21.10.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 389/1

1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εκφράζει τη βαθιά ανησυχία της για την κατάσταση που επικρατεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η παρούσα πολιτική και οικονομική συγκυρία, σε κλίμα αυξανόμενης δυσπιστίας των ευρωπαίων πολιτών έναντι της διαδικασίας ολοκλήρωσης της ΕΕ, καταδεικνύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να επιδιώξει την αποκατάσταση πνεύματος αλληλεγγύης και υπευθυνότητας, όπως έχει ήδη επισημανθεί στο πρόγραμμα εργασίας για το 2016. Υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις όσον αφορά την έλλειψη βούλησης εκ μέρους των κρατών μελών για την εξεύρεση κοινών και συνεκτικών λύσεων. Συγχρόνως, η προσπάθεια να πεισθούν οι πολίτες να οικειοποιηθούν τους στόχους της ΕΕ θα πρέπει να αποτελέσει έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της ενωσιακής δράσης.

2.

Η προσφυγική κρίση απαιτεί επείγουσα ανθρωπιστική δράση. Παράλληλα, χρειάζεται να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για την προώθηση λύσεων δυνάμενων να εξασφαλίσουν τη σύμφωνη γνώμη όλων των ευρωπαίων πολιτών, οι οποίοι αισθάνονται ανασφάλεια και φόβο. Η διάνοιξη ασφαλών νόμιμων οδών και η χάραξη σταθερής πορείας προς ένα κοινό σύστημα ασύλου, που θα ολοκληρώνει τις πολιτικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν τον Μάιο και τον Ιούλιο του 2016 είναι επίσης αναγκαίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες επιβολής του κράτους δικαίου στην εφαρμογή του κεκτημένου της ΕΕ στους τομείς της μετανάστευσης και του ασύλου και να εξασφαλίσει την υπεύθυνη διαχείριση του Χώρου Σένγκεν προκειμένου να ανακτηθούν η αμοιβαία εμπιστοσύνη και η βιωσιμότητα του χώρου ελεύθερης κυκλοφορίας. Η υπονόμευση της συμφωνίας του Σένγκεν θα κατέφερε βαρύ πλήγμα στην καρδιά του ευρωπαϊκού εγχειρήματος και θα αποτελούσε τροχοπέδη στην πρόοδό του. Το δίκαιο αίτημα για περαιτέρω κανονιστική ρύθμιση του ελέγχου και της διαχείρισης —σε πλήρη συμμόρφωση με το κράτος δικαίου— των εξωτερικών συνόρων, το θεμιτό αίτημα της κοινής γνώμης για μεγαλύτερη ασφάλεια και προστασία, καθώς και το αίτημα για στενότερη συνεργασία στην προσπάθεια καταπολέμησης της τρομοκρατίας, δεν πρέπει να οδηγήσουν στην ύψωση φραγμών εντός της ΕΕ ούτε στον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων.

3.

Ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία προκαλούν η διάδοση αντιευρωπαϊκών διαθέσεων και η αυξανόμενη πολιτική εκπροσώπηση ξενοφοβικών και λαϊκιστικών κινημάτων στα εθνικά κοινοβούλια και στο κοινωνικό σύνολο γενικότερα, που απειλούν τις δημοκρατικές αξίες στην Ευρώπη. Σε ορισμένα κράτη μέλη τα κινήματα αυτά έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν την κυβέρνηση. Η εχθρική στάση απέναντι στην Ευρώπη στο σύνολό της ενδέχεται να οδηγήσει σε επικίνδυνες συζητήσεις για μηχανισμούς εξαίρεσης για τις κυβερνήσεις βάσει των αντίστοιχων συγκυριακών πολιτικών τους αναγκών, όπως απέδειξε η συζήτηση για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ΕΕ οφείλει να αναχαιτίσει αυτή τη μετατόπιση προς τον προστατευτισμό και τον εθνικισμό, αντικρούοντας τη σε πολιτιστικό επίπεδο.

4.

Ωστόσο, δεν θα πρέπει να λησμονούμε ή να υποτιμούμε τα έως τώρα επιτεύγματα της ΕΕ, και η οικονομική ολοκλήρωση χρειάζεται πλέον να συμπληρωθεί με την επίτευξη ευρύτερης πολιτικής και κοινωνικής ενσωμάτωσης. Η ενιαία αγορά αποτελεί βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και η λειτουργία του πεδίου ανταγωνισμού πρέπει να διατηρηθεί με κάθε κόστος. Οι πολίτες πρέπει να αποτελέσουν ενεργό τμήμα της επιδιωκόμενης προόδου. Ο διάλογος σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο απαιτείται να ενισχυθεί και να συγκροτηθεί με τη βοήθεια της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη χάραξη νέας πορείας για την Ευρώπη.

5.

Γι’ αυτή την αλλαγή νοοτροπίας πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στους νέους, οι οποίοι πλήττονται περισσότερο από την ανεργία, αλλά συγχρόνως διαθέτουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες διευθέτησης της κρίσης. Σύμφωνα με τα διδάγματα που έχουν αντληθεί, η «γενιά του Erasmus» επιδεικνύει ανοικτό πνεύμα και προθυμία για διάλογο και συνύπαρξη με διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η Επιτροπή οφείλει να προσφέρει σε όλους τους νέους την ευκαιρία να επωφεληθούν από ευρωπαϊκές ανταλλαγές, πέρα από τα υποτονικά αποτελέσματα των «Εγγυήσεων για τη Νεολαία» και ανεξάρτητα τόσο από το επίπεδο εκπαίδευσής τους όσο και από την επαγγελματική τους κατάσταση.

6.

Σε μια οικονομική και κοινωνική συγκυρία που παραμένει αβέβαιη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να κινητοποιήσει όλους τους διαθέσιμους πόρους για την τόνωση της ανάπτυξης, των υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας και της κοινωνικής προόδου. Οι χρηματοοικονομικές, παραγωγικές και κοινωνικές επενδύσεις απέχουν ακόμη πολύ από την επαναφορά τους στα προ κρίσης επίπεδα. Χρειάζεται ένα μακροοικονομικό περιβάλλον ικανό να προωθήσει την ανάπτυξη, με την καθιέρωση ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος στο πλαίσιο μιας εύρυθμα λειτουργούσας εσωτερικής αγοράς. Κρίνεται σκόπιμο να συνεκτιμηθούν όλες οι πτυχές της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, ενώ η αύξηση της εγχώριας ζήτησης θα μπορούσε να δώσει νέα πνοή στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στην παγκόσμια αγορά, εγκαινιάζοντας έναν ενάρετο κύκλο προς όφελος όλων.

7.

Η οικονομική διακυβέρνηση πρέπει να είναι προσανατολισμένη στην ανάπτυξη και στην κοινωνική πρόοδο, με παράλληλη υλοποίηση όλων των προτεραιοτήτων που καθορίζονται στην ανακοίνωση σχετικά με τα βήματα για την ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης και στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2016. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις θα πρέπει να κάνουν καλύτερη χρήση της ευελιξίας που παρέχεται στο πλαίσιο των υφιστάμενων κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης. Η οικειοποίηση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου πρέπει να ενισχυθεί, με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών εν γένει και την αναγνώριση των ιδιαιτεροτήτων των κοινωνικών εταίρων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

8.

Η επικαιροποιημένη στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα πρέπει να συνδεθεί με το θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 και να συμπληρωθεί με την ενσωμάτωση των νέων στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ), με την αντιμετώπιση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων ως άρρηκτα συνδεδεμένων και αλληλεξαρτώμενων συνιστωσών, καθώς και με την ανανέωση των προσπαθειών για την επίτευξη των κοινωνικών στόχων επί των οποίων η ΕΕ υστερεί σημαντικά.

9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να επιδείξει ηγετικό πνεύμα με μέλημα την επίτευξη συναίνεσης και την ανάληψη δέσμευσης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την εφαρμογή του προγράμματος εσωτερικής και εξωτερικής δράσης της ΕΕ.

10.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εστιάσει το πρόγραμμα εργασίας της για το 2017 στους ακόλουθους τρεις στρατηγικούς τομείς, αναγνωρίζοντας ότι τόσο η εσωτερική και η εξωτερική διάσταση όσο και η οικονομική, η κοινωνική και η πολιτική διάσταση είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους:

—

Για την επίτευξη ενός επενδυτικού σχεδίου ανερχόμενου τουλάχιστον στο 2 % του ΑΕΠ της ΕΕ, η ΕΟΚΕ συνιστά την παροχή δημοσιονομικών κινήτρων μέσω δημόσιων επενδύσεων εστιασμένων, μεταξύ άλλων, στην πραγματοποίηση επενδύσεων για την τόνωση της καινοτομίας και της ανάπτυξης, παρέχοντας προτεραιότητα στις ενεργειακές, μεταφορικές και ευρυζωνικές υποδομές, στην ψηφιοποίηση, στην κυκλική οικονομία με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, στην κοινωνική οικονομία, καθώς και στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την επιχειρηματικότητα και τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας. Η χρήση των ευρωπαϊκών ταμείων θα πρέπει να είναι συμβατή με αυτούς τους στόχους. Η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και της βιομηχανικής ανάπτυξης χρειάζεται να προαχθεί σε συνδυασμό με ένα στοχευμένο σχέδιο για τις ΜΜΕ.

—

Όσον αφορά τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ακολουθήσει επακριβώς και να εκπληρώσει όλους τους στόχους, τόσο τους οικονομικούς όσο και τους κοινωνικούς, που σχετίζονται με την κατάρτιση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων στον κοινωνικό τομέα, με μέλημα την καταγραφή απτών αποτελεσμάτων για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «ΕΕ 2020», συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της φτώχειας και των ανισοτήτων.

—

Η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς απαιτεί την ανάληψη ισχυρής δέσμευσης εκ μέρους της Επιτροπής έναντι των προτεραιοτήτων που έχουν τεθεί για το 2016. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί προτεραιότητα· η δίκαιη κινητικότητα προϋποθέτει την τήρηση των αρχών της ίσης μεταχείρισης και της αποφυγής των διακρίσεων λόγω εθνικότητας, σύμφωνα με το ενωσιακό κεκτημένο για τους ευρωπαίους εργαζομένους.

—

Η αρχή «ίση αμοιβή για ίση εργασία», όπως αναφέρθηκε από τον πρόεδρο Juncker, στο πλαίσιο της ΕΕ για την εργασιακή κινητικότητα, βρίσκεται υπό συζήτηση στην ΕΟΚΕ. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει τις επιφυλάξεις της όσον αφορά στρεβλώσεις που δύνανται να υπονομεύσουν την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και τον δίκαιο ανταγωνισμό.

—

Η οικονομική και νομισματική ένωση βρίσκεται στο επίκεντρο της ενιαίας αγοράς και η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι απαιτείται να αναπτυχθούν οι οικονομικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί της πυλώνες. Η ζώνη του ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των χωρών που επιθυμούν να ενταχθούν σε αυτήν, χρειάζεται μια πιο ισχυρή ταυτότητα.

—

Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η ψηφιοποίηση απαιτεί τη λήψη μέτρων σε πολυάριθμους τομείς. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θεσμοθετήσει μια τακτική διαδικασία διαβούλευσης για τη διαχείριση των ποιοτικών και των ποσοτικών επιπτώσεων στην απασχόληση, στην παραγωγή, στην κατανάλωση και στις δημόσιες υπηρεσίες για τους πολίτες. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην εφαρμογή του θεματολογίου ψηφιακών δεξιοτήτων, ιδίως όσον αφορά την εξασφάλιση προσβασιμότητας σε όλους.

—

Η ενεργειακή ένωση απέχει ακόμη πολύ από την ολοκλήρωσή της. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να επιταχύνει την εφαρμογή της στρατηγικής για την ενεργειακή ένωση με στόχο να εξασφαλιστούν η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και η επίτευξη λογικών τιμών μέσω της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας και της υλοποίησης μια πλήρως ενοποιημένης εσωτερικής αγοράς ενέργειας. Χρειάζεται ένα ταμείο «δίκαιης μετάβασης» για τη στήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Όσον αφορά την κλιματική πολιτική, απαιτείται να αναληφθούν πάραυτα συγκεκριμένες ενέργειες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξασφαλίσει στην κοινωνία των πολιτών και τους πολίτες σε παγκόσμιο, εθνικό και υποεθνικό επίπεδο μεγαλύτερη συμμετοχή στη διαμόρφωση, στην επανεξέταση και, κυρίως, στην εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού.

—

Η προσφυγική κρίση πρέπει να τύχει ορθής διαχείρισης. Η διάνοιξη ασφαλών ανθρωπιστικών διαδρόμων καθίσταται αναγκαία και η ΕΕ οφείλει να οδεύσει σταθερά προς ένα κοινό σύστημα ασύλου.

—

Το 2016 η ΕΕ ενδυνάμωσε τον ρόλο της στο παγκόσμιο προσκήνιο και θα πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της επιδιώκοντας την προαγωγή της ειρήνης και της σταθεροποίησης σε περιοχές συγκρούσεων. Ωστόσο, η ανεπαρκής εσωτερική συνοχή και η απουσία πολιτικής δέσμευσης έχουν έως τώρα εξασθενίσει την επιρροή της ΕΕ σε παγκόσμια κλίμακα. Αναγκαίο προαπαιτούμενο για αποτελεσματική εξωτερική δράση αποτελεί η λήψη όσο το δυνατόν πιο συνεκτικών μέτρων εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής.

—

Για την ενίσχυση της ασφάλειας στην Ευρώπη χρειάζονται πρόσθετα έμπρακτα μέτρα: ισχυρή κοινή εξωτερική πολιτική για τη διευθέτηση των ανοικτών συγκρούσεων στις γειτονικές χώρες, αναπτυξιακή πολιτική συμβατή με την αντίστοιχη πολιτική άλλων διεθνών οργανισμών, διεθνής αστυνομική συνεργασία και αποτελεσματικός έλεγχος των εξωτερικών συνόρων, χωρίς περιορισμό των ατομικών ελευθεριών και του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή.

—

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας να ολοκληρωθούν οι τρέχουσες διμερείς διαπραγματεύσεις για το εμπόριο και τις επενδύσεις μεριμνώντας για την εξισορρόπηση των διαφόρων συμφερόντων —όπως επισημαίνεται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Εμπόριο για όλους»— και να επιδιωχθεί ενεργά η δέουσα υλοποίησή τους. Η πολυμερής προσέγγιση που ακολουθείται όσον αφορά τις εμπορικές συμφωνίες στο πλαίσιο του ΠΟΕ καθιστά επίσης αναγκαία την επίτευξη διαφάνειας και δίκαιης ισορροπίας συμφερόντων. Οι συμφωνίες που συνάπτει η ΕΕ δεν θα πρέπει να περιορίζουν ούτε τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά, εργασιακά, καταναλωτικά και λοιπά πρότυπα ούτε τις δημόσιες υπηρεσίες, αλλά να αποσκοπούν στην περαιτέρω βελτίωσή τους.

—

Οι παγκόσμιοι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης που περιλαμβάνει το θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030 πρέπει να συμπεριληφθούν στους τομείς πολιτικής που σχετίζονται με την εξωτερική δράση της ΕΕ.

—

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην άσκηση επιρροής και στην προώθηση της ανάπτυξης και της εξαγωγής τεχνολογιών και λύσεων για το κλίμα σε παγκόσμια κλίμακα.

—

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει συζήτηση σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της ΕΕ. Χρειάζεται επιβεβαίωση τόσο των ευρωπαϊκών αξιών στο πλαίσιο ενός κοινού οράματος όσο και της σημασίας της ευρωπαϊκής διάστασης που βασίζεται στην αλληλεγγύη, της κοινωνικής συνοχής και της οικοδόμησης μιας συμμετοχικής δημοκρατίας χωρίς αποκλεισμούς.

—

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τον σεβασμό του κράτους δικαίου και την τήρηση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων εκ μέρους των κρατών μελών και να αντιμετωπίζει με αποφασιστικότητα τις ενδεχόμενες παραβάσεις.

—

Η ΕΟΚΕ θεωρεί λυπηρό το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν έλαβε δεόντως υπόψη της τη συμβολή της ΕΟΚΕ στο πρόγραμμα εργασίας για το 2016 και δεν έκρινε σκόπιμη μια εις βάθος ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τις επιλογές πολιτικής στις οποίες προβαίνει η ίδια η Επιτροπή. Η καθιέρωση συστηματικού διαλόγου με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και η ενδυνάμωση του κοινωνικού διαλόγου σε όλα τα επίπεδα είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ.

—

Επενδύσεις σε υποδομές, παραγωγή και ποιοτικές θέσεις εργασίας

—

Αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την κοινωνική πρόοδο

—

Ταχεία μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα

1.1.

Η απασχόληση παραμένει ύψιστη προτεραιότητα για το 2017, ιδίως όσον αφορά τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας για τους μακροχρόνια ανέργους, τις γυναίκες, τους νέους και τους μετανάστες.

1.2.

Όσον αφορά τα ευρωπαϊκά ταμεία, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει τη χρήση τους και να εξασφαλίσει ότι η χρηματοδότηση διατίθεται κατά τρόπο εποικοδομητικά στοχοθετημένο ώστε να συμβάλλει τα μέγιστα στην τόνωση της καινοτομίας και της ανάπτυξης, παρέχοντας προτεραιότητα στην πραγματοποίηση επενδύσεων σε υποδομές, παραγωγή και ποιοτικές θέσεις εργασίας. Οι παρατυπίες στη χρήση πόρων της ΕΕ πρέπει να ελέγχονται και να τιμωρούνται καλύτερα.

1.3.

Οι τομείς παροχής κοινωνικών υπηρεσιών αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους γενεσιουργούς παράγοντες θέσεων εργασίας στην Ευρώπη. Η Επιτροπή θα πρέπει επομένως να καταρτίσει ένα σχέδιο δράσης για τη μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων τους, καθώς και για την αποδέσμευση πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων προς όφελος του κοινωνικού τομέα.

1.4.

Το 2017 η Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης θα πρέπει να δώσει επίσης προτεραιότητα στις κοινωνικές επενδύσεις και στην αρωγή των οικονομιών που υστερούν ως προς την εκπλήρωση των ευρωπαϊκών οικονομικών και κοινωνικών προτύπων.

1.5.

Απαιτείται «επίθεση» δεξιοτήτων, βασισμένη στην ταχεία εφαρμογή του νέου θεματολογίου δεξιοτήτων για την Ευρώπη και της δέσμης μέτρων για την απασχόληση των νέων (εγγυήσεις για τη νεολαία και ευρωπαϊκή συμμαχία για θέσεις μαθητείας).

1.6.

Τα μέτρα που προβλέπονται στο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή χωρίς καθυστέρηση, παρέχοντας προτεραιότητα σε μέτρα που συμβάλλουν στην εξασφάλιση πιο ανταγωνιστικού περιβάλλοντος για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ κρίνει επιθυμητό να διερευνήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη σκοπιμότητα μιας ανοικτής ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την κυκλική οικονομία η οποία θα μπορούσε να συγκεντρώνει όλους τους ενδιαφερομένους και να φιλοξενείται στην έδρα της ΕΟΚΕ.

—

Προώθηση της ψηφιοποίησης των υποδομών, της παραγωγής και των δημόσιων υπηρεσιών

—

Βελτίωση των δεξιοτήτων και της αποδοχής της ψηφιακής αλλαγής από την κοινωνία εν γένει και από τους εργαζομένους

2.1.

Η ψηφιοποίηση της βιομηχανίας θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η διαδικασία ψηφιοποίησης έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών και αποτελεί πλέον βασική συνιστώσα της καθημερινής ζωής. Η ΕΟΚΕ, χάρη στις εγκάρσιες αρμοδιότητές της —φόρουμ εκπροσώπησης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών—, θα δράσει με στόχο τη μεγιστοποίηση της αποδοχής των σχετικών πολιτικών στους κόλπους της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών.

2.2.

Το δυναμικό της ψηφιακής οικονομίας, σε στενή συνάρτηση με άλλες μείζονες οικονομικές αλλαγές (όπως, π.χ., τη μετάβαση σε μια συνεργατική οικονομία και σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα), πρέπει να έχει πιο στρατηγικό προσανατολισμό, προς την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) του ΟΗΕ.

2.3.

Για την εξάλειψη των ανισοτήτων μεταξύ μεμονωμένων ατόμων και μικρών επιχειρήσεων, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί στο έπακρο το ψηφιακό θεματολόγιο με στόχο την ανάπτυξη της έξυπνης μεταποίησης, των έξυπνων ενεργειακών δικτύων, των έξυπνων μεταφορών και της έξυπνης κινητικότητας, της έξυπνης στέγασης και των έξυπνων κοινοτήτων. Υπάρχουν επίσης σημαντικά περιθώρια χρήσης της ψηφιοποίησης για τη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών και της δημόσιας διοίκησης. Η Επιτροπή θα ήταν σκόπιμο να ενθαρρύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών στον εν λόγω τομέα.

2.4.

Οι κοινωνικοί εταίροι, ως τμήμα μιας συντονισμένης ευρωπαϊκής στρατηγικής, θα πρέπει να κληθούν να αξιοποιήσουν όλα τα μέσα του κοινωνικού διαλόγου για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της διαδικασίας ψηφιοποίησης, με μέλημα τον πολλαπλασιασμό των ευκαιριών ποιοτικής απασχόλησης, την επανακατάρτιση/αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων που επηρεάζονται από την ψηφιοποίηση και τον προσδιορισμό νέων μορφών προστασίας για αυτούς τους εργαζομένους. Για τη διασφάλιση μια συνεκτικής προσέγγισης, συνιστάται να καθιερωθεί μια τακτική διαδικασία διαβουλεύσεων με άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

—

Υλοποίηση της στρατηγικής για την ενεργειακή ένωση, συμπεριλαμβανομένης της εξωτερικής της διάστασης

—

Εφαρμογή και εδραίωση των αποφάσεων της COP21 σε παγκόσμια κλίμακα

—

Εξασφάλιση δίκαιης μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα

3.1.

Η Επιτροπή πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζει μια μακρόπνοη στρατηγική, σύμφωνα με το πρόγραμμα εργασίας που έχει προσαρτηθεί στην ανακοίνωση του 2015 σχετικά με την κατάσταση της ενεργειακής ένωσης.

3.2.

Η πρόταση της ΕΟΚΕ για Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Διάλογο (ΕΕΔ) πρέπει να καταστεί βασική συνιστώσα προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεκτίμηση των γνώσεων, των ανησυχιών και των συμφερόντων της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία της ενεργειακής ένωσης.

3.3.

Οι αποφάσεις της COP21 πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή χωρίς καθυστέρηση και με την πλήρη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Οι επιχειρήσεις που επιδίδονται σε διεθνή ανταγωνισμό χρειάζονται ισότιμους όρους ανταγωνισμού για την πρόληψη της διαρροής άνθρακα. Η διαβίβαση αιτήματος προς τα κράτη μέλη για την κοινοποίηση των εθνικά καθορισμένων προθέσεων συνεισφοράς τους θα αποτελούσε μήνυμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η ανάγκη προώθησης νέων επενδύσεων, αλλά και εδραίωσης της υπεροχής της ΕΕ στις πράσινες τεχνολογίες.

3.4.

Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η COP21, απαιτείται να αξιολογηθούν προσεκτικά οι κίνδυνοι διαρροής άνθρακα και να τεθούν σε εφαρμογή κατάλληλα μέσα πολιτικής για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους, ιδίως στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ για την περίοδο 2021-2030.

3.5.

Το επισιτιστικό σύστημα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αίτια της κλιματικής αλλαγής και, συγχρόνως, επηρεάζεται από αυτήν. Ο ρόλος που διαδραματίζει ο τομέας γεωργικών προϊόντων διατροφής για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και για τον μετριασμό των επιπτώσεών της πρέπει να ενισχυθεί. Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία, θα πρέπει να προβληθεί ιδιαίτερα η σημασία τόσο της πρόληψης και της μείωσης της σπατάλης τροφίμων όσο και των προσπαθειών που καταβάλλονται από την κοινωνία των πολιτών.

3.6.

Εκτός από το ταμείο «δίκαιης μετάβασης», η ΕΕ οφείλει να δρομολογήσει το ταμείο καινοτομίας και το ταμείο εκσυγχρονισμού και να μεριμνήσει για τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στη διαχείριση των εν λόγω ταμείων.

3.7.

Σύμφωνα με τα πορίσματα της μελέτης της ΕΟΚΕ για την προγραμματισμένη απαξίωση, κρίνεται σκόπιμο να αναληφθεί ένα δοκιμαστικό σχέδιο με σκοπό την καθιέρωση ενός συστήματος επισήμανσης προϊόντων το οποίο θα συμπεριλαμβάνει την εκτιμώμενη ή τη μέση ελάχιστη διάρκεια ζωής του εκάστοτε προϊόντος.

—

Αναπτυσσόμενη βιομηχανία και εύρυθμα λειτουργούσα ένωση κεφαλαιαγορών

—

Προώθηση μιας περισσότερο ανταγωνιστικής και πιο πράσινης οικονομίας, ανάπτυξη των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας και υιοθέτηση καινοτόμων μοντέλων

—

Εξασφάλιση δίκαιης εργασιακής κινητικότητας για όλους

—

Επιδίωξη δικαιότερης φορολόγησης

4.1.

Δεδομένου ότι η βιομηχανία βρίσκεται στο επίκεντρο της ενιαίας αγοράς, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να συνεχίσει να εστιάζει τις προσπάθειές της στην αναζωογόνηση της βιομηχανίας και στην επίτευξη του στόχου που συνίσταται στην αύξηση της συμβολής της βιομηχανίας στο ΑΕΠ της ΕΕ κατά 20 % έως το 2020. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να επιδειχθεί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χαλυβουργία, μέσω της αναδιαμόρφωσης των κρατικών ενισχύσεων και της πιο στοχοθετημένης χρήσης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση. Απαιτείται επίσης να τεθεί σε εφαρμογή ένα σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, το οποίο θα συνέβαλλε στην επίτευξη σημαντικής εξοικονόμησης πόρων στις δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας.

4.2.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, παράλληλα με τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο της ένωσης κεφαλαιαγορών. Το ρυθμιστικό και εποπτικό πλαίσιο (μικροπροληπτική και μακροπροληπτική εποπτεία) του χρηματοπιστωτικού τομέα θα πρέπει να προσαρμοστεί προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος επιλογής ευνοϊκότερου ρυθμιστικού καθεστώτος. Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα θα πρέπει επίσης να τύχει αντιμετώπισης σε αυτό το πλαίσιο. Επιπλέον, θα πρέπει να αναπτυχθούν ενδεδειγμένα μέσα για την καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων κεφαλαίων των κρατικών επενδυτικών ταμείων. Η διαδικασία τραπεζικής ένωσης θα πρέπει να περιλαμβάνει αναφορά στη συνιστώσα «δημόσιας υπηρεσίας» των τραπεζικών υπηρεσιών. Οι πολίτες θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες αυτές γνωρίζοντας ότι είναι διαφανείς, αξιόπιστες και χαμηλού κόστους.

4.3.

Ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης καθίσταται αναγκαίο για την αντιμετώπιση των κωλυμάτων στα οποία προσκρούουν οι ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών και των οικογενειακών επιχειρήσεων, τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και κατά τις διασυνοριακές εμπορικές συναλλαγές τους.

4.4.

Για την απελευθέρωση του συνολικού δυναμικού των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, η ΕΟΚΕ παρακινεί την Επιτροπή να εκπονήσει ένα σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία, με στόχο να διαμορφωθεί ένα πλήρες οικοσύστημα για την περαιτέρω ανάπτυξη και εξέλιξή της.

4.5.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη βελτίωσης της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και υποστήριξης της πράσινης οικονομίας. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό, κατά την επανεξέταση της στρατηγικής για την ενιαία αγορά το 2017 —πέραν της αρχής διατήρησης ίσων όρων ανταγωνισμού— να ενθαρρυνθούν νέα επιχειρηματικά πρότυπα ικανά να επιτύχουν ισορροπία μεταξύ των οικονομικών, των κοινωνικών και των περιβαλλοντικών παραμέτρων. Η συνεργατική οικονομία, η λειτουργική οικονομία και η κυκλική οικονομία χρειάζονται σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για να μπορέσουν να ακμάσουν. Μια σφαιρική προσέγγιση, η οποία θα συνυπολογίζει τις διάφορες κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους εντός ενός συνεκτικού πλαισίου πολιτικής, είναι ζωτικής σημασίας. Άκρως σημαντική κρίνεται η διαμόρφωση μιας πιο φιλόδοξης στρατηγικής για την εταιρική κοινωνική ευθύνη, με σκοπό τη μεγαλύτερη αναγνώριση της συμβολής των επιχειρήσεων στο κοινό καλό χρησιμοποιώντας δείκτες μέτρησης της ευημερίας και της κοινωνικής ανάπτυξης πέραν του ΑΕΠ.

4.6.

Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, βάσει των νέων οδηγιών είναι αναγκαίο να διευκολυνθεί η εφαρμογή κοινωνικών ρητρών, καθώς και μια προστατευόμενη αγορά, με την κατάρτιση οδηγού για τις αναθέτουσες αρχές.

4.7.

Η δίκαιη κινητικότητα του εργατικού δυναμικού απαιτείται να διαφυλαχθεί. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ προετοιμάζει τη γνωμοδότησή της σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για την αναθεώρηση της οδηγίας 96/71/ΕΚ και ασχολείται με τα ζητήματα της στήριξης της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών και της διατήρησης τόσο του δίκαιου ανταγωνισμού στην αγορά υπηρεσιών όσο και της ίσης μεταχείρισης στην αγορά εργασίας.

4.8.

Οι ανάγκες της ΚΓΠ όσον αφορά τη χάραξη πολιτικής, στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) για την περίοδο 2014-2020, θα πρέπει να εστιαστούν στη διατήρηση της πολυλειτουργικότητας, των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και της βιωσιμότητας στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής γεωργίας. Η Επιτροπή θα πρέπει να εκπονήσει μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τα τρόφιμα μαζί με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση η οποία θα καλύπτει το σύνολο της αλυσίδας εφοδιασμού, από τον γεωργό έως τον καταναλωτή, και θα διασφαλίζει τη συνοχή μεταξύ των διαφόρων τομέων πολιτικής, που κυμαίνονται από τις γεωργικές πολιτικές έως το εμπόριο, την εκπαίδευση και τις πολιτικές για το κλίμα.

4.9.

Το Αστικό Θεματολόγιο της ΕΕ είναι υψίστης σημασίας. Η Επιτροπή θα ήταν σκόπιμο να εκπονήσει Λευκή Βίβλο για τις αγροτικές περιοχές. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι οι αστικές και οι αγροτικές περιοχές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους και δεν διαθέτουν εναλλακτικές λύσεις.

4.10.

Κρίνεται σημαντικό να αποκομισθούν τα οφέλη που προκύπτουν για την απασχόληση από την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, ειδικότερα όσον αφορά τις υπηρεσίες, την ψηφιοποίηση και την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού. Η εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς, καθώς και ένα πλαίσιο το οποίο θα εγγυάται την ασφάλεια των πολιτών και τον θεμιτό ανταγωνισμό, αποτελούν τη βάση για την οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης. Επίσης, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι αναγκαίο να διευθετηθεί η κατάσταση των φτωχών εργαζομένων και να σχεδιαστούν αποτελεσματικά εργαλεία και πολιτικές για την εξασφάλιση μισθού αξιοπρεπούς διαβίωσης και κλίματος ασφάλειας στον τομέα των νέων εργασιακών σχέσεων.

4.11.

Το σχέδιο δράσης για την αποτελεσματική φορολόγηση των εταιρειών πρέπει να σημειώσει πρόοδο, ιδίως όσον αφορά την κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ). Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναληφθούν αποφασιστικές δράσεις για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, της φοροδιαφυγής και του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού. Οι φόροι είναι σκόπιμο να εισπράττονται εκεί όπου βρίσκεται το επίκεντρο της οικονομικής δραστηριότητας. Προς τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να διασφαλίσει ότι η ΕΕ θα έχει πλήρη συμμετοχή της στο σχέδιο δράσης του ΟΟΣΑ για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής, της διάβρωσης της φορολογικής βάσης και της μεταφοράς κερδών (σχέδιο δράσης BEPS).

4.12.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εστίαση της Επιτροπής —κατά τη διάρκεια του τελευταίου κύκλου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου— στη σταδιακή μετατόπιση και άρση των φορολογικών βαρών από τους φορολογουμένους με χαμηλά εισοδήματα, στο πλαίσιο ενός αποτελεσματικότερου και δικαιότερου φορολογικού συστήματος, ενθαρρύνοντας τη μετάβαση σε φόρους με λιγότερο δυσμενείς συνέπειες απ’ ό,τι η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας. Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις των φορολογικών συστημάτων είναι αναγκαίες για τη διασφάλιση του αναδιανεμητικού τους ρόλου που μπορεί να συμβάλει στην άμβλυνση των ανισοτήτων.

—

Χάρτης πορείας για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ, συμπεριλαμβανομένης της τραπεζικής ένωσης

—

Συνέχιση των προσπαθειών με στόχο μια οικονομική και πολιτική ένωση

—

Επιδίωξη της θετικής συμβολής του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και στην επίτευξη των κοινωνικών στόχων

5.1.

Δεδομένης της εξαιρετικά περιορισμένης ικανότητας της νομισματικής πολιτικής για την τόνωση της ζήτησης, η οικονομία της ζώνης του ευρώ έχει περιέλθει σε «παγίδα ρευστότητας». Απαιτείται η επίδειξη μεγαλύτερης αλληλεγγύης εκ μέρους χωρών με διαρθρωτικά πλεονάσματα, με στόχο τη μεγαλύτερη συμβολή τους σε επεκτατικές πολιτικές.

5.2.

