28.12.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 487/1

Εισηγητής:

ο κ. Etele BARÁTH

1.1.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να ακολουθηθεί μια συντονισμένη μορφή ενωσιακής διακυβέρνησης, με γνώμονα την ανάπτυξη και στόχο την οικοδόμηση μιας ανανεωμένης, ισχυρής και ειρηνικής Ευρώπης. Κρίνεται σκόπιμο να ενισχυθεί ο συντονισμός, ενδεχομένως μέσω της ριζικής αλλαγής του τρόπου οργάνωσης της διακυβέρνησης.

1.2.

Θα ήταν σκόπιμο επίσης να αποκατασταθεί η δυναμική ανάπτυξη της οικονομίας με συντονισμένες ενέργειες, να σταθεροποιηθούν τα θεμέλια της κοινωνικής ευημερίας και της δημοκρατίας, να υποστηριχθεί η συνύπαρξη των διαφόρων πολιτισμικών εκφράσεων και να επιδειχθεί ο αρμόζων σεβασμός προς το περιβάλλον.

1.3.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η συνεπής εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης αποβλέπει στην προώθηση της συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών στον προγραμματισμό και την υλοποίηση της επένδυσης των πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συμμετοχή αυτή θα ενισχύσει τη συλλογική δέσμευση υπέρ των επενδύσεων και θα επιτρέψει ευρύτερη προσφυγή στην εμπειρογνωμοσύνη. Θα συντελέσει στην αποτελεσματικότερη υλοποίηση των έργων, στην αύξηση της διαφάνειας και στην πρόληψη των περιπτώσεων απάτης και καταχρήσεων.

1.4.

Αυτό το οποίο χρειαζόμαστε είναι μια στρατηγική και στόχοι απλοί και εύληπτοι, ένα ενιαίο σχέδιο για την Ευρώπη (στρατηγική «Ευρώπη 2030-2050»). Πρέπει να επαναλάβουμε τη θέση ότι η δημιουργία μιας Ευρώπης καινοτόμου, αειφόρου και χωρίς αποκλεισμούς παραμένει κύριος στρατηγικός στόχος της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, οι στόχοι της COP 21 (στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης) θα πρέπει επίσης να περιληφθούν στο σχέδιο.

1.5.

Πρέπει να συντονίζονται καλύτερα τα αναπτυξιακά προγράμματα. Η εκπόνηση βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αναπτυξιακών προγραμμάτων και εργαλείων πρέπει να βασίζεται σε ένα σύνολο ευσύνοπτων στόχων. Ως «εργαλεία» νοείται το σύνολο των μέσων πολιτικής, νομικής, οργανωτικής και χρηματοοικονομικής φύσης.

1.6.

Για λόγους καλύτερου συντονισμού, η ΕΟΚΕ συνιστά να χρησιμοποιηθούν, υπέρ των κοινών ενωσιακών στόχων, τα καθιερωμένα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) καθώς και τα προερχόμενα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) αγορακεντρικά έργα, τα οποία ενεργοποιούν και ιδιωτικά κεφάλαια. Για τον σκοπό αυτό, είναι σημαντικό να συντονίζονται οι σχετικοί με την εφαρμογή τους στόχοι και νομοθεσία.

1.7.

Η ΕΟΚΕ προτείνει το κύριο μέσο άσκησης της ενισχυμένης κεντρικής διακυβέρνησης με γνώμονα την ανάπτυξη να είναι το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, το οποίο βασίζεται στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης και θα πρέπει να περιλαμβάνει επίσης τα μέσα άσκησης συνεχούς επιρροής επί του σχεδίου για την Ευρώπη και στενής παρακολούθησης της πορείας του. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε, μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, να εκπληρώνεται παράλληλα η αποστολή των συστημάτων που αποσκοπούν στην ύπαρξη ενός κοινωνικού περιβάλλοντος που θα εγγυάται την καλή διαβίωση.

1.8.

Παράλληλα με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) —δείκτη επιδόσεων που έχει ήδη υιοθετηθεί και είναι κυρίως οικονομικής φύσης—, ένας δείκτης αποτελεσμάτων (ακαθάριστο εγχώριο αποτέλεσμα), συμπληρωματικός του πρώτου, που θα αντικατοπτρίζει επίσης τη βιωσιμότητα και θα υπολογίζεται σε συνάρτηση με κυρίως κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση για την εποπτεία της αποτελεσματικότητας της διακυβέρνησης με γνώμονα την ανάπτυξη.

1.9.

Κρίνεται δε απαραίτητος ο στενός συντονισμός και η εφαρμογή μιας ανοικτής μεθόδου συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών. Πρέπει να προβλεφθεί η προσαρμογή της μέχρι σήμερα εμπειρίας στις αναπτυξιακές διαδικασίες.

1.10.

Πρέπει να εναρμονιστούν τα νομικά και χρηματοδοτικά μέσα. Οι επιδόσεις της διακυβέρνησης με γνώμονα την ανάπτυξη θα εξαρτηθούν από τον δυναμισμό της οικονομίας, την αύξηση του κινητοποιούμενου κεφαλαίου, την αυξημένη αποτελεσματικότητα του συστήματος επενδύσεων, το ενισχυμένο επίπεδο προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού και τον βαθμό καινοτομίας των επιχειρήσεων. Ωστόσο, ο κυριότερος πιο μακρόπνοος στόχος της έγκειται στην εξασφάλιση της ευημερίας, στην ανανέωση της κοινωνίας και στην εξασφάλιση ενός καλύτερου και βιώσιμου περιβάλλοντος.

1.11.

Επίσης αναγκαία θεωρείται η από κοινού εφαρμογή σε πολλαπλά επίπεδα. Παράλληλα με τη συντελούμενη μεταρρύθμιση (πρόγραμμα REFIT), θα ήταν σκόπιμο να αναπτυχθούν τα νομικά και διοικητικά μέσα της διακυβέρνησης με γνώμονα την ανάπτυξη. Ως προς αυτό, πρέπει να ενισχυθούν σημαντικά τα μέσα ενδιάμεσου επιπέδου, δηλαδή τα μέσα συντονισμού της μακροπεριφερειακής ανάπτυξης. Επιπλέον, ο ρόλος των λειτουργικών περιφερειών, των πόλεων, των αστικών ζωνών, των αστικών και μητροπολιτικών κέντρων και των δικτύων αποκτά ιδιαίτερη αξία μέσα στο σχέδιο για την Ευρώπη.

1.12.

Ένα από τα απαραίτητα στοιχεία της διακυβέρνησης με έμφαση στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη είναι η συνέχεια. Πρέπει να συντονιστούν οι όροι του κυκλικού χαρακτήρα της εκάστοτε πολιτικής, των διαδικασιών προγραμματισμού και ανάπτυξης και των δημοσιονομικών οριζόντων. Η ανάπτυξη απαιτεί συνεχή ανάλυση, ελέγχους και διορθωτικές κινήσεις.

1.13.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ενημερώνονται επακριβώς οι πολίτες, να ενθαρρύνεται η δέσμευσή τους, να αναπτυχθούν η προβολή και η προώθηση πολιτικού χαρακτήρα και να παρουσιάζονται με τον δέοντα τρόπο οι ελλείψεις και τα απτά αποτελέσματα.

1.14.

Η ΕΟΚΕ ανέκαθεν υποστηρίζει την ενίσχυση της δημοκρατικής συμμετοχής. Όσον αφορά την ανοικτή μέθοδο συνεργασίας, πρέπει να κατοχυρώνεται σε όλα τα επίπεδα η συμμετοχή των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), η οποία πρέπει να συνδυαστεί, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την αναβάθμιση του ρόλου της ΕΟΚΕ.

1.15.

Όπως ήδη ανέφερε στη γνωμοδότηση που εκπόνησε το 2012 (1), η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση (ΕΚΔΕΣ), στόχος του οποίου είναι να παράσχει στα κράτη μέλη ένα πλαίσιο εταιρικής σχέσης σε θέματα σχεδιασμού και υλοποίησης. Η αντίληψη των εταίρων για την ΕΕ θα βοηθήσει στη διαμόρφωση των στόχων και θα διευκολύνει την ταύτιση των εν λόγω εταίρων με αυτούς, ενώ θα βελτιώσει την αποδοτικότητα της εφαρμογής των σχεδίων.

1.16.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι χρειάζεται υπέρβαση της νομοθεσίας περί εταιρικής σχέσης με βάση τις προτάσεις και τις ορθές πρακτικές και καθορισμός εν πολλοίς των ελάχιστων προσδοκιών που θα πρέπει να ικανοποιούν τα κράτη μέλη επί ποινή κυρώσεων.

1.17.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να οφείλουν τα κράτη μέλη να διαμορφώσουν αποτελεσματικά συστήματα χρηματοδότησης για την ενίσχυση των δυνατοτήτων των εταίρων. Τα συστήματα αυτά δεν πρέπει να εξαντλούνται στα απλά προγράμματα επιμόρφωσης ή μετάδοσης πληροφοριών, αλλά πρέπει να συνίστανται επίσης στην ανάπτυξη δικτύων εταιρικής σχέσης, καθώς και στην εφαρμογή μέσων ουσιαστικής συμμετοχής.

1.18.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσει τη συνεργασία με τα ευρωπαϊκά δίκτυα εταιρικής σχέσης. Πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καθιερώσει ένα σύστημα χρηματοδότησης που θα υποστηρίζει τη λειτουργία όσων ευρωπαϊκών δικτύων ΜΚΟ δραστηριοποιούνται σε θέματα περιφερειακής πολιτικής, με βασικό ζητούμενο τον έλεγχο των εγχώριων διαδικασιών και την ενημέρωση.

2.1.1.

Η ΕΕ είναι μεν ισχυρή, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πολύπλευρη και ανανεούμενη κρίση, όπως καθίσταται σαφές με το Brexit. Η οικονομική κρίση του 2008 διέλυσε την ευφορία που γέννησε η διεύρυνση των αρχών της χιλιετίας του 2000 και διέκοψε τη διαδικασία σύγκλισης αρκετών χωρών.

2.1.2.

Η οικονομική κρίση, και ιδίως η συνακόλουθη μείωση των επενδύσεων, προκάλεσαν ρωγμές στη —βασισμένη στην ανάπτυξη— ενότητα των κρατών μελών και οδήγησαν σε αυξανόμενες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εντάσεις. Παρά τον πρωταρχικό στόχο της ΕΕ, οι αναπτυξιακές αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών αυξάνονται ολοένα και περισσότερο.

2.1.3.

Η συνέχιση των αυστηρών πολιτικών λιτότητας σε χώρες με υψηλό δημόσιο και εξωτερικό χρέος και δημοσιονομικό έλλειμμα προκαλεί τη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των εν λόγω χωρών και των πλέον ανεπτυγμένων. Επομένως, απαιτούνται νέες πολιτικές για τον συνδυασμό της οικονομικής ανάπτυξης και του ελέγχου του δημοσιονομικού ελλείμματος με αποτελεσματικές πολιτικές υπέρ της κοινωνικής ενσωμάτωσης.

2.1.4.

Η φτώχεια, η εργασιακή επισφάλεια και η ανεργία έχουν φτάσει σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα. Η απουσία προοπτικών για τους νέους συνιστά σημαντικό εμπόδιο για το μέλλον και την ανανέωση της Ευρώπης.

2.1.5.

Η ΕΕ δεν αποτελεί πλέον τον πόλο έλξης που ήταν κάποτε για τους επενδυτές και χαρακτηρίζεται πλέον από δυσκινησία. Από την άποψη των παραγωγικών επενδύσεων χάνει σταδιακά έδαφος σε σχέση με τις ΗΠΑ και με ορισμένα μεμονωμένα κράτη μέλη, όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι χώρες που υστερούν αποτελούν τροχοπέδη για τις πιο δυναμικές. Η ανάγκη μιας αμοιβαίας αλληλεξάρτησης μειώνεται. Σε ορισμένες χώρες, παρά το σημαντικό δημοσιονομικό πλεόνασμα, το χάσμα διευρύνεται λόγω της μείωσης των παραγωγικών επενδύσεων, γεγονός που —συν τοις άλλοις— οξύνει την απομόνωση των φτωχότερων περιφερειών. Η αντίδραση είναι αργή και γραφειοκρατική.

2.1.6.

Σε ένα πλαίσιο όπου κυριαρχούν η μεταναστευτική κρίση και η τρομοκρατία, τα θεμελιώδη κεκτημένα της ΕΕ, όπως η ευρωζώνη ή ο χώρος Σένγκεν, εμφανίζονται σήμερα περισσότερο ως παράγοντες διχασμού και λιγότερο ως στοιχεία συνοχής. Σε πολλές χώρες η ΕΕ χρησιμοποιείται για σκοπούς εσωτερικής πολιτικής δημαγωγίας.

2.1.7.

Τα επίπεδα ανάπτυξης των περιφερειών δεν συγκλίνουν. Σε όρους ΑΕγχΠ, ο λόγος της απόκλισης μεταξύ των πιο προηγμένων περιφερειών και αυτών με τον μικρότερο βαθμό ανάπτυξης είναι 14 προς 1. Ορισμένες από τις χώρες, οι οποίες συγκαταλέγονται στους μεγαλύτερους αποδέκτες βοήθειας, χρησιμοποιούν τα κονδύλια που τους χορηγούνται αντί των κρατικών μέσων και μηχανισμών επενδύσεων, με αποτέλεσμα η εθνική συμβολή τους να έχει μειωθεί στο ελάχιστο και σαφώς κάτω από τους αρχικούς στόχους. Τα νεοσύστατα συμβούλια ανταγωνιστικότητας θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους για να προσφέρουν μέγιστη συμβολή στη σύγκλιση του επιπέδου ανάπτυξης μεταξύ περιφερειών.

2.1.8.

Οι πολίτες, όπως και οι οικονομικοί, κοινωνικοί και μη κυβερνητικοί (ΜΚΟ) παράγοντες της ΕΕ δεν έχουν πλέον καμία προοπτική, έχουν απομακρυνθεί από την πολιτική διαδικασία και αναδιπλώνονται ολοένα περισσότερο στον εαυτό τους. Αντιλαμβάνονται την ΕΕ ως έναν θεσμό αυστηρό, άκαμπτο και ανίκανο να ανανεώνεται.

2.1.9.

Κυρίως εξαιτίας των χαμηλών επιδόσεών της και του αδύναμου θεσμικού συστήματός της σε ζητήματα ανάπτυξης, η ΕΕ δεν είναι σε θέση να εγγυάται επαρκή μέσα για την επίτευξη των —ούτως ή άλλως κατακερματισμένων— στόχων της.

2.1.10.

Δεν υπάρχει ενιαία αντίληψη του μέλλοντος, της πολιτικής βούλησης ή της ικανότητας διακυβέρνησης. Η μέθοδος συντονισμού είναι ανεπαρκής και απαρχαιωμένη, τα νομικά μέσα δεν έχουν κανένα αντίκρισμα ή είναι δύσχρηστα, η δε συμμετοχή των οργανώσεων και η κοινωνική υποστήριξη είναι ασθενείς, κυρίως εξαιτίας της προβληματικής επικοινωνίας.

2.1.11.

Η μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ έως το 2020 δεν είναι αρκετά μακρόπνοη, δεν είναι πλέον ρεαλιστική, είναι κατακερματισμένη και δεν μπορεί να καθοδηγήσει τις διαδικασίες μέσα στα υφιστάμενα μεθοδολογικά σχήματα. Στο μεταξύ, με τη συνεκτίμηση των 17 εγκεκριμένων πρωταρχικών στόχων της COP 21 ως προς τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης, προετοιμάστηκε το έδαφος για την επανεξέταση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του συστήματος και των μέσων διακυβέρνησης, σύμφωνα με μια περίπλοκη μακροπρόθεσμη στρατηγική.

2.2.1.

Στο πλαίσιο αυτό, η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή προώθησε, με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ένα νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης. Οι στόχοι που έχουν τεθεί —δηλαδή η δημιουργία θέσεων εργασίας και η προώθηση της ανάπτυξης, η υλοποίηση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, η απλούστευση του συστήματος οικονομικής ρύθμισης, η ενίσχυση των κοινοτικών εξελίξεων που έχουν προτεραιότητα, η αγορά ενέργειας, η στήριξη των επενδύσεων στην αγορά και στις ψηφιακές υπηρεσίες, η κατά προτεραιότητα διαχείριση των πνευματικών και υλικών δικτύων για τη διασύνδεση της Ευρώπης και η ενίσχυση του αισθήματος περιβαλλοντικής ευθύνης— μπορούν να δώσουν νέα σημαντική ώθηση στην οικονομία.

2.2.2.

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και οι συνιστώσες του συγκροτούν ένα σύστημα που υπερβαίνει το πλαίσιο της οικονομικής διακυβέρνησης. Κρίνεται δε σκόπιμο να ενισχυθεί μακροπρόθεσμα η σημασία των κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων εντός του μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

2.2.3.

Το πρόγραμμα προτεραιότητας με το οποίο επιδιώκεται η πλήρης ενοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της ευρωζώνης, αφενός, είναι ανεπαρκές και, αφετέρου, ενισχύει τη διόλου ανυπόστατη ανησυχία ότι το χάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών ίσως βαθύνει περισσότερο. Ο ορισμός αναπτυξιακών στόχων σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα βοηθούσε ίσως την Ευρώπη των δύο ταχυτήτων να βγει εν μέρει από την αδράνεια στην οποία βρίσκεται.

2.2.4.

Σήμερα, δύο μεγάλες και πολύ διαφορετικές δέσμες χρηματοοικονομικών μέσων, η καθεμία με τη δική της διαδικασία, καθορίζουν τις διαδικασίες ανάπτυξης. Επομένως, κρίνεται σκόπιμο να καταστούν πιο συμπληρωματικές ήδη από το στάδιο του συντονισμού των στόχων.

2.2.5.

Πρόκειται πρωτίστως για τα παραδοσιακά κονδύλια των ΕΔΕΤ, όπως αυτά διαλαμβάνονται στις Συνθήκες και που σκοπό έχουν την προαγωγή της κοινωνικής, οικονομικής και εδαφικής συνοχής. Έχουν δε τη μορφή επενδυτικών και αναπτυξιακών ενισχύσεων, οι οποίες μολονότι εκσυγχρονίζονται συνεχώς, εξακολουθούν κατ’ ουσίαν να μην αλλάζουν και να διατίθενται μέσω της ανακατανομής του προϋπολογισμού της ΕΕ, ο οποίος με τη σειρά του τροφοδοτείται από τις εισφορές των κρατών μελών. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις, τα εν λόγω κονδύλια δεν εκτιμώνται δεόντως από τους αποδέκτες τους, οι οποίοι θεωρούν ότι δικαιωματικά τους ανήκουν. Κατά την ενδιάμεση αναθεώρηση της τρέχουσας περιόδου (μέχρι δηλαδή και το 2020), επιβάλλεται να θεσπιστεί νέα νομοθεσία υπέρ της προαναφερθείσας συμπληρωματικότητας.

2.2.6.

Η δεύτερη δέσμη μέσων είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), χάρη στο οποίο θα υλοποιηθεί, κανονικά, το νέο «σχέδιο Juncker». Πρόκειται για ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο, προσανατολισμένο στην αγορά, το οποίο προσφέρει τη δυνατότητα υποστήριξης των επιχειρηματικών κεφαλαίων, κινητοποιεί δημόσιους, τραπεζικούς και ιδιωτικούς πόρους, και του οποίου το ύψος μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω. Πρέπει ο μηχανισμός διακυβέρνησης που θα τεθεί σε λειτουργία να γίνει βασικό στοιχείο της διακυβέρνησης με γνώμονα την ανάπτυξη. Η εναρμόνιση αυτών των δύο χρηματοδοτικών συστημάτων πρέπει να γίνει και στο κάθε κράτος μέλος.

2.2.7.

Σε σύγκριση με αυτά τα χρηματοδοτικά συστήματα, τα άλλα χρηματοδοτικά μέσα που λειτουργούν αποτελεσματικά είναι ορισμένα διαφοροποιημένα μέσα, προσαρμοσμένα μεν στις επιμέρους αποστολές τους, αλλά περιορισμένης εμβέλειας και στόχευσης. Τα πλαίσια του σχεδίου για την Ευρώπη μπορούν να συντονιστούν συστηματικά και εκ του σύνεγγυς.

2.2.8.

Μέχρι σήμερα δεν έχουν ενεργοποιηθεί τα άμεσα μέσα για την εκπλήρωση των —ολιγάριθμων και ασύνδετων— στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» με σκοπό τον καλύτερο συντονισμό. Χωρίς τέτοια μέσα είναι αμφίβολο αν θα μπορεί να συντονίζεται επαρκώς η αναπτυξιακή διαδικασία της ΕΕ. Συνεπώς, πρέπει ο σχεδιασμός της αλληλεπίδρασης των διαφόρων μέσων να συμπεριλαμβάνεται στην περιγραφή της αποστολής του νέου σχεδίου για την περίοδο μετά το 2020.

2.2.9.

Οι 11 θεματικοί στόχοι του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου που διέπει τα ΕΔΕΤ, καθώς και οι 10 κύριοι στόχοι του σχεδίου Juncker —που μόνον ασαφώς αντιστοιχούν στους πρώτους—, καθώς και οι αντίστοιχοι δημοσιονομικοί και ρυθμιστικοί κανόνες, πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Σε αυτά προστίθενται τα 17 κριτήρια αναφοράς των ΣΒΑ σχετικά με τη βιωσιμότητα, τα οποία θα είναι καθοριστικά για το μέλλον. Η αποστολή όσον αφορά τη διαδικασία προγραμματισμού της περιόδου μετά το 2020 πρέπει να βασίζεται σε περιορισμένο πλήθος σαφών και ευσύνοπτων στόχων.

2.2.10.

Κατά το παρόν, η πληθώρα μηχανισμών που σχετίζονται με τους στόχους, προθεσμιών και εναρκτήριων ή καταληκτικών ημερομηνιών έχουν ως συνέπεια την αδιαφάνεια όλων των στόχων, στόχους που δυσκολεύονται να κατανοήσουν και να παρακολουθήσουν οι οικονομικοί κύκλοι και η κοινωνία πολιτών. Συν τοις άλλοις, η έλλειψη συνεργειών και αλληλεπίδρασης μεταξύ των διαφόρων στόχων μειώνει σημαντικά την αποτελεσματικότητα των μέσων και των επενδύσεων. Κρίνεται δε σκόπιμο να ενισχυθούν οι συνέργειες του ΕΤΣΕ με την ανανεωμένη στρατηγική «Ευρώπη 2020» κατά την κατάρτιση της νέας στρατηγικής «Ευρώπη 2030-2050» (σχέδιο για την Ευρώπη).

2.2.11.

Ενώ τα διαρθρωτικά ταμεία συνοδεύονται από πολύ γραφειοκρατικούς μηχανισμούς προπαρασκευής, εκτέλεσης, ελέγχου και ανάλυσης —τόσο κεντρικούς όσο και αποκεντρωμένους—, και ενώ σε επίπεδο ΕΕ υφίσταται μεγάλος αριθμός οργανισμών για την ορθή εφαρμογή τους, ο νέος διαχειριστικός μηχανισμός του ΕΤΣΕ ξεφεύγει από το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η νέα οργανωτική δομή του στηρίζεται σε ανάγκες που συνδέονται με το χρηματοπιστωτικό και επενδυτικό περιβάλλον. Ο συντονισμός των δύο μεγάλων δεσμών προϋποθέτει τον σχεδιασμό ενός στρατηγικού μέσου και ενός νέου συστήματος διακυβέρνησης (2).

2.2.12.

Ο σχεδιασμός ενός νέου συστήματος διακυβέρνησης με γνώμονα την ανάπτυξη μπορεί να οδηγήσει στον ενισχυμένο συντονισμό και στην ανοικτή συνεργασία των συναρμοδίων.

2.2.13.

Για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της απόδοσης των ΕΔΕΤ, πρέπει να ενισχυθεί η θεσμική διάρθρωση της εταιρικής σχέσης και να διευρυνθεί, βάσει του δικαιώματος συμμετοχής στα κοινά, προς όλους των Ευρωπαίους πολίτες. Αυτοί πρέπει να έχουν εγγυημένα τη δυνατότητα πρόσβασης στις κατάλληλες πληροφορίες και να συμμετέχουν στις αποφάσεις σχεδιασμού και εφαρμογής. Θα πρέπει επίσης να μπορούν να εκφράζουν την άποψή τους όσον αφορά τα σχεδιαζόμενα προγράμματα, προσκλήσεις υποβολής προσφορών και εκθέσεις αξιολόγησης.

3.1.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εξετάσει το ζήτημα της αρχής της εταιρικής σχέσης και υποβάλει λεπτομερείς συναφείς προτάσεις σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της.

3.1.1.

Στη γνωμοδότηση που εξέδωσε το 2010 (3), η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι ισχύοντες κανονισμοί αφήνουν περιθώρια για υπερβολικά διασταλτική ερμηνεία της έννοιας της εταιρικής σχέσης σε εθνικό επίπεδο και ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να δρα πιο ενεργά και προορατικά ως θεματοφύλακας της αρχής της εταιρικής σχέσης. Θεωρεί σημαντικό όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα να εξασφαλίζουν στους εταίρους τα μέσα τεχνικής βοήθειας που απαιτούνται για την ενίσχυση των ικανοτήτων τους. Επίσης, υποστηρίζει την επιστροφή στα προγράμματα κοινοτικής πρωτοβουλίας για την κοινωνική καινοτομία και την τοπική ανάπτυξη.

3.1.2.

Στη γνωμοδότηση που υιοθέτησε το 2012 (4), η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση. Εκφράζει τις ανησυχίες της κοινωνίας πολιτών όσον αφορά τη μη τήρηση της αρχής της εταιρικής σχέσης και προτείνει τη θέσπιση ενός συστήματος ελέγχου της εταιρικής σχέσης που θα διαχειρίζονται οι ίδιοι οι εταίροι. Συν τοις άλλοις, προτείνει αφενός μεν να εξαρτάται η σύναψη των συμφωνιών εταιρικής σχέσης με τα κράτη μέλη από την ορθή εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας, αφετέρου δε να συμπληρωθούν προς τούτο οι πόροι των επιχειρησιακών προγραμμάτων με οικονομικά κίνητρα. Επιπροσθέτως, επιβεβαιώνει τις συστάσεις της ως προς την ενίσχυση των ικανοτήτων των εταίρων.

3.2.

Στη νομοθεσία για την πολιτική συνοχής προβλέπεται η θέσπιση ενός ευρωπαϊκού κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση (ΕΚΔΕΣ), ο οποίος περιέχει κατευθυντήριες γραμμές και ορθές πρακτικές.

3.3.

Από την πείρα της εφαρμογής του ΕΚΔΕΣ προκύπτει ότι ορισμένες χώρες έχουν μόνο τύποις εφαρμόσει τις διατάξεις του στην εθνική διαδικασία προγραμματισμού και στον μετασχηματισμό της θεσμικής δομής αξιοποίησης των κονδυλίων των ΕΔΕΤ.

3.4.

Σε αρκετές χώρες δεν δόθηκε στους εταίρους αρκετός χρόνος για να γνωμοδοτήσουν επί των σχετικών εγγράφων. Ομοίως, δεν συμμετείχαν ουσιαστικά στη λήψη βασικών στρατηγικών αποφάσεων π.χ. για την επιλογή των προτεραιοτήτων ή τις χρηματοδοτικές ενισχύσεις. Δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή κανένας μηχανισμός ή ειδικό μέσο επικοινωνίας και συμμετοχής που να προωθεί την ενεργό συμμετοχή.

3.5.

Από τις αναλύσεις αρκετών ΜΚΟ (5) προκύπτει ότι σε ορισμένες χώρες τυπικά γίνονται σεβαστές οι απαιτήσεις ως προς την επιλογή εταίρων που καλούνται να συμμετάσχουν στις εργασίες των επιτροπών παρακολούθησης, χωρίς όμως να τηρούνται η αντιπροσωπευτικότητα και η κάλυψη των θεματικών πεδίων σε κάθε περίπτωση. Η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαχειριστικών αρχών και των μελών των επιτροπών παρακολούθησης είναι προβληματική.

3.6.

Έτσι, οι αρμόδιες σε οριζόντια θέματα αρχές, όπως π.χ. τα υπουργεία περιβάλλοντος, δεν εκπροσωπούνται σε αρκετές επιτροπές παρακολούθησης με αντικείμενο που τις αφορά. Οι διαχειριστικές αρχές δεν καταβάλλουν ιδιαίτερη προσπάθεια να συνεργαστούν με τους εκπροσώπους της κοινωνίας πολιτών —και εκφραστές ορισμένων διαθεματικών αρχών— κατά τον σχεδιασμό των προσκλήσεων υποβολής έργων και την αξιολόγηση των προτάσεων.

3.7.

Τα μέτρα ενίσχυσης της διοικητικής ικανότητας των εταίρων κρίνονται ανεπαρκή σε ορισμένες χώρες. Πράγματι, περιορίζονται εν πολλοίς στην κατάρτιση και στην καταβολή των εξόδων ταξιδίου, ενώ παραμένουν κενό γράμμα πολλές προτάσεις του ΕΚΔΕΣ, όπως π.χ. η ανάπτυξη δικτύων και ο συντονισμός ή η κάλυψη των εξόδων των εμπειρογνωμόνων που χρειάζονται για την ουσιαστική συμμετοχή των εταίρων.

3.8.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη δεν έχουν αποδώσει αρκετή σημασία στη χρήση των μέσων της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων στην τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ) κατά το πρώτο ήμισυ της δημοσιονομικής περιόδου.

3.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία μια γενική επισκόπηση των πρακτικών για την εταιρική σχέση. Η εν λόγω επισκόπηση πρέπει επίσης να περιέχει αφενός, την αξιολόγηση της διαμόρφωσης των διαδικασιών σχεδιασμού, καθώς και της θεσμικής δομής της εφαρμογής, αφετέρου δε, την αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο το ισχύον ρυθμιστικό σύστημα μπορεί να οδηγήσει σε μια αποτελεσματική εταιρική σχέση. Οι εταίροι πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία αξιολόγησης.

28.12.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 487/7

Εισηγητής:

ο κ. Adam ROGALEWSKI

1.1.

Υπάρχει ανάγκη να ξεκινήσει συζήτηση με απώτερο στόχο να καθιερωθεί στην Ευρώπη κοινός επαγγελματικός ορισμός για την «εσωτερική» εργασία στην παροχή φροντίδας, η οποία αναγνωρίζεται ως μια μορφή κατ’ οίκον παροχής φροντίδας. Ο ορισμός της εσωτερικής εργασίας στον τομέα της παροχής φροντίδας θα πρέπει να καλύπτει εργασιακές ρυθμίσεις για τους εργαζομένους (αυτοαπασχολούμενους ή αυτοαπασχολούμενους) που ζουν σε ιδιωτικές κατοικίες, όπου η εργασία τους περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο παροχή υπηρεσιών φροντίδας σε ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρίες. Οι εσωτερικοί φροντιστές, ανεξάρτητα από το καθεστώς απασχολούμενου ή αυτοαπασχολούμενού τους, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μέρος του συστήματος παροχής μακροχρόνιας φροντίδας (ΜΧΦ). Η εισαγωγή κοινού εργασιακού ορισμού αποσκοπεί στην αναγνώριση της ύπαρξης εσωτερικών φροντιστών στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας και στη βελτίωση της ποιότητας της ΜΧΦ που παρέχουν.

1.2.

Για την ενημέρωση των πολιτικών ιθυνόντων, η Eurostat οφείλει να συλλέγει κατάλληλα δεδομένα για τους εσωτερικούς φροντιστές.

1.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διεξαγάγει έρευνα για την κατάσταση αυτών των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού τους, της ιθαγένειάς τους, του μεταναστευτικού τους καθεστώτος, της διασυνοριακής τους κινητικότητας, της πραγματικής ένταξής τους σε καθεστώς εργασιακής και κοινωνικής προστασίας, των εργασιακών και κοινωνικών συνθηκών και δεξιοτήτων, καθώς και της τρέχουσας και δυνητικής συνεισφοράς τους στις ευρωπαϊκές οικονομίες.

1.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι εσωτερικοί φροντιστές θα πρέπει να αντιμετωπίζονται παρόμοια με τους υπόλοιπους φροντιστές. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να απολαύουν παρόμοιας προστασίας, όπως όρια στο χρόνο εργασίας τους (συμπεριλαμβανομένης της εφημερίας) και προστασία απέναντι στην ψευδή αυτοαπασχόληση. Οι απασχολούμενοι εσωτερικοί φροντιστές δεν πρέπει να εξαιρούνται από τις εργασιακές ρυθμίσεις της ΕΕ και των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένων όσων αφορούν τη δέουσα αμοιβή, την προστασία της υγείας και της ασφάλειας, την κοινωνική ασφάλιση, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα στη συλλογική διαπραγμάτευση, μεταξύ άλλων.

1.5.

Οι ελλείψεις προσφοράς μακροχρόνιας φροντίδας στην Ευρώπη θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με θετικό τρόπο, με διασφάλιση αξιοπρεπών αμοιβών και συνθηκών εργασίας, αντιστροφή της έλλειψης επενδύσεων, εξασφάλιση της τήρησης των αρχών της ελεύθερης κυκλοφορίας, άρση των φραγμών που εμποδίζουν τους εργαζόμενους να ασκούν τα εργασιακά τους δικαιώματα και διάνοιξη οδών για την πρόσβαση των μεταναστών στην τυπική απασχόληση.

1.6.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να εργαστεί στενά με τα κράτη μέλη, προκειμένου να συντονίσουν την προσφορά και την κινητικότητα των εσωτερικών φροντιστών στο πλαίσιο προσέγγισης για τη βελτίωση της συνολικής ικανότητας του τομέα να παρέχει ποιοτική φροντίδα. Στα επιμέρους μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνονται:

Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι η πρόταση της Επιτροπής για τον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ) δεν περιέχει καμία αναφορά στην κατάσταση των εσωτερικών φροντιστών. Η συμπερίληψη των κοινωνικών τους δικαιωμάτων πρέπει να εξεταστεί στην περαιτέρω προετοιμασία του ΕΠΚΔ, επί της οποίας η ΕΟΚΕ καταρτίζει γνωμοδότηση.

1.7.

Τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν ότι τα δικαιώματα των αποδεκτών φροντίδας και των φροντιστών, συμπεριλαμβανομένων των εσωτερικών, προστατεύονται. Στα επιμέρους μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνονται:

1.8.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η οικονομική υποστήριξη των αποδεκτών φροντίδας που χορηγείται από εσωτερικούς φροντιστές πρέπει να καλυφθεί μέσω κατάλληλων μακροπρόθεσμων και βιώσιμων δημοσίων επενδύσεων.

1.9.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι εργοδότες και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να συμμετέχουν στο σχεδιασμό πολιτικής σε επίπεδο κρατών μελών και ΕΕ. Πρέπει να προωθηθεί ο κοινωνικός διάλογος και ο διάλογος των πολιτών με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και σε όλα τα επίπεδα.

1.10.

