16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/1

Εισηγητής:

o κ. Παναγιώτης Γκόφας

Συνεισηγητής:

o κ. Luis Miguel Pariza Castaños

1.1

Η παρούσα γνωμοδότηση έχει στόχο να συνεισφέρει στις εργασίες της ελληνικής και εν συνεχεία της ιταλικής Προεδρίας προκειμένου να ενισχυθεί η εξωτερική διάσταση της πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο. Η μετανάστευση αποτελεί ζήτημα ιδιαίτερα πολύπλοκο που απαιτεί την συνεργασία πολλών εμπλεκόμενων, αλλά και κοινούς χειρισμούς σφαιρικού χαρακτήρα από πλευράς ΕΕ, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και σε ευρωπαϊκό (1).

1.2

Η ΕΕ πρέπει να πάψει να θεωρεί την πολιτική για τη μετανάστευση σχεδόν αποκλειστικά εσωτερική υπόθεση. Μερικές από τις αποτυχίες μας απορρέουν από αυτήν την εσφαλμένη αντίληψη. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει η ΕΕ να διαχειριστεί τη μετανάστευση στο πλαίσιο μιας συνολικής προσέγγισης, η οποία να περιλαμβάνει τόσο την εσωτερική όσο και την εξωτερική της διάσταση: η εσωτερική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και η συνεργασία με τρίτες χώρες είναι πτυχές της ίδιας πολιτικής, εφόσον το ζητούμενο είναι η αποτελεσματικότητά της.

1.3

Στο πλαίσιο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, η πρόκληση της ανθρώπινης κινητικότητας πρέπει να προσεγγιστεί σφαιρικά. Η μετανάστευση και η κινητικότητα είναι στενά αλληλοεξαρτώμενες. Ο διεθνής διάλογος για την κινητικότητα των προσώπων και τη μετανάστευση πρέπει να συνδεθεί και με άλλες πτυχές της ευρωπαϊκής πολιτικής όπως το εμπόριο, η συνεργασία για ανάπτυξη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ασφάλεια.

1.4

Κανένα κράτος μέλος της ΕΕ δεν μπορεί να διαχειριστεί μόνο του αποτελεσματικά τη μετανάστευση και το άσυλο· γι’ αυτό, η Συνθήκη θέτει τις βάσεις για μια κοινή πολιτική που πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή με εναρμονισμένη νομοθεσία και πρέπει να διέπεται από την ενισχυμένη αρχή της αλληλεγγύης και του δίκαιου επιμερισμού των ευθυνών.

1.5

Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων, των Κρατών Μελών τα οποία αποτελούν τα σύνορα όλης της ΕΕ και του χώρου Σένγκεν. O Frontex πρέπει να μετατραπεί σε ευρωπαϊκή υπηρεσία φύλαξης των συνόρων. Η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών με καλύτερο επιμερισμό ευθυνών.

1.6

Ορισμένα ευρωπαϊκά εδάφη αντιμετωπίζουν ειδικές δυσκολίες λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, καθώς αποτελούν ενδιάμεσους σταθμούς για την παράνομη μετανάστευση και δέχονται ενίοτε αριθμούς ανθρώπων που υπερβαίνουν την ικανότητα των υποδομών υποδοχής τους. Είναι ανάγκη η ΕΕ να θέσει σε εφαρμογή επιχειρησιακές διαδικασίες όσον αφορά τον καλύτερο επιμερισμό ευθυνών, την οικονομική αρωγή και την υποδοχή των μεταναστών.

1.7

Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, πρέπει η ΕΕ να συνεργάζεται με τις τρίτες χώρες και τους διεθνείς οργανισμούς στην εφαρμογή ενός διεθνούς νομικού πλαισίου για τη μετανάστευση και την κινητικότητα.

1.8

Μέσα σε αυτό το περίγραμμα, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη την αντιμετώπιση του ζητήματος της μετανάστευσης με γνώμονα τις εξής τρεις αλληλένδετες παραμέτρους: τη χώρα προέλευσης, τη χώρα διέλευσης και τη χώρα προορισμού (εν προκειμένω η ΕΕ)· μόνο με αυτόν τρόπο μπορούμε δώσουμε μια ικανοποιητική λύση στα μεταναστευτικά ρεύματα.

1.9

Η πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο πρέπει να συντονιστεί καλύτερα με την εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) πρέπει να διαδραματίσει τον ρόλο που της αναλογεί και να ενσωματώσει τις πολιτικές για την μετανάστευση, το άσυλο και την διαχείριση των συνόρων προκειμένου να ενισχυθεί η συνοχή τους. Η ΕΟΚΕ, έχοντας συνεισφέρει στις εργασίες της ελληνικής Προεδρίας, επικροτεί τη συμπερίληψη της εξωτερικής διάστασης της μετανάστευσης, του ασύλου και της διαχείρισης των συνόρων στις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές που εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 26- 27 Ιουνίου 2014. Επίσης, πρέπει να ενισχυθεί η λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε αυτά τα ζητήματα.

1.10

Στο πλαίσιο μιας Συνολικής Προσέγγισης της Μετανάστευσης και της Κινητικότητας (ΣΠΜΚ), η ΕΕ πρέπει να συνάψει συμφωνίες με τρίτες χώρες και ιδίως με τις γειτονικές της χώρες και τις χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών.

1.11

Προς τούτο, η ΕΟΚΕ προτείνει να ενισχυθεί ο διάλογος με τις τρίτες χώρες και να συναφθούν νέες Συμφωνίες Κινητικότητας και Μετανάστευσης (ΣΚΜ) με ευρύτερο περιεχόμενο, όπως σημειώνεται και στα σημεία 1.3 και 5.1.6.

1.12

Οι εταιρικές σχέσεις κινητικότητας (ΕΣΚ) έχουν ορισμένους περιορισμούς, οι οποίοι θα πρέπει να υπερνικηθούν τα επόμενα χρόνια, καθότι δεν είναι δεσμευτικού χαρακτήρα για τα συμβαλλόμενα μέρη. Η ευελιξία τους διευκολύνει τη σύναψη πολιτικών συμφωνιών, χωρίς να επιβάλλονται νομικές υποχρεώσεις, ωστόσο —κατά την ΕΟΚΕ— θα πρέπει να μετατραπούν σε διεθνείς συμφωνίες με δεσμευτικό χαρακτήρα.

1.13

Πρέπει οι ΕΣΚ —πέραν της ασφάλειας, του επαναπατρισμού και της επιτήρησης των συνόρων— να συμπεριλάβουν στις προτεραιότητές τους τις παραμέτρους που άπτονται της οικονομικής μετανάστευσης και της κινητικότητας, δίνοντας έμφαση στην οργάνωση της νόμιμης μετανάστευσης, της πολιτικής έκδοσης θεωρήσεων, της αναγνώρισης των τυπικών προσόντων, των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και της συμβολής της μετανάστευσης και της κινητικότητας στην ανάπτυξη.

1.14

Η ΕΟΚΕ προτείνει να τεθούν σε λειτουργία γραφεία μετανάστευσης της ΕΕ στις χώρες προέλευσης, υπό τη διαχείριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με εργαζομένους από την ΕΥΕΔ, τη ΓΔ HOME και τη ΓΔ Απασχόλησης. Ο ιστότοπος της ΕΕ για τη μετανάστευση αποτελεί θετικό μεν μέσο, αλλά όχι επαρκές· πρέπει να μπορεί να είναι προσπελάσιμος σε περισσότερες γλώσσες και να είναι πιο διαδραστικός.

1.15

Είναι αναγκαία η βελτίωση της συνεργασίας με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης, η πρόληψη και αποφυγή της παράτυπης μετανάστευσης. Επίσης, πρέπει να πραγματοποιηθούν ενημερωτικές εκστρατείες και να υπάρξει αποτελεσματική καταπολέμηση των εγκληματικών δικτύων διακίνησης μεταναστών. Η αστυνομική και δικαστική συνεργασία είναι θεμελιώδους σημασίας για την καταπολέμηση των εγκληματικών δικτύων. Με κίνητρο τα εγκληματικά οικονομικά οφέλη, οι διακινητές θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και την ασφάλεια των ατόμων. Οι ΕΣΚ πρέπει να αναπτύξουν νέα συστήματα συνεργασίας για τον έλεγχο των συνόρων και τη συνεργασία στην υποστηριζόμενη επιστροφή.

1.16

Εξίσου ύψιστης σημασίας κρίνονται η οικονομική βοήθεια και τα αναπτυξιακά προγράμματα με βάση την αρχή της θετικής αιρεσιμότητας («περισσότερα για περισσότερα»/more for more) και γνώμονα διάφορες παραμέτρους της μετανάστευσης — συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής επιστροφής και επανεισδοχής. Εξίσου σημαντική είναι η ενίσχυση των οργανώσεων της τοπικής κοινωνίας των πολιτών και η συμμετοχή της στις ΕΣΚ.

1.17

Επίσης, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ τόσο της συνεργασίας Frontex-Europol για την πάταξη του οργανωμένου εγκλήματος και της παράνομης διακίνησης μεταναστών, όσο και της στενής συνεργασίας με διεθνείς οργανισμούς όπως ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και το Διεθνές Κέντρο για την Ανάπτυξη Μεταναστευτικής Πολιτικής (ΔΚΑΜΠ). Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προτάσεις κανονισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπέρ μιας πιο ευέλικτης διαχείρισης από το 2014 του Ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας.

1.18

Σε κλίμακα ΕΕ, πρέπει να ακολουθηθεί, μεταξύ άλλων, ικανοποιητική και συνεκτική κοινή μεταναστευτική πολιτική, η οποία θα βασίζεται στο πνεύμα αλληλεγγύης και συναίνεσης όλων των κρατών μελών. Πρέπει η ΕΕ να υιοθετήσει μια αποτελεσματική πολιτική επιστροφών με γνώμονα τις διεθνείς συνθήκες για τον επαναπατρισμό και την επανεισδοχή. Τα σύνορα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων συνόρων των κρατών μελών της ΕΕ που βρέχονται από τη Μεσόγειο είναι σύνορα όλων των κρατών μελών της ΕΕ και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζονται, αποφασιστικά με ευθύνη όλων, σύμφωνα με τις Συνθήκες.

1.19

Τα δικαιώματα των λαθρομεταναστών πρέπει πάντοτε να γίνονται σεβαστά, κατά τη διάσωση ή κράτησή τους, όταν αποκτούν το καθεστώς προστασίας, όταν βρίσκονται σε παράτυπη κατάσταση «χωρίς έγγραφα» ή όταν επαναπροωθούνται στις χώρες προέλευσής τους. Απαιτείται επίσης η δημιουργία περισσότερων και καλύτερων κέντρων παραμονής και κράτησης των μεταναστών σε όλα τα κράτη μέλη με τη βοήθεια όλης της ΕΕ, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη τις υγειονομικές συνθήκες και την παροχή ιατρικής βοήθειας, καθώς και ταχύτερη εξέταση των αιτημάτων ασύλου ή χορήγησης κοινωνικής βοήθειας. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την αντίθεσή της στον εγκλεισμό των αιτούντων άσυλο και των παράτυπων μεταναστών σε κέντρα κράτησης και ιδίως των —και δη οι ασυνόδευτων— ανηλίκων, των εγκύων και όσων υποφέρουν από σοβαρές ασθένειες.

1.20

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ανησυχία την άνοδο της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας σε βάρος των μεταναστών στην Ευρώπη και είναι θορυβημένη από την επιδείνωση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων που παρατηρείται σε ορισμένα κράτη μέλη.

1.21

Όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν επισημάνει τη σημασία της μετανάστευσης για την ΕΕ, τόσο ως προς το οικονομικό όσο και ως προς το δημογραφικό σκέλος. Βλ. επίσης στρατηγική «Ευρώπη 2020». Συνεπώς, όπως έχει άλλωστε ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ, η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική πρέπει να είναι προορατική, να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, να καταπολεμά τις εργασιακές ή κοινωνικές διακρίσεις και να προάγει το θεματολόγιο της ένταξης.

1.22

Η ΕΕ πρέπει να αποκτήσει κοινό σύστημα ασύλου και εναρμονισμένη νομοθεσία. Η Σύμβαση του Δουβλίνου πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σύστημα με μεγαλύτερη αλληλεγγύη στο εσωτερικό της ΕΕ, το οποίο να λαμβάνει υπόψη τις επιθυμίες των αιτούντων άσυλο και να εξασφαλίζει έναν περισσότερο αναλογικό επιμερισμό ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών.

1.23

Ο νέος κανονισμός για το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ενσωμάτωσης δίνει ειδική έμφαση στις καταστάσεις κρίσης και έκτακτης ανάγκης. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη δυνατότητα ευέλικτης δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με επαρκείς οικονομικούς πόρους για τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η άφιξη πολυάριθμων ατόμων από τη Συρία και από εμπόλεμες ζώνες της Αφρικής καθιστά επιτακτική την ανάγκη κινητοποίησης της ΕΕ, καθότι πρόκειται για καταστάσεις έκτακτης ανθρωπιστικής ανάγκης.

2.1

Η έλλειψη κοινής ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, τα πρόσφατα αλλά και συνεχιζόμενα τραγικά γεγονότα με θανάτους στις θαλάσσιες περιοχές της Λιβύης, της Μάλτας, της Ελλάδος, της Ιταλίας, η συνεχιζόμενη αύξηση των προσφύγων στα σύνορα της Συρίας, η πολυπλοκότητα του προβλήματος καθώς και το μεγάλο μέγεθος των ροών έχουν δημιουργήσει ιδιαίτερη πίεση στην ικανότητα ανταπόκρισης ιδίως των χωρών της Μεσογείου. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι τα ζητήματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση θα συνεχίσουν να αποτελούν προτεραιότητα για την Ιταλία, το κράτος μέλος που ασκεί επί του παρόντος την προεδρία της ΕΕ, όπως συνέβη και στην περίπτωση της απερχόμενης ελληνικής προεδρίας.

3.1

Τον 21ο αιώνα, η κινητικότητα των ατόμων θα αυξηθεί, όπως και οι μεταναστευτικές ροές. Σήμερα, μόνο το 3 % του παγκόσμιου πληθυσμού ζει εκτός της χώρας γέννησής του, παρατηρείται όμως τάση μελλοντικής αύξησης των μετακινήσεων αυτών (ο ρυθμός ετήσιας αύξησης φθάνει το 3 %). Επισημαίνεται δε ότι οι μεταναστευτικές ροές μεταξύ των χωρών του Νότου είναι ολοένα και μεγαλύτερες, ιδίως προς τις χώρες με αναδυόμενες οικονομίες. Παράλληλα πυκνώνει και η κυκλοφορία ατόμων εντός της ΕΕ (2) και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου.

3.2

Η φτώχεια, η ανεργία, οι δημογραφικές εξελίξεις, η έλλειψη ευκαιριών, οι συγκρούσεις, οι οικολογικές καταστροφές και η κλιματική αλλαγή είναι ορισμένα από τα αίτια που προκαλούν τις διεθνείς μεταναστεύσεις.

3.3

Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει πως, στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής, η ΕΕ πρέπει να προωθήσει ένα διεθνές νομικό πλαίσιο για τη μετανάστευση και την κυκλοφορία των ατόμων, και το οποίο θα μετριάσει τις πιέσεις επί των κρατών μελών. Αυτό το διεθνές νομικό πλαίσιο πρέπει να περιλαμβάνει τις κυριότερες συμβάσεις της ΔΟΕ και τη Διεθνή Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των δικαιωμάτων των διακινούμενων εργαζομένων και των μελών των οικογενειών τους, η οποία δεν έχει κυρωθεί ακόμη από τα κράτη μέλη της ΕΕ (3). Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει μια έκθεση με θέμα τα μέτρα που λαμβάνουν τα κράτη μέλη για την ταχεία επικύρωσή της.

3.4

Ο κύριος στόχος της γνωμοδότησης είναι να εξετάσει και να αναφερθεί σε μείζονα θέματα που εμπίπτουν στο φαινόμενο της μετανάστευσης, στο σύνολο της όπως αναφέρθηκε, προκειμένου να αναζητηθούν λύσεις που θα οδηγούν σε μια αποτελεσματική μεταναστευτική πολιτική συμβατή με την προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών.

4.1.1

Κατά την τελευταία δεκαετία η ΕΕ υιοθετεί σταδιακά αυτό το κοινό νομικό πλαίσιο, π.χ. θεσπίζοντας το καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος ή κατοχυρώνοντας το δικαίωμα της οικογενειακής επανένωσης. Εναρμονίστηκαν οι όροι εισδοχής των σπουδαστών και των ερευνητών και καθιερώθηκε η «μπλε κάρτα» για τους μετανάστες με υψηλά προσόντα. Υιοθετήθηκε επίσης οριζόντια νομοθεσία, δηλαδή η ενιαία άδεια για τους διακινούμενους εργαζομένους από τρίτες χώρες, η οδηγία για τους εποχικούς εργαζομένους και η οδηγία για την εισδοχή εργαζομένων στο πλαίσιο ενδοεπιχειρησιακής μετάθεσης.

Η ΕΕ πρέπει να δώσει ώθηση στην κοινή πολιτική που αφορά τη μετανάστευση για λόγους εργασίας και να υιοθετήσει ένα συνεκτικό, σφαιρικό και οριζόντιο νομικό πλαίσιο, το οποίο να κατοχυρώνει τον σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων, την ίση μεταχείριση και τη νόμιμη απασχόληση τους, καθώς και τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Απαιτούνται η θέσπιση νομοθεσίας και η συνεργασία, οι οποίες θα επιτρέπουν τη μετανάστευση για εργασιακούς λόγους μέσω νόμιμων και διαφανών διαύλων, τόσο για τους εργαζομένους υψηλής ειδίκευσης όσο και για τις λιγότερο ειδικευμένες εργασίες.

Απαιτείται μια ολοκληρωμένη και συνεκτική πολιτική για την μετανάστευση και το άσυλο και την διαχείριση των συνόρων, καθώς και νομοθετική εναρμόνιση με την ενεργό συμμετοχή των κρατών μελών, των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΥΕΔ και των αρμόδιων ευρωπαϊκών Οργανισμών.

4.1.2

Η ΕΟΚΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάζονται στενά στις πολιτικές ένταξης. Στο πλαίσιο ορισμένων βασικών κοινών αρχών, η ΕΕ αναπτύσσει θεματολόγιο ένταξης, το οποίο διαθέτει επίσης ταμείο χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσουν να συνεργάζονται στο κόλπους του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Ένταξη.

4.2.1

Η ΕΕ διαθέτει κοινό σύστημα ασύλου και νομοθεσία εναρμόνισης, ωστόσο απέχουμε ακόμα πολύ από το ιδανικό, καθότι τα κράτη μέλη διατηρούν διαφορετικές πολιτικές και νομοθεσίες (4).

4.2.2

Η ΕΟΚΕ έχει επικρίνει το γεγονός ότι η ΕΕ επιδεικνύει ελάχιστη αλληλεγγύη σε ζητήματα ασύλου, αφού το 90 % των αιτήσεων διεκπεραιώθηκε από δέκα μόνο κράτη μέλη. Αναλογικά, εκείνες που υφίστανται τη μεγαλύτερη πίεση είναι οι μικρότερες χώρες όπως η Μάλτα, η Κύπρος και η Ελλάδα.

4.2.3

Με τη Σύμβαση του Δουβλίνου ορίζεται το κράτος μέλος που είναι υπεύθυνο για την εξέταση κάθε αίτησης ασύλου, ωστόσο η ΕΟΚΕ θεωρεί πως, βάσει της εν λόγω σύμβασης, δεν επιδεικνύεται αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Ο αιτών άσυλο θα έπρεπε να έχει την ευκαιρία να υποβάλλει την αίτησή του σε οποιοδήποτε κράτος μέλος. Μεσοπρόθεσμα πρέπει να εκχωρηθούν νέες αρμοδιότητες στην ΕΕ, έτσι ώστε η εξέταση των αιτήσεων ασύλου να εμπίπτει στις δικές της αρμοδιότητες και όχι σε αυτές των εθνικών αρχών. Με αυτόν τον τρόπο η εξέταση θα είναι ταχύτερη και οι προϋποθέσεις χορήγησης ασύλου καλύτερες. Εν ολίγοις, η Σύμβαση του Δουβλίνου πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σύστημα με μεγαλύτερη αλληλεγγύη στο εσωτερικό της ΕΕ, στο οποίο θα λαμβάνονται υπόψη οι επιθυμίες των αιτούντων άσυλο και θα κατοχυρώνεται ένας πιο συμμετρικός επιμερισμός ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών.

4.2.4

Για τη διευκόλυνση των κρατών μελών στην ανάπτυξη του συστήματος ασύλου, έχει θεσπιστεί η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΥΥΑ), η οποία παρέχει επίσης τεχνική και επιχειρησιακή υποστήριξη. Η ΕΥΥΑ πρέπει να έχει αρμοδιότητα αξιολόγησης των εθνικών συστημάτων ασύλου και της συμμόρφωσής τους με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο και με τα θεμελιώδη δικαιώματα.

4.2.5

Η ΕΟΚΕ προτείνει την αύξηση των προγραμμάτων επανεγκατάστασης για τη μετακίνηση προσφύγων από τρίτες χώρες και την εγκατάστασή τους στην Ένωση, σε συνεργασία με τρίτες χώρες και με την UNHCR.

4.2.6

Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης την ενίσχυση των προγραμμάτων μετεγκατάστασης στο εσωτερικό της ΕΕ, με την παροχή οικονομικών κινήτρων σε όσα κράτη μέλη συμμετέχουν. Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως σήμερα είναι ελάχιστη η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών για τη μετεγκατάσταση των δικαιούχων προστασίας και των αιτούντων άσυλο.

4.2.7

Η μετεγκατάσταση θα πρέπει να πραγματοποιείται βάσει μονίμου, καθιερωμένου μηχανισμού. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει νομοθετική πρόταση για έναν μόνιμο και αποτελεσματικό μηχανισμό μετεγκατάστασης της ΕΕ, στη βάση μιας ευρωπαϊκής κλείδας κατανομής για τη μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο, όπως αυτή περιγράφεται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ενίσχυση της αλληλεγγύης εντός της ΕΕ στον τομέα του ασύλου (2012/2032 INI). Για την εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής λειτουργικότητας του εν λόγω μηχανισμού, αυτή η νομοθετική πρόταση θα πρέπει να λάβει επίσης υπόψη τις πρακτικές εμπειρίες που αποκομίστηκαν από το πιλοτικό σχέδιο EUREMA για τη Μάλτα (5).

4.3.1

Η σύνδεση ενίοτε της μετανάστευσης με την εγκληματικότητα στον πολιτικό λόγο δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και καλλιεργεί ξενοφοβικές αντιλήψεις. Οι περισσότεροι μετανάστες που δεν βρίσκονται σε νομότυπη κατάσταση έχουν εισέλθει νομίμως με θεώρηση βραχείας διαρκείας και παρατείνουν την παραμονή τους, ή έχουν άδεια προσωρινής μετανάστευσης και δεν επιστρέφουν όταν αυτή λήξει.

4.3.2

Πολλά από αυτά τα άτομα εργάζονται σε πολύ άδικες συνθήκες —όταν δεν καταστρατηγείται το ίδιο το Εργατικό Δίκαιο— ή στο πλαίσιο της μη δηλωμένης οικονομίας, ευρισκόμενα σε καθεστώς κοινωνικού αποκλεισμού. Έναντι τέτοιων περιπτώσεων, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και η ίδια η ΕΟΚΕ έχουν ταχθεί υπέρ διαδικασιών νομιμοποίησης των λαθρομεταναστών και, γενικά, έχουν καλέσει την ΕΕ να υιοθετήσει προτάσεις, εισηγήσεις και μέτρα προς αποφυγή αυτών των καταστάσεων.

4.3.3

Τα δικαιώματα των λαθρομεταναστών πρέπει να γίνονται πάντα σεβαστά, από τη διάσωση ή κράτησή τους, έως ότου τους χορηγηθεί προστασία ή επαναπροωθηθούν στις χώρες προέλευσής τους. Συχνά, η λαθρομετανάστευση δια θαλάσσης έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία του σεβασμού στα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου σε κάθε περίπτωση.

4.4.1

Η ΕΕ χρειάζεται μιαν αξιόπιστη, αποτελεσματική, νόμιμη και δημοκρατικά ελεγχόμενη πολιτική για τα εξωτερικά της σύνορα. Τα κράτη μέλη που αποτελούν τον χώρο Σένγκεν δεν διενεργούν ελέγχους στα μεταξύ τους σύνορα. Αυτό σημαίνει ότι οφείλουν να συνεργάζονται και να μοιράζονται την ευθύνη για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Ο Κώδικας Συνόρων του Σένγκεν ρυθμίζει τη διέλευση των συνόρων και τους συνοριακούς ελέγχους, λαμβάνοντας υπόψη τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι υπήκοοι τρίτων χωρών για να εισέλθουν στην ΕΕ και να παραμείνουν έως τρεις μήνες. Η ΕΕ καταρτίζει καταλόγους με τις χώρες των οποίων οι υπήκοοι χρειάζονται θεώρηση εισόδου.

4.4.2

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος του Frontex, ώστε να μετατραπεί μεσοπρόθεσμα σε μια ευρωπαϊκή υπηρεσία φύλαξης των συνόρων, αποτελούμενη από μία ευρωπαϊκή δύναμη συνοριοφυλάκων. Βασική της αποστολή θα είναι η εφαρμογή των κοινών κανόνων που προβλέπει ο Κώδικας Συνόρων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να ενισχυθεί η αλληλεγγύη της ΕΕ έναντι των κρατών μελών, λαμβάνοντας υπόψη τη γεωγραφική τους θέση.

4.4.3

Κατά την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης προσώπων και της σωματεμπορίας πρέπει πάντα να διασφαλίζεται η κάλυψη των θυμάτων από τη διεθνή ανθρωπιστική νομοθεσία και τις ευρωπαϊκές συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 2 του Κώδικα Συνόρων του Σένγκεν, κατά τους συνοριακούς ελέγχους, οι συνοριοφύλακες μεριμνούν ώστε να μην παρατηρούνται διακρίσεις εις βάρος προσώπων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 13, τα πρόσωπα στα οποία απαγορεύεται η είσοδος έχουν δικαίωμα προσφυγής.

4.4.4

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τροποποίηση της νομοθεσίας περί έκδοσης θεωρήσεων. Η συνεργασία με τις τρίτες χώρες είναι θεμελιώδους σημασίας για την πολιτική χορήγησης θεωρήσεων, η οποία συχνά προϋποθέτει και την αμοιβαιότητα.

4.5.1

Οι ΕΣΚ θα πρέπει να περιλαμβάνουν την πρόβλεψη ότι, στις διαδικασίες επιστροφής, θα χρησιμοποιείται κατά προτεραιότητα η εκούσια επιστροφή, με τη συνοδεία συστημάτων υποστήριξης (6). Στην περίπτωση, όμως, που τεθεί σε εφαρμογή η διαδικασία αναγκαστικής επιστροφής, πρέπει να διασφαλίζεται ο απόλυτος σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των επαναπατριζόμενων, σύμφωνα με τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης (7).

4.5.2

Η σύναψη συμφωνιών με τρίτες χώρες πρέπει να βασίζεται στην αρχή της θετικής αιρεσιμότητας, στην παροχή οικονομικής αρωγής και στη δημιουργία αναπτυξιακών προγραμμάτων για αποτροπή της παράτυπης μετανάστευσης.

4.5.3

Ο επαναπατρισμός των μεταναστών που εισήλθαν παράνομα στην ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίζεται βάσει των καθιερωμένων κανόνων. Στο πλαίσιο αυτό, οι συμφωνίες επιστροφής με τρίτες χώρες είναι εξαιρετικά σημαντικές, ώστε να εξασφαλίζεται ο πλήρης σεβασμός των δικαιωμάτων των επαναπατριζόμενων μεταναστών.

4.5.4

Στον Χάρτη απαγορεύονται ρητώς οι ομαδικές απελάσεις, ενώ εξασφαλίζεται ότι «κανείς δεν μπορεί να απομακρυνθεί, να απελαθεί ή να εκδοθεί προς κράτος όπου διατρέχει σοβαρό κίνδυνο να του επιβληθεί η ποινή του θανάτου ή να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική ποινή ή μεταχείριση» (αρχή της μη απομάκρυνσης). Ωστόσο, πολλές ΜΚΟ έχουν καταγγείλει πρακτικές ομαδικών απελάσεων και απελάσεων λαθρομεταναστών και αιτούντων άσυλο προς χώρες όπου παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ο Χάρτης περιλαμβάνουν διατάξεις εφαρμοστέες σε μια ευρωπαϊκή πολιτική για την παράτυπη μετανάστευση, με ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία σε περιπτώσεις απομάκρυνσης, απέλασης ή έκδοσης.

4.5.5

Πρόσωπα με σοβαρή ασθένεια δεν μπορούν να υποβληθούν σε κράτηση ούτε να απελαθούν, σύμφωνα με την ερμηνεία του άρθρου 3 της ΕΣΑΔ καθότι χρήζουν ιατρικής φροντίδας· το ίδιο δε ισχύει για τις εγκύους. Η κατάσταση των ανηλίκων χρήζει επίσης ειδικής προσοχής και προστασίας, ιδίως αν πρόκειται για ασυνόδευτους ανηλίκους.