Η ζώνη του ευρώ οφείλει να ενισχύσει τόσο το αναπτυξιακό δυναμικό της όσο και την ικανότητά της να αντιμετωπίζει ασύμμετρους κλυδωνισμούς και να προωθεί την οικονομική και κοινωνική σύγκλιση. Αυτό προϋποθέτει έναν νέο κανονισμό σχετικά με τη δημιουργία ίδιας δημοσιονομικής ικανότητας. Η ΕΟΚΕ ζητεί την καθιέρωση μακροοικονομικού διαλόγου, ως καθοριστικής συμβολής στη δημοκρατική και κοινωνική εξέλιξη της ΟΝΕ. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι στις μελλοντικές συζητήσεις θα πρέπει να μη γίνεται πλέον λόγος για «συμβούλια ανταγωνιστικότητας», αλλά για «συμβούλια ανταγωνιστικότητας, κοινωνικής συνοχής και βιωσιμότητας». Η ζώνη του ευρώ θα πρέπει να εκφράζεται με μία φωνή στους διεθνείς οργανισμούς.

5.3.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι το 2017 τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα προχωρήσουν στο δεύτερο στάδιο του χάρτη πορείας για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ, προσδίδοντας σαφή ταυτότητα στη ζώνη του ευρώ. Ένας τέτοιος χάρτης πορείας θα πρέπει να εμπεριέχει τη διεξαγωγή μιας πολιτικής συζήτηση σχετικά με την εφαρμογή θεσμικών μέτρων, ορισμένα εκ των οποίων ενδέχεται να απαιτήσουν τροποποιήσεις της Συνθήκης.

5.4.

Η συζήτηση αυτή θα πρέπει, ιδεωδώς, να καλύπτει τα ακόλουθα θέματα: πιο ισχυρή δομή για τη ζώνη του ευρώ, δημοσιονομική ικανότητα της ζώνης του ευρώ και κοινή έκδοση χρεωστικών τίτλων από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, υπό τη διαχείριση ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου· ενδυνάμωση της υποχρέωσης λογοδοσίας και της δημοκρατικής νομιμότητας στο πλαίσιο της ΟΝΕ, μέσω της ενίσχυσης των εξουσιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της επιδίωξης μιας καλύτερα διαρθρωμένης διακοινοβουλευτικής διάσκεψης με ισχυρότερη δέσμευση των εθνικών κοινοβουλίων, καθώς και μέσω της διενέργειας ψηφοφοριών για ζητήματα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της ΟΝΕ με τη συμμετοχή μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μόνο από τη ζώνη του ευρώ.

5.5.

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο κοινωνικός διάλογος και ο διάλογος των πολιτών μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για επιτυχημένες, βιώσιμες και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και μεταρρυθμίσεις στον τομέα της απασχόλησης. Τα εθνικά κοινοβούλια πρέπει να συμμετέχουν στον σχεδιασμό και στην αξιολόγηση των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ), καθώς και στην εφαρμογή των ειδικών ανά συστάσεων χώρα (ΕΑΧΣ), σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Οι κοινωνικοί εταίροι επιτελούν ειδικό ρόλο όσον αφορά τις αποκλειστικές τους αρμοδιότητες, ευθύνες και καθήκοντα.

5.6.

Η εφαρμογή άμεσων μέτρων κρίνεται αναγκαία με μέλημα τη δημιουργία δικλίδων ασφαλείας για τους χαμηλόμισθους και τους ευάλωτους εργαζομένους, την εξασφάλιση ελάχιστου εισοδήματος για τα νοικοκυριά, την εστίαση στους θύλακες φτώχειας και την αντιστάθμιση των ανισοτήτων. Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει να αποσαφηνιστεί και να τεθεί σε εφαρμογή το 2017, με την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Ωστόσο, ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει να συμβάλλει στην υποστήριξη της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας και, προς τούτο, να φέρει απτά αποτελέσματα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και εργασίας των πολιτών στην Ευρώπη, καθώς και για την προώθηση αποδοτικών και χωρίς αποκλεισμούς αγορών εργασίας και ποιοτικών και καθολικά προσβάσιμων δημόσιων υπηρεσιών.

5.7.

Ως τμήμα της δημοσιονομικής ένωσης, η τραπεζική ένωση είναι καθοριστικής σημασίας για τη διασφάλιση της ακεραιότητας του ευρώ και τη μεγιστοποίηση του επιμερισμού των κινδύνων με τον ιδιωτικό τομέα. Η πρόταση για ένα ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων (EDIS) αποτελεί ζωτική συνιστώσα της τραπεζικής ένωσης. Ο περαιτέρω επιμερισμός των κινδύνων στο πλαίσιο της πρότασης για το EDIS θα πρέπει να συνοδεύεται από περαιτέρω μείωση των κινδύνων εντός της τραπεζικής ένωσης. Αμφότερες αυτές οι παράμετροι απαιτείται να εξεταστούν ταυτόχρονα και δίχως καθυστέρηση και να τεθούν έμπρακτα σε εφαρμογή. Η Επιτροπή θα πρέπει να διενεργήσει συνολική εμπεριστατωμένη μελέτη αντικτύπου, προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω η νομιμότητα της συγκεκριμένης πρότασης.

—

Σύναψη εμπορικών συμφωνιών με φιλόδοξα και καινοτόμα κεφάλαια για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη

—

Αξιοποίηση των ωφελημάτων του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών

6.1.

Χρειάζεται συνοχή μεταξύ της πολιτικής για την ανάπτυξη και της εμπορικής πολιτικής. Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση με τίτλο «Εμπόριο για όλους», οι συμφωνίες της ΕΕ δεν θα πρέπει να υποβαθμίζουν ούτε τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά, εργασιακά, καταναλωτικά και λοιπά πρότυπα ούτε τις δημόσιες υπηρεσίες, αλλά αντίθετα να τα βελτιώνουν περαιτέρω.

6.2.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να οδηγήσουν οι τρέχουσες εμπορικές και επενδυτικές διαπραγματεύσεις στη σύναψη ισορροπημένων συμφωνιών (συμπεριλαμβανομένων των διαπραγματεύσεων για τις συμφωνίες TTIP και CETA, των επενδυτικών διαπραγματεύσεων ΕΕ–Ιαπωνίας και ΕΕ–Κίνας, των διαπραγματεύσεων με τις χώρες της ASEAN, καθώς και των διαπραγματεύσεων σχετικά με όλες τις εκκρεμούσες ΣΟΕΣ) και, μετά την επικύρωση των εν λόγω συμφωνιών, να παρακολουθείται η αποτελεσματική εφαρμογή τους.

6.3.

Η επίτευξη διαφάνειας και δίκαιης ισορροπίας συμφερόντων πρέπει να εξακολουθήσει να επιδιώκεται κατά τις πολυμερείς διαπραγματεύσεις για τις υπηρεσίες (TiSA) και τα περιβαλλοντικά αγαθά.

6.4.

Η διεξαγωγή εμπορικών διαπραγματεύσεων σε διμερές επίπεδο δεν θα πρέπει να αποδυναμώσει τη δέσμευση της ΕΕ έναντι του ΠΟΕ και υπέρ μιας ισχυρής πολυμερούς παγκόσμιας συμφωνίας· συγχρόνως, κρίνεται σκόπιμο να αποφευχθούν τυχόν αντικρουόμενοι κανόνες. Κατά τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται στο πλαίσιο του ΠΟΕ απαιτείται μια πιο στοχοθετημένη προσέγγιση όσον αφορά, παραδείγματος χάρη, το ψηφιακό εμπόριο.

6.5.

Το εμπόριο αποτελεί μείζον ζήτημα για τον μεταποιητικό τομέα της ΕΕ και για την προστασία της ευρωπαϊκής αγοράς από αθέμιτες συμπεριφορές και πρακτικές ντάμπινγκ, με την επικαιροποίηση των μέσων εμπορικής άμυνας (ΜΕΑ) για την προστασία της εσωτερικής αγοράς από αθέμιτες εισαγωγές από τρίτες χώρες. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει προσεκτικά τις επιπτώσεις της απόφασης σχετικά με την εκχώρηση καθεστώτος οικονομίας της αγοράς στην Κίνα.

6.6.

Το σύστημα επενδυτικών δικαστηρίων που προτάθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρότι αποτελεί βελτίωση σε σχέση με τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, παραμένει ωστόσο αμφιλεγόμενο και χρειάζεται να αξιολογηθεί περισσότερο εις βάθος.

6.7.

Η εμπορική πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να συνεκτιμήσει τις διάφορες απόψεις που έχουν εκφραστεί σχετικά με τις επιπτώσεις των εμπορικών συμφωνιών. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να επιδειχθεί στη συμμετοχή των μεικτών οργάνων που περιλαμβάνουν όλες τις συνιστώσες της κοινωνίας των πολιτών στο εγχείρημα της παρακολούθησης του συνόλου των παραμέτρων των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου. Η εμπειρογνωμοσύνη της ΕΟΚΕ προσδίδει μοναδική αξία στο εν λόγω εγχείρημα. Οι μελέτες αντικτύπου σχετικά με τις μελλοντικές ή τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις εξακολουθούν να αποτελούν βασικό εργαλείο για όλους όσοι ασχολούνται με την παρακολούθηση των διαπραγματεύσεων.

—

Βελτίωση της ασφάλειας των πολιτών

—

Σεβασμός του κράτους δικαίου

—

Άρση των εμποδίων και κάλυψη των ελλείψεων

7.1.

Η αυξανόμενη ζήτηση για ασφάλεια εκ μέρους των ευρωπαίων πολιτών απαιτεί άμεση αντίδραση, με στόχο την προστασία των κυριότερων επιτευγμάτων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών. Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας επιβάλλει στενότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και μεταξύ των επιμέρους αρχών τους.

7.2.

Η προσπάθεια για την επικράτηση ειρήνης στη Μέση Ανατολή, η διεθνής αστυνομική συνεργασία, ο αποτελεσματικός έλεγχος των εξωτερικών συνόρων και η αναπτυξιακή πολιτική αποτελούν εντελώς απαραίτητο συμπλήρωμα των μέτρων που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ασφάλειας στην Ευρώπη.

7.3.

Κατά το 2017 η ΕΕ οφείλει να ενισχύσει τους πυλώνες της δράσης της ΕΕ που καθορίζονται στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια. Το εν λόγω θεματολόγιο πρέπει να εξασφαλίσει πλήρως τη συμμόρφωση με το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των εξής: της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, καθώς και του εποικοδομητικού διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών.

7.4.

Ενδείκνυται να απεμπλακεί η πρόταση οδηγίας για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης [COM(2008) 426 τελικό] και να δοθεί ισχυρή ώθηση στη συμμετοχική διάσταση της κοινωνίας των πολιτών.

7.5.

Η στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2010–2015 χρειάζεται να αποκτήσει νέα πνοή με σαφείς στόχους, συγκεκριμένα μέτρα και αποτελεσματική παρακολούθηση της προόδου που σημειώνεται για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου στην αγορά εργασίας, στην εκπαίδευση και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς και για την πρόληψη της έμφυλης βίας.

7.6.

Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία 2010–2020 θα πρέπει να αναβαθμιστεί σύμφωνα με τις παρατηρήσεις της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (CRPD), με τη θέσπιση σχετικής νομοθεσίας και την εγκαινίαση κάρτας προτεραιότητας της ΕΕ αναγνωριζόμενης σε όλα τα κράτη μέλη.

7.7.

Για την καταπολέμηση της φτώχειας χρειάζεται να καθοριστούν ειδικοί δείκτες και στόχοι για τα παιδιά σε ευπαθείς καταστάσεις.

7.8.

Υπάρχει επίσης ανάγκη αντιμετώπισης ορισμένων νέων μορφών ευπάθειας, όπως η επισφαλής εργασία, η φτώχεια των εργαζομένων και η κατάσταση που βιώνουν οι ηλικιωμένοι, οι νεαρές γυναίκες, οι ανύπαντρες μητέρες και οι μετανάστριες.

—

Ορθή διαχείριση της προσφυγικής ροής

—

Ένταξη των μεταναστών

—

Καταπολέμηση του λαϊκισμού και της ξενοφοβίας

8.1.

Η ΕΕ οφείλει να αντιμετωπίσει τα ζητήματα της μετανάστευσης και του ασύλου με την καθιέρωση στενότερης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και τη λήψη ενιαίων και έμπρακτων μέτρων. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις συστάσεις και στην έκθεση που εκπόνησε βάσει διερευνητικών επισκέψεων σε 11 κράτη μέλη. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στις προτάσεις που απορρέουν από την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την κατάσταση στη Μεσόγειο και την ανάγκη για μια ολιστική προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά τη μετανάστευση.

8.2.

Κατά το 2017 απαιτείται να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την κατάργηση των παρεκκλίσεων που προβλέπονται για τους συνοριακούς ελέγχους από τους κανόνες του χώρου Σένγκεν και την εξασφάλιση του κράτους δικαίου στη διαχείριση του χώρου Σένγκεν.

8.3.

Το προτεινόμενο κοινό σύστημα ασύλου μπορεί εύλογα να αναμένεται ότι θα επιτευχθεί μεσοπρόθεσμα. Οι νομοθετικές και πολιτικές πρωτοβουλίες που προτάθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εγκριθούν ταχέως, με σεβασμό τόσο του πρωταρχικού συμφέροντος των αιτούντων διεθνή προστασία όσο και του κράτους δικαίου, ως έκφρασης απτής αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών.

8.4.

Είναι, ως εκ τούτου, σημαντική η επανεξέταση της πρότασης σχετικά με την επανεγκατάσταση, τη μετεγκατάσταση και την προστασία των αιτούντων άσυλο, με στόχο τη διάνοιξη νόμιμων και ασφαλών οδών για τους αιτούντες άσυλο.

8.5.

Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η συμφωνία ΕΕ–Τουρκίας δεν παρέχει τις εγγυήσεις που απαιτούνται για τη διασφάλιση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της εκπλήρωσης των διεθνών υποχρεώσεων της ΕΕ. Χρειάζεται αποφασιστική δράση για την αποκατάσταση θετικού κλίματος συνεργασίας, τόσο με τις τουρκικές αρχές όσο και με τις αρχές των γειτονικών χωρών, που εξακολουθεί να έχει καθοριστική σημασία για την ασφαλή φύλαξη των συνόρων της ΕΕ.

8.6.

Η μεταναστευτική πολιτική απαιτεί πόρους για την ένταξη των μεταναστών και των προσφύγων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσπάθεια για πιο ορθολογική χρήση των πόρων που διατίθενται από τα διάφορα ευρωπαϊκά ταμεία. Το ύψος των πόρων πρέπει να αυξηθεί σημαντικά, ιδίως στο πλαίσιο του ΕΚΤ, για τα κράτη μέλη που είναι περισσότερο εκτεθειμένα στην πρόκληση της ένταξης των μεταναστών ή των προσφύγων.

8.7.

Όσον αφορά τα άτομα που διαμένουν νόμιμα στην Ευρώπη, είναι ζωτικής σημασίας να εξασφαλιστεί η συμμετοχή τους σε δράσεις κατάρτισης και να διευκολυνθεί πρώτα η είσοδός τους στην αγορά εργασίας και στη συνέχεια η ένταξή τους στην κοινωνία εν γένει. Θεμελιώδους σημασίας είναι επίσης η αντιμετώπιση του εντεινόμενου φαινομένου της ξενοφοβίας και του λαϊκισμού που συνδέεται συχνά με εκτεταμένες μεταναστευτικές ροές. Η κοινή δήλωση των ευρωπαίων κοινωνικών και οικονομικών εταίρων (ΕΣΣΟ, Business Europe, CEEP, UEAPME και Eurochambres), καθώς και το έργο που επιτελούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι ενδιαφερόμενοι φορείς της κοινωνικής οικονομίας, δείχνουν την ακολουθητέα οδό.

—

Εσωτερική συνοχή για την ανάληψη εξωτερικής δράσης

—

Συνεργασία με τις γειτονικές χώρες και τους στρατηγικούς εταίρους

9.1.

Η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει τη θέση της ως παγκόσμιου παράγοντα ειρήνης και σταθερότητας σε περιοχές συγκρούσεων, στο πλαίσιο των διεθνών οργανισμών και με πιο συνεκτική δράση. Για την ανάληψη αποτελεσματικής εξωτερικής δράσης απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της εσωτερικής και της εξωτερικής πολιτικής που διαμορφώνονται από την Επιτροπή. Η βελτίωση των σχέσεων και της συνεργασίας με τους στρατηγικούς εταίρους είναι καθοριστικής σημασίας προκειμένου να αναλάβει η ΕΕ ισχυρότερο ρόλο ως παγκόσμιος παράγοντας.

9.2.

Η συμβολή της ΕΕ στη συνεργασία και στην ανάπτυξη θα πρέπει να επικεντρωθεί κατά προτεραιότητα στις διαδικασίες εκδημοκρατισμού που αναλαμβάνονται στις γειτονικές της χώρες. Χρειάζεται συγκεκριμένη δράση, με την υποστήριξη καλά σχεδιασμένων επενδύσεων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ σε συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα.

9.3.

Ο διάλογος με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι διαπροσωπικές επαφές θα πρέπει να συμπεριληφθούν δεόντως στην εξωτερική δράση της ΕΕ. Είναι κεφαλαιώδους σημασίας να υποστηριχθεί η καθιέρωση διαρθρωμένου διαλόγου με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην εν λόγω περιοχή, με στόχο την αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ). Επιπλέον, ο κοινωνικός διάλογος θα πρέπει να καταστεί αναπόσπαστο τμήμα των προγραμμάτων συνεργασίας και ανάπτυξης της ΕΕ.

9.4.

Η αξιολόγηση της ΕΠΓ θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Οι σχέσεις με τις χώρες της Νότιας και της Ανατολικής Μεσογείου δεν θα πρέπει έχουν ως επίκεντρο μια αμυντική προσέγγιση βασισμένη σε θέματα ασφάλειας ή στην προσφυγική κρίση, αλλά να μετουσιωθούν σε μια πραγματική πολιτική κοινής ανάπτυξης μεταξύ ισότιμων εταίρων.

9.5.

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να επιδειχθεί στις σχέσεις με τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της ανάληψης πιο ενεργών διπλωματικών ενεργειών έναντι της εν λόγω χώρας, ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις στον τομέα της ενέργειας.

9.6.

Καθοριστικής σημασίας θα αποβεί η ανάγκη τήρησης και υλοποίησης τόσο των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) όσο και των στόχων της COP21. Οι ΣΒΑ, ειδικότερα, πρέπει να υπαγορεύουν το θεματολόγιο της ΕΕ στον τομέα της ανάπτυξης. Η ΕΕ οφείλει να επιδιώξει την προορατική αξιολόγηση των μέσων που θα απαιτηθούν για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένων επίσης των δημοσιονομικών αναγκών. Ένα ενδεδειγμένο πλαίσιο διακυβέρνησης πρέπει να ενισχύει περαιτέρω τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρότασή της σχετικά με ένα «Ευρωπαϊκό φόρουμ για τη βιώσιμη ανάπτυξη».

—

Προώθηση της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και της συμμετοχικής δημοκρατίας

—

Βελτίωση του ανοικτού χαρακτήρα και της διαφάνειας

—

Ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών

10.1.

Για την αντιμετώπιση των κοινών και περίπλοκων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ, έχει πρωταρχική σημασία η κινητοποίηση όλων των τομέων και των μέσων, με μέλημα την εξεύρεση κοινών λύσεων. Η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση αυτής της ζωτικής καινοτομίας και η αλλαγή προϋποθέτει την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης των πολιτών. Κατά συνέπεια, οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να συμμετέχουν επί ίσοις όροις με τους άλλους ενδιαφερόμενους φορείς προκειμένου να διασφαλίζουν την πλήρη αξιοποίηση της συμβολής τους. Αυτό προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπίας, αλλά και συνειδητοποίηση της αξίας μιας ισχυρής και ανεξάρτητης κοινωνίας των πολιτών σε επίπεδο τόσο κρατών μελών όσο και ΕΕ.

10.2.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Επιτροπή την έκκλησή της για την έκδοση Πράσινης Βίβλου σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο διάλογος με την κοινωνία πολιτών θα μπορούσε να οργανωθεί σε αποτελεσματική και μόνιμη βάση.

10.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης, για μία ακόμη φορά, τη βελτίωση των διαδικασιών διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη, από την άποψη της αντιπροσωπευτικότητας, της προσβασιμότητας, της διαφάνειας και της ανατροφοδότησης.

10.4.

Χρειάζεται να αναληφθεί δράση όσον αφορά την πρόταση για την αναθεώρηση του κανονισμού σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά της.

10.5.

Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να πιστεύει ότι η ενδυνάμωση της συμμετοχικής δημοκρατίας αποτελεί προτεραιότητα, με στόχο να ενισχυθεί η δημοκρατική ανθεκτικότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η νέα διοργανική συμφωνία Επιτροπής — Συμβουλίου — Κοινοβουλίου θα πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα στα συμβουλευτικά όργανα της ΕΕ, όπως η ΕΟΚΕ, να επηρεάζουν περισσότερο τις νομοθετικές προτάσεις κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

10.6.

Η βελτίωση της νομοθεσίας θα πρέπει να αποτελεί μέθοδο για την εξασφάλιση αποτελεσματικότερων και απλουστευμένων κανονιστικών κειμένων, με σαφείς και διαφανείς στόχους. Κρίνεται σκόπιμη η εξέταση της πρότασης για το «νομοθετικό αποτύπωμα», με στόχο την καλύτερη παρακολούθηση της εξέλιξης της νομοθεσίας, παρέχοντας στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών τη δυνατότητα να συμμετέχουν και ενισχύοντας τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη νομοθετική διαδικασία διασφαλίζοντας συγχρόνως την ικανοποίηση των αναγκών και των προσδοκιών τους.

10.7.

Η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει να προωθεί το πρόγραμμα REFIT, στο πλαίσιο του οποίου η ΕΟΚΕ θα πρέπει να επωμισθεί σημαντικότερο ρόλο. Το πρόγραμμα REFIT δεν θα πρέπει, ωστόσο, να υπονομεύσει ούτε τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα ούτε την προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος. Η θέσπιση αποτελεσματικότερης νομοθεσίας, μεταξύ άλλων και για τις ΜΜΕ, μπορεί να προέλθει από τον ανοικτό χαρακτήρα και τη διαφάνεια των διαδικασιών που αποσκοπούν στη βελτίωση της νομοθεσίας, πράγμα το οποίο αναμένεται να ενθαρρύνει τους δικαιούχους να προτείνουν νομοθετικές πρωτοβουλίες από τη βάση προς την κορυφή και να οδηγήσει, ειδικότερα, στην ενισχυμένη συμμετοχή των φορέων της κοινωνίας των πολιτών.

10.8.

Το Μάρτιο του 2016 οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι υπέβαλαν τέσσερις κοινές θέσεις για την αναθέρμανση του κοινωνικού διαλόγου, τους πρόσφυγες, τις βιομηχανικές πολιτικές και την ψηφιοποίηση. Οι εν λόγω θέσεις θα πρέπει να ενσωματωθούν στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2017 και να προαχθούν ως έχουν.

21.10.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 389/13

Εισηγητής:

ο κ. Andrés BARCELÓ DELGADO

Συνεισηγητής:

ο κ. Gerald KREUZER

1.1.

Δύσκολα θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι η Κίνα λειτουργεί υπό όρους οικονομίας της αγοράς, δεδομένου ότι δεν πληροί τέσσερα από τα πέντε κριτήρια που έχουν καθοριστεί από την πρακτική της Επιτροπής και δεν αντικατοπτρίζει τον βασικό κανονισμό [κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1225/2009].

1.2.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι, παρότι οι διάφορες πηγές αναφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα, εάν χάσουμε τα εργαλεία διασφάλισης ενός ελεύθερου και θεμιτού εμπορίου με την Κίνα, θα χαθεί ένας απαράδεκτος αριθμός εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας.

1.3.

Οι απώλειες αυτές θα συγκεντρώνονταν σε συγκεκριμένους τομείς και περιφέρειες, που θα επηρεάζονταν σε σοβαρό βαθμό· τομείς όπως το αλουμίνιο, τα ποδήλατα, τα κεραμικά, τα ηλεκτρόδια, τα σιδηροκράματα, το γυαλί, το χαρτί, οι ηλιακοί συλλέκτες, ο χάλυβας και τα ελαστικά επίσωτρα. Συνεπώς, συνιστάται να εκπονηθούν περαιτέρω τομεακές και γεωγραφικές μελέτες.

1.4.

Οι τομείς που θα επηρεάζονταν είναι κυρίως οι παραγωγοί ή οι καταναλωτές ενδιάμεσων αγαθών, με αποτέλεσμα οι ιδιώτες καταναλωτές μάλλον να μην επωφελούνταν από την ελάττωση των μέτρων αντιντάμπινγκ.

1.5.

Οι βιομηχανικοί τομείς που καταναλώνουν προϊόντα που αποτελούν αντικείμενο ντάμπινγκ θα επωφελούνταν βραχυπρόθεσμα από την πραγματοποίηση εισαγωγών που αποτελούν αντικείμενο επιδοτήσεων. Μεσοπρόθεσμα, ωστόσο, θα μπορούσαν και να απειληθούν ακόμη, καθώς η Κίνα προωθεί και κατάντη κλάδους με προστιθέμενη αξία. Υπό την έννοια αυτή, οι κακές επιδόσεις της Κίνας στον τομέα των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας συνιστούν επίσης απειλή.

1.6.

Οι θέσεις εργασίας στη βιομηχανία, άπαξ και απολεσθούν, σπανίως επανέρχονται. Εάν τα άτομα που θα επηρεαστούν κατορθώσουν να βρουν δουλειά, θα λαμβάνουν πιθανόν χαμηλότερους μισθούς για θέσεις στις οποίες δεν θα εκτιμώνται οι δεξιότητές τους. Η αντικατάσταση ποιοτικών θέσεων εργασίας στον βιομηχανικό τομέα με χαμηλά αμειβόμενες, ανασφαλείς θέσεις εργασίας υπάρχει κίνδυνος να ενισχύσει, συν τοις άλλοις, τις ανισότητες στην κοινωνία μας.

1.7.

Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αναγνώριση καθεστώτος οικονομίας της αγοράς (ΚΟΑ) στην Κίνα θα έθετε σε σοβαρό κίνδυνο τόσο τη διάρθρωση της βιομηχανίας της ΕΕ όσο και την απασχόληση στον κατασκευαστικό της κλάδο. Ενδέχεται να καταστρατηγηθεί η δυνατότητα προώθησης της ανάκαμψης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μέσω της εξασφάλισης υψηλής ποιότητας και σταθερής απασχόλησης, καθώς και μέσω της καθιέρωσης και της διάδοσης της τεχνολογικής καινοτομίας, της έρευνας και της ανάπτυξης, που αποτελούν στο σύνολό τους βασικές κινητήριες δυνάμεις για τη διασφάλιση δυναμισμού και βιωσιμότητας στο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα της Ευρώπης.

1.8.

Σε αυτό το πλαίσιο, η αναγνώριση ΚΟΑ στην Κίνα θα μπορούσε να απειλήσει σοβαρά την ύπαρξη των βιομηχανικών περιοχών και των τοπικών παραγωγικών συστημάτων των ΜΜΕ, των οποίων η παραγωγή εκτίθεται σε κίνδυνο λόγω των πρακτικών αθέμιτου ανταγωνισμού της Κίνας. Θα υπήρχε λοιπόν κίνδυνος απώλειας της παραγωγικής εξειδίκευσης των ΜΜΕ, καθώς και των μικρής κλίμακας και υψηλής εξειδίκευσης θέσεων εργασίας που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της δομής του ευρωπαϊκού κατασκευαστικού κλάδου.

1.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να προωθήσουν τον θεμιτό ανταγωνισμό σε διεθνή κλίμακα, ως τρόπο ενεργού υπεράσπισης των συγκεκριμένων θέσεων εργασίας και των αξιών της ευρωπαϊκής κοινωνίας, και να ενισχύσουν το εισόδημα και τον πλούτο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

1.10.

Η υπεράσπιση αυτών των θέσεων εργασίας στην ΕΕ και των επενδύσεων που συνδέονται με αυτές όχι απλώς είναι εύλογη από οικονομική άποψη, αλλά ενθαρρύνει επίσης και την κοινωνική και περιβαλλοντική αειφορία. Η μετεγκατάσταση της παραγωγής από εξαιρετικά αποδοτικές ως προς τους πόρους και την ενέργεια μονάδες παραγωγής στην Ευρώπη στη βασισμένη στον άνθρακα κινεζική οικονομία δεν συμβάλλει στην επίτευξη των φιλοδοξιών μας όσον αφορά την κλιματική αλλαγή και την αειφόρο ανάπτυξη. Ο σεβασμός των εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένει προβληματικό ζήτημα στην Κίνα.

1.11.

Η υπεράσπιση των εν λόγω θέσεων εργασίας πρέπει να διασφαλιστεί με βάση το ευρωπαϊκό δίκαιο και τις διεθνείς Συνθήκες. Θα πρέπει, επίσης, να απαιτηθεί η τήρηση των συμφωνιών από τρίτα μέρη και να ληφθούν υπόψη οι διαπραγματεύσεις που πραγματοποιούνται με σημαντικούς εμπορικούς εταίρους, όπως οι ΗΠΑ. Ο θεμιτός ανταγωνισμός διασφαλίζεται με τη βοήθεια αποτελεσματικών μέσων εμπορικής άμυνας. Αυτά είναι απαραίτητα για το μέλλον της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και για τη στήριξη του στόχου της αύξησης του ποσοστού που η βιομηχανία αντιπροσωπεύει στο ΑΕγχΠ σε 20 %.

1.12.

Όσο η Κίνα δεν πληροί τα πέντε κριτήρια της ΕΕ που απαιτούνται για να θεωρηθεί οικονομία της αγοράς, η Επιτροπή οφείλει να κάνει χρήση μιας μη τυπικής μεθοδολογίας όσον αφορά τους ελέγχους των κινεζικών εισαγωγών, με σκοπό την καταπολέμηση του ντάμπινγκ και των παράνομων επιδοτήσεων, σύμφωνα με το τμήμα 15 του πρωτοκόλλου ένταξης της Κίνας στον ΠΟΕ.

1.13.

Η διατήρηση των βιομηχανιών στην ΕΕ αποτελεί τη βάση για υγιή δίκτυα Ε & Α, τα οποία είναι καίριας σημασίας για τη μελλοντική ανάπτυξη και την εξεύρεση λύσεων ως προς τις «μεγάλες προκλήσεις της κοινωνίας» που αντιμετωπίζουμε (ενέργεια, κλιματική αλλαγή, υγειονομική περίθαλψη, κινητικότητα κ.λπ.).

1.14.

Οι ΜΜΕ δεν έχουν τους πόρους που απαιτούνται για να προβαίνουν σε δράσεις αντιντάμπινγκ ή να συνεργάζονται πλήρως με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο των ερευνών που αυτή διεξάγει. Η ΕΟΚΕ ζητεί την υιοθέτηση απλουστευμένης προσέγγισης για τους τομείς στους οποίους η συμμετοχή των ΜΜΕ είναι σημαντική.

1.15.

Αναγνωρίζοντας τη στρατηγική σημασία που έχει το θέμα, η παρούσα γνωμοδότηση αποτελεί την απαρχή και όχι το τέλος της σχετικής δέσμευσης της ΕΟΚΕ. Η ΕΟΚΕ προτίθεται να αναλάβει διαρκή δέσμευση έναντι του θέματος αυτού και προτείνει τη χάραξη ενός σχεδίου της ΕΟΚΕ σχετικά με το καθεστώς οικονομίας της αγοράς (ΚΟΑ) για την Κίνα, για να επιτραπεί στην Επιτροπή να παρακολουθεί το θέμα για λογαριασμό της κοινωνίας των πολιτών. Στο συγκεκριμένο έργο, θα πρέπει να διατεθούν επαρκείς πόροι.

2.1.

Σύμφωνα με τους κανόνες του ΠΟΕ, μια χώρα μπορεί να επιβάλλει σε προϊόντα από τρίτες χώρες, δασμούς αντιντάμπινγκ, επιπλέον των δασμών που επιβάλλονται στα εισαγόμενα προϊόντα, εάν καταδειχθεί στο πλαίσιο ερευνών ότι τα εν λόγω προϊόντα εισέρχονται στη χώρα σε χαμηλότερες τιμές από τα εγχώρια προϊόντα, ζημιώνοντας την τοπική βιομηχανία. Όταν η Κίνα προσχώρησε στον ΠΟΕ τον Δεκέμβριο του 2001, μια μεταβατική ρύθμιση για την προσχώρησή της επέτρεπε στη χώρα να αντιμετωπίζεται ως χώρα χωρίς οικονομία της αγοράς (non-market economy — NME) κατά τις διαδικασίες αντιντάμπινγκ, σε περίπτωση που οι κινεζικές επιχειρήσεις δεν μπορούσαν να αποδείξουν ότι ασκούσαν δραστηριότητα σύμφωνα με τις αρχές της ελεύθερης αγοράς. Το τρέχον καθεστώς ΝΜΕ της Κίνας προσφέρει την επιλογή χρήσης των τιμών μιας ανάλογης χώρας, αντί των εγχώριων τιμών (που είναι συχνά τεχνητά χαμηλές λόγω κρατικής παρέμβασης) για τον υπολογισμό του περιθωρίου ντάμπινγκ. Η χρήση μεθοδολογιών ΝΜΕ περιγράφεται στο τμήμα 15 του πρωτοκόλλου προσχώρησης της Κίνας στον ΠΟΕ, ωστόσο η διάταξη 15(α)(ii) παύει να ισχύει μετά τον Δεκέμβριο του 2016. Το γεγονός αυτό υποχρεώνει την Επιτροπή να αλλάξει τη μεθοδολογία με την οποία καθορίζεται η συγκρισιμότητα των τιμών στους φακέλους αντιντάμπινγκ.

2.2.

