14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/1

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) έχει επίγνωση του ότι η προβληματική των παιδιών και των νέων με υψηλές πνευματικές ικανότητες διερευνάται σχετικά καλά, χάρη στις έρευνες που διεξάγονται εδώ και δεκαετίες και στην ύπαρξη πλούσιας ειδικευμένης επιστημονικής βιβλιογραφίας επί του θέματος (1). Ωστόσο, λόγω της σημασίας του ζητήματος, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη να στηρίξουν τη διεξαγωγή πρόσθετων μελετών και ερευνών και να υιοθετήσουν κατάλληλα μέτρα που να εντείνουν την προσοχή στη διαφορετικότητα όλων των προσώπων γενικά, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων που να ενεργοποιούν το δυναμικό των παιδιών και νέων υψηλής νοημοσύνης, ώστε να μπορεί αυτό να αξιοποιηθεί σε όλους τους τομείς. Στόχοι της δράσης αυτής θα μπορούσαν να είναι, μεταξύ άλλων, η διευκόλυνση της απασχόλησης και της απασχολησιμότητας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, μέσα σε μια συγκυρία οικονομικής κρίσης, η αξιοποίηση των ειδικευμένων γνώσεων και η αποτροπή της «διαρροής εγκεφάλων» προς άλλες περιοχές του κόσμου.

1.2

Η ΕΟΚΕ προτείνει να προωθηθεί η ανάπτυξη και το δυναμικό των παιδιών και των νέων με υψηλές πνευματικές ικανότητες, σε όλη τη διάρκεια των διαφόρων φάσεων και μορφών της εκπαίδευσής τους, με αποφυγή της εξειδίκευσης σε υπερβολικά πρώιμα στάδια και με προσοχή στην ποικιλία εντός των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, καθώς επίσης και με την βελτίωση των δυνατοτήτων που προσφέρουν η συνεργασιακή μάθηση και η άτυπη εκπαίδευση.

1.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά να προαχθεί η εκπαίδευση και η μάθηση σε όλη τη διάρκεια του βίου, λαμβανομένου υπόψη ότι το πνευματικό δυναμικό του κάθε ατόμου δεν είναι στατικό και ότι εξελίσσεται κατά διαφορετικό τρόπο στα διάφορα στάδια του βίου.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά να αποδίδεται στο μέλλον μεγαλύτερη προσοχή στα πρότυπα και στις εμπειρίες εργασίας με φοιτητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων που έχουν αναπτυχθεί στο κάθε κράτος μέλος, ιδίως δε σε όσα από τα πρότυπα αυτά λειτουργούν εις όφελος του συνόλου της κοινωνίας, διευκολύνουν τη συνοχή της, μειώνουν τα ποσοστά σχολικής αποτυχίας και οδηγούν σε βελτίωση της εκπαίδευσης, σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

1.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι απαιτείται να εντοπίζονται στον ίδιο το χώρο εργασίας όσοι εργαζόμενοι, ιδίως νέοι, διαθέτουν την ικανότητα και την πρόθεση να αναπτύξουν τις πνευματικές τους δυνατότητες και να συντελέσουν στην καινοτομία, και να τους προσφέρεται η δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στον τομέα που αντιστοιχεί στις φιλοδοξίες και τα ενδιαφέροντά τους.

1.6

Η ΕΟΚΕ προτείνει να ενταθεί η εκπαιδευτική μέριμνα για τα παιδιά και τους νέους που διαθέτουν υψηλές πνευματικές ικανότητες, ως προς τις ακόλουθες πτυχές:

1.7

Η βελτίωση της εκπαιδευτικής μέριμνας για τα παιδιά και τους νέους με υψηλές πνευματικές ικανότητες πρέπει να περιλαμβάνει την συναισθηματική αγωγή, ιδιαίτερα σημαντική στην περίοδο της εφηβείας, την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, τη διευκόλυνση της κοινωνικής και εργασιακής τους ένταξης και την προώθηση της ικανότητάς τους για ομαδική εργασία.

1.8

Πρέπει να αξιοποιούνται οι μηχανισμοί και διαδικασίες ανταλλαγών και προσωρινής διαμονής μαθητών σε άλλες χώρες, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν οι μαθητές που έχουν κριθεί ως υψηλών πνευματικών ικανοτήτων, ιδίως όσοι προέρχονται από λιγότερο ευνοημένο περιβάλλον.

1.9

Πρέπει να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες για ανταλλαγή πληροφόρησης και ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με θέματα ανίχνευσης και μέριμνας για τους μαθητές και φοιτητές με υψηλές πνευματικές ικανότητες.

1.10

Πρέπει να προαχθεί το επιχειρηματικό πνεύμα μεταξύ των παιδιών και των νέων με υψηλές πνευματικές ικανότητες, μέσα από μια οπτική υπευθυνότητας και αλληλεγγύης προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας.

2.1

Το πρόγραμμα «Ευρώπη 2020: Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2010, περιλαμβάνει ως μία από τις τρεις κεντρικές του προτεραιότητες την «έξυπνη ανάπτυξη, με την ανάπτυξη μιας οικονομίας που βασίζεται στη γνώση και την καινοτομία». Υπό το πρίσμα αυτό, η εκπαίδευση όλων των πολιτών αναδεικνύεται σε καίριο μέσον για την εξασφάλιση του μέλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τούτο συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη βελτίωση του εντοπισμού και της εκπαιδευτικής μέριμνας για τα άτομα υψηλών πνευματικών ικανοτήτων.

