31.8.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 288/1

Εισηγήτρια: η κ.

Catelijne MULLER

1.1

Η τεχνητή νοημοσύνη γνωρίζει επί του παρόντος μια σειρά σημαντικών εξελίξεων και βρίσκει ταχέως διάφορες εφαρμογές εντός της κοινωνίας. Η αγορά της τεχνητής νοημοσύνης ανέρχεται περίπου στα 664 εκατ. δολάρια ΗΠΑ και εκτιμάται ότι έως το έτος 2025 θα έχει ανέλθει περίπου στα 38,8 δισ. δολάρια. Δεδομένου ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να επηρεάσει την κοινωνία τόσο θετικά όσο και αρνητικά, η ΕΟΚΕ παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις στον τομέα αυτόν, όχι μόνο από τεχνικής άποψης, αλλά και ως προς τα ζητήματα ηθικής, κοινωνίας και ασφάλειας.

1.2

Ως εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής κοινωνίας πολιτών, η ΕΟΚΕ πρόκειται, κατά το επόμενο χρονικό διάστημα, να δρομολογήσει, να συγκεντρώσει και να ενθαρρύνει την ανάπτυξη κοινωνικό προβληματισμού με θέμα την τεχνητή νοημοσύνη και να μεριμνήσει για τη συμμετοχή στη διαδικασία αυτή όλων των συναρμοδίων, δηλαδή: των αρμοδίων χάραξης πολιτικής, της βιομηχανίας, των κοινωνικών εταίρων, των καταναλωτών, των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), των μονάδων περίθαλψης, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, καθώς και ειδημόνων και πανεπιστημιακών διαφόρων κλάδων, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ασφάλεια, η ηθική, η οικονομία, οι επιστήμες της συμπεριφοράς και της εργασίας, η νομική, η ψυχολογία και η φιλοσοφία.

1.3

Όσο σημαντική και αν είναι, η προβληματική για την υπερνοημοσύνη κυριαρχεί επί του παρόντος και επισκιάζει τον διάλογο με θέμα την επίδραση των σημερινών εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης. Επομένως, η αποστολή και ο σκοπός αυτής της διεργασίας θα είναι, κατά κύριο λόγο, η ανάπτυξη και η διεύρυνση των γνώσεων για την τεχνητή νοημοσύνη και, ως εκ τούτου, η συμβολή σε έναν εμπεριστατωμένο και ισορροπημένο διάλογο, αποφεύγοντας τους σκοπέλους με τα δυσμενέστερα πιθανά σενάρια ή την υπερβολική σχετικοποίηση. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ θα μεριμνήσει για την προαγωγή της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης προς όφελος της ανθρωπότητας. Ωστόσο, σημαντική αποστολή και στόχος της διαδικασίας αυτής θα είναι επίσης η καταγραφή, ο εντοπισμός και ο έλεγχος των ριζοσπαστικών εξελίξεων στα της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης και στα συναφή πεδία, έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζονται καταλλήλως και εγκαίρως. Αυτό θα ενισχύει την προσήλωση της κοινωνίας και την ακλόνητη εμπιστοσύνη και υποστήριξή της υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης και της διάδοσης της τεχνητής νοημοσύνης.

1.4

Καθότι η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα, πρέπει επίσης να εφαρμοστούν υπερεθνικά στρατηγικά πλαίσια. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή για την έγκριση σαφών και καθολικών στρατηγικών πλαισίων σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία θα είναι σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αξίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ μπορεί και θέλει να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση.

1.5

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επί του παρόντος τους εξής έντεκα τομείς στους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη θέτει ορισμένα κοινωνικά ζητήματα: ηθική, ασφάλεια, ιδιωτικός βίος, διαφάνεια και λογοδοσία, εργασία, εκπαίδευση και δεξιότητες, (αν)ισότητα και ένταξη, νομοθεσία και κανονιστικές ρυθμίσεις, διοίκηση και δημοκρατία, πόλεμος, υπερνοημοσύνη. Ακολούθως διατυπώνονται ορισμένες προτάσεις.

1.6

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του ελέγχου της τεχνητής νοημοσύνης από τον άνθρωπο (human-in-command), προϋποθέσεις του οποίου είναι η υπεύθυνη, ασφαλής και ωφέλιμη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης στο πλαίσιο της οποίας οι μηχανές παραμένουν μηχανές, υπό τον μόνιμο έλεγχο των ανθρώπων.

1.7

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της θέσπισης ενός κώδικα δεοντολογίας για την ανάπτυξη, τη διάδοση και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, έτσι ώστε τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης να παραμένουν —καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας εκμετάλλευσης— συμβατά με τις αρχές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ακεραιότητας και ελευθερίας, του σεβασμού του ιδιωτικού βίου, της πολιτισμικής πολυμορφίας και της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς και με τα θεμελιώδη δικαιώματα.

1.8

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δημιουργία ενός συστήματος τυποποίησης για την επαλήθευση, την επικύρωση και τον έλεγχο των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, το οποίο θα βασίζεται σε ένα ευρύ φάσμα προτύπων ασφάλειας, διαφάνειας, αναγνωσιμότητας, υποχρέωσης λογοδοσίας και ηθικών αξιών.

1.9

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει η ΕΕ να αναπτύξει τη δική της ευρωπαϊκή υποδομή τεχνητής νοημοσύνης, η οποία θα περιλαμβάνει μαθησιακά πλαίσια ανοικτής πηγής (open source) με σεβασμό προς τον ιδιωτικό βίο του ατόμου, περιβάλλοντα δοκιμών σε πραγματικές συνθήκες και σύνολα δεδομένων υψηλής ποιότητας για την ανάπτυξη και την «εκπαίδευση» συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Εφιστάται η προσοχή στο (ανταγωνιστικό) πλεονέκτημα στην παγκόσμια αγορά που ενδέχεται να συνεπάγονται για την ΕΕ η ανάπτυξη και η προαγωγή —πιστοποιημένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο— συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, στα οποία η τεχνητή νοημοσύνη θα υπόκειται σε ενωσιακή πιστοποίηση και επισήμανση.

1.10

Η ΕΕ, οι εθνικές αρχές και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να εντοπίζουν από κοινού ποιοι κλάδοι της αγοράς εργασίας θα επηρεαστούν από την τεχνητή νοημοσύνη, σε ποιο βαθμό και σε τι χρονικό διάστημα, και να βρίσκουν λύσεις για την αντιμετώπιση του αντικτύπου αυτής της διεργασίας στην απασχόληση, στο περιεχόμενο της εργασίας, στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και στην (αν)ισότητα. Πρέπει επίσης να πραγματοποιηθούν επενδύσεις στους τομείς της αγοράς εργασίας στους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη έχει μικρή ή καθόλου επίδραση.

1.11

Η ΕΟΚΕ συνιστά οι συναρμόδιοι να ταχθούν από κοινού υπέρ συμπληρωματικών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και της κοινής εφαρμογής τους στον χώρο εργασίας. Θα μπορούσε να εξεταστεί π.χ. η δημιουργία ομάδων ανθρώπου — μηχανής μέσω των οποίων η τεχνητή νοημοσύνη θα συμπληρώνει και θα βελτιώνει τις ανθρώπινες επιδόσεις. Επίσης, πρέπει οι συναρμόδιοι να επενδύουν στην τυπική και άτυπη μάθηση, στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση για όλους, έτσι ώστε να μπορούν όλοι να εργάζονται με συστήματα τεχνητής νοημοσύνης αλλά και για να αναπτυχθούν οι δεξιότητες που δεν θα διαθέτει ή δεν θα μπορεί να διαθέτει η τεχνητή νοημοσύνη.

1.12

Πλέον πρέπει να ξεκινήσει η ειδική αξιολόγηση της νομοθεσίας και των κανονιστικών ρυθμίσεων της ΕΕ στα έξι πεδία που έχει καθορίσει η μονάδα διερεύνησης επιστημονικών προοπτικών της ομάδας Αξιολόγησης Επιστημονικών και Τεχνολογικών Επιλογών (science and technology options assessment — STOA) και τα οποία είναι πιθανόν να αναθεωρηθούν ή να επικαιροποιηθούν. Η ΕΟΚΕ μπορεί και θέλει να συμμετάσχει στην εν λόγω διαδικασία αξιολόγησης. Η ΕΟΚΕ αντιτίθεται στη θέσπιση μιας μορφής νομικής προσωπικότητας για τα ρομπότ ή την τεχνητή νοημοσύνη. H προληπτική και διορθωτική επίδραση του δικαίου περί αστικής ευθύνης θα καθίστατο κενή περιεχομένου. Επιπλέον, κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε δυνατότητες κατάχρησης αλλά και ηθικούς κινδύνους όσον αφορά την ανάπτυξη, αλλά και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

1.13

Η ανάπτυξη ωφέλιμων για την κοινωνία εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης που ευνοούν την κοινωνική ενσωμάτωση και βελτιώνουν τη ζωή των ανθρώπων πρέπει να ενθαρρύνεται και να προωθείται ενεργά, τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική σφαίρα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει, μέσω των προγραμμάτων της, να χρηματοδοτεί την έρευνα με θέμα την κοινωνική επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης καθώς και των ενωσιακής χρηματοδότησης καινοτομιών στα της τεχνητής νοημοσύνης.

1.14

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έκκληση απαγόρευσης των συστημάτων αυτόνομων όπλων που απηύθυναν η Human Rights Watch και άλλες οργανώσεις. Εκφράζει την ικανοποίησή της για τη διαβούλευση που αναγγέλθηκε επί του θέματος στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, αλλά εκτιμά ότι θα πρέπει να αφορά και τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα του πολέμου στον κυβερνοχώρο.

2.1

Δεν υπάρχει μοναδικός και ακριβής ορισμός της τεχνητής νοημοσύνης. Πρόκειται για μια έννοια που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό (υπο-)τομέων όπως η γνωσιακή υπολογιστική (cognitive computing, δηλ. αλγόριθμοι που σκέπτονται και μαθαίνουν σε ανώτερο επίπεδο, ήτοι πιο ανθρώπινο), η μηχανική μάθηση (machine learning, δηλ. αλγόριθμοι που μαθαίνουν αυτόνομα να εκτελούν εργασίες), η επαυξημένη νοημοσύνη (augmented intelligence, δηλ. η συνεργασία ανθρώπου και μηχανής) και η έξυπνη ρομποτική (τεχνητή νοημοσύνη ενσωματωμένη σε ρομπότ). Κύριος στόχος της έρευνας και της ανάπτυξης σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης είναι, ωστόσο, η αυτοματοποίηση των ευφυών συμπεριφορών, μεταξύ άλλων της ικανότητας κριτικής σκέψης, της συλλογής πληροφοριών, του σχεδιασμού, της μάθησης, της επικοινωνίας, του χειρισμού, της αναφοράς, ακόμη και της δημιουργίας, του ονείρου και της αντίληψης.

2.2

Γενικότερα, γίνεται διάκριση μεταξύ δύο τύπων τεχνητής νοημοσύνης: της στενής τεχνητής νοημοσύνης (narrow AI) και της γενικής τεχνητής νοημοσύνης (general AI). Η μεν στενή τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να εκτελέσει συγκεκριμένες εργασίες. Η δε γενική τεχνητή νοημοσύνη είναι σε θέση να εκτελέσει όλες τις διανοητικές εργασίες που μπορεί να εκτελέσει ένας άνθρωπος.

2.3

Τον τελευταίο καιρό, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στον τομέα της στενής τεχνητής νοημοσύνης, κυρίως χάρη στην αύξηση της υπολογιστικής ισχύος των ηλεκτρονικών υπολογιστών, στη διάθεση μεγάλου όγκου δεδομένων και στην ανάπτυξη της μηχανικής μάθησης. Όσον αφορά τη μηχανική μάθηση, οι αλγόριθμοι μπορούν να μάθουν να εκτελούν συγκεκριμένα καθήκοντα με αυτόνομο τρόπο, χωρίς ειδικό προγραμματισμό. Η μέθοδος αυτή στηρίζεται στην επεξεργασία δεδομένων μάθησης βάσει των οποίων ο αλγόριθμος μαθαίνει να αναγνωρίζει μοντέλα και να καθορίζει κανόνες. Η εις βάθος μάθηση (deep learning), ένα είδος μηχανικής μάθησης, χρησιμοποιεί δομές (neuronal networks/νευρωνικά δίκτυα) εμπνευσμένες από ορισμένες λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου που αντλούν τη μάθησή τους από την εμπειρία και από την ανατροφοδότηση. Χάρη σε αυτήν την εξέλιξη, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν πλέον —μέσω αλγορίθμων— να είναι αυτόνομα, προσαρμοστικά και ικανά να μαθαίνουν αυτομάτως.

2.4

Εδώ και λίγο καιρό, η έρευνα και η ανάπτυξη στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης επικεντρώνονται στην κριτική σκέψη, στην απόκτηση γνώσεων, στον σχεδιασμό, στην επικοινωνία και στις αντιλήψεις (οπτική, ακουστική και αισθητηριακή). Αυτό κατέστησε δυνατή την ανάπτυξη πολυάριθμων εφαρμογών που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη: εικονικοί βοηθοί, αυτόνομα οχήματα, αυτόματη συνάθροιση πληροφοριών, αναγνώριση φωνής, λογισμικά μετάφρασης, λογισμικά μετατροπής κειμένου σε συνθετική ομιλία (text-to-speak), αυτοματοποιημένες χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, ηλεκτρονική αναζήτηση δεδομένων δικαστικού χαρακτήρα (e-discovery) κ.λπ.

2.5

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ο αριθμός των εφαρμογών στον τομέα αυτόν και ο όγκος των επενδύσεων στην τεχνητή νοημοσύνη έχει προσφάτως αυξηθεί εκθετικά. Η αγορά της τεχνητής νοημοσύνης ανέρχεται περίπου σε 664 εκατ. δολάρια ΗΠΑ και εκτιμάται ότι έως το έτος 2025 θα έχει ανέλθει περίπου στα 38,8 δισ. δολάρια.

3.1

Σχεδόν κανένας δεν αμφισβητεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποφέρει πολλά οφέλη στην κοινωνία. Αρκεί να αναλογιστούμε τις εφαρμογές που αποσκοπούν στην επίτευξη πιο βιώσιμης γεωργίας, μεγαλύτερης οδικής ασφάλειας, σταθερότερου χρηματοπιστωτικού συστήματος, λιγότερο ρυπογόνων παραγωγικών διεργασιών, ιατρικών επιτευγμάτων, μεγαλύτερης ασφάλειας στον χώρο εργασίας, περισσότερο εξατομικευμένης εκπαίδευσης, καλύτερης δικαιοσύνης και μιας ασφαλέστερης κοινωνίας. Ενδέχεται να συμβάλει ακόμη και στην εξάλειψη ορισμένων νόσων και της φτώχειας. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί επίσης να συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της βιομηχανίας και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ.

3.2

Εντούτοις, όπως όλες οι ανατρεπτικές τεχνολογίες, η τεχνητή νοημοσύνη εμπεριέχει ορισμένους κινδύνους και πολυσύνθετες στρατηγικές προκλήσεις όσον αφορά την ασφάλεια και τη δυνατότητα ελέγχου, τις κοινωνικοοικονομικές πτυχές, τη δεοντολογία και την προστασία του ιδιωτικού βίου, την αξιοπιστία κτλ.

3.3

Βρισκόμαστε σε κρίσιμη καμπή όσον αφορά τη δημιουργία των συνθηκών (πλαίσιο) για την τρέχουσα και μελλοντική ανάπτυξη και διάδοση της τεχνητής νοημοσύνης. Αυτά τα πλεονεκτήματα της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να επιτευχθούν μακροπρόθεσμα μόνον εφόσον αντιμετωπιστούν καταλλήλως οι συναφείς προκλήσεις και γι’ αυτό θα πρέπει να γίνουν ορισμένες πολιτικές επιλογές.

1)

Ηθική

3.4

Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης εγείρει πολλά ηθικά ζητήματα. Ποια είναι η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στην προσωπική μας ακεραιότητα, αυτονομία, αξιοπρέπεια, ανεξαρτησία, ισότητα, ασφάλεια και ελευθερία επιλογής; Πώς μπορεί να διασφαλιστεί ότι εξακολουθούν να τηρούνται και να κατοχυρώνονται οι θεμελιώδεις κανόνες μας, οι αξίες μας και τα ανθρώπινα δικαιώματα;

3.5

Ως προς τούτο, είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι, επί του παρόντος, η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης συντελείται σε ένα ομοιογενές περιβάλλον αποτελούμενο κυρίως από νέους άνδρες της λευκής φυλής, γεγονός που οδηγεί (εσκεμμένα ή όχι) στην παγίωση στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης των πολιτισμικών ανισοτήτων και των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων, μεταξύ άλλων επειδή τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μαθαίνουν βάσει δεδομένων εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Κρίνεται σκόπιμο τα δεδομένα αυτά να είναι πρωτίστως ορθά, αλλά και ποιοτικά, διαφοροποιημένα, επαρκώς εμπεριστατωμένα και αντικειμενικά. Πιστεύεται γενικά ότι τα δεδομένα είναι εξ ορισμού αντικειμενικά, πρόκειται, όμως, για εσφαλμένη άποψη. Τα δεδομένα χειραγωγούνται εύκολα και ενδέχεται να είναι μονομερή, να επηρεάζονται από προτιμήσεις και προκαταλήψεις πολιτισμικού χαρακτήρα, ως προς το φύλο ή άλλου είδους, ή να είναι ακόμη και εσφαλμένα.

3.6

Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης δεν περιλαμβάνουν ενσωματωμένες ηθικές αξίες. Εναπόκειται στους ανθρώπους να τις εισάγουν στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και στο περιβάλλον στο οποίο αυτά εξελίσσονται. Η ανάπτυξη, η διάδοση και η χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης (δημόσιων και εμπορικών) πρέπει να συντελούνται εντός των ορίων των κανόνων, των αξιών και των θεμελιωδών ελευθεριών μας, καθώς και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επομένως, η ΕΟΚΕ ζητεί να καταρτιστεί και να θεσπιστεί ένας ενιαίος κώδικας δεοντολογίας που θα εφαρμόζεται σε παγκόσμια κλίμακα για την ανάπτυξη, τη διάδοση και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

2)

Ασφάλεια

3.7

Αδιαμφισβήτητα, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στον πραγματικό κόσμο εγείρει ορισμένα ζητήματα ασφάλειας και θα μπορούσε να γίνει μια διάκριση μεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής ασφάλειας:

3.8

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνον εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας. Τις προϋποθέσεις αυτές πρέπει να καθορίσουν από κοινού οι αρμόδιοι χάραξης πολιτικής, οι ειδικοί στα της τεχνητής νοημοσύνης και της ασφάλειας, οι επιχειρήσεις και οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών.

3)

Διαφάνεια, αναγνωσιμότητα, δυνατότητα ελέγχου και λογοδοσίας

3.9

Η αποδοχή και η βιώσιμη ανάπτυξη και εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης συμβαδίζουν με τη δυνατότητα κατανόησης, ελέγχου και εξήγησης της λειτουργίας, των ενεργειών και των αποφάσεων των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, ιδίως εκ των υστέρων.

3.10

Οι ενέργειες και οι αποφάσεις των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης (ως απόρροια ευφυών αλγορίθμων) επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο τη ζωή των ανθρώπων. Τούτο συμβαίνει, για παράδειγμα, στην περίπτωση της εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης στην αστυνόμευση βάσει πληροφοριών, στην αξιολόγηση αιτήσεων για ενυπόθηκα δάνεια ή στις διαδικασίες έγκρισης ασφαλιστικής κάλυψης. Εν προκειμένω, η αναγνωσιμότητα και η δυνατότητα ελέγχου της διαδικασίας λήψης αποφάσεων ενός συστήματος τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και η δυνατότητα λογοδοσίας του, είναι ζητήματα ζωτικής σημασίας.

3.11

Ήδη, πολλά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι πολύ δυσνόητα για τους χρήστες. Το ίδιο όμως συμβαίνει ολοένα συχνότερα και για τους σχεδιαστές των συστημάτων αυτών. Πιο συγκεκριμένα, τα νευρωνικά δίκτυα είναι συχνά μαύρα κουτιά όπου συντελούνται διεργασίες (λήψης αποφάσεων) οι οποίες έχουν καταστεί ακατανόητες και για τις οποίες δεν παρέχεται κανένα επεξηγηματικό εγχειρίδιο.

3.12

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ των διαφανών, κατανοητών και ελέγξιμων συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, η λειτουργία των οποίων θα είναι δυνατόν να εξηγείται και εκ των υστέρων. Πρέπει, εξάλλου, να οριστεί ποιες διεργασίες λήψης αποφάσεων θα μπορούν να ανατίθενται σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και ποιες όχι, καθώς και πότε πρέπει να προτιμάται ή να θεωρείται υποχρεωτική η ανθρώπινη παρέμβαση.

4)

Σεβασμός του ιδιωτικού βίου

3.13

Ο σεβασμός του ιδιωτικού βίου προκειμένου για τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι ζήτημα που προξενεί ανησυχία. Δεν είναι λίγα τα (καταναλωτικά) προϊόντα με ενσωματωμένο ήδη ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης: έξυπνες ηλεκτρικές οικιακές συσκευές, έξυπνα παιχνίδια, έξυπνα αυτοκίνητα, έξυπνα ρολόγια και έξυπνα περικάρπια ή ακόμη και έξυπνα τηλέφωνα. Όλα τα προϊόντα αυτά μεταδίδουν δεδομένα (συχνά προσωπικού χαρακτήρα) σε πλατφόρμες στο υπολογιστικό νέφος των παραγωγών. Το ζήτημα της επαρκούς προστασίας του ιδιωτικού βίου τίθεται ακόμη πιο επιτακτικά για τον πρόσθετο λόγο ότι η εμπορία δεδομένων, δηλαδή η πώληση σε τρίτους δεδομένων που συλλέγονται από τον κατασκευαστή, βρίσκεται σε πλήρη άνθηση.

3.14

Επιπροσθέτως, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί, χάρη στην ανάλυση πολύ μεγάλου αριθμού δεδομένων (συχνά) προσωπικού χαρακτήρα, να επηρεάζει τις επιλογές του ατόμου σε πολλά πεδία (από τις εμπορικές επιλογές έως τις εκλογές και τα δημοψηφίσματα). Εξάλλου, τα παιδιά αποτελούν μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα και η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης που αποβλέπουν σαφώς στην επιρροή της συμπεριφοράς και των επιθυμιών των παιδιών.

3.15

Πρέπει να αποφεύγεται ο περιορισμός της πραγματικής ή εκλαμβανόμενης ελευθερίας των προσώπων λόγω της εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης στα προσωπικά δεδομένα. Ο γενικός κανονισμός της ΕΕ περί της προστασίας των δεδομένων προβλέπει την ενισχυμένη προστασία του ιδιωτικού βίου όσον αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που διαβιβάζονται ψηφιακά. Πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά, βάσει των εξελίξεων στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, εάν κατοχυρώνονται επαρκώς στην πράξη τόσο το δικαίωμα του ατόμου στην εν επιγνώσει συναίνεση και την ελεύθερη επιλογή κατά τη διαβίβαση των δεδομένων όσο και το δικαίωμά του να προσπελάζει, να προσαρμόζει και να επαληθεύει τα διαβιβαζόμενα δεδομένα.

5)

Κανόνες και υποδομές

3.16

Πρέπει να αναπτυχθούν νέες διαδικασίες τυποποίησης για την επαλήθευση και την επικύρωση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες θα πρέπει να βασίζονται σε μεγάλο φάσμα κανόνων, έτσι ώστε να καθίσταται δυνατή η αξιολόγηση και ο έλεγχος της ασφάλειας, της διαφάνειας, της αναγνωσιμότητας, της δυνατότητας λογοδοσίας και της ηθικής υπευθυνότητας των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.

3.17

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει η ΕΕ να αναπτύξει τη δική της υποδομή τεχνητής νοημοσύνης, η οποία θα περιλαμβάνει αφ’ ενός μεν μαθησιακά πλαίσια ανοικτής πηγής με σεβασμό προς τον ιδιωτικό βίο του ατόμου, αφ’ ετέρου δε σύνολα δεδομένων υψηλής ποιότητας για την ανάπτυξη και την «εκπαίδευση» συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Η προαγωγή συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης πιστοποιημένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορεί επίσης να δώσει στην ΕΕ (ανταγωνιστικό) πλεονέκτημα στην παγκόσμια αγορά. Η ΕΟΚΕ συνιστά εν προκειμένω να εξεταστούν οι δυνατότητες ευρωπαϊκής πιστοποίησης και επισήμανσης των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.

6)

Η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στην εργασία, στην απασχόληση, στις συνθήκες εργασίας και στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης

3.18

Οι γνώμες διίστανται όσον αφορά την ταχύτητα και τον βαθμό στον οποίο θα συντελεστεί αυτή η επίδραση, αλλά είναι προφανές ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει τον τομέα της απασχόλησης, καθώς και τη φύση και τον χαρακτήρα πολλών θέσεων εργασίας και, επομένως, τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

3.19

Για τους Brynjolfsson και McAfee (του πανεπιστημίου MIT), οι τρέχουσες τεχνολογικές πρόοδοι (συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης) αποτελούν τη δεύτερη περίοδο της μηχανοποίησης. Εντούτοις, υπάρχουν δύο σημαντικές διαφορές: α) τα «παλαιά» μηχανήματα είχαν εν πολλοίς αντικαταστήσει τη μυϊκή δύναμη, ενώ σήμερα τα νέα μηχανήματα αντικαθιστούν πνευματικές υπηρεσίες και βασικές γνωσιακές δεξιότητες, γεγονός που επηρεάζει όχι μόνο τους εργαζομένους χαμηλής ειδίκευσης, αλλά και τους εργαζομένους με πτυχίο, και β) η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί μια τεχνολογία γενικής εφαρμογής (general purpose technology) που επιδρά σε όλους σχεδόν τους τομείς ταυτοχρόνως.

3.20

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει πραγματικά πλεονεκτήματα όσον αφορά ορισμένες επικίνδυνες, επίπονες, κοπιαστικές, βρώμικες, δυσάρεστες, επαναλαμβανόμενες ή πληκτικές δραστηριότητες. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι οι εργασίες που μπορούν να συστηματοποιηθούν, η επεξεργασία και η ανάλυση δεδομένων ή ακόμη και οι εργασίες που συνίστανται ουσιαστικά στον σχεδιασμό και στην πρόβλεψη —και οι οποίες εκτελούνται συχνά από άτομα υψηλής ειδίκευσης— είναι ολοένα και περισσότερο δυνατόν να πραγματοποιούνται από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.

3.21

Ωστόσο, οι περισσότερες θέσεις εργασίας περιλαμβάνουν πολλές και διάφορες δραστηριότητες. Άρα, ο κίνδυνος της ανάληψης όλων των επαγγελματικών δραστηριοτήτων ενός προσώπου από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης ή από ρομπότ δείχνει μηδαμινός. Εντούτοις, πρακτικά, όλοι θα έρθουν αντιμέτωποι με την αυτοματοποίηση ενός μέρους των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων. Ο χρόνος που θα απελευθερωθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να αφιερωθεί σε άλλα καθήκοντα, υπό την προϋπόθεση ότι οι δημόσιες αρχές και οι κοινωνικοί εταίροι θα καταβάλλουν, εν προκειμένω, την απαραίτητη προσπάθεια. Συναφώς, πρέπει να ληφθεί υπόψη η επιρροή που μπορεί να έχουν οι εν λόγω εξελίξεις στους εργαζομένους και στα ανώτατα διοικητικά στελέχη και πρέπει να προαχθεί η συμμετοχή τους στη διεργασία αυτή, έτσι ώστε να τη διατηρούν υπό τον έλεγχό τους και να μην γίνονται θύματά της.

3.22

Επιπλέον, θα προκύψουν νέες θέσεις εργασίας. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ακόμη τι θέσεις θα είναι αυτές, ποιος θα είναι ο αριθμός τους, ούτε με τι ταχύτητα θα δημιουργηθούν. Επιχειρήσεις όπως η Google και το Facebook κατορθώνουν να παράγουν σημαντική αξία με σχετικά μικρό αριθμό εργαζομένων. Εντούτοις, οι νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται δεν είναι πάντα ποιοτικές. Με την συνέχιση της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, εκφράζεται ο φόβος μήπως απομείνουν σύντομα μόνο ορισμένες χαμηλά αμειβόμενες μικρο-εργασίες για μια ολοένα διευρυνόμενη ομάδα ευέλικτων εργαζομένων.

3.23

Η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει όχι μόνο τον όγκο της εργασίας, αλλά και τη φύση της εκτελούμενης εργασίας. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης προσφέρουν ολοένα περισσότερες δυνατότητες παρακολούθησης και επίβλεψης των εργαζομένων, γεγονός που κινδυνεύει να πλήξει την αυτονομία και τον σεβασμό του ιδιωτικού βίου τους. Ήδη από σήμερα, η εργασία καθορίζεται και κατανέμεται συχνά από αλγoρίθμους, χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτό έχει αντίκτυπο στη φύση και στις συνθήκες της εργασίας. Συν τοις άλλοις, η χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να επιφέρει επίσης υποβάθμιση των δραστηριοτήτων και απώλεια σημαντικών δεξιοτήτων.

3.24

Εντούτοις, το γεγονός είναι ότι δεν είμαστε έρμαια της τεχνολογίας. Οι δημόσιες αρχές και οι κοινωνικοί εταίροι έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και να εφαρμόζεται στο πλαίσιο της επαγγελματικής δραστηριότητας, και οφείλουν να αδράξουν την ευκαιρία με τρόπο εμφατικό. Δεν πρέπει να επικεντρωνόμαστε εν προκειμένω μόνο σε όσα μπορούν να πραγματοποιηθούν χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη, αλλά περισσότερο να αναρωτηθούμε τι είναι σε θέση να κάνουν οι άνθρωποι (δημιουργικότητα, ενσυναίσθηση, συνεργασία), ποιες εργασίες θέλουμε να συνεχίσουμε να εκτελούμε μόνοι μας, και να αναζητήσουμε λύσεις που επιτρέπουν να βελτιωθεί η συνεργασία μεταξύ ανθρώπου και μηχανής (συμπληρωματικότητα).

3.25

Η επαυξημένη νοημοσύνη (augmented intelligence — συμπληρωματικότητα) —βάσει της οποίας ο άνθρωπος και η μηχανή συνεργάζονται και αλληλοενισχύονται— είναι η πλέον ενδιαφέρουσα εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, καθότι πρόκειται για τη συνύπαρξη ανθρώπου και μηχανής, σε αντίθεση με τον άνθρωπο στη θέση της μηχανής. Η συνδημιουργία έχει, ωστόσο, μεγάλη σημασία· πρέπει οι εργαζόμενοι να συμμετέχουν στην ανάπτυξη αυτών των συμπληρωματικών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, έτσι ώστε τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης να είναι αποτελεσματικά και να διατηρεί ο εργαζόμενος επαρκή αυτονομία και έλεγχο, την ικανοποίηση και την ευχαρίστηση της εργασίας.

7)

Εκπαίδευση και δεξιότητες

3.26

Για να μπορούν να προσαρμοστούν όλοι στην ταχεία εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, είναι απαραίτητη η διατήρηση των ψηφιακών δεξιοτήτων ή η δυνατότητα απόκτησης νέων δεξιοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενθαρρύνει έντονα, μέσω του Συνασπισμού για τις ψηφιακές δεξιότητες και τις ψηφιακές θέσεις εργασίας (Digital Skills and Jobs Coalition), την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων. Εντούτοις, το επάγγελμα του εγκωδικευτή ή του προγραμματιστή δεν είναι κάτι που θα ενδιαφέρει τους πάντες ή για το οποίο θα είναι οι πάντες ικανοί. Οι πολιτικές και τα χρηματοπιστωτικά μέσα πρέπει, συνεπώς, να εστιάζουν στην εκπαίδευση και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων σε κλάδους που δεν θα απειληθούν από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (όπως οι εργασίες όπου κυριαρχεί η ανθρώπινη παρέμβαση, όπου άνθρωπος και μηχανή ενεργούν από κοινού ή εργασίες που δεν θέλουμε να εμπιστευτούμε σε μηχανές).

3.27

Όταν βασιζόμαστε στη συμπληρωματικότητα ανθρώπου και τεχνητής νοημοσύνης (επαυξημένη νοημοσύνη), είναι απαραίτητο να προβλέπεται για όλους, από πολύ νεαρή ηλικία, κατάρτιση σχετική με την αντιμετώπιση των σχέσεων με την τεχνητή νοημοσύνη και την εκμετάλλευσή της, έτσι ώστε να καθίσταται δυνατή η διατήρηση της αυτονομίας και του ελέγχου της από τους χρήστες (ανθρώπινος έλεγχος). Υπό αυτήν την έννοια, πρέπει να διδάσκονται επίσης η ηθική και ο σεβασμός του ιδιωτικού βίου, δεδομένης της σημαντικής επίδρασης της τεχνητής νοημοσύνης στα εν λόγω πεδία.