Η ΕΟΚΕ οφείλει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην προώθηση της διαμόρφωσης ευρωπαϊκών πολιτικών με στόχο την υποστήριξη των φροντιστών, των αποδεκτών φροντίδας και των οικογενειών τους, διοργανώνοντας, μεταξύ άλλων, διάσκεψη σχετικά με το μέλλον της εσωτερικής εργασίας φροντίδας στην Ευρώπη.

2.1.

Οι ελλείψεις της αγοράς εργασίας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης αποτελούν «ωρολογιακή βόμβα». Πρόκειται για μια συνεχιζόμενη κρίση (3) και οι ελλείψεις αναμένεται να αυξηθούν, εάν δεν δοθούν οι κατάλληλες πολιτικές απαντήσεις. Η παροχή φροντίδας έχει χαρακτηριστεί στρατηγικός τομέας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το 1994. Το 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε ότι έως το 2020 θα υπάρξει έλλειψη δύο εκατ. εργαζομένων στην προσφορά υγειονομικής περίθαλψης, εφόσον δεν αναληφθούν επειγόντως πρωτοβουλίες για να καλυφθούν οι ελλείψεις προσφοράς, της τάξεως του 1 εκατομμυρίου εργαζομένων στον τομέα της ΜΧΦ (4).

2.2.

Οι εσωτερικοί φροντιστές αντιπροσωπεύουν ένα αριθμητικά σημαντικό αλλά περιθωριοποιημένο τμήμα του εργατικού δυναμικού ΜΧΦ. Εμφανίζουν υψηλή κινητικότητα και τοποθετούνται στο χαμηλότερο σημείο της εργασιακής ιεραρχίας του τομέα. Οι εσωτερικοί φροντιστές συχνά εξαιρούνται από τον σχεδιασμό του κλάδου της ΜΧΦ σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

2.3.

Ο ακριβής αριθμός των εσωτερικών φροντιστών δεν είναι γνωστός λόγω της έλλειψης δεδομένων, αφού συχνά παραβλέπονται από τα συστήματα συλλογής δεδομένων. Στο πλαίσιο ενός ανεπαρκώς αναγνωρισμένου και αμειβόμενου εργατικού δυναμικού παροχής φροντίδας, οι εσωτερικοί φροντιστές έχουν παραμείνει για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα αόρατοι για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

2.4.

Εσωτερικοί φροντιστές υπάρχουν σε όλα τα κράτη μέλη. Πολλοί είναι μετανάστες από τρίτες χώρες ενώ άλλοι είναι Ευρωπαίοι πολίτες που εργάζονται στην πατρίδα τους ή στο εξωτερικό. Ορισμένοι εξ αυτών εργάζονται παράτυπα ως μετανάστες χωρίς χαρτιά, και κάποιοι άλλοι καταφεύγουν στην κυκλική ή την προσωρινή μετανάστευση. Πολλοί εργάζονται υπό επισφαλείς συνθήκες εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της ψευδούς αυτοαπασχόλησης.

2.5.

Καθώς δεν υφίσταται επαγγελματικός ορισμός για τους εσωτερικούς εργαζόμενους, η κατάστασή τους εξισώνεται με εκείνη των κατ’ οίκον εργαζόμενων (5). Σύμφωνα με τη ΔΟΕ, η κατ’ οίκον εργασία, συμπεριλαμβανομένης της παροχής φροντίδας, αντιστοιχεί σε ποσοστό από 5 % έως 9 % της συνολικής απασχόλησης στις εκβιομηχανισμένες χώρες (6).

2.6.

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν προβεί στη νομιμοποίηση και την ένταξη των μεταναστών που δεν διαθέτουν τα απαραίτητα έγγραφα και εργάζονται στον τομέα της παροχής φροντίδας, υπογράφοντας τη σύμβαση αριθ. 189 της ΔΟΕ.

2.7.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη συμβάλει στη χάραξη πολιτικής σχετικά με τη μακροχρόνια φροντίδα, καταρτίζοντας γνωμοδοτήσεις σχετικά με τα εργασιακά δικαιώματα των οικιακών εργαζόμενων (7), την αναγκαιότητα υλοποίησης κοινωνικών επενδύσεων (8) και τη μακροχρόνια κοινωνική φροντίδα και αποϊδρυματοποίηση (9). Η παρούσα γνωμοδότηση βασίζεται στις θέσεις αυτές και επικεντρώνεται στην ιδιαιτερότητα της κατάστασης των εσωτερικών φροντιστών.

3.1.

Η κατ’ οίκον φροντίδα επεκτείνεται ραγδαία, επηρεασμένη από την αυξανόμενη προτίμηση στην παροχή φροντίδας κατ’ οίκον, το απαγορευτικό, για πολλούς, κόστος των ιδρυμάτων κλειστής φροντίδας και την έλλειψη επαρκών επενδύσεων σε υποδομές στον τομέα της παροχής φροντίδας.

3.2.

Τα μέτρα λιτότητας που έχουν θεσπισθεί στα περισσότερα κράτη μέλη έχουν μειώσει τις ήδη περιορισμένες υφιστάμενες υποδομές και την προσφορά εργασίας στον τομέα της ΜΧΦ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι επενδύσεις στη ΜΧΦ πρέπει να αξιοποιηθούν ως οικονομική ευκαιρία και ως τομέας προτεραιότητας για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, την κοινωνική στήριξη των οικογενειών και την ισότητα των φύλων. Οι επενδύσεις στον τομέα ενισχύουν τα ποσοστά συμμετοχής του εργατικού δυναμικού και παρέχουν δυνητική διέξοδο από την οικονομική κρίση (10).

3.3.

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού είναι εμφανέστατες στα επαγγέλματα φροντίδας σε πολλά κράτη μέλη. Η πρόσληψη τόσο νόμιμων όσο και παράτυπων εσωτερικών φροντιστών αμβλύνει τις ελλείψεις στη ΜΧΦ. Τα συστήματα φροντίδας της νότιας Ευρώπης, ειδικότερα, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε εσωτερικούς φροντιστές. Στην Ιταλία, οι μετανάστες που παρέχουν εσωτερική φροντίδα αντιπροσωπεύουν περίπου τρία τέταρτα του εργατικού δυναμικού παροχής κατ’ οίκον φροντίδας (11).

3.4.

Οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ) πλήττονται επίσης από τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στον κλάδο της φροντίδας, καθώς και από την αυξανόμενη ζήτηση φροντίδας στη δυτική Ευρώπη. Για παράδειγμα, η Πολωνία παρέχει πολυάριθμους εσωτερικούς φροντιστές σε άλλες χώρες, παρότι το εγχώριο προσωπικό φροντίδας έχει εξαντληθεί. Αυτές οι ελλείψεις καλύπτονται με την άφιξη στην Πολωνία εργαζομένων από την Ουκρανία και από άλλες χώρες εκτός ΕΕ.

3.5.

Παρά την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία του τομέα της παροχής φροντίδας για την οικονομική ευημερία, η συμβολή της εργασίας στον τομέα παροχής εσωτερικής φροντίδας στην ευρωπαϊκή οικονομία δεν έχει μετρηθεί, πράγμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω πανευρωπαϊκής έρευνας.

3.6.

Πολλές Ευρωπαίες παγιδεύονται σε μια κατάσταση στην οποία υφίστανται εκατέρωθεν πιέσεις, καθώς καλούνται να φροντίζουν τόσο τους γονείς τους όσο και τα παιδιά τους. Για να διεκπεραιώσουν αυτήν την αποστολή, βασίζονται ολοένα περισσότερο στη αμειβόμενη φροντίδα. Σε έναν κόσμο παγκοσμιοποιημένου προσωπικού φροντίδας, επακόλουθη είναι η ανάδυση παγκόσμιων αλυσίδων παροχής φροντίδας (12). Οι μετανάστες φροντιστές που μετακινούνται για λόγους εργασίας συχνά αναγκάζονται να αναζητούν φροντιστές για τα μέλη της δικής τους οικογένειας και να απασχολούν φροντιστές οι οποίοι προέρχονται από άλλα, συχνά φτωχότερα, περιβάλλοντα.

4.1.

Το χαμηλό κύρος της εργασίας του εσωτερικού φροντιστή αποτελεί προϊόν προκαταλήψεων λόγω φύλου οι οποίες κατατάσσουν την παροχή φροντίδας σε εργασία χαμηλής ειδίκευσης «για γυναίκες»· παράλληλα, το χαμηλό κύρος συντηρείται και από τη διαρθρωτική περιθωριοποίηση των μεταναστριών. Σε πολλές έρευνες σχετικά με την εργασία, οι οικιακοί εργαζόμενοι συχνά ταξινομούνται ως χαμηλών προσόντων ή ανειδίκευτοι. Ωστόσο, μεγάλος αριθμός εσωτερικών φροντιστών διαθέτουν δεξιότητες και τίτλους που πηγάζουν από την πολυετή τους εμπειρία ή από μη αναγνωρισμένα προγράμματα τυπικής κατάρτισης και πιστοποίησης. Οι εσωτερικοί φροντιστές συχνά καλούνται να διαθέτουν εμπειρία στο χώρο της φροντίδας και τίτλους προκειμένου να προσληφθούν, ωστόσο τούτο δεν αντικατοπτρίζεται στις συνθήκες εργασίας τους.

4.2.

Πολλοί εσωτερικοί φροντιστές υπόκεινται σε μη ρυθμισμένους όρους εργασίας και πολλοί εργάζονται παράτυπα. Συχνά αποκλείονται από την άσκηση των εργασιακών τους δικαιωμάτων και υπόκεινται σε εκμετάλλευση. Οι συνθήκες εργασίας τους ενίοτε προσιδιάζουν σε σύγχρονη δουλεία: οι εργαζόμενοι μπορεί να είναι απομονωμένοι, να υφίστανται βία ή κακοποίηση, να εξαναγκάζονται να εργάζονται 24 ώρες το 24ωρο και να μην τους παρέχονται βασικές συνθήκες διαβίωσης, όπως ιδιωτικός προσωπικός χώρος. Άλλοι εργάζονται ως ψευδώς αυτοαπασχολούμενοι. Σε πολλές περιπτώσεις, η επιθεώρηση εργασίας και άλλες κρατικές επιθεωρήσεις, καθώς και συνδικαλιστικές οργανώσεις, δεν έχουν πρόσβαση στους φροντιστές στους χώρους εργασίας τους (δηλαδή σε ιδιωτικές οικίες).

4.3.

Μέτρα για τη ρύθμιση και τη νομιμοποίηση των εσωτερικών φροντιστών πρέπει να υποστηριχθούν για να εξασφαλισθεί η νόμιμη πρόσβαση στον τομέα της παροχής φροντίδας. Η προσέγγιση αυτή δεν επιλέγεται για πρώτη φορά. Στην Ισπανία και την Ιταλία σχεδόν 500 000 οικιακοί εργαζόμενοι χωρίς έγγραφα έχουν νομιμοποιηθεί από το 2002 (13). Απαιτείται να προαχθούν πολιτικές για τη μετανάστευση εργατικού δυναμικού οι οποίες να παρέχουν σε υπηκόους τρίτων χωρών τη δυνατότητα να εργάζονται κανονικά στον κλάδο της φροντίδας, υπό συνθήκες ίσης μεταχείρισης και με δικαίωμα αλλαγής εργοδότη.

4.4.

Οι εσωτερικοί φροντιστές αντιπροσωπεύουν ένα από τα πιο κινητικά τμήματα του εργατικού δυναμικού ΜΧΦ. Οι εσωτερικοί εργαζόμενοι από την ΚΑΕ τείνουν να είναι μεσήλικες γυναίκες με δική τους οικογένεια (14). Συχνά, οι φροντιστές από την ΚΑΕ εργάζονται για μέχρι τρεις μήνες σε χώρες της δυτικής Ευρώπης και μετά επιστρέφουν στις πατρίδες τους.

4.5.

Η μετανάστευση ειδικευμένων εσωτερικών φροντιστών σε χώρες υποδοχής συνιστά σημαντική «διαρροή εργατικού δυναμικού» από τις χώρες προέλευσης. Όταν τα επαγγελματικά προσόντα των εργαζομένων δεν αναγνωρίζονται στις χώρες υποδοχής, τότε πρόκειται για κοινωνική και οικονομική ζημία σε μια περίοδο γενικών ελλείψεων εργατικού δυναμικού στον ευρωπαϊκό και στον παγκόσμιο τομέα παροχής φροντίδας.

4.6.

Όλα αυτά αντικατοπτρίζουν το γεγονός ότι τα δικαιώματα των εσωτερικών φροντιστών δεν προστατεύονται επαρκώς στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών.

4.7.

Οι εσωτερικοί φροντιστές θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να υποστηρίζονται από τα κράτη μέλη προκειμένου να αποφεύγουν την παράτυπη εργασία.

5.1.

Οι αποδέκτες φροντίδας και οι οικογένειές τους συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εξεύρεση φροντιστών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η πρόσληψη φροντιστών πραγματοποιείται μέσω ανεπίσημων δικτύων της οικογένειας ή φίλων. Συχνά, η ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας από φροντιστές που προσλαμβάνονται υπό τέτοιες συνθήκες δεν είναι εγγυημένη. Οι οικογένειες έρχονται συχνά αντιμέτωπες με μια κατάσταση κατά την οποία δεν διαθέτουν σαφείς οδηγίες σχετικά με τον τρόπο, με τον οποίο μπορούν να απασχολήσουν νόμιμα φροντιστές.

5.2.

Οι αποδέκτες φροντίδας και οι οικογένειές τους θα πρέπει να λαμβάνουν σχετική υποστήριξη από το κράτος. Τούτη θα μπορούσε σε πρώτη φάση να περιλαμβάνει μια ενημερωτική εκστρατεία και συνεχή υποστήριξη σε ζητήματα σχετικά με την απασχόληση και τα δικαιώματα κοινωνικής πρόνοιας των εσωτερικών φροντιστών. Μακροπρόθεσμα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναλάβουν μέτρα για την εξασφάλιση της δέουσας εποπτείας και της παρουσίας διαμεσολαβητών προκειμένου να συνδράμουν τους αποδέκτες φροντίδας στην εξεύρεση εσωτερικών φροντιστών.

5.3.

Πρέπει να παρέχεται στους αποδέκτες φροντίδας και τις οικογένειές τους σειρά υπηρεσιών υποστήριξης, ανάλογα με τις ανάγκες του αποδέκτη φροντίδας και της οικογένειάς του, που μπορεί να περιλαμβάνουν υπηρεσίες οικιακής φροντίδας σε βάση μερικής ή πλήρους απασχόλησης. Όλες οι ρυθμίσεις παροχής φροντίδας πρέπει να εξασφαλίζουν αξιοπρεπείς συνθήκες για τους απασχολούμενους και τους αυτοαπασχολούμενους.

5.4.

Οι αποδέκτες φροντίδας και οι οικογένειές τους θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνονται να γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες των φροντιστών και να τους αντιμετωπίζουν ως εργαζομένους άξιους σεβασμού και δικαιωμάτων. Η παροχή φροντίδας είναι εξαιρετικά απαιτητική, τόσο από σωματική όσο και από συναισθηματική άποψη. Στους εσωτερικούς φροντιστές θα πρέπει να παρέχεται κατάλληλο κατάλυμα και ιδιωτικός χώρος, και, στην περίπτωση των απασχολούμενων φροντιστών, θα πρέπει να τηρούνται τα όρια όσον αφορά το χρόνο εργασίας τους, συμπεριλαμβανομένης της εφημερίας.

5.5.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να υπάρχει σεβασμός των δικαιωμάτων των αποδεκτών φροντίδας για επαρκή φροντίδα. Αυτό αφορά ειδικότερα τις ευπαθείς ομάδες και τα άτομα με ειδικές ανάγκες, όπως τα άτομα με άνοια.

6.1.

Μεγάλος αριθμός μικρών επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων γραφείων ενοικίασης εργατικού δυναμικού, δραστηριοποιείται ολοένα περισσότερο στον τομέα παροχής εσωτερικής φροντίδας, παράλληλα με έναν ανεπίσημο τομέα που δρα χωρίς ρυθμιστικό πλαίσιο.

6.2.

Ο τομέας της παροχής φροντίδας μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας στα ιδιωτικά νοικοκυριά και στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Μόνο οι ποιοτικές θέσεις εργασίας μπορούν να εγγυηθούν την ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας φροντίδας.

6.3.

Η έλλειψη ρύθμισης της διασυνοριακής απασχόλησης εσωτερικών φροντιστών επιτρέπει σε ορισμένες επιχειρήσεις να προσφέρουν χαμηλότερες τιμές για την ίδια εργασία, πράγμα που συμβάλλει στο κοινωνικό ντάμπινγκ. Αυτό συμβάλλει στο κοινωνικό ντάμπινγκ, πράγμα εμφανέστατο στα πολωνικά ή σλοβακικά γραφεία που αποστέλλουν εσωτερικούς φροντιστές στη δυτική Ευρώπη (15). Η συνέχιση αυτής της κατάστασης αθέμιτου ανταγωνισμού είναι επιζήμια για τους εργαζομένους, τους εργοδότες. αλλά και την ευρωπαϊκή οικονομία.

7.

7.1.

Οργανώσεις που δρουν σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων, θρησκευτικές ομάδες (16), καθώς και δημόσιοι και ιδιωτικοί εργοδότες, διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην παροχή φροντίδας σε διάφορα επίπεδα. Πολλές οργανώσεις από τοπικές κοινότητες συνέβαλαν στη νομιμοποίηση μεταναστών που εργάζονταν ως εσωτερικοί φροντιστές (17).

7.2.

Ωστόσο, σε πολλά κράτη μέλη, η υποστήριξη της παροχής φροντίδας είναι ανεπαρκής. Η πρόσφατη οικονομική κρίση είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη επενδύσεων στις υπηρεσίες παροχής φροντίδας ανά την Ευρώπη, οδηγώντας σε αρνητικές τάσεις, όπως υποβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας και των εργασιακών συνθηκών.

7.3.

Οι οργανώσεις παρόχων φροντίδας πρέπει να χρηματοδοτούνται επαρκώς προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αυξανόμενης ζήτησης φροντίδας. Δεδομένης της εμπειρίας τους, πρέπει να συμμετέχουν σε πραγματικό κοινωνικό διάλογο και διάλογο των πολιτών, που θα οδηγήσει σε σειρά ρυθμίσεων του κλάδου για τον τρόπο οργάνωσης και παροχής της φροντίδας.

8.1.

Η Σουηδία αποτελεί καλό παράδειγμα ποιοτικής παροχής φροντίδας με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων φορέων. Το σύστημα βασίζεται σε υψηλό επίπεδο δημόσιας στήριξης, η οποία χρηματοδοτείται από τη φορολογία (18). Συστήματα δελτίου υπηρεσιών, όπως αυτά που εφαρμόζονται στη Γαλλία και το Βέλγιο, συνέβαλαν στην επισημοποίηση της κατ’ οίκον εργασίας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας του οικιακού προσωπικού. Στην περίπτωση του Βελγίου, η παροχή φροντίδας εξαιρείται από το εν λόγω σύστημα (19).

8.2.

Η Αυστρία έχει αναπτύξει σύστημα αυτοαπασχολούμενων εσωτερικών φροντιστών προκειμένου να καλυφθεί η ανάγκη για μακροπρόθεσμη φροντίδα και έθεσε νομικές απαιτήσεις όσον αφορά την ποιότητα και τις γενικές προϋποθέσεις παροχής υπηρεσιών. Το 2015, εγκρίθηκαν περαιτέρω βελτιώσεις στα πρότυπα ποιότητας και διαφάνειας. Το σύστημα χρησιμοποιείται ευρέως από τους πολίτες της Αυστρίας, ωστόσο επικρίνεται από τα αυστριακά συνδικάτα καθότι κρίνεται ότι υπονομεύει τα πρότυπα απασχόλησης.

8.3.

Δεδομένου ότι τα πρότυπα βέλτιστης πρακτικής για την παροχή ποιοτικής φροντίδας δεν μπορούν να μεταφερθούν πάντα πλήρως σε όλα τα κράτη μέλη, μια ολιστική προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα, η οποία θα περιλαμβάνει όλους τους ενδιαφερόμενους, πρέπει να συντονιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

8.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να παρακολουθεί την προσφορά και την κινητικότητα των εσωτερικών φροντιστών στην Ευρώπη και να προωθεί προσεγγίσεις για τη βελτίωση της συνολικής ικανότητας του τομέα να παρέχει ποιοτική φροντίδα και να δημιουργεί αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας.

8.5.

Τα κενά στην προσφορά εργατικού δυναμικού στον τομέα της παροχής φροντίδας στην Ευρώπη πρέπει να βρεθούν στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης της ΕΕ. Πρέπει να δοθεί προσοχή στους εσωτερικούς φροντιστές οι οποίοι παραβλέπονται σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο των ασκούμενων πολιτικών.

28.12.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 487/14

Εισηγητής:

ο κ. Lutz RIBBE

1.1

Η πολιτική βιοποικιλότητας της ΕΕ αποτελεί κλασικό παράδειγμα αθέτησης των υποσχέσεων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, και τούτο παρά το γεγονός ότι η πολιτική έχει εντοπίσει σωστά τα προβλήματα και έχει διατυπώσει τα κατάλληλα μέσα.

1.2

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη θέση της Επιτροπής ότι η προστασία της βιοποικιλότητας έχει σημασία ανάλογη με την προστασία του κλίματος. Δεν πρόκειται μόνο για τη διατήρηση της χλωρίδας και της πανίδας, αλλά για κάτι τόσο σημαντικό όσο οι βιοτικοί πόροι της ανθρωπότητας.

1.3

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για τη συνεπή και ταχεία εφαρμογή της οδηγίας για τη διατήρηση των άγριων πτηνών και της οδηγίας για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Επίσης, η συνεπής και έγκαιρη εφαρμογή της οδηγίας-πλαίσιο για τα ύδατα θα συμβάλει σημαντικά, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, στην καλύτερη προστασία της βιοποικιλότητας.

1.4

Τα κράτη μέλη οφείλουν, επιτέλους, να ανταποκριθούν στις ειδικές οικονομικές ανάγκες που προκύπτουν από την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ, και η Επιτροπή να διαθέσει την απαραίτητη χρηματοδότηση. Δεδομένου ότι η χρηματοδότηση του Natura 2000 με πόρους της ΕΕ —κυρίως δε με κονδύλια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ETΠA) και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)— μπορεί να θεωρηθεί ότι απέτυχε από πολλές απόψεις, η ΕΟΚΕ ζητεί τη θέσπιση ξεχωριστού κονδυλίου του προϋπολογισμού για τη χρηματοδότηση του δικτύου Natura 2000.

1.5

Η ΕΟΚΕ ζητεί να εξασφαλιστεί η συνοχή μεταξύ όλων των τομέων πολιτικής που έχουν αντίκτυπο στην προστασία της βιοποικιλότητας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι ήδη η ενδιάμεση αξιολόγηση για τις «περιοχές οικολογικής εστίασης» και μια ενδεχόμενη ενδιάμεση αξιολόγηση της ΚΓΠ θα χρησιμεύσουν ώστε η ΚΓΠ να συμβάλει, στο μέλλον, με στοχοθετημένο τρόπο στην επίτευξη των στόχων για τη βιοποικιλότητα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, επί του παρόντος, απαιτούνται αλλαγές ως προς το απαιτούμενο εύρος και την ποιότητα των περιοχών οικολογικής εστίασης.

1.6

Επικροτείται ρητά η ενίσχυση των πράσινων υποδομών. Η ΕΟΚΕ καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν μια συνεκτική στρατηγική για τις πράσινες υποδομές. Ακόμη, η ΕΕ οφείλει να αναδείξει σε επενδυτική προτεραιότητα τα διευρωπαϊκά δίκτυα για τις πράσινες υποδομές (ΔΕΔ-Π/ΤΕΝ-G). Και στον συγκεκριμένο τομέα είναι επείγουσα η ανάγκη ξεχωριστής χρηματοδότησης για τον σκοπό αυτό.

1.7

Τόσο η Επιτροπή όσο και το Συμβούλιο Περιβάλλοντος, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η ΕτΠ και η ΕΟΚΕ έχουν συχνά επισημάνει ανακολουθίες στις πολιτικές της ΕΕ τα τελευταία χρόνια, χωρίς όμως να υπάρξει κάποια ουσιαστική μεταβολή. Ωστόσο, εάν οι ίδιες οι προτάσεις της ΕΕ για τα προβλήματα βιοποικιλότητας δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και δεν τίθενται σε εφαρμογή, είναι μάλλον αναμενόμενο ότι α) δεν επιτυγχάνονται τα επιθυμητά αποτελέσματα, και β) καταλαμβάνει απογοήτευση τους ενδιαφερόμενους φορείς και την κοινωνία γενικότερα.

1.8

Οι διάφορες στρατηγικές και προγράμματα της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα που διατυπώθηκαν κατά τα έτη 1998, 2001, 2006 και 2010, τα οποία περιέγραφαν επακριβώς τα προβλήματα και παρουσίαζαν τα κατάλληλα μέσα, πρέπει, κατά συνέπεια, να θεωρηθούν άχρηστα σε μεγάλο βαθμό, διότι δεν ήταν σε θέση να υλοποιήσουν την πολιτική δέσμευση και να ανακόψουν την απώλεια της βιοποικιλότητας που προκαλείται από τον ανθρώπινο παράγοντα.

1.9

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ, όπως και σε πολυάριθμες παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της για την πολιτική βιοποικιλότητας της ΕΕ, διαπιστώνει τα εξής: δεν απουσιάζουν οι νομικές βάσεις, αλλά η πολιτική βούληση. Η τροποποίηση της ισχύουσας νομικής βάσης δεν είναι αναγκαία.

2.1

Δεδομένου ότι στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα (1) που εγκρίθηκε το 1998 διαπιστώθηκε ότι «[η] πλούσια βιοποικιλότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταβαλλόταν βραδέως ανά τους αιώνες λόγω των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων [και η] κλίμακα των επιπτώσεων αυτών έχει αυξηθεί δραματικά κατά τις τελευταίες δεκαετίες», το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε το 2001 τη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη (τη λεγόμενη «στρατηγική του Γκέτεμποργκ») με σαφείς στόχους όσον αφορά τη βιοποικιλότητα, συγκεκριμένα την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας στην ΕΕ έως το 2010 και τη διασφάλιση της αποκατάστασης των οικοτόπων και των φυσικών οικοσυστημάτων.

2.2

Για την επίτευξη του στόχου αυτού, δημοσιεύθηκε το 2001 ένα πρώτο σχέδιο δράσης για τη βιοποικιλότητα (2) και τον Μάιο του 2006 ακολούθησε δεύτερο σχέδιο δράσης για τη βιοποικιλότητα (3), με πολύ διαφορετικό περιεχόμενο όμως από το πρώτο.

2.3

Τον Μάρτιο του 2010 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ αναγκάστηκαν να παραδεχθούν ότι δεν θα τηρήσουν τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει το 2001· και τούτο παρά τα διάφορα σχέδια δράσης τα οποία η ΕΟΚΕ είχε κρίνει ορθά και σκόπιμα.

2.4

Ως εκ τούτου, με βάση την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις «Επιλογές όσον αφορά το όραμα και τον στόχο της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα μετά το 2010» (4), διατυπώθηκε νέα «Στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020» (5), η οποία, με τη σειρά της, ουσιαστικά επαναλάμβανε τις παλαιές απαιτήσεις και τα μέσα που προβλέπονταν στα προηγούμενα σχέδια δράσης, και μετέθετε όσα αρχικά προβλέπονταν για το έτος 2010 στο έτος 2020.

2.5

Στο σχετικό έγγραφο διατυπώνεται η εξής αισιόδοξη πρόβλεψη: «Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020 […] [θέτει] την ΕΕ σε σωστή πορεία για την υλοποίηση των δικών της στόχων για τη βιοποικιλότητα και την εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεών της».

2.6

Η ΕΟΚΕ είχε εκφραστεί για τη στρατηγική (6) και είχε διατυπώσει επικριτικές παρατηρήσεις. Επίσης, είχε εκφράσει τη βαθιά ανησυχία της ότι «[ο]ι πολιτικοί δεν επέδειξαν μέχρι στιγμής τη δύναμη ή τη βούληση να εφαρμόσουν τα μέτρα που εδώ και χρόνια έχουν αναγνωριστεί ως απαραίτητα, αν και η ανακοίνωση επισημαίνει για ακόμη μία φορά ότι μια συνεπής πολιτική για τη βιοποικιλότητα θα ωφελήσει τόσο την κοινωνία όσο και την οικονομία. Επισημαίνεται δε ότι δεν έχουν μεταφερθεί πλήρως στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών μελών ούτε οι βασικές οδηγίες της ΕΕ για την προστασία της φύσης —και αυτό 32 ή 19 έτη αντιστοίχως από την έναρξη ισχύος τους».

2.7

Για την ΕΟΚΕ παρέμενε «ασαφές σε ποιο βαθμό μπορεί να ξεπεραστεί η υφιστάμενη, μέχρι στιγμής, έλλειψη πολιτικής βούλησης. Με αυτό το δεδομένο, η παρούσα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα δεν συνιστά καμία πραγματική πρόοδο. Οι προηγούμενες συζητήσεις επί της παρούσας ανακοίνωσης στο Συμβούλιο Υπουργών καταδεικνύουν πόσο μακριά βρισκόμαστε ακόμη από την ενσωμάτωση της πολιτικής για τη βιοποικιλότητα σε άλλες τομεακές πολιτικές».

2.8

Ακόμη και τότε, η ΕΟΚΕ πίστευε ότι «είναι υψίστης σημασίας κατά τη διάρκεια των προσεχών πολιτικών μεταρρυθμίσεων (π.χ. στην πολιτική αλιείας, γεωργίας, μεταφορών, ενέργειας και συνοχής) να συνδεθούν όλες οι πολιτικές άμεσα με τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα». Προέβλεπε ακόμη σοβαρές ελλείψεις και, ως εκ τούτου, είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «[η] Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αντιμετωπίσει με περισσότερη σοβαρότητα τη στρατηγική που χάραξε η ίδια για τη βιοποικιλότητα!».

2.9

Μόλις τέσσερα χρόνια μετά, δεν φαίνεται να έχει απομείνει τίποτε από τον ισχυρισμό που διατυπώθηκε στη νέα στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, ότι δηλαδή έχει εντοπιστεί η κατάλληλη πορεία και ότι μπορεί να ανακοπεί η απώλεια της βιοποικιλότητας. Τούτο γίνεται εξαιρετικά σαφές στην ενδιάμεση επανεξέταση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα (7).

3.1

Η στρατηγική περιλαμβάνει συνολικά 6 σαφώς καθορισμένους ειδικούς στόχους με συνολικά 20 δράσεις. Από την ενδιάμεση επανεξέταση προκύπτουν τα εξής:

3.1.1

Όσον αφορά τον ειδικό στόχο 1 («Ανάσχεση της υποβάθμισης της κατάστασης όλων των ειδών και οικοτόπων που εμπίπτουν στη νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία της φύσης και επίτευξη σημαντικής και μετρήσιμης βελτίωσης της κατάστασής τους»), μολονότι έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, τούτη είναι πολύ αργή για να μπορέσει να επιτευχθεί ο στόχος. Ειδικότερα, δεν σημειώθηκε σημαντική πρόοδος ως προς την ολοκλήρωση του θαλάσσιου δικτύου Natura 2000, την εξασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000 και την απαιτούμενη χρηματοδότηση για τη στήριξη του δικτύου Natura 2000. Και, μολονότι έχουν ολοκληρωθεί «σε μεγάλο βαθμό» οι χερσαίοι οικότοποι του δικτύου Natura 2000, το 2012 μόνο για το 58 % των περιοχών του δικτύου Natura 2000 υπήρχαν σχέδια διαχείρισης ή ανάλογα υπό ανάπτυξη σχέδια.

3.1.2

Όσον αφορά τον ειδικό στόχο 2 («Μέχρι το 2020, διατήρηση και βελτίωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που παρέχουν, με τη δημιουργία πράσινης υποδομής και την αποκατάσταση τουλάχιστον του 15 % των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων»), το σύνολο των μέτρων που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα δεν κατέστη δυνατό να «αναχαιτίσει την τάση υποβάθμισης των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους».

3.1.3

Όσον αφορά τον ειδικό στόχο 3 («Αύξηση της συμβολής της γεωργίας στη διατήρηση και ενίσχυση της βιοποικιλότητας»), δεν έχει σημειωθεί «καμία πραγματική πρόοδο[ς]» και «η διαρκής επιδείνωση της κατάστασης των ειδών και των οικοτόπων ενωσιακής σημασίας που συνδέονται με τη γεωργία δείχνει ότι πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για τη διατήρηση και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας σε αυτές τις περιοχές. Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία αυτή, σε συνδυασμό με τις σχετικές περιβαλλοντικές πολιτικές». Αν και υπάρχουν πολυάριθμα σχετικά μέσα, τα κράτη μέλη χρειάζεται να τα αξιοποιήσουν «επαρκώς». Εάν αυτά εφαρμοστούν «ευρύτερα», η ΕΕ θα μπορέσει να επιτύχει τον στόχο της έως το 2020. Γενικά, απαιτούνται «ουσιαστικά εντατικότερες προσπάθειες».

3.1.4

Όσον αφορά τον ειδικό στόχο 4 («Εξασφάλιση αειφόρου χρήσης των αλιευτικών πόρων»), «έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά τον καθορισμό του πλαισίου πολιτικής […], ωστόσο, η εφαρμογή των πολιτικών δεν ήταν ομοιόμορφη σε όλη την ΕΕ και εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι στόχοι θα επιτευχθούν μέσα στις προθεσμίες. Το 2013 λίγο πάνω από το 50 % των αποθεμάτων που αξιολογήθηκαν σύμφωνα με τη ΜΒΑ αλιεύθηκαν κατά βιώσιμο τρόπο». Σε όλες (!) τις ευρωπαϊκές θάλασσες σημειώνονται αρνητικές τάσεις.

3.1.5

Όσον αφορά τον ειδικό στόχο 5 («Καταπολέμηση των χωροκατακτητικών ξένων ειδών»), είναι ο μόνος ως προς τον οποίο η ΕΕ ακολουθεί «σωστή πορεία» και αναμένει ότι μπορεί να επιτευχθεί το 2020.

3.1.6

Όσον αφορά τον στόχο 6 («Συμβολή στην αποτροπή της απώλειας βιοποικιλότητας παγκοσμίως»), η «πρόοδος είναι ανεπαρκής όσον αφορά τη μείωση των επιπτώσεων των καταναλωτικών προτύπων της ΕΕ στην παγκόσμια βιοποικιλότητα» και, «αν συνεχιστεί η σημερινή πορεία, οι τρέχουσες προσπάθειες δεν επαρκούν για την επίτευξη των στόχων του Aichi για τη βιοποικιλότητα εντός των προθεσμιών».

3.2

Αυτή η απογοητευτική ενδιάμεση επανεξέταση δημοσιεύθηκε ακριβώς τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδίαζε να αναθεωρήσει ριζικά τις σημαντικότερες οδηγίες της ΕΕ για την προστασία της φύσης, δηλαδή την οδηγία για τη διατήρηση των άγριων πτηνών του 1979 και την οδηγία για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας του 1992.

