6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/1

1.1.1

Ο ιδιωτικός τομέας διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην καταπολέμηση της φτώχειας στον κόσμο διότι δημιουργεί θέσεις εργασίας, παράγει αγαθά και υπηρεσίες, αποφέρει έσοδα και κέρδη και συνεισφέρει με τους φόρους που καταβάλλει στην κάλυψη των επιβαρύνσεων του Δημοσίου αρκεί να τηρούνται οι διεθνώς αναγνωρισμένες αρχές της αναπτυξιακής συνεργασίας και οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται να είναι αξιοπρεπείς και ποιοτικές.

1.1.2

Η ΕΟΚΕ ζητά ο ιδιωτικός τομέας να συμμετέχει πιο έντονα στο πρόγραμμα ανάπτυξης για την περίοδο μετά το 2015 και στη νέα παγκόσμια συνεργασία. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στον καθορισμό των στόχων για την εξάλειψη της φτώχειας και την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης και μια δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, η οποία να λαμβάνει υπόψη τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα, θα επιτρέψει στον τομέα αυτό να αυξήσει το ποσοστό ευθύνης του όσον αφορά την επίτευξη των στόχων αυτών.

1.1.3

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών επισημαίνουν όχι μόνο τα οφέλη αλλά και τους κινδύνους που συνδέονται με τη δράση του ιδιωτικού τομέα· για τον λόγο αυτό η βοήθεια του ιδιωτικού τομέα στις αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές της διαφάνειας, του ανοίγματος των δημοσίων συμβάσεων, της αποδοτικότητας, της αποτελεσματικότητας των πόρων που επενδύονται και της ευθύνης των δημοσίων λειτουργών έναντι του συνόλου των ενδιαφερομένων φορέων για την εφαρμογή της αναπτυξιακής στρατηγικής. Το συνολικό αυξανόμενο ποσοστό της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας (ΕΑΒ) για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα δεν θα πρέπει να μειώνει τα κονδύλια που διατίθενται στο πλαίσιο της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας προς τις φτωχότερες αναπτυσσόμενες χώρες.

1.2.1

Στην παρούσα γνωμοδότηση, ο ιδιωτικός τομέας συμπεριλαμβάνει τον κοινωνικό τομέα και αποτελείται από ανεξάρτητους εργαζομένους, πολύ μικρές επιχειρήσεις, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, συνεταιρισμούς και άλλες επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, και συμπεριλαμβάνει τους υπαλλήλους των ιδιωτικών επιχειρήσεων και των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων καθώς και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που συμμετέχουν σε ιδιωτικά έργα. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπάρχει επίσης ένας εκτεταμένος «άτυπος» ιδιωτικός τομέας. Η στήριξη του ιδιωτικού τομέα και η συνεργασία με τον τομέα αυτό θα πρέπει να συντελεί στην καταπολέμηση της άτυπης εργασίας στις επιχειρήσεις καθώς και των καταστάσεων που την ευνοούν, από το επίπεδο του κράτους όπου οι εταιρείες αυτές ασκούν τις δραστηριότητές τους έως και τον αντίκτυπο των εν λόγω δραστηριοτήτων στην ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο.

1.2.2

Ενδείκνυται η ενεργός συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στον καθορισμό του ρόλου του ιδιωτικού τομέα και στον προσδιορισμό δεικτών συμβολής του στη διεθνή αναπτυξιακή συνεργασία· η δημιουργία μιας ευρείας πλατφόρμας σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα μπορούσε να συμβάλει σε αυτό, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών.

1.2.3

Ενδείκνυται να χρησιμοποιηθεί η ΕΑΒ ως πολλαπλασιαστικός συντελεστής για τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων στις επενδύσεις που πραγματοποιούνται στις αναπτυσσόμενες χώρες με τη χρήση καινοτόμων χρηματοπιστωτικών μέσων. Η στήριξη που παρέχεται στα ιδιωτικά κεφάλαια καλό θα ήταν να συνδυαστεί με σαφώς καθορισμένες προϋποθέσεις όπως η δημιουργία αξιοπρεπών και ποιοτικών θέσεων εργασίας, η ποιοτική βελτίωση της παραγωγής, η μεταφορά τεχνογνωσίας όσον αφορά τη διαχείριση στον ιδιωτικό τομέα κλπ.

1.2.4

Οι συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα μπορούν να αποτελέσουν μέσο ζωτικής σημασίας για την υλοποίηση των αναπτυξιακών στρατηγικών και η επιτυχία τους εξαρτάται από την ενδεδειγμένη δοσολογία και την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών.

1.3.1

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, προκειμένου ο ιδιωτικός τομέας να είναι σε θέση να διαδραματίσει τον δικό του ρόλο στην ανάπτυξη χρειάζεται ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον στο οποίο να τηρούνται οι γενικά αποδεκτές δημοκρατικές αρχές, να διευκολύνεται η σύσταση και η ανάπτυξη επιχειρήσεων, να περιορίζονται οι υπερβολικές διοικητικές απαιτήσεις, να ενισχύεται η διαφάνεια, να αναχαιτίζεται η ανεξέλεγκτη διαφθορά και να ενθαρρύνονται οι τοπικοί και ξένοι επενδυτές.

1.3.2

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) ενδείκνυται να αντιμετωπίζεται ως εθελούσια πρωτοβουλία των επιχειρήσεων και ως ένδειξη της προσκόλλησής τους στη δίκαιη επιχειρηματικότητα. Πρέπει να προταθεί ένα συγκεκριμένο πλαίσιο για την ΕΚΕ στον τομέα της ανάπτυξης, το οποίο θα τηρεί τη διακήρυξη και τις αποφάσεις σχετικά με τις διεθνείς επενδύσεις και τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, καθώς και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για την ΕΚΕ, που φέρουν τον τίτλο "κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις".

1.3.3

Όταν ο ιδιωτικός τομέας δημιουργεί θέσεις εργασίας, θα πρέπει να τηρεί τα θεμελιώδη οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα και, κυρίως, τις βασικές συμβάσεις της ΔΟΕ. Η δημιουργία των νέων θέσεων εργασίας κρίνεται σκόπιμο να πραγματοποιείται σύμφωνα με την «Ατζέντα αξιοπρεπούς εργασίας» της ΔΟΕ.

1.4.1

Θα πρέπει τα προγράμματα ανάπτυξης των θεσμικών ικανοτήτων της δημόσιας διοίκησης στις αναπτυσσόμενες χώρες να διαμορφώνονται σε στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και με τις ενδιαφερόμενες ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της αναπτυξιακής βοήθειας και θα πρέπει να βελτιωθούν οι συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργούν κυρίως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, διότι αυτές διαθέτουν το μεγαλύτερο δυναμικό για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη μείωση της φτώχειας.

1.4.2

Στις αναπτυσσόμενες χώρες οι οργανώσεις των επιχειρηματιών πρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες για να βελτιώσουν την ικανότητά τους να ασκήσουν θετική επίδραση στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Θα πρέπει να υποστηριχθεί η ανάπτυξη των ικανοτήτων των οργανώσεων αυτών με την αξιοποίηση της ενεργού συμβολής των οργανισμών εταίρων στις ανεπτυγμένες χώρες. Τα προγράμματα εξωτερικής βοήθειας της ΕΕ θα πρέπει συνεπώς να χρηματοδοτούν και την τεχνική βοήθεια που οι ευρωπαϊκές οργανώσεις των επιχειρηματιών παρέχουν στους εταίρους τους στις αναπτυσσόμενες χώρες και να αυξήσουν τα κίνητρά τους.

1.4.3

Η αναπτυξιακή βοήθεια θα πρέπει να στηρίζει περισσότερο τα καινοτόμα σχέδια και τα επιχειρηματικά μοντέλα που προωθούν την ένταξη, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης μιας κοινωνίας χωρίς φραγμούς, πράγμα που θα συμβάλει στην εξάλειψη της φτώχειας στις ευάλωτες ομάδες των πολιτών, όπως τα άτομα με αναπηρία, οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι, κλπ.

1.4.4

Ενδείκνυται να υποστηριχθεί η συνεργασία του ιδιωτικού τομέα με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, με την προσφυγή, για παράδειγμα, σε εθελοντές για τη μεταφορά στις τοπικές επιχειρήσεις της τεχνογνωσίας στους τομείς της διαχείρισης και της τεχνολογίας, κλπ.. Τα καινοτόμα επιχειρηματικά σχέδια που έχουν στεφθεί με επιτυχία αξίζουν αυξημένης και συστηματικής διαφήμισης.

1.4.5

Η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα απαιτεί να υποστηριχθούν σε ευρύτερη κλίμακα η εκπαίδευση και η κατάρτιση όσον αφορά τις βασικές τεχνολογίες, κυρίως των εργαζομένων με χαμηλή εξειδίκευση.

1.4.6

Η ΕΟΚΕ συνιστά να διερευνηθεί η δυνατότητα επέκτασης του προγράμματος ERASMUS για νέους επιχειρηματίες στους ενδιαφερόμενους των αναπτυσσομένων χωρών ή να καθιερωθεί κάποιο άλλο πρόγραμμα με παρεμφερείς στόχους στο οποίο να χορηγηθούν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι.

1.4.7

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται να επιδειχθεί στον τομέα της εξορυκτικής βιομηχανίας και των πρώτων υλών, όπου πρέπει να εφαρμοστούν αυστηρά οι απαιτήσεις σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος, τις κοινωνικές συνθήκες των εργαζομένων ή τον βιώσιμο χαρακτήρα της οικονομικής ανάπτυξης του κράτους.

1.4.8

Οι αναπτυσσόμενες χώρες στερούνται συχνά στρατηγικών για την ανάπτυξη των ΜΜΕ και η αναπτυξιακή συνεργασία θα μπορούσε να συμβάλει στην υπερνίκηση αυτής της αδυναμίας. Η εμπειρία που αποκτήθηκε στην Ευρώπη σχετικά με την ενίσχυση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων θα πρέπει να διαβιβαστεί στις αναπτυσσόμενες χώρες με εύστοχο και στοχοθετημένο τρόπο.

2.1

Ο Ευρωπαίος Επίτροπος κ. ŠEFČOVIČ απηύθυνε επιστολή στον πρόεδρο της ΕΟΚΕ προκειμένου να του γνωστοποιήσει ότι η Επιτροπή καταρτίζει προτάσεις που έχουν ως στόχο την αποτελεσματικότερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην παγκόσμια εταιρική σχέση για την ανάπτυξη μετά το 2015 και ζητεί ως εκ τούτου από την ΕΟΚΕ να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση σχετικά με τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα, με σκοπό να επιταχυνθεί μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου. Το ζήτημα αυτό αποτελεί επί του παρόντος αντικείμενο συζητήσεων στο πλαίσιο του ΟΗΕ.

2.2

Στη γνωμοδότησή της REX/372 (1) σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για όλους: εξάλειψη της φτώχειας και εξασφάλιση βιώσιμου μέλλοντος για τον κόσμο», η ΕΟΚΕ διατύπωσε μια σειρά συστάσεων ενόψει της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην ανάπτυξη, εφαρμογή και παρακολούθηση των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης για την περίοδο μετά το 2015 σε παγκόσμιο επίπεδο.

2.3

Η ΕΟΚΕ αφιερώνει εδώ και πολύ καιρό, στο πλαίσιο των γνωμοδοτήσεών της (2), πολυάριθμες εργασίες στο ζήτημα της αναπτυξιακής συνεργασίας και της εξωτερικής συνεργασίας και έχει αποκτήσει, εξ ιδίας πρωτοβουλίας, ευρύ φάσμα εμπειριών και συγκεκριμένων γνώσεων σε θέματα που αφορούν τις χώρες ΑΚΕ, την Ευρωμεσογειακή εταιρική σχέση, την ανατολική εταιρική σχέση, τις διεθνείς εμπορικές διαπραγματεύσεις, καθώς και άλλους τομείς σχετικούς με αναπτυξιακά ζητήματα. Αξιοποίησε πλήρως τις γνώσεις αυτές κατά την εκπόνηση της παρούσας γνωμοδότησης.

3.1

Ο ιδιωτικός τομέας διαδραματίζει ζωτικό ρόλο για την καταπολέμηση της φτώχειας στον κόσμο διότι δημιουργεί θέσεις εργασίας, παράγει αγαθά και υπηρεσίες, αποφέρει έσοδα και κέρδη και συνεισφέρει με τους φόρους που καταβάλλει στην κάλυψη των επιβαρύνσεων του Δημοσίου αρκεί να τηρούνται οι διεθνώς αναγνωρισμένες αρχές της συνεργασίας για την ανάπτυξη. Ακόμη και μετά το 2015, η Επίσημη Αναπτυξιακή Βοήθεια (ΕΑΒ) θα συνεχίσει να αποτελεί καταλυτική συνιστώσα της ανάπτυξης, αλλά δεν επαρκεί από μόνη της για την εξάλειψη της φτώχειας (3).

3.2

Από τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας (ΑΣΧ) για την εξάλειψη της φτώχειας απουσίαζε οιαδήποτε σχετικά σαφής υπόδειξη του τρόπου επίτευξής τους, δεν υπήρχαν αμοιβαίες συνδέσεις και υποσκελιζόταν ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα στην ανάπτυξη (4). Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στο μελλοντικό πλαίσιο αναπτυξιακής συνεργασίας μετά το 2015 θα πρέπει να ενισχυθεί με την ιδιότητα του στρατηγικού εταίρου και φορέα βιώσιμης ανάπτυξης για το σύνολο των τριών πυλώνων που τη στηρίζουν, εκ των οποίων ο πρώτος είναι οικονομικός, ο δεύτερος κοινωνικός και ο τρίτος περιβαλλοντικός, και οι οποίοι δεν βασίζονται μόνο σε ποσοτικούς αλλά και σε ποιοτικούς δείκτες.

3.3

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (5) επισημαίνουν τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τους κινδύνους που συνεπάγεται η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αναπτυξιακή συνεργασία. Για την εξάλειψη των κινδύνων, η στήριξη του ιδιωτικού τομέα με τα μέσα που διατίθενται για την ανάπτυξη θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές της διαφάνειας, της οικονομίας, της αποδοτικότητας, της αποδεδειγμένης αξίας των επενδυόμενων πόρων, του ανοίγματος των δημόσιων συμβάσεων και της ευθύνης των δημοσίων λειτουργών έναντι του συνόλου των ενδιαφερομένων φορέων για την εφαρμογή της αναπτυξιακής στρατηγικής.

3.4

Ο ιδιωτικός τομέας αποτελείται από ανεξάρτητους εργαζόμενους, από πολύ μικρές επιχειρήσεις, από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, από επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Με την ευρεία έννοια, οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα των ιδιωτικών επιχειρήσεων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων που συμμετέχουν σε ιδιωτικά έργα εμπίπτουν επίσης στον εν λόγω τομέα. Εκτός από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις που ασκούν νόμιμα τις δραστηριότητές τους, υπάρχει –ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες– ένα εκτεταμένος «άτυπος» ιδιωτικός τομέας. Κατά τη χορήγηση της αναπτυξιακής βοήθειας, κρίνεται σκόπιμη η διαφορετική αντιμετώπιση, αφενός, της κάθε μίας από αυτές τις οντότητες ιδιωτικού δικαίου και, αφετέρου, της επίδρασης των δραστηριοτήτων τους στην ανάπτυξη, ανάλογα με το μέγεθος τους, τις δραστηριότητές τους και το επίπεδο ανάπτυξης του οικείου κράτους (λιγότερο αναπτυγμένο κράτος, μετρίως ανεπτυγμένο, αναπτυσσόμενο ή ακόμη ευάλωτο).

3.5

Ο ιδιωτικός τομέας, μαζί με τους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά στον προσδιορισμό των αναγκών ανάπτυξης σε κάθε κράτος και να συμβάλλει στον καθορισμό των νέων στόχων για τη βιώσιμη ανάπτυξη μετά το 2015, προκειμένου να αναλάβει το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί για την εκπλήρωσή τους. Οι στόχοι αυτοί θα πρέπει να βασιστούν στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας, να είναι συγκεκριμένοι και μετρήσιμοι και να περιλαμβάνουν τους τομείς των υδάτων, της γεωργίας, της επισιτιστικής ασφάλειας, της ενέργειας, της υποδομής των μεταφορών, της εκπαίδευσης, της υγείας, της ψηφιακής οικονομίας, της ισότητας των δύο φύλων και της κοινωνικής ισότητας.

3.6

Κρίνεται επίσης σκόπιμο να αναγνωριστεί ότι ο ιδιωτικός τομέας αποτελεί θεμελιώδη συνιστώσα της νέας παγκόσμιας εταιρικής σχέσης για την ανάπτυξη. Θα ήταν δε επιθυμητό να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα στην οποία να συμμετέχουν οι εκπρόσωποι των επιχειρηματιών και των εργοδοτών και η οποία να είναι ανοικτή και σε άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, για τη διεξαγωγή συζήτησης με τους εκπροσώπους των ευρωπαϊκών και χρηματοπιστωτικών θεσμικών οργάνων όσον αφορά τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη διεθνή αναπτυξιακή συνεργασία.

3.7

Ο ιδιωτικός τομέας των κρατών χορηγών συμμετέχει στη αναπτυξιακή συνεργασία ως φορέας παροχής υπηρεσιών και εξοπλισμού που καλύπτονται οικονομικά από την ΕΑΒ, ως άμεσος χορηγός αναπτυξιακής βοήθειας για φιλανθρωπικούς σκοπούς, στο πλαίσιο έργων που αναλαμβάνονται από κοινού με τον δημόσιο τομέα και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και ως επενδυτής για την υλοποίηση έργων τα οποία, εκτός από το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν για την εκάστοτε επιχείρηση, ασκούν ταυτόχρονα και αξιοσημείωτη επίδραση στην ανάπτυξη. Ενδείκνυται να υποστηριχθούν πρωτίστως έργα εστιασμένα στην καινοτομία χάρη στην ανάπτυξη ικανοτήτων σχετικών με την καινοτομία, στις συμβουλευτικές υπηρεσίες, καθώς και στα εκκολαπτήρια και στις συστάδες επιχειρήσεων των δικαιούχων χωρών. Οι δημόσιες συμβάσεις για αναπτυξιακά έργα πρέπει να είναι διαφανείς και ανοικτές.

3.8

Η συμβολή του ιδιωτικού τομέα στην ανάπτυξη θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την υποστήριξη μιας κοινωνίας χωρίς φραγμούς, η οποία θα συνέβαλε στην εξάλειψη της φτώχειας μεταξύ των ευάλωτων ομάδων πολιτών, όπως τα άτομα με αναπηρίες, οι ηλικιωμένοι, ή οι προσωρινά τραυματίες. Εν προκειμένω, η συμφωνία-πλαίσιο για μια αγορά εργασίας χωρίς αποκλεισμούς, η οποία υπεγράφη από τους ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους τον Μάρτιο του 2010, μπορεί να χρησιμεύσει ως έμπνευση για την ενσωμάτωση αυτής της απαίτησης στο μελλοντικό αναπτυξιακό πλαίσιο.

3.9

Ο ιδιωτικός τομέας στις αναπτυσσόμενες χώρες έχει ανάγκη από συστηματική βοήθεια προκειμένου να είναι σε θέση να διαδραματίσει τον ρόλο που του αναλογεί στην ανάπτυξη. Γι’ αυτό το λόγο, το μερίδιο της ΕΑΒ που είναι αφιερωμένο στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα αυξάνεται, αλλά η αύξηση αυτή δεν θα πρέπει ωστόσο να αποβεί εις βάρος της ΕΑΒ που παρέχεται στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ) οι οποίες την έχουν απόλυτη ανάγκη και που χωρίς αυτή δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα πλέον πιεστικά προβλήματά τους.

3.10

Η πραγματοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων σε έργα αναπτυξιακού ενδιαφέροντος εκ μέρους μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών αποτελούν ευκαιρία για τις τοπικές ΜΜΕ, τόσο για τις υφιστάμενες όσο και για τις νεοεμφανιζόμενες, να συμμετέχουν στην υλοποίηση των έργων αυτών, που θα τους δώσουν τη δυνατότητα –μέσω της ανάπτυξης συνεργασίας με εταίρους προερχόμενους από ανεπτυγμένες χώρες– να αποκτήσουν τεχνογνωσία και πρόσβαση στις κατάλληλες προηγμένες τεχνολογίες. Οι πολυεθνικές εταιρείες θα πρέπει να τηρούν τις αναγνωρισμένες αρχές που έχουν θεσπίσει ο ΟΗΕ, ο ΟΟΣΑ και άλλοι διεθνείς οργανισμοί (6).

3.11

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν, στις αναπτυσσόμενες χώρες όπως και αλλού στον κόσμο, το μεγαλύτερο δυναμικό για την ανάπτυξη, στην αποδέσμευση του οποίου θα πρέπει να συμβάλουν κυρίως οι μικροπιστώσεις και τα επιδοτούμενα δάνεια από τα ευρωπαϊκά και διεθνή θεσμικά όργανα χρηματοδότησης της ανάπτυξης. Επιπλέον, η αποστολή εμβασμάτων και η μεταφορά άλλων χρηματοοικονομικών πόρων από τους μετανάστες αποτελούν σημαντική πηγή επενδύσεων που υπάρχει δυνατότητα να προσανατολιστούν περισσότερο στις ανάγκες της χώρας τους με την παροχή κινήτρων.

3.12

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις ιδέες που περιγράφονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Πέρα από το 2015: Μετά το 2015: προς μια συνολική και ολοκληρωμένη προσέγγιση της χρηματοδότησης για την εξάλειψη της φτώχειας και τη βιώσιμη ανάπτυξη» (7) και ζητά ο ιδιωτικός τομέας και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να συμμετέχουν στην προτεινόμενη συζήτηση για την ολοκληρωμένη προσέγγιση της χρηματοδότησης.

3.13

Θα ήταν επίσης ενδεδειγμένο να χρησιμοποιηθεί η ΕΑΒ ως πολλαπλασιαστικός συντελεστής για τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων στις επενδύσεις που πραγματοποιούνται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Προς το σκοπό αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν καινοτόμα μέσα, όπως το "blending" (συνδυασμός πόρων), οι μηχανισμοί εγγυήσεων και τα μειωμένα επιτόκια. Κατά τον υπολογισμό του ποσού της ΕΑΒ, θα πρέπει να συνεκτιμούνται οι κρατικές εγγυήσεις για τις επενδύσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η στήριξη που παρέχεται στα ιδιωτικά κεφάλαια καλό θα ήταν να συνδυαστεί με σαφώς καθορισμένες προϋποθέσεις και δείκτες στο πλαίσιο των οποίων θα πρέπει λαμβάνεται υπόψη η βιώσιμη ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος, η «πράσινη» οικονομία, η δημιουργία θέσεων εργασίας, η ποιοτική βελτίωση της παραγωγής, η μεταφορά τεχνογνωσίας όσον αφορά τη διαχείριση στον ιδιωτικό τομέα κλπ.

3.14

Θεωρείται σκόπιμο οι επενδύσεις να προσανατολιστούν στην ενίσχυση του τομέα των υπηρεσιών όπως είναι ο τραπεζικός τομέας, ο ασφαλιστικός τομέας, ο τομέας των τηλεπικοινωνιών, οι μεταφορές και άλλες υπηρεσίες υποστήριξης των επιχειρήσεων, χωρίς τις οποίες η υγιής ανάπτυξη της οικονομίας είναι αδύνατη. Σε αυτό το πλαίσιο, το κράτος οφείλει να διασφαλίσει τόσο το σεβασμό του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος όσο και την ενδεδειγμένη προστασία των επενδύσεων.

3.15

Οι συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα μπορούν να αποτελέσουν μέσο ζωτικής σημασίας για την υλοποίηση των αναπτυξιακών στρατηγικών, δεδομένου ότι συνδυάζουν τον μηχανισμό επιδότησης από δημόσια ταμεία και τις ιδιωτικές επενδυτικές πρωτοβουλίες για να ανταποκριθούν στην κάλυψη ορισμένων αναπτυξιακών αναγκών των τελικών δικαιούχων. Η επιτυχία αυτών των έργων απαιτεί διαφανείς πληροφορίες και ανοιχτή επικοινωνία με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

4.1

Στις δικαιούχους αναπτυσσόμενες χώρες, είναι αναγκαία η τήρηση ορισμένων θεμελιωδών προϋποθέσεων προκειμένου ο ιδιωτικός τομέας να διασφαλίσει την ύπαρξή του και την άσκηση των δραστηριοτήτων του, έτσι ώστε να είναι σε θέση να διαδραματίσει τον δικό του ρόλο στην ανάπτυξη. Η αναπτυξιακή συνεργασία θα πρέπει να προσανατολιστεί περισσότερο προς τη συνεχή βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η οποία θα διευκολύνει τη σύσταση και την ανάπτυξη επιχειρήσεων, θα περιορίσει τις υπερβολικές διοικητικές απαιτήσεις, θα ενισχύσει τη διαφάνεια και θα αναχαιτίσει έτσι την ανεξέλεγκτη διαφθορά. Η κατοχύρωση του κράτους δικαίου ενθαρρύνει τους ξένους και ντόπιους επενδυτές και συμβάλλει στη διαφοροποίηση των τοπικών οικονομιών.

4.2

Ένα υγιές επιχειρηματικό περιβάλλον θα πρέπει να βασίζεται στους μηχανισμούς της αγοράς, συμπεριλαμβανομένων των εξής: του οικονομικού ανταγωνισμού, των εύρυθμα λειτουργουσών χρηματοπιστωτικών αγορών, της ανεξαρτησίας των δικαστηρίων, της γενικευμένης εφαρμογής των ισχυόντων νόμων, ιδίως στον εμπορικό τομέα, της τήρησης των κανόνων του διεθνούς εμπορίου και του σεβασμού των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Θα πρέπει να τυγχάνουν σεβασμού τα τοπικά πολιτισμικά ήθη εφόσον βεβαίως αυτά δεν υπονομεύουν τον οικονομικό ανταγωνισμό και δεν ευνοούν τη διαφθορά και τη στείρα ανακατανομή των πόρων.

4.3

Στον τομέα της αναπτυξιακής συνεργασίας, η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εθελούσια πρωτοβουλία των επιχειρήσεων και ως ένδειξη της προσκόλλησής τους στη δίκαιη επιχειρηματικότητα. Μεταξύ των βασικών ισχυουσών διατάξεων και των διεθνώς αναγνωρισμένων αρχών (8), οι επιχειρήσεις επιλέγουν οι ίδιες τις διατάξεις που είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στη δική τους ιδιαίτερη οικονομική δραστηριότητα. Ο καθορισμός συγκεκριμένου πλαισίου εξασφαλίζει συνθήκες θεμιτού ανταγωνισμού με τις άλλες επιχειρήσεις του κλάδου.

4.4

Δεδομένου ότι δημιουργεί θέσεις εργασίας, ο ιδιωτικός τομέας είναι σε θέση να συμβάλει στην εξάλειψη της φτώχειας. Αλλά σε αυτό το πλαίσιο, παραμένει θεμελιώδους σημασίας ο σεβασμός των θεμελιωδών οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και καθίσταται αναγκαία η αυστηρή εφαρμογή των βασικών συμβάσεων της ΔΟΕ (ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και της συλλογικής διαπραγμάτευσης, απαγόρευση της καταναγκαστικής εργασίας και της παιδικής εργασίας, καθώς και κάθε μορφής διακρίσεων όσον αφορά την απασχόληση).

4.5

Θα πρέπει επίσης να δημιουργηθούν νέες θέσεις σύμφωνα με την «Ατζέντα αξιοπρεπούς εργασίας» της ΔΟΕ, στην οποία ορίζεται ότι η εργασία πρέπει να επιλέγεται ελεύθερα, ότι ο εργαζόμενος δικαιούται κοινωνικής προστασίας, ότι εργοδότης οφείλει να σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων, καθώς και ότι απαιτείται η καθιέρωση της διεξαγωγής κοινωνικού διαλόγου. Παράλληλα, θα πρέπει όλοι οι επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που κάνουν χρήση της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας, να τηρούν πιστά τις αρχές αυτές κατά την υλοποίηση των σχεδίων τους και να ασκούν προς το σκοπό αυτό ευεργετική επίδραση στους εταίρους τους.

4.6

Τα προγράμματα ανάπτυξης των θεσμικών ικανοτήτων της δημόσιας διοίκησης στις αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να ενισχύουν τις αρχές του κράτους δικαίου και να συμβάλουν στην βελτίωση του περιβάλλοντος των επιχειρήσεων και στην ενίσχυση των ικανοτήτων απορρόφησης των τοπικών επιχειρήσεων. Τα προγράμματα αυτά θα ήταν σκόπιμο να διαμορφώνονται σε στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και με τις ενδιαφερόμενες ΜΚΟ.

5.1

Οι οργανώσεις των επιχειρηματιών, όπως τα εμπορικά επιμελητήρια, οι επαγγελματικές ενώσεις, οι ομοσπονδίες εργοδοτών και οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας των χωρών χορηγών θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στα προγράμματα παροχής βοήθειας προς τον ιδιωτικό τομέα των αναπτυσσομένων χωρών σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής ενός έργου. Προς τούτο, ενδείκνυται να αναπτυχθεί ένα πρόγραμμα που θα υποστηρίζει τις τοπικές οργανώσεις που είναι υπεύθυνες να εκπροσωπούν τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και θα τους επιτρέψει να αποκτήσουν εμπειρία, ιδίως στον τομέα του μάρκετινγκ, της ένταξης στην αλυσίδα εφοδιασμού, της πιστοποίησης, της υλικοτεχνικής υποδομής κλπ.