8)

Προσβασιμότητα, κοινωνική (αν)ισότητα, ένταξη και καταμερισμός

3.28

Το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης και το σύνολο των σχετικών στοιχείων (πλατφόρμες ανάπτυξης, δεδομένα, γνώσεις, ειδημοσύνη) βρίσκεται στα χέρια πέντε μεγάλων τεχνολογικών επιχειρήσεων (Amazon, Google, Apple, Facebook και Microsoft). Μολονότι οι εταιρείες αυτές είναι υπέρ της ανοικτής ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, και ορισμένες από αυτές προτείνουν δικές τους πλατφόρμες για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης σε μορφή ανοικτής πηγής, αυτό δεν αρκεί για να διασφαλιστεί η συνολική προσβασιμότητα στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Η ΕΕ, οι αρμόδιοι χάραξης πολιτικής διεθνώς και οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών οφείλουν εν προκειμένω να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο, φροντίζοντας τα συστήματα αυτά να είναι προσιτά σε όλους, αλλά και η ανάπτυξή τους να πραγματοποιείται σε ανοικτό περιβάλλον.

3.29

Οι τεχνολογικές εξελίξεις που χρηματοδοτούνται από το κεφάλαιο, βάσει των οποίων οι καινοτομίες ωφελούν κυρίως τους ιδιοκτήτες τους, επιδεινώνουν τη θέση της εργασίας σε σχέση με εκείνη του κεφαλαίου. Οι τεχνολογικές εξελίξεις μπορούν να επιφέρουν επίσης (εισοδηματικές) ανισότητες μεταξύ των ατόμων (σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο). Υπάρχει ο κίνδυνος η τεχνητή νοημοσύνη να ενισχύσει αυτές τις τάσεις.

3.30

Είναι σημαντικό οι τάσεις αυτές να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς και να δίνονται οι κατάλληλες απαντήσεις. Ορισμένοι τάσσονται ήδη υπέρ της φορολόγησης της τεχνητής νοημοσύνης, της καθιέρωσης μερισμάτων τεχνητής νοημοσύνης ή του διαμοιρασμού της κυριότητας των εν λόγω συστημάτων μεταξύ των εργαζομένων και των εργοδοτών. Ολοένα δε συχνότερα γίνεται επίκληση της ανάγκης καθιέρωσης ενός βασικού άνευ όρων εισοδήματος.

3.31

Σε προηγούμενη γνωμοδότησή (1) της, η ΕΟΚΕ αναφέρθηκε στη δυνατότητα του ψηφιακού μερίσματος και στη δίκαιη κατανομή του για την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων όσον αφορά την ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στη μελέτη αυτών των λύσεων, στην οποία πρέπει να βρίσκεται η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της ανάπτυξης της ωφέλιμης για το άτομο τεχνητής νοημοσύνης και των πιθανών αρνητικών συνεπειών των εν λόγω λύσεων. Πρέπει επίσης να αποφευχθεί ο ηθικός κίνδυνος της μεταβίβασης της ευθύνης για τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης σε μια οντότητα η οποία, στην πράξη, δεν θα μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη.

9)

Νομοθεσία και κανονιστικές ρυθμίσεις

3.32

Οι επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στις υφιστάμενες νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις είναι σημαντικές. Τον Ιούνιο του 2016, η ομάδα Αξιολόγησης Επιστημονικών και Τεχνολογικών Επιλογών (STOA) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δημοσίευσε έναν κατάλογο ευρωπαϊκών νομοθετικών και κανονιστικών πράξεων που θα επηρεαστούν από την εξέλιξη της κατάστασης στον τομέα της ρομποτικής, των κυβερνοφυσικών συστημάτων και της τεχνητής νοημοσύνης. Η STOA έχει καθορίσει έξι τομείς (μεταφορές, συστήματα διπλής χρήσης, ατομικές ελευθερίες, ασφάλεια, υγεία και ενέργεια) στους οποίους η ΕΕ θα χρειαστεί ενδεχομένως να επανεξετάσει ή να επικαιροποιήσει τουλάχιστον 39 κανονισμούς, οδηγίες, δηλώσεις και ανακοινώσεις, καθώς και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εν λόγω αξιολόγηση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ταχέως και με αποφασιστικότητα, και η ΕΟΚΕ μπορεί και θέλει να συμμετάσχει στη διαδικασία αυτή.

3.33

Το ζήτημα του καταλογισμού της ευθύνης για ζημίες που οφείλονται σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Πολλώ μάλλον στην περίπτωση που το σύστημα είναι αυτόνομο και συνεχίζει την αυτοδιδασκαλία του μετά την έναρξη λειτουργίας του. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει διατυπώσει συστάσεις όσον αφορά τους κανόνες Αστικού Δικαίου για τη ρομποτική και κυρίως μια πρόταση που προβλέπει το ενδεχόμενο δημιουργίας «ηλεκτρονικής προσωπικότητας» (e-personality) για τα ρομπότ, έτσι ώστε να μπορούν να αναλαμβάνουν την αστική ευθύνη για ζημίες που ενδέχεται να προκαλέσουν. Η ΕΟΚΕ διαφωνεί με τη χορήγηση νομικής προσωπικότητας στα ρομπότ, στην τεχνητή νοημοσύνη ή στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, λόγω του απαράδεκτου ηθικού κινδύνου που ενέχει μια τέτοια προσέγγιση. Εάν υλοποιηθεί αυτή η πρόταση, απαλείφεται η προληπτική διορθωτική λειτουργία που απορρέει από το δίκαιο περί αστικής ευθύνης, εφόσον ο κατασκευαστής δεν θα αναλαμβάνει πλέον την ευθύνη, η οποία θα έχει μεταβιβαστεί στο ρομπότ (ή στο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης). Συν τοις άλλοις, υφίσταται ο κίνδυνος ακατάλληλης χρήσης και κατάχρησης ενός τέτοιου συστήματος. Η σύγκριση με την περιορισμένη ευθύνη των εταιρειών δεν ευσταθεί στον βαθμό που υπάρχει πάντοτε, σε αυτήν την περίπτωση, ένα φυσικό πρόσωπο το οποίο έχει την τελική ευθύνη. Εδώ πρέπει να εξεταστεί σε ποιον βαθμό στη νομοθεσία, στις κανονιστικές ρυθμίσεις και στη νομολογία των κρατών μελών και της ΕΕ που ισχύουν επί του παρόντος και διαλαμβάνουν την ευθύνη (για τα προϊόντα και τους κινδύνους) και την ίδια υπαιτιότητα αντιμετωπίζεται επαρκώς το ζήτημα αυτό και, εφόσον δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, ποιες είναι οι προβλέψιμες λύσεις σε νομικό επίπεδο.

3.34

Για να καταστεί δυνατός ο καθορισμός μιας επαρκούς νομοθετικής και κανονιστικής προσέγγισης της τεχνητής νοημοσύνης, είναι απαραίτητο να οριστεί με σαφήνεια τι μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει η τεχνητή νοημοσύνη και τι θα μπορεί να κάνει βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

3.35

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν γνωρίζει σύνορα. Πρέπει, συνεπώς, να εξεταστεί η ανάγκη μιας ρύθμισης παγκοσμίως, δεδομένου ότι η περιφερειακή νομοθεσία δεν επαρκεί και θα έχει μάλιστα ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Έχοντας κατά νου το δοκιμασμένο σύστημα προτύπων για τα προϊόντα και την ασφάλεια, τις τάσεις προστατευτισμού που παρατηρούνται σε άλλες ηπείρους, το υψηλό επίπεδο γνώσης στην Ευρώπη, το σύστημα των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των κοινωνικών αξιών στην Ευρώπη, καθώς και τον κοινωνικό διάλογο, η ΕΟΚΕ προτείνει να αναλάβει η ΕΕ ηγετικό ρόλο στη θέσπιση σαφών και καθολικών στρατηγικών πλαισίων σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης και να προαγάγει τη διαδικασία αυτή σε παγκόσμιο επίπεδο.

10)

Διοίκηση και δημοκρατία

3.36

Οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και στην ενίσχυση της διαφάνειας κατά τη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τις εθνικές αρχές να χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για τον σκοπό αυτό.

3.37

Η ΕΟΚΕ δηλώνει ανήσυχη εξαιτίας της ειδικής χρήσης συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης (με τη μορφή ευφυών αλγορίθμων) στη συνάθροιση πληροφοριών, λ.χ. στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάτι το οποίο —απ’ ό,τι φαίνεται— έχει επιφέρει περιορισμό της πληροφόρησης και ενίσχυση των διαχωρισμών στην κοινωνία (π.χ. οι «φούσκες φίλτρων» ή filter bubbles και οι ψευδείς πληροφορίες που δημοσιεύονταν στο Twitter και στο Facebook κατά τη διάρκεια των αμερικανικών εκλογών).

3.38

Εκφράζει επίσης τον προβληματισμό της για τις ενδείξεις που έχουμε ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης χρησιμοποιούνται επίσης για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά (ψήφο) των πολιτών. Εικάζεται ότι, χάρη σε ευφυείς αλγορίθμους, κατέστη δυνατό να προβλεφθούν οι προτιμήσεις και η συμπεριφορά των ατόμων και να προσανατολιστούν αναλόγως. Πρόκειται για μια απειλή ενάντια στην ανοικτή και ακριβοδίκαιη δημοκρατία. Στο σημερινό περίγραμμα πόλωσης και αποξήλωσης των διεθνών θεσμών, μια τέτοιου τύπου τεχνολογία ακριβούς και ισχυρής προπαγάνδας θα μπορούσε να διαταράξει γρήγορα και σε μεγαλύτερο βαθμό την κοινωνία μας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους είναι αναγκαία η ανάπτυξη προτύπων για τη διαφάνεια και τη δυνατότητα ελέγχου των (ευφυών) αλγορίθμων.

11)

Εμπόλεμες καταστάσεις

3.39

Στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για ορισμένα συμβατικά όπλα αποφασίστηκε να διεξαχθούν εντός του 2017 διαβουλεύσεις μεταξύ ειδικών με θέμα τις προεκτάσεις της χρήσης αυτόνομων όπλων. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την απόφαση αυτή και υποστηρίζει την έκκληση απαγόρευσης των αυτόνομων όπλων που απηύθυναν η Human Rights Watch και άλλες οργανώσεις. Θεωρεί δε ότι μια τέτοια απαγόρευση θα πρέπει να εξεταστεί και να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ωστόσο, η εξεύρεση κατάλληλης λύσης στο ζήτημα των δυνατοτήτων εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης σε καταστάσεις πολέμου και συγκρούσεων δεν αρκεί. Η εν λόγω διαβούλευση στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να αφορά και τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα του πολέμου στον κυβερνοχώρο.

3.40

Επιπλέον, πρέπει να αποφευχθεί να καταλήξει η τεχνητή νοημοσύνη στα χέρια προσώπων ή καθεστώτων που είναι πιθανόν να την χρησιμοποιήσουν για τρομοκρατικούς σκοπούς.

12)

Υπερνοημοσύνη

3.41

Τέλος, τίθεται το ζήτημα των προοπτικών και των κινδύνων που σχετίζονται με την ανάπτυξη της υπερνοημοσύνης. Σύμφωνα με τον Stephen Hawking, ήδη η επίτευξη της γενικής τεχνητής νοημοσύνης θα σηματοδοτήσει το τέλος της ανθρωπότητας. Στο στάδιο αυτό, κατά τον Hawking, η τεχνητή νοημοσύνη θα συνεχίσει να εξελίσσεται με ρυθμούς που δεν θα μπορεί να ακολουθήσει ο άνθρωπος. Ορισμένοι ειδικοί συμβουλεύουν να δημιουργηθεί ένας διακόπτης ασφαλείας (kill-switch) ή ένα κουμπί επαναφοράς (reset-button) που θα καθιστά δυνατή την απενεργοποίηση ή την επανεκκίνηση ενός συστήματος τεχνητής νοημοσύνης με υπερνοημοσύνη ή εκτός ελέγχου.

3.42

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του ελέγχου της τεχνητής νοημοσύνης από τον άνθρωπο, προϋποθέσεις του οποίου είναι η υπεύθυνη και ασφαλής ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης στο πλαίσιο της οποίας οι μηχανές παραμένουν μηχανές, υπό τον μόνιμο έλεγχο των ανθρώπων. Ο προβληματισμός σχετικά με την υπερνοημοσύνη είναι μεν σημαντικός αλλά, επί του παρόντος, επισκιάζει τον προβληματισμό για την επίδραση των σημερινών εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης.

4.1

Οι μεγάλοι εμπορικοί παράγοντες (όπως η εταιρεία OpenAI) έχουν ήδη αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες με σκοπό την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης κατά τρόπο ανοικτό, ασφαλή και κοινωνικά υπεύθυνο. Οι ιθύνοντες πολιτικής δεν πρέπει, ωστόσο, να αφήσουν τις επιχειρήσεις να διαδραματίζουν αυτόν τον ρόλο και πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Πρέπει να προβλεφθούν μέτρα και ειδική υποστήριξη υπέρ της διεξαγωγής μελετών με θέμα τα κοινωνικά ζητήματα που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και την ανάπτυξη ασφαλών και σταθερών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.

4.2

Τα προγράμματα της ΕΕ όπως ο «Ορίζοντας 2020» είναι απολύτως ενδεδειγμένα για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Η ΕΟΚΕ έχει διαπιστώσει ότι η χρηματοδότηση κυρίως από τον πυλώνα «Κοινωνικές προκλήσεις» του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» υστερεί σε σχέση με τη χρηματοδότηση από τους άλλους δύο πυλώνες —«Επιστήμη αριστείας» και «Βιομηχανική υπεροχή»— και ότι έχει μειωθεί. Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στην έρευνα με θέμα τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα, καθώς και τις κοινωνικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης βάσει του πυλώνα «Κοινωνικές προκλήσεις».

4.3

Επίσης, πρέπει να αντιμετωπιστούν οι πιθανές εγκάρσιες επιδράσεις της τεχνητής νοημοσύνης. Εκτός από την ανάπτυξη ανατρεπτικής καινοτομίας στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, κρίνεται σκόπιμη η χρηματοδότηση της έρευνας με αντικείμενο την επίδραση αυτών των καινοτομιών στην κοινωνία, καθώς και τα μέσα για την αντιμετώπισή της.

4.4

Η έρευνα και η ανάπτυξη μορφών τεχνητής νοημοσύνης στην υπηρεσία της ανθρωπότητας προϋποθέτει επίσης ένα φάσμα δεδομένων μάθησης και εξειδικευμένων δοκιμών προσιτών στο ευρύ κοινό, καθώς και περιβάλλοντα δοκιμών σε πραγματικές συνθήκες. Μέχρι σήμερα, οι υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και ένας μεγάλος αριθμός συγκεκριμένων δεδομένων είναι διαθέσιμα μόνο σε περιορισμένο αριθμό ιδιωτικών παραγόντων και παρεμβάλλονται φραγμοί στη δοκιμή της τεχνητής νοημοσύνης από δημόσιες αρχές, γεγονός που αποτελεί τροχοπέδη για την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης σε άλλους τομείς. Η ανάπτυξη ειδικών δεδομένων προσπελάσιμων από όλους και μιας ευρωπαϊκής υποδομής τεχνητής νοημοσύνης έχουν μεγάλη σημασία για την επίτευξη ασφαλούς, σταθερής και ωφέλιμης τεχνητής νοημοσύνης.

5.1

Ο μεγάλη επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία δεν μπορεί να εκτιμηθεί ακόμη εντελώς. Παρόλα αυτά, όλοι συμφωνούν ότι η επίδραση αυτή θα είναι σημαντική. Σήμερα, τα επιτεύγματα στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης διαδέχονται το ένα το άλλο με ταχείς ρυθμούς, γεγονός που καθιστά απαραίτητο τον κριτικό και συνολικό έλεγχο, για να καταστεί δυνατή η επαρκής και καίρια αντιμετώπιση των ριζικών και αποφασιστικής σημασίας εξελίξεων, τεχνικού και κοινωνικού χαρακτήρα, που είναι πιθανόν να αλλάξουν τα δεδομένα στον τομέα της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης ή γύρω από αυτόν.

5.2

Αυτές οι αποφασιστικής σημασίας εξελίξεις τεχνικής φύσης μπορούν να χαρακτηριστούν αξιοσημείωτα ή σημαντικά επιτεύγματα στο πεδίο της ανάπτυξης δεξιοτήτων τεχνητής νοημοσύνης και θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόδρομα στοιχεία της γενικής τεχνητής νοημοσύνης. Οι σημαντικές κοινωνικές εξελίξεις ενδέχεται να σχετίζονται με τη μαζική απώλεια θέσεων εργασίας χωρίς την προοπτική αντικατάστασής τους, με επισφαλείς καταστάσεις, αστοχίες του συστήματος, απρόσμενες εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο κτλ.

5.3

Οι αρμόδιοι χάραξης πολιτικής, η βιομηχανία, οι κοινωνικοί εταίροι, οι καταναλωτές, οι ΜΚΟ, οι μονάδες περίθαλψης, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, οι ειδήμονες και οι πανεπιστημιακοί διαφόρων κλάδων (όπως η —εφαρμοσμένη ή μη— τεχνητή νοημοσύνη, η ηθική, η ασφάλεια, η οικονομία, οι επιστήμες της εργασίας και της συμπεριφοράς, η νομική, η ψυχολογία και η φιλοσοφία) πρέπει να μεριμνήσουν από κοινού για την προσεκτική παρακολούθηση των εξελίξεων στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και να καταγράφουν τακτικά όσα στοιχεία αλλάζουν τα δεδομένα κατά τρόπο που να καθίσταται δυνατή η λήψη, την κατάλληλη στιγμή, ενδεδειγμένων μέτρων με τη μορφή πολιτικών, νομοθεσίας και κανονιστικών ρυθμίσεων, αυτορρύθμισης, κοινωνικού διαλόγου κτλ.

5.4

Ως εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής κοινωνίας πολιτών, η ΕΟΚΕ σκοπεύει, κατά το επόμενο χρονικό διάστημα, να δρομολογήσει, να συγκεντρώσει και να ενθαρρύνει την ανάπτυξη προβληματισμού με θέμα την τεχνητή νοημοσύνη με τη συμμετοχή όλων των συναρμοδίων.

31.8.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 288/10

Εισηγητής:

ο κ. John BRYAN

1.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) αποτελεί βασική πολιτική της ΕΕ, η οποία οφείλει να παρέχει στους Ευρωπαίους πολίτες και στον γεωργικό τομέα μια πραγματικά κοινή πολιτική που έχει εκπληρώσει τους κυριότερους στόχους της, όπως καθορίζονται στη Συνθήκη της Ρώμης. Μολονότι το θέμα της αίτησης διερευνητικής γνωμοδότησης αφορούσε την αναδιάρθρωση της ΚΓΠ, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό η ΚΓΠ να αναπτυχθεί περαιτέρω με ήπιο και φυσικό τρόπο, προς το συμφέρον των ενδιαφερομένων φορέων. Η περαιτέρω ανάπτυξη της ΚΓΠ πρέπει να προσεγγιστεί θετικά και ο προϋπολογισμός της ΚΓΠ να είναι επαρκής για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων και των νέων απαιτήσεων, τόσο στον τομέα της αγροτικής οικονομίας, όσο και στον τομέα των κοινωνικών και περιβαλλοντικών κριτηρίων.

1.2

Η αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ πρέπει να ανταποκρίνεται στις νέες προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των δεσμεύσεων της ΕΕ στο πλαίσιο των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών και των δεσμεύσεων για την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο της 21ης Διάσκεψης των Μερών (COP21), καθώς και των διμερών εμπορικών συμφωνιών και της αστάθειας της αγοράς.

1.3

Η ΚΓΠ πρέπει να υποστηρίζει σθεναρά το ευρωπαϊκό μοντέλο γεωργίας, το οποίο χαρακτηρίζεται από τις παραδοσιακές οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, τους συνεταιρισμούς και τις αγροτικές εταιρείες, καθώς και να αποκαθιστά τη σημαντική ανισότητα εισοδήματος τόσο μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών όσο και εντός της γεωργίας, με τη σύμπραξη των γεωργικών κλαδικών οργανώσεων.

1.4

Όσον αφορά την εξασφάλιση βιώσιμου εφοδιασμού ασφαλών τροφίμων υψηλής ποιότητας για τα πάνω από 500 εκατομμύρια των πολιτών της ΕΕ, και τις εξαγωγές αξίας 131 δισ. ευρώ που αποτελούν το 7,5 % των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ, ο προϋπολογισμός της ΚΓΠ, που φτάνει το 38 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ, πρέπει να επιτυγχάνει ισορροπία και να διασφαλίζει ικανή σχέση κόστους-ωφέλειας. Η μελλοντική χρηματοδότηση πρέπει να είναι επαρκής για την αντιμετώπιση των επιπρόσθετων χρηματοδοτικών απαιτήσεων που προκύπτουν από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ (Brexit), τις ασκούμενες πιέσεις στο γεωργικό εισόδημα και την αυξημένη ζήτηση για δημόσια αγαθά.

1.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη διατήρηση του μοντέλου των δύο πυλώνων της ΚΓΠ. Οι άμεσες ενισχύσεις στο πλαίσιο του Πυλώνα 1 πρέπει να αξιοποιούνται για την υποστήριξη των γεωργικών εισοδημάτων, των μέτρων διαχείρισης της αγοράς και της ενισχυμένης παροχής δημοσίων αγαθών. Οι ενισχύσεις αγροτικής ανάπτυξης στον Πυλώνα 2 πρέπει να επικεντρώνονται σε οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά προγράμματα που βασίζονται στους στόχους οι οποίοι ορίζονται στο Cork 2.0 για την υποστήριξη ευάλωτων περιοχών και τομέων, και να εξασφαλίζουν στοχευμένη προσέγγιση στην παροχή δημοσίων αγαθών.

1.6

Η πολύτιμη συμβολή της γεωργίας στο περιβάλλον είναι υποτιμημένη. Οι καταβόθρες διοξειδίου του άνθρακα σε χορτολιβαδικές, δασικές, τυρφώδεις εκτάσεις και δενδροστοιχίες πρέπει να συνεκτιμηθούν, να προστατευτούν και να ενισχυθούν στο πλαίσιο των ενισχύσεων τόσο του πρώτου όσο και του Πυλώνα 2 της ΚΓΠ.

1.7

Πρέπει να υλοποιηθούν εύρωστα στοχοθετημένα προγράμματα, τα οποία επικεντρώνονται στους γεωργούς νεαρής ηλικίας, ιδίως στις γυναίκες γεωργούς, και στη συνταξιοδότηση, ούτως ώστε να αντιμετωπιστεί το σημαντικό πρόβλημα της ανανέωσης των γενεών. Επιπροσθέτως, είναι σκόπιμο να θεσπιστούν προγράμματα τα οποία αποσκοπούν γενικότερα στην ενίσχυση του ρόλου των γυναικών στη γεωργία.

1.8

Η απλούστευση θα πρέπει να αποτελέσει βασικό στοιχείο της αναδιάρθρωσης της ΚΓΠ, με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας για την απλούστευση και τη μείωση του ολοένα αυξανόμενου γραφειοκρατικού φόρτου με τον οποίο βρίσκονται αντιμέτωποι οι γεωργοί. Ενδείκνυται να επέλθουν στη διαδικασία ελέγχων/επιθεωρήσεων τροποποιήσεις, οι οποίες θα περιλαμβάνουν μοντέλο εκκαθάρισης, το σύστημα κίτρινης κάρτας, τη μείωση των απαιτήσεων πολλαπλής συμμόρφωσης και την αύξηση των ορίων ανοχής, ενώ θα δίνεται παράλληλα έμφαση στην απλούστευση και τη βελτίωση της καταβολής των ενισχύσεων.

1.9

Η αναδιάρθρωση της ΚΓΠ θα πρέπει να διατηρεί την αρχή της κοινοτικής προτίμησης και της εδαφικά ισορροπημένης επισιτιστικής κυριαρχίας, με την εξασφάλιση τροφίμων της ΕΕ για τους πολίτες της. Το δυναμικό της γεωργίας πρέπει να υπογραμμίζεται σε κάθε διμερή ή πολυμερή εμπορική συμφωνία, χωρίς να θυσιάζεται ο κλάδος για την επίτευξη οφελών σε άλλους τομείς. Όλες οι εισαγωγές τροφίμων της ΕΕ πρέπει —με σεβασμό στην αρχή της συμμόρφωσης— να πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ σχετικά με τις υγειονομικές, και φυτοϋγειονομικές (ΥΦΠ), εργασιακές και περιβαλλοντικές συνθήκες.

1.10

Η θέση των γεωργών στην τροφική αλυσίδα πρέπει να ενισχυθεί. Οι θετικές συστάσεις εκ μέρους της ειδικής ομάδας της ΕΕ για τις γεωργικές αγορές θα πρέπει να υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν. Η περαιτέρω, ακόμη πιο ισχυρή, προώθηση της συνεργασίας μεταξύ αγροτών και υφιστάμενων συνεταιρισμών αλλά και οργανώσεων παραγωγών, ιδίως δε μικρών, προβάλλει ως ζήτημα ζωτικής σημασίας. Ειδικότερα, πρέπει να δοθεί έμφαση σε κλάδους και περιφέρειες όπου η συνεργασία είναι περιορισμένη.

1.11

Τόσο ο 1ος όσο και ο 2ος Πυλώνας είναι κρίσιμης σημασίας για τη θέσπιση νέας αναδιαρθρωμένης ΚΓΠ με ευέλικτα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που θα είναι διαθέσιμα σε όλα τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών με φυσικούς περιορισμούς, και θα επικεντρώνονται σε ευπαθείς περιοχές και τομείς.

1.12

Το ποσό των άμεσων ενισχύσεων στους γεωργούς που καταβάλλονται στα επιμέρους κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να είναι ενιαίο, ώστε να δημιουργηθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού για τους αγρότες σε όλα τα κράτη μέλη και να εξασφαλιστεί η ισόρροπη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών σε ολόκληρη την ΕΕ.

2.1

Η γεωργία αποτελεί τον οικονομικό τομέα με τον υψηλότερο βαθμό ολοκλήρωσης στην ΕΕ. Πρόκειται για τον μοναδικό μείζονα τομέα με κοινή πολιτική και κεντρική χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ο τομέας της γεωργίας και της παραγωγής γεωργικών τροφίμων είναι εξαιρετικά σημαντικός εργοδότης της οικονομίας, με 11 εκατομμύρια γεωργούς, 22 εκατομμύρια απασχολούμενους στη γεωργία και άλλα 22 εκατομμύρια συναφών θέσεων εργασίας στη μεταποίηση τροφίμων, στο λιανικό εμπόριο τροφίμων και στις υπηρεσίες εστίασης (1). Πολλές από τις εν λόγω θέσεις εργασίας βρίσκονται σε φτωχότερες αγροτικές περιοχές. Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις συμβάλλουν στην οικονομική δραστηριότητα κάθε κράτους μέλους και όλων των περιφερειών. Κατά την τελευταία δεκαετία, η αξία των εξαγωγών αγροδιατροφικών προϊόντων και ποτών της ΕΕ παρουσιάζει μέσο ρυθμό αύξησης 8 % ετησίως, ενώ το 2016 ανήλθε στο ποσό των 131 δισ. ευρώ (2).

2.2

Η ΚΓΠ αποτελεί βασική πολιτική της ΕΕ, η οποία εξασφαλίζει για τα 500 εκατομμύρια των πολιτών της ΕΕ βιώσιμο εφοδιασμό με ασφαλή τρόφιμα υψηλής ποιότητας σε οικονομικά προσιτές τιμές. Η ΚΓΠ πρέπει επίσης α) να διασφαλίζει επίσης εύλογο επίπεδο εισοδήματος για τους γεωργούς της ΕΕ και β) να μεριμνά για την κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική ανάπτυξη όλων των αγροτικών περιοχών. Οι γεωργοί και οι δασοκόμοι διαχειρίζονται άνω του 82 % των χερσαίων εκτάσεων της ΕΕ (3) και, ως εκ τούτου, αποτελούν καθοριστικό αναπόσπαστο τμήμα μιας αειφόρου αγροτικής οικονομίας με πολυλειτουργικό προσανατολισμό.

2.3

Με προϋπολογισμό 59 δισ. ευρώ, η ΚΓΠ παρέχει ζωτικής σημασίας στήριξη στους γεωργούς και τις επιχειρήσεις τους μέσω άμεσων ενισχύσεων, μέτρων στήριξης της αγοράς και προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης. Πρέπει να σημειωθεί ότι η στήριξη της ΚΓΠ σχετίζεται με την παροχή δημοσίων αγαθών και την πλήρωση υψηλότερων ευρωπαϊκών προτύπων. Αυτές οι άμεσες ενισχύσεις του Πυλώνα 1 συνδέονται όντως με μέτρα πολλαπλής συμμόρφωσης και κανονιστικών απαιτήσεων διαχείρισης (ΚΑΔ) σχετικά με τα πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία των ζώων και των φυτών και την καλή διαβίωση των ζώων, καθώς και τους περιβαλλοντικούς ελέγχους και είναι απολύτως αναγκαίες για τη στήριξη των γεωργών όσον αφορά τη σταθεροποίηση του εισοδήματός τους και την αντιμετώπιση της αστάθειας της αγοράς. Επί του παρόντος, το 30 % των άμεσων ενισχύσεων συνδέονται με απαιτήσεις οικολογικού προσανατολισμού που επικεντρώνονται στην ποιότητα του εδάφους, τη βιοποικιλότητα και την παγίδευση του διοξειδίου του άνθρακα. Εντούτοις, εξακολουθούν να υφίστανται περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν. Τα μέτρα στήριξης της αγοράς εξακολουθούν να είναι σημαντικά, ιδίως σε περιόδους κρίσης της αγοράς, παρά το γεγονός ότι περιορίστηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό κατά την τελευταία μεταρρύθμιση της ΚΓΠ. Η λήψη νέων μέτρων είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της αστάθειας. Το συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης παρέχει σημαντικούς χρηματοδοτικούς πόρους από τον 2ο Πυλώνα για τα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά προγράμματα που υλοποιούνται τόσο σε επίπεδο μεμονωμένων γεωργικών εκμεταλλεύσεων όσο και σε επίπεδο αγροτικών περιοχών.

2.4

Παρά τις ελλείψεις της, κατά τα τελευταία εξήντα έτη η ΚΓΠ έχει αποφέρει σημαντικά οφέλη στους πολίτες, τους παραγωγούς, τους καταναλωτές και τους φορολογούμενους της ΕΕ, καθώς και στην ευρύτερη κοινωνία της ΕΕ. Ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές απαντώνται προβλήματα όσον αφορά τη βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και το τοπίο τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Έχει αποδειχθεί προσαρμόσιμη και ευέλικτη πολιτική στις απαιτήσεις των καιρών. Η μοναδική στο είδος της δομή του πρώτου και του Πυλώνα 2 της ΚΓΠ κατέστησε εφικτή την αλλαγή της πολιτικής και την εστίασή της σε διαφορετικούς στόχους, με τη διατήρηση ωστόσο του γενικότερου στόχου της για την προώθηση του ευρωπαϊκού γεωργικού μοντέλου και της οικογενειακής γεωργίας.

2.5

Οι αποζημιώσεις στο πλαίσιο της ΚΓΠ άλλαξαν θεαματικά με την πάροδο των ετών και έχουν μετατραπεί πλέον από κατεξοχήν ενισχύσεις της αγοράς και των τιμών σε αποσυνδεδεμένες ενισχύσεις με εξέχουσα περιβαλλοντική συνιστώσα. Ο Πυλώνας 2 εισήχθη για την υποστήριξη ευπαθών περιοχών και τομέων. Ο Πυλώνας 2 εξασφαλίζει ότι η έξυπνη και βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη βρίσκεται στην καρδιά της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ. Η γεωργία πρέπει να διαθέτει ολοκληρωμένη πολιτική αγροτικής ανάπτυξης.

2.6

Στο πλαίσιο της θετικής αναδιάρθρωσης της ΚΓΠ, με τον εκσυγχρονισμό και την απλούστευσή της, οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις και η γεωργία καλούνται να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων για τη βιωσιμότητα, το περιβάλλον και τη Φύση, την ανταγωνιστικότητα, τις επενδύσεις, την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

2.7

Στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης της ΚΓΠ, πρέπει να διατηρηθούν οι θετικές πτυχές της υφιστάμενης πολιτικής και να ληφθούν νέα μέτρα για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων οι οποίες περιλαμβάνουν τις κοινωνιακές απαιτήσεις για την παροχή δημόσιων αγαθών, τις δεσμεύσεις της ΕΕ στο πλαίσιο των ΣΒΑ των Ηνωμένων Εθνών, τις δεσμεύσεις για την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο της COP21, τις διμερείς εμπορικές συμφωνίες και την αστάθεια της αγοράς. Η αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ πρέπει να εξασφαλίζει επίσης την ορθή ισορροπία μεταξύ των αναγκών των καταναλωτών, των φορολογουμένων και των παραγωγών.

2.8

Στο πλαίσιο της αναδιαρθρωμένης ΚΓΠ, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να στηρίζει σθεναρά το ευρωπαϊκό μοντέλο της γεωργίας και τις βιώσιμες οικογενειακές αγροτικές επιχειρήσεις, σε αντίθεση με το βιομηχανικό μοντέλο γεωργικής παραγωγής που έχει αναπτυχθεί σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όπως στις χώρες της Mercosur, στις ΗΠΑ και στην Ωκεανία. Πρέπει να δοθεί ειδική προσοχή στις μικρομεσαίες γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια, οι Ευρωπαίοι γεωργοί ασκούν τη δραστηριότητά τους σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης. Αυτό σημαίνει ότι στο πλαίσιο του διεθνούς εμπορίου βασικών γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, ευρίσκονται σε μειονεκτική θέση από πλευράς ανταγωνισμού έναντι των γεωργών της Βόρειας/Νότιας Αμερικής, της Ωκεανίας και άλλων περιοχών, που χρησιμοποιούν π.χ. ορμόνες και β-ανταγωνιστικές ουσίες, η χρήση των οποίων απαγορεύεται παντελώς στην ΕΕ.

