμφωνία για το κλίμα, και προωθούν την εφαρμογή τους σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο.

3.6.

Τα ευαγή ιδρύματα και άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις μπορούν επίσης να ενεργούν ως πόλος έλξης, διότι φέρνουν σε επαφή τους διάφορους ενδιαφερομένους που είναι απαραίτητοι για την αντιμετώπιση μιας συγκεκριμένης πρόκλησης.

3.7.

Ορισμένες εθνικές κυβερνήσεις θεσπίζουν ή εξετάζουν το ενδεχόμενο θέσπισης αυστηρότερων κανόνων που να μειώνουν το εύρος της φιλανθρωπικής δράσης, επίσης ως μέρος του ολοένα και πιο επικριτικού δημόσιου λόγου που αφορά τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (3). Οι μηχανισμοί για την τόνωση της φιλανθρωπικής δράσης και ενός γενικά ευνοϊκού περιβάλλοντος έχουν, ωστόσο, ουσιώδη σημασία για τη δημιουργία μιας νοοτροπίας συνεισφοράς. Ο περιορισμός του εύρους λειτουργίας ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση της δυσπιστίας των πολιτών ως προς τον πολύτιμο ρόλο που διαδραματίζει η κοινωνία των πολιτών στην προώθηση της ανάπτυξης της κοινωνίας στο σύνολό της.

4. Εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν προκειμένου να αξιοποιηθεί το πλήρες δυναμικό της φιλανθρωπίας στην Ευρώπη

4.1.

Για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της φιλανθρωπίας και των οργανωμένων μορφών της, απαιτείται ένα ευνοϊκό περιβάλλον τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και κρατών μελών. Αυτό περιλαμβάνει ένα ευνοϊκό κοινωνικό, πολιτιστικό και νομικό περιβάλλον που να προωθεί την ανάληψη φιλανθρωπικής δράσης. Η μελέτη του 2018 με τίτλο «Enlarging the space for European philanthropy»της Oonagh Breen (4) αποκάλυψε ότι, ενώ οι εταιρείες μπορούν, εντός της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, να αξιοποιούν την ελεύθερη διασυνοριακή κυκλοφορία ως προς τις ροές κεφαλαίων χωρίς αδικαιολόγητους περιορισμούς, δεν ισχύει ακόμη το ίδιο για τις φιλανθρωπικές οργανώσεις και τις φιλανθρωπικές ροές. Επιπλέον, οι ανησυχητικές εξελίξεις ως προς την επιβολή περιορισμών στην εξωτερική χρηματοδότηση σε ορισμένες χώρες της ΕΕ και τις αυξημένες απαιτήσεις λόγω του Θεματολογίου για την ασφάλεια αποτελούν πρόβλημα για το εύρος λειτουργίας.

4.2.

Η οργανωμένη φιλανθρωπία αποτελεί βασικό μέρος στον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών και χρειάζεται αυστηρότερη εφαρμογή (5). Οι φιλανθρωπικοί οργανισμοί και δωρητές εργάζονται κάθε φορά όλο και περισσότερο σε διασυνοριακό επίπεδο και σε συνεργασία με τους εταίρους, αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα εξαιτίας διαφόρων νομικών, διοικητικών και φορολογικών φραγμών:

—	Πρώτον, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις πρέπει μερικές φορές να εγγραφούν προτού μπορέσουν να δραστηριοποιηθούν σε άλλη χώρα. Η νομική προσωπικότητα δεν αναγνωρίζεται πάντα στο εξωτερικό.

—	Δεύτερον, στις περισσότερες χώρες δεν υπάρχει νομική διάταξη για τη μεταφορά της έδρας ενός φιλανθρωπικού οργανισμού εκτός εθνικών συνόρων και, ως εκ τούτου, η διαδικασία αυτή συνεπάγεται υψηλή ανασφάλεια δικαίου.

—	Οι φιλανθρωπικές οντότητες δεν μπορούν να συγχωνευτούν σε διασυνοριακό επίπεδο όπως οι εταιρείες.

—	Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αποφεύγουν την κατάργηση των κινήτρων για δωρεές και χορηγίες σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, ακόμη και εκτός εθνικών συνόρων, ιδίως για όσους προσφέρουν υπηρεσίες που δεν καλύπτονται από την αγορά ή τις δημόσιες αρχές.

—	Υπάρχουν επίσης φορολογικοί και διοικητικοί φραγμοί που παρεμποδίζουν το φιλανθρωπικό έργο, ιδίως εκτός εθνικών συνόρων, δεδομένου ότι η αρχή της μη διακριτικής φορολόγησης δεν εφαρμόζεται ακόμη εξίσου και με ουσιαστικό τρόπο από τα κράτη μέλη στη φιλανθρωπία εκτός εθνικών συνόρων (6).

4.3.

Επιπλέον, βλέπουμε περιορισμούς στην ξένη χρηματοδότηση, ενώ οι φιλανθρωπικές χρηματοδοτήσεις θα έπρεπε να ρέουν ελεύθερα σύμφωνα με την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων της ΕΕ και, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πολιτικές ασφάλειας σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο θέτουν υπό αμφισβήτηση τον χώρο. Αν και το Θεματολόγιο για την ασφάλεια έχει μεγάλη σημασία και αποτελεί θέμα κοινού ενδιαφέροντος, απαιτείται προσοχή όταν πρόκειται για πιθανές ανεπιθύμητες συνέπειες στον τομέα αυτόν. Τα μέτρα πολιτικής πρέπει να είναι συναρτώμενα με τον κίνδυνο και αναλογικά.

4.4.

Ο φιλανθρωπικός τομέας δραστηριοποιείται επίσης στην αντιμετώπιση του εξτρεμισμού και στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι γνώσεις και η ειδημοσύνη του αποτελούν πλεονέκτημα για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.

4.5.

Πολιτικό περιβάλλον: σε εθνικό και ιδίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πρέπει να βελτιωθεί η αντίληψη περί του συμπληρωματικού ρόλου της φιλανθρωπίας όσον αφορά τη δημόσια δράση. Η φιλανθρωπία εξακολουθεί να είναι σχετικά απούσα από τα θέματα συζήτησης στα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

5. Φιλανθρωπική ανάπτυξη και δυναμικό

5.1.

Η φιλανθρωπία αυξάνεται ραγδαία. Την τελευταία δεκαετία, έχουν αναληφθεί όλο και περισσότερες ιδιωτικές πρωτοβουλίες για κοινωνικά ζητήματα τα οποία οι κυβερνήσεις και οι οικονομικοί φορείς δυσκολεύονται να επιλύσουν μόνοι τους και έχουν εξελιχθεί σε ουσιαστικό πυλώνα της κοινωνίας μας. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για τον αρνητικό αντίκτυπο εξαιτίας των μειωμένων δυνατοτήτων των κυβερνήσεων να παρέχουν προστασία και κοινωνικές υπηρεσίες στους πολίτες τους. Στο πλαίσιο αυτό, η ενίσχυση των συνθηκών υπό τις οποίες μπορεί να ευοδώσει η φιλανθρωπία, αποτελεί πολύ επίκαιρο ζήτημα. Οι σύγχρονες ευρωπαϊκές φιλανθρωπικές οργανώσεις είναι νεοσύστατες. Ο αριθμός των κοινωφελών ιδρυμάτων αυξήθηκε με ταχύ ρυθμό κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο με τριών δεκαετιών. Για παράδειγμα, μεταξύ του 2001 και του 2014, ο αριθμός των γαλλικών ιδρυμάτων υπερδιπλασιάστηκε. Στο Βέλγιο, περισσότερα από τα μισά ιδρύματα σε λειτουργία το 2012, είχαν ιδρυθεί μετά το 1995, και ο τομέας αυτός επεκτάθηκε γρήγορα την τελευταία δεκαετία. Στην Ισπανία, ποσοστό άνω του 70 % των κοινωφελών ιδρυμάτων που υπήρχαν το 2014, είχαν ιδρυθεί μετά το 1994 (7).

5.2.

Η φιλανθρωπική δράση και η ενεργός συμμετοχή αυξάνονται σταθερά σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως τα τελευταία χρόνια. Τα φιλανθρωπικά βαρόμετρα επισημαίνουν αυτή την ανάπτυξη σε όλη την Ευρώπη.

5.3.

Η δράση στην κοινότητα και η τοπική φιλανθρωπία μεγαλώνουν. Τα κοινοτικά ιδρύματα σε όλη την Ευρώπη είναι σήμερα ζωτικής σημασίας για την κοινωνική συνοχή.

5.4.

Η νεότερη γενιά είναι ιδιαίτερα προσηλωμένη στο κοινό καλό και συμμετέχει με πολλούς νέους τρόπους. Οι ερευνητές επισημαίνουν ένα παγκόσμιο κίνημα, νέες αξίες και τον θετικό αντίκτυπο των τεχνολογικών εξελίξεων (πληθοχρηματοδότηση, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ζητήματα παγκόσμιας εμβέλειας χωρίς σύνορα αλλά και στενά τοπικές πρωτοβουλίες βάσης). Οι κοινωνικές επενδύσεις είναι καθοριστικής σημασίας.

5.5.

Οι γυναίκες διαδραματίζουν επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στη φιλανθρωπία στην Ευρώπη. Η φιλανθρωπική συμμετοχή των γυναικών αυξάνεται. Όχι μόνο έχουν την τάση να συνεισφέρουν με πιο ενεργό και συμμετοχικό τρόπο αλλά επιθυμούν και να συναντούν τα άτομα που χρηματοδοτούν, να συνεργάζονται με ομολόγους τους και να συμμετάσχουν στην αντιμετώπισή τους. Οι γυναίκες συχνά συνεισφέρουν σε πιο περίπλοκα ζητήματα, όπως η έμφυλη βία και η υγεία.

5.6.

Η ανταπόδοση καθίσταται μέρος της δραστηριότητας του εταιρικού τομέα. Η φιλανθρωπική συμμετοχή αποτελεί μέρος και ενισχύει τις στρατηγικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης των εταιρειών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Όλο και περισσότερες εταιρείες κάθε μεγέθους διαθέτουν οικονομικούς πόρους, προϊόντα, γνώσεις και χρόνο για το κοινό καλό.

5.7.

Ιδιαίτερη προσοχή και υποστήριξη πρέπει να δοθεί στον αναπτυσσόμενο τομέα της κοινωνικής οικονομίας, ο οποίος είναι ένας τομέας καινοτόμου φιλανθρωπικής δραστηριότητας. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι και επιχειρηματίες στρέφονται σε επιχειρηματικά μοντέλα της κοινωνικής οικονομίας, τα οποία αποτελούν βασικό μοχλό οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης (8).

6. Ενίσχυση της φιλανθρωπίας στην Ευρώπη

6.1.

Αναγνώριση της φιλανθρωπίας: αναγνώριση της προστιθέμενης αξίας που μπορεί να προσδώσει η φιλανθρωπία στην κοινωνική συνοχή με την ενίσχυση των κοινών αξιών και τη θωράκιση της κοινωνίας μας. Προώθηση της φιλανθρωπίας ως μορφής απόδειξης της κοινωνικής δέσμευσης. Συνεργασία με φιλανθρωπικές οργανώσεις και δημιουργία πεδίου για νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις που προωθούν αυτή τη μορφή κοινωνικής δέσμευσης.

6.2.

Ενεργοποίηση και προστασία της φιλανθρωπίας: έκκληση στα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τη φιλανθρωπία. Μέριμνα ώστε τα μέτρα ασφάλειας που λαμβάνονται σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο να βασίζονται στον κίνδυνο, να είναι αναλογικά και τεκμηριωμένα. Μη αποθάρρυνση της φιλανθρωπικής δράσης και της δράσης των πολιτών. Παροχή κινήτρων για ιδιωτική συνεισφορά σε ζητήματα δημόσιου συμφέροντος, σε ένα πλαίσιο φορολογικής δικαιοσύνης.

6.3.

Διευκόλυνση της διασυνοριακής φιλανθρωπίας: η ελεύθερη ροή κεφαλαίων βρίσκεται στον πυρήνα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. Διασφάλιση της νομικής και πρακτικής εφαρμογής αυτής της θεμελιώδους ελευθερίας σε συνδυασμό με την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων για τη διευκόλυνση της διασυνοριακής φιλανθρωπικής δραστηριότητας. Οι διασυνοριακές επενδύσεις από φιλανθρωπικές οργανώσεις είναι καίριας σημασίας. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη υπερεθνικές νομικές μορφές που διευκολύνουν τη φιλανθρωπική συμμετοχή.

6.4.

Συγχρηματοδότηση και κοινές επενδύσεις για το δημόσιο συμφέρον και για μια ισχυρότερη κοινωνία των πολιτών: διευκόλυνση της χρήσης μέσων κοινωνικής καινοτομίας και σύσταση στρατηγικών συμπράξεων με φιλανθρωπικούς παράγοντες. Η ΕΕ θα μπορούσε να αξιοποιήσει τον αντίκτυπο των ιδιωτικών πόρων για το κοινό καλό, θεσπίζοντας χρηματοδοτικά μέσα που να διευκολύνουν τη συγχρηματοδότηση και τονώνουν τις κοινές επενδύσεις από φιλανθρωπικές οργανώσεις.

6.5.

Ενσωμάτωση της καινοτομίας: ζούμε σε μία ενδιαφέρουσα εποχή για τη φιλανθρωπία. Οι καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως οι κοινωνικές επενδύσεις, τα ομόλογα κοινωνικού αντικτύπου, επενδύσεις αντίκτυπου και η επιχειρηματική φιλανθρωπία συμβάλλουν στην επίτευξη ρηξικέλευθων αποτελεσμάτων και αποτελούν πηγή έμπνευσης τόσο για τις παραδοσιακές έννοιες της φιλανθρωπίας όσο και των εταιρικών ηθών. Οι νέες τεχνολογίες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν ταχείες νέες δεσμεύσεις και αντίκτυπο. Η πρωτοβουλία «Data for Good»(Δεδομένα για το καλό) και η ψηφιοποίηση προσφέρουν νέες προοπτικές για τη φιλανθρωπία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μια νέα ψηφιακή ευρωπαϊκή διασυνοριακή βάση, η οποία θα παρέχει τη δυνατότητα σε δωρητές από όλη την Ευρώπη να υποστηρίζουν οργανώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, βρίσκεται σε διαδικασία δημιουργίας. Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να ενθαρρύνουν και να αναπτύξουν τις εν λόγω πρωτοβουλίες, προκειμένου να καταστήσουν τη φιλανθρωπία πιο στοχευμένη και αποτελεσματική.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) www.ernop.eu

(2) Βλέπε για παράδειγμα την περίπτωση της Βελγικής ΜΚΟ Kick Cancer, η οποία χρηματοδοτεί την ανάπτυξη φαρμάκων για παιδιά με καρκίνο (https://kickcancer.org/?locale=en).

(3) Βλέπε τη μελέτη του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ του 2018 με θέμα τα «ζητούμενα στα της κοινωνίας των πολιτών στις διάφορες χώρες της ΕΕ όσον αφορά την κοινωνία των πολιτών και το χώρο της φιλανθρωπίας»(https://fra.europa.eu/en/publication/2018/challenges-facing-civil-society-orgs-human-rights-eu).

(4) Enlarging the space for European philanthropy (Η διεύρυνση του χώρου της ευρωπαϊκής φιλανθρωπίας).

(5) Σχέδιο δράσης της ομάδας συνδέσμου της ΕΟΚΕ για την εφαρμογή του άρθρου 11 παρ. 1 και 2 της ΣΕΕ.

(6) Boosting cross-border philanthropy in Europe: towards a tax-effective environment (EFC-TGE study) (Η ενίσχυση της διασυνοριακής φιλανθρωπίας στην Ευρώπη: προς ένα φορολογικά αποτελεσματικό πλαίσιο, μελέτη EFC-TGE) των Hanna Surmatz και Ludwig Forrest, Μάιος 2017.

(7) http://www.fundaciones.org/EPORTAL_DOCS/GENERAL/AEF/DOC-cw585d042d56ecf/Aefsectorfundacional3erInforme3.pdf

(8) Η προαγωγή της κοινωνικής οικονομίας ως βασικού μοχλού οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στην Ευρώπη — Συμπεράσματα του Συμβουλίου (7 Δεκεμβρίου 2015).

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/29

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 904/2010 σχετικά με μέτρα ενίσχυσης της διοικητικής συνεργασίας για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ»

[COM(2018) 813 final — 2018/0413 (CNS)]

(2019/C 240/07)

Εισηγητής: ο κ. Krister ANDERSSON

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 20.12.2018
Νομική βάση	Άρθρο 113 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	13.12.2018
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	12.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	212/2/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει τον στόχο της Επιτροπής όσον αφορά τη θέσπιση προηγμένης λειτουργικής συνεργασίας μεταξύ των φορολογικών αρχών σε σχέση με την απάτη όσον αφορά τον ΦΠΑ στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, βάσει σαφών νομοθετικών διατάξεων.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη συνεχή βελτίωση της αντίδρασης των δημόσιων αρχών στις εξελιγμένες μορφές απάτης στον τομέα του ΦΠΑ όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της επιβολής (με τη χρήση των κατάλληλων τεχνολογιών, όπως της τεχνητής νοημοσύνης), αλλά και σε θέματα συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερόμενων εθνικών αρχών. Οι εν λόγω αρχές θα πρέπει να συνεργάζονται για τη διασφάλιση μιας συνολικής και αποτελεσματικής ευρωπαϊκής απάντησης στην απάτη στον τομέα του ΦΠΑ.

1.3.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, από την πλευρά των καταναλωτών, η πρόταση θα επιφέρει νέες ανταλλαγές και διαδικασίες επεξεργασίας προσωπικών πληροφοριών που αφορούν τον ΦΠΑ, οποίες ρυθμίζονται από τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ). Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη οι αποκλίσεις και οι περιορισμοί των διατάξεων του ΓΚΠΔ να μην είναι ευρείας έκτασης και να αποσκοπούν στον αυστηρά καθορισμένο στόχο της καταπολέμησης της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ. Ως ειδικές εξαιρέσεις από τους γενικούς και υποχρεωτικούς κανόνες προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικής ζωής, οι παρεκκλίσεις αυτές θα πρέπει να ερμηνεύονται στενά και προσεκτικά από τους φορείς επιβολής του νόμου.

1.4.

Από την άποψη αυτή, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα εξής: α) στον σκοπό της επεξεργασίας δεδομένων, η οποία θα πρέπει να είναι δυνατή μόνο για την καταπολέμηση της παράνομης συμπεριφοράς· β) στα άτομα που επιτρέπεται να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα τα οποία συλλέγονται, αποθηκεύονται και ανταλλάσσονται και τα οποία θα πρέπει να είναι μόνον υπάλληλοι του Eurofisc υπό συγκεκριμένες συνθήκες και για επαρκώς γνωστούς και περιορισμένους σκοπούς σχετικού με την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ· γ) στην επακόλουθη χρήση των δεδομένων προκειμένου να ενεργοποιηθούν τυχόν έρευνες και δραστηριότητες επιβολής του νόμου.

1.5.

Όλες οι προαναφερθείσες πτυχές λαμβάνονται επίσημα υπόψη από την πρόταση της Επιτροπής, πράγμα το οποίο αποτελεί ασφαλώς θετικό στοιχείο της πρότασης. Κατόπιν τούτου, η ΕΟΚΕ απαιτεί από την Επιτροπή να εγγυηθεί, στη μελλοντική καθημερινή πρακτική υλοποίηση του συστήματος, πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή όλων των προστατευτικών δικλείδων για τις θεμελιώδεις ελευθερίες που ενσωματώνονται στην πρόταση, επιτυγχάνοντας έτσι τη δέουσα ισορροπία μεταξύ της άκαμπτης επιβολής των κανόνων περί ΦΠΑ και της απαραίτητης προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών.

2. Πρόταση της Επιτροπής και γενικό πλαίσιο

2.1.

Η πρόταση της Επιτροπής για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 904/2010 του Συμβουλίου θεσπίζει κανόνες ώστε τα κράτη μέλη να συλλέγουν κατά τρόπο εναρμονισμένο τα αρχεία που διατίθενται ηλεκτρονικά από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών σύμφωνα με το άρθρο 243β της οδηγίας για τον ΦΠΑ.

2.2.

Ο τομέας του ηλεκτρονικού εμπορίου έχει σημειώσει θεαματική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια και οι καταναλωτές μπορούν πλέον εύκολα να επιλέγουν μεταξύ χιλιάδων προμηθευτών, προϊόντων και εμπορικών σημάτων μέσω των υπολογιστών ή των έξυπνων τηλεφώνων τους. Εντούτοις, τις ευκαιρίες αυτές τις εκμεταλλεύονται και ανέντιμες επιχειρήσεις για την αποφυγή των υποχρεώσεών τους στον τομέα του ΦΠΑ.

2.3.

Η συνολική απώλεια ΦΠΑ στα κράτη μέλη όσον αφορά τις διασυνοριακές παραδόσεις αγαθών έχει υπολογιστεί σε περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως και, πιο πρόσφατα, η εκτίμηση αυτή επικαιροποιήθηκε για να ανέλθει σε ένα ακόμη πιο αξιοσημείωτο ποσό που κυμαίνεται από 7 έως 10 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι, επομένως, αναγκαία μια σθεναρή αντίδραση εκ μέρους των δημόσιων αρχών, η οποία θα πρέπει να βασίζεται στην αποτελεσματική συνεργασία των αρχών που είναι αρμόδιες για την επιβολή της φορολογικής νομοθεσίας τόσο εντός της ΕΕ όσο και σε διεθνές επίπεδο.

2.4.