5.2

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οργανώσεις των επιχειρηματιών θα πρέπει να αποκτήσουν τις απαιτούμενες δεξιότητες για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την ενίσχυση της δημοκρατικής διοίκησης των οργάνων τους, την απόκτηση νέων μελών και την καθιέρωση ενεργού επικοινωνίας μαζί τους. Θεωρείται σκόπιμο να υποστηριχθεί η ανάπτυξη των ικανοτήτων τους χάρη στην ενεργό συμμετοχή των συναφών οργανώσεων εταίρων της ΕΕ. Συνεπώς, τα ευρωπαϊκά προγράμματα εξωτερικής βοήθειας θα πρέπει επίσης να χορηγούν χρηματοδότηση για την τεχνική βοήθεια που παρέχουν οι ευρωπαϊκές οργανώσεις των επιχειρηματιών στους εταίρους τους.

5.3

Η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να περιλαμβάνει δυνατότητες κατάρτισης για τους επιχειρηματίες, συμπεριλαμβανομένων περιόδων πρακτικής άσκησης σε κάποια ανεπτυγμένη χώρα. Η ΕΟΚΕ συνιστά να διερευνηθεί η δυνατότητα επέκτασης του προγράμματος ERASMUS για νέους επιχειρηματίες στους ενδιαφερόμενους των αναπτυσσομένων χωρών ή να καθιερωθεί κάποιο άλλο πρόγραμμα με παρεμφερείς στόχους στο οποίο να χορηγηθούν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι.

5.4

Κρίνεται ενδεδειγμένο να υποστηριχθεί σε μεγαλύτερο βαθμό η κατάρτιση και η απόκτηση γνώσεων σχετικά με τις βασικές τεχνολογίες προς όφελος κυρίως των εργαζομένων με χαμηλή εξειδίκευση. Εδώ και πολύ καιρό, οι χώρες αυτές στερούνται προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης διότι οι χώρες χορηγοί παρέχουν κυρίως υποτροφίες για σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο, στη βιομηχανία αλλά και σε άλλους τομείς, ο ιδιωτικός τομέας χρειάζεται να επανδρωθεί με άτομα που διαθέτουν διαδεδομένες επαγγελματικές δεξιότητες οι οποίες αποκτώνται στο πλαίσιο παραδοσιακών συστημάτων μαθητείας και να υιοθετήσει ορισμένες εργασιακές συνήθειες που είναι αναγκαίες για όσους απασχολούνται από ξένους επενδυτές ή εργάζονται σε κάποια μεικτή επιχείρηση.

5.5

Η αναπτυξιακή βοήθεια πρέπει να στηρίζει περισσότερο τα καινοτόμα σχέδια και τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα που προάγουν την ένταξη, που παρέχουν ευρύ χώρο για τη συνεργασία του ιδιωτικού τομέα με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις. Αναφέρεται ενδεικτικά το παράδειγμα της απόσπασης των εθελοντών εμπειρογνωμόνων που παρέχουν βοήθεια για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες (9). Μεγαλύτερη διαφήμιση των καινοτόμων επιχειρηματικών σχεδίων για την ανάπτυξη τα οποία έχουν στεφθεί με επιτυχία θα συμβάλει στην αμοιβαία ανταλλαγή των εμπειριών των κρατών μελών.

5.6

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται να επιδειχθεί στον τομέα της εξορυκτικής βιομηχανίας και των πρώτων υλών. Τα επενδυτικά σχέδια οφείλουν να συνεκτιμούν ζητήματα όπως η προστασία του περιβάλλοντος, οι κοινωνικές συνθήκες των εργαζομένων ή η βιωσιμότητα της ανάπτυξης. Οι υπηρεσίες των κρατικών και των τοπικών αρχών της δικαιούχου χώρας χρειάζεται να διαμορφώσουν ένα ενδεδειγμένο πλαίσιο για κάθε τομέα δραστηριότητας και να μεριμνήσουν για την τήρησή του, κυρίως όσον αφορά την εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεων. Η παρεχόμενη βοήθεια αναμένεται να διευκολύνει την ανάπτυξη αυτής της συστημικής προσέγγισης, με παράλληλη θέσπιση των βέλτιστων δυνατών κανόνων για τη μείωση του υπερβολικού διοικητικού φόρτου και την αποτροπή της εξάπλωσης της διαφθοράς.

5.7

Η αναπτυξιακή βοήθεια θα πρέπει να υποστηρίζει τη βιώσιμη γεωργία και τις τοπικές βιομηχανίες μεταποίησης για τη βελτίωση της επεξεργασίας των τροφίμων και των πρώτων υλών. Θα πρέπει να ενθαρρύνει τη δημιουργία ενώσεων των γεωργών και των μικρών παραγωγών που επεξεργάζονται τα γεωργικά προϊόντα και την ένταξή τους στην αλυσίδα εφοδιασμού.

6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/6

1.1

Η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και η κοινωνία των πολιτών της αποτελούν εξαιρετικά πλούσια πηγή εμπειρικής γνώσης σε διαδικασίες μετάβασης. Η εν λόγω εμπειρική γνώση μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί καλύτερα για να επιτευχθεί η σταθερότητα μέσω της επίτευξης αλλαγών στο εσωτερικό της ΕΕ, στις γειτονικές χώρες της και σε ολόκληρο τον κόσμο.

1.2

Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στις τρέχουσες συζητήσεις με τον ΟΗΕ σχετικά με το αναπτυξιακό πρόγραμμα για την περίοδο μετά το 2015, προτείνοντας συγκεκριμένα μέτρα για την εφαρμογή του με βάση την αλληλεγγύη και συνεκτικές πολιτικές. Ως εκ τούτου, πρέπει να ληφθεί υπόψη τόσο η παρούσα όσο και παλαιότερες συναφείς γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (1).

1.3

Πρέπει να χρησιμοποιηθεί στην πράξη η πείρα στις μεταβατικές διαδικασίες που έχει αποθησαυριστεί εντός της ΕΕ και για αυτήν. Πρέπει η ΕΕ να προβεί σε καλύτερη συστηματοποίηση των επιτυχιών και των σφαλμάτων που σημειώθηκαν στις διαδικασίες μετάβασης, παρέχοντας στους αρμόδιους φορείς τα κατάλληλα υποστηρικτικά μέσα και δεδομένα. Θα διαμορφωθεί ένα σχέδιο δράσης για την αξιοποίηση της πείρας στις μεταβατικές διαδικασίες κατά τη διαδικασία προγραμματισμού. Το Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο μετάβασης, καθώς και άλλες προτάσεις από πρόσφατα έγγραφα της ΕΕ, απαιτείται να ενεργοποιηθούν χωρίς καθυστέρηση.

1.4

Πρέπει η εξωτερική πολιτική της ΕΕ να καταστεί ισχυρότερη, πιο συμμετοχική, ανοικτή, αποτελεσματική και συνεπής. Η πολιτική θα πρέπει να στοχεύει στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών (περιλαμβανομένης της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι ειρηνικώς) και του κράτους δικαίου και συγχρόνως να συμβάλλει στη δημιουργία ευνοϊκού και δημοκρατικού περιβάλλοντος το οποίο να επιτρέπει στα άτομα και στις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών να συμμετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής και στην παρακολούθηση της εφαρμογής της. Απαιτείται μια μακρόπνοη προσέγγιση.

1.5

Επίσης, πρέπει να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο η πολιτεία και η κοινωνία πολιτών της ΕΕ. Οι συμφωνίες εταιρικής σχέσης, τα προγράμματα στήριξης και οι επιχορηγήσεις δεν θα πρέπει να εγκρίνονται χωρίς να έχει προηγηθεί διάλογος με την κοινωνία πολιτών —και δη την οργανωμένη κοινωνία πολιτών— σύμφωνα με την αρχή της εταιρικής σχέσης της ΕΕ. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στον διάλογο με διάφορες κοινωνικές ομάδες των χωρών-εταίρων, περιλαμβανομένων των μειονοτήτων και των κατοίκων σε απομακρυσμένες περιοχές, καθώς και στη συμμετοχή αυτών.

1.6

Προς το παρόν, υπάρχουν πολλοί φορείς που θα μπορούσαν να προαγάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και οι οποίοι δεν δικαιούνται ενωσιακές ενισχύσεις εξαιτίας διοικητικών και άλλων κανόνων που συνιστούν αθέμιτες διακρίσεις. Απαιτούνται θετικές διακρίσεις (που δεν θα επιτρέπουν τις αθέμιτες παρεμβάσεις), καθώς και η συμμετοχή στα αναπτυξιακά έργα εταίρων με πρόσφατη πείρα σε διαδικασίες μετάβασης ώστε να κρίνονται σε ισότιμη βάση οι παράγοντες με προϋπηρεσία που λαμβάνει χαμηλότερη βαθμολογία στις τρέχουσες αξιολογήσεις. Πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στην ποιότητα των έργων και των αποτελεσμάτων.

1.7

Συν τοις άλλοις, πρέπει να δημιουργηθούν νέοι μηχανισμοί συνεργασίας και να διευρυνθούν οι ήδη υφιστάμενοι (βλ. παρακάτω σημεία 3.3.4. 3.3.6., 3.3.7. και 3.3.8. π.χ. παγκόσμια προγράμματα αδελφοποίησης, «Τεχνική βοήθεια και ανταλλαγή πληροφοριών», «Έρασμος+», νέα πλατφόρμα πραγματοποίησης ανταλλαγών κ.λπ.

1.8

Από τη στήριξη πρέπει να αποκλείονται οι φορείς που συνδέονται με απολυταρχικά καθεστώτα ή/και με μη δημοκρατικές πρακτικές (π.χ. «GoNGOs» (ΜΚΟ κυβερνητικής επιρροής), κίτρινα συνδικάτα κ.λπ.).

1.9

Γενικότερα, πρέπει να παρέχεται πλήρης στήριξη σε ευρέα διατομεακά στρώματα των κοινωνιών στις χώρες εταίρους.

1.10

Οι βιώσιμες αλλαγές, η οικονομική ανάπτυξη και η σταθερή αγορά, σε συνδυασμό με την αύξηση της ευημερίας και της απασχόλησης, μπορούν να επιτευχθούν με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο μέσω της χρηστής διακυβέρνησης και μιας δυναμικής προσέγγισης με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πείρα έχει δείξει ότι μια ισχυρή κοινωνία πολιτών, ιδίως όταν είναι οργανωμένη, αποτελεί το καλύτερο εχέγγυο για την επιτυχία.

2.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ευρεία θεώρηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Όπως επισημαίνει το Συμβούλιο της ΕΕ, σε αυτήν περιλαμβάνονται πτυχές όπως «η δημοκρατική διακυβέρνηση, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, η οικονομική και κοινωνική ευημερία, καθώς και η ειρήνη και η σταθερότητα» (2).

2.2

Η μετάβαση μπορεί να οριστεί εν συντομία ως σταθεροποίηση, ενίσχυση της δημοκρατίας, ανάπτυξη θεσμών και δυνατοτήτων, ανταλλαγή βέλτιστων μεθόδων και εδραίωση μεταρρυθμίσεων ώστε οι αλλαγές να είναι βιώσιμες. Βασίζεται στην αλληλεγγύη και στη δράση μεμονωμένων ατόμων, οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, κυβερνήσεων και άλλων παραγόντων.

2.3

Έχουν ήδη συμπεριληφθεί στο θεματολόγιο της ΕΟΚΕ διάφορες πτυχές της συνεργασίας με μεταβατικές κοινωνίες (3). Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης είναι να επεκταθεί πέραν των υφιστάμενων πηγών, αντανακλώντας τις ειδικές επιδιώξεις της Λιθουανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ και την κοινή ωφέλεια της ευρωπαϊκής κοινωνίας πολιτών (συμβολή, μεταξύ άλλων, τόσο στην προγραμματισμένη για τον Νοέμβριο του 2013 σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στο Βίλνιους, όσο και στις διαπραγματεύσεις για τις σφαιρικές και σε βάθος συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών / DCFTA ή στις «Ευρωπαϊκές Ημέρες Ανάπτυξης»).

2.4

Οι τελευταίες εξελίξεις στις χώρες-εταίρους της ΕΕ συνιστούν άλλον έναν λόγο για την επικαιροποίηση της υφιστάμενης πολιτικής. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τον προβληματισμό της σχετικά με τη βιωσιμότητα της προόδου σε ορισμένες εξ ανατολών γειτονικές χώρες, σε ορισμένες ευρωμεσογειακές και άλλες χώρες εταίρους της ΕΕ. Ορισμένες θετικές αλλαγές διαπιστώνονται στην περιοχή των δυτικών Βαλκανίων, με προεξάρχουσα την εισδοχή της Κροατίας στην ΕΕ.

3.1.1

Για τη δημιουργία βιώσιμων αλλαγών, οι διάφορες πολιτικές, τα προγράμματα και οι δραστηριότητες της ΕΕ που αφορούν τις ίδιες περιοχές ή τους ίδιους τομείς πολιτικής μπορούν —και πρέπει— να συντονίζονται καλύτερα ώστε να διαμορφώνονται συνέργειες και να διατηρείται η συνέπεια. Η ικανότητα εξωτερικής δράσης της ΕΕ εξακολουθεί να χρήζει περαιτέρω ανάπτυξης, έως ότου οι κοινές ευρωπαϊκές αξίες και στόχοι να μπορούν να υποστηρίζονται αποτελεσματικά σε πραγματικά ευρωπαϊκή κλίμακα (4).

3.1.2

Επίσης, η συνάφεια των αναπτυξιακών πολιτικών (ΣΑΠ) πρέπει να τύχει προσεκτικότερης παρακολούθησης. Η υποχρέωση της ΣΑΠ, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 208 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπως τροποποιήθηκε από τη Συνθήκη της Λισαβόνας), θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της χάραξης και της εφαρμογής πολιτικής σε όλους τους κανονισμούς που διέπουν τα μέσα άσκησης εξωτερικής δράσης και θα πρέπει, επομένως, είναι ρητώς εφαρμοστέα στο σύνολο των ενωσιακών πολιτικών, προγραμμάτων και δραστηριοτήτων. Πρέπει σε κάθε περίπτωση να συνεκτιμάται η συνέπεια των νέων ενωσιακών πρωτοβουλιών με τις υπόλοιπες. Όλα τα προγράμματα (περιλαμβανομένων της αξιολόγησης και των γραμμών προϋπολογισμού τους) θα πρέπει να αντανακλούν τις διεθνείς δεσμεύσεις και υποχρεώσεις της ΕΕ όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανάπτυξη (περιλαμβανομένης της κοινής συνεννόησης των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα) και να εστιάζονται στις πιο περιθωριοποιημένες και ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Είναι επίσης σημαντικό, κατά τη διαδικασία μετάβασης και ένταξης στην ΕΕ, να διερευνηθεί μήπως οι θετικές εξελίξεις σε έναν τομέα πολιτικής συνοδεύονται ενδεχομένως από αρνητικές εξελίξεις σε άλλους τομείς.

3.1.3

Απαιτείται η δημιουργία μιας εύχρηστης κοινής βάσης που να παρέχει επισκόπηση των σχετικών υφιστάμενων μέσων (επιχορηγήσεις, υποβολές προσφορών, προγράμματα κ.λπ.) με άμεση ή έμμεση εξωτερική επίδραση. Τη δε βάση αυτή θα διαχειρίζεται η ΕΕ ή τα κράτη μέλη της. Θα ήταν δε σκόπιμο να υπάρξουν ορισμένα κοινά σημεία ή συνεργασία με τη διαδικτυακή πύλη «Your Europe». Συν τοις άλλοις, πρέπει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή μικρότερων —και υπο-περιφερειακών)— οργανώσεων. Άλλες ομάδες που θα μπορούσαν να λάβουν μέρος στο εγχείρημα είναι θεσμικά όργανα κρατών μελών και μεταβατικών κοινωνιών. Η βάση αυτή θα πρέπει να υποστηρίζεται, για παράδειγμα, από ένα ενημερωτικό δελτίο ή ενημέρωση μέσω Twitter.

3.1.4

Στόχος της ΕΕ πρέπει να είναι αφ’ ενός μεν η συγκέντρωση, ο συντονισμός και η δημιουργία συνεργειών των δράσεων της ΕΕ και των κρατών μελών στις χώρες-εταίρους, αφ’ ετέρου δε η αποτροπή του υπέρμετρου ανταγωνισμού. Επίσης, θα μπορούσαν τα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο διαμοιρασμού των καθηκόντων στην ανάπτυξη μορφών κοινής εξωτερικής συνεργασίας (φορείς συντονισμού μετάβασης, μεταφραστικά κέντρα, κέντρα νομικής υποστήριξης, εκπαιδευτικά ιδρύματα κ.λπ.) τόσο στην επικράτειά τους όσο και σε αυτή των χωρών-εταίρων.

3.2.1

Οι μηχανισμοί εξωτερικής δράσης της ΕΕ πρέπει να αποκτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο διαφανή και συμμετοχικό χαρακτήρα με σκοπό τη συμμετοχή στην ανάπτυξη και στη συνεργασία. Προς το παρόν, πάντως, παρατηρούνται ελλείψεις. Πρέπει να αξιοποιηθεί η λειτουργία της αρχής της εταιρικής σχέσης εν είδει ενωτικού κρίκου π.χ. ως προϋπόθεση για τη διεκδίκηση επιχορηγήσεων.

3.2.2

Η εκ του σύνεγγυς και κατά προτίμηση διαρθρωμένη συμμετοχή των εκπροσώπων της κοινωνίας πολιτών και του πολιτικού κόσμου είναι αναγκαία συνθήκη για τη μακροχρόνια προσήλωση στον στόχο των μεταρρυθμίσεων (βλ. επίσης σημείο 1.5). Η ενεργός συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων τόσο από την ΕΕ όσο και από τις χώρες-εταίρους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον προγραμματισμό και την υλοποίηση όλων των αναπτυξιακών και συνεργατικών δράσεων. Οι υφιστάμενες εταιρικές σχέσεις πρέπει να ενισχυθούν και να προωθηθούν νέες.

3.2.3

Η ΕΟΚΕ δηλώνει έτοιμη να συμβάλει σε αυτό το εγχείρημα και οι ανά τον κόσμο εταίροι της —μαζί ενδεχομένως με τα ήδη υπάρχοντα τακτικά φόρουμ— αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη.

3.2.4

Η ΕΕ οφείλει να εντείνει τις προσπάθειές της για να αναπτύξει τις δυνατότητες των αρμόδιων φορέων τόσο από την ΕΕ όσο και από τους εταίρους. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί μέσω της οικονομικής ενίσχυσης, της ανταλλαγής εμπειριών, της επιμόρφωσης ή της κατάρτισης ή με άλλα μέσα και προγράμματα.

3.2.5

Πρέπει να διασφαλιστεί η παροχή ίσων ευκαιριών συμμετοχής διαφόρων κυβερνητικών και μη κυβερνητικών παραγόντων, τόσο στην ΕΕ όσο και σε χώρες-εταίρους. Πρέπει να εξαλειφθούν οι επίμονες άμεσες ή έμμεσες κάθε μορφής διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένων των υπερβολικά περιοριστικών απαιτήσεων όσον αφορά την επιλεξιμότητα, το μέγεθος των έργων και τα τεχνικά χαρακτηριστικά, καθώς και των διαφορών στην αμοιβή ή/και στη φορολόγηση εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι εργάζονται στα ίδια έργα. Πρέπει επίσης να απαλειφθούν οι όροι συγχρηματοδότησης (προβλήματα με την αποδοχή εισφορών σε είδος), να παύσει η άσκηση συντονισμένων πιέσεων σε εθνικό επίπεδο, η οποία προκαλεί στρεβλώσεις κ.λπ. (5) (βλ. σημείο 1.6 της γνωμοδότησης).

3.2.6

Πρέπει να αξιοποιηθούν περαιτέρω οι τεχνολογικές ευκαιρίες του 21ου αιώνα —μεταξύ των οποίων και η ηλεκτρονική διοίκηση— υπέρ του διαλόγου και της συμμετοχής στα κοινά. Προς τούτο, θα μπορούσε ίσως να σχεδιαστεί ίσως ένα ειδικό πρόγραμμα «Δημοκρατικής ενίσχυσης 2.0».

3.3.1

Το υφιστάμενο σύστημα χρηματοδότησης της ΕΕ ή που σχετίζεται με την ΕΕ και οι δυνατότητες στήριξης αποτελούν συχνά αντικείμενο κριτικής λόγω της περιττής περιπλοκότητάς τους. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα σχέδια που ανακοινώθηκαν για την απλούστευση και τον εξορθολογισμό των μέσων εξωτερικής χρηματοδότησης της ΕΕ, περιλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού μηχανισμού γειτονίας από το 2014 και μετά και τάσσεται υπέρ της προσπάθειας συγκέντρωσης κεφαλαίων.

3.3.2

Έμφαση στην ποιότητα. Τα κριτήρια της ειδικής γνώσης των διαδικασιών μετάβασης και της δυνατότητα κατανόησης και προσαρμογής στις ανάγκες της χώρας-εταίρου πρέπει να λαμβάνουν υψηλότερη βαθμολογία από το κριτήριο της πείρας στην υλοποίηση προηγούμενων ενωσιακών έργων.

3.3.3

Η δε ειδική ενωσιακή πείρα σε διαδικασίες μετάβασης πρέπει να χρησιμοποιείται καλύτερα κατά την εκπόνηση των εξωτερικών —μη εξαιρουμένων των αναπτυξιακών— πολιτικών της ΕΕ. (6) Πρέπει όλα τα επιτεύγματα και όλα τα διδάγματα να τροφοδοτούνται στο σύστημα και να αναλύονται λεπτομερώς. Τα συμπεράσματα πρέπει να χρησιμοποιούνται, να ενεργοποιούνται πλήρως και να ενσωματώνονται στον κύκλο προγραμματισμού. Απαιτείται μια απτή παρακολούθηση της εξέλιξης κάθε εγχειρήματος μέσω, μεταξύ άλλων, της αξιοποίησης της σχετικής γνώσης κατά τον σχεδιασμό επιχειρησιακών προγραμμάτων και την αξιολόγηση και κατανομή των επιχορηγήσεων έργων, τον καθορισμό του μεγέθους του έργου κ.λπ.

3.3.4

Πρέπει να ενεργοποιηθεί το Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο μετάβασης και να επεκταθεί, ακόμη και για λόγους προγραμματισμού, με την προσθήκη μιας βάσης δεδομένων ειδημόνων σε θέματα μεταβατικών διαδικασιών, οι οποίοι θα προέρχονται τόσο από κυβερνητικούς όσο και από μη κυβερνητικούς χώρους. Το εν λόγω εγχειρίδιο πρέπει να καταστεί εύχρηστο για όσους εταίρους αναζητούν ειδήμονες στο αντικείμενο αυτό και να προαχθεί ευρέως, ιδιαίτερα στις χώρες-εταίρους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΥΕΔ θα πρέπει να καταρτίσουν έναν κατάλογο σημείων προς έλεγχο για τις αντιπροσωπείες της ΕΕ σχετικά με τον τρόπο χρήσης του Εγχειριδίου κατά τον προγραμματισμό (μεταξύ άλλων, μπορεί να υποδειχθεί ως δεσμευτική πηγή πληροφοριών για τους ειδήμονες που συμμετέχουν στις δραστηριότητες της ΕΕ).

3.3.5

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προετοιμάσει ένα σχέδιο δράσης για τη βέλτιστη δυνατή εφαρμογή στον προγραμματισμό της πλούσιας πείρας που διαθέτει η ΕΕ στις μεταβατικές διαδικασίες. Αυτό θα μπορούσε να συντελέσει στη διασφάλιση της συστηματικής χρήσης της πείρας σε όσους τομείς κρίνεται ενδεδειγμένο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να διαθέσει επαρκείς διοικητικούς πόρους για την εφαρμογή του εν λόγω σχεδίου.

3.3.6

Λαμβανομένου υπόψη του σημαντικού αριθμού ήδη υφιστάμενων εργαλείων που σχετίζονται με την ανταλλαγή της πείρας στις μεταβατικές διαδικασίες, θα ήταν σκόπιμο να οργανώσει η Επιτροπή την οριζόντια διαχείρισή τους, ώστε να συγκεντρωθούν και να παρουσιάζονται σε ένα κοινό σημείο, π.χ. σε μια κεντρική πλατφόρμα ή δομή.

3.3.7

Κρίνεται σκόπιμο να εξεταστεί το ενδεχόμενο περαιτέρω επέκτασης των –προσανατολισμένων στη ζήτηση– μηχανισμών παροχής εμπειρογνωμοσύνης, όπως π.χ. οι SOCIEUX ή MIEUX. Οι μηχανισμοί αυτού του είδους αποτελούν εξαιρετικό μέσο ταχείας ανταπόκρισης στις ανάγκες των χωρών-εταίρων. Πρέπει να επεκταθεί σε παγκόσμια κλίμακα (ιδιαίτερα προς τις χώρες ΑΚΕ) ο γεωγραφικός χώρος των υφιστάμενων μηχανισμών που θα καλύπτουν τις ανάγκες στην ανταλλαγή εμπειριών και σε λοιπά προγράμματα (ιδίως η «Τεχνική βοήθεια και ανταλλαγή πληροφοριών», τα προγράμματα αδελφοποίησης και το «Έρασμος+»), χωρίς ωστόσο να περικοπούν τα προβλεφθέντα κονδύλια για τη χρηματοδότηση έργων στα κράτη μέλη.

3.3.8

Ενδεχομένως θα ήταν χρήσιμη μια έννοια «αδελφοποίησης» των ΜΚΟ ανά δύο ή ανά τρεις, με τη συμμετοχή τουλάχιστον ενός εταίρου από την ΕΕ των 15, ενός από την ΕΕ των 13 και μίας αναπτυσσόμενης ή ευρισκόμενης σε μεταβατικό στάδιο χώρας (7). Επιπλέον, πρέπει να υποστηριχθεί η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των εκπροσώπων του ιδιωτικού τομέα.

3.3.9

Πρέπει να καταστεί ευκολότερη η ανταλλαγή εμπειριών σε θέματα μετάβασης μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης.

3.3.10

Για να αξιοποιήσουν την πείρα τους στις διαδικασίες μετάβασης, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να εξασφαλίσουν επαρκή χρηματοδότηση και δημόσια στήριξη. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η μετάβαση και ο ρόλος μεμονωμένων ατόμων, της κοινωνίας πολιτών και του κράτους πρέπει να αποτελούν μία από τις πτυχές του «2015 - Ευρωπαϊκού Έτους για την Ανάπτυξη».

4.1.1

Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης στις κοινωνίες των χωρών-εταίρων. Η ενίσχυση της δημοκρατίας, η χρηστή διακυβέρνηση (περιλαμβανομένης της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι ειρηνικώς, της ελευθερίας του λόγου, της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης κ.λπ.) της αγωγής του πολίτη και της άτυπης και της ανεπίσημης μάθησης, της δικαιοσύνης και της κοινωνικής δικαιοσύνης σε όλες τις εκφάνσεις και σε όλα τα επίπεδα είναι στοιχεία απαραίτητα.

4.1.2

Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην αποδοτικότητα και στα αποτελέσματα της πολιτικής και των έργων. Αυτά πρέπει να συνοδεύονται από διοικητικά και επιχειρησιακά προγράμματα και μέτρα στήριξης για μεμονωμένα άτομα. Ωστόσο, η αποδοτικότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς καλύτερο συντονισμό στις χώρες-εταίρους. Προς τούτο, πρέπει να παρασχεθούν υποστήριξη και συμβουλές στον σχεδιασμό.

4.1.3

Η κατάργηση των διακρίσεων, η ίση μεταχείριση και η προορατική συμμετοχή των εταίρων της ΕΕ και κάθε μέλους των κοινωνιών τους (περιλαμβανομένων ομάδων όπως οι γυναίκες, οι μειονότητες κ.λπ.) είναι ζωτικής σημασίας ως γενική αρχή και προϋπόθεση για την αξιοπιστία της ΕΕ. Ασφαλώς, η διαφοροποίηση της πολιτικής ανάλογα με τις απαιτήσεις της κάθε χώρας-εταίρου είναι επιβεβλημένη και πρέπει να βελτιωθεί. Ταυτόχρονα, η ΕΕ δεν πρέπει να επιδεικνύει μεγαλύτερη επιείκεια σε «στρατηγικά σημαντικές» χώρες μόνον λόγω μιας περιορισμένης σειράς συμφερόντων που δεν σχετίζονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί έναν τομέα στον οποίο η ΕΕ πρέπει να συνεργαστεί με τους εταίρους της.

4.1.4

Οι εκπρόσωποι της ΕΕ πρέπει να ενεργούν τόσο ως συντονιστές/διαμεσολαβητές (αναλύοντας τις τοπικές ανάγκες και στηρίζοντας/προωθώντας τον διάλογο μεταξύ των τοπικών ενδιαφερόμενων φορέων) όσο και ως εμπειρογνώμονες (ανταλλάσσοντας τις εμπειρίες τους και μεταλαμπαδεύοντας στην ΕΕ διδάγματα που αντλήθηκαν από τη δράση τους στις μεταβατικές διαδικασίες).