Η παρούσα γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ εστιάζεται στις επιπτώσεις που η πιθανή χορήγηση καθεστώτος οικονομίας της αγοράς («ΚΟΑ») στην Κίνα και η αλλαγή της μεθοδολογίας των μέσων εμπορικής άμυνας (ΜΕΑ) θα έχουν στη βιομηχανία και την απασχόληση της ΕΕ. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από τη σχετική νομική συζήτηση, καθώς η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικό το θέμα αυτό για τη βιομηχανία της ΕΕ και τις θέσεις απασχόλησης που συνδέονται με αυτήν.

2.3.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε, με συντριπτική πλειοψηφία, ψήφισμα που ζητούσε την υιοθέτηση μιας μη τυποποιημένης μεθοδολογίας που θα συμμορφώνεται με το πρωτόκολλο προσχώρησης της Κίνας και που, ταυτόχρονα, θα είναι σε θέση να καθιερώσει αποτελεσματικά ένα ελεύθερο και θεμιτό πλαίσιο για τις εμπορικές συναλλαγές.

3.1.

Όσον αφορά την οικονομία, η ΕΟΚΕ σημειώνει τα εξής:

3.2.

Η Κίνα έχει βιώσει μια άνευ προηγουμένου ανάπτυξη την τελευταία δεκαπενταετία, η οποία έχει μεταβάλει το παγκόσμιο βιομηχανικό και εμπορικό τοπίο. Το κινεζικό αναπτυξιακό μοντέλο βασίζεται στις επενδύσεις, με τη δραστηριότητα αυτή να αντιστοιχεί, σύμφωνα με το ΔΝΤ, στο 46 % του ΑΕγχΠ της χώρας το 2015. Το ποσοστό αυτό υπερβαίνει το μερίδιο των επενδύσεων σε άλλες αναπτυγμένες οικονομίες, όπως η ΕΕ (19 %) και οι ΗΠΑ (20 %).

3.3.

Το μέγεθος και η ταχύτητα των μεταβολών καθοδηγούνται σε μεγάλο βαθμό από το κράτος. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η Κίνα δεν αποτελεί οικονομία της αγοράς, όπως αυτή ορίζεται από την ΕΕ, και το γεγονός αυτό γίνεται ευρέως αποδεκτό εκτός του οργάνου. Όπως αναφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα, «το κράτος έχει πραγματοποιήσει εκτενείς απευθείας παρεμβάσεις στην κατανομή των πόρων μέσω διοικητικών και τιμολογιακών ελέγχων, εγγυήσεων, κατευθυντήριων γραμμών για τις πιστώσεις, της εκτεταμένης ιδιοκτησίας χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (1) και κανονιστικών πολιτικών».

3.4.

Υπάρχουν πολυάριθμα παραδείγματα υπερβολών στην κινεζική ανάπτυξη. Η χώρα κατανάλωσε 6,6 δισεκατ. τόνους τσιμέντου την περίοδο 2011-2013, ξεπερνώντας την ποσότητα που καταναλώθηκε στις ΗΠΑ σε ολόκληρο τον 20ό αιώνα (4,4 δισεκατ.). Αυτό σημαίνει ότι μέσα σε τρία χρόνια η Κίνα χρησιμοποίησε τόσο τσιμέντο όσο χρειάστηκε για την οικοδόμηση μιας ολόκληρης χώρας κατά τη διάρκεια ενός αιώνα. Πέρα από τη μη αποδοτική χρήση των πόρων, δημιουργήθηκε τεράστια βιομηχανική ικανότητα για την παραγωγή μιας τόσο μεγάλης ποσότητας υλικών σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

3.5.

Η Κίνα έχει αρχίσει να αλλάζει το αναπτυξιακό της μοντέλο, στοχεύοντας πλέον περισσότερο στην κατανάλωση και την προσφορά υπηρεσιών. Η οικονομία σημειώνει επιβράδυνση, πράγμα που σημαίνει ότι σημαντικό μέρος της παραγωγής της βαριάς βιομηχανίας της Κίνας δεν θα βρει πελάτες στην Κίνα.

3.6.

Το Ευρωπαϊκό Βιομηχανικό Επιμελητήριο στην Κίνα αναφέρει ότι έχει ήδη εμφανιστεί σημαντική υπερβάλλουσα παραγωγική ικανότητα σε προϊόντα όπως ο ακατέργαστος χάλυβας, το αλουμίνιο, το τσιμέντο, τα χημικά προϊόντα, τα ναυπηγικά προϊόντα, τα προϊόντα διύλισης, η επίπεδη ύαλος, το χαρτί και το χαρτόνι. Η κινεζική κυβέρνηση αναγνωρίζει το γεγονός αυτό και έχει αποφασίσει να περιορίσει την ικανότητα παραγωγής ακατέργαστου χάλυβα κατά 100 έως 150 εκατ. τόνους μέχρι το 2020 (2) και την παραγωγή άνθρακα κατά 500 εκατ. τόνους κατά την ίδια χρονική περίοδο (3).

3.7.

Ανεξάρτητα από αυτές τις προθέσεις, η μείωση της συνολικής παραγωγικής ικανότητας θα αποτελέσει μακροπρόθεσμη διεργασία. Εργοστάσια που έκλεισαν την τελευταία δεκαετία αντικαταστάθηκαν από σύγχρονες, πιο παραγωγικές, μονάδες και, εντέλει, το πρόβλημα απλώς μεγεθύνθηκε. Η ζήτηση των νοικοκυριών για ενδιάμεσα αγαθά δεν πρόκειται ποτέ να αντικαταστήσει τη βιομηχανική ζήτηση.

3.8.

Η ΕΕ υπεβλήθη σε μια μακροχρόνια και δύσκολη διεργασία για να επιλύσει αυτό το πρόβλημα κατά τη δεκαετία του 1980 και του 1990, και γρήγορη λύση δεν υπάρχει ούτε για την Κίνα.

3.9.

Επομένως, ο συνδυασμός πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας και περιορισμένης εγχώριας ζήτησης οδηγεί σε πλεόνασμα παραγωγής, το οποίο επιδιώκεται, στη συνέχεια, να βρεθεί τρόπος να διοχετευθεί στις διεθνείς αγορές.

3.10.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή σε δεδομένα που αφορούν τις κινεζικές εξαγωγές.

3.10.1.

Σύμφωνα με τον ΠΟΕ, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κατασκευών ανά τον κόσμο, με μερίδιο ύψους 18 %. Το μερίδιο αυτό αυξήθηκε κατά 20 % από το 2010. Κατά τη διάρκεια του 2014 οι κινεζικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 6 %, ενώ οι αντίστοιχες εξαγωγές για τον υπόλοιπο κόσμο αυξήθηκαν κατά 3,5 %. Εάν αναλύσουμε την περίοδο 2010-2014, η αύξηση ήταν 49 % στην Κίνα, διπλάσια του αντίστοιχου ποσοστού για τον υπόλοιπο κόσμο.

3.10.2.

Δεδομένα του Εθνικού Γραφείου Στατιστικής της Κίνας δείχνουν ότι τα προϊόντα με την υψηλότερη αύξηση το 2014 ήταν ο ψευδάργυρος και τα κράματα ψευδαργύρου (+2 360 %), το βαμβάκι (+ 100 %), το κοκ (+ 82 %), οι δίοδοι και άλλοι ημιαγωγοί (+ 61 %) και ο ελατός χάλυβας (+ 50 %). Από το 2010, οι εξαγωγές βαμβακιού, ελατού χάλυβα και διόδων και άλλων ημιαγωγών διπλασιάστηκαν, ενώ οι πωλήσεις κοκ, ψευδαργύρου και κραμάτων ψευδαργύρου τριπλασιάστηκαν σε όγκο.

3.10.3.

Αναμένεται ότι αυτή η ανοδική τάση στις εξαγωγές θα συνεχιστεί κατά τα προσεχή έτη, καθώς οι προβλέψεις δείχνουν ύφεση στην κινεζική εγχώρια ζήτηση. Εάν τα μέσα εμπορικής άμυνας της ΕΕ είναι σημαντικά ασθενέστερα από τα αντίστοιχα μέσα των εμπορικών μας εταίρων, οι τωρινές εξαγωγές από την Κίνα προς τις χώρες της ΒΑΣΕΣ ή την Ιαπωνία θα μπορούσαν να εκτραπούν προς την ΕΕ.

3.10.4.

Αυτό το βασισμένο στις εξαγωγές αναπτυξιακό μοντέλο έχει δημιουργήσει μεγάλο έλλειμμα —της τάξης των 137 δισεκατ. ευρώ (συγκριτικά με 48,8 δισεκατ. ευρώ το 2000)— στο εμπορικό ισοζύγιο αγαθών της ΕΕ, με τις εισαγωγές της ΕΕ από την Κίνα να είναι διπλάσιες των εξαγωγών της προς την Κίνα.

3.10.5.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Κίνα εγκαινίασε την πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος», με την οποία επιδιώκεται η δημιουργία μεταφορικών υποδομών (σιδηροδρομικών-οδικών και θαλάσσιων) στον ευρασιατικό χώρο. Βασικός στόχος είναι να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των κινεζικών επιχειρήσεων —υπό μη ανταγωνιστικούς όρους— στις ευρασιατικές αγορές που συμμετέχουν στην εν λόγω πρωτοβουλία και να χρησιμοποιηθούν ως νέες αγορές για τους τομείς που εμφανίζουν πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Η χορήγηση καθεστώτος οικονομίας της αγοράς θα θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις των κρατών μελών της ΕΕ που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος».

3.11.

Στοιχεία σχετικά με τις πρακτικές ντάμπινγκ:

3.11.1.

Αυτή η κατακόρυφη αύξηση των κινεζικών εξαγωγών επιτεύχθηκε, εν μέρει, μέσω αθέμιτων πρακτικών, όπως δείχνουν πολλές περιπτώσεις ντάμπινγκ που υπάχθηκαν στους κανόνες του ΠΟΕ.

3.11.2.

Η Κίνα είναι ο εμπορικός εταίρος που πλήττεται περισσότερο από τα μέτρα αντιντάμπινγκ. Αποτέλεσε το αντικείμενο του 34 % των εμπορικών ερευνών, ενώ της επιβλήθηκαν 667 μέτρα. Μόνο το 2015, τέθηκαν σε εφαρμογή ή δρομολογήθηκαν 76 μέτρα αντιντάμπινγκ κατά της Κίνας.

3.11.3.

Το 67 % των μέτρων αντιντάμπινγκ που υιοθετήθηκαν κατά της Κίνας αφορούσαν βιομηχανίες όπως υφάσματα και είδη ένδυσης, κεραμικά ή γυαλί, βασικά μέταλλα, πλαστικά, μηχανήματα και ηλεκτρικός εξοπλισμός, καθώς και πετροχημικά. Πέρυσι, το 79 % των μέτρων που επιβλήθηκαν στην Κίνα στόχευαν αυτούς τους τομείς.

3.11.4.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκαταλέγεται στους πλέον ενεργούς παράγοντες στο παγκόσμιο εμπόριο, με ποσοστό που αντιστοιχεί στο 15,8 % του συνόλου, ωστόσο μόλις 133 μέτρα αντιντάμπινγκ ελήφθησαν εναντίον της. Αυτό ισοδυναμεί με 7 % των περιστατικών παγκοσμίως. Απεναντίας, στην Κίνα έχει επιβληθεί το 47 % των εν λόγω μέτρων και, μόνον το 2015, η χώρα τιμωρήθηκε σε τρεις περιπτώσεις.

4.1.1.

Θεωρητικά, η χορήγηση ΚΟΑ στην Κίνα θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στην ευημερία στην ΕΕ. Η ελευθέρωση του εμπορίου είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ. Έχει θετικά αποτελέσματα δικτύου, μολονότι υπάρχουν πάντα τομείς που καταλήγουν να επιδεινώνεται η θέση τους.

4.1.2.

Στην περίπτωση αυτή, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι δεν πρόκειται εδώ για διαπραγματευτική διαδικασία με άρση των εμποδίων και από τις δύο πλευρές. Η Κίνα δεν θα είχε να δώσει τίποτε ως αντάλλαγμα, ενώ η ΕΕ θα κατέληγε με μονομερώς μειωμένη τη δυνατότητά της να αντισταθμίζει τη στρέβλωση του ανταγωνισμού που θα οφειλόταν στην αθέμιτη υποστήριξη που παρέχει η κινεζική κεντρική και τοπική αυτοδιοίκηση.

4.1.3.

Η ΕΟΚΕ διαπίστωσε ότι οι θέσεις εργασίας στη βιομηχανία έχουν ήδη μεταφερθεί στο εξωτερικό. Μεταξύ 2000 και 2014 οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες έχασαν 6,7 εκατ. θέσεις εργασίας, δηλαδή το 12 % του αρχικού αριθμού των 56,3 εκατ. θέσεων. Την ίδια περίοδο ο δείκτης όγκου εισαγωγών αυξήθηκε κατά 144 %. Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ, όπου ο βιομηχανικός τομέας είναι μικρότερος συγκριτικά με την ΕΕ, δείχνουν πως, μεταξύ 1999 και 2011, απωλέσθηκαν περίπου 985 000 θέσεις εργασίας στη βιομηχανία, λόγω της αύξησης της διείσδυσης των εισαγωγών από την Κίνα (4).

4.1.4.

Απώλειες θέσεων εργασίας προέκυψαν όχι μόνο στις βασικές βιομηχανίες, αλλά και στις καινοτόμες βιομηχανίες. Η πρωτοποριακή βιομηχανία κινητής τηλεφωνίας έχει εξαφανιστεί. Σε μια καίριας σημασίας για το μέλλον μας βιομηχανία, όπως τα φωτοβολταϊκά πάνελ, 34 κατασκευαστές υπέβαλαν αίτηση πτώχευσης από το 2010 έως το 2012, δύο αποσύρθηκαν από τον τομέα των ηλιακών συλλεκτών, πέντε διέκοψαν εντελώς ή μερικώς την παραγωγή και τρεις εξαγοράσθηκαν από κινέζους επενδυτές (5).

4.1.5.

Σε ιδιαίτερο κίνδυνο βρίσκονται τομείς στρατηγικής σημασίας για τα πενταετή σχέδια της Κίνας: το αλουμίνιο, τα ποδήλατα και τα εξαρτήματα ποδηλάτων, τα κεραμικά, το γυαλί, τα ανταλλακτικά μηχανοκίνητων οχημάτων, το χαρτί και τα προϊόντα χαρτιού, και ο χάλυβας.

4.1.6.

Έχουν πραγματοποιηθεί εκτιμήσεις του αντίκτυπου από διάφορους οργανισμούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε την εκπόνηση σχετικής μελέτης, η οποία όμως δεν έχει δημοσιευτεί, με αποτέλεσμα η ΕΟΚΕ να μην είναι σε θέση να αναλύσει τη θέση της Επιτροπής για το επείγον αυτό ζήτημα.

4.1.7.

Το Ινστιτούτο Οικονομικής Πολιτικής υπολογίζει ότι ενδέχεται να χαθούν από 1,7 έως 3,5 εκατ. θέσεις εργασίας. Η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε ένα μοντέλο εισροών-εκροών, που λαμβάνει υπόψη τις άμεσες απώλειες (τομείς που επηρεάζονται άμεσα από την αύξηση των εισαγωγών), τις έμμεσες απώλειες (προμηθευτές και μεταποιητικές βιομηχανίες που σχετίζονται με τομείς που επηρεάζονται άμεσα) και τις ζημίες λόγω ανακατανομής των δαπανών (που απορρέουν από τη μείωση του οικογενειακού εισοδήματος και των εξόδων). Το μοναδικό μειονέκτημα αυτής της μελέτης είναι ότι συνεκτιμά τις επιπτώσεις όλων των κινεζικών εισαγωγών, ακόμη και των εισαγωγών σε τομείς που σε καμία περίπτωση δεν πλήττονται.

4.1.8.

Εάν ληφθούν υπόψη μόνον οι βιομηχανίες που συνδέονται με μέτρα αντιντάμπινγκ, οι άμεσες και έμμεσες απώλειες θέσεων εργασίας θα κυμαίνονταν μεταξύ 0,5 και 0,9 εκατομμυρίων. Σύμφωνα με την έκθεση, η συνολική άμεση απασχόληση που προκύπτει από βιομηχανίες ευάλωτες σε κύματα εισαγωγών που αποτελούν αντικείμενο ντάμπινγκ είναι 2,7 εκατ. θέσεις εργασίας.

4.1.9.

Η μελέτη δεν υπολογίζει τον αντίκτυπο της ανακατανομής των δαπανών μόνον σε αυτούς τους τομείς. Αυτό που δείχνει η έκθεση είναι ότι οι θέσεις εργασίας που απειλούνται σε βιομηχανίες που σχετίζονται με το αντιντάμπινγκ ισοδυναμούν με το 60 % των θέσεων εργασίας στις κατασκευαστικές βιομηχανίες. Εάν το ίδιο ποσοστό εφαρμοζόταν στις έμμεσες επιπτώσεις και στις επιπτώσεις της ανακατανομής των δαπανών, οι απώλειες θέσεων εργασίας θα μπορούσαν να ανέλθουν σε 1,1 έως 2,1 εκατ.

4.1.10.

Μια δεύτερη έκθεση αντικατοπτρίζει τρεις μελέτες την εκπόνηση των οποίων ανέθεσαν ενώσεις παραγωγών χάλυβα από τις χώρες ΒΑΣΕΣ όσον αφορά τις πιθανές οικονομικές επιπτώσεις που θα είχε στις χώρες τους η χορήγηση καθεστώτος οικονομίας της αγοράς στην Κίνα. Η έκθεση συμπεραίνει ότι, εάν και οι τρεις χώρες ΒΑΣΕΣ χορηγούσαν καθεστώς οικονομίας της αγοράς στην Κίνα, η ζήτηση εργασίας θα σημείωνε πτώση από 15 δισεκατ. έως 32 δισεκατ. δολάρια, και το μεγαλύτερο μέρος θα λάμβανε χώρα στις ΗΠΑ. Αυτό εκτιμάται ότι θα οδηγούσε σε μείωση των θέσεων εργασίας κατά 0,4 έως 0,6 εκατομμύρια.

4.1.11.

Αμφότερες οι δύο μελέτες βασίστηκαν σε μακροοικονομικά υποδείγματα γενικής ισορροπίας. Εντούτοις, εάν τέτοιου είδους μελέτες διεξάγονταν ξεχωριστά σε οικονομικές περιοχές όπως η ΕΕ και οι χώρες ΒΑΣΕΣ, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η μονομερής χορήγηση καθεστώτος οικονομίας της αγοράς στην Κίνα θα είχε σχεδόν σίγουρα ως αποτέλεσμα την άμεση απώλεια ευημερίας ύψους τουλάχιστον εκατοντάδων χιλιάδων απωλειών θέσεων εργασίας, και πιθανώς περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι θα καλούνταν να βρουν άλλο τρόπο για να καλύψουν τα προς το ζην.

4.1.12.

Για να εκτιμηθεί η πιθανότητα να επιβεβαιωθούν οι εν λόγω απώλειες, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή σε πολλές συνακόλουθες επιπτώσεις:

4.1.13.

Όσον αφορά τη γεωγραφία, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι οι θέσεις εργασίας που πιθανόν θα απολεσθούν δεν θα κατανέμονται ομοιόμορφα από γεωγραφική άποψη. Η συγκέντρωση των απωλειών θέσεων εργασίας σε ορισμένες περιοχές μπορεί να προκαλέσει κρίσιμες καταστάσεις στα μέρη αυτά, παρά το γεγονός ότι άλλες περιφέρειες της Ένωσης μπορεί να μην πληγούν ιδιαίτερα. Οι χώρες που θα πληγούν περισσότερο θα χάσουν έως και το 2,7 % του εργατικού δυναμικού τους.

4.1.14.

Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές οι θέσεις εργασίας εντοπίζονται σε μεγάλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις με ισχυρή αλληλεπίδραση με τον οικονομικό και βιομηχανικό ιστό των περιοχών στις οποίες βρίσκονται. Πρόσφατα σημειώθηκαν σημαντικές ζημίες σε τομείς όπως αυτός του χάλυβα, όπου χιλιάδες θέσεις εργασίας εξαρτώνται από μία εταιρεία, ζημίες που είχαν δραματικές κοινωνικές επιπτώσεις στις αντίστοιχες κοινότητες.

4.1.15.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει, επίσης, την ποιότητα των βιομηχανικών θέσεων εργασίας: οι κατασκευαστικές θέσεις εργασίας είναι πιο σταθερές και καλύτερα αμειβόμενες, κατά μέσο όρο, από τις θέσεις εργασίας σε άλλους τομείς της οικονομίας. Η Επιτροπή επεσήμανε, το 2014 (6), ότι οι μηνιαίες αποδοχές για τους εργαζομένους στον κατασκευαστικό κλάδο είναι 5 % υψηλότερες από τον γενικό μέσο όρο στην ΕΕ. Στις ΗΠΑ οι εβδομαδιαίες αποδοχές στον κατασκευαστικό τομέα είναι 8 % υψηλότερες από ό,τι σε θέσεις εργασίας σε άλλους μη κατασκευαστικούς κλάδους. Οι εν λόγω υψηλότερες αποδοχές είναι αποτέλεσμα υψηλότερης παραγωγικότητας.

4.1.16.

Η βιομηχανία προσφέρει ποιοτικές θέσεις εργασίας σε ημιειδικευμένους εργαζομένους, οι οποίοι θα ήταν πολύ δύσκολο να βρουν εναλλακτική θέση απασχόλησης με τις ίδιες συνθήκες εργασίας. Συνεπώς, ο πτωτικός ρόλος της βιομηχανίας συμβάλλει στη δημιουργία ανισοτήτων στην κοινωνία μας.

4.1.17.

Σύμφωνα με την έρευνα για τις συνθήκες εργασίας του Eurofound, η εργασία μερικής απασχόλησης είναι σημαντικά λιγότερο συνήθης στον κατασκευαστικό τομέα (12 %) συγκριτικά με τον μέσο όρο της ΕΕ των 28 (24 %). Οι ώρες εργασίας στον κατασκευαστικό κλάδο τείνουν επίσης να είναι πιο τακτικές και οι άτυπες ώρες σημαντικά λιγότερο συνήθεις από ό,τι στο σύνολο της οικονομίας της ΕΕ (7).

4.1.18.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε, επίσης, να αποφευχθεί ο κίνδυνος να ζημιωθεί το οικοσύστημα γνώσεων: οι κατασκευές είναι μακράν ο τομέας με τη μεγαλύτερη ζήτηση για δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης, υπάρχει δε αυξανόμενη τάση προμήθειας Ε & Α από εταιρείες παροχής υπηρεσιών που εστιάζουν στην καινοτομία (8). Σύμφωνα με τη μελέτη της Κοινοπραξίας ECSIP, το μέσο περιεχόμενο των υπηρεσιών των κατασκευαστικών αγαθών που παράγονται στην ΕΕ ανέρχεται σχεδόν στο 40 % της συνολικής αξίας των τελικών κατασκευαστικών αγαθών που παράγονται. Το μεγαλύτερο μέρος των εν λόγω υπηρεσιών είναι υπηρεσίες διανομής (15 %), μεταφορών και επικοινωνιών (8 %), καθώς και επιχειρηματικές υπηρεσίες, που κυμαίνονται από λιγότερο από 10 % έως 20 % και άνω στα διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ. Η τελευταία κατηγορία περιλαμβάνει υπηρεσίες, όπως Ε & Α, διαφήμιση και έρευνα αγοράς, μηχανολογικές δραστηριότητες και υπηρεσίες ΤΠΕ.

4.1.19.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκδώσει γνωμοδοτήσεις σχετικά με τη σημασία της προώθησης υψηλότερων κανονιστικών προτύπων για τη διανοητική ιδιοκτησία, λόγω της μη συμμόρφωσης σε ορισμένες χώρες. Αυτό δεν θα πρέπει να παραβλέπεται κατά τη χάραξη της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ.

4.2.1.

Κατά την εκτίμηση της χορήγησης μονομερώς στην Κίνα ΚΟΑ πρέπει να συνυπολογιστούν τα πιθανά οφέλη σε άλλους τομείς, ιδίως για τους καταναλωτές προϊόντων για τα οποία η Κίνα διαθέτει —ή σχεδιάζει— ισχυρή κατασκευαστική δραστηριότητα.

4.2.2.

Πολλοί από τους κλάδους που έχουν επηρεαστεί ως σήμερα είναι κατασκευαστές ενδιάμεσων αγαθών, δηλαδή αγαθών που μετασχηματίζονται και συνδυάζονται σε τελικά προϊόντα.

4.2.3.

Η παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή δεν έχει επιστρέψει ακόμη στα επίπεδα που βρισκόταν πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση. Επομένως, υπάρχει μεγάλο πλεόνασμα βιομηχανικής ικανότητας και οι πελάτες κινεζικών προϊόντων που αποτελούν αντικείμενο μέτρων αντιντάμπινγκ θα μπορούσαν να μετακινήσουν τα αποθέματά τους σε τρίτες χώρες, χωρίς σημαντικές απώλειες όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα.

4.2.4.

Εάν επιτραπεί στην Κίνα να επεκτείνει το μερίδιο αγοράς της με αθέμιτο τρόπο και να καθιερώσει ολιγοπωλιακό πλεονέκτημα, θα χρησιμοποιήσει αναμφίβολα το γεγονός αυτό αργότερα για να αυξήσει εκ νέου τις τιμές, ζημιώνοντας τους καταναλωτικούς κλάδους στην ΕΕ. Η Κίνα ενεργεί ήδη κατά αυτό τον τρόπο προκειμένου να δώσει ώθηση στις τοπικές βιομηχανίες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (9) παρουσιάζει παραδείγματα μέτρων περιορισμού του εμπορίου φυσικών πόρων που ενδεχομένως παραβιάζουν τους κανόνες του ΠΟΕ. Το 2009 η Κίνα προώθησε το αναπτυξιακό σχέδιο σπάνιων γαιών 2009-2015, το οποίο επιβάλλει ποσοστώσεις εξαγωγής για τις σπάνιες γαίες που ορίζονται στους 35 000 τόνους ετησίως. Το επόμενο έτος οι τιμές των κινεζικών προϊόντων σπάνιων γαιών τριπλασιάστηκαν. Ένα άλλο παράδειγμα εντοπίζεται στην αγορά ηλεκτρονικών ειδών, όπου η Κίνα φορολογεί τις εξαγωγές ανταλλακτικών περισσότερο από τα τελικά προϊόντα, προκειμένου να προστατεύσει την τοπική συναρμολόγηση των συσκευών.

4.2.5.

Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν ότι η κινεζική πολιτική προωθεί τις βιομηχανίες με μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία. Εάν δεν υπάρχει η δυνατότητα κίνησης διαδικασιών αντιντάμπινγκ, τομείς όπως ο εξοπλισμός ή η αυτοκινητοβιομηχανία θα κατέληγαν, επίσης, εκτεθειμένοι σε αθέμιτο ανταγωνισμό. Η Κίνα έχει επίσης ιστορικό παραβιάσεων των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, ως εκ τούτου ακόμη και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας δεν θα αποδεικνύονταν ιδιαίτερα χρήσιμα για τη διατήρηση καινοτόμων βιομηχανιών εντός των συνόρων της ΕΕ.

4.2.6.

Μακροπρόθεσμα, η χορήγηση ΚΟΑ στην Κίνα θα ζημίωνε, επίσης, ολόκληρη τη βιομηχανική αλυσίδα αξίας λόγω του αρνητικού αντίκτυπου που αυτό θα είχε στην καινοτομία. Υπάρχει η πεποίθηση στην ΕΕ ότι η καινοτομία είναι ο μοναδικός τρόπος να ανταγωνιστούν οι κοινωνίες μας τους αμιγώς βασισμένους στο κόστος ανταγωνιστές. Ωστόσο, η καινοτομία δεν αναπτύσσεται πλέον σε απομονωμένα εργαστήρια. Απεναντίας, μια έρευνα της KPMG έδειξε ότι το 85 % των ερωτηθέντων από την παγκόσμια βιομηχανία μετάλλων πιστεύει ότι οι εταιρικές σχέσεις είναι αυτές που θα αποτελέσουν το μέλλον της καινοτομίας στον οργανισμό τους. Πάνω από τα τρία τέταρτα αναφέρουν ότι έχουν ήδη συμμετάσχει σε πιο συνεργατικά επιχειρηματικά μοντέλα με προμηθευτές και πελάτες. Είναι, συνεπώς, αδύνατον να φανταστούμε καινοτόμες βιομηχανίες να μην ανήκουν, στο μέλλον, σε δίκτυα γνώσεων.

4.3.1.

Μακροπρόθεσμα, και ανεξαρτήτως της εξέλιξης των επιμέρους τομέων, ο πλούτος στην ΕΕ θα αυξηθεί με βιώσιμο τρόπο μόνο μέσω της σταθερής ανάπτυξης του διαθέσιμου εισοδήματος. Οι τρέχουσες πολιτικές της Επιτροπής που ευνοούν την απασχόληση και τις επενδύσεις αναγνωρίζουν το γεγονός αυτό, θα πρέπει συνεπώς να λαμβάνονται υπόψη κατά τη λήψη αποφάσεων για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου ζητήματος.

21.10.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 389/20

Εισηγητής:

ο κ. Lutz RIBBE

Συνεισηγήτρια:

η κ. Isabel CAÑO AGUILAR

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις αποφάσεις της COP 21 στο Παρίσι και θεωρεί ότι πρόκειται για ένα σημαντικό σημείο καμπής για την αποτελεσματική καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος.

1.2.

Ωστόσο, υπάρχουν δύο μεγάλα προβλήματα: από τη μια πλευρά, οι στόχοι μείωσης των εκπομπών που έχουν υποβληθεί από τα επιμέρους κράτη μέλη (εθνικά καθορισμένη πρόθεση συνεισφοράς — INDC [intended nationally determined contribution]) δεν συνάδουν με τα αποτελέσματα της συμφωνίας του Παρισιού. Από την άλλη πλευρά, μολονότι σημειώθηκαν συγκεκριμένα βήματα προόδου, δεν λαμβάνεται επαρκώς υπόψη η σημασία της κοινωνίας των πολιτών.

1.3.

Σήμερα οι παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών καλούνται να αντιμετωπίσουν σοβαρά εμπόδια όταν επιθυμούν να δρομολογήσουν και να υλοποιήσουν μέτρα για την προστασία του κλίματος. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι πολιτικοί φορείς δεν αναγνωρίζουν το εκτεταμένο δυναμικό που χαρακτηρίζει τη δράση της κοινωνίας των πολιτών για την προστασία του κλίματος. Μέχρι στιγμής οι παράγοντες της πολιτικής έχουν επιδείξει περιορισμένο ενδιαφέρον για τις στρατηγικές που αναπτύσσουν οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών για την προστασία του κλίματος, για το ποιες είναι οι ανάγκες τους, καθώς και για την υποστήριξη που χρειάζεται να λάβουν. Μάλιστα, οι κανονιστικές απαιτήσεις παρεμποδίζουν ενίοτε συστηματικά τη δράση της κοινωνίας των πολιτών υπέρ της κλιματικής αλλαγής.

1.4.

Ως εκ τούτου, πολύ συχνά οι παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών δεν διαθέτουν το αντίστοιχο πλαίσιο δράσης που θα τους επιτρέψει να υλοποιήσουν στην πράξη τα σχέδιά τους για «προστασία του κλίματος από τη βάση προς την κορυφή». Αυτό οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι αδυνατούν να βρουν χρηματοδότηση για τα σχέδιά τους, μολονότι, ουσιαστικά, θα έπρεπε να έχουν στη διάθεσή τους επαρκή επενδυτικά μέσα.

1.5.

Η ΕΟΚΕ προτείνει επομένως, ως άμεση ανταπόκριση στις αποφάσεις που ελήφθησαν στο Παρίσι, τη δημιουργία ενός συνασπισμού πολιτικών φορέων και κοινωνίας των πολιτών. Η αποστολή του συνασπισμού θα πρέπει να συνίσταται στην ελαχιστοποίηση των εμποδίων που αντιμετωπίζει η κοινωνία των πολιτών στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής με τους εξής τρόπους:

1.6.

Οι δράσεις του συνασπισμού θα πρέπει να διαμορφωθούν σε διαφορετικά επίπεδα πολιτικής. Κατ’ ουσία, στόχος είναι να εκπληρωθούν τα ακόλουθα πέντε καθήκοντα:

1.7.

Για να εκπληρωθούν αυτά τα πέντε καθήκοντα, χρειάζεται να αναπτυχθεί ένας διαρθρωμένος, ανοικτός διάλογος στο πλαίσιο αυτού του συνασπισμού, ο οποίος θα αποτελέσει, κατ’ αυτή την έννοια, ένα φόρουμ συζήτησης. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι συμμετέχοντες να αντικατοπτρίζουν την ετερογένεια της κοινωνίας των πολιτών, και θα πρέπει να διαμορφώσουν μια πολιτική ανοικτού πνεύματος, δημιουργικότητας και συνεργασίας. Αυτό το φόρουμ συζήτησης θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι το πολιτικό πλαίσιο δράσης που θα αναπτυχθεί θα στηρίξει ουσιαστικά τις δράσεις της κοινωνίας των πολιτών για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

1.8.

Ο προτεινόμενος συνασπισμός χρειάζεται διοικητική υποστήριξη για να εκπληρώσει τα καθήκοντά του, χάρη στην οποία:

1.9.

Με τον περιγραφόμενο συνασπισμό πολιτικών φορέων και κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να επιτευχθεί και ένας περαιτέρω στόχος, τον οποίο στηρίζει η ΕΟΚΕ: η ανάγκη ενός δίκαιου μετασχηματισμού του εργασιακού κόσμου προς την κατεύθυνση της αειφορίας, με τη δομική συμμετοχή συνδικαλιστικών οργανώσεων και ενώσεων εργαζομένων.

2.1.