4.5.6

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι τάσσεται ενάντια στην παραμονή των αιτούντων άσυλο και των λαθρομεταναστών υπό συνθήκες κράτησης, δεδομένου ότι η κράτησή τους σε τέτοια κέντρα πρέπει πάντοτε να αποτελεί εξαιρετικό μέτρο (8). Η ΕΟΚΕ απαιτεί να αυξηθεί η διαφάνεια όσον αφορά τα κέντρα κράτησης εντός και εκτός της ΕΕ και να ενημερώνεται η Ύπατη Αρμοστεία των ΗΕ (UNHCR) για την κατάσταση των προσώπων που κρατούνται.

5.1.1

Το πρώτο βήμα έγινε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που υιοθέτησε τη συνολική προσέγγιση για τη μετανάστευση (ΣΠΜ) στα τέλη του 2005. Για την ανάπτυξη της εξωτερικής διάστασης της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής έχουν τεθεί σε εφαρμογή διάφορες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

5.1.2

Το πιο σημαντικό πολιτικό μέσο για την εφαρμογή της ΣΠΜΚ είναι οι εταιρικές σχέσεις κινητικότητας (ΕΣΚ). Η πιλοτική φάση της εφαρμογής τους έχει ήδη ολοκληρωθεί και το 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη στην πολιτική της αξιολόγηση. Έχουν συναφθεί έξι ΕΣΚ (9).

5.1.3

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της «Διάλογος για τη μετανάστευση, την κινητικότητα και την ασφάλεια με τις χώρες της Νότιας Μεσογείου» [COM(2011) 292], συνέστησε τον καθορισμό νέων στόχων για τις πολιτικές μετανάστευσης και ασύλου (πόλεμοι και μετακινήσεις πληθυσμών στη Μεσόγειο) μέσω της καθιέρωσης διαλόγου για τη μετανάστευση, την κινητικότητα και την ασφάλεια στην ΕΕ. Η ΕΕ ξεκίνησε έκτοτε διάλογο με ορισμένες χώρες.

5.1.4

Έχουν συναφθεί έξι ΕΣΚ, με τις εξής χώρες: Πράσινο Ακρωτήριο (Μάιος 2008) (10), Μολδαβία (Μάιος 2008) (11), Γεωργία (Νοέμβριος 2009) (12), Αρμενία (Οκτώβριος 2011) (13), Αζερμπαϊτζάν (Δεκέμβριος 2013) (14) και Μαρόκο (Ιούνιος 2013) (15). Η διαπραγμάτευση για τη σύναψη ΕΣΚ με την Τυνησία έχει ολοκληρωθεί και η κοινή διακήρυξη υπεγράφη στις 3 Μαρτίου 2014. Η διαπραγμάτευση για τη σύναψη ΕΣΚ με την Ιορδανία έχει αρχίσει και σκοπείται να ολοκληρωθεί εντός της Ελληνικής Προεδρίας, ενώ θα ξεκινήσουν νέοι διάλογοι για τη μετανάστευση, την κινητικότητα και την ασφάλεια με άλλες χώρες της Νότιας Μεσογείου, όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη, η Αλγερία και ο Λίβανος. Η Διακήρυξη της Διάσκεψης Ευρωπαϊκής Ένωσης-Αφρικής για τη μετανάστευση και την κινητικότητα (16) βασίζεται στη συνολική προσέγγιση που προκρίνει η ΕΟΚΕ.

5.1.5

Το 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μία αξιολόγηση της ΣΠΜΚ (αγγλιστί GAMM) (17), στην οποία κάλεσε την ΕΕ να ενισχύσει την εξωτερική πολιτική της για τη μετανάστευση και παρουσίασε μιαν ανανεωμένη ΣΠΜΚ, η οποία θα βασίζεται στους εξής τέσσερις πυλώνες: 1) οργάνωση και διευκόλυνση της νόμιμης μετανάστευσης και κινητικότητας, 2) πρόληψη και περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης και της σωματεμπορίας, 3) προώθηση της διεθνούς προστασίας και ενίσχυση της εξωτερικής διάστασης της πολιτικής ασύλου και 4) μεγιστοποίηση της αναπτυξιακής επίδρασης της μετανάστευσης και κινητικότητας.

5.1.6

Οι ΕΣΚ πάσχουν από ορισμένους περιορισμούς, οι οποίοι, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, πρέπει να υπερνικηθούν εντός των προσεχών ετών. Από νομική άποψη, οι ΕΣΚ αποτελούν μέσα ηπίου δικαίου (soft law). Είναι κοινές δηλώσεις της ΕΕ, μιας ομάδας ενδιαφερόμενων κρατών μελών και μίας τρίτης χώρας, αλλά δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για τα συμβαλλόμενα μέρη. Η ευέλικτη φύση τους βοηθά να συναφθούν πολιτικές συμφωνίες, αλλά χωρίς να επιβάλλονται νομικές υποχρεώσεις. Όπως έχει επισημάνει η ΕΟΚΕ και στο παρελθόν (18), οι ΕΣΚ θα πρέπει να μετατραπούν σε διεθνείς συμφωνίες με δεσμευτικό χαρακτήρα για τα συμβαλλόμενα μέρη.

5.1.7

Οι ΕΣΚ πρέπει να αναπτύξουν σαφέστερα τις πτυχές της κινητικότητας και της μετανάστευσης και να τις συγκαταλέξουν στις προτεραιότητές τους. Μέχρι σήμερα οι προτεραιότητες επικεντρώνονταν στην ασφάλεια, στον επαναπατρισμό, στην επανεισδοχή των παράνομων μεταναστών και στην επιτήρηση των συνόρων. Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τον διάλογο όριζε ότι η «αύξηση της κινητικότητας» θα εξαρτάται από την εκπλήρωση συγκεκριμένων προϋποθέσεων εκ μέρους της τρίτης χώρας. Κατά την ΕΟΚΕ, πρέπει η ΕΕ να προσφέρει σε αυτές τις χώρες ευκαιρίες μετανάστευσης με νόμιμες και διαφανείς διαδικασίες (19).

5.1.8

Η ΕΟΚΕ προτείνει να προσφέρει η ΕΕ στις χώρες εταίρους τη διάνοιξη διαύλων για την κινητικότητα των προσώπων, την διευκόλυνση ή την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων και την εισδοχή νέων μεταναστών. Η ΕΟΚΕ (20) συνιστά να συμπεριληφθούν και τα ακόλουθα ζητήματα στις νέες συμφωνίες:

5.1.9

Η δημιουργία μεταναστευτικών κέντρων από την ΕΕ στις χώρες προέλευσης θα ενισχύσει την παρουσία της ΕΕ σε αυτές τις χώρες, αλλά παράλληλα θα εξαλείψει την παραπληροφόρηση από τα κυκλώματα των διακινητών ενθαρρύνοντας αιτήματα νόμιμης μετανάστευσης. Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας των πολιτών, και όπου δεν υφίσταται στην δημιουργία αυτής.

5.1.10

Σε καταστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης σε τόπους διέλευσης, που προκύπτουν λόγω μαζικών μετακινήσεων, η δημιουργία μεταναστευτικών κέντρων και κέντρων παραμονής μεταναστών θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από την ΕΕ λαμβάνοντας πάλι υπόψη την αρχή της θετικής αιρεσιμότητας. Σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες και με τον ΔΟΜ, στα κέντρα αυτά θα εξασφαλίζεται στα πρόσωπα που την έχουν ανάγκη η προστασία του διεθνούς συστήματος ασύλου.

5.1.11

Η ΕΕ θα πρέπει να συνάψει συμφωνίες με τις χώρες αυτές που αποτελούν χώρες διέλευσης δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στις προϋποθέσεις των αρχών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και του επαναπατρισμού.

5.1.12

Η σύναψη συμφωνιών θα μπορούσε να επεκταθεί και σε συνεργασία με τον Frontex και την Europol. Η πάταξη του οργανωμένου εγκλήματος των διακινητών αποτελεί θεμέλιο λίθο για την αποτροπή και μείωση των λαθρομεταναστευτικών ροών. Τα άτομα που πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από τους διακινητές πρέπει να θεωρούνται αθώα θύματα.

5.1.13

Μετά την καταστροφή στη Λαμπεντούζα, συγκροτήθηκε, στο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 7ης και 8ης Οκτωβρίου 2013, η ειδική ομάδα «Μεσόγειος». Η ομάδα ολοκλήρωσε το έργο της με τη δημοσίευση της ανακοίνωσης σχετικά με τις εργασίες της ειδικής ομάδας «Μεσόγειος» [COM(2013) 869], η οποία περιείχε μια δέσμη δράσεων βραχυπρόθεσμου, μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου ορίζοντα σε πέντε κύριους τομείς: δράσεις σε συνεργασία με τρίτες χώρες· περιφερειακή προστασία, επανεγκατάσταση και ενίσχυση των νόμιμων οδών εισόδου στην ΕΕ· καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων και του οργανωμένου εγκλήματος· ενισχυμένη επιτήρηση των συνόρων· βοήθεια και αλληλεγγύη προς τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν μεγάλη μεταναστευτική πίεση.

5.1.14

Η ΕΟΚΕ θεωρεί καθοριστικό να συμπληρωθούν οι βραχυπρόθεσμες δράσεις με μακροπρόθεσμα μέτρα που θα αποβλέπουν στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μη ηθελημένης μετανάστευσης.

5.1.15

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου του 2013 υποστήριξε τις προτεινόμενες δράσεις και επανέλαβε την ανάγκη αποφασιστικής δράσης για την πρόληψη της απώλειας ζωών στη θάλασσα και την αποτροπή μελλοντικών τραγωδιών. Επιβεβαίωσε επίσης την προτεραιότητα της συνεργασίας με τρίτες χώρες για την πρόληψη τέτοιων συμβάντων.

16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/10

Εισηγητές:

ο κ. van Iersel και ο κ. Cedrone

—

ο στόχος της ΟΝΕ, ακρογωνιαίου λίθου οποιασδήποτε περαιτέρω εξέλιξης της ΕΕ, είναι η ενίσχυση της ποιότητας ζωής, της ευημερίας και της σταθερότητας για τους Ευρωπαίους πολίτες. Η αύξηση της εμπιστοσύνης και οι ευνοϊκές συνθήκες για την πραγματική οικονομία, είναι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη, την απασχόληση, την ανταγωνιστικότητα και τις επενδύσεις. Αυτές οι πτυχές υπογραμμίζουν τη σημασία της ΟΝΕ τόσο για τα μέλη της ευρωζώνης όσο και για τις εκτός ευρωζώνης χώρες·

—

o απρόβλεπτος χαρακτήρας των εξελίξεων υποχρεώνει την ευρωζώνη να θέσει επειγόντως σε εφαρμογή τις σωστές συνθήκες, αφού, στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο, καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν είναι ικανή να εγγυηθεί μόνη της την ελευθερία δράσης της. Το γεγονός αυτό έχει σημαντικές συνέπειες τόσο για τη διακυβέρνηση της ΟΝΕ όσο και για τις πολιτικές της·

—

η ΟΝΕ δεν είναι αυθυπόστατη. Αρχικά είχε σχεδιαστεί ως αποκορύφωμα του ανοιχτού εσωτερικού ευρωπαϊκού χώρου και της ενιαίας αγοράς. Παράλληλα με τη δημοσιονομική πειθαρχία, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν ταυτοχρόνως και συνοδευτικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές που αναγνωρίζουν την ανάπτυξη και την απασχόληση ως βασικούς παράγοντες στους οποίους βασίζεται η επιτυχής ολοκλήρωση (1).

—

για να εξασφαλιστεί η διαδικασία σύγκλισης μεταξύ των κρατών μελών σε μια σειρά τομέων, θα χρειαστούν βαθιές προσαρμογές των οικονομικών και των διαρθρωτικών πολιτικών, που μέχρι πρόσφατα εκλαμβάνονταν σε μεγάλο βαθμό ως αποκλειστικά εθνική αρμοδιότητα. Η ανάπτυξη της εμπιστοσύνης των πολιτών πρέπει να αντικαταστήσει τη δυσπιστία και τις εντάσεις. Μια στενότερη ένωση έχει αντίκτυπο στο σύνολο της κοινωνίας. Ο κοινωνικός διάλογος και ο διάλογος των πολιτών θα πρέπει να συνεχιστούν σε όλα τα επίπεδα.

I.

την ολοκλήρωση της ΟΝΕ, η οποία θα εξασφαλιστεί από μια στέρεη δομή διακυβέρνησης και διαχείρισης της ευρωζώνης, με βάση:

II.

την επείγουσα δρομολόγηση ενός πραγματικού ευρωπαϊκού σχεδίου για την ανάπτυξη και την απασχόληση, που θα βασίζεται σε ένα επαρκές επενδυτικό πρόγραμμα και θα καθοδηγείται από τις δημόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις, θα προβλέπει δε φορολογικά κίνητρα. Θα πρέπει να εξασφαλισθεί επίσης η επανεξισορρόπηση και η ορθή εφαρμογή των υφιστάμενων μηχανισμών, ήτοι: του Εξαπτύχου, του Διπτύχου, και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου·

III.

τον καθορισμό συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος και ρυθμίσεων για τη διαμόρφωση μιας άρτιας πολιτικής Ευρώπης, μεταξύ των άλλων μέσω μιας διεργασίας προβληματισμού σε σχέση με τη θεσμική αρχιτεκτονική της στους κόλπους μιας νέας Ευρωπαϊκής Συνέλευσης·

IV.

τη δρομολόγηση ειδικής στρατηγικής για την παρουσίαση και την απλοποίηση της ΟΝΕ, με κοινή προσπάθεια της Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των κρατών μελών και της κοινωνίας των πολιτών.

2.1

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο αντίκτυπος μιας πλήρους και επιτυχημένης ΟΝΕ υπερβαίνει κατά πολύ τους δημοσιονομικούς, νομισματικούς και τραπεζικούς διακανονισμούς. Μια ηγεσία με σαφείς στόχους αναμένεται ότι θα παρακινήσει τους πολίτες και τους οικονομικούς φορείς να πιστέψουν στην κοινή αποστολή και θα ενισχύσει την αίσθησή τους ότι ανήκουν στην Ευρώπη.

2.2

Τα επόμενα πέντε έτη είναι ζωτικής σημασίας για την ωρίμανση της εύθραυστης ακόμη αρχιτεκτονικής της ΟΝΕ. Προς τούτο απαιτείται, βασικά, ανάληψη ευθύνης, ευθύτητα, διαφάνεια και, ιδίως, απλή και σαφής (όχι διπλή!) γλώσσα από πλευράς των κυβερνήσεων των κρατών μελών της ευρωζώνης, του Συμβουλίου και όλων των άλλων οργάνων της ΕΕ.

2.3

Συμφωνώντας με τις εκκλήσεις ορισμένων επιφανών Ευρωπαίων πολιτικών, η ΕΟΚΕ θεωρεί την πολιτική ένωση βασικό σημείο προσανατολισμού στον ευρωπαϊκό ορίζοντα (2). Συμφωνώντας με την επιχειρηματολογία τους, η ΕΟΚΕ δεν εκλαμβάνει την πολιτική ένωση μόνο ως το τελικό αποκορύφωμα της ΟΝΕ αυτής καθαυτήν, αλλά και ως στοιχείο του ευρύτερου πλαισίου του σημερινού παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος, που αμφισβητεί ριζικά την τάξη της Βεστφαλίας και τις ρυθμιστικές ικανότητες των επιμέρους κρατών.

2.4

Στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, κανένα ευρωπαϊκό κράτος δεν μπορεί να επιβιώσει ανεξάρτητα. Συνεπώς, η εθνική κυριαρχία διασφαλίζεται καλύτερα μέσα σε ένα κοινό πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο.

2.5

Η έκθεση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Van Rompuy «Προς μια ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση» και η αντίστοιχη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου 2012 παρουσίασαν ένα σχέδιο χάρτη πορείας με συγκεκριμένα μέτρα προς την ίδια κατεύθυνση. Η ΕΟΚΕ επικρότησε το σχέδιο αυτό (3). Το βασικό πρόβλημα είναι ότι, παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί, η αντίθεση μεταξύ της χρήσης ενός κοινού νομίσματος και της διακυβερνητικής μεθόδου οικονομικής διακυβέρνησης δημιουργεί ανυπέρβλητες εντάσεις. Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι η έκθεση Van Rompuy πρέπει να παραμείνει η πολιτική βάση των νομοθετικών πρωτοβουλιών της επόμενης νομοθετικής περιόδου.

2.6

Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση έπληξε ιδιαίτερα την ευρωζώνη, αποκαλύπτοντας τα σημερινά όρια της ΟΝΕ. Έτσι, το ευρώ, αντί για δομικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θεωρείται από πολλούς στοιχείο διαίρεσης των χωρών και της κοινωνίας των πολιτών, που θέτει σε κίνδυνο το ίδιο το μέλλον της Ένωσης. Αυτή η λανθασμένη άποψη δεν αναγνωρίζει ότι ο αντίκτυπος της κρίσης — δεδομένου ότι τα αίτιά της ήταν κυρίως εκτός ευρωζώνης — θα ήταν πιο σοβαρός, χωρίς το κοινό νόμισμα.

2.7

Προς το παρόν, οι υφιστάμενες ανισορροπίες και οικονομικές διαφορές μεταξύ ομάδων χωρών — οι οποίες υπάρχουν από το 1991 και δεν έχουν αντιμετωπιστεί μέχρι στιγμής — ανακόπτουν την πρόοδο της διαδικασίας της ολοκλήρωσης. Εμφανίζονται μάλιστα επικίνδυνα κρούσματα επανεθνικοποιήσεων.

2.8

Το μέλλον είναι απρόβλεπτο. Κάποια σημάδια ανάκαμψης συντηρούν την αισιοδοξία και δικαιολογούν την άρση του καθεστώτος επιφυλακής. Ωστόσο, εν μέρει λόγω της ατελούς ΟΝΕ και του κατακερματισμού της ευρωπαϊκής χρηματοπιστωτικής αγοράς, αναμένονται για αρκετόν καιρό ακόμη χαμηλοί/μέτριοι ρυθμοί ανάπτυξης. Δεδομένης της αστάθειας της οικονομίας και των πιθανών παλινδρομήσεων κατά τα επόμενα χρόνια, η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός επ' αυτών των θεμάτων.

2.9

Σε αυτό το πλαίσιο, οι πρόσφατες αποφάσεις όπως το Εξάπτυχο και το Δίπτυχο και η περιορισμένη πρόοδος προς την Τραπεζική Ένωση ήταν απολύτως αναγκαίες και ιδιαίτερα ευπρόσδεκτες. Δυστυχώς, όμως, όλοι αυτοί οι νέοι μηχανισμοί διακυβέρνησης βασίζονται ως επί το πλείστον στην επιδίωξη δημοσιονομικής σταθερότητας και δεν περιλαμβάνουν αναπτυξιακά ή κοινωνικά μέτρα. Η χρονοβόρος διαδικασία λήψης των αποφάσεων και η πολυπλοκότητα του συστήματος οδηγούν σε —σιωπηλή ή φανερή— αντίσταση στα κράτη μέλη και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, συνέπεια της δυσπιστίας προς το πολιτικό σύστημα και της έμφασης στην εθνική κυριαρχία. Η κατάσταση αυτή έχει ήδη οικονομικό και κοινωνικό κόστος για την Ένωση και επιδεινώνει γενικά τη διεθνή της θέση, γεγονός που καθιστά την οικοδόμηση εμπιστοσύνης θεμελιώδους σημασίας για την υπέρβαση των εμποδίων.

2.10

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επιμένει ότι πρέπει να καταρτιστεί ένας πειστικός χάρτης πορείας για την επόμενη ευρωπαϊκή νομοθετική περίοδο, που να θέτει συγκεκριμένες προθεσμίες για τα περαιτέρω βήματα, τα οποία πρέπει να επικεντρωθούν στην ολοκλήρωση της ΟΝΕ σε στενή σύνδεση με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και τις εμβληματικές της πρωτοβουλίες. Η παρούσα γνωμοδότηση προτείνει μερικά από τα βασικά στοιχεία ενός τέτοιου χάρτη πορείας.

2.11

Η διαφοροποιημένη ολοκλήρωση στο εσωτερικό της ΕΕ, η οποία έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία σε διάφορους τομείς πολιτικής, θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί βασική αρχή. Πολλές από τις αποφάσεις που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ μπορούν να ληφθούν και με την ισχύουσα νομοθεσία ή/και με ενισχυμένη συνεργασία, ενώ για άλλες θα χρειαστεί νέα Συνθήκη ή/και τροποποίηση των υφιστάμενων Συνθηκών. Με τις αποφάσεις αυτές θα μπορέσουν να καλυφθούν οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της ΟΝΕ και να ληφθούν γρήγορα τα απαιτούμενα μέτρα, χωρίς να αγνοηθούν οι μακροπρόθεσμες προοπτικές, διότι και στην ευρωζώνη χρειάζονται πραγματικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε θεσμικό επίπεδο, παράλληλα με τις μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να γίνουν στις επιμέρους χώρες.

3.1

Ένα πρώτο και άμεσο βήμα στον χάρτη πορείας για την επόμενη ευρωπαϊκή νομοθετική περίοδο θα ήταν η υπογραφή και εφαρμογή ενός πραγματικού συμφώνου για την ανάπτυξη, την απασχόληση και τη σταθερότητα, προκειμένου να εδραιωθεί η ανάκαμψη και να καταστεί δυνατή η πληρωμή του χρέους (ένα ευρωπαϊκό New Deal). Το σχέδιο αυτό πρέπει να αποτελείται τουλάχιστον από τα ακόλουθα σημεία:

4.1.1

Όσον αφορά τη νομισματική πολιτική, σύμφωνα με την ενισχυμένη μακροοικονομική διακυβέρνηση στην ευρωζώνη, είναι απαραίτητη η συμπλήρωση της εντολής της ΕΚΤ, ώστε να είναι ισότιμη με τις άλλες κεντρικές τράπεζες εκτός Ευρώπης και τις τράπεζες των ευρωπαϊκών χωρών εκτός της ΕΕ και της ευρωζώνης και να μπορεί, μεταξύ άλλων, να ενεργεί ως δανειστής έσχατης ανάγκης και ως ισότιμος εταίρος στα διεθνή φόρουμ, διατηρώντας ταυτόχρονα την πλήρη αυτονομία της. Η ΕΚΤ θα πρέπει να είναι απόλυτα ικανή να αποτρέπει τις κρίσεις ρευστότητας με τρόπο που προωθεί τις επενδύσεις (ΜΜΕ).

4.1.2

Ωστόσο, δεν πρέπει να επιρριφθεί όλη η ευθύνη μόνο στην ΕΚΤ. Η πλήρης Τραπεζική Ένωση είναι απαραίτητο στοιχείο της πορείας προς τη δημοσιονομική και οικονομική ένωση (8). Λόγω των άρρηκτων δεσμών μεταξύ των κυβερνήσεων και των τραπεζών, τα κράτη μέλη είναι απρόθυμα να δημιουργήσουν τις αναγκαίες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, με αποτέλεσμα την αναβολή των πλέον κατάλληλων και αποτελεσματικών αποφάσεων (9). Αυτό εμποδίζει επίσης την αποτελεσματική εποπτεία των τραπεζών από την ΕΚΤ, η οποία είναι απαραίτητη για να μειωθεί ο κατακερματισμός του χρηματοπιστωτικού τομέα, να αρθούν οι ανεπιθύμητες συνδέσεις μεταξύ εθνικών πολιτικών και τραπεζών και να δημιουργηθούν ευκαιρίες για διασυνοριακές συγχωνεύσεις τραπεζών.

4.1.3

Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο σχετικά με την Τραπεζική Ένωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέτυχε συμφωνία ως προς την πρόοδο προς έναν Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης και ένα Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης Τραπεζών (10). Η ΕΟΚΕ ενστερνίζεται απολύτως την άποψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στο άμεσο μέλλον, οι αποφάσεις θα πρέπει να συμβάλουν στη δημιουργία μιας ενοποιημένης ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς, συγκρίσιμης με αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών.

4.1.4

Μια ολοκληρωμένη Τραπεζική Ένωση απαιτεί έναν καλοσχεδιασμένο Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης, εναρμονισμένα συστήματα εγγύησης των καταθέσεων σε όλα τα κράτη μέλη και έναν Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) που επιτρέπει την άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (11). Το σύστημα λήψης των σχετικών αποφάσεων θα πρέπει να είναι αποτελεσματικό και να καθιστά δυνατή την ταχεία παρέμβαση. Πρέπει να επιταχυνθεί η διαδικασία θέσπισης και εφαρμογής αυτών των στοιχείων.

4.1.5

Από μόνη της, η Τραπεζική Ένωση δεν επαρκεί για την τόνωση της οικονομίας και των επενδύσεων. Για να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα, το πρόγραμμα δράσης των επόμενων ετών θα πρέπει να επικεντρωθεί, επίσης, στην πλήρη εφαρμογή της «Βασιλείας ΙΙΙ», στο Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και στην εξεύρεση μιας λύσης για τις τράπεζες του τύπου «υπερβολικά μεγάλες για να καταρρεύσουν», όπως προβλέπεται από τις παγκόσμιες συμφωνίες (G-20).

4.1.6

Η ογκώδης δέσμη νομοθετικών μέτρων για τις τράπεζες και τις χρηματοπιστωτικές αγορές του Επιτρόπου Barnier, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, αναμένεται ότι θα συμβάλει σημαντικά στην ορθή λειτουργία των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών και θα ενισχύσει τη σταθερότητα και την αξιοπιστία του τραπεζικού τομέα, που έχουν κεφαλαιώδη σημασία για την πραγματική οικονομία. Οι τελευταίες αποφάσεις του Συμβουλίου στον τομέα κινούνται μόνο μερικώς προς την επιθυμητή κατεύθυνση.

4.1.7

Ύψιστη προτεραιότητα για την ανάκαμψη και μεγέθυνση της οικονομίας, και την ανάπτυξη, είναι η παροχή επαρκών πιστώσεων. Αυτό σημαίνει ότι η νομοθεσία της ΕΕ πρέπει να βρει την ισορροπία ανάμεσα στη διασφάλιση αυστηρών συνθηκών πλαισίωσης του τραπεζικού τομέα και στην προώθηση επαρκών ευκαιριών για επιχειρησιακές δραστηριότητες των τραπεζών και, ιδιαίτερα, για τη διευκόλυνση των επενδύσεων, που είναι απαραίτητη για οποιαδήποτε αναπτυξιακή πολιτική. Εξυπακούεται ότι οι ικανοποιητικές ρυθμίσεις υπέρ των νεοσύστατων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ είναι εξαιρετικά σημαντικές (12).

4.2.1

Όσον αφορά αυτό το πεδίο, είναι ενδεικτική και απογοητευτική η επίπονη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σχετικά με τις δεσμευτικές συμβάσεις οικονομικής μεταρρύθμισης (13). Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επιμένει ότι η Επιτροπή πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω την πρότασή της σχετικά με τις εν λόγω συμβατικές ρυθμίσεις που απαιτούν περαιτέρω συζήτηση όσον αφορά τη μορφή τους, τη χρηματοδότησή τους και τη δημοκρατική τους νομιμότητα (14).

4.2.2

Οι εταιρικές σχέσεις, που θα βασίζονται σε ένα σύστημα αμοιβαίως συμφωνούμενων συμβατικών ρυθμίσεων και συνδεδεμένων με αυτές μηχανισμών αλληλεγγύης, αναμένεται ότι θα συντελέσουν στη διευκόλυνση και στην υποστήριξη υγιών πολιτικών προσαρμογής και στη διατήρηση της οικειοθελούς συμμετοχής των κρατών μελών εντός ενός κοινού πλαισίου. Αναμένεται επίσης ότι θα προωθήσουν μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς που συνδέονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση, συμβάλλοντας και στις τρεις περιπτώσεις στην εύρυθμη λειτουργία της ΕΕ ως συνόλου (15). Το εν λόγω πλαίσιο θα συντελέσει ίσως στη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής απάντησης προς τις ασύμμετρες κρίσεις μιας συγκεκριμένης χώρας, εν είδει κοινοτικής αλληλεγγύης.

4.2.3

Οι εταιρικές σχέσεις του είδους αυτού θα ενισχύσουν τη συνοχή και την εμπιστοσύνη των πολιτών, στοιχεία ζωτικής σημασίας για την υπερνίκηση των ανησυχιών ως προς την εθνική κυριαρχία. Το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, θα ενισχύσει τον ευρωπαϊκό κοινοτικό χαρακτήρα, απαραίτητη βάση για την ανάπτυξη ενωσιακών μέσων όπως ο προϋπολογισμός της ευρωζώνης, το ευρωπαϊκό ταμείο αλληλεγγύης και τα ευρωομόλογα.

4.2.4

Η σύγκλιση των οικονομικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών συστημάτων (16), συνοδευόμενη από ένα μέσο αλληλεγγύης, αποτελεί βασικό στοιχείο για τη σταδιακή εξάλειψη των μακροοικονομικών και μικροοικονομικών ανισορροπιών μεταξύ των χωρών. Μεσοπρόθεσμα, ακόμη και αν απαιτηθούν τροποποιήσεις των Συνθηκών, το μέσο αυτό κατά πάσα πιθανότητα θα μετατραπεί σε μηχανισμό οικονομικής αντιστάθμισης για την επανεξισορρόπηση και την ολοκλήρωση των οικονομιών της ευρωζώνης και, τελικά, θα μπορούσε να αποτελέσει τμήμα ενός κοινού προϋπολογισμού για τη ζώνη του ευρώ. Τα διαθρωτικά ταμεία και το Ταμείο Συνοχής θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν με την ίδια προοπτική.