4.1.5

Ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού στις χώρες-εταίρους πρέπει να λαμβάνουν ολοκληρωμένη στήριξη. Επί του παρόντος, τα κυβερνητικά θεσμικά όργανα, και σε ορισμένες περιπτώσεις οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών (περιλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων), η νεολαία και οι ερευνητές θεωρούνται ως οι βασικοί αποδέκτες της βοήθειας της ΕΕ. Οι βιώσιμες αλλαγές απαιτούν ολοκληρωμένη στήριξη και στενή συνεργασία με τους «πρέσβεις», τους «διαχειριστές/μηχανισμούς» ή τους εκπροσώπους των βιώσιμων αλλαγών από την κοινωνία πολιτών, τους ηγέτες και τα δίκτυά της, αλλά πρέπει επίσης να εκτείνονται και πέραν αυτών. Είναι αναγκαία η καθολική, ευρέως προσιτή και προβεβλημένη στήριξη των εταίρων και των κοινωνιών τους. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και στήριξη των γειτονικών χωρών δεν πρέπει να θεωρείται προνόμιο λίγων και εκλεκτών. Οι ορατές βελτιώσεις σε τομείς όπως η εκπαίδευση και οι επιστήμες (περιλαμβανομένων των μεταρρυθμίσεων στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, των δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε παιδιά κ.λπ. (8)), η οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, οι υποδομές και οι δημόσιες υπηρεσίες (περιλαμβανομένων των ΤΠΕ, της υγείας, των παιδότοπων κ.λπ.), οι ευκαιρίες αξιοπρεπούς εργασίας και ποιοτικής απασχόλησης, η ισότητα των φύλων, η στήριξη των κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτων ομάδων και των αυτοχθόνων πληθυσμών, τα κοινωνικά κινήματα και οι συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη επιχειρήσεων (περιλαμβανομένης της ενίσχυσης και της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων (9)), κ.λπ. αναμένεται να ενθαρρύνουν τις μεταρρυθμίσεις και τη μεγαλύτερη συναίνεση όσον αφορά τον φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό.

4.1.6

Ειδικότερα στα μη δημοκρατικά κράτη, η χρηματοδότηση που παρέχεται προς επίσημα θεσμικά όργανα —ή μέσω αυτών— ενδέχεται να μην δαπανάται για κοινωνικούς στόχους αλλά για τη στήριξη του καθεστώτος, ενώ στις πραγματικά δημοκρατικές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών δεν παρέχεται η δυνατότητα υποβολής αίτησης για στήριξη. Η εγκαθίδρυση του Ευρωπαϊκού Κληροδοτήματος για τη Δημοκρατία (EED) συνιστά αναμφίβολα ένα σημαντικό και πολυαναμενόμενο βήμα προόδου. Εντούτοις, από μόνο του, το συγκεκριμένο Κληροδότημα δεν μπορεί να αποτελέσει τη λύση σε αυτά τα διαδεδομένα προβλήματα. Μέρος της λύσης είναι η εκτενής χαρτογράφηση των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και άλλων δικαιούχων βοήθειας στην περιοχή (10). Επίσης, πρέπει να υποστηρίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό η τοπική κοινωνία των πολιτών ή οι ανεπίσημες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών και οι πρωτοβουλίες τους —πολλά κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν πείρα στην ευέλικτη χρηματοδότηση έργων. Ταυτόχρονα, το ποσοστό της ενίσχυσης που κατανέμεται μέσω της κοινωνίας πολιτών πρέπει να αυξηθεί, ιδιαιτέρως στα απολυταρχικά καθεστώτα.

4.1.7

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις μεταβατικές καταστάσεις στις χώρες της Νότιας και της Ανατολικής Μεσογείου, όπου η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών απειλούνται σοβαρά, καθώς και στην ανάγκη να εξασφαλιστεί ισχυρότερη υποστήριξη της ΕΕ προς την κοινωνία πολιτών και τις οργανώσεις των γυναικών.

4.1.8

Γενικά, η ΕΕ πρέπει να αναλύσει προσεκτικά τις διαφορές ως προς την ικανότητα απορρόφησης και τα ειδικά χαρακτηριστικά των χωρών-εταίρων και να προσαρμοστεί σε αυτά.

4.1.9

Η ΕΕ πρέπει να μεταδώσει την πείρα της σχετικά με τον τρόπο εξασφάλισης βιώσιμης εξωτερικής και εσωτερικής στήριξης για την ανάπτυξη, μεταξύ άλλων για την κοινωνία πολιτών, αφού ολοκληρωθούν τα πρώτα στάδια της μετάβασης και επιτευχθεί σχετική ευημερία.

4.2.1

Η χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη και η σταθερή αγορά, μαζί με την αναβάθμιση της ευημερίας, της απασχόλησης και την οικονομική φιλελευθεροποίηση, πρέπει να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην πρόοδο των μεταβατικών κοινωνιών (με γνώμονα και τον οικονομικό μετασχηματισμό στην μετά το 2015 προβληματική). Πρέπει να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ένα ασφαλές και φιλόξενο επενδυτικό περιβάλλον, το οποίο να προστατεύεται μέσω διεθνών συμφωνιών εντός του πολυμερούς πλαισίου που προσφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ).

4.2.2

Κλειδί για τη βιωσιμότητα της προόδου είναι το κράτος δικαίου και ένα ανεξάρτητο νομικό σύστημα που δεν θα μπορεί να υπονομεύεται από τη διαφθορά ή τυχόν απολυταρχικά καθεστώτα. Η ύπαρξη ανεξάρτητων οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, η πρόσβαση στην πληροφόρηση, η κοινωνική προστασία και οι ευκαιρίες για αξιοπρεπή απασχόληση, η επιστημονική και τεχνική συνεργασία, η ενεργειακή αποδοτικότητα ή ανεξαρτησία και η προστασία του περιβάλλοντος είναι επίσης παράγοντες ζωτικής σημασίας.

4.2.3

Πρέπει να βελτιωθούν οι συνθήκες διεξαγωγής του εμπορίου και να γίνεται χρήση —όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο— των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών που στόχο έχουν την υπέρβαση των συνόρων, την ενθάρρυνση της σταδιακής προσέγγισης με τους τεχνικούς κανόνες, αρχές και προδιαγραφές της ΕΕ και την εφαρμογή τους. Στόχος των εταίρων της ΕΕ πρέπει να είναι οι ισχυρές οικονομίες χωρίς αποκλεισμούς, οι οποίες μειώνουν σταθερά την εξάρτησή τους από την εξωτερική ενίσχυση, άλλος ένας τομέας στον οποίο η ανταλλαγή εμπειριών έχει ζωτική σημασία.

4.2.4

Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στον διάλογο με ανεξάρτητες επιχειρήσεις (καθώς και συνδικαλιστικές ενώσεις και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών) και στη στήριξη αυτών όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με απολυταρχικά καθεστώτα. Σε όλες τις περιπτώσεις, πρέπει οι ΜΜΕ να αποκτήσουν σημαντικότερο ρόλο ως φορείς βιωσιμότητας, δικαιοσύνης και ανάπτυξης στην οικονομία. Συμπληρωματικό ρόλο σε αυτά μπορούν να παίξουν τα συμβούλια ξένων επενδυτών και άλλοι εταίροι της κοινωνίας πολιτών.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ και άλλοι φορείς έχουν ήδη επισημάνει την ανάγκη στενής και αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ, του ΟΗΕ και άλλων διεθνών φορέων όσον αφορά το αναπτυξιακό πρόγραμμα για την περίοδο μετά το 2015.

4.3.2

Επίσης, η ΕΕ πρέπει να λάβει υπόψη άλλες πρόσφατες εξελίξεις, περιλαμβανομένης της θέσπισης της Σύμπραξης για την ανοικτή διακυβέρνηση (Open Government Partnership), μιας πρωτοβουλίας ιδιαίτερης σημασίας για την ΕΟΚΕ και η οποία διέπεται από την προαναφερθείσα αρχή της εταιρικής σχέσης. Πρέπει να σχεδιαστεί και να παρακολουθηθεί προσεκτικά η επίδραση τόσο της προβλεπόμενης Διατλαντικής εμπορικής και επενδυτικής εταιρικής σχέσης όσο και άλλων παρεμφερών συμφωνιών στην αναπτυξιακή συνεργασία και μετάβαση.

4.3.3

Επιπροσθέτως, πρέπει να αξιοποιηθούν και να στηριχθούν καλύτερα ο ρόλος και το δυναμικό των παγκόσμιων ιδιωτικών επιχειρήσεων και των ξένων επενδυτών που βασίζονται σε κοινές με την ΕΕ αξίες, ιδίως σε θέματα σεβασμού των θεμελιωδών οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

4.3.4

Πρέπει να προγραμματιστεί η εκπόνηση ολοκληρωμένης μελέτης που να διερευνά τις βέλτιστες πρακτικές των παγκόσμιων ιδρυμάτων και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, καθώς και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν σε χώρες οι οποίες βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο.

6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/11

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη συγκρότηση του Ευρωπαϊκού Σώματος Εθελοντών Ανθρωπιστικής Βοήθειας (ΕΣΕΑΒ) ή «EU Aid Volunteers», θεωρώντας ότι μπορεί να συμβάλει στην προώθηση της συμμετοχής των Ευρωπαίων πολιτών στον ανθρωπιστικό τομέα, ιδίως μέσω των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών όπως οι εξειδικευμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ).

1.2

Το ΕΣΕΑΒ πρέπει να λειτουργήσει ως μέσο ενθάρρυνσης της συμμετοχής εκείνων των κρατών μελών που έχουν μικρότερη παράδοση στο ανθρωπιστικό έργο. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει να εξεταστεί το ενδεχόμενο ανάληψης ειδικών δράσεων, που θα προωθούν τόσο τη συμμετοχή εθελοντών από αυτές τις χώρες όσο και την ανάπτυξη των κοινωνικών και ανθρωπιστικών οργανώσεών τους.

1.3

Για να ενισχυθεί η υποστήριξη των πολιτών στην ανθρωπιστική δράση και η αναγνώριση του ρόλου του εθελοντισμού, η ΕΟΚΕ συνιστά να εξεταστεί επίσης το ενδεχόμενο ανάληψης δράσεων διάδοσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με τα εν λόγω θέματα, οι οποίες θα απευθύνονται στον ευρύτερο πληθυσμό.

1.4

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται και υποστηρίζει τις δηλώσεις που περιέχονται στην «Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανθρωπιστική βοήθεια» όσον αφορά τους στόχους και τα μέσα της ανθρωπιστικής δράσης και επιθυμεί να εκφράσει την πεποίθησή της ότι η ανθρωπιστική βοήθεια πρέπει να περιλαμβάνει την προστασία των θυμάτων των ανθρωπιστικών κρίσεων, τη διαφύλαξη της αξιοπρέπειάς τους και τον σεβασμό των δικαιωμάτων τους.

1.5

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ευρεία αυτή έννοια της ανθρωπιστικής δράσης, πέραν της απλής παροχής βοήθειας, και υπενθυμίζει τη σημασία που έχει ο απαραίτητος σεβασμός των ανθρωπιστικών αρχών του ανθρωπισμού, της αμεροληψίας, της ουδετερότητας και της ανεξαρτησίας, καθώς και των κανόνων δικαίου που διέπουν την ανθρωπιστική δράση.

1.6

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπογραμμίσει τον ανιδιοτελή χαρακτήρα της εθελοντικής δράσης και τους κινδύνους σύγχυσής της με άλλου είδους δράσεις εργασιακού χαρακτήρα. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης όπως αυτή που διανύουμε, η πτυχή αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, τόσο στο εσωτερικό της Ένωσης όσο και στην εξωτερική της δράση.

1.7

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ύπαρξη διαφορετικών νομοθεσιών για τον εθελοντισμό στα επιμέρους κράτη μέλη μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην πρωτοβουλία «EU Aid Volunteers».

1.8

Η κινητοποίηση των εθελοντών θα πρέπει να γίνεται πάντα με βάση τις ανάγκες και μετά από ανάλυση και αξιολόγηση της κατάστασης και των αναγκών των πληθυσμών που πλήττονται από καταστροφές ή πολύπλευρες κρίσεις.

1.9

Η πρόταση κανονισμού (1) τονίζει την ανάγκη καθορισμού προτύπων για όλα τα στάδια της διαδικασίας συμμετοχής των εθελοντών. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανησυχία αυτή και θεωρεί ότι τα εν λόγω πρότυπα πρέπει να βασιστούν στις ορθές πρακτικές του ανθρωπιστικού τομέα και στις ήδη υφιστάμενες ποιοτικές πρωτοβουλίες.

1.10

Ο εθελοντισμός παρέχει τη συνεργασία του μέσω κοινωνικών οργανώσεων και, σε μικρότερο βαθμό, μέσω δημόσιων οργανισμών μη στρατιωτικού χαρακτήρα. Η ποιότητα αυτών των οργάνων είναι ιδιαίτερα σημαντική για την επιτυχία του έργου. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη ανάπτυξης μηχανισμών πιστοποίησης των οργανώσεων με βάση την πείρα και το κεκτημένο του ανθρωπιστικού τομέα. Τα κριτήρια της πιστοποίησης θα πρέπει να μπορούν επίσης να εφαρμοστούν —αν και προσαρμοσμένα— και στις οργανώσεις υποδοχής στις πληγείσες χώρες.

1.11

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να εκφράσει την πεποίθησή της ότι ο μηχανισμός πιστοποίησης θα πρέπει να βασιστεί σε όλες αυτές τις εμπειρίες και ότι στην εφαρμογή του θα πρέπει να συνεκτιμώνται τα σημαντικά κριτήρια της διαφάνειας, του ελεύθερου ανταγωνισμού, της ισότητας ευκαιριών και της υποχρέωσης λογοδοσίας. Η πρωτοβουλία θα πρέπει να επιτρέπει τη συμμετοχή ΜΚΟ από χώρες με μικρότερη παράδοση στον εν λόγω τομέα.

1.12

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να εκφράσει την πεποίθησή της ότι πέραν της τεχνικής επαγγελματικής κατάρτισης —που είναι προφανώς σημαντική— πρέπει να συμπεριληφθεί και να τονιστεί περισσότερο η κατάρτιση στις αξίες, στον σεβασμό των πληγέντων πληθυσμών, στη διαπολιτισμική διάσταση, στον σεβασμό, στις ψυχοκοινωνικές πτυχές της παροχής βοήθειας κλπ. —εν ολίγοις, σε πολλά ζητήματα που συνδιαμορφώνουν το ανθρωπιστικό έργο, πέραν της τεχνικής του διάστασης.

1.13

Όσον αφορά τη συμμετοχή επιχειρηματικών φορέων που διαθέτουν μεταξύ άλλων και εμπειρίες εταιρικού εθελοντισμού, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το θέμα αυτό πρέπει να μελετηθεί εις βάθος, προκειμένου να αξιοποιηθεί και ο ρόλος των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

2.1

Παρά το γεγονός ότι ο εθελοντισμός και η εθελοντική δράση αποτελούν μέρος του κοινοτικού κεκτημένου και ότι τα ευρωπαϊκά όργανα δρομολογούν σχέδια και προγράμματα στον τομέα αυτόν εδώ και δεκαετίες, η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνει μόνο μία συγκεκριμένη αναφορά στον εθελοντισμό, στο άρθρο 214 παράγραφος 5 του κεφαλαίου για την ανθρωπιστική βοήθεια. Στην παράγραφο αυτή, προτείνεται η συγκρότηση ενός Ευρωπαϊκού Σώματος Εθελοντών Ανθρωπιστικής Βοήθειας (ΕΣΕΑΒ), για να προωθηθεί, όπως αναφέρεται, η συμμετοχή των νέων της Ευρώπης στην ανθρωπιστική βοήθεια.

2.2

Πέραν της έκπληξης που προκάλεσε η προσθήκη αυτή για διάφορους λόγους, ήταν η μοναδική αναφορά στον εθελοντισμό που γίνεται στη Συνθήκη. Ο ανθρωπιστικός τομέας είναι ίσως ένας από τους πιο επαγγελματικούς τομείς της συνεργασίας. Δεν περιλαμβάνονται αναφορές στον εθελοντισμό σε άλλους τομείς όπου πράγματι υπήρχε ευρωπαϊκή πείρα, όπως στον τομέα της νεολαίας, της κοινωνικής πολιτικής κλπ. —γεγονός είναι ότι μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, τα κοινοτικά όργανα ασχολήθηκαν με την εφαρμογή της εν λόγω πρωτοβουλίας. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή δρομολόγησε διάφορες μελέτες σχετικά με τη σκοπιμότητα και τον δυνητικό αντίκτυπο της πρωτοβουλίας και τέθηκαν σε εφαρμογή διάφορα σχέδια πιλοτικού χαρακτήρα για να αντληθούν διδάγματα και να καθοριστεί ο συγκεκριμένος τρόπος εφαρμογής της (2). Μεταξύ των αλλαγών που εγκρίθηκαν συγκαταλέγονται η μετονομασία της σε πρωτοβουλία «EU Aid Volunteers» και η έναρξη της διαδικασίας συζητήσεων για την έγκριση κανονισμού που θα προσδιορίζει τον τρόπο υλοποίησής της.

2.3

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπενθυμίσει ότι ο εθελοντισμός αποτελούσε ανέκαθεν μέρος της δράσης πολλών ευρωπαϊκών κοινωνικών οργανώσεων· γι αυτό και η ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο των εργασιών της, απέδιδε πάντοτε προσοχή στην υποστήριξη και στην προώθησή του.

2.4

Παράλληλα, η ΕΟΚΕ διατύπωνε μέσω διαφόρων γνωμοδοτήσεων τις θέσεις της σχετικά με πτυχές της αναπτυξιακής συνεργασίας και της εξωτερικής δράσης της Ένωσης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε εκείνες τις πτυχές που συνδέονται με την αποστολή της όπως, μεταξύ άλλων, ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών και τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα.

2.5

Η ανθρωπιστική βοήθεια είναι μία από τις συνιστώσες της εξωτερικής δράσης της Ένωσης και ακριβώς ένας από τους τομείς όπου είναι εμφανέστερη η συμμετοχή και ο πρωταγωνιστικός ρόλος της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών. Πάνω από το 47 % της ανθρωπιστικής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διοχετεύεται μέσω των ΜΚΟ (3) και το ίδιο περίπου ισχύει και στα περισσότερα κράτη μέλη. Πρόκειται άλλωστε για μία από τις κοινοτικές πολιτικές που απολαύουν της μεγαλύτερης υποστήριξης των Ευρωπαίων πολιτών, όπως αντικατοπτρίζεται στα Ευρωβαρόμετρα (4).

2.6

Από το 1996, με την έγκριση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1257/96, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει μια στέρεα βάση για το ανθρωπιστικό της έργο, η οποία συμπληρώθηκε με την υιοθέτηση της «Ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανθρωπιστική βοήθεια», που υπεγράφη το 2007 από τα τρία θεσμικά όργανα (το Συμβούλιο, την Επιτροπή και το Κοινοβούλιο) και αποτελεί το γενικό πλαίσιο της πολιτικής στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας. Το κείμενο ορίζει το κοινό ιδεώδες, τους πολιτικούς στόχους και τις αρχές της ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ και παρουσιάζει ένα όραμα της ΕΕ που ανταποκρίνεται με ενιαία φωνή και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στις ανθρωπιστικές ανάγκες. Επίσης, ορίζει τον ρόλο των κρατών μελών και των κοινών οργάνων. Τέλος, το άρθρο 214 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) καθιερώνει την ανθρωπιστική βοήθεια ως ανεξάρτητη πολιτική.

2.7

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται και υποστηρίζει τη δήλωση της «Ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανθρωπιστική βοήθεια» ότι «στόχος της ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ είναι να παρέχεται μια βάσει αναγκών αντίδραση σε έκτακτες καταστάσεις, η οποία θα αποβλέπει στην διάσωση ζωών, στην πρόληψη και ανακούφιση των δεινών των ανθρώπων και στη διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας οσάκις παρίσταται ανάγκη και σε περίπτωση που οι κυβερνήσεις και οι τοπικοί φορείς δεν έχουν τις δυνάμεις, την ικανότητα ή τη βούληση για δράση. Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ περιλαμβάνει δράσεις συνδρομής, αρωγής και προστασίας για τη σωτηρία και τη διατήρηση ζωών κατά τη διάρκεια ανθρωπιστικών κρίσεων και αμέσως μετά, αλλά επίσης και δράσεις με σκοπό την εξασφάλιση ή τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη και της ελεύθερης ροής της βοήθειας. Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ παρέχεται για την αντιμετώπιση ανθρωπογενών κρίσεων (στις οποίες συγκαταλέγονται και πολυσύνθετες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης) και φυσικών καταστροφών, αναλόγως των αναγκών» (5). Η ΕΟΚΕ επικροτεί ιδιαιτέρως τις αναφορές στην προστασία των θυμάτων και στη διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, δεδομένου ότι οι ενέργειες αυτές υπερβαίνουν την έννοια της απλής παροχής βοήθειας.

2.8

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι, πέραν των ορισμών που παρέχονται από το ανθρωπιστικό διεθνές δίκαιο και ορίζουν τα δικαιώματα των θυμάτων ή από τις ίδιες τις ευρωπαϊκές νομικές πράξεις που αναφέρθηκαν ανωτέρω, για ορισμένες αναγνωρισμένες ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, «η ανθρωπιστική δράση είναι μια χειρονομία της κοινωνίας των πολιτών προς την κοινωνία των πολιτών, ανθρώπου προς άνθρωπο, για την προστασία της ζωής και την ανακούφιση από τον πόνο. Σε αντίθεση με άλλα είδη βοήθειας, δεν φιλοδοξεί να αλλάξει μια κοινωνία, αλλά να τη βοηθήσει να ξεπεράσει μια κρίσιμη περίοδο. Δεσμεύεται απέναντι στους ανθρώπους, όχι απέναντι στα κράτη». Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας είναι θεμελιώδης.

2.9

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επισημάνει ότι η έννοια της ανθρωπιστικής βοήθειας έχει εξελιχθεί τις τελευταίες δεκαετίες και περιλαμβάνει πτυχές πρόληψης και μείωσης του κινδύνου, παροχής βοήθειας, προστασίας και αποκατάστασης μετά από καταστροφές ή πολέμους. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την «Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανθρωπιστική βοήθεια», άνοιξε τον δρόμο σε αυτό το θέμα. Παράλληλα, η ανθρωπιστική βοήθεια δεν επικεντρώνεται μόνο στην ικανοποίηση των αναγκών, αλλά ενσωματώνει και στοιχεία που απορρέουν από τη λεγόμενη «βάσει δικαιωμάτων προσέγγιση» και από την επιδίωξη αποκατάστασης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η ΕΟΚΕ μπορεί να συνεισφέρει μοναδικά στοιχεία σε αυτήν την έννοια της προσέγγισης που βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα.

2.10

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπογραμμίσει επίσης ότι η «Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανθρωπιστική βοήθεια» ή η πρωτοβουλία «EU Aid Volunteers» μπορούν να συμβάλουν στην παρότρυνση ορισμένων κρατών μελών που έχουν μικρότερη παράδοση, αλλά μεγάλες δυνατότητες να μετάσχουν στην ανθρωπιστική δράση, προκειμένου να προσφέρουν νέα οράματα, δυναμισμό και εθελοντές. Αυτή πρέπει να είναι μία από τις συνεισφορές της πρωτοβουλίας «EU Aid Volunteers»: η προώθηση της εθελοντικής ανθρωπιστικής δράσης πολιτών από ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

2.11

Η ΕΟΚΕ επικροτεί, επομένως, την πρωτοβουλία «EU Aid Volunteers» και επιθυμεί να συμβάλει με τις προτάσεις της στη διαδικασία κατάρτισης κανονισμού σχετικά με την εν λόγω πρωτοβουλία, εστιάζοντας πρωτίστως σε εκείνες τις πτυχές που εμπίπτουν περισσότερο στην αποστολή και την πείρα της ως κοινοτικού οργανισμού διαβούλευσης με την ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών.

3.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τους ορισμούς του εθελοντισμού όπως παρέχονται στην πρόταση κανονισμού και έχουν συμπεριληφθεί σε άλλες γνωμοδοτήσεις. Επιθυμεί να υπογραμμίσει τον ανιδιοτελή χαρακτήρα της εθελοντικής δράσης και τους κινδύνους σύγχυσής της με άλλου είδους δράσεις εργασιακού χαρακτήρα. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης όπως αυτή που διανύουμε, η πτυχή αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, τόσο στο εσωτερικό της Ένωσης όσο και στην εξωτερική της δράση. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι σε ορισμένες περιπτώσεις θα πρέπει να αξιολογείται ο δυνητικός οικονομικός αντίκτυπος του ευρωπαϊκού εθελοντισμού στις χώρες προορισμού.

3.2

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπενθυμίσει το θέμα της αναγκαίας συνεκτικότητας των νομοθεσιών για τον εθελοντισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, προπαντός, για τη διεθνή δράση των εθελοντών. Τονίζει ότι η ύπαρξη διαφορετικών νομοθετικών πλαισίων για τον εθελοντισμό στα επιμέρους κράτη μέλη μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην πρωτοβουλία «EU Aid Volunteers» (6).

3.3

Παράλληλα, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι μια πρωτοβουλία όπως αυτή πρέπει να χρησιμεύσει για να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη με μικρότερη παράδοση στον συγκεκριμένο τομέα να συμμετάσχουν σε δράσεις εθελοντισμού και ανθρωπιστικής βοήθειας. Η πρωτοβουλία θα πρέπει να διασφαλίσει τη δυνατότητα συμμετοχής των οργανώσεων από αυτές τις χώρες και να ενθαρρύνει τη δραστηριοποίηση εθελοντών από ολόκληρη την Ένωση με βάση τις αρχές της ισότητας των ευκαιριών. Η ΕΟΚΕ προτείνει να αναληφθούν ειδικές δράσεις για την προώθηση της συμμετοχής τόσο των οργανώσεων όσο και των εθελοντών από τα κράτη μέλη που είχαν μέχρι σήμερα μικρότερη συμμετοχή σε ανθρωπιστικά έργα.

3.4

Παρόλο που αρχικά η πρόταση της ΣΛΕΕ περιόριζε το εθελοντικό έργο στα ζητήματα ανθρωπιστικής βοήθειας, στην πράξη μεγάλο μέρος των πιλοτικών σχεδίων που χρηματοδοτήθηκαν και μεγάλο μέρος των καθηκόντων που ανατέθηκαν στους εθελοντές αφορούσε περισσότερο ζητήματα αναπτυξιακής συνεργασίας, μείωσης των κινδύνων καταστροφών, αποκατάστασης και ανοικοδόμησης, μετριασμού, ανθεκτικότητας κλπ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί λογική την προσαρμογή αυτή και προτείνει να μελετηθεί πώς μπορεί να εξελιχθεί στο μέλλον η εθελοντική δράση στο πλαίσιο της κοινοτικής αναπτυξιακής συνεργασίας.

3.5

Το εθελοντικό έργο στην ευρωπαϊκή ανθρωπιστική βοήθεια και, γενικότερα, στις δράσεις αναπτυξιακής συνεργασίας πρέπει να συνάδει με τις υπόλοιπες δράσεις των κοινοτικών οργάνων, να τις συμπληρώνει και να ενσωματώνεται σε αυτές. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο εθελοντισμός μπορεί να είναι χρήσιμος για άλλους τομείς της διεθνούς αναπτυξιακής συνεργασίας, αλλά η συμμετοχή του πρέπει να βασίζεται στα κριτήρια της σύνεσης και της προφύλαξης («μη βλάπτειν»), που θα περιορίζουν τα πλαίσια στα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν εθελοντές.

3.6

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που περιορίζει τη δυνατότητα συμμετοχής των εθελοντών μόνο σε πλαίσια σύγκρουσης, απειλών για την ασφάλεια ή πολυσύνθετων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Πρέπει να προέχει η ασφάλεια των αποδεκτών, των εθελοντών και γενικά του προσωπικού, ιδίως στις καταστάσεις στις οποίες αναπτύσσεται ανθρωπιστική δράση.

3.7

Ως προς το θέμα αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει να οριστούν οι τύποι των έργων που ενδείκνυνται περισσότερο για εθελοντική δράση ή, τουλάχιστον, να καθοριστούν πιο αυστηρά οι τύποι δράσεων στις οποίες δεν θα πρέπει να συμμετέχουν εθελοντές της πρωτοβουλίας. Η ανθρωπιστική δράση είναι πολύ ευρεία και πολύμορφη και πρέπει να αναζητηθούν στο εσωτερικό της εκείνα τα πλαίσια για τα οποία ενδείκνυται περισσότερο το ανθρωπιστικό έργο.

3.8

Επίσης, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι αντικαταστάθηκε η προσέγγιση του εθελοντισμού που απέρρεε από τη Συνθήκη και αφορούσε μόνο τους νέους με μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση, που καλύπτει τους διάφορους τύπους εθελοντισμού, τις απαιτούμενες δεξιότητες, τις διακριτικές του αξίες κλπ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την επίτευξη της κατάλληλης ισόρροπης εκπροσώπησης των δύο φύλων στο σχέδιο.

4.1

Τα κοινοτικά όργανα έχουν προτείνει μια συνετή προσέγγιση για την πρακτική εφαρμογή της πρωτοβουλίας «EU Aid Volunteers». Η αξιολόγηση των πολιτικών σχεδίων και πρωτοβουλιών που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα θα πρέπει να συμβάλει σημαντικά στην αντιμετώπιση και υπέρβαση ορισμένων από τις προκλήσεις του μέλλοντος. Τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων θα πρέπει να κοινοποιηθούν σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και να συζητηθούν μαζί τους τα αποκομισθέντα διδάγματα.

4.2

Η κινητοποίηση των εθελοντών θα πρέπει να γίνεται πάντα με βάση τις ανάγκες και τα αιτήματα και κατόπιν ανάλυσης και αξιολόγησης της κατάστασης και των αναγκών των πληθυσμών που πλήττονται από τις καταστροφές ή τις πολυσύνθετες κρίσεις. Η σύνδεση με τους μηχανισμούς συντονισμού, τόσο σε ευρωπαϊκή κλίμακα [ομάδα εργασίας του Συμβουλίου για την ανθρωπιστική και επισιτιστική βοήθεια (Cohafa), μηχανισμοί της ΓΔ ECHO κλπ.] όσο και σε διεθνή κλίμακα μέσω του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA), έχει θεμελιώδη σημασία.