Τα αποτελέσματα της COP 21 (διάσκεψη των μερών της σύμβασης πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή — UNFCCC [United Nations Framework Convention on Climate Change]) στο Παρίσι αποτελεί πράγματι σημαντικό σημείο καμπής στις διαπραγματεύσεις για την προστασία του κλίματος, διότι πρόκειται για την πρώτη δεσμευτική διεθνή συμφωνία βάσει της οποίας όλα ανεξαιρέτως τα συμβαλλόμενα κράτη υποχρεούνται να αντιμετωπίσουν ενεργά τις αλλαγές του κλίματος που αναγνωρίζονται ως απειλητικές.

2.2.

Η διεθνής κοινότητα δεσμεύτηκε από κοινού να περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη σε επίπεδα χαμηλότερα των 2 oC —και, ει δυνατόν, κατά 1,5 oC.

2.3.

Η συμφωνία περιλαμβάνει μια άλλη σημαντική συγκεκριμένη οδηγία δράσης, δηλαδή την επίτευξη ουδέτερου αποτελέσματος όσον αφορά τα αέρια του θερμοκηπίου σε παγκόσμιο επίπεδο κατά το δεύτερο μισό του αιώνα.

2.4.

Η ΕΟΚΕ επικρότησε αυτά τα αποτελέσματα (1), μολονότι θεωρεί ότι υπάρχουν δύο σημαντικά προβλήματα:

2.4.1.

Πρώτον, οι εθνικοί στόχοι μείωσης που έχουν υποβληθεί από τα κράτη μέλη (εθνικά καθορισμένη πρόθεση συνεισφοράς — INDC [intended nationally determined contribution]) δεν συσχετίζονται με το αποτέλεσμα της COP: εάν αυτοί οι εθνικοί στόχοι υλοποιούνταν, η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν θα περιοριζόταν στους 2 oC, αλλά θα ξεπερνούσε τους 2,5 oC, και ενδεχομένως ακόμα και τους 3 oC.

2.4.2.

Δεύτερον, δεν λαμβάνεται επαρκώς υπόψη η σημασία της κοινωνίας των πολιτών. Πράγματι, στο παρελθόν είχαν σημειωθεί συγκεκριμένα βήματα προόδου σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια και την ενεργό συμμετοχή, ωστόσο ο ρόλος που διαδραματίζει η κοινωνία των πολιτών στην πολιτική για το κλίμα δεν έχει γίνει ακόμη επαρκώς κατανοητή: δεν είναι τα διαπραγματευόμενα μέρη της COP, αλλά η κοινωνία των πολιτών, ο παράγοντας που οφείλει να θέσει σε εφαρμογή και να υλοποιήσει στην πράξη τα πορίσματα του Παρισιού.

2.5.

Δεν υπάρχει —ούτε διαγράφεται η εκπόνησή της— στρατηγική για την αξιοποίηση της κοινωνίας των πολιτών ως στρατηγικού εταίρου της εφαρμογής των αποφάσεων της COP. Το ίδιο ισχύει και για το επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πολιτική για το κλίμα της οποίας θα πρέπει να περιλαμβάνει και έναν δεύτερο πυλώνα, παράλληλα με την «κλιματική διπλωματία». Αυτός ο πυλώνας θα πρέπει να είναι έτσι σχεδιασμένος, ώστε να κατανοεί και να ενισχύει τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών και να διευκολύνει το ευρύ φάσμα των παραγόντων της να χαράζουν και να εφαρμόζουν στρατηγικές δράσης για την προστασία του κλίματος στο πλαίσιο του περιβάλλοντος διαβίωσής τους.

2.6.

Η πολιτική για το κλίμα ούτε μπορεί ούτε πρέπει να χαραχθεί «από την κορυφή προς τη βάση», αλλά θα είναι επιτυχής μόνο εάν βασιστεί στην ευρεία συναίνεση και στην ενεργό συμμετοχή της πλειοψηφίας των επιχειρήσεων, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των πολιτών. Ή θα εφαρμοστεί «από τη βάση προς την κορυφή» ή θα αποτύχει.

2.7.

Πράγματι, κατά το παρελθόν σημειώθηκαν σημαντικές επιτυχίες στην πολιτική για τη βιωσιμότητα και για το κλίμα ακριβώς επειδή οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών —συμπεριλαμβανομένων σαφώς και «απλών» κατοίκων ενεργούντων με την ιδιότητά τους ως πολιτών— δεν αρκέστηκαν μόνο στο να αντιδράσουν στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές ή να θεωρούν τους εαυτούς τους «μέσα εφαρμογής». Αντιθέτως, λειτούργησαν ως πρωτοπόροι της αλλαγής και επέδειξαν ενεργό δράση, σημειώνοντας με αυτόν τον τρόπο ουσιαστικές επιτυχίες και άσκηση πολιτικών πιέσεων —στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που τους είχαν δοθεί. Αυτό ισχύει τόσο σε τεχνολογικό και σε οικονομικό επίπεδο όσο και, κυρίως, σε κοινωνικό επίπεδο (όσον αφορά την κοινωνική αποδοχή αυτών των τεχνολογιών, ιδίως όμως κατά τη «ενσωμάτωση» [mainstreaming] της διάστασης της αλλαγής, δηλαδή μέσα από την κοινωνική μάθηση καθώς και την «μάθηση από την κοινότητα» [learning from community]).

2.8.

Ενώ, για παράδειγμα, η μέχρι σήμερα ενεργειακή παραγωγή και η αντίστοιχη ενεργειακή πολιτική —οι οποίες είναι συνυπεύθυνες για την κλιματική αλλαγή— ήταν κατά κύριο λόγο προσανατολισμένες σε πεπερασμένες ενεργειακές πηγές και σε μεγάλες κεντρικές ενεργειακές δομές με λίγους «παράγοντες» (players), και η κοινωνία των πολιτών αναδεικνυόταν ως επί το πλείστον κυρίως απλώς ως «καταναλωτής», η μελλοντική δράση για το κλίμα θα είναι πιο αποκεντρωμένα προσανατολισμένη και θα προϋποθέτει τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η βούληση υπάρχει, και αυτό πρέπει να αξιοποιηθεί και να προωθηθεί συστηματικά.

2.9.

Οι δράσεις που αναλαμβάνει σήμερα η κοινωνία των πολιτών χαρακτηρίζονται ήδη από τεράστιο δυναμικό καινοτομίας, το οποίο απορρέει από την αντίληψη, τις ενέργειες και τη δράση των πόλεων και των κοινοτήτων, των τοπικών αρχών, των μεγάλων επιχειρήσεων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, καθώς και των ιδιωτών (μεμονωμένοι πολίτες, αγρότες, συνεταιρισμοί, ΜΜΕ κ.λπ.).

2.10.

Σήμερα αυτού του είδους η δράση συνδέεται ως επί το πλείστον με οργανώσεις και αφορά συγκεκριμένα έργα. Ακριβώς από αυτό το γεγονός αντλεί την ιδιαίτερη κοινωνική δυναμική της. Βεβαίως αυτό σημαίνει επίσης ότι εάν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες αποτύχουν, οι ιδιώτες επιβαρύνονται με το πλήρες κόστος της αποτυχίας. Σε αυτό το πλαίσιο δεν νοούνται μόνον οικονομικοί κίνδυνοι. Πέρα από χρήματα, η δράση της κοινωνίας των πολιτών απαιτεί κίνητρα και δέσμευση και κοστίζει πρωτίστως σε χρόνο. Επομένως, πρέπει να «αξίζει την προσπάθεια» (και αυτό δεν πρέπει να ερμηνεύεται αποκλειστικά από οικονομική σκοπιά), και ο κίνδυνος αποτυχίας πρέπει να είναι σαφής. Εν προκειμένω, ζητείται από τους ευρωπαίους πολιτικούς και από τους πολιτικούς των κρατών μελών να δημιουργήσουν ένα ευρύ και ανοικτό πλαίσιο δράσης της κοινωνίας των πολιτών.

2.11.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση αφενός υπάρχουν πολυάριθμα παραδείγματα τα οποία καταδεικνύουν πόσο σημαντική και αποτελεσματική είναι η συμμετοχή των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών στην προστασία του κλίματος, αφετέρου όμως τα εν λόγω παραδείγματα ούτε καταγράφονται ούτε αξιολογούνται συστηματικά από κάποια αρχή. Δεν διεξάγεται καμία αντιπαράθεση σχετικά με το ποια πολιτικά διδάγματα μπορούν να αντληθούν από αυτήν την πληθώρα διαφορετικών πρωτοβουλιών, ποια εμπόδια πρέπει να αρθούν προκειμένου οι εν λόγω πρωτοβουλίες να γίνουν πιο επιτυχημένες και να επεκταθούν ή σχετικά με τους λόγους για τους οποίους αυτές οι πρωτοβουλίες δεν θα πρέπει να επιδιωχθούν περαιτέρω.

2.12.

Επιπλέον, δεν υπάρχουν έγκυρα συστήματα παροχής κινήτρων τα οποία να εξασφαλίζουν την επαναχρηματοδότηση του απασχολούμενου κεφαλαίου. Ούτε υφίστανται μηχανισμοί που να διαβιβάζουν τα επιθυμητά μηνύματα σε μη κρατικούς φορείς, εκτός των μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων. Πράγματι, σήμερα στην Ευρώπη διαφαίνεται μάλλον μία αντίθετη τάση: συχνά η υλοποίηση αντίστοιχων πρωτοβουλιών δυσχεραίνεται ή καθίσταται ακόμη και αδύνατη λόγω εσφαλμένων πολιτικών εντολών. Σε πολλές επομένως περιπτώσεις δεν παρέχεται κανένα (!) πλαίσιο δράσης για την ανάπτυξη και —πολύ περισσότερο— για την υλοποίηση προσεγγίσεων υπέρ της προστασίας του κλίματος από τους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίοι αδυνατούν ουσιαστικά να υλοποιήσουν τις ιδέες τους. Μερικές φορές απλώς είναι ακατάλληλο το νομικο-διοικητικό πλαίσιο, άλλες φορές αδυνατούν να βρουν χρηματοδότηση για τα σχέδιά τους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις προκύπτει το γεγονός ότι, όπως και κατά το παρελθόν, το εξωτερικό κόστος των ορυκτών ενεργειακών πηγών δεν εσωτερικεύεται πλήρως (2), συνεπώς ο άνθρακας —παρά τις αντίθετες εξαγγελίες— δεν τιμολογείται «ορθά», στοιχείο που συνιστά ανυπέρβλητο εμπόδιο.

2.13.

Πολύ συχνά γίνεται λόγος για τους «ηττημένους» μιας φιλόδοξης πολιτικής για το κλίμα και συγχρόνως δημιουργείται σήμερα η εντύπωση ότι η προστασία του κλίματος σημαίνει πρωτίστως παραίτηση. Ασφαλώς, τα προβλήματα που συνεπάγεται η μετάβαση προς μια οικονομία πλήρως αποδεσμευμένη από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να αντιμετωπιστούν και να ληφθούν επαρκώς υπόψη. Ωστόσο, τα θετικά στοιχεία πρέπει επίσης να τονιστούν σε τέτοιον βαθμό, ώστε να δημιουργηθεί μια θετική δυναμική αντίληψη στην κοινωνία. Η τεχνολογική και οικονομική πρόοδος των τελευταίων ετών (για παράδειγμα στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στην αποθήκευση ενέργειας, κυρίως όμως στις ψηφιακές εφαρμογές, οι οποίες επιτρέπουν σημαντική πρόοδο σε ό,τι αφορά την αποδοτική και ευφυή αξιοποίηση των πόρων) τεκμηριώνουν αυτήν τη φιλόδοξη αντίληψη.

2.14.

Σήμερα η Ευρώπη είναι τεχνολογικά και οικονομικά διαμορφωμένη έτσι ώστε η προστασία του κλίματος και η βιωσιμότητα να μπορούν να αποφέρουν οφέλη για όλους. Η ευρωπαϊκή ενεργειακή ένωση βασίζεται ακριβώς σε αυτήν τη θεώρηση. Προϋπόθεση αποτελεί η πολιτική να στηρίζει ή τουλάχιστον να επιτρέπει αντίστοιχες πρωτοβουλίες και όχι —π.χ. επειδή αμφισβητούν υφιστάμενες δομές— να επιδιώκει την υπονόμευσή τους. Το κατά κανόνα εύκολα εκμεταλλεύσιμο δυναμικό για αλλαγές και προόδους στον τομέα της κλιματικής αλλαγής παραμένει σε εκτεταμένο βαθμό μη αξιοποιήσιμο.

3.1.

Χρειαζόμαστε μια νέα προσέγγιση πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη σύσταση ενός φιλόδοξου συνασπισμού παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών και τοπικών και περιφερειακών οργανώσεων τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και αρμόδιων πολιτικών και διοικητικών δομών σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.2.

Αυτός ο συνασπισμός θα πρέπει:

3.3.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο συνασπισμός θα μπορέσει να συμβάλει ως έκφραση πολυεπίπεδης διακυβέρνησης στην επιτυχή διαχείριση του έργου της προστασίας του περιβάλλοντος από το σύνολο της κοινωνίας.

3.4.

Οι στόχοι της COP έχουν οριστεί με σαφήνεια και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει ήδη θέσει φιλόδοξα οράματα για μία Ευρώπη με χαμηλές εκπομπές άνθρακα και αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων. Σύμφωνα με αυτά τα οράματα, το 2050 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να έχουν μειωθεί κατά 80-95 % σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα. Το γεγονός αυτό θα έχει σημαντική επίδραση στη ζωή κάθε ευρωπαίου πολίτη, κάθε μεμονωμένης επιχείρησης και του εργατικού δυναμικού της.

3.5.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη περιγράψει στη διερευνητική γνωμοδότησή της για τη βιώσιμη ανάπτυξη (3) πόσο σημαντικό είναι να ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη ακριβώς αυτά τα ερωτήματα σχετικά με τις αλλαγής καθημερινή ζωή των πολιτών για τις επιπτώσεις των επερχόμενων βασικών αλλαγών πολιτικής.

3.6.

Ο κίνδυνος η βιώσιμη ανάπτυξη να θεωρηθεί περισσότερο επιπλοκή ή απειλή παρά ευκαιρία που ανοίγει προοπτικές στο μέλλον μπορεί να αντιμετωπιστεί εάν διαβιβαστεί το εξής απλό μήνυμα: προστασία του κλίματος σημαίνει αλλαγές, αλλά κάθε μέλος της κοινωνίας έχει την ευκαιρία, είτε από μόνο του είτε από κοινού με ομοϊδεάτες, να διαμορφώσει ενεργά αυτές τις αλλαγές —και μάλιστα έτσι ώστε να μην αποκομίζονται απλώς οφέλη για το κλίμα, αλλά να βελτιώνονται και οι τοπικές συνθήκες διαβίωσης.

3.7.

Αυτό το μήνυμα θα πρέπει να έχει ως αποδέκτες όσους θα επηρεαστούν άμεσα από τις οριστικά «αρνητικές» προβλεπόμενες αλλαγές (π.χ. το σύνολο του τομέα ενέργειας από ορυκτές πηγές), αλλά και να ενεργοποιήσει το θετικό κοινωνικό δυναμικό όσων είναι έτοιμοι να αναλάβουν δράση και μπορούν να λειτουργήσουν ως πρότυπο για τους άλλους.

3.8.

Η κοινωνία των πολιτών μας είναι εξαιρετικά ετερογενής. Αυτή η διαπίστωση ισχύει και για την προστασία του κλίματος: αυτό που είναι εύκολο για έναν φορέα να πραγματοποιήσει είναι πολύ δύσκολο για κάποιον άλλον. Αυτή η διαφορετικότητα θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη και αυτή η πολυμορφία θα πρέπει να γίνει αντιληπτή και να αξιοποιηθεί ως ευκαιρία.

3.9.

Στον πυρήνα του ζητήματος βρίσκεται ο προσδιορισμός της «προστασίας του κλίματος». Εν προκειμένω, υπάρχει επίσης έλλειμμα γνώσης, διότι αφενός έχουν διενεργηθεί πολλές μελέτες περιπτώσεων, αφετέρου δεν υπάρχει συστηματοποίηση η οποία να διαφοροποιεί π.χ. ανά κατηγορίες παραγόντων. Ως εκ τούτου, αυτή η συστηματοποίηση αποδεικνύεται αναγκαία, διότι οι διαφορετικοί πόροι των μεμονωμένων παραγόντων επιβάλλουν τελείως διαφορετικές στρατηγικές δράσης. Παρατίθενται ορισμένα παραδείγματα:

3.10.

Στόχος της παράθεσης των ανωτέρω παραδειγμάτων είναι να διευκρινιστεί ότι, ακόμη και όταν οι πόροι των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών είναι πολύ διαφορετικοί, η λογική δράσης παραμένει η ίδια. Οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών θα θέσουν σε εφαρμογή τους ενδογενείς, υλικούς, οικονομικούς και χρονικούς τους πόρους μόνον εάν αναγνωρίσουν κάποια ρεαλιστική ευκαιρία για να συμβάλουν στην προστασία του κλίματος και κατορθώσουν να αντλήσουν άμεσα οφέλη. Σε αντίθετη περίπτωση, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι, στις περιπτώσεις στις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει θετικός αντίκτυπος, υπάρχει ο κίνδυνος της αδράνειας έως και της αντίστασης (π.χ. κατά νέων επενδυτικών έργων).

3.11.

Μέσα από τα ανωτέρω παραδείγματα καθίσταται επίσης σαφές ότι το φάσμα των στρατηγικών δράσης που σχεδιάζονται και εφαρμόζονται σε όλη την Ευρώπη πρωτίστως από μη κρατικούς παράγοντες είναι τόσο ευρύ και ποικιλόμορφο όσο και η ίδια η κοινωνία των πολιτών.

3.12.

Θα ήταν εντελώς εσφαλμένο εάν οι αρμόδιοι πολιτικοί φορείς ανέθεταν στους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών, στο πλαίσιο προσεγγίσεων από την κορυφή προς τη βάση, έναν ρόλο ο οποίος έχει διαμορφωθεί μόνο με πολιτικούς όρους.

3.13.

Ενόψει των επικείμενων μεταβολών θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διαφύλαξη του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. «Προστασία του κλίματος από τη βάση προς την κορυφή» αφενός σημαίνει ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία των ατόμων ενισχύει τη σημασία της και από αυτήν απορρέουν αξιόλογα οικονομικά κίνητρα, ωστόσο αυτό δεν πρέπει να αποβαίνει σε βάρος της κοινωνικής ασφάλισης.

3.14.

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό «οι φορείς προστασίας του κλίματος από τη βάση προς την κορυφή» να εξακολουθήσουν να αποτελούν μέρος της κοινότητας αλληλεγγύης. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό συνεπάγεται τον αναπροσδιορισμό των δομών της κοινότητας αλληλεγγύης, καθώς και τον ανακαθορισμό τού ποιος παρέχει ποιες εισφορές στο σύστημα κοινωνικής αλληλεγγύης. Αυτό είναι αναγκαίο ήδη λόγω του γεγονότος ότι μέχρι σήμερα η καύση και η εκμετάλλευση ορυκτών πρώτων υλών αποτελούσε βασικό πυλώνα του κοινωνικού κράτους πρόνοιας. Η απομάκρυνση από αυτήν την αντίληψη και η μετάβαση προς μια οικονομία πλήρως αποδεσμευμένη από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα δεν θα πρέπει να πραγματοποιηθούν σε βάρος των κοινωνικών προτύπων και της κοινωνικής ευημερίας που έχουν επιτευχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο συνασπισμός πολιτικών φορέων και κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό το σημείο και να προχωρήσει περαιτέρω στην ανάπτυξη νέων στρατηγικών.

Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα παρατίθεται το εξής:

3.15.

Η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μπορεί εν τω μεταξύ να παραχθεί σε αποκεντρωμένο επίπεδο τόσο φθηνά ώστε —σε συνδυασμό με μέτρα ενεργειακής απόδοσης— θα μπορούσε να δώσει κατάλληλη λύση στο πρόβλημα της (κοινωνικής) ενεργειακής πενίας. Η πολιτική θα πρέπει, ασφαλώς, να εξασφαλίσει για τις αντίστοιχες πρωτοβουλίες ένα καλό νομικό πλαίσιο και πρόσβαση στο επενδυτικό κεφάλαιο.

3.16.

Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην προστασία του περιβάλλοντος έχει, ως επί το πλείστον, τοπικό ή περιφερειακό προσανατολισμό. Εντούτοις, οι διαπραγματεύσεις της COP και η πληθώρα των πολιτικών συζητήσεων διεξάγονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε κανέναν άλλον τομέα δεν ισχύει περισσότερο η αρχή «σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά» όσο στο πεδίο της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής. Τα αποτελέσματα της δράσης της κοινωνίας των πολιτών δεν πρέπει να χαθούν στο παγκόσμιο πλαίσιο, αλλά θα πρέπει να είναι άμεσα, δηλαδή στον τόπο της δράσης, βιώσιμα, απτά και αντιληπτά.

3.17.

Για την ευρωπαϊκή πολιτική αυτό σημαίνει μεταβολή και εξέλιξη του τρόπου σκέψης: σύμφωνα με τη λογική της «κοινής εφαρμογής» (JI — Joint Implementation) και του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (CDM — Clean Development Mechanism) που θεσπίζονται στο πρωτόκολλο του Κιότο, οι τοπικές πρωτοβουλίες δεν μπορούν να επιτύχουν πολλά. Αυτό συνιστά ένα θεμελιώδες πρόβλημα: ενώ οι δράσεις των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών αναπτύσσονται τακτικά σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο, εντούτοις το ρυθμιστικό πλαίσιο θεσπίζεται ως επί το πλείστον σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι παρουσιάζεται ένα κενό μεταξύ αυτών των δύο επιπέδων.

3.18.

Η ενεργός δράση υπέρ της προστασίας του κλίματος μέσω των ενεργειών της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να αναπτύσσεται και να αναδεικνύεται επιτόπου ως δεύτερος ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα, διαφορετικά οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών δεν θα πρέπει να αναλαμβάνουν καμία δράση.

3.19.

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν εν προκειμένω οι περιφέρειες, οι δήμοι και οι κοινότητες. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει και αναγνωρίζει τις ποικίλες πρωτοβουλίες που έχουν ήδη αναληφθεί για τον συντονισμό αυτών των δραστηριοτήτων. Μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβάνεται η διάσκεψη «World Summit on Climate and Territories», το σύμφωνο των δημάρχων κ.λπ., πρωτοβουλίες οι οποίες μπορούν πλέον να στηριχθούν σε ποικίλες κρατικές ενισχύσεις.

3.20.

Η περιφερειακή ανάπτυξη και η φιλική προς το κλίμα ενεργειακή πολιτική θα μπορούσαν να αλληλοσυμπληρώνονται, εάν η αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας πραγματοποιούταν μέσω τοπικών ή περιφερειακών δομών, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο προστιθέμενη αξία από την επιτόπια αξιοποίηση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας και της βιομάζας. Ως εκ τούτου, η αύξηση της ποικιλομορφίας των παραγόντων είναι λογική, αλλά σε κανένα επίσημο έγγραφο της ΕΕ δεν εξετάζεται μέχρι στιγμής επαρκώς αυτή η εύλογη στρατηγική σύνδεση.

3.21.

Αυτό αποτελεί ένα καλό παράδειγμα που καταδεικνύει ότι η ΕΕ δεν αξιοποιεί επαρκώς το δυναμικό της κοινωνίας των πολιτών. Το σύμφωνο των δημάρχων θεωρείται πρωτίστως σημαντικός πυλώνας για την εφαρμογή των στόχων που έχει θέσει η ΕΕ. Ωστόσο, οι δυνατότητες που έχει το σύμφωνο για να λειτουργήσει ως πηγή κινήτρων για νέες πολιτικές πρωτοβουλίες δεν εκτιμούνται επαρκώς, ούτως αξιοποιούνται συστηματικά.

4.1.

Ο προτεινόμενος συνασπισμός θα εστιασθεί στα εξής πέντε καθήκοντα:

4.1.1.

Πρώτον, πρέπει να γίνει περισσότερο κατανοητό ποιες δράσεις για την προστασία του κλίματος προτίθενται να αναλάβουν και να εφαρμόσουν οι παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών σε διαφορετικούς ρόλους.

4.1.2.

Δεύτερον, πρέπει να αναγνωριστούν και να αρθούν τα διαρθρωτικά προβλήματα και οι φραγμοί που εμποδίζουν την επιτυχή εφαρμογή. Από αυτό προκύπτει επίσης η αποστολή για τους πολιτικούς παράγοντες να άρουν τα γραφειοκρατικά εμπόδια και τις περίπλοκες διαδικασίες που πρέπει να αναγνωριστούν ως καθοριστικής σημασίας για την έλλειψη δράσης ή για τη δυσχέρεια δράσης των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών. Με την ανακοίνωση «Νέα συμφωνία για τους καταναλωτές ενέργειας» (4), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποίησε ένα πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Σε καμία περίπτωση όμως αυτό δεν είναι αρκετό, διότι η ερμηνεία του όρου «παραγωγός-καταναλωτής» («prosumer») είναι πολύ στενή (5).

4.1.3.

Τρίτον, πρέπει να προβληθούν ακόμη περισσότερο τα παραδείγματα επιτυχίας.

4.1.4.

Τέταρτον, πρέπει να προσδιοριστούν οι όροι και οι παράγοντες που είναι καθοριστικοί για την επιτυχία.

4.1.5.

Πέμπτον, πρέπει να αναπτυχθεί ένα πολιτικό πλαίσιο που θα δημιουργεί τις απαραίτητες συνθήκες δράσης προκειμένου οι παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών να μπορούν να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν στρατηγικές δράσης για την προστασία του κλίματος. Η ανάπτυξη του πλαισίου δράσης θα πρέπει να αποτελέσει άμεσο καθήκον της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, καθότι για την υλοποίηση του πλαισίου δράσης απαιτείται τόσο η κοινή αντίληψη μεταξύ των υπευθύνων λήψης πολιτικών αποφάσεων σε ευρωπαϊκό, εθνικό και υποεθνικό επίπεδο όσο και η συντονισμένη δράση τους.

4.2.

Η εκτέλεση των καθηκόντων θα απαιτήσει πρόσθετη διοικητική υποστήριξη, με τις ακόλουθες ενέργειας να αποτελούν τη βάση των συζητήσεων που θα διεξαχθούν στο πλαίσιο του συνασπισμού πολιτικών φορέων, διοικητικών αρχών και κοινωνίας των πολιτών:

4.3.

Ο ρόλος των πολιτικών φορέων και των διοικητικών αρχών —ενδεχομένως και σε συνεργασία με την ΕΟΚΕ— θα εντοπίζεται στον συντονισμό του συνασπισμού και στην αντιμετώπιση των εμποδίων που έχουν εμφανιστεί και, ει δυνατόν, στην κατάργησή τους ή τουλάχιστον στην παροχή σαφών απαντήσεων σχετικά με τους λόγους για τους οποίους θεωρείται ότι ορισμένες πρωτοβουλίες δεν θα πρέπει να υλοποιηθούν.

4.4.

Μόνον εάν αναπτυχθεί ένα πλαίσιο δράσης το οποίο θα συνεκτιμά τους ποικιλόμορφους ρόλους των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών, θα αναγνωρίζει τους διαφορετικούς πόρους, θα λαμβάνει υπόψη τους παράγοντες επιτυχίας και θα δημιουργεί ένα ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο, θα μπορέσουν οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών να έχουν επίσης πρόσβαση σε κεφάλαια και σε περαιτέρω επενδυτικά μέσα. Αυτό είναι μέχρι στιγμής ένα σχετικό πρακτικό πρόβλημα το οποίο λαμβάνεται ελάχιστα υπόψη από τους φορείς χάραξης πολιτικής. Η συμφωνία του Παρισιού έχει τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις οι οποίες υπερβαίνουν κατά πολύ τους πόρους που διατίθενται από το «Παγκόσμιο Ταμείο για το Κλίμα» ύψους 100 δισεκατ. δολαρίων ετησίως.

4.5.

Ειδικά οι μικρές, τοπικές τράπεζες και άλλοι εξωτερικοί χρηματοδότες παρέχουν πίστωση σε πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών για την προστασία του κλίματος μόνο εάν είναι σχετικά ασφαλής η επαναχρηματοδότηση. Το πολιτικό πλαίσιο θα πρέπει να εκπληρώνει και αυτόν τον όρο —της ελάχιστα επισφαλούς επαναχρηματοδότησης επενδύσεων για την προστασία του κλίματος από παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών.

4.6.

Το πλαίσιο δράσης πρέπει να εξασφαλίζει μακροπρόθεσμη ασφάλεια σχεδιασμού και επενδύσεων. Η ανασφάλεια που απορρέει από τους διαρκείς πολιτικούς αποπροσανατολισμούς βλάπτει όσο τίποτα άλλο την αναγκαία συμμετοχή.

4.7.

Χρειάζονται εναλλακτικές επενδυτικές δυνατότητες σε έργα τοπικής δράσης των οποίων τις ευκαιρίες και τους κινδύνους θα μπορούν να εκτιμούν και να διαχειρίζονται οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών με βάση την προσωπική τους εμπειρία, π.χ. ως μέλη συνεταιρισμών. Εάν το ευρύ κοινό αναγνωρίζει ότι οι επενδύσεις τους «επανέρχονται στους ίδιους» και δεν καθίστανται ανώνυμες στο σύμπλεγμα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των μεγάλων επενδυτών, αυτό μπορεί επίσης να βελτιώσει την κλονισμένη πλέον εμπιστοσύνη που υπάρχει στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

4.8.

Εάν διαμορφωθεί ένα ισχυρό και σταθερό πλαίσιο, μπορεί να επιτευχθεί μια πιθανή οικονομική ανάπτυξη σε διαφορετικές οικονομικές δομές. Για τη νέα «ανάπτυξη», το κοινωνικό κεφάλαιο θα καταστεί το ίδιο σημαντικό με το οικονομικό κεφάλαιο. Η αλλοτρίωση της εργασίας εν μέρει θα καταπολεμηθεί λόγω της ανάπτυξης προσεγγίσεων που σχετίζονται με τον «παραγωγό-καταναλωτή» και ο καταμερισμός της εργασίας θα οργανωθεί ακόμη περισσότερο σε δομές κοινότητας. Εν προκειμένω, προκύπτει ένα τεράστιο δυναμικό κοινωνικής καινοτομίας, το οποίο είναι απαραίτητο για μια φιλόδοξη πολιτική για την προστασία του κλίματος. Προκύπτουν νέοι ρόλοι οι οποίοι, προς το παρόν, δεν περιγράφονται με μεγάλη σαφήνεια με όρους όπως παραγωγοί-καταναλωτές, πλατφόρμες και φορείς συγκέντρωσης. Ήδη στον όρο «παραγωγή-κατανάλωση» διαφαίνεται ένας ουσιαστικός παράγοντας επιτυχίας για έναν βιώσιμο τρόπο διαβίωσης και βιώσιμο επιχειρείν.

4.9.

Αυτή η νέα μορφή οικονομίας δεν αποτελεί ουτοπία, αλλά υφίσταται ήδη σε πολλές, κυρίως τοπικά οργανωμένες, πρωτοβουλίες για την προστασία του κλίματος και διαθέτει ακόμη και δυνατότητες κλιμάκωσης. Η κλιμάκωση, η μίμηση και η διάδοση είναι απολύτως αναγκαία στοιχεία όχι μόνο λόγω των φιλόδοξων στόχων για την προστασία του κλίματος. Αποτελούν πολύ περισσότερο προϋπόθεση για τη μείωση του κόστους της αλλαγής και την αποφυγή σύγκρουσης μεταξύ των στόχων για το κλίμα και των κοινωνικο-πολιτικών στόχων.

4.10.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι στη συμφωνία του Παρισιού κατοχυρώνεται ρητά η ανάγκη του δίκαιου μετασχηματισμού του εργασιακού κόσμου, όπως είχε ήδη αναδειχθεί και στη διάσκεψη της Λίμα για το κλίμα. Στο πλαίσιο του νέου οικονομικού μοντέλου πρέπει να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω ενός ισχυρού κοινωνικού διαλόγου και συλλογικών διαπραγματεύσεων στις οποίες οι επιχειρηματίες ευλόγως θα συμμετάσχουν και οι οποίες θα πλαισιωθούν από περιεχόμενα και δράσεις, π.χ. δράσεις για την επαγγελματική κατάρτιση των εργαζομένων με σκοπό την απόκτηση νέων δεξιοτήτων που απαιτούνται στο πλαίσιο της ενεργειακής και οικολογικής μεταλλαγής και μέτρα για την ενίσχυση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Και εδώ όμως απαιτείται ένα θετικό πλαίσιο δράσης. Διότι μόνον έτσι θα επιτραπεί στους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών να αντισταθμίσουν τις —αναπόφευκτες στο πλαίσιο του μετασχηματισμού— απώλειες για την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα στους κλάδους τους και να δημιουργήσουν οικονομική ανάπτυξη, η οποία θα είναι κοινωνική, βιώσιμη και δεν θα επιφέρει αποκλεισμούς.