3.3

Οι εκθέσεις εμπειρογνωμόνων (8) σχετικά με τον έλεγχο καταλληλότητας των οδηγιών για τα πτηνά και τους φυσικούς οικοτόπους επιβεβαιώνουν αυτό που η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει σταθερά εδώ και χρόνια: το νομικό πλαίσιο είναι επαρκές και δεν μπορεί να προβάλλεται ως πρόφαση για την αποτυχία επίτευξης των στόχων προστασίας της βιοποικιλότητας. Οι κυριότερες αδυναμίες είναι η έλλειψη μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, η έλλειψη χρηματοδότησης της προστασίας της φύσης και η έλλειψη συνοχής της σχετικής πολιτικής της ΕΕ.

4.1

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την άποψή της ότι «για να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα δεν λείπουν από την ΕΕ οι νομοθετικές πράξεις, οι οδηγίες, τα (πιλοτικά) προγράμματα, οι πολιτικές εξαγγελίες ή οι οδηγοί, αλλά μόνο η υλοποίηση και η συντονισμένη δράση σε όλα τα επίπεδα πολιτικής δράσης». Αυτή η άποψη δεν διατυπώνεται μόνο στην έκθεση αξιολόγησης αλλά και στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Περιβάλλοντος της 16ης Δεκεμβρίου 2015 (9), τα οποία δεν διαφέρουν σημαντικά από εκείνα του Συμβουλίου Περιβάλλοντος του 2011. Όσο οι οδηγίες δεν εφαρμόζονται πλήρως, όσο δεν διατίθεται επαρκής χρηματοδότηση ή δεν αξιοποιείται και όσο οι υπόλοιπες πολιτικές της ΕΕ δεν λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες της βιοποικιλότητας, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

4.2

Η κατάρτιση νέων εγγράφων στρατηγικής ή δράσης και/ή η αναθεώρηση του νομικού πλαισίου δεν μεταβάλλουν την κατάσταση, αλλά υπαινίσσονται πολιτική δραστηριότητα η οποία δεν θα οδηγήσει πουθενά εάν δεν επιλυθούν τα πραγματικά προβλήματα που συνδέονται με τη μη συμμόρφωση προς το υπάρχον πλαίσιο.

4.3

Για να επιτύχει η διατήρηση της βιοποικιλότητας απαιτούνται διάφορες προσεγγίσεις.

4.4.1

Το δίκτυο Natura 2000 είναι ζωτικής σημασίας για την «κλασική» προστασία της φύσης, όπως η διατήρηση της σπάνιας χλωρίδας και πανίδας και των μοναδικών βιοτόπων (όπως π.χ. έλη, χερσαίοι οικότοποι, εναπομείναντες ημιφυσικοί δασικοί σχηματισμοί κ.λπ.). Το δίκτυο βασίζεται, κατά κύριο λόγο, στην οδηγία για τους φυσικούς οικοτόπους του 1992 και στην οδηγία για τα πτηνά του 1979, που καθόρισε ζώνες ειδικής προστασίας για τα πτηνά.

4.4.2

Με την έκδοση της οδηγίας για τους φυσικούς οικοτόπους, τόσο τα κράτη μέλη όσο και η Επιτροπή ανέλαβαν δύο δεσμεύσεις:

4.4.3

Το δίκτυο έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί το 1995, δηλαδή πριν από 20 χρόνια. Ο χαρακτηρισμός των περισσότερων περιοχών έχει ήδη υλοποιηθεί, με το 18 % της χερσαίας έκτασης της ΕΕ να έχει χαρακτηριστεί περιοχή Natura 2000· ωστόσο, η ονομασία δεν αρκεί από μόνη της. Πολλές περιοχές δεν καλύπτονται από μόνιμη νομική προστασία, ενώ για μόλις περισσότερες από τις μισές υπάρχουν σχέδια αξιοποίησης ή διαχείρισης. Ωστόσο, για τους πολίτες και τις διοικήσεις, και ιδίως για τους ιδιοκτήτες και τους χρήστες γης, δεν είναι ακόμη σαφές τι ακριβώς επιτρέπεται και τι απαγορεύεται και, μέχρι να γίνει αυτό, δεν μπορεί να υπάρξει επιτυχημένη προστασία της φύσης και δεν μπορούν να εξασφαλιστούν αποζημιώσεις για τυχόν περιορισμούς στη χρήση γης.

4.4.4

Είναι εύγλωττο το γεγονός ότι το Συμβούλιο Περιβάλλοντος της 19ης Δεκεμβρίου 2011 παροτρύνει τα κράτη μέλη, και συνεπώς και το ίδιο το Συμβούλιο, «να ολοκληρώσουν εγκαίρως τη σύσταση του δικτύου Natura 2000, να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν διαχειριστικά σχέδια ή άλλα ισοδύναμα μέσα […] ώστε να διαμορφωθεί στέρεη βάση για το στρατηγικό σχεδιασμό με σκοπό την επακόλουθη υλοποίηση του ΠΔΠ 2014-2020». Το 2011 ζητήθηκε εκ νέου η «έγκαιρη» υλοποίηση αυτών που έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί πριν από εικοσαετία και που μέχρι σήμερα δεν έχουν υλοποιηθεί!

4.4.5

Για τον σκοπό αυτό, το Συμβούλιο Περιβάλλοντος της 16ης Δεκεμβρίου 2015«παροτρύνει» εκ νέου τα κράτη μέλη, και συνεπώς και το ίδιο το Συμβούλιο, «να ολοκληρώσουν τη συγκρότηση του δικτύου Natura 2000».

4.5.1

Η Επιτροπή, το Συμβούλιο Περιβάλλοντος και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (11) ορθώς τονίζουν ότι η πολιτική για την βιοποικιλότητα δεν αφορά απλώς και μόνο την προστασία της χλωρίδας, της άγριας πανίδας και των φυσικών οικοτόπων, αλλά καλύπτει και την παραγωγική βάση και τους βιοτικούς πόρους των ανθρώπων. Ένα μόνο από τα πολλά παραδείγματα είναι η επικονίαση που πραγματοποιούν έντομα όπως οι πεταλούδες και οι μέλισσες, της οποίας η οικονομική αξία —όχι μόνο για τη γεωργία— είναι ανυπολόγιστη. Ωστόσο, η Επιτροπή αναγκάστηκε να διαπιστώσει ότι «η κατάσταση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στην Ευρώπη κρίνεται είτε μεικτή είτε υποβαθμισμένη —δηλαδή τα οικοσυστήματα δεν είναι πλέον ικανά να προσφέρουν τη βέλτιστη ποιότητα και ποσότητα των βασικών υπηρεσιών, όπως επικονίαση των καλλιεργειών, καθαρό αέρα και νερό» (12).

4.5.2

Οι επικονιαστές ή οι αποικοδομητές, αλλά και, π.χ., πολλά άλλα είδη (και το έργο τους), δεν μπορούν να διαφυλαχθούν αποκλειστικά και μόνο με την οριοθέτηση προστατευόμενων ζωνών. Κατά συνέπεια, στο πλαίσιο της πολιτικής βιοποικιλότητας της ΕΕ, θα πρέπει, επιπλέον, να διατυπωθούν γενικές απαιτήσεις και για τις περιοχές εκτός των προστατευόμενων ζωνών· στον συγκεκριμένο τομέα, βασικό ρόλο διαδραματίζει η συνοχή με την πολιτική για τη χρήση της γης.

4.5.3

Είναι ακριβές ότι τόσο η Επιτροπή όσο και το Συμβούλιο έχουν τονίσει επανειλημμένα τη σημασία, π.χ., του γεωργικού τομέα, πιο πρόσφατα στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησης: το Συμβούλιο «σημειώνει με ανησυχία ότι η γεωργία αποτελεί έναν από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες πίεσης στα χερσαία οικοσυστήματα και ότι δεν έχει διαπιστωθεί μετρήσιμη βελτίωση της κατάστασης των σχετικών με τη γεωργία οικοτόπων και των ειδών που καλύπτονται από την οδηγία για τους οικοτόπους μέχρι το 2012 και εκφράζει λύπη για τη σημαντική μείωση των πτηνών που ζουν σε γεωργικές εκτάσεις, των πεταλούδων στις χορτολιβαδικές εκτάσεις και των επικονιάσεων, πράγμα που καταδεικνύει τις συνεχείς πιέσεις που ασκούν ορισμένες γεωργικές μέθοδοι, όπως κάποιες πρακτικές εγκατάλειψης και εντατικοποίησης της γεωργικής γης» (13).

4.6.1

Αν και στη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020 τονίζεται ότι τούτη «θα πρέπει να συνιστά αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής Ευρώπη 2020» (14), οι όροι «βιοποικιλότητα», «ενδιαιτήματα», «προστασία της φύσης», «προστασία των ειδών» ή «προστασία της πολυμορφίας των γενετικών πόρων» ή «οικοσύστημα» δεν αναφέρονται ούτε μία φορά στη στρατηγική «Ευρώπη 2020»! Μόνο στον όρο «βιοποικιλότητα» γίνεται δύο φορές σύντομη αναφορά, και τούτο παρεμπιπτόντως, σε φράσεις που αναφέρονται στην «αποδοτική χρησιμοποίηση των πόρων». Για την ΕΟΚΕ, είναι εντελώς ακατανόητο πώς η Επιτροπή μπορεί να προβαίνει σε μια τέτοια εξαγγελία, ενώ η πολιτική της στην πράξη είναι ακριβώς αντίθετη.

4.6.2

Καθώς η στρατηγική του 2001 για την αειφόρο ανάπτυξη δεν διαδραματίζει πλέον κανένα πολιτικό ρόλο, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα μπορούσε να αποτελέσει, ακριβώς, το κατάλληλο πλαίσιο για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η ΕΟΚΕ, αρκετά συχνά, έχει ζητήσει από τους υπουργούς Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων να εξετάσουν την οικονομική σημασία της απώλειας βιοποικιλότητας (15). Κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει ακόμη.

4.6.3

Δεδομένου ότι οι στόχοι των οδηγιών της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος και της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα περιλαμβάνουν τους διεθνώς συμφωνημένους στόχους [π.χ. στόχοι Aichi στο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα ή στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ)], είναι ζωτικής σημασίας να ενσωματωθεί πλήρως η πολιτική βιοποικιλότητας είτε στη στρατηγική εφαρμογής των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) είτε σε μια νέα στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης στην ΕΕ.

4.6.4

Μέχρι στιγμής, η πολιτική για τη βιοποικιλότητα εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται από πολλές υπηρεσίες της Επιτροπής και από ορισμένα Συμβούλια υπουργών της ΕΕ ως ανταγωνιστικός τομέας πολιτικής ο οποίος εμποδίζει ή παρακωλύει ως έναν βαθμό την οικονομική ανάπτυξη και δεσμεύει οικονομικούς πόρους.

4.6.5

Στο πλαίσιο αυτό, είναι αδιαμφισβήτητο ότι υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων τρόπων χρήσης των πόρων, και ενίοτε απαγορεύονται επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον, π.χ. με βάση τις οδηγίες για την προστασία της φύσης. Όμως, αυτό ακριβώς είναι το έργο της προστασίας της φύσης, δηλαδή το κράτος οφείλει να εξασφαλίζει ότι υπάρχει ισορροπία μεταξύ της οικονομικής εκμετάλλευσης και της διατήρησης των φυσικών πόρων. Η προστασία της φύσης δεν διαφέρει, συνεπώς, από άλλους τομείς πολιτικής, όπου «η ελεύθερη αλληλεπίδραση των δυνάμεων της αγοράς» ρυθμίζεται με κανονιστικά μέτρα.

4.6.6

Η έλλειψη πραγματικής συνοχής μεταξύ της κλασικής οικονομικής πολιτικής και των περιβαλλοντικών πολιτικών δεν είναι νέο φαινόμενο. Ήδη από το 2006 η ΕΟΚΕ εξέφραζε τη λύπη της διότι «το χάσμα ανάμεσα στις φιλοδοξίες και στην πραγματικότητα είναι τεράστιο» και ότι ο δημόσιος τομέας «συχνά με τις αποφάσεις σχεδιασμού του και τα προγράμματα προώθησης [συνέβαλε] στην επιδείνωση της κατάστασης» (16).

4.6.7

Σημαντική αιτία αυτής της σύγκρουσης στόχων είναι η αντίθεση μεταξύ κατεστημένων συμφερόντων, ιδίως οικονομικών, και δημόσιου συμφέροντος. Οι μέχρι σήμερα θέσεις της ΕΕ μπορούν να ερμηνευθούν ως στάση υπέρ της προστασίας της βιοποικιλότητας για σκοπούς κοινής ωφελείας. Στην περίπτωση αυτή, θα ήταν συνεπές να καθορίζονται και να εφαρμόζονται σαφή πλαίσια για τον περιορισμό των οικονομικών συμφερόντων που αντίκεινται στην προστασία της βιοποικιλότητας.

4.7.1

Η ΕΟΚΕ έχει εξετάσει επανειλημμένα τη σχέση μεταξύ γεωργίας, Κοινής Γεωργικής Πολιτικής και βιοποικιλότητας, και έχει διαπιστώσει τη σταδιακή, αλλά σημαντική και συνεχή μείωση της βιοποικιλότητας, παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι αγρότες συμμορφώνονται με την ισχύουσα νομοθεσία. Τούτο συμβαίνει εντός των ορίων που επιβάλλει ο νόμος, ενώ τηρούνται οι ορθές γεωργικές πρακτικές. Η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να μεταβληθεί με τη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας για την προστασία της φύσης, αλλά μόνο μέσω αλλαγών στις πρακτικές εκμετάλλευσης, σε συνδυασμό με μια τροποποιημένη πολιτική αγροτικών ενισχύσεων. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στο πλαίσιο αυτό τη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της με τίτλο «Η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ το 2013» (17), στην οποία περιγράφονται πλήρως οι αλλαγές που η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαίες.

4.7.2

Η Επιτροπή γνωρίζει πολύ καλά τη σημασία της γεωργίας και παρατηρεί ότι «η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) είναι η πολιτική με τις σημαντικότερες επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα των αγροτικών περιοχών. […] Ένα από τα μειονεκτήματα όσον αφορά τη βιοποικιλότητα ήταν η κατάργηση της υποχρεωτικής αγρανάπαυσης» (18). Έτσι η γεωργική πολιτική εξακολουθεί να έρχεται συχνά σε σύγκρουση με την πολιτική για τη βιοποικιλότητα, ακόμη και αν τμήματα της ΚΓΠ, ιδίως τα γεωργοπεριβαλλοντικά προγράμματα στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα, δείχνουν με ποιον τρόπο μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτές οι αντιφάσεις.

4.7.3

Η αγρανάπαυση εφαρμόστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όχι για να βελτιωθεί η οικολογική σταθερότητα των καλλιεργήσιμων περιοχών, αλλά για να μειωθούν τα πλεονάσματα. Ωστόσο, με τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ του 2013, επαναδιατυπώθηκε η ιδέα μιας λιγότερο εντατικής εκμετάλλευσης μέρους των αρόσιμων γαιών. Στο πλαίσιο μιας «πιο οικολογικής προσέγγισης» θεσπίστηκαν υποχρεωτικά «περιοχές οικολογικής εστίασης». Εξάλλου, υπήρξε έντονη συζήτηση σχετικά με α) το εύρος και β) την ακριβή έννοια της «οικολογικής εστίασης».

4.7.4

Έτσι σήμερα, για παράδειγμα, η καλλιέργεια ψυχανθών ή οι εμβόλιμες καλλιέργειες εμπίπτουν στην έννοια της «οικολογικής εστίασης». Ακόμα και αν η αύξηση των εκτάσεων με καλλιέργειες ψυχανθών ή με εμβόλιμες καλλιέργειες είναι, καταρχήν, θετική για διάφορους λόγους, τα μέτρα αυτά δεν θα συμβάλουν ουσιαστικά στη βελτίωση της βιοποικιλότητας. Επίσης, το γεγονός ότι επιτρέπεται, έως έναν βαθμό, η χρήση φυτοφαρμάκων στις περιοχές οικολογικής εστίασης έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με την επιδίωξη μιας πιο οικολογικής γεωργικής πολιτικής: τα φυτοφάρμακα δεν συμβάλλουν στην αύξηση της βιοποικιλότητας, αλλά, αντίθετα, στη μείωσή της.

4.7.5

Η Επιτροπή θα πρέπει, το συντομότερο δυνατόν, να προβεί σε αρχική αξιολόγηση του αντίκτυπου των ληφθέντων μέτρων, δεδομένου ότι ο οικολογικός προσανατολισμός αποτελεί μία από τις κύριες δικαιολογίες για τη διατήρηση των γεωργικών πληρωμών από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

4.7.6

Επιπλέον, με βάση αυτές τις παραδοχές, πρέπει στις οριζόντιες πολιτικές της ΕΕ —ιδίως δε σε αυτές που αφορούν την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία— να συνεκτιμάται και να τυγχάνει ιδιαίτερης προσοχής η συμβολή που η εφαρμογή στη γεωργία της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας μπορεί να έχει στη βελτίωση της βιοποικιλότητας στην ΕΕ.

4.8.1

Η οδηγία για τους φυσικούς οικοτόπους ενέχει μια κρίσιμη τεχνική αδυναμία: αν και το άρθρο 10 αναφέρεται σαφώς στη σημασία της διασύνδεσης των συστατικών στοιχείων του τοπίου, δεν υφίσταται κανένας δεσμευτικός μηχανισμός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα συνεκτικό σύστημα διασύνδεσης βιοτόπων στην Ευρώπη. Η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της για τις «Πράσινες υποδομές», σκιαγραφεί τρόπους αντιστάθμισης της έλλειψης αυτής, μέσω επενδύσεων στη διατήρηση και την αποκατάσταση των πράσινων υποδομών, τόσο σε μικρή όσο και σε μεγάλη κλίμακα. Στο πλαίσιο αυτό, έχει μεγάλη σημασία να εγκριθεί και να εφαρμοστεί μια συνεκτική στρατηγική πράσινων υποδομών. Σε κάθε περίπτωση, βασικό στοιχείο της πρέπει να είναι ένα μεθοδολογικό πλαίσιο και ένα χρηματοδοτικό μέσο για τα διευρωπαϊκά δίκτυα βιοποικιλότητας (ΔΕΔ-Π/ΤΕΝ-G). Τούτο αφορά έργα τόσο μεγάλης όσο και μικρής κλίμακας, π.χ. στα αγροτικά τοπία.

4.9.1

Σε πολλά κράτη μέλη και σε υποψήφιες χώρες εξακολουθούν να πραγματοποιούνται σοβαρές καταστροφές της φύσης. Αναφέρουμε δύο μόνο παραδείγματα.

4.9.2

Στη Ρουμανία, τα παρθένα δάση κατά τη στιγμή της προσχώρησης στην ΕΕ καταλάμβαναν έκταση μεγαλύτερη από 2 000 τ. χλμ. Σχεδόν όλη αυτή η έκταση έχει χαρακτηριστεί περιοχή του δικτύου Natura 2000. Έκτοτε έχουν επιβεβαιωθεί πολυάριθμες επιχειρήσεις αποψιλωτικής υλοτομίας στα παρθένα δάση της Ρουμανίας, με αποτέλεσμα την ανεπανόρθωτη απώλεια ευρωπαϊκής φυσικής κληρονομιάς.

4.9.3

Τα ποτάμια οικοσυστήματα των Βαλκανίων, και ιδίως αυτά των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, είναι μακράν τα πιο αξιόλογα στην Ευρώπη. Περίπου το ένα τρίτο των ποταμών στις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας και στην Αλβανία παρουσιάζουν φυσική δυναμική και μπορούν ακόμη και να θεωρηθούν παρθένα ποτάμια. Το τεκμηριωμένο σχέδιο για την κατασκευή άνω των 2 700 (!) υδροηλεκτρικών σταθμών, εκ των οποίων τουλάχιστον το ένα τρίτο σε προστατευόμενες περιοχές, θα απειλήσει σοβαρά τη βιοποικιλότητα και τη φυσική δυναμική όλων των ποταμών στα Βαλκάνια. Η χρηματοδότηση του εν λόγω σχεδίου θα είναι δημόσια. Σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη της ΕΕ έχει πληγεί σοβαρά η βιοποικιλότητα σχεδόν όλων των ποταμών, με αποτέλεσμα σήμερα —μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της εφαρμογής της οδηγίας-πλαίσιο για τα ύδατα— να χρειάζεται να δαπανηθούν σημαντικά ποσά για την αποκατάστασή τους.

4.9.4

Πολλά είδη πτηνών που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι της οδηγίας για τα άγρια πτηνά και προστατεύονται εντός της ΕΕ υπόκεινται σε απερίσκεπτες κυνηγετικές πρακτικές στις υποψήφιες χώρες στα Βαλκάνια· η θήρα των πτηνών αποτελεί, επίσης, από πολλές απόψεις ανεπίλυτο ζήτημα σε ορισμένα κράτη μέλη. Η θήρα πτηνών όπως οι χουλιαρομύτες της Αφρικής, οι γερανοί, οι λαγγόνες και οι βαλτοπάπιες, για να αναφέρουμε μόνο ορισμένα είδη, οδηγεί σε αποδυνάμωση του αναπαραγωγικού πληθυσμού των ειδών αυτών στην ΕΕ.

4.10.1

Ένα ακόμα πρόβλημα που εξετάζεται τόσο στην ενδιάμεση επανεξέταση όσο και στα συμπεράσματα του Συμβουλίου είναι η χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων, και του δικτύου Natura 2000. Η Επιτροπή, σε ανακοίνωσή της του 2004 (19), εξέταζε το ζήτημα χρηματοδότησης του δικτύου, και συγκεκριμένα α) το επίπεδο των απαιτούμενων πόρων και β) την επιλογή του κονδυλίου του προϋπολογισμού που θα χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση. Τότε, είχε αναφερθεί το ποσό των 6,1 δισεκατ. ευρώ ετησίως· αποφασίστηκε να μη θεσπιστεί χωριστό κονδύλι, ούτε να επεκταθεί ανάλογα το πρόγραμμα LIFE, αλλά να αξιοποιηθούν, κατά κύριο λόγο, ο δεύτερος πυλώνας της ΚΓΠ και άλλα ταμεία της ΕΕ.

4.10.2

Η ΕΟΚΕ είχε αμφιβολίες σχετικά με τα ποσά που είχαν δηλωθεί τότε και θεωρούσε «επειγόντως απαραίτητο να υπολογιστεί το κόστος το συντομότερο δυνατό με μεγαλύτερη ακρίβεια». Επίσης, αμφέβαλε για το εάν «επαρκεί το ποσό των 0,3 δισεκατ. ευρώ που διατίθεται για τα νέα κράτη μέλη (για την ΕΕ των 15: 5,8 δισεκατ. ευρώ)» (20).

4.10.3

Έως σήμερα δεν έχει ληφθεί κανένα μέτρο, και το ίδιο ποσό είναι ακόμη υπό συζήτηση. Μέχρι στιγμής τα αρμόδια κράτη μέλη και η Επιτροπή δεν έχουν καταφέρει να διασαφηνίσουν το ζήτημα.

4.10.4

Η ΕΟΚΕ είχε τότε επισημάνει τον κίνδυνο ότι η χρηματοδότηση μέτρων Natura 2000 από τον δεύτερο πυλώνα θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανταγωνισμό με άλλα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης (21). Αυτό επιβεβαιώθηκε σε δύο περιπτώσεις: πρώτον, οι πληρωμές από τον δεύτερο πυλώνα κατά την περίοδο χρηματοδότησης 2007-2013 μειώθηκαν κατά 30 % σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο και, δεύτερον, όπως ορθά επεσήμαναν το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και το Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, «το ΕΤΠΑ δεν αναγνωριζόταν πάντα από τα κράτη μέλη ως πιθανό μέσο για την προώθηση της βιοποικιλότητας, ενώ οι δυνατότητές του για τη χρηματοδότηση του προγράμματος Natura 2000 δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς» (22).

4.10.5

Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (23) όφειλε να αποδείξει ότι το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο για την Αγροτική Ανάπτυξη εξακολουθεί να αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή κοινοτικής χρηματοδότησης για το δίκτυο Natura 2000 και τη βιοποικιλότητα στην ΕΕ, αλλά «καλύπτεται μόνο το 20 % της συνολικής απαιτούμενης χρηματοδότησης για τη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου Natura 2000».

4.10.6

Συνεπώς, είναι επείγουσα ανάγκη να εκτιμηθούν οι ακριβείς ανάγκες χρηματοδότησης για την εφαρμογή των οδηγιών για την προστασία της φύσης και να διατεθούν οι κατάλληλοι πόροι μέσω χωριστής γραμμής του προϋπολογισμού (π.χ. στο πλαίσιο ενός διευρυμένου προϋπολογισμού του προγράμματος LIFE).

4.11.1

Οι ελλείψεις που διαπιστώνονται όσον αφορά την εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, ιδίως στην περίπτωση του δικτύου Natura 2000, μπορεί, εν μέρει, να οφείλονται στην έλλειψη συμμετοχής και στην απουσία ανάληψης δράσης εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών στις διάφορες προστατευόμενες ζώνες. Ο χαρακτηρισμός των ζωνών ειδικής προστασίας πρέπει, κατ’ αρχάς, να θεωρηθεί διοικητική πράξη, η οποία θα εκτελείται σε πλήρη συμμόρφωση με τις αρχές του κράτους δικαίου. Ωστόσο, τα διαχειριστικά σχέδια θα πρέπει να εκπονούνται και να υλοποιούνται με τη στενή συνεργασία των ιδιοκτητών και των χρηστών της γης, καθώς και των οργανώσεων προστασίας της φύσης και των τοπικών αρχών. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό δεν εφαρμόστηκε, με αποτέλεσμα να οδηγήσει συχνά σε δυσπιστία και σε εχθρικά αισθήματα απέναντι στην πολιτική βιοποικιλότητας της ΕΕ.

28.12.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 487/24

Εισηγήτρια:

η κ. Tellervo KYLÄ-HARAKKA-RUONALA

1.1.

Η συμφωνία του Παρισιού αποτελεί θεμιτή παγκόσμια δέσμευση για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Αυτό που πρέπει να γίνει πλέον είναι να εξασφαλιστούν η κύρωση, η υλοποίηση και η περαιτέρω ανάπτυξη της συμφωνίας. Στην παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ σχολιάζει τις κύριες προσεγγίσεις όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη πορεία προς έναν κόσμο ουδέτερο από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών, όπως ζητείται στη συμφωνία.

1.2.

Οι τεράστιες παγκόσμιες προκλήσεις απαιτούν μείζονα αλλαγή στην προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντί να επικεντρώνεται αποκλειστικά στις δικές της εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η ΕΕ πρέπει να μελετήσει πώς μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των μεγαλύτερων δυνατών οφελών για το κλίμα από παγκόσμια σκοπιά. Η ΕΟΚΕ καλεί συνεπώς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει μακροπρόθεσμη στρατηγική για την ανάπτυξη και τη μεγιστοποίηση του παγκόσμιου «θετικού ανθρακικού αποτυπώματος» (carbon handprint) (1) της ΕΕ.

1.3.

Η ΕΕ πρέπει να είναι επίσης φιλόδοξη και να αναζητεί πολλαπλά επωφελείς λύσεις όσον αφορά τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διαμορφώσει την κλιματική στρατηγική κατά τρόπο που να συμβάλλει στην ενίσχυση της οικονομίας της ΕΕ και της ευημερίας των πολιτών της, με ταυτόχρονο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

1.4.

Η παγκόσμια δέσμευση είναι απαραίτητη για την επίτευξη ουσιαστικού κλιματικού αντίκτυπου και για την αποφυγή της διαρροής άνθρακα, επενδύσεων και θέσεων εργασίας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσει να ασκεί ενεργή κλιματική διπλωματία, προκειμένου να ενισχυθεί η ευρεία εφαρμογή της συμφωνίας και να ενθαρρυνθούν οι κυριότερες οικονομίες ώστε να ενισχύσουν τις δεσμεύσεις τους σε βαθμό αντίστοιχο με την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να εντάξει την κλιματική διάσταση σε όλους τους τομείς εξωτερικής πολιτικής, ιδίως στο εμπόριο, τις επενδύσεις και την αναπτυξιακή συνεργασία.

1.5.

Όσον αφορά τα πρακτικά μέτρα, η ΕΕ μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικότερα στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής μέσω της εξαγωγής τεχνολογιών και λύσεων μείωσης εκπομπών και της ενίσχυσης των συλλεκτών διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και μέσω της παραγωγής για την παγκόσμια αγορά προϊόντων με χαμηλότερες εκπομπές από τους ανταγωνιστές της. Για αυτό τον λόγο, η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί ισχυρή ώθηση στην καινοτομία —από την έρευνα μέχρι την είσοδο στην αγορά— προκειμένου η ΕΕ να βρεθεί στην παγκόσμια πρωτοπορία όσον αφορά τις κλιματικές λύσεις. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο δυναμικό των ΜΜΕ.

1.6.

Όσον αφορά την εσωτερική διάσταση της κλιματικής πολιτικής, η ΕΕ πρέπει να επιδιώξει την οικοδόμηση μιας «κλιματικής ένωσης» που να είναι προσανατολισμένη στη δράση και, παράλληλα, να είναι αποτελεσματική και συνεκτική όσον αφορά την εσωτερική πολιτική της. Κάθε προσπάθεια πρέπει πλέον να εστιαστεί στην υλοποίηση των αποφάσεων που έχουν ληφθεί μέχρι τώρα, όπου τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη έχουν τον δικό τους ρόλο.

1.7.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να βασίσει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική σε ολοκληρωμένη προσέγγιση. Η μελλοντική πορεία πρέπει να χαραχθεί ως τμήμα συναφών «ενώσεων» ενιαίας αγοράς, ιδίως στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της ψηφιοποίησης, της βιομηχανίας, της γεωργίας, του κεφαλαίου και της καινοτομίας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί στις προκλήσεις των βιώσιμων συστημάτων τροφίμων και στον ρόλο των συλλεκτών διοξειδίου του άνθρακα.

1.8.

Κατά την εφαρμογή των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού, πρέπει να αξιοποιηθούν στον μέγιστο βαθμό οι μηχανισμοί της αγοράς. Ένα παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης για τις ανθρακούχες εκπομπές θα αποτελούσε έναν ουδέτερο και αποτελεσματικό τρόπο εξασφάλισης της συμμετοχής όλων των φορέων της αγοράς. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ερευνήσει ενεργά διάφορους τρόπους και βήματα και να συνεργαστεί με άλλες χώρες στην πρόοδο προς ένα παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών.

1.9.

Η πορεία μετά το Παρίσι προς μια ουδέτερη, από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών, οικονομία είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Για τη δίκαιη και ελεγχόμενη διαχείριση της μετάβασης και για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των πολιτών κατά την προσαρμογή τους στις αλλαγές και στην ανάπτυξη νέων λύσεων και δεξιοτήτων, πρέπει να θεσπιστούν τα κατάλληλα μέτρα προσαρμογής στο πλαίσιο της κλιματικής στρατηγικής.

1.10.

Οι εταίροι της κοινωνίας των πολιτών είναι αυτοί που θα υλοποιήσουν τη μετάβαση σε μια ουδέτερη, από άποψη ανθρακούχων εκπομπών, οικονομία μέσω της επιτόπιας δράσης τους, ενώ ο ρόλος των πολιτικών ιθυνόντων είναι να τους παρέχουν ευνοϊκό περιβάλλον και χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένης της ευαισθητοποίησης σχετικά με όλες τις διαθέσιμες ευκαιρίες χρηματοδότησης. Πρέπει να αναπτυχθεί μια προσέγγιση πολυεπίπεδης διακυβέρνησης για τη διευκόλυνση της κλιματικής δράσης της κοινωνίας των πολιτών και την εξάλειψη των φραγμών σε αυτή. Η ΕΟΚΕ προσδοκά την πλήρη συμμετοχή της στην ανάπτυξη αυτής της πολυμερούς υποδομής, καθώς και στην προετοιμασία της μακροπρόθεσμης κλιματικής στρατηγικής της ΕΕ.

2.1.

Το αποτέλεσμα της διάσκεψης του Παρισιού για το κλίμα (COP 21) ήταν μια παγκόσμια συμφωνία που χάρασσε την πορεία για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σαφώς κάτω από τους 2 oC και επιδίωκε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 oC σε σχέση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής. Προς τούτο απαιτείται τεράστια μείωση των παγκόσμιων εκπομπών και χρειάζονται ριζικές αλλαγές στις κοινωνίες.

2.2.

Οι παγκόσμιες προκλήσεις στην πορεία αυτή απαιτούν ριζική αλλαγή στην προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Είναι πρωταρχικής σημασίας η ΕΕ να καταβάλει ουσιαστικές προσπάθειες ώστε να έχει αποτελεσματικό παγκόσμιο αντίκτυπο. Η ΕΕ πρέπει συνεπώς να επιδιώξει να ενισχύσει το θετικό ανθρακικό αποτύπωμα αντί να μειώσει απλώς το αρνητικό της αποτύπωμα.

2.3.

Η παγκόσμια δέσμευση είναι απαραίτητη για την επίλυση του κλιματικού ζητήματος και την αποφυγή της διαρροής άνθρακα, επενδύσεων και θέσεων εργασίας. Η ΕΕ επέδειξε ηγετική στάση ενόψει και κατά τη διάρκεια της διάσκεψης του Παρισιού, και πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί σε αυτό το πνεύμα ενόψει της επόμενης διάσκεψης των μερών. Στην κλιματική της διπλωματία, η ΕΕ οφείλει να επικεντρωθεί στις χώρες που έχουν τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και στους ισχυρότερους ανταγωνιστές ή τους περισσότερα υποσχόμενους εταίρους της από οικονομική σκοπιά. Η κλιματική και η οικονομική διπλωματία πρέπει συνεπώς να συμβαδίζουν.

2.4.

Οι χώρες με τις μεγαλύτερες εκπομπές είναι η Κίνα, που ευθύνεται για πάνω από το 25 % των παγκοσμίων εκπομπών, οι ΗΠΑ, που ευθύνονται για περίπου 15 %, και η ΕΕ, που ευθύνεται για περίπου 10 %. Το μερίδιο εκπομπών της ΕΕ προβλέπεται να μειωθεί στο 5 % περίπου έως το 2030. Κατά συνέπεια, προκειμένου να μεγιστοποιήσει την επιρροή της για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, η ΕΕ πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια να ενθαρρύνει τα άλλα μέρη να θέσουν πιο φιλόδοξους στόχους.

2.5.

Όσον αφορά τα πρακτικά μέτρα, η ΕΕ μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικότερα στον μετριασμό της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής μέσω της εξαγωγής λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και της παραγωγής για την παγκόσμια αγορά προϊόντων με χαμηλότερες εκπομπές από τους ανταγωνιστές της.

2.6.

Εκτός των ΗΠΑ, η Κίνα και άλλες ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες έχουν καταστεί σημαντικοί πάροχοι τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ο ρόλος της ΕΕ έχει συρρικνωθεί, σε ορισμένους τομείς, κατά τα τελευταία πέντε έτη, τόσο στις εγχώριες αγορές όσο και στις αγορές εξαγωγών, και έχει απολέσει το τεχνολογικό προβάδισμα που είχε διεθνώς. Η Επιτροπή Juncker έχει διατυπώσει την πρόθεση να καταστεί η ΕΕ «το νούμερο ένα παγκοσμίως στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας», ωστόσο η υλοποίηση του στόχου αυτού φαίνεται σήμερα να απομακρύνεται.