4.3

Επίσης, θα πρέπει να θεσπιστούν σαφείς μηχανισμοί με τα εξειδικευμένα δίκτυα του ανθρωπιστικού τομέα (προς το παρόν) όπως, μεταξύ άλλων, η Διεθνής Ομοσπονδία Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου, οι VOICE (εθελοντικές οργανώσεις για τη συνεργασία σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης) ή το Διεθνές Συμβούλιο των Εθελοντικών Οργανώσεων (ICVA).

4.4

Η πρόταση κανονισμού τονίζει την ανάγκη καθορισμού προτύπων για όλα τα στάδια της κινητοποίησης εθελοντών σε τρίτες χώρες. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανησυχία αυτή και θεωρεί ότι τα εν λόγω πρότυπα πρέπει να βασιστούν στις ορθές πρακτικές του ανθρωπιστικού τομέα και στις ήδη υφιστάμενες ποιοτικές πρωτοβουλίες (7).

4.5

Στο πλαίσιο των προτύπων αυτών, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στα ζητήματα της ασφάλειας και της διασφάλισης επαρκών προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της δραστηριότητας των εθελοντών και την προσφορά της προστιθέμενης αξίας τους στα ανθρωπιστικά έργα.

4.6

Ο εθελοντισμός παρέχει τη συνεργασία του μέσω κοινωνικών οργανώσεων και, σε μικρότερο βαθμό, μέσω δημόσιων οργανισμών μη στρατιωτικού χαρακτήρα. Η ποιότητα αυτών των οργάνων είναι ιδιαίτερα σημαντική για την επιτυχία των δραστηριοτήτων. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη ανάπτυξης μηχανισμών πιστοποίησης των οργανώσεων με βάση την πείρα και το κεκτημένο του ανθρωπιστικού τομέα. Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ προτείνει την ανάλυση και αξιολόγηση της πείρας που έχει αποκτήσει η ΓΔ ECHO από τις συμφωνίες-πλαίσια σύνδεσης με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και τους οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών (8).

4.7

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να εκφράσει την πεποίθησή της ότι ο μηχανισμός πιστοποίησης θα πρέπει να βασιστεί σε όλες αυτές τις εμπειρίες και ότι στην εφαρμογή του θα πρέπει να συνεκτιμώνται τα σημαντικά κριτήρια της διαφάνειας, του ελεύθερου ανταγωνισμού, της ισότητας ευκαιριών και της υποχρέωσης λογοδοσίας. Η πρωτοβουλία πρέπει να παροτρύνει τις ΜΚΟ χωρών που έχουν μικρότερη παράδοση στον εν λόγω τομέα να συμμετάσχουν σε αυτή. Για τον σκοπό αυτόν, η ΕΟΚΕ προτείνει να σχεδιαστούν ειδικές δράσεις για τη διάδοση της πρωτοβουλίας «EU Aid Volunteers» και της ανθρωπιστικής δράσης γενικότερα στα εν λόγω κράτη μέλη.

4.8

Τα κριτήρια της πιστοποίησης θα πρέπει να μπορούν επίσης να εφαρμοστούν —αν και προσαρμοσμένα— και στις οργανώσεις υποδοχής στις πληγείσες χώρες. Οι δράσεις για την ενίσχυση των ικανοτήτων των οργανώσεων υποδοχής πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα και να λαμβάνουν τεχνική, υλικοτεχνική και οικονομική υποστήριξη. Η πρωτοβουλία μπορεί να αποτελέσει μέσο στήριξης των εταίρων του Νότου και να συμβάλει στην ενίσχυση των κοινωνιών υποδοχής. Η ΕΟΚΕ έδειχνε ανέκαθεν ιδιαίτερη ευαισθησία για αυτό το θέμα και έχει εγκρίνει διάφορες σχετικές γνωμοδοτήσεις (9).

4.9

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον μη στρατιωτικό χαρακτήρα που πρέπει να έχουν οι οργανισμοί που αποστέλλουν και υποδέχονται τους εθελοντές, προκειμένου να διασφαλίζεται η τήρηση των ανθρωπιστικών αρχών και αξιών και η αποδοχή τους από τις πληγείσες κοινότητες.

4.10

Σε σχέση με τη συμμετοχή επιχειρηματικών φορέων που διαθέτουν μεταξύ άλλων και εμπειρίες εταιρικού εθελοντισμού, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το θέμα αυτό πρέπει να μελετηθεί εις βάθος, προκειμένου να προταθούν συγκεκριμένοι μηχανισμοί για αυτή τη συμμετοχή. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να ενισχυθεί επίσης ο ρόλος των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και όχι μόνο –όπως έχει συμβεί μερικές φορές– των μεγάλων εταιρειών που διαθέτουν τμήματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης ή κάτι ανάλογο.

4.11

Η κατάρτιση των υποψηφίων που θα συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία «Aid Volunteers» είναι σημαντική για να διασφαλίζεται η ομαλή διεξαγωγή των δράσεων. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να εκφράσει την πεποίθησή της ότι πέραν της τεχνικής επαγγελματικής κατάρτισης —που είναι προφανώς σημαντική— πρέπει να συμπεριληφθεί και να τονιστεί περισσότερο η κατάρτιση στις αξίες, στον σεβασμό των πληγέντων πληθυσμών, στη διαπολιτισμική διάσταση, στον σεβασμό, στις ψυχοκοινωνικές πτυχές της παροχής βοήθειας κλπ. —εν ολίγοις, σε πολλά ζητήματα που συνδιαμορφώνουν το ανθρωπιστικό έργο, πέραν της τεχνικής του διάστασης. Αν υπάρχει κάτι που διαφοροποιεί την ανθρωπιστική δράση, είναι ακριβώς αυτή η έμφαση στις αρχές και τις αξίες, η οποία πρέπει να έχει καίρια σημασία κατά την κατάρτιση των εθελοντών.

4.12

Γι αυτό, απαιτείται συνεργασία, τόσο με τους φορείς των κρατών μελών που έχουν ήδη εμπειρία στον τομέα όσο και με τα δίκτυα κατάρτισης σε ευρωπαϊκή κλίμακα, όχι μόνο τα πανεπιστημιακά, αλλά και εκείνα που έχουν δημιουργηθεί από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αξιολόγηση των δράσεων κατάρτισης που έχουν συμπεριληφθεί στα ήδη υπάρχοντα πιλοτικά σχέδια. Η ΕΟΚΕ προτρέπει να συγκεντρωθούν, το συντομότερο δυνατόν, οι ορθές πρακτικές για αυτό το θέμα, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως σημεία αναφοράς (benchmarks) για μελλοντικές προτάσεις.

4.13

Η πρόταση κανονισμού προβλέπει τη δημιουργία βάσης δεδομένων, στην οποία θα μπορούν να συμπεριληφθούν οι δυνητικοί εθελοντές, οι οποίοι στη συνέχεια θα κινητοποιούνται μέσω των διαπιστευμένων οργανώσεων ή, ενδεχομένως, των υπηρεσιών της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι η συμμετοχή ενός εθελοντή σε μια οργάνωση δεν εξαρτάται μόνο από τις τεχνικές απαιτήσεις, αλλά και από την ευρύτερη αποδοχή, μεταξύ άλλων, των κοινών αξιών, των εντολών και της αποστολής του οργανισμού. Επομένως, όποια και αν είναι η τελική μορφή της βάσης δεδομένων με τους εθελοντές που θα συγκροτήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΟΚΕ εκφράζει την πεποίθησή της ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη αυτό το ζήτημα.

4.14

Η δρομολόγηση της πρωτοβουλίας «EU Aid Volunteers» αποτελεί ευκαιρία για διεύρυνση των δράσεων ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης των Ευρωπαίων πολιτών σε σχέση με την αλληλεγγύη, την ανάγκη διατήρησης ροών βοήθειας ακόμη και σε περιόδους κρίσης και την προώθηση των πανανθρώπινων αξιών. Πέραν της απλής «ορατότητας» των δράσεων, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει, όπως και σε άλλες γνωμοδοτήσεις της, την ανάγκη σύσφιξης των δεσμών με τους πολίτες. Και για τον σκοπό αυτό, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, πολλές εκ των οποίων εκπροσωπούνται στην ΕΟΚΕ, διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επικέντρωση αυτών των δράσεων δημόσιας διάδοσης σε εκείνα τα κράτη μέλη που είχαν μέχρι σήμερα μικρότερη παράδοση στον ανθρωπιστικό τομέα.

6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/16

1.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, την τελευταία δεκαετία, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικότατα βήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) σε θέματα εξίσωσης των δικαιωμάτων, ελευθεριών και εγγυήσεων που συνδέονται με το καθεστώς της ευρωπαϊκής ιθαγένειας και έχει ενισχυθεί το κριτήριο της διαμονής έναντι της ιθαγένειας ενός κράτους μέλους. Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια εξελίσσεται σε καθεστώς ιθαγένειας βάσει διαμονής και συνδέεται με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και με τις αξίες και αρχές της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

1.2

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι έχει φτάσει η στιγμή να διενεργηθεί μια αξιολόγηση και να εξεταστεί ποια ζητήματα δεν έχουν ακόμη πλήρως διευθετηθεί και ποιοι φραγμοί εμποδίζουν ακόμη την επίτευξη μιας ευρωπαϊκής ιθαγένειας με λιγότερους αποκλεισμούς, πιο συμμετοχικής και «αστικής» (δηλ. με έμφαση στην έννοια του πολίτη), η οποία να προσφέρει δυνατότητα ένταξης σε όλους τους μόνιμους κατοίκους.

1.3

Στον 21ο αιώνα, ως Ευρωπαίοι, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε μια μεγάλη πρόκληση: να διευρύνουμε τις βάσεις των δημοκρατιών μας, εντάσσοντας νέους πολίτες με ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Αυτό προϋποθέτει ότι το δικαίωμα στην ιθαγένεια κράτους μέλους και στην ευρωπαϊκή ιθαγένεια θα είναι ανοιχτό σε όλα τα προερχόμενα από μετανάστευση άτομα, τα οποία προσδίδουν μεγάλη εθνική, εθνοτική, θρησκευτική και πολιτισμική ποικιλία. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες είναι ελεύθερες και ανοιχτές κοινωνίες και πρέπει να στηρίζονται στην ένταξη όλων των πολιτών, ανεξάρτητα από την καταγωγή και τις αναφορές τους.

1.4

Η ΕΟΚΕ προτείνει την έναρξη προβληματισμού με θέμα κατά πόσον οι ισχύουσες ρυθμιστικές και πολιτικές βάσεις στις οποίες εδράζεται η ευρωπαϊκή πολιτική περί μετανάστευσης, ιθαγένειας και ένταξης είναι επαρκείς για τις σημερινές ευρωπαϊκές κοινωνίες, που χαρακτηρίζονται από ολοένα μεγαλύτερο πλουραλισμό και μεγάλη πολυμορφία.

1.5

Η οικονομική κρίση εκτόπισε από την πολιτική ατζέντα την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, την ένταξη και την καταπολέμηση των διακρίσεων. Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι κινδυνεύουν να αυξηθούν η μισαλλοδοξία, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία έναντι των μεταναστών και των μειονοτήτων. Οι πολιτικοί ιθύνοντες, οι κοινωνικοί ηγέτες και τα μέσα επικοινωνίας πρέπει να ενεργούν με ύψιστη συναίσθηση ευθύνης και να υιοθετήσουν μια παιδαγωγική προσέγγιση σε θέματα πολιτικά και κοινωνικά, ώστε να προλαμβάνονται τέτοιου είδους συμπεριφορές· τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να ενεργούν με αποφασιστικότητα για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

1.6

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να απευθύνει ένα σαφές μήνυμα σε όσους, με βάση έναν εθνικισμό στηριζόμενο σε αποκλεισμούς, ορίζουν την εθνική ταυτότητα και την ευρωπαϊκή ταυτότητα με τρόπο που αποκλείει από τα δικαιώματα του πολίτη εκατομμύρια άτομα, τα οποία υπόκεινται σε αδύναμο νομικό καθεστώς, λόγω της εθνικής τους προέλευσης. Πρέπει να βελτιωθεί η ποιότητα της δημοκρατίας στην Ευρώπη, χάρη στη διεύρυνση της πρόσβασης στην ιθαγένεια των κρατών μελών και στην ευρωπαϊκή ιθαγένεια.

1.7

Δεδομένου ότι πολλά κράτη μέλη διαθέτουν περιοριστική νομοθεσία όσον αφορά την πρόσβαση στην ιθαγένεια, η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να υιοθετήσουν πιο ευέλικτες νομοθεσίες και διαδικασίες, ώστε οι υπήκοοι τρίτων χωρών με καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος (1) να μπορούν να αποκτήσουν την ιθαγένεια.

1.8

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να συνάψουν συμβάσεις με τις χώρες προέλευσης των μεταναστών προκειμένου οι τελευταίοι να δύνανται να διαθέτουν διπλή ιθαγένεια.

1.9

Τα κράτη μέλη πρέπει να υπογράψουν και να κυρώσουν την Ευρωπαϊκή σύμβαση για την Ιθαγένεια του 1997 και τη Σύμβαση για τη συμμετοχή των αλλοδαπών στη δημόσια ζωή σε τοπικό επίπεδο του 1992 και να σεβαστούν τις αρχές της αναλογικότητας, της πραγματικής δικαστικής προστασίας και της μη διακριτικής μεταχείρισης στις πολιτικές απόκτησης και ανάκλησης της ιθαγένειας.

1.10

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τους φραγμούς που διάφορα κράτη μέλη διατηρούν όσον αφορά τα πολιτικά δικαιώματα του εκλέγειν, του συνεταιρίζεσθαι και της πολιτικής συμμετοχής και συνιστά την τροποποίηση της νομοθεσίας τους προκειμένου οι υπήκοοι τρίτων χωρών που διαμένουν μόνιμα να διαθέτουν πολιτικά δικαιώματα.

1.11

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν ανοίξει νέα διαδικασία αναθεώρησης της Συνθήκης ΣΛΕΕ στο μέλλον, να τροποποιήσει το άρθρο 20 ώστε να είναι επίσης πολίτες της Ένωσης τα άτομα που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών, αλλά διαμένουν μόνιμα στην ΕΕ και διαθέτουν καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος.

1.12

Κριτήριο για την απόκτηση της ιθαγένειας της Ένωσης θα πρέπει να είναι η μόνιμη διαμονή. Όπως ανέφερε η ΕΟΚΕ σε παλαιότερη γνωμοδότηση (2), η διαμονή συνιστά ήδη, στο ευρωπαϊκό δίκαιο, κριτήριο για την αναγνώριση διαφόρων οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών στους υπηκόους τρίτων χωρών. Πολλά από τα δικαιώματα αυτά είναι αντίστοιχα με των πολιτών της Ένωσης. Προς το παρόν, όμως, εξαιρούνται ορισμένα πολιτικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα ψήφου. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επαναλάβει ότι «η νόμιμη μόνιμη διαμονή θα πρέπει να αποτελεί επίσης διαδικασία πρόσβασης στην ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (3).

1.13

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ έχει δεσμευτικό χαρακτήρα και δημιουργεί νέο πλαίσιο για τις ευρωπαϊκές πολιτικές μετανάστευσης, ένταξης και ιθαγένειας. Η Επιτροπή πρέπει να αναλύσει τον τρόπο με τον οποίο ο Χάρτης επηρεάζει το καθεστώς και τα δικαιώματα των υπηκόων τρίτων χωρών, προκειμένου να υλοποιηθούν νέες πρωτοβουλίες προσαρμογής της μεταναστευτικής νομοθεσίας στις εγγυήσεις του Χάρτη.

1.14

Ο Χάρτης θέτει τις γενικές βάσεις για μια νέα έννοια αστικής ιθαγένειας (ενός ενιαίου συνόλου βασικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων) για τους υπηκόους τρίτων χωρών. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως η ανάπτυξη αυτής της αστικής ιθαγένειας πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα του νέου πολιτικού προγράμματος που θα διαδεχθεί το Πρόγραμμα της Στοκχόλμης το 2014.

1.15

Η ΕΕ πρέπει να υιοθετήσει Μεταναστευτικό κώδικα που θα δώσει μεγαλύτερη διαφάνεια και νομική ασφάλεια στα δικαιώματα και τις ελευθερίες των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν στην ΕΕ. Η EOKE φρονεί πως η ευρωπαϊκή νομοθεσία περί μετανάστευσης οφείλει να εγγυάται την ισότητα μεταχείρισης και την απαγόρευση των διακρίσεων.

1.16

Η Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει τα προβλήματα που παραμένουν στην πράξη στα κράτη μέλη όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των υπηκόων τρίτων χωρών, ιδίως ως προς τα κοινωνικά δικαιώματα, την κινητικότητα και την πρόσβαση σε πραγματική δικαστική προστασία.

1.17

Η Επιτροπή πρέπει να ερευνήσει τους φραγμούς που διατηρούν ορισμένα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή του Καθεστώτος μακροχρόνιας διαμονής, και της Μπλε κάρτας (4) και να ολοκληρώσουν αποτελεσματικά τις διαδικασίες προσφυγής ενάντια στα κράτη μέλη που δε συμμορφώνονται με τις κοινοτικές διατάξεις.

1.18

Στο πλαίσιο της Ατζέντας για την ένταξη, η Επιτροπή πρέπει να πραγματοποιήσει αξιολόγηση των διαδικασιών και των εμποδίων των κρατών μελών όσον αφορά την απόκτηση και την απώλεια της ιθαγένειας και τον αντίκτυπό τους στην ιθαγένεια της Ένωσης.

1.19

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει έκθεση για την πρόοδο των συζητήσεων στην ΕΕ σχετικά με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των δικαιωμάτων των διακινούμενων εργαζομένων και των οικογενειών τους (5). Η Επιτροπή πρέπει να προετοιμάσει τους όρους της κύρωσής τους.

2.1

Το έτος 2013 ανακηρύχτηκε «Ευρωπαϊκό Έτος των Πολιτών». Η ιθαγένεια της Ένωσης είναι ένα από τα αποτελεσματικότερα μέσα για τη δημιουργία κοινής ταυτότητας όλων των Ευρωπαίων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί άκρως επίκαιρη την πολιτική φιλοσοφία που συναντάται ήδη στις απαρχές της ΕΕ, όταν ο Jean Monnet έλεγε «Δεν συνασπίζουμε κράτη, ενώνουμε λαούς».

2.2

Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια δεν είναι μια κενή έννοια· αντιπροσωπεύει συγκεκριμένο νομικό και πολιτικό καθεστώς, που συνίσταται σε δικαιώματα και ελευθερίες. Η δημοκρατία, η ελευθερία, το κράτος δικαίου, η ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα συνιστούν τις θεμελιώδεις αξίες της Ένωσης, σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ).

2.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, σε δύσκολους καιρούς όπως οι σημερινοί, με τη σοβαρή οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση που μαστίζει την Ευρώπη, απαιτούνται καινοτόμες στρατηγικές για την προώθηση μιας ιθαγένειας πιο ανοιχτής, χωρίς αποκλεισμούς και την τόνωση της εμπιστοσύνης όλων των ατόμων που κατοικούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

2.4

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη δεύτερη έκθεση για την ευρωπαϊκή ιθαγένεια, υπό τον τίτλο Πολίτες της Ένωσης: τα δικαιώματά σας, το μέλλον σας, όπου μελετώνται ορισμένα υφιστάμενα προβλήματα και φραγμοί. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έκθεση της Επιτροπής, επισημαίνει όμως την απουσία πολιτικής δράσης για τους υπηκόους τρίτων χωρών που διαθέτουν ανάλογα ευρωπαϊκά δικαιώματα και ελευθερίες, όχι όμως την πλήρη ιθαγένεια.

2.5

Η ΕΟΚΕ θέτει σε εφαρμογή πολυάριθμες πρωτοβουλίες για την προώθηση ενεργότερης ευρωπαϊκής ιθαγένειας, εφιστά ωστόσο την προσοχή στη σοβαρότητα του προβλήματος των σοβαρών περιστατικών διακριτικής μεταχείρισης που υφίστανται πολλοί νέοι μετανάστες δεύτερης ή τρίτης γενιάς, και τα οποία μειώνουν σημαντικά την αίσθηση του ανήκειν στην κοινωνία, που τους θεωρεί «πολίτες δεύτερης κατηγορίας».

3.1

Εδώ και δέκα χρόνια ήδη, η ΕΟΚΕ έχει προτείνει η ένταξη να αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της κοινής πολιτικής για τη μετανάστευση και έχει ζητήσει την έναρξη σχετικής ευρωπαϊκής ατζέντας. Το Συμβούλιο υιοθέτησε το 2004 τις «κοινές βασικές αρχές για την ένταξη», μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται: «Η πρόσβαση των μεταναστών στους θεσμούς καθώς και στα δημόσια και ιδιωτικά αγαθά και υπηρεσίες, ίσοις όροις με τους εθνικούς υπηκόους και χωρίς καμία διάκριση, αποτελεί βασική προϋπόθεση για μία καλύτερη ένταξη». Και «Η συμμετοχή των μεταναστών στη δημοκρατική διαδικασία και στη δημιουργία πολιτικών και μέτρων ένταξης, ιδίως σε τοπικό επίπεδο, ευνοεί την ένταξή τους».

3.2

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΟΚΕ, εκπονεί την ευρωπαϊκή ατζέντα για την ένταξη και προωθεί διάφορες δραστηριότητες στήριξης των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ και η Επιτροπή έχουν συγκροτήσει το Ευρωπαϊκό Φόρουμ για την Ένταξη (6), με στόχο να διευκολύνουν τη συμμετοχή των μεταναστών και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών.

3.3

Η ΕΟΚΕ έχει προσφέρει τη συμβολή της στην ατζέντα για την ένταξη με την κατάρτιση διαφόρων γνωμοδοτήσεων (7).

3.4

Το Φόρουμ ανέλυσε τη σημασία που έχει για την ένταξη η συμμετοχή των μεταναστών στη δημοκρατική διαδικασία και εκτίμησε πως τα κράτη μέλη που διευκολύνουν την πρόσβαση των μεταναστών στα δικαιώματα ιθαγένειας βελτιώνουν την ένταξή τους. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να υιοθετήσουν πιο ευέλικτη εθνική νομοθεσία, ώστε οι υπήκοοι τρίτων χωρών που διαθέτουν καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος να έχουν πρόσβαση στην ιθαγένεια.

3.5

Η Επιτροπή εκτιμά πως τα συνδικάτα, οι εργοδοτικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ διαδραματίζουν ρόλο στην ένταξη και διευκολύνουν τη συμμετοχή των μεταναστών στο δημοκρατικό βίο των οργανώσεών τους. Η κοινωνία των πολιτών απευθύνεται στους υπηκόους τρίτων χωρών παρακινώντας τους να γίνουν ενεργά μέλη των οργανώσεων.

3.6

Η ένταξη αποτελεί αμφίδρομη κοινωνική διαδικασία αμοιβαίας προσαρμογής των μεταναστών και της κοινωνίας υποδοχής, και πρέπει να διευκολύνεται με τη χρηστή διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε εθνικό, σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο. Μεγάλη προστιθέμενη αξία έχει η υιοθέτηση ενιαίας ευρωπαϊκής προσέγγισης, καθώς συνδέει την ένταξη με τις αξίες και αρχές της Συνθήκης, με την ισότητα μεταχείρισης και την απαγόρευση των διακρίσεων, με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με την Ατζέντα «Ευρώπη 2020».

3.7

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία περί μετανάστευσης οφείλει να εγγυάται την ισότητα μεταχείρισης και την απαγόρευση των διακρίσεων. Υπό αυτήν την έννοια, θα ήταν σκόπιμο να γίνει αναφορά στο ζήτημα των δικαιωμάτων και των δυνατοτήτων ως προς τη γλώσσα και το θρήσκευμα. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι αποτελεί ιδιαίτερα θετική πρωτοβουλία η υποβολή, εκ μέρους της Επιτροπής, πρότασης οδηγίας (8) για τη διευκόλυνση της άσκησης των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων εργαζομένων στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας.

3.8

Η ΕΟΚΕ, όμως, έχει εκφράσει την άποψη ότι όλα τα άτομα που διαμένουν στην ΕΕ πρέπει να χαίρουν δίκαιης μεταχείρισης, ανεξάρτητα από την ιθαγένεια ή από το καθεστώς τους όσον αφορά τη μετανάστευση, και συνεπώς πρέπει να καταργηθούν ορισμένοι από τους περιορισμούς που περιλαμβάνει επί του παρόντος το καθεστώς ιθαγένειας της Ένωσης.

4.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να αναθεωρήσει τον προβληματισμό της σχετικά με τη φύση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας όσον αφορά τα άτομα που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών και διαμένουν νόμιμα και μόνιμα στην ΕΕ. Πρέπει να επιστρέψουμε στην προσέγγιση που είχε αρχικά υιοθετηθεί στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Τάμπερε (9). Η δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση των πολιτών των κρατών μελών και των πολιτών τρίτων χωρών, όπως ορίστηκε στο Τάμπερε (10), εξακολουθεί να αποτελεί πολιτική προτεραιότητα, δεδομένου ότι μετά από δεκατέσσερα χρόνια ανάπτυξης της κοινής πολιτικής περί μετανάστευσης, οι στόχοι δεν έχουν ακόμη επιτευχθεί.

4.2

Η χορήγηση ιθαγένειας υπάγεται στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, με βάση την οικεία νομοθεσία του εκάστοτε κράτους, δεδομένου ότι η Συνθήκη μέχρι σήμερα δεν απονέμει στην ΕΕ καμία αρμοδιότητα νομοθετικής εναρμόνισης επί του θέματος και, ως εκ τούτου, πρόκειται για ζήτημα που υπάγεται στην εθνική κυριαρχία.

4.3

Σε όλα τα κράτη μέλη, όμως, οι οργανώσεις μεταναστών, τα συνδικάτα και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) αναπτύσσουν πρωτοβουλίες και προβληματισμούς για την αύξηση της ευελιξίας και την επίσπευση των διαδικασιών πολιτογράφησης και πρόσβασης των μεταναστών στην ιθαγένεια και για τη διευκόλυνση της ένταξής τους, δεδομένου ότι μια κοινωνία ή ένα κράτος, όταν αποκλείει από την ισότητα μεταχείρισης και δικαιωμάτων συμμετοχής άτομα που διαμένουν μόνιμα, δεν ευνοεί την ένταξη.

4.4

Η έννοια της ευρωπαϊκής ιθαγένειας έχει βαθιές ρίζες στις Συνθήκες, στο δίκαιο της ΕΕ και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Στο άρθρο 20 της ΣΛΕΕ ορίζεται ότι «πολίτης της Ένωσης είναι κάθε πρόσωπο που έχει την υπηκοότητα ενός κράτους μέλους. Η ιθαγένεια της Ένωσης προστίθεται και δεν αντικαθιστά την εθνική ιθαγένεια». Επομένως, η εθνική ιθαγένεια, έτσι όπως προσδιορίζεται η απόκτηση και η απώλειά της βάσει της εθνικής έννομης τάξης του εκάστοτε κράτους μέλους, συνιστά το μέσο που παρέχει πρόσβαση στην ιθαγένεια της ΕΕ (11).

4.5

Ο στενός δεσμός που συνδέει το καθεστώς της ευρωπαϊκής ιθαγένειας με την ιθαγένεια των κρατών μελών έχει συχνά αποτελέσει αντικείμενο προβληματισμών και επικρίσεων, από την καθιέρωση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, το 1992, με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Κατ’ αρχήν, ο δεσμός αυτός συνεπάγεται τυπικά την εξαίρεση από την ιθαγένεια της Ένωσης των πολιτών τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, τα άτομα αυτά παρέμειναν «αφανή» στους ευρωπαϊκούς προβληματισμούς περί ιθαγένειας, καθώς και στη συμμετοχή στην πολιτική και τον δημοκρατικό βίο.

4.6

Σύμφωνα με μια περιοριστική ερμηνεία της ιθαγένειας της Ένωσης, υπάρχει μια ομοιογενής και σαφώς διακριτή ομάδα ατόμων που ονομάζονται Ευρωπαίοι πολίτες, και άλλη μία που χαρακτηρίζονται ως πολίτες τρίτων χωρών, οι οποίοι δεν θεωρούνται πολίτες της Ευρώπης.

4.7

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι Ευρωπαίοι «πολίτες»; Είναι σωστό να περιορίζεται το προσωπικό πεδίο εφαρμογής της ιθαγένειας της Ένωσης αποκλειστικά στα άτομα που έχουν την ιθαγένεια των κρατών μελών; Έχουν ήδη οι πολίτες τρίτων χωρών ορισμένα δικαιώματα και ελευθερίες ανάλογα και συγκρίσιμα με των Ευρωπαίων πολιτών; Ποιοι είναι οι περιορισμοί και ποιες οι σημερινές προκλήσεις σε σχέση με την ιθαγένεια της Ένωσης; Ποιος είναι ο ρόλος της συμμετοχής στον πολιτικό βίο και του δικαιώματος ψήφου στα πλαίσια αυτά; Γιατί πολλοί νέοι από οικογένειες μεταναστών συνεχίζουν να νιώθουν «πολίτες δεύτερης κατηγορίας»; Εάν η συμμετοχή των μεταναστών στη δημοκρατική διαδικασία διευκολύνει την ένταξή τους, γιατί δεν έχουν πρόσβαση σ’ αυτήν;

4.8

Μέχρι στιγμής, τα κράτη μέλη ήταν εκείνα που, εμμέσως, αποφάσιζαν ποιοι είναι πολίτες της Ένωσης και ποιοι όχι. Αυτό πρέπει να αλλάξει, ώστε η ιθαγένεια της Ένωσης να αποτελέσει την καρδιά της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

5.1

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θέτει τις γενικές βάσεις για μια νέα έννοια αστικής ιθαγένειας, συμμετοχικής και χωρίς αποκλεισμούς, η οποία σύμφωνα με την ΕΟΚΕ χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη.