2.9

Το ευρωπαϊκό γεωργικό μοντέλο είναι μια κοινωνική σύμβαση μεταξύ των γεωργών και της κοινωνίας της ΕΕ, βάσει της οποίας οι γεωργοί παράγουν κατά τρόπο βιώσιμο τρόφιμα και άλλα δημόσια αγαθά υψηλής ποιότητας, εξασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαχείριση του τοπίου. Σε αντάλλαγμα, η ΚΓΠ πρέπει να παρέχει στήριξη για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων, των συνεταιρισμών και των γεωργικών εταιρειών που εφαρμόζουν βιώσιμα γεωργικά μοντέλα, καθώς και για τις αγροτικές περιοχές. Το συγκεκριμένο μοντέλο παρέχει στην ευρωπαϊκή κοινωνία αγαθά τεράστιας αξίας, ως προμηθευτής διαφοροποιημένων, υγιεινών, ασφαλών και οικονομικά προσιτών τροφίμων υψηλής ποιότητας, συμβάλλοντας κατά τον τρόπο αυτό στην εδαφική ισορροπία με τη διατήρηση των αγροτικών περιοχών και συνδράμοντας στην προστασία του περιβάλλοντος και του τοπίου.

2.10

Επιπλέον, η ΕΕ πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για τη διασφάλιση της ορθής κατανόησης και της υποστήριξης της ΚΓΠ και των συναφών οφελών της από τους γεωργούς και τους πολίτες της ΕΕ.

3.1

Κατά τα τελευταία 60 έτη, η ΚΓΠ υπηρετεί άριστα την Ευρώπη και τους πολίτες της ΕΕ, εξασφαλίζοντας σημαντικά οφέλη στον γεωργικό τομέα και ικανοποιητική σχέση κόστους-ωφέλειας στους φορολογούμενους. Εντούτοις, σε πολλές χώρες της ΕΕ διαπιστώνονται αυξανόμενες εισοδηματικές ανισότητες, μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών, καθώς και εντός της γεωργίας. Στην πλειονότητα των κρατών μελών, το εισόδημα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων δεν επαρκεί και είναι αισθητά χαμηλότερο από τον μέσο όρο σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο. Οι τιμές των γεωργικών προϊόντων δεν ακολουθούν τον ρυθμό αύξησης του πληθωρισμού, με αυξήσεις στις τιμές όσον αφορά τις εισροές, όπως τα λιπάσματα και η ενέργεια. Τα τελευταία χρόνια, η μεταβλητότητα των τιμών προκάλεσε προβλήματα εισοδήματος στα αγροκτήματα.

3.2

Η υφιστάμενη πολιτική αγροτικής ανάπτυξης, με το ευρύ φάσμα ευέλικτων μέσων που διαθέτει, έχει αποδειχθεί καίριας σημασίας για την υποστήριξη των αγροτικών περιοχών, και ιδιαίτερα των περιοχών με φυσικούς περιορισμούς. Το εύρωστο σχέδιο αγροτικής ανάπτυξης που προβλέπεται στη Διακήρυξη του Κορκ 2.0 «Βελτίωση της ζωής στις αγροτικές περιοχές» πρέπει να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ. Οι επενδύσεις στη βιωσιμότητα και τη ζωτικότητα των αγροτικών περιοχών, καθώς και η βελτίωση της δημιουργίας θέσεων εργασίας σε απομακρυσμένες και οικονομικά αδύναμες περιοχές και η παροχή στήριξης για τη διαφοροποίηση της γεωργίας, συνιστούν μείζονες προκλήσεις για την αναδιάρθρωση της ΚΓΠ (4).

3.3

Ως ποσοστό του προϋπολογισμού της ΕΕ, οι δαπάνες για την ΚΓΠ έχουν μειωθεί από 65-75 % στα μέσα της δεκαετίας του 1980 στο 38 % στο οποίο ανέρχεται σήμερα. Ωστόσο, αναμένεται ότι η συμβολή της γεωργίας θα είναι σημαντική στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ στο πλαίσιο της COP21 και των ΣΒΑ, επιπλέον της προμήθειας τροφίμων υψηλής ποιότητας σε προσιτές τιμές. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ αποτελεί μείζονα πρόκληση για τη μελλοντική χρηματοδότηση της ΚΓΠ.

3.4

Λαμβανομένης υπόψη της προβλεπόμενης αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού από 7 δισεκατομμύρια σε 9,5 δισεκατομμύρια έως το 2050, είναι επιτακτική η ανάγκη να αυξηθεί σημαντικά η παγκόσμια παραγωγή τροφίμων κατά τα προσεχή έτη. Ένας από τους βασικούς ΣΒΑ που έχουν καθορίσει τα Ηνωμένα Έθνη συνίσταται στη δραστική αναχαίτιση της εξάπλωσης του υποσιτισμού, δεδομένου ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις μελετών της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ), σήμερα υποσιτίζεται ένα στα επτά άτομα παγκοσμίως. Είναι σαφές ότι η παγκόσμια παραγωγή τροφίμων θα πρέπει να αυξηθεί με βιώσιμο τρόπο προκειμένου να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση τροφίμων και να συμβάλει στην εξάλειψη της πείνας. Η ΕΕ και η αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ καλούνται να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο ως υπεύθυνη παγκόσμια δύναμη στην παραγωγή τροφίμων. Η ΚΓΠ πρέπει επίσης να είναι υπεύθυνη όσον αφορά τις εξαγωγές και να συνεχίσει να ενθαρρύνει τις αναπτυσσόμενες χώρες να βελτιώσουν την εγχώρια παραγωγή.

3.5

Η γεωργία της ΕΕ και η ΚΓΠ κατέχουν κεντρική θέση στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η ΕΕ για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και των φιλόδοξων στόχων που έχει θέσει η ίδια στο πλαίσιο της παγκόσμιας συμφωνίας της COP21 για το κλίμα. Οι ανθρακούχες εκπομπές του γεωργικού τομέα έχουν μειωθεί από το 1990 κατά 23 %, ενώ η νιτρορύπανση των ποταμών έχει μειωθεί κατά 17,7 % από το 1992 (5). Μολονότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο πλαίσιο της ΚΓΠ όσον αφορά την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, εγείρονται νέες προκλήσεις ενόψει της αναδιάρθρωσης της ΚΓΠ και, ως εκ τούτου, η γεωργία μπορεί να αποδώσει περισσότερο και να διαδραματίσει τον καίριο ρόλο της συνδράμοντας την Ευρώπη στην εκπλήρωση των στόχων που έχουν τεθεί στο πλαίσιο της COP21 και των ΣΒΑ.

3.6

Ο γεωργικός τομέας παρέχει οικοσυστημικές υπηρεσίες ζωτικής σημασίας, συμβάλλει στη διαχείριση των οικοτόπων, στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, στην τήρηση των προτύπων καλής διαβίωσης των ζώων και στην αισθητική του τοπίου, καθώς και στην προστασία του εδάφους και των υδάτων. Παράλληλα, πρέπει να αναγνωριστεί ότι ο γεωργικός τομέας πρέπει να συνεισφέρει περισσότερο σε ό,τι αφορά τη βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και το τοπίο. Σημαντική ποσότητα τροφίμων της ΕΕ παράγεται χρησιμοποιώντας φυσικό νερό, το οποίο διαφορετικά θα σπαταλείτο. Υψηλό είναι επίσης το ποσοστό της γεωργικής δραστηριότητας της ΕΕ που ασκείται αποκλειστικά σε χορτολιβαδικές και δασικές εκτάσεις, καθώς και σε τυρφώδεις περιοχές, οι οποίες, όλες ανεξαιρέτως, παρέχουν πολύτιμες καταβόθρες διοξειδίου του άνθρακα. Όλα αυτά τα ζωτικής σημασίας οικοσυστημικά γνωρίσματα της γεωργίας πρέπει να συνεκτιμηθούν και να ενθαρρυνθούν στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης της ΚΓΠ.

3.7

Χάρη στην ΚΓΠ, οι πολίτες της ΕΕ απολαμβάνουν υψηλό επίπεδο επισιτιστικής ασφάλειας και την προσφορά άφθονων οικονομικά προσιτών ασφαλών τροφίμων. Το ποσοστό του εισοδήματος που δαπανούν οι πολίτες της ΕΕ για τρόφιμα έχει μειωθεί από το 50 % κατά την περίοδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο 10 % σήμερα, παρά τη σημαντική αύξηση του κόστους παραγωγής. Η αναδιάρθρωση της ΚΓΠ πρέπει να διασφαλίζει ότι οι καταναλωτές θα εξακολουθούν να έχουν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτά, υψηλής ποιότητας και ασφαλή τρόφιμα, η παραγωγή των οποίων τηρεί τα ισχύοντα ευρωπαϊκά πρότυπα.

3.8

Λαμβανομένου υπόψη ότι η πλειονότητα των γεωργών είναι ηλικίας άνω των 55 ετών, η προσέλκυση νέων στη γεωργία συνιστά μείζονα πρόκληση, ενώ ο τομέας παρουσιάζει επίσης προβλήματα ανανέωσης των γενεών. Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση και εκτάσεις γης, τα χαμηλά έσοδα, καθώς και η μεταφορά γνώσεων και η πρόσβαση στην εκπαίδευση, αποτελούν πραγματικά πρακτικά προβλήματα για τους νέους. Επιπροσθέτως, τα χαμηλά εισοδήματα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τη δυνατότητα συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων. Σε ορισμένες περιοχές αυξάνεται η εγκατάλειψη της γης, με έκδηλες τις συναφείς κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ιδίως σε απομακρυσμένες περιοχές. Στοιχεία καθοριστικής σημασίας για την αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ αποτελεί η έντονη εστίαση στην ανανέωση των γενεών, στους γεωργούς νεαρής ηλικίας, τους νεοεισερχόμενους γεωργούς και τους ειδικευμένους εργαζομένους γεωργικών εκμεταλλεύσεων, ιδίως σε όσους εργάζονται ήδη στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, καθώς και στη διευκόλυνση της συνταξιοδότησης.

3.9

Οι γυναίκες διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον γεωργικό τομέα. Εκτιμάται ότι αναλαμβάνουν μεγάλο ποσοστό των εργασιών στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις και επωμίζονται αυξανόμενο μερίδιο του γραφειοκρατικού φόρτου Σε πολλές περιπτώσεις, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Επίσης, οι γυναίκες συμβάλλουν καθοριστικά στη βιωσιμότητα της γεωργικής εκμετάλλευσης με το καθαρό εισόδημα που πραγματοποιούν εκτός της εκμετάλλευσης είτε μέσω μισθωτής εργασίας είτε λειτουργώντας ως ανεξάρτητοι επιχειρηματίες. Στις περιπτώσεις στις οποίες αμφότεροι οι σύζυγοι απασχολούνται πλήρως στην εκμετάλλευση, το ιδιοκτησιακό καθεστώς θα πρέπει να τη συμβολή τους αυτή και να λειτουργεί ως κίνητρο.

3.10

Η γεωργία και ο τομέας των γεωργικών προϊόντων διατροφής μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ενσωμάτωση μεταναστών στο εργατικό δυναμικό, αλλά και στην παροχή βοήθειας σε μειονεκτούσες ομάδες μέσω κοινωνικών προγραμμάτων.

3.11

Ο εκσυγχρονισμός και η απλούστευση της ΚΓΠ είναι καθοριστικής σημασίας για την αναδιάρθρωση της πολιτικής στο μέλλον. Σε προηγούμενες μεταρρυθμίσεις αναγνωρίστηκε η ανάγκη απλούστευσης, αλλά στην πράξη διαπιστώνεται ότι η ΚΓΠ έχει καταστεί ουσιαστικά πολύ πιο σύνθετη και γραφειοκρατική στο επίπεδο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Αυτό ισχύει ειδικότερα για τη διαδικασία επιθεωρήσεων και ελέγχων, καθώς και για την εφαρμογή των κριτηρίων περί επιλεξιμότητας και πολλαπλής συμμόρφωσης σύμφωνα με τις κανονιστικές πρακτικές διαχείρισης και τις απαιτήσεις καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης (ΚΓΠΚ).

3.12

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τα ουσιαστικά οφέλη και την απασχόληση που δημιουργεί το γεωργικό εμπόριο και οι εξαγωγές. Ωστόσο, οι προκλήσεις που γεννούν η παγκοσμιοποίηση και οι εμπορικές συμφωνίες θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές επιζήμιες επιπτώσεις στη γεωργία και να θέσουν σε κίνδυνο το υψηλό επίπεδο των προτύπων της ΕΕ όσον αφορά την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίμων. Είναι σημαντικό να επιτευχθεί ορθή ισορροπία μεταξύ, αφενός, του ανοίγματος νέων αγορών και ευκαιριών και, αφετέρου, της προστασίας ευαίσθητων τομέων και περιοχών, καθώς και των προτύπων της ΕΕ. Επιπλέον, πρέπει να διατηρηθεί μια εδαφική ισορροπία όσον αφορά την αρχή της κοινοτικής προτίμησης και της επισιτιστικής κυριαρχίας (6).

3.13

Στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων παρατηρείται σημαντική ανισορροπία ισχύος μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων λιανικής πώλησης και μεταποίησης τροφίμων και των γεωργών, η οποία έχει ως συνέπεια την άσκηση πτωτικών πιέσεων στις τιμές, συχνά δε σε επίπεδα κατώτερα του κόστους παραγωγής. Η θέση των γεωργών στην τροφική αλυσίδα πρέπει να ενισχυθεί με τη βοήθεια συνεταιρισμών εμπορίας που να λειτουργούν σωστά. Θα ήταν σκόπιμο να χαραχθεί ένα ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για την καταπολέμηση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών στις αλυσίδες παραγωγής και στο λιανεμπόριο τροφίμων. Επιπροσθέτως, λόγω των μειωμένων μέτρων στήριξης της αγοράς της ΕΕ και της αυξημένης έκθεσης στις παγκόσμιες αγορές και στις γεωπολιτικές κρίσεις, όπως η ρωσική απαγόρευση, η αστάθεια των τιμών και του εισοδήματος αποτελεί πλέον σημαντική πρόκληση για τους γεωργούς της ΕΕ. Το έργο της ειδικής ομάδας της ΕΕ για τις γεωργικές αγορές στον εν λόγω τομέα είναι αξιέπαινο και πρέπει να προχωρήσει περαιτέρω. Οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και οι πωλήσεις σε τιμές κάτω του κόστους πρέπει να εξαλειφθούν.

3.14

Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις, η γεωργία και η δασοκομία είναι θεμελιώδους σημασίας για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη στις αγροτικές περιοχές. Διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο σε άλλες συναφείς με τις αγροτικές περιοχές οικονομικές επιχειρήσεις και υπηρεσίες, όπως ο αγροτικός τουρισμός, η απασχόληση ή οι πολιτιστικές δραστηριότητες. Η αναδιάρθρωση της ΚΓΠ με ενισχυμένη τη συνιστώσα του Πυλώνα 2 είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων αγροτικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές και για να παραμείνει ισχυρή η γεωργία σε κάθε περιφέρεια της ΕΕ. Στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση του μέγιστου αριθμού γεωργών.

4.1

Η αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ, η οποία στηρίζει σθεναρά το γεωργικό μοντέλο της ΕΕ, πρέπει να παραμείνει προσηλωμένη στους βασικούς στόχους της γεωργικής πολιτικής που καθορίστηκαν στη Συνθήκη της Ρώμης το 1957. Πρέπει να ενσωματωθούν οι νέοι στόχοι αναφορικά με τις δεσμεύσεις στο πλαίσιο των ΣΒΑ και της COP21. Το άρθρο 39 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι οι ειδικοί στόχοι της ΚΓΠ είναι:

4.2

Η αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ πρέπει επίσης να ανταποκρίνεται στις καθοριστικές προκλήσεις της προστασίας του περιβάλλοντος, του μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της προστασίας της βιοποικιλότητας.

4.3

Οι ουσιώδεις αυτοί στόχοι μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα με τη διατήρηση της σημερινής δομής του μοντέλου των δύο πυλώνων της ΚΓΠ, με τον 1ο Πυλώνα να βασίζεται στις άμεσες ενισχύσεις προς ενεργούς αγρότες που υποστηρίζονται από μέτρα διαχείρισης της αγοράς και με τον 2ο Πυλώνα να στηρίζεται σε μέτρα αγροτικής ανάπτυξης, καθώς και με την υιοθέτηση της πολιτικής που θα λαμβάνει υπόψη τις νέες απαιτήσεις για την παροχή δημόσιων αγαθών. Οι άμεσες ενισχύσεις του Πυλώνα 1 είναι αναγκαίες για τη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος και την παροχή συνδρομής στην αντιμετώπιση της αστάθειας και συνδέονται με τη λήψη μέτρων πολλαπλής συμμόρφωσης όσον αφορά τα πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία των ζώων και των φυτών και την καλή διαβίωση των ζώων, καθώς και τη διενέργεια περιβαλλοντικών ελέγχων. Τα μέτρα του 2ου Πυλώνα της ΚΓΠ περιλαμβάνουν βασικά προγράμματα οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής στήριξης.

4.4

Ο προϋπολογισμός της ΚΓΠ μετά το 2020 πρέπει να είναι επαρκής για την αντιμετώπιση των επιπρόσθετων χρηματοδοτικών απαιτήσεων που προκύπτουν από την απόφαση αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ (Brexit), τις ασκούμενες πιέσεις στο γεωργικό εισόδημα και την αυξημένη ζήτηση για δημόσια αγαθά.

4.5

Όσον αφορά το μοντέλο των βασικών ενισχύσεων, προτείνεται να επιτραπεί στις χώρες που έχουν υιοθετήσει διαφορετικό μοντέλο από το σύστημα κατ’ αποκοπή ενισχύσεων να διατηρήσουν το εν λόγω μοντέλο και μετά το 2020, διότι θεωρείται καταλληλότερο για τις συνθήκες που επικρατούν στις συγκεκριμένες χώρες. Για ορισμένες χώρες, το μοντέλο των κατ’ αποκοπή ενισχύσεων δεν αντικατοπτρίζει τις διαφορές που υφίστανται σε επίπεδο επενδύσεων, γεωργικής δραστηριότητας και παροχής δημόσιων αγαθών.

4.6

Το ποσό των άμεσων ενισχύσεων στους γεωργούς που καταβάλλονται στα επιμέρους κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να είναι ενιαίο, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές συνθήκες και συνεπώς να δημιουργηθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού για τους αγρότες σε όλα τα κράτη μέλη και να εξασφαλιστεί η ισόρροπη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών σε ολόκληρη την ΕΕ.

4.7

Άμεσες ενισχύσεις θα πρέπει να καταβάλλονται μόνο σε ενεργούς γεωργούς που παρέχουν δημόσια αγαθά και δημόσιες υπηρεσίες.

4.8

Για τη στήριξη και την προστασία ενός ισχυρού Πυλώνα 1 για τις άμεσες ενισχύσεις των γεωργών, στο πλαίσιο μιας μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ ένας ενεργός γεωργός πρέπει να ακολουθεί πολυετές πρόγραμμα, με έμφαση στο περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα, το οποίο θα περιλαμβάνει εργαλείο παρακολούθησης και μείωσης των ανθρακούχων εκπομπών (carbon navigator) και σχέδιο διαχείρισης των θρεπτικών συστατικών. Το πολυετές αυτό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει τη μετρήσιμη παροχή δημοσίων αγαθών και θα παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία στους γεωργούς. Η μέτρηση πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικά και τυποποιημένα κριτήρια σε επίπεδο ΕΕ.

4.9

Οι άμεσες ενισχύσεις του Πυλώνα 1 πρέπει να φτάνουν μέχρι ένα δίκαιο και λογικό ανώτατο όριο για τους μεμονωμένους γεωργούς (π.χ. ίσο με το συγκριτικό εισόδημα ενός ειδικευμένου εργαζομένου). Πρέπει να είναι δυνατές οι προσαρμογές και να λαμβάνονται υπόψη οι συμπράξεις, οι συνεταιρισμοί, οι εταιρίες και ο αριθμός των προς ασφάλιση εργαζομένων.

4.10

Οι συνδεδεμένες άμεσες ενισχύσεις πρέπει να επικεντρώνονται σε ευάλωτους τομείς και περιφέρειες, με μέλημα την πρόληψη της εγκατάλειψης της γης και την προστασία της βιοποικιλότητας, πρωτίστως μέσω της διατήρησης της κτηνοτροφίας και των φθινόντων κλάδων.

4.11

Στο πλαίσιο της τρέχουσας ΚΓΠ, το 30 % των ενισχύσεων του Πυλώνα 1 συνδέεται με τον οικολογικό προσανατολισμό και ποσοστό 70 % με τις 15 κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης (ΚΑΔ — statutory management requirements) και με τις πέντε απαιτήσεις καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης (ΚΓΠΚ — good agricultural and environmental conditions) που πρέπει να πληρούνται προκειμένου μια γεωργική εκμετάλλευση να χαρακτηριστεί επιλέξιμη. Προκειμένου να διευκολυνθεί η ουσιαστική απλοποίηση της ΚΓΠ, θα ήταν προτιμότερο να συνδεθεί η πλήρης καταβολή των ενισχύσεων του Πυλώνα 1 με την παροχή δημόσιων αγαθών. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, είναι απαραίτητο να γίνει η σωστή αξιολόγηση των μέτρων οικολογικού προσανατολισμού και των κανονιστικών απαιτήσεων διαχείρισης, προκειμένου να διατηρηθούν τα πλέον αποδοτικά και εφικτά μέτρα και επίσης να εισαχθούν νέοι στόχοι, όπως η αλλαγή του κλίματος και η ανάγκη για αύξηση της παγίδευσης του διοξειδίου του άνθρακα στο έδαφος.

4.12

Τα εν λόγω προγράμματα ΚΑΔ πολλαπλής συμμόρφωσης θα αφορούν μετρήσιμα παραδοτέα στους τομείς της προστασίας του περιβάλλοντος, του μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της προστασίας της βιοποικιλότητας, βασισμένα στην ανάλογη ισχύουσα εφαρμογή της πολλαπλής συμμόρφωσης.

4.13

Η αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ θα πρέπει να εμπεριέχει την έννοια της έξυπνης γεωργίας, η οποία αποφέρει διπλά οφέλη, ήτοι τη βελτίωση της απόδοσης των καλλιεργειών και τη διασφάλιση ταυτόχρονα θετικών επιπτώσεων για το περιβάλλον. Εν προκειμένω, απαιτείται η χρήση της μεταφοράς γνώσεων και τεχνολογίας για την ενίσχυση της γεωργίας ακριβείας, με στόχο τη μείωση των εισροών ύδατος, ενέργειας, βιομηχανικών λιπασμάτων και άλλων εισροών, όπως φυτοφάρμακα, και ιδίως τα μυκητοκτόνα και τα εντομοκτόνα.

4.14

Θα πρέπει να διατηρηθούν τα μέτρα στήριξης της αγοράς που περιλαμβάνουν παρεμβάσεις και ενισχύσεις για την ιδιωτική αποθεματοποίηση (ΕΙΑ). Είναι σημαντικό τα όρια ενεργοποίησης των εν λόγω μορφών στήριξης να καθορίζονται σε ρεαλιστικά επίπεδα, ούτως ώστε να παρέχεται ουσιαστική εισοδηματική στήριξη στους παραγωγούς όταν παρίσταται ανάγκη.

4.15

Η πλέον αποτελεσματική προστασία έναντι της εισοδηματικής αστάθειας είναι η χορήγηση ασφαλών και επαρκών άμεσων ενισχύσεων από τον Πυλώνα 1 και τα μέσα διαχείρισης της αγοράς. Ωστόσο, σε περιόδους ακραίας αστάθειας των τιμών, απαιτείται η χρήση και άλλων μέσων, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων μείωσης της παραγωγής, ενδεχόμενο που θα πρέπει επίσης να εξετάζεται. Θα πρέπει να διευκολύνεται η επιλογή της χρήσης κονδυλίων από τον Πυλώνα 2 για τη λήψη μέτρων όπως τα συστήματα προαιρετικής ασφάλισης.

4.16

Εδώ και 140 χρόνια, οι συνεταιρισμοί παραγωγών έχουν αποδείξει ξεκάθαρα ότι είναι περισσότερο ανθεκτικοί στην αναταραχή των αγορών γεωργικών προϊόντων και ότι εργάζονται κατά της μετεγκατάστασης της παραγωγής τροφίμων. Συνεπώς, η περαιτέρω, ακόμη πιο ισχυρή, προώθηση της συνεργασίας μεταξύ αγροτών και υφιστάμενων συνεταιρισμών και ενώσεων παραγωγών, ιδίως δε μικρών, προβάλλει ως ζήτημα ζωτικής σημασίας. Ειδικότερα, πρέπει να δοθεί έμφαση σε κλάδους και περιφέρειες όπου η συνεργασία είναι περιορισμένη.

4.17

Τα βασικά στοιχεία που έχει προσδιορίσει η ειδική ομάδα της ΕΕ για τις γεωργικές αγορές, ήτοι η βελτίωση της θέσης των γεωργών στην αλυσίδα εφοδιασμού, η αύξηση της διαφάνειας, η υποχρεωτική κοινοποίηση των τιμών, τα μέτρα διαχείρισης κινδύνων, η αντιμετώπιση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και άλλα ζητήματα, πρέπει, όλα ανεξαιρέτως, να προαχθούν περαιτέρω. Πρέπει να εκδοθούν κανονισμοί σε όλους αυτούς τους τομείς και να ενσωματωθούν πλήρως στην αναδιαμορφωμένη ΚΓΠ. Προτείνεται η θέσπιση αυστηρότερου κανονιστικού πλαισίου, το οποίο θα καλύπτει τα επίπεδα της παραγωγής, της μεταποίησης και της λιανικής πώλησης, ούτως ώστε να τεθούν εκτός νόμου οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, να απαγορευτεί η πώληση σε τιμές χαμηλότερες του κόστους και να καθιερωθεί η υποχρεωτική κοινοποίηση των τιμών. Επιπλέον, η θέση των γεωργών πρέπει να ενισχυθεί με την υποστήριξη της δημιουργίας ισχυρών οργανώσεων παραγωγών.

4.18

Η διατήρηση της αποτελεσματικής και ορθής λειτουργίας της ενιαίας αγοράς της ΕΕ πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο της αναδιάρθρωσης της ΚΓΠ. Οι πρόσφατες τάσεις επανεθνικοποίησης σε ολόκληρη την ενιαία αγορά αποτελούν πηγή σοβαρής ανησυχίας και συνεπάγονται τη μεγαλύτερη απόκλιση των τιμών και των αγορών. Είναι εξάλλου αναγκαία, όπου δεν υπάρχει, η υποχρεωτική επισήμανση της προέλευσης των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων, προκειμένου να αποφευχθεί η παραπλάνηση και να καταστεί δυνατή η συνειδητή επιλογή των καταναλωτών, ώστε να μην υπονομεύεται και να μην παρεμποδίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών εντός της ενιαίας αγοράς της ΕΕ.

4.19

Το Brexit αποτελεί μείζονα απειλή για την ΕΕ και θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ΚΓΠ και την ενιαία αγορά. Τυχόν έλλειμμα στον προϋπολογισμό της ΚΓΠ λόγω του Brexit πρέπει να αντισταθμίζεται πλήρως από τα κράτη μέλη. Επιπροσθέτως, είναι καίριας σημασίας η διατήρηση των ελεύθερων δασμών εμπορικών συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου για τα γεωργικά προϊόντα και τα τρόφιμα, καθώς και ισοδύναμων προτύπων για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων και για το περιβάλλον, ενώ εξίσου σημαντική είναι και η διατήρηση της εφαρμογής κοινού εξωτερικού δασμολογίου για τις εισαγωγές από και προς την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο.

4.20

Η κοινοτική προτίμηση πρέπει να αποτελεί θεμελιώδη στόχο της ΚΓΠ, με την εξασφάλιση τροφίμων της ΕΕ για τους πολίτες της ΕΕ. Βασική αρχή της πολιτικής αυτής πρέπει να είναι η διατήρηση και η προστασία των προτύπων της ΕΕ όσον αφορά την ιχνηλασιμότητα, την ασφάλεια των τροφίμων, τους υγειονομικούς ελέγχους των ζώων και των φυτών και την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και η πλήρης προστασία των προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων (ΠΓΕ). Κατά τις διαπραγματεύσεις οποιασδήποτε εμπορικής πολιτικής, είναι σημαντικό για τους καταναλωτές της να απαιτεί η ΕΕ ότι όλα τα εισαγόμενα τρόφιμα πληρούν εν προκειμένω τα ίδια πρότυπα. Πέραν τούτου, στο πλαίσιο όλων των εμπορικών διαπραγματεύσεων στο μέλλον, είναι απολύτως αναγκαίο η ΕΕ να διατηρεί αυστηρό και επαρκές επίπεδο δασμολογικής προστασίας για ευαίσθητους τομείς και ευάλωτες περιοχές.

4.21

Η ανανέωση των γενεών πρέπει να αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της νέας αναδιαρθρωμένης ΚΓΠ. Προτείνεται να συνεχιστεί η υφιστάμενη αύξηση των ενισχύσεων του Πυλώνα 1 της ΚΓΠ για νέους γεωργούς ηλικίας κάτω των 40 ετών. Προτείνεται επίσης να επανεξεταστεί ο κανόνας των πέντε ετών ώστε να αρθεί το πρόβλημα της έλλειψης ευελιξίας που δεν επιτρέπει σε γεωργούς νεαρής ηλικίας να έχουν πρόσβαση σε υψηλότερα επίπεδα ενισχύσεων. Επιπροσθέτως, προτείνεται η εφαρμογή υψηλότερων ποσοστών ενισχύσεων για γεωργούς νεαρής ηλικίας στο πλαίσιο των μέτρων του γενικού καθεστώτος ενισχύσεων αγροτικής ανάπτυξης. Το ύψος των ενισχύσεων των προγραμμάτων διαρθρωτικής ενίσχυσης υπό τη μορφή επιδοτήσεων για γεωργούς νεαρής ηλικίας θα πρέπει να αυξηθεί στο 70 %. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί αντίστοιχη χρηματοδοτική στήριξη για τους νέους γεωργούς και τους νέους επαγγελματίες που ξεκινούν τη δραστηριότητά τους στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων, συνεταιρισμών και άλλων μορφών εταιριών. Πολύ σημαντική είναι η δημιουργία αποτελεσματικού εθνικού αποθέματος ώστε να επιτρέπεται στους αγρότες νεαρής ηλικίας και τους νεοεισερχόμενους η πρόσβαση σε ενισχύσεις σε διαρκή βάση. Θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η εναλλακτική επιλογή της εφαρμογής αποτελεσματικού προγράμματος συνταξιοδότησης στο πλαίσιο του 2ου Πυλώνα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τα περιθώρια να θεσπίζουν πρόσθετα μέτρα για τους νέους αγρότες, ιδίως για τις γυναίκες. Απαραίτητο είναι να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση και τη βελτίωση των δεξιοτήτων. Προκειμένου να ενισχυθεί η θέση των γυναικών στη γεωργία, θα πρέπει να παρέχονται στις γυναίκες παρόμοια κίνητρα με εκείνα που παρέχονται στους γεωργούς νεαρής ηλικίας, ώστε να εξασφαλιστεί πραγματική ισότητα στην πρόσβαση σε γη, πίστωση, κατάρτιση και καθεστώς

4.22

Θα μπορούσε επίσης να προβλεφθεί θετική απλούστευση στο πλαίσιο των απαιτήσεων πολλαπλής συμμόρφωσης/ΚΓΠΚ και ΚΑΔ με την εγκατάλειψη της προσέγγισης των ελέγχων/επιθεωρήσεων και την υιοθέτηση της ευρύτερης χρήσης της τεχνολογίας. Το εν λόγω σύστημα θα πρέπει να καθιερωθεί με τη χρήση καταλόγου σημείων ελέγχου που θα περιλαμβάνει τα θετικά και τα αρνητικά σημεία όσον αφορά τη συμμόρφωση. Οι αιτούντες που πληρούν τις κυριότερες από τις κρίσιμες απαιτήσεις και συγκεντρώνουν κατώτατο αριθμό σημείων θα επιλέγονται για την καταβολή ενίσχυσης χωρίς την επιβολή κυρώσεων. Πρόκειται ουσιαστικά για επέκταση της νέας προσέγγισης της κίτρινης κάρτας που έχει ήδη υιοθετηθεί. Ο αριθμός των μέτρων πολλαπλής συμμόρφωσης και ΚΑΔ θα πρέπει να μειωθεί με την άρση ορισμένων μέτρων ΚΑΔ που δεν θεωρούνται πλέον κατάλληλα ή σκόπιμα. Ενδεικτικό παράδειγμα εν προκειμένω θα μπορούσε να αποτελεί η άρση της αναγκαιότητας ελέγχου της ταυτοποίησης των ζώων σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις και η διεξαγωγή των ελέγχων με τη χρήση τεχνολογίας σε σημεία πώλησης, όπως μονάδες μεταποίησης κρεάτων, σημεία συγκέντρωσης και εμποροπανηγύρεις.