21.10.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 389/28

Εισηγήτρια:

η κ. Laure BATUT

1)

αλλαγή της προσέγγισης της «οικονομίας της τρίτης ηλικίας» (silver economy), με υιοθέτηση της άποψης ότι η ψηφιακή τεχνολογία εξαλείφει το χάσμα της ηλικίας και ότι οι ηλικιωμένοι είναι ενεργοί παράγοντες της αλυσίδας αξίας και της ίδιας της ζωής τους·

2)

προώθηση της ψηφιακής ένταξης των ηλικιωμένων με στόχο την επιτυχή έκβαση της ψηφιακής μετάβασης και της δημογραφικής μετάβασης, με την ευκαιρία της συνάντησης των αρμόδιων για την απασχόληση, την κοινωνική πολιτική και την υγεία υπουργών της ΕΕ και των καταναλωτών, τον Ιούνιο του 2016, καθώς και της ευρωπαϊκής συνάντησης κορυφής με θέμα τους ηλικιωμένους, τον Δεκέμβριο του 2016·

3)

ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης διακυβέρνησης, χάρη στην ενσωμάτωση των ηλικιωμένων στην ψηφιακή ζωή με την ανάπτυξη αποτελεσματικών δημόσιων υπηρεσιών, εξοπλισμένων με τα κατάλληλα μέσα σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της τοπικής αυτοδιοίκησης, και εξαιρουμένων από τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού εξαμήνου·

4)

ορισμός μιας οριζόντιας ευρωπαϊκής ρήτρας «ισότητας για τους ηλικιωμένους», συνοδευόμενης από κίνητρα για την εφαρμογή της από τα αρμόδια για την ισότητα υπουργεία στα κράτη μέλη·

5)

συμμετοχή των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των ηλικιωμένων και της ΕΟΚΕ στις εργασίες της ομάδας ενδιαφερόμενων μερών για τη συνεργατική οικονομία, που επιθυμεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο·

6)

διευκόλυνση της πρόσβασης των ηλικιωμένων στην ψηφιακή τεχνολογία και αύξηση της προσβασιμότητας στην ψηφιακή τεχνολογία με την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, και άμεση ανάπτυξη της εκπαίδευσης και της διά βίου κατάρτισης των ηλικιωμένων, της προσαρμογής του υλικού και του λογισμικού και της καθοδήγησης, ώστε να είναι επιτυχής η ένταξη των ηλικιωμένων·

7)

ορισμός δεικτών για τον υπολογισμό του οικονομικού αντίκτυπου των ηλικιωμένων, της ποιότητας ζωής τους και των οφελών που απορρέουν από τις καινοτομίες·

8)

προώθηση της πρόσβασης των ηλικιωμένων σε ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανταλλαγής ορθών πρακτικών, που θα μπορούσε, λόγου χάρη, να είναι μια πλατφόρμα ονομαζόμενη «SENEQUE — Seniors Equivalent Erasmus» (αντίστοιχο του Erasmus για τους ηλικιωμένους)·

9)

αύξηση της εμπιστοσύνης, διάδοση των ευρωπαϊκών κανόνων σχετικά με την ψηφιακή τεχνολογία στους πολίτες χάρη στη δημοσίευσή τους υπό τη μορφή κώδικα και σε ενιαία ψηφιακή θυρίδα, με σεβασμό της πολυγλωσσίας·

10)

αναγνώριση σε όλα τα κράτη μέλη της πρόσβασης στο διαδίκτυο ως δικαιώματος καθολικής υπηρεσίας, που θα υπάγεται σε κριτήριο προσιτής τιμής, και —σε περίπτωση που οι τιμές συνιστούν εμπόδιο— ενθάρρυνση της διαμόρφωσης ρυθμιζόμενων τιμολογίων —ή ακόμη και ελεύθερης δωρεάν πρόσβασης σε συγκεκριμένους χώρους— για τους άπορους ηλικιωμένους·

11)

προώθηση των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), το όφελος των οποίων έγκειται στο ανθρώπινο κεφάλαιο, χάρη σε δωρεάν προγράμματα σπουδών για τους ηλικιωμένους που θα βαρύνουν τους κολοσσούς των ΤΠΕ στο πλαίσιο της πολιτικής τους για την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ), και τούτο σε όλα τα δημοτικά σχολεία της ΕΕ, εκτός σχολικού ωραρίου·

12)

κατάργηση των φραγμών που εμποδίζουν τους ηλικιωμένους να συνάπτουν τραπεζικά δάνεια·

13)

προώθηση «πολιτικής θητείας» για την καταπολέμηση του ψηφιακού αναλφαβητισμού.

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μια πρωτόγνωρη για τα ανθρώπινα δεδομένα πρόκληση, ήτοι τη χρονική σύμπτωση, αφενός, της μακροβιότητας του πληθυσμού και, αφετέρου, της γενίκευσης της ψηφιακής τεχνολογίας, έναν συνδυασμό που απαιτεί πραγματικές οικονομικές και κοινωνικές στρατηγικές.

2.2.

Έως το 2060 θα υπάρχουν, σύμφωνα με τις προβλέψεις [«The 2015 Ageing Report» (Έκθεση του 2015 για τη δημογραφική γήρανση), Ευρωπαϊκή Επιτροπή] δύο ηλικιωμένοι για έναν νέο, με τον αριθμό των πολύ ηλικιωμένων ατόμων να υπερβαίνει τον αριθμό των παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών: σύμφωνα με το κριτήριο της ενδιάμεσης ηλικίας (Eurostat), τα πρώτα κράτη που θα επηρεαστούν από το φαινόμενο αυτό είναι η Σουηδία, η Γερμανία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία, έπειτα, με απόκλιση ορισμένων ετών, το Βέλγιο, η Δανία, η Ιρλανδία και, εντέλει, όλα τα κράτη μέλη.

2.3.

Οι ηλικιωμένοι και οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα ως απειλή για τα συστήματα κοινωνικής προστασίας και ως ευκαιρία για τον κλάδο των αγαθών και των υπηρεσιών. Το 2011 η Ένωση δεσμεύτηκε υπέρ των «ενηλίκων» (1) και καθόρισε πέντε στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές, με στόχο μια οικονομία με άφθονες θέσεις εργασίας και τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της προσφοράς εκπαίδευσης και κατάρτισης ενηλίκων.

2.4.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι δεν υπήρχε άμεση αναφορά στους ηλικιωμένους.

2.5.

Τα μέλη της γενιάς του «baby boom» (όρος που αναφέρεται στις πολυπληθείς γενιές εκείνων που γεννήθηκαν αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), της πρώτης γενιάς που έζησε χωρίς πόλεμο στο κοινό της έδαφος, υπήρξαν, μαζί με τους γονείς τους, οι περισσότερο «φιλοευρωπαϊστές» στην ιστορία. Σήμερα, θεωρούνται πλέον «ηλικιωμένοι». Στο έγγραφο αναφοράς για τη συζήτηση, με τίτλο «Growing the European Silver Economy», του Φεβρουαρίου του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρεται στη βούληση να καλυφθούν οι ανάγκες των ατόμων άνω των 50 ετών. Η συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα μοιράζεται ενίοτε σε τρεις υπο-ομάδες: ενεργοί, ευάλωτοι, εξαρτώμενοι. Η ΕΟΚΕ υιοθετεί τον ορισμό αυτό, ο οποίος επιβεβαιώνει την πρότασή της να αλλάξει η αντιμετώπιση των «ηλικιωμένων»: πρόκειται για ενεργούς παράγοντες της οικονομικής ανάπτυξης.

2.6.

Δημογραφική γήρανση σημαίνει αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων επί του συνόλου του πληθυσμού, λόγω θνησιμότητας και μείωσης της γονιμότητας. Οι Ιάπωνες έχουν προνοήσει για το φαινόμενο της γήρανσης [«Étude comparative du marché des seniors français et japonais — Opportunités croisées» (Συγκριτική μελέτη της αγοράς ηλικιωμένων στη Γαλλία και την Ιαπωνία), David Barboni, Eurasiam, σειρά Management αριθ. 001, 2007]. Δημιούργησαν μια ειδική για τους ηλικιωμένους δυναμική κατανάλωσης στους τομείς της ευημερίας, της υγείας, των οικονομικών, των ασφαλίσεων, της διανομής και του τουρισμού. Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ), από την πλευρά τους, ενσωματώθηκαν στα αγαθά της αγοράς που αποβλέπουν στη βελτίωση της ζωής· απευθύνονται σε έναν ηλικιωμένο «καταναλωτή» στοχευμένων προϊόντων μάλλον, παρά σε έναν ηλικιωμένο «παράγοντα» της ψηφιακής κοινωνίας, εστιάζοντας έτσι στα βραχυπρόθεσμα οφέλη για τους παραγωγούς. Η προσέγγιση αυτή είναι σημαντική, αλλά απλουστευτική.

2.7.

Στην ΕΕ, τα μέλη της γενιάς του «baby boom» δεν έγιναν απλώς ηλικιωμένοι που καταναλώνουν αγαθά. Άνδρες και γυναίκες υπήρξαν μαζικά —για πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρώπης— φοιτητές, και έπειτα «ενεργοί» και «παραγωγικοί». Πολλοί από αυτούς έχουν τώρα την επιλογή να παραμείνουν ενεργοί στην εμπορική οικονομία ή στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία.

2.8.

Η συμμετοχή τους στις ΤΠΕ εκλαμβάνεται ενίοτε ως αργή και επίπονη. Ωστόσο, πολλές φορές ήταν οι πρώτοι που τις χρησιμοποίησαν και μάλιστα που δημιούργησαν καινοτομίες («The Seven Myths of Population Aging», Julika Erfurt κ.ά., άρθρο στο περιοδικό Accenture, Φεβρουάριος 2012). Το 2010 στη Γαλλία πάνω από το 16 % των νέων επιχειρήσεων συστάθηκαν από άτομα 50 ετών και άνω, και σχεδόν μία στις δύο εξ αυτών χρηματοδοτήθηκαν με ίδια κεφάλαια: επρόκειτο για ηλικιωμένους μισθωτούς, για αιτούντες εργασία, για επιχειρηματίες ακόμη εν ενεργεία ή ακόμη και για συνταξιούχους (άρθρο του κ. Yann Le Galès, Le Figaro, 27 Απριλίου 2012).

2.9.

Δεν έχει πολύ καιρό (μετά τη δήλωση και το διεθνές σχέδιο δράσης των Ηνωμένων Εθνών του 2002 για τη γήρανση και τη διακήρυξη του Συμβουλίου για το ευρωπαϊκό έτος Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών το 2012) που γίνεται λόγος στην Ένωση για την «οικονομία της τρίτης ηλικίας» (silver economy). Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί πως πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την «ευγηρία», κυρίως χάρη στις ΤΠΕ, ώστε να δοθεί στην Ένωση η δυνατότητα να διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο: η οικονομία της τρίτης ηλικίας μπορεί να οριστεί ως οι οικονομικές προοπτικές που ανοίγουν οι καταναλωτικές δαπάνες και οι δημόσιες δαπάνες που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού και με τις ανάγκες των ατόμων ηλικίας 50 ετών και άνω (ιστοσελίδα «Silver economy», Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

2.10.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ζητήματα της ευημερίας, της αυτονομίας και της εξάρτησης, καθώς και τα ζητήματα της αγοράς. Ωστόσο, οι ηλικιωμένοι Ευρωπαίοι αντιστοιχούν σε περίπου 125 εκατ. πολίτες· είναι ενεργοί παράγοντες της ζωής τους, της οικονομίας και της ανάπτυξης, και οι τεχνολογίες της πληροφορίας πρέπει να αποτελούν μέρος της ζωής τους στον ίδιο βαθμό που αποτελούν μέρος της ζωής των «ενεργών» πολιτών.

2.11.

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να τονίσει ότι απαιτείται μια προσέγγιση της προχωρημένης ηλικίας ως συνέχειας άλλων φάσεων της ζωής, χωρίς στεγανά, σύμφωνα με την οποία κάθε υγιής ηλικιωμένος θα μπορεί να διατηρήσει την πείρα και τις ψηφιακές του δεξιότητες και να μην διαχωρίζεται από το σύνολο των παραγόντων της αλυσίδας αξίας. Οι ηλικιωμένοι πρέπει να αντιμετωπίζονται μέσα από μια δυναμική προοπτική, χωρίς αποκλεισμούς, και όχι μόνο ως άτομα στο τελευταίο στάδιο της ζωής τους· οι δε ψηφιακές τεχνολογίες δεν πρέπει να περιορίζονται γι’ αυτούς στην «παροχή ιατροτεχνολογικής βοήθειας».

2.12.

Αυτό δεν θίγει με κανέναν τρόπο το δικαίωμα συνταξιοδότησης (άρθρα 25 και 34 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, άρθρα 153 και 156 της ΣΛΕΕ) ούτε τα συνταξιοδοτικά συστήματα, που διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών.

2.13.

Μια καθολική προσέγγιση χωρίς αποκλεισμούς θα μπορούσε να πείσει όλους τους Ευρωπαίους πολίτες «μεγαλύτερης ηλικίας» πως η ψηφιακή καινοτομία είναι κάτι που τους αφορά. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η ανάληψη ευθυνών σε όλα τα επίπεδα θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα στην Ένωση να διαδραματίσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που επιδιώκει στον τομέα της οικονομίας της τρίτης ηλικίας.

3.1.1.

Τα μέλη της γενιάς του «baby boom», που είναι πλέον μέλη της έξαρσης της δημογραφικής γήρανσης («papy boom»), έχουν ένα χρήσιμο εργαλείο στις αποσκευές τους: την επανάσταση των νέων τεχνολογιών. Είναι επιτακτική ανάγκη να κοιτάξουμε πέρα και έξω από τα όρια της «αγοράς» και να μην αφήσουμε κανέναν στο περιθώριο όσον αφορά τις γνώσεις και τη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας, καθώς η διασύνδεση είναι πανταχού παρούσα. Η ΕΕ αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην ανάγκη διαλειτουργικότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στις απαιτήσεις προστασίας σε κράτη μέλη με πολύ κατακερματισμένα πλαίσια· ωστόσο, οι ανακοινώσεις της Επιτροπής του Απριλίου του 2016 [COM(2016) 176, 178 και 179 final] αφορούν αποκλειστικά τεχνικές πτυχές και δεν πραγματεύονται τις κοινωνικές. Η ανακοίνωση της Επιτροπής του Ιουνίου 2016 με θέμα ««Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη» (COM(2016)381/2) και η πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για τη θέσπιση Εγγύησης Δεξιοτήτων (COM(2016) 382/2) αποσκοπούν στην απασχολησιμότητα και την παραγωγικότητα. Οι ηλικιωμένοι δεν αναφέρονται καθόλου, οι ψηφιακές τεχνολογίες ελάχιστα. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί πως η σύνοδος των υπουργών της ΕΕ του Ιουνίου και η σύνοδος κορυφής του Δεκεμβρίου, που θα ασχοληθούν με το θέμα των ηλικιωμένων, θα μπορέσουν να προωθήσουν την ψηφιακή ένταξη των ηλικιωμένων και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής και εργασίας τους, πράγμα που είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση των δύο μεταβάσεων: της ψηφιακής και της δημογραφικής.

3.1.2.

Για λόγους τόνωσης της συνοχής, απλούστευσης, και ευαισθητοποίησης των ηλικιωμένων και όλων των κατηγοριών του πληθυσμού, η ΕΟΚΕ ζητεί να δημοσιευτούν, με τη μορφή «κώδικα», όλα τα ήδη εγκεκριμένα κείμενα της ΕΕ που σχετίζονται με την ψηφιακή τεχνολογία, και να προβλεφθεί η δημιουργία ενιαίας ψηφιακής θυρίδας με σεβασμό της πολυγλωσσίας.

3.2.1.

Χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία, η μάθηση και η προορατικότητα είναι δυνατές, ιδίως μάλιστα όταν είναι κανείς ηλικιωμένος και έχει προβλήματα κινητικότητας. Η ψηφιακή τεχνολογία επιτρέπει την αποφυγή της «γκετοποίησης» και διευκολύνει τη μετάδοση των γνώσεων. Μπορεί να οδηγήσει στην αντιστροφή των δραστηριοτήτων καθοδήγησης μεταξύ γενεών και στην εξάλειψη του χάσματος λόγω ηλικίας.

3.3.1.

Η ΕΟΚΕ έχει εκδώσει πολλές γνωμοδοτήσεις σχετικά με τις τεχνικές, οικονομικές και κοινωνικές πτυχές των ψηφιακών εξελίξεων: οι υποδομές, τα δικαιώματα, το κόστος, η τηλεϊατρική, η ηλεκτρονική υγεία («e-health»), η ενεργός γήρανση, η εγκληματικότητα στον κυβερνοχώρο, οι έξυπνες πόλεις/η έξυπνη κινητικότητα/τα έξυπνα νησιά, η ουδετερότητα στο διαδίκτυο κ.λπ.

3.3.2.

Η Επιτροπή θα πρέπει να συμπεριλάβει όλες τις γενιές, χωρίς γεωγραφικό διαχωρισμό, και να προβεί σε μακροπρόθεσμες προβλέψεις (2060), καθώς η καμπύλη της γήρανσης (3) θα ανέβει με ταχείς ρυθμούς σε όλα τα κράτη μέλη.

3.3.3.

Στις ανακοινώσεις (4) της 19ης Απριλίου 2016, η Επιτροπή αναφέρει ότι θα ασχοληθεί με την τυποποίηση σε θέματα ΤΠΕ, που αποτελεί ζωτικό στοιχείο της ενιαίας αγοράς, με την ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων και με το υπολογιστικό νέφος.

3.3.4.

Η ολλανδική και η σλοβακική Προεδρία ζήτησαν από την ΕΟΚΕ διερευνητική γνωμοδότηση σχετικά με τις κοινωνικές συνέπειες: «Ο μεταβαλλόμενος χαρακτήρας των εργασιακών σχέσεων και η επίδρασή του στη διατήρηση ενός αξιοπρεπούς μισθού και ο αντίκτυπος των τεχνολογικών εξελίξεων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και στο εργατικό δίκαιο», την οποία και υιοθέτησε η ΕΟΚΕ στις 26 Μαΐου 2016.

3.3.5.

Στο ψήφισμά του της 19ης Ιανουαρίου 2016 με τίτλο «Προς μια νομοθετική πράξη για την ψηφιακή ενιαία αγορά» (σημείο 80), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενθαρρύνει την Επιτροπή «να συγκροτήσει ομάδα ενδιαφερομένων η οποία θα είναι επιφορτισμένη με την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών στον τομέα της συνεργατικής οικονομίας», την οποία η ΕΟΚΕ ονομάζει επίσης «οικονομία του διαμοιρασμού», και η οποία, σε μεγάλο βαθμό, δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την ψηφιακή τεχνολογία· η εκπροσώπηση της κοινωνίας πολιτών αποτελεί τυπική περίπτωση έργου που μπορούν να εκπληρώσουν οι ηλικιωμένοι. Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να συμμετάσχει σε αυτή την πρωτοβουλία.

3.4.1.

Η έλευση των μαζικών δεδομένων, του υπολογιστικού νέφους, του διαδικτύου των πραγμάτων, της τρισδιάστατης εκτύπωσης και άλλων τεχνολογιών που εμφανίστηκαν με την ξαφνικότατη εξάπλωση του διαδικτύου στη σύγχρονη ζωή, επέφερε μεγάλους φόβους που εξακολουθούν να είναι ευρέως διαδεδομένοι· οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευαίσθητοι σε αυτούς από τους νέους που γεννήθηκαν στην ψηφιακή εποχή, και προσκρούουν στις ακόλουθες αναστολές:

3.4.2.

Η ΕΟΚΕ, όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «θεωρεί ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών και των επιχειρήσεων στο ψηφιακό περιβάλλον έχει ζωτική σημασία για την πλήρη απελευθέρωση της καινοτομίας και της ανάπτυξης στην ψηφιακή οικονομία».

3.4.3.

Η κρίση και τα έκτακτα μέτρα ενισχύουν την αίσθηση κινδύνου για τις ελευθερίες και υπερβολικής παρακολούθησης, καθώς και τους φόβους απέναντι στους κινδύνους της εγκληματικότητας στον κυβερνοχώρο.

3.4.4.

Τα κείμενα προστασίας που υπάρχουν στα κράτη μέλη και σε ενωσιακό επίπεδο δεν είναι αρκετά γνωστά. Θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν, χωρίς να τρομοκρατηθούν, οι ομάδες εκείνες του πληθυσμού για τις οποίες το σχολείο δεν επιτελεί πλέον τον ρόλο του, να ενημερωθούν και να καταρτιστούν, ώστε να επιτευχθεί πρόοδος και να μετριαστεί η ασυμμετρία πληροφόρησης μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων, που είναι σχεδόν πάντα ξένες, και των πολιτών που χρησιμοποιούν τις τεχνολογίες.

3.5.1.2.1.

Μέσα από μια συνολική θεώρηση, μια νέα διακυβέρνηση θα μπορούσε να καθιερώσει ενεργό αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών και βιωσιμότητα στον κοινωνικό τομέα.

3.5.1.3.1.

Ειδικά κονδύλια (έρευνα, ευρυζωνικά δίκτυα, τεχνητή νοημοσύνη), καθώς και πόροι από τα διαρθρωτικά ταμεία και ειδικά προγράμματα απευθύνονται στην ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας. Ωστόσο, οι αναγκαίες επενδύσεις για τη διατήρηση της κυρίαρχης θέσης της ΕΕ δεν έχουν υπολογιστεί· θα πρέπει να εκτιμηθεί το κόστος για την κάλυψη των αναγκών του ευρωπαϊκού πληθυσμού, από τη στοιχειώδη εκπαίδευση έως τη γήρανση, συμπεριλαμβανομένης της διά βίου μάθησης. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι χρηματοδοτήσεις αυτές δεν θα υπάγονται στους κανόνες δημοσιονομικής λιτότητας. Τέλος, επείγουσα ανάγκη συνιστά η άρση των εμποδίων που περιορίζουν την πρόσβαση των ηλικιωμένων στην ιδιωτική χρηματοδότηση (τραπεζικά δάνεια) (6).

3.5.1.3.2.

Η Επιτροπή προτείνει συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ). Η ΕΟΚΕ είναι επιφυλακτική, καθώς ο κίνδυνος είναι σε κάθε περίπτωση ο ίδιος: ο ιδιωτικός τομέας συμμετέχει μόνον εφόσον εκτιμά πως θα υπάρξει όφελος, το κόστος των τόκων αυξάνει το δημόσιο χρέος και, εντέλει, ένα κομμάτι του δημόσιου τομέα ιδιωτικοποιείται.

3.6.1.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη διατυπώσει την άποψη ότι η πρόσβαση στο διαδίκτυο πρέπει να θεωρείται δικαίωμα καθολικής υπηρεσίας, και έχει τονίσει ότι πρέπει να είναι οικονομικά προσιτή, ως μέσο καταπολέμησης των κοινωνικών και γεωγραφικών ανισοτήτων. Η δημιουργία δημόσιων χώρων για τους ηλικιωμένους με ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο θα μπορούσε να συμβάλει στον στόχο αυτόν.

Οι δημόσιες υπηρεσίες πρέπει ασφαλώς να ενσωματώσουν τις προβληματικές που αφορούν τους ηλικιωμένους: μεταφορές, υγεία, ταχυδρομείο, υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (ΥΚΩ), υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ), κοινωνικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (ΚΥΚΩ), κοινωνικές υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΚΥΓΟΣ) κ.λπ.

3.6.2.

Οι εθνικές και οι περιφερειακές αρχές πρέπει να μεριμνήσουν ώστε οι ηλικιωμένοι να αποκτήσουν νέες συνήθειες προστασίας και ασφάλειας των ψηφιακών δεδομένων. Το αδιαχώριστο της κοινωνικής και της ψηφιακής ένταξης γίνεται ολοένα πιο απαραίτητο όσο αυξάνεται η απώλεια αυτονομίας. Το επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης μπορεί να προωθήσει την εξέλιξη προς την κατεύθυνση αυτή, λόγω εγγύτητας. Η ΕΟΚΕ προτείνει την καθιέρωση «πολιτικής θητείας» για την καταπολέμηση του ψηφιακού αναλφαβητισμού.

3.6.3.

3.6.4.

Ένταξη των ηλικιωμένων: Θα έπρεπε να αποτελεί ευθύνη των κρατών μελών η ενημέρωση των πολιτών τους για όλες τις δυνατότητες ψηφιακής κατάρτισης που προσφέρουν στους ηλικιωμένους. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με εκστρατείες ευαισθητοποίησης από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ).

3.6.4.2.

Οι ηλικιωμένοι πρέπει να αποκτήσουν ψηφιακές γνώσεις ή να διατηρήσουν τις ψηφιακές τους γνώσεις. Η δράση των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), αν και σημαντική, δεν αρκεί. Οι ηλικιωμένοι χρειάζονται αναγνώριση των προσόντων τους και παρακολούθηση προγραμμάτων διά βίου μάθησης. Για παράδειγμα, στη Σλοβακία, υπάρχουν 18 πανεπιστήμια τρίτης ηλικίας και πολλές ακαδημίες για τους λιγότερο μορφωμένους ηλικιωμένους.

3.6.4.3.

Μέσω της μαθητείας και του «ψηφιακού γραμματισμού»: η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για την προώθηση της εκπαίδευσης (7) σχετικά με τα μέσα επικοινωνίας και το διαδίκτυο για όλους τους πολίτες της Ένωσης, ιδίως δε για τα ευάλωτα άτομα, και χαιρετίζει τη δημιουργία, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, του «μεγάλου συνασπισμού για την ψηφιακή απασχόληση». Τονίζει ότι στις δράσεις κατάρτισης συμμετέχουν πολλοί παράγοντες.

3.6.4.4.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η Επιτροπή θα μπορούσε να επωφεληθεί εάν συνεργαζόταν με τα κράτη μέλη και τα πανεπιστήμια σχετικά με τις ανάγκες δεξιοτήτων των ηλικιωμένων και με τα μέσα αντιμετώπισής τους, παραδείγματος χάρη, τη δημιουργία θεσμικών δεσμών με τα πανεπιστήμια για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ηλικιωμένων σε διαδικτυακά μαθήματα (MOOC — massive open online course, ανοικτά μαζικά διαδικτυακά μαθήματα).

3.6.5.

3.6.5.1.

Η ΕΟΚΕ, όπως και το Κοινοβούλιο (8), αναγνωρίζει την ανάγκη «να αρθούν τα στερεότυπα» και επισημαίνει «το σημαντικό δυναμικό των γυναικών στο πεδίο της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας, καθώς και τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στον ψηφιακό μετασχηματισμό», φιλοδοξεί δε στην «ενσωμάτωσή τους και τη συμμετοχή τους στην κοινωνία της πληροφορίας»· η ΕΟΚΕ γνωρίζει πως οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας συχνά αναγκάστηκαν να υποστούν μια διακοπτόμενη επαγγελματική σταδιοδρομία και ότι αντιμετωπίζουν περισσότερο από τους άντρες συνθήκες φτώχειας μετά τη συνταξιοδότησή τους. Το γεγονός αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη λήψη μέτρων που αποσκοπούν στην ένταξη των γυναικών στον ψηφιακό κόσμο των ηλικιωμένων.

3.6.5.2.

Επίσης, «αναγνωρίζει τη δυνατότητα της ψηφιακής ενιαίας αγοράς να εξασφαλίσει την πρόσβαση και τη συμμετοχή όλων των πολιτών, περιλαμβανομένων των ατόμων με ειδικές ανάγκες, των ηλικιωμένων, των μειονοτήτων και άλλων πολιτών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, όσον αφορά όλες τις πτυχές της ψηφιακής οικονομίας»  (9), όμως θα προτιμούσε οι «ηλικιωμένοι» να εξακολουθήσουν να αντιμετωπίζονται ως οικονομικοί παράγοντες χωρίς να στιγματίζονται και να εξομοιώνονται όλοι με άτομα «με ειδικές ανάγκες».

3.6.5.3.

Η ΕΟΚΕ έχει ταχθεί υπέρ της πρότασης οδηγίας για την προσβασιμότητα (10), εκφράζει, όμως, τη λύπη της για την αργοπορία ως προς την κατάρτισή της, καθώς και για τη μη επικύρωση της συνθήκης του Μαρακές. Όσον αφορά την ψηφιακή τεχνολογία, με τον όρο «προσβασιμότητα» νοείται τόσο η προσβασιμότητα σε υλικό (hardware) όσο και η προσβασιμότητα σε λογισμικά (software): η ΕΟΚΕ ζητεί ευκολότερο χειρισμό για τους ηλικιωμένους, καθώς και καλύτερα προσαρμοσμένα και πολύγλωσσα λογισμικά και δημόσιους ψηφιακούς χώρους που να δημιουργούν δεσμούς μεταξύ ατόμων. Οι κοινωνικοί δεσμοί είναι ζωτικής σημασίας για τα ευάλωτα άτομα.

3.6.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να προστεθεί μια πτυχή για τους ηλικιωμένους στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus+. Θα μπορούσε να είναι μια πλατφόρμα ανταλλαγής ορθών πρακτικών, με την ονομασία, για παράδειγμα «SENEQUE — Seniors Equivalent Erasmus» (αντίστοιχο του Erasmus για τους ηλικιωμένους).

3.6.7.

Ενθάρρυνση της δημιουργικότητας και της καινοτομίας σε όλες τις ηλικίες μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, καθώς οι ηλικιωμένοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες τους και οι πλέον κατάλληλοι για να υποστηρίξουν τα άτομα που παρέχουν φροντίδα και τους εκπροσώπους ενδιαφερόμενων ενώσεων.

—

Η ΕΟΚΕ προτείνει μια ΣΔΙΤ, το όφελος της οποίας έγκειται στο ανθρώπινο κεφάλαιο, χάρη σε δωρεάν μαθήματα που θα εντάσσονται στο πλαίσιο της πολιτικής ΕΚΕ των ίδιων των κολοσσών των ΤΠΕ: θα επιχορηγούν τους υπαλλήλους που βγαίνουν στη σύνταξη και θα προσφέρουν τα μαθήματα αυτά σε όλους τους ηλικιωμένους, σε κάθε δημόσιο σχολείο των κρατών μελών, εκτός σχολικού ωραρίου.

—

Στην ΕΕ υπάρχει έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων (900 000 θέσεις εργασίας προς κάλυψη) (11). Η επιμόρφωση των εργαζόμενων μεγαλύτερης ηλικίας θα μπορούσε να συντελέσει στη βελτίωση της κατάστασης, η οποία πρέπει να εκτιμηθεί σε συνάρτηση με τον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η ενθάρρυνση της ψηφιακής επιχειρηματικότητας, της κατάρτισης και των νέων επιχειρήσεων, καθώς και η ανάπτυξη ικανοτήτων και ευημερίας για όλους απαιτεί αξιόλογες δημόσιες επενδύσεις.

—

Σε μια συγκυρία μαζικής ανεργίας, η οικονομία 4.0 επιτρέπει στους ηλικιωμένους να συγκροτούν δίκτυα και να δημιουργούν νέες επιχειρήσεις, καθώς και βιώσιμες θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας που δεν μπορούν να μετεγκατασταθούν, όπως είναι οι θέσεις παροχής φροντίδας σε άτομα και οι θέσεις που σχετίζονται με την υγεία, με την υποστήριξη της αυτονομίας ή με τις πολιτικές πρόληψης (12).

—

Η ΕΕ, ενώπιον των μορφών συνεργατικής οικονομίας, δεν αναφέρει ξεκάθαρα την τοποθέτησή της επί της αρχής σχετικά με τις περιπτώσεις κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης και τη συμβατότητά τους με τον στόχο της «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς», ενώ ολοένα μεγαλύτερο μέρος του σχετικού εργατικού δυναμικού βρίσκεται εκ των πραγμάτων εκτός νόμου από άποψη εργατικού δικαίου. Οι μεγαλύτερης ηλικίας πληθυσμοί κινδυνεύουν να πληγούν περισσότερο από τους υπολοίπους, λόγω της επιρροής της ψηφιοποίησης στην κοινωνική συνοχή.

3.8.1.

Η ψηφιακή τεχνολογία επιτρέπει ταυτόχρονη προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω και από κάτω προς τα πάνω όσον αφορά τις κοινωνικές σχέσεις, και ιδιαίτερα την «τρίτη ηλικία».

3.8.2.

Η συνεργατική οικονομία μπορεί να προσεγγίσει τα άτομα μεταξύ τους, με τρόπους μάθησης που ευνοούν όλες τις μορφές ευφυΐας, με καινοτόμες λύσεις υγείας που επιτρέπουν στα άτομα με αναπηρία ή στα ηλικιωμένα άτομα να συμμετέχουν πλήρως στο κοινωνικό σώμα και να είναι ευέλικτα κι ας μην μπορούν να είναι ευκίνητα («ubiquitous»).

3.8.3.

Εντούτοις, αποδομεί τις εργασιακές σχέσεις. Μαζί με τη γήρανση, η ψηφιακή τεχνολογία ανατρέπει αυτό που οδήγησε, από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εντεύθεν, στη συνοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών: τα συστήματα αλληλεγγύης, που λειτουργούσαν ως αποσβεστήρες κρίσεων (όπως συνέβη το 2008).

3.8.4.

Η εξάρτηση των εργαζομένων αποσταθεροποιείται από την επανάσταση 4.0, από τις δραστηριότητες σε δίκτυο, από την υπερβολική αύξηση των ηλικιωμένων και από την εξασθένιση των «συνόρων»· ταυτόχρονα, περίπου 10 % των e-ηλικιωμένων είναι συνδεδεμένοι αλλά φτωχοί, και θα μπορούσαν να ξαναγίνουν «γέροι», ανίκανοι να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους (πυρηνικές οικογένειες), όπως τους περασμένους αιώνες. Είναι, επομένως, δυνατή η πραγματοποίηση των μεταβάσεων με τη μετάδοση γνώσεων;

3.8.5.

Για την ύπαρξη μιας ψηφιακής κοινωνικής οικονομίας της αγοράς χωρίς αποκλεισμούς (13) έχει ουσιώδη σημασία η διατήρηση των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Η θεμελίωσή τους σε άλλα στοιχεία πέραν της μισθωτής εργασίας, με παράλληλη αποφυγή των αστάθμητων κινδύνων των συνταξιοδοτικών ταμείων, θα είναι αναπόφευκτη μέχρι το 2060: θα πρέπει να εξεταστεί σε βάθος η βάση των κοινωνικών εισφορών και η αναδιανομή του πλούτου, ώστε να προετοιμαστεί η νοοτροπία του κοινού για τις αλλαγές.