2.7.

Κατά συνέπεια, απαιτείται να δοθεί επειγόντως νέα και συμπληρωματική ώθηση προκειμένου η ΕΕ να βρεθεί εκ νέου στην εμπροσθοφυλακή των κλιματικών λύσεων. Οι παγκόσμιες ευκαιρίες καλύπτουν ευρύ φάσμα τεχνολογιών, προϊόντων, υπηρεσιών και εμπειρογνωσίας, καθώς και συνολικά πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης. Η εξαγωγή τεχνογνωσίας συλλεκτών διοξειδίου του άνθρακα, όπως η βιώσιμη δασική διαχείριση και αναδάσωση, πρέπει επίσης να θεωρείται ευκαιρία για παγκόσμιο αντίκτυπο.

2.8.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσχώρησε στην «Αποστολή Καινοτομία», μια πρωτοβουλία των μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη, που δεσμεύθηκαν να διπλασιάσουν τη χρηματοδότησή τους στην έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.

2.9.

Η αποτελεσματική εμπορική και επενδυτική πολιτική αποτελεί ζωτικής σημασίας εργαλείο για την επίτευξη λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και την προώθηση της προόδου προς μια ουδέτερη, από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών, παγκόσμια οικονομία. Για την εξασφάλιση θετικού αποτελέσματος, τα κλιματικά ζητήματα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των διαπραγματεύσεων για εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες. Στόχος πρέπει να είναι η εξάλειψη των εμπορικών φραγμών όσον αφορά φιλικά προς το κλίμα προϊόντα, τεχνολογίες και λύσεις. Η συμφωνία για τα περιβαλλοντικά αγαθά θα επιτελέσει καθοριστικό ρόλο προς τούτο. Κοινές λύσεις απαιτούνται επίσης για την αποφυγή εμπορικών στρεβλώσεων που προκαλούνται από διαφορές στις ανά τόπους κλιματικές πολιτικές και προδιαγραφές.

2.10.

Όσον αφορά την αναπτυξιακή πολιτική, ο τρέχων στόχος των 100 δισεκατ. δολαρίων ετησίως από τις ανεπτυγμένες χώρες για τη χρηματοδότηση κλιματικών μέτρων παρατάθηκε από την COP 21 έως το 2025, ενώ ζητήθηκε πρακτικός οδικός χάρτης για την επίτευξή του. Επιμέρους χώρες επίσης ανέλαβαν χρηματοπιστωτικές δεσμεύσεις. Είναι σημαντικό να τηρηθούν οι υποσχέσεις και να αξιοποιηθούν οι πόροι με τρόπο οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνο. Απαιτούνται εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την ενημέρωση σχετικά με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση για τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως προτείνεται από την ΕΟΚΕ στο πλαίσιο της στρατηγικής ΕΕ-Αφρικής.

2.11.

Η τεχνολογική συνεργασία έχει επίσης ρόλο στην αναπτυξιακή συνεργασία. Σε αυτό το πλαίσιο, τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) πρέπει να προστατεύονται δεόντως, καθώς είναι καθοριστικής σημασίας για την καινοτομία. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι παρεχόμενες λύσεις αντικατοπτρίζουν τις συνθήκες στις αναπτυσσόμενες χώρες και —στο πνεύμα της εταιρικής σχέσης— τις βοηθούν να στραφούν στη μεγέθυνση χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών χωρίς να υπονομεύεται η ανάπτυξή τους. Επιπλέον, η οικοδόμηση δεξιοτήτων είναι απαραίτητη για τη στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών όσον αφορά τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

2.12.

Γενικότερα, η κλιματική διάσταση πρέπει να ενσωματωθεί σε όλες τις εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ, προκειμένου να ενισχυθεί η υλοποίηση της συμφωνίας του Παρισιού σε παγκόσμιο επίπεδο.

3.1.

Αν επιθυμεί να θέσει γερά θεμέλια προκειμένου να καταστεί ισχυρός παγκόσμιος παράγοντας, η ΕΕ πρέπει να επιδιώξει να καταστεί μια «κλιματική ένωση» πλήρως αποτελεσματική, συνεκτική και πειστική στις εσωτερικές δράσεις της. Η κλιματική ένωση πρέπει να είναι πρωτίστως ένωση δράσης. Κάθε προσπάθεια πρέπει πλέον να εστιαστεί στην υλοποίηση των αποφάσεων που έχουν ληφθεί μέχρι τώρα, όπου τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη έχουν τον δικό τους ρόλο.

3.2.

Καθότι ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής αφορά όλους τους τομείς της οικονομίας, η κλιματική ένωση πρέπει να βασίζεται σε ολοκληρωμένη προσέγγιση. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω κλιματικά μέτρα στο πλαίσιο συναφών «ενώσεων», όπως η ενεργειακή ένωση, ο ενιαίος ευρωπαϊκός χώρος μεταφορών, η ενιαία αγορά αγαθών και υπηρεσιών, η ψηφιακή ενιαία αγορά, η ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική, η κοινή γεωργική πολιτική, η ένωση κεφαλαιαγορών και η ένωση καινοτομίας. Πρέπει επίσης να αναζητηθεί η βέλτιστη προσέγγιση για τη σύνδεση της κλιματικής πολιτικής της ΕΕ και της εφαρμογής της σε εθνικό επίπεδο.

3.3.

Η ΕΕ πρέπει να εκπληρώσει τις κλιματικές της δεσμεύσεις κατά τρόπο που να ενισχύει την οικονομία της και την ευημερία των πολιτών. Η κλιματική αλλαγή δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως απλή εξισορρόπηση της οικονομικής, της κοινωνικής και της περιβαλλοντικής διάστασης, αλλά πρέπει να επιδιώκονται λύσεις πολλαπλού οφέλους. Προς τούτο, απαιτούνται προσπάθειες για την τόνωση της χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών ανάπτυξης, μέσω της πλήρους αξιοποίησης των ευκαιριών που παρέχουν, π.χ., η ψηφιοποίηση, οι καθαρές τεχνολογίες, η βιοοικονομία και η κυκλική οικονομία.

3.4.

Πέρα από το παγκόσμιο επίπεδο, απαιτούνται και στην ΕΕ ουσιαστικές επενδύσεις σε λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Οι κλιματικές πτυχές πρέπει να τροφοδοτούν τα κριτήρια χρηματοδότησης των προγραμμάτων δημόσιων επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ενωσιακών πόρων. Πρωταρχική σημασία έχει η συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, καθώς και ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη θέσπιση της Ευρωπαϊκής Πύλης Επενδυτικών Έργων και του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών, αλλά επισημαίνει ότι τα όρια που τίθενται στα έργα δεν πρέπει να αποκλείουν έργα μικρότερης κλίμακας.

3.5.

Όσον αφορά τον ιδιωτικό τομέα, οι επενδύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών υπόκεινται στις ίδιες προϋποθέσεις με κάθε άλλη επένδυση. Για την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών και του επιχειρηματικού δυναμικού που παρέχει ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής, είναι ουσιαστικής σημασίας ένα ενθαρρυντικό, ανταγωνιστικό και σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον.

3.6.

Για να βρεθεί στην παγκόσμια πρωτοπορία των κλιματικών τεχνολογιών και λύσεων, η ΕΕ πρέπει να επενδύσει σε περιβάλλον που να ευνοεί την καινοτομία, το οποίο θα καλύπτει την έρευνα, την ανάπτυξη, τη δοκιμή, την επίδειξη και, τέλος, την είσοδο στην αγορά και τη διεθνή επέκταση. Ειδική έμφαση πρέπει να δοθεί στο δυναμικό καινοτομίας και στην είσοδο των ΜΜΕ στη διεθνή αγορά. Προς τούτο, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση δε θα αποτελεί εμπόδιο για τις ΜΜΕ.

3.7.

Καθότι οι περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται από την παραγωγή ενέργειας, η ενέργεια βρίσκεται στην καρδιά της μετάβασης. Μέτρα πρωταρχικής σημασίας είναι, μεταξύ άλλων, η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από πηγές ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών καθώς και η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε όλους τους τομείς και τις δραστηριότητες. Η αυξανόμενη στροφή της κοινωνίας στην ηλεκτρική ενέργεια, όταν αντικαθίστανται τα ορυκτά καύσιμα, δύναται να συμβάλει αισθητά στη μείωση των εκπομπών. Μία από τις μείζονες προκλήσεις και ευκαιρίες έγκειται στην ανάπτυξη λύσεων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.

3.8.

Όσον αφορά την απαλλαγή των μεταφορών, ιδίως των οδικών μεταφορών, από τις ανθρακούχες εκπομπές, ποικίλα μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν. Η ηλεκτρική ενέργεια και οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, τα προηγμένα βιοκαύσιμα, η βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση των οχημάτων και της εφοδιαστικής, η αυξημένη χρήση μέσων συγκοινωνίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, η συντροπικότητα και οι δημόσιες συγκοινωνίες, καθώς και ο χωροταξικός σχεδιασμός, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για τη μετάβαση αυτή. Όσον αφορά τη ναυτιλία και τις αερομεταφορές, η ΕΟΚΕ ζητεί φιλόδοξα παγκόσμια αποτελέσματα στο πλαίσιο του ΔΝΟ και της ΔΟΠΑ.

3.9.

Η επιτυχής απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές απαιτεί επίσης την ανάπτυξη προϊόντων και μεθόδων παραγωγής. Οι μεγαλύτερες ευκαιρίες έγκεινται στη δημιουργία καινοτόμων επιχειρηματικών προτύπων και στην ανάπτυξη νέων προϊόντων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών με κύρια έμφαση στην υπηρεσία και τη λειτουργία που παρέχουν. Πρέπει να αξιοποιηθεί το δυναμικό όλων των τομέων και παραγόντων, και οι πολιτικοί ιθύνοντες δεν πρέπει να «επιλέγουν νικητές», π.χ. υποστηρίζοντας συγκεκριμένους τομείς, τεχνικές ή προϊόντα.

3.10.

Η γεωργία και η δασοκομία συνδέονται ποικιλοτρόπως με την κλιματική αλλαγή. Εκτός της μείωσης των εκπομπών, η παγίδευση διοξειδίου του άνθρακα διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Αυτό αναδεικνύει τη σημασία της βιώσιμης χρήσης των δασικών πόρων και της ορθής διαχείρισης του εδάφους. Από την άλλη πλευρά, η γεωργία και η δασοκομία αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Απαιτείται συνεπώς εντατική έρευνα και ανάπτυξη όσον αφορά την ανθεκτικότητα και την προσαρμογή, καθώς και τον ρόλο του εδάφους ως συλλέκτη διοξειδίου του άνθρακα.

3.11.

Η σύνδεση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της επισιτιστικής ασφάλειας είναι ζωτικής σημασίας σε μια συγκυρία ταχείας αύξησης του πληθυσμού. Για την ανταπόκριση στις τεράστιες προκλήσεις της επισιτιστικής ασφάλειας και του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, απαιτούνται πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων, και παράλληλη αποτροπή της διαρροής άνθρακα και θέσεων εργασίας.

3.12.

Η ψηφιοποίηση αποτελεί εγκάρσιο στοιχείο της απαλλαγής της κοινωνίας από τις ανθρακούχες εκπομπές. Ο αυτοματισμός, η ρομποτική και το διαδίκτυο των αντικειμένων ενισχύουν την απόδοση των βιομηχανικών διεργασιών και της εφοδιαστικής. Τα έξυπνα ενεργειακά δίκτυα, οι έξυπνες μετακινήσεις, τα έξυπνα κτίρια και οι έξυπνες κοινότητες ενεργοποιούν τους πολίτες στη διαδικασία απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές και επιτρέπουν στους καταναλωτές να μετατραπούν σε παραγωγούς-καταναλωτές, ενώ παράλληλα οι ψηφιακές πλατφόρμες παρέχουν βήμα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών.

3.13.

Γενικότερα, οι πολίτες επιτελούν ζωτικό ρόλο στη μετάβαση σε μια ουδέτερη, από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών, οικονομία. Πιο βιώσιμες καταναλωτικές συνήθειες και αλλαγές στον τρόπο ζωής, π.χ. όσον αφορά τη διατροφή, τις αγορές, τις μετακινήσεις και τα ενδιαφέροντα, μπορούν να φέρουν αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Η ευαισθητοποίηση, η ενημέρωση για τα προϊόντα και η εκπαίδευση αποτελούν εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συνδράμουν τους πολίτες σε ενημερωμένες επιλογές.

3.14.

Όσον αφορά συγκεκριμένα μέτρα για τη μετάβαση προς ένα ουδέτερο, από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών, μέλλον στους ανωτέρω καίριους τομείς, η ΕΟΚΕ έχει εκπονήσει πολυάριθμες σχετικές γνωμοδοτήσεις τα τελευταία χρόνια (2).

3.15.

Η μετάβαση σε μια ουδέτερη, από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών, οικονομία σημαίνει αναπόφευκτα ότι θα υπάρξουν νικητές και ηττημένοι. Είναι συνεπώς επιτακτική η ανάγκη να διαχειριστούμε τη μετάβαση κατά τρόπο δίκαιο και ελεγχόμενο. Απαιτούνται κατάλληλα μέτρα, που θα συνδράμουν τις επιχειρήσεις και τους πολίτες στην προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα. Η αύξηση του κόστους και η έλλειψη δεξιοτήτων αποτελούν τις κύριες απειλές που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Προς τούτο, σημαντική είναι η στοχευμένη χρηματοπιστωτική στήριξη, βασισμένη στον εντοπισμό των ευπαθέστερων κλάδων και ομάδων ατόμων. Ωστόσο, οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρώνονται πρωτίστως στην αναζήτηση νέων λύσεων και την ανάπτυξη δεξιοτήτων.

4.1.

Οι μηχανισμοί της αγοράς πρέπει να χρησιμοποιηθούν στο μέτρο του δυνατού κατά την εφαρμογή μέτρων για την επίτευξη των γενικών και επιμέρους στόχων των πολιτικών ιθυνόντων στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού. Για την τόνωση της κλιματικής δράσης κατά τρόπο ουδέτερο και αποτελεσματικό, είναι σημαντικό να επιδιωχθεί παγκόσμια τιμολόγηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ομοίως, προκειμένου το σύστημα τιμολόγησης να λειτουργεί ορθά, πρέπει να εξαλειφθούν οι αντιφατικές ή αλληλεπικαλυπτόμενες ενεργειακές επιδοτήσεις.

4.2.

Διαφορετικά είδη συστημάτων τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών, κυρίως συστήματα φορολόγησης, ανώτατων ορίων και εμπορίας δικαιωμάτων ανθρακούχων εκπομπών χρησιμοποιούνται ήδη σε διάφορες χώρες και περιοχές. Εξετάζονται επίσης μέτρα σύνδεσης των διαφόρων συστημάτων.

4.3.

Όσον αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ, η τιμή των δικαιωμάτων εκπομπών έχει παραμείνει απρόσμενα χαμηλή, επειδή η προσφορά δικαιωμάτων υπερβαίνει σαφώς τη ζήτηση, ενώ αλληλεπικαλύψεις επιδοτήσεων έχουν επηρεάσει την αγορά. Τα ανώτατα όρια εκπομπών εξασφαλίζουν την επίτευξη του στόχου μείωσής τους, ωστόσο το σύστημα δεν παρέχει κίνητρο επένδυσης σε ενέργεια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Προς τούτο θα χρειαζόταν αύξηση της τιμής του άνθρακα, με παράλληλη λήψη μέτρων για την αποφυγή διαρροής άνθρακα.

4.4.

Ένα λειτουργικό και δίκαιο παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών θα δημιουργήσει ίσους όρους ανταγωνισμού για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις στις παγκόσμιες αγορές και άρα θα μειώσει τον κίνδυνο διαρροής επενδύσεων και θέσεων εργασίας. Επιπλέον, θα εξαλείψει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα εισαγόμενων αγαθών με χαμηλότερη τιμή λόγω χαμηλότερων κλιματικών απαιτήσεων. Τέλος, θα δημιουργήσει χρηματοπιστωτικές ροές προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Συνεπώς, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για τη θέσπιση ικανού παγκόσμιου καθεστώτος. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει σχετικά ότι, από την πλευρά της, έχει ήδη ταχθεί υπέρ ενός μηχανισμού «διασυνοριακής προσαρμογής του άνθρακα», ουσιαστικά ως μεταβατικής λύσης, μέχρι να τεθεί σε ισχύ αυτό το παγκόσμιο καθεστώς (3). Ωστόσο, εφιστά την προσοχή στις προκλήσεις και τους κινδύνους που ενέχουν τέτοιοι μηχανισμοί.

4.5.

Για τη διερεύνηση των προαπαιτούμενων και των συνεπειών ενός κατάλληλου συστήματος τιμολόγησης, πρέπει να αξιολογηθούν προσεκτικά οι διάφορες επιλογές. Τα ακόλουθα βήματα και μέτρα, τουλάχιστον, πρέπει να εξεταστούν:

5.1.

Η κοινωνία των πολιτών επιτελεί μείζονα ρόλο σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο στη μετάβαση προς έναν ουδέτερο, από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών, κόσμο. Δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι, οι καταναλωτές και οι πολίτες είναι τελικά αυτοί που υλοποιούν την αλλαγή μέσω της δικής τους πρακτικής δράσης, οι πολιτικοί ιθύνοντες πρέπει να τους παρέχουν ευνοϊκό και ενθαρρυντικό περιβάλλον για τη δραστηριότητά τους.

5.2.

Μεγάλη πρόοδος έχει επιτευχθεί στις αγορές: Αυξανόμενος αριθμός ιδιωτικών και θεσμικών επενδυτών συνεκτιμούν τον «κίνδυνο ανθρακούχων εκπομπών» των επενδυτικών τους στόχων, και έχουν θεσπιστεί ιδιωτικά επιχειρηματικά κεφάλαια σχετικά με το κλίμα. Πολλές επιχειρήσεις ανανεώνουν και αναπτύσσουν τις δραστηριότητες και τα χαρτοφυλάκια προϊόντων τους προκειμένου να ανταποκριθούν στις σχετικές με το κλίμα απαιτήσεις των πελατών και των μετόχων τους. Νέα επιχειρηματικά οικοσυστήματα διαμορφώνονται τόσο μεταξύ διαφόρων κλάδων όσο και μεγάλων επιχειρήσεων και ΜΜΕ.

5.3.

Στην COP 21, μια αξιόλογη σειρά δραστηριοτήτων ανέδειξε το ρόλο των υποεθνικών αρχών, του ιδιωτικού τομέα και άλλων φορέων της κοινωνίας των πολιτών στην επίτευξη κλιματικών στόχων και την προώθηση νέων συμπράξεων. Το παγκόσμιο πρόγραμμα δράσης για το κλίμα πρέπει να διατηρήσει τη δυναμική του και να τονώσει περαιτέρω αυτές τις δραστηριότητες.

5.4.

Όπως προτείνεται από την ΕΟΚΕ (4), πρέπει να θεσπιστεί συνασπισμός πολιτικών φορέων, δημόσιων αρχών και κοινωνίας των πολιτών, με στόχο την τόνωση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη μη κρατική κλιματική δράση στα διάφορα επίπεδα, την παροχή βήματος διαρθρωμένου διαλόγου και την εξάλειψη των φραγμών που εμποδίζουν την ανάληψη δράσης. Η ΕΟΚΕ προσδοκά την πλήρη συμμετοχή της στην ανάπτυξη αυτής της συνεπούς πολυμερούς υποδομής.

5.5.

Όσον αφορά τη συνεργασία της κοινωνίας των πολιτών με άλλες περιοχές, ιδίως την Ομάδα κρατών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) (5) και τη Μεσόγειο, το κλιματικό ζήτημα —σε συνδυασμό με την πρόκληση της επισιτιστικής ασφάλειας— βρίσκεται ψηλά στην ημερήσια διάταξη της ΕΟΚΕ.

5.6.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί επίσης να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προετοιμασία της μακροπρόθεσμης κλιματικής στρατηγικής της ΕΕ για τη μετάβαση σε έναν ουδέτερο, από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών, κόσμο.

28.12.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 487/30

Εισηγητής:

ο κ. Philippe DE BUCK

Συνεισηγήτρια:

η κ. Tanja BUZEK

1.1.

Οι διαπραγματεύσεις για τη διατλαντική εταιρική σχέση συναλλαγών και επενδύσεων (TTIP) εισέρχονται σε κρίσιμη περίοδο το 2016. Οι επικεφαλής διαπραγματευτές της ΕΕ και των ΗΠΑ εξέφρασαν τη δέσμευσή τους για την επίσπευση των συνομιλιών με σκοπό την επίτευξη μιας φιλόδοξης και συνολικής πολιτικής συμφωνίας ώστε να προσδιοριστούν τα πιθανά σημεία σύγκλισης σε όλους τους τομείς πριν από το τέλος της θητείας της εν ενεργεία κυβέρνησης των ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) αποφάσισε συνεπώς να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας σχετικά με συγκεκριμένα βασικά θέματα της TTIP.

1.2.

Η παρούσα γνωμοδότηση δεν αφορά τη δυνητική τελική συμφωνία που θα προκύψει από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ. Είναι, ωστόσο, σημαντικό να αξιολογηθεί κατά πόσον οι θέσεις της ευρωπαϊκής οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, όπως μάλιστα έχουν εκφραστεί σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ, ελήφθησαν υπόψη στις προτάσεις της ΕΕ που είναι επί του παρόντος διαθέσιμες στο κοινό. Με τον τρόπο αυτό θα τεθούν τα θεμέλια για τη δημιουργία μιας ενισχυμένης εταιρικής σχέσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών σε σχέση με την ανάπτυξη της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ.

1.3.

Η ΕΟΚΕ, τονίζοντας τον θεσμικό της ρόλο, προβαίνει στις ακόλουθες συστάσεις:

1.4.1.

Οι διαπραγματεύσεις για την TTIP δίνουν νέα ώθηση στην ενισχυμένη κανονιστική συνεργασία με υψηλότερες προσδοκίες. Για αυτό τον λόγο η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ικανοποίηση ότι το προτεινόμενο κεφάλαιο περιλαμβάνει την επιδίωξη στόχων δημόσιας πολιτικής και υψηλό επίπεδο προστασίας σε σειρά τομέων. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει επίσης τη ρητή διευκρίνιση ότι η λειτουργία και ο σκοπός της διεθνούς δομής κανονιστικής συνεργασίας είναι η παροχή στήριξης και συμβουλών στους δημοκρατικά υπόλογους πολιτικούς ιθύνοντες και ότι δεν θα έχει την εξουσία να εγκρίνει νομικές πράξεις, ούτε να αντικαθιστά εγχώριες κανονιστικές διαδικασίες.

1.4.2.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ ζητεί σαφέστερο ορισμό των «επαχθών» κανονισμών και τονίζει ότι οι κανονισμοί που προστατεύουν τα καταναλωτικά, εργατικά και περιβαλλοντικά δικαιώματα δεν πρέπει να θεωρούνται «επαχθείς» καθαυτοί.

1.4.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης το κεφάλαιο για τις ορθές κανονιστικές πρακτικές να μην περιορίζει το δικαίωμα των μερών να ρυθμίζουν ή να εισάγουν διαδικασίες ισοδύναμες με τη διαδικασία «notice-and-comment» (ειδοποίηση και παρατηρήσεις) των ΗΠΑ.

1.4.4.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκρινίσει τις λεπτομέρειες τις συμμετοχής των αντιπροσωπευτικών φορέων, ιδίως δε των κοινωνικών εταίρων και των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών.

1.5.1.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι προτάσεις για την τυποποίηση, τους τεχνικούς κανονισμούς, τη σήμανση και την επισήμανση πρέπει να θεωρούνται στρατηγικά επιθετικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επισημαίνει τις σημαντικές διατάξεις σχετικά με τη διαφάνεια. Ωστόσο, ζητεί:

1.5.2.

Όσον αφορά το κεφάλαιο ΥΦΠ, η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση ότι βασίζεται στη συμφωνία ΥΦΠ του ΠΟΕ, η οποία περιλαμβάνει την αρχή της προφύλαξης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ ζητεί περαιτέρω εξασφαλίσεις ότι η νομοθεσία τροφίμων της ΕΕ δεν θα μεταβληθεί και ότι η ΕΕ θα διατηρήσει τους περιορισμούς της όσον αφορά τις ορμόνες, τους αυξητικούς παράγοντες και τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς.

1.6.1.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία της διευκόλυνσης των συναλλαγών, ιδίως για τις μικρές επιχειρήσεις, και επιδοκιμάζει το κεφάλαιο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ζητεί, ωστόσο, την περαιτέρω απλοποίηση των τελωνειακών διαδικασιών και την αποσαφήνιση των κανόνων που αφορούν τις κυρώσεις και την ευθύνη παραβίασης της τελωνειακής νομοθεσίας.

1.7.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις ουσιαστικές δεσμεύσεις της ΕΕ στο κεφάλαιο για τις υπηρεσίες και επαναλαμβάνει την έκκλησή της για ενισχυμένη πρόσβαση στην αγορά σε ομοσπονδιακό και πολιτειακό επίπεδο, ενίσχυση της κανονιστικής συνεργασίας —αναγνωρίζοντας ότι η πρόσβαση στην αγορά εξαρτάται και από αυτήν— και διατήρηση των δημόσιων υπηρεσιών σύμφωνα με τη ΣΛΕΕ. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει επίσης ότι οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες δεν αποτελούν μέρος της εντολής των διαπραγματευτών και, ως εκ τούτου, δεν πρέπει να συμπεριληφθούν σε καμία δέσμευση. Υποστηρίζει επίσης την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αναβολή των διαπραγματεύσεων σχετικά με την πρόσβαση στην αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών μέχρι οι διαπραγματευτές των ΗΠΑ να συμφωνήσουν ρητά να ξεκινήσουν συζητήσεις για την κανονιστική συνεργασία, με στόχο την ενίσχυση του επιπέδου προστασίας και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στον κλάδο. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης πιο ξεκάθαρη και λεπτομερή διατύπωση όσον αφορά μια ευρέως νοούμενη εξαίρεση για τις δημόσιες υπηρεσίες που θα εξασφαλίζει ότι όλες οι δημόσιες υπηρεσίες που αποτελούν αντικείμενο εξωτερικής ανάθεσης ή χρηματοδοτούνται από κρατικές, ιδιωτικές κερδοσκοπικές ή μη κερδοσκοπικές οργανώσεις θα εξαιρούνται από τη συμφωνία.

1.8.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το σφαιρικό και λεπτομερές εύρος της πρότασης της Επιτροπής για το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη. Υπενθυμίζει ωστόσο ότι η πραγματική αξία αυτών των διατάξεων εξαρτάται πρωτίστως από τη δυνατότητα αποτελεσματικής επιβολής τους. Η ΕΟΚΕ ζητεί μηχανισμό αποτελεσματικής επιβολής και ισχυρό μηχανισμό ελέγχου μέσω της κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΟΚΕ δεν είναι σε θέση να διατυπώσει παρατηρήσεις σχετικά με τα μέτρα επιβολής όσον αφορά το κεφάλαιο της TTIP για τη βιώσιμη ανάπτυξη, δεδομένου ότι έχει καθυστερήσει η υποβολή του κειμένου των σχετικών προτάσεων. Είναι σημαντικό η Επιτροπή να συνεργαστεί με την κοινωνία των πολιτών και με τους κοινωνικούς εταίρους επί των εν λόγω προτάσεων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι σχεδιάζονται με τρόπο ώστε να είναι αποτελεσματικές στην πράξη. Η ΕΟΚΕ επιφυλάσσεται του δικαιώματος να καταθέσει τις παρατηρήσεις της για τα συγκεκριμένα στοιχεία μόλις αυτά δημοσιοποιηθούν.

1.9.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση για τη μεταρρύθμιση του συστήματος προστασίας των επενδύσεων και το στόχο θέσπισης μόνιμου πολυμερούς επενδυτικού δικαστηρίου που θα αντικαθιστά τα ιδιωτικά διαιτητικά δικαστήρια. Ωστόσο, εντοπίζει ορισμένα κρίσιμα ανησυχητικά σημεία που παρατίθενται στο σημείο 8.8 και πρέπει να αντιμετωπιστούν. Καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει εκτίμηση αντικτύπου τόσο για το κόστος όσο και για τη λειτουργία του νέου συστήματος επενδυτικών δικαστηρίων.

2.1.

Από τη στιγμή που ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για την TTIP τον Ιούνιο του 2013, η ΕΟΚΕ έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία των θέσεων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ καταρτίζοντας γνωμοδοτήσεις για συγκεκριμένες πτυχές των διαπραγματεύσεων της TTIP (1), για την προστασία των επενδυτών και τη διευθέτηση διαφορών μεταξύ επενδυτή και κράτους (2) και για τον αντίκτυπο της TTIP στις ΜΜΕ (3). Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή δημοσίευσε τη σημαντική της ανακοίνωση «Εμπόριο για όλους» (4), που θέτει τους όρους για τις επερχόμενες συνθήκες εμπορίου και επενδύσεων. Η ΕΟΚΕ υποστήριξε την προσέγγιση της ανακοίνωσης στη γνωμοδότησή της (5). Η EOKE καταβάλλει επίσης προσπάθειες, σε συνεργασία με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ ώστε να συμβάλει στη διεξαγωγή μιας τεκμηριωμένης συζήτησης για την TTIP στους κόλπους της κοινωνίας των πολιτών, αναπτύσσοντας μια σειρά από δραστηριότητες που συνδέονται με την TTIP. Στις δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνονται η οργάνωση ακροάσεων αλλά και επισκέψεις μελών της ΕΟΚΕ στις Ηνωμένες Πολιτείες.

2.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι διαπραγματεύσεις για την TTIP πραγματοποιούνται με περισσότερο διαφανή τρόπο από τις προηγούμενες εμπορικές και επενδυτικές διαπραγματεύσεις: πρόκειται για τις πρώτες διαπραγματεύσεις στις οποίες δημοσιοποιήθηκαν τόσο η εντολή του Συμβουλίου όσο και οι θέσεις και ορισμένες γραπτές προτάσεις της ΕΕ. Συστάθηκε μάλιστα συμβουλευτική ομάδα που αποτελείται από εμπειρογνώμονες οι οποίοι αντιπροσωπεύουν ευρύ φάσμα συμφερόντων —καταναλωτές, συνδικαλιστικές οργανώσεις, επιχειρήσεις, περιβάλλον και δημόσια υγεία— και παρέχουν στους εμπορικούς διαπραγματευτές της ΕΕ συμβουλές υψηλής ποιότητας στους τομείς της διαπραγμάτευσης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το ότι, παρά τον θεσμικό της ρόλο, δεν έχει συμπεριληφθεί επισήμως στην ειδική συμβουλευτική ομάδα για την TTIP (6). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε ειδική ιστοσελίδα για την TTIP που περιλαμβάνει ενημερωτικά δελτία και οδηγούς ανάγνωσης, έγγραφα θέσης της ΕΕ (στα οποία καθορίζεται και περιγράφεται η γενική προσέγγιση της Ένωσης για ένα επιμέρους ζήτημα), γραπτές προτάσεις της ΕΕ (οι οποίες αποτελούν τις αρχικές προτάσεις της ΕΕ για νομικά κείμενα που αφορούν θέματα της TTIP), καθώς και την πρόταση της ΕΕ για πρόσβαση στην αγορά υπηρεσιών. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δημιουργηθεί ένα Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών, που θα απαρτίζεται από εκπροσώπους ανεξάρτητων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών —μεταξύ των οποίων θα περιλαμβάνονται και συμμετέχοντες στις εγχώριες συμβουλευτικές ομάδες—, με σκοπό τη διεξαγωγή διαλόγου σχετικά με την υλοποίηση και την εφαρμογή της συμφωνίας.

2.3.

Η παρούσα γνωμοδότηση βασίζεται στα συμπεράσματα προηγούμενων γνωμοδοτήσεων στις οποίες ζητείται η ισομερής κατανομή των οφελών της TTIP μεταξύ της επιχειρηματικής κοινότητας (περιλαμβανομένων των ΜΜΕ), των εργαζομένων, των καταναλωτών και των πολιτών, και υποστηρίζεται ότι η κατοχύρωση των υψηλών προτύπων που ισχύουν στην ΕΕ θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την αποδοχή της συμφωνίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να σχολιάσει θέσεις και γραπτές προτάσεις της ΕΕ που έχουν ήδη δημοσιευθεί για επιλεγμένο αριθμό κεφαλαίων προκειμένου να εξετάσει κατά πόσον οι εν λόγω θέσεις και προτάσεις πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις, καθώς επίσης και για να προσδιορίσει τα βασικά σημεία ενδιαφέροντος και ανησυχίας της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ επέλεξε να επικεντρώσει την ανάλυσή της στις προτάσεις κανονιστικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ορθών κανονιστικών πρακτικών (δημοσιεύθηκαν στις 21 Μαρτίου 2016), των ΤΕΣ και της ΥΦΠ (αμφότερα δημοσιεύθηκαν τον Ιανουάριο του 2015), της διευκόλυνσης των τελωνειακών διαδικασιών και των συναλλαγών (δημοσιεύθηκαν τον Ιανουάριο του 2015 και τροποποιήθηκαν τον Μάρτιο του 2016), των υπηρεσιών (δημοσιεύθηκαν τον Ιούλιο του 2015), της αειφόρου ανάπτυξης (δημοσιεύθηκαν τον Νοέμβριο του 2015) και των επενδύσεων (δημοσιεύθηκαν τον Νοέμβριο του 2015). Η γνωμοδότηση εξετάζει έγγραφα που είχαν δημοσιευθεί μέχρι τις 14 Ιουλίου 2016.

2.4.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε στις 14 Ιουλίου 2016 πρόταση σχετικά με τη θεσμική δομή της συμφωνίας (7), η οποία προβλέπει τη δημιουργία εγχώριων συμβουλευτικών ομάδων, οι οποίες θα απαρτίζονται από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών και μπορούν να παρέχουν συμβουλές στα συμβαλλόμενα μέρη αναφορικά με την εφαρμογή της συμφωνίας. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η εντολή των εγχώριων συμβουλευτικών ομάδων διευρύνεται ώστε να καλυφθεί κάθε ζήτημα που παρουσιάζει ενδιαφέρον στο πλαίσιο της συμφωνίας, εκφράζει, ωστόσο, τη λύπη της για το γεγονός ότι η κοινή συνεδρίαση των δύο εγχώριων συμβουλευτικών ομάδων, η οποία συγκαλείται με δική τους πρωτοβουλία, δεν αναφέρεται ρητά στην πρόταση της ΕΕ, καθώς και για το γεγονός ότι το Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών μπορεί να συγκληθεί μόνο από τη μεικτή επιτροπή. Οι συνεδριάσεις του Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών επιτρέπουν στα μέλη των δύο εγχώριων συμβουλευτικών ομάδων να καταρτίσουν κοινές συστάσεις προς τα συμβαλλόμενα μέρη.