4.23

Το σύστημα επιθεωρήσεων στο πλαίσιο των απαιτήσεων πολλαπλής συμμόρφωσης θα πρέπει να παρέχει επίσης δικαίωμα επανόρθωσης βάσει προσέγγισης εκκαθάρισης εντός καθορισμένου χρονοδιαγράμματος, χωρίς την επιβολή κυρώσεων. Θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή μια πιο αναλογική και δίκαιη προσέγγιση όσον αφορά την επιβολή κυρώσεων και τα όρια ανοχής. Η απλούστευση δεν θα πρέπει να επιφέρει μείωση των φιλοδοξιών, ιδιαίτερα στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος (οικολογική στροφή) ή των υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών προτύπων (ΥΦΠ).

4.24

Οι επιθεωρήσεις δεν θα πρέπει να καθυστερούν τις πληρωμές, ενώ θα πρέπει να τεθεί επίσης σε εφαρμογή μια πολιτική για την επιβολή ενδεχομένως κυρώσεων κατά το επόμενο έτος για το σύνολο των κριτηρίων επιλεξιμότητας και πολλαπλής συμμόρφωσης/ΚΑΔ.

4.25

Η εξασφάλιση εύρωστου και αποτελεσματικότερου 2ου Πυλώνα της ΚΓΠ, ο οποίος ανταποκρίνεται στις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές απαιτήσεις των περιφερειών, είναι κρίσιμης σημασίας για τη νέα αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ με εστίαση στη βιωσιμότητα, τη ζωτικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στις αγροτικές περιοχές. Προς τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να βασίζεται στους στόχους που καθορίζονται στη Διακήρυξη του Κορκ 2.0. Επιπλέον, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν επαρκή συγχρηματοδότηση για το σύνολο των μέτρων του καθεστώτος ενισχύσεων αγροτικής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των ενισχύσεων υπέρ των περιοχών με φυσικούς περιορισμούς.

4.26

Με τις αυξημένες προκλήσεις της τήρησης των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η Ευρώπη στο πλαίσιο των ΣΒΑ των Ηνωμένων Εθνών και της COP21, οι στόχοι εν προκειμένω συνίστανται στην ανάγκη επέκτασης, στοχοθέτησης και χρηματοδότησης για τη λήψη των αυξημένων περιβαλλοντικών μέτρων του Πυλώνα 2 της ΚΓΠ. Προς τούτο, είναι σημαντικό η κατανομή του μελλοντικού προϋπολογισμού μεταξύ των κρατών μελών να ανταποκρίνεται σε αυτόν το στόχο, σεβόμενης παράλληλα της ισχύουσας κατανομής του προϋπολογισμού στο πλαίσιο του Πυλώνα 2.

4.27

Η αύξηση των μέτρων και των ενισχύσεων του Πυλώνα 2 της ΚΓΠ όσον αφορά το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα θα μπορούσε να επικεντρωθεί στην παροχή ενισχυμένων οικοσυστημικών υπηρεσιών από τους γεωργούς, με ιδιαίτερη έμφαση στα ακόλουθα στοιχεία:

4.28

Οι ενισχύσεις στο πλαίσιο του προγράμματος για τις περιοχές με φυσικούς περιορισμούς είναι κρίσιμης σημασίας για τους γεωργούς των φτωχότερων και πιο απομονωμένων περιφερειών της ΕΕ.

4.29

Η χορήγηση χρηματοδότησης χαμηλού κόστους είναι αναγκαία για την προώθηση της ανάπτυξης στον γεωργικό τομέα, και ιδίως για την παροχή συνδρομής σε γεωργούς νεαρής ηλικίας που αποτελούν παράγοντα καθοριστικής σημασίας για την ανανέωση των γενεών.

4.30

H αναδιάρθρωση της ΚΓΠ πρέπει να λειτουργεί συμπληρωματικά σε μια ολοκληρωμένη πολιτική τροφίμων που θα συγκεντρώνει τη βιώσιμη γεωργία, την ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη, την υγιεινή διατροφή, την απασχόληση και το εμπόριο. Η σημασία της υγιεινής διατροφής των καταναλωτών και των συναφών οφελών για την κοινωνία, από πλευράς ποιότητας ζωής, υγιεινού τρόπου ζωής, καταπολέμησης της παχυσαρκίας και μείωσης των δαπανών για την υγεία, είναι ανυπολόγιστη. Η αύξηση των πόρων και των προγραμμάτων αποτελεί προαπαιτούμενο για τη διαβίβαση του μηνύματος αυτού στους καταναλωτές, σε συνδυασμό με την υλοποίηση προγραμμάτων για την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων και την ενθάρρυνση της ανακύκλωσης.

4.31

Για την επίτευξη του στόχου της ΕΕ όσον αφορά την αύξηση της χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τουλάχιστον στο 27 % έως το 2030, θα πρέπει να θεσπιστούν μέτρα για την εξασφάλιση σταθερότητας και ασφάλειας δικαίου. Πρέπει να προβλεφθούν ενισχύσεις που έχουν ως στόχο την υποστήριξη των επενδύσεων στην ηλιακή ενέργεια, την ενέργεια από βιομάζα και την αιολική ενέργεια, ενώ πρέπει να θεσπιστούν επίσης προγράμματα ενεργειακής απόδοσης και εξοικονόμησης ενέργειας.

4.32

Για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι ο γεωργικός τομέας διαθέτει τα πλέον σύγχρονα μέσα έρευνας και καινοτομίας και ότι τα μέσα αυτά είναι διαθέσιμα σε επίπεδο γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Είναι απολύτως αναγκαία η διάθεση και η υποστήριξη προγραμμάτων και υπηρεσιών αποτελεσματικής μεταφοράς γνώσεων, εκπαίδευσης, ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών, καθώς και παροχής συμβουλών και διάδοσης γνώσεων.

4.33

Λόγω της αυξημένης χρήσης της τεχνολογίας στη γεωργία, και ιδίως για την έξυπνη γεωργία και τη διευκόλυνση της απλούστευσης, η εξασφάλιση ευρυζωνικής κάλυψης για όλες τις αγροτικές περιοχές είναι ζωτικής σημασίας.

4.34

Στο πλαίσιο της νέας οικονομίας της έξυπνης γεωργίας, με την ευρύτερη χρήση της τεχνολογίας, η προστασία των ατομικών δεδομένων των γεωργών και του απορρήτου είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Επιπλέον, είναι αναγκαίο οι γεωργοί να διατηρούν την πλήρη κυριότητα όλων των ατομικών δεδομένων που τηρούνται στο πλαίσιο της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας.

4.35

Η κυκλική οικονομία δύναται να διαδραματίσει μείζονα ρόλο στη μείωση των αποβλήτων σε όλους τους τομείς. Τα παραδοσιακά μοντέλα γεωργίας αποτελούν την επιτομή των κυκλικών οικονομιών με μηδενικά απόβλητα και αποδοτική χρήση των πόρων. Η γεωργία μπορεί να διαδραματίσει θετικό ρόλο στον τομέα της επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης, συμπεριλαμβανομένης και της συνετής διαχείρισης των γαιών, των υδάτων και του αέρα.

4.36

Υπάρχει ανάγκη για μια εύλογη μεταβατική περίοδο από το 2020 για την εισαγωγή μιας νέας αναδιαρθρωμένης ΚΓΠ, ιδίως για να ληφθούν υπόψη δημοσιονομικά ζητήματα σχετικά με την απόφαση αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ (Brexit) και άλλες πολιτικές αποφάσεις (7).

31.8.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 288/20

Εισηγητής:

Erik SVENSSON

Συνεισηγήτρια:

Ariane RODERT

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της σχετικά με την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις και για τις προτεινόμενες δράσεις που στοχεύουν στην άρση των βασικών εμποδίων, αλλά τονίζει ότι όλες οι επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης δεν δραστηριοποιούνται στην υψηλή τεχνολογία και, συνεπώς, απαιτείται ανάληψη δράσης σε όλους τους κλάδους.

1.2

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι μια επικαιροποιημένη επανεκκίνηση της πρωτοβουλίας «Small Business Act» (SBA), η οποία θα συγκεντρώνει όλες τις πρωτοβουλίες σε ένα ενιαίο θεματολόγιο, είναι περισσότερο ενδεδειγμένη και θα βελτιώσει τη διαφάνεια και τη συνοχή.

1.3

Η ΕΟΚΕ, αφενός, απευθύνει έκκληση για μια συντονισμένη προσέγγιση πολιτικής για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις η οποία θα λαμβάνει υπόψη την ποικιλομορφία των μοντέλων των επιχειρήσεων και, αφετέρου, επικροτεί τις ειδικές δράσεις για τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας. Ωστόσο, κάθε πρωτοβουλία πρέπει να αποσκοπεί στη συνολική βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος και να ευνοεί την ανάληψη κινδύνων και τον πειραματισμό ως συστατικά της διαδικασίας καινοτομίας.

1.4

Ο διοικητικός φόρτος και η γραφειοκρατία συνεχίζουν να αποτελούν βασικό εμπόδιο για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εφαρμόσει πλήρως και να επιβάλει τις πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί σε αυτόν τον τομέα.

1.5

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία τόσο της διαρθρωτικής συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων όσο και της επιβολής της συμμόρφωσης με τους κανόνες της ΕΕ σχετικά με τις συνθήκες εργασίας, το εργατικό δίκαιο και τις συλλογικές συμβάσεις.

1.6

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτεινόμενες δράσεις για την καινοτομία, όμως απευθύνει έκκληση για απλούστευση των κανόνων και των προϋποθέσεων, λόγω των περιορισμένων πόρων που διαθέτουν οι ΜΜΕ και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις.

1.7

Η ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων και η δημιουργία κοινοτήτων πόρων αποτελούν βασικούς παράγοντες επιτυχίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προωθήσει τη δικτύωση, συμπεριλαμβανομένης της καθιέρωσης διαμεσολαβητών, παραγόντων διευκόλυνσης ή επιτάχυνσης και φυτωρίων επιχειρήσεων.

1.8

Για την αποδέσμευση του δυναμικού ανάπτυξης των νεοφυών και των επεκτεινόμενων επιχειρήσεων είναι απολύτως απαραίτητο να αναπτυχτούν κατάλληλα προσαρμοσμένες λύσεις χρηματοδότησης με πρόσβαση τόσο σε μετοχικό κεφάλαιο όσο και σε δανειακά κεφάλαια, να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε συμβάσεις προμηθειών και να βελτιωθεί το φορολογικό περιβάλλον. Η ΕΟΚΕ έχει εξετάσει ενδεδειγμένες δράσεις στις γνωμοδοτήσεις της.

1.9

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων είναι ζωτικής σημασίας και για τον λόγο αυτό απαιτείται εστίαση σε εκπαιδευτικά προγράμματα για την επιχειρηματικότητα σε όλα τα επίπεδα και σε πρώιμο στάδιο του εκπαιδευτικού κύκλου. Επιπλέον, θα πρέπει να προωθηθούν και να προαχθούν προγράμματα καθοδήγησης, ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης, καθώς και άτυπης και μη τυπικής μάθησης.

1.10

Απαιτείται να αναληφθεί δράση για να μειωθεί η υφιστάμενη έντονη απροθυμία ανάληψης κινδύνων στην ΕΕ μέσω της επανεξέτασης της αρχής της δεύτερης ευκαιρίας και της παροχής αναπτυξιακής στήριξης, για παράδειγμα, με σκοπό τον γραμματισμό/την εκπαίδευση σε χρηματοοικονομικά θέματα.

1.11

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνδυάσει όλες τις τρέχουσες και νέες πρωτοβουλίες για τη στήριξη των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας προβαίνοντας στην έκδοση ανακοίνωσης με σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία. Η πρόταση αυτή συνάδει με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την «προαγωγή της κοινωνικής οικονομίας ως βασικού μοχλού οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στην Ευρώπη» (7 Δεκεμβρίου 2015).

2.1

Η ανακοίνωση με θέμα «Οι μελλοντικοί οδηγοί της Ευρώπης: Η πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις» αναφέρει:

2.2

Στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή προτείνει μια σειρά μέτρων που πρέπει να ληφθούν για τη μείωση ή/και την εξάλειψη των εν λόγω εμποδίων.

2.2.1

Άρση εμποδίων:

2.2.2

Συμβολή στη διασύνδεση με τους κατάλληλους εταίρους:

2.2.3

Πρόσβαση σε χρηματοδότηση:

3.1

Η παρούσα γνωμοδότηση αποτελεί απάντηση στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο θέμα «Οι μελλοντικοί οδηγοί της Ευρώπης: Η πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις», στην οποία προτείνονται δράσεις για την αποδέσμευση του πλήρους δυναμικού των επιχειρήσεων υψηλής ανάπτυξης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επέλεξε να διευρύνει το πεδίο της γνωμοδότησής της και να εξετάσει διεξοδικά τις εν λόγω δράσεις από τη σκοπιά όλων των ειδών νεοφυών επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων και των δυνητικών νεοφυών και αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων.

3.2

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εν λόγω πρωτοβουλία και την προσπάθεια που στοχεύει στην άρση των βασικών εμποδίων. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει το εκτεταμένο έργο που έχει επιτελεσθεί σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, με στόχο τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για τους διάφορους τύπους επιχειρήσεων στην ΕΕ (3), καθώς και την προγενέστερη έκκλησή της για την ανάληψη περαιτέρω δράσης σχετικά με το θεματολόγιο για την επιχειρηματικότητα (4).

3.3

Εφόσον η πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις αποτελεί εξέλιξη και επέκταση της «Small Business Act» (SBA), η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι θα ήταν πιο αποτελεσματικό να εξεταστεί το ενδεχόμενο επικαιροποιημένης επανεκκίνησης της SBA, αντί να συνεχιστεί η δρομολόγηση χωριστών μέτρων. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει και επικροτεί τόσο την εν λόγω πρωτοβουλία όσο και άλλες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη στήριξη νεοφυών και αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων, αλλά είναι δύσκολο να σχηματιστεί ακριβής εικόνα του συνολικού προγράμματος δράσης χωρίς τη συγκέντρωση των διαφόρων πρωτοβουλιών σε ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο θεματολόγιο πολιτικής.

3.4

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη μιας γενικής αποτελεσματικής δέσμης μέτρων πολιτικής η οποία να λαμβάνει υπόψη την ποικιλομορφία των επιχειρήσεων και, επομένως, επιδοκιμάζει τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προώθηση συντονισμένης προσέγγισης σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ.

3.5

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε γνωμοδότηση που καταρτίστηκε από την ΕΟΚΕ και στην οποία περιλαμβάνεται μια σειρά συστάσεων ιδιαίτερα χρήσιμων για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις:

3.6

Επιπλέον, σε γνωμοδότηση του Δεκεμβρίου 2016 (5), η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προωθήσει τις επιχειρήσεις με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης με:

3.7

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να αναγνωριστούν τόσο το μεγάλο δυναμικό των υφιστάμενων πολύ μικρών επιχειρήσεων, πολλές από τις οποίες είναι οικογενειακές, όσο και οι ευκαιρίες ανάπτυξης στη σφαίρα των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεκτιμήσει το γεγονός ότι όλες οι επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης δεν είναι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας και ότι υπάρχουν και άλλοι τομείς —όπως ο τομέας των υπηρεσιών, η βιομηχανία της μόδας και ο τομέας του ηλεκτρονικού εμπορίου, καθώς και διάφοροι άλλοι καινοτόμοι τομείς– που χρειάζονται επίσης να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής και υποστήριξης.

3.8

Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι κάθε πρωτοβουλία θα λαμβάνει επίσης υπόψη τα νεοεμφανιζόμενα επιχειρηματικά φαινόμενα, όπως η συνεργατική οικονομία (6). Όλες οι επιχειρήσεις αυτές αντιμετωπίζουν παρόμοια και επιπρόσθετα εμπόδια κατά την εκκίνηση και την επέκταση στην ενιαία αγορά.

3.9

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της όσον αφορά τη δράση για την εισαγωγή ενιαίας ψηφιακής πύλης με σκοπό τη βελτίωση της πρόσβασης σε πληροφορίες, είναι όμως της άποψης ότι το εργαλείο αυτό θα έχει περιορισμένο αντίκτυπο ως προς τη μείωση των επαχθών κανόνων και κανονισμών. Η ΕΟΚΕ προτείνει, επίσης, στην ενιαία αυτή ψηφιακή πύλη να περιληφθεί και διαδικτυακή πύλη για την έρευνα και την ανάπτυξη. Η διαρθρωτική συνεργασία με ενδιάμεσους οργανισμούς αποτελεί ένα πολύ αποτελεσματικό μέσο για τη βελτίωση της πληροφόρησης για τις νεοφυείς επιχειρήσεις.

3.10

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει μερικά από τα πλέον επείγοντα εμπόδια, ιδίως στους τομείς των κανονιστικών, φορολογικών και διοικητικών επιβαρύνσεων. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι οι ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων, των οικογενειακών επιχειρήσεων ή των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, συχνά διαθέτουν μικρές ή μηδενικές ικανότητες να διαχειριστούν εσωτερικά τις εξαιρετικά περίπλοκες και γραφειοκρατικές κανονιστικές και διοικητικές υποχρεώσεις, λόγος για τον οποίο η απλοποίηση είναι κομβικής σημασίας.

3.11

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προτεινόμενες αξιολογήσεις από ομοτίμους για την ανταλλαγή καλών πρακτικών και τον εντοπισμό διαφορών μεταξύ των κρατών μελών, με στόχο την καλύτερη εναρμόνιση των πρωτοβουλιών. Για να είναι αποτελεσματικά, τα πορίσματα των αξιολογήσεων από ομοτίμους θα πρέπει να είναι διαφανή και να διαδίδονται μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων.

3.12

Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επέκταση της συμβουλευτικής υπηρεσίας του δικτύου «Enterprise Europe Network» (EEN) με ειδικούς για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις συμβούλους σε θέματα εθνικών και ευρωπαϊκών κανόνων, ευκαιριών χρηματοδότησης, συμπράξεων και τρόπων πρόσβασης σε διασυνοριακές δημόσιες συμβάσεις. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει, και σε αυτό το σημείο, τη σημασία και τα οφέλη της περαιτέρω διαρθρωτικής συνεργασίας με ενδιάμεσους ενδιαφερόμενους φορείς και οργανώσεις, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας.

3.13

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συμπεριλάβει τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις σε διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, δεδομένου ότι ένας αυξανόμενος αριθμός νεοφυών και αναπτυσσόμενων νέων επιχειρήσεων πρέπει να εισέλθει γρήγορα στην παγκόσμια αγορά (συχνά σε ένα πολύ περιορισμένο τμήμα).

3.14

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει και επικροτεί τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αντανακλάται σε αυτήν την πρωτοβουλία όσον αφορά την επιβολή της συμμόρφωσης με τους κανόνες της ΕΕ για τις συνθήκες εργασίας, το εργατικό δίκαιο και τις συλλογικές συμβάσεις, καθώς και για την επιδίωξη θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας.

3.15

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει την ακόλουθη φράση που περιλαμβάνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής: «μεταξύ άλλων πιο ευέλικτες και σύγχρονες εργασιακές ρυθμίσεις». Η δήλωση αυτή ενδέχεται να δώσει λαβή σε παρανοήσεις και πιθανές καταχρήσεις.

3.16

Η διαρθρωτική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων είναι ζωτικής σημασίας και πρέπει να ενθαρρυνθεί προκειμένου να διασφαλιστεί θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ, και να αποτραπεί ο κίνδυνος κοινωνικού ντάμπινγκ, όπως έχει τονίσει η ΕΟΚΕ σε αρκετές γνωμοδοτήσεις της (7).

3.17

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να εξετάσει την υφιστάμενη διαδικασία αντιμετώπισης του γεωγραφικού αποκλεισμού (8). Ο γεωγραφικός αποκλεισμός θα μπορούσε να είναι ένα μεγάλο νέο εμπόδιο για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις που δεν έχουν την ικανότητα να εισέλθουν σε διάφορες χώρες με διαφορετικές γλώσσες ταυτόχρονα. Είναι ζωτικής σημασίας να γνωστοποιηθεί η διαφορά μεταξύ ενεργητικών και παθητικών πωλήσεων! Συμμόρφωση με την εθνική νομοθεσία απαιτείται μόνο για τις ενεργά στοχευόμενες χώρες.

3.18

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση για τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ, ιδιαίτερα των αναπτυσσόμενων νέων επιχειρήσεων, σε έργα του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας και η πρωτοβουλία «Innovation Radar» μπορεί να είναι αποτελεσματικά μέσα, υπό την προϋπόθεση ότι δεν είναι υπερβολικά επαχθή και ότι μπορούν όντως να επιτύχουν τους επιδιωκόμενους στόχους των ΜΜΕ. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά οι πρωτοβουλίες αυτές να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην κοινωνική καινοτομία, η οποία συχνά οδηγεί σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα.

3.19

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την ειδική μνεία στη δράση για την εκκίνηση και την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και των κοινωνικών επιχειρήσεων, έναν τομέα όπου η ΕΟΚΕ έχει ειδικές γνώσεις και για τον οποίο έχει εκδώσει γνωμοδοτήσεις (9).

3.20

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ικανοποίηση ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει πως οι ΜΜΕ αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας τους. Το κόστος είναι εξαιρετικά υψηλό για μια μικρή εταιρεία, ενώ οι δαπάνες εφαρμογής είναι εξίσου υψηλές, κάτι που σημαίνει ότι σχεδόν καμία νεοφυής ή αναπτυσσόμενη νέα επιχείρηση δεν μπορεί να το αντέξει οικονομικά. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιδιώξει την εξεύρεση μια εφικτής λύσης για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου θέματος.

4.1.1

Η ύπαρξη γενικευμένου θετικού επιχειρηματικού κλίματος αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της οικονομικής ανάπτυξης και της καινοτομίας. Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η εν λόγω πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπορεί να στεφθεί με επιτυχία μόνον εάν αποσκοπεί στη συνολική βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος, καθιστώντας δυνατή την ανάληψη κινδύνων και τον πειραματισμό ως αναπόσπαστο τμήμα της διαδικασίας καινοτομίας.

4.1.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι για τις νεοφυείς επιχειρήσεις, και ιδιαίτερα για τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις, η διασύνδεση με τους κατάλληλους εταίρους είναι πολύ σημαντική. Δεδομένου ότι η ευρωπαϊκή αγορά είναι κατά κανόνα πιο παραδοσιακή όσον αφορά την ανάληψη κινδύνων και έχει κατά κύριο λόγο εθνική χροιά, η προσπάθεια είναι απαραίτητο να επιμεριστεί κατά μήκος δύο κεντρικών αξόνων:

4.1.3

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με στόχο την ενίσχυση της τρέχουσας πρωτοβουλίας για τις νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ευρώπη και τον συντονισμό των εργασιών της ΕΕ για τη διασύνδεση συνεργατικών σχηματισμών και οικοσυστημάτων σε όλη την Ευρώπη.

4.1.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία τονίζει ότι η δημιουργία κοινοτήτων με συνεργασίες και κατάλληλα προσαρμοσμένα οικοσυστήματα αποτελεί βασικό παράγοντα για επιτυχείς νεοφυείς και αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην επιχείρηση της κοινωνικής οικονομίας, αναγνωρίζοντας τα ειδικά χαρακτηριστικά και τη συνεισφορά της στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Η ΕΟΚΕ, συνεπώς, για μία ακόμη φορά (10) προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνδυάσει όλες τις τρέχουσες και νέες πρωτοβουλίες σε ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κοινωνική οικονομία, με στόχο τη βελτίωση της προβολής και της διασύνδεσης μεταξύ των διαφόρων πρωτοβουλιών.

4.2.1

Η ΕΟΚΕ στηρίζει απόλυτα την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για βελτίωση των ευκαιριών σύναψης δημόσιων συμβάσεων για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις. Εκτός από τις δράσεις που προτείνονται, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρακολουθεί στενά τη μεταφορά και εφαρμογή της οδηγίας για τις δημόσιες συμβάσεις σε επίπεδο κρατών μελών. Πρόκειται για καίριας σημασίας ζήτημα προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη αξιοποιούν πλήρως τις διαθέσιμες διατάξεις για τη βελτίωση των ευκαιριών για δημόσιες συμβάσεις για τις ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην προηγούμενη γνωμοδότησή της σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις (11).

4.2.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις δημόσιες συμβάσεις καινοτομίας και στη σύμπραξη καινοτομίας. Ωστόσο, προς το σκοπό αυτό, απαιτείται ένα απλοποιημένο κανονιστικό πλαίσιο. Οι δημόσιες συμβάσεις καινοτομίας, όπως περιγράφονται στην οδηγία, φαίνεται να ταιριάζουν καλύτερα στις μεγάλες επιχειρήσεις. Η συμμετοχή σε συμπράξεις καινοτομίας απαιτεί τον προσδιορισμό χωριστής μονάδας γεγονός που εμποδίζει την επιλεξιμότητα νεοφυών και αναπτυσσόμενων νέων επιχειρήσεων, εφόσον οι νεοσύστατες επιχειρήσεις δεν διαθέτουν συνήθως τέτοιου τύπου εξειδικευμένη μονάδα.

4.2.3

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η εισαγωγή του εργαλείου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (υπεύθυνη δήλωση σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Προμήθειας (ΕΕΕΠ)) που είχε ως στόχο να βοηθήσει τις ΜΜΕ να συμμετέχουν σε δημόσιες συμβάσεις, είχε σε πολλές περιπτώσεις το αντίθετο αποτέλεσμα και θεωρείται εμπόδιο για τη συμμετοχή σε δημόσιες συμβάσεις. Οι νεοφυείς και οι αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις αγωνίζονται να συλλέξουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και έντυπα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η υποστήριξη είναι απαραίτητη και χρειάζεται να προαχθεί από ενδιάμεσους οργανισμούς (οργανώσεις των ΜΜΕ και άλλους συναφείς φορείς).

4.3.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η «Νέα ατζέντα δεξιοτήτων για την Ευρώπη», με τη διπλή εστίασή της στην ποιότητα και τις δεξιότητες που σχετίζονται με την αγορά εργασίας, ασχολείται με ορισμένες από τις σημαντικότερες προκλήσεις. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή θα επιτύχει μόνον εάν οι πρωτοβουλίες απευθύνονται στις σημαντικότερες ομάδες-στόχους, κάτι το οποίο απαιτεί εφαρμογή, εποπτεία και παρακολούθηση για την εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας.

4.3.2

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η «Νέα ατζέντα δεξιοτήτων για την Ευρώπη», και ιδιαίτερα η επικείμενη πρωτοβουλία σχετικά με τον «Συνασπισμό για τις ψηφιακές δεξιότητες και τις ψηφιακές θέσεις εργασίας», θα αποδειχτούν υψίστης σημασίας και ενδέχεται να αποτελέσουν ακρογωνιαίο λίθο για το μέλλον.

4.3.3

Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας προσπαθούν να ανταποκριθούν σε κοινωνικές ανάγκες που είτε είναι νέες, είτε δεν έχουν αντιμετωπιστεί ικανοποιητικά. Είναι πρωτοπόρες στον τομέα της κοινωνικής καινοτομίας. Ως εκ τούτου, εκτός από τις πρωτοβουλίες για την ψηφιακή ικανότητα, επιχειρηματίες της κοινωνικής οικονομίας (και άλλοι) εκφράζουν την ανάγκη δράσης και σε άλλους τομείς δεξιοτήτων, όπως η ανάπτυξη επιχειρήσεων και η επενδυτική ετοιμότητα. Οι δεξιότητες αυτές είναι εξίσου σημαντικές για μια επιτυχημένη νεοφυή επιχείρηση.

4.3.4

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενθαρρύνει και να βοηθήσει τα κράτη μέλη να εκπονήσουν εκπαιδευτικά προγράμματα για επιχειρηματίες, αλλά και να διευκολύνουν την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ κρατών μελών και ενδιαφερομένων φορέων. Συνιστάται η υιοθέτηση τέτοιων προγραμμάτων σε ένα πρώιμο στάδιο του εκπαιδευτικού κύκλου διότι έχει αποδειχτεί ότι σε αυτό ακριβώς το στάδιο επιτυγχάνονται τα καλύτερα αποτελέσματα.

4.3.5

Επιπλέον, τα φυτώρια επιχειρήσεων και οι υπηρεσίες μίας στάσης (όπως είναι η αναπτυξιακή, η καθοδηγητική και η χρηματοοικονομική στήριξη) είναι συχνά ζωτικής σημασίας για τα στάδια της εκκίνησης και της βαθμιαίας ανάπτυξης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προωθεί και να διαδίδει βέλτιστες πρακτικές στον τομέα αυτό.

4.4.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανησυχία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η φορολογία μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις. Ένα βασικό σημείο που πρέπει να εξεταστεί αφορά το υψηλό κόστος συμμόρφωσης, ιδίως αυτό που οφείλεται σε διαφορετικά εθνικά φορολογικά συστήματα.

4.4.2

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα απεριόριστης –από πλευράς μεγέθους ή χρόνου– μεταφοράς των ζημιών που προκύπτουν κατά την έναρξη λειτουργίας και την περαιτέρω ανάπτυξη των επιχειρήσεων.

4.4.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τη δυνατότητα οι ΜΜΕ να είναι σε θέση να επιλέξουν να συμμετέχουν στο σύστημα της κοινής ενοποιημένης φορολογικής βάσης, όπως περιγράφεται στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

4.4.4

Επιπλέον, η φορολογία επί της κατανάλωσης εντός του συστήματος ΦΠΑ είναι πολύ περίπλοκη για τις ΜΜΕ. Πέραν τούτου, υπάρχει επιπλέον επιβάρυνση για τις νεοφυείς επιχειρήσεις κατά τον προσδιορισμό του ισχύοντος συντελεστή ΦΠΑ για κάθε συγκεκριμένο αγαθό ή υπηρεσία στα κράτη μέλη, με αποτέλεσμα υψηλό κόστος το οποίο τελικά αποθαρρύνει το διασυνοριακό εμπόριο. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία ενός ενιαίου χώρου ΦΠΑ και τη δέσμη μέτρων απλούστευσης του ΦΠΑ για τις ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των νεοφυών επιχειρήσεων, με την οποία θα αντιμετωπιστεί ένα σοβαρό εμπόδιο για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

4.4.5

Η φορολόγηση του εισοδήματος από επενδύσεις σε ατομικό επίπεδο σε πολλά κράτη μέλη αποθαρρύνει και τις επενδύσεις σε νεοφυείς και αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις, ιδίως εάν άλλες εναλλακτικές επενδύσεις υπόκεινται σε χαμηλότερη ή μηδενική φορολογική επιβάρυνση. Η φορολόγηση των δικαιωμάτων προαίρεσης αγοράς μετοχών μπορεί από την άποψη αυτή να χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συνεχή παρακολούθηση εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των φορολογικών συστημάτων/κινήτρων των κρατών μελών για επενδύσεις σε νεοφυείς και αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις.

4.4.6

Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας πρέπει να μπορούν να απολαύουν ενός φορολογικού περιβάλλοντος που να τους επιτρέπει να επιτύχουν το πλήρες οικονομικό δυναμικό τους, ενώ παράλληλα να λαμβάνονται υπόψη οι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι τους και να τηρούνται ισότιμα οι αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού. Τα σχετικά μέτρα ποικίλουν:

4.5.1

Οι νεοφυείς και οι αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις εξαρτώνται από την πρόσβαση τόσο σε μετοχικό κεφάλαιο όσο και σε δανειακά κεφάλαια. Η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (12) ότι η πρόσβαση σε επιχειρηματικά κεφάλαια είναι σημαντικά χαμηλότερη στην ΕΕ από ό, τι στις ΗΠΑ, ο κύριος δε λόγος είναι ο εξαιρετικά κατακερματισμένος κλάδος των επιχειρηματικών κεφαλαίων της ΕΕ (τα οποία συγκεντρώνονται σε ορισμένα κράτη μέλη). Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιμετωπίζει το θέμα αυτό με τη δημιουργία του πανευρωπαϊκού ταμείου επιχειρηματικών κεφαλαίων και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεκτιμήσει τις προτάσεις (13) της ΕΟΚΕ και να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την υλοποίηση και τα αποτελέσματα του εν λόγω ταμείου.

4.5.2

Στην ίδια γνωμοδότηση επισημαίναμε την ανεπαρκή συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών και συνιστούσαμε κίνητρα για συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, στο πλαίσιο των οποίων θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο των ασύμμετρων κεφαλαίων (υπάρχουν ήδη στη Φινλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα και τις Κάτω Χώρες). Η ΕΟΚΕ επικροτεί πλέον μια παρόμοια λύση που θα επιτρέπει σε ιδιωτικής ιδιοκτησίας και διαχείρισης εταιρείες επενδυτικών κεφαλαίων να επωφελούνται από δημόσια εγγύηση για επενδύσεις σε νεοφυείς και αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις.

4.5.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την πρόταση να αυξηθεί ο προϋπολογισμός του ΕΤΣΕ και του COSME ώστε να παρασχεθεί πρόσθετη χρηματοδότηση για μια αποτελεσματική πολιτική για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις, λαμβάνοντας υπόψη την πολυμορφία τους.