Από πρακτικής πλευράς, με την πρόταση δημιουργείται ένα νέο κεντρικό ηλεκτρονικό σύστημα συλλογής, αποθήκευσης και επεξεργασίας των πληροφοριών για τις πληρωμές και περαιτέρω επεξεργασίας των εν λόγω πληροφοριών για την καταπολέμηση της απάτης από αρμόδιους για την καταπολέμηση της απάτης υπαλλήλους των κρατών μελών στο πλαίσιο του Eurofisc, του δικτύου για την πολυμερή ανταλλαγή σημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ.

2.5.

Μετά από προσεκτική και εκτεταμένη ανάλυση της εκτίμησης επιπτώσεων, η Επιτροπή θεωρεί ότι η καθιέρωση ενός κεντρικού ευρωπαϊκού συστήματος συλλογής και ανταλλαγής δεδομένων για τις πληρωμές («CESOP») αποτελεί τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο για να διασφαλιστεί η παροχή πλήρους επισκόπησης στις φορολογικές αρχές προκειμένου να ελέγχουν τη συμμόρφωση με τους κανόνες περί ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο και να καταπολεμούν την απάτη στον τομέα του ΦΠΑ. Με αυτό το σύστημα τα κράτη μέλη θα μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες για τις πληρωμές, τις οποίες αποθηκεύουν σε εθνικό επίπεδο, συμβάλλοντας έτσι στην αποτελεσματική καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ του ηλεκτρονικού εμπορίου.

2.6.

Το CESOP θα είναι σε θέση: α) να συγκεντρώνει ανά δικαιούχο όλες τις πληροφορίες που διαβιβάζονται από τα κράτη μέλη για πληρωμές σχετικές με τον ΦΠΑ· β) να καταστήσει δυνατή τη δημιουργία μιας πλήρους επισκόπησης των πληρωμών που λαμβάνουν οι δικαιούχοι από τους πληρωτές στην ΕΕ· γ) να αναγνωρίζει τυχόν πολλαπλές καταχωρίσεις της ίδιας πράξης πληρωμής· δ) να εκκαθαρίζει τις πληροφορίες που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη· ε) να παρέχει στους υπαλλήλους συνδέσμους του Eurofisc από τα κράτη μέλη τη δυνατότητα να διασταυρώνουν τα στοιχεία για τις πληρωμές με τις σχετικές με τον ΦΠΑ πληροφορίες που ανταλλάσσονται· στ) να διατηρεί τις πληροφορίες μόνο για τη χρονική περίοδο που είναι αναγκαία για τη διενέργεια ελέγχων σχετικά με τον ΦΠΑ από τις φορολογικές αρχές.

2.7.

Η περίοδος αποθήκευσης των πληροφοριών στο CESOP θα είναι τα 2 έτη και οι υπάλληλοι σύνδεσμοι του Eurofisc θα μπορούν να διαπιστώνουν αν το ποσό των πληρωμών που λαμβάνεται από συγκεκριμένο δικαιούχο σε δεδομένη περίοδο υπερβαίνει τα 10 000 ευρώ σε όλα τα κράτη μέλη. Η πρόσβαση στο σύστημα θα επιτρέπεται μόνο σε υπαλλήλους συνδέσμους του Eurofisc από τα κράτη μέλη, και ο μόνος σκοπός για τον οποίο θα επιτρέπονται αναζητήσεις στο CESOP θα είναι οι έρευνες για περιπτώσεις εικαζόμενης ή εντοπισθείσας απάτης στον τομέα του ΦΠΑ.

2.8.

Η Επιτροπή θα υποβάλλει ανά πενταετία έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με τη λειτουργία του νέου μέσου διοικητικής συνεργασίας.

3. Γενικές και ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει τον στόχο της Επιτροπής όσον αφορά τη θέσπιση λειτουργικής προηγμένης συνεργασίας μεταξύ των φορολογικών αρχών σε σχέση με την απάτη όσον αφορά τον ΦΠΑ στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, βάσει σαφών νομοθετικών διατάξεων. Η προαγωγή αμοιβαίας διοικητικής συνδρομής μεταξύ των φορολογικών αρχών θα διασφαλίσει αύξηση των χρηματοδοτικών πόρων, τόσο για τους εθνικούς προϋπολογισμούς όσο και για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς και απλοποιημένους και ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις φορολογικά συμμορφούμενες επιχειρήσεις.

3.2.

Η αυξανόμενη χρήση τεχνολογιών επικοινωνίας από τους φορείς της αγοράς συνεπάγεται την ανάγκη συνεχούς επικαιροποίησης της νομοθεσίας κατά της απάτης ώστε να αντικατοπτρίζονται οι διάφοροι τρόποι καταστρατήγησης των φορολογικών κανόνων και των υποχρεώσεων σε θέματα ΦΠΑ. Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας η συνεχής βελτίωση της αντίδρασης των δημόσιων αρχών στις εξελιγμένες μορφές απάτης στον τομέα του ΦΠΑ όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της επιβολής (με τη χρήση των κατάλληλων τεχνολογιών), αλλά και σε θέματα συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερόμενων εθνικών αρχών. Οι εν λόγω αρχές θα πρέπει να συνεργάζονται με τη στήριξη της Επιτροπής για τη διασφάλιση μιας συνολικής και αποτελεσματικής ευρωπαϊκής απάντησης στην απάτη στον τομέα του ΦΠΑ, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στις Συνθήκες.

3.3.

Από την άποψη αυτή, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η επένδυση σε τεχνητή νοημοσύνη για την ανίχνευση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ στο πλαίσιο του νέου υπό κατασκευή συστήματος θα μπορούσε να είναι ωφέλιμη και χρήσιμη προκειμένου να καταστεί πλήρως λειτουργικό το νέο σύστημα, υπό την προϋπόθεση ότι στο νέο λειτουργικό σενάριο γίνονται πλήρως σεβαστά τα θεμελιώδη δικαιώματα των ατόμων και οι συγκεκριμένοι κανόνες, όπως ο γενικός κανονισμός για την προστασία των δεδομένων (ΓΚΠΔ) (1), μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης για τη στήριξη της δραστηριότητας των δημόσιων αρχών επιβολής του νόμου.

3.4.

Ο διακρατικός χαρακτήρας της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ και η αυξανόμενη ευκολία (με τη βοήθεια της τεχνολογίας) ταχείας ανάπτυξης παράνομων πρακτικών —ενδεικτικό παράδειγμα συνιστά η ταχύτητα με την οποία μεταφέρονται τα κεφάλαια που είναι καρπός απάτης στον τομέα του ΦΠΑ— απαιτούν την ανάπτυξη εντατικών μορφών συνεργασίας, όχι μόνον εντός της ΕΕ, αλλά και μεταξύ των αρχών σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ μπορούν να επιτύχουν μόνον εάν οι φορολογικές διοικήσεις των ενδιαφερόμενων χωρών συνεργάζονται στενότερα με πνεύμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης, πράγμα το οποίο θα απαιτήσει την ανταλλαγή των σχετικών πληροφοριών ώστε να είναι σε θέση να εκτελούν τα καθήκοντά τους.

3.5.

Για τον σκοπό αυτό, ο ΟΟΣΑ συνιστά την ενίσχυση της διεθνούς διοικητικής συνεργασίας στον τομέα του ΦΠΑ ή του φόρου επί των πωλήσεων με στόχο την αντιμετώπιση των προκλήσεων όσον αφορά την είσπραξη του ΦΠΑ από μη εγκατεστημένους προμηθευτές, ιδίως στο εμπόριο μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών (B2C), όπως επισημαίνεται δεόντως από την ανάλυση της εκτίμησης επιπτώσεων που πραγματοποίησε η Επιτροπή.

3.6.

Βήμα προόδου προς αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί η συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της Νορβηγίας στον τομέα της διοικητικής συνεργασίας για τον ΦΠΑ (Ιούνιος 2018), η οποία περιλαμβάνει επίσης ειδικά μέσα για την είσπραξη των απαιτήσεων ΦΠΑ. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η ΕΕ θα προωθήσει περαιτέρω τη διεθνή συνεργασία για την καταπολέμηση της απάτης προκειμένου να αναπτυχθεί μια αποτελεσματική και συντονισμένη αντίδραση στις δραστηριότητες που υπερβαίνουν τα σύνορα των κρατών και ολόκληρης της ηπείρου, ζημιώνοντας τόσο τον προϋπολογισμό της ΕΕ όσο και τους εθνικούς προϋπολογισμούς.

3.7.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, από την πλευρά των καταναλωτών, η πρόταση θα επιφέρει νέες ανταλλαγές και διαδικασίες επεξεργασίας προσωπικών πληροφοριών που αφορούν τον ΦΠΑ, οι οποίες ρυθμίζονται από τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία των Δεδομένων (ΓΚΠΔ) που εγκρίθηκε πρόσφατα και εφαρμόζεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, με σημαντικό κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις της ΕΕ.

3.8.

Ο ΓΚΠΔ παρέχει έναν ευρύ ορισμό των προσωπικών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που αφορούν φυσικό πρόσωπο του οποίου η ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί, το οποίο μπορεί να προσδιοριστεί άμεσα ή έμμεσα. Κατά συνέπεια, οι πληροφορίες για τις πληρωμές που καλύπτονται από την πρόταση της Επιτροπής εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής και στις αρχές που ισχύουν για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως ορίζεται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

3.9.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, «η φορολογία αποτελεί σημαντικό στόχο γενικού δημόσιου συμφέροντος της Ένωσης και των κρατών μελών, γεγονός που έχει αναγνωριστεί σε σχέση με τους περιορισμούς που ενδεχομένως να επιβάλλονται στις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2) και αναφορικά με την προστασία των πληροφοριών σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1725 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3). Οι περιορισμοί όσον αφορά τα δικαιώματα περί προστασίας των δεδομένων είναι αναγκαίοι λόγω της φύσης και του όγκου αυτών των πληροφοριών, οι οποίες προέρχονται από παρόχους υπηρεσιών πληρωμών, και θα πρέπει να βασίζονται στις ειδικές και προκαθορισμένες προϋποθέσεις και λεπτομέρειες που καθορίζονται στα άρθρα 243β έως 243δ της οδηγίας 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου (4)».

3.10.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει με έμφαση την ανάγκη οι αποκλίσεις και οι περιορισμοί των διατάξεων του ΓΚΠΔ να μην είναι ευρείας έκτασης και να αποσκοπούν στον μοναδικό και αυστηρά καθορισμένο στόχο της καταπολέμησης της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ. Ως ειδικές εξαιρέσεις από τους γενικούς και υποχρεωτικούς κανόνες προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικής ζωής, οι παρεκκλίσεις αυτές θα πρέπει να ερμηνεύονται στενά και προσεκτικά από τους φορείς επιβολής του νόμου. Από την άποψη αυτή, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα εξής: α) στον σκοπό της επεξεργασίας δεδομένων, η οποία θα πρέπει να είναι δυνατή μόνο για την καταπολέμηση της παράνομης συμπεριφοράς· β) στα άτομα που επιτρέπεται να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα τα οποία συλλέγονται, αποθηκεύονται και ανταλλάσσονται και τα οποία θα πρέπει να είναι μόνον υπάλληλοι του Eurofisc υπό συγκεκριμένες συνθήκες και για επαρκώς γνωστούς και περιορισμένους σκοπούς σχετικούς με την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ· γ) στην επακόλουθη χρήση των δεδομένων προκειμένου να ενεργοποιηθούν τυχόν έρευνες και δραστηριότητες επιβολής του νόμου.

3.11.

Όλες οι προαναφερθείσες πτυχές λαμβάνονται επίσημα υπόψη από την πρόταση της Επιτροπής, πράγμα το οποίο αποτελεί ασφαλώς θετικό στοιχείο της πρότασης. Κατόπιν τούτου, η ΕΟΚΕ απαιτεί από την Επιτροπή να εγγυηθεί, στη μελλοντική καθημερινή πρακτική υλοποίηση του συστήματος, πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή όλων των εγγυήσεων για τις θεμελιώδεις ελευθερίες που ενσωματώνονται στην πρόταση, επιτυγχάνοντας έτσι τη δέουσα ισορροπία μεταξύ της άκαμπτης επιβολής των κανόνων περί ΦΠΑ και της απαραίτητης διασφάλισης των ατομικών δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών.

3.12.

Ως προς το τελευταίο, η ΕΟΚΕ ζητεί από τις αρμόδιες εθνικές αρχές να παρακολουθούν προσεκτικά και να εξακριβώνουν εάν τηρούνται πλήρως και έμπρακτα οι κανόνες που περιορίζουν τη χρήση των δεδομένων και των πληροφοριών στο πλαίσιο της πρότασης, καθώς και οι διατάξεις του ΓΚΠΔ. Καλεί επίσης την Επιτροπή —κατά τη συλλογή στοιχείων ανατροφοδότησης από τα κράτα μέλη που αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2024— να ελέγξει προσεκτικά, από κοινού με τις εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και με τον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, κατά πόσον οι διατάξεις του ΓΚΠΔ τηρούνται πλήρως και να εκθέσει τα στοιχεία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, στο πλαίσιο της προγραμματισμένης έκθεσής της για τη λειτουργία του νέου μέσου διοικητικής συνεργασίας (Άρθρο 59 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 904/2010). Σε περίπτωση εντοπισμού στρεβλώσεων ή αξιόποινων πράξεων, αυτές πρέπει ασφαλώς να αποτρέπονται και να εξουδετερώνονται πάραυτα.

3.13.

Όσον αφορά την προστασία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, η ΕΟΚΕ συνιστά το νέο σύστημα να μπορεί να διασφαλίζει και να εγγυάται αποτελεσματικά το εμπορικό απόρρητο τόσο κατά το προκαταρκτικό στάδιο παρακολούθησης της συλλογής και της ανάλυσης δεδομένων, όσο και, ιδίως, στο επακόλουθο (υποθετικό) στάδιο επιβολής του νόμου. Εν προκειμένω, η εμπειρία που αποκτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και του βιομηχανικού απορρήτου στο πλαίσιο υποθέσεων δικαίου του ανταγωνισμού, θα μπορούσε να είναι χρήσιμη ως συγκριτικό πρότυπο.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=celex:32016R0679.

(2) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2016.119.01.0001.01.ELL&toc=OJ:L:2016:119:TOC

(3) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32018R1725&from=EL

(4) Οδηγία για τον ΦΠΑ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32006L0112&from=EL

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/33

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ όσον αφορά τη θέσπιση ορισμένων απαιτήσεων για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών»

[COM(2018) 812 final — 2018/0412(CNS)]

και «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, όσον αφορά τις διατάξεις σχετικά με τις εξ αποστάσεως πωλήσεις αγαθών και ορισμένες εγχώριες παραδόσεις αγαθών»

[COM(2018) 819 final — 2018/0415(CNS)]

(2019/C 240/08)

Εισηγητής: ο κ. Krister ANDERSSON

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 20.12.2018
Νομική βάση	Άρθρο 113 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	12.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	209/1/3

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής να θεσπίσει περαιτέρω κανόνες για τη διασφάλιση της αναλογικότητας και τη βελτίωση της ασφάλειας δικαίου για τους εμπόρους που δραστηριοποιούνται μέσω ηλεκτρονικών διεπαφών για τη διευκόλυνση της προσφοράς αγαθών σε καταναλωτές στην ΕΕ, ιδίως όταν θεωρούνται πλέον προμηθευτές.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επιπλέον τον στόχο της Επιτροπής όσον αφορά την καθιέρωση τακτικής συνεργασίας με τους παρόχους πληρωμών, βάσει σαφών και διαφανών νομοθετικών διατάξεων. Τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα που αναμένονται μετά την εφαρμογή των νέων μέτρων θα διασφαλίσουν περισσότερους πόρους, τόσο για τους εθνικούς προϋπολογισμούς όσο και για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς και απλοποιημένους και ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις φορολογικά συμμορφούμενες επιχειρήσεις.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η κανονιστική προσέγγιση την οποία προωθεί η Επιτροπή συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας, δεδομένου ότι η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ στο διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο είναι κοινή σε όλα τα κράτη μέλη και ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία αποτελεί το αποτελεσματικότερο εργαλείο για την ουσιαστική στήριξη των κρατών μελών στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν τις αναγκαίες πληροφορίες για τις διασυνοριακές παραδόσεις αγαθών ή παροχές υπηρεσιών που υπόκεινται σε ΦΠΑ Αντίθετα, διάφορες νομοθετικές πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν σε εθνικό επίπεδο δεν είναι κατάλληλες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζητημάτων που σχετίζονται με την απάτη στον τομέα του ΦΠΑ και οδηγούν σε ένα υπερβολικά περίπλοκο κανονιστικό σενάριο.

1.4.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ταυτοχρόνως ότι – από την πλευρά των καταναλωτών – η πρόταση θα επιφέρει νέες ανταλλαγές και επεξεργασία προσωπικών πληροφοριών που αφορούν τον ΦΠΑ, οι οποίες ρυθμίζονται πλέον από τον γενικό κανονισμό για την προστασία των δεδομένων (ΓΚΠΔ) (1). Υπό αυτό το πρίσμα, η ΕΟΚΕ τονίζει με έμφαση τη σημασία του πλήρους σεβασμού των διατάξεων του ΓΚΠΔ και την ανάγκη περιορισμού της χρήσης των δεδομένων στον μοναδικό -και αυστηρά περιορισμένο- στόχο της καταπολέμησης της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ κατά τρόπο οικονομικά αποδοτικό και αποδεκτό από το ευρύ κοινό.

1.5.

Τέλος, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να πραγματοποιήσει επαρκείς επενδύσεις σε υλικούς πόρους και σε τεχνολογίες των πληροφοριών (ΤΠ) προκειμένου να διασφαλιστεί ένα λειτουργικό κεντρικό αρχείο καταγραφής συναλλαγών, επισημαίνοντας ότι το εκτιμώμενο κόστος του έργου θα μπορούσε να καλυφθεί εύκολα και γρήγορα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα όσον αφορά τη μείωση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ και του ελλείμματος ΦΠΑ.

2. Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και γενικό πλαίσιο

2.1.

Η πρόταση της Επιτροπής εισάγει ορισμένες απαιτήσεις για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών που αποσκοπούν στη διασφάλιση αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ των παρόχων αυτών και των φορολογικών αρχών με σκοπό τη βελτίωση των εργαλείων καταπολέμησης της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ. Η πρόταση συνάδει με την οδηγία για τον ΦΠΑ στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, βάσει της οποίας καθιερώθηκαν νέες υποχρεώσεις για τις ηλεκτρονικές αγορές στον τομέα του ΦΠΑ και νέα μέτρα απλούστευσης, τα οποία βοηθούν τις επιχειρήσεις να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον ΦΠΑ μέσω της υπηρεσίας μίας στάσης (ΥΜΣ).

2.2.

Η πρόταση της Επιτροπής COM(2018) 819 final εισάγει περαιτέρω κανόνες οι οποίοι αναμένεται να βελτιώσουν τη λειτουργία της δέσμης μέτρων ΦΠΑ για το ηλεκτρονικό εμπόριο που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2017 και η οποία θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2021. Εισάγει επίσης πρόσθετες διευκρινίσεις σχετικά με τη μεταχείριση, όσον αφορά τον ΦΠΑ, των προμηθευτών που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές διεπαφές για να διευκολύνουν τις παραδόσεις αγαθών σε καταναλωτές στην ΕΕ, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες αυτοί θεωρούνται πλέον προμηθευτές σύμφωνα με το άρθρο 14α παράγραφος 2 της οδηγίας σχετικά με τον ΦΠΑ και, ως εκ τούτου, υπεύθυνοι για τη συλλογή και την καταβολή του ΦΠΑ στις φορολογικές αρχές. Κατ’ αρχήν, σύμφωνα με το άρθρο 369β της οδηγίας για τον ΦΠΑ 2006/112/ΕΚ (2), η υπηρεσία μίας στάσης μπορεί να χρησιμοποιείται μόνο για τη δήλωση και την καταβολή του ΦΠΑ για τις διασυνοριακές παροχές υπηρεσιών και για τις ενδοκοινοτικές εξ αποστάσεως πωλήσεις αγαθών και όχι για τις εγχώριες παραδόσεις αγαθών. Ωστόσο, οι προμηθευτές που πωλούν αγαθά μέσω της χρήσης ηλεκτρονικής διεπαφής μπορεί να διαθέτουν αποθέματα αγαθών σε διάφορα κράτη μέλη από τα οποία πραγματοποιούν εγχώριες παραδόσεις· τούτο λοιπόν θα σήμαινε ότι οι έμποροι που δραστηριοποιούνται μέσω τέτοιου είδους ηλεκτρονικών διεπαφών και θεωρούνται πλέον προμηθευτές αυτών των αγαθών, θα ήταν υποχρεωμένοι να διαθέτουν αριθμό φορολογικό μητρώου σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, στα οποία οι αρχικοί προμηθευτές διαθέτουν αποθέματα αγαθών και από τα οποία πραγματοποιούν εγχώριες παραδόσεις. Ως εκ τούτου, προτείνεται να τους παρασχεθεί η δυνατότητα να χρησιμοποιούν την υπηρεσία μίας στάσης για τις εγχώριες παραδόσεις για τις οποίες θεωρούνται πλέον προμηθευτές σύμφωνα με το άρθρο 14α παράγραφος 2 της οδηγίας για τον ΦΠΑ. Συνεπώς, διατηρείται η απλούστευση της υπηρεσίας μίας στάσης για τις ηλεκτρονικές διεπαφές, αποφεύγοντας περαιτέρω επαχθείς διαδικασίες για τις επιχειρήσεις. Η πρόταση της Επιτροπής COM(2018) 819 final καθορίζει ειδικούς κανόνες που απαιτούνται για τη στήριξη της υιοθέτησης υπηρεσίας μίας στάσης μέσω κάποιων στοχευμένων τροποποιήσεων στο ισχύον νομικό πλαίσιο.

2.3.