4.2.5

Η νέα Επιτροπή, ως πρωταγωνιστικός παράγοντας της διαδικασίας, πρέπει να αναλάβει την ευθύνη να υποβάλει νομοθετικές προτάσεις, με τη μέθοδο που ακολούθησε ο Επίτροπος Barnier για τη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, σε τομείς όπου στη συζήτηση κυριαρχούν μέχρι στιγμής τα κράτη μέλη, προκειμένου να προκαλέσει γόνιμες συζητήσεις στο Συμβούλιο βάσει συγκεκριμένων προτάσεων.

4.2.6

Αυτή η μέθοδος δεν έχει χρησιμοποιηθεί επαρκώς από την Επιτροπή μέχρι σήμερα. Παραδείγματα δυνατής χρήσης της αποτελούν ο εκ των προτέρων συντονισμός σχεδίων για σημαντικές μεταρρυθμίσεις της οικονομικής πολιτικής, οι συμβάσεις οικονομικών μεταρρυθμίσεων που θα συνοδεύονται από έναν μηχανισμό αλληλεγγύης, η θέσπιση ευρωπαϊκού ταμείου απόσβεσης δημόσιου χρέους και τα ευρωομόλογα. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενημερώνει σαφώς στα μέλη της ευρωζώνης αν οι προτάσεις αυτές απαιτούν αλλαγές των Συνθηκών.

4.2.7

Η προσέγγιση αυτή θα υποχρεώσει το Συμβούλιο να λάβει θέση επί των προτάσεων αυτών. Πρόκειται για έναν παράγοντα διαφάνειας και σαφήνειας σχετικά με τις διάφορες πολιτικές θέσεις, που είναι τελικά η μόνη μέθοδος για να ξεπεραστεί το διακυβερνητικό αδιέξοδο στην υφιστάμενη θεσμική αρχιτεκτονική. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να ενημερώσει δεόντως σχετικά τους διάφορους ενδιαφερομένους, συμπεριλαμβανομένου του ευρέος κοινού.

4.2.8

Αυτό που απαιτείται, συνεπώς, μεσοπρόθεσμα (και απαιτείται ήδη από την εποχή της Συνθήκης του Μάαστριχτ) είναι η οικονομική διακυβέρνηση των μακροοικονομικών και των μικροοικονομικών πολιτικών της ευρωζώνης, με μετάβαση από τη σημερινή μέθοδο του συντονισμού, η οποία έχει αποφέρει μέχρι στιγμής πενιχρά αποτελέσματα, στη μέθοδο της κοινής λήψης αποφάσεων για τα «θεμελιώδη» μεγέθη των πολιτικών αυτών. Η ευρωζώνη δεν έχει την πολυτέλεια να συνεχίσει να έχει το ίδιο νόμισμα και χωριστές οικονομικές πολιτικές· οι πολιτικές αυτές θα πρέπει να ολοκληρωθούν, ώστε —μεταξύ άλλων— να διευκολυνθεί και το έργο της ΕΚΤ.

4.2.9

Σε περιπτώσεις ασύμμετρων κλυδωνισμών θα πρέπει να χρησιμοποιείται ένας αναδιανεμητικός μηχανισμός: η αρχή της ευθύνης (όχι μόνο των κρατών, αλλά και των πολιτών) δεν μπορεί να διαχωριστεί από την αρχή της αλληλεγγύης. Για μια περιορισμένη χρονική περίοδο θα πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για τις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Είναι μια ευθύνη που βαρύνει όλους τους πολίτες και όλες τις χώρες.

4.2.10

Με ανάλογο τρόπο, πρέπει να οδεύσουμε προς έναν κοινό προϋπολογισμό της ευρωζώνης, βάσει κοινώς συμφωνηθέντων κανόνων. Είναι ο μόνος τρόπος να μεταβούμε σε μια κοινή δημοσιονομική πολιτική και στην απορρόφηση οποιωνδήποτε κλυδωνισμών εμφανιστούν στο μέλλον. Ο προϋπολογισμός αυτός θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί με έναν ειδικό φόρο, έναν φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (υπό τον όρο ότι θα επεκταθεί στο σύνολο της ευρωζώνης), έναν φόρο επί των ανθρακούχων εκπομπών, μια προσωρινή εισφορά επί των πλεονασμάτων του ισοζυγίου πληρωμών που υπερβαίνουν το 6 % και, τέλος, με την έκδοση κοινών ομολόγων.

4.2.11

Δημόσιο χρέος: θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ο οποίος, χωρίς να αίρει την ευθύνη των χωρών για το χρέος τους, θα το πάρει από τα χέρια των χρηματοπιστωτικών κερδοσκόπων. Το εθνικό χρέος, αφού μετατραπεί σταδιακά σε ποσοστό έως 60 % (όπως έχει προτείνει η ΕΟΚΕ (17)), ή το τμήμα του που υπερβαίνει το 60 % (σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής για το «Ταμείο Απόσβεσης Χρέους» (18)) θα μπορούσε να διατηρείται σε έναν ενοποιημένο λογαριασμό χρέους και να εξυπηρετείται αναλογικά από τα διάφορα κράτη μέλη. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να συσταθεί με διακυβερνητική Συνθήκη ένα «Προσωρινό Ταμείο Ευρωγραμματίων», που θα επέτρεπε την έκδοση βραχυπρόθεσμων τίτλων για το χρέος της ευρωζώνης και κατά συνέπεια θα εξάλειφε τον κίνδυνο μιας κρίσης ρευστότητας του Δημοσίου στη ζώνη του ευρώ. Σε συνέχεια των συμπερασμάτων της ομάδας εμπειρογνωμόνων της, η οποία συστάθηκε με συγκεκριμένη εντολή να αναλύσει τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους των διαφορετικών δυνατοτήτων έκδοσης τίτλων δημόσιου χρέους, η Επιτροπή θα πρέπει να διατυπώσει πρόταση σχετικά με το ποια εργαλεία θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και με ποιο χρονοδιάγραμμα.

4.3.1

Οι μικροοικονομικές πολιτικές χρήζουν επίσης μεγάλης προσοχής —και ιδιαίτερα οι βιομηχανικές και οι τομεακές πολιτικές που είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας και τις οποίες δεν μπορούμε πλέον να προσεγγίζουμε αποσπασματικά. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να ομαδοποιηθούν ορισμένες πολιτικές που επηρεάζουν έμμεσα τους εθνικούς προϋπολογισμούς (και οι αντίστοιχες διαδικασίες λήψεως αποφάσεων), προκειμένου να καταλήξουμε σε ένα κοινό όραμα και σε κοινή δράση της Επιτροπής και των κρατών μελών, ιδίως όσον αφορά:

4.4.1

Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για την κοινωνική διάσταση της ΟΝΕ (20). Το ποσοστό απασχόλησης των νέων παραμένει ανησυχητικά χαμηλό. Από κοινού με τα κράτη μέλη, η νέα Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης:

4.4.2

Ο ουσιαστικός κοινωνικός διάλογος είναι απαραίτητος σε όλα τα επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ξεπεραστούν τα εμπόδια για τη διεξαγωγή αποτελεσματικών διαβουλεύσεων εντός και μεταξύ των κρατών μελών. Η ΕΕ θα πρέπει να βοηθήσει ιδιαιτέρως να έρθουν σε επαφή τα ενδιαφερόμενα μέρη από διάφορες χώρες, προκειμένου να συζητήσουν επιτυχημένες πρακτικές και να χαρτογραφήσουν σχέδια για τη βελτίωση των συνθηκών δημιουργίας θέσεων εργασίας.

4.4.3

Αν η Ένωση και ιδίως η ευρωζώνη έχει σκοπό να ολοκληρωθεί, δεν μπορεί να αγνοεί τις κοινωνικές συνέπειες των εφαρμοζόμενων οικονομικών πολιτικών, θεωρώντας αποκλειστικά υπεύθυνα τα κράτη μέλη. Είτε πρόκειται για οικονομικές παρεμβάσεις είτε για κοινωνικές, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο οι παράμετροι του Συμφώνου Σταθερότητας, αλλά και ένα ευρύτερο φάσμα μακροοικονομικών παραμέτρων (π.χ. ποσοστό ανεργίας, ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης, ισοζύγιο πληρωμών, ποσοστό απασχόλησης, ποσοστό φτώχειας, κατανομή εισοδημάτων και πλούτου κλπ.). Είναι αδύνατο να διασφαλιστεί η σταθερότητα της ΟΝΕ, χωρίς κοινωνικούς μηχανισμούς για την ευρωζώνη, που να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες σοβαρών οικονομικών υφέσεων ή/και ανισορροπιών. Για ορισμένους, ενδέχεται να απαιτούνται αλλαγές των Συνθηκών. Μεσοπρόθεσμα, οι μηχανισμοί αυτοί θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να περιλαμβάνουν:

4.4.4

Άλλες πολιτικές που διευκολύνουν την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών και ενισχύουν την αίσθησή τους ότι ανήκουν στην Ευρώπη πρέπει επίσης να εφαρμόζονται από κοινού, προς το κοινό συμφέρον. Εδώ υπάγονται:

4.5.1

Ένα τέτοιο ευρύ πρόγραμμα μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με την απαραίτητη δημοκρατική νομιμοποίηση της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων. Σεβόμενη πλήρως τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι ένα περαιτέρω άλμα προς τα εμπρός κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου μπορεί να γίνει μόνο εάν δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη λογοδοσία, στη νομιμοποίηση, στη δημοκρατία, στη διαφάνεια και στην επικοινωνία.

4.5.2

Υπάρχει ολοένα και εντονότερη πολιτική συζήτηση σε όλη την Ευρώπη σχετικά με τη διαδικασία ολοκλήρωσης. Στο επίπεδο της ΕΕ, τα πολιτικά κόμματα πρέπει να ορίσουν με σαφήνεια τις επιλογές τους, οι οποίες θα πρέπει να προωθούν τις απόψεις των διαφόρων πολιτικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να συμβάλουν στη μεγαλύτερη προβολή των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων. Οι διεθνικές ευρωπαϊκές εκλογές στις οποίες συμμετέχουν διασυνοριακοί πολιτικοί σχηματισμοί θα ενισχύσουν και διευκολύνουν σημαντικά την ευρωπαϊκή συζήτηση.

4.5.3

Η συνυπευθυνότητα και η ανάγκη για δημόσια υποστήριξη απαιτούν πολύ μεγαλύτερη δέσμευση των εθνικών κοινοβουλίων στην ευρωπαϊκή δημόσια συζήτηση. Οι νομοθετικές προτάσεις της ΕΕ και τα ΕΠΜ θα πρέπει να συζητούνται δεόντως στα κοινοβούλια. Θα πρέπει να προβλεφθούν αμφίδρομες διαβουλεύσεις για στρατηγικά ζητήματα μεταξύ του ΕΚ και των εθνικών κοινοβουλίων, πράγμα που θα αυξήσει και τη δυναμική μεταξύ των εθνικών κοινοβουλίων.

4.5.4

Κατά την παρουσίαση νομοθετικών προτάσεων και μέτρων, η Επιτροπή θα πρέπει να εφαρμόζει την κοινοτική μέθοδο όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά, ακόμη και σε περιπτώσεις συντρεχουσών αρμοδιοτήτων με τα κράτη μέλη. Όπως και στο παρελθόν, μια δυναμική και θαρραλέα στάση θα αποφέρει οφέλη.

4.5.5

Μετά από αίτημα των κοινοβουλίων ή/και της κοινωνίας των πολιτών, η Επιτροπή θα πρέπει να καλείται να συμμετέχει στις εθνικές συζητήσεις για ευρωπαϊκά θέματα.

4.5.6

Το Ευρωπαϊκό και τα άλλα Συμβούλια, ιδίως το Συμβούλιο Ecofin, είναι βασικοί φορείς λήψης αποφάσεων, με καθοριστική σημασία για τη λογοδοσία και τη νομιμοποίηση. Απαιτείται, συνεπώς, περισσότερη διαφάνεια των εργασιών τους, όπως επιτάσσει το δημοκρατικό πολίτευμα.

4.5.7

Τα μέλη του Συμβουλίου που εκπροσωπούν εθνικά συμφέροντα, όπως και οι φορείς συναπόφασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μιλούν συχνά με άλλη γλώσσα στη χώρα τους και άλλη στις Βρυξέλλες, πράγμα το οποίο συνήθως δημιουργεί μεγάλη σύγχυση και παρεμποδίζει την επίτευξη συμφωνίας. Η διπλή γλώσσα δεν είναι αποδεκτή. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετούν κοινά πολιτικά μηνύματα και να τα υποστηρίζουν σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων.

4.5.8

Τα κράτη μέλη είναι ταυτόχρονα υποκείμενα και αντικείμενα στην αρχιτεκτονική της ΟΝΕ. Η σύγκλιση με την ευρωπαϊκή μεθοδολογία, με παράλληλη διατήρηση των εθνικών διοικητικών διαδικασιών και παραδόσεων, είναι δυνατή, αλλά θα απαιτήσει σημαντικές προσαρμογές σε ορισμένες χώρες. Οι αξιόπιστες πολιτικές και διοικητικές πρακτικές θα αποδειχθούν ζωτικής σημασίας για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης.

4.5.9

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να διαδραματίσει τον συχνά υποτιμημένο ρόλο της στη μελλοντική αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη μεγαλύτερη ολοκλήρωση της ευρωζώνης. Υπάρχουν πολλοί τομείς η πρόοδος των οποίων εξαρτάται εν μέρει ή εξ ολοκλήρου από μη κυβερνητικούς φορείς. Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να συμμετέχει πλήρως. Σε πάρα πολλές χώρες, η κοινωνία των πολιτών εξακολουθεί να είναι στο περιθώριο. Θα πρέπει να εξασφαλιστούν τα αναγκαία μέσα για να συνδεθεί με θεσμικούς φορείς λήψης αποφάσεων. Οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να συμμετάσχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Χωρίς την ενεργό δέσμευσή τους, η ΟΝΕ δεν θα μπορέσει ποτέ να ολοκληρωθεί επιτυχώς.

4.5.10

Όσον αφορά ειδικότερα τους κοινωνικούς εταίρους, ενδείκνυται να εξεταστούν τα αποτελέσματα ενός μοντέλου συναίνεσης στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ το υποστηρίζει ακράδαντα. Συνιστάται η ανταλλαγή πρακτικών.

4.5.11

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ έχει καταστεί σαφές ότι οι ισχύοντες κανόνες δεν είναι επαρκείς και δεν απέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα και ότι η διακυβερνητική δράση δεν ήταν και δεν είναι στο ύψος των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΟΝΕ. Ούτε μπορούμε να αυταπατώμεθα ότι, με την αποδυνάμωση της κρίσης, οι μηχανισμοί σταθεροποίησης που δημιουργήθηκαν βιαστικά, ενώ η κρίση μαινόταν, επαρκούν για να μας κάνουν να προχωρούμε και να αποφύγουμε άλλες κρίσεις.

4.5.12

Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η επανάληψη παρόμοιων καταστάσεων είναι να αλλάξουν οι κανόνες λειτουργίας και η διαδικασία λήψεως αποφάσεων της Ευρωζώνης, ώστε να καταστεί πιο διαφανής και δημοκρατική:

5.1

Εκτός από την ολοκλήρωση της ΟΝΕ όπως περιγράφηκε ανωτέρω, κατά την επόμενη κοινοβουλευτική περίοδο θα ήταν χρήσιμο να ξεκινήσει μια διαδικασία σοβαρού προβληματισμού σχετικά με την εμβάθυνση της ΕΕ ως συνόλου και με τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της, καθώς και με την επιλογή πολιτικών που πρέπει να καταστούν κοινές. Κατά την ΕΟΚΕ, ο προβληματισμός αυτός θα πρέπει να αφορά τις εξής πτυχές:

5.2

Οι εργασίες της Επιτροπής να υποβάλλονται προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο θα μπορούσε επίσης να μοιράζεται με την Επιτροπή το δικαίωμα πρωτοβουλίας. Το ΕΚ θα μπορούσε να εκλέγεται βάσει ευρωπαϊκών καταλόγων που θα καταρτίζονται από τα ευρωπαϊκά κόμματα.

5.3

Για να προωθηθούν η ορατή παρουσία, η δημοκρατική νομιμοποίηση και ο καταμερισμός των εξουσιών, θα μπορούσε να καταργηθεί η δυαρχία του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Προέδρου της Επιτροπής, ο οποίος θα εκλέγεται είτε από το ΕΚ είτε απευθείας από τον λαό, με την προϋπόθεση αλλαγής του ρόλου του. Το σημερινό Συμβούλιο θα μπορούσε να γίνει «η γερουσία των κρατών», με νέους κανόνες λειτουργίας.

5.4

Στις πολιτικές για τις οποίες η ΕΕ θα πρέπει να είναι αρμόδια ή/και συν-αρμόδια και να διαθέτει εξουσία λήψεως αποφάσεων θα μπορούσαν να συγκαταλέγονται η εξωτερική πολιτική και ο διεθνής ρόλος της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ενιαίας παρουσίας της στους διεθνείς οργανισμούς, η αμυντική πολιτική, η ενεργειακή πολιτική, η πολιτική έρευνας, η πολιτική ασύλου και μετανάστευσης και η τήρηση των προτύπων και των δικαιωμάτων, με δυνατότητα παρέμβασης στα κράτη παραβάτες, όπως συμβαίνει ήδη στην περίπτωση της οικονομικής πολιτικής και των δημοσιονομικών κανόνων.

5.5

Το νέο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας, και ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου, της Επιτροπής, της ΕΟΚΕ και της Επιτροπής των Περιφερειών θα μπορούσαν να οριστούν από μια νέα Συνέλευση, η οποία θα πρέπει να ολοκληρώσει τις εργασίες της πριν από το 2019, ημερομηνία των επόμενων ευρωπαϊκών εκλογών μετά τις εκλογές του 2014.

6.1

Η καλή επικοινωνία είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Η ΕΟΚΕ έχει την πεποίθηση ότι η βέλτιστη επικοινωνία εξασφαλίζεται με χρηστές πολιτικές και μεθόδους που παρέχουν μακροπρόθεσμες προοπτικές σε όλη την ευρωπαϊκή κοινωνία.

6.2

Υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης και βελτίωσης της επικοινωνίας με το κοινό. Η επικοινωνία προκαλεί ενδιαφέρον, το οποίο δημιουργεί κατανόηση. Το μάθημα αυτό δεν έχει ληφθεί επαρκώς υπόψη, μια έλλειψη για την οποία φταίνε η Επιτροπή και τα κράτη μέλη. Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί όλο το φάσμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

6.3

Η ΟΝΕ και οι συναφείς τομείς συχνά παρουσιάζονται ως τεχνικό θέμα. Δεν είναι, δεδομένου ότι είναι ουσιαστικά πολιτικό θέμα που επηρεάζει τα μάλα τη ζωή του κάθε πολίτη. Ωστόσο, τα θέματα αυτά σπάνια συζητιούνται και πολύ λιγότερο παρουσιάζονται με αυτόν τον τρόπο, πράγμα που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το τεράστιο χάσμα μεταξύ της ΕΕ και του απλού πολίτη.

6.4

Διαφορετικές παραδόσεις και καταστάσεις δείχνουν με οδυνηρό τρόπο μέρα με τη μέρα την έλλειψη μιας «κοινής γλώσσας της ΟΝΕ», η οποία μερικές φορές είναι πολύ ασαφής και βλάπτει τη δημόσια υποστήριξη. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η Επιτροπή είναι η μόνη αρχή που είναι σε θέση να παρουσιάσει μια λύση, λόγω του δικαιώματος πρωτοβουλίας της στη νομοθετική διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το θέμα αυτό θα πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα μιας Επιτροπής και ενός Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα από ό,τι στο παρελθόν.

6.5

Ως συναρμόδιοι φορείς, η κοινωνία των πολιτών και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να διαδραματίσουν τον δικό τους ρόλο στην επικοινωνία, ο οποίος μέχρι στιγμής δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς. Η κοινωνία των πολιτών και οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να μεταβιβάζουν στις αρχές τις ανησυχίες των πολιτών και των επιχειρήσεων και να συνεργάζονται για την αντιμετώπισή τους. Η ανταλλαγή απόψεων θα πρέπει να είναι αμφίδρομη.

6.6

Η Ευρώπη δεν θα πρέπει πλέον να δίνει την εντύπωση ότι είναι ένας γυάλινος πύργος, όπως την αισθάνεται σήμερα η κοινή γνώμη. Τα πλεονεκτήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, τα απτά βήματα προς τα εμπρός και τα οφέλη που προκύπτουν από αυτήν, ιδίως για τις επενδύσεις, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και τους καταναλωτές, πρέπει να εξηγηθούν με σαφήνεια στον πολίτη. Η αποκαλούμενη «νέα αφήγηση» για την Ευρώπη θα πρέπει να ξεκινήσει με μια κοινή στρατηγική επικοινωνίας και απλοποίησης από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, που είναι καθοριστικής σημασίας παράγοντες μαζί με τα πολιτικά κόμματα και την κοινωνία των πολιτών.

16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/20

Εισηγητής:

ο κ. Smyth

1.1

Ενώ έχουν παρέλθει περισσότερα από έξι έτη χρηματοοικονομικών και οικονομικών αναταραχών, οι συνήθεις δίοδοι χρηματοδότησης για επιχειρήσεις, ιδίως ΜΜΕ, εξακολουθούν να είναι εν μέρει αποκλεισμένες. Οι τράπεζες, η παραδοσιακή πηγή των περισσότερων χρηματοδοτήσεων των ΜΜΕ, είναι λιγότερο πρόθυμες να προβούν σε δανεισμό λόγω ορισμένων παραγόντων όπως η συνεχιζόμενη απομόχλευση, οι υψηλότερες απαιτήσεις ως προς τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, η πρόβλεψη επισφαλών χρεών και η απροθυμία ανάληψης κινδύνων. Ο κατακερματισμός των χρηματοπιστωτικών αγορών και των διόδων χρηματοδότησης αποτελεί ένα από τα πιο επίμονα χαρακτηριστικά της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην Ευρώπη.

1.2

Η μείωση του δανεισμού κεφαλαίου κίνησης σε ΜΜΕ συνιστά χρόνια μορφή αδυναμίας της αγοράς, η οποία απαιτεί κατάλληλη απάντηση από τους φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Έως σήμερα, δεν έχει υπάρξει απάντηση ανάλογη με το πρόβλημα.

1.3

Με την πρωτοβουλία LTRO (1) της ΕΚΤ στάθηκε δυνατή η αποτροπή της κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησής της δεν έχει διοχετευθεί στην πραγματική οικονομία. Αντί αυτού, χρησιμοποιήθηκε για την εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών και συνιστά μια χαμένη ευκαιρία, καθώς οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να έχουν τεράστια έλλειψη κεφαλαίου κίνησης.

1.4

Η ΕΤΕπ, η οποία ήταν ιδιαίτερα δραστήρια όσον αφορά τη στήριξη ΜΜΕ ανά την Ευρώπη, έχει ουσιαστικά ανακεφαλαιοποιηθεί και έχει ενισχύσει τον δανεισμό της προς τις ΜΜΕ. Η στήριξη των ΜΜΕ αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη ενιαία προτεραιότητα πολιτικής του Ομίλου της ΕΤΕπ, καθώς συνιστά ποσοστό μεγαλύτερο του 20 % του ετήσιου όγκου δανεισμού της ΕΤΕπ και το 100 % των δραστηριοτήτων του ΕΤΕ. Παρόλο που η ΕΤΕπ συνιστά σημαντικό πάροχο αναπτυξιακής χρηματοδότησης για ΜΜΕ, το μερίδιό της στη συνολική χρηματοδότηση επιχειρήσεων στη ζώνη του ευρώ παραμένει χαμηλό.

1.5

Η ΕΟΚΕ στήριξε την Πράσινη Βίβλο του προηγούμενου έτους σχετικά με τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής οικονομίας (2) και στη συνέχεια ακολούθησε η προσφάτως δημοσιευθείσα δέσμη μέτρων (3) για την προώθηση της μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης εν γένει και για τη στόχευση της χρηματοδότησης προς ΜΜΕ συγκεκριμένα. Στη δέσμη περιλαμβάνονται μέτρα για την προώθηση της χρήσης της τιτλοποίησης δανείων των ΜΜΕ. Η Επιτροπή προτείνει επίσης νέους κανόνες για την ενθάρρυνση των συνταξιοδοτικών ταμείων να επενδύσουν σε χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού και, κατά συνέπεια, να στηρίξουν τη χρηματοδότηση της πιο μακροπρόθεσμης ανάπτυξης στην πραγματική οικονομία (4). Υπάρχουν επίσης προτάσεις για τη δημιουργία μιας δευτερογενούς αγοράς με ρευστότητα και διαφάνεια για εταιρικά και άλλου είδους ομόλογα. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις εν λόγω προτάσεις και πιστεύει ότι μπορούν, εν καιρώ, να συμβάλουν σε μια αναδιαμορφωμένη και πιο αποτελεσματική αγορά για τη χρηματοδότηση των ΜΜΕ.

1.6

Έχουν δρομολογηθεί αρκετές άλλες πρωτοβουλίες για την απομάκρυνση εμποδίων με στόχο την ακριβέστερη αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας και του κινδύνου από τους δανειστές. Συμπεριλαμβάνουν μεγαλύτερη χρήση ψηφιακών αποθετηρίων με τυπικές υποβολές για επιχειρηματικά μητρώα, γραφεία στατιστικών στοιχείων, αξιολογήσεις τραπεζικών πιστώσεων και άλλους δανειστές και την ενδεχόμενη ίδρυση ενός ευρωπαϊκού κεντρικού μητρώου πιστώσεων. Ακόμη καλύτερα, οι πιο επίκαιρες πληροφορίες σχετικά με τις οικονομικές επιδόσεις των ΜΜΕ θα δώσουν τη δυνατότητα για καλύτερη αξιολόγηση του κινδύνου από τους δανειστές και πιο κατάλληλη αποτίμηση του κινδύνου.

1.7

Επί του παρόντος, εξετάζονται ή δρομολογούνται ορισμένες άλλες προτάσεις για τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση των ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ στηρίζει την εν λόγω πιο προορατική αντίδραση από τους φορείς χάραξης πολιτικής, αλλά χρειάζεται χρόνος όσον αφορά την υλοποίηση. Η πρόκληση παραμένει η ανάληψη δράσης στο παρόν και βραχυπρόθεσμα, με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση.

1.8

Μία ενιαία λύση ίσως να μην είναι κατάλληλη για όλα τα κράτη μέλη. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν αναπτύξει προσεγγίσεις που αρμόζουν στις εθνικές χρηματοοικονομικές τους δομές και τους κανονισμούς. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες είναι το πρόγραμμα χρηματοδότησης της δανειοδότησης (Funding for Lending Scheme) στο Ηνωμένο Βασίλειο (5). Υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχές ως προς την ενίσχυση των ενυπόθηκων δανείων και του δανεισμού σε νοικοκυριά στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τα τελευταία δύο έτη και τώρα έχει στραφεί αποκλειστικά στην ενίσχυση του δανεισμού των ΜΜΕ. Το πρόγραμμα παρέχει κίνητρα στις συμμετέχουσες τράπεζες ώστε να αυξήσουν τον καθαρό δανεισμό σε ΜΜΕ με την παράλληλη μείωση του κόστους χρηματοδότησης. Υποστηρικτές του προγράμματος ισχυρίζονται ότι ο δανεισμός σε ΜΜΕ θα ήταν πολύ χαμηλότερος, εάν δεν λειτουργούσε το πρόγραμμα αυτό.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το πρόγραμμα χρηματοδότησης της δανειοδότησης (FLS) συνιστά παράδειγμα ορθής πρακτικής και προτείνει η ΕΚΤ να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο θέσπισης μιας παρόμοιας πρωτοβουλίας στη ζώνη του ευρώ. Στις 5 Ιουνίου 2014, η ΕΚΤ ανακοίνωσε μία σειρά μέτρων ρευστότητας με σκοπό την ενίσχυση του τραπεζικού δανεισμού προς τις ΜΜΕ. (6). Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι η βασική πρόταση της ΕΚΤ, που αφορά τις στοχοθετημένες πιο μακροπρόθεσμες πράξεις αναχρηματοδότησης (Targeted Longer-Term Refinancing Operations -TLTROs), είναι όμοια με το πρόγραμμα χρηματοδότησης της δανειοδότησης (Funding for Lending Scheme — FLS), που περιγράφεται στην παρούσα γνωμοδότηση. Είναι θετικό το γεγονός ότι το έργο της ΕΟΚΕ στο πλαίσιο της επεξεργασίας αυτής της γνωμοδότησης προηγήθηκε του προβληματισμού των πολιτικών υπευθύνων.

2.1

Η συζήτηση σχετικά με τη δανειοδότηση και τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων έχει την τάση να επικεντρώνεται στην προσφορά και τη ζήτηση για αναπτυξιακό ή επενδυτικό κεφάλαιο, ιδίως για τις ΜΜΕ. Οι δανειστές τείνουν να επισημαίνουν ότι υπάρχει έλλειψη νέων έργων και, κατά συνέπεια, έλλειψη ζήτησης για αναπτυξιακή χρηματοδότηση. Εκπρόσωποι των ΜΜΕ και των επιχειρήσεων μεσαίας κεφαλαιοποίησης συχνά παραπονούνται τόσο για την προσφορά αναπτυξιακής χρηματοδότησης όσο και για το κόστος πίστωσης αυτού του είδους, ισχυριζόμενοι ότι οι τράπεζες αποτιμούν προς τα πάνω τον κίνδυνο της χρηματοδότησης. Και οι δύο απόψεις ενδέχεται να περιέχουν ψήγματα αλήθειας. Όπως και να έχει, το απόθεμα δανεισμού σε επιχειρήσεις, τόσο σε μεγάλες όσο και σε μικρές, είναι στην καλύτερη περίπτωση στατικό και στη χειρότερη μειώνεται κατακόρυφα στα κράτη μέλη της ΕΕ.