5.2

Η Επιτροπή έχει επισημάνει πως ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί το σημείο αναφοράς για την ανάπτυξη της έννοιας της «αστικής ιθαγένειας» για τους υπηκόους τρίτων χωρών (με ενιαίο σύνολο βασικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων).

5.3

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, με νομικό κύρος ανάλογο με των Συνθηκών. Ο Χάρτης μετουσίωσε και παγιοποίησε τα συστατικά του καθεστώτος της ιθαγένειας της Ένωσης. Το προσωπικό πεδίο εφαρμογής του περιλαμβάνει και τους Ευρωπαίους πολίτες και τους πολίτες τρίτων χωρών. Ο τίτλος V αφορά τα «Δικαιώματα των πολιτών»· ακόμη κι εδώ, όμως, το άρθρο 41 (Δικαίωμα χρηστής διοίκησης) και το άρθρο 45 παράγραφος 2 (Ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής) συμπεριλαμβάνουν και υπηκόους τρίτων χωρών.

5.4

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι υπόλοιπες διατάξεις του Χάρτη εφαρμόζονται σε όλα τα πρόσωπα, ανεξαρτήτως ιθαγένειας. Ο Χάρτης περιορίζει τη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών όσον αφορά ζητήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια διαμονής, την οικογενειακή επανένωση, την απομάκρυνση, ακόμη και την απόκτηση και απώλεια της ιθαγένειας. Μια από τις κύριες πτυχές συνίσταται στο κεφάλαιο VI, περί δικαιοσύνης, που περιλαμβάνει το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής σε περίπτωση παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων και δικαιωμάτων του πολίτη.

5.5

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο συνδυασμός της ιθαγένειας της Ένωσης με τον Χάρτη μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο όσον αφορά τη διεύρυνση του προσωπικού πεδίου εφαρμογής του καθεστώτος της ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Μία από τις μεγαλύτερες τρέχουσες προκλήσεις έγκειται στην εξασφάλιση του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής για τους υπηκόους τρίτων χωρών των οποίων τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες υφίστανται παρεκκλίσεις ή παραβιάσεις εκ μέρους των κρατών μελών και των αρχών τους στα πλαίσια του ευρωπαϊκού δικαίου (12).

5.6

Κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε ψήφισμα, στο οποίο πρότεινε τα εξής: «Οι πολιτικές για την ένταξη των μεταναστών χρήζουν βελτίωσης. Η ΕΟΚΕ ζητεί από τη Συνέλευση να εξετάσει τη δυνατότητα χορήγησης της ευρωπαϊκής ιθαγένειας στους υπηκόους τρίτων χωρών που διαθέτουν καθεστώς κατοίκου μακράς διαρκείας» (13).

5.7

Στην ανακοίνωσή της για την κοινοτική πολιτική μετανάστευσης (14), η Επιτροπή έθεσε ως στόχο την ανάπτυξη ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου για την εισδοχή και διαμονή υπηκόων τρίτων χωρών, καθώς και ενιαίου νομικού καθεστώτος που θα στηρίζεται στην αρχή της αναγνώρισης δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε βάση ισότητας με τους πολίτες του εκάστοτε κράτους, με διαφοροποιήσεις όμως σε συνάρτηση με τη διάρκεια της διαμονής.

5.8

Η παροχή στους μετανάστες της δυνατότητας να αποκτήσουν αυτού του είδους την ιθαγένεια μετά από ελάχιστη περίοδο πέντε ετών θα μπορούσε, για πολλούς μετανάστες, να αποτελέσει επαρκή εγγύηση για την επιτυχή εγκατάστασή τους στην κοινωνία ή να αντιπροσωπεύει το πρώτο βήμα στη διαδικασία απόκτησης της ιθαγένειας του οικείου κράτους μέλους.

5.9

Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Η απόκτηση της ιθαγένειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης», η ΕΟΚΕ αναφέρει ότι ένας ευρύς ορισμός της ευρωπαϊκής ιθαγένειας αντιστοιχεί σ’ εκείνον που η Επιτροπή έχει υιοθετήσει με την ονομασία «ιθαγένεια του πολίτη» («αστική ιθαγένεια»).

5.10

Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει ότι η έννοια της «αστικής ιθαγένειας» σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να νοείται ως μια «ιθαγένεια συμμετοχική, χωρίς αποκλεισμούς», για όλα τα άτομα που διαμένουν μόνιμα στο έδαφος της Ένωσης, ένας από τους κύριους άξονες της οποίας θα πρέπει να είναι η αρχή της ισότητας όλων ενώπιον του νόμου. Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Η απόκτηση της ιθαγένειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης», η ΕΟΚΕ διατύπωνε ήδη την άποψη ότι αυτό θα συντελούσε ώστε να επιτευχθεί η «δέσμευση της ισότιμης μεταχείρισης των υπηκόων τρίτων χωρών, προκειμένου να προαχθεί και να διευκολυνθεί η ενσωμάτωση των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν σταθερά και νόμιμα σε ένα από τα κράτη μέλη (ισότητα ενώπιον του νόμου)» και να αντιμετωπιστούν οι διακρίσεις τις οποίες υφίστανται σήμερα οι πολίτες τρίτων χωρών.

6.1

Κατά την τελευταία δεκαετία, η Ευρώπη έχει δρομολογήσει πολιτικές, έχει υιοθετήσει νομοθετικές πράξεις και έχει εκδώσει νομολογία που έχουν ιδιαίτερη σημασία τόσο για την ιθαγένεια της Ένωσης όσο και για το καθεστώς των υπηκόων τρίτων χωρών. Οι διαδικασίες αυτές σήμαναν τη βαθμιαία επέκταση των δικαιωμάτων, ελευθεριών και εγγυήσεων της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, με βάση τη διαμονή. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η επέκταση αυτή είναι ακόμη ατελής και παρουσιάζει υπερβολικούς περιορισμούς.

6.2

Ένα από τα σημαντικότερα βήματα σε νομοθετικό επίπεδο υπήρξε η υιοθέτηση της οδηγίας 2004/38/ΕΚ περί ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής, με την οποία εναρμονίζεται σε ενιαία νομική πράξη το —μέχρι τότε διάσπαρτο και αποσπασματικό— ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία και τη διαμονή. Η ΕΕ επέδειξε σημαντική δραστηριότητα στον τομέα της αναγνώρισης δικαιωμάτων και διατάξεων για την απαγόρευση των διακρίσεων έναντι των υπηκόων τρίτων χωρών που είναι συγγενείς πολιτών της Ένωσης. Η ανωτέρω οδηγία αναγνωρίζει ρητώς στους εν λόγω υπηκόους τρίτων χωρών που είναι μέλη της οικογένειας πολιτών της Ένωσης διάφορα δικαιώματα και ελευθερίες, η φύση των οποίων είναι αντίστοιχη με αυτά που αναγνωρίζονται στους Ευρωπαίους πολίτες.

6.2.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής, η οποία έχει επισημάνει ότι μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις είναι να καταστούν προσιτά σε όλους, στην καθημερινή τους ζωή, τα δικαιώματα που προβλέπονται στην οδηγία, χάρη στην εξάλειψη ορισμένων ανάρμοστων πρακτικών σε εθνικό επίπεδο, καθώς και να παρέχεται αποτελεσματική δικαστική προστασία στα άτομα των οποίων οι ελευθερίες ως πολιτών έχουν θιγεί.

6.2.2

Ενώ τα συγκεκριμένα «δικαιώματα του πολίτη» απορρέουν άμεσα από τους οικογενειακούς δεσμούς, η πρόσβαση σε αυτά ενεργοποιείται μόνον όταν οι Ευρωπαίοι πολίτες και τα μέλη της οικογένειάς τους ασκούν το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας ή μεταναστεύουν σε άλλο κράτος μέλος. Η ενδοευρωπαϊκή κινητικότητα εξακολουθεί να είναι μια από τις προϋποθέσεις για την παροχή της προστασίας που παρέχει η ευρωπαϊκή ιθαγένεια στα μέλη της οικογένειας ενός πολίτη (15). Στην οδηγία αναγνωρίζεται επίσης στα εν λόγω μέλη οικογενείας το δικαίωμα μόνιμης διαμονής, μετά από διαμονή πέντε ετών.

6.2.3

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι εθνικές αρχές εξακολουθούν να διατηρούν νομοθεσίες και πρακτικές που εμποδίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία και διαμονή των μελών της οικογένειας των Ευρωπαίων πολιτών. Επίσης, εξακολουθούν να υφίστανται αντίστροφες καταστάσεις διακρίσεων, έναντι αλλοδαπών μελών της οικογένειας Ευρωπαίων πολιτών, οι οποίες πρέπει να διευθετηθούν (16).

6.3

Το Δικαστήριο της ΕΕ έχει επιδείξει έντονη δραστηριότητα και έχει διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο προστατεύοντας και ερμηνεύοντας προορατικά τα ρυθμιστικά πλαίσια και τα ατομικά δικαιώματα της ευρωπαϊκής ιθαγένειας (17). Το Δικαστήριο έχει διακηρύξει ότι η ευρωπαϊκή ιθαγένεια καλείται να αναδειχθεί στο θεμελιώδες καθεστώς των Ευρωπαίων πολιτών (18).

6.3.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη νομολογία του Δικαστηρίου σχετικά με την ιθαγένεια και τονίζει ότι, με την υιοθέτηση της ως άνω οδηγίας, ενσωματώθηκε στο δίκαιο της ΕΕ το μεγαλύτερο μέρος της νομολογίας του Δικαστηρίου, δεδομένου ότι στην οδηγία έχουν ληφθεί υπόψη οι σημαντικότερες αποφάσεις που εκδόθηκαν έως το 2004 σε θέματα που άπτονται της ελεύθερης κυκλοφορίας και της ευρωπαϊκής ιθαγένειας.

6.3.2

Το Δικαστήριο έχει επίσης εκδώσει εκτενή νομολογία σχετικά με τις γενικές αρχές του ευρωπαϊκού Δικαίου (19), όπως η αναλογικότητα και η απαγόρευση των διακρίσεων, οι οποίες είναι εφαρμοστέες σε όλα τα πρόσωπα, ανεξάρτητα από την ιθαγένειά τους και από το καθεστώς τους όσον αφορά τη μετανάστευση, όταν έχουν να αντιμετωπίσουν δίωξη ή γενικότερα το δίκαιο της Ένωσης. Η νομολογία έχει φθάσει έως και στις αρμοδιότητες των κρατών μελών στα θέματα της απόκτησης και απώλειας της ιθαγένειας και των συνεπειών τους επί της ευρωπαϊκής ιθαγένειας και επί των δικαιωμάτων που εξ αυτής απορρέουν.

6.3.3

Το Δικαστήριο έχει επισημάνει επανειλημμένως ότι, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους σε θέματα ιθαγένειας, τα κράτη μέλη οφείλουν να αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στις συνέπειες της νομοθεσίας και των αποφάσεών τους στα πλαίσια του ευρωπαϊκού δικαίου περί ιθαγένειας και ελεύθερης κυκλοφορίας, ιδίως δε όσον αφορά την πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων και ελευθεριών που απορρέουν από την ιθαγένεια της Ένωσης (20).

6.4

Από το 2003, έχει τεθεί σε ισχύ δέσμη ρυθμίσεων ευρωπαϊκού δικαίου περί μετανάστευσης, με νομικές πράξεις που αφορούν τους όρους εισδοχής και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών, και τους παρέχουν δικαιώματα και εγγυήσεις, ορισμένα εκ των οποίων είναι αντίστοιχα με αυτά που παρέχει η ευρωπαϊκή ιθαγένεια. Η οδηγία 2003/109/ΕΚ  (21) σχετικά με το καθεστώς υπηκόων τρίτων χωρών οι οποίοι είναι επί μακρόν διαμένοντες έχει θεσπίσει ενιαίο νομικό καθεστώς για τους υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στην επικράτεια κράτους μέλους επί συνεχές χρονικό διάστημα πέντε ετών.

6.4.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το πνεύμα της οδηγίας ήταν η προσέγγιση του καθεστώτος των Ευρωπαίων πολιτών και του καθεστώτος των πολιτών τρίτων χωρών που είναι επί μακρόν διαμένοντες, καθώς και η προστασία της ασφάλειας της διαμονής των τελευταίων στην Ένωση. Όμως, το ενιαίο καθεστώς δεν παρέχει ακόμη πλήρη ισότητα και ιθαγένεια στα πρόσωπα αυτά: συνιστά μια «οιονεί ισότητα» ή «οιονεί ιθαγένεια τρίτης κατηγορίας», που υπόκειται σε πολλές προϋποθέσεις (22). Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της για την εφαρμογή της οδηγίας (23), ενώ στο άρθρο 11 της οδηγίας προβλέπεται «οιονεί ισότητα μεταχείρισης» μεταξύ των επί μακρόν διαμενόντων και των πολιτών, παρατηρείται σοβαρή έλλειψη ενημέρωσης όσον αφορά τον τρόπο εφαρμογής της, γεγονός που δημιουργεί προβλήματα για την εφαρμογή της στην πράξη.

6.4.2

Εξάλλου, προβλέπεται στην οδηγία, ως πτυχή προστιθέμενης αξίας, η δυνατότητα άσκησης της «ελεύθερης κυκλοφορίας» ή κινητικότητας προς άλλο κράτος μέλος και εξασφαλίζεται «οιονεί ισότιμη» μεταχείριση. Η συμπερίληψη της πτυχής της ενδοευρωπαϊκής κινητικότητας ή ελεύθερης κυκλοφορίας παραπέμπει στο ίδιο το πρότυπο της ιθαγένειας της Ένωσης που ακολουθεί το ευρωπαϊκό Δίκαιο περί ιθαγένειας όσον αφορά την τόνωση της ενδοευρωπαϊκής κινητικότητας.

6.5

Άλλες οδηγίες του ευρωπαϊκού δικαίου περί μετανάστευσης περιλαμβάνουν επίσης μια προσέγγιση και διάσταση της «ενδοευρωπαϊκής κινητικότητας» ανάλογη με το καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος, με στόχο την αύξηση της ελκυστικότητας των ευρωπαϊκών αγορών εργασίας, όπως η Οδηγία 2009/50 σχετικά με τη μπλε κάρτα για μετανάστες με υψηλή ειδίκευση.

6.6

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, λόγω πλημμελούς εφαρμογής των οδηγιών εκ μέρους ορισμένων κρατών μελών, οι όροι και τα κριτήρια που ισχύουν για τους πολίτες τρίτων χωρών και τις οικογένειές τους προκειμένου περί διαμονής και εργασίας σε άλλο κράτος μέλος, διαφορετικό από εκείνο που τους χορήγησε ευρωπαϊκή άδεια, δεν είναι ουδόλως «συγκρίσιμοι» με εκείνους που ισχύουν για την ελευθερία διασυνοριακής κυκλοφορίας των Ευρωπαίων πολιτών.

6.7

Επιπλέον, το γεγονός ότι το νομοθετικό πλαίσιο περί νόμιμης εγκατάστασης μεταναστών είναι αποσπασματικό και κατακερματισμένο ανά κλάδους δεν προωθεί ισότητα μεταχείρισης και ενιαίο πλαίσιο δικαιωμάτων για τους πολίτες τρίτων χωρών που διαμένουν εντός της ΕΕ και επιθυμούν να ασκήσουν το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας (24).

7.1

Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις πως πρέπει να βελτιωθεί ο πολιτικός και κοινωνικός διάλογος με τις χώρες προέλευσης των μεταναστών που εισέρχονται στην Ευρώπη. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη σύναψη πολυάριθμων συμφωνιών.

7.2

Αυτός ο διάλογος πρέπει να συμπεριλαμβάνει τα δικαιώματα της ιθαγένειας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως οι διακρατικές συμφωνίες που επιτρέπουν τη διπλή ιθαγένεια είναι ιδιαίτερα θετικές προκειμένου οι υπήκοοι τρίτων χωρών να διαθέτουν αστικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα.

7.3

Ωστόσο ορισμένα κράτη μέλη θέτουν ρήτρα αμοιβαιότητας στη χορήγηση πολιτικών δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως, παρότι θετικό μέτρο, ενίοτε αυτό σημαίνει τον περιορισμό των δικαιωμάτων των ατόμων όταν οι χώρες προέλευσης δε συμμερίζονται το κριτήριο της αμοιβαιότητας.

7.4

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να ενταχθεί πλήρως η εξωτερική πολιτική της ΕΕ στη δυναμική της παγκόσμιας διακυβέρνησης της διεθνούς μετανάστευσης στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, στη βάση, μεταξύ άλλων, εφαρμοστέων διεθνών νομικών μέσων, της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, της Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων όλων των Διακινούμενων Εργαζομένων και των Οικογενειών τους (η ΕΟΚΕ πρότεινε (25) την κύρωσή της από την ΕΕ), του Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, του Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, καθώς και των συμβάσεων της ΔΟΕ.

6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/23

1.1

Η προγραμματισμένη απαξίωση εμφανίζεται συνυφασμένη με τον τρόπο λειτουργίας της βιομηχανικής παραγωγής, η οποία απαιτεί ένα ελάχιστο ποσοστό των προϊόντων της να αντικαθίσταται. Μολονότι η αντικατάσταση των προϊόντων φαίνεται όντως να είναι απαραίτητη, ορισμένα φαινόμενα κατάχρησης πρέπει να καταπολεμηθούν. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή κάνει σαφή διάκριση μεταξύ σκόπιμου ελαττώματος και επιτάχυνσης των καταναλωτικών συνηθειών μας. Είναι πράγματι απαραίτητο να εξεταστούν ορισμένες πρακτικές μάρκετινγκ που δήθεν προωθούν σημαντικές καινοτομίες, ενώ συχνά πρόκειται απλώς για δευτερεύουσας σημασίας καινοτομίες· το πνεύμα της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ, ωστόσο, είναι να ελεγχθούν οι πιο κραυγαλέες περιπτώσεις και να εξασφαλιστεί η παροχή αποτελεσματικότερων εγγυήσεων στους καταναλωτές. Στόχος της ΕΟΚΕ είναι να συμβάλει στην τόνωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Οι προτάσεις που διατυπώνονται είναι τεχνικού, εμπορικού, νομοθετικού, εκπαιδευτικού και ενημερωτικού χαρακτήρα. Αποτελούν μέρος ενός στρατηγικού πλαισίου με το οποίο επιδιώκεται η επίτευξη μιας βελτιωμένης ισορροπίας, δίκαιης και αξιόπιστης, στην αλυσίδα παραγωγής-διανομής-κατανάλωσης.

1.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την επιθυμία να απαγορευθούν εντελώς τα προϊόντα με σκόπιμο ελάττωμα που επιφέρει το τέλος της διάρκειας ζωής μιας συσκευής. Οι περιπτώσεις αυτές, σπάνιες αλλά κραυγαλέες –όπως, π.χ., η περίπτωση (που έκαναν γνωστή τα μέσα ενημέρωσης) ορισμένων εκτυπωτών που έχουν κατασκευαστεί κατά τρόπο που να παύουν να λειτουργούν μετά από ορισμένο αριθμό χρήσεων– το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να χάνεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στις επιχειρήσεις.

1.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά στις επιχειρήσεις να διευκολύνουν την πραγματοποίηση επισκευών στα προϊόντα τους. Αυτό πρέπει να προβλέπεται με τρεις τρόπους: τεχνική δυνατότητα (βλ. την περίπτωση των ψηφιακών πινακίδων [tablets] στις οποίες οι μπαταρίες είναι συγκολλημένες στο κέλυφος της συσκευής, για να αποφεύγεται το ενδεχόμενο επισκευής τους, με αποτέλεσμα να απαιτείται νέα αγορά)· δυνατότητα προμήθειας, εκ μέρους των καταναλωτών, ανταλλακτικών για διάστημα πέντε ετών από την αγορά του προϊόντος· τέλος, το προϊόν να συνοδεύεται από οδηγίες που να αναφέρουν λεπτομερώς τις δυνατότητες και τους τρόπους επισκευής του. Γενικότερα, μέσω της γνωμοδότησής της, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση να υποστηριχθούν σθεναρά η κοινωνική διάσταση και οι εταιρείες επισκευής. Η προσέγγιση με την οποία επιδιώκεται η τόνωση της εμπιστοσύνης του κοινού στις επιχειρήσεις θα πρέπει να εξεταστεί, ειδικότερα, υπό το πρίσμα των δυνατοτήτων στήριξης της απασχόλησης που ενδεχομένως διαθέτει.

1.4

Αφήνοντας κατά μέρος τη λύση των δεσμευτικών ρυθμίσεων, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την υιοθέτηση προαιρετικών διαδικασιών πιστοποίησης. Για παράδειγμα, στον τομέα των νοικοκυριών, η παροχή εγγυήσεων ότι θα υπάρχει η δυνατότητα ανεφοδιασμού για διάστημα 10 ή 20 ετών αποτελούσε ανέκαθεν ένα ασφαλές επιχείρημα των πωλητών. Η προβαλλόμενη αυτή εγγύηση θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο ευρωπαϊκής τυποποίησης και να εφαρμοστεί σε όλα τα προϊόντα που καταναλώνονται στις 28 χώρες της ΕΕ, προκειμένου να μην ζημιώνονται οι ευρωπαϊκές εταιρείες. Οι κατασκευαστές, αντίστοιχα, θα μπορούσαν να αναλάβουν τη δέσμευση να δημοσιεύουν στοιχεία σχετικά με τις πιο συχνές βλάβες, δεδομένου ότι γνωρίζουν ποιές είναι αυτές που επαναλαμβάνονται. Θα μπορούσαν, έτσι, να συνεχίσουν την παραγωγή μόνον των ανταλλακτικών εκείνων που συνδέονται με αυτές ή να δεσμευτούν να τα παράγουν όταν τους ζητείται ή να αναζητήσουν προμηθευτές του συγκεκριμένου σήματος που να τα κατασκευάζουν. Με τον τρόπο αυτό ορισμένες επιχειρήσεις, αφενός, μεν, θα αναλάμβαναν μία ισχυρή δέσμευση που θα εγγυάτο την αξιοπιστία των προϊόντων τους, αφετέρου, δε (πέραν της σχέσης τους με τους καταναλωτές) θα εξυπηρετούσαν και τη λογική της προαιρετικής διαδικασίας πιστοποίησης, δηλ. της εξασφάλισης της συντήρησης και της διάρκειας των προϊόντων στην πάροδο του χρόνου.

1.5

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να λάβουν υπόψη τις παραμέτρους που απορρέουν από τον στόχο της κατάργησης της προγραμματισμένης απαξίωσης των προϊόντων στην πολιτική τους για τις κρατικές προμήθειες. Λόγω της σημασίας των δημοσίων συμβάσεων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (16 % του ΑΕΠ), οι δημόσιες αρχές έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, ενώ η στάση τους θα πρέπει, επιπλέον, να είναι υποδειγματική.

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η βελτίωση της ποιότητας και της βιωσιμότητας των μεταποιημένων αγαθών θα δημιουργήσει βιώσιμες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη και, για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να ενθαρρύνεται. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με τα κατάλληλα προγράμματα κατάρτισης, θα συμβάλει στην έξοδο της ΕΕ από την κρίση, που πλήττει σκληρά τους ευρωπαίους εργαζόμενους.

1.7

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της σήμανσης της διάρκειας ζωής ή του εκτιμώμενου αριθμού χρήσεων των προϊόντων, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να επιλέγει τί θα αγοράσει έχοντας όλα τα στοιχεία στη διάθεσή του. Προτείνει να δοκιμαστεί, σε προαιρετική βάση, ένα σύστημα σήμανσης του εκτιμώμενου κόστους ανά έτος, σε συνάρτηση με τη διάρκεια ζωής του προϊόντος, ώστε να ενθαρρυνθεί η αγορά βιώσιμων προϊόντων, το αναφερόμενο, ωστόσο, προσδόκιμο ζωής θα πρέπει να ελέγχεται, ώστε να αποφεύγονται τα φαινόμενα κατάχρησης με θύμα τον καταναλωτή. Με τον τρόπο αυτό, ο καταναλωτής θα αγοράζει μεν προϊόντα που είναι ακριβότερα τη στιγμή της αγοράς, το κόστος τους όμως θα αποσβένεται με την πάροδο του χρόνου. Με τον τρόπο αυτό, οι επιχειρήσεις της ΕΕ θα παρακινούνται να παράγουν πιο ανθεκτικά είδη. Η προαναφερθείσα σήμανση θα πρέπει να εστιάζει στις πληροφορίες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των καταναλωτών και να διαφοροποιείται ανάλογα με τις κατηγορίες προϊόντων, ώστε να αποφεύγεται η αναφορά υπερβολικά μεγάλου αριθμού πληροφοριών σε μια συσκευασία.

1.8

Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να δημιουργηθεί ένα σύστημα που να εξασφαλίζει μία ελάχιστη διάρκεια ζωής για τα προϊόντα προς πώληση. Εκτός από την περίπτωση των λαμπτήρων, δεν υπάρχει επί του παρόντος καμία νομοθετική ρύθμιση που να αναφέρεται στην ελάχιστη διάρκεια ζωής των προϊόντων ή ευρωπαϊκά πρότυπα για τον υπολογισμό της. Ωστόσο, έχουν αρχίσει να αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής σήμανσης. Οι εταιρείες που παράγουν ή εμπορεύονται ένα προϊόν πρέπει να εσωτερικεύουν εξωτερικά στοιχεία, όπως το κόστος ανακύκλωσης για τα προϊόντα με διάρκεια ζωής μικρότερη από 5 χρόνια, ειδικά αν το προϊόν αποτελείται από ουσίες επιβλαβείς για το περιβάλλον.

1.9

Η ΕΟΚΕ προτείνει στο τρέχον σύστημα εγγυήσεων να προστεθεί μία ελάχιστη εγγύηση λειτουργίας, με τις επισκευές να βαρύνουν τον παραγωγό.

1.10

Ο καταναλωτής αναλαμβάνει, σε σημαντικό βαθμό, ο ίδιος το κόστος της μείωσης της διάρκειας ζωής των προϊόντων και των δυσκολιών που προκύπτουν από τις ανεπαρκείς επιδιορθώσεις τους· υφίσταται επίσης σε μεγάλο βαθμό την πολιτική των εκάστοτε επιχειρήσεων, αλλά και αυτήν ορισμένων διανομέων που ενίοτε επιδιώκουν να πωλούν επεκτάσεις εγγυήσεων μετά τον πρώτο χρόνο, όταν η εγγύηση δύο ετών είναι επιβεβλημένη. Συχνά ο καταναλωτής φαίνεται να γνωρίζει ελάχιστα τα δικαιώματά του. Μία βελτιωμένη ενημέρωση –π.χ. μέσω της επίσκεψης δικτυακών τόπων και της χρήσης κοινωνικών δικτύων– θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της συνειδητοποίησης των καταναλωτών. Η ύπαρξη ενός Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου της Προγραμματισμένης Απαξίωσης θα επέτρεπε στους καταναλωτές να έχουν καλύτερη εικόνα των υφιστάμενων πρακτικών και, κατ' επέκταση, να προσανατολίζουν καλύτερα τις επιλογές τους.

1.11

Η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατάλληλη και βιώσιμη χρήση των προϊόντων. Επιπλέον, έχει ουσιαστική σημασία να παρέχεται στους καταναλωτές η δέουσα ενημέρωση σχετικά με την ελάχιστη διάρκεια ζωής των προϊόντων, καθώς το στοιχείο αυτό επηρεάζει σημαντικά τις αποφάσεις τους για την αγορά προϊόντων. Στον συγκεκριμένο τομέα, θα ήταν ευπρόσδεκτη η ανάληψη οικειοθελών εμπορικών και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και δράσεων.

1.12

Ο καταναλωτής έχει συχνά την εντύπωση ότι βρίσκεται ενώπιον μιας πραγματικής νομοθετικής ζούγκλας. Ενώ υπάρχουν πολλές οδηγίες που αναφέρονται στην προγραμματισμένη απαξίωση προϊόντων (επιχειρηματικές πρακτικές, απόβλητα κλπ), το σύνολο των σχετικών κειμένων φαίνεται να είναι ασυντόνιστο και, συνεπώς, θα ήταν σκόπιμο να εναρμονιστεί μέσω μιας δέσμης νομοθετικών μέτρων.

1.13

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν –ιδίως στο στάδιο της εκπαίδευσης– την υπεύθυνη κατανάλωση, ώστε οι καταναλωτές να εξετάζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του κύκλου ζωής των προϊόντων, το οικολογικό αποτύπωμά τους και την ποιότητά τους. Η ΕΟΚΕ συνιστά οι εκπρόσωποι των καταναλωτών να λάβουν ενεργότερα μέρος στην τρέχουσα συζήτηση για το σημαντικό και ευαίσθητο αυτό ζήτημα, καθώς η συμμετοχή τους θα επιτρέψει την υιοθέτηση μιας πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης.

1.14

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί στην εκπόνηση μελετών για το θέμα αυτό, προκειμένου να καταστούν πιο σαφή τα πολυάριθμα, και συχνά αντικρουόμενα, διαθέσιμα δεδομένα. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατό να διαμορφωθεί μία αντικειμενική εικόνα του αντίκτυπου –πιο συγκεκριμένα, του οικονομικού και του κοινωνικού– της προγραμματισμένης απαξίωσης, όχι μόνον υπό το πρίσμα των υποτιθέμενων πλεονεκτημάτων της που απορρέουν από την εναλλαγή των πωλήσεων προϊόντων, αλλά και από την άποψη της απασχόλησης και του εμπορικού ισοζυγίου.