21.10.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 389/35

Εισηγητής:

ο κ. Antonio LONGO

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού για την Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών (ΕΠΠ), επαναλαμβάνει την κεντρική θέση των πολιτών στο ευρωπαϊκό εγχείρημα και την ικανότητα του εν λόγω μέσου να συμβάλλει στον περιορισμό του δημοκρατικού ελλείμματος, με την υποστήριξη της ενεργού συμμετοχής του πολίτη στα κοινά και της συμμετοχικής δημοκρατίας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις θέσεις που έχουν ήδη λάβει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή των Περιφερειών και η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια και θεωρεί ότι δεν έχουν ακόμη αναδειχθεί όλες οι δυνατότητες της ΕΠΠ, εξαιτίας ενός κανονισμού του οποίου ζητείται η αναθεώρηση.

1.3.

Μάλιστα, η ΕΟΚΕ έχει διαπιστώσει σημαντικά τεχνικά, νομικά και γραφειοκρατικά προβλήματα, καθώς και την καταφανή υπερσυσσώρευση αρμοδιοτήτων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με συνέπεια να εμποδίζεται η πλήρης διάδοση, εφαρμογή και συνέχιση μιας επιτυχούς πρωτοβουλίας.

1.4.

Για την αναθεώρηση του εν λόγω κανονισμού, η ΕΟΚΕ προτείνει τα ακόλουθα μέτρα:

1.4.1.

Να επιτρέπεται στις επιτροπές πολιτών να ξεκινούν τη συγκέντρωση δηλώσεων υποστήριξης σε ημερομηνία της επιλογής τους.

1.4.2.

Να χορηγηθεί νομική αναγνώριση στις επιτροπές πολιτών, έτσι ώστε να περιορίζεται η ποινική ευθύνη των διοργανωτών σε περιπτώσεις δόλου και σοβαρού παραπτώματος, σύμφωνα με το υπόδειγμα της οδηγίας 2008/99/ΕΚ σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου.

1.4.3.

Να δημιουργηθεί μια μονοαπευθυντική υπηρεσία σε διαδικτυακή ή υλική μορφή, μέσω της οποίας θα μπορούν οι πολίτες να λαμβάνουν πληροφορίες και καθοδήγηση όσον αφορά την παρουσίαση πρωτοβουλιών.

1.4.4.

Να εξεταστούν οι προτάσεις που αποσκοπούν στη μείωση του ελαχίστου ορίου ηλικίας για την υποστήριξη και τη συμμετοχή σε μια ΕΠΠ, όπως ζητήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών.

1.4.5.

Να βρεθεί λύση στην προφανή σύγκρουση συμφερόντων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με διαχωρισμό των ιδιοτήτων του «θεσμικού ιθύνοντος» και του «κριτή». Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ, επαναλαμβάνοντας ότι είναι διατεθειμένη να συνεχίσει να δραστηριοποιείται στις ήδη αναληφθείσες δράσεις, αποτελεί φυσικό υποψήφιο να αναλάβει χρέη διαμεσολαβητή και θεσμικού ιθύνοντος.

1.4.6.

Να διασφαλιστεί η κατάλληλη συνέχιση των επιτυχών πρωτοβουλιών με την έκκληση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είτε να εκπονεί νομοθετική πρόταση εντός 12 μηνών από το πέρας της εκστρατείας, είτε να προβαίνει σε ικανοποιητική αιτιολόγηση της απόφασής της να μην υποβάλει καμία πρόταση. Ελλείψει πρότασης, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ασκήσει πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή δυνάμει του άρθρου 225 της ΣΛΕΕ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η αντιμετώπιση ορισμένων προβλημάτων δεν απαιτεί την αναθεώρηση του κανονισμού και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να επιλυθούν άμεσα για να μην αποθαρρύνονται οι πιθανοί διοργανωτές πρωτοβουλιών. Για να καταστεί το συγκεκριμένο μέσο πιο αποτελεσματικό και εύχρηστο, η ΕΟΚΕ επιδιώκει την πραγματοποίηση των ακόλουθων πρωτοβουλιών:

1.5.1.

Για να καταστεί πιο διαφανής η διαδικασία καταχώρισης, πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ακολουθεί σαφείς και απλές διαδικασίες και να παρέχει αναλυτικές απαντήσεις και πιθανές λύσεις στην περίπτωση πρωτοβουλιών που κρίνονται μη επιλέξιμες, έτσι ώστε να μπορούν οι επιτροπές πολιτών να τις τροποποιούν και να τις υποβάλλουν εκ νέου.

1.5.2.

Πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με τα κράτη μέλη για την απλοποίηση, τη μείωση και την εναρμόνιση των συστημάτων των εθνικών κανόνων για τη συλλογή δεδομένων. Προτείνεται συγκεκριμένα να περιοριστούν οι απαιτήσεις για την επίδειξη προσωπικών εγγράφων ταυτότητας και να παρέχεται η δυνατότητα σε όλους τους πολίτες να υπογράφουν πρωτοβουλίες από τις χώρες στις οποίες κατοικούν.

1.5.3.

Πρέπει να διατίθεται σε μόνιμη, πλέον, βάση το δωρεάν λογισμικό για τη διαδικτυακή συγκέντρωση δηλώσεων υποστήριξης (OCS) (1) με σκοπό την απλοποίηση της συλλογής και καταχώρισης των δηλώσεων υποστήριξης και την επαλήθευσή τους από τις εθνικές αρχές. Επίσης, ελπίζεται ότι σε αυτό το μέσο θα έχουν εύκολη πρόσβαση και τα άτομα με αναπηρίες.

1.6.

Για λόγους ευρύτερης διάδοσης και παγίωσης της ΕΠΠ, η ΕΟΚΕ εισηγείται τα εξής:

1.6.1.

Περαιτέρω πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση των πολιτών ως προς το μέσο της ΕΠΠ με ειδικές ενημερωτικές εκστρατείες, που θα επιτρέπουν στις επιτροπές πολιτών να ενημερώνουν τους υπογράφοντες για τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί και, κυρίως μέσω της μεγαλύτερης δέσμευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά τη δημοσίευση της συνέχειας που δόθηκε στις επιτυχημένες πρωτοβουλίες.

1.6.2.

Κατοχύρωση της πολυγλωσσίας και αναζήτηση νέων τρόπων διασύνδεσης της ηλεκτρονικής συγκέντρωσης υπογραφών με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης, με σκοπό την επίτευξη ολοένα και ευρύτερου κοινού.

1.6.3.

Να επιτρέπεται, καταρχήν, σε κάθε πολίτη της ΕΕ να διοργανώνει μια ΕΠΠ, με εξασφαλισμένη τη δυνατότητα ανάληψης των βασικών δαπανών της εκστρατείας στην περίπτωση που η ΕΠΠ είναι επίσημα καταχωρισμένη.

1.7.

Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ενός θεσμικού φόρουμ Συμμετοχής των Ευρωπαίων πολιτών, με τη φιλοδοξία να εξελιχθεί σε ένα μόνιμο βήμα συζήτησης και προβληματισμού στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά το πρότυπο του Ευρωπαϊκού φόρουμ για τη Μετανάστευση και με βάση την ήδη συντελεσθείσα πρόοδο όσον αφορά την «Ημέρα της Ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών». Το θέμα θα μπορούσε να είναι αντικείμενο μιας ειδικής και λεπτομερέστερης πρότασης σε προσεχή ειδική γνωμοδότηση πρωτοβουλίας.

2.1.

Το δικαίωμα της ΕΠΠ θεσπίστηκε στη Συνθήκη της Λισαβόνας (2) ως καινοτόμο μέσο διεθνικής συμμετοχικής δημοκρατίας. Παρέχει δε τη δυνατότητα σε ένα εκατ. πολίτες της ΕΕ από τουλάχιστον επτά κράτη μέλη, να ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει τη θέσπιση νομοθεσίας για θέματα της αρμοδιότητας της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στην ενωσιακή διαδικασία λήψης αποφάσεων, αφού τους παρέχεται το έμμεσο δικαίωμα ανάληψης νομοθετικής πρωτοβουλίας.

2.2.

Οι κανόνες και οι διαδικασίες που διέπουν την ΕΠΠ περιγράφονται σε κανονισμό της ΕΕ που εκδόθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2011 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Απριλίου 2012 (3).

2.3.

ΕΠΠ μπορούν να αναλάβουν ή/και να υπογράψουν όλοι οι ευρωπαίοι πολίτες που έχουν συμπληρώσει το όριο ηλικίας που τους παρέχει δικαίωμα ψήφου στις ευρωεκλογές (4). Οι οργανώσεις δεν μπορούν να αναλαμβάνουν τέτοιες πρωτοβουλίες· μπορούν, ωστόσο, να τις προάγουν ή να τις υποστηρίζουν, υπό την προϋπόθεση ότι το πράττουν με απόλυτη διαφάνεια.

2.4.

Η προβλεπόμενη διαδικασία της ΕΠΠ μπορεί να συνοψιστεί στις εξής τρεις φάσεις:

2.4.1.

Η φάση εκκίνησης συνίσταται στη συγκρότηση μιας «επιτροπής πολιτών» (5), στην επίσημη καταχώριση της πρωτοβουλίας (6), υπό την αίρεση της αξιολόγησης της επιλέξιμότητάς της από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (7), και στην πιστοποίηση του συστήματος διαδικτυακής συλλογής υπογραφών (8).

2.4.2.

Στη φάση της συλλογής πρέπει να συγκεντρωθούν ένα εκατ. «δηλώσεις υποστήριξης» (υπογραφές) σε μέγιστη περίοδο 12 μηνών και σε τουλάχιστον επτά χώρες της ΕΕ (9). Το αποτέλεσμα αυτό πρέπει να πιστοποιηθεί από τις αρμόδιες εθνικές αρχές (10).

2.4.3.

Στη φάση της υποβολής, η πρωτοβουλία εξετάζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατόπιν συνάντησης με τους διοργανωτές και δημόσιας ακρόασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προθεσμία τριών μηνών για να απαντήσει με ειδική ανακοίνωση και να αποφασίσει εάν θα εγκρίνει την πρόταση, ενεργοποιώντας τη νομοθετική διαδικασία.

3.1.

Έως σήμερα, περισσότερα από 6 εκατ. ευρωπαίοι πολίτες έχουν υπογράψει τουλάχιστον μία ΕΠΠ. Παρόλο που έχουν υποβληθεί 56 πρωτοβουλίες, μόνο 36 έχουν καταχωριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκ των οποίων μόνο τρεις έχουν συγκεντρώσει τουλάχιστον 1 εκατ. υπογραφές (11). Καμία επιτυχής πρωτοβουλία δεν έχει οδηγήσει μέχρι στιγμής σε νέα νομοθετική πρόταση, αν και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε υπόψη της τη θέση της κοινής γνώμης για συγκεκριμένα θέματα.

3.2.

Οι σημαντικές τεχνικές, νομικές και γραφειοκρατικές δυσκολίες που συναντούν οι διοργανωτές και το περιορισμένο νομοθετικό αντίκρυσμα των επιτυχών πρωτοβουλιών έχουν υπονομεύσει ριζικά την αξιοπιστία του μέσου της ΕΠΠ. Τούτο είναι σαφές από τη δραστική μείωση των καταχωρισμένων πρωτοβουλιών, από 16 το 2012 σε 5 το 2015 (12), καθώς και από τον αριθμό των δηλώσεων υποστήριξης που συγκεντρώθηκαν, δηλαδή από περισσότερα από 5 εκατ. το 2012 σε μερικές χιλιάδες το 2015 (13).

3.3.

Σε αυτά τα τέσσερα χρόνια, πολλοί διοργανωτές και εκπρόσωποι της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών (14) έχουν καταγγείλει τις αδυναμίες και τη δυσκαμψία ενός μέσου το οποίο, σύμφωνα με τις προθέσεις των εμπνευστών του, θα έπρεπε να είναι σαφές, απλό και εύχρηστο. Μάλιστα, ο εν λόγω προσανατολισμός επιβεβαιώθηκε σε δημόσια ακρόαση που διοργανώθηκε από την ΕΟΚΕ στις 22 Φεβρουαρίου 2016.

3.4.

Τον Φεβρουάριο του 2015, τρία χρόνια μετά την έναρξη ισχύος της ΕΠΠ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπέβαλε μελέτη (15) με θέμα την εφαρμογή του κανονισμού, ζητώντας την αναθεώρησή του. Τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης ενσωματώθηκαν τον Οκτώβριο του 2015 σε ένα ψήφισμα (16) με το οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαβίβασε επισήμως το εν λόγω αίτημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή με σαφείς και ακριβείς προτάσεις.

3.5.

Η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, κατόπιν διακρίβωσης τόσο της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας της διαδικασίας της ΕΠΠ όσο και του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατήρτισε τον Μάρτιο του 2015 11 κατευθυντήριες γραμμές με στόχο τη βελτίωση της ΕΠΠ (17).

3.6.

Η Επιτροπή των Περιφερειών υιοθέτησε, τον Οκτώβριο του 2015, γνωμοδότηση στην οποία επίσης τάσσεται υπέρ της ταχείας και ουσιαστικής αναθεώρησης του κανονισμού (18).

3.7.

Ανταποκρινόμενη στα πολυάριθμα αιτήματα για τροποποίηση του κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον Απρίλιο του 2015, όπως προβλέπεται στον κανονισμό, έκθεση (19) σχετικά με τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν μέχρι σήμερα και, στη συνέχεια, τον Φεβρουαρίου του 2016 έκθεση (20) με θέμα τη συνέχεια που δόθηκε στις προτάσεις που είχε υποβάλει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και στις δύο περιπτώσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ αναγνωρίζει ποικίλες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι οργανωτές ΕΠΠ και δέχεται τη δυνατότητα βελτίωσης της εφαρμογής του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου, αρνήθηκε επανειλημμένα κάθε δυνατότητα έγκαιρης αναθεώρησης του ισχύοντος κανονισμού.

3.8.

Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τους διοργανωτές και τους εκπρόσωπους της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών ότι, παρά την επίτευξη κάποιων θετικών αποτελεσμάτων, η ΕΠΠ απέχει ακόμα πολύ από την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ως πρόταση πολιτικής και όσον αφορά την ενεργό συμμετοχή των πολιτών.

3.9.

Τα κύρια προβλήματα που εντόπισαν ομόφωνα τα θεσμικά όργανα και τα ενδιαφερόμενα μέρη είναι τα εξής:

3.9.1.

Έλλειψη γνώσεων και εξοικείωσης των πολιτών και των εθνικών θεσμικών οργάνων ως προς το μέσο της ΕΠΠ (21).

3.9.2.

Οι επιτροπές πολιτών αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια τεχνικής, νομικής και γραφειοκρατικής φύσης, όσον αφορά την καταγραφή και τη συγκέντρωση των δηλώσεων υποστήριξης, με συνέπεια να τίθεται εν αμφιβόλω η επιτυχία της ίδιας της πρωτοβουλίας.

3.9.3.

Οι πολίτες που σκόπευαν να υπογράψουν μια πρωτοβουλία έχουν αντιμετωπίσει πολυάριθμες δυσκολίες που απορρέουν από την εκάστοτε εθνική νομοθεσία για την επεξεργασία των δεδομένων.

3.9.4.

Εξάλλου, οι λίγες επιτυχημένες πρωτοβουλίες δεν λήφθηκαν υπόψη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά την εκπόνηση νέων νομοθετικών προτάσεων αλλά μόνο για νομοθετικές πρωτοβουλίες που έμμεσα συνδέονται με αυτές.

3.10.

Πιο συγκεκριμένα, ορισμένες από τις βασικές δυσκολίες που συναντούν οι επιτροπές πολιτών αφορούν τα εξής:

3.10.1.

Απουσία νομικής αναγνώρισης της επιτροπής των πολιτών. Το γεγονός αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο σε σημαντικές πρακτικές πτυχές της ΕΠΠ όπως η συγκέντρωση κεφαλαίων ή και το απλό άνοιγμα ενός τρεχούμενου λογαριασμού. Εξάλλου, το γεγονός ότι οι «διοργανωτές υπέχουν ευθύνη […] για όποιες βλάβες προξενούν κατά τη διοργάνωση πρωτοβουλίας πολιτών» (22) λειτουργεί αποτρεπτικά.

3.10.2.

Άκαμπτη εφαρμογή των κριτηρίων επιλεξιμότητας των ΕΠΠ. Περίπου το 40 % αυτών των πρωτοβουλιών έχουν κριθεί μη επιλέξιμες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το πρώτο στάδιο της διαδικασίας, δηλαδή κατά την «καταχώριση» της πρωτοβουλίας (23). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κρίνει σκόπιμο να αναλυθεί σε βάθος η εσωτερική σύγκρουση συμφερόντων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία, από τη μία πλευρά οφείλει να ενημερώνει τους διοργανωτές και να παρέχει εκτίμηση σχετικά με το παραδεκτό της πρωτοβουλίας, και από την άλλη, είναι η ίδια αποδέκτης της πρωτοβουλίας (24).

3.10.3.

Αλληλεπικάλυψη δραστηριοτήτων στο χρονοδιάγραμμα μιας ΕΠΠ. Ο χρόνος που απαιτείται για την πιστοποίηση σε κάθε κράτος μέλος των διαδικτυακών συστημάτων συλλογής υπογραφών περιορίζει ακόμη περισσότερο την ήδη σύντομη προθεσμία των 12 μηνών για τη συγκέντρωση των δηλώσεων υποστήριξης.

3.10.4.

Έλλειψη επαρκούς στήριξης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ιδίως κατά τις φάσεις της εκκίνησης και της διαχείρισης της πρωτοβουλίας. Πρέπει να δοθεί έμφαση στη φιλοξενία ιστού (hosting) και στο λογισμικό για τη διαδικτυακή συγκέντρωση δηλώσεων υποστήριξης που προσφέρει δωρεάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι διοργανωτές κατά την εκπόνηση και διάδοση υλικού σε πολλαπλές γλώσσες.

3.10.5.

Η διαχείριση μιας ΕΠΠ είναι δαπανηρή. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι τρεις επιτυχείς πρωτοβουλίες είχαν τύχει της υποστήριξης μεγάλων οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, μέσω της ενίσχυσης του τεχνικού, οργανωτικού και οικονομικού σκέλους των δραστηριοτήτων. Πολλοί διοργανωτές, για να μην παραβιάζεται η θεμελιώδης αρχή της ΕΠΠ, έχουν υπογραμμίσει την ανάγκη να λαμβάνουν μεγαλύτερη υποστήριξη, σε επίπεδο ΕΕ, για την εκκίνηση της εκστρατείας.

3.10.6.

Υπερβολική αυστηρότητα στη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Σε ορισμένα κράτη μέλη, το οικείο κανονιστικό πλαίσιο αποθάρρυνε την περαιτέρω οργάνωση νέων πρωτοβουλιών και τη συμμετοχή σε αυτές. Επίσης, σε ορισμένες χώρες βάσει της νομοθεσίας περί συλλογής δεδομένων, λαμβάνονται υπόψη μόνο οι υπογραφές από πολίτες οι οποίοι διαμένουν στην επικράτεια του κράτους, γεγονός που στερεί από 11 εκατ. άτομα το δικαίωμα συμμετοχής (25).

3.10.7.

Μικρή συμμετοχή των διοργανωτών στις δραστηριότητες συνέχισης. Οι συνεδριάσεις και οι ακροάσεις, δεδομένης της περιορισμένης συνέχειας που δίνεται στις επιτυχημένες πρωτοβουλίες, φαίνεται να είναι ανεπαρκείς για να μετουσιωθούν σε μια συγκεκριμένη νομοθετική δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

3.11.

Το 2016 είναι έτος καθοριστικής σημασίας για την ΕΠΠ σε μια διαδικασία που θα μπορούσε να οδηγήσει στην αναθεώρησή της. Με την παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας η ΕΟΚΕ επιδιώκει να συμβάλει στην εν λόγω διαδικασία, αντιλαμβανόμενη τις τεράστιες ανεκμετάλλευτες δυνατότητες ενός τόσο σημαντικού και ρηξικέλευθου μέσου για την ενωσιακή διαδικασία λήψης αποφάσεων και στο πνεύμα μιας αληθινής ευρωπαϊκής ιδιότητας του πολίτη.

4.1.

Η ΕΟΚΕ, σαν γέφυρα μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών, έχει συμμετάσχει εξαρχής στη συζήτηση για την ΕΠΠ. Αυτό πιστοποιείται τόσο από τις γνωμοδοτήσεις που έχει ήδη υιοθετήσει (26) όσο και από τη σύσταση ειδικής ομάδας, η οποία παρακολουθεί συνεχώς την εξέλιξη και την άσκηση αυτού του δικαιώματος (27).

4.2.

Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία της ΕΠΠ (28) με τη διπλή ιδιότητα του διαμεσολαβητή των πρωτοβουλιών και του θεσμικού ιθύνοντος. Ακολούθως παρατίθενται μερικές από τις πρωτοβουλίες και τις αρμοδιότητες της ΕΟΚΕ:

4.2.1.

Η «Ημέρα Ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών», η οποία διοργανώνεται κάθε έτος για την αξιολόγηση από όλους τους συναρμοδίους του βαθμού εφαρμογής και αποτελεσματικότητας της ΕΠΠ. Το γεγονός αυτό διευκολύνει επίσης την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τη δικτύωση μεταξύ των διοργανωτών της εκάστοτε πρωτοβουλίας και άλλων ενδιαφερόμενων μερών.

4.2.2.

Η δημιουργία ειδικής υπηρεσίας τεχνικής υποστήριξης ΕΠΠ, η οποία παρέχει, μεταξύ άλλων, τη μετάφραση στις επίσημες γλώσσες της ΕΕ της περιγραφής όσων πρωτοβουλιών έχουν εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

4.2.3.

Η διάθεση αιθουσών για τη διάδοση των εκστρατειών.

4.2.4.

Η εκπόνηση ενός πρακτικού οδηγού (ήδη βρίσκεται στην τρίτη του έκδοση) με σκοπό την προβολή και την προαγωγή των ΕΠΠ (29). Επιπροσθέτως, η ΕΟΚΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στις ΕΠΠ και σε άλλη μία έκδοσή της, το Ευρωπαϊκό διαβατήριο για την ενεργό συμμετοχή του πολίτη  (30), με σκοπό την ενημέρωση των Ευρωπαίων πολιτών για το σύνολο των δικαιωμάτων τους και την τόνωση της διεθνικής συμμετοχικής δημοκρατίας.

4.2.5.

Η δημιουργία το 2016 ενός δημόσιου αρχείου με την ακαδημαϊκή και επιστημονική τεκμηρίωση που αφορά την ΕΠΠ. Το εν λόγω αρχείο μπορούν να συμβουλεύονται δωρεάν όλοι οι πολίτες.

4.2.6.

Η παρουσίαση στη σύνοδο ολομέλειας, ή εναλλακτικά σε συνεδρίαση τμήματος, όλων των καταχωρισμένων πρωτοβουλιών με τη μεγαλύτερη απήχηση που δεν έρχονται σε αντίθεση με την επίσημη πολιτική που η ΕΟΚΕ διατυπώνει στις γνωμοδοτήσεις της, της επιτρέπει, τηρώντας πάντως ουδέτερη στάση, να τις προβάλλει αναλόγως.

4.2.7.

Η ΕΟΚΕ συμμετέχει με τα μέλη της στις ακροάσεις που διεξάγει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τις επιτυχείς πρωτοβουλίες, συμβάλλοντας έτσι στη διαδικασία ανάλυσης και ενδελεχούς επεξεργασίας τους υπό την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

5.1.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει με έμφαση τη στήριξή της στην ΕΠΠ. Τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού για την ΕΠΠ, διαπιστώνονται ενθαρρυντικά στοιχεία όσον αφορά τη συμμετοχή, αλλά και τεράστιες ανεκμετάλλευτες δυνατότητες. Μάλιστα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η σωστή και άρτια εφαρμογή της ΕΠΠ μπορεί να συντείνει στη γεφύρωση του αυξανόμενου χάσματος μεταξύ της ΕΕ και των πολιτών της.

5.2.

Η ΕΟΚΕ ενστερνίζεται τις απόψεις που εξέφρασε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή των Περιφερειών και η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, σύμφωνα με τις οποίες η μερική και περιορισμένη υλοποίηση της ΕΠΠ οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρούνται τεχνικοί, νομικοί και γραφειοκρατικοί περιορισμοί καθώς και ένα προφανές θεσμικό «βραχυκύκλωμα» λόγω υπερφόρτωσης των αρμοδιοτήτων και των ευθυνών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

5.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί, επίσης, ότι ορισμένα από αυτά τα προβλήματα επιλύθηκαν επιτυχώς από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (π.χ. η περίπτωση της δωρεάν παροχής του λογισμικού για τη διαδικτυακή συγκέντρωση δηλώσεων υποστήριξης)· αντιθέτως, άλλα προβλήματα δυστυχώς δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς αναθεώρηση του ίδιου του κανονισμού.

5.4.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση προς δύο κατευθύνσεις: αφενός με την έγκαιρη παρέμβαση για την επίλυση ή/και την απλοποίηση των λιγότερο πολύπλοκων και καταφανών τεχνικών και γραφειοκρατικών προβλημάτων· αφετέρου με την υποβολή το ταχύτερο δυνατό πρότασης τροποποίησης του εν λόγω κανονισμού με σκοπό την αντιμετώπιση των πιο σύνθετων θεσμικών, νομικών και οργανωτικών ζητημάτων.

6.1.

Για λόγους απλοποίησης και ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας του μέσου της ΕΠΠ, η ΕΟΚΕ διατυπώνει τις ακόλουθες προτάσεις για την αναθεώρηση του κανονισμού:

6.1.1.

Να επιτρέπεται στις επιτροπές πολιτών να ξεκινούν τη συγκέντρωση των δηλώσεων υποστήριξης σε ημερομηνία της επιλογής τους. Αυτό έχει καθοριστική σημασία για να καθίσταται επαρκής η δωδεκάμηνη προθεσμία συγκέντρωσης υπογραφών.

6.1.2.

Να δοθεί νομική αναγνώριση στις επιτροπές πολιτών, και να τους χορηγείται —όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο— ειδικό καθεστώς, έτσι ώστε να περιορίζεται η ποινική ευθύνη των διοργανωτών σε περιπτώσεις δόλου και σοβαρού παραπτώματος, σύμφωνα με το υπόδειγμα της οδηγίας 2008/99/ΕΚ σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου.

6.1.3.

Να δημιουργηθεί μια μονοαπευθυντική υπηρεσία σε διαδικτυακή ή υλική μορφή, μέσω της οποίας θα μπορούν οι πολίτες να λαμβάνουν πληροφορίες και καθοδήγηση όσον αφορά την παρουσίαση πρωτοβουλιών. Προέχει η παροχή στις επιτροπές πολιτών κατάλληλης τεχνικής και νομικής βοήθειας με σκοπό τη διευκόλυνση της υποβολής των προτάσεων και την αύξηση του ποσοστού των επιλέξιμων εξ αυτών.

6.1.4.

Να εξεταστούν οι προτάσεις που αποσκοπούν στη μείωση του ελαχίστου ορίου ηλικίας για την υποστήριξη και τη συμμετοχή σε μια ΕΠΠ, όπως ζητήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών ώστε να δοθεί στους νέους η ευκαιρία να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία οικοδόμησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

6.1.5.

Να γίνει διάκριση των ιδιοτήτων του «θεσμικού ιθύνοντος» και του «κριτή», τις οποίες αμφότερες προς το παρόν φέρει Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είναι καθοριστικής σημασίας για την επίλυση της σύγκρουσης συμφερόντων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και για την προώθηση της πλήρους και αποτελεσματικής εφαρμογής του μέσου της ΕΠΠ.

6.1.5.1.

Η ΕΟΚΕ, επιβεβαιώνοντας ότι είναι διατεθειμένη να συνεχίσει να δραστηριοποιείται στις ήδη αναληφθείσες δράσεις, αποτελεί φυσικό υποψήφιο να αναλάβει χρέη διαμεσολαβητή και θεσμικού ιθύνοντος.

6.1.6.

Να διασφαλίζεται η κατάλληλη συνέχιση των επιτυχών πρωτοβουλιών. Ζητείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε ό,τι αφορά το δικαίωμα πρωτοβουλίας, είτε να εκπονεί νομοθετική πρόταση εντός 12 μηνών από το πέρας της εκάστοτε εκστρατείας, είτε να διατυπώνει ικανοποιητική αιτιολόγηση της απόφασής της να μην υποβάλει καμία πρόταση. Ελλείψει έγκαιρα κατατεθειμένης πρότασης, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ασκεί πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή δυνάμει του άρθρου 225 της ΣΛΕΕ. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να έχει στενότερη σχέση με τους εμπνευστές αυτών των πρωτοβουλιών, πέραν των απλών ακροάσεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έτσι ώστε η πρόταση να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες όσων την έχουν υποστηρίξει.

6.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει:

6.2.1.

Να καταστεί πιο διαφανής και αποτελεσματική η διαδικασία καταχώρισης. Να ενεργεί πιο προβλεπτικά, δίνοντας λεπτομερείς απαντήσεις και πιθανές λύσεις, εάν μια πρωτοβουλία θεωρείται μη επιλέξιμη, έτσι ώστε οι επιτροπές πολιτών να μπορούν να την αναπροσαρμόζουν για να είναι σύμφωνη με τα κριτήρια που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία.

6.2.2.

Να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με τα κράτη μέλη για την απλοποίηση, τη μείωση και την εναρμόνιση των συστημάτων της εθνικής νομοθεσίας για τη συλλογή δεδομένων, που προϋποθέτει η υπογραφή μιας δήλωσης υποστήριξης. Προτείνεται, συγκεκριμένα, να περιοριστούν οι απαιτήσεις για την επίδειξη προσωπικών εγγράφων ταυτότητας και να παρέχεται η δυνατότητα σε όλους τους πολίτες να υπογράφουν πρωτοβουλίες από τις χώρες στις οποίες κατοικούν (31).

6.2.3.

Να διατίθεται σε μόνιμη, πλέον, βάση το δωρεάν λογισμικό για τη διαδικτυακή συγκέντρωση δηλώσεων υποστήριξης για την απλοποίηση της συλλογής και καταχώρισης των δηλώσεων υποστήριξης και την επαλήθευσή τους από τις εθνικές αρχές. Επίσης, ελπίζεται ότι σε αυτό το μέσο θα έχουν εύκολη πρόσβαση και τα άτομα με αναπηρίες.

6.3.

Πιο συγκεκριμένα προτείνονται τα εξής:

6.3.1.

Να ενισχυθεί η διαδικασία ενημέρωσης ως προς την ΕΠΠ και εξοικείωσης με αυτήν. Αυτό πρέπει να γίνει κυρίως μέσω ειδικών εκστρατειών υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών. Υπό αυτό το πρίσμα, προτείνεται να επιτρέπεται στις επιτροπές πολιτών να ενημερώνουν τους ενδιαφερόμενους υποστηρικτές (κατόπιν σχετικής εξουσιοδότησης από τους τελευταίους) για τις εξελίξεις της εκστρατείας και τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί. Κάτι ανάλογο ισχύει και για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία οφείλει να δίνει μεγαλύτερη δημοσιότητα στη συνέχιση των επιτυχημένων πρωτοβουλιών και να ενημερώσει σχετικά πρωτίστως την επιτροπές πολιτών.

6.3.2.

Να κατοχυρωθεί η πολυγλωσσία, βασική προϋπόθεση για την επίτευξη υψηλού ποσοστού συμμετοχής, και να αναζητηθούν νέοι τρόποι διασύνδεσης της ηλεκτρονικής συγκέντρωσης υπογραφών με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης με σκοπό την ολοένα και μεγαλύτερη διεύρυνση του κοινού.

6.3.3.

Να επιτρέπεται, καταρχήν, σε κάθε πολίτη της ΕΕ να διοργανώνει μια ΕΠΠ, με εξασφαλισμένη τη δυνατότητα ανάληψης των βασικών δαπανών της εκστρατείας στην περίπτωση που η ΕΠΠ είναι επίσημα καταχωρισμένη.

6.4.

Τέλος, η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ενός θεσμικού φόρουμ συμμετοχής των Ευρωπαίων πολιτών, με τη φιλοδοξία να εξελιχθεί σε ένα μόνιμο βήμα συζήτησης και προβληματισμού στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά το πρότυπο του Ευρωπαϊκού φόρουμ για τη Μετανάστευση και με βάση την ήδη συντελεσθείσα πρόοδο όσον αφορά την «Ημέρα της Ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών». Μέσα σε αυτό το περίγραμμα, για να εξασφαλίζεται πάντα συμμετοχή υψηλού επιπέδου, η ΕΟΚΕ προτίθεται να αναλάβει να καλεί μεταξύ των άλλων εκπροσώπων των συναρμόδιων θεσμικών φορέων, έναν εκπρόσωπο από κάθε επιτροπή πολιτών με επίσημα καταχωρισμένη πρωτοβουλία, καθώς και όλους τους άλλους ενδιαφερομένους. Το θέμα θα μπορούσε να είναι αντικείμενο μιας ειδικής και λεπτομερέστερης πρότασης σε προσεχή ειδική γνωμοδότηση πρωτοβουλίας.

21.10.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 389/43

Εισηγητής:

ο κ. Daniel MAREELS

Συνεισηγητής:

ο κ. Giuseppe GUERINI

1.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το «σχέδιο δράσης για τον ΦΠΑ», που αποσκοπεί στη μετάβαση σε οριστικό σύστημα ΦΠΑ στην Ευρώπη, και επικροτεί τόσο τους στόχους του όσο και την προσέγγιση που βασίζεται σε τέσσερις συνιστώσες με βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Πρόκειται στην πραγματικότητα για την πραγματοποίηση ενός ποιοτικού άλματος με σκοπό να υποστηριχθεί η ενιαία αγορά και να τονωθεί η απασχόληση, η ανάπτυξη, οι επενδύσεις και η ανταγωνιστικότητα.