2.2

Για τους σκοπούς της παρούσας γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ, το επίκεντρο δεν βρίσκεται στο αναπτυξιακό κεφάλαιο ή στη χρηματοδότηση νεοσύστατων επιχειρήσεων ή καινοτομιών. Αντί αυτού, η γνωμοδότηση πραγματεύεται το θέμα της πρόσβασης σε κεφάλαιο κίνησης — δυνατότητες υπερανάληψης και ανανεωνόμενης πίστωσης που συνιστούν την πηγή ζωής των περισσότερων επιχειρήσεων. Οι τάσεις δανεισμού για κεφάλαιο κίνησης είναι δύσκολο να προσδιοριστούν επακριβώς λόγω της έλλειψης δεδομένων, αλλά η γενική τάση μπορεί να διαπιστωθεί στα δεδομένα της ΕΚΤ για τον δανεισμό σε μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις. Τα δεδομένα αυτά σημειώνουν πτώση κατά τα τελευταία τέσσερα και πέντε έτη, και μόλις κατά τους τελευταίους μήνες υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ανάκαμψης.

2.3

Μία από τις πλέον σταθερές διαστάσεις των χρηματοοικονομικών και οικονομικών κρίσεων των τελευταίων έξι ετών είναι η σημαντικότατη πτώση της χρηματοδότησης προς επιχειρήσεις. Καθώς οι ευρωπαϊκές τράπεζες κοπιάζουν για να μειώσουν το άνοιγμά τους σε απομειωμένα δάνεια και σε μη εισπράξιμα δάνεια, η συνήθης προσφορά κεφαλαίου κίνησης για επιχειρήσεις, ιδίως για μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, έχει μειωθεί τόσο σε ονομαστικούς όσο και σε πραγματικούς όρους. Η εν λόγω μείωση του δανεισμού σε επιχειρήσεις μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία χρόνια μορφή αδυναμίας της αγοράς. Επιπροσθέτως, ο κατακερματισμός των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών οδήγησε σε μία διττή δομή επιτοκίων. Οι μικρές επιχειρήσεις στην Ιταλία και την Ισπανία, για παράδειγμα, αντιμετωπίζουν πολύ υψηλότερες επιβαρύνσεις λόγω τόκων απ’ ό,τι επιχειρήσεις αντίστοιχου μεγέθους στη Γερμανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έως σήμερα, οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ δεν έχουν δώσει απάντηση ανάλογη με το πρόβλημα και υπάρχουν κάποια στοιχεία ότι τα αποτελέσματα βελτιωμένων τραπεζικών κανονισμών σε επίπεδο ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο ενδέχεται να έχουν επιδεινώσει το πρόβλημα του δανεισμού των επιχειρήσεων, καθιστώντας τις τράπεζες πιο διστακτικές στην ανάληψη κινδύνων.

3.1

Οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ έχουν μοχθήσει για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης και τον αντίκτυπό της στην πραγματική οικονομία. Ο εύθραυστος χαρακτήρας του τραπεζικού συστήματος της ΕΕ αποτελεί μείζονα περιορισμό στην οικονομική ανάκαμψη. Για την καταπολέμηση αυτής της αστάθειας, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) κατά τα έτη 2012/13 προέβη σε μια άνευ προηγουμένου πρωτοβουλία και χορήγησε στις τράπεζες της ΕΕ πρόσβαση σε περισσότερα από 1 τρισ. ευρώ χρημάτων σχετικά χαμηλού κόστους. Η εν λόγω πρωτοβουλία έλαβε τον όρο «πράξη μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης» (LΤRΟ). Συνιστούσε μια απάντηση στην απειλή παγώματος ή κατάρρευσης των τραπεζών καθώς οι τράπεζες μοχθούσαν ώστε να αποκαταστήσουν τους ισολογισμούς τους και να επιτύχουν τη συμμόρφωση με αυστηρότερους κανονιστικούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας. Με την LTRO στάθηκε δυνατή η αποτροπή της κατάρρευσης, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της εν λόγω χρηματοδότησης δεν διοχετεύθηκε στην πραγματική οικονομία. Αντί αυτού, χρησιμοποιήθηκε για την εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών. Κατά μια έννοια, η έκβαση αυτή ήταν προβλέψιμη και κατανοητή. Η προτεραιότητα για τις περισσότερες ευρωπαϊκές τράπεζες ήταν και εξακολουθεί να είναι η επιβίωση. Κατά μια άλλη έννοια, η εν λόγω έκβαση συνιστά μια χαμένη ευκαιρία, καθώς οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να έχουν τεράστια έλλειψη κεφαλαίου κίνησης.

3.2

Τον Μάρτιο του 2013, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) ουσιαστικά ανακεφαλαιοποιήθηκε. Το καταβεβλημένο της κεφάλαιο αυξήθηκε με εισφορά κεφαλαίου ύψους 10 δισ. ευρώ από τους μετόχους. Η ΕΤΕπ αναμένει να είναι σε θέση να επεκτείνει τον ήδη ουσιαστικό της δανεισμό σε ΜΜΕ κατά έως και 40 δισ. ευρώ κατά τα επόμενα τρία με τέσσερα έτη. Η ανακεφαλαιοποίηση συνέβαλε ώστε η ΕΤΕπ να βελτιώσει τη χρηματοδότησή της προς τις ΜΜΕ. Η στήριξη των ΜΜΕ αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη ενιαία προτεραιότητα πολιτικής του Ομίλου της ΕΤΕπ, καθώς συνιστά ποσοστό μεγαλύτερο του 20 % του ετήσιου όγκου δανεισμού της ΕΤΕπ και το 100 % των δραστηριοτήτων του ΕΤΕ. Ο δανεισμός της ΕΤΕπ σε ΜΜΕ, ωστόσο, τείνει να χρησιμοποιείται περισσότερο για αναπτυξιακό κεφάλαιο, καινοτομία και νέα έργα. Εξ όσων γνωρίζουμε, η παροχή δανεισμού κεφαλαίου κίνησης βρίσκεται υπό εξέταση από την ΕΤΕπ και θα έχει ενδιαφέρον να σημειώσουμε την έκβαση των συζητήσεων αυτών. Παρόλο που η ΕΤΕπ συνιστά σημαντικό πάροχο αναπτυξιακής χρηματοδότησης για ΜΜΕ, το μερίδιό της στη συνολική χρηματοδότηση επιχειρήσεων στη ζώνη του ευρώ παραμένει χαμηλό.

3.3

Στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, οι νομισματικές αρχές έχουν καταφύγει σε ορισμένα ανορθόδοξα μέτρα, όπως η ποσοτική χαλάρωση, ώστε να παρέχουν ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα. Η εν λόγω πολιτική περιλαμβάνει την αγορά πολύ μεγάλων ποσοτήτων κρατικών και εταιρικών ομολόγων από τις κεντρικές τράπεζες και τη δημιουργία νέου χρήματος στο τραπεζικό σύστημα. Έχει συμβάλει ώστε να αποφευχθεί το πάγωμα των χρηματαγορών και ο μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Υπάρχουν κάποια στοιχεία ότι στις ΗΠΑ το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης έχει συμβάλει ώστε να επεκταθεί η πίστωση και η χρηματοδότηση στην πραγματική οικονομία. Οι νομισματικές αρχές των ΗΠΑ εξετάζουν επί του παρόντος τη συρρίκνωσή του, καθώς η οικονομική ανάκαμψη εδραιώνεται περισσότερο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η καθοδήγηση προς τα εμπρός της Τράπεζας της Αγγλίας δείχνει ότι μόλις εδραιωθεί καλά η οικονομική ανάκαμψη, η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης επίσης θα τερματιστεί.

3.4

Η Επιτροπή δημοσίευσε Πράσινη Βίβλο σχετικά με τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής οικονομίας τον Μάρτιο 2013 (7)και κατόπιν έδωσε συνέχεια με τη δέσμη μέτρων για την προώθηση της μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης εν γένει και για τη στόχευση της χρηματοδότησης στις ΜΜΕ συγκεκριμένα (8). Στον πυρήνα της εν λόγω δέσμης βρίσκονται μέτρα για την προώθηση της χρήσης τίτλων προερχόμενων από τιτλοποίηση (ABS) των δανείων ΜΜΕ. Η ευρύτερη χρήση των τίτλων προερχόμενων από τιτλοποίηση θα έδινε τη δυνατότητα σε τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να χορηγούν μεγαλύτερους όγκους δανείων στις επιχειρήσεις. Η Επιτροπή προτείνει επίσης νέους κανόνες για την ενθάρρυνση των συνταξιοδοτικών ταμείων να επενδύσουν σε χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού όπως οι ABS και, κατά συνέπεια, να στηρίξουν τη χρηματοδότηση της πιο μακροπρόθεσμης ανάπτυξης στην πραγματική οικονομία (9). Υπάρχουν επίσης προτάσεις για τη δημιουργία μιας δευτερογενούς αγοράς με ρευστότητα και διαφάνεια για εταιρικά ομόλογα και για τη βελτίωση της ελκυστικότητας των καλυμμένων ομολόγων και των ιδιωτικών τοποθετήσεων. Υπάρχει μια ανακοίνωση σχετικά με τη συμμετοχική χρηματοδότηση (10), η οποία έχει ως στόχο την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών, την παρακολούθηση των αγορών συμμετοχικής χρηματοδότησης και τη διευκόλυνση της καθιέρωσης ενός σήματος ποιότητας συμμετοχικής χρηματοδότησης.

3.5

Αρκετές άλλες πρωτοβουλίες είναι σχετικές εν προκειμένω. Τα εμπόδια για την ακριβέστερη αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας και του κινδύνου από τους δανειστές διαρθρώνονται συνήθως γύρω από το κόστος και την έλλειψη σχετικών χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF) προτείνει μια σειρά μέτρων για τη μείωση των εν λόγω εμποδίων. Συμπεριλαμβάνουν μεγαλύτερη χρήση ψηφιακών αποθετηρίων με τυπικές υποβολές για επιχειρηματικά μητρώα, γραφεία στατιστικών στοιχείων, αξιολογήσεις τραπεζικών πιστώσεων και άλλους δανειστές. Τα εν λόγω εθνικά αποθετήρια δεδομένων πιστωτικού κινδύνου πρέπει να ενοποιηθούν με το European Data Warehouse, με απώτερο στόχο τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας δεδομένων σχετικά με τις πιστώσεις. Το IIF ζητεί τη θέσπιση πανευρωπαϊκών προτύπων για τη συλλογή πληροφοριών και την υποβολή εκθέσεων ώστε να καταστούν δυνατές οι διεταιρικές και διεθνικές αναλύσεις. Ακόμη καλύτερα, οι πιο επίκαιρες πληροφορίες σχετικά με τις οικονομικές επιδόσεις των ΜΜΕ θα δώσουν τη δυνατότητα για καλύτερη αξιολόγηση του κινδύνου από τους δανειστές και την πιο κατάλληλη αποτίμηση του κινδύνου.

3.6

Άλλες προτάσεις για τη βελτίωση της ροής της χρηματοδότησης σε ΜΜΕ συμπεριλαμβάνουν:

4.1

Το έργο του σχεδιασμού ενός προγράμματος για την ενθάρρυνση μεγαλύτερης πρόσβασης σε χρηματοδότηση ανά την Ένωση δεν είναι απλό. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν αναπτύξει λύσεις που αρμόζουν στις εθνικές χρηματοοικονομικές τους δομές και κανονισμούς. Μια ενιαία προσέγγιση ενδέχεται να μην είναι κατάλληλη για όλα τα κράτη μέλη. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες είναι το πρόγραμμα χρηματοδότησης της δανειοδότησης (Funding for Lending Scheme — FLS) στο Ηνωμένο Βασίλειο και αξίζει να εξεταστεί προσεκτικότερα.

4.2

Το Υπουργείο Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου και η Τράπεζα της Αγγλίας θέσπισαν το FLS τον Ιούλιο του 2012, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της χρηματοδότησης προς την πραγματική οικονομία (11). Το Υπουργείο Οικονομικών, ως μέτοχος της Τράπεζας της Αγγλίας, εποπτεύει τη λειτουργία του FLS. Το FLS προσφέρει στις συμμετέχουσες τράπεζες μια φθηνή πηγή χρηματοδότησης και το εν λόγω χαμηλότερο κόστος χρηματοδότησης θα επιτρέψει στις τράπεζες να αυξήσουν τη διαθεσιμότητα πιστώσεων μειώνοντας τα επιτόκια που επιβάλλουν. Το πρόγραμμα παρέχει κίνητρα στις τράπεζες ώστε να αυξήσουν τον δανεισμό τους και έτσι να τους δώσει τη δυνατότητα να αντλήσουν επιπλέον κεφάλαια από το πρόγραμμα. Μετά την έναρξη λειτουργίας του, το FLS έχει συμβάλει στη σημαντική μείωση του κόστους της χρηματοδότησης των τραπεζών και τούτο αντανακλάται στους βελτιωμένους πιστωτικούς όρους. Δικαίως μπορούμε να αναφέρουμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της επιτυχίας του FLS έως σήμερα αφορά την ενίσχυση του δανεισμού σε νοικοκυριά και των ενυπόθηκων δανείων συγκεκριμένα. Ήταν λιγότερο επιτυχές όσον αφορά την ενίσχυση του δανεισμού των επιχειρήσεων και, κατά συνέπεια, τον Νοέμβριο του 2013, οι αρχές προσάρμοσαν το FLS ώστε να επικεντρώνεται μόνο στην ενίσχυση του δανεισμού προς ΜΜΕ.

4.3

Το FLS συνιστά πρόγραμμα που είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να παρέχει εμπορικό κίνητρο στις συμμετέχουσες τράπεζες για να αυξήσουν τον καθαρό δανεισμό τους (δηλ. ακαθάριστος δανεισμός πλην τις αποπληρωμές). Το πρόγραμμα προσφέρει χρηματοδότηση με έκπτωση σε όλες τις τράπεζες, ακόμη και σε εκείνες που προβαίνουν σε απομόχλευση. Το πρόγραμμα δεν διαθέτει ανώτατο όριο ως προς το ποσό χρηματοδότησης από το οποίο μπορούν να επωφελούνται οι τράπεζες. Εν είδει εξήγησης, εάν μια συμμετέχουσα τράπεζα διαθέτει απόθεμα επιχειρηματικού δανεισμού ύψους 100 δισ. ευρώ κατά την έναρξη του προγράμματος, μπορεί να αντλήσει τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ χρηματοδότησης. Εάν η ίδια τράπεζα στη συνέχεια αύξησε τον καθαρό δανεισμό της προς ΜΜΕ κατά 1 ακόμη δισ. ευρώ, δικαιούται να αντλήσει επιπλέον 5 δισ. ευρώ από το FLS. Η εν λόγω αναλογία άντλησης ένα προς πέντε για νέο καθαρό δανεισμό σε ΜΜΕ, μαζί με το οικονομικότερο κόστος της χρηματοδότησης, παρέχει ισχυρά κίνητρα στις τράπεζες για την επέκταση του δανεισμού (12).

4.4

Η Τράπεζα της Αγγλίας εποπτεύει το τροποποιημένο FLS. Τα περισσότερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του Ηνωμένου Βασιλείου συμμετέχουν στο FLS. Το αναθεωρημένο πρόγραμμα που στοχεύει αποκλειστικά στην ενίσχυση της δανειοδότησης των επιχειρήσεων λειτουργεί από τον Νοέμβριο του 2013 και είναι πιθανόν πολύ νωρίς για να αντλήσουμε ουσιαστικά συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητά του. Ορισμένες από τις μεγαλύτερες τράπεζες στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη ζώνη του ευρώ συνεχίζουν την απομόχλευση αρκετά γρήγορα και τούτο συνιστά κατά πάσα πιθανότητα τον κυριότερο λόγο της μείωσης της δανειοδότησης των επιχειρήσεων. Οι υποστηρικτές του FLS ισχυρίζονται ότι η πιστωτική κατάσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο θα ήταν πολύ χειρότερη χωρίς τη διαθέσιμη χρηματοδότηση του FLS.

4.5

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να υλοποιηθεί ένα πρόγραμμα παρόμοιο με το FLS σε όλη τη ζώνη του ευρώ. Ένα πρόγραμμα τύπου FLS, θα μπορούσε, σε μια περιορισμένη χρονική περίοδο έως και δύο ετών, να συμβάλει στην αποκατάσταση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων σε περισσότερο κανονικά επίπεδα, διευκολύνοντας παράλληλα τη συνεχιζόμενη διαδικασία απομόχλευσης.

4.6

Στις 5 Ιουνίου 2014, η ΕΚΤ ανακοίνωσε μία σειρά μέτρων ρευστότητας με σκοπό την ενίσχυση του τραπεζικού δανεισμού προς τις ΜΜΕ (13). Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι η βασική πρόταση της ΕΚΤ σχετικά με τις στοχοθετημένες πιο μακροπρόθεσμες πράξεις αναχρηματοδότησης (Targeted Longer-Term Refinancing Operations -TLTROs), ταυτίζεται με το πρόγραμμα χρηματοδότησης της δανειοδότησης (Funding for Lending Scheme — FLS), που περιγράφεται στην παρούσα γνωμοδότηση.

4.7

Οι περισσότερες προτάσεις για τη βελτίωση της χρηματοδότησης για ΜΜΕ που υποβλήθηκαν από την Επιτροπή χαιρετίστηκαν από την ΕΟΚΕ, αλλά αφορούν κυρίως μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο χρονικό πλαίσιο και ενδέχεται να απαιτείται νέα νομοθεσία ή/και θεσμικά όργανα. Εν τω μεταξύ, η χρηματοδοτική κρίση στο κεφάλαιο κίνησης για τις επιχειρήσεις είναι άμεση, πιεστική και, πιθανώς, ολοένα χειρότερη. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ πρέπει να καταβάλουν περισσότερες προσπάθειες ώστε να προσφέρουν πιο βραχυπρόθεσμες λύσεις, όπως τα συστήματα παροχής κινήτρων που περιγράφονται ανωτέρω (FLS ή LTRO). Τυχόν αυξημένοι χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι ή κίνδυνοι φήμης πρέπει να σταθμιστούν έναντι των 26 εκατομμυρίων ανέργων (5,6 εκατ. κάτω των 25 ετών) στην ΕΕ.

16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/25

Εισηγήτρια:

η κ. Isabel Caño Aguilar

1.1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να πάψει να είναι απλός χρήστης και να μετατραπεί σε σχεδιαστή και παραγωγό ψηφιακής τεχνολογίας και, για τον λόγο αυτό, πρέπει να ενθαρρύνει τα ταλέντα της. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να συμπεριλάβει στις προτεραιότητές της την ενημέρωση, την εκπαίδευση και την κατάρτιση.

1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προσβασιμότητα στην ψηφιακή κοινωνία πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο ολόκληρης της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Οι πολιτικές που εφαρμόζονται σε αυτό το πεδίο είναι ανεπαρκείς για την κάλυψη του ψηφιακού χάσματος, το οποίο συνεχίζει να διευρύνεται.

1.3

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλιστεί η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες στην ψηφιακή κοινωνία και η ισότιμη πρόσβασή τους στις νέες τεχνολογίες.

1.4

Η ψηφιακή κοινωνία δεν μπορεί να αποτελεί πρόσθετο παράγοντα αποκλεισμού. Η ΕΟΚΕ τονίζει ιδίως την ανάγκη να υιοθετηθούν κατάλληλες πολιτικές για να αποφευχθεί ο αποκλεισμός των ηλικιωμένων και να επιτευχθεί, αντίθετα, η πλήρης ένταξή τους στη χρήση τεχνολογιών που αποτελούν τμήμα της καθημερινής ζωής.

1.5

Απαιτείται κοινή δράση των ενωσιακών και των εθνικών αρχών, ώστε να διατίθενται σε πιο προσιτές τιμές τα προγράμματα και ο εξοπλισμός πληροφορικής, με σεβασμό στη γλωσσική ποικιλομορφία.

1.6

Η εκπαιδευτική πολιτική στην ΕΕ πρέπει να προετοιμάζει τον πολίτη για τη ζωή. Η ΕΟΚΕ επιμένει στην αναγκαιότητα της διαβούλευσης με τις επαγγελματικές οργανώσεις του κλάδου της εκπαίδευσης.

1.7

Εντός των ορίων των δημοσιονομικών δυνατοτήτων των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η στήριξη της δημόσιας εκπαίδευσης είναι θεμελιώδους σημασίας για την επίτευξη του στόχου της ισότητας.

1.8

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία των δημόσιων βιβλιοθηκών στη διεργασία κατάρτισης και εκπαίδευσης στον ψηφιακό κόσμο.

1.9

Η ΕΟΚΕ συνιστά την προώθηση μοντέλων ανοιχτής καινοτομίας και ανοιχτών προτύπων. Πρέπει να αποφευχθεί η λήψη αδικαιολόγητων μέτρων προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που ενδέχεται να περιορίσουν τις διεργασίες καινοτομίας της ψηφιακής οικονομίας.

1.10

Η ΕΟΚΕ προτείνει να ακολουθηθούν οι συστάσεις του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για την Ποιότητα της Ηλεκτρονικής Μάθησης (EFQUEL) ως προς την εκπαίδευση.

1.11

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τον σημαντικό ρόλο της επαγγελματικής κατάρτισης και της εκπαίδευσης στην καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης και στην υλοποίηση της οικονομικής ανάκαμψης, τονίζοντας τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) σε αυτό το πεδίο. Η ΕΟΚΕ συνεπώς προτείνει:

1.12

Η πρωτοβουλία «Ορίζοντας 2020» πρέπει να συμβάλει στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής θέσης στο πεδίο της ψηφιακής τεχνολογίας, όπου οι επιχειρήσεις παρουσιάζουν λιγότερες επενδύσεις από τις ανταγωνίστριές τους στην Ασία ή στις ΗΠΑ.

1.13

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θεμελιώδους σημασίας την προώθηση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) της ΕΕ στον τομέα των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) λόγω της ικανότητάς τους να προωθούν καινοτόμα έργα, τα οποία έχουν ζωτική σημασία σε μια βιομηχανία υπό συνεχή μεταλλαγή. Τα φορολογικά μέτρα και η μεγαλύτερη διευκόλυνση της χρηματοδότησης των ΜΜΕ θα συμβάλουν επίσης σημαντικά στην καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης.

1.14

Η υποστήριξη των νεοσύστατων επιχειρήσεων αιχμής (start ups) στον τομέα της ψηφιακής τεχνολογίας μπορεί να συμβάλει στην ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας εξοπλισμού και λογισμικού πληροφορικής. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία της προώθησης προγραμμάτων υψηλού κινδύνου στο πλαίσιο του Ψηφιακού Θεματολογίου, αλλά ζητά περισσότερη στήριξη από το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

1.15

Η ΕΟΚΕ εισηγείται μια δέσμη μέτρων για την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην ψηφιακή κοινωνία.

2.1

Υπάρχουν διάφορες πολιτικές αποφάσεις, προγράμματα και πρωτοβουλίες της ΕΕ που αφορούν την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, όπως για παράδειγμα:

2.2

Το «Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη» (2010), η κεντρική στρατηγική της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», προβλέπει πολυάριθμες δράσεις, που αφορούν, μεταξύ άλλων:

2.3

Η ΕΟΚΕ έχει εξετάσει τις πτυχές αυτές σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της (1).

2.4

Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας εξετάζει ορισμένες πτυχές που σχετίζονται με την πρόσβαση στην ψηφιακή κοινωνία, την εκπαίδευση, την ισότητα και την απασχόληση.

3.1.1

Τα μέσα που παρέχουν οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Η πρόσβαση στην ψηφιακή κοινωνία συνιστά δικαίωμα και πηγή ευκαιριών που πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως.

3.1.2

Η ΕΟΚΕ έχει διαπιστώσει κατ’ επανάληψη τη σημασία της ευρυζωνικής σύνδεσης για την κοινωνία και την οικονομία της ΕΕ (2) και, επομένως, επικροτεί την επέκταση της ευρυζωνικής σύνδεσης μέσω δορυφόρου και στα 28 κράτη μέλη. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται πολλές από τις αιτίες του ψηφιακού χάσματος, που επιδεινώνονται με την αύξηση της φτώχειας, η οποία με τη σειρά της επιδεινώνεται με την οικονομική και κοινωνική κρίση.

3.1.3

Το ψηφιακό χάσμα δεν μειώνεται, για λόγους που έχουν μεταξύ άλλων σχέση με την εκπαίδευση (τα άτομα με ανώτερες σπουδές έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να είναι χρήστες του Διαδικτύου από ό,τι το 33 % του πληθυσμού με χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο), την ηλικία (η χρήση του Διαδικτύου είναι γενικευμένη μεταξύ των νέων και σχεδόν καθολική μεταξύ των σπουδαστών, αλλά πολύ χαμηλότερη μεταξύ των ηλικιωμένων), την παρουσίαση των περισσότερων πληροφοριών στα αγγλικά, τις διαφορές μεταξύ αγροτικών, αστικών και νησιωτικών περιοχών κ.ά.

3.1.4

Οι δημόσιες αρχές αντιμετωπίζουν συχνά σοβαρές δυσκολίες να χρηματοδοτήσουν το κόστος της πληροφορικής στην εκπαίδευση λόγω των δημοσιονομικών περιστολών, δυσκολίες που φαίνεται ότι επιδεινώνονται με το Σύμφωνο Σταθερότητας. Ένα από τα δυνατά μέσα χρηματοδότησης, η επιβολή τελών στους χρήστες, μπορεί να πλήξει την προσβασιμότητα και την ισότητα στην εκπαίδευση.

3.1.5

Η προσβασιμότητα αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα (3). Υπενθυμίζεται, εξάλλου, ότι ο Ευρωπαϊκός Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος αποτελεί μέρος της Συνθήκης της Λισαβόνας, απαγορεύει στα άρθρα 20, 21 και 26 όλες τις διακρίσεις λόγω αναπηρίας, και καθιερώνει το δικαίωμα των ατόμων με ειδικές ανάγκες να τυγχάνουν ειδικών μέτρων. Από την άλλη πλευρά, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ΑμεΑ υποχρεώνει τα κράτη μέλη να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίζουν την πρόσβασή τους, επί ίσοις όροις με τους υπόλοιπους πολίτες, στις πληροφορίες και στις τεχνολογίες των επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένου του Διαδικτύου (4).

3.1.6

Ο κίνδυνος ανεργίας για τα άτομα με αναπηρία είναι διπλάσιος. Παράλληλα, οι νέες τεχνολογίες (συμπεριλαμβανομένου του Διαδικτύου) αποτελούν πύλη εισόδου στην ψυχαγωγία, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και πολλές άλλες δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες, καθώς και τρόπο ενθάρρυνσης της συμμετοχής στις δημοκρατικές διαδικασίες. Συνεπώς, οι προσβάσιμες ΤΠΕ αποτελούν απαραίτητο μέσο για να μπορούν τα άτομα με αναπηρία να ανταγωνίζονται ισότιμα σε μια συνεχώς αναπτυσσόμενη ψηφιακή αγορά και να συμπεριλαμβάνονται στην αποκαλούμενη ψηφιακή κοινωνία.

3.1.7

Η ψηφιακή κοινωνία δεν μπορεί να αποτελεί πρόσθετο παράγοντα αποκλεισμού. Αντίθετα, τα ευάλωτα άτομα πρέπει να την αξιοποιήσουν ως τρόπο για να υπερβούν τον αποκλεισμό.

3.2.1

Η ψηφιακή κοινωνία προϋποθέτει βούληση για θεσμικές αλλαγές. Η ΕΕ πρέπει να προωθήσει την εφαρμογή προσιτών σε όλους συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, τα οποία να ευνοούν την απόκτηση από τους πολίτες γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων σε ευρύ φάσμα θεμάτων, στην κοινωνική και πολιτιστική παιδεία και στην αγωγή του πολίτη, αλλά και στην ανάπτυξη της ικανότητας της μάθησης, της δημιουργικότητας, της καινοτομίας και της συλλογικής εργασίας.

3.2.2

Όλοι οι αρμόδιοι φορείς του εκπαιδευτικού συστήματος πρέπει να καλλιεργούν ένα ευνοϊκό για τη μάθηση περιβάλλον στο σχολείο, το οποίο να προωθεί μια θετική στάση έναντι της καινοτομίας, της ποιότητας και της συνεργασίας στην παιδαγωγική πρακτική, μέσω της ενεργού συμμετοχής όλων των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία, της διάδοσης ορθών πρακτικών και εμπειριών, της συμμετοχικής νοοτροπίας στην τάξη και της καλλιέργειας του αξιολογικού πνεύματος.

3.2.3

Η εκπαιδευτική πολιτική της ΕΕ δεν έχει καταφέρει να παρακινήσει επαρκώς τις εθνικές εκπαιδευτικές αρχές να διασφαλίσουν την παιδαγωγική χρήση των ΤΠΕ ήδη από την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών και στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ιδίως της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης. Ειδικότερα, δεν έχει ενθαρρύνει επαρκώς τα κράτη μέλη να προβούν στις απαιτούμενες επενδύσεις για μια σύγχρονη, καινοτόμο και ποιοτική εκπαίδευση βασισμένη στις ΤΠΕ.