Ο τομέας του ηλεκτρονικού εμπορίου έχει σημειώσει θεαματική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια και οι καταναλωτές μπορούν πλέον εύκολα να επιλέγουν μεταξύ χιλιάδων προμηθευτών, προϊόντων και εμπορικών σημάτων μέσω των υπολογιστών ή των έξυπνων τηλεφώνων τους. Ωστόσο, την ευκαιρία αυτή εκμεταλλεύονται και ανέντιμες επιχειρήσεις προκειμένου να αθετήσουν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τον ΦΠΑ.

2.4.

Συγκεκριμένα, υπάρχουν τρεις βασικές περιπτώσεις απάτης στον τομέα του ΦΠΑ στο διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο: i) ενδοενωσιακές παραδόσεις αγαθών και παροχές υπηρεσιών, ii) εισαγωγές αγαθών από επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες σε τρίτη χώρα με αποδέκτες καταναλωτές στα κράτη μέλη, και iii) παροχές υπηρεσιών από επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες σε τρίτη χώρα σε καταναλωτές στα κράτη μέλη·

2.5.

Η συνολική απώλεια ΦΠΑ για τα κράτη μέλη από τις διασυνοριακές παραδόσεις αγαθών έχει υπολογιστεί σε περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ενώ, πιο πρόσφατα, η εκτίμηση αυτή αυξήθηκε φτάνοντας σε ένα ακόμη πιο αξιοσημείωτο ποσό που κυμαίνεται μεταξύ 7 και 10 δισεκατ. ευρώ. Είναι, επομένως, αναγκαία μια ισχυρή απάντηση εκ μέρους των δημοσίων αρχών και όποτε αυτό είναι αναγκαίο και αναλογικό, να περιλαμβάνει τη συνεργασία ιδιωτικών φορέων.

2.6.

Η πρόταση της Επιτροπής, COM(2018) 812 final, αποσκοπεί στη μείωση του προβλήματος της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας των φορολογικών αρχών και των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών, δεδομένου ότι πάνω από το 90 % των διαδικτυακών αγορών στην ΕΕ διεκπεραιώνονται επί του παρόντος μέσω ενός μεσάζοντα. Από αυτήν την άποψη, η εμπειρία πολλών κρατών μελών έχει αποδείξει ότι η επαρκής συνεργασία μεταξύ των φορολογικών αρχών και των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών μπορεί να αποφέρει απτά και γρήγορα αποτελέσματα για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ του ηλεκτρονικού εμπορίου.

2.7.

Η πρόταση θα επιτρέψει στις φορολογικές αρχές να συλλέγουν και να ανταλλάσσουν τις πληροφορίες για τις πληρωμές που παρέχονται μέσω των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών χρησιμοποιώντας ένα κεντρικό αρχείο καταγραφής συναλλαγών που θα αναπτυχθεί από την Επιτροπή σε συνεργασία με τις εθνικές φορολογικές αρχές και με στόχο τη διασφάλιση ενιαίας προσέγγισης στη συλλογή και την ανάλυση των δεδομένων.

2.8.

Στην πράξη, καθιερώνεται νέα υποχρέωση τήρησης αρχείων για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών στο πλαίσιο του άρθρου 243β της οδηγίας για τον ΦΠΑ 2006/112/ΕΚ. Οι μόνες υπηρεσίες πληρωμών που είναι σημαντικές προς τον σκοπό αυτό θα είναι εκείνες που έχουν ως αποτέλεσμα τη διασυνοριακή μεταφορά χρηματικών ποσών στους δικαιούχους -ή στον υποκείμενο που ενεργεί για λογαριασμό των δικαιούχων- και μόνον όταν ο πληρωτής βρίσκεται σε ένα από τα κράτη μέλη. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την πρόταση, η έννοια «διασυνοριακός»αφορά συναλλαγές στο πλαίσιο των οποίων ο καταναλωτής βρίσκεται σε ένα κράτος μέλος και ο προμηθευτής βρίσκεται σε άλλο κράτος μέλος ή σε τρίτη χώρα. Οι εγχώριες πληρωμές δεν καλύπτονται από την πρόταση της Επιτροπής.

2.9.

Προκειμένου να αποκλειστούν οι διασυνοριακές μεταφορές χρηματικών ποσών που εκτελούνται για ιδιωτικούς λόγους και το ενδιαφέρον να επικεντρωθεί μόνο στις πληρωμές που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες, οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών πρέπει να τηρούν αρχεία σχετικά με τον εν λόγω δικαιούχο και να τα θέτουν στη διάθεση των φορολογικών αρχών μόνον όταν η συνολική ποσότητα πληρωμών που λαμβάνονται από συγκεκριμένο δικαιούχο υπερβεί το όριο των 25 πληρωμών σε ένα ημερολογιακό τρίμηνο. Το όριο αυτό αποφασίστηκε με βάση τη μέση αξία διαδικτυακών εντολών αγοράς που ανέρχεται σε 95 ευρώ. Αν σε κάθε έτος εκτελούνται 100 πράξεις πληρωμής με αυτήν την αξία, τούτο συνεπάγεται ετήσιες πωλήσεις αξίας σχεδόν 10 000 ευρώ.

2.10.

Τα αρχεία που πρέπει να τηρούνται από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών περιλαμβάνουν πληροφορίες για την ταυτοποίηση του παρόχου υπηρεσιών πληρωμών που τηρεί τα αρχεία, πληροφορίες για την ταυτοποίηση του δικαιούχου και πληροφορίες για τις πληρωμές που λαμβάνονται από τον δικαιούχο. Οι πληροφορίες για την ταυτοποίηση των πληρωτών δεν συμπεριλαμβάνονται στην υποχρέωση τήρησης αρχείων από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών, καθώς η υποχρέωση αυτή δεν είναι αναγκαία για τον εντοπισμό περιστατικών απάτης. Η περίοδος τήρησης αρχείων για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών θα είναι δύο έτη.

3. Γενικές και ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο που θέτει η Επιτροπή στην πρότασή της, COM(2018) 819 final, να θεσπίσει περαιτέρω κανόνες για τη διασφάλιση της αναλογικότητας και τη βελτίωση της ασφάλειας δικαίου για τους εμπόρους που δραστηριοποιούνται μέσω ηλεκτρονικών διεπαφών για τη διευκόλυνση της προσφοράς αγαθών σε καταναλωτές στην ΕΕ, ιδίως όταν θεωρούνται πλέον προμηθευτές.

3.2.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει επιπλέον τον στόχο της Επιτροπής όσον αφορά την καθιέρωση τακτικής συνεργασίας με τους παρόχους πληρωμών βάσει σαφών και διαφανών νομοθετικών διατάξεων. Τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα που αναμένονται μετά την εφαρμογή των νέων μέτρων δικαιολογούν τη νομοθετική προσπάθεια της Επιτροπής και θα διασφαλίσουν περισσότερους πόρους, τόσο για τους εθνικούς προϋπολογισμούς όσο και για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς και απλοποιημένους και ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις φορολογικά συμμορφούμενες επιχειρήσεις.

3.3.

Πριν από την υποβολή της πρότασης της Επιτροπής προηγήθηκε εκτενής διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη και ιδίως με παρόχους υπηρεσιών πληρωμών, άλλους εκπροσώπους επιχειρήσεων καθώς και τις φορολογικές αρχές των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ επαινεί το γεγονός ότι η Επιτροπή συνέλεξε τις απόψεις και τις συμβολές παραγόντων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, στοιχεία τα οποία ασφαλώς συνέδραμαν στην εκπόνηση μιας αποτελεσματικής και αναλογικής νομοθετικής πρότασης.

3.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η κανονιστική προσέγγιση η οποία προωθείται στην πρόταση συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας που κατοχυρώνεται στις Συνθήκες δεδομένου ότι η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ στο διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο είναι κοινή σε όλα τα κράτη μέλη και η ευρωπαϊκή νομοθεσία αποτελεί το αποτελεσματικότερο εργαλείο για την ουσιαστική στήριξη των κρατών μελών στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν τις αναγκαίες πληροφορίες για τις διασυνοριακές παραδόσεις αγαθών ή παροχές υπηρεσιών που υπόκεινται σε ΦΠΑ. Αντίθετα, αρκετές νομοθετικές πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν σε εθνικό επίπεδο δεν είναι κατάλληλες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζητημάτων που σχετίζονται με την απάτη στον τομέα του ΦΠΑ και οδηγούν σε ένα υπερβολικά περίπλοκο κανονιστικό σενάριο.

3.5.

Η πρόταση της Επιτροπής υποχρεώνει τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών να τηρούν αρχεία των δεδομένων που έχουν ήδη στη διάθεσή τους για να εκτελούν τις πράξεις πληρωμής σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας που ορίζεται στις Συνθήκες και αναπτύσσεται περαιτέρω από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Επιπλέον, η εναρμόνιση σε επίπεδο ΕΕ της υποχρέωσης τήρησης αρχείων και διαβίβασης δεδομένων στις φορολογικές αρχές θα περιορίσει τη διοικητική επιβάρυνση των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών, σε αντιδιαστολή προς την υφιστάμενη κατάσταση, όπου οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών έχουν την υποχρέωση να συμμορφώνονται με διαφορετικές εθνικές πρακτικές.

3.6.

Από την άποψη αυτή, όπως έχει αποδειχθεί από την ανάλυση της εκτίμησης επιπτώσεων, η εναρμόνιση των υποχρεώσεων υποβολής στοιχείων σε ενιαίο μορφότυπο στο πλαίσιο της διαβίβασης πληροφοριών θα μειώσει το κόστος συμμόρφωσης για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών, οι οποίοι θα είναι σε θέση να συνεργάζονται στην αντιμετώπιση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ με λογικές και ισορροπημένες επιπτώσεις στην καθημερινή επιχειρησιακή τους δραστηριότητα.

3.7.

Το όριο των 25 πληρωμών ανά τρίμηνο, το οποίο ισούται με 10 000 ευρώ ετησίως περίπου με βάση μια μέση αξία συναλλαγής για το ηλεκτρονικό εμπόριο της ΕΕ ύψους 95 ευρώ, φαίνεται εύλογο και αναλογικό, λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι, συνήθως, το ποσό των 10 000 ευρώ δημιουργεί ήδη υποχρεώσεις που απορρέουν από τον ΦΠΑ στα κράτη μέλη. Επιπλέον, ένα τέτοιο ποσό είναι αντίστοιχο του ορίου των 10 000 ευρώ για τις ενδοενωσιακές παραδόσεις αγαθών ή παροχές υπηρεσιών, το οποίο καθιερώθηκε με την οδηγία για τον ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Ως εκ τούτου, το ελάχιστο ποσό των 10 000 ευρώ φαίνεται κατάλληλο για την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της προστασίας των αμιγώς ιδιωτικών συναλλαγών -που δεν έχουν καμία σχέση με την απάτη στον τομέα του ΦΠΑ- και του στόχου της δημιουργίας ενός βιώσιμου συστήματος παρακολούθησης για τη μείωση της απάτης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει, ωστόσο, να παρακολουθεί τις εξελίξεις ώστε να διασφαλίζει ότι τα όρια είναι κατάλληλα με την πάροδο του χρόνου και να εισάγει αλλαγές, εφόσον απαιτείται.

3.8.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, από την πλευρά των καταναλωτών, η πρόταση θα επιφέρει νέες ανταλλαγές και επεξεργασία προσωπικών πληροφοριών που αφορούν τον ΦΠΑ και οι οποίες ρυθμίζονται από τον γενικό κανονισμό για την προστασία των δεδομένων (ΓΚΠΔ), ο οποίος εγκρίθηκε πρόσφατα και εφαρμόζεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, με σημαντικό κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις της ΕΕ.

3.9.

Ο ΓΚΠΔ παρέχει ευρύ ορισμό για τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, ο οποίος περιλαμβάνει κάθε πληροφορία για ταυτοποιημένο ή ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο που μπορεί να ταυτοποιηθεί άμεσα ή έμμεσα. Ως εκ τούτου, οι πληροφορίες για τις πληρωμές που καλύπτονται από την πρόταση της Επιτροπής εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού και στις αρχές που διέπουν την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως προβλέπονται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

3.10.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, «με βάση την παρούσα πρωτοβουλία, μόνον οι πληροφορίες για τις πληρωμές που θεωρούνται αναγκαίες για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ του ηλεκτρονικού εμπορίου θα υπόκεινται σε επεξεργασία. Οι πληροφορίες που θα υπόκεινται σε επεξεργασία αφορούν μόνο τους αποδέκτες των χρηματικών ποσών (δικαιούχοι πληρωμής) και την ίδια την πράξη πληρωμής (ποσό, νόμισμα, ημερομηνία) ενώ οι πληροφορίες για τους καταναλωτές που πληρώνουν για αγαθά ή υπηρεσίες (πληρωτές) δεν περιλαμβάνονται στις πληροφορίες που ανταλλάσσονται. Ως εκ τούτου, οι εν λόγω πληροφορίες δεν θα χρησιμοποιούνται για άλλους σκοπούς, όπως π.χ. για τον έλεγχο των αγοραστικών συνηθειών των καταναλωτών […]. Από το πεδίο εφαρμογής της πρωτοβουλίας θα εξαιρούνται και οι εγχώριες πληρωμές. Τέλος, οι πληροφορίες για τις πληρωμές θα είναι διαθέσιμες μόνο για τους υπαλλήλους-συνδέσμους των κρατών μελών που συμμετέχουν στο δίκτυο Eurofisc και μόνο για όσο διάστημα απαιτείται προκειμένου να καταπολεμηθεί η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ του ηλεκτρονικού εμπορίου».

3.11.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει με έμφαση τη σημασία του πλήρους σεβασμού των διατάξεων του ΓΚΠΔ και την ανάγκη περιορισμού της χρήσης των δεδομένων στον μοναδικό -και αυστηρά περιορισμένο- στόχο της καταπολέμησης της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ κατά τρόπο οικονομικά αποδοτικό και αποδεκτό από το ευρύ κοινό. Σχετικά με αυτό το θέμα, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή -κατά τη συλλογή των παρατηρήσεων από τα κράτη μέλη η οποία πρόκειται να ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2024- να ελέγχει προσεκτικά εάν έχουν τηρηθεί πλήρως οι διατάξεις του ΓΚΠΔ και κατά πόσον μπορούν να εντοπιστούν και να διορθωθούν τυχόν περιπτώσεις παραβίασης των διατάξεων αυτών στα κράτη μέλη.

3.12.

Τέλος, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να προσαρμόσει τις επενδύσεις σε υλικούς πόρους και σε τεχνολογίες των πληροφοριών (ΤΠ) προκειμένου να διασφαλιστεί ένα λειτουργικό κεντρικό αρχείο καταγραφής συναλλαγών, επισημαίνοντας ότι το εκτιμώμενο κόστος του έργου (11,8 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία του και 4,5 εκατ. ευρώ για την ετησία διαχείρισή του) θα μπορούσε να καλυφθεί εύκολα και γρήγορα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα όσον αφορά τη μείωση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ και του ελλείμματος ΦΠΑ, δεδομένου ότι οι συνολικές απώλειες εσόδων λόγω της μη είσπραξης του ΦΠΑ από διασυνοριακές παραδόσεις αγαθών υπερβαίνουν τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ και η συνολική αξία των διαδικτυακών πωλήσεων το 2017 ανέρχονταν σε 600 δισεκατ. ευρώ περίπου.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Γενικός κανονισμός για την προστασία των δεδομένων — https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=celex:32016R0679

(2) Οδηγία για τον ΦΠΑ 2006/112/ΕΚ — https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=celex:32006L0112

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/37

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Βιώσιμη βιοοικονομία για την Ευρώπη: ενίσχυση της σύνδεσης οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος»

[COM(2018) 673 final]

(2019/C 240/09)

Εισηγητής: ο κ. Mindaugas MACIULEVIČIUS

Συνεισηγητής: ο κ. Udo HEMMERLING

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 14.12.2018
Νομική βάση	Άρθρα 29 παράγραφος 1 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση του Προεδρείου	16.10.2018
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	25.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	203/1/4

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Υπάρχει σήμερα μια αίσθηση παγκόσμιας επείγουσας ανάγκης: παγκόσμιες προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή και η αύξηση του πληθυσμού μάς πιέζουν να βρούμε επειγόντως υποκατάστατα των ορυκτών καυσίμων και να χρησιμοποιούμε αποτελεσματικότερα τους βιολογικούς πόρους. Η γεωργία και ο δασικός τομέας είναι σημαντικότατοι παραγωγοί βιομάζας για χρήσεις άλλες από τα τρόφιμα ή τις ζωοτροφές και, ως εκ τούτου, αποτελούν σημαντικούς συντελεστές της βιοοικονομίας. Οι νέες αλυσίδες αξιών προσφέρουν πρόσθετες ευκαιρίες για δραστηριότητες στην αγροτική οικονομία ώστε να μετατραπεί από βασισμένη στα ορυκτά υλικά οικονομία σε οικονομία βιολογικής βάσης.

1.2.

Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην αυξημένη ευαισθητοποίηση όσον αφορά την κατανάλωση των βιολογικών μας πόρων σύμφωνα με τους κλιματικούς στόχους της συμφωνίας του Παρισιού. Πέραν της καλύτερης κατανόησης, οι δραστηριότητες της βιοοικονομίας θα πρέπει να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των καταναλωτών παρέχοντάς τους, σε τακτική βάση, συμβουλές και πληροφορίες, ώστε να διευκολυνθούν οι απαραίτητες αλλαγές και να προετοιμαστεί το έδαφος για τη θέσπιση μέτρων δημιουργίας αγορών με σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση της αποδοχής των προϊόντων βιολογικής προέλευσης που παράγονται στην ΕΕ από καταναλωτές και φορείς ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων.

1.3.

Υπάρχουν ευκαιρίες στους τομείς της βιοποικιλότητας, της βιομηχανίας, της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την επικαιροποίηση της στρατηγικής του 2012 για τη βιοοικονομία, η οποία αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Υπάρχει παγκόσμια ζήτηση για αειφόρα και αποδοτικά ως προς τη χρήση των πόρων προϊόντα βιολογικής προέλευσης. Ωστόσο, παρά τη σημαντική πρόοδο που σημειώνεται στη νέα εκδοχή, ορισμένα από τα μέτρα που περιλαμβάνει δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί:

1.3.1.

Εκτός από την πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικά μέσα, είναι απαραίτητο να καθιερωθούν επιμέρους ευέλικτες συμβουλευτικές υπηρεσίες που θα βοηθήσουν τις ΜΜΕ του τομέα γεωργικών προϊόντων διατροφής να δρομολογήσουν μακροπρόθεσμα καινοτόμα έργα. Συχνά, για πολλούς λόγους, αυτές οι υπηρεσίες δεν διαθέτουν εσωτερικά την αναγκαία εμπειρογνωμοσύνη ή γνώση, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπίνων και χρηματοοικονομικών πόρων και των αναγκαίων υποδομών.

1.3.2.

Η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να δίδει τη δέουσα προσοχή στους πρωτογενείς παραγωγούς. Το μοντέλο αυτό θα μπορούσε να υποστηριχθεί από μια σειρά μέτρων και μέσων στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ).

1.3.3.

Η ενσωμάτωση δραστηριοτήτων έρευνας, καινοτομίας και βιοοικονομίας σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική θα διευκολύνει την υποστήριξη της ανάπτυξης και της αναπαραγωγής.

1.3.4.

Ζωτικής σημασίας είναι η συνέχιση της εκπαίδευσης και κατάρτισης των εργαζομένων και των πρωτογενών παραγωγών. Είναι σημαντικό να διευκολυνθεί η ανταλλαγή γνώσεων, να παρασχεθεί στήριξη για τα διακρατικά δίκτυα και οι εξελίξεις να συμβαδίζουν με τις κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές. Οι προσεγγίσεις της εκπαίδευσης, της συμμετοχής και της επικοινωνίας που ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των παραγόντων της αγροτικής βιοοικονομίας είναι ζωτικής σημασίας.

1.3.5.

Είναι σημαντικό να προωθηθούν η κυκλική οικονομία και οι διατομεακές και οι εδαφικές διασυνδέσεις στην ΕΕ και πέρα από αυτήν, ιδίως όσον αφορά την τήρηση των δεσμεύσεων στο πλαίσιο των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και των στόχων της COP21.

1.3.6.

Όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενσωματώσουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τη βιοοικονομία στις πολιτικές και τα προγράμματά τους, με τη συμμετοχή και των αρμόδιων τοπικών αρχών και των ενδιαφερόμενων φορέων (πρωτογενών παραγωγών, φορέων έρευνας και εκπαίδευσης, της βιομηχανίας, της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων κ.λπ.).

1.3.7.

Η ΕΕ θα πρέπει να καταβάλει προσπάθειες για ένα παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών, το οποίο θα αποτελεί έναν ουδέτερο και αποτελεσματικό τρόπο προώθησης της βιοοικονομίας και θα συμπεριλαμβάνει όλους τους παράγοντες της αγοράς για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

1.4.

Η τήρηση των αρχών της βιωσιμότητας είναι απαραίτητη για μια «νέα»βιοοικονομία· οι φυσικοί πόροι πρέπει να διαφυλαχθούν προκειμένου να παραμείνουν παραγωγικοί. Εν προκειμένω, η βιοοικονομία πρέπει να τηρεί τα κριτήρια βιωσιμότητας. Για την αποφυγή στρεβλώσεων εις βάρος του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της κοινωνίας, ισχύουν οι ίδιοι κανόνες για τη βιομάζα, είτε προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε από το εξωτερικό.