2.5.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με λύπη ότι, μόλις οι διαπραγματεύσεις φθάσουν στο σημείο στο οποίο θα υπάρχουν ενοποιημένα κείμενα, το υψηλό επίπεδο διαφάνειας που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα θα υπονομευθεί σοβαρά, εκτός αν οι ΗΠΑ εγκρίνουν τη δημοσιοποίηση αυτών των κειμένων ή τουλάχιστον τη διάθεσή τους στη συμβουλευτική ομάδα της ΕΕ. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια να θέσει το ζήτημα ενώπιον του συνομιλητή της.

3.1.

Η ρυθμιστική συνεργασία αποτελεί έναν από τους τρεις πυλώνες της TTIP —οι άλλοι δύο είναι η πρόσβαση στην αγορά και οι κανόνες της αγοράς— και αποτελείται από τέσσερα στοιχεία: οριζόντιες πτυχές (περιλαμβάνει, αφενός, μια ενότητα για τη «ρυθμιστική συνοχή» ή τις «ορθές ρυθμιστικές πρακτικές» και, αφετέρου, μια ενότητα για τη «ρυθμιστική συνεργασία» μεταξύ ρυθμιστικών αρχών), τεχνικά εμπόδια στις συναλλαγές, ασφάλεια τροφίμων και υγεία των ζώων και των φυτών, καθώς και τομεακά παραρτήματα. Ο στόχος αυτής της ενότητας είναι να σχολιαστούν τα πρώτα από αυτά τα στοιχεία —οριζόντιες πτυχές— ενώ η επόμενη ενότητα θα καλύψει τόσο τα ΤΕΣ όσο και την ΥΦΠ.

3.2.

Η ρυθμιστική συνεργασία έχει αναδειχθεί σε έναν από τους βασικούς στόχους της TTIP, καθώς θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο διευκολύνοντας το εμπόριο και τις επενδύσεις και βελτιώνοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα των μικρών —κυρίως— επιχειρήσεων. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ειδικότερα, προσδοκούν νέες ευκαιρίες δεδομένου ότι οι ΜΜΕ, σε αντίθεση με τις μεγάλες εταιρείες, δεν κατέχουν τους πόρους για να μετακινούνται μεταξύ διαφορετικών ρυθμιστικών περιβαλλόντων εκατέρωθεν του Ατλαντικού. Ταυτόχρονα, ωστόσο, η μεγαλύτερη συμβατότητα των κανονιστικών καθεστώτων θα δημιουργούσε ευκαιρίες για τις μεγάλες επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν τις οικονομίες κλίμακας μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ.

3.3.

Οι προσπάθειες για την αύξηση της ρυθμιστικής συνεργασίας δεν ξεκίνησαν πρόσφατα (8). Οι διαπραγματεύσεις για την TTIP δίνουν νέα ώθηση στην ενισχυμένη κανονιστική συνεργασία με υψηλότερες προσδοκίες. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η αξιολόγηση των οφελών που θα προκύψουν από την αυξημένη ρυθμιστική συνεργασία δεν είναι εύκολη, κυρίως επειδή τα οφέλη διαφέρουν ανάλογα με τον βαθμό της συνεργασίας που θα καθοριστεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Το σχέδιο ενδιάμεσης τεχνικής έκθεσης που προετοίμασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκτίμηση του αντικτύπου στην αειφορία εκτιμά ότι ποσοστό 76 % του αντικτύπου της TTIP θα προκύψει από την κανονιστική συνεργασία, έναντι 24 % από τη μείωση των δασμών (9).

3.4.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική τη θέσπιση προστατευτικών δικλίδων που θα εξασφαλίζουν ότι η διαδικασία κανονιστικής συνεργασίας δεν θα χρησιμοποιείται για την υπονόμευση των κοινωνικών, εργασιακών και περιβαλλοντικών προτύπων και των προτύπων προστασίας των καταναλωτών, αλλά για τη βελτίωσή τους. Εάν συμβεί αυτό, τα οφέλη δε θα είναι μόνο οικονομικά αλλά ενδέχεται να διευκολύνουν επίσης το έργο των ρυθμιστικών αρχών για την επίτευξη των στόχων δημόσιας πολιτικής.

3.5.

Η διατήρηση των υψηλών επιπέδων προστασίας της ΕΕ αποτελεί θεμελιώδες σημείο για την ΕΟΚΕ. Η τρέχουσα πρόταση του άρθρου x1b του κεφαλαίου για τη ρυθμιστική συνεργασία καλύπτει την επιδίωξη στόχων δημόσιων πολιτικών και ενός υψηλού επιπέδου προστασίας, κυρίως, στους ακόλουθους τομείς: τη δημόσια υγεία, τη ζωή και την υγεία των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών· την υγεία και την ασφάλεια· τις συνθήκες εργασίας· την καλή διαβίωση των ζώων· το περιβάλλον· τους καταναλωτές· την κοινωνική προστασία και κοινωνική ασφάλιση· τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο· την πολιτιστική πολυμορφία· και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

3.6.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ φοβάται πως αυτό ενδεχομένως υπονομεύεται από το άρθρο x1d, που αναφέρεται σε στόχο «μείωση των περιττά επαχθών […] κανονιστικών απαιτήσεων» (10). Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ότι αυτή η διατύπωση ενδεχομένως ερμηνευθεί κατά τρόπο που θα θεωρεί τους κανονισμούς προστασίας των καταναλωτικών, εργασιακών και περιβαλλοντικών δικαιωμάτων καθαυτούς «επαχθείς».

3.7.

Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επαναλάβει σθεναρά ότι η προστασία των υφιστάμενων υψηλών προτύπων αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση και ότι, εκτός της ενίσχυσης των εμπορικών ευκαιριών, η κανονιστική συνεργασία πρέπει να αποσκοπεί επίσης στη βελτίωση της ασφάλειας, της υγείας και της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας των πολιτών σε αμφότερες τις ακτές του Ατλαντικού. Κατά συνέπεια, αυτή η δέσμευση πρέπει να επαναληφθεί με απόλυτα σαφή και λεπτομερή διατύπωση στην τελική συμφωνία. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί σχετικά με την πρόταση της ΕΕ για τις ορθές κανονιστικές πρακτικές. Ρυθμιστική συνεργασία θα έπρεπε να σημαίνει βελτιωμένο διάλογο μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών, όχι άσκηση επιρροής στις διαδικασίες θέσπισης κανόνων του άλλου μέρους. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει διευκρινίσεις όσον αφορά την ενότητα της πρότασής της που αναφέρεται στις ορθές κανονιστικές πρακτικές.

3.8.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η τρέχουσα πρόταση για το κεφάλαιο για τις ορθές κανονιστικές πρακτικές, που επισημαίνει ότι τα μέρη θα υποχρεώνονται να εξετάζουν «μη κανονιστικές εναλλακτικές (συμπεριλαμβανομένης της επιλογής μη ρύθμισης) […] που θα επιτυγχάνουν τον στόχο της κανονιστικής πράξης» δεν πρέπει να θεωρείται περιοριστική ως προς το δικαίωμα ρύθμισης των μερών. Για λόγους μεγαλύτερης σαφήνειας, το κείμενο της συμφωνίας πρέπει να διευκρινίζει ότι η εν λόγω διάταξη δεν θα περιορίζει το δικαίωμα ρύθμισης των μερών. Επισημαίνει επίσης ότι το άρθρο 6 της πρότασης για τις διαβουλεύσεις με ενδιαφερόμενους φορείς δεν πρέπει να θεωρείται ισοδύναμο της διαδικασίας «notice-and-comment» των ΗΠΑ.

3.9.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών πρέπει να εξακολουθεί να αποτελεί κεντρικό στόχο. Είναι σημαντικό οι διαπραγματεύσεις για την ΤΤΙΡ να στηρίζουν την εξάλειψη περιττών φραγμών στο εμπόριο (11).

3.10.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η τρέχουσα πρόταση της Επιτροπής διευκρινίζει ότι ο ρόλος και ο σκοπός της θεσμικής δομής είναι η παροχή συνδρομής και συμβουλών στους πολιτικούς ιθύνοντες υπό τον δημοκρατικό έλεγχο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ (12). Η συνήθης νομοθετική διαδικασία δεν πρέπει να υπονομευθεί και δεν πρέπει να υπάρξουν καθυστερήσεις ή ρυθμιστικές αναβολές. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το προτεινόμενο άρθρο 1, στο οποίο δηλώνεται εμφατικά το δικαίωμα ρύθμισης και καθορισμού των επιπέδων προστασίας. Έχει, ωστόσο, καίρια σημασία να προσδιορίζονται, στην πρόταση, η σύνθεση και οι κανόνες που διέπουν τη λειτουργία των διαφόρων επιτροπών και ομάδων. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει την ύπαρξη συνοχής και συνέπειας μεταξύ των κεφαλαίων που αφορούν την οριζόντια κανονιστική συνεργασία, των κεφαλαίων ΤΕΣ και ΥΦΠ και των τομεακών παραρτημάτων.

3.11.

Ο διάλογος που διεξάγεται στην αρχή της ρυθμιστικής διαδικασίας αυξάνει τις πιθανότητες για την εξεύρεση πολιτικών λύσεων με διασυνοριακές διαστάσεις και πρέπει να είναι υποχρεωτικός. Η συμμετοχή των ενδιαφερομένων μέσω μιας διαφανούς διαδικασίας, η οποία αποτελεί καίρια αρχή μιας χρηστής νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να αναλύεται με σαφήνεια στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Προκειμένου η κανονιστική συνεργασία να φέρει περιεκτικά αποτελέσματα και προτάσεις για τις ρυθμιστικές αρχές, θα υπάρξει διαρθρωμένη και ισορροπημένη συμμετοχή των φορέων, και ιδίως των επιχειρήσεων, των καταναλωτών, των περιβαλλοντικών ομάδων συμφερόντων και των εργαζομένων.

3.12.

Για να υπάρξει απτή πρόοδος, πρέπει να προβλεφθεί η πραγματοποίηση προκαταρκτικών διαβουλεύσεων για τη ρυθμιστική δραστηριότητα μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών της ΕΕ και των ΗΠΑ. Επειδή ακριβώς οι συζητήσεις ξεκίνησαν από τα πρώτα στάδια της διαδικασίας χάραξης πολιτικής, θεωρείται πολύ πιθανό ότι θα θεσπιστούν διαλειτουργικοί κανόνες στο μέλλον και ότι θα διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε οι φορείς της αγοράς να συμμορφώνονται ταυτόχρονα και με τα δύο καθεστώτα. Οι ρυθμιστικές αρχές, ωστόσο, θα πρέπει να προβαίνουν σε διάλογο με ομολόγους τους ή ενδιαφερόμενους και να απαντούν σε σχόλιά τους σε εθελοντική βάση, προκειμένου να αποφεύγεται το ενδεχόμενο να «παγώσει» η κανονιστική διαδικασία.

3.13.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκρινίσει τις λεπτομέρειες του προαναφερθέντος διαλόγου και της συμμετοχής των αντιπροσωπευτικών φορέων, ιδίως δε των κοινωνικών εταίρων και των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών. Πρέπει να διασφαλιστεί ρητά ότι οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν σε έναν διαφανή διάλογο μέσω μιας σαφώς καθορισμένης διαδικασίας που θα υπαγορεύει την ίση μεταχείριση και θα αποτρέπει καθυστερήσεις στη ρυθμιστική διαδικασία. Από την πλευρά της ΕΕ, το μητρώο διαφάνειας πρέπει να εξεταστεί κατά τον καθορισμό της σημασίας και της αντιπροσωπευτικότητας των φορέων.

4.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ενσωμάτωση της συμφωνίας του ΠΟΕ για τα ΤΕΣ στην πρόταση ως έχει. Επιπλέον, το προτεινόμενο κεφάλαιο ΤΕΣ εξετάζει τις τεχνικές απαιτήσεις (τεχνικοί κανονισμοί και πρότυπα) και τις απαιτήσεις για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι προτάσεις για την τυποποίηση, τους τεχνικούς κανονισμούς, τη σήμανση και την επισήμανση πρέπει να θεωρούνται στρατηγικά επιθετικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι σημαντικό οι εν λόγω προτάσεις να μη χρησιμοποιηθούν για την υπονόμευση κανονισμών αναγκαίων για την υγεία και την ασφάλεια, καθώς και την κοινωνική προστασία.

4.2.

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση τις σημαντικές διατάξεις για τη διαφάνεια: επαναλαμβάνεται η υποχρέωση της κοινοποίησης μέτρων στον ΠΟΕ, στο πλαίσιο της οποίας θα πρέπει να ενημερώνεται το άλλο συμβαλλόμενο μέρος, να παρέχεται η δυνατότητα διατύπωσης γραπτών παρατηρήσεων και να δίνονται απαντήσεις σε αυτές τις παρατηρήσεις. Το κεφάλαιο προβλέπει επίσης τη δημοσίευση όλων των εφαρμοστέων τεχνικών κανονισμών, είτε πρόκειται για νέους κανονισμούς είτε για υφιστάμενους μέσω της κατάρτισης μητρώου, καθώς και των προτύπων που αναφέρονται στους τεχνικούς κανονισμούς (επειδή στη συντριπτική τους πλειονότητα τα πρότυπα χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία χωρίς όμως να αναφέρονται—χρησιμοποιούνται— από τις ρυθμιστικές αρχές στους τεχνικούς κανονισμούς).

4.3.

Όσον αφορά την τυποποίηση, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη συνεργασία μεταξύ των οργανισμών τυποποίησης καθώς και τις περιορισμένες αρχές αμοιβαίας αποδοχής. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει τον προβληματισμό που εκφράζουν οι CEN/Cenelec σχετικά με τον κίνδυνο αμοιβαίας αναγνώρισης εθελοντικών προτύπων στην TTIP. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τις προτάσεις των οργανισμών τυποποίησης της ΕΕ και να εγγυηθεί την προστασία των συμφερόντων της ΕΕ. Ακόμα και η εγγύηση ότι όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη νέων προτύπων είναι σημαντική.

4.4.

Τα συστήματα τυποποίησης της ΕΕ και των ΗΠΑ εμφανίζουν μεγάλες διαφορές. Πιο συγκεκριμένα, η αρχή «ένα προϊόν, ένα πρότυπο με καθολική αποδοχή», η οποία αποτελεί πυλώνα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, δεν υπάρχει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ευρώπη, όταν εγκρίνεται νέο πρότυπο, τα συγκρουόμενα εθνικά πρότυπα αποσύρονται· στις ΗΠΑ, συνυπάρχουν διαφορετικά πρότυπα στην αγορά τα οποία δυσκολεύουν τις ΜΜΕ να κατανοήσουν ποιο πρότυπο ταιριάζει καλύτερα στις γραμμές παραγωγής τους. Για την αύξηση της διαφάνειας και τη διευκόλυνση των μικρών επιχειρήσεων, θα πρέπει οπωσδήποτε να συσταθεί γραφείο υποστήριξης στις ΗΠΑ, το οποίο θα παρέχει υποστηρικτικές υπηρεσίες στις επιχειρήσεις της ΕΕ που επιθυμούν να αναπτύξουν εξαγωγικές δραστηριότητες στην αγορά των ΗΠΑ. Οι επιχειρήσεις αυτές είναι συχνά μικρές επιχειρήσεις με περιορισμένους πόρους αλλά με υψηλό επίπεδο ειδίκευσης που καλύπτει τις ανάγκες ενός εξειδικευμένου τμήματος της αγοράς και αποτελεί τη βάση της ανταγωνιστικότητάς τους.

4.5.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι βασικοί τομείς όπως η ηλεκτρική ασφάλεια, η ηλεκτρομαγνητική συμβατότητα, ο μηχανολογικός εξοπλισμός και οι τηλεπικοινωνίες, στους οποίους η ΕΕ έχει σαφές στρατηγικό συμφέρον, προσδιορίζονται ως τομείς προτεραιότητας για να εξεταστούν στο μέλλον: οι εν λόγω τομείς πρέπει να αναφερθούν στα επιμέρους αποτελέσματα των αξιολογήσεων συμμόρφωσης που θα προκύψουν από τις διαπραγματεύσεις.

4.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης τη λύπη της για το γεγονός ότι στην ενότητα της σήμανσης και της επισήμανσης δεν έχουν προσδιοριστεί τομείς προτεραιότητας για να εξεταστούν στο μέλλον, καθώς και για το γεγονός ότι δεν έχουν προβλεφθεί ειδικές παράγραφοι στο κείμενο ούτε για το χρονοδιάγραμμα της μελλοντικής αναθεώρησης των απαιτήσεων σήμανσης και επισήμανσης ούτε για τα αποτελέσματα που θα προκύψουν από τις διαπραγματεύσεις σε συγκεκριμένους τομείς.

4.7.

Το προτεινόμενο κεφάλαιο για την ΥΦΠ βασίζεται στη συμφωνία του ΠΟΕ για την ΥΦΠ και περιλαμβάνει παρατηρήσεις επί της γραπτής πρότασης της ΕΕ, η οποία κατατέθηκε για να συζητηθεί με τις ΗΠΑ στον γύρο διαπραγματεύσεων της 29ης Σεπτεμβρίου — 3ης Οκτωβρίου 2014 και δημοσιοποιήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2015.

4.8.

Η συμφωνία του ΠΟΕ για την ΥΦΠ, που καλύπτει την εφαρμογή των κανονισμών για την ασφάλεια των τροφίμων, τη ζωική και τη φυτική υγεία, περιλαμβάνει την αρχή της προφύλαξης (άρθρο 5 παράγραφος 7), που πλέον περιλαμβάνεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας. Αυτή δεν πρέπει να αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης και άρα δεν μπορεί να αποτελεί μέρος της συμφωνίας. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει συνεπώς σθεναρά τις εγγυήσεις της ΕΕ ότι η TTIP δεν θα αλλάξει την ισχύουσα νομοθεσία για τα τρόφιμα, ότι η ΕΕ θα διατηρήσει τους περιορισμούς της όσον αφορά τις ορμόνες και τους αυξητικούς παράγοντες στο κρέας και ότι η TTIP δεν θα αλλάξει τη νομοθεσία της ΕΕ για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς.

5.1.

Επειδή οι εμπορευματικές συναλλαγές καλύπτουν μεγάλο τμήμα του διατλαντικού εμπορίου, κάθε προσπάθεια βελτίωσης των τελωνειακών διαδικασιών θα έχει ισχυρό αντίκτυπο στο διμερές εμπόριο όσον αφορά κυρίως τις μικρές επιχειρήσεις.

5.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις συμπληρωματικές προτάσεις που αποσκοπούν στη διευκόλυνση των τελωνειακών διαδικασιών, και πιο συγκεκριμένα: τη σύσταση υπηρεσίας μίας στάσης και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, την εντατικοποίηση του συντονισμού για τα διεθνή πρότυπα και την ανάπτυξη προγράμματος συνεργασίας για τη διευκόλυνση των εμπορικών συναλλαγών· την εναρμόνιση και ευθυγράμμιση δεδομένων, τη διενέργεια ενδελεχούς αξιολόγησης σχετικά με τα δεδομένα που πρέπει να ευθυγραμμιστούν· την επέκταση των αρμοδιοτήτων της μεικτής επιτροπής τελωνειακής συνεργασίας, η οποία θα ενεργεί ως «εξειδικευμένη τελωνειακή επιτροπή» σε διάφορους τομείς που δεν έχουν καθοριστεί ακόμη και σε διάφορες προκαταρκτικές αποφάσεις.

5.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει τα στοιχεία που είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τις εταιρείες της ΕΕ και δεν είναι ακόμα σαφή στο διαθέσιμο κείμενο, όπως π.χ. η ελάχιστη επιτρεπόμενη αξία, η άρση όλων των πρόσθετων τελών και το ζήτημα των κυρώσεων και της ευθύνης όταν παραβιάζεται η τελωνειακή νομοθεσία.

6.1.

Στην πρότασή της για τις υπηρεσίες, η ΕΕ προσφέρει ουσιαστικές δεσμεύσεις σε τομείς καθοριστικής σημασίας για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης της Ευρώπης (ψηφιακές και τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες), την επιτάχυνση της ολοκλήρωσης των παγκόσμιων αξιακών αλυσίδων (μεταφορές, υπηρεσίες ταχυμεταφοράς, επιχειρηματικές και επαγγελματικές υπηρεσίες) ή θίγουν βασικούς οικονομικούς τομείς (κατασκευές, λιανικό εμπόριο, ενέργεια).

6.2.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης με ικανοποίηση ότι η πρόταση της ΕΕ καταθέτει πλαίσιο για τη διευκόλυνση δίκαιου, διαφανούς και συνεπούς καθεστώτος αμοιβαίας αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων από τα μέρη και θέτει τις γενικές προϋποθέσεις για τη διαπραγμάτευση συμφωνιών αμοιβαίας αναγνώρισης, που έχουν εξέχουσα σημασία για την εξασφάλιση καλύτερης πρόσβασης των παρόχων υπηρεσιών της ΕΕ στην αγορά.

6.3.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τρεις βασικές πτυχές που συνδέονται με τις υπηρεσίες: την ανάγκη να αυξηθεί η πρόσβαση στην αγορά τόσο σε ομοσπονδιακό όσο και σε πολιτειακό επίπεδο· την αποδοχή του γεγονότος ότι η πρόσβαση στην αγορά εξαρτάται και από την αναβάθμιση της ρυθμιστικής συνεργασίας· το αίτημα διαφύλαξης του ιδιαίτερου χαρακτήρα των δημόσιων υπηρεσιών σύμφωνα με τη ΣΛΕΕ.

6.4.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η Επιτροπή πρέπει να εξασφαλίσει ότι, όσον αφορά τις υπηρεσίες, η TTIP υπερβαίνει τις υφιστάμενες συμφωνίες όπως η GATS και η TISA και ότι πρέπει να συναφθούν ειδικές συμφωνίες για την εξάλειψη πολλών διακριτικών φραγμών που υφίστανται στις ΗΠΑ.

6.5.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ένα συγκεκριμένο ζήτημα που πρέπει να λάβει υπόψη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αφορά τη μη ισορροπημένη πρόσβαση στην αγορά: ενώ οι επιχειρήσεις των ΗΠΑ ωφελούνται από την ενιαία αγορά της ΕΕ, οι επιχειρήσεις της ΕΕ αντιμετωπίζουν μια κατακερματισμένη αμερικανική αγορά, καθώς μεγάλος αριθμός των τομέων των υπηρεσιών ρυθμίζονται σε πολιτειακό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η συνεχιζόμενη εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής υποχρέωση θεώρησης για τους υπηκόους ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ, τη στιγμή που για τους πολίτες των ΗΠΑ δεν προβλέπεται καμία υποχρέωση θεώρησης για να ταξιδέψουν στην ΕΕ, αποτελεί διακριτική μεταχείριση πολιτών της ΕΕ, η οποία είναι επιζήμια για τις διμερείς σχέσεις.

6.6.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να διατυπώσει τις εξής παρατηρήσεις για συγκεκριμένους τομείς:

6.7.

Όσον αφορά τις δημόσιες υπηρεσίες, η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Εμπόριο για όλους» ανέφερε ότι η προστασία των δημόσιων υπηρεσιών στις εμπορικές συμφωνίες «μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα με τη χρήση θετικού καταλόγου όσον αφορά τόσο την πρόσβαση στην αγορά όσο και την εθνική μεταχείριση». Ωστόσο, η τρέχουσα πρόταση της ΕΕ για τις υπηρεσίες στην TTIP υιοθετεί μια πρωτόγνωρη «υβριδική» προσέγγιση στον κατάλογο υπηρεσιών, πράγμα που θα μπορούσε να δημιουργήσει ουσιαστική αβεβαιότητα.

6.8.

Στο παράρτημα III για την πρόσβαση στην αγορά, παρέχεται θετικός κατάλογος με την ίδια διατύπωση όπως στο Χρονοδιάγραμμα GATS της ΕΕ όπου «οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας υπάρχουν σε τομείς όπως οι συναφείς υπηρεσίες παροχής επιστημονικών και τεχνικών συμβουλών, οι υπηρεσίες Ε & Α στον τομέα των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, οι υπηρεσίες τεχνικών δοκιμών και αναλύσεων, οι περιβαλλοντικές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες υγείας, οι υπηρεσίες μεταφορών και οι βοηθητικές υπηρεσίες για όλα τα μέσα μεταφοράς. Τα αποκλειστικά δικαιώματα για τις εν λόγω υπηρεσίες χορηγούνται συχνά σε ιδιωτικούς φορείς, για παράδειγμα σε φορείς που έχουν λάβει παραχωρήσεις από δημόσιες αρχές, με την επιφύλαξη ειδικών υποχρεώσεων για τις υπηρεσίες. Δεδομένου ότι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας λειτουργούν συνήθως και σε επίπεδα κατώτερα του κεντρικού, δεν εξυπηρετεί η αναλυτική και εξαντλητική απαρίθμησή τους κατά τομέα» (13). Ωστόσο, η ρήτρα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, που επιτρέπει τη διατήρηση μονοπωλιακών δομών, έχει πολυάριθμες ελλείψεις, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι το εύρος της δεν καλύπτει περιορισμούς όπως οι οικονομικές ανάγκες, δοκιμασίες ή ποσοστώσεις. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η εξαίρεση για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας πρέπει να ισχύει για όλες τις μορφές εφοδιασμού.

6.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί πιο ξεκάθαρη και λεπτομερή διατύπωση όσον αφορά την εξαίρεση των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στο παράρτημα III που θα εξασφαλίζει ότι όλες οι δημόσιες υπηρεσίες που αποτελούν αντικείμενο εξωτερικής ανάθεσης ή χρηματοδοτούνται από κρατικές, ιδιωτικές κερδοσκοπικές ή μη κερδοσκοπικές οργανώσεις θα εξαιρούνται από τη συμφωνία.

6.10.

Παρότι οι ρήτρες διατήρησης της ισχύουσας κατάστασης και μη αναστρεψιμότητας δεν εφαρμόζονται στο παράρτημα II, η ΕΟΚΕ ανησυχεί ότι οι διαπραγματεύσεις ενδέχεται να οδηγήσουν στη μετατόπιση των επιφυλάξεων της ΕΕ που σήμερα περιέχονται στο εν λόγω παράρτημα στο παράρτημα I, πράγμα που θα αποτρέψει την αναστροφή της ελευθέρωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ στηρίζει τη δήλωση που περιέχεται στη συμβουλευτική έκθεση του ολλανδικού Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου ότι «Οι κυβερνήσεις πρέπει να παραμείνουν ελεύθερες να ανακηρύσσουν —σύμφωνα με τις δικές τους προτιμήσεις— ορισμένες υπηρεσίες «υπηρεσίες γενικού δημοσίου συμφέροντος» (14).

6.11.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ανησυχία της ότι η κυβερνητική ρύθμιση σε κάθε υπηρεσία που δεν παρατίθεται δεόντως στο παράρτημα I και το παράρτημα II θα είναι εκτεθειμένη σε δυνητικές προσφυγές από την κυβέρνηση των ΗΠΑ μέσω διακρατικών διαδικασιών επίλυσης διαφορών για παραβίαση της εθνικής μεταχείρισης ή των πιο ευνοούμενων εθνικών δεσμεύσεων ή μέσω του συστήματος των επενδυτικών δικαστηρίων.

6.12.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, σε σύγκριση με άλλα κεφάλαια, η πρόσβαση στην αγορά των υπηρεσιών έχει παραμεληθεί και καλεί την Επιτροπή να εντείνει τις προσπάθειές της για την άρση των υπόλοιπων φραγμών πρόσβασης στην αγορά των ΗΠΑ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να επιβάλλουν πλήρη απαγόρευση στις θαλάσσιες μεταφορές. Υπάρχουν ανώτατα όρια αξίας κεφαλαίων όπως το όριο ύψους 25 % στις αεροπορικές μεταφορές και 20 % στις τηλεπικοινωνίες, καθώς επίσης και σημαντικοί διασυνοριακοί φραγμοί, όπως π.χ. στις τηλεπικοινωνίες και στα δορυφορικά συστήματα. Οι απαιτήσεις ιθαγένειας, μεταξύ άλλων στις τραπεζικές, ασφαλιστικές και λογιστικές υπηρεσίες, είναι πάρα πολλές. Στις νομικές, λογιστικές, μηχανολογικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες ισχύουν απαιτήσεις διαμονής. Απαιτήσεις επιτόπιας παρουσίας ισχύουν π.χ. στις νομικές, λογιστικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, ενώ στις ασφαλιστικές υπηρεσίες υπάρχει και συγκεκριμένη απαίτηση για τη νομική μορφή των επιχειρήσεων, μεταξύ άλλων απαιτήσεων.

7.1.

Η TTIP προσφέρει στα συμβαλλόμενα μέρη την ευκαιρία να ενθαρρύνουν την αειφορία μέσω του εμπορίου και να υπερβούν τα όρια οποιασδήποτε εμπορικής συμφωνίας έχουν συνάψει στο παρελθόν όσον αφορά τους στόχους αειφορίας. Στις γνωμοδοτήσεις της REX/390 και REX/449 (15), η ΕΟΚΕ είχε ζητήσει τη συμπερίληψη ενός ισχυρού κεφαλαίου για το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη, το οποίο χαρακτηρίζεται ουσιώδες συστατικό της συμφωνίας, και για τον λόγο αυτό χαιρετίζει τη σφαιρικότητα και διεξοδικότητα της πρότασης της Επιτροπής. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η πραγματική αξία αυτών των διατάξεων εξαρτάται πρωτίστως από τη δυνατότητα πραγματικής και αποτελεσματικής επιβολής τους.

7.2.

Στη γνωμοδότηση REX/390 αναφέρεται ότι ένας ισχυρός κοινός μηχανισμός παρακολούθησης εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να αποτελεί ουσιώδη συνιστώσα οποιασδήποτε συμφωνίας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, κατά συνέπεια, πλήρως τη δήλωση της επιτρόπου Malmström ότι απαιτούνται αποτελεσματικοί μηχανισμοί επιβολής στο κεφάλαιο για την αειφόρο ανάπτυξη (16). Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης τις συστάσεις της συμβουλευτικής έκθεσης του ολλανδικού Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου και του γαλλικού Οικονομικού, Κοινωνικού και Περιβαλλοντικού Συμβουλίου για τη «δυνατότητα επιβολής αποτελεσματικών κυρώσεων στα μέρη όταν αυτό είναι απαραίτητο» (17).

7.3.

Η ΕΟΚΕ επαινεί τη μακρόπνοη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για υψηλά εργασιακά και περιβαλλοντικά πρότυπα. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι το δικαίωμα της ρύθμισης και του καθορισμού των επιπέδων προστασίας δηλώνεται εμφατικά στο προοίμιο της συμφωνίας και σε ειδικό άρθρο του κεφαλαίου για την αειφόρο ανάπτυξη.

7.4.

Η ΕΟΚΕ είχε ζητήσει να επαναβεβαιωθούν τόσο η προσήλωση των μερών στην αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή της εργασιακής τους νομοθεσίας, όσο και οι υποχρεώσεις που υπέχουν τα μέρη λόγω της συμμετοχής τους στη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προσθήκη δεσμευτικών διατάξεων που αφορούν την προστασία κομβικών εργασιακών προτύπων, όπως η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα σε συλλογικές διαπραγματεύσεις μέσω της σύστασης συνδικαλιστικών οργανώσεων και της προσχώρησης σε αυτές, η εξάλειψη της αναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας, η πραγματική κατάργηση της παιδικής εργασίας, καθώς και η ισότητα και η κατάργηση των διακρίσεων στην απασχόληση και στα επαγγέλματα. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της σχετικά με τη συμπερίληψη της δέσμευσης των μερών για διασφάλιση επαρκών συνθηκών εργασίας, υγείας και ασφάλειας στην εργασία. Για να καταστούν δεσμευτικές αυτές οι διατάξεις αειφόρου ανάπτυξης πρέπει να εφαρμοστεί προσέγγιση «τριών βημάτων» με κυβερνητικές διαβουλεύσεις, εγχώριες συμβουλευτικές ομάδες και πάνελ εμπειρογνωμόνων με τη συμμετοχή της ΔΟΕ και με τη γενική διάταξη επίλυσης διαφορών της συμφωνίας.

7.5.

Όσον αφορά τις περιβαλλοντικές πτυχές, η συμπερίληψη διάταξης για το εμπόριο και την περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση χημικών ουσιών και αποβλήτων εναρμονίζεται πλήρως με τις ανησυχίες της κοινωνίας των πολιτών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εγκρίνει τη συμπερίληψη διατάξεων που αποσκοπούν στην πρόληψη ή την ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων που προκαλούν οι χημικές ουσίες και τα απόβλητα στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Ομοίως, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμευση των μερών για την αειφόρο διαχείριση των δασών και την αμοιβαία αναγνώριση των σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων της παράνομης, αδήλωτης και ανεξέλεγκτης αλιείας.

7.6.

Η συνεργασία μεταξύ των μερών στις πτυχές των εργασιακών και περιβαλλοντικών πολιτικών που συνδέονται με το εμπόριο αποτελεί θετική διάταξη της πρότασης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αναγνώριση της σημασίας της συνεργασίας των μερών με σκοπό την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και την επεξεργασία στρατηγικών και πολιτικών προώθησης της συμβολής του εμπορίου στην αποδοτική χρήση των πόρων, στην πράσινη οικονομία και στην κυκλική οικονομία (18).

7.7.

Ο στόχος της προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος με τη βοήθεια ενός κώδικα δεοντολογίας, συστημάτων προτύπων, της επισήμανσης, της πιστοποίησης, της εξακρίβωσης και άλλων σχετικών εταιρικών πολιτικών υποστηρίζεται από την ΕΟΚΕ.

7.8.

Η υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, όπως π.χ. η εταιρική κοινωνική ευθύνη, μπορεί να υποστηρίξει περαιτέρω τους στόχους της αειφορίας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συμπερίληψη στο κεφάλαιο για την αειφορία ρητών αναφορών στις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, στο παγκόσμιο σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών, στο πρότυπο ISO 26000, στην τριμερή δήλωση αρχών της ΔΟΕ σχετικά με τις πολυεθνικές εταιρείες και την κοινωνική πολιτική, όπως επίσης και στις κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

7.9.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η γραπτή πρόταση της ΕΕ δεν περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με τη διευθέτηση των διαφορών, τα οποία θα αναπτυχθούν σε μεταγενέστερο στάδιο, ενώ επιφυλάσσεται του δικαιώματος να καταθέσει τις παρατηρήσεις της για τα συγκεκριμένα στοιχεία μόλις αυτά δημοσιοποιηθούν.

7.10.

Για τη στήριξη της υλοποίησης της δέσμευσης των μερών να προωθήσουν το διεθνές εμπόριο με τέτοιον τρόπο ώστε να συμβάλλει στον στόχο της επιδίωξης της αειφόρου ανάπτυξης, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ ενός μηχανισμού επιβολής βασισμένου στον κοινωνικό διάλογο. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συσταθούν εγχώριες συμβουλευτικές ομάδες με ισόρροπη εκπροσώπηση, μεταξύ άλλων, ομάδων της κοινωνίας των πολιτών που θα αντανακλούν, κατά τρόπο ισόρροπο, τα συμφέροντα των επιχειρηματικών φορέων, των εργαζομένων, των καταναλωτών, του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, και θα μπορούν να εκφράζουν απόψεις ή να υποβάλλουν συστάσεις σχετικά με την εφαρμογή της TTIP (19). Η εμπειρία από τις συμφωνίες που είναι σε ισχύ καταδεικνύει ότι, για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των μηχανισμών παρακολούθησης αυτού του είδους, είναι σημαντικό οι συστάσεις που απευθύνονται από τα όργανα παρακολούθησης να καταλήγουν σε διεξαγωγή έρευνας από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και να συσχετίζονται με διαδικασία επιβολής.