1.2.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι σημαντικό να επιδιωχθεί η εφαρμογή όλων των μερών του σχεδίου δράσης ως αδιαιρέτου συνόλου. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη μετάβαση στο οριστικό σύστημα ΦΠΑ: η πρακτική εφαρμογή αυτού του στόχου —που δεν προγραμματίζεται παρά για το δεύτερο στάδιο του σχεδίου δράσης και εξαρτάται από ξεχωριστή αξιολόγηση από τα κράτη μέλη— πρέπει να υλοποιηθεί σε κάθε περίπτωση και εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Διαφορετικά, οι στόχοι που καθορίστηκαν κινδυνεύουν να υπονομευθούν.

1.3.

Όσον αφορά το πρώτο στάδιο του σχεδίου δράσης, που μέχρι στιγμής αφορά μόνο συγκεκριμένες προμήθειες αγαθών, η ΕΟΚΕ καλεί όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς να εξετάσουν τρόπους ταχύτερης ενσωμάτωσης των υπηρεσιών στο νέο σύστημα, πράγμα που θα αμβλύνει επίσης τα προβλήματα που σχετίζονται με αυτήν τη (μεταβατική) φάση. Θα άξιζε επίσης να εξεταστούν τρόποι που θα διασφαλίζουν ότι οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες υπόκεινται ευρύτερα στο καθεστώς ΦΠΑ.

1.4.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ο μετασχηματισμός του υφιστάμενου συστήματος πρέπει να οδηγήσει σε οριστικό σύστημα ΦΠΑ που θα είναι σαφές, συνεπές, ισχυρό και ολοκληρωμένο, καθώς επίσης αναλογικό και βιώσιμο. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ εγκρίνει την πρόταση πρόκρισης της αρχής της χώρας προορισμού ως βάσης για το οριστικό σύστημα ΦΠΑ, καθώς θα δημιουργήσει ίσους όρους ανταγωνισμού για όλους τους προμηθευτές στην επιμέρους εθνική αγορά και θα οδηγήσει σε λιγότερες στρεβλώσεις της αγοράς.

1.5.

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως πρέπει επίσης να δοθεί ειδική προσοχή στο πόσο φιλικό προς τις επιχειρήσεις είναι το σύστημα, ιδίως όσον αφορά τις ΜΜΕ. Παρά τους νεωτερισμούς και τις απλοποιήσεις που προτείνονται στο σχέδιο δράσης, υπάρχει ακόμα προβληματισμός όσον αφορά τη σύνθετη και περίπλοκη φύση του επερχόμενου κανονισμού και του αξιόλογου διοικητικού φόρτου που ενδέχεται να συνεπάγεται.

1.6.

Εκτός της ανάγκης για σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου, που θα έχει κεντρική θέση στην ανάπτυξη του οριστικού συστήματος ΦΠΑ, η ΕΟΚΕ ζητεί την προσεκτικότερη εξέταση των δυνατοτήτων επιπρόσθετης και εκτενέστερης απλοποίησης και μείωσης του διοικητικού φόρτου, μεταξύ άλλων μέσω μιας αναλογικής προσέγγισης που θα ωφελεί τις ΜΜΕ χωρίς να υπονομεύει την πληρότητα και τα λοιπά βασικά χαρακτηριστικά του οριστικού συστήματος ΦΠΑ. Ιδανικά, οι ΜΜΕ θα πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία ανάπτυξης από τα πρώτα στάδια.

1.7.

Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί η ολοκληρωμένη παροχή χρήσιμων πληροφοριών με σύγχρονο τρόπο, για παράδειγμα μέσω διαδικτυακής πύλης, προς όφελος των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, αυτή θα πρέπει να συνδράμει τις μικρές επιχειρήσεις ώστε να ανταγωνίζονται ισότιμα τις άλλες επιχειρήσεις και τους προμηθευτές του δημόσιου τομέα. Γενικότερα, είναι σημαντικό ο διασυνοριακές δραστηριότητες εντός της ΕΕ να καταστούν ευκολότερες και ελκυστικότερες για όλες τις επιχειρήσεις, ιδίως για τις ΜΜΕ.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ιδιαίτερη έμφαση που δίδεται στη μείωση του ελλείμματος ΦΠΑ και στον ευάλωτο χαρακτήρα του φόρου αυτού έναντι της απάτης, ιδίως δεδομένων των ποσών που διακυβεύονται, τα οποία εκτιμώνται σε 170 δισεκατ. ευρώ ετησίως. Είναι σημαντικό ο στόχος αυτός να καταστεί προτεραιότητα και να επιτευχθούν άμεσα αποτελέσματα, μεταξύ άλλων με τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των φορολογικών και τελωνειακών αρχών εντός της ΕΕ και με τρίτες χώρες, την ενίσχυση της απόδοσης των φορολογικών αρχών και την τόνωση του ρόλου της Eurofisc, την ενίσχυση της οικειοθελούς συμμόρφωσης με τους κανόνες και τη βελτίωση της είσπραξης φόρων.

1.8.1.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, τα κράτη μέλη πρέπει να ενισχύσουν την ικανότητα των φορολογικών τους αρχών σε όλους τους τομείς, όσον αφορά τους ανθρώπινους, τους δημοσιονομικούς και τους τεχνικούς πόρους. Αυτό θα τους δώσει τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν την ορθή και αποτελεσματική λειτουργία του νέου συστήματος κατά τρόπο ώστε να μειωθεί η απάτη.

1.8.2.

Με την επιφύλαξη των δράσεων που προβλέπει προς τούτο το σχέδιο δράσης, η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον πρέπει να εφαρμοστούν άλλα, επιπλέον μέτρα, σύμφωνα με το παράδειγμα πολυάριθμων πρόσφατων διεθνών δεσμεύσεων για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στον τομέα της άμεσης φορολογίας.

1.8.3.

Στο ίδιο πλαίσιο, η ΕΟΚΕ πιστεύει πως πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα εγγενή χαρακτηριστικά και ιδιότητες του οριστικού συστήματος ΦΠΑ όσον αφορά την αδυναμία του έναντι της απάτης. Οι νέοι κανόνες, η ικανή εποπτεία και η αύξηση των ελέγχων με την αξιοποίηση των αναγκαίων μέσων αστυνόμευσης, συμπεριλαμβανομένων δικαστικών μέσων, πρέπει να οδηγήσει χωρίς εξαιρέσεις σε ένα πιο ολοκληρωμένο σύστημα ΦΠΑ που θα εφαρμόζεται με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Προς τούτο, θα πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στην ισχύουσα απαλλαγή της αποστολής μικροδεμάτων από τρίτες χώρες, ωστόσο η ΕΟΚΕ συνιστά διαφοροποιημένη προσέγγιση του ζητήματος.

1.9.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως οι πρακτικές δράσεις για την καταπολέμηση της απάτης πρέπει να είναι στοχευμένες και αναλογικές. Οι καλόπιστες επιχειρήσεις πρέπει να προστατεύονται, και να μην τους επιβληθούν νέα και υπερβολικά μέτρα.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την έμφαση που δίδεται στις νέες εξελίξεις στο ηλεκτρονικό εμπόριο και στα είδη επιχειρήσεων. Είναι σημαντικό να υπάρχει σαφήνεια για όλους τους ενδιαφερόμενους και ταυτόχρονα να εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση όλων των προμηθευτών, ανεξάρτητα από το κατά πόσον ακολουθούν τις εξελίξεις ή επιμένουν σε παραδοσιακότερους διαύλους και μεθόδους, και για όλες τις συναλλαγές τους, διασυνοριακές και μη.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επιφυλάσσεται να τοποθετηθεί ως προς τη μεγαλύτερη ευελιξία που παραχωρείται στα κράτη μέλη αναφορικά με τους μειωμένους συντελεστές και ως προς τις δύο σχετικές επιλογές που παρατίθενται στο σχέδιο δράσης, καθώς απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες για τις προτεινόμενες επιλογές, τον τρόπο λειτουργίας τους και τους κανόνες στους οποίους θα υπόκεινται. Η ΕΟΚΕ προτιμά, κατά συνέπεια, να προτείνει ορισμένα κριτήρια για το μελλοντικό σύστημα. Πρέπει να συνδυάζει ευελιξία και νομική ασφάλεια, να είναι διαφανές, και, για λόγους απλότητας, ο αριθμός των μειωμένων συντελεστών και των απαλλαγών πρέπει να είναι περιορισμένος. Στην τρέχουσα συγκυρία και βάσει της διαθέσιμης ενημέρωσης, η ΕΟΚΕ θα προτιμούσε την επιλογή 1, καθώς ευθυγραμμίζεται στενότερα με τα προαναφερθέντα κριτήρια.

2.1.

Το σχέδιο δράσης για τον ΦΠΑ καθορίζει την πορεία για τη δημιουργία ενιαίου χώρου ΦΠΑ στην ΕΕ· ενός χώρου ΦΠΑ που να μπορεί να στηρίζει την ενιαία αγορά και να συμβάλλει στην τόνωση της απασχόλησης, της ανάπτυξης, των επενδύσεων και της ανταγωνιστικότητας και να είναι προσαρμοσμένος στις ανάγκες του 21ου αιώνα. Το νέο σύστημα πρέπει να είναι απλούστερο, ανθεκτικότερο στην απάτη και φιλικότερο προς τις επιχειρήσεις.

2.2.

Το ισχύον σύστημα ΦΠΑ είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένο και σύνθετο, τουλάχιστον σε διασυνοριακό πλαίσιο. Δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της νέας παγκόσμιας, ψηφιακής και κινητής οικονομίας. Υπάρχει μεγάλη απόκλιση μεταξύ των προσδοκώμενων και των πραγματικών εσόδων από τον ΦΠΑ («το έλλειμμα ΦΠΑ») και το σύστημα είναι ευάλωτο απέναντι στην απάτη.

2.3.

Η προτεινόμενη προσέγγιση θα εκσυγχρονίσει και θα αναθεωρήσει εκ βάθρων το σύστημα ΦΠΑ. Άλλες προσεγγίσεις δεν κρίνονται βιώσιμες. Κάθε αλλαγή στο σύστημα απαιτεί την ομόφωνη έγκριση όλων των κρατών μελών.

2.4.

Το σχέδιο δράσης έχει τέσσερις συνιστώσες και περιλαμβάνει τουλάχιστον 27 μέτρα (2). Πολλά εξ αυτών καταρτίστηκαν σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας (REFIT).

2.4.1.

Οι κύριες αρχές που θα διέπουν έναν μελλοντικό ενιαίο χώρο ΦΠΑ αποτελούν αδιαμφισβήτητα τον πυρήνα του σχεδίου δράσης και το σημαντικότερο κεφάλαιό του. Στόχος είναι να κατατεθεί πρόταση οριστικών κανονισμών εντός του 2017.

2.4.1.1.

Το οριστικό σύστημα ΦΠΑ θα βασίζεται στην αρχή της φορολόγησης στη χώρα προορισμού των αγαθών και των υπηρεσιών (3), καθώς η αρχή της χώρας προέλευσης αποδείχθηκε μη βιώσιμη. Αυτό θα διέπει κάθε συναλλαγή, συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών. Η μέθοδος είσπραξης θα προοδεύσει σταδιακά προς ένα ανθεκτικότερο στην απάτη σύστημα. Οι προτάσεις θα υλοποιηθούν σε δύο στάδια.

2.4.2.

Επιπλέον, υφίστανται πολυάριθμες πρόσφατες και τρέχουσες πρωτοβουλίες. Συνίστανται δε:

2.4.3.

Η μεγαλύτερη δέσμη σχετίζεται με επείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση του ελλείμματος ΦΠΑ και της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης. Έμφαση δίνεται στα ακόλουθα:

2.4.4.

Ο απώτερος στόχος συνίσταται στην πρόοδο —μακροπρόθεσμα— προς μια εκσυγχρονισμένη πολιτική συντελεστών. Αυτό θα γίνει μέσω της παροχής στα κράτη μέλη μεγαλύτερης ελευθερίας και ευελιξίας όσον αφορά τους συντελεστές, ιδίως τους μειωμένους συντελεστές. Θα ακολουθήσουν πρωτοβουλίες εντός του 2017.

3.1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το σχέδιο δράσης, που αποσκοπεί στη μετάβαση σε ενιαίο σύστημα ΦΠΑ στην ΕΕ. Πρόκειται για φιλόδοξο και επειγόντως αναγκαίο σχέδιο δράσης που συνάδει με τις προσπάθειες ανάπτυξης πιο σύγχρονης και ανταγωνιστικής ενιαίας αγοράς.

3.1.2.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την προσπάθεια που βασίζεται σε 4 συνιστώσες (4) με διαφοροποιημένη βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη προσέγγιση. Στόχος είναι η υπέρβαση των αδυναμιών και των ελλείψεων του σημερινού μεταβατικού συστήματος και η υλοποίηση ενός ποιοτικού άλματος μπροστά, σύμφωνα με τις ανάγκες της ενιαίας αγοράς.

3.1.3.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την προτεινόμενη προσέγγιση βάσει της οποίας το οριστικό σύστημα ΦΠΑ θα βασίζεται στην αρχή της χώρας προορισμού. Επισημαίνει επίσης πως το νέο σύστημα πρέπει να είναι σαφές, συνεπές, ισχυρό και ολοκληρωμένο, καθώς και αναλογικό και βιώσιμο. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει προληπτικά τη δυνατότητα θέσπισης γενικευμένου συστήματος αντιστροφής της επιβάρυνσης (5) για όλες τις διασυνοριακές συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων. Παρ’ ότι ο μηχανισμός αντιστροφής της επιβάρυνσης χρησιμοποιείται ήδη σε ορισμένα κράτη μέλη για τη μείωση της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης σε συγκεκριμένους οικονομικούς κλάδους, η πιο γενικευμένη εφαρμογή αυτής της αρχής θα μπορούσε να οδηγήσει στον κίνδυνο στροφής της σχετικής με τον ΦΠΑ απάτης στο στάδιο της λιανικής πώλησης.

3.1.4.

Η μετάβαση σε ένα οριστικό σύστημα πρέπει να εποπτεύεται δεόντως. Καθοριστική σημασία προς τούτο έχει η βελτίωση της απόδοσης των εθνικών φορολογικών αρχών και της διασυνοριακής τους συνεργασίας, καθώς και η αντιμετώπιση της ευαισθησίας του συστήματος απέναντι στην απάτη. Για τη βελτίωση της είσπραξης του ΦΠΑ και την καταπολέμηση της απάτης, είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη και η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σε όλη την ΕΕ. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα θέσπισης χρονικών ορίων για την υποβολή δηλώσεων ΦΠΑ μεταξύ των κρατών μελών. Θα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για τη μείωση του ελλείμματος ΦΠΑ στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Αυτό θα ωφελήσει τις αρχές (σωστές αποδείξεις ΦΠΑ!) και θα καταστήσει ίσο το πεδίο ανταγωνισμού για όλους τους προμηθευτές.

3.1.5.

Ταυτόχρονα, είναι εξαιρετικά σημαντικό να καταστεί το σύστημα φιλικότερο προς τις επιχειρήσεις, με πρωταρχική έμφαση στη σαφήνεια και στη νομική ασφάλεια. Είναι επίσης σημαντικό να μειωθεί η διοικητική επιβάρυνση, ιδίως για τις ΜΜΕ, χωρίς ωστόσο να υπονομεύεται η πληρότητα και άλλα βασικά χαρακτηριστικά (6) του οριστικού συστήματος ΦΠΑ. Προς τούτο, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την ανάπτυξη τυποποιημένων εντύπων για την επιστροφή ΦΠΑ, την έγκαιρη καταβολή των επιστροφών και την ανάπτυξη προσβάσιμου συστήματος συντελεστών ΦΠΑ.

3.1.6.

Η χρήση της αρχής της χώρας προορισμού δίνει στα κράτη μέλη την ευχέρεια να ορίσουν τους δικούς τους συντελεστές, ωστόσο αυτό δεν πρέπει να οδηγήσει σε κατακερματισμό και υπερβολική πολυπλοκότητα. Πρέπει να ακολουθηθεί αναλογική προσέγγιση, που θα ωφελεί τις ΜΜΕ. Πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο οι τελευταίες εξελίξεις στο διασυνοριακό εμπόριο και την ψηφιακή και κινητή τεχνολογία, όσο και όλα τα —υφιστάμενα και νέα— είδη επιχειρήσεων.

3.1.7.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής συντελεστών κατά τρόπο που θα δίδει στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τους μειωμένους συντελεστές (7) πρέπει, βάσει αρχής, να εντάσσονται στον στόχο της εφαρμογής της αρχής της χώρας προορισμού, δεδομένου ότι λιγότερες εμπορικές στρεβλώσεις συμβαίνουν σε αυτό το πλαίσιο. Ο αριθμός των εξαιρέσεων πρέπει να είναι περιορισμένος και, για τη βελτίωση της οικονομικής απόδοσης, τα δημοσίως και ιδιωτικώς παρεχόμενα αγαθά και υπηρεσίες πρέπει να είναι αντικείμενο ίδιας μεταχείρισης (8) όσον αφορά τον ΦΠΑ. Όσο ευρύτερη είναι η βάση εφαρμογής του ΦΠΑ, τόσο χαμηλότερος συντελεστής χρειάζεται για την επίτευξη ίδιων φορολογικών εσόδων. Ταυτόχρονα, αποφεύγονται οι οικονομικές στρεβλώσεις.

3.1.8.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι σημαντικό το παρόν σχέδιο δράσης να εφαρμοστεί πλήρως, καθ’ ολοκληρία και αδιαιρέτως, με όλα τα στοιχεία του. Η ενδεχόμενη έλλειψη ασφάλειας ως προς αυτό δεν συνάδει με τον στόχο της δημιουργίας ενός συστήματος ΦΠΑ για την ενιαία αγορά και απειλεί να υπονομεύσει τους δηλωθέντες στόχους. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως όλες οι αναγκαίες ασφαλιστικές δικλίδες για την επίτευξη του στόχου πρέπει να ενσωματωθούν στο σχέδιο δράσης. Αυτό αφορά ειδικότερα τη μετάβαση στο οριστικό σύστημα ΦΠΑ σε δύο στάδια, το δεύτερο εκ των οποίων αυτή τη στιγμή (9) εξαρτάται από ξεχωριστή αξιολόγηση και απόφαση των κρατών μελών. Στόχος πρέπει να είναι η πρακτική εφαρμογή του οριστικού συστήματος ΦΠΑ στο δεύτερο στάδιο να πραγματοποιηθεί σε κάθε περίπτωση και εντός εύλογου χρονικού διαστήματος.

3.1.9.

Για την πλήρη υλοποίηση του σχεδίου δράσης, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να συνεργαστούν για την ενίσχυση και την εντατικοποίηση της ανταλλαγής πληροφοριών και προκειμένου να τονώσουν την εμπιστοσύνη στις προσπάθειες που καταβάλλονται για την εφαρμογή των προβλεπομένων και την αύξηση των εσόδων ΦΠΑ. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, τα κράτη μέλη πρέπει συνεπώς να ενισχύσουν την ικανότητα των φορολογικών τους αρχών, ώστε να έχουν ικανούς ανθρώπινους, δημοσιονομικούς και τεχνικούς πόρους. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παράσχει στήριξη προς τούτο.

3.1.10.

Η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι η Επιτροπή θα υποβάλει εν ευθέτω χρόνω ενδελεχή και ολοκληρωμένη εκτίμηση αντικτύπου των προτεινόμενων μέτρων και του σχεδίου στο σύνολό του. Σε αυτή πρέπει να περιλαμβάνεται εκτίμηση του αντικτύπου στις ΜΜΕ, για τις οποίες η πολυπλοκότητα και ο διοικητικός φόρτος αποτελούν ουσιαστικές προκλήσεις.

3.2.1.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την επιλογή της αρχής της χώρας προορισμού, η οποία δημιουργεί ίσους όρους ανταγωνισμού για όλους τους προμηθευτές στην ίδια εθνική αγορά, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους.

3.2.2.

Σύμφωνα με το σχέδιο δράσης, στο πρώτο στάδιο της μετάβασης στο οριστικό σύστημα ΦΠΑ η αρχή της χώρας προορισμού θα εφαρμόζεται μόνο στα αγαθά. Για λόγους απλούστευσης και για την αποφυγή περαιτέρω περιπλοκών, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εξετάσουν τρόπους ταχύτερης ενσωμάτωσης των υπηρεσιών στο νέο σύστημα, καθώς και τρόπους γενίκευσης της εφαρμογής ΦΠΑ στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

3.2.3.

Η υλοποίηση του νέου συστήματος ενέχει τον κίνδυνο αύξησης του διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις, και η ΕΟΚΕ επισημαίνει συνεπώς την ανάγκη για απλούστερους κανόνες ΦΠΑ, ιδίως για τις ΜΜΕ, οι οποίοι δεν θα υπονομεύουν ωστόσο την πληρότητα του συστήματος. Ταυτόχρονα, πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στη σαφήνεια των κανόνων και στη νομική ασφάλεια.

3.2.4.

Η επέκταση των δραστηριοτήτων εκτός συνόρων στο πλαίσιο της ΕΕ πρέπει να αποτελεί εύκολη και ελκυστική επιλογή για τις επιχειρήσεις. Στις διασυνοριακές συναλλαγές η αρχή της χώρας προορισμού σημαίνει ότι οι προμηθευτές εφαρμόζουν τον συντελεστή ΦΠΑ που ισχύει στα κράτη μέλη των πελατών τους, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε περιπλοκές και επιπλέον φόρτο. Όντως, αυτό συνεπάγεται ότι ενδεχομένως θα χρειαστεί να λαμβάνουν υπόψη τα συστήματα και των 27 άλλων κρατών μελών. Για να εξασφαλιστεί ότι ο φόρτος που θα προκύψει θα παραμείνει διαχειρίσιμος, πρέπει να ληφθεί μέριμνα για συστήματα πληροφόρησης του κοινού, όπως μια δικτυακή πύλη που θα παραθέτει, μεταξύ άλλων, τους συντελεστές που εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη μέλη. Ομοίως, είναι σημαντικό οι επιχειρήσεις να μην χρειάζεται να εγγραφούν παρά μόνο στη χώρα όπου εδρεύουν. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει συνεπώς την πρόταση της Επιτροπής η απαίτηση εγγραφής για σκοπούς ΦΠΑ να ισχύει μόνο στη χώρα εγκατάστασης, πράγμα που αναμένεται να εξοικονομήσει περίπου 1 δισεκατ. ευρώ για τις εν λόγω επιχειρήσεις.

3.3.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ιδιαίτερη έμφαση που δίδεται στη μείωση του ελλείμματος ΦΠΑ και στην αντιμετώπιση των δυνατοτήτων απάτης που συνδέονται με το φορολογικό σύστημα, ιδίως δεδομένου ότι οι απώλειες για τις αρχές φτάνουν τα 170 δισεκατ. ευρώ ετησίως, ήτοι ποσοστό 15,2 % των συνολικών εσόδων ΦΠΑ. Η διασυνοριακή απάτη καθεαυτή φτάνει τα 50 δισεκατ. ευρώ ετησίως.

3.3.2.

Είναι σημαντικό ο στόχος αυτός να καταστεί προτεραιότητα και να επιτευχθούν άμεσα αποτελέσματα. Με την επιφύλαξη των δράσεων που προβλέπει προς τούτο το σχέδιο δράσης, η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον πρέπει να εφαρμοστούν άλλα, επιπλέον μέτρα, σύμφωνα με το παράδειγμα πρόσφατων διεθνών δεσμεύσεων για την άμεση φορολόγηση, συμπεριλαμβανομένων όσων σχετίζονται με την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών και με τα σχέδια (10) της Επιτροπής για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής.

3.3.3.

Στο ίδιο πλαίσιο, η ΕΟΚΕ πιστεύει πως πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα εγγενή χαρακτηριστικά και ιδιότητες του οριστικού συστήματος ΦΠΑ όσον αφορά την ευαισθησία του απέναντι στην απάτη. Το γεγονός ότι η απάτη μπορεί να μειωθεί σημαντικά (11) μέσω της εφαρμογής συστήματος κλιμακωτών πληρωμών στις διασυνοριακές δραστηριότητες δεν αποτελεί λόγο εφησυχασμού.

3.3.4.

Οι νέοι κανόνες, η ικανή εποπτεία και η αύξηση των ελέγχων με την αξιοποίηση των αναγκαίων μέσων αστυνόμευσης, συμπεριλαμβανομένων δικαστικών μέσων, πρέπει να οδηγήσουν χωρίς εξαιρέσεις σε ένα πιο ολοκληρωμένο σύστημα ΦΠΑ, που θα εφαρμόζεται με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

3.3.5.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι σημαντική η λήψη στοχευμένων μέτρων για τη μείωση του ελλείμματος ΦΠΑ και για την καταπολέμηση της απάτης. Τα μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος πρέπει να συνάδουν με την αρχή της αναλογικότητας και να βελτιώνουν τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Οι καλόπιστες επιχειρήσεις πρέπει να προστατεύονται και να μην τους επιβληθούν νέα και υπερβολικά μέτρα.

3.3.6.

Οι αδυναμίες και τα κενά του ισχύοντος συστήματος, όπως η απαλλαγή για τις εισαγωγές μικροδεμάτων από προμηθευτές εκτός ΕΕ, δημιουργούν άνισους όρους ανταγωνισμού, στρεβλώνουν την αγορά και οδηγούν σε ουσιαστικές απώλειες εσόδων για τις αρχές (που εκτιμώνται σε 3 δισεκατ. ευρώ ετησίως). Αν αυτό το σύστημα κρίνεται θεμελιωδώς ακατάλληλο στο πλαίσιο ενός σύγχρονου συστήματος ΦΠΑ, η ΕΟΚΕ ζητεί διαφοροποιημένη προσέγγιση όσον αφορά το κόστος, βάσει της οποίας συναλλαγές που πραγματικά δεν στρεβλώνουν την αγορά θα απαλλάσσονται δυνητικά, όπως συμβαίνει, π.χ. με σποραδικά μικροδέματα χαμηλής αξίας για καθαρά ιδιωτικούς λόγους.

3.3.7.

Θα μπορούσαν να αντληθούν διδάγματα από το παρελθόν. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να εξεταστεί η σκοπιμότητα, στο μέλλον, της ευρείας αξιολόγησης του συστήματος ΦΠΑ: όχι μόνο των κανόνων και των τρόπων λειτουργίας του, αλλά και ευρύτερα, κατά πόσον πληροί τις απαιτήσεις τις οικονομίας και των αρχών και πώς συμβάλει στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Αυτή η αξιολόγηση θα μπορούσε να διεξάγεται σε τακτικά χρονικά διαστήματα.

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την εστίαση του σχεδίου δράσης σε καινοτόμα επιχειρηματικά πρότυπα και στην τεχνολογική πρόοδο σε ένα περιβάλλον που ψηφιοποιείται ολοένα και περισσότερο. Γενικότερα, είναι ουσιαστικής σημασίας ο συνυπολογισμός όλων των μειζόνων και μελλοντοστραφών εξελίξεων. Αυτό θα καταστήσει επίσης το οριστικό σύστημα ΦΠΑ πιο βιώσιμο.

3.4.2.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι σημαντικό υπό αυτές τις συνθήκες οι κανόνες για τον ΦΠΑ να καθοριστούν κατά τρόπο που θα εξασφαλίζει σαφήνεια και ασφάλεια για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς.

3.4.3.

Ομοίως, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι προμηθευτές ίδιων αγαθών ή υπηρεσιών —διασυνοριακά ή μη— αντιμετωπίζονται ισότιμα, ανεξάρτητα από το κατά πόσον ακολουθούν τις τελευταίες εξελίξεις (ψηφιακή προσέγγιση) ή επιμένουν σε πιο παραδοσιακούς διαύλους και μεθόδους (φυσική προσέγγιση). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την εφαρμογή μέτρων απλούστευσης όπως το κοινό ανώτατο όριο ΦΠΑ της ΕΕ, προκειμένου να διευκολυνθούν οι νεοφυείς επιχειρήσεις ηλεκτρονικού εμπορίου, και ζητεί αυτό να ισχύσει για όλες τις ΜΜΕ.

3.5.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει και υπογραμμίζει την έμφαση που δίνει το σχέδιο δράσης στις ΜΜΕ. Είναι σημαντικό και ουσιαστικό το σχέδιο δράσης να προβλέπει σειρά ειδικών μέτρων με δίκαιους και κατάλληλους κανόνες για τις ΜΜΕ. Το θέμα αυτό έχει ήδη αναφερθεί σε άλλο σημείο της γνωμοδότησης.

3.5.2.

Επικροτείται η πρόθεση θέσπισης ευρείας δέσμης μέτρων απλούστευσης προς όφελος των ΜΜΕ. Ωστόσο, αυτές οι προθέσεις που αναφέρονται στο σχέδιο δράσης πρέπει να αποσαφηνιστούν περαιτέρω και να μετουσιωθούν σε πράξη. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι σημαντικό οι ΜΜΕ να συμμετέχουν στη διαδικασία από την αρχή.

3.5.3.

Όσον αφορά τις γεωργικές επιχειρήσεις, θα ήταν θεμιτό η σημερινή επιλογή αποζημίωσης για τον ΦΠΑ που καταβάλλεται επί συγκεκριμένων αγορών να μετατραπεί σε υποχρέωση για όλα τα κράτη μέλη. Ταυτόχρονα, η μεταποίηση γεωργικών προϊόντων από οργανώσεις παραγωγών ή συναφείς οργανώσεις θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αγροτική παραγωγή.

3.6.1.

Όσον αφορά την ενισχυμένη ευελιξία για τους μειωμένους συντελεστές, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανησυχία της ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερο κατακερματισμό όσον αφορά τους συντελεστές ΦΠΑ μεταξύ των κρατών μελών, σε βάρος της σαφήνειας και της εφαρμοσιμότητας του συστήματος, ιδίως όσον αφορά τις ΜΜΕ.

3.6.2.

Η ΕΟΚΕ επιφυλάσσεται να τοποθετηθεί ως προς τις δύο σχετικές επιλογές που παρατίθενται στο σχέδιο δράσης, καθώς απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες για τις προτεινόμενες επιλογές, τον τρόπο λειτουργίας τους και τους κανόνες στους οποίους θα υπόκεινται. Η ΕΟΚΕ προτιμά, κατά συνέπεια, να προτείνει ορισμένα χαρακτηριστικά για το μελλοντικό σύστημα. Πρέπει να συνδυάζει ευελιξία και νομική ασφάλεια, να είναι διαφανές, και ο αριθμός των μειωμένων συντελεστών και των απαλλαγών πρέπει να είναι περιορισμένος. Στην τρέχουσα συγκυρία και βάσει της διαθέσιμης ενημέρωσης, η ΕΟΚΕ θα προτιμούσε την επιλογή 1 (12), καθώς ευθυγραμμίζεται στενότερα με τα προαναφερθέντα κριτήρια.

3.6.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης να ληφθεί υπόψη ο ρόλος και η στρατηγική σημασία των κοινωνικών επιχειρήσεων (13) κατά το μελλοντικό οριστικό σύστημα ΦΠΑ. Προς τούτο, πρέπει να εξεταστεί η αναθεώρηση του σημείου 15 του παρατήματος ΙΙΙ της οδηγίας 2006/112/ΕΚ ή η εισαγωγή νέας διάταξης για την εφαρμογή μειωμένου συντελεστή για κοινωνικές, υγειονομικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες για μειονεκτούντα άτομα από οργανισμούς αναγνωρισμένους ως «κοινωνικού χαρακτήρα». Ειδικότερα, θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα εφαρμογής απαλλαγής ή χαμηλότερου συντελεστή όσον αφορά προϊόντα και υπηρεσίες για μειονεκτούντα άτομα και άτομα με αναπηρία στο νέο σύστημα ΦΠΑ.

3.6.4.

Είναι επίσης σημαντική η διατήρηση των υφιστάμενων απαλλαγών ΦΠΑ για εθελοντικές οργανώσεις που έχουν ήδη λάβει έγκριση σε ορισμένα κράτη μέλη, λόγω της ειδικής φύσης των εν λόγω οργανώσεων και της απουσίας διασυνοριακού ενδιαφέροντος.

3.6.5.

Στο πλαίσιο της αναθεωρημένης οδηγίας για τον ΦΠΑ, θα μπορούσε να προβλεφθεί η δυνατότητα τα μεμονωμένα κράτη μέλη να εφαρμόζουν συντελεστές ΦΠΑ υψηλότερους από τον κανονικό συντελεστή στα προϊόντα πολυτελείας και, κατά περίπτωση, να εξεταστεί ποιοι κανόνες πρέπει να εγκριθούν εν προκειμένω.

3.6.6.

Δυνάμει της οδηγίας 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, ορισμένα νησιά και απομακρυσμένες ευρωπαϊκές περιφέρειες επωφελούνται μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ και ειδικών παρεκκλίσεων σε αντιστάθμιση των μόνιμων φυσικών, οικονομικών και δημογραφικών μειονεκτημάτων τους. Δεδομένης της σημασίας των καθεστώτων αυτών για τις επιχειρήσεις των νησιών και των τοπικών οικονομιών, η ΕΟΚΕ ζητεί τη διατήρησή τους.

21.10.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 389/50

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί θερμά την ανακοίνωση με τίτλο «Ψηφιοποίηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας — Τα πλήρη οφέλη από την ψηφιακή ενιαία αγορά» (1) και θεωρεί ότι το σύνολο της δέσμης μέτρων (2) είναι το πρώτο βήμα σε ένα τεράστιο ενωσιακό πρόγραμμα εργασίας που πρέπει να υλοποιηθεί σε στενή συνεργασία με όλους τους συναρμοδίους από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά τη λογικά άρτια και φιλόδοξη στρατηγική της βιομηχανικής πολιτικής που εκτίθενται στην ανακοίνωση και την έμφαση που δίνεται σε τέσσερα βασικά θέματα, δηλαδή: 1) τις τεχνολογίες και τις πλατφόρμες, 2) τα πρότυπα και τις αρχιτεκτονικές αναφοράς, 3) τη γεωγραφική συνοχή, με τη μορφή ενός δικτύου περιφερειακών κόμβων καινοτομίας και 4) τις δεξιότητες σε όλα τα επίπεδα.