2. Γενικές παρατηρήσεις

Η βιοοικονομία περιλαμβάνει την παραγωγή ανανεώσιμων βιολογικών πόρων και τη μετατροπή τους σε τρόφιμα, ζωοτροφές, προϊόντα βιολογικής προέλευσης και βιοενέργεια. Αφορά τη γεωργία, τη δασοκομία, την αλιεία, την παραγωγή τροφίμων, χαρτοπολτού και χάρτου, καθώς και τμήματα της χημικής, της βιοτεχνολογικής και της ενεργειακής βιομηχανίας.

2.1.

Η ενωσιακή στρατηγική του 2012 για τη βιοοικονομία είχε ως στόχο «[…] να προετοιμάσει το έδαφος για μια κοινωνία περισσότερο καινοτόμο και ανταγωνιστική, με αποδοτικότερη αξιοποίηση των πόρων, που συμβιβάζει την επισιτιστική ασφάλεια με τη βιώσιμη χρήση των ανανεώσιμων πόρων για βιομηχανικούς σκοπούς, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία του περιβάλλοντος». Το 2017 η Επιτροπή επανεξέτασε την ενωσιακή στρατηγική του 2012 για τη βιοοικονομία, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η στρατηγική έχει αποδείξει τη συνάφεια των στόχων της και ότι η σημασία των ευκαιριών που προσφέρει η βιοοικονομία αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Τον Οκτώβριο του 2018, η Επιτροπή υπέβαλε σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη βιώσιμης και κυκλικής βιοοικονομίας, στόχος της οποίας «είναι να βελτιώσει και να ενισχύσει τη βιώσιμη χρήση των ανανεώσιμων πόρων με σκοπό την αντιμετώπιση παγκόσμιων και τοπικών προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή και η βιώσιμη ανάπτυξη» (1).

2.2.

Ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί αγγίζοντας σχεδόν τα 10 δισεκατομμύρια άτομα μέχρι το 2050 (2) και απαιτείται επειγόντως αποδοτικότερη χρήση των βιολογικών πόρων, ώστε να μπορούν να υπάρχουν ασφαλή, θρεπτικά, υψηλής ποιότητας και οικονομικά προσιτά τρόφιμα για περισσότερους ανθρώπους με λιγότερες περιβαλλοντικές και κλιματικές επιπτώσεις ανά παραγόμενη μονάδα, καθώς και επαρκείς ανανεώσιμες βιολογικές πρώτες ύλες για την παραγωγή σημαντικού μέρους όσων αντλούμε επί του παρόντος από το ορυκτό αργό πετρέλαιο, σε συνδυασμό με την αιολική, την ηλιακή και άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ήταν, συνεπώς, αναγκαία η επανεστίαση των δράσεων και η επικαιροποίηση της στρατηγικής για τη βιοοικονομία υπό το πρίσμα των πρόσφατων εξελίξεων πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) (3) των Ηνωμένων Εθνών και της σύμβασης για την κλιματική αλλαγή (δεσμεύσεις της COP21).

2.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει ότι, μέσω της επικαιροποιημένης στρατηγικής για τη βιοοικονομία (4), θα δρομολογήσει 14 μέτρα το 2019, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται τα εξής:

—

καθιέρωση θεματικής πλατφόρμας επενδύσεων στην κυκλική βιοοικονομία, ύψους 100 εκατ. ευρώ, που θα φέρνει τις καινοτομίες βιολογικής βάσης εγγύτερα στην αγορά και θα μειώνει τον κίνδυνο των ιδιωτικών επενδύσεων σε βιώσιμες λύσεις· διευκόλυνση της ανάπτυξης νέων βιώσιμων βιοδιυλιστηρίων σε ολόκληρη την Ευρώπη·

—	κατάρτιση θεματολογίου στρατηγικής ανάπτυξης για βιώσιμα συστήματα τροφίμων και γεωργίας, βιώσιμη δασοκομία και βιώσιμα προϊόντα βιολογικής βάσης·

—	σύσταση μηχανισμού της ΕΕ για την υποστήριξη της πολιτικής για τη βιοοικονομία στις χώρες της ΕΕ στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020»με στόχο την ανάπτυξη εθνικών και περιφερειακών στρατηγικών βιοοικονομίας·

—	δρομολόγηση πιλοτικών δράσεων για την ανάπτυξη βιοοικονομιών σε αγροτικές, παράκτιες και αστικές περιοχές, για παράδειγμα όσον αφορά τη διαχείριση αποβλήτων ή την ανθρακοδεσμευτική γεωργία·

—	εφαρμογή συστήματος παρακολούθησης που καλύπτει ολόκληρη την ΕΕ για την παρακολούθηση της προόδου προς τη βιώσιμη και κυκλική βιοοικονομία·

—	ενίσχυση της βάσης γνώσεων και της κατανόησης ειδικών τομέων της βιοοικονομίας με τη συλλογή δεδομένων και τη διασφάλιση καλύτερης πρόσβασης σε αυτά μέσω του κέντρου γνώσεων για τη βιοοικονομία·

—	παροχή καθοδήγησης και προώθηση ορθών πρακτικών για τον τρόπο δραστηριοποίησης στη βιοοικονομία εντός ασφαλών οικολογικών ορίων.

2.4.

Η βιοοικονομία έχει τη δυνατότητα να παράσχει επιλογές που μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών CO2 αλλά και στη μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενους ορυκτούς πόρους. Για παράδειγμα, τα δάση της ΕΕ δεσμεύουν ποσότητα άνθρακα που αντιστοιχεί στο 10 % των ετήσιων εκπομπών της ΕΕ, παρέχοντας παράλληλα μια βιώσιμη και σταθερή παροχή βιομάζας για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επιπλέον, εκτιμήσεις καταδεικνύουν ότι 100 000 χημικά προϊόντα που παράγονται σήμερα μπορούν, θεωρητικά, να προέλθουν από ανανεώσιμες πρώτες ύλες. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να προέρχονται όλα από ανανεώσιμες πρώτες ύλες, είναι όμως θεωρητικά δυνατόν. Έτσι, όχι μόνο θα προσφέρεται η δυνατότητα παραγωγής των καθημερινών αντικειμένων που χρειάζεται το νοικοκυριό μας σε τοπικό επίπεδο και με ανανεώσιμους τρόπους, αλλά θα δημιουργηθούν και θέσεις εργασίας, ιδιαίτερα σε παράκτιες και σε αγροτικές περιοχές, και ανάπτυξη στην Ευρώπη, σε τομείς με έντονη ακόμη τεχνολογική πρωτοπορία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του κλάδου, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ένα εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας έως το 2030 στις βιομηχανίες βιολογικής βάσης.

2.5.

Εντούτοις, εξακολουθούν να υπάρχουν μείζονα εμπόδια για την επίτευξη μεγαλύτερης καινοτομίας στη βιοοικονομία της ΕΕ. Ένα σημαντικό εμπόδιο σχετίζεται με την ανταγωνιστικότητα κόστους των προϊόντων, τόσο έναντι των ορυκτών εναλλακτικών όσο και έναντι των ισοδύναμων προϊόντων που προέρχονται από άλλα μέρη του κόσμου. Η ανταγωνιστικότητα ως προς το κόστος επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ άλλων από το επίπεδο ετοιμότητας της τεχνολογίας, το κόστος εργασίας, τις επιδοτήσεις και τις αποσβέσεις ορυκτών καυσίμων, καθώς και από το χαμηλό επίπεδο στήριξης της αγοράς για βιοπροϊόντα. Το ζήτημα αυτό ως προς την ανταγωνιστικότητα επιτείνεται ακόμη περισσότερο αφενός μεν από τις δυσκολίες που έχουν να κάνουν με την πρόσβαση σε χρηματοδότηση για καινοτόμα έργα και εγκαταστάσεις παραγωγής και, συχνά, τη σημερινή ελλιπή ενημέρωση των τελικών χρηστών ως προς τα βιοπροϊόντα, αφετέρου δε από την έλλειψη δεξιοτήτων και επιχειρησιακών σχέσεων για την προώθηση του τομέα. Επιπλέον, οι διαδικασίες αδειοδότησης για τα νέα βιοπροϊόντα καθίστανται χρονοβόρες και επαχθείς, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικές νομικές αβεβαιότητες και οικονομικοί κίνδυνοι για τους οικονομικούς φορείς.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση σχετικά με την επικαιροποίηση της στρατηγικής του 2012 για τη βιοοικονομία. Χρειάζεται μια μακροπρόθεσμη, συνεπής και αποτελεσματική πολιτική για την προώθηση της βιοοικονομίας. Ωστόσο, η σύνδεση μεταξύ αυτής της συνολικής στρατηγικής για τη βιοοικονομία και άλλων υφιστάμενων μέσων πολιτικής δεν είναι ακόμη αυτόματη. Επομένως, το κλειδί για μια αποτελεσματική χάραξη πολιτικής στη βιοοικονομία εξακολουθεί να είναι ο εντοπισμός συνεργειών μεταξύ τομέων πολιτικής κατά τρόπο ώστε να συνυπολογίζονται οι στόχοι της βιώσιμης παραγωγής τροφίμων, της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων, της ισορροπημένης εδαφικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές και της εξασφάλισης αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης.

3.1.

Ενώ η επικαιροποίηση αποσκοπεί στο να αξιοποιηθούν οι επενδύσεις της ΕΕ και δίδει ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση και την κλιμάκωση του τομέα των προϊόντων βιολογικής προέλευσης μέσω της απελευθέρωσης των επενδύσεων και των αγορών, εξακολουθεί να υπάρχει ένα χάσμα (πέραν των δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης) ως προς την παροχή βοήθειας στις εταιρείες της βιοοικονομίας για την άντληση κεφαλαίων, τη στρατηγική εισόδου στην αγορά, την οργανωτική ανάπτυξη και την ωρίμανση των προϊόντων. Οι επενδυτές στα πρώτα στάδια ανάπτυξης σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο με την παροχή εξατομικευμένων συμβουλών σε βιομηχανικούς κλάδους και σε νεοσύστατες επιχειρήσεις πολύ μικρής έως μικρής κλίμακας είναι εξίσου απαραίτητοι με την κινητοποίηση επενδύσεων της ΕΕ για τα μεγάλα έργα. Απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση χρηματοδότησης για την εμπορική εκμετάλλευση νέων προϊόντων.

3.2.

Η επικαιροποίηση προβάλλει επίσης το γεγονός ότι οι συνέργειες μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα μπορούν να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο τρόπο τις διάφορες πηγές επενδύσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η κοινή επιχείρηση βιομηχανιών βιοπροϊόντων (Bio-based Industries Joint Undertaking) αποδεικνύεται καίριας σημασίας προκειμένου να στηριχθεί η ανάπτυξη ευρωπαϊκών βιομηχανικών υποδομών για τη βιοοικονομία και αλυσίδων αξίας με επίκεντρο τη χρήση ανανεώσιμων πόρων — συμπεριλαμβανομένων των αποβλήτων.

3.3.

Ωστόσο, δεν δίδεται αρκετή έμφαση στον ιδιωτικό τομέα, και ιδίως στους πρωτογενείς παραγωγούς, δηλαδή στους αγρότες, στους ιδιοκτήτες δασών και στους συνεταιρισμούς τους που πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη μιας βιώσιμης βιοοικονομίας, ενώ πρέπει επίσης να δοθεί η δέουσα προσοχή στις ΜΜΕ, οι οποίες αποτελούν σημαντικό τμήμα της αλυσίδας γεωργικών προϊόντων διατροφής. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΚΓΠ θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ενδιαφέρον εργαλείο που θα βοηθήσει τους αγρότες, τους ιδιοκτήτες δασών και τους συνεταιρισμούς τους να επενδύσουν περισσότερο στην παραγωγή τους και να την καταστήσουν πιο βιώσιμη.

3.4.

Υπό αυτό το πρίσμα, η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών στην αγορά είναι ζωτικής σημασίας και συμβαδίζει με το επίπεδο εμπιστοσύνης των καταναλωτών στις πληροφορίες που τους παρέχονται σχετικά με τα προϊόντα που προτίθενται να αγοράσουν. Κρίνεται σκόπιμο να εξεταστεί η προοπτική θέσπισης προτύπων πληροφόρησης, και ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση υπήρξε η θέσπιση σαφών προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για τα προϊόντα βιολογικής προέλευσης, προκειμένου να προστατευθεί καλύτερα η αξιοπιστία των προτύπων που έχουν συμφωνηθεί από τον βιομηχανικό κλάδο και, ταυτόχρονα, να αποφευχθεί η σύγχυση των καταναλωτών και να παρασχεθεί εμπιστοσύνη στους βιομηχανικούς πελάτες και στους αγοραστές του δημοσίου. Απομένει να γίνουν ακόμη πολλά για να βοηθηθούν οι καταναλωτές να κάνουν ενημερωμένες επιλογές μέσω έξυπνων στρατηγικών επικοινωνίας.

3.5.

Η επικαιροποιημένη στρατηγική αποσκοπεί επίσης στην ενδυνάμωση της ιδέας της «αναβάθμισης»(«upscaling»), παραλείπει όμως την έννοια της «αναπαραγωγής»(«replication»). Υπάρχει και ο τομέας της έρευνας και οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές για την καινοτομία και τη βιοοικονομία πρέπει να συμβαδίζουν. Η βασική και η εφαρμοσμένη έρευνα θα πρέπει να είναι επαρκώς συγχρονισμένες και να συμβάλλουν στην επίτευξη κοινών στρατηγικών στόχων. Θα πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στην ανάπτυξη, πρόσβαση και διατήρηση υψηλής ποιότητας υποδομών και συνεργατικών σχηματισμών στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας. Για παράδειγμα, η δημιουργία κέντρων παγκόσμιας κλάσης για εφαρμοσμένη έρευνα στον τομέα της πλήρους κλίμακας μεταποίησης μέσω βιολογικών διεργασιών θα μπορούσε να βοηθήσει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) να εκμεταλλευτούν ένα πλήρες φάσμα γνώσεων, δημιουργώντας καινοτόμες και βιώσιμες λύσεις. Η μεταφορά γνώσης μπορεί να βοηθηθεί μέσω επιδείξεων και παραδειγμάτων. Οι επιδείξεις θα προσφέρουν στις ΜΜΕ μια ολοκληρωμένη εικόνα των διαθέσιμων τεχνολογιών στον συγκεκριμένο τομέα της βιοοικονομίας.

3.6.

Οι αγροτικές περιοχές διανύουν περίοδο βαθιάς οικονομικής, δημογραφικής και θεσμικής μεταρρύθμισης στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, χρειάζεται επίσης να δοθεί η δέουσα προσοχή στις υποδομές και στις υλικοτεχνικές βελτιώσεις, ούτως ώστε να προωθηθούν οι υφιστάμενες και οι νέες αλυσίδες εφοδιασμού βιομάζας, με παράλληλη βελτιστοποίηση της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων και της δημιουργίας θέσεων εργασίας και προστιθέμενης αξίας στις αγροτικές περιοχές.

3.7.

Δεν μπορεί ποτέ να είναι επαρκής η έμφαση στο πραγματικό γεγονός ότι η εισαγωγή τεχνολογικά προηγμένων μηχανημάτων στη βιοοικονομία απαιτεί βελτίωση των δεξιοτήτων χειρισμού και συντήρησης, μεταξύ άλλων περαιτέρω δεξιότητες στις τεχνολογίες των πληροφοριών και των ηλεκτρονικών υπολογιστών (ΤΠΕ), νέα προγράμματα κατάρτισης σε θέματα υγείας και ασφάλειας, καθώς και καλύτερη κατανόηση και προσοχή στις πτυχές της διατήρησης του περιβάλλοντος. Η διασφάλιση της συνεχούς ανάπτυξης και της προσαρμογής των δεξιοτήτων των ατόμων κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ζωής τους είναι υψίστης σημασίας, όπως και η αντιμετώπιση των ελλείψεων δεξιοτήτων σε αυτόν τον αναδυόμενο τομέα της βιοοικονομίας. Οι ανταλλαγές μεταξύ ομοτίμων, οι κοινές δραστηριότητες ερευνητών, οι υπηρεσίες στήριξης της καινοτομίας, οι αγρότες, οι δασοκαλλιεργητές, οι συνεταιρισμοί τους και άλλοι ιδιωτικοί φορείς δεν προβάλλονται στην επικαιροποιημένη στρατηγική, θα ήταν όμως ζωτικής σημασίας για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής γνώσεων.

3.8.

Δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών (5) και να μετριάσουμε την αλλαγή του κλίματος χωρίς να αναβαθμίσουμε τα κατάλοιπα, τα υποπροϊόντα και τα απόβλητα και να προωθήσουμε την κυκλική οικονομία. Η συνεργασία σε διάφορους τομείς (συστήματα εδώδιμων και μη προϊόντων και αγροτικά εδάφη) και ηπείρους είναι επιτακτική ως προς το θέμα αυτό. Είναι αναγκαίο να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις εδαφικές και τις τοπικές διασυνδέσεις (αστικές-αγροτικές περιοχές, αγροτικές-αγροτικές περιοχές, ζώνες ξηράς-θάλασσας) και στη συμβολή τους στις αλυσίδες αξίας στον κλάδο της βιοοικονομίας και στους συνεργατικούς σχηματισμούς στις αγροτικές περιοχές. Η ανάπτυξη αυτών των διασυνδέσεων στην Κεντρική και στην Ανατολική Ευρώπη θα μπορούσαν να είναι καθοριστικής σημασίας για να βοηθηθούν οι χώρες αυτές να καθορίσουν τους στρατηγικούς στόχους τους για την καλύτερη επεξεργασία της βιομάζας. Οι περιοχές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης είναι πλούσιες σε βιομάζα χάρη στις εκτεταμένες δραστηριότητές τους στους τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας και της αλιείας, με υψηλή αλλά αναξιοποίητη ή ανεπαρκώς χρησιμοποιούμενη δυναμικότητα βιομάζας ως προς τα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τις βιομηχανικές πρώτες ύλες, τα βιοκαύσιμα και τη χρήση της ενέργειας. Επιπλέον, η επικαιροποιημένη στρατηγική δεν έχει προωθήσει επαρκώς την ιδέα ότι είναι απαραίτητη η διεθνής συνεργασία για τον συνδυασμό, με τον αποτελεσματικότερο τρόπο, των υφιστάμενων γνώσεων και ικανοτήτων και την ενίσχυση των συνεργειών με τα ερευνητικά προγράμματα των κρατών μελών και χωρών εκτός της ΕΕ. Οι διεθνείς συνεργασίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη δοκιμή και την αναπαραγωγή λύσεων.

3.9.

Τέλος, κατά την εφαρμογή των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού, θα πρέπει να αξιοποιηθούν στον μέγιστο βαθμό οι μηχανισμοί της αγοράς. Ένα παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης για τις ανθρακούχες εκπομπές θα αποτελούσε έναν ουδέτερο και αποτελεσματικό τρόπο εξασφάλισης της συμμετοχής όλων των φορέων της αγοράς. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ερευνήσει ενεργά διάφορους τρόπους και βήματα και να συνεργαστεί με άλλες χώρες στην πρόοδο προς ένα παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών. Ένα αποτελεσματικό και δίκαιο παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών θα δημιουργήσει ίσους όρους ανταγωνισμού για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις στις παγκόσμιες αγορές και άρα θα μειώσει τον κίνδυνο διαρροής επενδύσεων και θέσεων εργασίας. Επιπλέον, θα εξαλείψει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα εισαγόμενων αγαθών με χαμηλότερη τιμή λόγω χαμηλότερων κλιματικών απαιτήσεων.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) https://ec.europa.eu/research/bioeconomy/pdf/ec_bioeconomy_strategy_2018.pdf

(2) https://www.un.org/development/desa/en/news/population/world-population-prospects-2017.html

(3) https://sustainabledevelopment.un.org/?menu=1300

(4) https://ec.europa.eu/research/bioeconomy/index.cfm?pg=policy&lib=strategy

(5) ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 45.

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/41

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2015/757 ώστε να ληφθεί δεόντως υπόψη το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων για την κατανάλωση μαζούτ από πλοία»

[COM(2019) 38 final — 2019/0017(COD)]

(2019/C 240/10)

Εισηγητής: ο κ. Κωνσταντίνος ΚΑΤΣΑΜΠΗΣ

Αίτηση γνωμοδότησης	11.2.2019 (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) 13.2.2019, Συμβούλιο
Νομική βάση	Άρθρα 192 παράγραφος 1 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση του Προεδρείου	19.2.2019
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	25.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	204/0/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η παρούσα γνωμοδότηση αφορά την πρόταση της Επιτροπής για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2015/757 για την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και επαλήθευση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από θαλάσσιες μεταφορέςtransport (1) («κανονισμός ΠΥΕ της ΕΕ»). Από την άποψη αυτή, γίνεται αναφορά στη γνωμοδότηση NAT/616 του 2013 που καταρτίστηκε από τον εισηγητή κ. Stefan Back για τις εκπομπές των θαλάσσιων μεταφορών σε σχέση με τις προτεινόμενες τροπολογίες του κανονισμού ΠΥΕ του 2015, η οποία περιλαμβάνει πολλές σημαντικές προτάσεις, μεταξύ άλλων όσον αφορά το άρθρο 22 του κανονισμού του 2015 που εγκρίθηκε από την Επιτροπή. Σύμφωνα με αυτό το άρθρο, η Επιτροπή, σε περίπτωση διεθνούς συμφωνίας για ένα παγκόσμιο σύστημα παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και επαλήθευσης, θα επανεξετάσει τον κανονισμό ΠΥΕ της ΕΕ και, εάν χρειαστεί, θα προτείνει τροποποιήσεις για την εναρμόνιση με τη διεθνή αυτή συμφωνία.

1.2.