1.15

Η ΕΟΚΕ προτείνει να διοργανωθεί το 2014 μια μεγάλη ευρωπαϊκή συζήτηση στρογγυλής τραπέζης για το θέμα. Στη σχετική συζήτηση θα μπορούσαν να συμμετάσχουν όλα τα αντίστοιχα ενδιαφερόμενα μέρη: βιομήχανοι, οικονομολόγοι, διανομείς, συνδικάτα, ενώσεις καταναλωτών, ΜΚΟ, ο Οργανισμός Τυποποίησης, εμπειρογνώμονες κ.ά. Θα πρέπει, επίσης, να έχει πολυτομεακό χαρακτήρα, ώστε να μην επικεντρωθεί αποκλειστικά σε ορισμένες βιομηχανίες. Τέλος, θα πρέπει να συνδυαστεί με ένα φόρουμ ανοικτό στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έτσι ώστε να ενθαρρυνθεί η ευρύτερη συμμετοχή του κοινού, με τα κοινωνικά δίκτυα να διαδραματίζουν έναν ρόλο στην ενθάρρυνση αυτής της συμμετοχής.

1.16

Γενικότερα, η ΕΟΚΕ συνιστά την επιτάχυνση της έρευνας και των επιτευγμάτων γύρω από τρεις άξονες που συνιστούν ισάριθμα εμπόδια στην προγραμματισμένη απαξίωση:

1.17

Με το σήμα που εκπέμπει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την επιθυμία της να εισέλθει η ΕΕ σε μία φάση οικονομικής μετάβασης, δηλ. να περάσει από μια κοινωνία σπατάλης, σε μια βιώσιμη κοινωνία, ώστε η ανάπτυξη να είναι προσανατολισμένη στις ανάγκες των καταναλωτών, με γνώμονα τον πολίτη, και να μην αποτελεί επ' ουδενί αυτοσκοπό.

2.1

Η προγραμματισμένη απαξίωση συνιστά ζήτημα που γεννά ανησυχία για διάφορους λόγους: η μείωση της διάρκειας ζωής των καταναλωτικών προϊόντων οδηγεί σε αύξηση τόσο της κατανάλωσης πόρων όσο και της ποσότητας των προς επεξεργασία αποβλήτων στο τέλος της διάρκειας ζωής των προϊόντων. Έχοντας πολύπλευρο χαρακτήρα, η προγραμματισμένη απαξίωση χρησιμοποιείται για την αύξηση των πωλήσεων και την υποστήριξη της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς δημιουργεί διαρκείς ανάγκες και ηθελημένες συνθήκες μη επισκευασιμότητας για τα καταναλωτικά προϊόντα.

2.2

Το αποτέλεσμα είναι να γίνεται σπατάλη πόρων και να προκαλείται τεράστια ρύπανση, σε σημείο ώστε η κοινωνία των πολιτών, καθώς και ορισμένοι εκλεγμένοι αντιπρόσωποί της οι οποίοι διαφωνούν με τέτοιες πρακτικές, να έχουν πλέον αρχίσει να οργανώνονται για να εξάρουν και να επιλύσουν τις αντιφάσεις του συστήματος («συλλογικές αγωγές» κατά της Apple στις ΗΠΑ, υποβολή καταγγελίας στη Βραζιλία, κατάθεση νόμου στο Βέλγιο και στη Γαλλία, στις αρχές του 2013).

2.3

Συνήθως γίνεται διάκριση μεταξύ διαφόρων τύπων «προγραμματισμένης αχρηστίας», δεδομένου ότι η «απαρχαίωση» μπορεί να οριστεί ως: «απαξίωση ενός υλικού ή εξοπλισμού πριν από την υλική φθορά του» (Λεξικό: Le Petit Larousse), σε βαθμό που να απαξιώνεται και να καθίσταται πεπερασμένο για λόγους ανεξάρτητους από τη φυσική φθορά του, οι οποίοι ωστόσο συνδέονται με την τεχνική πρόοδο, με τις αλλαγές στη συμπεριφορά, με τη μόδα κλπ.

2.4

Μπορεί να γίνει διάκριση διαφόρων ειδών απαξίωσης των προϊόντων:

2.5

Οριστική συναίνεση ως προς το θέμα δεν υπάρχει. Όλες αυτές οι αποχρώσεις στους ορισμούς καταδεικνύουν ότι είναι αναγκαίο να οριστεί η έννοια στο σύνολό της και να τεθούν σε εφαρμογή μέτρα που θα διαφοροποιούνται ανάλογα, αφενός, με τους αντικειμενικούς παράγοντες (τεχνικού χαρακτήρα) και, αφετέρου, με τους υποκειμενικούς παράγοντες (φαινόμενα μόδας, εμφάνιση νέων προϊόντων στην αγορά) της απαξίωσης. Υπάρχουν, ενδεχομένως, προϊόντα η εφήμερη φύση των οποίων αποτελεί πιθανόν όφελος για το περιβάλλον. Επιπλέον, η απαξίωση εξαρτάται επίσης από τη συμπεριφορά των καταναλωτών.

2.6

Η ΕΟΚΕ προτείνει την υιοθέτηση πολυδιάστατης προσέγγισης. Η ιδέα δεν είναι να αυξηθεί ομοιόμορφα η διάρκεια ζωής όλων των προϊόντων, αλλά να εξεταστούν οι διάφορες χρήσεις τους. Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί προτιμητέα μια προσέγγιση που δίνει προτεραιότητα στην βελτιστοποίηση των εν λόγω χρήσεων, δίχως να λησμονείται ότι η βελτιστοποίηση δεν συνεπάγεται αναπόφευκτα μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Πρόθεση της ΕΟΚΕ είναι να συμβάλει στην καλύτερη ανάδειξη της αξιοπιστίας των προϊόντων των ευρωπαϊκών εταιρειών.

2.7

Οι λόγοι για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ασχοληθεί με το ζήτημα της προγραμματισμένης απαξίωσης είναι πολλοί –περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί, υγειονομικοί, πολιτισμικοί και οικονομικοί. Κατά την ΕΟΚΕ, πρέπει να εξεταστούν και πιο άυλα στοιχεία, εξίσου σημαντικά, με συμβολική ή ηθική διάσταση.

2.8

Σήμερα, σε περιβαλλοντικό επίπεδο, με ετήσια κατανάλωση πρώτων υλών ύψους περίπου 60 δισ. τόνων, καταναλώνουμε περίπου 50 % φυσικούς πόρους περισσότερους από ό, τι 30 χρόνια πριν. Ένας Ευρωπαίος καταναλώνει 43 κιλά πόρων ανά ημέρα, σε σχέση με έναν Αφρικανό που καταναλώνει 10. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) εκτιμά ότι, με βάση τα γνωστά επίπεδα του 1999, «με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της πρωτογενούς παραγωγής τους ύψους 2 %, τα αποθέματα χαλκού, μολύβδου, νικελίου, αργύρου, κασσίτερου και ψευδαργύρου δεν θα υπερβούν τα 30 έτη, ενώ αυτά του αλουμινίου και του σιδήρου τα 60-80 έτη. Εν ολίγοις, διαγράφεται πλέον μία εποχή σπανιότητας για έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό υλικών». Επιπλέον, κάθε χρόνο παράγονται στην Ευρώπη 10 εκατομμύρια τόνοι (στοιχεία του 2012) αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), όγκος που αναμένεται να φθάσει, το 2020, τα 12 εκατομμύρια. Στο πλαίσιο των προσπαθειών κατάργησης της προγραμματισμένης απαξίωσης των προϊόντων, εκτός από τις πολιτικές ανακύκλωσης και καινοτομίας, πρέπει, παράλληλα, να υποστηριχθούν και οι πολιτικές ανάκτησης υλών, οι οποίες προβάλλονται στη νέα ευρωπαϊκή οδηγία που τέθηκε σε ισχύ στις 13 Αυγούστου 2012.

2.9

Σε κοινωνικό επίπεδο, η προγραμματισμένη απαξίωση θέτει τριών ειδών προβλήματα. Πρώτον, σε συνθήκες κρίσης, η λογική που διέπει την προγραμματισμένη απαξίωση των καταναλωτικών αγαθών συντελεί στη δυναμική των αγορών επί πιστώσει και στην εμφάνιση πρωτόγνωρων φαινομένων δανειακής εξάρτησης. Αυτοί που υποφέρουν περισσότερο από την εν λόγω απαξίωση είναι τα άτομα που ανήκουν σε κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες, τα οποία δεν είναι σε θέση να πληρώσουν την υψηλή τιμή των βιώσιμων προϊόντων και συχνά αρκούνται σε προϊόντα κατώτερων προδιαγραφών, που είναι πιο εύθραυστα. Στη συνέχεια, τις αρνητικές συνέπειες της προγραμματισμένης απαξίωσης καλείται, ενδεχομένως, να υποστεί ολόκληρος ο τομέας της απασχόλησης του επισκευαστικού κλάδου. Τα στοιχεία της έκθεσης του ADEME (1) (2007) επιβεβαιώνουν την τάση αυτή: μόνον το 44 % των συσκευών που υφίστανται βλάβη επισκευάζεται. Όσον αφορά δε τις συσκευές η εγγύηση των οποίων έχει λήξει, οι διανομείς εκτιμούν ότι μόνον το 20 % των παρεμβάσεων με σκοπό την επισκευή έχει επιτυχία. Η μελέτη της ADEME (2010), παρουσιάζει, επίσης, σημαντική μείωση της επισκευαστικής δραστηριότητας στη Γαλλία μεταξύ 2006 και 2009, ιδιαίτερα μάλιστα σε σχέση με τις οικιακές συσκευές. Ο επισκευαστικός κλάδος έχει το πλεονέκτημα ότι δεν είναι δυνατόν να υποστεί μετεγκατάσταση και ότι συνίσταται κατά κύριο λόγο από σταθερές θέσεις εργασίας.

2.10

Ο αντίκτυπος στη δημόσια υγεία δεν είναι αμελητέος. Παρουσιάζει δύο μορφές. Είτε αυτήν που οφείλεται στην άμεση αποτέφρωση και βλάπτει τους κατοίκους της αντίστοιχης περιοχής, λόγω της τοξικότητας των ηλεκτρονικών εξαρτημάτων, είτε μία μορφή με διεθνή διάσταση. Πράγματι, η έλλειψη υποδομών επεξεργασίας αποβλήτων ηλεκτρονικού εξοπλισμού είναι τόσο μεγάλη, ώστε πολλά άχρηστα προϊόντα να εξάγονται λαθραία σε γεωγραφικές περιοχές όπου η υγειονομική ταφή τους εξασφαλίζεται φτηνά –αυτό, ωστόσο, έχει πολλές επιπτώσεις στην υγεία του τοπικού πληθυσμού (βλ. την περίπτωση της Γκάνας, όπου από τα απόβλητα αποχωρίζονται τα μέταλλα και, στη συνέχεια, στέλνονται στο Ντουμπάι ή στην Κίνα. Μεγάλο μέρος αυτών των αποβλήτων καταλήγουν σε χώρες του Νότου, όπου προκαλούν προβλήματα στην περιβαλλοντική υγεία).

2.11

Οι συνέπειες έχουν και πολιτισμικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, ο μέσος όρος διάρκειας ζωής των οικιακών συσκευών είναι πλέον 6 έως 8 έτη, ενώ πριν 20 χρόνια ήταν 10 έως 12 έτη. Οι καταναλωτές δικαιολογημένα διερωτώνται γιατί μειώνεται η διάρκεια ζωής των προϊόντων, όταν γίνεται χρήση καινοτομιών σε όλους τους τομείς. Η εμπιστοσύνη των ευρωπαίων πολιτών στη βιομηχανία της ΕΕ κτίζεται με την πάροδο του χρόνου και διαβρώνεται με την απαξίωση. Όταν σχεδόν όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τη μέγιστη δυνατή αποστασιοποίηση των Ευρωπαίων από τη βιομηχανία της ΕΕ, είναι σαφές ότι ο τρόπος με τον οποίο οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται τις πρώιμες βλάβες ή την μη δυνατότητα επισκευής ορισμένων προϊόντων δεν επιτρέπει στους Ευρωπαίους να συμφιλιωθούν με τις αντίστοιχες επιχειρήσεις. Αυτός είναι, εξάλλου, ένας από τους λόγους που το 92 % των Ευρωπαίων (2) δήλωσε ότι επιθυμεί την ύπαρξη σήμανσης σχετικά με τη διάρκεια ζωής (ή χρήσης) των προϊόντων. Για να είναι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ανταγωνιστικές είναι, επίσης, απαραίτητο να βελτιωθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε αυτές.

2.12

Οι συνέπειες έχουν, τέλος, και οικονομικό χαρακτήρα. Η συντριπτική πλειοψηφία των εταιρειών ανήκουν σε τομείς υψηλής τεχνολογίας, τα δε προϊόντα τους συχνά είναι εισαγόμενα στην Ευρώπη. Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα, θα παράσχει ένα μέσο στις επιχειρήσεις της να διακριθούν, καταδεικνύοντας ότι πράγματι μεριμνούν για την βιωσιμότητα.

2.13

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή δεν αμελεί άλλα πιο άυλα στοιχεία που είναι ίσως εξίσου σημαντικά. Στο συμβολικό επίπεδο, ενώ το σύνολο των εργασιών μας εγγράφεται στο πνεύμα του Ρίο +20 και χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι αποδίδεται σημασία στην βιώσιμη ανάπτυξη, αναγνωρίζουμε ταυτόχρονα ότι η προγραμματισμένη απαξίωση αποτελεί εξ ορισμού τη διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης που προωθούμε. Τέλος, εάν ληφθεί υπόψη η θέση που, κατά την αντίληψή μας, πρέπει να δίνεται στην ηθική στην κοινωνία μας, φαίνεται προβληματικό το γεγονός να υπάρχουν μηχανικοί στους οποίους ανατίθεται να τελειοποιούν προϊόντα με επιταχυμένη γήρανση ή διαφημιστές που προωθούν εκστρατείες για την ενθάρρυνση της αγοράς των προϊόντων αυτών από τους καταναλωτές, ενώ γνωρίζουν ότι η αγορά τους δεν θα αυξήσει το επίπεδο ικανοποίησης των καταναλωτών.

6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/27

1.1

Ο ζύθος είναι ένα ποτό που απολαμβάνουν οι λαοί της Ευρώπης εδώ και χιλιάδες χρόνια. Παρότι οι συνήθειες γύρω από τον ζύθο ποικίλλουν σημαντικά στην Ευρώπη, και υπάρχουν διαφορετικά είδη ζύθου και καταναλωτικές συμπεριφορές, ο ζύθος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του πολιτισμού, της κληρονομιάς και της διατροφής. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή επισημαίνει τη συνεχή εξέλιξη του κλάδου και την προσαρμογή και αντοχή του ακόμα και κατά τη δύσκολη σημερινή συγκυρία. Τονίζει δε ότι ο κλάδος πληροί τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» στους διαφορετικούς τομείς προτεραιότητας της απασχόλησης, της αειφορίας, της καινοτομίας, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης.

1.2

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εφιστά την προσοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και των κρατών μελών σε βασικές πολιτικές που πρέπει να εξεταστούν σοβαρά προκειμένου η ευρωπαϊκή ζυθοποιία να αξιοποιήσει στο έπακρο το αναπτυξιακό της δυναμικό. Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ καλεί τους φορείς λήψης αποφάσεων:

1.3

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ενθαρρύνει επίσης την ανάληψη δράσεων σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο προκειμένου:

1.4

Κατά τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, οι εταιρίες ζυθοποιίας θα πρέπει:

2.1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μία από τις σημαντικότερες ζυθοπαραγωγούς περιοχές του κόσμου. Ο όγκος της παραγωγής το 2011 υπερέβαινε τα 380 εκατομμύρια εκατόλιτρα (1), που παρασκευάστηκαν σε περίπου 4 000 ζυθοποιεία σε όλη την Ευρώπη και διανεμήθηκαν σε όλον τον κόσμο. Όσον αφορά τον όγκο, η ΕΕ αποτελεί μείζονα παράγοντα, καθώς παρέχει πάνω από ένα τέταρτο της παγκόσμιας παραγωγής· μόλις πρόσφατα υποσκελίστηκε από την Κίνα, αλλά προηγείται ακόμη των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας, της Βραζιλίας και του Μεξικού (2).

2.2

Η ευρωπαϊκή ζυθοποιία χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολυμορφία όσον αφορά τη δομή της. Αποτελείται κυρίως από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες κυμαίνονται από τα πολύ μικρά ζυθοποιεία έως τα ζυθοποιεία που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, ενώ περιλαμβάνει και τέσσερεις μείζονες εταιρίες ζύθου που εδρεύουν στην Ευρώπη (3) και αποτελούν παγκόσμιους ηγέτες στον κλάδο. Η άνοδος των νέων μικρών και πολύ μικρών ζυθοποιείων την τελευταία δεκαετία αποτυπώνει γλαφυρά τις δυνατότητες καινοτομίας του κλάδου και αποτελεί εχέγγυο για την επίτευξη του στόχου της βιωσιμότητας.

2.3

Η αλυσίδα εφοδιασμού που συνδέεται με τις εταιρίες του κλάδου περιλαμβάνει τοπικούς παράγοντες αλλά και παγκοσμίους ηγέτες μεταξύ των εταιριών βυνοποίησης, των παραγωγών εξοπλισμού και των παρόχων τεχνικών υπηρεσιών. Τα ευρωπαϊκά ινστιτούτα ζυθοποιίας μεταδίδουν, επίσης, τις γνώσεις τους σε όλον τον κόσμο. Εκδηλώσεις όπως η Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Ζυθοποιίας ή τα επιμέρους συνέδρια για τον ζύθο προσελκύουν επισκέπτες σε παγκόσμιο επίπεδο.

2.4

Ο ζύθος αποτελεί βασικό μεταποιημένο γεωργικό προϊόν, με αξία εξαγωγών που υπερβαίνει τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ (4). Διέπεται επίσης από την πολιτική για την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων της ΕΕ (5), μέσω των προγραμμάτων ΠΟΠ/ΠΓΕ (6), και παρέχει αξία πωλήσεων άνω των 2,3 δισεκατομμυρίων ευρώ μέσω 23 γεωγραφικών ενδείξεων (7). Παρ όλα αυτά, η γεωγραφική ποικιλομορφία των ζύθων σε αυτά τα προγράμματα είναι περιορισμένη, καθώς προέρχονται από λιγότερο από το ένα τρίτο των χωρών της ΕΕ.

2.5

Τα κύρια συστατικά του ζύθου έχουν φυσική προέλευση και περιλαμβάνουν νερό, σιτηρά, λυκίσκο και μαγιά. Το νερό αποτελεί τη σημαντικότερη πρώτη ύλη της ζυθοποιίας, καθώς αποτελεί περίπου 92 % του ζύθου κατά μέσο όρο. Συνεπώς η προστασία της ποιότητας των υπόγειων υδάτων αποτελεί πρωταρχικό μέλημα. Λόγω της ανάγκης για σιτηρά (όπως το κριθάρι, το σιτάρι κ.ά.), τα οποία αποτελούν βασική πηγή αμύλου για το ζύθο, οι σχέσεις με τη γεωργική κοινότητα είναι ζωτικής σημασίας για τους ζυθοποιούς και τους βυνοποιούς.

2.6

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί επίσης τον σημαντικότερο παράγοντα της παγκόσμιας αγοράς όσον αφορά τον λυκίσκο, ο οποίος παράγεται σε δεκατέσσερα κράτη μέλη (8), στα οποία αντιστοιχεί περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας έκτασης καλλιέργειας λυκίσκου (9). Η ζυθοποιία αποτελεί τον κύριο πελάτη των Ευρωπαίων παραγωγών λυκίσκου. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των παραγωγών λυκίσκου, καθώς και η διαφοροποιημένη μεταχείρισή τους στο πλαίσιο των γεωργικών πολιτικών που εφαρμόζονται στα διάφορα κράτη μέλη, ενδέχεται να πρέπει να επανεξεταστούν προκειμένου να αποτραπούν στρεβλώσεις της αγοράς που δύνανται να έχουν καταστροφικό αντίκτυπο στους ζυθοποιούς μακροπρόθεσμα.

2.7

Η εξάρτηση των ζυθοποιών από τον γεωργικό τομέα για τις πρώτες ύλες είχε ως αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια ο κλάδος να βρίσκεται αντιμέτωπος με υψηλότερες τιμές γεωργικών υλικών που απαιτούνται για τη ζυθοποιία, λόγω των διακυμάνσεων στην ποιότητα και την τιμή της σοδειάς. Μια βιώσιμη και μακροπρόθεσμη προσέγγιση μεταξύ των παρόχων πρώτων υλών και των ζυθοποιών θα πρέπει να διέπει τις σχέσεις τους όπου αυτό είναι εφικτό και αναγκαίο.

2.8

Οι συνολικές πωλήσεις ζύθου το 2010 έφταναν τα 106 δισεκατομμύρια ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, ποσοστό 0,42 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ. Εκτιμάται ότι άνω του 63 % των προϊόντων της ευρωπαϊκής ζυθοποιίας πωλείται σε σουπερμάρκετ και άλλα καταστήματα λιανεμπορίου (κατανάλωση εκτός του καταστήματος). Το υπόλοιπο 37 % καταναλώνεται στον κλάδο της εστίασης (π.χ. μπαρ, παμπ, εστιατόρια - κατανάλωση εντός του καταστήματος).

3.1

Τα τελευταία 15 χρόνια, η ευρωπαϊκή αγορά ζύθου υπέστη ποικίλες αλλαγές όσον αφορά την τεχνική πρόοδο, τις επενδύσεις, τις συγχωνεύσεις, τις νέες εταιρίες και την καταναλωτική συμπεριφορά. Η αισθητή μείωση της κατανάλωσης από το 2007 και μετά έχει άμεσο αντίκτυπο στις δραστηριότητες των ζυθοποιών. Μετά από πολυετή εξάπλωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η παραγωγή ζύθου εμφάνισε απότομη μείωση από 420 εκατομμύρια εκατόλιτρα σε 377 εκατομμύρια εκατόλιτρα το 2011. Παρ όλα αυτά, τα επόμενα χρόνια αναμένεται ανάκαμψη και προοπτικές ανάπτυξης, εάν οι οικονομικές και ρυθμιστικές συνθήκες καταστούν πιο ευνοϊκές.

3.2

Η οικονομική κρίση και η μείωση της κατανάλωσης οδήγησε στην αναδιάρθρωση του κλάδου στην Ευρώπη, με κύρια χαρακτηριστικά την ενοποίηση των δραστηριοτήτων στην ευρωπαϊκή επικράτεια και τις επενδύσεις εκτός ΕΕ από τους μεγαλύτερους διεθνείς και εθνικούς ομίλους. Παράλληλα, ο αριθμός των μικρότερων ζυθοποιείων αυξήθηκε σε όλες τις χώρες, ενισχύοντας την πολυμορφία της προσφοράς στον καταναλωτή και επιβεβαιώνοντας το επιχειρηματικό πνεύμα των ζυθοποιών, σε συμφωνία με το σχέδιο δράσης «Επιχειρηματικότητα 2020» (10). Αυτή η εξέλιξη είναι θετική και από πλευράς βιωσιμότητας, καθότι αφ’ ενός μεν δημιουργούνται ευκαιρίες για την ανάπτυξη του περιφερειακού τουρισμού, αφ’ ετέρου δε μικραίνει η απόσταση παραγωγής-κατανάλωσης προς όφελος, βεβαίως, του περιβάλλοντος.

3.3

Η οικονομική συγκυρία οδήγησε επίσης σε αύξηση της κατανάλωσης ζύθου στο σπίτι αντί των μπαρ και των εστιατορίων, με αποτέλεσμα λιγότερες θέσεις εργασίας, μικρότερη προστιθέμενη αξία και χαμηλότερα κρατικά έσοδα για κάθε λίτρο ζύθου που καταναλώνεται στην ΕΕ (11). Η υψηλότερη τιμολογιακή πίεση στον κλάδο του λιανεμπορίου επηρέασε επίσης αυτήν την τάση.

3.4

Ο αυξανόμενος αριθμός ζυθοποιών και η καινοτομία των προϊόντων οδήγησε επίσης στην εμφάνιση νέων προϊόντων, προς όφελος του καταναλωτή, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Παρουσιάστηκαν ευκαιρίες για τους ζυθοποιούς κάθε μεγέθους, χάρη στη διαφοροποίηση προς τον τομέα των ζύθων χαμηλής και μηδενικής περιεκτικότητας σε αλκοόλ, ενώ αυξάνεται σταθερά και η διαθεσιμότητα βιολογικών ζύθων.

3.5

Ο κλάδος της ζυθοποιίας παρέχει ουσιαστικά φορολογικά οφέλη στις εθνικές κυβερνήσεις. Λόγω της παραγωγής και της πώλησης ζύθου, οι κυβερνήσεις λαμβάνουν σημαντικά έσοδα από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης, τον ΦΠΑ, τη φορολόγηση του εισοδήματος και τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών του κλάδου της ζυθοποιίας και άλλων σχετικών κλάδων όπου οι θέσεις εργασίας συνδέονται έμμεσα με τις δραστηριότητες της ζυθοποιίας. Το 2010, τα έσοδα αυτά ανέρχονταν σε περίπου 50,6 δισεκατομμύρια ευρώ (12).

3.6

Η ανθεκτικότητα της ζυθοποιίας απέναντι στις σημερινές οικονομικές δυσκολίες απειλείται από την αυξανόμενη φορολογική επιβάρυνση, κυρίως στο πλαίσιο του ειδικού φόρου κατανάλωσης αλλά και του ΦΠΑ, ιδίως στον κλάδο της εστίασης. Αυτές οι αυξήσεις επιδείνωσαν τη δυσχερή οικονομική κατάσταση των ζυθοποιείων, ιδίως σε χώρες όπως η Ουγγαρία, η Φινλανδία, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο (13). Η συνολική προστιθέμενη αξία από την παραγωγή και πώληση ζύθου στην ΕΕ μειώθηκε την περίοδο 2008-2010 κατά 10 % (14), ενώ τα συνολικά έσοδα από τη φορολόγηση της ευρωπαϊκής ζυθοποιίας μειώθηκαν κατά 3,4 δισ. ευρώ.

3.7

Στο σύστημα ειδικού φόρου κατανάλωσης σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο θα πρέπει να αναγνωρίζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ζύθου, συμπεριλαμβανομένης της γενικά χαμηλής περιεκτικότητάς του σε αλκοόλ, της ζυθοποιητικής διαδικασίας και της τοπικής συμβολής του κλάδου στην κοινωνία, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην ευρύτερη οικονομία. Προς τούτο, ο ζύθος, ως ποτό που παρασκευάζεται με ζύμωση, θα πρέπει να υπόκειται σε θεμιτό ανταγωνισμό και, κατά συνέπεια, θα πρέπει ο ελάχιστος συντελεστής των μηδέν ευρώ που ισχύει για τον οίνο και τα λοιπά ποτά που παρασκευάζονται με ζύμωση να ενσωματωθεί και στην νομοθεσία της ΕΕ για τον ειδικό φόρο κατανάλωσης του ζύθου (15).

3.8

Η ισορροπημένη πολιτική φορολόγησης σε εθνικό επίπεδο και η καλύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων μηχανισμών συνεργασίας των φορολογικών αρχών μπορεί να αποτελέσει μέσο πρόληψης εμπορικών και συναφών επιβλαβών πρακτικών με γνώμονα τη φορολόγηση, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της ζυθοποιίας, ιδίως στις παραμεθόριες περιοχές.

3.9

Λόγω της σημασίας του επιτόπιου εμπορίου στις πωλήσεις ζύθου (16), η φορολογική πολιτική μπορεί να διαδραματίσει επίσης κάποιον ρόλο ως μέτρο ενθάρρυνσης της ανάπτυξης του τομέα του επιτόπιου εμπορίου και της ζυθοποιίας, με θετικό αντίκτυπο για την απασχόληση σε τοπικό επίπεδο.

3.10

Απέναντι σε αντίξοες συνθήκες, η ευρωπαϊκή ζυθοποιία παραμένει ανθεκτική και ανταγωνιστική. Οι τοπικοί ζυθοποιοί διατηρούν το μερίδιό τους σε αγορές πέρα από τα εθνικά και τα ενωσιακά σύνορα. Παρότι το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής παραγωγής ζύθου πωλείται εντός της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, οι εξαγωγές σε άλλα μέρη του κόσμου αυξάνονται σταθερά από το 2000, με αύξηση κατά 30 % από το 2007. Οι κυριότεροι εξαγωγικοί προορισμοί περιλαμβάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, την Αγκόλα, την Κίνα, την Ελβετία, την Ταϊβάν, τη Ρωσία και την Αυστραλία (17). Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι ζυθοποιοί αποτελούν μείζονες επενδυτές σε όλες τις ηπείρους και συμμετέχουν σε πολυάριθμες πρωτοβουλίες συνεργασίας με τοπικούς ζυθοποιούς και διανομείς.

3.11

Παρ όλα αυτά, το δυναμικό διατήρησης και επέκτασης της παρουσίας της ευρωπαϊκής ζυθοποιίας σε άλλες χώρες ενδέχεται να απειλείται από τοπικές διατάξεις που αποτελούν εμπορικό φραγμό για τις εξαγωγές και τις επενδύσεις της ζυθοποιίας. Εκτός των δασμών, αυτοί οι φραγμοί μπορεί να έχουν τη μορφή νομοθετικών μέτρων όπως ο ορισμός του προϊόντος (π.χ. στη Ρωσία) ή οι φορολογικές και διοικητικές διαδικασίες (π.χ. στην Αλβανία και την Τουρκία). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη, σε συνεργασία με τη ζυθοποιία, επιτελούν ζωτικό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτών και άλλων δυσχερειών που ανακύπτουν ενίοτε στις αγορές του εξωτερικού.