4.5.4

Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι η πλειοψηφία των νεοφυών επιχειρήσεων χρηματοδοτείται από τραπεζικά δάνεια που συνδέονται με προσωπικές και οικογενειακές εγγυήσεις. Παρότι τα τραπεζικά δάνεια αποτελούν πραγματικότητα, χρειάζεται επίσης πρόσβαση σε μετοχικό κεφάλαιο ως χρηματοδοτικό εργαλείο, η οποία όμως δεν είναι επαρκώς διαδεδομένη στην Ευρώπη λόγω των κατασταλτικών φορολογικών καθεστώτων, της έλλειψης νοοτροπίας μετοχικού κεφαλαίου, της ανεπάρκειας χρηματοοικονομικών γνώσεων και του κατακερματισμού των καθεστώτων αφερεγγυότητας.

4.5.5

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη της ΕΕ, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να προωθήσουν και να αναζητήσουν εναλλακτικές νομικές μορφές επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όπως για παράδειγμα η απλή συμμετοχική εταιρεία με υψηλό δυναμικό καινοτομίας για την ανάπτυξη, μορφή χαρακτηριστική των νεοφυών επιχειρήσεων (Γαλλία και Σλοβακία).

4.5.6

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει επίσης τα κράτη μέλη, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να απλοποιήσουν και να εναρμονίσουν τη νομοθεσία περί πτωχεύσεως, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής της «αρχής της δεύτερης ευκαιρίας» που προτείνεται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την αφερεγγυότητα των επιχειρήσεων (14).

4.5.7

Στο πλαίσιο της διαδικασίας και της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας, η πρόκληση συνίσταται στην ορθή αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων των νεοφυών επιχειρήσεων που αποτυγχάνουν. Σε πολλές περιπτώσεις, το κύριο περιουσιακό στοιχείο είναι η τεχνογνωσία και όχι τα πάγια στοιχεία του ενεργητικού, όπως έχει επισημάνει η ΕΟΚΕ στο παρελθόν (15).

4.5.8

Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ έχει εξετάσει ενδελεχώς το χρηματοπιστωτικό οικοσύστημα (16) που απαιτείται για τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας. Κοινή παράμετρο με άλλες νεοφυείς επιχειρήσεις αποτελεί η ανάγκη παροχής λύσεων συνδυασμένων κεφαλαίων με ένα στοιχείο εγγύησης, καινοτόμων μέσων για τη χρηματοδότηση του δεύτερου σταδίου, καθώς και χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης της επενδυτικής ετοιμότητας. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των επενδύσεων και της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας είναι ότι η απόδοση της επένδυσης περιλαμβάνει επίσης τις κοινωνικές αποδόσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να στηρίξει τα κράτη μέλη σε εγχειρήματα προς την κατεύθυνση αυτή.

5.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε συγκεκριμένη δράση για τον τομέα των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, καθώς και στη διερεύνηση περαιτέρω μέτρων για τα αναδυόμενα επιχειρηματικά μοντέλα.

5.2

Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να αναφερθεί η σχέση μεταξύ κοινωνικής καινοτομίας και εκκίνησης των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας και των νέων επιχειρηματικών μοντέλων, την οποία η ΕΟΚΕ έχει εξετάσει στο παρελθόν (17). Ζωτικής σημασίας είναι η κατανόηση ότι η κοινωνική καινοτομία στηρίζεται σε διαφορετική διαδικασία καινοτομίας, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια και αρχές. Κάθε δράση για τη στήριξη νεοφυών επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας και νέων επιχειρηματικών μοντέλων πρέπει επομένως να αναγνωρίζει τις βασικές υποκείμενες αξίες, όπως η μέτρηση του κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντίκτυπου, η κοινή αξία, καθώς και πτυχές επικοινωνίας ανοικτού τύπου που συνδέονται με την κοινωνική καινοτομία (18). Μόνον τότε μπορούν οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας και οι εν λόγω νεοεμφανιζόμενες μορφές κοινωνικής επιχείρησης να επωφεληθούν από τα μέτρα στήριξης, να είναι βιώσιμες και να αναπτυχθούν σταδιακά με επιτυχία.

5.3

Είναι επίσης σημαντικό να γίνει κατανοητό το πώς και κατά πόσον οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας και οι εν λόγω νέες μορφές επιχειρήσεων αναπτύσσονται (μπορεί αντ’ αυτού να επιλέξουν να μοιραστούν μια καλή ιδέα αντί να αναπτυχθούν οι ίδιες). Όπως τονίζεται από την ΕΟΚΕ στο παρελθόν, ζωτικής σημασίας είναι η πλήρης ενσωμάτωση της λογικής αυτών των διαφορετικών επιχειρηματικών μοντέλων σε κάθε είδους πρωτοβουλίες για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις και η ανάλογη προσαρμογή των μέσων στήριξης. Οι μηχανισμοί στήριξης βασίζονται συχνά στο παραδοσιακό μοντέλο εταιρείας, το οποίο σήμερα αποτελεί τον κανόνα, και όχι σε αυτά τα σχετικά με την κοινωνική οικονομία ή νεοεμφανιζόμενα οικονομικά μοντέλα.

6.1

Η ΕΟΚΕ τονίζει συνεχώς την ανάγκη να αυξηθεί η ορατότητα, η αναγνώριση και η προώθηση διαφόρων μορφών επιχειρήσεων. Η προσπάθεια αυτή συνεπάγεται καλύτερη συλλογή στατιστικών στοιχείων και έρευνα σχετικά με τα διάφορα επιχειρηματικά μοντέλα που υφίστανται σήμερα στην ΕΕ και τη συγκεκριμένη λογική τους.

6.2

Πολύ χρήσιμη θα μπορούσε να είναι μια βάση δεδομένων ορθών πρακτικών σχετικά με μέτρα για την προώθηση νεοφυών και αναπτυσσόμενων νέων επιχειρήσεων σε όλη την ποικιλομορφία τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι σε θέση να διευκολύνει αυτή την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και προτύπων των κρατών μελών.

6.3

Οι αξίες, οι αρχές και οι λόγοι ύπαρξης των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας θα πρέπει να προωθούνται, δεδομένου ότι μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τους επιχειρηματίες. Οι εμπειρίες και οι μέθοδοι που εφαρμόζονται στον εν λόγω τομέα μπορούν εύκολα να διαδοθούν στις συμβατικές ΜΜΕ, όπως οι αρχές της εταιρικής σχέσης και της σύνδεσης επιχειρήσεων με βάση τη συνδημιουργία μεταξύ διαφόρων τομέων και ενδιαφερομένων φορέων, οι συμφωνίες αδειοδότησης, η ανάπτυξη ικανοτήτων, η συνδυασμένη δράση (piggybacking) η οποία επιτρέπει την αξιοποίηση της κλίμακας άλλων εταιρειών, η ανοικτού τύπου επικοινωνία για την ταχεία διάδοση λύσεων, η οικοδόμηση έξυπνων δικτύων για τις κοινές και συλλογικές αξίες και η καθιέρωση νέων προτύπων, όπως κινήσεις που αποσκοπούν στην αλλαγή πολιτικής. Ένα παράδειγμα του τελευταίου είναι ότι η κοινωνική καινοτομία συνήθως οδηγεί σε καινοτομία της κοινωνικής πολιτικής. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι συμβατικές επιχειρήσεις μπορούν να εμπνεύσουν τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας, για παράδειγμα στο μάρκετινγκ, τις πωλήσεις και τη διοίκηση της επιχείρησης, αποδεικνύοντας και πάλι την αξία της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών.

6.4

Η ΕΟΚΕ είναι κάλλιστα σε θέση –εκπροσωπώντας την ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών– να συμμετέχει ενεργά στην προώθηση και ενίσχυση της επιχειρηματικής ανάπτυξης στην ΕΕ, προς όφελος της απασχόλησης, της κοινωνικής πρόνοιας και της ανάπτυξης. Θέτουμε, συνεπώς, στη διάθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την ικανότητα και τις δυνατότητές μας για περαιτέρω πρωτοβουλίες όσον αφορά τις ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

31.8.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 288/29

Εισηγητής:

ο κ. Jorge PEGADO LIZ

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν ακολούθησε τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της και αναγκάστηκε να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις για την προσαρμογή στα άρθρα 290 και 291 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) διαφόρων νομικών πράξεων οι οποίες προβλέπουν τη χρήση της κανονιστικής διαδικασίας με έλεγχο (ΚΔΕ).

1.2

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι είχε καθορίσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της τον προσανατολισμό, τον οποίο κρίνει καταλληλότερο για τη διατήρηση των θεμελιωδών αξιών οι οποίες διακυβεύονται στο εγχείρημα αυτό από την άποψη της ασφάλειας δικαίου, τού σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της αποτελεσματικής, ισορροπημένης και δημοκρατικής άσκησης των εξουσιών των θεσμικών οργάνων.

1.3

Κατά την άποψή της, οι αρχές αυτές θα έπρεπε να κατευθύνουν τη νέα διαδικασία προσαρμογής των νομοθετικών πράξεων οι οποίες εξακολουθούν να υπάγονται στην ΚΔΕ στο νέο καθεστώς των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων και των εκτελεστικών πράξεων που προβλέπεται στα άρθρα 290 και 291 της ΣΛΕΕ.

1.4

Με την επιφύλαξη μιας πιο εξειδικευμένης ανάλυσης στο πλαίσιο της αναθεώρησης της κάθε πράξης που θα υποβληθεί σε γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ συνοψίζει τις παρατηρήσεις που θεωρεί κατάλληλες για κάθε μία από τις νομοθετικές προτάσεις που περιέχονται στην πρόταση.

2.1

Στην πρότασή της, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι ένας σημαντικός αριθμός βασικών νομοθετικών πράξεων που υπόκεινται στις διατάξεις της απόφασης 2006/512/ΕΚ του Συμβουλίου («απόφαση επιτροπολογίας») χρειάζεται ακόμη να προσαρμοστούν στα άρθρα 290 και 291 της ΣΛΕΕ, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση κανόνων και γενικών αρχών σχετικά με τους τρόπους ελέγχου από τα κράτη μέλη της άσκησης των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων από την Επιτροπή («κανονισμός επιτροπολογίας»).

2.2

Η Επιτροπή είχε δεσμευτεί να προσαρμόσει τις πράξεις αυτές έως το 2013 και, για τον σκοπό αυτό, είχε προτείνει τρεις οριζόντιες ευθυγραμμίσεις το 2013, τις επονομαζόμενες «Omnibus I, II και III».

2.3

Μετά από μακρά συζήτηση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μια σειρά από τροποποιήσεις στις προτάσεις αυτές, το Συμβούλιο αρνήθηκε να υποστηρίξει την εν λόγω αυτόματη μαζική ευθυγράμμιση όλων των λεγόμενων πράξεων «ΚΔΕ» σε κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις, ελλείψει εγγυήσεων όσον αφορά τη συστηματική διαβούλευση με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών κατά την προπαρασκευαστική φάση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων. Αντιμέτωπη με το θεσμικό τέλμα που προέκυψε, η Επιτροπή απέσυρε τις προτάσεις της.

2.4

Μετά την αναθεώρηση της διοργανικής συμφωνίας για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου και την έγκριση της συνημμένης σε αυτήν κοινής αντίληψης σχετικά με τις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις, η Επιτροπή υπέβαλε νέα πρόταση, η οποία ανταποκρίνεται στις ενστάσεις του Συμβουλίου. Σε αυτή λαμβάνονται υπόψη οι αλλαγές που επέφερε η νέα διοργανική συμφωνία όσον αφορά τη διαβούλευση με εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη κατά την προετοιμασία των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων και τη συγχρονισμένη διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

2.5

Η πρόταση χωρίζεται σε 13 κεφάλαια του παραρτήματος, οι δε 168 πράξεις καταγράφονται με χρονολογική σειρά και κατατάσσονται από την Επιτροπή σε 4 πίνακες:

Πίνακας 1 — Επισκόπηση των πράξεων για τις οποίες προτείνεται εναρμόνιση με εκτελεστικές πράξεις για ορισμένες εξουσιοδοτήσεις

Πίνακας 2 — Επισκόπηση των πράξεων για τις οποίες προβλέπεται διαγραφή ορισμένων εξουσιοδοτήσεων

Πίνακας 3 — Προτάσεις που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή

Πίνακας 4 — Πράξεις για τις οποίες έχουν προγραμματιστεί προτάσεις.

3.1

Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε τον Ιούλιο του 2013 αναλυτικότατη ενημερωτική έκθεση, στόχος της οποίας ήταν «να αναδείξει την πραγματική κατάσταση όσον αφορά την κατ’ εξουσιοδότηση νομοθετική διαδικασία που θεσπίστηκε από τη Συνθήκη της Λισαβόνας».

3.2

Στην έκθεση αυτή, η ΕΟΚΕ διαπίστωνε ότι «η ακριβής νομική φύση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων είναι μάλλον αόριστη, η ερμηνεία από το Δικαστήριο της έννοιας του “μη ουσιώδους μέτρου” ποικίλλει ανάλογα με τους σχετικούς τομείς, ενώ το περιθώριο ελιγμών της Επιτροπής φαίνεται ευρύ, εφόσον εναπόκειται σε αυτή να προτείνει την εμβέλεια και τη διάρκεια της εξουσιοδότησης».

3.2.1

Έκανε λόγο για «πολλά ερωτήματα […] σχετικά με τη διαφάνεια του συστήματος της εκ των προτέρων διαβούλευσης, το οποίο προκύπτει από ένα μη νομικά δεσμευτικό έγγραφο της 4ης Απριλίου 2011, με τίτλο […] “κοινή συναίνεση σχετικά με τις πρακτικές ρυθμίσεις της προσφυγής στις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις”».

3.2.2

Παρατηρούσε, εξάλλου, ότι «η εφαρμογή του άρθρου 290 της ΣΛΕΕ προβλέπεται σε ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της 9ης Δεκεμβρίου 2009, που συνιστά μη δεσμευτική νομική πράξη, ενώ οι κανόνες για την άσκηση των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων απορρέουν από τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 2011, ο οποίος είναι νομική πράξη γενικής εφαρμογής, δεσμευτική ως προς όλα τα μέρη της και ισχύει άμεσα».

3.2.3

Κατέληγε δε στο συμπέρασμα ότι «εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την απλότητα της διαδικασίας, την πραγματική αντίληψη των ευρωπαίων πολιτών όσον αφορά τα θέματα που διακυβεύονται, τη “σωστή” χρήση της διαδικασίας αυτής και την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών ελέγχου». Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πρότεινε την εκπόνηση γνωμοδότησης πρωτοβουλίας σχετικά με το θέμα, έτσι ώστε να μπορέσει να λάβει θέση όσον αφορά τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα που εξήχθησαν με πλήρη αντικειμενικότητα στην εν λόγω έκθεση, ενόψει ενδεχόμενης βελτίωσης της νομοθετικής διαδικασίας της ΕΕ.

3.3

Τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο του 2013, η ΕΟΚΕ δέχτηκε αιτήσεις διαβούλευσης για δύο προτάσεις κανονισμών: «σχετικά με την προσαρμογή στο άρθρο 290 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαφόρων νομικών πράξεων οι οποίες προβλέπουν τη χρήση της κανονιστικής διαδικασίας με έλεγχο» [COM(2013) 451 final] και «για την προσαρμογή στο άρθρο 290 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μιας σειράς νομικών πράξεων στον τομέα της δικαιοσύνης που προβλέπουν τη χρήση της κανονιστικής διαδικασίας με έλεγχο» [COM(2013) 452 final], ενώ στη συνέχεια, στις 18 Νοεμβρίου και στις 10 Δεκεμβρίου, της υπεβλήθησαν αιτήσεις διαβούλευσης για μία ακόμη πρόταση κανονισμού «σχετικά με την προσαρμογή στα άρθρα 290 και 291 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαφόρων νομικών πράξεων οι οποίες προβλέπουν τη χρήση της κανονιστικής διαδικασίας με έλεγχο» [COM(2013) 751 final]. Οι κανονισμοί αυτοί ονομάστηκαν Omnibus I, II και III.

3.3.1

Στις γνωμοδοτήσεις της με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου και 2 Ιανουαρίου, η ΕΟΚΕ τόνιζε ιδιαίτερα ότι, αν και απαραίτητη, αυτή η «μαζική ευθυγράμμιση» άνω των 165 νομοθετικών πράξεων (κανονισμών, οδηγιών και αποφάσεων) που αφορούν 12 διαφορετικούς τομείς εγείρει πολλά ερωτήματα νομικής και πρακτικής φύσεως.

3.3.2

Για παράδειγμα, «ορισμένα στοιχεία της κατ’ εξουσιοδότηση διαδικασίας παραμένουν ασαφή […] πρέπει να διευκρινιστεί η έννοια των “μη ουσιωδών στοιχείων”. Επίσης θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μια ακριβής ανάλυση της λειτουργίας του μηχανισμού».

3.3.3

Επιπλέον, σημείωνε ότι «μερικές προτάσεις κανονισμού περιλαμβάνουν επιλογές αγνοώντας το πλαίσιο που ορίζουν οι βασικές νομοθετικές πράξεις και προβλέπουν μάλιστα να ασκείται η εξουσιοδότηση επ’ αόριστον ή θέτουν σύντομες προθεσμίες για τον έλεγχο του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου».

3.3.4

Μετά από συστηματική ανάλυση όλων των προτάσεων, η ΕΟΚΕ καλούσε την Επιτροπή «να προσαρμόσει την διαδικασία της “μαζικής ευθυγράμμισης”, λαμβάνοντας περισσότερο υπόψη τις ιδιαιτερότητες ορισμένων βασικών νομοθετικών πράξεων» και «και το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να επιδείξουν μέγιστη προσοχή και [να] αξιολογήσουν λεπτομερώς όλες τις πράξεις που περιλαμβάνονται σε αυτή τη διαδικασία “ευθυγράμμισης”».

3.3.5

Εάν η διαδικασία επρόκειτο να συνεχιστεί όπως προτεινόταν από την Επιτροπή, η ΕΟΚΕ τόνιζε τη σημασία:

3.3.6

Τέλος, η EOKE ζητούσε αξιολόγηση της επίπτωσης του νέου κανονιστικού πλαισίου και υποβολή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την ίδια την EOKE περιοδικής έκθεσης σχετικά με την αποτελεσματικότητα, τη διαφάνεια και την παροχή πληροφοριών.

3.4

Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή δημοσίευσε πρόταση δεσμευτικής διοργανικής συμφωνίας, με βάση το άρθρο 295 της ΣΛΕΕ, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου και πραγματεύεται τις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις σε δύο ειδικά παραρτήματα.

3.4.1

Στη γνωμοδότησή της του Ιουλίου του 2015, η ΕΟΚΕ εξέφραζε «την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες της Επιτροπής να επιτύχει μια σωστή ισορροπία ανάμεσα, αφενός, στις θεμελιώδεις αρχές που συνίστανται στην τήρηση του “κανόνα δικαίου”, στη δημοκρατική συμμετοχή, στη διαφάνεια, στην εγγύτητα προς τους πολίτες και στο δικαίωμα σε ευρεία ενημέρωση σχετικά με τις νομοθετικές διαδικασίες και, αφετέρου, στην απλούστευση της νομοθεσίας, την αύξηση της ευελιξίας της, την καλύτερη προσαρμογή της προς τα συμφέροντα των ενδιαφερομένων μερών και την απλούστευση της ενημέρωσης και της αναθεώρησής της».

3.4.2

Χαιρέτιζε επίσης το γεγονός ότι «η Επιτροπή δεσμεύεται να συγκεντρώνει, πριν από την έγκριση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, όλη την αναγκαία εμπειρογνωμοσύνη […] μέσω της διαβούλευσης με εμπειρογνώμονες των κρατών μελών και μέσω δημόσιων διαβουλεύσεων και ότι προτείνει την ίδια μέθοδο μέσω διαβουλεύσεων για την υιοθέτηση των εκτελεστικών πράξεων».

3.4.3

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εξέφραζε τον φόβο μήπως οι διαβουλεύσεις αυτές παρέτειναν υπερβολικά και άσκοπα την κατάρτιση των πράξεων.

3.4.4

Διαφωνούσε με την περιπτωσιολογική προσέγγιση που έκανε διάκριση μεταξύ θεμάτων που πρέπει να αποτελούν αντικείμενο κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων ή εκτελεστικών πράξεων, διότι τα κριτήρια που χρησιμοποιούντο ήταν ασαφή και άφηναν ευρύτατα περιθώρια διακριτικής ερμηνείας.

3.4.5

Οι αντιρρήσεις της ΕΟΚΕ αφορούσαν συγκεκριμένα:

3.4.6

Η ΕΟΚΕ ζητούσε να προβλέπεται ρητά στις κατευθυντήριες γραμμές ότι οι εξουσιοδοτήσεις οριοθετούνται ως προς όλα τα στοιχεία τους, και συγκεκριμένα ότι διαθέτουν:

3.4.7

Στη γνωμοδότηση υποστήριζε ότι «η διατύπωση των άρθρων 290 και 291 της ΣΛΕΕ επιδέχεται βελτίωση και ότι, σε περίπτωση αναθεώρησης των Συνθηκών, θα πρέπει να βελτιωθεί. Επίσης, θα πρέπει να οριοθετηθεί καλύτερα η εφαρμογή τους, ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο οι αποφάσεις επί της επιλογής του νομικού μέσου να είναι μάλλον πολιτικές παρά τεχνικές».

3.5

Ελλείψει συμφωνίας μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη διαδικασία μαζικής ευθυγράμμισης η Επιτροπή αναγκάστηκε να αποσύρει τις προτάσεις της και να υποβάλει την παρούσα πρόταση.

4.1

Λαμβάνοντας υπόψη τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ διερωτάται εάν είναι δικαιολογημένη μια καθυστέρηση άνω των τεσσάρων ετών σε έναν τόσο ευαίσθητο τομέα.

4.2

Ουσιαστικά, η ΕΟΚΕ είχε καθορίσει σαφώς τις ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές:

4.3

Διαφωνούσε επίσης με την Επιτροπή σχετικά με τα σημεία που καταγράφονται στην παράγραφο 3.3.5 ανωτέρω.

4.4

Πολλές από τις αρνητικές αυτές πτυχές έχουν διορθωθεί στην παρούσα πρόταση. Παραμένουν, ωστόσο, ορισμένα σημεία διαφωνίας:

31.8.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 288/43

Εισηγητής:

ο κ. Arno METZLER

Συνεισηγητής:

ο κ. Stefano PALMIERI

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αξιοποιήσει το πλήρες δυναμικό της ενιαίας αγοράς σε σχέση με τον τομέα των υπηρεσιών. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι —υπό την τρέχουσα πολιτική κατάσταση που επικρατεί σε πολλά κράτη μέλη— οποιεσδήποτε «παρεμβάσεις» της ΕΕ σχετικά με τις αρμοδιότητες που έχουν εκχωρηθεί αυστηρά και μόνο στα κράτη μέλη μπορεί να οδηγήσουν σε πολιτικές αντιπαραθέσεις. Συνεπώς, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου είναι νομικά δυνατόν να εφαρμοστούν αυστηρότερα μέτρα επιβολής της συμμόρφωσης, κάτι τέτοιο μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα συνετό μέσα σε ένα πλαίσιο σοβαρής πολιτικής κρίσης. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συνιστά την υιοθέτηση μιας θετικής προσέγγισης για την προώθηση βέλτιστων πρακτικών και τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων με αυτοδεσμευτικά αποτελέσματα αντί της λήψης μέτρων επιβολής, όπου είναι δυνατόν.

1.2

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται πλήρως τον στόχο της Επιτροπής όσον αφορά την προώθηση διαλόγου μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών σε πρώιμο στάδιο σε κάθε νομοθετική διαδικασία, προκειμένου να αποφευχθεί η έκδοση νομικών πράξεων σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες παρεμποδίζουν τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η ΕΟΚΕ συνιστά ο διάλογος αυτός να διευρυνθεί και να μην επικεντρώνεται στη συμμόρφωση με την οδηγία για τις υπηρεσίες μόνο, αλλά και με το πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ, και ιδίως με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ούτως ώστε να διασφαλίζεται μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων των εργαζομένων και της προστασίας των καταναλωτών, αφενός, και των οικονομικών ελευθεριών, αφετέρου. Θα πρέπει να προσδιορίζεται επακριβώς η σύνθεση του φορέα που είναι αρμόδιος για τον έλεγχο της συμμόρφωσης, η σύνθεση δε αυτή θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να διασφαλίζεται η πλήρης συμμόρφωση με τους ανωτέρω αναφερόμενους νόμους και τις αντίστοιχες αρχές.

1.2.1

Η ΕΟΚΕ προτείνει την επιλογή θετικής προσέγγισης και την καθιέρωση της αρχής ότι μόνον η θετική έκβαση της διαδικασίας διαβούλευσης έχει επίδραση υπό τη μορφή απονομής «εγγύησης συμμόρφωσης» για το σχέδιο μέτρου. Για τις περιπτώσεις χωρίς θετική αξιολόγηση της συμμόρφωσης, η απόφαση της Επιτροπής δεν θα πρέπει να είναι δεσμευτική και θα πρέπει να εφαρμόζονται οι ήδη διαθέσιμες μετεγκριτικές διαδικασίες.

1.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την εισαγωγή λεπτομερούς και ενδελεχούς ελέγχου αναλογικότητας που τίθεται στη διάθεση των κρατών μελών, με βάση τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η έννοια αυτή θα μπορούσε να βελτιώσει τις εθνικές διαδικασίες αναλογικότητας. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο έλεγχος αναλογικότητας θα απαιτήσει στενή συνεργασία των αρχών των κρατών μελών και των επαγγελματικών οργανώσεων.

1.3.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η υποχρέωση χρήσης του ελέγχου πριν από οποιονδήποτε νέο κανονισμό ρύθμισης των επαγγελμάτων δεν συνιστά την καλύτερη προσέγγιση για την επιβολή μιας αποτελεσματικής και δεσμευτικής εφαρμογής ενός τέτοιου ελέγχου. Συνεπώς, συνιστά ο έλεγχος αυτός να καθιερωθεί μόνον με τη μορφή προσφερόμενων υπηρεσιών προς τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές.

1.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσπάθεια προώθησης της κινητικότητας των παρόχων υπηρεσιών, ενώ πιστεύει ότι η έρευνα και η εκπλήρωση των εθνικών απαιτήσεων για την παροχή υπηρεσιών σε άλλο κράτος μέλος ενδεχομένως να εξακολουθεί να είναι δύσκολη για τους παρόχους υπηρεσιών. Ωστόσο, η προσέγγιση της μετατόπισης της κύριας ευθύνης για τη διαδικασία στις αρχές του κράτους μέλους καταγωγής αντιβαίνει στην καθιερωμένη αρχή του κράτους μέλους υποδοχής, σύμφωνα με την οποία οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων και των εργαζομένων διέπονται από το δίκαιο της χώρας στην οποία αναπτύσσονται.

1.4.1

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι η αρχή της χώρας καταγωγής δεν εισάγεται σε καμία μορφή. Υπογραμμίζει, ως εκ τούτου, ότι η ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών εισάγει διάφορα στοιχεία τα οποία βασίζονται σε αυτή την αρχή επιτρέποντας στους παρόχους υπηρεσιών να αντιμετωπίζουν το κράτος μέλος καταγωγής αποκλειστικά και μόνον ως μεσάζοντα και απαιτώντας από τα κράτη μέλη υποδοχής να αποδέχονται τις αποφάσεις του κράτους μέλους καταγωγής σχετικά με την αυθεντικότητα των εγγράφων, περιορίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τους μηχανισμούς ελέγχου και εναρμονίζοντας έτσι την ανταλλαγή δεδομένων με βάση την αρχή της χώρας καταγωγής.

1.4.2

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη υποδοχής παραμένουν πλήρως υπεύθυνα να αποφασίζουν ποιες διαδικασίες πρέπει να ακολουθήσουν για την καταχώριση δευτερεύουσας εγκατάστασης, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών της αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων. Η πλήρως ηλεκτρονική διαδικασία, σε συνδυασμό με την περιορισμένη δυνατότητα των κρατών μελών υποδοχής να επαληθεύσουν τις πληροφορίες που παρέχονται στο κράτος μέλος καταγωγής μέσω της ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών, θα διευκολύνει τη δημιουργία εικονικών εταιρειών για λόγους φοροδιαφυγής και κοινωνικού ντάμπινγκ.

1.4.3

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών είναι πάντα επικαιροποιημένες και να προληφθεί η δημιουργία ενός «νεκροταφείου δεδομένων» (data graveyard), η ΕΟΚΕ προτείνει να επανεξεταστεί η αρχή «μόνον άπαξ» και να θεσπιστούν προθεσμίες σχετικά με την ισχύ της ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών.

1.4.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης την άρση των περιοριστικών διαδικασιών ανάκλησης και ιδίως την ανάγκη επιβολής οριστικής δικαστικής απόφασης, έτσι ώστε κάθε κράτος μέλος να μπορεί να ασκεί ουσιαστικό έλεγχο στις οικονομικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στο έδαφός του.

1.4.5

Η υπό εξέταση πρόταση θέτει αυστηρές προθεσμίες σχετικά με τον έλεγχο της εγκυρότητας των πληροφοριών που παρέχει ένας αιτών ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών. Αυτή η παράμετρος θα πρέπει να επανεξεταστεί ούτως ώστε να δοθούν στις αρχές τα αναγκαία χρονικά περιθώρια για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων.

1.4.6

Στη νομοθετική πρόταση θα πρέπει να γίνει αναφορά στην ανάγκη θέσπισης αποτελεσματικών και αποτρεπτικών κυρώσεων, τόσο για το εκάστοτε κράτος μέλος όσο και για την αιτούσα εταιρεία, σε περιπτώσεις κατάχρησης της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών.

1.4.7

Η ΕΟΚΕ συνιστά να δηλώνεται με μεγαλύτερη σαφήνεια το γεγονός ότι η οδηγία για τα επαγγελματικά προσόντα έχει προτεραιότητα σχετικά με όλες τις πτυχές επαγγελματικής αναγνώρισης όσον αφορά τη νέα ηλεκτρονική κάρτα. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών δεν μπορεί να εκδοθεί για τους επαγγελματίες που ασκούν επάγγελμα το οποίο είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο στο κράτος μέλος προέλευσης και/ή υποδοχής, ανεξάρτητα από το εάν το επάγγελμα ασκείται με τη μορφή αυτοαπασχόλησης ή εταιρίας.»

1.4.8

Προκειμένου να αποφευχθεί η κατάχρηση της ηλεκτρονικής κάρτας από πρόσωπα που τελούν υπό καθεστώς ψευδοαυτοαπασχόλησης, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η κάρτα δεν θα πρέπει να εκδίδεται για φυσικά πρόσωπα τα οποία δεν διαθέτουν ένα οργανωμένο σύνολο προσώπων και στοιχείων ενεργητικού που να καθιστά δυνατή την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας.

1.4.9

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να εκφράσει αμφιβολίες για το εάν το ισχύον Σύστημα Πληροφόρησης για την Εσωτερική Αγορά (IMI — Internal Market Information System) υπό την τρέχουσα μορφή του, που βασίζεται σε τυποποιημένες πολύγλωσσες ερωτήσεις/έντυπα και σε μη αυτόματες ανταλλαγές δεδομένων κατόπιν αιτήσεως των κρατών μελών και στηρίζεται στη βέλτιστη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, είναι ενημερωμένο με βάση τις τρέχουσες εξελίξεις στον τομέα της ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σύστημα ΙΜΙ χρειάζεται επαναξιολόγηση, ούτως ώστε να διασφαλίζεται η βέλτιστη δυνατή απόδοση, συμβατότητα και συμπληρωματικότητα με τα υφιστάμενα καθεστώτα ανταλλαγής δεδομένων σε εθνικό επίπεδο ή/και σε επίπεδο κοινωνικών εταίρων, συμπεριλαμβανομένων τομεακών πρωτοβουλιών όπως τα δελτία κοινωνικής ταυτότητας.

1.4.10

Η πρόταση εισάγει ένα εναρμονισμένο ευρωπαϊκό σύστημα προηγούμενης κοινοποίησης για τους αποσπασμένους εργαζόμενους με βάση την εθελοντική συμμετοχή των κρατών μελών, το οποίο θα ανοίξει τον δρόμο για την υποχρεωτική του επέκταση σε μεταγενέστερο στάδιο, κάτι το οποίο δεν είναι ούτε επιθυμητό ούτε συμβατό με τις διατάξεις της οδηγίας 2014/67/ΕΕ (1). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει την επανεξέταση της εφαρμογής ενός τέτοιου συστήματος.

1.4.11

Με βάση τις αυξημένες ανησυχίες και το γεγονός ότι οι προαναφερθείσες απαιτήσεις εγγύησης ενδέχεται να μην είναι εφικτές χρησιμοποιώντας το υφιστάμενο σύστημα ανταλλαγής δεδομένων, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εφαρμογή της ηλεκτρονικής κάρτας υπό τη σημερινή της μορφή θα μπορούσε να οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες, οι οποίες περιγράφονται στην παρούσα γνωμοδότηση και θα μπορούσαν να καταστούν δυσανάλογες και να υπερισχύσουν συντριπτικά έναντι των ωφελειών της κάρτας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει εκτενέστερη διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους ενδιαφερόμενους φορείς αναφορικά με τη διάταξη αυτού του συστήματος και την ανάλογη προσαρμογή της, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, προτού συνεχιστούν οι αντίστοιχες διαδικασίες. Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να κληθεί να ξεκινήσει μια συζήτηση με στόχο την εξεύρεση εναλλακτικής λύσης για την ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών, προκειμένου να συμπεριληφθούν αποτελεσματικότερα τα ήδη ισχύοντα συστήματα εγγραφής σε μητρώα και πιστοποίησης προσόντων.