Στην ουσία, το 2016, η Επιτροπή Προστασίας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC/Marine Environment Protection Committee) του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού του ΟΗΕ (ΔΝΟ/IMO-International Maritime Organization) ενέκρινε τροποποιήσεις επί της σύμβασης για την πρόληψη της ρύπανσης από πλοία (MARPOL), με τις οποίες θεσπίζεται το νομικό πλαίσιο για ένα παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων για την κατανάλωση μαζούτ από πλοία («παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ»), σύμφωνα με το οποίο οι υποχρεώσεις παρακολούθησης άρχισαν τον Ιανουάριο του 2019.

1.3.

Η Επιτροπή τόνισε ότι η μερική εναρμόνιση των δύο συστημάτων παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και επαλήθευσης θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση του διοικητικού φόρτου για τις ναυτιλιακές εταιρείες και τις δημόσιες αρχές, ενώ παράλληλα θα διατηρούνταν οι βασικοί στόχοι του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή πρότεινε την περιορισμένη ευθυγράμμιση του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ με το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ ως προς τους ορισμούς, τις παραμέτρους παρακολούθησης, τα σχέδια και τα υποδείγματα παρακολούθησης.

1.4.

Οι προτεινόμενες αλλαγές στον κανονισμό ΠΥΕ της ΕΕ έχουν ως εξής:

1.4.1.

Στις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων σε περίπτωση αλλαγής της εταιρείας πρέπει να συνεκτιμώνται οι παράλληλες διατάξεις του παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ του ΟΗΕ. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλίζεται ότι οι ίδιες νομικές οντότητες παρακολουθούν και υποβάλλουν εκθέσεις με βάση περιόδους αναφοράς που υπολογίζονται με παρόμοιο τρόπο.

1.4.2.

Η παράμετρος «μεταφερόμενο φορτίο»(«cargo carried») διατηρείται ως προαιρετική παράμετρος παρακολούθησης για τις εταιρείες που επιθυμούν να παρέχουν υπολογισμό της μέσης ενεργειακής απόδοσης των πλοίων τους με βάση το μεταφερόμενο φορτίο.

1.4.3.

Η παράμετρος «χρόνος παραμονής στη θάλασσα»(«time at sea») που ισχύει για τη ναυτιλία της ΕΕ αντικαθίσταται από τον ορισμό της «διάρκειας διαδρομής σε ώρες»(«hours underway») στο πλαίσιο του παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ.

1.4.4.

Ο υπολογισμός της «διανυθείσας απόστασης»(«distance travelled») θα πρέπει να γίνεται με βάση τις επιλογές που προκρίνονται σύμφωνα με τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές του παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ.

1.4.5.

Το ελάχιστο περιεχόμενο των σχεδίων παρακολούθησης θα πρέπει να εξορθολογιστεί, ώστε να λαμβάνεται υπόψη το έγγραφο του ΔΝΟ με τίτλο «Κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη Σχεδίου διαχείρισης ενεργειακής απόδοσης σκαφών (SEEMP/Ship Energy Efficiency Management Plan)», με εξαίρεση τις διατάξεις που είναι αναγκαίες έτσι ώστε, δυνάμει του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ, να παρακολουθούνται και υποβάλλονται μόνο τα δεδομένα που σχετίζονται με την ΕΕ.

1.4.6.

Οι τιμές των εκπομπών CO2 από πλοία στους λιμένες της ΕΕ πρέπει επίσης να παρακολουθούνται και να υποβάλλονται χωριστά, έτσι ώστε να παρέχονται κίνητρα για τη χρήση των διαθέσιμων μέτρων με σκοπό τη μείωση των εκπομπών CO2 εντός των λιμένων της ΕΕ και να ενισχύεται περαιτέρω η ενημέρωση των πολιτών ως προς τις εκπομπές ρύπων στη ναυτιλία.

1.4.7.

Οι ισχύουσες διατάξεις του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ όσον αφορά την επαλήθευση των δεδομένων από διαπιστευμένους τρίτους θα πρέπει να διατηρηθούν, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ο στόχος της ΕΕ για την παροχή αξιόπιστων και συγκρίσιμων σε βάθος χρόνου πληροφοριών για την περαιτέρω λήψη αποφάσεων σε επίπεδο ΕΕ ή σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.5.

Τα υπόλοιπα σημαντικά ζητήματα όσον αφορά την επίτευξη πλήρους ευθυγράμμισης με τις κατευθυντήριες γραμμές του παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ αφορούν κυρίως τις αρχές και τις μεθόδους επαλήθευσης, τα στοιχεία παρακολούθησης και τη δημοσίευση ευαίσθητων εμπορικών δεδομένων. Στόχος της πλήρους ευθυγράμμισης του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ με το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ είναι να επιτευχθεί παγκόσμια ρυθμιστική ομοιομορφία ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πρόσθετη επιβάρυνση η οποία έχει μεγάλο αντίκτυπο, ιδίως για τις μικρές και τις μεσαίες ναυτιλιακές εταιρείες, αλλά και να αποφεύγονται τυχόν διπλές απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων βάσει δύο διαφορετικών συστημάτων.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Στη γνωμοδότηση του 2013 (2), η ΕΟΚΕ αμφισβητούσε την αναγκαιότητα και την προστιθέμενη αξία των επιχειρησιακών πληροφοριών και δεδομένων που υπερβαίνουν τα πεδία της κατανάλωσης καυσίμων και των εκπομπών ρύπων και απαιτούν παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων σύμφωνα με τον κανονισμό ΠΥΕ της ΕΕ και, ειδικότερα, την ανάγκη πληροφοριών όπως ορίζεται στο άρθρο 9 στοιχεία δ) έως ζ) σχετικά με την παρακολούθηση παραμέτρων ανά πλου και στο άρθρο 10 στοιχεία ζ) έως ι) όσον αφορά την παρακολούθηση παραμέτρων σε ετήσια βάση, καθώς και στο παράρτημα II όσον αφορά την παρακολούθηση άλλων (σχετικών) πληροφοριών, δεδομένου ότι οι πληροφορίες αυτές είναι εμπορικά ευαίσθητες και μπορεί να προκύψουν ερωτήματα ως προς την αξία της διαθεσιμότητας των εν λόγω πληροφοριών σε συγκεντρωτική μορφή.

2.2.

Γενικά, με τις τρέχουσες προτεινόμενες αλλαγές στον κανονισμό ΠΥΕ της ΕΕ, η Επιτροπή διατηρεί τη στάση της όσον αφορά τη δημοσίευση των δεδομένων που συλλέγονται από μεμονωμένα πλοία. Οι προτεινόμενες αλλαγές είναι τεχνικές προσαρμογές που συνιστούν τεχνικές διορθώσεις στο επίπεδο της παραμετροποίησης. Ως εκ τούτου, δεν αποτελούν πλήρη ευθυγράμμιση του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ με το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ, όπως ζήτησαν ο ΔΝΟ και ο ναυτιλιακός κλάδος στις δημόσιες παρεμβάσεις τους, ενώ εξακολουθούν να παραμένουν ανοικτά σημαντικά ζητήματα. Αυτά αφορούν κυρίως τις αρχές και τις μεθόδους επαλήθευσης, τα στοιχεία παρακολούθησης και τη δημοσίευση ευαίσθητων εμπορικών δεδομένων.

2.3.

Κατά την εκτίμησή της για τις προτεινόμενες τροποποιήσεις, η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός ότι η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία έχει δεσμευτεί πλήρως να πετύχει μείωση των εκπομπών CO2 κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030, να συνεχίσει τις προσπάθειες με στόχο την ελάττωση κατά 70 % έως το 2050 σε σύγκριση με το 2008, αλλά και για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 50 % έως το 2050 σε σύγκριση επίσης με το 2008, σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού. Ο ΔΝΟ του ΟΗΕ ενέκρινε μια αρχική στρατηγική τον Απρίλιο του 2018, η οποία αναμένεται να αναθεωρηθεί το 2023 και η οποία παρέχει το πλαίσιο για την ανάπτυξη και έγκριση συγκεκριμένων βραχυπρόθεσμων μέτρων μείωσης των εκπομπών CO2, καθώς και υποψήφιων μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων για την κατάλληλη επίτευξη μειωμένων εκπομπών εντός των συμφωνημένων χρονικών πλαισίων και του χρονοδιαγράμματος εφαρμογής, τα οποία συνάδουν με τον χάρτη πορείας που έχει εγκριθεί από τον ΔΝΟ του ΟΗΕ για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τώρα έως το 2050.

2.4.

Δεδομένου του αριθμού και του περιεχομένου των προτάσεων που υπέβαλαν προς εξέταση τα κράτη μέλη και ο κλάδος στις επικείμενες διαβουλεύσεις του ΔΝΟ, φαίνεται ότι όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς εργάζονται σκληρά για τη ρύθμιση της ενεργειακής απόδοσης του παγκόσμιου εμπορικού στόλου σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και με ακριβείς πληροφορίες και δεδομένα που παρέχει το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ σχετικά με τις εκπομπές CO2 από πλοία.

2.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προτεινόμενη μερική ευθυγράμμιση θα οδηγήσει σε επαχθείς και αναποτελεσματικές διπλές απαιτήσεις παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων, δεδομένου ότι οι υποχρεώσεις αναφοράς παραμένουν υπό δύο διαφορετικά συστήματα: ένα περιφερειακό (ευρωπαϊκό) και ένα παγκόσμιο (ΔΝΟ του ΟΗΕ). Ως εκ τούτου, τα πλοία θα πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων στο πλαίσιο τόσο του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ όσο και του παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ. Τα υποδείγματα υποβολής εκθέσεων της ΕΕ και του ΔΝΟ είναι διαφορετικά, γεγονός το οποίο αυξάνει τον φόρτο εργασίας, τη διοικητική επιβάρυνση και το κόστος για τα πληρώματα των πλοίων και τις θαλάσσιες μεταφορές.

2.6.

Η πλήρης ευθυγράμμιση του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ με το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ δεν εξυπηρετεί μόνο τον σκοπό της δημιουργίας μιας διεθνώς ενοποιημένης αξιόπιστης βάσης δεδομένων για τις εκπομπές CO2 από πλοία, αλλά και συνάδει με το πρόγραμμα βελτίωσης της νομοθεσίας της Επιτροπής, το οποίο αποσκοπεί σε ρύθμιση ειδικού σκοπού, έτσι ώστε να επιτυγχάνονται οι στόχοι της και να προκύπτουν οφέλη για την ευρωπαϊκή οικονομία με το ελάχιστο κόστος. Θα διασφαλίσει επίσης ίσους όρους ανταγωνισμού σε διεθνές επίπεδο για τον ευρωπαϊκό στόλο. Στόχος της πλήρους ευθυγράμμισης του κανονισμού ΠΥΕ της ΕΕ με το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ είναι να επιτευχθεί παγκόσμια ρυθμιστική ομοιομορφία, ούτως ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πρόσθετη επιβάρυνση η οποία έχει μεγάλο αντίκτυπο, ιδίως για τις μικρές και τις μεσαίες ναυτιλιακές εταιρείες, αλλά και να αποφεύγονται τυχόν διπλές απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων βάσει δύο διαφορετικών συστημάτων.

2.7.

Ο κανονισμός ΠΥΕ της ΕΕ περιέχει την υποχρέωση της Επιτροπής να δημοσιεύει τα δεδομένα που λαμβάνονται, μαζί με τα αναγνωριστικά στοιχεία εταιρειών και μεμονωμένων πλοίων, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται από τρίτους. Σκοπός του καθεστώτος του ΔΝΟ του ΟΗΕ είναι απλώς ο καθορισμός των συνολικών εκπομπών CO2 του διεθνούς ναυτιλιακού τομέα, με σκοπό να διευκολυνθεί η λήψη περαιτέρω αποφάσεων πολιτικής και η εξέταση πρόσθετων μέτρων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, η Επιτροπή επιθυμεί να δημοσιεύει λεπτομερή (και εμπορικά ευαίσθητα) δεδομένα σχετικά με τα μεμονωμένα πλοία που επισκέπτονται λιμένες της ΕΕ/του ΕΟΧ, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αθέμιτες κυρώσεις σε βάρος πλοίων, αλλά και να νοθεύσει τον ανταγωνισμό και να επιφέρει σημαντικά μειονεκτήματα σε θέματα ανταγωνισμού για τους εφοπλιστές της ΕΕ στην παγκόσμια ναυτιλιακή αγορά και για τα πλοία που καταπλέουν σε λιμένες της ΕΕ.

2.8.

Είναι επιθυμητό να χρησιμοποιούνται οι υφιστάμενοι μηχανισμοί του ΔΝΟ του ΟΗΕ όσον αφορά τις αρχές του κράτους σημαίας για την επιβολή και εφαρμογή, στο πλαίσιο ενός ενιαίου και λειτουργικού παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων για την κατανάλωση καυσίμων. Σύμφωνα με το σύστημα του ΔΝΟ του ΟΗΕ, οι πληροφορίες από τα πλοία που υποβάλλονται στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό μέσω του κράτους σημαίας είναι ανώνυμες για τους τρίτους.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Πρέπει να σημειωθούν τα ακόλουθα τεχνικά σημεία σχετικά με την πρόταση: Σύμφωνα με το άρθρο 21 στοιχείο στ), εξακολουθεί να υφίσταται η υποχρέωση της Επιτροπής να δημοσιοποιεί τη μέση ετήσια κατανάλωση καυσίμου και τις εκπομπές CO2 ανά διανυθείσα απόσταση και ανά μεταφερόμενο φορτίο σε πλόες. Αυτό φαίνεται να έρχεται σε σύγκρουση με τη νέα τροποποιημένη διάταξη της πρότασης του άρθρου 9 παράγραφος 1 στοιχείο στ) (νέο), το οποίο αναφέρει ότι η τυχόν παρακολούθηση (ανά πλου) του μεταφερόμενου φορτίου είναι προαιρετική, δεδομένου ότι η προτεινόμενη αλλαγή στο μεταφερόμενο φορτίο δεν αποτελεί παρά μόνο προαιρετικό στοιχείο παρακολούθησης και, ως εκ τούτου, δεν ευθυγραμμίζεται με το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι ο ορισμός του «νεκρού βάρους του πλοίου»(DWT/Dead Weight Tonnage) περιλαμβάνεται στο άρθρο 3 σημείο ιστ) και στο άρθρο 11 παράγραφος 3 στοιχείο α) σημείο xi) της πρότασης, φαίνεται ότι η μετρική αυτή μονάδα δεν ενσωματώνεται με συνέπεια σε όλα τα άρθρα της πρότασης και θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά της Επιτροπής στην αποτελεσματικότητα του παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ.

3.2.

Οι τροποποιήσεις στο άρθρο 11 παράγραφος 2 και στο άρθρο 3 στοιχείο δ) της πρότασης για την αλλαγή εταιρείας είναι ευπρόσδεκτες, δεδομένου ότι εισάγουν πλέον την ευθύνη του πρώην ιδιοκτήτη, κάτι το οποίο ήταν άκρως αναγκαίο για τις περιπτώσεις όπου έχει λάβει χώρα αλλαγή εταιρείας εντός της περιόδου αναφοράς. Οι ορισμοί των όρων «εταιρεία»και «περίοδος αναφοράς»(«reporting period»), καθώς και η κατανομή των υποχρεώσεων παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων σε περίπτωση «αλλαγής της εταιρείας», ευθυγραμμίζονται πλέον περισσότερο με τις παράλληλες διατάξεις του παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων του ΔΝΟ. Παρά ταύτα, η νεοεισαχθείσα περιγραφή δεν φαίνεται να είναι αρκετά ακριβής ώστε να ρυθμίζεται η σχέση μεταξύ «παλαιάς»και «νέας»εταιρείας. Για να υπάρχει μέγιστη νομική σαφήνεια, ο νέος ιδιοκτήτης θα μπορούσε να είναι νομικά υπεύθυνος από την ημέρα που τίθεται σε ισχύ η ολοκλήρωση της αλλαγής. Το προτεινόμενο άρθρο 11 παράγραφος 2 (νέο) θα μπορούσε να τροποποιηθεί ως εξής:

«2.

Σε περίπτωση αλλαγής εταιρείας, η προηγούμενη εταιρεία υποβάλλει στην Επιτροπή και στις αρχές του οικείου κράτους σημαίας, όσο το πρακτικώς δυνατό πλησιέστερα στην ημέρα της ολοκλήρωσης της αλλαγής και το αργότερο εντός τριών μηνών, έκθεση που καλύπτει τα ίδια στοιχεία με την έκθεση εκπομπών, αλλά περιορίζεται στην περίοδο που αντιστοιχεί στις δραστηριότητες που διεξάγονται υπό την ευθύνη της. Η νέα εταιρεία μεριμνά έτσι ώστε κάθε πλοίο να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του παρόντος κανονισμού από την ημέρα της ολοκλήρωσης της αλλαγής.».

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Κανονισμός (ΕΕ) 2015/757 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2015, για την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και επαλήθευση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από θαλάσσιες μεταφορές και για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/16/ΕΚ (ΕΕ L 123 της 19.5.2015, σ. 55).

(2) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Πρόγραμμα ελέγχου της καταλληλότητας και της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας (REFIT) — Τρέχουσα κατάσταση και προοπτικές»(ΕΕ C 67 της 6.3.2014, σ. 170).

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/44

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Η ενιαία αγορά σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο — Ένα μοναδικό πλεονέκτημα που χρειάζεται ανανεωμένη πολιτική δέσμευση»

[COM(2018) 772 final]

(2019/C 240/11)

Εισηγητής: ο κ. Gonçalo LOBO XAVIER

Συνεισηγητής: ο κ. Juan MENDOZA CASTRO

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 18.2.2019
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	2.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	153/1/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει και επικροτεί το ισχυρό μήνυμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς και την ανάγκη επίδειξης δέσμευσης από όλα τα κράτη μέλη υπέρ αυτού. Η ενιαία αγορά απαιτεί ισορροπία μεταξύ των προσδοκιών των λαών και των συντονισμένων πολιτικών ώστε να προσαρμοστεί η Ευρώπη στις διάφορες προκλήσεις που θέτουν η παγκοσμιοποίηση, οι νέες τάσεις και η τεχνολογική πρόοδος.

1.2.

Η ΕΟΚΕ ζητεί μια ενιαία αγορά, πανομοιότυπη για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, που θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως ευκαιρία εκ νέου εμπέδωσης των ευρωπαϊκών αξιών, των θεμελιωδών δικαιωμάτων της κοινωνίας και του καθήκοντος επίτευξης προόδου και ευημερίας σε όλα τα κράτη μέλη και για όλους τους πολίτες.

1.3.

Η ομαλή αλλά συγκεκριμένη διαδικασία ολοκλήρωσης αποτελεί σημαντικότατο λόγο για την αποφυγή και την καταπολέμηση της απειλής του προστατευτισμού, του ατομικισμού και των εξτρεμιστικών κοινωνιών. Τα βασικά επιτεύγματα της οικοδόμησης της ενιαίας αγοράς πρέπει να προβάλλονται καλύτερα στους πολίτες και στα κράτη μέλη.

1.4.

Υπάρχουν ικανοποιητικά παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο οι Ευρωπαίοι πολίτες επωφελούνται από την ενιαία αγορά, με βάση τις προσπάθειες και τη δέσμευση που αναλαμβάνουν οι διάφοροι φορείς. Αξίες όπως η ελευθερία, η οικονομική ανάπτυξη, η δημοκρατία, η ειρήνη, η επιστήμη και η καινοτομία, η πολιτική σταθερότητα, καθώς και τα κοινωνικά δικαιώματα και τα δικαιώματα των καταναλωτών πρέπει να είναι παρούσες στην αντίληψη των πολιτών, ως αποτέλεσμα μιας διεργασίας που ξεκίνησε πριν από 60 χρόνια. Οι δυσκολίες στην επίτευξη αυτών των στόχων δεν μπορούν να λησμονούνται, αλλά θα πρέπει να αποτελούν διδάγματα για το μέλλον.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη στήριξή της στον περιορισμό των κρατικών ενισχύσεων και στην καταπολέμηση της κατάχρησης της δεσπόζουσας θέσης, υπογραμμίζοντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες όταν ανταγωνίζονται στις παγκόσμιες αγορές ολιγοπώλια ή μονοπώλια, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανήκουν στο κράτος

1.6.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης τον κρίσιμο ρόλο της ενιαίας αγοράς ως μέσου για την προώθηση μιας πιο φιλόδοξης ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής με σαφείς στόχους για το 2030. Η επίτευξη μιας πιο περιεκτικής και ευρείας ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς στο περιθώριο μιας πραγματικά ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής θα πρέπει επίσης να αποτελέσει ύψιστη προτεραιότητα για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με έμφαση στην αύξηση των επενδύσεων στην καινοτομία και τις τεχνολογίες και σε ένα πιο ελαστικό και εύχρηστο ρυθμιστικό πλαίσιο για τον ανταγωνισμό σε παγκόσμια κλίμακα, χωρίς να παραβλέπεται η τήρηση των κανόνων και των βιώσιμων διαδικασιών του υγιούς παγκόσμιου ανταγωνισμού.

1.7.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της να αναπτυχθεί η κοινωνική διάσταση της ΕΕ με στόχο την προώθηση της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας, τη βελτίωση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων, την αύξηση των κοινωνικών επενδύσεων και την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας με έμφαση στις κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις, αλλά και την πρόληψη της φτώχειας, των ανισοτήτων, των διακρίσεων και του κοινωνικού αποκλεισμού, με ιδιαίτερη έμφαση στην κοινωνική ενσωμάτωση των νέων. Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να εφαρμοστούν κοινωνικές πολιτικές προς αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, η οποία προκαλεί δυσαρέσκεια για την ΕΕ, αυξημένο λαϊκισμό και πολλαπλασιασμό της ξενοφοβίας σε τμήματα του πληθυσμού.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, παρά τις τεράστιες προσπάθειες που καταβλήθηκαν σχετικά με την υλοποίηση και την εφαρμογή των κανόνων της ενιαίας αγοράς, τα στοιχεία καταδεικνύουν (1) ότι τα εθνικά μέτρα ενδέχεται να οδηγήσουν σε δυσανάλογη επιβάρυνση των πολιτών και των επιχειρήσεων. Για την ΕΟΚΕ, αποτελεί προτεραιότητα να κληθούν τα κράτη μέλη να αποφύγουν αυτές τις πρακτικές.