3.2.4

Τα Υπουργεία Παιδείας οφείλουν να διοργανώνουν ειδικά προγράμματα κατάρτισης των εκπαιδευτικών και να ενθαρρύνουν την επανεξέταση των μεθόδων μάθησης.

3.2.5

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία των δημόσιων βιβλιοθηκών για την κατάρτιση και την εκπαίδευση στον ψηφιακό κόσμο.

3.2.6

Από την αρχή της σχολικής ζωής, τα παιδιά θα μπορούσαν να μαθαίνουν, σαν παιχνίδι, τη λειτουργία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και ίσως και τον προγραμματισμό, έτσι ώστε οι Ευρωπαίοι να πάψουν όσο το δυνατόν συντομότερα να είναι μόνο χρήστες των ΤΠΕ και να μετατραπούν σε δημιουργούς και παραγωγούς τους. Η ΕΕ διαθέτει κέντρα αριστείας στην έρευνα (συμπεριλαμβανομένης της έρευνας για τα ηλεκτρονικά νανο-συστατικά), αλλά θα πρέπει να προχωρήσει περαιτέρω.

3.2.7

Στα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα υπάρχουν παραδείγματα ποιοτικής εκπαίδευσης, τόσο από το πρωτοβάθμιο επίπεδο όσο και από την επαγγελματική κατάρτιση και το πανεπιστήμιο. Απαιτούνται, ωστόσο, αλλαγές των προγραμμάτων σπουδών, προκειμένου να συμπεριλάβουν την παιδαγωγική χρήση των ΤΠΕ και την αξιολόγησή της.

3.2.8

Η ΕΟΚΕ συνιστά να προωθηθούν ανοικτά μοντέλα καινοτομίας και ανοικτά πρότυπα και να αποφευχθεί η λήψη αδικαιολόγητων μέτρων προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που περιορίζουν τις διεργασίες καινοτομίας της ψηφιακής οικονομίας.

3.2.9

Το πρωτόκολλο SPI (Simple Publishing Interface), το οποίο έχει εκπονηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN), έχει ως στόχο τη διευκόλυνση της διασύνδεσης μεταξύ των εργαλείων παραγωγής περιεχομένου και των βάσεων που διαχειρίζονται σε μόνιμη βάση μαθησιακούς πόρους και μεταδεδομένα.

3.2.10

Η διαλειτουργικότητα μπορεί επίσης να διευκολύνει τη χρήση των βοηθητικών τεχνολογιών που χρειάζονται τα ΑμεΑ για να έχουν πρόσβαση στις ΤΠΕ.

3.3.1

Η εκπαίδευση και η επαγγελματική κατάρτιση παρέχουν στα άτομα τα εφόδια και τα προσόντα που είναι απαραίτητα για τη διαβίωσή τους εντός μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Η κοινωνική και οικονομική πρόοδος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επαγγελματική κατάρτιση, καθότι μέσω αυτής αποκτώνται τα απαραίτητα προσόντα και ανοίγονται οι δίοδοι εισόδου στην αγορά εργασίας. Ιδίως για τις μειονεκτούσες και περιθωριοποιημένες ομάδες του πληθυσμού, η επαγγελματική κατάρτιση είναι το μέσο που μπορεί να τους εξασφαλίσει μια καλύτερη ζωή. Ωστόσο, η επαγγελματική κατάρτιση δεν αποτελεί μόνο γέφυρα μεταξύ της εκπαίδευσης και της εργασίας, αλλά έχει και αυτή καθεαυτή μεγάλη σημασία. Μάλιστα, το Κέντρο Στατιστικής της UNESCO έχει επισημάνει τη συνάφεια της οικονομικής ανάπτυξης με την επαγγελματική κατάρτιση.

3.3.2

Το πρόγραμμα «Εrasmus Plus» συνιστά την κύρια στρατηγική της ΕΕ στον εν λόγω τομέα και, όπως έχει ήδη υπογραμμίσει η ΕΟΚΕ, «πρέπει να αποτελέσει βασικό μέσο για την ενίσχυση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με σκοπό την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ατόμου, την αντιμετώπιση των υψηλών ποσοστών ανεργίας των νέων σε πολλά κράτη μέλη». Εντούτοις, είναι τα ίδια τα κράτη μέλη —ως καθ’ ύλην αρμόδια— τα οποία πρέπει να μεριμνήσουν ώστε να έχει η επαγγελματική κατάρτιση τα απαραίτητα μέσα και την αναγνώριση που της αξίζει ως μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος.

3.3.3

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι εργασίες του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) ως προς τη διά βίου μάθηση και την επαγγελματική κατάρτιση καλύπτουν ζητήματα όπως η επιμόρφωση των ενηλίκων, τα προσόντα και οι δεξιότητες, η πιστοποίηση και οι διαδικασίες διασφάλισης της ποιότητας, τα οποία είναι θεμελιώδους σημασίας για όσους δυσκολεύονται να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Είναι σκόπιμο να αυξηθούν οι πόροι που χορηγούνται στο CEDEFOP.

3.3.4

Η ΕΟΚΕ προτείνει:

3.4.1

Η ΕΕ πάσχει από υψηλό ποσοστό ανεργίας, αλλά παράλληλα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αντιμετωπίζει βραχυπρόθεσμα έλλειψη 9 00  000 ειδικευμένων ατόμων για την κάλυψη θέσεων εργασίας στον τομέα των ΤΠΕ.

3.4.2

Οι ΤΠΕ επηρεάζουν βαθύτατα την απασχόληση και η επιτυχία του Ψηφιακού Θεματολογίου συναρτάται από την ύπαρξη επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας. Για παράδειγμα, το 2008 οι ΤΠΕ απέφεραν στην ΕΕ προστιθέμενη αξία ύψους 574 δισ. ευρώ και απασχολούσαν 8,3 εκατ. εργαζομένους. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, που αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως οι κατακερματισμένες αγορές ή η ανεπαρκής χρηματοδότηση, θα πρέπει να ενισχύσουν τη θέση τους έναντι των —βορειοαμερικανικών κυρίως— γιγάντων που κυριαρχούν στις παγκόσμιες αγορές.

3.4.3

Όπως κάθε τεχνολογική εξέλιξη, έτσι και οι ΤΠΕ μεταβάλλουν ριζικά την απασχόληση. Το γεγονός αυτό πρέπει να αναλυθεί, προκειμένου να διαμορφωθούν επαγγελματικές κατευθύνσεις, προσόντα, πιστοποιήσεις και δεξιότητες, τόσο για τα άτομα που αποκλείονται από την απασχόληση λόγω των ΤΠΕ όσο και για εκείνα που ενσωματώνονται χάρη στις ΤΠΕ.

3.4.4

Ο «Μεγάλος συνασπισμός για την ψηφιακή απασχόληση», που δρομολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2013, προσεγγίζει τα κυριότερα ζητήματα (κατάρτιση και προσαρμογή των μαθημάτων για απασχόληση στον ψηφιακό κλάδο, κινητικότητα, πιστοποίηση, ευαισθητοποίηση, καινοτόμοι μέθοδοι μάθησης και διδασκαλίας), αλλά δεν διαθέτει κανέναν προϋπολογισμό. Επιπλέον, στο πλαίσιο του Ψηφιακού Θεματολογίου, υπάρχουν και άλλες πρωτοβουλίες: η στρατηγική για τις ψηφιακές δεξιότητες, η δέσμη μέτρων για την απασχόληση, η πρωτοβουλία για το «Άνοιγμα της εκπαίδευσης», η στρατηγική για τον «Ανασχεδιασμό της εκπαίδευσης», η πρωτοβουλία «Ευκαιρίες για τους νέους», το πανόραμα δεξιοτήτων της ΕΕ.

3.4.5

Στον συνασπισμό αυτό πρέπει να συμμετέχει η βιομηχανία, αλλά και ο κόσμος της εκπαίδευσης, έτσι ώστε μέσω των περιόδων πρακτικής άσκησης σε επιχειρήσεις να συνάπτονται στενότεροι δεσμοί με τον κλάδο των ΤΠΕ.

3.4.6

Πρέπει να σημειωθεί ότι στα προγράμματα αυτά δεν λαμβάνονται επαρκώς υπόψη οι ειδικές ανάγκες των ατόμων που μένουν αποκλεισμένα λόγω αναπηρίας, ιδίως όσον αφορά την κατάκτηση των ψηφιακών δεξιοτήτων (e-Skills), τον ψηφιακό γραμματισμό και την ένταξη στην ψηφιακή αγορά εργασίας.

3.4.7

Αν και οι σημαντικότερες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας της Ευρώπης επενδύουν σε Ε&Α, επενδύουν σε μικρότερο ποσοστό από ό,τι οι επιχειρήσεις των ασιατικών χωρών και των ΗΠΑ. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», με προϋπολογισμό 78,6 δισ. ευρώ, θα συμβάλει στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής θέσης στις παγκόσμιες αγορές.

3.4.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θεμελιώδους σημασίας την προώθηση των ΜΜΕ της ΕΕ στον τομέα των ΤΠΕ λόγω της ικανότητάς τους να προωθούν καινοτόμα έργα, τα οποία έχουν ζωτική σημασία σε μια βιομηχανία που τελεί υπό συνεχή μεταλλαγή. Μέρος της αντιμετώπισης της κρίσης είναι και η εξεύρεση λύσεων στη χρηματοδοτική δυστοκία που πλήττει τόσο τις μικρές επιχειρήσεις όσο και τα τεχνολογικά πρωτοπόρα έργα των νεοσύστατων επιχειρήσεων αιχμής (start ups).

3.5.1

Σήμερα, μόνο το 30 % των επτά περίπου εκατομμυρίων ατόμων που εργάζονται στις ΤΠΕ είναι γυναίκες, οι οποίες υποεκπροσωπούνται σε όλα τα επίπεδα και προπαντός στις θέσεις λήψης αποφάσεων. Αν και το ποσοστό των γυναικών με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι υψηλότερο από αυτό των ανδρών, εξακολουθούν να υφίστανται μειονεκτήματα εις βάρος τους όσον αφορά την απασχόληση, τους μισθούς, τις συνθήκες εργασίας και την πρόσβαση σε θέσεις μεγάλης ευθύνης.

3.5.2

Μια αλλαγή πολιτικής είναι ιδιαιτέρως επιβεβλημένη λόγω της πτώσης του αριθμού των γυναικών με πτυχίο στις ΤΠΕ: σήμερα μόνο 29 από τις 1  000 γυναίκες με τίτλο μεταπτυχιακών σπουδών τον έχουν αποκτήσει στον τομέα των ΤΠΕ και μόνο τέσσερις βρίσκουν αμέσως εργασία σε αυτόν τον κλάδο.

3.5.3

Αν και η ένταξη περισσότερων γυναικών στον τομέα των ΤΠΕ θα μπορούσε να αυξήσει το ΑΕγχΠ της ευρωζώνης κατά 9 δισ. ευρώ, διάφοροι λόγοι (πολιτιστικές παραδόσεις και στερεότυπα, μεταξύ άλλων) εξηγούν την ανεπαρκή συμμετοχή τους σε αυτόν τον κλάδο και τούτο δεν αποτελεί μόνο ευρωπαϊκό, αλλά γενικότερο πρόβλημα.

3.5.4

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει:

4.1

Η προσβασιμότητα δεν πρέπει να αποτελεί στόχο προτεραιότητας μόνο για τις αρχές, αλλά και για το σύνολο της κοινωνίας και να υποστηρίζεται από όλους τους οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς. Ωστόσο, οι πολιτικές της Ένωσης και, σε γενικές γραμμές, πολλών κρατών μελών είναι μέχρι στιγμής ανεπαρκείς.

4.2

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην ΕΕ και στις εθνικές αρχές να προωθήσουν κοινές δράσεις που συντείνουν στη σημαντική μείωση του κόστους του ηλεκτρονικού εξοπλισμού (συμπεριλαμβανομένης της γενικευμένης χρήσης ελεύθερου λογισμικού και ανοικτού κώδικα όπως ο Linux) και να δώσουν ευρωπαϊκό περιεχόμενο στην πληροφόρηση και στη γνώση.

4.3

Μια κατάλληλη πολιτική για την ΕΕ στον 21ο αιώνα προϋποθέτει νοοτροπία ανοικτή στην αλλαγή. Ο κύριος στόχος των ευρωπαϊκών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης δεν πρέπει να είναι μόνο η ικανοποίηση των ειδικών αναγκών της αγοράς εργασίας (πτυχή την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγάγει σε πυρήνα της εκπαιδευτικής πολιτικής της), αλλά η παιδεία για όλες τις πτυχές του βίου. Στη χάραξη των εκπαιδευτικών πολιτικών της ΕΕ θα πρέπει να συμμετάσχουν οι ευρωπαϊκές οργανώσεις καθηγητών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, πράγμα που δεν συμβαίνει σήμερα.

4.4

Αναγνωρίζοντας ότι τα κράτη μέλη υπόκεινται σήμερα σε δημοσιονομικούς περιορισμούς και ότι, στο πλαίσιο των δημοκρατικών τους θεσμών, λαμβάνουν τις αποφάσεις που θεωρούν καλύτερες για τους πολίτες τους, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη για επενδύσεις στη δημόσια εκπαίδευση, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της ίσης πρόσβασης στη μάθηση, ανεξάρτητα από την κοινωνική προέλευση και την οικονομική κατάσταση των σπουδαστών.

4.5

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να δώσει έμφαση στη δωρεάν διαθεσιμότητα και στον κοινωφελή χαρακτήρα των εκπαιδευτικών μεταδεδομένων, τα οποία δεν πρέπει να υπόκεινται σε διπλώματα ευρεσιτεχνίας ιδιωτικών επιχειρήσεων. Εκτός από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα τυποποίησης SPI, πρέπει να υπογραμμιστεί και η σημασία του e-Contentplus, προγράμματος της Επιτροπής για τα μεταδεδομένα.

4.6

Για να εξασφαλιστεί η ποιότητα και η καταλληλότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης, το διδακτικό προσωπικό και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να έχουν τον έλεγχο του διδακτικού περιεχομένου. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί προσοχή στις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για την Ποιότητα της Ηλεκτρονικής Μάθησης (European Foundation for Quality in e-Learning/EFQUEL) όσον αφορά τη νομοθεσία, την εναρμόνιση, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας κλπ.

4.7

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την απογοήτευσή της για τις σοβαρές περικοπές του προϋπολογισμού του Ψηφιακού Θεματολογίου για την περίοδο 2014-2020, από 9,2 δισ. ευρώ που είχαν προταθεί αρχικά σε 1,14 δισ. ευρώ που τελικά εγκρίθηκαν.

4.8

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη χρηματοδοτική υποστήριξη που προβλέπεται βάσει του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» για τις καινοτόμους πρωτοβουλίες υψηλού κινδύνου που αναλαμβάνουν οι ΜΜΕ. Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα μέτρα υπέρ της αυξημένης χρηματοδότησης των ΜΜΕ και των νεοσύστατων επιχειρήσεων τεχνολογικής αιχμής (start ups), όχι μόνο από τις δημόσιες αρχές, αλλά και από τις αγορές και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

4.9

Η ΕΟΚΕ εισηγείται τη συμπερίληψη της παραμέτρου της προσβασιμότητας σε όλες τις πρωτοβουλίες που αφορούν θέματα ψηφιακής τεχνολογίας, έτσι ώστε να είναι προσιτά στα ΑμεΑ και σε όλα τα ευάλωτα άτομα τα προγράμματα ηλεκτρονικής μάθησης, οι ΤΠΕ, ο εξοπλισμός και τα εργαλεία (επιγραμμικά και μη). Επίσης, πρέπει να δοθεί προσοχή στην συμπερίληψη ΑμεΑ στις νέες θέσεις εργασίας στο πεδίο των ΤΠΕ, τις οποίες προτίθεται να καλύψει η ΕΕ.

16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/31

Εισηγητής:

ο κ. McDonogh

1.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ενδεδειγμένη τη σύσταση μιας ενωσιακής αρχής για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, παρόμοιας με την κεντρική αρχή του κλάδου των αεροπορικών μεταφορών, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασφαλείας της Αεροπορίας (ΕΟΑΑ), ικανής να εξασφαλίσει τη στιβαρή ηγεσία που απαιτείται σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση των πολυσύνθετων παραμέτρων της εφαρμογής μιας αποτελεσματικής πολιτικής για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια.

1.2

Οι ενημερωμένοι και υπεύθυνοι πολίτες αποτελούν βασικό προαπαιτούμενο ισχυρής ασφάλειας στον κυβερνοχώρο της ΕΕ. Η διαπαιδαγώγηση των πολιτών σχετικά με την προσωπική ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την προστασία των δεδομένων θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα όλων των σχολικών προγραμμάτων και των προγραμμάτων επιμόρφωσης στον χώρο εργασίας. Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να προωθεί σχετικά προγράμματα δημόσιας ενημέρωσης και συναφείς πρωτοβουλίες σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης.

1.3

Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να υποχρεούνται δια νόμου να υιοθετούν μια προορατική προσέγγιση για την προστασία τους από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, η οποία θα ήταν σκόπιμο να περιλαμβάνει ασφαλείς και ανθεκτικές τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) και να προβλέπει την επιμόρφωση του προσωπικού σε πολιτικές ασφάλειας, όπως ακριβώς συμβαίνει για θέματα υγείας και ασφάλειας.

1.4

Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να διαθέτει έναν οργανισμό επιφορτισμένο με την ενημέρωση, τη διαπαιδαγώγηση και την υποστήριξη του κλάδου των ΜΜΕ σε ζητήματα που αφορούν τις βέλτιστες πρακτικές για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Οι μεγάλες εταιρείες μπορούν εύκολα να αποκτήσουν τις απαιτούμενες γνώσεις, αλλά οι ΜΜΕ χρειάζονται υποστήριξη.

1.5

Κρίνεται σκόπιμο να επεκταθεί η εντολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA) και να διατεθεί σε αυτόν η αναγκαία χρηματοδότηση προκειμένου να δραστηριοποιηθεί περισσότερο στην προώθηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο ειδικά εστιασμένων στους πολίτες και στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ).

1.6

Οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί οφείλουν να μεριμνούν για την περαιτέρω ευαισθητοποίηση των μελών των διοικητικών τους συμβουλίων σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Η ενδεχόμενη εταιρική ευθύνη που προκύπτει από μια ελλιπή πολιτική για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και ανεπαρκείς δράσεις στον τομέα αυτόν πρέπει να καθίσταται γνωστή στους διευθυντές όλων των οργανισμών.

1.7

Λόγω του καθοριστικού ρόλου που διαδραματίζουν για την παροχή διαδικτυακών υπηρεσιών, όλοι οι πάροχοι υπηρεσιών Διαδικτύου (ISP) στην ΕΕ θα πρέπει να επωμισθούν την ιδιαίτερη ευθύνη της προστασίας των πελατών τους από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Η εν λόγω ευθύνη αυτή χρήζει προσδιορισμού και ενσωμάτωσης στη νομοθεσία της ΕΕ.

1.8

Με σκοπό την ταχεία υλοποίηση των τεράστιων δυνατοτήτων οικονομικής ανάπτυξης που απορρέουν από τη δυναμική επέκταση του υπολογιστικού νέφους (1), θα πρέπει να θεσπιστούν επίσης ειδικές απαιτήσεις και υποχρεώσεις σε επίπεδο ΕΕ για τους παρόχους υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα εθελούσια μέτρα είναι ανεπαρκή και ότι είναι αναγκαίο να επιβληθούν απόλυτες ρυθμιστικές υποχρεώσεις στα κράτη μέλη για να εξασφαλιστούν η εναρμόνιση, η διακυβέρνηση και η προστασία της ασφάλειας του κυβερνοχώρου στην ΕΕ. Απαιτείται, επίσης, νομοθεσία η οποία να καθιστά υποχρεωτική τη δημοσιοποίηση σημαντικών συμβάντων που σχετίζονται με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο για το σύνολο των επιχειρήσεων και των οργανισμών, και όχι μόνο για τους παρόχους υποδομών ζωτικής σημασίας. Η επιβολή της εν λόγω υποχρέωσης θα συνέβαλε στην ενίσχυση της ικανότητας της Ευρώπης να αντιμετωπίζει τέτοιου είδους απειλές, καθώς και στη βελτίωση των γνώσεων και της κατανόησης των επιθέσεων που εξαπολύονται στον κυβερνοχώρο για τη διαμόρφωση καλύτερης άμυνας.

1.10

Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά να υιοθετήσει η ΕΕ μια προσέγγιση βάσει σχεδιασμού για την επιτυχή αντιμετώπιση της απειλής των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, έτσι ώστε όλες οι τεχνολογίες και οι υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη για την παροχή σύνδεσης στο διαδίκτυο και διαδικτυακών υπηρεσιών να σχεδιάζονται κατά τρόπο που να εγγυάται τη μέγιστη δυνατή προστασία από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Οι διαδικασίες σχεδιασμού θα πρέπει να επικεντρωθούν ειδικότερα στη σχέση ανθρώπου-μηχανής.

1.11

Η ΕΟΚΕ προσβλέπει στη διαμόρφωση και διάδοση ουσιαστικών προτύπων ασφάλειας στον κυβερνοχώρο εκ μέρους των Ευρωπαϊκών Οργανισμών Τυποποίησης για όλες τις τεχνολογίες και υπηρεσίες δικτύωσης των ΤΠΕ. Τα εν λόγω πρότυπα θα πρέπει να εμπεριέχουν έναν δεσμευτικό κώδικα δεοντολογίας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το σύνολο του εξοπλισμού των ΤΠΕ και των διαδικτυακών υπηρεσιών που πωλούνται στους Ευρωπαίους πολίτες τηρούν τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα.

1.12

Η ΕΕ οφείλει να αναλάβει επείγουσα δράση για να εξασφαλίσει ότι κάθε κράτος μέλος διαθέτει μια πλήρως λειτουργούσα ομάδα αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών πληροφορικής (CERT) για την προστασία τόσο της εθνικής επικράτειάς του όσο και ολόκληρης της Ευρώπης από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο.

1.13

Η ΕΟΚΕ ζητεί να χορηγηθεί στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (EC3) της Ευρωπόλ η πρόσθετη χρηματοδότηση που αυτό χρειάζεται για την καταπολέμηση του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών αστυνομικών δυνάμεων, αφενός, και της συνεργασίας με αστυνομικές δυνάμεις τρίτων χωρών, αφετέρου, με σκοπό την περαιτέρω βελτίωση της ικανότητας της ΕΕ να συλλαμβάνει και να διώκει τους κακοποιούς του κυβερνοχώρου.

1.14

Εν ολίγοις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο πρέπει ειδικότερα να επιδιώκει τους ακόλουθους στόχους: ηγετικό ρόλο για την ΕΕ· στρατηγικές για τη βελτίωση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, με παράλληλη προστασία της ιδιωτικότητας και άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων· μια πολιτική ευαισθητοποίησης του κοινού και ενθάρρυνσης προσεγγίσεων που στηρίζονται στην προληπτική προστασία· μια καθολική διακυβέρνηση εκ μέρους των κρατών μελών· μια καλά ενημερωμένη και υπεύθυνη επιχειρηματική δράση· μια βαθύτερη συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, ιδιωτικού τομέα και πολιτών· επαρκείς και κατάλληλες επενδύσεις· καλές τεχνικές προδιαγραφές και επαρκείς επενδύσεις στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία και, τέλος, μια διεθνή δέσμευση. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις συστάσεις που έχει διατυπώσει σχετικά με την πολιτική για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο σε πληθώρα προηγούμενων γνωμοδοτήσεών (2) της και καλεί την Επιτροπή να επιδιώξει την υλοποίηση των προτεινόμενων δράσεων.

2.1

Η οικονομία του διαδικτύου παράγει το ένα πέμπτο της αύξησης του ΑΕΠ στην ΕΕ ενώ 200 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πραγματοποιούν ηλεκτρονικές αγορές σε ετήσια βάση. Εξαρτώμεθα από το διαδίκτυο και τη διασυνδεδεμένη ψηφιακή τεχνολογία για τη στήριξη των ζωτικών ενεργειακών, υγειονομικών, κυβερνητικών και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών μας. Ωστόσο, οι κυριότερες ψηφιακές υποδομές και υπηρεσίες, οι οποίες διαδραματίζουν έναν τόσο καθοριστικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική μας ζωή, είναι ευάλωτες σε έναν αυξανόμενο κίνδυνο επιθέσεων στον κυβερνοχώρο που συνιστούν απειλή για την ευημερία και την ποιότητα ζωής μας.

2.2

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση της Ένωσης από το διαδίκτυο και την ψηφιακή τεχνολογία δεν συνοδεύεται επαρκώς από πρακτικές και πολιτικές ικανές να παράσχουν ενδεδειγμένο επίπεδο ασφάλειας στον κυβερνοχώρο σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον. Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι να επισημανθούν τα κενά που εντοπίζει η ΕΟΚΕ στην πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και να προταθούν βελτιώσεις για την περαιτέρω άμβλυνση του κινδύνου κυβερνοεπιθέσεων.

2.3

Τα κίνητρα των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο μπορούν να κυμαίνονται από εντελώς προσωπικά κίνητρα –π.χ. την επιδίωξη εκδίκησης εις βάρος ενός ατόμου ή μιας εταιρείας– έως την κατασκοπεία στον κυβερνοχώρο από εθνικά κράτη και τον πόλεμο στον κυβερνοχώρο μεταξύ διαφόρων χωρών. Κατά την εκπόνηση της παρούσας γνωμοδότησης, αποφασίστηκε να περιοριστεί το πεδίο αναφοράς της σε επιθέσεις στον κυβερνοχώρο με αμιγώς εγκληματικά κίνητρα, με σκοπό την εστίαση των σχετικών συστάσεων στα προβλήματα που αποτελούν πρώτιστο μέλημα της πλειονότητας των μελών της ΕΟΚΕ. Η πολυσύνθετη πολιτική συζήτηση σχετικά με επιθέσεις που πραγματοποιούνται στον κυβερνοχώρο από κράτη μέλη εις βάρος είτε πολιτών είτε άλλων κρατών θα μπορούσε ίσως να αποτελέσει το θέμα μελλοντικής γνωμοδότησης.

2.4

Η παρούσα γνωμοδότηση ασχολείται μόνο με επιθέσεις που εξαπολύονται στον κυβερνοχώρο από κακοποιούς του κυβερνοχώρου με οικονομικά κίνητρα, πράγμα που ισχύει στη συντριπτική πλειονότητα των επιθέσεων. Μέσω της εφαρμογής πολιτικών και πρακτικών για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο ενόψει της αποτελεσματικής αντιμετώπισης των επιθέσεων με οικονομικά κίνητρα, περιορίζεται συγχρόνως και ο κίνδυνος επιθέσεων στον κυβερνοχώρο που υποκινούνται από πολιτικά ή πιο προσωπικά κίνητρα.

2.5

Παρόλο που η ΕΕ έχει, αφενός, σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή δράσεων σχετικών με την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια στο ψηφιακό θεματολόγιο και, αφετέρου, αναπτύξει μια εκτεταμένη στρατηγική για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο η οποία καλύπτει την πλειονότητα των προαναφερθέντων στόχων, απαιτείται ωστόσο να καταβληθούν ακόμη περισσότερες προσπάθειες.

3.1

Επίθεση στον κυβερνοχώρο συνιστά κάθε είδους επιθετική ενέργεια που στρέφεται κατά πληροφοριακών συστημάτων υπολογιστών, υποδομών, δικτύων υπολογιστών ή/και προσωπικών ψηφιακών συσκευών και εκφράζεται με διάφορες μορφές κακόβουλων πράξεων που αποβλέπουν στην κλοπή, την αλλοίωση ή την καταστροφή ενός συγκεκριμένου στόχου, ο οποίος μπορεί να είναι χρήματα, δεδομένα ή εφαρμογές της τεχνολογία πληροφοριών.

3.2

Οι κακοποιοί του κυβερνοχώρου εξαπολύουν επιθέσεις στον κυβερνοχώρο είτε για να κλέψουν χρήματα ή δεδομένα είτε για να διαπράξουν απάτη, εγκληματική κατασκοπεία ή εκβιασμό. Οι εγκληματικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο μπορούν να προκαλέσουν ζημίες σε ζωτικής σημασίας δίκτυα και υπηρεσίες από τα οποία εξαρτάται η υγεία, η ασφάλεια και η οικονομική ευημερία, συμπεριλαμβανομένων κυβερνητικών, μεταφορικών και ενεργειακών δικτύων.

3.3

Η απειλή επιθέσεων στον κυβερνοχώρο συμβαδίζει με την αυξανόμενη εξάρτησή μας από το διαδίκτυο και την ψηφιακή τεχνολογία. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Symantec, ο συνολικός αριθμός των περιστατικών παραβίασης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα παγκοσμίως αυξήθηκε κατά 62 % το 2013, εκθέτοντας σε κίνδυνο περισσότερα από 552 εκατομμύρια αρχεία. Οι παραβιάσεις αυτές συχνά είχαν ως αποτέλεσμα να αποκαλυφθούν πραγματικά ονόματα, ημερομηνίες γέννησης, αριθμοί κρατικών υπηρεσιακών ταυτοτήτων, ιατρικά αρχεία ή χρηματοοικονομικές πληροφορίες. Επιπλέον, το 38 % των χρηστών κινητών τηλεφώνων υπήρξαν θύματα εγκληματικών πράξεων στον κυβερνοχώρο μέσω κινητών τηλεφώνων κατά τους τελευταίους 12 μήνες.