1.3.

Το επείγον της υπόθεσης προκύπτει από την ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σε αυτήν υπογραμμίζονται τα πλεονεκτήματα της ευρωπαϊκής ψηφιακής βιομηχανίας, αλλά εκφράζεται επίσης ο φόβος ότι ίσως να μετατοπιστεί μαζικά η προστιθέμενη αξία από τους βιομηχανικούς παράγοντες στους ιδιοκτήτες των ψηφιακών μορφών πλατφόρμας. Συν τοις άλλοις, τονίζεται η έλλειψη κοινών προτύπων και διαλειτουργικών λύσεων και αναδεικνύεται η ανάγκη απόκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων.

1.4.

Το εγχείρημα «Βιομηχανία 4.0» είναι ουσιαστικά μια διεργασία από τη βάση προς την κορυφή. Ωστόσο, πρέπει ο δημόσιος τομέας να αναπτύξει στρατηγικούς προσανατολισμούς και να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως ρυθμιστικός φορέας, διαμεσολαβητής και χρηματοδότης.

1.5.

Η ψηφιοποίηση και η «Βιομηχανία 4.0» επηρεάσουν ριζικά τα επιχειρηματικά μοντέλα και ολόκληρο το περίγραμμα εντός του οποίου οι εταιρείες λειτουργούν επί του παρόντος. Η ενημέρωση όλων των συναρμοδίων —πέραν των επιχειρήσεων, των κοινωνικών εταίρων σε όλα τα επίπεδα, της πανεπιστημιακής κοινότητας, των ερευνητικών κέντρων, των τοπικών και περιφερειακών δημόσιων αρχών, του εκπαιδευτικού κλάδου και των καταναλωτών— και η συναίσθηση του κοινού σκοπού είναι στοιχεία ύψιστης σημασίας.

1.6.

Καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν είναι σε θέση να αξιοποιήσει επιτυχώς από μόνη της όλες τις ευκαιρίες στην ψηφιακή εποχή. Η σύγκριση με τις μεγάλες αγορές, όπως αυτές των ΗΠΑ και της Κίνας πρέπει να γίνεται στην κλίμακα ολόκληρης της Ευρώπης. Η ψηφιοποίηση της βιομηχανίας προϋποθέτει μια κοινή βιομηχανική στρατηγική για την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Κάτι τέτοιο θα ενίσχυε τη βιομηχανική βάση της ΕΕ, θα προσέλκυε νέες επενδύσεις και θα επανέφερε τις επενδύσεις και τις θέσεις εργασίας. Επίσης, θα βοηθούσε την ΕΕ να παραμείνει αταλάντευτη στην επιδίωξη του στόχου η βιομηχανική παραγωγή να αντιστοιχεί στο 20 % του ΑΕγχΠ της μέχρι το 2020.

1.7.

Ένα αξιόπιστο και προβλέψιμο περιβάλλον είναι ζητούμενο ζωτικής σημασίας. Αξίζει να δοθεί περισσότερη προσοχή στις νεοφυείς και τις επεκτεινόμενες (scaleups) επιχειρήσεις. Πρέπει το Συμβούλιο, και ιδίως το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας, κατόπιν πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να αποφασίσει επειγόντως ως προς τη βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ 4.0 και την ψηφιακή ενιαία αγορά, που αντικαθιστά τη σημερινή πολυδιάσπαση που οφείλεται στις 28 διαφορετικές ψηφιακές πολιτικές. Πρέπει η ψηφιακή ενιαία αγορά να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ανανεωμένης ενιαίας αγοράς έτσι ώστε να αποφευχθεί ο κατακερματισμός του ευρωπαϊκού ψηφιακού περιβάλλοντος.

1.8.

Καταλυτική είναι και η σημασία της συνεργασίας. Οι εθνικές και περιφερειακές πλατφόρμες τύπου 4.0 πρέπει να φέρουν σε επαφή όλους τους συναρμοδίους. Εντός ενός κοινού ενωσιακού πλαισίου, κάθε πλατφόρμα πρέπει να αναπτύξει τα δικά της χαρακτηριστικά. Πρέπει να προάγονται οι κάθε είδους συμπράξεις, συνέργειες, ομαδοποιήσεις, οι διεθνείς συμφωνίες καθώς και η ευρωπαϊκή συγκριτική αξιολόγηση.

1.9.

Ομοίως, πρέπει να ενισχύονται οι ΣΔΙΤ, τα σημαντικά σχεδία κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (3), καθώς και οι πρωτοβουλίες ηλεκτρονικής δημόσιας διοίκησης.

1.10.

Οι ολοένα αυξανόμενες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τη βιομηχανική παραγωγή και τις τεχνολογικές επιδόσεις είναι ανησυχητικές. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ εισηγείται την κατάλληλα σχεδιασμένη συνεργασία για να ξεκινήσει η σύγκλιση.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την προβλεπόμενη χρηματοδότηση ύψους 5 δισεκατ. ευρώ σε έργα έρευνας και ανάπτυξης για τις ΤΠΕ υπό το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», καθώς και τη χρηματοδότηση από ποικίλα άλλα ενωσιακά ταμεία, συμπεριλαμβανομένου του επενδυτικού σχεδίου Juncker. Ωστόσο, πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκρινίσει τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστούν οι εν λόγω προθέσεις πολιτικής.

1.12.

Προφανώς απαιτούνται σημαντικοί πρόσθετοι χρηματοδοτικοί πόροι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει λόγο για 50 δισεκατ. ευρώ μόνο και μόνο για τις επενδύσεις σε ΤΠΕ. Αυτό σημαίνει σοβαρή χρηματοοικονομική συμμετοχή του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Δεν είναι ακόμα σαφές πώς θα εφαρμοστούν οι εν λόγω δημοσιονομικές διατάξεις εντός εύλογης προθεσμίας.

1.13.

Τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για τη χρηματοδότηση και πρέπει να ενθαρρυνθούν οι τράπεζες να αναλάβουν τον δικό τους ρόλο στη «Βιομηχανία 4.0». Μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή αγορά κεφαλαίων θα παρέχει την απαιτούμενη υποστήριξη.

1.14.

Η διάθεση εξατομικευμένων προϊόντων σε τιμές μαζικής παραγωγής θα ωφελήσει σημαντικά τους χρήστες και τους καταναλωτές. Οι περισσότεροι τομείς της προσωπικής κατανάλωσης θα ωφεληθούν από την υψηλότερη απόδοση και ποιότητα.

1.15.

Η ανακοίνωση είναι απογοητευτικά συνοπτική όσον αφορά τις σοβαρές κοινωνικές συνέπειες της ψηφιοποίησης στη βιομηχανία· οι δε καθαρές συνέπειες είναι απρόβλεπτες. Για να αποφευχθεί ο διχασμός των πολιτών πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις γενιές και τις εισοδηματικές ομάδες που ενδέχεται να πληγούν σοβαρά. Για πολλούς άλλους θα υπάρξουν νέες ευκαιρίες.

1.16.

Η ψηφιοποίηση θα έχει σημαντική επίδραση στην αγορά εργασίας καθώς και στην οργάνωση της εργασίας, όπως μεγαλύτερες ανισότητες εισοδήματος και περιορισμένη πρόσβαση στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, γεγονός που μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες εάν δεν αντιμετωπιστεί καταλλήλως (4).

1.17.

Η εξασφάλιση σταθερών κοινωνικών σχέσεων, της κοινωνικής συνοχής και ενός καλά καταρτισμένου εργατικού δυναμικού με κίνητρα το αξιοπρεπές εισόδημα και μια ποιοτική θέση εργασίας απαιτεί την ενεργό συμμετοχή όλων των συναρμοδίων. Είναι αναγκαία η διεξαγωγή κοινωνικού όσο και εκτενούς διαλόγου σε όλα τα επίπεδα —ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και εταιρικό— για να εξασφαλιστεί η σωστή προσαρμογή των εργαζομένων, που επηρεάζονται από την ψηφιοποίηση, με έγκαιρη πρόβλεψη και επαρκή στήριξη προκειμένου για την επαγγελματική προσαρμογή τους.

1.18.

Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ αφενός των προγραμμάτων και των υποδομών κατάρτισης και αφετέρου της κοινωνικής συνοχής. Η ύπαρξη επικαιροποιημένων δεξιοτήτων και προσόντων για τους χρήστες της ψηφιακής τεχνολογίας καθώς και η απόκτηση νέων δεξιοτήτων αποτελούν βασικά ζητήματα. Οι επιχειρήσεις και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών για όλα τα επίπεδα και τις μορφές εκπαίδευσης.

1.19.

Η ΕΟΚΕ αναμένει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δράσει ως καταλύτης με την αποτελεσματική εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου. Αυτό συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, τον αποτελεσματικό συντονισμό των αντικρουόμενων προσεγγίσεων, έτσι ώστε να αποφεύγεται η αβεβαιότητα και ο κατακερματισμός της αγοράς. Καθοριστική εν προκειμένω είναι η σημασία της Ψηφιακής ενιαίας αγοράς. Εξάλλου, αποφασιστικός θα είναι ο ρόλος μιας ταχείας διαδικασίας ευρωπαϊκής τυποποίησης.

1.20.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ αναμένει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δράσει ενεργά:

2.1.

Η ψηφιοποίηση της βιομηχανίας αποτελεί βασικό μέρος του ευρύτερου μετασχηματισμού της οικονομίας, που περιλαμβάνει τη ρομποτοποίηση, τις επιστήμες των υλικών και νέες διεργασίες παραγωγής, και έχει ονομαστεί «Βιομηχανία 4.0». Αυτό το παράδειγμα αλλαγής αναμένεται να μετασχηματίσει ριζικά τον κόσμο των επιχειρήσεων και την κοινωνία. Ακόμη και μέχρι το 2014, η ΕΕ δεν είχε σχηματίσει ακόμη σαφή εικόνα για τις οικονομικές, τεχνολογικές, κοινωνικές και κοινωνιακές πτυχές της Βιομηχανίας 4.0. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ παρουσίασε έναν κατάλογο επιθυμητών μέτρων (7).

2.2.

Τον Σεπτέμβριο του 2015, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε μια γνωμοδότηση στην οποία ανέλυε τις κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις της ψηφιοποίησης της βιομηχανίας και των ανατρεπτικών αγορών εργασίας (8).

2.3.

Διαθεματικές εξελίξεις συμβαίνουν κυρίως στις ΗΠΑ, την Κίνα, την ΕΕ, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα και αναμένεται αργότερα να ακολουθήσουν και άλλες χώρες. Τα μαζικά δεδομένα, ως νέα πρώτη ύλη, λειτουργούν σαν καταλύτης για την αλλαγή των προτύπων των προϊόντων και των υπηρεσιών. Προηγουμένως ασύνδετα πεδία (9) αλληλεπιδρούν, ενώ η παροχή (κυρίως ψηφιακών) υπηρεσιών στις αλυσίδες προστιθέμενης αξίας της βιομηχανίας προσπορίζει σημαντική πρόσθετη αξία στις διεργασίες παραγωγής.

2.4.

Σήμερα, καμία επιχείρηση δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ψηφιακή στρατηγική. Η στρατηγική αυτή επηρεάζει ταυτοχρόνως τα προϊόντα, τις υπηρεσίες και τις διεργασίες στη βιομηχανία ως σύνολο. Ενόψει της ανάπτυξης των νέων αγορών, η ψηφιοποίηση της βιομηχανίας δημιουργεί έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων, καθώς και μεταξύ των οικονομικών συγκροτημάτων. Η δε προανταγωνιστική συνεργασία σε όλο τον κόσμο είναι συνήθης και στις επιχειρήσεις.

2.5.

Τα μέτρα λαμβάνονται με κριτήριο μια ειδική βιομηχανική στρατηγική, ιδίως στις ΗΠΑ και την Κίνα, όπου οι επιχειρήσεις ωφελούνται από τις μεγάλης κλίμακας εσωτερικές αγορές. Πρόκειται δε για πολιτική υψηλού επιπέδου· το 2011, η κυβέρνηση Obama εγκαινίασε ένα τεράστιο πρόγραμμα —το οποίο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη— με θέμα τις νέες τεχνολογίες και δη τις ΤΠΕ, με τη συμμετοχή επιχειρήσεων, ερευνητικών ιδρυμάτων και πανεπιστημίων σε ολόκληρη τη χώρα.

2.6.

Ως συνήθως, τα ιδιωτικά έργα θα ωφεληθούν σημαντικά από τα νέα τεχνολογικά προγράμματα που εξήγγειλαν πρόσφατα οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες.

2.7.

Οι ΗΠΑ σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό για να καλύψουν το χαμένο έδαφος στις βιομηχανικές αγορές, επωφελούμενες συγχρόνως από το αμερικανικό καθεστώς «ελεύθερης λειτουργίας» και την κυριαρχία των παγκόσμιων εταιρειών στον τομέα των ΤΠΕ και των μαζικών δεδομένων όπως οι Google, Amazon, Microsoft, Cisco κ.ά (10).

2.8.

Μια κοινοπραξία μεγάλων βιομηχανικών εταιρειών δραστηριοποιείται για τον ίδιο σκοπό. Από έναν κατάλογο των 50 πλέον καινοτόμων εταιρειών του 2014, συνάγεται ότι επτά στις δέκα κορυφαίες επιχειρήσεις έχουν τη βάση τους στις ΗΠΑ (11).

2.9.

Οι κινεζικές αρχές χρησιμοποιούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό για να ενισχύσουν τη θέση της Κίνας παγκοσμίως και στα επίσημα έγγραφα υπογραμμίζεται ο στόχος να φτάσει η χώρα στα επίπεδα των ΗΠΑ.

2.10.

Η σαφής φιλοδοξία της Κίνας αναδεικνύεται στο διαθεματικό κρατικό πρόγραμμα με τίτλο Made in China 2025, το οποίο βασίζεται στους στόχους του γερμανικού προγράμματος Industrie 4.0. Πρόκειται για μια εντελώς νέα αντίληψη στις κινεζικές οικονομικές και μεταποιητικές διεργασίες, με υψηλό βαθμό συντονισμού μεταξύ των αρμοδίων λήψης αποφάσεων, των οικονομικών ιθυνόντων και των καινοτόμων δυνάμεων.

2.11.

Για τον λόγο αυτό προορίζονται τεράστια ποσά και, παρά την τρέχουσα οικονομική δυστοκία, τα συγκεκριμένα προγράμματα δεν έχουν επηρεαστεί.

2.12.

Το ενδιαφέρον για τη «Βιομηχανία 4.0» έχει αυξηθεί κατακόρυφα και παράλληλα η ψηφιοποίηση αποτελεί βασική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό τον κ. Juncker. Βεβαίως, τούτο προϋποθέτει τον άρτιο συντονισμό των υπηρεσιών του οργάνου.

2.13.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δοθεί σαφώς έμφαση στο Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας για να υπάρξει συναντίληψη του σκοπού μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των εθνικών και περιφερειακών αρμοδίων λήψης αποφάσεων. Η ψηφιοποίηση της βιομηχανίας και των μαζικών δεδομένων στην ευρωπαϊκή μεταποιητική βιομηχανία πρέπει να αποτελέσει εγγύηση για μια θέση ισχύος στο μέλλον. Πρόκειται κυρίως για μια διαδικασία από τη βάση προς την κορυφή στην οποία θα συμμετέχουν όλοι οι συναρμόδιοι. Ο δημόσιος τομέας λειτουργεί ως ρυθμιστής, διαμεσολαβητής και οικονομικός αρωγός.

2.14.

Από το 2011, πρωτοβουλία επιδεικνύει η Γερμανία μέσω των συνδυασμένων προσπαθειών της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, της πανεπιστημιακής κοινότητας και των επιχειρήσεων. Μετά την έναρξη λειτουργίας του προγράμματος Industrie 4.0 το 2013, η διαδικασία έχει συστηματοποιηθεί υπό τη μορφή του Plattform 4.0 και μιας συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ της κυβέρνησης, των επιχειρήσεων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Οι επιχειρήσεις συμμετέχουν όλο και περισσότερο σε διαθεματικές πρωτοβουλίες, συχνά σε συνεργασία με τις περιφερειακές αρχές.

2.15.

Παράλληλα, στην Αυστρία υπάρχει η πρωτοβουλία Industrie 4.0, στη Γαλλία η L’Industrie du Futur, η Catapult στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Smart Industry στην Ολλανδία κ.λπ. Πρόκειται για ένα ποικιλόμορφο τοπίο, με κάθε χώρα να αναπτύσσει το δικό της όραμα για το 4.0 και το μέλλον της βιομηχανίας. Ωστόσο, ο βαθμός συνεργασίας και η αίσθηση του επείγοντος διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα.

2.16.

Οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές (δηλαδή των πόλεων) πρωτοβουλίες είναι συμπληρωματικές· εύλογα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τις περιπτώσεις διεθνών σχηματισμών και συμπράξεων, καθώς και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.

2.17.

Το προβάδισμα έχουν οι μεγάλες και μεσαίες ειδικευμένες εταιρείες. Οι κύριες ανησυχίες τους αφορούν τις μεγάλες ανισότητες μεταξύ των χωρών, την καθυστέρηση ή την ανεπαρκή ενημέρωση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και την ελλιπή συμμετοχή των πολιτών. Ένα πολύ δύσκολο θέμα είναι ο κατακερματισμός της ευρωπαϊκής αγοράς και η συνήθης απογοητευτική εικόνα των 28 διαφορετικών βιομηχανικών και ψηφιακών πολιτικών.

2.18.

Η ψηφιοποίηση του κλάδου παραγωγής και η «Βιομηχανία 4.0» περιλαμβάνουν πολύ περισσότερα από την τεχνολογία. Οι επιχειρήσεις οφείλουν να είναι προετοιμασμένες για ριζικές μεταβολές λόγω μιας πληθώρας παραγόντων όπως οι εξής: η ταχύτητα, το μέγεθος και το απρόβλεπτο της παραγωγής καθώς και ο περαιτέρω κατακερματισμός και ο αναπροσανατολισμός των αλυσίδων προστιθέμενης αξίας, οι νέες σχέσεις μεταξύ των ερευνητικών κέντρων, της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του ιδιωτικού τομέα, τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα, οι νέες σχέσεις μεταξύ μεγάλων και μικρότερων εταιρειών, οι νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ όλων των επιχειρηματικών επιπέδων (σχεδιασμός, παραγωγή, πωλήσεις, εφοδιαστική, συντήρηση), η ανάγκη για επικαιροποιημένες και νέες δεξιότητες με νέους τρόπους εργασίας, καθώς και η στενότερη σύνδεση μεταξύ των επιχειρήσεων και του χρήστη. Ειδικότερα οι παραδοσιακές βιομηχανίες βρίσκονται αντιμέτωπες με εντελώς νέες έννοιες (12).

2.19.

Περισσότερο από ποτέ, ο καταναλωτής μπορεί σήμερα να παίρνει την κατάσταση στα χέρια του. Χάρη στον συνδυασμό της μεταποίησης με τις υπηρεσίες, η ψηφιοποίηση συνεπάγεται προσαρμογή και ειδική παραγωγή στο ίδιο ή και σε χαμηλότερο κόστος από αυτό της μαζικής παραγωγής, συχνά με νέες ρυθμίσεις. Ταυτόχρονα, οι καταναλωτές πρέπει να είναι σε θέση να αποκτούν κατάλληλες πληροφορίες σχετικά με την κοινωνική και περιβαλλοντική επίδραση των προϊόντων, έτσι ώστε να μπορούν να διαμορφώνουν τεκμηριωμένη άποψη για τις αγορές που σκοπεύουν να κάνουν.

3.1.

Για τη στήριξη της «Βιομηχανίας 4.0» και των εκφραστών της —επιχειρηματίες, προσωπικό, κοινωνικοί εταίροι, προμηθευτές, πελάτες και εκπαιδευτές— η ΕΕ χρειάζεται μια βιομηχανική στρατηγική με τον κατάλληλο καταμερισμό εργασίας μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Ο ρόλος του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας είναι ζωτικής σημασίας και, όπως σε όλες οι βιομηχανικές πολιτικές, τίθεται το θέμα της συντρέχουσας αρμοδιότητας.

3.2.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (13) έχει θέσει ως στόχο έως το 2020, η βιομηχανία στην ΕΕ να αντιστοιχεί στο 20 % του ενωσιακού ΑΕγχΠ αντί του σημερινού 12 %. Ωστόσο, η διστακτικότητα των επενδυτών και η έλλειψη ενός (ενωσιακού) προσανατολισμού, προκαλούν τη μείωση της μεταποιητικής παραγωγής.

3.3.

Υπογραμμίζοντας την ανάγκη για άρτιες πολιτικές, οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκές Επιτροπής προετοιμάζουν επί του παρόντος ένα εντυπωσιακό πρόγραμμα εργασίας — με κανονισμούς, τυποποίηση, έρευνα-ανάπτυξη και χρηματοδοτικούς πόρους— σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και τις επιχειρήσεις.

3.4.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ικανοποίηση ότι οι περισσότερες από τις 17 συστάσεις που παρουσίασε στη γνωμοδότησή της το 2014 (14) είναι επί του παρόντος υπό συζήτηση.

3.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι εθνικές κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και οι λοιποί συναρμόδιοι δικαίως θα συμμετέχουν ταυτόχρονα στις συνεδριάσεις πολιτικής της Βιομηχανίας 4.0. Θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι ευρωπαϊκές ΣΔΙΤ (15) καθώς και το σχεδιαζόμενο Σημαντικό έργο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για τις ηλεκτρονικές συσκευές χαμηλής ισχύος και το Ίντερνετ των πραγμάτων. Επίσης, απαιτείται ένας λεπτομερής χάρτης πορείας για τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις.

3.6.

Μία από τις μεγαλύτερες πηγές ανησυχίας είναι η συνεχιζόμενη ύπαρξη 28 διαφορετικών ψηφιακών πολιτικών. Πρόκειται για έναν ριζικό ανασταλτικό παράγοντα ως προς την αναγκαία παραγωγή ευρείας κλίμακας, και παράλληλα συνιστά βασικό επιχείρημα υπέρ της επίσπευσης της Ψηφιακής ενιαίας αγοράς.

3.7.

Πρέπει η ψηφιακή ενιαία αγορά να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ανανεωμένης ενιαίας αγοράς και πρέπει να επιταχυνθούν η έξυπνη νομοθεσία και το αντίστοιχο ρυθμιστικό πλαίσιο. Το θεματολόγιο περιλαμβάνει τα εξής:

3.8.

Η ΕΟΚΕ ζητά επιτακτικά τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων για να επιτευχθεί η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ των νομοθετικών διατάξεων και την εξασφάλιση περιθωρίου ελιγμών για τους διάφορους οικονομικούς παράγοντες.

3.9.

Πρέπει η ΕΕ να καταβάλει προσπάθεια για να καθορίσει πρότυπα παγκόσμιας εμβέλειας, σε στενή συνεργασία με μη Ευρωπαίους παράγοντες.

3.10.

Στον Γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων προβλέπεται ένα πολλαπλά ελαστικό καθεστώς για τα κράτη μέλη. Είναι σημαντικό ο εν λόγω κανονισμός να μην έχει ως συνέπεια τον περιορισμό της προσπέλασης και της εκ νέου χρήσης των δεδομένων, και κατ’ επέκταση τη δυσαρμονία στην αγορά της ΕΕ.

3.11.

Τόσο οι επιχειρήσεις όσο και τα κράτη μέλη τείνουν εν πολλοίς να υποτιμούν ακόμη το ζήτημα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Το ηλεκτρονικό έγκλημα εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο και ο ρόλος που καλείται να παίξει η ΕΕ είναι προφανής.

3.12.

Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις στατιστικές που εξακολουθούν να αγνοούνται συστηματικά. Οι επιχειρήσεις και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χρειάζονται οπωσδήποτε αναλυτικότερα στατιστικά στοιχεία για τις υπηρεσίες.

4.1.

Όλο και περισσότερες χώρες και περιφέρειες ασχολούνται πλέον σοβαρά με την ψηφιοποίηση.

4.2.

Εντούτοις, οι αυξανόμενες αποκλίσεις μεταξύ των χωρών και η άνιση ενημέρωση των επιχειρήσεων στις διάφορες χώρες αποτελούν σοβαρό πρόβλημα. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η διαλειτουργικότητα μεταξύ των επιχειρήσεων και των προμηθευτών.

4.3.

Έχουν δημιουργηθεί προγράμματα ενημέρωσης για τις επιχειρήσεις και τους λοιπούς συναρμοδίους και κάθε χώρα βρίσκει τις δικές της μεθόδους. Οι πλατφόρμες, συχνά σε περιφερειακό επίπεδο, είναι πολύ σημαντικές για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των μεγάλων και των μικρών επιχειρήσεων, καθώς και μεταξύ αυτών και των ερευνητικών ιδρυμάτων και των πανεπιστημίων.

4.4.

Επίσης, πρέπει να ενθαρρυνθεί η διεύρυνση των περιφερειακών και εθνικών ΣΔΙΤ. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν οι εταίροι διαφορετικής προέλευσης να προσεγγίσουν ο ένας τον άλλο και παράλληλα θα προαχθεί η γόνιμη αλληλεπίδραση. Θα προαχθεί η συνεργασία, η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε πολύτιμη πηγή τόσο αναγκαίας οικονομικής υποστήριξης.

4.5.

Οι πλατφόρμες, τα κέντρα αριστείας και τα ειδικά εργαστήρια συχνά επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα τμήματα της ψηφιοποίησης, για παράδειγμα στις μεταβαλλόμενες αλυσίδες προστιθέμενης αξίας, στα νέα επιχειρηματικά μοντέλα ή στην κοινωνική καινοτομία και στην καινοτομία στον χώρο εργασίας (16) και με την ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Συν τοις άλλοις, πρέπει να ενθαρρυνθούν οι υπηρεσίες ενιαίας εξυπηρέτησης. Εξάλλου, οι κλαδικές οργανώσεις διαδραματίζουν τον δικό τους ρόλο στην αντιμετώπιση θεμάτων που άπτονται του εκάστοτε κλάδου.

4.6.

Σημαντική είναι και η προβλεπτική συμβολή των (πολυτεχνικών) πανεπιστημίων, στο περιβάλλον των οποίων είναι συγκεντρωμένα τα εκκολαπτήρια (συμπλέγματα) επιχειρήσεων. Ιδιαίτερα χρήσιμη κρίνεται η έννοια του επιχειρηματικού πανεπιστημίου, που εξαπλώνεται σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο (17).

4.7.

Τα δίκτυα επιχειρήσεων, οι πλατφόρμες, οι κλαδικές οργανώσεις και τα πανεπιστήμια ενισχύουν τις επιθυμητές τάσεις. Η ψηφιακή ενιαία αγορά αναμένεται να βελτιώσει τις συνθήκες της διεθνούς συνεργασίας. Ίσως χρειαστούν οι οικονομικές και νομικές προϋποθέσεις για την από κοινού δημιουργία αξίας μέσω της ψηφιοποίησης στη βιομηχανία για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των συναρμοδίων (πολύ) διαφορετικού μεγέθους. Επίσης, πρέπει να δοθεί έμφαση στις ΜΜΕ και τις νεοφυείς επιχειρήσεις· οι περισσότερες από αυτές δεν λαμβάνουν ειδική ενημέρωση και πολλές από αυτές δεν διαθέτουν τα μέσα για τη βελτίωσή τους.

4.8.

Σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, οι νεοσύστατες και οι επεκτεινόμενες επιχειρήσεις αποτελούν μάλλον αδύνατο σημείο της ΕΕ. Η γόνιμη αλληλεπίδραση μεταξύ των μεγάλων και των μικρών δικτύων των (διεθνών) εκκολαπτηρίων επιχειρήσεων αποδίδει καρπούς. Εκπαιδευτές όπως μερικής απασχόλησης, συνταξιούχοι και έμπειροι επιχειρηματίες και σύμβουλοι μπορούν να βοηθήσουν ιδιαίτερα λειτουργώντας υποστηρικτικά.

5.1.

Η ψηφιοποίηση εξελίσσεται σε προτεραιότητα για τα ευρωπαϊκά ταμεία («Ορίζοντας 2020», περιφερειακή και λοιπή χρηματοδότηση). Το Κοινό Κέντρο Ερευνών στη Σεβίλλη και οι επικείμενοι κόμβοι καινοτομίας με την παγκόσμια πείρα τους μπορούν να αποδειχθούν χρησιμότατοι.

5.2.

Κατά την ΕΟΚΕ, το ζήτημα της χρηματοδότησης όλων των αναγκαίων επενδύσεων είναι πολύ πιο περίπλοκο απ’ ό, τι παρουσιάζεται στην ανακοίνωση. Προφανώς απαιτούνται σημαντικοί πρόσθετοι χρηματοδοτικοί πόροι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει λόγο για 35 δισεκατ. ευρώ μόνο και μόνο για τις επενδύσεις σε ΤΠΕ. Αυτό συνεπάγεται τη στενή συνεργασία μεταξύ των ενωσιακών, εθνικών και περιφερειακών μορφών χρηματοδότησης, καθώς και την ενεργό συμμετοχή της βιομηχανίας μέσω των διαφόρων μορφών πλατφόρμας και των ΣΔΙΤ. Δεν είναι ακόμα σαφές πώς οι εν λόγω δημοσιονομικές διατάξεις θα εφαρμοστούν εντός εύλογης προθεσμίας. Και βεβαίως μπορεί να τεθεί το σύνηθες ερώτημα: ποιος θα πληρώσει τι και για ποιο σκοπό;

5.3.

Συχνά η ενωσιακή χρηματοδότηση ορθώς επικρίνεται ως βραδυκίνητη και υπερβολικά γραφειοκρατική, γεγονός που την καθιστά συνήθως πολύ δαπανηρή και αποθαρρυντική για τις μικρές επιχειρήσεις. Για τον λόγο αυτό πρέπει να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των ΗΠΑ! Προβάλλει επιτακτική η ανάγκη προσαρμογής των διαδικασιών και μείωσης της γραφειοκρατίας, χωρίς να απεμπολείται η δίκαιη μεταχείριση. Η μείωση του πλήθους υποχρεωτικών εταίρων στις κοινοπραξίες έρευνας-ανάπτυξης μπορεί να φανεί χρήσιμη (18).

5.4.

Η κατάταξη των UBI (πανεπιστημιακά εκκολαπτήρια επιχειρήσεων) για τις μικρές επιχειρήσεις μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για τη μέτρηση των πολλά υποσχόμενων νεοφυών επιχειρήσεων και την επιτάχυνση των γραφειοκρατικών διαδικασιών στην ΕΕ.

5.5.

Κινητήρια δύναμη πίσω από τις καινοτόμες ψηφιακές επιχειρηματικές διαδικασίες είναι νεοφυείς και επεκτεινόμενες επιχειρήσεις όπως οι λεγόμενοι «μονόκεροι (19)». Πρωτοπόροι εν προκειμένω είναι οι Αμερικανοί και μάλιστα, οι παρατηρητές καινοτόμων δράσεων από τις ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα δραστήριοι στην Ευρώπη, αναζητώντας επικερδείς εξαγορές.

5.6.

Εκτός από τον τραπεζικό τομέα, ενεργά συμμετέχουν και οι ιδιωτικοί επενδυτικοί όμιλοι και την ίδια στιγμή ψηφιοποιείται και η ιδιωτική τραπεζική. Η χρηματοοικονομική τεχνολογία λειτουργεί παράλληλα με όλα αυτά· ως απότοκο του ψηφιακού κόσμου, προωθεί την ταχύτητα, την αύξηση της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας, καθώς και τη μεταβολή της στάσης προς τον πελάτη. Πέραν του Λονδίνου, θα ήταν χρήσιμο να προκύψουν και άλλα κομβικά σημεία χρηματοοικονομικής τεχνολογίας στην Ευρώπη.

5.7.

Πρέπει οι εκπρόσωποι των τραπεζών και της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας να καταστούν βασικοί εταίροι στην ψηφιακή ενιαία αγορά, με υψηλότερο επίπεδο επιδόσεων και δημιουργία αξίας. Επιπροσθέτως, πρέπει να ενθαρρυνθούν να ενεργούν ως στρατηγικός εταίρος για τη βιομηχανία, αξιολογώντας επαγγελματικά τα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη των έργων. Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν ριζικά νέας μορφής δίαυλοι διασύνδεσης και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας.

5.8.

Ο χρηματοοικονομικός κανονισμός (ή η αναθεωρημένη μορφή του) δεν θα πρέπει να παρεμποδίζουν τον τραπεζικό τομέα στην ανάληψη λελογισμένου κινδύνου όσον αφορά τις επενδύσεις στη «Βιομηχανία 4.0».

5.9.

Χρειάζεται μια άρτια ευρωπαϊκή αγορά κεφαλαίων για να δημιουργηθούν ίσοι οικονομικοί όροι ανταγωνισμού συγκρίσιμοι με εκείνους των ΗΠΑ.

6.1.

Η «Βιομηχανία 4.0» και η ψηφιακή κοινωνία μας αφορούν όλους και πρέπει να υπάρξει καλύτερη ενημέρωση. Οι κίνδυνοι και η αβεβαιότητα για το μέλλον, καθώς και οι ευκαιρίες, οι δυνατότητες, οι κοινωνικές συνθήκες και η αποδοχή είναι υπό συζήτηση.

6.2.

Στη βορειοδυτική Ευρώπη, η ψηφιακή επανάσταση συντελείται ήδη καθημερινά στα ΜΜΕ (τηλεόραση, Τύπος, μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Σε ορισμένες χώρες, η κοινή γνώμη έχει μάλλον καλή ενημέρωση, αλλά, γενικά, οι πληροφορίες πρέπει να διαδίδονται σαφώς καλύτερα σε ολόκληρη την Ευρώπη.