1.9.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ψηφιακή οικονομία εδώ και χρόνια, έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι το μέλλον της ενιαίας αγοράς συνδέεται με αυτήν. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι ο γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων (2) είναι σημαντικός για να διασφαλιστεί η εμπιστοσύνη στην ενιαία αγορά όσον αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όμως απαιτείται ένα καλύτερο, σαφές και εύχρηστο πλαίσιο για την αποφυγή άσκοπων επιβαρύνσεων και παρανοήσεων. Τα μέτρα αυτά είναι επίσης ζωτικής σημασίας προκειμένου να αυξηθεί η κινητικότητα για έναν καλύτερο τομέα υπηρεσιών που αναπτύσσεται και έχει μείζονα σημασία για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ο αναπτυσσόμενος τομέας των υπηρεσιών και η αυξανόμενη έλλειψη ικανοτήτων απαιτούν καλύτερη λειτουργία της ενιαίας αγοράς.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο της θέσπισης ενός πλαισίου που θα επιτρέπει τη μετάβαση προς ένα κυκλικό μοντέλο και επαναλαμβάνει ότι ένα υγιές σύστημα χρηματοδότησης της βιώσιμης ανάπτυξης, μέσω μιας μακροπρόθεσμης προσέγγισης, συνιστά τον σημαντικότερο μοχλό για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις αγορές και τη σύνδεση των αποταμιεύσεων με τις βιώσιμες επενδύσεις.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σαφή πρόοδο όσον αφορά τον μετασχηματισμό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει ρευστότητα κατά τρόπο προληπτικό, μειώνοντας έτσι τη σημασία των προγραμμάτων βάσει προϋποθέσεων. Ωστόσο, για την αντιμετώπιση μελλοντικών κινδύνων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αναζήτηση συναίνεσης μεταξύ των κρατών μελών για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Η υλοποίηση πλήρως διασυνδεδεμένων χρηματοπιστωτικών αγορών και η Ένωση Κεφαλαιαγορών θα πρέπει επίσης να παραμείνουν ζητήματα προτεραιότητας.

2. Ιστορικό

2.1.

Με τη στρατηγική για την ενιαία αγορά (3), την Ένωση Κεφαλαιαγορών (4) και τη στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά (5), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει μια φιλόδοξη και ισορροπημένη δέσμη μέτρων κατά την τελευταία τετραετία που θα εμβαθύνει περαιτέρω και θα καταστήσει δικαιότερη την ενιαία αγορά.

2.2.

Αρκετές προτάσεις έχουν ήδη εγκριθεί, αλλά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο δεν έχουν ακόμη καταλήξει σε συμφωνία για 20 από τις 67 προτάσεις που περιλαμβάνονται στις εν λόγω στρατηγικές.

2.3.

Τον Μάρτιο του 2018 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιολογήσει την τρέχουσα κατάσταση της ενιαίας αγοράς όσον αφορά την υλοποίηση, την εφαρμογή και την επιβολή της ισχύουσας νομοθεσίας, καθώς και τους εναπομένοντες φραγμούς και τις ευκαιρίες για την πλήρη λειτουργία της ενιαίας αγοράς.

2.4.

Η παρούσα ανακοίνωση εκδίδεται σε συνδυασμό με την Ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης (6) και με μια ανακοίνωση που προβαίνει σε απολογισμό του Επενδυτικού σχεδίου (7).

2.5.

Στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει μια σειρά πρωτοβουλιών για την άρση των μεγαλύτερων εμποδίων στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Πολλές από αυτές τις πρωτοβουλίες έχουν ήδη υιοθετηθεί όσον αφορά τον γεωγραφικό αποκλεισμό (8), τις διασυνοριακές υπηρεσίες αποστολής δεμάτων (9), τον φόρο προστιθέμενης αξίας στο ηλεκτρονικό εμπόριο (10) και τη συνεργασία για την προστασία των καταναλωτών (11).

2.6.

Οι διαδικτυακές πλατφόρμες έγιναν σημαντικοί παράγοντες στην ενιαία αγορά, δίνοντας τη δυνατότητα σε πάνω από ένα εκατομμύριο επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε πελάτες σε ολόκληρη την Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια πρόταση για νέους, εναρμονισμένους κανόνες για πρακτικές που αφορούν τις πλατφόρμες για τις επιχειρήσεις (12), οι οποίες συμφωνήθηκαν σε πολιτικό επίπεδο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, τον Φεβρουάριο του 2019.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει και επικροτεί το ισχυρό μήνυμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, η οποία αποτελεί σημαντικό επίτευγμα και βασικό στοιχείο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αυτή θα πρέπει να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της ευημερίας στην Ευρώπη.

3.2.

Η εισαγωγή του ευρώ και η συμφωνία του Σένγκεν αποτέλεσαν ορόσημα για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς. Ταυτόχρονα, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Απαιτείται ισχυρή δέσμευση από όλα τα κράτη μέλη για να αλλάξει αυτή η κατάσταση και να διατηρηθεί η συνοχή τους.

3.3.

Η ενιαία αγορά απαιτεί ισορροπία μεταξύ των προσδοκιών των λαών και των συντονισμένων πολιτικών ώστε να προσαρμοστεί η Ευρώπη στις διάφορες προκλήσεις που θέτουν η παγκοσμιοποίηση, οι νέες τάσεις, η τεχνολογική πρόοδος και η ψηφιοποίηση.

3.4.

Η ενιαία αγορά —προσφέροντας πρόσβαση σε περισσότερους από 512 εκατομμύρια καταναλωτές— συνιστά σαφώς μια επιτυχία: έχουν μεν καταργηθεί κανονιστικά εμπόδια για πάνω από το 80 % των βιομηχανικών προϊόντων μέσω της θέσπισης κοινών κανόνων, αλλά αυτή η διαδικασία δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Οι διαφορές όσον αφορά τη δέσμευση των κρατών μελών και η ανάγκη καλύτερης εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας πρέπει να αποτελέσουν πολιτική προτεραιότητα. Η ενιαία αγορά πρέπει να εφαρμόζεται επίσης και στους διαδικτυακούς πωλητές.

3.5.

Η αναγνώριση εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της ανάγκης να συμφωνηθούν νομοθετικές προτάσεις και να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ λόγων και έργων αποτελεί καλό σημάδι Τα κράτη μέλη πρέπει να επιτύχουν αυτόν τον στόχο ως μια «καθημερινή διαδικασία».

3.6.

Η πλήρης ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς δεν θα επιτευχθεί ποτέ εάν τα κράτη μέλη δεν συνειδητοποιήσουν την ουσιαστική αξία της διαδικασίας και δεν ενημερώσουν σχετικά τους πολίτες τους. Τα επιτεύγματα πρέπει να επισημανθούν από τους πολιτικούς ηγέτες συνοδευόμενες από ένα θετικό μήνυμα για την ευημερία των ανθρώπων.

3.7.

Το ευρωπαϊκό εγχείρημα βασίζεται στην ειρήνη, την ευημερία και την κοινωνική ανάπτυξη. Το κόστος της «μη Ευρώπης»πρέπει να αποτελεί υπενθύμιση για εκείνους που έχουν αμφιβολίες. Οι Ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να εκτιμήσουν τα όσα έχουν επιτευχθεί ώστε να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη διαδικασία, αποφεύγοντας τις παρεξηγήσεις και τον ριζοσπαστισμό. Η διαδικασία της ενιαίας αγοράς συμβάλλει στην ανάπτυξη της Ευρώπης και μπορεί να αξιοποιηθεί ως ένα καλό παράδειγμα για την προαγωγή των ευρωπαϊκών αξιών.

3.8.

Δεν μπορεί να υπάρξει ενιαία αγορά εάν στην αγορά αυτή πωλούνται προϊόντα με δύο επίπεδα ποιότητας («dual»quality products), δηλαδή προϊόντα που διατίθενται με την ίδια εμπορική ονομασία στις χώρες που προσχώρησαν πρόσφατα στην ΕΕ και τα οποία διαφέρουν σε επίπεδο ποιότητας από εκείνα που πωλούνται στα παλαιότερα κράτη μέλη της ΕΕ, έχοντας μικρότερη περιεκτικότητα ποιοτικών πρώτων υλών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαράδεκτη αυτή την πρακτική.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1. Η ενιαία αγορά ως μέσο επικοινωνίας για τις ευρωπαϊκές αξίες και τα ευρωπαϊκά επιτεύγματα

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να χρησιμοποιείται κοινή γλώσσα για την καλύτερη προβολή των επιτευγμάτων της ενιαίας αγοράς. Υπάρχουν στοιχεία που πρέπει να αξιοποιηθούν, όπως η κυκλοφορία των πολιτών για λόγους αναψυχής και εργασίας, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, ή ακόμη και κοινωνικές πτυχές που αφορούν την ασφάλεια και τις ευκαιρίες εργασίας ή την προστασία των καταναλωτών.

4.1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει ένα αφήγημα εκ μέρους ορισμένων, το οποίο υπονομεύει τη διαδικασία ανάπτυξης της ΕΕ. Το αφήγημα αυτό υποστηρίζεται από την παράθεση των διαφορών μεταξύ των κρατών μελών και απλών γεγονότων που δεν αντικατοπτρίζουν την πλήρη πραγματικότητα της ενιαίας αγοράς Είναι ζωτικής σημασίας να αποφευχθεί και να καταπολεμηθεί αυτό το είδος ρητορικής μεταξύ των πολιτών, δεδομένου ότι η πολιτική ολοκλήρωσης είναι πολύ δυναμική και επιτελείται με διαφορετικούς ρυθμούς. Πρέπει να αναδεικνύεται το συνολικό αποτέλεσμα και να αποτελεί προτεραιότητα το μέλημα αποφυγής ανισοτήτων σε διαφορετικά επίπεδα (οικονομικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό κ.λπ.).

4.2. Περισσότερες ευκαιρίες και οφέλη για τους πολίτες

4.2.1.

Η πολιτική ανταγωνισμού της ΕΕ και η πολιτική της ΕΕ για τους καταναλωτές διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ενιαίας αγοράς. Για να μπορέσουν οι καταναλωτές να επωφεληθούν από τα επιτεύγματά της, η ενιαία αγορά θα πρέπει να λειτουργεί αποτελεσματικά και οι καταναλωτές πρέπει να είναι σε θέση να εμπιστεύονται τα αγαθά και τις υπηρεσίες, τόσο στο Διαδίκτυο όσο και εκτός αυτού, ανεξάρτητα αν αυτές παρέχονται σε τοπικό επίπεδο ή από άλλο κράτος μέλος. Τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνούν έτσι ώστε οι επιχειρήσεις να συμμορφώνονται με τους κανόνες περί ανταγωνισμού και προστασίας των καταναλωτών και να μην εφαρμόζονται διακρίσεις σε βάρος των ανταγωνιστών, οι οποίες πλήττουν, με τη σειρά τους, την ευημερία των καταναλωτών.

4.2.2.

Η πολιτική ανταγωνισμού της ΕΕ —η οποία έχει παγκόσμιο κύρος— συνέτεινε σημαντικά στην οικοδόμηση της ενιαίας αγοράς. Όπως τονίζει συνεχώς η ΕΟΚΕ εδώ και χρόνια, ο περιορισμός των κρατικών ενισχύσεων και η καταπολέμηση της κατάχρησης της δεσπόζουσας θέσης είχαν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του δυναμισμού της αγοράς της ΕΕ και ωφέλησαν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις.

4.2.3.

Στο πλαίσιο των κανόνων περί οικονομικού ανταγωνισμού, η ενιαία αγορά πρέπει να γίνεται σεβαστή ακόμα και από τους διαδικτυακούς πωλητές. Πρέπει να διευκρινιστεί, λοιπόν, η θέση των διεθνών επιχειρήσεων.

4.3. Οφέλη για τις επιχειρήσεις

4.3.1.

Η ενιαία αγορά προσφέρει στους επιχειρηματίες ένα ανοικτό και πολυμερές εμπορικό σύστημα που βασίζεται σε κανόνες, με το οποίο διασφαλίζεται πρόσβαση στις διεθνείς αλυσίδες προστιθέμενης αξίας.

4.3.2.

Ο στόχος της Ένωσης Κεφαλαιαγορών είναι να κινητοποιηθούν κεφάλαια στην Ευρώπη και να διοχετευτούν σε όλες τις επιχειρήσεις, στις υποδομές και σε βιώσιμα μακρόπνοα σχέδια με θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση (13).

4.3.3.

Ωστόσο, έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε: οι ευρωπαϊκές εταιρείες βασίζονται πολύ περισσότερο στον τραπεζικό δανεισμό από τις αμερικανικές.

4.3.4.

Όπως τονίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λόγω του μεγέθους της ενιαίας αγοράς, η ΕΕ είναι σε θέση να διαμορφώσει το ανοικτό και πολυμερές εμπορικό σύστημα που βασίζεται σε κανόνες. Για να αποκτήσουν πρόσβαση στην ενιαία αγορά, οι επιχειρήσεις από τρίτες χώρες πρέπει να συμμορφώνονται με την ενωσιακή νομοθεσία, μεταξύ άλλων στους τομείς της υγείας, του περιβάλλοντος, της ασφάλειας των τροφίμων και των προϊόντων, καθώς και της προστασίας των καταναλωτών.

4.3.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες όταν ανταγωνίζονται στις παγκόσμιες αγορές ολιγοπώλια ή μονοπώλια, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανήκουν στο κράτος. Σχετικά παραδείγματα είναι ο σιδηροδρομικός τομέας, οι αεροπορικές μεταφορές, ο τομέας των ανεμογεννητριών και άλλοι τομείς, όπου οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν εξαιρετικά έντονο ανταγωνισμό (από εταιρείες τρίτων χωρών, ιδίως από την Κίνα).

4.4. Η κοινωνική διάσταση

4.4.1.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη καλέσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει την κοινωνική διάσταση της ΕΕ με στόχο την προώθηση της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας, τη βελτίωση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων, την αύξηση των κοινωνικών επενδύσεων και την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, αλλά και την πρόληψη της φτώχειας, των ανισοτήτων, των διακρίσεων και του κοινωνικού αποκλεισμού, με ιδιαίτερη έμφαση στην κοινωνική ενσωμάτωση των νέων.

4.4.2.

Υπάρχει η αντίληψη ότι οι εργαζόμενοι ήταν οι μεγάλοι χαμένοι της οικονομικής κρίσης, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, τη στασιμότητα ή την πτώση των πραγματικών μισθών, αλλά και περικοπές στις κοινωνικές παροχές. Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να εφαρμοστούν κοινωνικές πολιτικές προς αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, η οποία προκαλεί δυσαρέσκεια έναντι της ΕΕ, αυξημένο λαϊκισμό και πολλαπλασιασμό της ξενοφοβίας σε τμήματα του πληθυσμού. Ενώ οι συνέπειες της κρίσης αυτής δεν έχουν ακόμη τελειώσει, έρευνα του Ευρωπαϊκού Συνδικαλιστικού Ινστιτούτου (ETUI) (14) αναφέρει ότι οι εργαζόμενοι σε εννέα κράτη μέλη κέρδιζαν λιγότερα το 2017 από ό,τι το 2010. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι σε έξι κράτη μέλη της ΕΕ δεν υπάρχουν υποχρεωτικοί κατώτατοι μισθοί, ενώ σε άλλα οι μισθοί αυτοί είναι πολύ χαμηλοί (15).

4.4.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόοδο όσον αφορά την προσαρμογή της ευρωπαϊκής πράξης για την προσβασιμότητα (European Accessibility Act), προκειμένου να προωθηθούν τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να θέσουν φιλόδοξους και ισορροπημένους στόχους κατά τη φάση της μεταφοράς της στην εθνική νομοθεσία. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, το οποίο να εξασφαλίζει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας και να προωθεί την ανάπτυξη του τομέα.

4.5. Αποτελεσματικότερη εκτέλεση και εφαρμογή των κανόνων της ενιαίας αγοράς

4.5.1.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, παρά τις τεράστιες προσπάθειες που καταβλήθηκαν σχετικά με την υλοποίηση των οδηγιών της ενιαίας αγοράς, τα στοιχεία καταδεικνύουν (16) ότι τα εθνικά μέτρα ενδέχεται να οδηγήσουν σε δυσανάλογες επιβαρύνσεις των πολιτών και των επιχειρήσεων (17). Πρόκειται για θέμα που πρέπει να αντιμετωπίσουν ειδικά τα κράτη μέλη, ενώ η εξεύρεση νέων μέσων για την αποφυγή αυτών των επιβαρύνσεων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα.

4.5.2.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα πρόσφατα μηνύματα σχετικά με την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ δεν ήταν πάντοτε ενθαρρυντικά, το οποίο σημαίνει ότι πρέπει τα κράτη μέλη να επιδείξουν μεγαλύτερη δέσμευση.

4.6. Αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού της ενιαίας αγοράς

4.6.1. Η ψηφιακή ενιαία αγορά και η οικονομία των υπηρεσιών

4.6.1.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ψηφιακή οικονομία εδώ και χρόνια, έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι το μέλλον της ενιαίας αγοράς συνδέεται με αυτήν (18).

4.6.1.2.

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει θερμά την πολιτική συμφωνία (19) για το πρώτο στην ιστορία πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη 2021-2027» (20) με συνολικό προϋπολογισμό 9,2 δισεκατ. ευρώ για τη διαμόρφωση και τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού των κοινωνιών και των οικονομιών της Ευρώπης, με επιδίωξη την ευρεία χρήση και εξάπλωση των ψηφιακών τεχνολογιών σε ολόκληρη την οικονομία και την κοινωνία, έτσι ώστε να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανική τεχνολογική πρωτοκαθεδρία.

4.6.1.3.

Καθώς ο τομέας των υπηρεσιών συμβάλλει όλο και περισσότερο στη συνολική οικονομία της ΕΕ (21) και στη δημιουργία θέσεων εργασίας στην ΕΕ, είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό του τομέα αυτού, ιδίως με δεδομένο το αξιόλογο εκτιμώμενο όφελος του τομέα αυτού (22).

4.6.2. Ευρωπαϊκή οικονομία δεδομένων

4.6.2.1.

Το κύριο θέμα για την ενιαία αγορά είναι η οικοδόμηση ενός οικοσυστήματος δεδομένων με βάση την Ευρώπη ως απαραίτητου παράγοντα οικονομικής και κοινωνικής προόδου, καθώς και ισχυρής ανταγωνιστικότητας σε έναν κόσμο ο οποίος βρίσκεται σε διεργασία ριζικής μεταμόρφωσης με ισχυρούς ανταγωνιστές στις ΗΠΑ και την Ασία. Προκειμένου να ενισχυθούν η συνδεσιμότητα και οι δυνατότητες αποθήκευσης, είναι εξαιρετικά αναγκαίες σε ολόκληρη την ήπειρο οι επενδύσεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα σε υποδομές (23).

4.6.2.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι ο γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων (24) είναι ουσιαστικός για να διασφαλιστεί η εμπιστοσύνη στην ενιαία αγορά όσον αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα (25), όμως πρέπει να αποσαφηνιστούν τόσο ο προτεινόμενος κανονισμός για την ιδιωτική ζωή και τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (26) έτσι ώστε να διασφαλίζεται η εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (άρθρα 5, 8 και 11) όσο και οι δυνατότητες περιορισμού που εισάγονται από την εθνική νομοθεσία (27).

4.6.3. Κυκλική οικονομία και βιώσιμη χρηματοδότηση

4.6.3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο της θέσπισης ενός πλαισίου που θα επιτρέπει τη μετάβαση προς ένα κυκλικό μοντέλο, το οποίο θα καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων (28).

4.6.3.2.

Ένα άρτιο σύστημα χρηματοδότησης της αειφόρου ανάπτυξης με μακρόπνοη θεώρηση αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των αγορών και τη σύνδεση των αποταμιεύσεων με τις βιώσιμες επενδύσεις. Το σχέδιο δράσης της ΕΕ (29) ως προς το θέμα αυτό πρέπει να προωθεί τη διαρκή, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, την πλήρη και παραγωγική απασχόληση και την αξιοπρεπή εργασία για όλους (στόχος βιώσιμης ανάπτυξης 8) (30).

4.6.4. Αγορές προϊόντων και υπηρεσιών

4.6.4.1.

Το μοντέλο τυποποίησης καθιστά την ΕΕ παγκόσμιο ηγέτη. Η ΕΟΚΕ αναδεικνύει το έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον τομέα αυτό. Η ομοιομορφία και η συνέπεια του συνόλου των ευρωπαϊκών προτύπων διασφαλίζεται μέσω της βασικής αρχής «ένα πρότυπο, μία δοκιμή αποδεκτά σε όλη την Ευρώπη». Με τον τρόπο αυτό παρέχονται στις επιχειρήσεις επενδύσεις, αλλά και νομική και χρηματοοικονομική ασφάλεια (31).

4.6.4.2.

Η δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους»στοχεύει στην επιτάχυνση, τον μετασχηματισμό και την παγίωση της μετάβασης της οικονομίας της ΕΕ σε καθαρές μορφές ενέργειας, διατηρώντας παράλληλα τους σημαντικούς στόχους της οικονομικής μεγέθυνσης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας (32).

4.6.4.3.

Μετά την Τέταρτη δέσμη μέτρων για τις σιδηροδρομικές μεταφορές (2013) (33), η Έκτη έκθεση παρακολούθησης της αγοράς σιδηροδρομικών μεταφορών (RMMS) (34), καταδεικνύει ότι το συνολικό μήκος του σιδηροδρομικού δικτύου της ΕΕ έχει αυξηθεί.