3.4

Οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο μπορεί να έχουν σοβαρό αντίκτυπο σε μεμονωμένες εταιρείες, αλλά και στην ευρύτερη οικονομία της Ευρώπης:

3.5

Οι τεχνικές των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο εξελίσσονται διαρκώς:

3.6

Υπάρχει κοινή συμφωνία μεταξύ των οργανισμών ασφάλειας στον κυβερνοχώρο σχετικά με τις δράσεις προτεραιότητας στις οποίες είναι σκόπιμο να προβαίνουν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις για να προστατευτούν από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Οι πρακτικές αυτές θα πρέπει να κοινοποιούνται σε κάθε πρόγραμμα ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.

3.7

Οι μικρές εταιρείες συχνά δεν διαθέτουν επαρκή υποστήριξη ΤΠ ώστε να ενημερώνονται για τις δυνητικές απειλές στον κυβερνοχώρο· συνεπώς, χρειάζονται ειδική βοήθεια για την προστασία τους από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο.

3.8

Η δημοσιοποίηση των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο και των τρωτών σημείων των συστημάτων είναι απολύτως απαραίτητη για την καταπολέμηση των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, ιδίως για την αντιμετώπιση των επονομαζόμενων επιθέσεων «ημέρας μηδέν» (zero-day), δηλαδή νέων μορφών επιθέσεων που δεν είναι ακόμη γνωστές στους κύκλους των ειδικών για θέματα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις συχνά αποφεύγουν να δημοσιοποιούν τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο εξαιτίας φόβων δυσφήμισης και ανάληψης ευθυνών. Αυτή η έλλειψη δημοσιοποίησης αποδυναμώνει την ικανότητα της Ευρώπης να ανταποκρίνεται γρήγορα και αποτελεσματικά σε απειλές στον κυβερνοχώρο και να βελτιώνει τη γενική ασφάλεια του κυβερνοχώρου μέσω της ανταλλαγής γνώσεων.

3.9

Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις αποκτούν πρόσβαση στο διαδίκτυο και στις σχετικές υπηρεσίες μέσω των παρόχων υπηρεσιών διαδικτύου (ISP). Λόγω του καθοριστικού ρόλου που διαδραματίζουν στην παροχή διαδικτυακών υπηρεσιών, οι ISP οφείλουν να εξασφαλίζουν στους πελάτες τους τη μέγιστη δυνατή προστασία από επιθέσεις. Εκτός από την εξασφάλιση του σχεδιασμού και της συντήρησης των δικών τους υπηρεσιών και υποδομών κατά τρόπο ο οποίος να εγγυάται το βέλτιστο επίπεδο ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, οι ISP θα πρέπει να παρέχουν στους πελάτες τους εποικοδομητικές συμβουλές σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και να διαθέτουν ειδικά πρωτόκολλα για τη διευκόλυνση του εντοπισμού και της καταπολέμησης των επιθέσεων εις βάρος των πελατών τους στον κυβερνοχώρο, αμέσως μόλις κάνουν την εμφάνισή τους. Η εν λόγω ευθύνη αυτή χρήζει προσδιορισμού και ενσωμάτωσης στη νομοθεσία της ΕΕ.

3.10

Η επίσπευση της υιοθέτησης του υπολογιστικού νέφους από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά σημαντική για την οικονομία της ΕΕ (3). Καθώς αυξάνεται η εξάρτηση από το υπολογιστικό νέφος για προσωπικές και επιχειρηματικές εφαρμογές, είναι σημαντικό για την Ευρώπη να εγγυάται ιδιαίτερα στους παρόχους υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Η αβεβαιότητα σχετικά με την ασφάλεια των υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους επηρεάζει αρνητικά την ταχύτητα υιοθέτησης αυτής της δυναμικής τεχνολογίας. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί την επιβολή ειδικών απαιτήσεων και υποχρεώσεων εκ μέρους της η ΕΕ στους παρόχους υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους, με στόχο να υποστηριχθεί η ανάπτυξη του υπολογιστικού νέφους στην Ευρώπη.

3.11

Απαιτείται να καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες για την πρόσληψη εργαζομένων στον κλάδο της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο στην Ευρώπη. Η ζήτηση πτυχιούχων εργαζομένων στον τομέα της ασφάλειας πληροφοριών αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με τον συνολικό ρυθμό αύξησης του κλάδου της πληροφορικής. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής στην επιτυχία που σημείωσαν οι «διαγωνισμοί ηλεκτρονικών πειρατών» στις ΗΠΑ και σε ορισμένα κράτη μέλη, συμβάλλοντας στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση ως προς την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και στη διάπλαση της επόμενης γενιάς επαγγελματιών στον κλάδο της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.

3.12

Μία από τις βέλτιστες στρατηγικές για την προστασία από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο συνίσταται στην υιοθέτηση μιας προσέγγισης βάσει σχεδιασμού, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλες οι τεχνολογίες και οι υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη για την παροχή σύνδεσης στο διαδίκτυο και διαδικτυακών υπηρεσιών σχεδιάζονται κατά τρόπο που να εγγυάται τη μέγιστη δυνατή προστασία από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Οι διαδικασίες σχεδιασμού θα πρέπει να επικεντρωθούν ειδικότερα στη σχέση ανθρώπου-μηχανής. Τούτο προϋποθέτει συνεργασία μεταξύ των κατασκευαστών τεχνολογίας, των παρόχων υπηρεσιών διαδικτύου, του κλάδου της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (EC3), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA), των εθνικών υπηρεσιών άμυνας και ασφάλειας των κρατών μελών και των πολιτών. Η διαμόρφωση αυτής της βάσει σχεδιασμού προσέγγισης για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο θα μπορούσε, στο επίπεδο της ΕΕ, να αναληφθεί από την Επιτροπή και να συντονίζεται ενδεχομένως από τον ENISA.

4.1

Η ΕΕ αναπτύσσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική (4) με μέλημα τη βελτίωση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο προς όφελος των Ευρωπαίων πολιτών:

4.2

Η ΕΟΚΕ αντέδρασε έντονα στην πρόταση οδηγίας της Επιτροπής για την ασφάλεια δικτύων και πληροφοριών (ΑΔΠ) (6), επειδή τα προτεινόμενα μέτρα θεωρήθηκαν υπερβολικά ήπια και ακατάλληλα για να ωθήσουν τα κράτη μέλη να επιδιώξουν τη δέουσα προστασία των πολιτών και των επιχειρήσεων τους από τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Ωστόσο, κατά την έγκριση της προτεινόμενης οδηγίας, το Κοινοβούλιο αποδυνάμωσε περαιτέρω τη χρησιμότητά της, περιορίζοντας αυστηρά την εφαρμογή της σε παρόχους «υποδομών ζωτικής σημασίας», αίροντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την εφαρμογή της σε μηχανές αναζήτησης, πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, πύλες πληρωμών μέσω διαδικτύου και παρόχους υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους.

4.3

Η προτεινόμενη οδηγία ΑΔΠ δεν θα είναι πλέον επαρκής για τη διασφάλιση της νομοθεσίας που απαιτείται με στόχο την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και της ικανότητας ανταπόκρισης σε επιθέσεις στον κυβερνοχώρο εντός της Ένωσης. Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να θεσπιστεί νέα νομοθεσία η οποία να καθιστά υποχρεωτική τη δημοσιοποίηση όλων των σημαντικών συμβάντων που σχετίζονται με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, και όχι μόνο για τους παρόχους υποδομών ζωτικής σημασίας. Η απουσία υποχρεωτικής υποβολής εκθέσεων βοηθά τους εγκληματίες του κυβερνοχώρου να εκμεταλλεύονται την άγνοια για τους ευάλωτους στόχους.

4.4

Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει τη δυνατότητα επέκτασης της εντολής του ENISA προκειμένου να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση και η ικανότητα ανταπόκρισης σε απειλές επιθέσεων στον κυβερνοχώρο σε ολόκληρη την επικράτειας της Ένωσης. Ο ρόλος του ENISA θα μπορούσε ενδεχομένως να επεκταθεί προκειμένου να δραστηριοποιηθεί πιο ενεργά για την προώθηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης ειδικά εστιασμένων στους πολίτες και στις ΜΜΕ.

4.5

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (EC3) συστάθηκε το 2013 στους κόλπους της Ευρωπόλ με σκοπό να βελτιώσει περαιτέρω την ικανότητα της Ευρώπης για καταπολέμηση της εγκληματικότητας στον κυβερνοχώρο. Το EC3 λειτουργεί στην Ευρώπη ως κεντρικός κόμβος πληροφοριών σχετικά με την εγκληματικότητα και στηρίζει τις λειτουργίες και τις έρευνες των κρατών μελών για τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Ωστόσο, στην πρώτη ετήσια έκθεσή του το EC3 προειδοποιεί ότι οι υφιστάμενοι πόροι του περιορίζουν ήδη την πρόοδο των ερευνών και επισημαίνει ότι δεν θα είναι σε θέση να αρθεί στο ύψος των σημαντικών ερευνών που θα προκύψουν στο μέλλον.

4.6

Η ΕΕ θα πρέπει να ζητήσει από τους Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς Τυποποίησης –την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης (CENELEC) και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τηλεπικοινωνιακών Προτύπων (ETSI)– να αναπτύξουν πρότυπα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο για κάθε λογισμικό ή υλισμικό ΤΠΕ, καθώς και για όλες τις υπηρεσίες οι οποίες βασίζονται στο διαδίκτυο, που πωλούνται στην ΕΕ. Τα εν λόγω πρότυπα θα πρέπει να επικαιροποιούνται συνεχώς ώστε να συνεκτιμούν τις νέες απειλές.

4.7

Απαιτείται νομοθεσία η οποία να καθιστά υποχρεωτική τη δημοσιοποίηση σημαντικών συμβάντων που σχετίζονται με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο για το σύνολο των επιχειρήσεων και των οργανισμών, και όχι μόνο για τους παρόχους υποδομών ζωτικής σημασίας. Η επιβολή της εν λόγω υποχρέωσης θα συνέβαλε στην ενίσχυση της ικανότητας περιορισμού των κινδύνων υπαρκτών απειλών και στη βελτίωση των γνώσεων και της κατανόησης των επιθέσεων που εξαπολύονται στον κυβερνοχώρο, βοηθώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις αρμόδιες αρχές, τον κλάδο της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες να βελτιώσουν την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και να εξαλείφουν τις εκάστοτε απειλές. Για να ενθαρρυνθεί η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, κάθε νομοθεσία θα πρέπει να διασφαλίζει τη δέουσα ανωνυμία στις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς που δημοσιοποιούν στοιχεία σχετικά με κάποια επίθεση. Κρίνεται επίσης σκόπιμο να εξεταστεί το ενδεχόμενο κάλυψης της ασφάλισης ευθύνης, όπου αυτό ενδείκνυται.

4.8

Παρά τις πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει η ΕΕ, τα κράτη μέλη έχουν πολύ διαφορετικά επίπεδα ικανοτήτων και ετοιμότητας, με αποτέλεσμα την εκδήλωση κατακερματισμένων αντιδράσεων σε επιθέσεις στον κυβερνοχώρο σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ. Δεδομένου ότι τα δίκτυα και τα συστήματα αλληλοσυνδέονται, τα κράτη μέλη με πλημμελή προσέγγιση έναντι της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο αποδυναμώνουν συνολικά την ικανότητα της ΕΕ να αντιμετωπίζει κυβερνοεπιθέσεις. Απαιτείται η ανάληψη δράσης με μέλημα να επιτύχουν όλα τα κράτη μέλη ένα αποδεκτό επίπεδο ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Χρειάζεται επίσης να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή προκειμένου κάθε κράτος μέλος να αποκτήσει μια πλήρως λειτουργική ομάδα αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών πληροφορικής (CERT).

4.9

Όπως επισημαίνεται σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (7), η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η λήψη εθελοντικών μέτρων δεν ενισχύει την προστασία της ΕΕ από τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και ότι απαιτείται η θέσπιση ισχυρών κανονιστικών υποχρεώσεων για τα κράτη μέλη, προκειμένου να διασφαλιστεί η εναρμόνιση, η διακυβέρνηση και η εφαρμογή της ευρωπαϊκής ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.

4.10

Για να είναι η πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο σε θέση να παρέχει πραγματική και επικαιροποιημένη προστασία από κυβερνοεπιθέσεις στους πολίτες και στις επιχειρήσεις, κρίνεται σκόπιμο να επικεντρωθεί στις ακόλουθες δράσεις:

16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/39

Εισηγήτρια:

η κ. Marina Škrabalo

1.1

Η πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ, αν και δεν είναι ίσως ο πιο δημοφιλής τομέας πολιτικής της, αποτελεί ωστόσο ένα από τα πιο επιτυχημένα πολιτικά εγχειρήματα της Ένωσης. Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν αρκετές βελτιώσεις στη διαφάνεια και τη συμμετοχικότητα της διαδικασίας προσχώρησης, πράγμα που είναι εμφανές στις εν εξελίξει διαδικασίες στη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Η στρατηγική στροφή των οργάνων της ΕΕ προς τις θεμελιώδεις αρχές — το κράτος δικαίου και την οικονομική διακυβέρνηση — δημιουργεί μια ευκαιρία για προώθηση της συμμετοχικής δημοκρατίας περισσότερο στο πλαίσιο παρά εκ παραλλήλου με την ευρύτερη πολιτική της διεύρυνσης.

1.2

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμη αρκετές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Χρειάζεται μεγαλύτερη συνοχή, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τόσο τα όργανα της ΕΕ όσο και οι ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις θα υιοθετήσουν μια διαφανή και συμμετοχική προσέγγιση καθ’ όλη τη διαδικασία της προσχώρησης, σε όλους τους τομείς πολιτικής και σε όλες τις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες. Απαιτείται στενότερη ολοκλήρωση των πολιτικών που αφορούν 1) τις διαπραγματεύσεις αυτές καθαυτές, 2) την προώθηση της ανάπτυξης της κοινωνίας των πολιτών και του κοινωνικού διαλόγου και 3) την ανάπτυξη θεσμικών ικανοτήτων —και τα τρία στοιχεία που θα πρέπει να αντικατοπτρίζονται καταλλήλως στη χρηματοδότηση της προενταξιακής βοήθειας.

1.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο:

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά στις εθνικές κυβερνήσεις των διαπραγματευόμενων χωρών:

1.5

Συστάσεις προς την ΕΟΚΕ:

2.1

Μολονότι ορισμένες μακροπρόθεσμες κοινωνικές και πολιτικές συνέπειές της επιδέχονται συζήτηση, η πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ έχει συμβάλει σαφώς στην επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων στις εθνικές δομές διακυβέρνησης, με στροφή προς την οικονομία της αγοράς και τη δημοκρατία, και στην προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας στα Δυτικά Βαλκάνια μετά το τέλος του πολέμου. Όσον αφορά το πεδίο των διαπραγματεύσεων για την ένταξη στην ΕΕ, σημαντικό ζήτημα είναι οι μεταβατικές περίοδοι για την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας και το σχετικό οικονομικό κόστος, τόσο για την ΕΕ όσο και για τις υποψήφιες χώρες. Καθώς για το άνοιγμα και το κλείσιμο κάθε κεφαλαίου των διαπραγματεύσεων απαιτείται ομοφωνία στο Συμβούλιο, ο ρυθμός και τα χρονοδιαγράμματα των διαπραγματεύσεων μπορεί να είναι εξαιρετικά απρόβλεπτα, ανάλογα με τον αντίκτυπο της εθνικής πολιτικής σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη.

2.2

Η ΕΕ έχει αποδείξει ότι είναι ανοιχτή στη βελτίωση και την προσαρμογή της διαδικασίας των διαπραγματεύσεων, σε συνάρτηση με τις μεταβαλλόμενες πολιτικές συνθήκες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ισχύουσα διαπραγματευτική μεθοδολογία έχει εξελιχθεί σημαντικά με την πάροδο των ετών, βάσει αυτής της προσέγγισης της «μάθησης μέσα από την πράξη».

2.3

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Στρατηγική διεύρυνσης και κυριότερες προκλήσεις 2013-2014»  (4), «βασικό δίδαγμα από το παρελθόν είναι η σημασία που έχει να εξεταστούν κατά προτεραιότητα οι θεμελιώδεις αρχές», με πρώτη το κράτος δικαίου, το οποίο βρίσκεται «πλέον στο επίκεντρο της διαδικασίας διεύρυνσης». Πρόκειται για μια σημαντική στρατηγική στροφή από συγκεκριμένες προσαρμογές της πολιτικής στο ευρύτερο ζήτημα της δημοκρατικής διακυβέρνησης, η οποία γίνεται επιτέλους αντιληπτή ως προαπαιτούμενο για την ουσιαστική και βιώσιμη πολιτική εναρμόνιση με το κεκτημένο της ΕΕ. Έτσι, κατά τις τρέχουσες διαπραγματευτικές διαδικασίες (Μαυροβούνιο, Σερβία, Τουρκία), η Επιτροπή σκοπεύει να κρατήσει τα κεφάλαια 23 (Δικαστικό σύστημα και θεμελιώδη δικαιώματα) και 24 (Δικαιοσύνη, ελευθερία και ασφάλεια) ανοιχτά καθ’ όλη τη διάρκεια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, ο ρυθμός των οποίων μπορεί να εξαρτηθεί από την πρόοδο που θα σημειωθεί σε αυτά τα δύο κρίσιμα κεφάλαια.

2.4

Από τη μία πλευρά, οι αλλαγές στη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για τις διαπραγματεύσεις της διαδικασίας προσχώρησης αποτελούν ένδειξη της ευελιξίας της ΕΕ και του γνήσιου ενδιαφέροντός της να εξασφαλίσει την αποτελεσματικότητα των διαπραγματεύσεων. Η μεγαλύτερη προσοχή που αποδίδεται στην «τεκμηριωμένη» διεύρυνση έχει ενισχύσει τη θέση των μη κρατικών φορέων, οι ανεξάρτητες πληροφορίες των οποίων είναι πολύτιμες για τις τακτικές αξιολογήσεις που διενεργεί η Επιτροπή στις εκθέσεις προόδου της. Από την άλλη, ίσως θεωρηθεί ότι οι αλλαγές που επήλθαν αντικατοπτρίζουν πρωτίστως την επιλεκτική ανάγκη της ΕΕ για τεκμηρίωση, αγνοώντας τον διοικητικό φόρτο που επιβάλλεται στις διαπραγματευόμενες χώρες, εάν δεν υπάρχουν σαφείς διαδικασίες για τη συλλογή των δεδομένων και τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών.

2.5

Το διαπραγματευτικό πλαίσιο με τη Σερβία  (5) είναι το πρώτο πλαίσιο που αναφέρεται ρητώς στις αρχές της συμμετοχικότητας και της διαφάνειας: «Προκειμένου να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του κοινού στη διαδικασία διεύρυνσης, οι αποφάσεις θα λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοικτά προκειμένου να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη διαφάνεια. Οι εσωτερικές διαβουλεύσεις και συζητήσεις θα προστατεύονται στον βαθμό που απαιτείται για τη διασφάλιση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα σε όλους τους τομείς δραστηριοτήτων της Ένωσης». Πρόκειται για ένα σημαντικό δίδαγμα που αποκομίσθηκε από την περίπτωση της Κροατίας —όπου η προσέλευση των ψηφοφόρων στο δημοψήφισμα για την ΕΕ ήταν η χαμηλότερη από ποτέ (43 %)— και αποτελεί ένα βήμα προς την τυποποίηση αρκετών μεθοδολογικών βελτιώσεων στην περίπτωση του Μαυροβουνίου.

2.6

Η μεγαλύτερη εστίαση της ΕΕ στην οικονομική διακυβέρνηση προβλέπει την εφαρμογή εθνικών στρατηγικών οικονομικής μεταρρύθμισης και σχεδίων δράσης για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, με την ελπίδα ότι η πιο έγκαιρη πληροφόρηση και η μακροοικονομική εποπτεία θα συμβάλουν στην αποφυγή μιας παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης και μιας κατάστασης υπερβολικού ελλείμματος, όπως συνέβη στην Κροατία αμέσως μετά την ένταξή της στην ΕΕ. Κατά συνέπεια, προβλέπεται ότι οι χώρες της διεύρυνσης θα υπόκεινται σε έλεγχο, ανάλογο με τον έλεγχο επί των κρατών μελών της ΕΕ στη διάρκεια του «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου». Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η έγκαιρη προετοιμασία του επιχειρηματικού κλάδου, ώστε να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές και να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, ενώ η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων έχει καθοριστική σημασία για την αξιολόγηση και τη συμφωνία της κοινωνικής διάστασης των οικονομικών μεταρρυθμίσεων.

2.7

Σύμφωνα με τις «Κατευθυντήριες γραμμές για τη στήριξη της ΕΕ για την ελευθερία και την ακεραιότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης στις χώρες της διεύρυνσης, 2014-2020»  (6) της ΓΔ Διεύρυνσης, μια ζωντανή κοινωνία των πολιτών έχει καθοριστική σημασία για την τόνωση του πλουραλισμού και της συμμετοχικής δημοκρατίας. Η στήριξη της ΕΕ προς την κοινωνία των πολιτών θα πρέπει. επομένως, να επικεντρωθεί 1) στην επίτευξη ενός περιβάλλοντος που να ευνοεί τις δραστηριότητες της κοινωνίας των πολιτών και 2) στην ανάπτυξη των ικανοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ), ώστε να μπορούν να λειτουργούν ως αποτελεσματικοί και υπεύθυνοι ανεξάρτητοι φορείς. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα χρήσιμο εργαλείο για την ολοκλήρωση της κοινωνίας των πολιτών, υπό την προϋπόθεση ότι η εφαρμογή τους θα είναι ανάλογη του επιπέδου των φιλοδοξιών τους.

2.8

Μέχρι στιγμής, η πολιτική για τη διεύρυνση δεν έχει καταφέρει να αντεπεξέλθει πλήρως στην πρόκληση της ενημέρωσης των πολιτών της ΕΕ όσον αφορά τη ζωτική σημασία της για την ασφάλεια και την ευημερία ολόκληρης της ηπείρου. Η ενημέρωση αυτή θα μπορούσε να συμβάλει στον κατευνασμό των φόβων για τις περαιτέρω διευρύνσεις, οι οποίοι μπορεί να παρουσιαστούν μαζί με άλλες μορφές ξενοφοβίας, ιδίως σε καιρούς οικονομικής κρίσης. Καθώς ξεθωριάζουν οι μνήμες των βαλκανικών πολέμων, η τρέχουσα κρίση στην Ουκρανία μπορεί να λειτουργήσει ως υπενθύμιση ότι όλοι μας μπορούμε να πληγούμε από απώλεια της ειρήνης και της δημοκρατίας.

3.1

Παρότι η διαδικασία προσχώρησης δεν προβλέπει υποχρεωτικές προϋποθέσεις στο πεδίο της διαφάνειας και της συμμετοχικότητας, οι προσδοκίες των πολιτών σε αυτόν τον τομέα αυξάνονται στις χώρες που διαπραγματεύονται σήμερα την προσχώρησή τους στην ΕΕ. Στην περίπτωση της Κροατίας, δεν υπήρχαν πληροφορίες σχετικά με τις τεχνικές διαδικασίες που ακολουθούνταν στις διαπραγματεύσεις: αν και υιοθετήθηκε συγκεκριμένο πρωτόκολλο σχετικά με τον συντονισμό των εσωτερικών πολιτικών για τις θέσεις των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, το έγγραφο αυτό δεν δημοσιεύθηκε ποτέ στην Επίσημη Εφημερίδα. Όλα τα έγγραφα της κροατικής κυβέρνησης που αφορούσαν τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, πλην των νομοσχεδίων, συζητήθηκαν και υιοθετήθηκαν σε κυβερνητικές συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών. Αυτό σήμαινε ότι το κοινό δεν μπορούσε να ζητήσει να δει ούτε καν τα μη διαβαθμισμένα έγγραφα, αφού δεν υπήρχαν επίσημες πληροφορίες για την ύπαρξή τους. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια πιέσεων από την κοινωνία των πολιτών προτού η κυβέρνηση αρχίσει να δημοσιεύει βασικές πληροφορίες σχετικά με τα έγγραφα που είχαν συζητηθεί στη διάρκεια των συνεδριάσεων.

3.2

Όσον αφορά την κοινοβουλευτική εποπτεία, η ορθή πρακτική της Σλοβενίας ήταν πρωτοφανής: το εθνικό κοινοβούλιο είχε δικαίωμα αρνησικυρίας επί των διαπραγματευτικών θέσεων (7), οι οποίες δημοσιοποιούνταν παράλληλα και στο κοινό. Παρότι το κροατικό Κοινοβούλιο λειτούργησε επαξίως ως θεματοφύλακας της πολιτικής συναίνεσης επί έξι ολόκληρα χρόνια επαχθών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, δεν κατάφερε να προωθήσει την ευρύτερη συμμετοχή των βουλευτών, των εμπειρογνωμόνων και του ευρύτερου κοινού στις πολιτικές συζητήσεις. Η πρόσβαση στις θέσεις και τις εκθέσεις των διαπραγματεύσεων περιοριζόταν στους κρατικούς υπαλλήλους και σε επιλεγμένες ομάδες μελών της Εθνικής Επιτροπής Παρακολούθησης των Ενταξιακών Διαπραγματεύσεων, με αποτέλεσμα τον πρακτικό αποκλεισμό της ευρείας πλειονότητας των βουλευτών, πόσο μάλλον του ευρέος κοινού. Το σενάριο αυτό δεν θα πρέπει να επαναληφθεί στους επόμενους γύρους διαπραγματεύσεων.

3.3

Η έγκαιρη πληροφόρηση των μη κρατικών φορέων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η ανεξάρτητη παρακολούθηση της διαπραγματευτικής διαδικασίας παρακωλύθηκαν επίσης από το γεγονός ότι τα έγγραφα που είχαν συντάξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο, όπως οι κοινές θέσεις της ΕΕ, δεν ανήκαν στην κυριότητα της Δημοκρατίας της Κροατίας. Ως εκ τούτου, η κροατική κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι δεν είχε εξουσία να τα δημοσιοποιήσει. Η στάση αυτή συνοδεύθηκε από έλλειψη εποικοδομητικών δημοσιεύσεων από πλευράς των ευρωπαϊκών οργάνων (8).

3.4

Στην περίπτωση του Μαυροβουνίου, υπήρξε σαφής βελτίωση όσον αφορά τη δημοσιοποίηση των εγγράφων που σχετίζονται με τις διαπραγματεύσεις. Η Επιτροπή έχει δημοσιεύσει στον δικτυακό της τόπο όλες τις εκθέσεις ελέγχου, οι οποίες μπορούν να χρησιμεύσουν σε όλους τους ενδιαφερομένους ως πολύτιμα διαγνωστικά εργαλεία της μη συμμόρφωσης της εθνικής νομοθεσίας με το κεκτημένο της ΕΕ. Το Συμβούλιο έχει δημοσιεύσει επίσης, προορατικά, τις κοινές θέσεις της ΕΕ για τα κεφάλαια 23 και 24, δεδομένης της σημασίας και του δημοσίου ενδιαφέροντος των μεταρρυθμίσεων που συνεπάγονται. Μένει να δούμε αν η ορθή αυτή πρακτική θα μετατραπεί σε εφαρμοστέα πολιτική στις περιπτώσεις της Σερβίας και της Τουρκίας ή σε σχέση με τα κεφάλαια που έχουν ήδη ανοίξει. Δεν υπάρχει, εξάλλου, κανένας τυπικός λόγος για τον οποίο το Συμβούλιο να μην μπορεί να δημοσιεύσει στο ακέραιο τα κριτήρια αξιολόγησης για το άνοιγμα των κεφαλαίων, αφ’ ης στιγμής αυτά έχουν εγκριθεί ομόφωνα. Η έγκαιρη πρόσβαση σε αυτά τα βασικά για τις διαπραγματεύσεις έγγραφα έχει καθοριστική σημασία για τη συμβολή και τη συνεισφορά της κοινωνίας των πολιτών, την ενημερωμένη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και την ανεξάρτητη παρακολούθηση των μέτρων που λαμβάνει η κυβέρνηση για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.

3.5

Εφαρμόζοντας τα διδάγματα που αποκομίστηκαν από τους προηγούμενους γύρους διευρύνσεων, η Επιτροπή έγινε πιο ευαίσθητη έναντι της ζωτικής σημασίας του ρόλου των ανεξάρτητων και επαγγελματικών μέσων ενημέρωσης, όπως φάνηκε από τη διοργάνωση δύο διασκέψεων με τίτλο «Speak-Up» το 2011 και το 2013 και από την υιοθέτηση των «Κατευθυντήριων γραμμών για τη στήριξη της ΕΕ για την ελευθερία και την ακεραιότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης στις χώρες της διεύρυνσης, 2014-2020», οι οποίες προβλέπεται να χρησιμεύσουν επίσης ως βάση για την κατανομή των χρηματοδοτικών κονδυλίων. Μία πρόκληση που παραμένει, ωστόσο, είναι πώς μπορούν τα μέσα ενημέρωσης να προσεγγίσουν το κοινό της ΕΕ, το οποίο πρέπει επίσης να ενημερωθεί καταλλήλως για τη σημασία και τη δυναμική της πολιτικής της διεύρυνσης.