1.5

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι οι διαφορές μεταξύ των ρυθμιστικών εννοιών δεν υποδεικνύουν από μόνες τους ανάγκη για μεταρρύθμιση. Χαιρετίζει τον νέο δείκτη έντασης των ρυθμίσεων που έχει σχεδιαστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεδομένου ότι επιτρέπει υψηλότερο επίπεδο ανάλυσης από τον δείκτη ρύθμισης της αγοράς προϊόντων του ΟΟΣΑ. Ωστόσο, θα πρέπει να δηλώνεται σαφώς ότι ο δείκτης έντασης των ρυθμίσεων είναι ουδέτερος, χωρίς καμία δήλωση σχετικά με την αξία ή αιτιολόγηση των κανονιστικών ρυθμίσεων.

1.6

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η δέσμη μέτρων για τις υπηρεσίες δεν προσφέρει μια προσέγγιση για τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες, αλλά πιστεύει ότι αποτελεί ένα νέο, αναδυόμενο επιχειρηματικό πεδίο που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Δεδομένου ότι το δυναμικό κινητικότητας είναι εξαιρετικά υψηλό στον συγκεκριμένο τομέα, η επαλήθευση των επαγγελματικών προσόντων και η εκπλήρωση των νομικών απαιτήσεων και των ελάχιστων απαιτήσεων ποιότητας είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκτιμηθούν για τους καταναλωτές και, ενδεχομένως, να χρειαστεί η εφαρμογή ειδικών εργαλείων. Μια πρωτοβουλία με επίκεντρο την εσωτερική αγορά ηλεκτρονικών υπηρεσιών θα ήταν, επομένως, ευπρόσδεκτη. Χρειάζονται νέα στοιχεία πάνω στα οποία να οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη, χωρίς τη δυνατότητα προσωπικής γνωριμίας του εκάστοτε παρόχου υπηρεσιών.

1.7

Όσον αφορά το πρόβλημα της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, η οποία συνιστά σημαντικό στοιχείο της συζήτησης σχετικά με τη δέσμη μέτρων για τις υπηρεσίες, γενικότερα, και την ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών, ειδικότερα, η ΕΟΚΕ συνιστά να αξιολογηθούν τα υφιστάμενα συστήματα εγγραφής των επαγγελματιών και των επιχειρήσεων στα αντίστοιχα μητρών καθώς και οι σχετικοί μηχανισμοί διασφάλισης της ποιότητας και πιστοποίησης. Δεδομένου ότι η εσωτερική αγορά υπηρεσιών εξακολουθεί να εγείρει σημαντικές ανησυχίες εντός των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να δρομολογηθεί μια πρωτοβουλία για τη συλλογή περισσότερων πληροφοριών σχετικά με τις επιπτώσεις της αύξησης των διασυνοριακών δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας θα μπορούσαν να εξεταστούν οι οικονομικές επιπτώσεις, αλλά θα πρέπει κυρίως να επικεντρωθεί σε άλλα θέματα όπως η απασχόληση, οι συνθήκες εργασίας και η προστασία των καταναλωτών. Εάν τα προβλήματα εντοπίζονται με αντικειμενικό τρόπο, αυτά θα μπορούσαν να επιλυθούν προκειμένου να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των κρατών μελών σε μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα. Χωρίς επαρκή αμοιβαία εμπιστοσύνη, η εσωτερική αγορά υπηρεσιών δεν πρόκειται ποτέ να υλοποιηθεί αποτελεσματικά.

2.1

Οι υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα της οικονομίας της ΕΕ και το 90 % των νέων θέσεων εργασίας. Μια δέσμη μέτρων με επίκεντρο το να καταστεί ευκολότερο για τις επιχειρήσεις και τους επαγγελματίες να παρέχουν υπηρεσίες σε μια δυνητική πελατειακή βάση 500 εκατομμυρίων ατόμων στην ΕΕ θα ενισχύσει τον τομέα των υπηρεσιών, ώστε να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό του.

2.2.1

Με τη θέσπιση αυστηρότερων προϋποθέσεων για τη διαδικασία κοινοποίησης όσον αφορά μέτρα που σχετίζονται με τις οδηγίες για τις υπηρεσίες δεν αφήνεται περιθώριο στα κράτη μέλη να θεσπίσουν συστήματα χορήγησης άδειας ή απαιτήσεις που σχετίζονται με υπηρεσίες τα οποία εισάγουν διακρίσεις, είναι αδικαιολόγητα ή δυσανάλογα.

2.3.1

Τα κράτη μέλη έχουν συχνά σοβαρούς λόγους να προβαίνουν σε ρύθμιση των επαγγελμάτων με βάση την ανάγκη προστασίας ουσιωδών στόχων δημοσίου συμφέροντος. Εναπόκειται στο κράτος μέλος να αξιολογεί για κάθε περίπτωση χωριστά κατά πόσον είναι αναγκαίο να τίθενται περιορισμοί στην πρόσβαση και άσκηση επαγγελματικών δραστηριοτήτων.

2.3.2

Για να αποφευχθεί η αρνητική επίδραση στην παροχή υπηρεσιών και την κινητικότητα των επαγγελματιών που προκαλείται από την άνιση αξιολόγηση της αναλογικότητας της ρύθμισης των επαγγελμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ, εισάγεται έλεγχος της αναλογικότητας προς χρήση από τα κράτη μέλη πριν από την υιοθέτηση ή την τροποποίηση εθνικών κανονισμών ρύθμισης των επαγγελμάτων.

2.3.3

Η οδηγία ορίζει επίσης τα βασικά κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την αξιολόγηση, όπως για παράδειγμα η φύση των κινδύνων, το πεδίο των δραστηριοτήτων που περιορίζονται αποκλειστικά σε ένα επάγγελμα, η σύνδεση μεταξύ επαγγελματικού προσόντος και δραστηριοτήτων, ο οικονομικός αντίκτυπος ενός μέτρου και ούτω καθεξής.

2.3.4

Οι Συνθήκες ορίζουν ότι η θέσπιση κανονισμών πρέπει να είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας. Εντούτοις, πέρα από αυτήν την επιλογή, εξακολουθεί να συνιστά αρμοδιότητα των κρατών μελών το αν και με ποιον τρόπο πρέπει να ρυθμιστεί ένα επάγγελμα.

2.4.1

Η ηλεκτρονική κάρτα είναι μια νέα, πλήρως ηλεκτρονική διαδικασία για τους αυτοαπασχολούμενους και τις επιχειρήσεις σε πλήθος τομέων, όπως ο κατασκευαστικός τομέας, οι υπηρεσίες καθαρισμού και οι υπηρεσίες που παρέχονται προς τις επιχειρήσεις. Θα αντικαταστήσει τις διοικητικές διατυπώσεις σε διάφορες γλώσσες, με δεδομένο ότι ο πάροχος υπηρεσιών ακολουθεί τη διαδικασία στη γλώσσα της χώρας καταγωγής και με τη διοίκηση της χώρας καταγωγής.

2.4.2

Η διαδικασία της ηλεκτρονικής κάρτας θα βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών καταγωγής και υποδοχής η οποία λαμβάνει χώρα μέσω του υφιστάμενου Συστήματος Πληροφόρησης για την Εσωτερική Αγορά (IMI). Δεν μεταβάλλει την ουσία των εφαρμοστέων κανόνων σχετικά με την απόσπαση εργαζομένων στο πλαίσιο των οδηγιών 96/71/ΕΚ (2) και 2014/67/ΕΕ (3).

2.4.3

Η ευρωπαϊκή ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών είναι παρόμοια με την ευρωπαϊκή επαγγελματική ταυτότητα. Όμως ενώ η ευρωπαϊκή επαγγελματική ταυτότητα διευκολύνει την παροχή υπηρεσιών μέσω της αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων για τα φυσικά πρόσωπα, όπως οι εργαζόμενοι ή οι αυτοαπασχολούμενοι πάροχοι υπηρεσιών, η ηλεκτρονική κάρτα αφορά ένα πολύ ευρύτερο φάσμα απαιτήσεων.

2.5.1

Δεδομένου ότι η ρύθμιση των επαγγελματικών υπηρεσιών αποτελεί προνόμιο των κρατών μελών, ισχύουν διάφορα ρυθμιστικά μοντέλα επί του παρόντος. Ανεξάρτητα από το μοντέλο που ισχύει σε κάθε χώρα ή περιφέρεια, στόχος της ανακοίνωσης είναι να βοηθηθούν τα κράτη μέλη με την κατάργηση συγκεκριμένων αδικαιολόγητων ουσιαστικών περιορισμών, αλλά και να καλλιεργηθεί μια «ενάρετη» ρυθμιστική νοοτροπία εκ μέρους των κρατών μελών.

2.5.2

Οι προτάσεις μεταρρύθμισης αφορούν ένα ευρύ φάσμα απαιτήσεων και παρέχουν λεπτομερή ανάλυση των ρυθμίσεων που ισχύουν για τους αρχιτέκτονες, τους πολιτικούς μηχανικούς, τους λογιστές, τους δικηγόρους, τους πληρεξούσιους για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τους κτηματομεσίτες και τους τουριστικούς οδηγούς. Όλες αυτές οι ρυθμίσεις δεν θεωρούνται παραβίαση του δικαίου της Ένωσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

2.5.3

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει σχεδιάσει έναν νέο δείκτη έντασης των επαγγελματικών ρυθμίσεων προκειμένου να στηρίξει την ποιοτική ανάλυση των εμποδίων. Καλύπτει τις πτυχές της ρυθμιστικής προσέγγισης, τα απαιτούμενα προσόντα, άλλες προϋποθέσεις συμμετοχής και τις απαιτήσεις άσκησης επαγγέλματος.

3.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αξιοποιήσει το πλήρες δυναμικό της ενιαίας αγοράς σε σχέση με τον τομέα των υπηρεσιών. Τα συγκλίνοντα μέτρα της δέσμης μέτρων για τις υπηρεσίες αναμφίβολα παρέχουν μια σταθερή προσέγγιση προς τον σκοπό αυτό. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι —υπό τις συνθήκες σοβαρής πολιτικής κρίσης που επικρατεί σε πολλά κράτη μέλη— οποιεσδήποτε «παρεμβάσεις» της ΕΕ σχετικά με τις αρμοδιότητες που έχουν εκχωρηθεί αυστηρά μόνο στα κράτη μέλη μπορεί να οδηγήσουν σε πολιτικές αντιπαραθέσεις. Τόσο οι νομοθετικές εξουσίες —οι οποίες μπορεί να φαίνεται ότι επηρεάζονται από τη νέα διαδικασία κοινοποίησης και τον υποχρεωτικό έλεγχο αναλογικότητας- όσο και τα μακροχρόνια παραδοσιακά συστήματα εθνικής κανονιστικής ρύθμισης των επαγγελμάτων, θεωρούνται συχνά θεμέλια των εθνικών συστημάτων και πρέπει, συνεπώς, να αντιμετωπίζονται ως ευαίσθητα θέματα. Ακόμη και αν είναι νομικά δυνατόν να εφαρμοστούν αυστηρότερα μέτρα επιβολής της συμμόρφωσης, κάτι τέτοιο μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα συνετό υπό την τρέχουσα κατάσταση. Η υιοθέτηση μιας θετικής προσέγγισης για την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών ή η προσέγγιση της διαβούλευσης θα μπορούσαν να αποδειχθούν αποτελεσματικότερες.

3.1.1

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να δοθεί ξεχωριστή προσοχή στην ποιότητα και στην ασφάλεια των υπηρεσιών που παρέχονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.1.2

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στον ιδιαίτερα ευαίσθητο χαρακτήρα που χαρακτηρίζει τους τομείς της υγείας και της προστασίας των ασθενών. Εάν τα μέτρα που λαμβάνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορούν να είναι συμπληρωματικά προς εκείνα των κρατών μελών, πρέπει να γίνεται σεβαστή η πλήρης ευθύνη που τους αναλογεί, καθώς και η δυνατότητα θέσπισης αυστηρότερων μέτρων για την προστασία των ασθενών, όπως προβλέπεται στο άρθρο 168 της ΣΛΕΕ.

3.2

Λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η πτυχή ότι τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη τηρούν τους νέους κανονισμούς που διέπουν το επάγγελμά τους, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η εκάστοτε ρύθμιση είναι ορθή και αποτελεσματική, η ΕΟΚΕ προτείνει τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως επαγγελματικές οργανώσεις, κοινωνικοί εταίροι, οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με την πρακτική εφαρμογή των σχεδιαζόμενων μέτρων.

3.3

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η εισαγωγή νέων υποχρεώσεων και μέτρων εφαρμογής στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε να δώσει την εντύπωση ότι τα κράτη μέλη, σε γενικές γραμμές, δεν θεωρούνται επαρκώς ικανά να κατανοήσουν τις απαιτήσεις της οδηγίας για τις υπηρεσίες και της οδηγίας για τα επαγγελματικά προσόντα, ενώ στην πραγματικότητα, νομοθετικά εργαλεία όπως οι έλεγχοι αναλογικότητας αποτελούν βασικές απαιτήσεις οποιασδήποτε εθνικής νομοθετικής διαδικασίας στη συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών.

3.4

Λόγω του πλήθους διατάξεων που περιέχει η δέσμη μέτρων για τις υπηρεσίες ελλοχεύει ο κίνδυνος να καταστεί ασαφής η διάκριση μεταξύ της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και της ελευθερίας εγκατάστασης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία να διατηρηθεί η διάκριση αυτή —η οποία ορίζεται σαφώς τόσο από την οδηγία για τις υπηρεσίες και την οδηγία για τα επαγγελματικά προσόντα, όσο και από τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης — κατά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του ελέγχου αναλογικότητας όταν αυτός εφαρμόζεται σε νέες εθνικές κανονιστικές ρυθμίσεις των επαγγελμάτων και κατά την εφαρμογή του κανονισμού και της οδηγίας για την ευρωπαϊκή ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, προκειμένου να εξασφαλίζεται ο θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων, θα πρέπει να απαγορευτούν μέτρα που εισάγουν διακρίσεις και θα πρέπει να γίνονται σεβαστές οι συνθήκες εργασίας που θεσπίζονται από τους νόμους και τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας στη χώρα υποδοχής, καθώς και τα δικαιώματα των καταναλωτών και οι κανονισμοί για την υγεία και την ασφάλεια.

3.5

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών δεν θα πρέπει να συνεπάγεται την εφαρμογή κοινωνικού ντάμπινγκ και απάτης (4). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την έλλειψη επαρκών διασφαλίσεων προκειμένου να διατηρηθεί ένα υψηλό επίπεδο προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων και των καταναλωτών σε όλα τα κράτη μέλη και επισημαίνει τον κίνδυνο εισαγωγής της αρχής της χώρας προέλευσης, η εφαρμογή της οποίας θα συνιστούσε παραβίαση των θεμελιωδών κανόνων, σύμφωνα με τους οποίους οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων και των εργαζομένων διέπονται από το δίκαιο της χώρας όπου αυτές αναπτύσσονται.

3.6

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη των ενδιαφερομένων μερών στους τομείς εστίασης της πρότασης για μια ευρωπαϊκή ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών και εκφράζει επιφυλάξεις ως προς την ανάγκη δρομολόγησης και την προστιθέμενη αξία αυτής της νομοθετικής πρωτοβουλίας.

3.7

Δυστυχώς, η προτεινόμενη δέσμη μέτρων για την εσωτερική αγορά δεν επικεντρώνεται σε πραγματικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν ορισμένοι από τους τομείς που καλύπτονται από τις υπό εξέταση προτάσεις. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό να μειωθεί το ενδεχόμενο της απάτης και κατάχρησης της εσωτερικής αγοράς από ανυπόληπτες επιχειρήσεις, με στόχο τη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού και οικοδόμησης αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών και των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τον στόχο της Επιτροπής όσον αφορά την προώθηση διαλόγου μεταξύ της ιδίας και των κρατών μελών σε πρώιμο στάδιο στη νομοθετική διαδικασία, προκειμένου να αποφευχθεί η θέσπιση προτύπων τα οποία παρεμποδίζουν την ενιαία αγορά. Συνιστάται επίσης ο διάλογος αυτός να διευρυνθεί και να μην επικεντρώνεται στη συμμόρφωση με την οδηγία για τις υπηρεσίες μόνο, αλλά και με το πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ, και ιδίως με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι αυτό θα διασφάλιζε μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων των εργαζομένων και της προστασίας των καταναλωτών, αφενός, και των οικονομικών ελευθεριών, αφετέρου. Θα πρέπει να προσδιορίζεται επακριβώς η σύνθεση της αρμόδιας για τον έλεγχο της συμμόρφωσης αρχής, η σύνθεση δε αυτή θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να διασφαλίζονται η πλήρης συμμόρφωση με τους ανωτέρω αναφερόμενους νόμους και τις αντίστοιχες αρχές, καθώς και η αντιπροσωπευτικότητα και η ανεξαρτησία της.

4.1.2

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι η άμεση επίπτωση της πρότασης επί των εθνικών νομοθετικών διαδικασιών φαίνεται σημαντική.

4.1.3

Η παρούσα πρόταση διευρύνει το πεδίο εφαρμογής της διαδικασίας κοινοποίησης, η οποία ρυθμίζεται δυνάμει της οδηγίας για τις υπηρεσίες, και είναι αρκετά περίπλοκη. Σε συνδυασμό με μια περίοδο απραξίας παρεμποδίζει κατά συνέπεια την ικανότητα των εθνικών νομοθετών να προβούν σε μεταρρυθμίσεις μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, ακόμη και σε περιπτώσεις μικρών νομοθετικών τροποποιήσεων.

4.1.4

Μέτρα επιβολής όπως η ανασταλτική προθεσμία, ο μηχανισμός προειδοποίησης και η απόφαση της Επιτροπής που απαιτεί από το κράτος μέλος να απέχει από την έγκριση του σχεδίου μέτρων επιβραδύνουν σημαντικά τις εθνικές νομοθετικές διαδικασίες και, εν τέλει, επιβάλλουν σημαντικούς περιορισμούς στην ελευθερία του εθνικού νομοθέτη. Για να διασφαλιστεί μια δημοκρατική νομοθετική διαδικασία, είναι απαραίτητο να διατηρηθεί πλήρως η νομοθετική εξουσία των εθνικών κοινοβουλίων. Η ΕΟΚΕ αμφιβάλλει πολύ κατά πόσο είναι αναλογικό -ή συνετό- να υπάρξει παρέμβαση στις εθνικές νομοθετικές διαδικασίες με τη θέσπιση αυστηρότερων μέτρων επιβολής, ακόμα και σε θέματα που καλύπτονται από την αρχή της επικουρικότητας, όταν διατίθενται απόλυτα επαρκείς μετεγκριτικές διαδικασίες.

4.1.5

Οι αρνητικές αποφάσεις σχετικά με τη συμμόρφωση σχεδίων εθνικών νόμων, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων, δεν θα πρέπει να είναι δεσμευτικές. Η ΕΟΚΕ προτείνει μόνον η θετική έκβαση μιας διαδικασίας διαβούλευσης να έχει επίδραση υπό τη μορφή απονομής «εγγύησης συμμόρφωσης» για το σχέδιο μέτρου. Μια τέτοια θετική προσέγγιση θα αποφέρει σημαντικά οφέλη για τα κράτη μέλη και θα αποτελέσει κίνητρο για πλήρη συμμετοχή στην προβλεπόμενη διαδικασία διαβούλευσης, καθώς και για την αποδοχή των σχετικών προσπαθειών. Για τις περιπτώσεις χωρίς θετική αξιολόγηση της συμμόρφωσης θα πρέπει να εφαρμόζονται οι ήδη διαθέσιμες μετεγκριτικές διαδικασίες.

4.1.6

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι, όπως προβλέπεται στην οδηγία για τις υπηρεσίες, η διαδικασία κοινοποίησης δεν θίγει το δικαίωμα διαπραγμάτευσης, σύναψης και εφαρμογής συλλογικών συμβάσεων.

4.2.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την εισαγωγή λεπτομερούς και ενδελεχούς ελέγχου αναλογικότητας που τίθεται στη διάθεση των κρατών μελών, με βάση τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεωρεί επίσης ότι η έννοια αυτή θα μπορούσε να βελτιώσει τις εθνικές διαδικασίες αναλογικότητας.

4.2.2

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο έλεγχος αναλογικότητας που επικεντρώνεται στις επαγγελματικές ανάγκες θα απαιτήσει στενή συνεργασία των αρχών των κρατών μελών και των επαγγελματικών οργανώσεων με αρμοδιότητες για τη διασφάλιση της ποιότητας του εκάστοτε νομοθετικά κατοχυρωμένου επαγγέλματος. Θα πρέπει επίσης να προβλέπει το δικαίωμα των κοινωνικών εταίρων και των ενώσεων προστασίας καταναλωτών να καλούνται σε διαβουλεύσεις προκειμένου να εξασφαλιστεί η πλήρης τήρησης των δικαιωμάτων των εργαζομένων και των καταναλωτών. Οι δομές αυτών των οργανώσεων πρέπει να παραμένουν αυστηρά στην αρμοδιότητα των κρατών μελών.

4.2.3

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ αμφιβάλλει κατά πόσον μια οδηγία για την εφαρμογή της υποχρέωσης χρήσης του ελέγχου πριν από οποιονδήποτε νέο κανονισμό ρύθμισης των επαγγελμάτων συνιστά τον καλύτερο τρόπο για την επιβολή του εν λόγω ελέγχου. Για τον λόγο αυτό, θα προτιμούσε την εισαγωγή κατευθυντήριων γραμμών που θα επέτρεπαν στα κράτη μέλη να προσαρμόσουν τον έλεγχο ώστε να εντάσσεται καλύτερα στα νομοθετικά τους συστήματα.

4.2.4

Πολλά από τα προτεινόμενα κριτήρια αναλογικότητας που πρέπει να εξεταστούν είναι αρκετά ευρέα και ανοικτά, επιτρέποντας διάφορες απαντήσεις ανάλογα με την επιλεγείσα προσέγγιση ελέγχου, τα πρόσωπα/τους φορείς διεξαγωγής των ελέγχων και ούτω καθεξής. Ως εκ τούτου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κατευθυντήριες γραμμές στήριξης, σε μικρότερο όμως βαθμό ως υποχρεωτική διαδικασία με σημαντική επίπτωση σε ολόκληρη τη νομοθετική διαδικασία. Επιπλέον, για να αποφευχθεί η εντύπωση ότι τα κριτήρια που αναφέρθηκαν θεωρούνται σε γενικές γραμμές ως εμπόδια, θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι ο κατάλογος είναι ουδέτερος, χωρίς καμία δήλωση σχετικά με την αξία ή αιτιολόγηση των κανονιστικών ρυθμίσεων. Σε κάθε περίπτωση, τα κριτήρια θα πρέπει να είναι, όπου αυτό είναι εφικτό, συγκεκριμένα και αντικειμενικά στο μέτρο του δυνατού, ώστε να λειτουργούν ως ορόσημα.

4.2.5

Οι έλεγχοι αναλογικότητας αποτελούν ήδη βασικές απαιτήσεις οποιασδήποτε εθνικής νομοθετικής διαδικασίας στη συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών. Η εναρμόνιση των κριτηρίων αναλογικότητας θα παρενέβαινε στις εθνικές νομοθετικές αρμοδιότητες και θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία δυσανάλογων υποχρεώσεων σε ορισμένα κράτη μέλη και σε περαιτέρω στρεβλώσεις στην αγορά.

4.2.6

Η οδηγία αφορά μόνον την εκ των προτέρων ρύθμιση (όπως προστασία των τίτλων, υποχρεωτική καταχώριση, απαιτούμενα προσόντα και ούτω καθεξής), έστω και αν η εκ των υστέρων ρύθμιση (όπως τα συστήματα επαγγελματικής πιστοποίησης, οι τοπικές κανονιστικές ρυθμίσεις ή οι άδειες οικοδόμησης) μπορεί να επιβάλει σημαντικούς περιορισμούς όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών. Για τον λόγο αυτό, φαίνεται δύσκολη η αντικειμενική σύγκριση των ρυθμιστικών συστημάτων.

4.2.7

Η υποχρέωση παροχής εκθέσεων αναλογικότητας με βάση το μάλλον περίπλοκο —και εν μέρει ακόμη και επιστημονικών απαιτήσεων— σύστημα ελέγχου θα μπορούσε να επιβραδύνει σημαντικά, ή ακόμη και να παρεμποδίσει, τυχόν μεταρρυθμίσεις όσον αφορά τη ρύθμιση των επαγγελμάτων.

4.2.8

Παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η επιλογή ως προς το αν και με ποιον τρόπο πρέπει να ρυθμιστούν τα επαγγέλματα παραμένει αρμοδιότητα των κρατών μελών, αυτή η ελευθερία είναι πολύ θεωρητική. Σε περίπτωση που ο υποχρεωτικός έλεγχος αποβεί αρνητικός, δύσκολα θα είναι ούτως ή άλλως δυνατόν για τον νομοθέτη να υποστηρίξει τη συμμόρφωση με την οδηγία για τις υπηρεσίες. Επιπλέον, η παρούσα πρόταση πρέπει να αξιολογηθεί σε συνάρτηση με την πρόταση για μια νέα διαδικασία κοινοποίησης στο πλαίσιο της οδηγίας για τις υπηρεσίες, διότι, σε ό, τι αφορά τις κανονιστικές ρυθμίσεις των επαγγελμάτων, συχνά, τα μέτρα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των δύο αυτών οδηγιών. Το περιθώριο ελιγμών του νομοθέτη είναι σχεδόν μηδενικό, δεδομένου ότι η υποχρέωση κοινοποίησης απαιτεί επίσης την παροχή πληροφοριών με τις οποίες αποδεικνύεται η συμμόρφωση με την οδηγία για τις υπηρεσίες, γεγονός το οποίο —για τέτοιου είδους πλεονάζοντα μέτρα— συνεπάγεται τα αποτελέσματα του ελέγχου αναλογικότητας.

4.2.8.1

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ αμφιβάλλει κατά πόσο οι αρνητικές επιπτώσεις που θα είχε η υλοποίηση της υποχρέωσης εφαρμογής ενός εναρμονισμένου ελέγχου αναλογικότητας από την άποψη του περιορισμού του εθνικού νομοθέτη —ειδικά εάν εξεταστούν στο πλαίσιο της προτεινόμενης αυστηρότερης διαδικασίας κοινοποίησης— θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν από τα οφέλη της. Θεωρεί ότι οι μη υποχρεωτικές κατευθυντήριες γραμμές ή η προσφορά διαβούλευσης μπορούν να οδηγήσουν σε παρόμοια αποτελέσματα, χωρίς τις αρνητικές επιπτώσεις.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσπάθεια προώθησης της κινητικότητας των παρόχων υπηρεσιών, ενώ πιστεύει ότι η έρευνα και η επίτευξη των εθνικών απαιτήσεων για την παροχή υπηρεσιών σε άλλο κράτος μέλος ενδεχομένως να εξακολουθεί να είναι δύσκολη για τους παρόχους υπηρεσιών.

4.3.2

Ωστόσο, η προσέγγιση της μετατόπισης της κύριας ευθύνης για τη διαδικασία στις αρχές του κράτους μέλους καταγωγής αντιβαίνει στην καθιερωμένη αρχή του κράτους υποδοχής. Η ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών δεν θα πρέπει να παρεμποδίζει ή να αναχαιτίζει τους ελέγχους που διεξάγει το κράτος μέλος υποδοχής στις οικονομικές δραστηριότητες οι οποίες πραγματοποιούνται στο έδαφός του. Ως εκ τούτου, η προτεινόμενη ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών δεν θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει στοιχεία της αρχής της χώρας καταγωγής. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη στήριξή της για την ανάληψη πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στην αύξηση της εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών, μεταξύ άλλων, μέσω σαφών δεσμεύσεων για επαρκή και σωστά συστήματα ανταλλαγής δεδομένων και ελέγχου.

4.3.3

Υπάρχουν λόγοι να πιστεύεται ότι ορισμένα χαρακτηριστικά της ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών, όπως η αρχή «μόνον άπαξ» για την υποβολή πληροφοριών, η αόριστη χρονική διάρκεια ισχύος, η υποχρέωση των κρατών μελών να χρησιμοποιούν πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών χωρίς τη δυνατότητα να ζητηθεί σε μεταγενέστερο στάδιο η απόδειξη της εγκυρότητας των πληροφοριών που παρασχέθηκαν, καθώς και οι περιοριστικές διαδικασίες ανάκλησης που ενδέχεται να απαιτούν την έκδοση οριστικής δικαστικής απόφασης δύνανται να θέσουν σε σημαντικό κίνδυνο τους τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τις εθνικές διατάξεις και την επιβολή της εφαρμογής των δικαιωμάτων των εργαζομένων και των καταναλωτών.

4.3.4

Επίσης, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι η χρήση του συστήματος ΙΜΙ δεν τροποποιεί το περιεχόμενο των εφαρμοστέων κανόνων για την απόσπαση των εργαζομένων βάσει της οδηγίας 2014/67/ΕΕ και ότι η αναθεώρηση της οδηγίας για την απόσπαση των εργαζομένων, η οποία επί του παρόντος εξετάζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, ορίζει σαφώς την αρχή της «ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας στον ίδιο τόπο», με σεβασμό των συνθηκών εργασίας που θεσπίζονται από τους νόμους και τις συλλογικές συμβάσεις του κράτους μέλους υποδοχής, της υγείας και της ασφάλειας, καθώς και της προστασίας των καταναλωτών και του περιβάλλοντος.

4.3.5

Δεν είναι σαφές ποιος θα ήταν ο αντίκτυπος της πρότασης για την ευρωπαϊκή ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών στα υφιστάμενα τομεακά δελτία κοινωνικής ταυτότητας τα οποία εκδίδονται από τις εθνικές αρχές ή τους κοινωνικούς εταίρους, καθώς και τους τρόπους αλληλεπίδρασής τους με την προτεινόμενη επέκταση του συστήματος IMI. Επιπλέον, υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της ειδικής έκθεσης του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, σύμφωνα με την οποία το ισχύον σύστημα ΙΜΙ παρουσιάζει ορισμένες ελλείψεις που πρέπει να αντιμετωπισθούν, για παράδειγμα, λόγω του φόρτου εργασίας που αυτό συνεπάγεται και της έλλειψης σαφήνειας των απαντήσεων που δίνονται στα διάφορα αιτήματα (5). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σύστημα ΙΜΙ χρειάζεται επαναξιολόγηση και ότι, επί του παρόντος, δεν είναι ακόμη έτοιμο να εγγυηθεί μια βέλτιστη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Βελτιώσεις στο σύστημα ΙΜΙ θα πρέπει να γίνεται με στόχο τη διευκόλυνση και τη βελτίωση των ελέγχων στη χώρα όπου ασκείται η εκάστοτε οικονομική δραστηριότητα και τη συμπληρωματικότητα με τα υφιστάμενα συστήματα και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι δυνατότητες ανταλλαγής δεδομένων σε πραγματικό χρόνο (άμεση πρόσβαση στις τράπεζες δεδομένων) πέραν της χειροκίνητης ανταλλαγής δεδομένων που είναι σήμερα εφικτή στο πλαίσιο του συστήματος ΙΜΙ.

4.3.6

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία ότι η αρχή της χώρας καταγωγής θα μπορούσε να εισαχθεί «από την πίσω πόρτα». Η ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών εισάγει διάφορα στοιχεία τα οποία βασίζονται στην αρχή της χώρας καταγωγής επιτρέποντας στους παρόχους υπηρεσιών να αντιμετωπίζουν το κράτος μέλος καταγωγής αποκλειστικά και μόνο ως μεσάζοντα, απαιτώντας από τα κράτη μέλη υποδοχής να αποδέχονται τις αποφάσεις του κράτους μέλους καταγωγής σχετικά με την εγκυρότητα των εγγράφων και την ακρίβεια του περιεχομένου τους, περιορίζοντας έτσι τους μηχανισμούς ελέγχου και εναρμονίζοντας κατά συνέπεια την ανταλλαγή δεδομένων με βάση την αρχή της χώρας καταγωγής.

4.3.7

Το γεγονός ότι —όπως προτείνεται— μια συντονιστική αρχή οφείλει να ελέγχει τις εθνικές απαιτήσεις στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα, φαίνεται να είναι ιδιαίτερα προβληματικό. Οι εν λόγω προθεσμίες θα πρέπει να επανεξεταστούν δεδομένου του γεγονότος ότι η αρμόδια για τη διαχείριση της ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών αρχής υποχρεούται να συντονίζει κάθε υπόθεση με τις άλλες συναφείς αρμόδιες αρχές αναφορικά με διάφορες πτυχές των νομικών απαιτήσεων. Επιπλέον, θα πρέπει να δηλωθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια ότι η οδηγία για τα επαγγελματικά προσόντα έχει το προβάδισμα για όλες τις πτυχές επαγγελματικής αναγνώρισης σε σχέση με τη νέα ηλεκτρονική κάρτα.