4.6.4.4.

Η ανακοίνωση με τίτλο «5G για την Ευρώπη: σχέδιο δράσης» (35) εξετάζει ένα από τα πλέον κρίσιμα στοιχεία της ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας, οι εμπορικές υπηρεσίες του οποίου θα παρασχεθούν το 2020. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι καθοριστικοί παράγοντες θα είναι τόσο η επιτυχημένη εκτέλεση των έργων που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για τις υποδομές πέμπτης γενιάς (5G-PPP) κατά τη φάση της έρευνας όσο και η ενοποίηση των ασύρματων δικτύων πέμπτης γενιάς (fronthaul) με τα δίκτυα οπισθόζευξης (backhaul) για τη μετάδοση δεδομένων, με την ανάπτυξη μεταγωγέων (switches) υψηλής χωρητικότητας, ετερογενών συνδέσεων μετάδοσης δεδομένων, καθώς και με την εγκατάσταση επεξεργαστών εντός του υπολογιστικού νέφους, τους οποίους θα χρησιμοποιούν περισσότεροι πάροχοι υπηρεσιών Διαδικτύου (36).

4.6.5. Πιο συνδεδεμένες κεφαλαιαγορές και μια πλήρως ανεπτυγμένη Τραπεζική Ένωση

4.6.5.1.

Μετά τα μέτρα που ελήφθησαν ως αποτέλεσμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι ευρωπαϊκές τράπεζες βρίσκονται πλέον σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσουν τις μελλοντικές αναταράξεις. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σαφή πρόοδο όσον αφορά τον μετασχηματισμό του ΕΜΣ σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει ρευστότητα κατά τρόπο προληπτικό, μειώνοντας έτσι τη σημασία των προγραμμάτων βάσει προϋποθέσεων.

Ωστόσο, για την αντιμετώπιση μελλοντικών κινδύνων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αναζήτηση συναίνεσης μεταξύ των κρατών μελών για τη σύσταση μιας ισχυρής Τραπεζικής Ένωσης, η οποία θα εστιάζεται σε μέτρα που μπορούν να ενισχύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών και των επιχειρήσεων.

4.6.6. Μείωση του διοικητικού φόρτου και διευκόλυνση της φορολογικής συμμόρφωσης

4.6.6.1.

Οι σύγχρονοι κανόνες εταιρικού δικαίου στην ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας για την ενιαία αγορά. Υπό την έννοια αυτή, η Δέσμη μέτρων για το ευρωπαϊκό εταιρικό δίκαιο συνιστά μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που αποσκοπεί στην εξισορρόπηση και την προστασία των ευλόγων συμφερόντων και αναγκών όλων των ενδιαφερόμενων μερών, των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, των μειοψηφικών μετόχων, των πιστωτών και των εργαζομένων (37).

4.6.6.2.

Η απαίτηση της ομοφωνίας στο Συμβούλιο καθιστά δυσχερέστερη τη θέσπιση κοινών κανόνων σε ορισμένες πτυχές της φορολογίας, ιδίως σε σχέση με την κοινή (ενοποιημένη) βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ), και έναν ενιαίο ενωσιακό φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ). Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τη δέσμη μέτρων για τη μεταρρύθμιση του ΦΠΑ (38).

4.6.7. Βιώσιμη κινητικότητα

4.6.7.1.

Οι τέσσερις στους δέκα Ευρωπαίους οδηγούς που συμμετείχαν στην έρευνα (39) δήλωσαν ότι αναμένουν ότι το επόμενο αυτοκίνητο που θα αγοράσουν θα είναι ηλεκτρικό. Τα πρότυπα για τα καθαρά αυτοκίνητα και τα κίνητρα για τα ηλεκτρικά οχήματα θα βοηθήσουν τις αυτοκινητοβιομηχανίες της Ευρώπης να παραμείνουν ανταγωνιστικές στην παγκόσμια αγορά που μεταβαίνει ταχέως προς την ηλεκτροκίνηση.

4.6.7.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Παραγωγών Συσσωρευτών (European Battery Alliance), ως ένα καλό παράδειγμα στρατηγικής αλυσίδας προστιθέμενης αξίας στην Ευρώπη. Ωστόσο, απαιτείται πολύ περισσότερη προσπάθεια επειδή οι ευρωπαϊκές μάρκες υστερούν σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με τους κατασκευαστές της Ασίας και των ΗΠΑ στην κούρσα για τη μαζική διάθεση στην αγορά ηλεκτροκίνητων οχημάτων.

4.7. Η μελλοντική πορεία

4.7.1.

Η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου πρέπει να αξιοποιηθεί ως ένα από τα μέσα για αποτελεσματικότερη και ταχύτερη μετάβαση προς μια καλύτερη ενιαία αγορά, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο.

4.7.2.

Τα κράτη μέλη μπορούν να επωφεληθούν από έναν διάλογο με ευρύτερη συμμετοχή και με βάση τις προσδοκίες της κοινωνίας πολιτών. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποτελεί μέρος αυτού του διαλόγου και η ικανότητα των κρατών μελών να επωφελούνται από τις «ειδικές ανά χώρα συστάσεις», που μπορούν να βελτιώσουν —όχι να επιβάλουν— εθνικές μεταρρυθμίσεις, φαίνεται να αποτελεί ένα κρίσιμης σημασίας βήμα για την επίτευξη αποτελεσμάτων και τη συμμετοχή της κοινωνίας.

4.7.3.

Οι προσπάθειες υποστήριξης των επιτευγμάτων της ενιαίας αγοράς πρέπει να ενσωματώνονται στις πολιτικές και τις δεσμεύσεις όλων των κρατών μελών, με τη συμμετοχή των πολιτών και τη δέσμευση των κοινωνιών. Είναι ζωτικής σημασίας η αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των πολιτών και «του ευρωπαϊκού εγχειρήματος βάσει της ενιαίας αγοράς»να αποτελέσουν προτεραιότητα των κρατών μελών. Με τον τρόπο αυτό, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συμβάλουν στην αποφυγή του εξτρεμισμού και της ριζοσπαστικής δράσης σε βάρος της ενιαίας αγοράς.

4.7.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προτροπές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και δη την προτροπή να διασφαλίσει ότι το Συμβούλιο συνεργάζεται άμεσα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να εγκρίνει, το συντομότερο δυνατόν, τις νομοθετικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ενιαία αγορά, της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, της Ένωσης Κεφαλαιαγορών και της Τραπεζικής Ένωσης (40).

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) COM(2018) 772 final, κεφάλαιο 2.1.

(2) ΕΕ L 119 της 4.5.2016, σ. 1.

(3) COM(2015) 550 final, ΕΕ C 177 της 18.5.2016, σ. 1.

(4) COM(2015) 468 final, ΕΕ C 133 της 14.4.2016, σ. 17.

(5) COM(2015) 192 final, ΕΕ C 71 της 24.2.2016, σ. 65.

(6) COM(2018) 770 final.

(7) COM(2018) 771 final.

(8) Κανονισμός (ΕΕ) 2018/302.

(9) Κανονισμός (ΕΕ) 2018/644.

(10) Οδηγία (ΕΕ) 2017/2455.

(11) Κανονισμός (ΕΕ) 2017/2394.

(12) COM(2018) 238 final.

(13) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 117.

(14) "Benchmarking Working Europe"(Συγκριτική αξιολόγηση της εργασίας στην Ευρώπη) 2018.

(15) Ευρωπαϊκό ‘Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound).

(16) COM(2018) 772 final, κεφάλαιο 2.1.

(17) Βλέπε την πρωτοβουλία της Γαλλίας: https://ue.delegfrance.org/suppression-de-sur-transpositions

(18) ΕΕ C 71 της 24.2.2016, σ. 65· ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 57· ΕΕ C 75 της 10.3.2017, σ. 119· ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 51· ΕΕ C 288 της 31.8.2017, σ. 1· ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 102.

(19) IP/19/528.

(20) COM(2018) 434 final, ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 292.

(21) Ο τομέας των υπηρεσιών αποτελεί σήμερα τον σημαντικότερο τομέα στην ΕΕ και αντιπροσωπεύει περίπου ποσοστό 75 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ.

(22) Βλέπε την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής COM(2018) 772 final με τίτλο «Η ενιαία αγορά σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο – Ένα μοναδικό πλεονέκτημα που χρειάζεται ανανεωμένη πολιτική δέσμευση», σημείο 3.4.

(23) ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ. 130.

(24) ΕΕ L 119 της 4.5.2016, σ. 1.

(25) ΕΕ C 229 της 31.7.2012, σ. 90.

(26) COM(2017) 010 final.

(27) ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ.138.

(28) ΕΕ C 230 της 14.7.2015, σ. 91.

(29) COM(2018) 97 final· ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 73· ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 103· ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 97.

(30) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 73.

(31) ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 17.

(32) ΕΕ C 246 της 28.7.2017, σ. 64.

(33) ΕΕ C 327 της 12.11.2013, σ. 122.

(34) COM(2019) 51 final.

(35) COM(2016) 588 final.

(36) ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 74.

(37) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 24.

(38) ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 40.

(39) https://www.euractiv.com/section/electric-cars/opinion/dont-let-european-automakers-lose-the-race-to-electrification

(40) COM(2018) 772 final.

16.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/51

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Συντονισμένο σχέδιο για την τεχνητή νοημοσύνη»

[COM(2018) 795 final]

(2019/C 240/12)

Εισηγήτρια: η κ. Tellervo KYLÄ-HARAKKA-RUONALA

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 18.2.2019
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	2.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	210/2/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί το συντονισμένο σχέδιο για την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και ζητεί επειγόντως την εφαρμογή του λαμβάνοντας υπόψη την ταχεία πρόοδο στην ανάπτυξη και την εισαγωγή της ΤΝ εκτός της ΕΕ. Για να επιτύχει στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, η ΕΕ πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας και των επενδύσεων, ακολουθώντας την αρχή του «ελέγχου από τον άνθρωπο»(human in command) και της αξιοπιστίας της ΤΝ.

1.2.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η ανάπτυξη και η διάδοση της ΤΝ πρέπει να ενσωματώνει όλους τους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των καταναλωτών. Η εφαρμογή της στρατηγικής για την ΤΝ θα πρέπει, επομένως, να αποδώσει τη δέουσα προσοχή στον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι ευκαιρίες που παρέχει η ΤΝ στο σύνολο της κοινωνίας.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πρωτοβουλίες για διάθεση περισσότερων κονδυλίων για την καινοτομία, τις υποδομές, την εκπαίδευση και την κατάρτιση που σχετίζονται με την ΤΝ μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ παροτρύνει επίσης τα κράτη μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την επίτευξη των κοινών στόχων.

1.4.

Για να ενισχυθεί η ανάπτυξη και η διείσδυση της ΤΝ από τον ιδιωτικό τομέα, η ΕΟΚΕ ζητεί να διαμορφωθεί ένα ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον που θα περιλαμβάνει ένα ενδεδειγμένο και σταθερό πολιτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο το οποίο θα ενθαρρύνει την καινοτομία και τις επενδύσεις στον τομέα της ΤΝ λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες των ΜΜΕ και των νεοσύστατων και αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων.

1.5.

Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη τη διασφάλιση της ποιότητας, της διαθεσιμότητας, της προσβασιμότητας, της διαλειτουργικότητας και της ομαλής ροής δεδομένων στην ενιαία αγορά, εξασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των δεδομένων και την ιδιωτική ζωή. Η ΕΟΚΕ προτρέπει να διευκολυνθεί η πρόσβαση στα δημόσια δεδομένα και ζητεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για τη δημιουργία ευρωπαϊκών ψηφιακών πλατφορμών.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πρωτοβουλίες για τη διασυνοριακή συνεργασία, τις εταιρικές σχέσεις και τα δίκτυα προς ενθάρρυνση της καινοτομίας και της διείσδυσης της ΤΝ και υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας σε ευρεία βάση μεταξύ των διαφόρων παραγόντων της κοινωνίας.

1.7.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να προσαρμόσουν τα εκπαιδευτικά τους συστήματα στη ζήτηση νέων δεξιοτήτων, για την οποία απαιτούνται μεταρρυθμίσεις από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση έως τα πανεπιστήμια. Επιπλέον, η διά βίου μάθηση και η συνεχής επιμόρφωση αποτελούν αναγκαιότητα και θα υλοποιούνται όλο και περισσότερο στο πλαίσιο της εργασίας. Ο κοινωνικός διάλογος διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην πρόβλεψη των σχετικών με την εργασία μεταβολών και αναγκών.

1.8.

Όσον αφορά τη διαχείριση των διαρθρωτικών μεταβολών που σχετίζονται με την ΤΝ, η ΕΟΚΕ θεωρεί την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση ως ένα θετικό βήμα προς ένα ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό μεταβατικό ταμείο που θα συμβάλει στη διαχείριση του ψηφιακού μετασχηματισμού.

1.9.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η ανάπτυξη και χρήση της ΤΝ πρέπει να λαμβάνουν χώρα σύμφωνα με τις αξίες της ΕΕ και με τήρηση της σχετικής νομοθεσίας για τους καταναλωτές, την εργασία και τις επιχειρήσεις. Οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών και οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να συμμετέχουν στην εκπόνηση των πολιτικών και των μέτρων που σχετίζονται με την TN. Η παροχή γνώσεων σχετικά με την ΤΝ είναι επίσης αναγκαία προκειμένου να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών.

1.10.

Δεδομένου ότι η ΤΝ πρέπει να εξυπηρετεί την κοινωνία εν γένει και ταυτόχρονα να λαμβάνει υπόψη τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές, η ΕΟΚΕ προτείνει η ΕΕ να υιοθετήσει το πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης ως κατευθυντήρια προσέγγιση για τις μελλοντικές εξελίξεις στον τομέα της ΤΝ. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης τη βιώσιμη εφαρμογή της TN από μεμονωμένες οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης της υιοθέτησης κατάλληλων πρακτικών ενημέρωσης και διαβούλευσης.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Σε συνέχεια της στρατηγικής για την τεχνητή νοημοσύνη για την Ευρώπη που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάστηκε με τα κράτη μέλη στην προετοιμασία ενός συντονισμένου σχεδίου για την ΤΝ με στόχο τη μεγιστοποίηση του συνολικού αντικτύπου των μέτρων, ιδιαίτερα των επενδύσεων, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, αλλά και τη διασφάλιση ότι η ΕΕ μπορεί να αντιμετωπίσει τον παγκόσμιο ανταγωνισμό.

2.2.

Το συντονισμένο σχέδιο προτείνει κοινές δράσεις σε τέσσερις τομείς: αύξηση των επενδύσεων, ενίσχυση της διαθεσιμότητας και της προσβασιμότητας των δεδομένων, ενίσχυση των ταλέντων και των δεξιοτήτων και διασφάλιση της εμπιστοσύνης. Το συντονισμένο σχέδιο καλεί επίσης τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή τις δικές τους εθνικές στρατηγικές για την ΤΝ έως τα μέσα του 2019.

2.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το συντονισμένο σχέδιο ως σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της εφαρμογής της στρατηγικής. Η ΕΟΚΕ διατύπωσε τις παρατηρήσεις της σχετικά με τη στρατηγική σε προηγούμενη γνωμοδότηση (1). Η ΕΟΚΕ έχει επίσης υποβάλει γνωμοδότηση σχετικά με το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» (2). Επιπλέον, η ΕΟΚΕ έχει εκπονήσει γνωμοδοτήσεις πρωτοβουλίας σχετικά με διάφορες πτυχές της ΤΝ (3), καθώς και διάφορες άλλες γνωμοδοτήσεις σχετικές με την ΤΝ.

2.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να σχεδιαστούν μέτρα εφαρμογής τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, δεδομένου ότι οι αρμοδιότητες της ΕΕ και των κρατών μελών ποικίλλουν στους διάφορους τομείς πολιτικής. Η συνεργασία και ο συντονισμός είναι επίσης στοιχεία απαραίτητα προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα αποτελέσματα και η αποτελεσματικότητα από την άποψη ολόκληρης της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ προτρέπει όλα τα κράτη μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την επίτευξη των κοινών στόχων, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις διαφορετικές συνθήκες στις διάφορες χώρες.

2.5.

Εκτός από τη συνεργασία και τον συντονισμό μεταξύ των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής σε διαφορετικά επίπεδα, απαιτείται συνεργασία μεταξύ όλων των παραγόντων της κοινωνίας. Αυτό είναι απαραίτητο για να αποφευχθούν ασυνέπειες, αλληλεπικαλύψεις και κενά στη δράση και, ως εκ τούτου, να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και ο αντίκτυπος των μέτρων.

2.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την επείγουσα εφαρμογή της στρατηγικής, δεδομένου ότι η πρόοδος στην ανάπτυξη και την εισαγωγή της ΤΝ είναι ταχεία εκτός της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να τηρούν σταθερά τους μακροπρόθεσμους στόχους της στρατηγικής. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη φιλοδοξία της Ευρώπης «να καταστεί η κορυφαία παγκοσμίως περιοχή για την ανάπτυξη και τη χρήση πρωτοποριακής, ηθικής και ασφαλούς τεχνητής νοημοσύνης, προωθώντας μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση σε παγκόσμιο επίπεδο» (4).

2.7.

Για να επιτύχει στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, η ΕΕ πρέπει να ακολουθήσει με αποφασιστικότητα τον δικό της δρόμο, αναγνωρίζοντας συγχρόνως τις εξωτερικές εξελίξεις και τάσεις. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να εξετάζονται από κοινού η ανταγωνιστικότητα και η εμπιστοσύνη. Η αξιοπιστία έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την ΕΕ, αν και πρέπει να υπάρχουν και άλλα στοιχεία ανταγωνιστικότητας.

2.8.

Δεδομένου ότι η ΤΝ πρέπει να εξυπηρετεί την κοινωνία γενικότερα, η ΕΟΚΕ προτείνει η ΕΕ να υιοθετήσει το πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης ως κατευθυντήρια προσέγγιση για τις μελλοντικές εξελίξεις στον τομέα της ΤΝ. Η βιώσιμη ανάπτυξη με τις τρεις διαστάσεις της απαιτεί πολιτικές και μέτρα που ενισχύουν την οικονομία και παράγουν ευημερία για την κοινωνία, συμβάλλοντας παράλληλα στη μείωση των κλιματικών και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

2.9.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι πολιτικές που σχετίζονται με την ΤΝ πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα τους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των καταναλωτών. Πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στον τρόπο μέγιστης αξιοποίησης των ευκαιριών που προσφέρει η ΤΝ για το σύνολο της κοινωνίας και στον τρόπο ελαχιστοποίησης των κινδύνων, συμπεριλαμβανομένης της χειραγώγησης των δημοκρατικών διαδικασιών.

2.10.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της συμμετοχής όλων και της αρχής τού «να μη μείνει κανείς πίσω»κατά την ανάπτυξη και τη διάδοση της ΤΝ. Αυτό ισχύει για την προσβασιμότητα των δεδομένων και των υποδομών, τη διαθεσιμότητα φιλικών προς τον χρήστη προϊόντων καθώς και την πρόσβαση στις γνώσεις και στις δεξιότητες. Η συμμετοχή όλων είναι σημαντική, τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τις επιχειρήσεις, ιδίως τις ΜΜΕ. Θα πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα για την αύξηση των δεξιοτήτων των γυναικών στην ΤΝ και την ενθάρρυνσή τους να αναλάβουν θέσεις εργασίας και καθήκοντα TN, μεταξύ άλλων και στη βιομηχανία.

2.11.

Δεδομένων των τεράστιων κοινωνικών προκλήσεων και της εξαιρετικά γρήγορης ανάπτυξης των τεχνολογιών, η ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσει πλήρως την ΤΝ σε αναλυτικές προβλέψεις σχετικά με τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη και οι μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών της απασχόλησης και της εργασίας. Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να προβλέψει τις ευκαιρίες που συνεπάγονται οι επαναστατικές τεχνολογίες, όπως η κβαντική τεχνολογία.

3. Διευκόλυνση της καινοτομίας και της ανάπτυξης των επιχειρήσεων

3.1.

Εκτός από την παροχή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων με αυξημένη αποτελεσματικότητα και παραγωγικότητα, η ΤΝ προσφέρει επίσης νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες σε μια ευρεία ποικιλία κλάδων και υπηρεσιών. Αυτό αφορά τόσο τις μεγάλες επιχειρήσεις όσο και τις ΜΜΕ, τις νεοσύστατες και τις αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις. Επιπλέον, θα δημιουργηθούν εντελώς νέες επιχειρήσεις.

3.2.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλά συμβαίνουν εκτός της ΕΕ σχετικά με την ανάπτυξη και την εισαγωγή της ΤΝ, η ΕΕ πρέπει επίσης να ενισχύσει τις προσπάθειές της προς βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της. Το ζήτημα δεν αφορά την «ανάδειξη νικητών»(«picking winners»), αλλά τον εντοπισμό προβλημάτων και προκλήσεων που πρέπει να αντιμετωπιστούν με στόχο τη δημιουργία και τη διατήρηση των κατάλληλων συνθηκών για την αξιοποίηση των ευκαιριών και την ελαχιστοποίηση των κινδύνων που συνδέονται με την ΤΝ.

3.3.

Οι επενδύσεις στην καινοτομία και τις υποδομές και η περαιτέρω ανάπτυξη της ενιαίας αγοράς είναι τα βασικά πεδία δράσης στα οποία πρέπει να εστιάσουμε. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία του συνολικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, όπως η φορολογία, η ρύθμιση και η διαθεσιμότητα συντελεστών παραγωγής, για τις δραστηριότητες καινοτομίας και τις επενδυτικές αποφάσεις των επιχειρήσεων.