4.1

Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία προσχώρησης συνίσταται: 1) στην άμεση συμμετοχή της στις διαπραγματεύσεις αυτές καθαυτές (διεξοδικός έλεγχος της νομοθεσίας, προετοιμασία των εθνικών θέσεων, εποπτεία της προόδου), 2) στον κοινωνικό διάλογο και διάλογο των πολιτών σχετικά με τη διαμόρφωση των πολιτικών και τη νομοθετική εναρμόνιση με το κεκτημένο, 3) στη συμμετοχή της στον προγραμματισμό της προενταξιακής χρηματοδότησης και 4) στην ανεξάρτητη παρακολούθηση της προόδου και του κοινωνικού αντικτύπου των μεταρρυθμιστικών διαδικασιών. Για την επιτέλεση αυτών των ρόλων απαιτείται επαρκής χρηματοδοτική υποστήριξη, μέσω της εθνικής κυβέρνησης και της προενταξιακής χρηματοδότησης της ΕΕ.

4.2

Στην Κροατία και στο Μαυροβούνιο, οι ομάδες εργασίας που προετοίμασαν τις διαπραγματευτικές θέσεις περιλάμβαναν υψηλό ποσοστό εμπειρογνωμόνων από την κοινωνία των πολιτών (σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου των μελών). Και στις δύο περιπτώσεις διοργανώθηκαν ανοικτές διαδικασίες υποβολής υποψηφιοτήτων και δημοσιοποιήθηκαν τα ονόματα των μελών όλων των ομάδων εργασίας. Παρόλα αυτά, στην περίπτωση της Κροατίας, η έκταση της συμμετοχής εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από το ύφος ηγεσίας που ακολουθούσε η κάθε ομάδα: σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μέλη της κοινωνίας των πολιτών δεν είχαν την ευκαιρία να δουν τα απαιτούμενα σχέδια των διαπραγματευτικών θέσεων. Ως εκ τούτου, η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών αφορούσε κυρίως την αρχική φάση του ελέγχου, με ελάχιστη επίδραση στον σχεδιασμό της διαπραγματευτικής στρατηγικής και στις πρώτες αξιολογήσεις του κοινωνικού και οικονομικού κόστους και οφέλους.

4.3

Τα όργανα της ΕΕ παρείχαν αρκετούς διαύλους για διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, με σκοπό τη συλλογή στοιχείων σχετικά με την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων ενόψει της προσχώρησης, όπως ηλεκτρονική αλληλογραφία, ετήσιες διαβουλεύσεις με την κοινωνία των πολιτών στις Βρυξέλλες, συναντήσεις στις ίδιες τις χώρες, ενημερώσεις και δημόσιες εκδηλώσεις στη διάρκεια επισκέψεων υπαλλήλων της ΕΕ. Η Επιτροπή είναι επίσης ανοιχτή στις ανεξάρτητες εκθέσεις παρακολούθησης που καταρτίζονται από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Παρόλα αυτά, η Επιτροπή τηρεί, κατά γενική ομολογία, πολύ πιο προορατική στάση απέναντι στις ΜΚΟ παρά απέναντι στις συνδικαλιστικές ενώσεις και τις επιχειρηματικές οργανώσεις. Αυτό καθίσταται εμφανές τόσο από τη συχνότητα των επαφών όσο και από το πεδίο εφαρμογής και τον σκοπό των προγραμμάτων προενταξιακής χρηματοδότησης για την ανάπτυξη ικανοτήτων και την παρακολούθηση της πολιτικής.

4.4

Κρίνοντας αναδρομικά, η διαδικασία προσχώρησης της Κροατίας ήταν μια χαμένη ευκαιρία να ενισχυθεί ο κοινωνικός διάλογος σε αυτή τη χώρα σε συνδυασμό με την ένταξή της στην ΕΕ, γεγονός που θα είχε συμβάλει να εξασφαλιστούν καλύτερες και πιο βιώσιμες συνθήκες για την ένταξη της Κροατίας, όπως συνέβη στην περίπτωση της Βουλγαρίας. Δεν υπήρξε επαρκής προσφυγή στις εθνικές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές για τη συζήτηση του κοινωνικού και του οικονομικού κόστους της προσαρμογής και των μέτρων στήριξης, ούτε για τον προγραμματισμό της προενταξιακής βοήθειας. Πολύ χαμηλό ποσοστό της προενταξιακής χρηματοδότησης προορίστηκε για την ενίσχυση των δομών του κοινωνικού διαλόγου και των οργανωτικών ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων. Θα έπρεπε να αξιοποιηθεί περισσότερο η πολυσχιδής διάρθρωση των επιχειρηματικών οργανώσεων και των συνδικαλιστικών ενώσεων, ως βασικών χώρων για τη συζήτηση του κόστους και του οφέλους της προσχώρησης και την έγκαιρη προετοιμασία της οικονομίας.

4.5

Όσον αφορά τη χάραξη των πολιτικών, στην περίπτωση της Κροατίας συνεχίστηκαν οι αρνητικές τάσεις των προηγούμενων γύρων διεύρυνσης: πάνω από το 89 % της νομοθεσίας που σχετίζεται με το ενωσιακό κεκτημένο υιοθετήθηκε με ταχείες διαδικασίες, συχνά χωρίς καμία διαβούλευση με το κοινό, με πολύ περιορισμένο πεδίο αξιολόγησης του αντίκτυπου των ρυθμίσεων, ζημιώνοντας την ποιότητα και τη διαφάνεια της κατάρτισης της νομοθεσίας (9). Από πιο θετική σκοπιά, ο προγραμματισμός του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (IPA) ήταν συμμετοχικός, ιδίως όσον αφορά τη συνιστώσα της κοινωνίας των πολιτών, και πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του Συμβουλίου Ανάπτυξης της Κοινωνίας των Πολιτών, με την τεχνική υποστήριξη του Κρατικού Γραφείου Κοινωνίας των Πολιτών. Το αποτέλεσμα ήταν να αναπτυχθούν εξαιρετικά ενδεδειγμένα προγράμματα επιχορηγήσεων, που υποστήριξαν την ανεξάρτητη παρακολούθηση των πολιτικών σε διάφορους κρίσιμους τομείς των μεταρρυθμίσεων και επέτρεψαν τη σημαντική παρέμβαση των κοινωνικών εταίρων στην κατανομή της χρηματοδότησης για την ενίσχυση των ικανοτήτων ανάπτυξης του κοινωνικού διαλόγου. Η ασυνέπεια μεταξύ των διαδικασιών που περιγράφηκαν ανωτέρω θα πρέπει να αποφευχθεί και η συμμετοχική προσέγγιση της χάραξης των πολιτικών θα πρέπει πάντοτε να επικρατεί στις μελλοντικές διαδικασίες προσχώρησης.

5.1

Η ΕΟΚΕ, ως ένθερμος υποστηρικτής της πολιτικής για τη διεύρυνση, έχει συστήσει Μικτές Συμβουλευτικές Επιτροπές (ΜΣΕ), οι οποίες φέρνουν σε επαφή τις ΟΚΠ, προκειμένου να διατυπώσουν συστάσεις προς τις πολιτικές αρχές αμφοτέρων των πλευρών και να προωθήσουν τον δημόσιο διάλογο σχετικά με την ένταξη των χωρών της διεύρυνσης στην ΕΕ. Οι δομές αυτές έχουν αποτελέσει βήμα για τη διεξαγωγή εμπεριστατωμένων συζητήσεων σχετικά με τις διαπραγματεύσεις, επί τη βάσει πολλών και διάφορων οπτικών γωνιών, και έχουν καταστήσει δυνατό τον προσδιορισμό των συνεπειών της υιοθέτησης του ενωσιακού κεκτημένου για διάφορα τμήματα της κοινωνίας, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία. Πέραν των ΜΣΕ, το Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών των Δυτικών Βαλκανίων χρησιμεύει ως περιφερειακή πλατφόρμα για την επικοινωνία με τις πολιτικές αρχές και παρέχει ευκαιρίες δικτύωσης μεταξύ των ΟΚΠ των Δυτικών Βαλκανίων, αναλύοντας παράλληλα τα μείζονα προβλήματα της κοινωνίας των πολιτών στην περιοχή.

5.2

Ο ακόλουθος κατάλογος περιλαμβάνει μερικές από τις προκλήσεις που επισημάνθηκαν κατά τις εργασίες των ΜΣΕ:

5.3

Η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σχετικά με τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών και της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία προσχώρησης αποτελεί για την ΕΟΚΕ τόσο αποστολή όσο και πρόκληση. Σε ορισμένες χώρες, οι κυβερνήσεις διατηρούν αρνητική στάση απέναντι στην κοινωνία των πολιτών, με αποτέλεσμα οι συστάσεις των ΜΣΕ να έχουν ελάχιστη απήχηση. Παρόλα αυτά, οι ΜΣΕ δημιούργησαν ευκαιρίες για άμεσες ανταλλαγές απόψεων ανάμεσα στην κοινωνία των πολιτών και πολιτικούς και δημόσιους υπαλλήλους της ΕΕ και των διαπραγματευόμενων χωρών, ασχέτως αν ο αντίκτυπός τους στις κυβερνητικές πολιτικές ήταν πολύ περιορισμένος. Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, οι ΜΣΕ θα ωφελούνταν πολύ από μεγαλύτερη υποστήριξη και στενότερη συνεργασία με την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ώστε να μπορέσουν να ακουστούν σε όλους τους σημαντικούς πολιτικούς στίβους οι σημαντικότερες ανησυχίες που εκφράζονται μέσω του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου των πολιτών στις υποψήφιες χώρες σε σχέση με την εθνική πραγματικότητα της προσχώρησης.

16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/45

Εισηγητής:

ο κ. IOZIA

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει ανεπιφύλακτα τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση του τραπεζικού συστήματος, θεωρώντας ότι πρόκειται για την πιο σημαντική μεταρρύθμιση μεταξύ των πολλών νομοθετικών παρεμβάσεων που πραγματοποιήθηκαν ως αποτέλεσμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι, με αυτήν τη μεταρρύθμιση, δρομολογείται για πρώτη φορά μια εκ βάθρων ρύθμιση του πυρήνα του τραπεζικού συστήματος και γίνεται ένα πρώτο βήμα για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Επιπλέον, εκτιμά ότι η εν λόγω μεταρρύθμιση μπορεί να συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και του κοινού, στην ορθή χρηματοδότηση της οικονομίας, στην ενίσχυση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και στη μείωση του κινδύνου μετάδοσης.

1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απολύτως αναγκαία την εν λόγω ρύθμιση, η οποία θα επαναπροσδιορίσει τη διαχείριση μιας σειράς περίπλοκων τραπεζικών και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Είναι σαφές για την ΕΟΚΕ ότι ο προτεινόμενος κανονισμός δεν αρκεί για την αποφυγή μιας νέας κρίσης. Αντίθετα, χρειάζεται να αλλάξει εκ βάθρων η χρηματοοικονομική παιδεία και να υιοθετηθούν αρχές δεοντολογίας στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε ό,τι αφορά τις καθημερινές δραστηριότητες. Για τη δημιουργία ενός βιώσιμου και ανθεκτικού τομέα, θα πρέπει να συμμετάσχουν στη δημιουργία ενός νέου χρηματοπιστωτικού και οικονομικού συστήματος όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς και να εξισορροπηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει και ενθαρρύνει μια μεγάλη συμφωνία για την αναζωογόνηση της οικονομίας και την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ζητώντας από την Επιτροπή να προωθήσει ένα Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σύμφωνο για βιώσιμα οικονομικά. Θα πρέπει να επιτευχθεί διαρκής και δίκαιη συμφωνία μεταξύ των εργαζομένων, της διοίκησης, των μετόχων, των επενδυτών, των οικογενειών, των ΜΜΕ, των βιομηχανιών και των εμπορικών πελατών, με στόχο έναν κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών ο οποίος θα προάγει την ευημερία, θα στηρίζει την πραγματική οικονομία, την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, θα σέβεται το περιβάλλον και θα αποφεύγει την πρόκληση ανεπιθύμητων κοινωνικών επιπτώσεων.

1.3

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη να διασφαλιστεί η ομοιομορφία στα κριτήρια αξιολόγησης των εθνικών αρχών και συνιστά να εφαρμοστεί ο κανονισμός με ενιαίο τρόπο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και, ενδεχομένως, σε συνάρτηση με τις εθνικές αρχές τρίτων χωρών.

1.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την επιλογή της συνύπαρξης διαφορετικών εθνικών κανονισμών παράλληλα με τον κανονισμό της Ευρώπης. Για την ακρίβεια, η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι μια αρχιτεκτονική που σχεδιάστηκε με αυτόν τον τρόπο ενδέχεται να μην διασφαλίσει την ενιαία εφαρμογή των νέων κανόνων. Εκτιμά ότι η παρέκκλιση αυτή έχει σχεδιαστεί μόνο για την νομοθεσία εν ισχύ την ημερομηνία της πρότασης κανονισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί η απόλυτη ισοδυναμία με τον υπό εξέταση κανονισμό.

1.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο προτεινόμενος από την Επιτροπή κανονισμός αποτελεί μια έγκυρη και αποτελεσματική απάντηση προκειμένου να υπάρξει διαχωρισμός ανάμεσα στις εμπορικές τραπεζικές δραστηριότητες και στις επενδυτικές δραστηριότητες. Η λύση άλλωστε που επελέγη σε σχέση με τις εναλλακτικές επιλογές που προτείνονται από διάφορες χώρες βασίζεται σε μια διαδικασία διαλόγου και αξιολόγησης που αποτρέπει τη σύγκρουση με το παγκόσμιο τραπεζικό μοντέλο μέσα από τη διατήρησή του αλλά επιτρέπει τη λήψη ειδικών μέτρων για την αντιμετώπιση των πολύ σοβαρών κινδύνων που συνδέονται με το εν λόγω μοντέλο.

1.6

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι δεν έχει ληφθεί επαρκώς υπόψη ο αντίκτυπος της προτεινόμενης νομοθεσίας στην απασχόληση. Ο νέος κανονισμός για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, στο σύνολό του, ενδέχεται να επιφέρει απώλειες εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας. Είναι απαράδεκτο να μην έχουν προβλεφθεί μέτρα για το μετριασμό των σημαντικών άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων του. Αν και ο κανονισμός ενδέχεται να έχει περιορισμένο άμεσο αντίκτυπο, οι επιπτώσεις του στο ενεργητικό των επιχειρήσεων μπορεί να έχουν δυσμενείς συνέπειες στο σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Από την άλλη πλευρά, είναι σωστό να αναγνωριστεί ότι ο χαμηλότερος κίνδυνος των τραπεζών θα ωφελήσει την πραγματική οικονομία στο σύνολό της και θα έχει αδιαμφισβήτητα οφέλη για την απασχόληση γενικά.

1.7

Εκφράζονται ανησυχίες ότι η αύξηση των δαπανών θα μετακυλιστεί στους εργαζομένους. Παρόλο που η Επιτροπή έλαβε υπόψη την εν λόγω διάσταση στην εκτίμηση επιπτώσεων, φαίνεται ότι δεν έδωσε και πολύ μεγάλη σημασία στο συγκεκριμένο πρόβλημα που συνδέεται με τη μεταρρύθμιση. Είναι αλήθεια ότι οι τομείς δραστηριοτήτων που αποτελούν αντικείμενο της μεταρρύθμισης είναι τομείς με μικρή ένταση εργασίας, όμως οι έμμεσες επιπτώσεις της μεταρρύθμισης ενδέχεται να οδηγήσουν σε εγκάρσιες πολιτικές που θα μεταφραστούν σε νέες περικοπές θέσεων εργασίας, όπως έχουν προαναγγείλει σημαντικοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί.

1.8

Οι εμπλεκόμενες δυνάμεις είναι πολλές (ομάδες οικονομικών συμφερόντων, μεγάλα κράτη μέλη, καταναλωτές και επενδυτές, οικογένειες, μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις, ενώσεις…) και τα συμφέροντά τους επίσης πολύ διαφορετικά. Το δίδαγμα που αντλήθηκε από ένα παρελθόν, όπου επικράτησε η λογική που επέβαλε το χρηματοπιστωτικό σύστημα, πρέπει πλέον να καταστεί σαφές: πρέπει επιτέλους να επικρατήσει το δημόσιο συμφέρον. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ ζητά να αλλάξει η πορεία των πραγμάτων και να τεθεί στο επίκεντρο το κοινό συμφέρον, κατά τρόπον ώστε να εξασφαλίζεται η εξισορρόπηση των συμφερόντων όλων των ενδιαφερομένων, επειδή είναι πεπεισμένη ότι μόνο με αυτόν τον τρόπο θα λειτουργήσει αποτελεσματικά η μεταρρύθμιση.

1.9

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι για να διασφαλιστεί ένα βιώσιμο χρηματοπιστωτικό σύστημα απαιτείται μια «υπομονετική οικονομία», η οποία θα λειτουργεί χωρίς τη λογική της εξασφάλισης βραχυπρόθεσμου κέρδους με κάθε κόστος και θα προάγει αντίθετα τη λογική της μακροπρόθεσμης αποδοτικότητας και σταθερότητας. Ο κανονισμός προτείνει την αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου.

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στους επενδυτές και τους εργαζομένους, οι οποίοι επί του παρόντος έχουν ληφθεί ελάχιστα υπόψη στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης. Ουσιαστικά, σε μακροπρόθεσμη βάση, η βιωσιμότητα του συστήματος διασφαλίζεται από την οικοδόμηση νέας εμπιστοσύνης η οποία δημιουργεί ένα πιο ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους επενδυτές όσο και για τους εργαζομένους, παράγοντες που δραστηριοποιούνται στη διαδικασία διαχείρισης των κινδύνων.

1.11

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευελιξία στην εφαρμογή του κανονισμού αποτελεί έγκυρη και θεμιτή αρχή. Η βιοποικιλότητα (1) των τραπεζικών επιχειρήσεων διασφαλίζει μάλιστα τη σταθερότητα και την αποτελεσματικότητα του συστήματος. Η ΕΟΚΕ, ωστόσο, θέλει να διευκρινίσει ότι η αρχή αυτή δεν θα πρέπει να συγχέεται με την αυθαίρετη εφαρμογή των κανόνων.

1.12

Η ΕΟΚΕ συμβουλεύει την Επιτροπή να συμπεριλάβει στην εκτίμηση επιπτώσεων λεπτομερή εκτίμηση της αλληλεπίδρασης των βασικών προτάσεων του υφιστάμενου κανονισμού με άλλες πρόσφατες πρωτοβουλίες, όπως η ΟΚΑ IV, η ΟΑΕΤ, ο ΕΜΕ, κλπ. καθώς και εκτίμηση των κινδύνων που θα προκύψουν από την ενδεχόμενη στροφή προς τον σκιώδη τραπεζικό τομέα.

1.13

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ενισχυθεί η συνεργασία και ο συντονισμός των δραστηριοτήτων εποπτείας μεταξύ ΕΚΤ και κρατών μελών, διότι γνωρίζουν καλά τις αγορές και μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στη διαχείριση του νέου ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα μετά τη μεταρρύθμιση.

2.1

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η πρόταση περικλείει ένα σημαντικό μέρος της απάντησης της Ένωσης απέναντι στα προβλήματα που δημιουργούνται από τις «υπερβολικά μεγάλες για να καταρρεύσουν» τράπεζες και έχει ως στόχο να αποτρέψει τη δημιουργία εστιών κινδύνου στο εσωτερικό του τραπεζικού συστήματος της Ένωσης, στις οποίες δεν ασκείται έλεγχος ούτε διαχείριση. Η εν λόγω πρόταση ανακόπτει την επέκταση των αμιγώς κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων.

2.2

Η πρόταση κανονισμού έχει ως στόχο να αποτρέψει τον συστημικό κίνδυνο, τους χρηματοπιστωτικούς κραδασμούς και την κατάρρευση μεγάλων και περίπλοκων οντοτήτων που είναι διασυνδεδεμένες με το χρηματοπιστωτικό σύστημα, ιδίως των πιστωτικών ιδρυμάτων, και να επιτύχει τους παρακάτω στόχους:

2.3

Ως εκ τούτου, θα πρέπει να συνεχίσει να επιτρέπεται η χρήση άλλων ειδών υπηρεσιών/χρηματοπιστωτικών προϊόντων (τιτλοποίηση, εταιρικά ομόλογα, παράγωγα…)

3.1

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η χρηματοπιστωτική κρίση έχει κοστίσει στις κυβερνήσεις της ΕΕ περίπου 1  600 δισεκατομμύρια ευρώ (13 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ) με τη μορφή κρατικών ενισχύσεων που χορηγήθηκαν για τη διάσωση του χρηματοπιστωτικού τομέα.

3.2

Η συγκέντρωση στον τραπεζικό τομέα είναι ιδιαιτέρως υψηλή: 14 ευρωπαϊκοί τραπεζικοί όμιλοι βρίσκονται στον κατάλογο των συστημικώς σημαντικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο (SIFI) και 15 ευρωπαϊκοί τραπεζικοί όμιλοι κατέχουν το 43 % του όγκου δραστηριοτήτων της αγοράς, αριθμός που ισοδυναμεί με το 150 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27, ενώ οι πρώτοι τριάντα όμιλοι αντιπροσωπεύουν το 65 % των δραστηριοτήτων!

3.3

Η χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία ξεκίνησε από τις ΗΠΑ αλλά έπληξε σαν τσουνάμι το ευρωπαϊκό σύστημα, οφείλεται σε διάφορες αιτίες όπως, μεταξύ άλλων, στην ανάληψη πολύ μεγάλων κινδύνων, στην υπερβολική χρήση μόχλευσης, στις ανεπαρκείς κεφαλαιακές απαιτήσεις και απαιτήσεις ρευστότητας, στην περίπλοκη αρχιτεκτονική του τραπεζικού συστήματος εν γένει.

3.3.1

Τον Οκτώβριο του 2012, η ομάδα Liikanen έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Επιβάλλεται να προβλεφθεί ο νομικός διαχωρισμός ορισμένων ιδιαίτερα ριψοκίνδυνων χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων από τις τράπεζες καταθέσεων εντός του τραπεζικού ομίλου. Στις εν λόγω δραστηριότητες περιλαμβάνονται οι συναλλαγές κινητών αξιών και παραγώγων για ίδιο λογαριασμό, καθώς και ορισμένες άλλες δραστηριότητες που συνδέονται στενά με τις αγορές κινητών αξιών και παραγώγων» (2).

3.4

Με τον εν λόγω κανονισμό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ως στόχο να μειώσει τα περιθώρια κινδύνου του τραπεζικού συστήματος και να θέσει υπό έλεγχο όλες τις εν δυνάμει κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Ο κανονισμός αυτός πρέπει να εξεταστεί σε συνδυασμό με τον σχετικό κανονισμό για τις συναλλαγές χρηματοδότησης τίτλων (3), ο οποίος εστιάζει στα περιθώρια αδιαφάνειας που έχουν οι λεγόμενες «σκιώδεις τράπεζες» και στον περιορισμό αυτών των περιθωρίων. Πρέπει να υπενθυμιστεί ότι οι εν λόγω τράπεζες, στα τέλη του 2012, διαχειρίζονταν σε όλο τον κόσμο 53  000 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που ισούται με το ήμισυ των συνολικών δραστηριοτήτων του τραπεζικού συστήματος σε διεθνές επίπεδο, κυρίως στην Ευρώπη με περίπου 23.000 δισεκατομμύρια ευρώ, και στις ΗΠΑ με 19.300 δισεκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για εντυπωσιακά στοιχεία, εάν συγκριθούν με το συνολικό ΑΕγχΠ της ΕΕ των 28, το οποίο δεν υπερβαίνει τα 13.071 δισεκατομμύρια ευρώ το 2013 (EuroStat).

3.5

Στο ψήφισμα McCarthy του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (4), παρατίθενται ορισμένες θεμελιώδεις αρχές και μεταξύ άλλων επισημαίνεται ότι: «βασική αρχή της μεταρρύθμισης του τραπεζικού τομέα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός ασφαλούς, σταθερού και αποδοτικού τραπεζικού συστήματος που εξυπηρετεί τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας, των πελατών και των καταναλωτών· (…) η διαρθρωτική μεταρρύθμιση πρέπει να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη, στηρίζοντας την παροχή πιστώσεων στην οικονομία, ιδίως στις ΜΜΕ και τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, να ενισχύσει την ανθεκτικότητα έναντι πιθανών χρηματοπιστωτικών κρίσεων, να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στις τράπεζες και να εξαλείψει τους κινδύνους για τα δημόσια οικονομικά· (….) ένα αποτελεσματικό τραπεζικό σύστημα πρέπει να επιφέρει αλλαγές στη νοοτροπία που επικρατεί στον τραπεζικό τομέα με στόχο τη μείωση της πολυπλοκότητας, την ενίσχυση του ανταγωνισμού, τον περιορισμό της αλληλεξάρτησης μεταξύ ριψοκίνδυνων και εμπορικών δραστηριοτήτων, τη βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης, τη δημιουργία ενός υπεύθυνου συστήματος αποδοχών, την αποτελεσματική εξυγίανση και ανάκαμψη του τραπεζικού τομέα, την ενίσχυση των τραπεζικών κεφαλαίων και την παροχή πιστώσεων στην πραγματική οικονομία.»

Η νέα επιτήρηση των διεθνών αγορών εξήλθε από τη διαδικασία αυτή πιο ισχυρή, πιο διεισδυτική και κυρίως με περισσότερες εξουσίες σε σύγκριση με το παρελθόν, με μικρότερη διακριτική ευχέρεια και με περισσότερες εγγυήσεις για την αγορά και τους τελικούς χρήστες.

4.1

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αν και θεωρεί ότι είναι χρήσιμο να της επισημάνει ορισμένα σημεία που προέκυψαν από τον διάλογο με τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη, τα οποία ενδεχομένως να μην εξετάστηκαν επαρκώς. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής σε ορισμένα βασικά σημεία των παρεμβάσεων των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών· μολονότι τα εν λόγω σημεία δεν αντιπροσωπεύουν συνολικά τις απόψεις της ΕΟΚΕ, αξίζει ωστόσο να αναφερθούν ως έχουν.

4.2

Η υπό συζήτηση μεταρρύθμιση έγινε σε γενικές γραμμές δεκτή με ικανοποίηση. Η απαγόρευση του «proprietary trading» (συναλλαγές για ίδιο λογαριασμό) και ο διαχωρισμός μεταξύ των παραδοσιακών δραστηριοτήτων και των συναλλαγών σε τίτλους και παράγωγα (trading) θεωρούνται μάλιστα από τα πιο κατάλληλα μέσα για τον περιορισμό της κερδοσκοπίας επί των χρηματοπιστωτικών προϊόντων και για την ανάκαμψη του τραπεζικού δανεισμού, ο οποίος συνιστά βασική πηγή χρηματοδότησης των ΜΜΕ και είναι υπερβολικά περιορισμένος λόγω των πολιτικών έναντι της κερδοσκοπίας στο «trading» που εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια.

4.3

Κατά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη η πολυμορφία των επιχειρηματικών μοντέλων για τα οποία οι τοπικές τράπεζες θα μπορούν να συνεχίσουν να εξυπηρετούν τις τοπικές κοινωνίες.

4.4

Ιδιαίτερη προσοχή αξίζει να δοθεί στο επιχειρηματικό μοντέλο των λαϊκών και συνεταιριστικών τραπεζών. Η μεταρρύθμιση θεωρείται ελάχιστα προσαρμοσμένη και προσαρμόσιμη στο ειδικό τους δίκτυο. Ειδικότερα, εκφράζεται ανησυχία για το γεγονός ότι η μεταρρύθμιση μπορεί να στρεβλώσει τον τρόπο λειτουργίας τους καθώς και τον τρόπο με τον οποίο δραστηριοποιούνται καθημερινά για να στηρίξουν την πραγματική οικονομία. Επομένως, διατυπώνεται η σύσταση να διαφυλαχθεί η ιδιαιτερότητα και η πολυμορφία της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εν λόγω τραπεζών.

4.5

Η μεταρρύθμιση, σε συνδυασμό με πολλά άλλα μέτρα που λαμβάνονται από την Επιτροπή τα τελευταία χρόνια, θα βελτιώσει τη διαφάνεια των μεμονωμένων δραστηριοτήτων και του τραπεζικού συστήματος εν γένει, αλλά θα αυξήσει τις συνολικές δαπάνες σε διάφορα επίπεδα. Σε αυτό το πλαίσιο, κατά τη διάρκεια της συζήτησης κατέστη σαφής η ανάγκη μιας συνολικής εκτίμησης των επιπτώσεων που θα έχουν οι μεταρρυθμίσεις του δημοσιονομικού ρυθμιστικού πλαισίου, μολονότι υπάρχει επίγνωση της πολυπλοκότητας της εκτίμησης.

4.6

Υπάρχει ο φόβος ότι οι δαπάνες αυτές θα μετακυλιστούν, όπως συμβαίνει συχνά, στον τελικό καταναλωτή των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Τίθεται το ερώτημα εάν τα θετικά αποτελέσματα που θεωρείται ότι θα έχουν τα νέα μέτρα, για παράδειγμα στην ασφάλεια του τραπεζικού συστήματος, θα είναι λιγότερα σε σύγκριση με τα αρνητικά.

4.7

Ειδικότερα, όσον αφορά το σύστημα προστασίας των καταγγελλόντων (whistle blowers), η ΕΟΚΕ και οι κοινωνικοί εταίροι που συμμετέχουν στο ζήτημα συγχαίρουν την Επιτροπή για το προτεινόμενο σύστημα κανόνων. Ζητεί να προσδιοριστεί καλύτερα η έκφραση «κατάλληλη προστασία» (άρθρο 30) και να αποσαφηνιστεί η επέκταση των προβλεπόμενων κανόνων σε όλους τους εργαζομένους, παρέχοντάς τους ενθάρρυνση και κίνητρα ώστε να καταγγέλλουν τυχόν παραβιάσεις.