4.3.8

Η πλήρως ηλεκτρονική διαδικασία, σε συνδυασμό με την περιορισμένη δυνατότητα των κρατών μελών υποδοχής να επαληθεύσουν τις πληροφορίες που παρέχονται στο κράτος μέλος καταγωγής μέσω της ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών, θα διευκολύνει τη δημιουργία εικονικών εταιρειών για σκοπούς φοροδιαφυγής και κοινωνικού ντάμπινγκ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί, συνεπώς, ότι η διαδικασία χρειάζεται περαιτέρω προσαρμογές προκειμένου να διασφαλιστεί ότι μπορούν να αποφευχθούν τέτοιου είδους εξελίξεις.

4.3.8.1

Επιπλέον, η πρόταση δεν διευκρινίζει ποια στοιχεία πρέπει να αξιολογούνται από το κράτος μέλος καταγωγής προκειμένου να δηλωθεί ότι ένας πάροχος υπηρεσιών είναι νόμιμα εγκατεστημένος στο εν λόγω κράτος. Ειδικότερα, δεν υπάρχει καμία αναφορά στα πραγματικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στην οδηγία 2014/67/ΕΕ για τον καθορισμό του κατά πόσον μια επιχείρηση ασκεί πραγματικά ουσιαστικές δραστηριότητες στο ενδιαφερόμενο κράτος μέλος.

4.3.9

Η επαλήθευση των ταυτοτήτων και η λεπτομερής εξέταση των πρωτότυπων εγγράφων είναι καθοριστικής σημασίας ώστε να μην αποκτούν δικαίωμα πρόσβασης ανυπόληπτες και εγκληματικές επιχειρήσεις (μια παρόμοια συζήτηση ανέκοψε την εφαρμογή της οδηγίας SUP [Societas Unius Personae/Single-member private limited liability company — Μονοπρόσωπες εταιρείες περιορισμένης ευθύνης] (6)). Επομένως, το κράτος μέλος υποδοχής πρέπει να είναι πλήρως υπεύθυνο για τη διαδικασία έκδοσης μιας ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών.

4.3.9.1

Τα κράτη μέλη υποδοχής πρέπει να είναι πλήρως υπεύθυνα να αποφασίζουν ποιες διαδικασίες πρέπει να ακολουθήσουν για την καταχώριση των δευτερευουσών εγκαταστάσεων, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών της αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων. Η συμμετοχή των κρατών μελών προέλευσης ως διαμεσολαβητών σε μια διαδικασία για την ίδρυση υποκαταστήματος θα προσθέσει επιπλέον διοικητικές επιβαρύνσεις στις αρχές των κρατών μελών καταγωγής και υποδοχής και θα μπορούσε να παρεμποδίσει τους λεπτομερείς ελέγχους στη χώρα όπου, για παράδειγμα, διαπιστώνονται παραβιάσεις των δικαιωμάτων των εργαζομένων και των καταναλωτών.

4.3.10

Παρά το γεγονός ότι ο προτεινόμενος κανονισμός ορίζει ότι από το πεδίο εφαρμογής του εξαιρούνται τα συστήματα προηγούμενης κοινοποίησης για τους αποσπασμένους εργαζόμενους, η πρόταση εισάγει ένα εναρμονισμένο ευρωπαϊκό σύστημα προηγούμενης κοινοποίησης για τους αποσπασμένους εργαζόμενους με βάση την εθελοντική συμμετοχή των κρατών μελών. Η ενέργεια αυτή θα ανοίξει τον δρόμο για την υποχρεωτική επέκταση σε μεταγενέστερο στάδιο, κάτι το οποίο δεν είναι ούτε επιθυμητό ούτε συμβατό με τις διατάξεις της οδηγίας 2014/67/ΕΕ. Κατά τη διάρκεια των πολιτικών συζητήσεων για την οδηγία 2014/67/ΕΕ σχετικά με την εφαρμογή, συμφωνήθηκε σαφώς ότι αρμόδια εθνική αρχή για τη θέσπιση εργαλείων εφαρμογής είναι το κράτος μέλος υποδοχής (άρθρο 9 της οδηγίας 2014/67/ΕΕ).

4.3.11

Οι διαδικασίες για την ακύρωση της ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών μπορεί να απαιτήσουν να τεθεί σε ισχύ τελεσίδικη δικαστική απόφαση και να παρασχεθούν στους παρόχους υπηρεσιών διάφοροι μηχανισμοί για τη συνέχιση, στο μεταξύ, των υπηρεσιών τους. Αυτό αποτρέπει την πραγματοποίηση αποτελεσματικότητα εκ των υστέρων ελέγχων από το κράτος μέλος υποδοχής, παρεμποδίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την εφαρμογή των δικαιωμάτων των εργαζομένων και της ισχύουσας νομοθεσίας. Επιπλέον, οι νομοθετικές προτάσεις δεν περιλαμβάνουν αποτρεπτικές κυρώσεις —είτε για το κράτος μέλος είτε για την αιτούσα εταιρεία— λόγω κατάχρησης της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών.

4.3.12

Ο κανονισμός επιτρέπει στα φυσικά πρόσωπα να υποβάλουν αίτηση για ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών. Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος κατάχρησης της κάρτας σε ορισμένους τομείς, διευκολύνοντας έτσι την εικονική αυτοαπασχόληση.

4.3.13

Δεδομένου του γεγονότος ότι το κατά πόσο ένα πρόσωπο μπορεί να χαρακτηριστεί ως αυτοαπασχολούμενος ή μισθωτός εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η δραστηριότητα, η εκδούσα αρχή του κράτους μέλους καταγωγής δεν δύναται να εκδώσει ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών στην οποία να δηλώνεται ότι ένα πρόσωπο εργάζεται ως αυτοαπασχολούμενο σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους μέλους υποδοχής.

4.3.14

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ακύρωση της ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών για τους αυτοαπασχολούμενους απαιτεί τελεσίδικη δικαστική απόφαση. Με τον τρόπο αυτό παρεμποδίζεται η ταχεία ακύρωση σε περιπτώσεις κατάχρησης και θα μπορούσε να δοθεί η δυνατότητα σε ψευδοαυτοαπασχολούμενους να συνεχίζουν τις δραστηριότητές τους έως ότου ληφθεί η τελεσίδικη απόφαση του δικαστηρίου. Αυτό θα δημιουργήσει ένα σημαντικό κανονιστικό κενό το οποίο θα διαταράξει τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, όπως για παράδειγμα της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας.

4.3.15

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι, σε επίπεδο ΕΕ, μια παρόμοια διαδικασία έκδοσης εντύπων PD Α1 σχετικά με την απόσπαση των εργαζομένων έχει ήδη αναδείξει ενδεχόμενες παγίδες, καθότι η έκδοσή τους βασίζεται αποκλειστικά στο κράτος μέλος καταγωγής, προκειμένου να επικυρωθούν τα δεδομένα σχετικά με νεοεισερχόμενους παρόχους υπηρεσιών, ιδίως στην περίπτωση της ψευδοαυτοαπασχόλησης. Στο σημείο αυτό, η εκτίμηση επιπτώσεων που συνοδεύει την πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας 96/71/ΕΚ σχετικά με την απόσπαση εργαζομένων επισημαίνει: «Η ακρίβεια των πληροφοριών που περιέχονται στα έγγραφα PD Α1 δεν μπορεί να διασφαλιστεί, μεταξύ άλλων, λόγω της έλλειψης επίσημων ελέγχων από τις αρχές στις χώρες αποστολής» (7).

4.3.16

Η πρόταση εισάγει ένα εναρμονισμένο εργαλείο για την παροχή πληροφοριών σχετικά με την ασφαλιστική κάλυψη. Ωστόσο, δεδομένου ότι το εργαλείο αυτό θα συνδέεται με την ηλεκτρονική κάρτα υπηρεσιών, οι πληροφορίες θα πρέπει να δίδονται μόνο μία φορά, κάτι το οποίο θα καταστήσει τις επιθεωρήσεις και τους ελέγχους στα κράτη μέλη υποδοχής πιθανώς λιγότερο αποτελεσματικούς.

4.3.16.1

Επιπλέον, οι ασφαλιστικές εταιρείες θα υποχρεούνται να υπολογίζουν τα ασφάλιστρα με βάση το ιστορικό του κράτους μέλους καταγωγής, γεγονός το οποίο θα μπορούσε να επηρεάσει το δικαίωμα και την ευθύνη των ασφαλιστικών εταιρειών ως προς την αξιολόγηση των κινδύνων.

4.3.17

Η Επιτροπή διατηρεί ένα ευρύ φάσμα εκτελεστικών αρμοδιοτήτων όσον αφορά τον σχεδιασμό του περιεχομένου και των τεχνικών παραμέτρων της ηλεκτρονικής κάρτας υπηρεσιών. Ωστόσο, η εναρμόνιση στον τομέα αυτό ενδέχεται να αποδυναμώσει την ικανότητα των κρατών μελών να διενεργούν αποτελεσματικούς ελέγχους στους νεοεισερχόμενους παρόχους υπηρεσιών όσον αφορά τα δικαιώματα των εργαζομένων στους τομείς της υγείας και της ασφάλειας.

4.4.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι οι διαφορές μεταξύ των ρυθμιστικών εννοιών δεν υποδεικνύουν από μόνες τους ανάγκη για μεταρρύθμιση. Πολλές κανονιστικές ρυθμίσεις βασίζονται σε παραδόσεις και στην εμπειρία. Είναι σημαντικές για την προστασία του πελάτη και πρέπει να διατηρηθούν. Η αρχή της «ισοδυναμίας» βασίζεται στο γεγονός ότι όντως υφίστανται αυτά τα διαφορετικά συστήματα. Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι τα εθνικά επαγγελματικά συστήματα βασίζονται σε μακρά παράδοση. Το ερευνητικό έργο παρουσιάζει αρκετά διαφορετικά αποτελέσματα σε σχέση με τα οφέλη των μέτρων απορρύθμισης.

4.4.2

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον νέο δείκτη έντασης των ρυθμίσεων δεδομένου ότι επιτρέπει υψηλότερο επίπεδο ανάλυσης από τον δείκτη ρύθμισης της αγοράς προϊόντων του ΟΟΣΑ. Εξακολουθούν να υπάρχουν λεπτομέρειες που αξίζει να επανεξετασθούν (π.χ. η αναφορά της συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης ως αρνητικού περιορισμού φαίνεται ακατάλληλη). Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι, για να είναι σε θέση να εκφέρει αμερόληπτη άποψη επί των διαφορετικών ρυθμιστικών συστημάτων, η οδηγία θα έπρεπε να περιλαμβάνει όχι μόνο την εκ των προτέρων ρύθμιση (π.χ. προστασία των τίτλων, απαιτούμενα προσόντα), αλλά και την εκ των υστέρων ρύθμιση (π.χ. απαιτήσεις κανονισμών δόμησης και της οικοδομικής άδειας). Επιπλέον, θα πρέπει να δηλώνεται σαφώς ότι ο δείκτης έντασης των ρυθμίσεων είναι ουδέτερος, χωρίς καμία δήλωση σχετικά με την αξία ή αιτιολόγηση των κανονιστικών ρυθμίσεων.

31.8.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 288/52

Εισηγητής:

Giuseppe GUERINI

1.1

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τα μέτρα που θέσπισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αντιμετώπιση όλων των μορφών φορολογικής απάτης και θεωρεί ότι ο μηχανισμός αντιστροφής της επιβάρυνσης (ΜΑΕ) για τη συλλογή του φόρου προστιθεμένης αξίας (ΦΠΑ) ενδέχεται να αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την καταπολέμηση της αλυσιδωτής απάτης (απάτη τύπου carousel) και της φοροδιαφυγής όσον αφορά τον ΦΠΑ.

1.2

Ωστόσο, η χρήση του μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης, που αποτελεί παρέκκλιση από τις καθιερωμένες αρχές του ΦΠΑ, δεν πρέπει να οδηγήσει σε υπονόμευση της εσωτερικής αγοράς και πρέπει να αποτελεί προσωρινή λύση και να αξιολογηθεί δεόντως από την Επιτροπή σε ό,τι αφορά τις δυνητικές επιπτώσεις στην εσωτερική αγορά. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της σχετικά με τον κίνδυνο δυνητικού κατακερματισμού του συστήματος ΦΠΑ λόγω των προτεινόμενων μέτρων, λαμβανομένων υπόψη των βημάτων που προβλέπονται στο πρώτο στάδιο του σχεδίου δράσης της Επιτροπής για τον ΦΠΑ, που πρόκειται να εφαρμοστούν μόνο σε συγκεκριμένα αγαθά και όχι σε υπηρεσίες (1).

1.3

Ειδικότερα, είναι αναγκαίο να αξιολογηθεί κατά πόσον τα οφέλη της αντιμετώπισης της απάτης αντισταθμίζονται από τις δυνητικές επιπτώσεις στη συνοχής της εσωτερικής αγοράς. Για αυτόν τον λόγο, η Επιτροπή πρέπει να παρακολουθεί συνεχώς τη λειτουργία του γενικευμένου μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης (ΓΜΑΕ) και να έχει τη δυνατότητα παρέμβασης σε περίπτωση ανεπιθύμητων επιπτώσεων.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί ειδική έμφαση στην αρχή της αναλογικότητας, καθώς το κόστος συμμόρφωσης για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) όσον αφορά την εισαγωγή μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης θα είναι ουσιαστικό και ενδέχεται να επηρεάσει τις ταμειακές ροές, με κίνδυνο οι ΜΜΕ ειδικότερα να αντιμετωπίσουν προβλήματα ρευστότητας λόγω του ΓΜΑΕ.

1.5

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή σε μελέτες (2) που κατέδειξαν ότι οι μηχανισμοί αντιστροφής της επιβάρυνσης και διαχωρισμού των πληρωμών συχνά προκάλεσαν, όπου εφαρμόστηκαν, προβλήματα ταμειακών ροών για τις φορολογικά συνεπείς επιχειρήσεις. Με άλλα λόγια, οι προσπάθειες καταπολέμησης της φορολογικής απάτης μικρού αριθμού ανέντιμων επιχειρήσεων προκάλεσαν μείζονα προβλήματα λειτουργίας σε φορολογικά συνεπείς οικονομικούς παράγοντες, που δημιουργούν θέσεις εργασίας και πλούτο στην εσωτερική αγορά.

1.6

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι λύσεις που υιοθετούνται για την καταπολέμηση της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης δεν πρέπει να επιβάλλουν υπερβολικά και δυσανάλογα βάρη στις φορολογικά συνεπείς επιχειρήσεις, ιδίως στις ΜΜΕ. Μάλιστα, όπως αναφέρθηκε παλαιότερα από την ΕΟΚΕ αναφορικά με το σχέδιο δράσης της Επιτροπής για τον ΦΠΑ, οι καλόπιστες επιχειρήσεις πρέπει να προστατευθούν και να μην τους επιβληθούν νέα, υπερβολικά μέτρα (3).

1.7

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η εθνική διάσταση της καταπολέμησης της φορολογικής απάτης προϋποθέτει ότι όλα τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν πλήρως τις ευθύνες τους για τη λειτουργία των φορολογικών συστημάτων τους και ότι παρέχουν μέσα αντιμετώπισης της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης που δεν πλήττουν ούτε επηρεάζουν τη λειτουργία των φορολογικών συστημάτων των άλλων κρατών μελών.

1.8

Συνολικά, για την ΕΟΚΕ τα προτεινόμενα μέτρα δεν πρέπει να επηρεάζουν αρνητικά τους στόχους που ορίζονται στο σχέδιο δράσης για τον ΦΠΑ, ούτε να εμποδίζουν ή να καθυστερούν την πλήρη και έγκαιρη υλοποίησή του. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι έφτασε η ώρα να κάνουμε ένα ποιοτικό βήμα προόδου επί του ζητήματος για να στηρίξουμε την ενιαία αγορά και να συμβάλουμε στην απασχόληση, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα. Επιπλέον, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι σημαντική η εφαρμογή όλων των μερών του σχεδίου δράσης ως αδιαιρέτου συνόλου (4).

1.9

Για να εξασφαλιστεί η ορθή λειτουργία της εν λόγω νομοθετικής πρότασης και για να μειωθεί τυχόν μελλοντική ανάγκη χρήσης επιπρόσθετων παρεκκλίσεων από τις καθιερωμένες αρχές και τους κανόνες για το σύστημα ΦΠΑ της ΕΕ, τα κράτη μέλη που ζητούν την εφαρμογή του ΓΜΑΕ πρέπει να επιβάλλουν συγκεκριμένες και εφικτές απαιτήσεις ηλεκτρονικής τιμολόγησης για να εξασφαλιστεί η πλήρης ιχνηλασιμότητα των πληρωμών.

2.1

Στην ανακοίνωσή της στις 7 Απριλίου 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιο δράσης της για τον ΦΠΑ. Το 2017 θα ακολουθήσει νομοθετική πρόταση για τη μεταρρύθμιση και τον εκσυγχρονισμό των ισχυόντων ευρωπαϊκών κανόνων για τον ΦΠΑ.

2.2

Τόσο το σχέδιο δράσης της Επιτροπής όσο και η μελλοντική νομοθετική πρόταση που είναι προγραμματισμένη για το 2017 επιδιώκουν, μεταξύ άλλων, τη γεφύρωση του «ελλείμματος ΦΠΑ» — της διαφοράς μεταξύ των προσδοκώμενων και των πραγματικών εσόδων από τον ΦΠΑ — μέσω της ελαχιστοποίησης της απάτης που σχετίζεται με αυτόν.

2.3

Εκκρεμούσης της ολοκλήρωσης της μεταρρύθμισης του ευρωπαϊκού συστήματος ΦΠΑ και κατόπιν αιτήματος ορισμένων εθνικών κυβερνήσεων, η Επιτροπή αναγνώρισε την επείγουσα ανάγκη να επιτραπεί σε ορισμένα κράτη μέλη η θέσπιση γενικευμένων μηχανισμών αντιστροφής της επιβάρυνσης (ΓΜΑΕ) σε προσωρινή βάση.

2.4

Η Επιτροπή ανέπτυξε την έννοια των ΓΜΑΕ στην πρόταση οδηγίας (2016/0406 — CNS) για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ, η οποία αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης.

2.5

Δεδομένου ότι ο ΓΜΑΕ παρεκκλίνει από μία εκ των θεμελιωδών αρχών της ενωσιακής νομοθεσίας για τον ΦΠΑ, την αρχή των τμηματικών καταβολών, η Επιτροπή αποφάσισε να επιτρέψει στα κράτη μέλη την εφαρμογή του μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

2.6

Συγκεκριμένα: α) το κράτος μέλος πρέπει να έχει έλλειμμα ΦΠΑ που να υπερβαίνει τη διάμεση τιμή στην ΕΕ κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες, β) το ποσοστό του ελλείμματος ΦΠΑ λόγω αλυσιδωτής απάτης πρέπει να υπερβαίνει το 25 % και γ) πρέπει να αποδεικνύεται ότι άλλα μέτρα ελέγχου δεν είναι επαρκή για την καταπολέμηση της απάτης στο έδαφός του.

2.7

Για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο η γενικευμένη εφαρμογή του μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης να οδηγήσει στον κατακερματισμό της εσωτερικής αγοράς, πιθανότητα που επισημάνθηκε από ορισμένα κράτη μέλη, η Επιτροπή προέβλεψε τη δυνατότητα επανεξέτασης της εφαρμογής των μηχανισμών όπου τεκμηριώνεται ανεπιθύμητος αντίκτυπος στην εσωτερική αγορά, που δεν συνάδει με τους γενικούς στόχους της ΕΕ.

3.1

Η σχετική με τον ΦΠΑ φοροδιαφυγή αποτελεί ευρωπαϊκή επιδημία που πρέπει να καταπολεμηθεί. Η ανησυχητικότερη μορφή απάτης στον τομέα ΦΠΑ είναι η «αλυσιδωτή απάτη» (απάτη τύπου carousel), την οποία επιδιώκει να αποτρέψει ο μηχανισμός αντιστροφής της επιβάρυνσης ΦΠΑ.

3.2

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την εισαγωγή ικανών μηχανισμών με στόχο την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, επισημαίνοντας παράλληλα ότι κάθε παρέκκλιση από τον ενιαίο χαρακτήρα του ευρωπαϊκού συστήματος ΦΠΑ πρέπει να είναι προσωρινή, αναλογική και επαρκώς αξιολογημένη προκειμένου να εκτιμηθούν οι δυνητικές επιπτώσεις της στην εσωτερική αγορά. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο δεδομένου ότι το άρθρο 113 της Συνθήκης, που διέπει τη νομοθετική πρόταση της Επιτροπής, προβλέπει τη δυνατότητα ανάληψης δράσης στον τομέα της φορολογίας μέσω μέτρων εναρμόνισης που αποσκοπούν στη διασφάλιση της ορθής λειτουργίας της ενιαίας αγοράς και της μη στρέβλωσης του ανταγωνισμού.

3.3

Συνολικά, τα προτεινόμενα μέτρα δεν πρέπει να επηρεάζουν αρνητικά τους στόχους που ορίζονται στο σχέδιο δράσης για τον ΦΠΑ, ούτε να εμποδίζουν ή να καθυστερούν την πλήρη και έγκαιρη υλοποίησή του. Έφτασε η ώρα να κάνουμε ένα ποιοτικό βήμα προόδου για να στηρίξουμε την ενιαία αγορά και να συμβάλουμε στην απασχόληση, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα.

3.4

Επιπλέον, είναι σημαντικό να επιδιωχθεί η υλοποίηση όλων των μερών του Σχεδίου δράσης ως αδιαιρέτου συνόλου, καθώς αυτό θα επιτρέψει την αντιμετώπιση της μερίδας του λέοντος των μορφών απάτης στον τομέα του ΦΠΑ κατά τρόπο ολοκληρωμένο.

3.5

Συνεπώς, πρέπει να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με την αρχή της αναλογικότητας που αναφέρεται στην νομοθετική πρόταση της Επιτροπής και να δοθεί η δέουσα προσοχή στα διάφορα δημόσια συμφέροντα που πρέπει να συμφιλιωθούν, συμπεριλαμβανομένου του γενικού συμφέροντος που ενέχει η μη θέση σε κίνδυνο της εναρμόνισης των εθνικών συστημάτων ΦΠΑ, με απώτερο στόχο την πλήρη ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς.

3.6

Υπό το φως των ανωτέρω, πρέπει να αναγνωριστεί ότι η πολιτική για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, συμπεριλαμβανομένων των εναρμονισμένων φόρων, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό αρμοδιότητα των κρατών μελών και ότι οι φορολογικές αρχές είναι πρωτίστως εγχώριου χαρακτήρα. Ομοίως, τόσο η στατιστική κατανόηση του ζητήματος όσο και οι πρακτικές και μορφές φοροδιαφυγής και καταπολέμησής της έχουν ισχυρούς εθνικούς δεσμούς.

3.7

Από αυτήν την άποψη, ένας μηχανισμός κατά της φοροδιαφυγής που ενεργοποιείται από το κράτος μέλος και παρεκκλίνει από τους κανόνες της ΕΕ συνάδει με τον ρόλο και τις αρμοδιότητες που έχουν οι εθνικές κυβερνήσεις στην καταπολέμηση της φορολογικής απάτης. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση της Επιτροπής συμμορφώνεται με την αρχή της επικουρικότητας, καθώς επιτρέπει στα κράτη μέλη να αναλαμβάνουν δράση σε εθνικό επίπεδο για την καταπολέμηση παράνομων δραστηριοτήτων στο φορολογικό τομέα.

3.8

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η εθνική διάσταση της καταπολέμησης της φορολογικής απάτης προϋποθέτει ότι όλα τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν πλήρως τις ευθύνες τους για τη λειτουργία των φορολογικών συστημάτων τους και ότι παρέχουν μέσα αντιμετώπισης της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης που δεν πλήττουν ούτε επηρεάζουν τη λειτουργία των φορολογικών συστημάτων των άλλων κρατών μελών.

3.9

Η παρέκκλιση που προβλέπεται στην πρόταση της Επιτροπής μέσω του μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης δεν αποτελεί γενικευμένο μέτρο, αλλά υπόκειται σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν την εφαρμογή της παρέκκλισης υπό συγκεκριμένους όρους, παραμένει, ωστόσο, πλήρως προαιρετική.

3.10

Τα κράτη μέλη που ζητούν παρέκκλιση μέσω του μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης πρέπει να έχουν έλλειμμα ΦΠΑ που υπερβαίνει τη διάμεση τιμή της ΕΕ κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες. Αν αναλογιστούμε ότι η διάμεση τιμή της ΕΕ είναι 14 %, άλλες 5 ποσοστιαίες μονάδες φαίνεται να αποτελούν επαρκή και ουσιαστικό λόγος για την έγκριση έκτακτων μέτρων προκειμένου να περιοριστεί το έλλειμμα ΦΠΑ (5).

3.11

Ομοίως, η πρόταση της Επιτροπής για προϋπόθεση μεριδίου άνω του 25 % του ελλείμματος ΦΠΑ του κράτους μέλους λόγω αλυσιδωτής απάτης μοιάζει να υποστηρίζεται από τα προκαταρκτικά στοιχεία, αν συγκρίνουμε το ποσοστό αυτό με τον ενωσιακό μέσο όρο (24 %) (6).

3.12

Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης τη γενική πρόβλεψη δυνάμει της οποίας το κράτος μέλος πρέπει να αντιμετωπίζει διοικητικές δυσκολίες στην καταπολέμηση της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης, καθώς η προϋπόθεση αυτή δείχνει ότι ο ΓΜΑΕ αποτελεί την αποτελεσματικότερη και αναλογικότερη μέθοδο επίτευξης του στόχου μείωσης του ελλείμματος ΦΠΑ, σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον τόσο της ΕΕ όσο και των κρατών μελών.

3.13

Η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει ότι ο μηχανισμός αντιστροφής της επιβάρυνσης αφορά συναλλαγές αξίας άνω των 10 000 ευρώ. Θεωρούμε αυτόν τον ελάχιστο κανόνα αποδεκτό, δεδομένων των ποικίλων και συχνά διαμετρικά αντίθετων συμφερόντων που πρέπει να συνυπολογιστούν κατά την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, την εναρμόνιση των φορολογικών συστημάτων και την απλοποίηση του διοικητικού φόρτου που σχετίζεται με τα φορολογικά καθήκοντα.

4.1

Η αξιολόγηση κανονιστικού αντίκτυπου που διεξήγαγε η Επιτροπή δείχνει ότι η θέσπιση ΓΜΑΕ δεν καταπολεμά κατ' ανάγκη όλες τις δυνητικές περιπτώσεις απάτης: αντιθέτως, ενδέχεται να αναδυθούν νέες μορφές απάτης, ή διαφορετικές μορφές σε σχέση με τις επικρατέστερες αυτή τη στιγμή στα κράτη μέλη. Η Επιτροπή πρέπει, συνεπώς, να παρακολουθεί δεόντως τη λειτουργία του ΓΜΑΕ, διατηρώντας την εξουσία να παρεμβαίνει σε περίπτωση ανεπιθύμητων επιπτώσεων στη λειτουργία της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς.

4.2

Για να εξασφαλιστεί η ορθή λειτουργία της εν λόγω νομοθετικής πρότασης και για να μειωθεί τυχόν μελλοντική ανάγκη χρήσης επιπρόσθετων παρεκκλίσεων από τις καθιερωμένες αρχές και κανόνες για το σύστημα ΦΠΑ της ΕΕ, τα κράτη μέλη που ζητούν την εφαρμογή του ΓΜΑΕ πρέπει να επιβάλλουν συγκεκριμένες απαιτήσεις ηλεκτρονικής τιμολόγησης στους φορολογούμενους για να εξασφαλιστεί η πλήρης ιχνηλασιμότητα των πληρωμών.

4.3

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ειδικότερα τη δυνατότητα περιορισμού ή εξάλειψης των μηχανισμών αντιστροφής της επιβάρυνσης και διαχωρισμού των πληρωμών, όπου χρησιμοποιείται ευρέως και ορθά η ηλεκτρονική τιμολόγηση για την πιστοποίηση των εσόδων από πωλήσεις. Αυτή η μέθοδος τιμολόγησης θα καταστήσει δυνατή την επαλήθευση της ορθής καταβολής του ΦΠΑ σε πραγματικό χρόνο, αποτρέποντας έτσι επιβλαβείς χρηματοοικονομικές επιπτώσεις για πολλές φορολογικά συνεπείς επιχειρήσεις.

4.4

Η αντιμετώπιση της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης αποτελεί αναμφίβολα στόχο που πρέπει να επιδιωχθεί με ζήλο και μέσω της ανάπτυξης κατάλληλων νομοθετικών μέτρων από τα κράτη μέλη. Παρ' όλα αυτά, πρέπει να επισημανθεί ότι η εφαρμογή μηχανισμών αντιστροφής της επιβάρυνσης σε σχέσεις B2B (business-to-business) μεταξύ ιδιωτικών οντοτήτων και μηχανισμών διαχωρισμού των πληρωμών σε σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων και δημοσίων αρχών ενδέχεται να αποβεί ιδιαίτερα επαχθής για τις φορολογικά συνεπείς επιχειρήσεις.

4.5

Πρώτον, όπως έδειξε η αξιολόγηση κανονιστικού αντίκτυπου που προετοίμασε η Επιτροπή, το κόστος συμμόρφωσης που σχετίζεται με τη χρήση του μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης στις ΜΜΕ θα είναι ιδιαίτερα υψηλό για τις εγχώριες συναλλαγές και ακόμα υψηλότερο για τις διασυνοριακές. Σύμφωνα με την αξιολόγηση αντίκτυπου της Επιτροπής, ο μηχανισμός αντιστροφής της επιβάρυνσης συνεπάγεται αύξηση κατά 43 % του κόστους συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις (7). Παρότι η γενικευμένη αντιστροφή της επιβάρυνσης αναμένεται να δημιουργήσει μικρότερο κόστος συμμόρφωσης από ό,τι η αντιστροφή της επιβάρυνσης για έναν μόνο κλάδο, η αύξηση παραμένει δραματική.

4.6

Δεύτερον, μελέτες (8) κατέδειξαν ότι οι μηχανισμοί αντιστροφής της επιβάρυνσης και διαχωρισμού των πληρωμών συχνά προκάλεσαν, όπου εφαρμόστηκαν, προβλήματα ταμειακών ροών για πολλές φορολογικά συνεπείς επιχειρήσεις.

4.7

Με άλλα λόγια, οι προσπάθειες καταπολέμησης της φορολογικής απάτης μικρού αριθμού ανέντιμων επιχειρήσεων προκάλεσαν μείζονα προβλήματα λειτουργίας σε φορολογικά συνεπείς οικονομικούς παράγοντες, που δημιουργούν θέσεις εργασίας και πλούτο στην εσωτερική αγορά.

4.8

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη ότι η αρχή της αναλογικότητας πρέπει να τηρείται στην πρόταση της Επιτροπής και στα επιμέρους εθνικά νομικά συστήματα, και να εξασφαλιστεί ότι τα μέτρα που θα ληφθούν θα είναι αναλογικά ως προς την ανάγκη καταπολέμησης της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης χωρίς να πλήττεται η εσωτερική αγορά. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την ίδια αρχή, οι λύσεις που θα υιοθετηθούν πρέπει να αντιμετωπίζουν τις παράνομες δραστηριότητες χωρίς να επιβάλλουν υπερβολικό και δυσανάλογο φόρτο στις έντιμες επιχειρήσεις, ιδίως δε τις ΜΜΕ.

4.9

Οι ανωτέρω προβληματισμοί αποτελούν επιπρόσθετα επιχειρήματα που συνηγορούν υπέρ της μεταβατικής βάσης του γενικευμένου μηχανισμού. Διαφορετικά, θα γίνουμε μάρτυρες μιας απαράδεκτης επιδείνωσης του διοικητικού φόρτου, ιδίως για τις ΜΜΕ, και ταυτόχρονα της στρέβλωσης της δυναμικής της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, καθώς υφίσταται σοβαρός κίνδυνος διαφοροποιημένων δραστηριοτήτων ταμειακών ροών για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν σε διαφορετικά κράτη μέλη.

31.8.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 288/56

Εισηγήτρια:

Marjolijn BULK

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την έναρξη της διαδικασίας αναθεώρησης της οδηγίας για τους καρκινογόνους παράγοντες και δηλώνει πρόθυμη να συμβάλει σε αυτή τη σημαντική συζήτηση.

1.2

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε εκτίμηση αντικτύπου της ενδεχόμενης επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας για τους καρκινογόνους και μεταλλαξιογόνους παράγοντες (εφεξής «οδηγία κ.μ.π.») σε ουσίες που είναι τοξικές για την αναπαραγωγή.

1.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά εντόνως στις αναθεωρήσεις της οδηγίας κ.μ.π. και στις τροποποιήσεις που έχουν προγραμματιστεί για το 2018 να δίνεται έμφαση στην έκθεση λόγω εργασίας των γυναικών σε καρκινογόνους παράγοντες.

1.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προχωρήσει μέσω κοινής μεθοδολογίας για τον καθορισμό δεσμευτικών οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης (BOELs) στην οδηγία κ.μ.π., κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, τα κράτη μέλη και άλλους συναρμοδίους.

1.5

Οι δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης πρέπει να ορίζονται βάσει επιστημονικών και στατιστικών στοιχείων και με τη συνεκτίμηση διαφόρων παραγόντων όπως η εφικτότητα και οι δυνατότητες μέτρησης των επιπέδων έκθεσης. Στις Κάτω Χώρες και τη Γερμανία ακολουθείται μια προσέγγιση με βάση τον κίνδυνο, που διευκολύνει τον καθορισμό δεσμευτικών οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης, με τη συνεκτίμηση του επίπεδου του κινδύνου ως βασικού καθοριστικού παράγοντα κοινωνικού συμβιβασμού.