3.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πρωτοβουλίες για τη διάθεση μεγαλύτερης χρηματοδότησης για την ανάπτυξη και τη διείσδυση της ΤΝ. Εργαλεία όπως τα προγράμματα «Ορίζων Ευρώπη», «Ψηφιακή Ευρώπη»και InvestEU και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων συνιστούν πολύτιμα και αναγκαία μέσα για την τόνωση της καινοτομίας και των επενδύσεων στην ΤΝ.

3.5.

Ενώ ο δημόσιος τομέας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο μέσω των δικών του επενδύσεων στην ΤΝ και των δημόσιων συμβάσεων, απαιτούνται πολλές ιδιωτικές επενδύσεις προκειμένου να επιτευχθεί επαρκής πρόοδος τόσο στην ανάπτυξη όσο και στην υιοθέτηση της ΤΝ σε διάφορους τομείς. Η δημόσια χρηματοδότηση παρέχει μόχλευση για ιδιωτικές επενδύσεις και, ως εκ τούτου, είναι απαραίτητη. Ωστόσο, οι πρακτικές χρηματοδότησης θα πρέπει να γίνουν φιλικότερες προς τον χρήστη. Θα πρέπει επίσης να αναπτυχθούν κανόνες χρηματοδότησης για την ενθάρρυνση της ανάληψης κινδύνων.

3.6.

Τα επιχειρηματικά οικοσυστήματα, τα οποία αποτελούνται από εταιρείες διαφόρων μεγεθών και από διάφορους τομείς και διαφορετικά τμήματα των αλυσίδων αξίας, είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και τη διείσδυση της ΤΝ, το ίδιο και η συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων και διαφόρων ενδιαφερόμενων φορέων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τα σχέδια της Επιτροπής για την ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας, των εταιρικών σχέσεων και των δικτύων μέσω συνδεδεμένων κέντρων αριστείας στον τομέα της έρευνας, εγκαταστάσεων δοκιμών και κόμβων ψηφιακής καινοτομίας. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη διευκόλυνσης των συνδέσεων με τις ΜΜΕ και ζητεί τη συμμετοχή στη συνεργασία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων στο πλαίσιο των κόμβων ψηφιακής καινοτομίας.

3.7.

Οι ικανότητες και οι δεξιότητες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως παράγοντες που συντελούν στην καινοτομία και την ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας στον τομέα της ΤΝ. Υπάρχει ζήτηση όχι μόνο για συγκεκριμένες «δεξιότητες TN», αλλά και για δεξιότητες που απαιτούνται για την εφαρμογή της TN σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρηματικών δεξιοτήτων. Δεδομένου ότι τα νέα ταλέντα για τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία προωθούνται καλύτερα μέσω ερευνητικών έργων, η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν επαρκή χρηματοδότηση για αυτού του είδους την έρευνα.

3.8.

Ο ταχύς ρυθμός των εξελίξεων απαιτεί ευκινησία όσον αφορά τη διευκόλυνση της καινοτομίας στον τομέα της ΤΝ. Κάτι τέτοιο απαιτεί χώρους δοκιμών και «προστατευμένα»κανονιστικά περιβάλλοντα («sandboxes») που επιτρέπουν τον πειραματισμό και την πιλοτική εφαρμογή νέων ιδεών. Επιπλέον, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η ανταλλαγή και η αμοιβαία αναγνώριση των αποτελεσμάτων των δοκιμών.

3.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αυξηθούν οι επενδύσεις στην τεχνολογία και την υποδομή που χρειάζεται η ΤΝ και οι εφαρμογές που βασίζονται στην ΤΝ, συμπεριλαμβανομένων υπολογιστών υψηλών επιδόσεων και δικτύων κινητής τηλεφωνίας 5G, καθώς και να ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή ως προς την ανάπτυξη κβαντικών τεχνολογιών, ιδιαίτερα της κβαντικής υπολογιστικής και των κβαντικών επικοινωνιών.

3.10.

Δεδομένου ότι η ΤΝ βασίζεται κατά κύριο λόγο στα δεδομένα, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη τη διασφάλιση της ποιότητας, της διαθεσιμότητας, της προσβασιμότητας, της διαλειτουργικότητας και της ομαλής ροής δεδομένων, εξασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των δεδομένων και την ιδιωτική ζωή. Καθίσταται ολοένα και σημαντικότερη η θέσπιση μιας εύρυθμης ενιαίας αγοράς στον τομέα των δεδομένων, εφόσον είναι αλληλένδετη με την ενιαία αγορά των αγαθών, των κεφαλαίων και των υπηρεσιών.

3.11.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής για τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων. Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για το άνοιγμα και τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε μαζικά δεδομένα που παράγονται από τον δημόσιο τομέα για όλους τους χρήστες, καθώς και για την ενίσχυση των διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών (API/Application Programming Interfaces). Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης ευνοϊκές προϋποθέσεις για τη σύσταση ευρωπαϊκών πλατφορμών ανταλλαγής δεδομένων. Η ενίσχυση της προσβασιμότητας και της επαναχρησιμοποίησης των δεδομένων πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τον θεμιτό ανταγωνισμό και την κατάλληλη προστασία των δεδομένων και της πνευματικής ιδιοκτησίας.

3.12.

Τα επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται σε δεδομένα, πλατφόρμες και οικοσυστήματα, καθίστανται η «νέα κανονικότητα»(«new normal»). Ενώ σήμερα στις πλατφόρμες επιχειρήσεων προς καταναλωτές κυριαρχούν κατά βάση μεγάλες εταιρείες εκτός Ευρώπης, η ΕΕ διαθέτει σημαντικό δυναμικό, ούτως ώστε να ανταγωνιστεί επιτυχώς στους τομείς των πλατφορμών του δημόσιου τομέα προς τους πολίτες και μεταξύ επιχειρήσεων. Ζωτικής σημασίας σε κάθε περίπτωση είναι οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού σε σχέση με τους ξένους ανταγωνιστές.

3.13.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την καθιέρωση ευνοϊκού πλαισίου που θα ενθαρρύνει την καινοτομία και θα μεριμνά ώστε να μην παρεμποδίζεται η ανάπτυξη με υπερβολικά λεπτομερείς κανόνες και απαιτήσεις, διασφαλίζοντας παράλληλα την αξιοπιστία της ΤΝ. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να αξιολογήσει, σε συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους βιομηχανικούς κλάδους και φορείς, εάν υπάρχουν κανονιστικά κείμενα που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη ή τη διείσδυση της αξιόπιστης ΤΝ, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου καταλληλότητας του δικαίου περί ανταγωνισμού.

3.14.

Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης τους φορείς χάραξης πολιτικής να εξετάσουν μέσα πολιτικής από την άποψη του εκάστοτε τομέα. Δεν υπάρχουν ενιαίες λύσεις, αλλά οι διάφοροι τομείς έχουν τις δικές τους ανάγκες και προκλήσεις να αντιμετωπίσουν. Πρέπει να γίνει πλήρης αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρονται από την τυποποίηση, για παράδειγμα ως προς την προώθηση της διαλειτουργικότητας, λαμβάνοντας υπόψη την ταχύτητα των αλλαγών και την ανάγκη για συνεχή βελτίωση.

4. Συμβολή στην προετοιμασία των πολιτών για το μέλλον

4.1.

Είναι προφανές ότι οι πολίτες δεν γνωρίζουν σε μεγάλο βαθμό τις ευκαιρίες που παρέχει η ΤΝ προς βοήθειά τους, ενώ αναδεικνύονται σαφώς ανησυχίες που σχετίζονται με τον έλεγχο επί των μηχανών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ευκαιρίες που προσφέρει η ΤΝ για την κοινωνία γενικότερα. Η καλύτερη γνώση και κατανόηση της φύσης και της λειτουργίας της ΤΝ είναι επίσης αναγκαία για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών με βάση την κριτική σκέψη. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί να βελτιωθούν τα στατιστικά στοιχεία και να διερευνηθούν περαιτέρω οι συνέπειες της ΤΝ για την απασχόληση και την εργασία, μεταξύ άλλων μέσω μελετών σχετικά με τις επιπτώσεις ανά τομέα.

4.2.

Δεδομένου ότι η ΤΝ μπορεί δυνητικά να επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων ως καταναλωτών, καθώς και για την ανάπτυξη των θέσεων εργασίας και της απασχόλησης του μέλλοντος, είναι ζωτικής σημασίας να παρέχονται στους πολίτες οι απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες ώστε να προετοιμαστούν για τις αλλαγές. Οι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην πρόβλεψη των αλλαγών στην εργασία, στην υποστήριξη της ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων και στην ενίσχυση της απασχολησιμότητας των εργαζομένων στην αγορά εργασίας.

4.3.

Η ανάπτυξη της ΤΝ συνεπάγεται σημαντικότατες αλλαγές στη ζήτηση δεξιοτήτων. Λόγω της βαθιάς και ταχείας φύσης της ανάπτυξης της ΤΝ, πρέπει να εντοπιστούν τόσο οι άμεσες όσο και οι μακροπρόθεσμες ανάγκες για κατάρτιση και εκπαίδευση. Η εκπαίδευση πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες τόσο σε βασικές όσο και σε προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες. Εκτός από τη διασφάλιση βασικής παιδείας σε θέματα ΤΝ, οι γενικές δεξιότητες θα πρέπει να παρέχουν στους πολίτες τη δυνατότητα να εφαρμόζουν την ΤΝ στη δημιουργία και τη χρήση καινοτόμων λύσεων στην καθημερινή τους ζωή και εργασία, σε σχέση π.χ. με συστήματα συνεργασίας ανθρώπου-ρομπότ.

4.4.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν στη νέα απαίτηση για δεξιότητες προσαρμόζοντας τα εκπαιδευτικά τους συστήματα. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ κυβερνήσεων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κοινωνικών εταίρων, οργανώσεων των καταναλωτών και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που εμπλέκονται τόσο στον σχεδιασμό όσο και την εφαρμογή νέων προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, προκειμένου να ενισχυθούν οι δεξιότητες που σχετίζονται με την αγορά εργασίας και την κοινωνία γενικότερα. Η ΤΝ θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των αναγκών σε δεξιότητες, καθώς και για την οργάνωση και την παροχή περιεχομένου για εκπαίδευση και κατάρτιση.

4.5.

Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις στα αναλυτικά προγράμματα από τα δημοτικά σχολεία έως τα πανεπιστήμια. Είναι απαραίτητη μια ισχυρή βάση στους τομείς των φυσικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών, ενώ παράλληλα αναγνωρίζεται ότι τόσο η ανάπτυξη όσο και η χρήση της ΤΝ απαιτούν ευρείες ικανότητες. Υπογραμμίζεται με τον τρόπο αυτό η σημασία της εκπαίδευσης στις κοινωνικές επιστήμες και τις τέχνες, μεταξύ άλλων.

4.6.

Εκτός από την ανάπτυξη της βασικής εκπαίδευσης, υπάρχει προφανής ανάγκη για αναβάθμιση των δεξιοτήτων και επανεκπαίδευση των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών. Η διά βίου μάθηση και η συνεχής επιμόρφωση αποτελούν αναγκαιότητα για τον καθένα προκειμένου να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες και μελλοντικές εξελίξεις. Η μάθηση θα λαμβάνει ολοένα και περισσότερο χώρα στο πλαίσιο της εργασίας και θα βασίζεται στις ατομικές φιλοδοξίες.

4.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι επενδύσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης θα πρέπει να αποτελούν κεντρικής σημασίας τμήμα των εθνικών στρατηγικών για την ΤΝ και ότι οι ορθές πρακτικές των εθνικών πρωτοβουλιών θα πρέπει να ανταλλάσσονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ ζητεί να αυξηθεί η κατανομή ενωσιακών κονδυλίων προς στήριξη των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και νέων πρωτοβουλιών στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

4.8.

Είναι επίσης σημαντικό να αντιμετωπιστούν οι διαρθρωτικές αλλαγές που σχετίζονται με την ΤΝ στις περιφέρειες και στους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο από την ανάπτυξή της. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προετοιμάσουν προσεγγίσεις σχετικά με τον τρόπο μείωσης του χάσματος δεξιοτήτων και των αρνητικών κοινωνικών επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των «μη απασχολήσιμων»ατόμων (unemployable). Πρέπει επίσης να διασφαλιστεί πρόσβαση στο διαδίκτυο σε όλες τις περιοχές προκειμένου να αποφευχθεί το ψηφιακό χάσμα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠΠ) προτείνεται από την Επιτροπή ως ένα βήμα προς τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού ταμείου μετάβασης (transition fund) που θα συμβάλει στη διαχείριση του ψηφιακού μετασχηματισμού με κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο.

5. Ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ΤΝ

5.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η επιτυχία όσον αφορά την αξιοποίηση των ευκαιριών της ΤΝ απαιτεί σταθερή εμπιστοσύνη προς αυτή. Αξιοπιστία αναμένεται από τους καταναλωτές και τους εργαζόμενους, αλλά και από τις επιχειρήσεις – τους εργοδότες, τους επιχειρηματίες, τους επενδυτές και τους χρηματοδότες.

5.2.

Οι ανησυχίες που σχετίζονται με την ΤΝ πιθανώς θα μειωθούν με την αύξηση της γνώσης και της κατανόησης της έννοιας της ΤΝ, του τρόπου με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις της. Οι γνώσεις αυτές θα θέσουν τα θεμέλια για την εμπιστοσύνη στην ΤΝ, επιτρέποντας την κριτική σκέψη και την εξέταση θεμελιωδών ζητημάτων όπως η αρχή του «ελέγχου από τον άνθρωπο»(human in command) και οι προοπτικές των ανθρώπων που διατηρούν τον έλεγχο της ζωής τους. Από την άλλη πλευρά, η εμπιστοσύνη εξαρτάται από πολύ πρακτικές πτυχές όπως η φιλικότητα προς τον χρήστη.

5.3.

Η ευρωπαϊκή ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για την τεχνητή νοημοσύνη δρομολόγησε πρόσφατα κατευθυντήριες γραμμές δεοντολογίας για την αξιοπιστία της ΤΝ. Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές και επισημαίνει τον καθοριστικό ρόλο των ανοικτών, κατάλληλων και αξιόπιστων δεδομένων, τη διαφάνεια των αποφάσεων της ΤΝ και τη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και υιοθέτηση της ΤΝ. Η ΕΟΚΕ απευθύνει επίσης έκκληση για ευρείας κλίμακας συζητήσεις σχετικά με ζητήματα όπως οι επιπτώσεις της κατάρτισης προφίλ για τα άτομα (profiling) και οι προϋποθέσεις για την υποβολή προσφυγών κατά αποφάσεων για την ΤΝ.

5.4.

Εξεταζόμενες στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, οι υπό συζήτηση δεοντολογικές πτυχές περιλαμβάνουν κυρίως πτυχές που σχετίζονται με τον άνθρωπο και, συνεπώς, εμπίπτουν στην κοινωνική διάσταση της αειφορίας. Επιπλέον, η ΤΝ πρέπει να λαμβάνει υπόψη περιβαλλοντικές πτυχές όπως οι σχετικές με την αλλαγή του κλίματος και τους φυσικούς πόρους πτυχές, συμπεριλαμβανομένης, μεταξύ άλλων, της αειφόρου χρήσης της ενέργειας και των πρώτων υλών και της αποφυγής της πρόωρης απαξίωσης των προϊόντων. Επιπλέον, η οικονομική βιωσιμότητα απαιτεί οι λύσεις της ΤΝ να είναι οικονομικά υγιείς, δηλαδή παραγωγικές, κερδοφόρες και ανταγωνιστικές.

5.5.

Ο αντίκτυπος των εφαρμογών της ΤΝ αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο εμπιστοσύνης. Εάν η ΤΝ ωφελεί την κοινωνία -υπό το πνεύμα της αειφόρου ανάπτυξης- δημιουργώντας οικονομική ευμάρεια, κοινωνική ευημερία και υγεία, καθώς και περιβαλλοντικά οφέλη, μπορεί να αναγνωριστεί ότι «κάνει καλό»(«doing good»).

5.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η εμπιστοσύνη στην ΤΝ μπορεί να αυξηθεί μέσω μιας δημόσιας πολιτικής με επίκεντρο τους πολίτες και με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών κατά την κατάρτιση των πολιτικών και των μέτρων που σχετίζονται με την ΤΝ. Ο δημόσιος τομέας επίσης μπορεί να αυξήσει την εμπιστοσύνη στην ΤΝ μέσω μιας διοίκησης με επίκεντρο τον πολίτη, όπου η ΤΝ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο καθιστώντας πιο ομαλές και εξατομικευμένες τις διοικητικές διαδικασίες. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ευκαιρίες που παρέχουν π.χ. οι τεχνολογίες αλυσίδας συστοιχιών (blockchain) όσον αφορά την ενίσχυση αξιόπιστων ψηφιακών υπηρεσιών.

5.7.

Η ανάπτυξη και η διείσδυση της ΤΝ πρέπει να πραγματοποιούνται σε πλήρη συμμόρφωση με τη νομοθεσία, είτε πρόκειται για τη νομοθεσία για τους καταναλωτές, την εργασία ή τις επιχειρήσεις. Υπάρχουν πολλά νομοθετικά κείμενα που σχετίζονται με την ανάπτυξη και τη χρήση της ΤΝ. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ολοκληρώσει και να συμπληρώσει την αξιολόγηση των σχετικών νομοθετικών πράξεων, π.χ. στον τομέα της ασφάλειας και της ευθύνης, όσον αφορά την καταλληλότητά τους σε σχέση με την αξιοπιστία της ΤΝ. Θα πρέπει επίσης να αναθεωρηθεί η σκοπιμότητα της σχετικής τομεακής ρύθμισης.

5.8.

Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι η προσέγγιση και οι αρχές της αξιόπιστης ΤΝ να υιοθετηθούν και να εισαχθούν ως αναπόσπαστο μέρος της νοοτροπίας κάθε οργανισμού, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Η δεοντολογία στον τομέα της ΤΝ δεν πρέπει να θεωρείται κάτι ξεχωριστό ή διαφορετικό από τη δεοντολογία γενικότερα. Οι οργανισμοί θα πρέπει να ενσωματώσουν τη δεοντολογία στον τομέα της ΤΝ στις γενικές στρατηγικές τους, στους γενικούς κώδικες δεοντολογίας και στις συνήθεις πρακτικές διαχείρισής τους, συμπεριλαμβανομένης της ενημέρωσης και της διαβούλευσης με τους εργαζομένους, καθώς και στα συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου.

5.9.

Η ενεργητική υιοθέτηση της αξιόπιστης ΤΝ μπορεί να ενισχυθεί με την ενσωμάτωση δεοντολογικών πτυχών στην εκπαίδευση και την κατάρτιση των προγραμματιστών και των χρηστών της ΤΝ, καθώς και με την εκπόνηση και την εφαρμογή δεοντολογικών κατευθυντήριων γραμμών. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη, από την πλευρά της, να μεταβιβάσει πληροφορίες σχετικά με τις δεοντολογικές πτυχές στους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών.

Βρυξέλλες, 15 Μαΐου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 51.

(2) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 292.

(3) ΕΕ C 288 της 31.8.2017, σ. 43· ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 1· ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ. 52· ΕΕ C 190 της 5.6.2019, σ. 17.

(4) COM(2018) 795 final – ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.

		ISSN 1977-0901
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 240

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	62ό έτος 16 Ιουλίου 2019

Περιεχόμενα		Σελίδα
	I Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις
	ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
2019/C 240/01	Ψήφισμα με θέμα Ας προσέλθουμε στις κάλπες να ψηφίσουμε για μια ενωμένη Ευρώπη	1
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
2019/C 240/02	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Θέματα σχετικά με την ισότητα των φύλων (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	3
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
2019/C 240/03	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Οικονομικός, τεχνολογικός και κοινωνικός μετασχηματισμός των προηγμένων υπηρεσιών υγείας προς τους ηλικιωμένους (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	10
2019/C 240/04	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Κατεργασία του αμιάντου στα έργα ενεργειακής ανακαίνισης (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	15
2019/C 240/05	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η συμβολή των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας σε μια πιο συνεκτική και πιο δημοκρατική Ευρώπη (διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου)	20
2019/C 240/06	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Το αναξιοποίητο δυναμικό της ευρωπαϊκής φιλανθρωπίας [διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας]	24

	III Προπαρασκευαστικές πράξεις
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
2019/C 240/07	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 904/2010 σχετικά με μέτρα ενίσχυσης της διοικητικής συνεργασίας για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ [COM(2018) 813 final — 2018/0413 (CNS)]	29
2019/C 240/08	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ όσον αφορά τη θέσπιση ορισμένων απαιτήσεων για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών [COM(2018) 812 final — 2018/0412(CNS)] και Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, όσον αφορά τις διατάξεις σχετικά με τις εξ αποστάσεως πωλήσεις αγαθών και ορισμένες εγχώριες παραδόσεις αγαθών [COM(2018) 819 final — 2018/0415(CNS)]	33
2019/C 240/09	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Βιώσιμη βιοοικονομία για την Ευρώπη: ενίσχυση της σύνδεσης οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος[COM(2018) 673 final]	37
2019/C 240/10	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2015/757 ώστε να ληφθεί δεόντως υπόψη το παγκόσμιο σύστημα συλλογής δεδομένων για την κατανάλωση μαζούτ από πλοία [COM(2019) 38 final — 2019/0017(COD)]	41
2019/C 240/11	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Η ενιαία αγορά σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο — Ένα μοναδικό πλεονέκτημα που χρειάζεται ανανεωμένη πολιτική δέσμευση [COM(2018) 772 final]	44
2019/C 240/12	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Συντονισμένο σχέδιο για την τεχνητή νοημοσύνη [COM(2018) 795 final]	51