8.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε γραπτή πρόταση για το σύστημα επενδυτικών δικαστηρίων, που εισάγει διαδικαστική μεταρρύθμιση με τη θέσπιση νέου συστήματος το οποίο θα αντικαθιστά το σύστημα επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους (ISDS). Η πρόταση αποτελείται από δύο μέρη: από τις ουσιαστικές διατάξεις για την προστασία των επενδύσεων και από τη λειτουργία του συστήματος διευθέτησης των διαφορών μεταξύ επενδυτών και κρατών. Επίσης, περιλαμβάνει μια εισαγωγική ενότητα που παρέχει ειδικούς ορισμούς για την προστασία των επενδύσεων.

8.2.

Όπως ζητήθηκε στη γνωμοδότηση REX/390, αναλυτικότεροι ορισμοί παρέχονται σχετικά με το «δικαίωμα ρύθμισης», την «έμμεση απαλλοτρίωση» και τη «δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση». Αυτές είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να εκπληρωθούν για να ρυθμιστεί μια διαδικασία διευθέτησης διαφορών μεταξύ ενός κράτους και ενός επενδυτή. Οι αποσαφηνίσεις αυτές εξυπηρετούν το δικαίωμα του συμβαλλόμενου μέρους να θεσπίζει μέτρα με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον για την προστασία του επενδυτή.

8.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι ορισμοί που περιέχονται στη συμφωνία, ιδίως όσον αφορά το δικαίωμα ρύθμισης, πρέπει να είναι σαφείς και να εγγυώνται το δικαίωμα του κράτους να διατηρεί και να εισάγει υψηλά πρότυπα, ιδίως αναφορικά με την κοινωνική, περιβαλλοντική και καταναλωτική προστασία, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα ικανή και θεμιτή προστασία των επενδυτών από πολιτικές προστατευτισμού και διακριτικής μεταχείρισης. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι στο κύριο μέρος της συμφωνίας έχει συμπεριληφθεί ειδικό άρθρο για το ζήτημα αυτό, πέραν του προοιμίου. Το δικαίωμα της θέσπισης ρυθμίσεων στον τομέα της κοινωνικής προστασίας θα πρέπει να αναφέρεται ρητά στις συλλογικές συμβάσεις —συμπεριλαμβανομένων των τριμερών συμβάσεων και/ή των γενικών συμβάσεων (δηλαδή των συμβάσεων που παράγουν αποτελέσματα για όλους)—, προκειμένου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ότι με τις εν λόγω συμβάσεις αθετούνται οι θεμιτές προσδοκίες των επενδυτών. Οι εργασιακές και μισθολογικές συνθήκες που ορίζονται από συλλογικές συμβάσεις δεν πρέπει να θεωρούνται μη δασμολογικοί φραγμοί στο εμπόριο.

8.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι οι ουσιαστικότερες αλλαγές αφορούν τις διαδικαστικές πτυχές της επίλυσης διαφορών. Το σύστημα της διαιτησίας μετατρέπεται πλέον σε δικαστικό σύστημα που αποτελείται από Δικαστήριο, στο οποίο οι έκτακτοι διαιτητές που ορίζονταν από τους διαδίκους αντικαθίστανται από μόνιμη ομάδα δικαστών οι οποίοι θα ορίζονται από τα συμβαλλόμενα μέρη της συμφωνίας. Αυτές οι αλλαγές προσδίδουν θεσμικότερη διάσταση στο σύστημα. Η ΕΟΚΕ ζητεί από τα συμβαλλόμενα μέρη να διασφαλίσουν ότι, μόλις επικυρωθεί η Συνθήκη, το σύστημα επενδυτικών δικαστηρίων θα λειτουργεί πλήρως και ότι οι δικαστές θα διαθέτουν δημοκρατική νομιμοποίηση και θα ορίζονται κατά τρόπο που θα εξαλείφει τον κίνδυνο πολιτικοποίησης του δικαστικού συστήματος, καθώς και τον κίνδυνο σύγκρουσης συμφερόντων.

8.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει με ικανοποίηση ότι θεσπίζεται αυστηρός κώδικας δεοντολογίας για να διασφαλίζεται η αμεροληψία και να προλαμβάνονται συγκρούσεις συμφερόντων. Ως απάντηση στη δικαιολογημένη κριτική που είχε ασκηθεί στο ISDS, συστήνεται επίσης «Εφετείο», το οποίο θα κρίνει διαιτητικές αποφάσεις του Δικαστηρίου. Επιπλέον, κατοχυρώνεται η διαφάνεια καθώς στις διαφορές εφαρμόζονται οι κανόνες της επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για το διεθνές εμπορικό δίκαιο (UNCITRAL).

8.6.

Παρότι η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις βελτιώσεις που έγιναν με σκοπό τη μεταρρύθμιση του συστήματος, εξακολουθεί να εντοπίζει κρίσιμα προβληματικά σημεία που πρέπει να αντιμετωπιστούν.

8.7.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει επίσης ότι οι ανησυχίες σχετικά με την υλοποίηση του νέου συστήματος παραμένουν και διαφέρουν από φορέα σε φορέα. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει διεξοδικότερα αυτές τις ανησυχίες στο πλαίσιο των συνεχών της προσπαθειών για τη βελτίωση του συστήματος επίλυσης επενδυτικών διαφορών.

8.8.

Ορισμένα από τα σημεία ανησυχίας συνοψίζονται ως εξής:

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ζητήσει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και της ευρωπαϊκής νομικής κοινότητας για την αντιμετώπιση αυτών των σημείων.

8.9.

Επιπλέον, ορισμένοι φορείς αμφισβητούν την ανάγκη για ξεχωριστό σύστημα επενδυτικής διαιτησίας σε ευρύθμως λειτουργούντα και ιδιαίτερα ανεπτυγμένα εγχώρια νομικά συστήματα (21).

8.10.

Εν κατακλείδι, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το ICS αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω σε σειρά τομέων προκειμένου να λειτουργεί ως ανεξάρτητο διεθνές δικαστικό σώμα. Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης τη λύπη της για το γεγονός ότι το σύστημα προτάθηκε χωρίς να έχει προηγηθεί πλήρης και δέουσα διαδικασία διαβούλευσης και πριν να διεξαχθεί εκτίμηση αντικτύπου που θα αξιολογεί τόσο το κόστος όσο και τη λειτουργία του συστήματος, και καλεί την Επιτροπή να καταρτίσει αυτή την εκτίμηση αντικτύπου.

28.12.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 487/41

Εισηγητής:

ο κ. Ιωάννης ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

Συνεισηγήτρια:

η κ. Jarmila DUBRAVSKÁ

1.1.

Η έγκριση της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί ιστορική στροφή προς ένα νέο υπόδειγμα, όπου οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαφορές αντιμετωπίζονται κατά τρόπο οικουμενικό και ολοκληρωμένο. Όλες οι χώρες, ανεξαρτήτως του εισοδηματικού τους επιπέδου, πρέπει να εισαγάγουν και να υλοποιήσουν την Ατζέντα. Αυτή η μοναδική ατζέντα αντανακλά πλήρως τις ευρωπαϊκές αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης, της δημοκρατικής διακυβέρνησης και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, καθώς και της προστασίας του περιβάλλοντος. Αποτελεί συνεπώς μοναδική ευκαιρία για την ΕΕ να προαγάγει αυτές τις αξίες και να προσεγγίσει την υλοποίηση της Ατζέντας κατά γενικευμένο τρόπο. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να δώσει πρώτη αυτή το παράδειγμα για αυτήν την ιδιαίτερα δύσκολη διεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσήλωση της ΕΕ στην υλοποίηση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ). Ωστόσο, εκφράζει την ανησυχία της για το ότι έχει περάσει ένας χρόνος από την έγκριση της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ χωρίς η ΕΕ να έχει λάβει έμπρακτα και μακρόπνοα μέτρα για την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στις πολιτικές και τα προγράμματά της, και χωρίς να έχει δρομολογήσει ευρύτερη διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών.

1.3.

Η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με καθοριστικότατες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και δομικές προκλήσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας. Οι ανισότητες, η ανεργία —ιδίως των νέων—, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, η ανισότητα των φύλων, οι διακρίσεις και η περιθωριοποίηση ευάλωτων ομάδων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες διαβρώνουν τα θεμέλια της ίδιας της ΕΕ. Σε πολλά κράτη μέλη η χρηματοπιστωτική κρίση έχει οξύνει το πρόβλημα, μετατρέπεται δε σε κρίση ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων.

1.4.

Η Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ πρέπει να μετατραπεί σε προορατικό, μετασχηματιστικό και θετικό αφήγημα για την Ευρώπη. Αυτή η διαδικασία πρέπει να βασίζεται στην ισχυρή πολιτική βούληση και την αποφασιστικότητα για τη διαμόρφωση μιας βιώσιμης ΕΕ, μέσω της μεταστροφής των οικονομιών μας προς την ανθεκτική, ανταγωνιστική, αποδοτική από πλευράς πόρων, χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Αυτό το μελλοντικό αφήγημα θα συμβάλει επίσης στην αντιμετώπιση της πρωτοφανούς έλλειψης εμπιστοσύνης των πολιτών της ΕΕ, και ιδίως των νέων, στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει την Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ κατά τρόπο ώστε να παρουσιάσει στους πολίτες της ΕΕ μια νέα θεώρηση της Ευρώπης: το κοινωνικό συμβόλαιο του 21ου αιώνα.

1.5.

Η ΕΟΚΕ ζητεί μια γενική και ολοκληρωμένη στρατηγική για μια βιώσιμη Ευρώπη με ορίζοντα το 2030 και πέραν αυτού, που θα παρέχει τον αναγκαίο μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, τον συντονισμό των πολιτικών και την ορθολογική υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών. Αυτή η στρατηγική πρέπει να βασίζεται σε μια διοργανική συμφωνία μεταξύ της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έτσι ώστε να τεθούν στέρεα θεμέλια για περαιτέρω πολιτική δράση. Οι υφιστάμενες ενωσιακές στρατηγικές, όπως η στρατηγική «Ευρώπη 2020» —η οποία υποσκέλισε την προηγούμενη γενική στρατηγική, τη στρατηγική της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη του 2001— και οι δέκα προτεραιότητες του Προέδρου Juncker δεν παρέχουν —κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ— τρόπους πλήρους αντιμετώπισης της πρόκλησης που συνιστά η υλοποίηση των ΣΒΑ στην ΕΕ.

1.6.

Η προαναφερθείσα γενική στρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει επιμέρους στόχους για την υλοποίηση των ΣΒΑ, μηχανισμούς αξιολόγησης και παρακολούθησης, καθώς και σχέδια δράσης με τα αναγκαία νομοθετικά και πολιτικά μέσα, ενημερωτικές εκστρατείες —π.χ. έρευνα του Ευρωβαρομέτρου για τους ΣΒΑ— και ένα σχέδιο για την αξιοποίηση των δημοσιονομικών πόρων. Η διαδικασία που θα οδηγήσει στη στρατηγική πρέπει να εγκαινιαστεί από την Επιτροπή στην επικείμενη ανακοίνωσή της, και το στάδιο σχεδιασμού της στρατηγικής πρέπει να προβλέπει την ευρεία διαβούλευση με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, των κυβερνήσεων, των κοινοβουλίων και των τοπικών αρχών. Η ΕΟΚΕ προτίθεται να στηρίξει τη διαδικασία ως διαμεσολαβητής.

1.7.

Η χαρτογράφηση από την Επιτροπή των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ σύμφωνα με τους 17 ΣΒΑ αποτελεί αναγκαίο βήμα. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συμπληρώσει αυτή τη διαδικασία με λεπτομερή ανάλυση των ελλείψεων όσον αφορά τους 17 ΣΒΑ με σκοπό να εντοπιστούν τομείς όπου η ΕΕ πρέπει να αναλάβει προκαταρκτική και άμεση δράση.

1.8.

Η ΕΟΚΕ έχει εντοπίσει τους ακόλουθους βασικούς τομείς πολιτικής για μετασχηματιστική αλλαγή προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, και συνιστά στην Επιτροπή να αναλάβει ικανές εμβληματικές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένων διαφανών σχεδίων δράσης και οροσήμων, λαμβανομένων υπόψη των συστάσεων στο σημείο 4.3 της γνωμοδότησης, δηλαδή:

1.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ενσωματώσει τους ΣΒΑ σε όλες τις σχετικές πολιτικές. Οι ενδιάμεσες αξιολογήσεις που θα διεξαχθούν την περίοδο 2014-2020 πρέπει να αξιοποιηθούν προς τούτο. Οι μελλοντικές περίοδοι ΠΔΠ θα αποτελέσουν εξαιρετική ευκαιρία για την πλήρη ενσωμάτωση των ΣΒΑ στα προγράμματα δαπανών της ΕΕ.

1.10.

Είναι ιδιαίτερα σημαντική η ενσωμάτωση της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ στην εξωτερική δράση της ΕΕ. Η Επιτροπή πρέπει να προσαρμόσει πλήρως τομείς εξέχουσας σημασίας —όπως οι εμπορικές και αναπτυξιακές πολιτικές, οι παγκόσμιες περιβαλλοντικές πολιτικές και η δράση για το κλίμα, η ανθρωπιστική βοήθεια, η μείωση του κινδύνου καταστροφών, η μεταβίβαση τεχνολογίας και η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων— για να προαχθεί προορατικά η υλοποίηση της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να εντάξει και να εφαρμόσει πλήρως την Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ στην «Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη», ενώ εκφράζει τη λύπη της για το ότι η Ατζέντα δεν ενσωματώθηκε επαρκώς στη «Συνολική στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας».

1.11.

Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να αξιολογήσει και να βελτιώσει τον οριζόντιο και κάθετο συντονισμό πολιτικής για την αποτελεσματική υλοποίηση της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ. Η βελτίωση της διακυβέρνησης συμβάλλει καθοριστικά στη βιώσιμη ανάπτυξη. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο θα πρέπει να μετατραπεί σε ικανό πλαίσιο διακυβέρνησης για τον κάθετο συντονισμό της υλοποίησης των ΣΒΑ με τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η συμμετοχή, η διαφάνεια, ο έλεγχος και η αξιολόγηση, η λογοδοσία και η αποδοχή των πολιτών πρέπει να συγκαταλέγονται στα κύρια χαρακτηριστικά της βελτίωσης της διακυβέρνησης.

1.12.

Η Eurostat πρέπει να καταρτίσει και να εφαρμόσει σειρά δεικτών και σημείων αναφοράς, όπως αναπτύχθηκαν από τον ΟΗΕ, για τη διευκόλυνση της αξιολόγησης, της παρακολούθησης, της λογοδοσίας και της διαφάνειας της διαδικασίας υλοποίησης των ΣΒΑ και την παροχή στα όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων, για κάθε μεμονωμένο ΣΒΑ και επιμέρους στόχο.

1.13.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ικανοποίηση ότι τέσσερα κράτη μέλη της ΕΕ συγκαταλέγονται στις πρώτες 22 χώρες που παρουσιάζουν οικειοθελείς αξιολογήσεις της υλοποίησης των ΣΒΑ στο Υψηλού επιπέδου πολιτικό φόρουμ (ΥΕΠΦ) του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη το 2016. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να δώσει το παράδειγμα και να αποτελέσει την πρώτη περιοχή που θα παρουσιάσει οικειοθελή αξιολόγηση στο ΥΕΠΦ το 2017. Η ΕΟΚΕ προτίθεται να οργανώσει τη συνεισφορά της κοινωνίας των πολιτών.

1.14.

Η ΕΕ πρέπει να στραφεί σε μια πολυμερή προσέγγιση όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΒΑ, με τη συμμετοχή όλων των συναρμοδίων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με βάση τις αρχές της συμμετοχής, της λογοδοσίας και της σύμπραξης. Η ίδια η ΕΟΚΕ έχει ήδη παρουσιάσει συγκεκριμένη πρωτοβουλία για το πολυμερές ευρωπαϊκό φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η Επιτροπή πρέπει να διερευνήσει και να αναπτύξει με προορατικότητα μια πρωτοβουλία για τον χάρτη των ΣΒΑ, που θα ενισχύει τη δημιουργία ισχυρών συμπράξεων σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο.

2.1.

Το Σεπτέμβριο του 2015 οι παγκόσμιοι ηγέτες υιοθέτησαν το έγγραφο «Να αλλάξουμε τον κόσμο μας: η Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη», που θεσπίζει μια σειρά στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) για τον τερματισμό της φτώχειας, την προστασία του πλανήτη, την εξασφάλιση της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εγγύηση ευημερίας για όλους. Κάθε στόχος έχει επιμέρους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν μέσα στα επόμενα 15 χρόνια.

2.2.

Η ΕΕ θα διαδραματίσει βασικό ρόλο όσον αφορά την εφαρμογή των εν λόγω στόχων στην Ευρώπη. Στο πρόγραμμα εργασίας της για το 2016, η Επιτροπή ανακοίνωσε μια νέα πρωτοβουλία με τίτλο «Τα επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον» με στόχο την υλοποίηση των ΣΒΑ στις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ (1).

2.3.

Ως πρώτο βήμα, η Επιτροπή προβαίνει σε μια εσωτερική χαρτογράφηση, για να διαπιστωθεί σε ποιες υφιστάμενες πολιτικές της ΕΕ αντιμετωπίζονται ήδη οι προκλήσεις που απορρέουν από τους ΣΒΑ. Η Επιτροπή ζήτησε από την ΕΟΚΕ να συμβάλει στη διαδικασία αυτή με την παρούσα διερευνητική γνωμοδότηση. Στην προσπάθεια να συνυπολογίσει τον γενικότερο διάλογο στην ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών, η ΕΟΚΕ έλαβε υπόψη τα αποτελέσματα δύο σημαντικών συνεδρίων για την υλοποίηση των ΣΒΑ που διεξήχθησαν στις εγκαταστάσεις της το 2016, καθώς και άλλων συνεδρίων (2).

3.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία του προγράμματος εργασίας της Επιτροπής για το 2016 με τίτλο «Τα επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον», δεδομένης της νέας, πιο επείγουσας προσέγγισής της στο ζήτημα της εξασφάλισης της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής και περιβαλλοντικής αειφορίας της Ευρώπης μετά το 2020, και της υλοποίησης των ΣΒΑ στις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ κατά τρόπο ολοκληρωμένο (3). Ωστόσο, εκφράζονται ανησυχίες για το ενδεχόμενο έλλειψης πολιτικής βούλησης και δέσμευσης, δεδομένου ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν γίνει πολλά για την εφαρμογή της Ατζέντας.

3.2.

Σε μια συγκυρία όπου το οικοδόμημα της ΕΕ υφίσταται πιέσεις και μέρος των πολιτών της χάνει την εμπιστοσύνη του σε αυτό, η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει τους ΣΒΑ για να αναπτύξει ένα θετικό, μετασχηματιστικό αφήγημα για μια βιώσιμη Ευρώπη, που θα συνδέει τη μακροπρόθεσμη προοπτική με συγκεκριμένα πολιτικά μέτρα σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο επίπεδο. Η βιωσιμότητα αποτελεί «ευρωπαϊκό σήμα» (4): η Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ ανακλά τις ευρωπαϊκές αξίες και το ευρωπαϊκό μοντέλο κοινωνικής δικαιοσύνης και δημοκρατικής διακυβέρνησης. Κατά συνέπεια, προσφέρει εξαιρετική ευκαιρία για ένα νέο θετικό και πειστικό αφήγημα για την ΕΕ, που μπορεί να μεταφραστεί σε ένα νέο όραμα.

3.3.

Η Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ εγκρίθηκε από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και από την ΕΕ στο σύνολό της. Έφτασε η ώρα για μια σαφή πολιτική δέσμευση στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο, που θα επιβεβαιώνει ότι η ΕΕ υιοθέτησε τη νέα αυτή ατζέντα ως θεώρηση και γενικό πλαίσιο για τη μετάβαση προς μια Ένωση Βιώσιμης Ανάπτυξης (5).

3.4.

Η υλοποίηση των ΣΒΑ δεν αφορά μόνο την ανάπτυξη ή το περιβάλλον. Οι ΣΒΑ αφορούν καίρια ζητήματα που συνδέονται με τον μετασχηματισμό των οικονομιών και των κοινωνιών μας, μεταξύ άλλων ανεπτυγμένων κρατών. Η επίτευξή τους στην ΕΕ προϋποθέτει ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, περισσότερο βιώσιμο από οικονομική σκοπιά, με λιγότερους αποκλεισμούς από κοινωνική σκοπιά και, μακροπρόθεσμα, περισσότερο αειφόρο από περιβαλλοντική σκοπιά, όπου οι πόροι του πλανήτη θα διαμοιράζονται δίκαια στον αυξανόμενο παγκόσμιο πληθυσμό. Είναι ανάγκη να μετασχηματίσουμε τις οικονομίες μας (6). Η νέα αυτή έννοια της ανάπτυξης πρέπει να συνεπάγεται έναν νέο ορισμό της ευημερίας για την ΕΕ, καθώς και νέα σειρά δεικτών. Οι ΣΒΑ πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως μοχλοί για να επιτρέψουν και να επιταχύνουν τη μακροπρόθεσμη μετάβαση σε μια ανθεκτική, ανταγωνιστική, αποδοτική από πλευράς πόρων και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς οικονομία της ΕΕ.

3.5.

Η δρομολόγηση από την Επιτροπή οδικού χάρτη για την ανανέωση της ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανάπτυξη δίνει την εντύπωση ότι η Επιτροπή επιδιώκει πρωτίστως να επικεντρωθεί στην υλοποίηση της νέας ατζέντας όσον αφορά τις αναπτυξιακές πολιτικές. Αυτή η ιεράρχηση δεν συνάδει με την ολοκληρωμένη προσέγγιση των ΣΒΑ, η οποία απαιτεί γενικές και ολοκληρωμένες στρατηγικές υλοποίησης που θα καλύπτουν εξωτερικές και εσωτερικές πολιτικές.

3.6.

Για τη θέσπιση πλαισίου διαχείρισης της υλοποίησης των ΣΒΑ, η ΕΕ πρέπει να επεκτείνει τον ορίζοντα προγραμματισμού της πολύ πέρα από το 2020. Μια γενική και μακροπρόθεσμη στρατηγική για μια βιώσιμη Ευρώπη με χρονικό ορίζοντα το 2030 και μετά (7) θα μπορούσε να μετατρέψει τους ΣΒΑ σε εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ, που αφορούν ειδικά ευρωπαϊκές προκλήσεις, και να συνδυαστεί με διαφανείς χάρτες πορείας και σχέδια δράσης για τις νομοθετικές και πολιτικές πρωτοβουλίες και λεπτομερές χρονοδιάγραμμα έως το 2030. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε παρόμοια προσέγγιση (8).

4.1.1.

Ο καθορισμός πολιτικής στρατηγικής της ΕΕ και οδικού χάρτη για την επίτευξη των ΣΒΑ απαιτεί περισσότερα από τη χαρτογράφηση των υφιστάμενων πολιτικών της ΕΕ. Η χαρτογράφηση των υφιστάμενων πολιτικών της ΕΕ σε σύνδεση με επιμέρους ΣΒΑ δεν επιτρέπει την αξιολόγηση του κατά πόσον μπορούν να επιτευχθούν οι ΣΒΑ στην ΕΕ χωρίς να απαιτούνται περαιτέρω δράσεις. Οι υφιστάμενες πολιτικές ενδέχεται να μην είναι αποτελεσματικές ή να υπονομεύονται από άλλες πολιτικές ή να υφίστανται άλλα προσκόμματα. Η χαρτογράφηση των πολιτικών πρέπει να συνοδεύεται από ανάλυση των ελλείψεων, όπου θα εντοπίζονται τα πραγματικά κενά της πολιτικής ΕΕ όσον αφορά τους 17 γενικούς στόχους της Ατζέντας 2030 και τους σχετικούς επιμέρους στόχους.

4.1.2.

Ως προς το θέμα αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί το στρατηγικό σημείωμα που συντάχθηκε υπό την επίβλεψη του πρώην γενικού διευθυντή της ΓΔ Περιβάλλοντος, κ. Karl FALKENBERG, με τίτλο «Βιωσιμότητα τώρα!», στο οποίο περιγράφεται με κατηγορηματικό τρόπο η ανάγκη μεταρρύθμισης στην ΕΕ, όπως αυτή προκύπτει από την Ατζέντα του 2030 των Ηνωμένων Εθνών, με τη χρήση παραδειγμάτων από έναν περιορισμένο αριθμό πεδίων πολιτικής.

4.1.3.

Δεν υφίσταται ακόμα ολοκληρωμένη ανάλυση των ελλείψεων της ΕΕ όσον αφορά τους ΣΒΑ. Ωστόσο, ο πρόσφατα δημοσιευθείς δείκτης και πίνακας επιδόσεων ΣΒΑ, καθώς και άλλες αξιολογήσεις που διενεργήθηκαν στα κράτη μέλη της ΕΕ, δείχνουν ότι οι ΣΒΑ αποτελούν φιλόδοξη ατζέντα και για τις χώρες υψηλού εισοδήματος (9), πρωτίστως λόγω του τρόπου κατά τον οποίο αυτές οι χώρες παράγουν, διαθέτουν και καταναλώνουν προϊόντα και υπηρεσίες και του συνεπακόλουθου αρνητικού αντίκτυπου στο περιβάλλον. Τα κύρια ζητήματα για τις χώρες της ΕΕ είναι ο ΣΒΑ 12 για την υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή, ο ΣΒΑ 13 για τη δράση για το κλίμα, οι ΣΒΑ 14 και 15 για τη συντήρηση των οικοσυστημάτων, οι επιμέρους στόχοι του ΣΒΑ 2 για τη βιώσιμη γεωργία και διατροφή και ο ΣΒΑ 9 για τη βιομηχανία, την καινοτομία και τις υποδομές, όπου εντοπίστηκε έλλειψη επενδύσεων.

4.1.4.

Τα υπόλοιπα ζητήματα αφορούν τους «ανθρωποκεντρικούς» ΣΒΑ, και συγκεκριμένα τον ΣΒΑ 10 για τη μείωση των ανισοτήτων, τον ΣΒΑ 8 για την αξιοπρεπή εργασία και την απασχόληση και τον ΣΒΑ 1 για τη φτώχεια, καθώς και τον ΣΒΑ 5 για την ισότητα των φύλων και τον ΣΒΑ 4 για την εκπαίδευση.

4.1.5.

Πολλές χώρες του ΟΟΣΑ αδυνατούν να επιτύχουν τον επιμέρους στόχο του ΣΒΑ 17 για τη χρηματοπιστωτική συνεισφορά στην αναπτυξιακή συνεργασία.

4.1.6.

Ως οικουμενική ατζέντα, οι ΣΒΑ αποσκοπούν επίσης στη μείωση του αρνητικού κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντίκτυπου που έχουν οι οικονομίες των χωρών υψηλού εισοδήματος στις τρίτες χώρες. Αυτή η πτυχή δεν έχει μετρηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα, ωστόσο αποτελεί σημαντική πρόκληση για τις χώρες της ΕΕ.

4.2.1.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η χαρτογράφηση των πολιτικών της ΕΕ πρέπει να εξετάσει πρωτίστως τα εργαλεία πολιτικής που έχουν στρατηγική σημασία για τη χάραξη και την υλοποίηση πολιτικών της ΕΕ. Οι αρχικές αξιολογήσεις δείχνουν ότι αυτά τα εργαλεία δεν ανταποκρίνονται στην πρόκληση της υλοποίησης των ΣΒΑ στην ΕΕ (10). Καμία από αυτές τις στρατηγικές δεν έχει τον χρονικό ορίζοντα της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών.

4.2.2.

Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» ανακηρύχθηκε συνολική στρατηγική της ΕΕ από την Επιτροπή Barroso, αντικαθιστώντας, με τον τρόπο αυτό, τη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη. Μολονότι καλύπτει, θεωρητικά, τις τρεις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης, πρόκειται κατ’ ουσία για μια βραχυπρόθεσμη στρατηγική με σαφή ευρωπαϊκή εστίαση. Ούτε καλύπτει μέχρι στιγμής ούτε περιγράφει την επίδραση των εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ σε άλλες περιοχές του κόσμου ή τις εξωτερικές της πολιτικές, συμπεριλαμβανομένης της αναπτυξιακής συνεργασίας. Συνεπώς, δεν ήταν σε θέση να καλύπτει τις προϋποθέσεις για να αποτελέσει υποκατάστατο της προηγούμενης στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη. Δύο ΣΒΑ δεν καλύπτονται: ο ΣΒΑ 2 για τα τρόφιμα και τη γεωργία και ο ΣΒΑ 16 για τη διακυβέρνηση· άλλοι ΣΒΑ καλύπτονται μόνο εν μέρει, π.χ. ο ΣΒΑ 6 για το νερό και ο ΣΒΑ 11 για τις πόλεις.

4.2.3.

Μεταξύ των δέκα προτεραιοτήτων του προέδρου κ. Juncker, δύο ΣΒΑ δεν εμφανίζονται καθόλου, και συγκεκριμένα ο ΣΒΑ 14 για τους ωκεανούς και ο ΣΒΑ 15 για τη βιοποικιλότητα, ενώ άλλοι καλύπτονται εν μέρει, όπως ο ΣΒΑ 4 για την εκπαίδευση, ο ΣΒΑ 6 για το νερό, ο ΣΒΑ 11 για τις πόλεις και ο ΣΒΑ 12 για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή.

4.2.4.

Πιο ολιγάριθμη σειρά προτεραιοτήτων επιλέχθηκε για την «έκθεση των πέντε προέδρων», η οποία εστιάζει σε οικονομικά, χρηματοπιστωτικά, νομισματικά και φορολογικά ζητήματα, και περιλαμβάνει τη διακυβέρνηση ως πέμπτη προτεραιότητα. Η έκθεση περιέχει ορισμένες αναφορές σε τομείς ΣΒΑ, όπως η ενέργεια, η απασχόληση, η άρση των κοινωνικών αποκλεισμών και τα συστήματα υγείας.

4.2.5.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) προσέλκυσε έργα που μοιάζει να ευθυγραμμίζονται με ορισμένες προκλήσεις στην υλοποίηση των ΣΒΑ: ενέργεια (40 %), περιβάλλον και αποδοτική χρήση των πόρων (12 %), κοινωνικές υποδομές (3 %) (11).

4.2.6.

Ορισμένοι ΣΒΑ —και ειδικότερα ο ΣΒΑ 3 για την υγεία, ο ΣΒΑ 5 για το φύλο, ο ΣΒΑ 10 για τις ανισότητες και ο ΣΒΑ 11 για τις πόλεις— δεν καλύπτονται επαρκώς στις θεματικές επενδυτικές προτεραιότητες των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ).

4.2.7.

Με τη νέα συνολική στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας, η ΕΕ διαθέτει ευρύτερο πλαίσιο για να υλοποιήσει την Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ σε τομείς όπως το εμπόριο, η ανάπτυξη, η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η μείωση του κινδύνου καταστροφών, η διάδοση της τεχνολογίας και η δράση για το κλίμα. Η στρατηγική καλύπτει, ως έναν βαθμό, τους ΣΒΑ που σχετίζονται με την ανάγκη εξασφάλισης ότι η ευημερία μοιράζεται παγκοσμίως. Επίσης, η στρατηγική αναφέρει ότι οι ΣΒΑ θα τροφοδοτήσουν τη μελλοντική συμφωνία που θα διαδεχθεί αυτή του Κοτονού, και ότι αποτελούν κινητήρια δύναμη για την επανεξέταση της ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανάπτυξη.

4.3.1.

Βάσει ανάλυσης των πραγματικών ελλείψεων και τάσεων στις επιδόσεις της ΕΕ όσον αφορά την επίτευξη των γενικών και επιμέρους στόχων, η Επιτροπή πρέπει να εντοπίσει τομείς πολιτικής που είναι καίριας σημασίας για τους απαιτούμενους μετασχηματισμούς. Η δράση πολιτικής πρέπει να επικεντρωθεί σε αυτούς τους βασικούς τομείς, με κατάλληλες εμβληματικές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένων αδιάτρητων σχεδίων δράσης και οροσήμων. Η ΕΟΚΕ, λαμβάνοντας επίσης υπόψη το υφιστάμενο έργο της επί του θέματος, θεωρεί ουσιαστικής σημασίας τους ακόλουθους τομείς πολιτικής.

4.3.2.1.

Ένας από τους κύριους στόχους των ΣΒΑ συνίσταται στη διατήρηση των τροχιών ανάπτυξης εντός των ορίων του πλανήτη, είτε πρόκειται για το κλίμα, για την κατανάλωση πόρων, για την ποιότητα του αέρα και του νερού είτε για την προστασία της χερσαίας και θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Προς τούτο πρέπει οι ανεπτυγμένες περιοχές όπως η Ευρώπη να μειώσουν ουσιαστικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της οικονομίας τους μέσω της στροφής της παραγωγής, της κατανάλωσης και της κοινωνίας σε μια κυκλική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Η μετάβαση αυτή αποτελεί ευκαιρία για την ΕΕ να εκσυγχρονίσει την οικονομία της —ενισχύοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητά της— και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και την ευημερία των πολιτών της.

4.3.2.2.

Οδικοί χάρτες σχεδιάστηκαν στο πλαίσιο του 7ου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον, του πλαισίου 2030 για το κλίμα και την ενέργεια και του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία. Ωστόσο, η πρόοδος πρέπει ξεκάθαρα να επιταχυνθεί στην πράξη (12). Η συνέπεια με άλλους τομείς πολιτικής πρέπει να βελτιωθεί και τα κενά υλοποίησης σε πολλά κράτη μέλη να αντιμετωπιστούν μέσω της πλήρους ενσωμάτωσης της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (13). Το 7ο ΠΔΠ και το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία απαιτούν ισχυρούς μηχανισμούς εφαρμογής και ενεργό συντονισμό με άλλους τομείς πολιτικής υπό την Επιτροπή προκειμένου να διασφαλιστεί πραγματικό αποτέλεσμα (14). Η βελτίωση του διαλόγου και οι συμμαχίες με την κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων και των συνδικάτων, αποτελούν αναγκαία βήματα για την πρόοδο. Ενεργές πολιτικές απασχόλησης πρέπει να μεριμνούν για τη δίκαιη μετάβαση (15). Η πολιτική για το κλίμα πρέπει να βασίζεται στην αρχή της «κλιματικής δικαιοσύνης» και να εξασφαλίζει ότι τα βάρη και τα οφέλη της κλιματικής αλλαγής —όσον αφορά τον αντίκτυπό της στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη φτώχεια και την ισότητα— επιμερίζονται δίκαια και δεν πλήττονται οι πιο ευπαθείς ομάδες.

4.3.2.3.

Πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι αγορές θα στηρίζουν την οικονομική μετάβαση και ότι οι τιμές θα αντανακλούν το πραγματικό εξωτερικό κόστος των κλιματικών εκπομπών και της χρήσης φυσικών πόρων (16). Οι υφιστάμενες δεσμεύσεις για την εξάλειψη των περιβαλλοντικά επιβλαβών επιδοτήσεων πρέπει να υλοποιηθούν και η περιβαλλοντική φορολογική μεταρρύθμιση να προωθηθεί σθεναρότερα. Τα νέα σχέδια για αποκεντρωμένες αγορές καθαρής ενέργειας όπου οι καταναλωτές είναι ταυτόχρονα και παραγωγοί πρέπει να κλιμακωθούν. Ομοίως, μια αποκεντρωμένη οικονομία του διαμοιρασμού επιτρέπει στους καταναλωτές να στραφούν προς το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας. Η αναδυόμενη συνεργατική οικονομία συνεπάγεται μια εννοιολογική στροφή όσον αφορά την εργασία και θα αποτελέσει σημαντική πηγή απασχόλησης. Πρέπει να κατοχυρωθούν τα δικαιώματα των καταναλωτών και των εργαζομένων, καθώς και ο δίκαιος ανταγωνισμός στον νέο αυτό τομέα (17).

4.3.3.1.

Τα κύρια μελήματα των ΣΒΑ είναι η εξάλειψη της φτώχειας και η εξασφάλιση ότι όλοι θα μπορούν να αξιοποιούν πλήρως τις δυνατότητές τους με αξιοπρέπεια και επί ίσοις όροις. Υπό αυτό το πρίσμα, οι ΣΒΑ ανακλούν τις αξίες και το κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης. Ωστόσο, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην Ευρώπη, το οποίο δεν έχει πάψει να διευρύνεται τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς και τα τελευταία οκτώ χρόνια ύφεσης και χρηματοπιστωτικής κρίσης, που έχουν αυξήσει ακόμη περισσότερο τα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας, εντείνουν επιπλέον τις ανισότητες και έχουν δημιουργήσει μεγαλύτερες πιέσεις στην κοινωνική προστασία, πλήττοντας ιδιαίτερα τις πιο ευπαθείς ομάδες.

4.3.3.2.

Η επίτευξη των ΣΒΑ προϋποθέτει μεταστροφή του οικονομικού υποδείγματος της ΕΕ προς ένα πρότυπο ανάπτυξης με λιγότερους αποκλεισμούς στο οποίο θα διανέμεται δικαιότερα ο υφιστάμενος πλούτος και θα αυξάνεται η οικονομική και χρηματοπιστωτική ανθεκτικότητα (18). Για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και να προωθηθεί η οικονομική ανάπτυξη, η ΕΕ οφείλει να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό επενδυτικό περιβάλλον, το οποίο να συνδυαστεί με μια εύρυθμη εσωτερική αγορά, με διεθνή ανταγωνιστικότητα και με αύξηση της εγχώριας ζήτησης.

4.3.3.3.

Οι ΣΒΑ πρέπει να αποτελέσουν αφορμή για την ανανέωση της προσήλωσης στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για τη μείωση της φτώχειας, την απασχόληση και την εκπαίδευση, και για την αναζήτηση αποδοτικότερων τρόπων επίτευξής τους. Βασικοί κοινωνικοί στόχοι —όπως η αξιοπρεπής απασχόληση, η εξάλειψη της φτώχειας, η μείωση των ανισοτήτων και οι κοινωνικές επενδύσεις— πρέπει να θεωρούνται εξίσου σημαντικοί με τα μακροοικονομικά ζητήματα στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (19). Η πρώτη πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων δεν περιείχε καμία μνεία των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ). Η ενσωμάτωση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την περαιτέρω επεξεργασία του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ καταρτίζει επί του παρόντος γνωμοδότηση σχετικά με τον πυλώνα, στην οποία θα διατυπωθεί ρητώς η άποψή της.

4.3.3.4.

Η ΕΕ πρέπει να επενδύσει σε μια συνεπέστερη και συστηματικότερη προσέγγιση στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, της περιθωριοποίησης και της φτώχειας, μια προσέγγιση που θα εστιάζει στις ευπαθείς ομάδες, θα βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα και θα αντιμετωπίζει επίσης τις διακρίσεις βάσει φύλου. Η οδηγία για την ίση μεταχείριση πρέπει να εγκριθεί (20).

4.3.3.5.

Τα συστήματα πρόνοιας πρέπει όχι μόνο να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ανεργίας και της γήρανσης του πληθυσμού, αλλά και να προσαρμοστούν στα νέα ζητούμενα, ιδίως όσα απορρέουν από τις νέες μορφές απασχόλησης, οι οποίες, όμως, ενδέχεται να οδηγήσουν σε επισφαλή απασχόληση και εργατική φτώχεια. Το δυναμικό απασχόλησης βασικών οικονομικών μεταβάσεων —όπως η ψηφιακή, η χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και η κυκλική οικονομία— πρέπει να αξιοποιηθεί (21). Τα πρότυπα απασχόλησης και ένα ελάχιστο ευρωπαϊκό εισόδημα θα συμβάλουν στη διασφάλιση της εδαφικής και κοινωνικής συνοχής και της αναδιανομής του πλούτου και του εισοδήματος κατά δίκαιο τρόπο (22), λαμβανομένων υπόψη των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών και της ΕΕ όσον αφορά τα ζητήματα αυτά. Το τεράστιο δυναμικό απασχόλησης των κοινωνικών επενδύσεων πρέπει να κινητοποιηθεί μέσω δημόσιων και ιδιωτικών φορέων (23). Για να «μη μείνει κανείς πίσω», πρέπει να επενδύσουμε στην ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση και σε υψηλής ποιότητας, οικονομικά προσιτές και ολοκληρωμένες υπηρεσίες για τη στήριξη των ατόμων που χρειάζονται βοήθεια.

4.3.3.6.

Οι κοινωνικές επιχειρήσεις υποστηρίζουν την ένταξη στην αγορά εργασίας, παρέχοντας ταυτόχρονα προσιτά προϊόντα και υπηρεσίες για κοινωνικούς σκοπούς, π.χ. υπηρεσίες μιας αποκεντρωμένης, χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών κυκλικής οικονομίας. Πρέπει να υποστηρίζονται με κίνητρα προς τις νεοφυείς επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας και μέσω ευνοϊκού κανονιστικού περιβάλλοντος (24).

4.3.4.1.

Τα τρόφιμα —και ο τρόπος που καλλιεργούνται, παράγονται, καταναλώνονται, διακινούνται στο εμπόριο, μεταφέρονται, αποθηκεύονται και προωθούνται εμπορικά— αποτελούν τον θεμελιώδη σύνδεσμο μεταξύ των ανθρώπων και του πλανήτη, και τον δρόμο προς μια διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη (25). Οι ΣΒΑ, και ιδίως οι στόχοι 2 και 12, παρέχουν κρίσιμης σημασίας πλαίσιο για την από κοινού δράση με στόχο τον επισιτισμό του πλανήτη κατά τρόπο βιώσιμο μέχρι το 2030. Είναι επειγόντως αναγκαία μια μετάβαση σε πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων, που θα καλύπτουν κάθε στάδιο από την παραγωγή έως την κατανάλωση. Οι παραγωγοί πρέπει να καλλιεργούν περισσότερα τρόφιμα με μικρότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο, ενώ οι καταναλωτές πρέπει να παροτρύνονται να στρέφονται σε θρεπτική και υγιεινή διατροφή με μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα.

4.3.4.2.

Με τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ εισήχθη ένας συνδυασμός μέτρων, ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση (26). Η μετάβαση σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων απαιτεί μια συνολική πολιτική για τα τρόφιμα, σε συνδυασμό με μια ευρεία στρατηγική για τη βιοοικονομία, και όχι μόνο μια γεωργική πολιτική. Με βάση την αναγνώριση της αλληλεξάρτησης της παραγωγής και της κατανάλωσης τροφίμων, πρέπει να αναπτυχθεί κατάλληλη ενωσιακή πολιτική προσέγγιση με σκοπό τη χαρτογράφηση της πορείας προς την αειφορία, την υγεία και την ανθεκτικότητα (27).

4.3.4.3.

Υπό αυτό το πρίσμα, πρέπει, συν τοις άλλοις, να δοθεί απάντηση στο ερώτημα που τίθεται στην «έκθεση Falkenberg», δηλαδή εάν οι εξαγωγικές επιδόσεις του τομέα της ευρωπαϊκής γεωργίας είναι συμβατές με τον στόχο της ενίσχυσης της παραγωγής τροφίμων στις αναπτυσσόμενες χώρες.

4.3.4.4.

Η ΕΕ θα επιτελέσει καθοριστική λειτουργία στην επίτευξη του στόχου 12.3 της μείωσης κατά το ήμισυ της παγκόσμιας κατά κεφαλήν σπατάλης τροφίμων. Τη στιγμή που 800 εκατ. άνθρωποι σε όλον τον κόσμο πεινούν, τα στοιχεία δείχνουν ότι το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγονται για ανθρώπινη κατανάλωση χάνεται ή σπαταλάται παγκοσμίως — 100 εκατ. τόνοι μόνο στην ΕΕ (28). Η ΕΟΚΕ επικροτεί το σχέδιο της Επιτροπής να δημιουργήσει έναν δίαυλο ενδιαφερομένων με στόχο τη συμβολή στη διατύπωση των απαραίτητων μέτρων και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για την πρόληψη και τη μείωση της σπατάλης τροφίμων (29).

4.3.5.1.

Ο μετασχηματισμός της οικονομίας με βάση ένα περισσότερο βιώσιμο πρότυπο προϋποθέτει μείζονα στροφή των επενδύσεων. Εκτιμάται ότι η επίτευξη των ΣΒΑ σε παγκόσμιο επίπεδο απαιτεί επενδύσεις ύψους περίπου 3 τρισ. Δολαρίων Ηνωμένων Πολιτειών (30). Απαιτείται ολιστικό σχέδιο για την ενεργοποίηση δημοσιονομικών πόρων σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών. Τα διάφορα χρηματοδοτικά προγράμματα και πρωτοβουλίες της ΕΕ πρέπει να συγκεντρωθούν.

4.3.5.2.

Η ΕΕ πρέπει να κατευθύνει αποδοτικότερα τις δημόσιες επενδύσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες προς την κατεύθυνση της επίτευξης ολοκληρωμένης βιώσιμης ανάπτυξης και να ενσωματώνει τους δείκτες ΣΒΑ στη δημόσια χρηματοδότηση αναπτυξιακών έργων. Πρωτίστως, δε, η ΕΕ πρέπει να ενθαρρύνει και να κλιμακώσει τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα σε αυτούς τους κλάδους.

4.3.5.3.

Ωστόσο, και εντός της ΕΕ, οι ΣΒΑ απαιτούν σημαντικές επενδύσεις στον εκσυγχρονισμό των υποδομών και σε βιώσιμες επιχειρήσεις. Οι πρώτες αξιολογήσεις της υλοποίησης των ΣΒΑ στην ΕΕ δείχνουν σημαντικές ελλείψεις επενδύσεων στη βιομηχανία, την καινοτομία και τις υποδομές (31).

4.3.5.4.

Η αειφορία έχει σαφή επιχειρηματικά οφέλη. Για να αξιοποιηθεί πλήρως αυτή η ευκαιρία, πρέπει η ΕΕ να δημιουργήσει ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον που θα ενθαρρύνει την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και τις βιώσιμες επενδύσεις. Ορισμένες επιχειρήσεις έχουν ήδη ξεκινήσει, ωστόσο η κλιμάκωση και η αναπαραγωγή επιτυχημένων βιώσιμων επιχειρηματικών εμπειριών είναι καθοριστικής σημασίας. Οικειοθελείς προσεγγίσεις όπως η εταιρική κοινωνική ευθύνη μπορούν να συμβάλουν θετικά σε αυτή τη μετάβαση. Πρέπει να συμπληρώνονται από πρόσθετα μέτρα, όπως μέτρα για την ενίσχυση της διαφάνειας, την ανάπτυξη ικανοτήτων, τη διευκόλυνση της ανάπτυξης εταιρικών σχέσεων και την παροχή καθοδήγησης ως προς την υποβολή εκθέσεων εκ μέρους των επιχειρήσεων. Η Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει κατά πόσον οι πολυμερείς συμμαχίες με τον ιδιωτικό τομέα θα αποτελούσαν χρήσιμο εργαλείο σε επίπεδο ΕΕ.

4.3.5.5.

Τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τους ΣΒΑ. Πρωτοβουλίες όπως το σχέδιο Juncker, καθώς και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οι δημόσιες τράπεζες επενδύσεων, θα λειτουργήσουν καθοριστικά. Η πρόκληση εδώ συνίσταται στην ανακατανομή του κεφαλαίου. Η ένωση κεφαλαιαγορών προσφέρει την ευκαιρία προώθησης των βιώσιμων επενδύσεων (32). Η ενδιάμεση αναθεώρηση του ΠΔΠ θα αποτελέσει ευκαιρία ενσωμάτωσης των ΣΒΑ στα κύρια ταμεία της ΕΕ. Πρέπει να ενθαρρυνθούν οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις και να εξαλειφθούν οι φραγμοί (33).

4.3.6.1.

Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, το εμπόριο έχει καθοριστική επίδραση στη βιώσιμη ανάπτυξη τόσο στην ΕΕ όσο και παγκοσμίως. Στο πλαίσιο πολλών ΣΒΑ, συνεπώς, το εμπόριο θεωρείται σημαντικό μέσο υλοποίησης της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ. Με την ανακοίνωση με τίτλο «Εμπόριο για όλους», η Επιτροπή εγκαινίασε ένα φιλόδοξο σχέδιο δράσης για πιο θεμιτό εμπόριο και επενδύσεις με στόχο την προστασία των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προτύπων στο εμπόριο και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης (34). Η υλοποίηση των ΣΒΑ πρέπει να συνδέεται συστηματικά και αποτελεσματικά με αυτό το σχέδιο δράσης, τα δε αποτελέσματα πρέπει να παρακολουθούνται.

4.3.6.2.

Φιλόδοξα κεφάλαια για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σε όλες τις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες της ΕΕ και να εφαρμόζονται και να επιβάλλονται αποτελεσματικά. Η διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης στο πλαίσιο του ΟΗΕ πρέπει να ενισχυθεί (35). Ο καλύτερος τρόπος διασφάλισης των κοινωνικών, εργατικών και περιβαλλοντικών προτύπων στις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών είναι η εξασφάλιση ουσιαστικά μεγαλύτερης συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και τη διαδικασία υλοποίησης και παρακολούθησης (36).

4.3.6.3.

Η Επιτροπή πρέπει να εκπονήσει μια στρατηγική για την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού (37). Πρέπει να παρέχεται στήριξη σε πολυμερείς πρωτοβουλίες για την προώθηση της δέουσας επιμέλειας στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.

4.4.1.

Για τη στήριξη των δραστηριοτήτων σε βασικούς τομείς πολιτικής, η ΕΕ πρέπει να αξιολογήσει και να βελτιώσει τον οριζόντιο και κάθετο συντονισμό πολιτικής για την αποτελεσματική υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών. Η βελτίωση της διακυβέρνησης αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη (38), ενώ η βελτίωση του συντονισμού αποτελεί καθοριστικής σημασίας προσέγγιση για την επίτευξη συνεκτικών πολιτικών.

4.4.2.

Η ΕΕ πρέπει να βελτιώσει τη συνοχή των πολιτικών της και να τις κατευθύνει συστηματικά στην ισορροπημένη βιώσιμη ανάπτυξη. Πρέπει να επανεξεταστεί και να ενισχυθεί ο υφιστάμενος μηχανισμός «πολιτικής συνοχής για την ανάπτυξη» που αποσκοπεί στην ενσωμάτωση των πτυχών της αναπτυξιακής πολιτικής σε άλλους τομείς, και να μετατραπεί σε μέσο που θα παρέχει «πολιτική συνοχή για τη βιώσιμη ανάπτυξη» και θα συνδέεται με άλλες προσπάθειες οριζόντιου συντονισμού.

4.4.3.

Η Επιτροπή πρέπει επίσης να διερευνήσει πώς τα εργαλεία της βελτίωσης της διακυβέρνησης μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των ΣΒΑ. Οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις εκτιμήσεις αντικτύπου πρέπει να αναθεωρηθούν αναλόγως, π.χ. μέσω της εισαγωγής κριτηρίου βιωσιμότητας στις εκτιμήσεις αντικτύπου για κάθε νέα νομοθεσία.

4.4.4.

Για την ενσωμάτωση των ΣΒΑ σε όλους τους σχετικούς τομείς πολιτικής, η Επιτροπή πρέπει να χρησιμοποιήσει τις κατευθυντήριες αρχές της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών ως πλαίσιο για την αξιολόγηση της νομοθεσίας και των πολιτικών της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα και την αρχή «κανείς δεν μένει πίσω».

4.4.5.

Με βάσει τους παγκόσμιους δείκτες ΣΒΑ και συμπληρωματικούς ικανούς ευρωπαϊκούς δείκτες, η ΕΕ πρέπει να θεσπίσει σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης των ΣΒΑ, το οποίο θα συντονίζεται με την εποπτεία στα κράτη μέλη της ΕΕ και θα συνδέεται με την παγκόσμια παρακολούθηση σε επίπεδο ΥΕΠΦ.

4.4.6.

Δείκτες ΣΒΑ πρέπει επίσης να εισαχθούν στις υφιστάμενες διαδικασίες παρακολούθησης και αξιολόγησης των πολιτικών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, τον κεντρικό μηχανισμό διακυβέρνησης της ΕΕ, που πρέπει να προσαρμοστεί στην υλοποίηση των ΣΒΑ.

4.4.7.

Η ενίσχυση του ρόλου των δεικτών βιωσιμότητας στη νομοθετική διαδικασία κατανομής του προϋπολογισμού θα αποτελούσε σημαντικό μοχλό για την υλοποίηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Τα κριτήρια αιρεσιμότητας των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων πρέπει να προσαρμοστούν στην υλοποίηση των ΣΒΑ.

4.4.8.

Πρέπει να δοθεί στήριξη στην πρωτοβουλία του ευρωπαϊκού δικτύου βιώσιμης ανάπτυξης (ESDN) για τη θέσπιση πλατφόρμας μάθησης από ομοτίμους μεταξύ των κρατών μελών.

4.4.9.

Η ίδια η ΕΕ πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλία και να παρουσιάσει οικειοθελή αξιολόγηση στη συνεδρία του ΥΕΠΦ το 2017, αποτελώντας τον πρώτο περιφερειακό οργανισμό που θα το πράξει. Επιπλέον, η ΕΕ πρέπει να εκδίδει ετήσιες εκθέσεις στις οποίες θα αναλύεται πώς η εσωτερική και εξωτερική δράση της ΕΕ συμβάλλει στην υλοποίηση των ΣΒΑ στον ετήσιο τομέα θεματικής έμφασης του ΥΕΠΦ (39). Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να συμμετέχει πλήρως στην προετοιμασία και την παρουσίαση της οικειοθελούς αξιολόγησης και των θεματικών εκθέσεων μέσω του ευρωπαϊκού φόρουμ βιώσιμης ανάπτυξης.

5.1.

Η Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ απαιτεί στροφή σε ένα πολυμερές πρότυπο διακυβέρνησης, με μεγαλύτερο ρόλο για την κοινωνία των πολιτών. Οι ΣΒΑ δεν θα υλοποιηθούν παρά μόνον εάν η κοινωνία των πολιτών και άλλοι φορείς αναλάβουν ενεργό ρόλο και αποκτήσουν οικείωση του εγχειρήματος. Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να συμμετέχει σε κάθε στάδιο μέχρι και την υλοποίηση από το τοπικό, το περιφερειακό και το εθνικό επίπεδο στο επίπεδο της ΕΕ και του ΥΕΠΦ.

5.2.

Για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της, η ΕΟΚΕ συνιστά τη συγκρότηση ευρωπαϊκού φόρουμ βιώσιμης ανάπτυξης προκειμένου να εξασφαλιστούν η συμμετοχή ευρέος φάσματος οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και άλλων φορέων στην υλοποίηση των ΣΒΑ στην ΕΕ, καθώς και η συνεχής εποπτεία και αξιολόγησή της (40). Πρώτη αποστολή αυτού του φόρουμ πρέπει να είναι η διευκόλυνση του διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία που θα οδηγήσει σε μια γενική στρατηγική της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

5.3.

Η Επιτροπή πρέπει να θέσει σε εφαρμογή ειδικό πρόγραμμα και γραμμή χρηματοδότησης για την υποστήριξη της οικοδόμησης δεξιοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου να είναι σε θέση να συμμετάσχουν πλήρως στη διαδικασία. Τα υφιστάμενα προγράμματα οικοδόμησης δεξιοτήτων πρέπει να είναι κατά τρόπο σαφέστερο ανοιχτά σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται σε εγχώρια ζητήματα και οι οποίες «παντρεύουν» τα εσωτερικά με τα εξωτερικά στοιχεία της ενσωμάτωσης των ΣΒΑ και των ζητημάτων διακυβέρνησης.

28.12.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 487/51

Εισηγητής:

ο κ. Christian MOOS

Συνεισηγητής:

ο κ. Denis MEYNENT

1.1.

Η σλοβακική προεδρία ζήτησε τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) σχετικά με μια «νομοθεσία ανθεκτική στον χρόνο». Η νέα αυτή έννοια αποτελεί συνέχεια άλλων ειδικών αιτημάτων προς την Επιτροπή και τους συννομοθέτες με στόχο τη βελτίωση της νομοθεσίας, προκειμένου ιδίως να προσαρμοστεί καλύτερα στην ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και στον συνυπολογισμό των ιδιαιτεροτήτων των μικρομεσαίων (ΜΜΕ) και των πολύ μικρών επιχειρήσεων, πτυχές με τις οποίες η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένως ασχοληθεί.

1.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι καταβάλλονται προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και ότι οι προσπάθειες αυτές πρέπει να ενταθούν.

1.3.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι μια νομοθεσία υψηλής ποιότητας, απλή, κατανοητή και συνεπής «αποτελεί ουσιώδη παράγοντα ολοκλήρωσης και δεν πρόκειται για επιβάρυνση ή κόστος που μπορεί να ελαττωθεί». Είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και την ενθάρρυνση της καινοτομίας, της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ, καθώς και για τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας.

1.4.

Η «αρχή της καινοτομίας», έτσι όπως ορίζεται στο κεφάλαιο 2 παρακάτω, εντάσσεται επίσης στο σκεπτικό του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (πρόγραμμα REFIT). Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις αρχές του προγράμματος για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου, οι οποίες έχουν ήδη καθοριστεί και εφαρμόζονται, και τονίζει ότι η νέα αυτή αρχή δεν πρέπει να τις υπερσκελίζει, πρέπει δε να εφαρμόζεται με οξυδέρκεια και σύνεση, ιδίως στους τομείς της κοινωνικής και περιβαλλοντικής προστασίας, της υγείας και της προστασίας των καταναλωτών.

1.5.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συνεχιστεί η διερεύνηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η «αρχή της καινοτομίας», χάρη σε μια ανταλλαγή ορθών πρακτικών.

1.6.

Η καινοτομία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ευρώπης. Χρειάζεται, λοιπόν, ένα κανονιστικό πλαίσιο που να ευνοεί την καινοτομία, παρότι η καινοτομία και το κανονιστικό πλαίσιο δεν συνδέονται με σχέση ισοδυναμίας. Παράλληλα με τα νομοθετικά μέτρα, θα πρέπει να ληφθούν και πρόσθετα μέτρα για τη στήριξη και την ανάπτυξη της καινοτομίας (διοικητικά μέτρα, φορολογικές ελαφρύνσεις, δράσεις χρηματοδότησης κ.λπ.).

1.7.

Στόχος της ευρωπαϊκής νομοθεσίας πρέπει πάντοτε να είναι η δημιουργία ενός νομικού πλαισίου που θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις και στους πολίτες να ωφελούνται από τα πλεονεκτήματα της εσωτερικής αγοράς και να αποφεύγουν περιττά διοικητικά βάρη. Για να είναι ανθεκτική στον χρόνο, η ευρωπαϊκή νομοθεσία πρέπει να είναι βολονταριστική και προνοητική· η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας νομοθεσίας ικανής να προσαρμόζεται. Εκτιμά ότι μια νομοθεσία ανθεκτική στον χρόνο πρέπει να στηρίζεται στην κοινοτική μέθοδο.

1.8.

Το περιττό κόστος των ρυθμίσεων πρέπει να αποφεύγεται. Το κόστος των ρυθμίσεων πρέπει να είναι ανάλογο με τα οφέλη που αποφέρουν.

1.9.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι κάθε νομοθεσία πρέπει να απορρέει από δημόσιες πολιτικές διαβουλεύσεις. Υπό αυτό το πρίσμα, ο ρόλος της κοινωνίας πολιτών και των κοινωνικών εταίρων είναι πολύ σημαντικός, άρα είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί το κατάλληλο πλαίσιο για έναν ποιοτικό κοινωνικό και δημόσιο διάλογο, όπου θα λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι απόψεις που εκφράζονται.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι όχι μόνο το περιεχόμενο της νομοθεσίας αλλά και η ίδια η νομοθετική διαδικασία πρέπει να είναι ανθεκτική στον χρόνο, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επιχειρήσεων και των πολιτών.

1.11.

Μια νομοθεσία ανθεκτική στον χρόνο οφείλει να είναι αυστηρή ως προς τους στόχους της —που πρέπει πάντοτε να συνάδουν με τους στόχους που προβλέπονται στη Συνθήκη— και ευέλικτη ως προς τη μεταφορά της στο εθνικό δίκαιο του κάθε κράτους μέλους. Δεν υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες· περιορίζεται στον ορισμό ενός πλαισίου, το οποίο πρέπει να μεταφερθεί σε εθνικό επίπεδο την κατάλληλη στιγμή και με πρόσφορο τρόπο, συμπεριλαμβανομένων της διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών και της συνεκτίμησης των απόψεών τους. Η χρήση των ρητρών λήξης ισχύος αξίζει να μελετηθεί περαιτέρω.

1.12.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της διασαφήνισης των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, οι οποίες προβάλλονται ενίοτε ως πρόσχημα από εκείνους που αντιτίθενται σε νομοθετικές πρωτοβουλίες, χωρίς το σκεπτικό τους να τεκμηριώνεται επαρκώς.

1.13.

Η κοινωνία πολιτών πρέπει να λειτουργεί ως χώρος διάδοσης και προβολής μιας νομοθεσίας ανθεκτικής στον χρόνο. Η ΕΟΚΕ είναι απολύτως κατάλληλη για να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ του νομοθέτη, αφενός, και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και των κοινωνικών εταίρων, αφετέρου.

1.14.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία των εκτιμήσεων αντίκτυπου σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του «τεστ ΜΜΕ», και τούτο για όλες τις πρωτοβουλίες, νομοθετικές και μη, ούτως ώστε οι πολιτικές αποφάσεις να είναι τεκμηριωμένες και να λαμβάνονται βάσει συγκεκριμένων στοιχείων. Οι εκτιμήσεις αντίκτυπου συνιστούν βοήθημα στην υπηρεσία της πολιτικής απόφασης· δεν είναι δυνατόν να την υποκαθιστούν.

1.15.

Η ΕΟΚΕ ζητά να ζητείται η γνώμη της όταν η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συμφωνούν για την απόσυρση νομοθετικών προτάσεων, καθώς είναι σημαντικό να αξιολογούνται οι υλικές και μη υλικές συνέπειες των αποσύρσεων αυτών.

1.16.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το Συμβούλιο πρέπει να καταστεί διαφανέστερο και ότι, σε ενδεχόμενη μελλοντική αναθεώρηση των Συνθηκών, θα πρέπει να επιχειρηθεί η βελτίωση της συνέπειας μεταξύ αποφάσεων του Συμβουλίου. Πρέπει, επίσης, να ενισχυθούν τα δικαιώματα του Κοινοβουλίου.

1.17.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να διερευνηθεί περαιτέρω η ενισχυμένη συνεργασία, χωρίς όμως να προκληθεί αποδυνάμωση των θεσμών.

1.18.

Η ΕΟΚΕ επιμένει στη συμμετοχή της στις διαδικασίες διαβούλευσης που θα πρέπει να συνοδεύσουν την εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά και τα συμβουλευτικά όργανα, θα πρέπει να ενταχθούν καλύτερα στον κύκλο διεργασιών του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

1.19.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, στα πλαίσια του τριμερούς διαλόγου, η ταχεία νομοθετική διαδικασία θα πρέπει να εφαρμόζεται αποκλειστικά σε επείγουσες περιπτώσεις.

2.1.

Η σλοβακική προεδρία κάλεσε την ΕΟΚΕ να εκφράσει τη γνώμη της σχετικά με μια νομοθεσία ανθεκτική στον χρόνο και να διερευνήσει πώς μπορεί η ΕΕ να βελτιώσει τη νομοθεσία της, ώστε να προσαρμόζεται στις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας στην ταχέως μεταβαλλόμενη εποχή μας. Η προεδρία ερωτά πώς μπορούν να διατηρηθούν σε αποδεκτά επίπεδα οι ρυθμιστικές δαπάνες των επιχειρήσεων, χωρίς να παραμελούνται οι στόχοι των Συνθηκών.

2.2.

Για να είναι ανθεκτική στον χρόνο, η ευρωπαϊκή νομοθεσία πρέπει να είναι βολονταριστική και προνοητική και να παρέχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου. Επομένως, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας νομοθεσίας ικανής να προσαρμόζεται, αλλά και να προνοεί.

2.3.

Επίσης, εάν υπάρχει πραγματική βούληση για την επίτευξη των πολιτικών στόχων των Συνθηκών, απαιτούνται ορισμένες ρυθμίσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια κοινωνική οικονομία της αγοράς και, κατά συνέπεια, ορισμένοι κανόνες έχουν κάποιο κόστος για τις επιχειρήσεις, για παράδειγμα στον τομέα της υγιεινής και της ασφάλειας στους χώρους εργασίας. Η ισορροπία μεταξύ οικονομικών και κοινωνικών στόχων είναι αυτή που εξασφαλίζει την εργασιακή ειρήνη στην Ευρώπη. Μια νομοθεσία ανθεκτική στον χρόνο οφείλει να σέβεται την ισορροπία αυτή και να προωθεί την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, καθώς και την αλληλεγγύη μεταξύ κρατών μελών.

2.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει και τονίζει ότι είναι αναγκαίο να αυξηθεί η ηθική νομιμοποίηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας χάρη στη βελτίωση του νομοθετικού έργου, θεωρεί όμως σημαντικό η κατανόηση της ανθεκτικότητας στον χρόνο να μην οδηγήσει σε αποπολιτικοποίηση της νομοθετικής διαδικασίας. Είναι πεπεισμένη ότι κάθε νομοθεσία πρέπει να απορρέει από πολιτικές διαβουλεύσεις. Επί του προκειμένου, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο μείζων ρόλος της κοινωνίας πολιτών και των κοινωνικών εταίρων στον κοινωνικό διάλογο.

2.5.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία θα είναι ανθεκτική στον χρόνο εάν οι πολίτες τη θεωρούν νομιμοποιημένη. Πρέπει να εδράζεται στην αντιπροσωπευτικότητα, τη συναίνεση και τη συμμετοχή και να είναι ικανή να αποφέρει αποτελέσματα ή να προσφέρει λύσεις σε ένα συλλογικό πρόβλημα.

2.6.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα ήταν σκόπιμο να αναθεωρηθεί η ευρωπαϊκή νομοθετική διαδικασία εντός των πλαισίων της Συνθήκης της Λισαβόνας και, εν ανάγκη, στα πλαίσια μιας νέας Συνθήκης, ώστε οι ευρωπαϊκές πολιτικές να αποφέρουν καλύτερα αποτελέσματα. Αυτή ακριβώς είναι η πτυχή της ανθεκτικής στον χρόνο νομοθεσίας που επιθυμεί η ΕΟΚΕ να τονίσει: η ποιότητα και η νομιμοποίησή της, η διαφάνεια και η απουσία διακρίσεων.

2.7.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι όχι μόνο το περιεχόμενο της νομοθεσίας αλλά και η ίδια η νομοθετική διαδικασία πρέπει να είναι ανθεκτική στον χρόνο, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επιχειρήσεων και των πολιτών. Με άλλα λόγια, το ζήτημα που τίθεται είναι το ζήτημα της δημοκρατίας στο ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.8.

Η πολιτική βούληση των αιρετών αντιπροσώπων και οι επιλογές τους έχουν καθοριστική σημασία. Η κάθε νομοθεσία μπορεί να αναλυθεί με γνώμονα την ικανότητά της να κάνει πράξη την εν λόγω πολιτική βούληση και να κριθεί με γνώμονα τη δημοκρατική της νομιμότητα. Η ΕΟΚΕ, λοιπόν, προτείνει να εξετάζεται όχι μόνο το περιεχόμενο της νομοθεσίας, αλλά και η διαδικασία διαμόρφωσής της.

2.9.

Η νέα αυτή έννοια της ανθεκτικής στον χρόνο νομοθεσίας συνδέεται και με άλλες πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Η ΕΟΚΕ, στις γνωμοδοτήσεις της (1), έχει τοποθετηθεί επανειλημμένως σχετικά με το πρόγραμμα «καλή νομοθέτηση» και με το πρόγραμμα REFIT (2). Επιθυμεί να υπενθυμίσει όλως ιδιαιτέρως τη γνωμοδότησή της σχετικά με την προορατική νομοθεσία (3).

2.10.

Η εφαρμογή του προγράμματος για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου και του προγράμματος REFIT —το οποίο δρομολόγησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2012 με στόχο την αποτίμηση του διοικητικού φόρτου των ισχυουσών νομοθετικών διατάξεων και, ενδεχομένως, την κατάργησή του— αποτελούν καίριες προτεραιότητες της τριάδας των Προεδριών από τον Ιανουάριο του 2016 έως τον Ιούνιο του 2017 (Κάτω Χώρες, Σλοβακία και Μάλτα). Είναι προφανές ότι η ιδέα μιας νομοθεσίας ανθεκτικής στον χρόνο εντάσσεται στη λογική των προγραμμάτων αυτών.

2.11.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι καταβάλλονται προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και τονίζει ότι οι προσπάθειες αυτές πρέπει να ενταθούν. Η ΕΟΚΕ έλαβε γνώση της ανακοίνωσης της Επιτροπής της 19ης Μαΐου 2015 (4), καθώς και της Διοργανικής συμφωνίας για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου, της 13ης Απριλίου 2016 (5), διαπιστώνει δε ότι δεν εκλήθη να συμμετάσχει στη Διοργανική συμφωνία.

2.12.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια νομοθεσία ποιοτική, απλή, κατανοητή και συνεπής, την οποία θα εγγυώνται η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για τη δημιουργία βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και την προώθηση της καινοτομίας, της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων —συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ και των πολύ μικρών επιχειρήσεων— και της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας. Επιπλέον, είναι σημαντικό να εφαρμοστεί πλήρως η πρωτοβουλία «Small Business Act» σε όλα τα επίπεδα.

2.13.