1.6

Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαίο να θεσπιστούν προγράμματα διά βίου παρακολούθησης της υγείας όλων έχουν εκτεθεί σε καρκινογόνες ουσίες στον χώρο εργασίας τους. Τα προγράμματα αυτά θα υπάγονται στα εθνικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης ή δημόσιας υγείας.

1.7

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, για τη βελτίωση της προστασίας των εργαζομένων από την έκθεση σε καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες και τοξικές για την αναπαραγωγή ουσίες κατά την εργασία, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε οι επιθεωρήσεις εργασίας να διαθέτουν επαρκή οικονομικά μέσα και προσωπικό για την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

1.8

Η ΕΟΚΕ συντάσσεται με την κοινή θέση των κοινωνικών εταίρων της Ευρώπης και συνιστά τη θέσπιση δεσμευτικής οριακής τιμής επαγγελματικής έκθεσης στη φορμαλδεΰδη.

1.9

Η ΕΟΚΕ εισηγείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά τη θέσπιση ενός νομικού ορισμού των καυσαερίων κινητήρων ντίζελ, να λάβει υπόψη της το πόρισμα της Επιστημονικής επιτροπής για τα όρια έκθεσης κατά τη διάρκεια της εργασίας σε χημικές ουσίες (SCOEL) όσον αφορά τον εν λόγω τύπο καυσαερίων.

2.1

Ο καρκίνος αποτελεί την κυριότερη αιτία θανάτων που οφείλονται στις συνθήκες εργασίας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2013 καταγράφηκαν στην ΕΕ 1,314 εκατομμύρια θάνατοι από καρκίνο. Περισσότεροι από 100 000 θάνατοι στην ΕΕ οφείλονταν σε καρκίνο λόγω της εργασίας. Ο καρκίνος είναι η πρώτη αιτία θανάτων στην ΕΕ που συνδέονται με την εργασία. Περίπου είκοσι εκατομμύρια εργαζόμενοι στην ΕΕ εκτίθενται σε καρκινογόνους παράγοντες στον χώρο εργασίας τους. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσε το 2015 το Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας και Περιβάλλοντος των Κάτω Χωρών (1), το ετήσιο κόστος των εν λόγω κρουσμάτων καρκίνου λόγω της εργασίας ανέρχεται στα 334 δισ. ευρώ.

2.2

Η νομοθεσία για την προστασία των εργαζομένων διαλαμβάνει το ζήτημα του καρκίνου λόγω εργασίας (επαγγελματικού) σε διάφορες οδηγίες. Οι γενικές υποχρεώσεις της οδηγίας-πλαισίου (2) του 1989 ισχύουν για όλους τους κινδύνους και καθορίζουν τα γενικά μέτρα που πρέπει να εφαρμόζονται στον χώρο εργασίας. Η οδηγία με θέμα τους χημικούς παράγοντες (3) ισχύει για όλα τα επικίνδυνα χημικά προϊόντα. Η οδηγία για τον αμίαντο (4) λαμβάνει υπόψη ορισμένες ειδικές ανάγκες για την πρόληψη των ασθενειών που συνδέονται με τον αμίαντο. Η δε βασική νομοθετική πράξη είναι η οδηγία για τους καρκινογόνους παράγοντες που θεσπίστηκε το 1990.

2.3

Στην οδηγία κ.μ.π. ορίζονται οι γενικές ελάχιστες απαιτήσεις. Οι εργοδότες πρέπει να εντοπίζουν και να αξιολογούν τους κινδύνους, καθώς και να προλαμβάνουν την έκθεση σε αυτούς όταν εκδηλώνονται. Στις περιπτώσεις όπου αυτό είναι τεχνικά εφικτό, απαιτείται η υποκατάσταση με μη επικίνδυνη ή λιγότερο επικίνδυνη διεργασία ή χημικό παράγοντα. Αν η υποκατάσταση δεν είναι τεχνικά εφικτή, οι χημικοί καρκινογόνοι παράγοντες πρέπει –επίσης στον βαθμό που αυτό είναι τεχνικά εφικτό– να παρασκευάζονται και να χρησιμοποιούνται εντός κλειστού συστήματος, ώστε να αποτρέπεται η έκθεση του ατόμου. Στις περιπτώσεις όπου ούτε αυτό είναι τεχνικά εφικτό, η έκθεση των εργαζομένων πρέπει να περιορίζεται στο χαμηλότερο επίπεδο που είναι τεχνικά εφικτό.

2.4

Πέραν αυτών των γενικών ελάχιστων απαιτήσεων, η οδηγία κ.μ.π. περιλαμβάνει τον καθορισμό οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης (OEL) σε συγκεκριμένα καρκινογόνα και μεταλλαξιογόνα ως αναπόσπαστο μέρος του μηχανισμού για την προστασία των εργαζομένων. Οι ακριβείς δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης για συγκεκριμένους χημικούς παράγοντες καθορίζονται στο παράρτημα III της οδηγίας κ.μ.π. Επί του παρόντος, το εν λόγω παράρτημα περιλαμβάνει δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης μόνο για τρεις περιπτώσεις έκθεσης σε διεργασίες ή ουσίες που προέρχονται από τις εν λόγω μεθόδους. Αυτές οι δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης καλύπτουν ένα μικρό μόνο ποσοστό των εργαζομένων που εκτίθενται σε καρκινογόνους, μεταλλαξιογόνους ή τοξικούς για την αναπαραγωγή παράγοντες.

2.5

Το 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την αναθεώρηση της οδηγίας κ.μ.π. σε τρεις φάσεις. Τον Μάιο του ίδιου έτους εξέδωσε την αρχική πρόταση, η οποία βρίσκεται επί του παρόντος στο στάδιο της συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο Υπουργών. Η δεύτερη πρόταση εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 2017, ενώ η έκδοση της τρίτης πρότασης έχει προγραμματιστεί για το 2018.

2.6

Η αναθεώρηση της οδηγίας κ.μ.π. βρίσκεται σε εξέλιξη. Πρωταρχικός σκοπός της πρώτης πρότασης ήταν η αναθεώρηση δύο υφιστάμενων δεσμευτικών οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης και η θέσπιση άλλων έντεκα νέων. Στην έκθεση Ulvskog (5), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τάχθηκε υπέρ της διαδικασίας αναθεώρησης της οδηγίας κ.μ.π. και ζήτησε, μεταξύ άλλων, τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της, έτσι ώστε να ενταχθούν σε αυτό οι τοξικές για την αναπαραγωγή ουσίες, να θεσπιστούν αυστηρότερες οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης για έξι από τις ουσίες, καθώς και να οριστεί μεταβατική οριακή τιμή, έτσι ώστε να δοθεί στους εργοδότες πρόσθετος χρόνος για την εφαρμογή τους. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπογράμμισε επίσης το γεγονός ότι οι αναθεωρήσεις του 2017 και του 2018 όσον αφορά το παράρτημα III της οδηγίας 2004/37/ΕΚ πρέπει να περιλαμβάνουν –όχι πάντως εξαντλητικά– ουσίες, μείγματα και διεργασίες, όπως το καυσαέριο κινητήρων ντίζελ, η φορμαλδεΰδη, το κάδμιο και οι ενώσεις του, το βηρύλλιο και οι ενώσεις του, οι ενώσεις του νικελίου, το αρσενικό και οι ενώσεις του, καθώς και το ακρυλονιτρίλιο. Στην ευρύτερη πλειονότητά τους, οι πολιτικές ομάδες τάχθηκαν υπέρ της συμβιβαστικής λύσης που προτάθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

2.7

Κύριος στόχος της δεύτερης πρότασης είναι να εγκριθούν πέντε νέες δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης. Παρότι τα σύνθετα μείγματα ΠΑΥ (πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες) και τα χρησιμοποιημένα έλαια κινητήρων αναγράφονται στο παράρτημα που ορίζει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, δεν έχουν οριστεί οριακές τιμές για τους εν λόγω δύο καρκινογόνους παράγοντες. Βασιζόμενη στην ανάλυση που εκπόνησε η ίδια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάνθηκε ότι δεν απαιτείται στο παρόν στάδιο η λήψη μέτρων για τους πέντε προαναφερόμενους καρκινογόνους παράγοντες (6).

3.1

Το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας κ.μ.π. προς το παρόν περιορίζεται στους καρκινογόνους και μεταλλαξιογόνους παράγοντες και, άρα, ίσως να ήταν σκόπιμη η διεύρυνσή του έτσι ώστε να συμπεριλαμβάνει ουσίες που είναι τοξικές για την αναπαραγωγή. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA): «Οι επιπτώσεις της επαγγελματικής έκθεσης στο αναπαραγωγικό σύστημα των ανδρών και των γυναικών ενδέχεται να εκδηλώνονται με τη μορφή μεταβολών στα επίπεδα των ορμονών του φύλου, ελαττωμένης σεξουαλικής επιθυμίας και ικανότητας, διαταραχών της έμμηνης ρύσης, πρόωρης εμμηνόπαυσης, καθυστερημένης εμφάνισης της λειτουργίας της έμμηνης ροής, δυσλειτουργίας των ωοθηκών, υποβάθμισης της ποιότητας του σπέρματος και μειωμένης ανδρικής και γυναικείας γονιμότητας. Η έκθεση σε τοξικούς παράγοντες ενδέχεται να προκαλέσει άμεση κυτταρική βλάβη στα αναπτυσσόμενα σπερματοζωάρια και ωάρια. Η έκθεση της μητέρας κατά τη διάρκεια της κύησης ενδέχεται να προκαλέσει διαταραχές στην εμβρυϊκή ανάπτυξη […]. Η έκθεση σε τοξικές ουσίες μπορεί να έχει πολυάριθμες και ευρέος φάσματος συνέπειες, π.χ. εμβρυικό θάνατο, καθυστέρηση ενδομήτριας ανάπτυξης, πρόωρο τοκετό, συγγενείς διαταραχές, μεταγεννητικό θάνατο, διαταραχές της γνωστικής ανάπτυξης, καθώς και μεταβολές στην ανοσολογική ευαισθησία ή παιδικό καρκίνο. Η έκθεση της μητέρας σε χημικές ουσίες κατά την εργασία μπορεί επίσης να προκαλέσει μόλυνση του μητρικού της γάλακτος. Ορισμένες χημικές ουσίες με ορμονική δράση, οι οποίες είναι γνωστές ως ενδοκρινικοί διαταράκτες, ενδέχεται να επιφέρουν μεταβολές στη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος και να έχουν συνεπώς επιβλαβείς επιπτώσεις στο αναπαραγωγικό σύστημα, π.χ. χαμηλή ποιότητα σπέρματος και βλάβες των αναπαραγωγικών ιστών στους άνδρες, καθώς και ορισμένες γυναικολογικές παθήσεις στις γυναίκες […].».

3.1.1

Δυνάμει του κανονισμού για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων (REACH) και διάφορων ειδικών νομοθετικών πράξεων (για τα καλλυντικά προϊόντα, τα βιοκτόνα και τα φυτοφάρμακα), οι καρκινογόνες, οι μεταλλαξιογόνες και οι τοξικές για την αναπαραγωγή ουσίες διαλαμβάνονται στο πλαίσιο μιας γενικότερης ομάδας ιδιαίτερα προβληματικών ουσιών. Οι εν λόγω ουσίες παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά, μεταξύ των οποίων οι οξείες επιπτώσεις τους στην υγεία, η δυσκολία αντίληψης του κινδύνου (δεδομένου ότι οι συνέπειες της έκθεσης εμφανίζονται συχνά έπειτα από μακρά λανθάνουσα περίοδο), η δυσκολία διαχείρισης του κινδύνου και τα προβλήματα που συνδέονται με την «επίδραση συνδυασμού παραγόντων», δηλαδή η έκθεση σε δύο ή περισσότερες διαφορετικές ουσίες ή διεργασίες. Στην εθνική νομοθεσία διαφόρων κρατών μελών ακολουθείται αυτού του είδους η προσέγγιση, με την υποστήριξη των κοινωνικών εταίρων σε εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε εκτίμηση αντικτύπου της ενδεχόμενης επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας κ.μ.π. στις ουσίες που είναι τοξικές για την αναπαραγωγή.

3.2

Όσον αφορά τη στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση του συνδεόμενου με την εργασία καρκίνου, θα πρέπει να δίνεται μεγαλύτερη προσοχή στις γυναίκες.

3.2.1

Τόσο η μορφή έκθεσης όσο και η μορφή εκδήλωσης καρκινικών εστιών ενδέχεται να ποικίλλουν μεταξύ των ανδρών και των γυναικών. Ο καρκίνος του μαστού, για παράδειγμα, συνιστά εξαιρετικά σπάνια ασθένεια για τους άνδρες, ενώ αποτελεί τη συνηθέστερη μορφή καρκίνου για τις γυναίκες. Οι αιτίες της εμφάνισης καρκίνου του μαστού είναι πιθανό να οφείλονται σε ευρύ φάσμα παραγόντων επαγγελματικής έκθεσης.

3.2.2

Η επιτροπή ζητεί μετ’ επιτάσεως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει συστηματικότερα την επαγγελματική έκθεση των γυναικών σε καρκινογόνους παράγοντες στο πλαίσιο της αναθεώρησης της οδηγίας και των τροποποιήσεων που έχουν προγραμματιστεί για το 2018. Πολλοί κλάδοι εργασίας με μεγάλη παρουσία γυναικών (υγεία, καθαριότητα, κομμωτική κ.ο.κ.) ενέχουν κινδύνους έκθεσης σε καρκινογόνες ουσίες που παραβλέπονται. Είναι αναγκαίο να οριστούν τα κριτήρια ταυτοποίησης και κατηγοριοποίησης των ενδοκρινικών διαταρακτών που προκαλούν ορισμένες μορφές καρκίνου. Πρέπει να ενισχυθεί η πρόληψη όσον αφορά τη χρήση κυτταροστατικών προϊόντων (π.χ. χημειοθεραπευτικά) στα επαγγέλματα του κλάδου της υγείας. Μολονότι η ιοντίζουσα ακτινοβολία δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας γνωμοδότησης, η ΕΟΚΕ επισημαίνει μετ’ επιτάσεως την ανάγκη να ενισχυθούν άλλες οδηγίες, και ιδίως η οδηγία 2013/59/Ευρατόμ.

3.3

Διαπιστώνεται ευρεία συναίνεση μεταξύ των συναρμοδίων ως προς τον ρόλο και τη σημασία των δεσμευτικών οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης. Οι εν λόγω τιμές είναι σημαντικές διότι συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου, ακόμη και όταν δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης. Οι τιμές αυτές πρέπει να οριστούν σε κατάλληλο επίπεδο, με τη συνεκτίμηση των επιστημονικών στοιχείων και των παραμέτρων εφικτότητας.

3.3.1

Εντούτοις, στην ΕΕ δεν εφαρμόζεται ενιαία μεθοδολογία έτσι ώστε να είναι δυνατόν να προκύψουν δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίζεται στη μέθοδο της κατά περίπτωση εξέτασης. Η διαφάνεια και συνοχή θα μπορούσαν, ως επί το πλείστον, να βελτιωθούν. Ορισμένες δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης είναι ικανοποιητικές, ενώ κάποιες άλλες δεν παρέχουν επαρκές επίπεδο προστασίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, όσον αφορά την υγεία και την ανθρώπινη ζωή, ο φιλόδοξος χαρακτήρας των καθοριζόμενων στόχων πρέπει να ανταποκρίνεται στη σοβαρότητα των προκλήσεων.

3.3.2

Ένας άλλος παράγοντας είναι το γεγονός ότι τα κράτη μέλη εφαρμόζουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Ορισμένα εξ αυτών έχουν ορίσει δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης για περισσότερους από εκατό διαφορετικούς καρκινογόνους, μεταλλαξιογόνους ή τοξικούς για την αναπαραγωγή παράγοντες, ενώ κάποια άλλα για λιγότερους από δέκα. Το επίπεδο των εν λόγω τιμών ενίοτε ποικίλλει μεταξύ των χωρών. Η διαφοροποίηση αυτή γεννά δυσκολίες για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διάφορες χώρες με μεταβλητά πρότυπα, και σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να οδηγεί σε συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού.

3.3.3

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ορίσει μεθοδολογία για τη θέσπιση δεσμευτικών οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης στο πλαίσιο της οδηγίας κ.μ.π. Η εν λόγω διαδικασία θα πρέπει περιλαμβάνει ευρεία διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους, τα κράτη μέλη και άλλους συναρμοδίους, μεταξύ των οποίων και οι ΜΚΟ. Η εμπειρία σε εθνικό επίπεδο βοηθά στον προσδιορισμό ορθών πρακτικών. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, θα πρέπει να εξεταστούν ιδιαιτέρως τα ακόλουθα δύο στοιχεία:

3.3.3.1

Πρώτον, η συνέπεια των δεσμευτικών οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης με σκοπό να αποφεύγονται καταστάσεις κατά τις οποίες όσοι εργαζόμενοι εκτίθενται σε ορισμένες ουσίες ενδέχεται να διατρέχουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου από ό,τι οι εργαζόμενοι που εκτίθενται σε άλλες ουσίες. Στη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες προβλέπεται η παροχή στήριξης από τους κοινωνικούς εταίρους στην εφαρμογή μιας προσέγγισης με γνώμονα τον κίνδυνο. Η προσέγγιση αυτή διευκολύνει τη θέσπιση δεσμευτικών οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης με τη συνεκτίμηση του επιπέδου κινδύνου ως βασικού καθοριστικού παράγοντα κοινωνικού συμβιβασμού.

3.3.3.2

Δεύτερον, πρέπει ο καθορισμός δεσμευτικών οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης να βασίζεται σε επιστημονικά στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να λαμβάνουν υπόψη διάφορους παράγοντες, όπως η εφικτότητα και οι δυνατότητες μέτρησης των επιπέδων έκθεσης. Για να διευκολυνθεί η προσπάθεια των εργοδοτών να ιεραρχούν τα προληπτικά μέτρα τους, πρέπει στις εν λόγω τιμές να αναφέρεται ρητά το επίπεδο κινδύνου που συνδέεται με το επίπεδο έκθεσης.

3.4

Στις περισσότερες περιπτώσεις, υπάρχει μια μακρά λανθάνουσα περίοδος μεταξύ της έκθεσης και της εκδήλωσης του καρκίνου. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την προστασία των εκτιθέμενων εργαζομένων ή των εργαζομένων που διατρέχουν κίνδυνο έκθεσης, με την παροχή της δυνατότητας διά βίου ιατρικής παρακολούθησης όλων των εκτιθέμενων εργαζομένων ως μέρος της κοινωνικής ασφάλισης ή των εθνικών συστημάτων υγείας.

3.5

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ενταθούν περισσότερο οι προσπάθειες που επικεντρώνονται στον τομέα των επιστημονικών και στατιστικών μελετών. Ο επαγγελματικός καρκίνος είναι πιθανόν επίσης να οφείλεται στο άγχος, σε ζητήματα οργάνωσης της εργασίας (π.χ. βάρδιες) κτλ. Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη σημασία και χρηματοδότηση στην έρευνα με θέμα τις συνέπειες και την πιθανή συνέργεια της συνδυασμένης έκθεσης σε διάφορους παράγοντες, όπως ο συνδυασμός χημικών ουσιών με βιολογικές ή φυσικές ή ο συνδυασμός τα χημικών ουσιών με την οργάνωση της εργασίας κτλ.

3.6

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ένας από τους κυριότερους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν όσον αφορά την προστασία των εργαζομένων από καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες και τοξικές για την αναπαραγωγή ουσίες στον χώρο εργασίας συνίσταται στην ενίσχυση του ελέγχου της ενεργοποίησης και εφαρμογής της οδηγίας κ.μ.π. Πρέπει τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν έτσι ώστε οι επιθεωρήσεις εργασίας να έχουν στη διάθεσή τους επαρκή οικονομικά μέσα και προσωπικό για την εκτέλεση των καθηκόντων τους, βοηθώντας παράλληλα τις επιχειρήσεις, και ιδίως τις ΜΜΕ, να συμμορφώνονται προς αυτές τις νέες διατάξεις. Πρέπει δε να ενισχύσουν τη συνεργασία τους με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, ο οποία έχει αναπτύξει διάφορα μέσα χάρη στα οποία μπορεί να αναβαθμιστεί η πρόληψης στους χώρους εργασίας. Ένα από αυτά τα μέσα είναι το διαδικτυακό διαδραστικό εργαλείο εκτίμησης κινδύνου (OIRA), μια διαδικτυακή βάση που επιτρέπει τη δημιουργία μέσων εκτίμησης κινδύνων ανά κλάδο σε οποιαδήποτε γλώσσα με εύκολο και τυποποιημένο τρόπο.

4.1

Στη δεύτερη πρόταση οδηγίας κ.μ.π. θεσπίζονται δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης για πέντε επιπλέον καρκινογόνες ουσίες.

4.1.1

Η επιχλωρυδρίνη (ECH) είναι καρκινογόνος παράγοντας χωρίς ανώτατο όριο. Το πλήθος των εκτιθέμενων εργαζομένων στην ΕΕ ανέρχεται στους 43 813. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης ίση με 1,9 mg/m3. Δεκαπέντε κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν (7) ή να επικαιροποιήσουν (8) τις οικείες οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης, έτσι ώστε να μην υπερβαίνουν το 1,9 mg/m3. Εκτιμάται ότι περίπου το 69 % των εκτιθέμενων εργαζομένων απασχολούνται στα εν λόγω 15 κράτη μέλη και, ως εκ τούτου, αναμένεται να ωφεληθούν από τη βελτίωση της νομικής προστασίας που θα επέλθει χάρη στη θέσπιση της συγκεκριμένης δεσμευτικής οριακής τιμής επαγγελματικής έκθεσης. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, χάρη στην προτεινόμενη δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης, θα μειωθούν οι επιπτώσεις του επαγγελματικού καρκίνου.

4.1.2

Το διβρωμοαιθυλένιο (EDB) θεωρείται γονιδιοτοξικός καρκινογόνος παράγοντας χωρίς ανώτατο όριο. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των εργαζομένων της ΕΕ που εκτίθενται δυνητικά στο 1,2-διβρωμοαιθάνιο δεν υπερβαίνει τους 8 000 εργαζομένους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης ίση με 0,8 mg/m3 (0,1 ppm). Είκοσι κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν (11) ή να επικαιροποιήσουν (9) τις οικείες οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης, έτσι ώστε να μην υπερβαίνουν το 0,8 mg/m3. Εκτιμάται δε ότι το 81 % των εκτιθέμενων εργαζομένων απασχολούνται στα εν λόγω 20 κράτη μέλη και, ως εκ τούτου, αναμένεται να ωφεληθούν από τη βελτίωση της νομικής προστασίας που θα επέλθει χάρη στη θέσπιση της συγκεκριμένης δεσμευτικής οριακής τιμής επαγγελματικής έκθεσης. Το πρόσθετο κόστος για τις επιχειρήσεις (μεταξύ των οποίων ορισμένες πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις) αναμένεται να είναι πολύ χαμηλό. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, χάρη στην προτεινόμενη δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης, θα μειωθούν οι επιπτώσεις του επαγγελματικού καρκίνου.

4.1.3

Το αιθυλενοδιχλωρίδιο (EDC) ταξινομείται ως καρκινογόνο κατηγορίας 1Β δυνάμει του κανονισμού για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων. Στην Ευρώπη, ο αριθμός των εργαζομένων που εκτίθενται δυνητικά στην ουσία αυτή δεν υπερβαίνει τους 3 000 εργαζομένους (7). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης ίση με 8,2 mg/m3 (2 ppm). Είκοσι τρία κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν (5) ή να επικαιροποιήσουν (18) τις οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης, έτσι ώστε να μην υπερβαίνουν τα 2 ppm· προβλέπεται, επομένως, ότι από τη βελτίωση της νομικής προστασίας θα μπορούσε να ωφεληθεί υψηλό ποσοστό εκτιθέμενων εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, χάρη στην προτεινόμενη δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης, θα μειωθούν οι επιπτώσεις του επαγγελματικού καρκίνου.

4.1.4

Η 4,4'-μεθυλενοδιανιλίνη (MDA) θεωρείται γονιδιοτοξικός καρκινογόνος παράγοντας. Εκτιμάται ότι στον κλάδο της χημικής βιομηχανίας περίπου 70-140 άτομα εκτίθενται διά αέρος στη μεθυλενοδιανιλίνη. Ο αριθμός των πληττόμενων ατόμων λόγω δερμικής έκθεσης είναι σαφώς υψηλότερος και εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 390 000 και 3,9 εκατομμυρίων εργαζομένων (8). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης ίση με 0,08 mg/m3. Είκοσι τρία κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν (12) ή να επικαιροποιήσουν (11) τις οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης, έτσι ώστε να μην υπερβαίνουν τα 0,08 mg/m3. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, χάρη στην προτεινόμενη δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης, θα μειωθούν οι επιπτώσεις του επαγγελματικού καρκίνου.

4.1.5

Το τριχλωροαιθυλένιο (TCE) ταξινομείται ως καρκινογόνος παράγοντας κατηγορίας 2Α από τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC) και ως καρκινογόνος παράγοντας κατηγορίας 1Β στην ΕΕ βάσει του κανονισμού για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των δυνητικά εκτιθέμενων εργαζομένων στο τριχλωροαιθυλένιο εντός της ΕΕ ανέρχεται περίπου στους 74 000 εργαζομένους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τον συνδυασμό δεσμευτικής οριακής τιμής επαγγελματικής έκθεσης ίσης με 54,7 mg/m3 (10 ppm) και οριακής τιμής βραχυχρόνιας έκθεσης ίσης με 164,1 mg/m3 (30 ppm). Από τα 22 κράτη μέλη που έχουν θέσει ήδη σε εφαρμογή εθνική δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης για το τριχλωροαιθυλένιο, τα 16 έχουν θεσπίσει επίσης οριακή τιμή βραχυχρόνιας έκθεσης. Δεκαεπτά κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν (6) ή να επικαιροποιήσουν (11) τις δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης, έτσι ώστε να μην υπερβαίνουν τα 54,7 mg/m3 (10 ppm). Εκτιμάται ότι σχεδόν το 74 % των εκτιθέμενων εργαζομένων απασχολούνται στα εν λόγω 17 κράτη μέλη και, ως εκ τούτου, αναμένεται να ωφεληθούν από τη βελτίωση της νομικής προστασίας που θα επέλθει χάρη στη θέσπιση της συγκεκριμένης οριακής τιμής επαγγελματικής έκθεσης. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι σε διάφορα κράτη μέλη έχει τεθεί σε εφαρμογή χαμηλότερη δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματική έκθεση για το τριχλωροαιθυλένιο και ότι η μείωση αυτή υποστηρίζεται τόσο από ενώσεις εργοδοτών όσο και από συνδικαλιστικές οργανώσεις. Σε επίπεδο ΕΕ, είναι σκόπιμο να προβλεφθεί χαμηλότερη δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης, έτσι ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις του επαγγελματικού καρκίνου.

4.2

Παρότι τα σύνθετα μείγματα πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων (ΠΑΥ) και τα χρησιμοποιημένα έλαια κινητήρων αναγράφονται στο παράρτημα που καθορίζει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, δεν έχουν θεσπιστεί οριακές τιμές για τους εν λόγω δύο καρκινογόνους παράγοντες.

4.2.1

Τα σύνθετα μείγματα πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων (ΠΑΥ) που περιέχουν βενζο[a]πυρένιο θεωρούνται ένωση-δείκτης. Τα συγκεκριμένα σύνθετα μείγματα αποτελούν ευρεία κατηγορία οργανικών ενώσεων. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, χάρη στο προτεινόμενο μέτρο, θα μειωθούν οι επιπτώσεις του επαγγελματικού καρκίνου.

4.2.2

Ορυκτέλαια ως χρησιμοποιημένα έλαια κινητήρων. Η έκθεση σε ορυκτέλαια ως χρησιμοποιημένα έλαια κινητήρων μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των εκτιθέμενων εργαζομένων ανέρχεται στο ένα εκατομμύριο, η πλειονότητα των οποίων απασχολούνται στον τομέα της συντήρησης και επισκευής μηχανοκίνητων οχημάτων (0,9 εκατομμύρια). Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, χάρη στο προτεινόμενο μέτρο, θα μειωθούν οι επιπτώσεις του επαγγελματικού καρκίνου.

5.1

Φορμαλδεΰδη (FA). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει προτείνει δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματική έκθεση για τη φορμαλδεΰδη (FA). Το 2009 ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν στον άνθρωπο αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της φορμαλδεΰδης και της μυελογενούς λευχαιμίας. Τα σχετικά με τη φορμαλδεΰδη διαθέσιμα στοιχεία είναι επαρκή για να οριστούν οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης βάσει της υγείας, καθώς και χρονικά σταθμισμένη μέση τιμή οκτώ ωρών (TWA) και οριακή τιμή βραχυχρόνιας έκθεσης. Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, η SCOEL κατέληξε σε οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης ίση με 0,3 ppm (TWA οκτώ ωρών), με οριακή τιμή βραχυχρόνιας έκθεσης ίση με 0,6 ppm. Κατόπιν τούτου, η Συμβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια και την υγεία στον χώρο εργασίας (ACSHW) αποφάσισε επίσης να εισηγηθεί την εν λόγω τιμή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το 2016 οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταχωρίσει τις προτεινόμενες τιμές της SCOEL βάσει της υγείας ως δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης για τη συγκεκριμένη χημική ουσία (9). Η ΕΟΚΕ συντάσσεται με την εν λόγω κοινή θέση και θεωρεί σκόπιμη τη θέσπιση δεσμευτικής οριακής τιμής επαγγελματικής έκθεσης.

5.2

Καυσαέρια κινητήρων ντίζελ. Το 2012 ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC) ταξινόμησε το σύνολο των εκπομπών καυσαερίων κινητήρων ντίζελ ως καρκινογόνους παράγοντες της κατηγορίας 1 (αποδεδειγμένα καρκινογόνους για τον άνθρωπο παράγοντες). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, περισσότεροι από τρία εκατομμύρια εργαζόμενοι εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτίθενται σε εκπομπές καυσαερίων κινητήρων ντίζελ κατά την εργασία. Ο συνολικός αριθμός των εκτιθέμενων στις εν λόγω αναθυμιάσεις εργαζομένων κατά τη διάρκεια μέρους τουλάχιστον της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, ανερχόταν σε 12 εκατομμύρια το 2010, με δυνητική αύξηση έως το 2060 στα 20 εκατομμύρια. Στην εκτίμηση επιπτώσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρεται ότι η απουσία νομοθεσίας για την απαγόρευση της έκθεσης σε καυσαέρια κινητήρων ντίζελ κατά την εργασία θα έχει ως συνέπεια 230 000 θανάτους στην ΕΕ κατά την περίοδο μεταξύ του 2010 και του 2069.

5.2.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβάλλει ως κυριότερο επιχείρημα για την εξαίρεση των καυσαερίων κινητήρων ντίζελ από τα παραρτήματα I και III της οδηγίας κ.μ.π. τη δυσκολία εξεύρεσης νομικού ορισμού για τη διάκριση μεταξύ των νέων και των παλαιών κινητήρων. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, σκοπός της οδηγίας κ.μ.π. δεν είναι ο ορισμός τεχνικών προτύπων για τους κινητήρες, αλλά η καθιέρωση νομικού ορισμού για τα καυσαέρια κινητήρων ντίζελ ως καρκινογόνο διεργασία σύμφωνα με επιστημονικά στοιχεία και βάσει της αξιολόγησης του Διεθνούς Οργανισμού Ερευνών για τον Καρκίνο. Στον χώρο εργασίας, οι εργαζόμενοι ενδέχεται να εκτίθενται σε καυσαέρια κινητήρων ντίζελ από διάφορους κινητήρες που πληρούν διαφορετικά πρότυπα έκθεσης. Άλλοι παράγοντες που επιδρούν σημαντικά στον καθορισμό της έκθεσης είναι οι θερμοκρασίες καύσης, καθώς και η συντήρηση και ο καθαρισμός των κινητήρων. Μπορεί να οριστεί δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης με συνεκτίμηση της συγκέντρωσης στοιχειακού άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να συνεκτιμηθούν οι ακόλουθες διαπιστώσεις της SCOEL: «Παρότι τα τοξικολογικά στοιχεία συνηγορούν υπέρ του ορισμού ανώτατου ορίου (ενδεχομένως της τάξης των 0,02 mg DEP/m3 ή και λιγότερο, που αντιστοιχεί σε 0,015 mg EC/m3), τα επιδημιολογικά στοιχεία υποδηλώνουν την ύπαρξη σημαντικών κινδύνων πρόκλησης καρκίνου ήδη στα εν λόγω επίπεδα έκθεσης ή ακόμη και σε χαμηλότερα επίπεδα. Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατόν να οριστεί οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης με την οποία να κατοχυρώνεται επαρκές επίπεδο προστασίας για τους εργαζομένους βάσει των διαθέσιμων επί του παρόντος στοιχείων και αναλύσεων. Ωστόσο, συλλέγονται και αξιολογούνται περαιτέρω τόσο τοξικολογικά στοιχεία όσο και στοιχεία ανθρώπινης επιδημιολογίας» (10).