3.12

Παρότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζει πολιτική μηδενικών δασμών για τις εισαγωγές ζύθου στις σχετικές εμπορικές συμφωνίες, ορισμένες χώρες διατηρούν τελωνειακούς δασμούς ως μέσο αποθάρρυνσης των ανταγωνιστικών εισαγωγών από κράτη μέλη της ΕΕ. Οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις για τις Συμφωνίες Ελεύθερων Συναλλαγών καλύπτουν και αυτήν την πτυχή, ενώ οι πιο πρόσφατες συμφωνίες (π.χ. ΕΕ-Νότιας Κορέας) προβλέπουν τη σταδιακή μείωση των δασμών, πράγμα που θα πρέπει να επεκταθεί περαιτέρω.

3.13

Η δυνητική παρουσία των ευρωπαϊκών σημάτων ζύθου στις αγορές του εξωτερικού ενισχύεται επίσης από τις προωθητικές ενέργειες, όπως οι εκθέσεις και οι συναφείς εκδηλώσεις, και από τα προγράμματα διαβούλευσης που παρέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε τρίτες χώρες. Η συμμετοχή των ζυθοποιών στις αντίστοιχες δραστηριότητες επί τόπου ήταν μέχρι στιγμής χαμηλή, λόγω της μικρής ευαισθητοποίησής τους σχετικά με τα δυνητικά οφέλη και της ανεπαρκούς προβολής.

4.1

Ο κλάδος της ζυθοποιίας υπερβαίνει την απλή παραγωγή ζύθου. Καλύπτει πολυάριθμες δραστηριότητες, από τις γεωργικές πρώτες ύλες που βρίσκονται στην καρδιά της ζυθοποιητικής διαδικασίας έως τη βιομηχανία εστίασης και το λιανεμπόριο. Τα ζυθοποιεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχουν συνολικά πάνω από 128 800 άμεσες θέσεις εργασίας. Επιπλέον, 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σχετίζονται με την παραγωγή και την πώληση ζύθου, δηλαδή περίπου 1 % των συνολικών θέσεων εργασίας στην ΕΕ (18), σε ποικίλους τομείς απασχόλησης.

4.2

Ο στόχος της ΕΕ για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» αντικατοπτρίζεται στα χαρακτηριστικά της ζυθοποιίας. Οι ζυθοποιοί βρίσκονται σε κάθε ευρωπαϊκό κράτος και στηρίζουν πάνω από 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας λόγω των μεγάλων δαπανών για αγαθά και υπηρεσίες και του σημαντικού κύκλου εργασιών που δημιουργούν στους τομείς της εστίασης και του λιανεμπορίου. Πάνω από το 73 % των θέσεων εργασίας που δημιουργεί ο ζύθος ανήκουν στον τομέα της εστίασης.

4.3

Καθώς ο τομέας της εστίασης επιτελεί ζωτικό ρόλο στην επίτευξη απασχόλησης και ανάπτυξης, όχι μόνο άμεσα μεταξύ των σχετικών επιχειρήσεων, αλλά και έμμεσα για μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής οικονομίας, τα μέτρα για την ανάπτυξή του έχουν καθοριστική σημασία για την απασχόληση, ιδίως μεταξύ των νέων και των ανειδίκευτων εργαζομένων, χωρίς στροφή στην επισφαλή εργασία και στην πρακτική των χαμηλών μισθών.

4.4

Αυτή η μοναδική ποικιλία συνδυάζει κληρονομιά, πολιτισμό και νεωτερισμό, ενώ προσφέρει ποικίλες ευκαιρίες χρήσης των επαγγελματικών προσόντων, τόσο εντός των ζυθοποιείων όσο και γύρω από αυτά. Πέραν της απασχόλησης στην αλυσίδα εφοδιασμού και διανομής, θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω το δυναμικό στον τομέα της γαστρονομίας και του τουρισμού, για να αυξηθεί η απασχόληση και μέσω ιδίων δραστηριοτήτων των ζυθοποιών, επιπροσθέτως των ενωσιακών και των εθνικών προγραμμάτων χρηματοδότησης.

4.5

Η ζυθοποιία υπέστη τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κατάστασης, με μείωση της άμεσης απασχόλησης κατά 9 % την περίοδο 2008-2010 λόγω της μειωμένης κατανάλωσης του προϊόντος. Παρά τη μείωση της κατανάλωσης λόγω της δυσχερούς οικονομικής κατάστασης της Ευρώπης, ο συνολικός αριθμός των ζυθοποιείων (συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών ζυθοποιείων) στην Ευρώπη το 2010 (3 638) ήταν μεγαλύτερος από το 2008 (3 071), ενώ αυξάνεται συνεχώς, προσφέροντας έτσι μεγαλύτερο δυναμικό απασχόλησης. Αυτό το δυναμικό δεν θα πρέπει να απειληθεί με μέτρα περιορισμού των πωλήσεων ή επιβλαβή φορολογικά μέτρα, αλλά θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω μέσω της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, ακόμα και σε υψηλότερα επίπεδα για τη δημιουργία ποιοτικότερων θέσεων εργασίας στον τομέα.

5.1

Η ευρωπαϊκή ζυθοποιία καλείται να εκπληρώσει πολυάριθμους στόχους όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, τη μείωση των εκπομπών CO2 και την κατανάλωση πόρων στο πλαίσιο της προσήλωσής της στην αειφορία. Οι επενδύσεις των τελευταίων ετών οδηγούν στη μείωση της χρήσης φυσικών πόρων και της παραγωγής αποβλήτων και στη συνεχή ανακύκλωση των δευτερογενών υλικών της ζυθοποιητικής διαδικασίας.

5.2

Οι ζυθοποιοί έχουν επιδείξει προσήλωση στην προστασία του περιβάλλοντος, λαμβάνοντας μέτρα και πραγματοποιώντας επενδύσεις που οδήγησαν στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, των εκπομπών CO2 και της παραγωγής λυμάτων και σε αλλαγές στη συσκευασία. Ο κλάδος της ζυθοποιίας κατήρτισε επίσης κατευθυντήριες γραμμές για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (ΒΔΤ), που τονίζουν τον ρόλο της βιώσιμης διαχείρισης και που μπορούν να λειτουργήσουν ως σημείο αναφοράς για δεσμεύσεις σχετικά με περιβαλλοντικούς στόχους. Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η χρήση των αναλύσεων του κύκλου ζωής ως εργαλείου αυτοανάλυσης για το ευρύτερο δυνατό φάσμα της ζυθοποιίας, χωρίς να παραβλεφθούν οι περιορισμοί που αντιμετωπίζουν ως προς αυτό το θέμα τα μικρά, οικογενειακά ζυθοποιεία λόγω ελλείψεων χωρητικότητας.

5.3

Την περίοδο 2008-2010 η ζυθοποιία συνέχισε τις προσπάθειές της παρά την επιδεινούμενη οικονομική κατάσταση, με αποτέλεσμα μείωση της κατανάλωσης νερού κατά 4,5 % και μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 3,8 % ανά εκατόλιτρο παραγόμενου ζύθου. Εκτιμάται επίσης πως οι εκπομπές CO2 μειώθηκαν κατά 7,1 % (19).

5.4

Η ποιότητα και η χρήση του νερού αποτελούν σημαντικούς παράγοντες της ζυθοποιητικής διαδικασίας. Κατά συνέπεια, η ορθή διαχείριση των υδάτων από τους παρόχους και τους ζυθοποιούς είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της αειφορίας της ζυθοποιίας. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να ληφθούν οι ενδεδειγμένες προφυλάξεις προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η διερεύνηση σχιστόλιθου φυσικού αερίου δεν μολύνει τα αποθέματα των υπογείων υδάτων για τους καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των βιομηχανικών χρηστών. Ειδικότερα όσον αφορά τη ζυθοποιία, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι Ολλανδοί και Γερμανοί ζυθοποιοί, παρακολουθούν τις εξελίξεις στον τομέα αυτό με βαθιά ανησυχία.

5.5

Πολλά ακόμα πολύτιμα προϊόντα (τα λεγόμενα δευτερογενή) παράγονται κατά τη ζυθοποιητική διαδικασία από τις πρώτες ύλες. Τα προϊόντα αυτά έχουν ιδιαίτερη αξία ως προσθήκη σε άλλες βιομηχανικές διαδικασίες ή ως υλικά για συγκεκριμένες τελικές χρήσεις, π.χ. φαρμακευτικά προϊόντα, υγιεινές τροφές, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βιομηχανικές εφαρμογές, ζωοτροφές και γεωργικά προϊόντα (20), καλλυντικά και ιαματικά προϊόντα. Αυτά τα υλικά πληρούν υψηλές ποιοτικές προδιαγραφές και συμμορφώνονται με αυστηρές διατάξεις περί της ασφάλειας των τροφίμων και των ζωοτροφών και άλλες. Η σημασία και η αξία αυτών των δευτερογενών υλικών έχει οδηγήσει τα ζυθοποιεία στη σύναψη, εδώ και πολλά χρόνια, συμφωνιών εφοδιασμού με εμπόρους και τελικούς χρήστες.

6.1

Όλα αυτά τα χρόνια, οι εταιρίες και οι ενώσεις ζυθοποιίας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την υπεύθυνη κατανάλωση, την ενίσχυση της ενημέρωσης των καταναλωτών, την εξασφάλιση υπεύθυνης διαφήμισης και μάρκετινγκ, την μετάδοση μηνυμάτων πρόληψης και την αποτροπή ανεύθυνων συμπεριφορών από τους καταναλωτές. Πολλές από αυτές τις τοπικές πρωτοβουλίες υλοποιήθηκαν μέσω συμπράξεων και αναγνωρίστηκαν ως σημαντική συμβολή στην κοινωνία από τις εθνικές αρχές, ενίοτε δε έλαβαν ευρωπαϊκή διάσταση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για το Οινόπνευμα και την Υγεία (21).

6.2

Οι κυβερνήσεις, οι ζυθοποιοί, άλλοι οικονομικοί φορείς και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να συνεργαστούν αξιοποιώντας αυτές τις δραστηριότητες στην υλοποίηση εκστρατειών για την προώθηση της υπεύθυνης κατανάλωσης ζύθου, η οποία συνάδει πλήρως με τον υγιεινό τρόπο ζωής για τους ενηλίκους, και για την αποθάρρυνση της κατάχρησης αλκοόλ.

6.3

Λόγω του τοπικού χαρακτήρα του ζύθου, οι Ευρωπαίοι ζυθοποιοί έχουν επίσης στενή σχέση με τις τοπικές τους κοινότητες, υποστηρίζοντας ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Πάνω από 900 εκατομμύρια ευρώ δαπανώνται ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τη ζυθοποιία για τη στήριξη των τοπικών κοινοτήτων (22), μέσω ευρέος φάσματος δραστηριοτήτων που στηρίζονται σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

6.4

Υφίσταται ισχυρή δέσμευση εκ μέρους της βιομηχανίας και του ευρύτερου φάσματος των ενδιαφερομένων φορέων για τη στήριξη της υλοποίησης πρωτοβουλιών εταιρικής και θεσμικής ευθύνης προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανεπιθύμητες επιπτώσεις της επιβλαβούς κατανάλωσης. Αυτή η δέσμευση θα πρέπει να αναγνωριστεί σε ισορροπημένο πλαίσιο στις δραστηριότητες εμπορικής προώθησης και επικοινωνίας των ζυθοποιών (23).

6.5

Δεδομένου του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζει ο ζύθος στα πεδία του πολιτισμού, της κληρονομιάς και της κατανάλωσης, θα πρέπει να εξεταστεί μία πρωτοβουλία της ΕΕ με την οποία θα παρέχεται χρηματοδότηση για τη διοργάνωση ειδικευμένης κατάρτισης των δασκάλων και των εκπαιδευτικών σε όλα τα επίπεδα σχολικής διδασκαλίας, με επικέντρωση στις υγειονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές πτυχές της κατανάλωσης ποτών που παρασκευάζονται με ζύμωση.

7.1

Η εκπαίδευση και η έρευνα κατέχουν σημαντικό ρόλο στην περαιτέρω διατήρηση της συμμετοχής του κλάδου. Οι σχετικές δραστηριότητες αναπτύσσονται μέσω πανεπιστημίων, σχολών ζυθοποιίας, ινστιτούτων τεχνολογίας τροφίμων και άλλων δικτύων. Η διοργάνωση φόρουμ για την ανταλλαγή γνώσεων πρέπει να συνεχιστεί, προκειμένου η Ευρώπη να παραμείνει ηγετικό κέντρο ερευνών από τους ζυθοποιούς, τους εταίρους τους, τους ερευνητές και τους ενδιαφερόμενους ιδιώτες.

7.2

Θα πρέπει να αναπτυχθούν η ικανότητα και το δυναμικό έρευνας, καθότι οι ζυθοποιοί επιτελούν σημαντικό ρόλο βιομηχανικού εταίρου σε διάφορους τομείς που σχετίζονται με τις τεχνολογίες των τροφίμων και της ζυθοποιίας ή με πτυχές της υγείας και των περιβαλλοντικών επιδόσεων. Η αύξηση της συμμετοχής στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, στο πρόγραμμα Horizon 2020 και σε άλλες τεχνολογικές πλατφόρμες θα ενισχύσει το υφιστάμενο δυναμικό (24).

7.3

Η στήριξη των προσπαθειών της ζυθοποιίας για την προώθηση της αριστείας με βάση τις υψηλότερες επιστημονικές προδιαγραφές όσον αφορά τα χαρακτηριστικά του ζύθου και τον αντίκτυπό του στην υγεία και τη συμπεριφορά μπορούν επίσης να συμβάλουν στην ενίσχυση της ενημέρωσης και της εκπαίδευσης σε αυτόν τον σημαντικό τομέα. Η ενισχυμένη συμμετοχή στα προγράμματα χρηματοδότησης και συνεργασίας της ΕΕ θα πρέπει να εξετασθεί από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/32

1.1

Η λαθρομετανάστευση αποτελεί ζήτημα που έχει επανειλημμένα εξετάσει η ΕΟΚΕ από διάφορες οπτικές γωνίες (1). Το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης είναι πολύ σύνθετο και πολύπλευρο, απαιτεί δε τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα μέτρα. Η παρούσα γνωμοδότηση εστιάζεται στα ακόλουθα σημεία:

1.2

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη βαθύτατη θλίψη της για τον θάνατο τουλάχιστον 311 –και πιθανώς πολλών περισσότερων– Αφρικανών μεταναστών ανοικτά των ακτών της Lampedusa σε δύο πρόσφατες περιπτώσεις ναυαγίων. Μολονότι η αιτία αυτής της τραγωδίας δεν είναι μόνο μία, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα συμβάντα αυτά είναι ενδεικτικά του ευρύτερου προβλήματος της λαθρομετανάστευσης δια θαλάσσης προς την ΕΕ, καθώς και ότι υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ των εν λόγω συμβάντων και της εμφανούς αδυναμίας της ΕΕ να θεσπίσει ικανοποιητικές και συνεκτικές πολιτικές για τη λαθρομετανάστευση βασισμένες στην αλληλεγγύη, όπως π.χ. πολιτικές για την έρευνα και διάσωση και για την αποβίβαση. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να θεωρήσουν τα εν λόγω συμβάντα ως συναγερμό και να ενεργήσουν άμεσα σύμφωνα με τις συστάσεις της παρούσας γνωμοδότησης, πριν προκληθεί και άλλη τραγωδία. Τα τραγικά συμβάντα της Lampedusa αναδεικνύουν την αδήριτη ανάγκη να αντιμετωπίσει η ΕΕ τη λαθρομετανάστευση και τη φύλαξη των συνόρων ως ευρωπαϊκό ζήτημα.

1.3

Ανθρώπινα δικαιώματα: η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ανησυχία το γεγονός ότι εντείνεται στην Ευρώπη η μισαλλοδοξία, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία έναντι των μεταναστών, έναντι του «διαφορετικού», εκφράζει δε τον φόβο μήπως οι κοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης επιτείνουν ακόμη περισσότερο αυτά τα φαινόμενα. Οι πολιτικοί ιθύνοντες, οι κοινωνικοί ηγέτες και τα μέσα επικοινωνίας πρέπει να ενεργούν με ύψιστη συναίσθηση ευθύνης και να ακολουθούν μια παιδαγωγική προσέγγιση σε θέματα πολιτικά και κοινωνικά, ώστε να προλαμβάνονται τέτοιου είδους συμπεριφορές. Τα δικαιώματα των λαθρομεταναστών πρέπει πάντοτε να γίνονται σεβαστά, κατά τη διάσωση ή κράτησή τους, όταν αποκτούν το καθεστώς προστασίας, όταν βρίσκονται σε παράτυπη κατάσταση «χωρίς έγγραφα» ή όταν επαναπροωθούνται στις χώρες προέλευσής τους.

1.4

Σώζοντας ζωές στη θάλασσα: Οποιοδήποτε πρόσωπο βρίσκεται σε κίνδυνο στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων των λαθρομεταναστών, θα πρέπει να διασώζεται.

1.5

Αποβίβαση: η ΕΕ πρέπει να υιοθετήσει μια πολιτική αποβίβασης που να μην αυξάνει τις επιβαρύνσεις στα κράτη μέλη της Μεσογείου που αντιμετωπίζουν ήδη δυσανάλογες εισροές μεταναστών. Το ζήτημα της αποβίβασης πρέπει να επιλυθεί με γνώμονα την αρχή της αποβίβασης στον πλησιέστερο ασφαλή τόπο, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω χώρα τηρεί πλήρως όλες τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ελέγχεται από οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

1.6

Δικαίωμα και παροχή ασύλου: Θα πρέπει να διασφαλιστεί η τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης. Επίσης, όλα τα πρόσωπα που χρήζουν διεθνούς προστασίας μπορούν να υποβάλουν την αίτησή τους εντός της ΕΕ. Οι αιτήσεις αυτές πρέπει να διεκπεραιώνονται από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Στο πλαίσιο αυτό, χρειάζεται να διαμορφωθεί ένα πιο αποτελεσματικό σύστημα εξέτασης των αιτημάτων ασύλου. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συνεργασία με τρίτες χώρες για την ενίσχυση των οικείων συστημάτων ασύλου και τη βελτίωση της συμμόρφωσής τους με τα διεθνή πρότυπα.

1.7

Επαναπατρισμός των λαθρομεταναστών: Η οδηγία (2) για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών προσφέρει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο νομικών και διαδικαστικών εγγυήσεων (3), το οποίο επικροτεί η ΕΟΚΕ, όπως, για παράδειγμα, την εγγύηση του δικαιώματος άσκησης προσφυγής κατά αποφάσεων επιστροφής ενώπιον δικαιοδοτικού οργάνου, διοικητικής αρχής ή άλλου ανεξάρτητου αρμόδιου οργάνου, καθώς και τη δωρεάν νομική αρωγή ή/και εκπροσώπηση, ορισμένες εγγυήσεις εν αναμονή της επιστροφής και τις συνθήκες κράτησης. Η ΕΟΚΕ προτείνει η ευρωπαϊκή πολιτική για την επιστροφή να προωθήσει τον εθελοντικό χαρακτήρα και να βασίζεται στον ύψιστο σεβασμό των ανθρωπιστικών αξιών. Από αυτό εξαρτάται η αναγνώριση της νομιμότητας και της αξιοπιστίας της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής στο εξωτερικό. Δυνάμει του άρθρου 19 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων απαγορεύονται ρητώς οι ομαδικές απελάσεις, ενώ εξασφαλίζεται ότι «κανείς δεν μπορεί να απομακρυνθεί, να απελαθεί ή να εκδοθεί προς κράτος όπου διατρέχει σοβαρό κίνδυνο να του επιβληθεί η ποινή του θανάτου ή να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική ποινή ή μεταχείριση» – αρχή της μη απομάκρυνσης (άρθρα 4 και 19 του Χάρτη).

1.8

Ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή πολιτική για τη λαθρομετανάστευση με βάση την αλληλεγγύη: Για να εξασφαλιστεί ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να βελτιωθεί η αλληλεγγύη της ΕΕ έναντι των κρατών μελών που, λόγω γεωγραφικής θέσης, καλούνται να παράσχουν φροντίδα σε πολυάριθμα άτομα, τα οποία φθάνουν μέσω λαθραίων οδών και είναι θύματα των εγκληματικών δικτύων εμπορίας/διακίνησης ανθρώπων και σωματεμπορίας. Τα σύνορα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων συνόρων των κρατών μελών της ΕΕ που βρέχονται από τη Μεσόγειο, είναι σύνορα όλων των κρατών μελών της ΕΕ και ως τέτοια πρέπει να φρουρούνται αποφασιστικά με ευθύνη όλων, σύμφωνα με τις Συνθήκες. Δεν τίθεται μόνο θέμα αλληλεγγύης, αλλά θέμα ανάληψης υποχρεώσεων, από το σύνολο των κρατών μελών, μέσω μηχανισμών κατανομής των βαρών που δημιουργούνται από τη λαθρομετανάστευση. Συνεπώς, τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να φανούν αλληλέγγυα με τα κράτη μέλη που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και να τα στηρίξουν μέσω μηχανισμών κατανομής των βαρών που να επιτρέπουν την επανεγκατάσταση των αιτούντων ασύλου στο εσωτερικό της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα την εφαρμογή μιας ευρωπαϊκής κλείδας κατανομής, όπως αυτή που περιγράφεται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ενίσχυση της αλληλεγγύης εντός της ΕΕ στον τομέα του ασύλου – (2012/2032 INI).

1.9

Σύναψη συμφωνιών με τρίτες χώρες: Οι διάλογοι της ΕΕ με τρίτες χώρες σχετικά με τη μετανάστευση και την κινητικότητα θα πρέπει να αποσκοπούν καταρχήν στην προαγωγή της νομιμότητας και της καλής οργάνωσης της μετανάστευσης, στην εξασφάλιση της τήρησης της διεθνούς νομοθεσίας περί ασύλου, στη μείωση της λαθρομετανάστευσης και στην καταπολέμηση των εγκληματικών δικτύων εμπορίας ανθρώπων. Συχνά, η ανάγκη για συνεργασία με τρίτες χώρες αποτελεί προϋπόθεση αποτελεσματικής εφαρμογής των διαδικασιών επαναπροώθησης. Η εν λόγω συνεργασία πρέπει να ενταθεί, ώστε να υπάρξουν καλύτερα αποτελέσματα. Παράλληλα, θα πρέπει να υποστηριχθούν ορισμένες χώρες διέλευσης, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν καλύτερα τα σύνορά τους, να δημιουργήσουν δομές ασύλου και να αποκτήσουν οι ίδιες δυνατότητες χορήγησης προστασίας σε όσους τη χρειάζονται.

1.10

Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνόρων Frontex: Ο Frontex θα πρέπει να συνεχίσει να μετασχηματίζεται σε πραγματικό Ευρωπαϊκό Οργανισμό Εξωτερικών Συνόρων, με διευρυμένα συντονιστικά καθήκοντα αναφορικά με την κοινή δράση της ΕΕ σε σχέση με τα εξωτερικά σύνορα των κρατών μελών της. Από αυτή την άποψη, θα πρέπει να γίνει περαιτέρω επεξεργασία της έννοιας των ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων, όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον Frontex (A7-0278/2011). Επίσης, θα πρέπει να διευρυνθεί το πεδίο δράσης του, προκειμένου να μπορεί να εμπλέκεται πιο ενεργά στο θέμα της πρόληψης. Είναι σαφές ότι, για να διαδραματίσει αποτελεσματικότερο ρόλο ο εν λόγω οργανισμός, θα απαιτηθούν περισσότεροι –και όχι λιγότεροι– πόροι. Ωστόσο, οι κοινές επιχειρήσεις που συντονίζει ο εν λόγω οργανισμός (και οι επιπτώσεις τους στα θεμελιώδη δικαιώματα και τις διαδικαστικές εγγυήσεις που προβλέπονται στον Κώδικα Συνόρων) πρέπει να υπόκεινται σε δημοκρατικό έλεγχο τόσο από το Κοινοβούλιο όσο και από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA).

1.11

EASO: Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο έχει αρχίσει να λειτουργεί αρκετά πρόσφατα. Κατά συνέπεια, αναμένεται να αναλάβει ταχύτατα τα πλήρη καθήκοντά της, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον ρόλο της στην εξεύρεση βιώσιμων λύσεων, καθώς και να συμμετάσχει προορατικά σε θέματα αλληλεγγύης εντός της ΕΕ, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που περιγράφονται στον κανονισμό EASO. Η EASO θα πρέπει να διαθέτει την ικανότητα να εντοπίζει με σαφήνεια τις διαφορές που εμφανίζονται στις σχετικές με το άσυλο πρακτικές των κρατών μελών, καθώς και τις νομοθετικές διαφορές, και να προτείνει τις αναγκαίες αλλαγές.

1.12

Πρόληψη και καταπολέμηση της διακίνησης Ανθρώπων: η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να καταπολεμηθεί αποφασιστικά το οργανωμένο έγκλημα. Θα πρέπει να διατεθούν οι απαιτούμενοι πόροι για τον εντοπισμό και την προσαγωγή στη δικαιοσύνη των «διαμεσολαβητών» της διακίνησης ανθρώπων. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να επιδιωχθεί η συνδρομή των κυβερνήσεων των τρίτων χωρών.

1.13

Χρηματοδότηση: Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το όλο εγχείρημα της αναχαίτισης και διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών αποτελεί υπόθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), γεγονός το οποίο θα πρέπει, επίσης, να αντανακλάται και στην κατανομή των χρηματοδοτικών βαρών των αντίστοιχων εργαλείων που χρειάζονται για την υλοποίηση μιας αποφασιστικής πολιτικής. Η ΕΟΚΕ έχει στηρίξει την πρόταση της Επιτροπής, προκειμένου να γίνεται πιο ευέλικτη διαχείριση από το 2014 του Ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας.

2.1

Η κοινή πολιτική μετανάστευσης πρέπει να χαρακτηρίζεται από μια σφαιρική προσέγγιση η οποία να λαμβάνει υπόψη διάφορες πτυχές όπως η δημογραφική κατάσταση, η αγορά εργασίας, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ίση μεταχείριση και η αποφυγή διακρίσεων, η νομοθεσία σχετικά με την είσοδο νέων μεταναστών, η κατάσταση των λαθρομεταναστών, η υποδοχή και η προστασία των αιτούντων άσυλο, η καταπολέμηση των κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων, η συνεργασία με τρίτες χώρες, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, η κοινωνική πολιτική και η πολιτική ένταξης.

2.2

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών υπήρξαν γεγονότα, δηλώσεις και πολιτικές αποφάσεις τις οποίες η ΕΟΚΕ σημειώνει με μεγάλη ανησυχία, σαν μια παλιά και γνωστή ευρωπαϊκή ασθένεια που εξαπλώνεται και πάλι στην Ευρώπη: η ξενοφοβία και ο εθνικιστικός αποκλεισμός. Οι μειονότητες και οι μετανάστες υφίστανται προσβολές, ύβρεις και επιθετικές πολιτικές διακρίσεων.

2.3

Το θέμα της λαθρομετανάστευσης είναι ιδιαίτερα σοβαρό και περίπλοκο, όπως φαίνεται και από τους πίνακες στο παράρτημα στο τέλος του εγγράφου. Επίσης, αποτελεί συνολικό πρόβλημα της ΕΕ και μόνο έτσι πρέπει να εξετάζεται. Οι λαθρομετανάστες που διασχίζουν τα νότια σύνορα πάντοτε επιδιώκουν να εγκατασταθούν σε άλλες χώρες της ΕΕ.

2.4

Λόγω της απουσίας εσωτερικών συνόρων στον χώρο Σένγκεν, το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης έχει επιπτώσεις στην Ευρώπη συνολικά και πρέπει να αντιμετωπιστεί με αποτελεσματική κοινή ευρωπαϊκή πολιτική.

2.5

Η ΕΟΚΕ έχει μελετήσει το θέμα της λαθρομετανάστευσης σε βάθος και έχει διατυπώσει τις απόψεις της σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις που υιοθετήθηκαν με ευρεία πλειοψηφία.

2.6

Οι γνωμοδοτήσεις αυτές περιλαμβάνουν ανάλυση των αιτιών της λαθρομετανάστευσης προς την ΕΕ, ενώ σημειώνουν την απουσία μιας συνολικής πολιτικής της ΕΕ για τη λαθρομετανάστευση. Επίσης, αναφέρουν την πολύ αργή πρόοδο προς την επίτευξη μιας κοινής πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου της ΕΕ και προς ένα υψηλό επίπεδο νομοθετικής εναρμόνισης. Επίσης, πραγματοποιούνται εκτενείς αναφορές στις συνέπειες του προβλήματος και προτείνεται σειρά λύσεων.

2.7

Χιλιάδες λαθρομετανάστες εισέρχονται στην ΕΕ δια θαλάσσης. Αυτό σημαίνει ότι το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης δια θαλάσσης, το οποίο σύμφωνα με FRONTEX επικεντρώνεται κυρίως στην ευρωμεσογειακή περιοχή, πρέπει να αντιμετωπιστεί με εξειδικευμένο τρόπο.

2.8

Ο κύριος στόχος της γνωμοδότησης είναι να εξετάσει το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης δια θαλάσσης και να αναφερθεί σε μείζονα θέματα που εμπίπτουν στο φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης συνολικά, προκειμένου, να επιδιωχθούν λύσεις που θα οδηγούν σε μια μεταναστευτική πολιτική που θα είναι αποτελεσματική, ανθρώπινη και οικονομικά εφικτή.