4.8

Σε σχέση με τις προβλεπόμενες κυρώσεις (άρθρα 28 και 29), συνιστάται η υπαιτιότητα για τυχόν παραβιάσεις να αποδεικνύεται καταρχάς σε θεσμικό επίπεδο, σε επίπεδο διακυβέρνησης, και να μην αποδίδεται σε μεμονωμένα πρόσωπα.

4.9

Όσον αφορά το σύστημα ανταμοιβής, ζητείται να αναφέρονται ρητά στον κανονισμό όσα προβλέπονται στο άρθρο 69 της οδηγίας για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (CRD) IV.

5.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα μέτρα που περιλαμβάνονται στην πρόταση της Επιτροπής και συμφωνεί με την επιλογή της χρήσης του νομικού μέσου του κανονισμού, το οποίο κρίνει κατάλληλο για την εναρμόνιση της ενιαίας αγοράς, για την αποφυγή του κανονιστικού αρμπιτράζ και για τη διαμόρφωση ενός αποδοτικού και παραγωγικού τραπεζικού συστήματος που θα τεθεί εκ νέου στην υπηρεσία των πολιτών και της κοινότητας, θα στηρίζει την πραγματική οικονομία, τις οικογένειες, την ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη της κοινωνίας υπηρετώντας ένα μακροπρόθεσμο όραμα που θα είναι σε θέση να συνδυάζει την καινοτομία και την ασφάλεια.

5.2

Η ΕΟΚΕ στηρίζει σθεναρά τις διαδοχικές μεταρρυθμίσεις που αρχίζουν να αποδίδουν τους πρώτους καρπούς. Ο εν λόγω κανονισμός αντιμετωπίζει τα πιο περίπλοκα και ευαίσθητα κομβικά ζητήματα ολόκληρου του συστήματος: την ευελιξία και τη νομική δομή των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, αρκετά από τα οποία έχουν όγκο δραστηριοτήτων μεγαλύτερο από το ΑΕγχΠ πολλών κρατών μελών. Ο συνολικός όγκος των δραστηριοτήτων των δέκα μεγαλύτερων ευρωπαϊκών τραπεζών ξεπερνά το ΑΕγχΠ της ΕΕ των 28 (5) (περισσότερα από 15.000 δισεκατομμύρια ευρώ).

5.3

Η πρόταση κανονισμού έχει ως στόχο να κόψει οριστικά τον γόρδιο δεσμό που έχει δημιουργηθεί λόγω του μεγέθους, της διασύνδεσης και της πολυπλοκότητας ορισμένων αποκαλούμενων «συστημικών» ιδρυμάτων, χαρακτηριστικά που μπορούν να οδηγήσουν σε κρίση του συστήματος. Η φράση «too big to fail», δηλαδή «υπερβολικά μεγάλες για να καταρρεύσουν» αποτελεί πλέον μια επωδό που αποδίδει συμπεριφορές οι οποίες όχι μόνο παραβιάζουν τις πιο θεμελιώδεις αρχές αλλά συνιστούν απάτη και παράβαση της νομοθεσίας, όπως τα πρόσφατα και τα πολύ πρόσφατα οικονομικά σκάνδαλα που συνεχίζονται με αμείωτη ένταση. Οι συμπεριφορές αυτές ονομάζονται κατ’ ευφημισμό «ηθικός κίνδυνος» («moral hazard»)!

5.4

Ο Επίτροπος κ. Barnier ανήγγειλε τη δημοσίευση του κειμένου με τα παρακάτω λόγια: «Στόχος μας είναι να αποφευχθεί η παρουσία τραπεζών που είναι υπερβολικά μεγάλες για να καταρρεύσουν, υπερβολικά δαπανηρές για να διασωθούν, υπερβολικά περίπλοκες για να αναδιαρθρωθούν».

5.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα προτεινόμενα μέτρα κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση καθώς απομακρύνεται ο κίνδυνος της επακόλουθης συμμετοχής των φορολογουμένων στη διάσωση των προβληματικών τραπεζών. Μετά από τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες διάσωσης, η ΕΟΚΕ είχε προειδοποιήσει για τις καταστροφικές επιπτώσεις που θα είχαν οι εν λόγω τράπεζες για το δημόσιο χρέος και, κατά συνέπεια, για τις δυσμενείς επιπτώσεις μιας ύφεσης που έμοιαζε αναπόφευκτη. Δυστυχώς, οι προβλέψεις επιβεβαιώθηκαν με τον χειρότερο τρόπο εξαιτίας απίστευτων σφαλμάτων που σημειώθηκαν σε σχέση με τη διαχείριση των επιπτώσεων των αλλεπάλληλων πολιτικών δημοσιονομικής προσαρμογής, οι οποίες οφείλονταν τόσο στις εθνικές ανάγκες όσο και στη μυωπική και εσφαλμένη πολιτική της Ένωσης η οποία δεν αντιλήφθηκε ότι έπρεπε να δραστηριοποιηθεί με ευελιξία και ότι έπρεπε να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση της ύφεσης.

5.5.1

Μόνο τώρα γίνεται αντιληπτή η ζημιά που προκλήθηκε εξαιτίας αυτής της πολιτικής και οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι μόνο η συνετή διαχείριση της ευρωζώνης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απέτρεψε τα χειρότερα και έσωσε το ευρώ και βέβαια την Ένωση. Εάν είχε ληφθεί υπόψη η άποψη της ΕΟΚΕ, θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε αποσοβηθεί μεγάλο μέρος των καταστροφών!

5.6

Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναθέτει ορθώς καθοριστικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ). Η ΕΑΤ θα κληθεί να γνωμοδοτεί όταν θα λαμβάνονται ορισμένες αποφάσεις που προβλέπονται στην παρούσα πρόταση, θα είναι υπεύθυνη για την κατάρτιση σχεδίων τεχνικών προτύπων ρύθμισης και εφαρμογής και οφείλει να ενημερώνει την Επιτροπή σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού μέσω της υποβολής εκθέσεων. Η ΕΟΚΕ είχε επισημάνει επανειλημμένως ότι, παρά τον αδιαμφισβήτητο επαγγελματισμό που διαθέτει αυτή η σημαντική Αρχή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν της είχε αναθέσει σημαντικό ρόλο ούτε διαθέσει επαρκείς πόρους.

5.7

Στις Ηνωμένες Πολιτείες ψηφίστηκε το 1999 ένας νόμος με τον οποίο καταργήθηκε ο Νόμος Glass-Steagall, και ειδικότερα ο διαχωρισμός μεταξύ εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών. Δυστυχώς, ακολούθησε και η Ένωση την ολέθρια επιλογή της αμερικανικής κυβέρνησης: η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι ισχύουσες διατάξεις ουσιαστικά επαναφέρουν τον διαχωρισμό των τομέων δραστηριότητας, προχωρώντας μάλιστα ακόμα περισσότερο, αφού απαγορεύουν, εκτός από ορισμένες εξαιρέσεις, στα ιδρύματα που συγκεντρώνουν καταθέσεις να αναλαμβάνουν για ίδιο λογαριασμό επενδυτικές δραστηριότητες και να έχουν στην κατοχή τους περιουσιακά στοιχεία για τη συναλλαγή.

5.7.1

Έχει κρίσιμη σημασία να συνεργαστεί η ΕΕ με τρίτες χώρες, ιδίως με τις ΗΠΑ, προκειμένου να υιοθετηθεί μια κοινή ουσιαστική προσέγγιση της νομοθεσίας σε αυτόν τον τομέα. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να ενισχύσει τη διεθνή συνεργασία.

5.8

Η πρόταση κανονισμού αφήνει μεγάλα περιθώρια διακριτικής ευχέρειας στις αρμόδιες αρχές. Οι αρχές αυτές πρέπει να ενεργούν και να βασίζουν τις αξιολογήσεις τους σε σαφή εναρμονισμένα και προβλέψιμα κριτήρια που θα ορίζουν πότε μια τράπεζα αδυνατεί να συνεχίσει να διαχειρίζεται τα υψηλά επίπεδα κινδύνου της κατά τη συναλλακτική της δραστηριότητα. Ελλείψει ενός κοινού πλαισίου αναφοράς, ο κίνδυνος υποκειμενικών ερμηνειών ενδέχεται να οδηγήσει στα αντίθετα αποτελέσματα από τα αποτελέσματα που είναι επιθυμητά και συνεπή με τις διατάξεις του άρθρου 114 της ΣΛΕΕ.

5.9

Η ΕΟΚΕ εκτιμά την τελική επιλογή της Επιτροπής να μην προχωρήσει εκ των προτέρων σε διαχωρισμό μεταξύ των δραστηριοτήτων της αγοράς και λοιπών συναλλακτικών δραστηριοτήτων για ίδιο λογαριασμό και να προτιμήσει την εκ των υστέρων επιλογή. Για τον λόγο αυτόν, είναι απαραίτητα τα τεχνικά πρότυπα που ορθώς ανατέθηκαν στην ΕΑΤ. Ενόψει της εφαρμογής των κανόνων του ψηφίσματος και ειδικότερα των κανόνων που αφορούν τη σύσταση μιας αρχής εξυγίανσης, οι οποίοι εγκρίθηκαν τον Δεκέμβριο του 2013 από το Συμβούλιο Ecofin, η ΕΟΚΕ συνιστά στο εξής την πρόβλεψη τρόπων συντονισμού και προσδιορισμού των αρμοδιοτήτων μεταξύ των εθνικών και ευρωπαϊκών φορέων, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος αλληλοεπικάλυψης αποφάσεων ή, ακόμα χειρότερα, ο κίνδυνος αντίθεσης μεταξύ ερμηνειών και αξιολογήσεων των αρμόδιων αρχών. Η Ενιαία Αρχή Εξυγίανσης πρέπει, από τη στιγμή της σύστασής της, να συνδεθεί με τη διάρθρωση του μηχανισμού και να συμμετέχει μαζί με την ΕΑΤ στον καθορισμό των τεχνικών προτύπων.

5.10

Η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με την κριτική που ασκήθηκε στην Επιτροπή όσον αφορά τη σχετική σημασία των δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο διαχωρισμού. Σε ορισμένα πιστωτικά ιδρύματα οι εν λόγω δραστηριότητες είναι ιδιαιτέρως σημαντικές και η έλλειψη ειδικών ρυθμίσεων τις έχει εκθέσει σε ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε συστημική κρίση και να επιφέρει τις προβλέψιμες καταστροφικές επιπτώσεις στο σύστημα πληρωμών και στην οικονομία εν γένει, μια κρίση πολύ χειρότερη από εκείνη που έχουμε βιώσει. Μόνο η ενίσχυση με τεράστια ποσά φρέσκου χρήματος από τους φορολογούμενους, και η ικανότητα αντίδρασης που επέδειξε η ΕΚΤ κατάφεραν να αποτρέψουν την καταστροφή.

5.11

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ευγνωμοσύνη και την εκτίμησή της προς την Επιτροπή για το γεγονός ότι εισήγαγε στη νομοθεσία μια ρητή διάταξη για την προστασία των εργαζομένων του κλάδου, οι οποίοι βρίσκονται εκτεθειμένοι σε πολύ αρνητικές επιπτώσεις όταν διατυπώνονται καταγγελίες για παρατυπίες, επιτελούν πολιτικό καθήκον αλλά υφίστανται ηθικά αντίποινα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις χάνουν και τη θέση εργασίας τους. Οι δραστηριότητες εσωτερικής παρακολούθησης, γνωστές με την ονομασία «whistle blowers» ενθαρρύνονται και στηρίζονται Η συμμόρφωση με τη νομοθεσία συχνά παραβλέπεται, αποφεύγεται ή μπορεί ακόμα και να παραβιαστεί, εκθέτοντας τα τραπεζικά ιδρύματα και όσους εργάζονται σε αυτά σε ανυπολόγιστους κινδύνους. Οι πρόσφατες παραβατικές συμπεριφορές που καταπατούσαν κάθε κανόνα και κάθε νόμο και εκδηλώθηκαν από ορισμένες γνωστές και καθόλα αξιοσέβαστες εταιρείες ήταν αποτέλεσμα της ενεργής συνεργασίας των ατόμων που εργάζονταν στις συγκεκριμένες εταιρείες!

5.11.1

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να αναπτύξει ένα ειδικό σύστημα παρακολούθησης των υποχρεώσεων που έχουν τα κράτη μέλη να εγκρίνουν κατάλληλες νομοθεσίες προστασίας και να υποβάλει, εντός δύο μηνών από την εφαρμογή του κανονισμού, σχετική έκθεση.

5.12

Η ΕΟΚΕ είναι πολύ ευαίσθητη ως προς το ζήτημα των σχέσεων με τις τρίτες χώρες, ιδίως όσον αφορά την αμοιβαιότητα και τον σεβασμό της νομοθεσίας εκ μέρους όλων των μερών που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της Ένωσης και θεωρεί ότι η Επιτροπή ενήργησε με ισορροπημένο τρόπο και ότι πρέπει να υπάρξει συμφωνία γύρω από την πρότασή της. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη συνέχιση και την εντατικοποίηση της συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδίως στον τομέα της χρηματοπιστωτικής ρύθμισης, ώστε να προκύψουν όσο το δυνατόν πιο ομοιογενή συστήματα που θα αντιμετωπίζουν με ενιαίο τρόπο τα ίδια θέματα.

5.13

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ένα από τα σημεία στα οποία επέμεινε ιδιαιτέρως στο παρελθόν έχει αρχίσει να βρίσκει κατάλληλη ανταπόκριση στους κανονισμούς της Επιτροπής, στην προκειμένη περίπτωση πρόκειται για το ζήτημα των διοικητικών κυρώσεων, καθώς οι ποινικές κυρώσεις εξαιρούνται από τη σφαίρα πρωτοβουλίας της. Οι προτάσεις της Επιτροπής φαίνονται κατάλληλες, επαρκείς και αποτρεπτικές.

5.14

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει σε πολλές περιπτώσεις τις επιφυλάξεις της όσον αφορά τη χρήση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων. Για την ακρίβεια, παρόλο που αναγνωρίζει τη σημασία τους για την προσαρμογή του κανονισμού με την πάροδο των χρόνων, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το σύστημα των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων εισάγει στοιχεία αβεβαιότητας που δεν είναι επιθυμητά στον τομέα αυτόν.

16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/51

Εισηγήτρια:

η κ. RONDINELLI

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί τον χάρτη πορείας όσον αφορά την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς παράδοσης προϊόντων που έχουν πωληθεί μέσω του διαδικτύου που αποτελεί παράγοντα αυξημένων δυνατοτήτων για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Αποτελεσματικές και αξιόπιστες υπηρεσίες παράδοσης συνιστούν βασικό πυλώνα για την προώθηση του ηλεκτρονικού εμπορίου και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ πωλητών και αγοραστών.

1.2

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς των παραδόσεων και η εξάλειψη του σημαντικού χάσματος που υπάρχει μεταξύ προσδοκιών, αποτελεσματικών μέτρων προστασίας και διαθεσιμότητας απαιτούν: αλληλέγγυα ευθύνη, ιχνηλασιμότητα, δυνατότητα εντοπισμού και διαλειτουργικότητα· πρόσβαση σε όσο το δυνατόν ευρύτερο φάσμα επιλογών σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των νησιωτικών περιοχών· ασφάλεια δικαίου σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εμπλεκόμενων μερών –ιδίως των ΜΜΕ και των καταναλωτών– ειδικά όσον αφορά τις καταγγελίες και τις επιστροφές· απλή και συγκρίσιμη συλλογή δεδομένων· ισχυρή κοινωνική και εκπαιδευτική διάσταση.

1.3

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει (1) ότι ο εν λόγω στόχος θα πρέπει να βασίζεται όχι μόνο σε επιθυμητές συμφωνίες και εθελοντικούς κώδικες, αλλά και σε ένα ελάχιστο ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο που να αντιμετωπίζει με αποτελεσματικό και ευέλικτο τρόπο τις ενδεχόμενες ανεπίλυτες αδυναμίες της αγοράς, οι οποίες αποθαρρύνουν τους καταναλωτές και τις ΜΜΕ να επιλέγουν το ηλεκτρονικό εμπόριο, και να επιλύει τα προβλήματα σχετικά με:

1.4

Η ΕΟΚΕ ζητεί ο χάρτης πορείας να μπορεί να παρέχει συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια, καθώς και καθορισμένο χρονοδιάγραμμα τόσο από κανονιστική άποψη όσο και από άποψη αυτορρύθμισης, με στόχο τη βελτιστοποίηση των επιπέδων εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων, και ειδικότερα των ευρωπαίων πολιτών, με πλήρη τήρηση και προστασία των αμοιβαίων δικαιωμάτων.

1.5

Η ΕΟΚΕ ζητεί να προβλέπονται στον χάρτη πορείας δύο ακόμα συμπληρωματικά μέτρα, το ένα να αφορά την πρόσβαση στην υπηρεσία σε προσιτές τιμές και το άλλο την κοινωνική διάσταση της αγοράς.

1.6

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή, στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο:

1.7

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή — με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (EUROFOUND)– να υποβάλλει στην ΕΟΚΕ, στο Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο και στους κοινωνικούς εταίρους ανά διετία εκθέσεις σχετικά με τις συνθήκες απασχόλησης και εργασίας στον κλάδο, τις συνθήκες του καταναλωτή και των επιχειρήσεων σε ολόκληρη την αλυσίδα, καθώς και για τις προοπτικές τους ανάπτυξης.

2.1

Στην Ευρώπη, το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί δυνητική κινητήρια δύναμη ανάπτυξης της οικονομίας και της απασχόλησης, η οποία εκτιμάται σε πάνω από 10 % ετησίως μεταξύ του 2013 και του 2016 (5). Το 45 % των πολιτών της ΕΕ έχει πραγματοποιήσει ηλεκτρονικές αγορές κατά τους τελευταίους 12 μήνες και έχει επιβεβαιώσει ότι τα περισσότερα προβλήματα προκύπτουν από τις παραδόσεις ή από την καθυστέρηση των παραδόσεων (6).

2.2

Η Επιτροπή έχει προσδιορίσει (7) τα «βασικά εμπόδια στην ενιαία ψηφιακή αγορά και […] ένα σχέδιο δράσης για την εξάλειψή τους», ενώ «επί του παρόντος το 10 % των ατόμων δεν πραγματοποιούν διαδικτυακές αγορές (8) διότι ανησυχούν για το κόστος των υπηρεσιών παράδοσης, ιδίως όταν πρόκειται για διασυνοριακές παραδόσεις, καθώς και για την ποιότητα των υπηρεσιών».

2.3

Η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη Βίβλο (9) ζήτησε την κατάρτιση οδηγίας για τη θέσπιση καθεστώτων αλληλέγγυας και εις ολόκληρον ευθύνης των εμπόρων ηλεκτρονικών πωλήσεων, της παρακολούθησης της πορείας παραδόσεων και της δυνατότητας εντοπισμού τους, της υποχρέωσης εξασφάλισης περιθωρίων επιλογής μεταξύ διαφόρων εναλλακτικών δυνατοτήτων παράδοσης, ενός ευρωπαϊκού δικτύου εθνικών κέντρων επίλυσης προβλημάτων στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, της υποχρέωσης διασφάλισης δίκαιων συνθηκών εργασίας και διαφάνειας ως προς τις ισχύουσες προϋποθέσεις και τις τιμές.

2.4

Τη συζήτηση για την Πράσινη Βίβλο ακολούθησε τον Δεκέμβριο του 2013 η ανακοίνωση σχετικά με τον χάρτη πορείας για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς παράδοσης δεμάτων και τις διαδικτυακές πωλήσεις (10).

2.5

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο (11), οι πλέον προβληματικοί παράγοντες για την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών (B2C) είναι:

2.6

Η Επιτροπή αναφέρει ότι δεν υπάρχουν ακόμα «βασικά δεδομένα για την αγορά όσον αφορά τις εγχώριες και τις διασυνοριακές ροές δεμάτων[, τα οποία συλλέγονται] από όλους τους φορείς παροχής ταχυδρομικών υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται στις αγορές αποστολής δεμάτων μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών (B2C) και μεταξύ επιχειρήσεων (B2B), συμπεριλαμβανομένων των ενδιάμεσων επιχειρήσεων, των επιχειρήσεων ενοποίησης φορτίων και των εναλλακτικών επιχειρήσεων υπηρεσιών παράδοσης (12)».

2.7

Διάφορες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι «οι πιθανότητες εκδήλωσης αντι-ανταγωνιστικής συμπεριφοράς φαίνεται να είναι μεγαλύτερες σε ορισμένα τμήματα των ταχυδρομικών υπηρεσιών, σε σύγκριση με άλλα στα οποία φαίνεται ότι ενδείκνυται περισσότερο η εφαρμογή κανονιστικής εποπτείας, όπως για παράδειγμα: ... η αγορά μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών σε σύγκριση με τις υπηρεσίες μεταξύ επιχειρήσεων· οι διασυνοριακές υπηρεσίες σε σύγκριση με τις εγχώριες ταχυδρομικές υπηρεσίες» (13).

2.8

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι σημαντικό τμήμα των συμπερασμάτων της γνωμοδότησής της για την Πράσινη Βίβλο ελήφθησαν υπόψη. Πράγματι, το Συμβούλιο (14) και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (15) κάλεσαν την Επιτροπή να προσδιορίσει τα υφιστάμενα εμπόδια για την παροχή διασυνοριακών υπηρεσιών παράδοσης και να θεσπίσει κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπισή τους, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε επίσης (16) προσβάσιμες, οικονομικά προσιτές και αποτελεσματικές υπηρεσίες παράδοσης υψηλής ποιότητας και πλατφόρμες συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των επιχειρήσεων υπηρεσιών παράδοσης, με γρήγορη διαχείριση και με ελάχιστα έξοδα για καταγγελίες και διαφορές.

3.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των ΜΜΕ και του διαδικτυακού καταναλωτή σε διαλειτουργικά δίκτυα και συστήματα γρήγορης διαχείρισης και χαμηλού κόστους, στο πλαίσιο του κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου και πλαισίου αυτορρύθμισης, αποδεκτού από όλους τους συντελεστές με σκοπό τη διαμόρφωση μιας ελεύθερης και ανοικτής αγοράς, χωρίς υπέρμετρες ρυθμίσεις. Ως εκ τούτου, ζητεί ο χάρτης πορείας να εφαρμοστεί σε εύλογο χρονικό διάστημα και με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα 18 μηνών.

3.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΕΕ πρέπει να προχωρήσει στην ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ως προς την παράδοση δεμάτων, διασφαλίζοντας ταχύτητα, ποιότητα, αξιοπιστία και προσιτές τιμές για την προστασία των καταναλωτών, των εργαζομένων και όλων των φορέων, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ στους τομείς του ηλεκτρονικού εμπορίου, των μεταφορών και της εφοδιαστικής, αποκαθιστώντας τις αδυναμίες και την υφιστάμενη ελλιπή εξυπηρέτηση της ενιαίας αγοράς.

3.3

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ έτρεφε την ελπίδα ότι στην ανακοίνωση θα γινόταν επίσης ειδική αναφορά στην κατάσταση των γεωγραφικά μειονεκτικών περιοχών, όπως τα νησιά, οι εξόχως απόκεντρες και οι ορεινές περιοχές περιοχές, δεδομένου ότι η ΕΟΚΕ κατανοεί ότι οι περιοχές αυτές θέτουν ιδιαίτερες προκλήσεις που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν κυρίως λόγω των οικονομικών σκοπιμοτήτων: μια πραγματικά ολοκληρωμένη ενιαία αγορά παράδοσης δεμάτων μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν οι περιοχές αυτές λαμβάνονται δεόντως υπόψη και τους παρέχονται δυνατότητες δράσης.

3.4

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, το πλαίσιο των προτεινόμενων ενεργειών βασίζεται ουσιαστικά μόνο σε εθελοντικές διαδικασίες αυτορρύθμισης, στους κλάδους των εθνικών ταχυδρομικών υπηρεσιών και στη δράση της ομάδας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών του τομέα παροχής ταχυδρομικών υπηρεσιών, καθώς και στις αρχές της ορθής εφαρμογής ευρωπαϊκών νομοθεσιών που υφίστανται ήδη, χωρίς να υπάρχει ένα ενιαίο πλαίσιο και χωρίς να καθορίζονται συγκεκριμένες προθεσμίες για όλους τους φορείς εντός της καθορισμένης περιόδου των 18 μηνών.

3.5

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο χάρτης πορείας δεν προβλέπει ακόμη, όσον αφορά τις διαδικασίες αυτορρύθμισης, την ανάγκη θέσπισης μιας οδηγίας — που έχει ήδη ζητήσει η ΕΟΚΕ (17) — η οποία να ανταποκρίνεται με ολοκληρωμένο, συνεκτικό και ενοποιημένο τρόπο στις απαιτήσεις ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς διασυνοριακής παράδοσης δεμάτων για όλους τους φορείς του κλάδου.

3.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΕΕ πρέπει να προβλέψει μια ενωσιακής εμβέλειας λύση με τη μορφή νομοθεσίας και προώθησης της αυτορρύθμισης, για την οριστική αντιμετώπιση ανεπίλυτων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η αγορά και για την προστασία των καταναλωτών και των ΜΜΕ και τα οποία αφορούν:

3.7

Παρότι στις προτάσεις αναφέρεται η συμβατότητα με το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο χάρτης πορείας πρέπει να συνοδεύεται από ρητές οδηγίες για κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα σχετικά με:

3.8

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να προχωρήσει στην ανάθεση εντολών στη CEN για την κατάρτιση ευρωπαϊκών τεχνικών και κανονιστικών προτύπων με την πλήρη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων, ιδίως των ΜΜΕ και των καταναλωτών. Θεωρεί επίσης αναγκαία την κατάρτιση δεικτών για ένα ευρωπαϊκό σήμα ασφάλειας και ποιότητας των παραδόσεων, προκειμένου να διασφαλιστούν η ποιότητα και η αξιοπιστία, η βιωσιμότητα και οι κοινωνικές εγγυήσεις, καθώς και οι εγγυήσεις ασφάλειας.

4.1

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη ανάληψης δύο περαιτέρω δράσεων προτεραιότητας όσον αφορά τη διασφάλιση της προσβασιμότητας και την κοινωνική διάσταση της αγοράς.

4.1.1.1

Η ΕΟΚΕ ζητεί, στο πλαίσιο της χορήγησης του σήματος ποιότητας, να προβλεφθεί η υποχρέωση διασφάλισης της πρόσβασης στην αγορά και της χρήσης της υπηρεσίας σε προσιτές τιμές σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι περιφερειακές περιοχές και τα νησιά δεν έχουν ληφθεί δεόντως υπόψη και κατά συνέπεια αναμένει ότι ο νέος κανονισμός θα καλύψει τον στόχο της γεωγραφικής ευπάθειας στην αγορά του ηλεκτρονικού εμπορίου, διότι ένα σημαντικό ποσοστό των ευρωπαίων πολιτών ζει σε αυτές τις περιοχές.

4.1.1.2

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ πρέπει να δοθεί πλήρης πρόσβαση όλων των φορέων σε δομές και πόρους πληροφοριών που χρησιμοποιούνται για την παροχή υπηρεσιών παράδοσης, με στόχο την προστασία των συμφερόντων των χρηστών ή/και την προώθηση του αποτελεσματικού ανταγωνισμού.

4.1.1.3

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να επανεξετάσει την ανακοίνωση του1998 σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού στον κλάδο, υπό το πρίσμα των κανονιστικών εξελίξεων και των εξελίξεων της αγοράς που επηρεάζουν τις διασυνοριακές υπηρεσίες και το σύνηθες κόστος, μέσω πιο φιλελεύθερων πολιτικών, προσανατολισμένων στο κόστος (18), σε συμφωνία με τις διατάξεις του συνημμένου στη Συνθήκη της Λισαβόνας Πρωτοκόλλου 26, ιδίως όσον αφορά την καθολική πρόσβαση και την οικονομική προσιτότητα των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος.

4.1.2.1

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διασφάλιση μιας σθεναρής και συνεκτικής κοινωνικής διάστασης, ικανής να εγγυηθεί, μαζί με τις πρωτοποριακές προσπάθειες που προωθούν επιχειρήσεις των σχετικών τομέων, υψηλή ποιότητα και επαγγελματισμό της απασχόλησης, ακόμη και χάρη στην πρόσβαση σε κατάλληλες ευκαιρίες για επαγγελματική κατάρτιση και επανεκπαίδευση.

4.1.2.2

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη για δίκαιες και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και αμοιβές, προκειμένου να εξαλειφθεί η επισφαλής και αδήλωτη εργασία, ιδίως όσον αφορά την εργασία που ανατίθεται εξωτερικά έως το τελευταίο χιλιόμετρο, υπογραμμίζοντας τους όρους του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1071/2009 σχετικά με την πρόσβαση στο επάγγελμα, της απόφασης 2009/992/ΕΕ και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1213/2010 που ορίζουν τη «σχέση εργασίας», προκειμένου να καταστεί δυνατή η λήψη μέτρων κατά της ψευδοαυτοαπασχόλησης, όπως επισημαίνεται σε μια πρόσφατη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (19).

4.1.2.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά την έναρξη διευρυμένου ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων που εκπροσωπούν τους σχετικούς κλάδους σε ολόκληρη την αλυσίδα διαδικτυακών πωλήσεων και παράδοσης δεμάτων (εμπορικός κλάδος, ταχυδρομικός, μεταφορές και εφοδιαστική), ο οποίος θα αφορά τα ζητήματα σχετικά με τις συνθήκες απασχόλησης και εργασίας, τις προοπτικές ανάπτυξης, καινοτομίας και αξιοποίησης των ανθρώπινων πόρων.