Το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο «αποτελεί ουσιώδη παράγοντα ολοκλήρωσης και δεν πρόκειται για επιβάρυνση ή κόστος που μπορεί να ελαττωθεί. Απεναντίας, όταν είναι ισορροπημένο, συνιστά σημαντικό τεκμήριο διαφύλαξης, προστασίας και ασφάλειας δικαίου για όλους τους σχετικούς παράγοντες και τους ευρωπαίους πολίτες» (6).

2.14.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σημασία που έχουν για την εξασφάλιση κατάλληλης νομοθεσίας οι ήδη θεσπισμένες αρχές. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για τις αρχές της έγκαιρης και ορθής εφαρμογής, της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, της προφύλαξης, της προβλεψιμότητας, την αρχή «προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις», την εξωτερική διάσταση της ανταγωνιστικότητας και τη δοκιμή για την εσωτερική αγορά.

2.15.

Σήμερα, μια νέα πτυχή της νομοθεσίας φαίνεται να αποκτά προτεραιότητα για το Συμβούλιο: η αρχή της καινοτομίας. Η αρχή αυτή, που συνεπάγεται τη συνεκτίμηση του αντίκτυπου στην έρευνα και την καινοτομία κατά τη διαδικασία διαμόρφωσης και επανεξέτασης νομοθετικών διατάξεων, είναι ένα από τα πολλά κριτήρια αξιολόγησης των νομοθετικών προτάσεων της Επιτροπής σε τομείς τεχνικού, τεχνολογικού και επιστημονικού χαρακτήρα. Ωστόσο, πρέπει να εφαρμόζεται με οξυδέρκεια και σύνεση, ιδίως μάλιστα στους τομείς της κοινωνικής και περιβαλλοντικής προστασίας, της υγείας και της προστασίας των καταναλωτών.

2.16.

Από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας της ΕΕ (7) προκύπτει ότι «θα πρέπει να εφαρμόζεται η “Αρχή της Καινοτομίας”, που συνεπάγεται τη συνεκτίμηση του αντίκτυπου στην έρευνα και την καινοτομία κατά τη διαδικασία διαμόρφωσης και επανεξέτασης νομοθετικών διατάξεων σε όλους τους τομείς πολιτικής». Εξάλλου, η ίδια άποψη αντικατοπτρίζεται και στο αίτημα της σλοβακικής προεδρίας, καθώς και σε πρόσφατη μελέτη του CEPS (8), σύμφωνα με την οποία η θέσπιση υπερβολικά αυστηρών κανόνων θα κινδύνευε να παρεμποδίσει τις επενδύσεις και να επιβραδύνει την καινοτομία. Η άποψη αυτή συνάδει επίσης και με το σκεπτικό του προγράμματος REFIT.

2.17.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να προσδιοριστεί εκ των προτέρων η προσφυγή στη νέα αυτή αρχή και να διασαφηνιστεί με ιδιαίτερη προσοχή η εφαρμογή της.

2.18.

Κατά την ΕΟΚΕ, η αρχή της καινοτομίας πρέπει να έχει την ίδια βαρύτητα με τα άλλα κριτήρια που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για την ανάλυση του αντίκτυπου μιας νομοθετικής πρότασης, τα οποία αναφέρονται στο σημείο 2.14. Ως εκ τούτου, πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στην αρχή της καινοτομίας και τα λοιπά κριτήρια και να υπάρξει μέριμνα ώστε η αρχή αυτή να μην τα υπερσκελίσει.

2.19.

Η ΕΟΚΕ προτείνει στη σλοβακική προεδρία να προβεί σε ανταλλαγή ορθών πρακτικών, προκειμένου να διερευνήσει περαιτέρω τις δυνατότητες που προσφέρει η αρχή της καινοτομίας. Επί της βάσης αυτής, η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να εκπονήσει απολογισμό των δυνατοτήτων και του αντίκτυπου της νέας αυτής αρχής.

2.20.

Στόχος της ευρωπαϊκής νομοθεσίας πρέπει πάντοτε να είναι η διαμόρφωση ενός νομικού πλαισίου που θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις και στους πολίτες να αξιοποιούν τα πλεονεκτήματα και τις ελευθερίες της εσωτερικής αγοράς, δηλαδή να προωθούν τις δυνάμεις καινοτομίας στην Ευρώπη. Αυτό προϋποθέτει την αποτροπή των περιττών διοικητικών βαρών, καθώς και την αναθεώρηση ή κατάργηση των κανόνων που είναι άστοχοι, παρωχημένοι και/ή επαχθείς.

2.21.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το κόστος των ρυθμίσεων πρέπει να είναι ανάλογο με τα οφέλη που αποφέρουν. Το περιττό κόστος και τα περιττά διοικητικά βάρη πρέπει να αποφεύγονται, προς όφελος των επιχειρήσεων, των πολιτών και των δημόσιων υπηρεσιών που είναι επιφορτισμένες με την εφαρμογή της νομοθεσίας. Το καθαρό όφελος και η προστιθέμενη αξία μιας ρύθμισης είναι σημαντικό να υπερισχύουν του κόστους της για τις επιχειρήσεις ή για την κοινωνία στο σύνολό της.

3.1.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει να οριστεί καλύτερα η έννοια της «ανθεκτικής στον χρόνο νομοθεσίας». Η ανθεκτική στον χρόνο νομοθεσία πρέπει να σέβεται τις αξίες και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως διακηρύσσονται στα άρθρα 1 και 2 της Συνθήκης της Λισαβόνας. Ως εκ τούτου, η αρχή της καινοτομίας, που είναι μία από τις προτεραιότητες της σλοβακικής προεδρίας (9) και, συνεπώς, συνδέεται άρρηκτα με τη νέα έννοια της ανθεκτικής στον χρόνο νομοθεσίας, οφείλει να διέπεται από υπευθυνότητα.

3.2.

Η καινοτομία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ευρώπης. Οποιαδήποτε νομοθετική πράξη, είτε ευρωπαϊκή είτε εθνική, πρέπει να αποφεύγει την επιβολή περιττών βαρών στις επιχειρήσεις, ιδίως δε στις ΜΜΕ, καθώς δεν διαθέτουν πολλά μέσα. Η καινοτομία και η ανταγωνιστικότητα είναι η βάση της επιτυχίας της ευρωπαϊκής κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Η καινοτομία χρειάζεται ένα ρυθμιστικό πλαίσιο υψηλής ποιότητας. Η αλληλεπίδραση μεταξύ νομοθεσίας και καινοτομίας είναι πολυσύνθετη και δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται αποκλειστικά από ποσοτική άποψη, υπό την έννοια της ύπαρξης περισσότερων ή λιγότερων νομοθετικών διατάξεων (10).

3.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αξίζει να μελετηθεί περαιτέρω η χρήση των ρητρών λήξης ισχύος στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, για την αποτροπή μελλοντικών γραφειοκρατικών εμποδίων.

3.4.

Μια νομοθεσία ανθεκτική στον χρόνο οφείλει να είναι αυστηρή ως προς τους στόχους της —που πρέπει πάντοτε να συνάδουν με τους στόχους των Συνθηκών— και ευέλικτη ως προς τη μεταφορά της στο εθνικό δίκαιο του κάθε κράτους μέλους, με τήρηση των αρχών που αναφέρονται παραπάνω. Δεν υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες, αλλά περιορίζεται στον ορισμό ενός πλαισίου, το οποίο μπορεί να συμπληρωθεί, κατά περίπτωση, είτε με μη νομοθετικά μέσα είτε από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές, τους κοινωνικούς εταίρους ή τα συστήματα αυτορρύθμισης — συστήματα τα οποία λειτουργούν πάντοτε υπό τον έλεγχο του νομοθέτη στο κατάλληλο επίπεδο.

3.5.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της διασαφήνισης των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Η τήρηση της επικουρικότητας, ή μάλλον της κατανομής αρμοδιοτήτων, έχει καθοριστικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία της ΕΕ ως κοινού χώρου δικαίου. Ωστόσο, οι δύο αυτές αρχές προβάλλονται ενίοτε ως πρόσχημα από εκείνους που αντιτίθενται σε νομοθετικές πρωτοβουλίες, χωρίς το σκεπτικό τους να τεκμηριώνεται επαρκώς. Πρέπει να διασαφηνιστούν τα κριτήρια από τα οποία εξαρτάται η τήρηση των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Ο νομικός χώρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να είναι ενιαίος και αδιαίρετος.

3.6.

Προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα της νομοθεσίας, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαίο να εξεταστεί κατά πρώτο λόγο η διαδικασία διαμόρφωσης της νομοθεσίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πολλές πρωτοβουλίες αποβλέπουν στη βελτίωση του νομοθετικού έργου, αλλά οι συμμετέχοντες στο έργο αυτό δεν συμφωνούν ως προς τα μέσα. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις κατευθύνσεις της Επιτροπής σύμφωνα με το πρόγραμμα για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου (19 Μαΐου 2015) και τη διοργανική συμφωνία (Δεκέμβριος 2015/16 Απριλίου 2016), την έκθεση Brok-Bresso (Φεβρουάριος 2016), την έκθεση Hübner (Μάρτιος 2016), την έκθεση Giegold (τέλη Μαΐου 2016) και ιδίως την πρωτοβουλία «Small Business Act» (Φεβρουάριος 2011). Εφιστά, επίσης, την προσοχή στις προτάσεις των κυβερνήσεων και των κοινοβουλίων των κρατών μελών, σε πρωτοβουλίες όπως αυτές του Διεθνούς Ευρωπαϊκού Κινήματος (EMI) και της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών (UEF), καθώς και στη συμβολή των ινστιτούτων ερευνών και των κέντρων μελετών.

3.7.

Η οργανωμένη κοινωνία πολιτών έχει αποφασιστική σημασία για την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Η Ευρώπη έχει ανάγκη από μια κοινή γνώμη λιγότερο κατακερματισμένη, που να λειτουργεί ως χώρος διάδοσης και προβολής μιας ευρωπαϊκής νομοθεσίας ανθεκτικής στον χρόνο. Ως όργανο που εκπροσωπεί την οργανωμένη κοινωνία πολιτών στην Ευρώπη, η ΕΟΚΕ είναι ο κατάλληλος φορέας για να διευκολύνει τη συναίνεση ανάμεσα στους διάφορους παράγοντες της κοινωνίας πολιτών σε όλα τα επίπεδα, καθώς και στα κράτη μέλη. Πιο συγκεκριμένα, συνιστά σημαντικό διαμεσολαβητή μεταξύ του νομοθέτη, αφενός, και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και των κοινωνικών εταίρων, αφετέρου.

3.8.

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση της σημασίας των αξιολογήσεων αντίκτυπου, ιδίως για τις ΜΜΕ. Οι αξιολογήσεις αυτές πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη νομοθετική διαδικασία, δεν μπορούν όμως να υποκαθιστούν τις πολιτικές διεργασίες.

3.9.

Η απλούστευση νομοθετικών πράξεων δυσνόητων —ή ακόμη και δυσεφάρμοστων— ή η κατάργηση ρυθμίσεων που έχουν καταστεί περιττές μπορεί να αποβεί επωφελής για τους πολίτες και για τις δυνάμεις της οικονομίας, συντελώντας έτσι στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που θα ευνοεί την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία περισσότερων ποιοτικών θέσεων εργασίας. Η ΕΟΚΕ ζητά να ζητείται η γνώμη της όταν η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συμφωνούν για την απόσυρση νομοθετικών προτάσεων. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι σημαντικό να αξιολογούνται οι υλικές και μη υλικές συνέπειες της εν λόγω απόσυρσης και να ενημερώνεται σχετικά η ΕΟΚΕ.

3.10.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας επιδιώκει την ενίσχυση του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και της κοινοτικής μεθόδου. Ως συνέπεια της κρίσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναδείχθηκε σε ακρογωνιαίο λίθο του ευρωπαϊκού θεσμικού συστήματος. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρόκειται για παρεκτροπή, η οποία πρέπει να διορθωθεί. Μια ευρωπαϊκή νομοθεσία ανθεκτική στον χρόνο πρέπει να στηρίζεται στην κοινοτική μέθοδο.

3.11.

Η συνεδριάσεις των διαφόρων συνθέσεων του Συμβουλίου, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία, θα έπρεπε να είναι δημόσιες, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια και περισσότερη δημοκρατία. Η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία θα έπρεπε να αποτελεί τον κανόνα για τις αποφάσεις του Συμβουλίου. Η ΕΟΚΕ πιστεύει, επίσης, ότι σε τυχόν μελλοντική αναθεώρηση των Συνθηκών, θα πρέπει να επιχειρηθεί να βελτιωθεί η συνέπεια μεταξύ αποφάσεων του Συμβουλίου, οι διάφορες συνθέσεις του οποίου ακολουθούν σήμερα εν μέρει αντιφατικές πολιτικές, με προφανείς επιπτώσεις επί της ποιότητας της νομοθεσίας.

3.12.

Η διεύρυνση των δικαιωμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία προβλέπεται από τις Συνθήκες αλλά δεν έχει επιτευχθεί στην πραγματικότητα, πρέπει να γίνει πράξη το συντομότερο δυνατόν. Λόγου χάρη, το περιορισμένο δικαίωμα πρωτοβουλίας, που εισήχθη με τη Συνθήκη της Λισαβόνας (άρθρο 225 της ΣΛΕΕ), θα έπρεπε να ασκείται πιο συχνά, σύμφωνα με τις διατάξεις της εν λόγω Συνθήκης. Η απόρριψη εκ μέρους της Επιτροπής δεν θα έπρεπε να είναι δυνατή παρά μόνο για τυπικούς λόγους, ιδίως όταν η βάση των αρμοδιοτήτων δεν είναι επαρκής.

3.13.

Οι διαφορές ως προς τον ρυθμό ολοκλήρωσης αποτελούν πραγματικότητα στην ΕΕ εδώ και πολύ χρόνο, είναι δε αναπόφευκτες στο μέλλον, λαμβανομένου υπόψη του αριθμού των κρατών μελών. Υπό τις συνθήκες αυτές, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο να διερευνηθούν περαιτέρω οι δυνατότητες της ενισχυμένης συνεργασίας. Παράλληλα, πρέπει να αποτραπεί το ενδεχόμενο αποδυνάμωσης των θεσμών της ΕΕ λόγω έργων ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που θα ακολουθούν λογική δύο μέτρων και δύο σταθμών. Η ενισχυμένη συνεργασία θα πρέπει να λειτουργεί με όρους ειδικής πλειοψηφίας.

3.14.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να μετατραπεί η οικονομική και νομισματική ένωση (ΟΝΕ) σε μια αποτελεσματική και δημοκρατική οικονομική διακυβέρνηση και τονίζει για άλλη μία φορά ότι πρέπει η ίδια να συμμετέχει στις διαδικασίες διαβούλευσης, οι οποίες θα πρέπει να συνοδεύουν μια τέτοια εμβάθυνση της ΟΝΕ, εάν υπάρχει επιθυμία συμμετοχής της κοινωνίας πολιτών.

3.15.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η ταχεία νομοθετική διαδικασία στα πλαίσια του τριμερούς διαλόγου θα πρέπει να εφαρμόζεται αποκλειστικά σε επείγουσες περιπτώσεις, όπως προκύπτει εξάλλου από τις διατάξεις της Συνθήκης. Σε αντίθεση με τις επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι συνεδριάσεις του τριμελούς διαλόγου δεν είναι ούτε διαφανείς ούτε προσβάσιμες. Ο περιορισμός της νομοθετικής διαδικασίας σε μία μόνο ανάγνωση οδηγεί σε περιορισμό της συμμετοχής της κοινωνίας πολιτών.

3.16.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι μηχανισμοί και οι διαδικασίες που καθιερώθηκαν ως συνέπεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης του ευρώ πρέπει να προσαρμοστούν καλύτερα στο ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά και τα όργανα όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) και η ΕΟΚΕ, θα πρέπει να ενταχθούν καλύτερα στον κύκλο διεργασιών του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας πρέπει να συνδεθεί με το νομικό πλαίσιο της ΕΕ.

3.17.

Όσον αφορά τις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εισάγει μεγαλύτερη διαφάνεια στις διαδικασίες λήψης αποφάσεών της (βλέπε άρθρο 290 της ΣΛΕΕ), όπως έχει επανειλημμένως τονίσει η ΕΟΚΕ.

28.12.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 487/57

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Antonello PEZZINI

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) έχει ανέκαθεν υποστηρίξει ότι μια αποτελεσματική τελωνειακή ένωση αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης για τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων με ασφάλεια και διαφάνεια —σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού και με τη μέγιστη δυνατή προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος· για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των παραβάσεων, της απάτης και της παραχάραξης· και για τη διευκόλυνση της ανάπτυξης του θεμιτού εμπορίου.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα τους σκοπούς της πρότασης της Επιτροπής, στο μέτρο που τα προτεινόμενα μέτρα αποβλέπουν:

1.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί στους στόχους της οδηγίας να προστεθεί ότι το μέσο εκείνο που επιτρέπει τη σταδιακή επίτευξη της απαραίτητης σύγκλισης προς ένα ενιαίο σύστημα ρύθμισης, εφαρμογής και ερμηνείας, θα εξασφαλίζει επιπλέον τον έλεγχο και την εποπτεία της αγοράς, με τη βοήθεια αυτόματων ανιχνευτικών μηχανισμών που δεν θα παρεμποδίζουν την ανάπτυξη του νόμιμου ευρωπαϊκού εμπορίου.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η διετής έκθεση που θα πρέπει να υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ), στο Συμβούλιο και στην ΕΟΚΕ, εκτός από την αξιολόγηση του βαθμού σύγκλισης της εφαρμογής της νέας νομοθεσίας στο εδαφικό επίπεδο, να περιλαμβάνει επίσης δείκτες για τα επόμενα στάδια της διαδικασίας προς:

2.1.

Η τελωνειακή ένωση (ΤΕ) αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τελωνειακή νομοθεσία της Ένωσης έχει πλήρως εναρμονιστεί, από την άποψη των ουσιαστικών και διαδικαστικών κανόνων, ήδη από το 1992. Ήδη το 2013 εγκρίθηκε ο νέος τελωνειακός κώδικας (ο ενωσιακός τελωνειακός κώδικας [ΕΤΚ]), με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 952/2013, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το 2016.

2.2.

Οι ρυθμιστικές πτυχές των τελωνειακών ζητημάτων εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης με βάση το άρθρο 3 της ΣΛΕΕ, ενώ στην αρμοδιότητα των κρατών μελών εμπίπτουν δραστηριότητες που έχουν σχέση με την οργάνωση των ελέγχων, το σύστημα των κυρώσεων και τις δραστηριότητες εφαρμογής της νομοθεσίας που εντάσσονται στο πλαίσιο της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις (τίτλος V της ΣΛΕΕ).

2.3.

Οι τελωνειακές επιχειρήσεις της ΕΕ αντιπροσωπεύουν περίπου το 16 % του παγκόσμιου εμπορίου και συνδέονται με τη διακίνηση εισαγωγών και εξαγωγών αξίας άνω των 3 500 δισεκατ. ευρώ ετησίως. Οι δασμοί που εισπράχθηκαν το 2013 ανήλθαν συνολικά σε 15,3 δισεκατ. ευρώ, δηλαδή σχεδόν στο 11 % του προϋπολογισμού της ΕΕ.

2.4.

Το γεγονός ότι τα εθνικά συστήματα διαχείρισης των τελωνειακών παραβάσεων και κυρώσεων δεν είναι εναρμονισμένα μπορεί να οδηγήσει το παράνομο εμπόριο να κατευθύνει τις εμπορικές του δραστηριότητες προς τα κράτη μέλη εκείνα όπου ο κίνδυνος να αποκαλυφθούν οι δραστηριότητές του είναι πιο περιορισμένος και οι κυρώσεις είναι χαμηλότερες, ενώ, από την άλλη, οι νόμιμες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος όταν δραστηριοποιούνται σε περισσότερες της μιας δικαιοδοσίες και σε ένα πλαίσιο όπου τα διαφορετικά συστήματα κυρώσεων μπορεί να στρεβλώσουν τις εμπορικές ροές και τα πρότυπα οικονομικής δραστηριότητας της ενιαίας αγοράς και να ωφελήσουν τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε χώρες με λιγότερο αυστηρούς τελωνειακούς ελέγχους.

2.5.

Από το πρόγραμμα «Τελωνεία 2013» και εξής άρχισαν να αναλύονται τα εθνικά καθεστώτα των κρατών μελών για τις τελωνειακές παραβάσεις και τις συναφείς κυρώσεις, επισημάνθηκε δε σημαντικός αριθμός διαφορών μεταξύ τους, όπως επιβεβαίωσαν πρόσφατες διεξοδικές έρευνες (1).

2.6.

Πράγματι, οι προσπάθειες καταπολέμησης των παραβάσεων της τελωνειακής νομοθεσίας ακολουθούν 28 (2) διαφορετικές δικαιοδοσίες και διοικητικές ή δικαστικές παραδόσεις, με σημαντικές διαφορές στους ορισμούς και στην αυστηρότητα των εν λόγω κυρώσεων: η έλλειψη ομοιομορφίας στην εφαρμογή της τελωνειακής νομοθεσίας έχει αντίκτυπο στους όρους ανταγωνισμού, οι οποίοι στην εσωτερική αγορά πρέπει να είναι ομοιογενείς.

2.7.

Οι διαφορές αυτές στην εφαρμογή της νομοθεσίας εντοπίζονται, συγκεκριμένα, στους εξής τομείς: στη φύση των διοικητικών και/ή ποινικών κυρώσεων, στην τυπολογία των κυρώσεων, στα όρια και στην έκταση των παραβάσεων, στα συστήματα συμβιβαστικής επίλυσης/διευθέτησης των διαφορών, στα διάφορα επίπεδα και είδη ευθύνης, στους επιβαρυντικούς και ελαφρυντικούς παράγοντες, στους χρονικούς περιορισμούς και στις προθεσμίες παραγραφής, καθώς και στις ευθύνες των νομικών προσώπων.

2.8.

Καθίσταται αναγκαίο να δοθεί λύση στην έλλειψη ομοιομορφίας ως προς την εφαρμογή, πρέπει δε να τεθούν σε λειτουργία εναρμονισμένα ευρωπαϊκά τελωνειακά συστήματα, σύμφωνα με την αρχή του ενιαίου τελωνείου, εντός των οποίων τα κράτη μέλη θα διαθέτουν μηχανισμούς συμβιβαστικής επίλυσης των διαφορών για τις εκκαθαρίσεις —σε περίπτωση τελωνειακών παραβάσεων— ανάλογα με τη φύση και την έκταση της παραβάσεως, με σκοπό την αποφυγή δαπανηρών και χρονοβόρων νομικών διαδικασιών και για τα δύο μέρη.

2.9.

Εξάλλου, είναι σκόπιμο να υπενθυμιστεί ότι η τελωνειακή ένωση αποτελεί το επιχειρησιακό όργανο που έχει την ευθύνη της εφαρμογής μεγάλου μέρους των μέτρων της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ και της τήρησης πολλών διεθνών συμβάσεων που έχουν σχέση με τις εμπορικές ροές, θέτοντας σε κίνηση —μέσω των διοικήσεων των κρατών μελών— σημαντικές οριζόντιες διαδικασίες διαχείρισης δεδομένων και διαχείρισης των εμπορικών φορέων, καθώς και κάνοντας χρήση εφαρμογών: οι διαφορές που απαντώνται από πλευράς εφαρμογής εντός του ευρωπαϊκού συστήματος έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο καταγγελιών ενώπιον του ΠΟΕ.

2.10.

Όσον αφορά τα σοβαρά προβλήματα λειτουργίας που καλείται να αντιμετωπίσει η ΤΕ —που οφείλονται στις διαφορές ως προς την εφαρμογή της νομοθεσίας οι οποίες υπάρχει κίνδυνος να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη συνολική αποτελεσματικότητα—, η ΕΟΚΕ είχε ήδη την ευκαιρία να τονίσει την ανάγκη «να επιδιωχθεί η εφαρμογή μιας ενιαίας τελωνειακής πολιτικής, η οποία να βασίζεται σε εναρμονισμένες, διαφανείς, απλοποιημένες και προσαρμοσμένες στα τελευταία δεδομένα διαδικασίες, που να είναι σε θέση να συμβάλει στην ενίσχυση, σε παγκόσμια κλίμακα, της οικονομικής ανταγωνιστικότητας της ΕΕ» (3).

2.11.

Όπως έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ (4), για την υλοποίηση μιας πραγματικά ενιαίας αγοράς πρέπει να διασφαλίζεται ότι οι διατάξεις εφαρμογής θα εφαρμόζονται σύμφωνα με σαφές χρονοδιάγραμμα, οι ερμηνείες των διατάξεων της τελωνειακής νομοθεσίας της Ένωσης θα είναι ομοιόμορφες, η δε Ένωση θα δρα ως ενιαία διοίκηση, προκειμένου να εξασφαλίζονται τα εξής: η ενιαία αντιμετώπιση των φορέων, σε οποιοδήποτε μέρος του τελωνειακού εδάφους της ΕΕ κι αν βρίσκονται· η διευκόλυνση της πρόσβασης στο καθεστώς του εγκεκριμένου οικονομικού φορέα· η διεξοδική ενημέρωση όλων των ενδιαφερόμενων φορέων· η χρήση ηλεκτρονικών διαδικασιών· και η παροχή ποιοτικής κατάρτισης στο ανθρώπινο δυναμικό. Εν ολίγοις, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να υλοποιήσουμε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό τελωνείο.

2.12.

Μόνο με ουσιαστικά βήματα προς ένα ενιαίο ευρωπαϊκό τελωνείο και κατάλληλες δομές διακυβέρνησης θα μπορέσει να εξομαλυνθεί η περίπλοκη και μη ομοιογενής επιχειρησιακή λειτουργία της τελωνειακής ένωσης.

3.1.

Κύριος στόχος της προτεινόμενης οδηγίας της Επιτροπής είναι να διαμορφωθεί, μέσω μιας οδηγίας εναρμόνισης, ένα κοινό νομικό πλαίσιο με το οποίο θα επιδιώκεται:

με παράλληλη εξασφάλιση της συμμόρφωσης —με ενιαίο τρόπο σε ολόκληρη την ΕΕ— με τους τελωνειακούς κανόνες και της εναρμονισμένης εφαρμογής των κανόνων που ισχύουν για τις τελωνειακές παραβάσεις και τις σχετικές κυρώσεις, κατά τρόπο που να αποφεύγονται οι μεγάλες διαφορές που υφίστανται μεταξύ των εθνικών συστημάτων επιβολής κυρώσεων των παραβάσεων και διώξεων, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε τροποποίηση των κανόνων ανταγωνισμού και να επηρεάσουν την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων.

3.2.

Ειδικότερα, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, δεδομένης της νομικής βάσης (άρθρο 33 της ΣΛΕΕ) που επελέγη, πρότεινε:

3.3.

Η πρόταση, που υποβλήθηκε πριν από τρία χρόνια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μελετήθηκε προσεκτικά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε συνδυασμό με τις ενστάσεις που διατύπωσαν διάφορα κράτη μέλη. Το Κοινοβούλιο της Λιθουανίας ισχυρίστηκε ότι «η επιλογή της νομικής βάσης (άρθρο 33 ΣΛΕΕ) για την πρόταση δεν εξουσιοδοτεί την Ένωση να λάβει μέτρα για τη θέσπιση πλαισίου για τις παραβάσεις της τελωνειακής νομοθεσίας της Ένωσης και τις σχετικές κυρώσεις» (6), διότι δεν είναι συμβατή με την αρχή της επικουρικότητας, ιδίως δε στα σημεία όπου δεν πληροί τις απαιτήσεις της αρχής της δοτής αρμοδιότητας, σύμφωνα με την οποία η Ένωση παρεμβαίνει μόνον εάν οι συνθήκες προβλέπουν νομική βάση για την παρέμβασή της.

3.4.

Το ΕΚ εξετάζει τώρα εκ νέου την πρόταση, αναθέτοντας την εκπόνηση της γνωμοδότησής του στην κ. Kaja KALLAS, εισηγήτρια της επιτροπής εσωτερικής αγοράς και προστασίας των καταναλωτών (IMCO), η οποία ζήτησε την επέκταση της νομικής βάσης ώστε να περιλαμβάνει πλέον και το άρθρο 114 της ΣΛΕΕ (7), το οποίο προβλέπει την υποχρεωτική διαβούλευση με την ΕΟΚΕ, όπως αναφέρεται στην αίτηση διαβούλευσης της ΕΟΚΕ που απέστειλε στο όργανο ο πρόεδρος της επιτροπής IMCO του ΕΚ.

3.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με αυτήν την επιλογή και υπογραμμίζει τη σημασία ενός ομοιογενούς τελωνειακού συστήματος, που να είναι σε θέση να παρέχει αξία και ενότητα όχι μόνο στην εσωτερική αγορά, αλλά και σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή κοινωνία, η οποία αναζητά τώρα περισσότερο από ποτέ άλλοτε συστήματα ενοποίησης.

4.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή έχει ανέκαθεν υποστηρίξει ότι μια αποτελεσματική τελωνειακή ένωση αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης για τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, με τήρηση των κανόνων του θεμιτού ανταγωνισμού και με υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών και του περιβάλλοντος.

4.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει ζωτική σημασία να υιοθετηθεί μια κοινή προσέγγιση για την πρόληψη, την αποτροπή και την αδιαμφισβήτητη ταυτοποίηση των παραβάσεων, καθώς και την ενιαία διαχείριση των συστημάτων κυρώσεων —συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων συμβιβαστικής επίλυσης των διαφορών— για να εξασφαλισθεί η ενιαία και χωρίς διακρίσεις εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ σε όλο το έδαφος της ΕΕ, όπως προβλέπεται στο άρθρο 3 της ΣΛΕΕ.

4.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει με αποφασιστικότητα ότι πρέπει να επιταχυνθεί η εξελικτική διαδικασία προς ένα ενιαίο ευρωπαϊκό τελωνείο με ενιαία διαχείριση και να θεσπιστούν κοινές διοικητικές και δικαστικές αρχές (8) —συμπεριλαμβανομένου ενός ευρωπαϊκού τελωνειακού δικαστηρίου (9), που θα βασίζεται στο παράδειγμα του βορειοαμερικανικού συστήματος— για την εφαρμογή ενός ενιαίου συστήματος διαχείρισης παραβάσεων και ενός ενιαίου ύστατου συστήματος επιβολής κυρώσεων, το οποίο θα συνδυάζεται με συστήματα πρόληψης και συστήματα συμβιβαστικής επίλυσης/διευθέτησης των διαφορών, με σκοπό τον περιορισμό, ή και την αποφυγή, δαπανηρών διαφορών που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο εμπόριο της ΕΕ, κυρίως δε για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

4.4.

Κατά την ΕΟΚΕ, η ομοιόμορφη εφαρμογή του τελωνειακού δικαίου της ΕΕ πρέπει να καλύπτει και το στάδιο της δικαστικής διαδικασίας για τους οικονομικούς φορείς —τόσο από την άποψη της εσωτερικής αγοράς όσο και της διεθνούς—, το ίδιο και η προσέγγιση της πρόληψης, η οποία θα πρέπει να βασίζεται σε ενισχυμένες ενιαίες τηλεματικές λύσεις ΤΠΕ, ώστε να αποφεύγεται η γραφειοκρατική επιβάρυνση όσον αφορά τις διατυπώσεις εγγραφής.

4.4.1.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι αποδίδει «ιδιαίτερη αξία σε μια τελωνειακή πολιτική που υλοποιείται με βάση ενιαίες, διαφανείς, αποτελεσματικές, αποδοτικές […] διαδικασίες, ώστε να μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να αντιμετωπίσει τους ανταγωνιστές της στον παγκόσμιο χώρο και να κατοχυρωθούν η προστασία των δικαιωμάτων και η ασφάλεια της βιομηχανίας και των Ευρωπαίων καταναλωτών, καθώς και η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας» (10).

4.5.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι ένα ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης των παραβάσεων και συμβιβαστικής επίλυσης και διευθέτησης των διαφορών πρέπει να συνοδεύεται από μέτρα που θα λαμβάνουν υπόψη όλα τα άλλα στοιχεία που αποτελούν μέρος του γενικού συστήματος εφαρμογής των κανόνων, όπως η εποπτεία, ο έλεγχος και η παρακολούθηση.

4.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την κατοχύρωση της ασφάλειας του δικαίου και της εφαρμογής του με ενιαίο, σε όλη την έκταση της ΕΕ, τρόπο, μέσω ενός εναρμονισμένου καθεστώτος ταυτοποίησης και καταλογισμού των παραβάσεων, σύμφωνα με σαφείς και προσδιορισμένες με ακρίβεια κατηγορίες, καθώς και μέσω ενός συστήματος αστικών και μη ποινικών κυρώσεων, ανάλογων με τη σοβαρότητά των παραβάσεων και εντός ενός πλαισίου κοινών κατώτατων και ανώτατων ορίων, καθεστώτων που θα απαιτούν τη σύγκλιση των κατευθυντήριων γραμμών προβλέποντας, συν τοις άλλοις, και άλλες κυρώσεις πλην των χρηματικών.

4.7.

Κατά την ΕΟΚΕ, αυτό το πρώτο βήμα σύγκλισης των συστημάτων παραβάσεων και κυρώσεων της κοινής τελωνειακής νομοθεσίας θα πρέπει:

4.8.

Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι πρέπει να εξασφαλιστεί η πλήρης διαλειτουργικότητα μεταξύ των διαφόρων βάσεων δεδομένων του ευρωπαϊκού συστήματος επιτήρησης της αγοράς, για να αυξηθεί η ικανότητα αποτροπής παραβάσεων, σύμφωνα με μια κοινή στρατηγική και με ουσιαστική υποστήριξη των προγραμμάτων της ΕΕ, κατά τρόπο που να διασφαλίζεται η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων αρχών και των διαφόρων επιπέδων σε πραγματικό χρόνο, ιδίως δε σε περιπτώσεις σοβαρών παραβάσεων και κυρώσεων, μεταξύ άλλων για την ενίσχυση των προσπαθειών καταπολέμησης του παράνομου εμπορίου και για την επιτάχυνση των διαδικασιών του νόμιμου εμπορίου.

4.9.

Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της προσθήκης του άρθρου 114 στη νομική βάση της πρότασης, μαζί με το άρθρο 33, δεδομένου ότι τα μέτρα για τα οποία γίνεται λόγος στο άρθρο 114 της ΣΛΕΕ αποσκοπούν στη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και συμβάλλουν στην εξάλειψη των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, στο ίδιο πνεύμα με την υπό εξέταση νομοθετική πρόταση.

4.10.

Η ΕΟΚΕ ζητεί, εν αναμονή μιας αποτελεσματικής τελωνειακής ένωσης, να ενισχυθούν οι δράσεις της ΕΕ για την κατάρτιση και ανάπτυξη ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού και για την ενίσχυση των ικανοτήτων διαχείρισης του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ, μεταξύ άλλων με παρεμβάσεις των διοικητικών αρχών και με τη δημιουργία ενός κοινού σώματος τελωνειακών δυνάμεων, που θα εγγυάται την ομοιόμορφη χρήση των συστημάτων επιβολής κυρώσεων, συμβιβαστικής επίλυσης και διευθέτησης των διαφορών.