3.1.1

Τα δικαιώματα των λαθρομεταναστών πρέπει πάντοτε να γίνονται σεβαστά, από τη διάσωση ή κράτησή τους, έως ότου τους χορηγηθεί προστασία ή επαναπροωθούνται στις χώρες προέλευσής τους. Συχνά, η λαθρομετανάστευση δια θαλάσσης έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία του σεβασμού στα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου σε κάθε περίπτωση. Η ΕΟΚΕ έχει προτείνει να ανατεθεί στον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης η εποπτεία του διενεργούμενου παραμεθόριου ελέγχου και των επιχειρήσεων του FRONTEX. Επίσης, η ΕΟΚΕ στηρίζει τη δράση του συμβουλευτικού σώματος του Frontex και δηλώνει πρόθυμη να συνεργαστεί μαζί του.

3.2.1

Τα κράτη μέλη και τα ιδιωτικά σκάφη είναι υποχρεωμένα να διασώζουν οποιονδήποτε αντιμετωπίζει κίνδυνο στη θάλασσα. Αυτό περιλαμβάνει και τις περιπτώσεις μεταναστών ή διακινητών ή λαθρεμπόρων που έχουν αναλάβει κινδύνους εν γνώσει τους. Συχνά τα παράνομα δίκτυα διακίνησης ή λαθρεμπορίας αιτούντων άσυλο ή λαθρομεταναστών υποβάλλουν τα άτομα αυτά σε σοβαρούς κινδύνους. Οι αρμόδιες υπηρεσίες και ΜΚΟ σημειώνουν ότι, εξαιτίας αυτών των συνθηκών, χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο στη Μεσόγειο, καθώς και ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα παραπλέοντα σκάφη δεν σπεύδουν να βοηθήσουν ή να διασώσουν τους ανθρώπους αυτούς.

3.3.1

Τα τελευταία έτη, όταν η διάσωση πραγματοποιείται σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου, ανακύπτουν αντιδικίες πολιτικού και νομικού χαρακτήρα που θέτουν χωρίς λόγο σε κίνδυνο τις ζωές πολλών ανθρώπων. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το ζήτημα της αποβίβασης πρέπει να επιλυθεί, με γνώμονα την αποβίβαση στον πλησιέστερο ασφαλή τόπο, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω χώρα έχει κυρώσει όλες τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ελέγχεται από οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στην περίπτωση των αποστολών Frontex, η ΕΟΚΕ διαφωνεί έντονα με την άποψη ότι οι μετανάστες πρέπει να μεταφέρονται κατ' ανάγκη στο κράτος μέλος που φιλοξενεί την αποστολή. Μια τέτοια πολιτική δημιουργεί τουλάχιστον δύο προβλήματα: (i) αυξάνει ακόμα περισσότερο τις μεταναστευτικές εισροές στα κράτη μέλη τα οποία αντιμετωπίζουν ήδη μεγάλα βάρη, σε βαθμό που να μην είναι πλέον βιώσιμο για εκείνα τα κράτη μέλη που χρειάζονται περισσότερο τον Frontex, να φιλοξενήσουν μια αποστολή του και (ii) είναι επιβλαβής και για τους ίδιους τους διασωθέντες, καθώς μεταφέρονται στο κράτος μέλος που φιλοξενεί την αποστολή, και όχι στον τόπο που είναι ο πιο κατάλληλος σε μια συγκεκριμένη περίσταση (συνήθως το πιο κοντινό ασφαλές μέρος).

3.4.1

Η ΕΟΚΕ ζητά να υιοθετήσει η ΕΕ ένα κοινό σύστημα ασύλου, με υψηλό επίπεδο νομοθετικής εναρμόνισης. Με τον Κανονισμό του Δουβλίνου ρυθμίζονται οι ευθύνες κάθε κράτους μέλους ως προς την εξέταση των αιτήσεων ασύλου. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει τα πολλαπλά προβλήματα που προκαλεί αυτό το σύστημα. Πρέπει να ερωτάται ο εκάστοτε αιτών άσυλο ποιο κράτος μέλος επιθυμεί να εξετάζει την αίτησή του. Στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη βίβλο (4), η ΕΟΚΕ πρότεινε «ο αιτών άσυλο να είναι ελεύθερος να επιλέξει τη χώρα στην οποία θα απευθύνει την αίτησή του και, υπό αυτή την προοπτική, τα κράτη μέλη να παρακινούνται στο εξής να εφαρμόζουν την ανθρωπιστική ρήτρα του άρθρου 15.1 του Κανονισμού».

3.4.2

Στο πεδίο της συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών, εγκαινιάσθηκε ένα σύνολο δράσεων που διεξάγονται στο πλαίσιο του EURASIL, μιας ομάδας εθνικών εμπειρογνωμόνων της οποίας προεδρεύει η Επιτροπή. Έχει επίσης θεσπιστεί ένας μηχανισμός χρηματοδοτικής αλληλεγγύης, με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων. Από το 2014, το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης θα διαθέτει περισσότερους οικονομικούς πόρους και μεγαλύτερη ευελιξία για να παρεμβαίνει σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης.

3.4.3

Τα αιτήματα όσων αιτούνται άσυλο για την προστασία τους θα πρέπει να υποβάλλονται σε επεξεργασία στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για το άσυλο και παροχή διεθνούς προστασίας. Πρέπει να παρέχεται προστασία σε όσους τη χρειάζονται πραγματικά.

3.4.4

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η μεταχείριση που επιφυλάσσεται στους αιτούντες άσυλο στα σύνορα και οι εγγυήσεις που τους παρέχονται πρέπει να είναι απολύτως ίδιες μ’ εκείνες που ισχύουν για όσους υποβάλλουν την αίτησή τους εντός της επικράτειας του κράτους μέλους.

3.4.5

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για μεγαλύτερη δέσμευση της ΕΕ υπέρ της καταπολέμησης των εγκληματικών δικτύων που επιδίδονται σε εμπορία ανθρώπων· θεωρεί, όμως, ότι ορισμένες πολιτικές «καταπολέμησης της λαθρομετανάστευσης» προκαλούν σοβαρή κρίση του ασύλου στην Ευρώπη. Η ΕΟΚΕ, σε πολλές γνωμοδοτήσεις (5) της, έχει υποστηρίξει ότι η καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης δεν πρέπει να συνεπάγεται νέες δυσκολίες για το άσυλο, και ότι οι δημόσιοι λειτουργοί που είναι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των συνόρων πρέπει να διαθέτουν την κατάλληλη κατάρτιση ώστε να εγγυώνται το δικαίωμα του ασύλου.

3.4.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προτάσεις που έχει διατυπώσει η UNHCR για τη σύσταση ομάδων εμπειρογνωμόνων σε θέματα ασύλου, που να παρέχουν τη συνδρομή τους σε όλες τις επιχειρήσεις συνοριακών ελέγχων που διεξάγονται στην ΕΕ.

3.4.7

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αντιληφθούμε ότι οι περισσότεροι από τις χιλιάδες των εισερχόμενων στην ΕΕ δεν ζητούν άσυλο, διότι είναι οικονομικοί μετανάστες και ο σημαντικότερος λόγος εισόδου τους στην ΕΕ είναι να προωθηθούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και όχι να παραμείνουν στην χώρα στην οποία εισήλθαν.

3.4.8

Οι Εταιρικές Σχέσεις Κινητικότητας δεν πρέπει να υποθέτουν ότι οι χώρες εταίροι φέρουν όλο το κόστος των διαδικασιών ασύλου για όσους διέρχονται από την επικράτειά τους. Η ΕΕ πρέπει να εκδηλώσει τη στήριξή της, μέσω του Ταμείου για το Άσυλο. Το εν λόγω Ταμείο θα συμβάλει στη δημιουργία μηχανισμών και υποδομών που θα επιτρέψουν την εξέταση και λήψη απόφασης επί των αιτήσεων ασύλου μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα και στο πλαίσιο των εγγυήσεων που παρέχει το Διεθνές Δίκαιο.

3.4.9

Η ΕΟΚΕ ζητά να υιοθετήσει η ΕΕ ένα κοινό σύστημα ασύλου, με υψηλό επίπεδο νομοθετικής εναρμόνισης. Τα αιτήματα ασύλου πρέπει να εξετάζονται όχι μόνο στις χώρες εισόδου αλλά και από τα άλλα κράτη μέλη. Πρέπει να ερωτάται ο εκάστοτε αιτών άσυλο ποιο κράτος μέλος επιθυμεί να εξετάζει την αίτησή του. Στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη βίβλο,  (6), η ΕΟΚΕ πρότεινε «ο αιτών άσυλο να είναι ελεύθερος να επιλέξει τη χώρα στην οποία θα απευθύνει την αίτησή του και, υπό αυτή την προοπτική, τα κράτη μέλη να παρακινούνται στο εξής να εφαρμόζουν την ανθρωπιστική ρήτρα του άρθρου 15.1 του Κανονισμού», επισπεύδοντας έτσι την εξέταση των αιτήσεων ασύλου και επιτυγχάνοντας αποσυμφόρηση της γραφειοκρατίας στις χώρες εισόδου. Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της συνεργασίας της ΕΕ με τρίτες χώρες για τη βελτίωση των συστημάτων ασύλου και τη συμμόρφωσή τους με τα διεθνή πρότυπα. Ως προς την εξωτερική διάσταση του ασύλου, έχει σημειωθεί πρόοδος σε τομείς όπως η βοήθεια σε τρίτες χώρες που φιλοξενούν μεγάλο αριθμό προσφύγων (τα περιφερειακά προγράμματα προστασίας είναι ιδιαίτερα σημαντικά), ή ακόμη η επανεγκατάσταση προσφύγων εντός της ΕΕ.

3.5.1

Ο επαναπατρισμός των μεταναστών που εισήλθαν παράνομα στην ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη προσοχή. Στο πλαίσιο αυτό, οι συμφωνίες επιστροφής με τρίτες χώρες είναι εξαιρετικά σημαντικές, ώστε να εξασφαλίζεται ο πλήρης σεβασμός των δικαιωμάτων των επαναπατριζόμενων μεταναστών.

3.5.2

Οι ΕΣΚ θα πρέπει να περιλαμβάνουν την πρόβλεψη ότι, στις διαδικασίες επιστροφής, θα χρησιμοποιείται κατά προτεραιότητα η εκούσια επιστροφή, με τη συνοδεία συστημάτων υποστήριξης (7). Στην περίπτωση, όμως, που τεθεί σε εφαρμογή η διαδικασία αναγκαστικής επιστροφής, πρέπει να διασφαλίζεται ο απόλυτος σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των επαναπατριζομένων, σύμφωνα με τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης (8).

3.5.3

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αυξηθεί η διαφάνεια όσον αφορά τα κέντρα κράτησης εντός και εκτός της ΕΕ, να ενημερώνεται η Ύπατη Αρμοστεία των ΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) σχετικά με την κατάσταση των προσώπων που κρατούνται, και να μπορούν τα πρόσωπα αυτά να απολαύουν της δέουσας συνδρομής από ΜΚΟ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι έγκυοι και οι ανήλικοι πρέπει να τυγχάνουν ειδικής προστασίας και να μεταφέρονται σε ειδικά κέντρα που θα δημιουργούνται με την οικονομική στήριξη της ΕΕ.

3.6.1

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το πρόβλημα είναι ευρωπαϊκό και όχι μόνο των χωρών της Μεσογείου. Αν μη τι άλλο, η ύπαρξη της συμφωνίας του Σένγκεν σημαίνει ότι η μετανάστευση στην περιοχή της Μεσογείου πρέπει να αντιμετωπίζεται με κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια. Δεν πρόκειται μόνο για επίδειξη κοινοτικής αλληλεγγύης. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους, μέσω μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής που θα πρέπει να προταθεί από την Επιτροπή και να υιοθετηθεί από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο.

3.6.2

Τα σύνορα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και σε αυτό περιλαμβάνονται και τα θαλάσσια σύνορα που βρέχονται από τη Μεσόγειο, είναι σύνορα όλων των κρατών μελών της ΕΕ τα οποία φέρουν κοινή ευθύνη για τη διαχείρισή τους.

3.6.3

Από αυτή την άποψη, όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμμετέχουν: (i) στην παροχή των πόρων που απαιτούνται για αποτελεσματικές επιχειρήσεις διάσωσης στη θάλασσα και συνοριακούς ελέγχους, (ii) στην εξέταση των αιτήσεων παροχής ασύλου, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, (iii) σε εξαιρετικές περιπτώσεις, στην υλοποίηση των διαδικασιών επαναπατρισμού και απέλασης, (iv) στη μετεγκατάσταση, εντός της ΕΕ, μεταναστών από τα μικρά μεσογειακά κράτη μέλη και (v) στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της εμπορίας ανθρώπων.

3.6.4

Η μετεγκατάσταση θα πρέπει να πραγματοποιείται βάσει μονίμου, καθιερωμένου μηχανισμού. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει νομοθετική πρόταση για έναν μόνιμο και αποτελεσματικό μηχανισμό μετεγκατάστασης της ΕΕ, στη βάση μιας ευρωπαϊκής κλείδας κατανομής για τη μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο, όπως αυτή περιγράφεται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ενίσχυση της αλληλεγγύης εντός της ΕΕ στον τομέα του ασύλου – (2012/2032 INI). Για την εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής λειτουργικότητας του εν λόγω μηχανισμού, αυτή η νομοθετική πρόταση θα πρέπει να λάβει επίσης υπόψη τις πρακτικές εμπειρίες που αποκομίστηκαν από το πιλοτικό σχέδιο EUREMA για τη Μάλτα (9).

3.7.1

Η ΕΕ θα πρέπει να ασκήσει όλη της την πολιτική και οικονομική επιρροή, ιδίως ως προς τις χώρες που λαμβάνουν από αυτή σημαντική χρηματοδότηση, ώστε να τις πείθει να συνεργάζονται σε θέματα μετανάστευσης. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι ΕΣΚ πρέπει να περιλαμβάνουν τους τέσσερις πυλώνες της παγκόσμιας προσέγγισης: διευκόλυνση και οργάνωση της νόμιμης μετανάστευσης και της κινητικότητας, πρόληψη και μείωση της λαθρομετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων, προώθηση της διεθνούς προστασίας και ενίσχυση της εξωτερικής διάστασης της πολιτικής για το άσυλο, και μεγιστοποίηση του αναπτυξιακού αντίκτυπου της μετανάστευσης και της κινητικότητας.

3.7.2

Η επίλυση του προβλήματος θα πρέπει να βασίζεται, εκτός των μέτρων αστυνόμευσης, σε προληπτικά μέτρα τα οποία θα λαμβάνονται στις τρίτες χώρες, με σημαντικότερα την ανάπτυξη προγραμμάτων συνεργασίας για τη στήριξη της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, των ΜΜΕ κ.λπ. Η ΕΕ πρέπει να αποδείξει ότι έχει την πολιτική δύναμη να «αναγκάσει» χώρες με τις οποίες υποτίθεται ότι συνεργάζεται και οι οποίες λαμβάνουν παχυλές χρηματοδοτήσεις, να συνεργαστούν σε θέματα ασφάλειας, οργανωμένου εγκλήματος και λαθρομετανάστευσης. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόσφατη συμφωνία με το Μαρόκο και την πρωτοβουλία για την θέσπιση εταιρικών σχέσεων κινητικότητας μεταξύ της ΕΕ και της Τυνησίας, της Αιγύπτου και της Λιβύης. Ωστόσο, χρειάζεται να εκπονηθεί ανεξάρτητη έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τον αντίκτυπο των εταιρικών σχέσεων κινητικότητας που λειτουργούν σήμερα. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής να διασφαλίσει ότι οι εταιρικές σχέσεις κινητικότητας θα περιλαμβάνουν και έναν αποτελεσματικό μηχανισμό αξιολόγησης. Εξάλλου, οι εταιρικές σχέσεις κινητικότητας που αποτελούν μη δεσμευτικές κοινές πολιτικές δηλώσεις για τα συμμετέχοντα κράτη, θα πρέπει να μετατραπούν σε διεθνείς συμφωνίες. Επίσης, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της οφείλουν να συνάψουν νέες συμφωνίες με άλλες χώρες της περιοχής. Λόγω της ειδικής σχέσης της ΕΕ με την Τουρκία, πρέπει να δοθεί αμοιβαία έμφαση στα μεταναστευτικά ζητήματα, ιδίως όσον αφορά την εξάρθρωση των παράνομων δικτύων διακίνησης μεταναστών.

3.7.3

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι διοικητικές και νομικές διαδικασίες λειτουργούν ομαλά, κατέχει καίρια σημασία οι χώρες καταγωγής των λαθρομεταναστών να παρέχουν τάχιστα ταξιδιωτικά έγγραφα.

3.7.4

Το θέμα αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και στο πλαίσιο της Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης, καθώς ένα σημαντικό τμήμα των λαθρομεταναστών εισέρχεται στην ΕΕ μέσω τρίτων μεσογειακών χωρών.

3.7.5

Ακόμη, θα πρέπει να υποστηριχθούν ορισμένες χώρες διέλευσης, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν καλύτερα τα σύνορά τους, να δημιουργήσουν δομές ασύλου και να αποκτήσουν οι ίδιες δυνατότητες χορήγησης προστασίας σε όσους τη χρειάζονται.

3.8.1

Ο Frontex θα πρέπει να συνεχίσει να μετασχηματίζεται σε πραγματικό Ευρωπαϊκό Οργανισμό Εξωτερικών Συνόρων, με διευρυμένα συντονιστικά καθήκοντα και ενδεχομένως και καθήκοντα πρόληψης. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να ενισχυθεί με επαρκείς οικονομικούς πόρους που θα του επιτρέψουν να παράσχει την απαιτούμενη βοήθεια στα κράτη μέλη του Νότου που αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τις μεταναστευτικές ροές. Παράλληλα, θα πρέπει να ενισχυθούν και ο αριθμός του ανθρώπινου δυναμικού (ιδίως οι συνοριοφύλακες) και τα μέσα ηλεκτρονικής παρατήρησης και καταγραφής. Από αυτή την άποψη, θα πρέπει να ενισχυθεί η εφαρμογή της έννοιας των ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων, όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον Frontex (A7-0278/2011). Επιπλέον, θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά η δυνατότητα του Frontex να χρησιμοποιεί τις νέες ικανότητές του (όπως αυτή της αγοράς εξοπλισμού).

3.8.2

Θα πρέπει να ενισχυθεί ο περιφερειακός συνοριακός έλεγχος ασφάλειας EPN (European Patrols Network) που επιτρέπει τον συντονισμό των εθνικών πόρων και των ευρωπαϊκών μέτρων και βελτιώνει τη συνεργασία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.9.1

Η EASO θα πρέπει να διαθέτει την ικανότητα να εντοπίζει με σαφήνεια τις διαφορές που εμφανίζονται στις σχετικές με το άσυλο πρακτικές των κρατών μελών, καθώς και τις νομοθετικές διαφορές, και να προτείνει τις αναγκαίες αλλαγές. Πρέπει επίσης να έχει αρμοδιότητα για την κατάρτιση κοινών κατευθυντήριων γραμμών για την ερμηνεία και εφαρμογή των διαφόρων διαδικαστικών και ουσιαστικών πτυχών του κεκτημένου της ΕΕ σε θέματα ασύλου, όπως είχε προτείνει η Επιτροπή στην Πράσινη Βίβλο.

3.9.2

Η υπηρεσία αυτή θα μπορούσε να αναδειχθεί σε σημαντικό κέντρο ανταλλαγής ορθών πρακτικών και ανάπτυξης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σχετικά με το άσυλο, ιδιαίτερα για τη φύλαξη των συνόρων. Μπορεί επίσης να αποτελέσει κέντρο παρακολούθησης και ανάλυσης των αποτελεσμάτων των νέων μέτρων που θα αναπτύσσει η ΕΕ σε θέματα ασύλου. Ακόμη, μπορεί να αποτελέσει τον τόπο απ’ όπου θα οργανώνεται η σύσταση και διαχείριση των κοινών ομάδων εμπειρογνωμόνων επί θεμάτων ασύλου.

3.9.3

Η EASO θα πρέπει να αναπτύσσει το έργο της σε δίκτυο, να συνεργάζεται με την EURASIL και να διατηρεί στενούς δεσμούς με την UNHCR και τις ειδικευμένες ΜΚΟ.

3.9.4

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο έχει αρχίσει να λειτουργεί αρκετά πρόσφατα. Αναμένεται να αναλάβει ταχύτατα και πλήρως τα καθήκοντά της, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον ρόλο της στην εξεύρεση βιώσιμων λύσεων και στη διασφάλιση της κατανομής των βαρών μεταξύ των κρατών μελών, όπως περιγράφεται στον κανονισμό της EASO. Παράλληλα, η EASO πρέπει να αναλάβει προορατική δράση σε θέματα αλληλεγγύης εντός της ΕΕ, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που περιγράφονται στον κανονισμό EASO.

3.10.1

Η λαθρομετανάστευση δια θαλάσσης είναι επικίνδυνη διότι θέτει τις ζωές των ανθρώπων σε κίνδυνο. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους διαπλέοντας τη Μεσόγειο με μη αξιόπλοα σκάφη. Αυτές οι επικίνδυνες μετακινήσεις διοργανώνονται από εγκληματικά δίκτυα τα οποία στοιβάζουν εκατοντάδες ανθρώπους (μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά), χωρίς να υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές και μέσα (ιδίως σωστικά), σε πλοία που στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν είναι αξιόπλοα Το ψήφισμα που εγκρίθηκε από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (Ψήφισμα 1872 (2012)) με τίτλο «Ζωές χάνονται στη Μεσόγειο Θάλασσα: ποιος είναι υπεύθυνος;» δίνει λεπτομερή εικόνα του ρόλου των εμπόρων ανθρώπων στη διοργάνωση επικίνδυνων πλόων στη Μεσόγειο και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, προκειμένου να γίνει αντιληπτή η σοβαρότητα του ζητήματος.

3.10.2

Πρέπει να θεσπιστούν αυστηρότατες ποινικές διαδικασίες με ποινές έως και ισόβια κάθειρξη για τους διακινητές και εμπόρους ανθρώπων. Τα άτομα που πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από τους διακινητές πρέπει να θεωρούνται αθώα θύματα.

3.10.3

Το εμπόριο ανθρώπων τροφοδοτεί το έγκλημα, καθώς τα εγκληματικά δίκτυα που αναλαμβάνουν την οργάνωση αυτών των ταξιδίων εισπράττουν, συχνά με εκβιαστικό και απάνθρωπο τρόπο, το κατά κεφαλήν αντίτιμο. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η ΕΕ πρέπει να συνεργάζεται με τις χώρες αναχώρησης και διέλευσης, με στόχο την εξάρθρωση των εμπλεκόμενων κυκλωμάτων διακίνησης. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι η ΕΕ πρέπει να αναλάβει την ισχυρότερη δυνατή δράση για να σταματήσει τις δραστηριότητες των εμπόρων ανθρώπων που με τη δράση τους εκθέτουν ζωές κίνδυνο.

3.10.4

Επίσης, η ΕΕ πρέπει να εξετάσει τη σύναψη συμφωνιών με τρίτες χώρες για την δημιουργία κέντρων παραμονής μεταναστών και να ενισχύσει οικονομικά τη δημιουργία και τη λειτουργία τους. Τα κέντρα που θα δημιουργηθούν σε αυτές τις χώρες, θα μπορούσαν να λειτουργούν σε συνδυασμό με παράλληλους χώρους υποδοχής για ταυτοποίηση στοιχείων και περίθαλψη. Η εποπτεία της λειτουργίας αυτών των κέντρων πρέπει να ανατεθεί στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, στην UNHCR, στον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις ειδικευμένες ΜΚΟ.

3.10.5

Επιπλέον, η ΕΕ πρέπει να συμμετάσχει σε πρωτοβουλίες ενημέρωσης, με τις οποίες οι δυνητικοί λαθρομετανάστες θα αποτρέπονται από παράνομη είσοδο στην ΕΕ μέσω ενημέρωσης για τους κινδύνους και τις δυσκολίες της παράνομης μετανάστευσης. Οι δυνητικοί λαθρομετανάστες θα πρέπει επίσης να ενημερώνονται για τις τεράστιες δυσκολίες ανεύρεσης εργασίας που θα συναντήσουν μετά την είσοδό τους στην Ευρώπη χωρίς έγγραφα.

3.10.6

Θα πρέπει, στις χώρες αναχώρησης, να παρέχεται ηθική και οικονομική ενίσχυση στις φορείς που με τη δράση τους ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη για τα ανωτέρω ζητήματα και αποτρέπουν τους δυνητικούς μετανάστες από το να επιχειρήσουν το εν λόγω επικίνδυνο εγχείρημα

3.10.7

Επίσης, η ΕΟΚΕ ζητά να υπάρξει μέριμνα για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων του προβλήματος, που έχει να κάνει με το βιοτικό επίπεδο στις χώρες αναχώρησης. Προς την κατεύθυνση αυτή, είναι αναγκαίο να ενεργοποιηθούν σχετικά προγράμματα. Το όλο θέμα επιβάλλεται να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης και στο πλαίσιο της Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης.

3.11.1

Η χρηματοδότηση πρέπει να εξασφαλιστεί τόσο για την πρόληψη όσο και για την αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών. Κατά το σχεδιασμό των κέντρων κράτησης, θα πρέπει να διασφαλιστεί ο διαχωρισμός των λαθρομεταναστών και των μεταναστών που ζητούν άσυλο. Επίσης, πρέπει να διαχωριστούν στα κέντρα παραμονής οι ανήλικοι και οι ευαίσθητες ομάδες εντός 15 ημερών. Σύμφωνα με Ιταλική έρευνα που διαβιβάστηκε από το FRONTEX, το κόστος ενός λαθρομετανάστη ημερησίως είναι κατά μέσο όρο 48EUR. Επομένως, 100 000 μετανάστες ετησίως (σύμφωνα με στοιχεία του FRONTEX (10)) για 365 μέρες με 48EUR την ημέρα κοστίζουν πάνω από 1. τρισεκ. 752 δισεκ. ετησίως.

3.11.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπέρ της απλοποίησης των χρηματοδοτικών μέσων δια της σύστασης δύο ταμείων, δηλαδή του Ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης (11) και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (12), τα οποία θα στηρίζονται σε έναν οριζόντιο κανονισμό και σε ένα σύνολο κοινών κανόνων σχετικά με τον προγραμματισμό, την παροχή πληροφοριών, τη δημοσιονομική διαχείριση, τον έλεγχο και την αξιολόγηση (13). Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης τη σύμφωνη γνώμη της με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί ορισμού ενός βασικού ποσού κι ενός άλλου κυμαινόμενου ή ελαστικού ποσού κατά την κατανομή των χρηματοδοτικών πόρων μεταξύ των κρατών μελών. Αναφορικά με το ελαστικό ποσό, η ΕΟΚΕ πιστεύει πως κάθε κράτος μέλος πρέπει να εκπονεί το ετήσιο πρόγραμμά του με γνώμονα τις προτεραιότητες της ΕΕ και σε συνεργασία με τα άλλα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι, από το 2014, το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης θα διαθέτει περισσότερους πόρους και ευελιξία για να παρεμβαίνει σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης.

3.11.3

Χάρη στις προβλεπόμενες αλλαγές, θα ξεπεραστούν τα σημερινά προβλήματα, καθότι τα προγράμματα της ΕΕ για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και τη δημιουργία κέντρων κράτησης είναι ετήσια. Το ίδιο ισχύει για τη χρηματοδότηση, όπως και τις δράσεις. Είναι, όμως, σχεδόν αδύνατο να μπορούν να ολοκληρωθούν εγκαταστάσεις υποδοχής και παραμονής με ετήσιο χρονοδιάγραμμα. Για τον λόγο αυτόν, τέτοια προγράμματα θα πρέπει να διοργανώνονται βάσει ενός πιο ελαστικού χρονοδιαγράμματος

3.11.4

Θα πρέπει και για τις τρίτες χώρες, που αποτελούν ενδιάμεσο σταθμό προορισμού, μέχρι τη χώρα αρχικής αναχώρησης, να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση, για τη δημιουργία αντίστοιχων κέντρων παραμονής και υποδοχής.

Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω οικονομικό παράδειγμα, θα πρέπει να εξασφαλιστεί από τον προϋπολογισμό της ΕΕ η χρηματοδότηση και η ενίσχυση μέσων επιτήρησης και πρόληψης (περιπολικά σκάφη, ακταιωροί, ελικόπτερα), καθώς και να προβλεφθούν επαρκείς ετήσιοι προϋπολογισμοί για τον Frontex και την EASO, ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν πλήρως στα καθήκοντά τους. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση, ώστε δοθεί στις χώρες εισόδου η δυνατότητα να καταπολεμούν αποτελεσματικά τα εμπλεκόμενα εγκληματικά δίκτυα, παρέχοντας, παράλληλα, τις κατάλληλες συνθήκες στους εισερχόμενους μετανάστες.

—

της 25.4.2002, για την «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με μια μέθοδο ανοικτού συντονισμού για την κοινοτική πολιτική μετανάστευσης», εισηγητής: ο κ. Pariza Castaños, (ΕΕ C 221, 17.9.2002),

—

της 29.1.2004, για την «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα», γενικός εισηγητής: ο κ. Pariza Castaños, (ΕΕ C 108, 30.4.2004),

—

της 27.10.2004, για την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 2002/463/ΕΚ σχετικά με τη θέσπιση προγράμματος δράσης για τη διοικητική συνεργασία στους τομείς των εξωτερικών συνόρων, των θεωρήσεων, του ασύλου και της μετανάστευσης (πρόγραμμα ARGO)», εισηγητής: ο κ. Pariza Castaños (ΕΕ C 120, 20.5.2005),

—

της 12.03.2008 με τίτλο «Πράσινη Βίβλος σχετικά με το μέλλον του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου», εισηγήτρια η κ. Nouail-Marlière (ΕΕ C 204, 9.8.2008).