2.2

Οι τρέχουσες εκπαιδευτικές πολιτικές των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδίδουν μεγάλη σημασία στην προσοχή για την ποικιλομορφία των μαθητών, νοούμενη ως δέσμευση ότι θα προσφέρεται σε όλους τους μαθητές και στον καθένα χωριστά η εκπαιδευτική μέριμνα που χρειάζονται για την ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους στο έπακρο. Στα πλαίσια των προσπαθειών υπέρ όλων των μαθητών που χρειάζονται εξειδικευμένη εκπαιδευτική στήριξη, απαιτείται να αυξηθούν οι πόροι που απευθύνονται σήμερα σε όσους παρουσιάζουν υψηλές πνευματικές ικανότητες.

2.3

Η ανάλυση της σημερινής κατάστασης στις χώρες που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζει μεγάλη ανομοιογένεια όσον αφορά τον εντοπισμό και την εκπαιδευτική μέριμνα για μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων. Επίσης, σαφής είναι η ανάγκη βελτίωσης των εκπαιδευτικών πρακτικών και δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε αυτούς τους μαθητές, μια πτυχή που επηρεάζεται άμεσα από την ανεπάρκεια της εξειδικευμένης κατάρτισης των εκπαιδευτικών λειτουργών σε σχέση με το συγκεκριμένο ζήτημα.

3.1.1

Οι διεθνείς μελέτες και έρευνες συμφωνούν ότι υπάρχουν άτομα με προφίλ υψηλών πνευματικών ικανοτήτων και ότι συναντώνται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες (2). Αυτό ισχύει και για τον πληθυσμό των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από κοινωνική, πολιτική και εκπαιδευτική άποψη, ο εντοπισμός και η μέριμνα για τα άτομα με υψηλές πνευματικές ικανότητες συνιστά θέμα που έχει ανακύψει σχετικά πρόσφατα και η σημασία του οποίου ασφαλώς θα αυξηθεί κατά τα ερχόμενα χρόνια. Οι μελέτες αυτές συμφωνούν επίσης ότι η βελτίωση του εντοπισμού των μαθητών με υψηλές πνευματικές ικανότητες και της σχετικής εκπαιδευτικής μέριμνας απαιτεί την ενεργό συμμετοχή ολόκληρης της κοινωνίας στο σύνολό της: πολιτικοί ιθύνοντες, εκπαιδευτικοί, επιστήμονες και ερευνητές, οικογένειες και κοινωνικοί εταίροι.

3.1.2

Η επιστημονική βιβλιογραφία που ειδικεύεται στο θέμα των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων χρησιμοποιεί διάφορους όρους σχετικά με τις υψηλές ικανότητες: πρώιμη ανάπτυξη (αποτελέσματα ανώτερα των αναμενόμενων για συγκεκριμένη ηλικία), ταλέντο (ιδιαίτερη δεξιότητα σε συγκεκριμένα πεδία: μαθηματικά, μουσική κ.λπ.) και, τέλος, εξαιρετικά υψηλή νοημοσύνη ή υψηλή πνευματική ικανότητα. Η τελευταία αυτή έννοια ορίζεται σήμερα με βάση τα εξής χαρακτηριστικά του ενδιαφερόμενου:

Παρότι η υψηλή πνευματική ικανότητα, στον χώρο της σχολικής και ακαδημαϊκής δραστηριότητας, συνήθως συνδυάζεται με υψηλά αποτελέσματα, παρατηρούνται επίσης σχετικά συχνά περιπτώσεις σχολικής αποτυχίας μεταξύ των μαθητών με υψηλές πνευματικές ικανότητες. Το προφίλ των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων δεν πρέπει να νοείται ως στατική κατάσταση, αλλά ως ένα δυναμικό, το οποίο, για να αναπτυχθεί, πρέπει να ανιχνευθεί, να αναγνωριστεί και να τύχει της κατάλληλης αντιμετώπισης από την κοινωνία· διαφορετικά, κινδυνεύει να πάει χαμένο.

3.1.3

Η επιστημονική βιβλιογραφία συμφωνεί επίσης ότι το προφίλ των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων έχει πολυδιάστατο χαρακτήρα, δηλαδή ευρύ και πολυδύναμο, που δεν μπορεί να περιοριστεί στην μέτρηση του δείκτη νοημοσύνης, αλλά πρέπει να περιλαμβάνει επίσης την αξιολόγηση πτυχών όπως η πρωτοτυπία και δημιουργικότητα της σκέψης, και το οποίο συχνά εξαρτάται και επηρεάζεται από οικογενειακά και κοινωνικο-πολιτισμικά στοιχεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως συμβαίνει με κάποια άτομα που εμφανίζουν αυτισμό ή κάποιας μορφής κινητική αναπηρία, το προφίλ των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων μπορεί να συνυπάρχει με κάποιο είδος αναπηρίας.

3.1.4

Οι μαθητές και τα άτομα με προφίλ υψηλής νοημοσύνης συναντώνται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες και στρώματα, αδιακρίτως φύλου ή κοινωνικής κατάστασης, παρότι στην πράξη οι μηχανισμοί εντοπισμού εμφανίζουν συνήθως τα ακόλουθα φαινόμενα, τα οποία και πρέπει να ληφθούν υπόψη προκειμένου να αντισταθμιστούν:

3.1.5

Όπως συμβαίνει και με τον υπόλοιπο σχολικό πληθυσμό, όταν αναφερόμαστε σε μαθητές και νέους υψηλών πνευματικών ικανοτήτων πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι συνιστούν έναν πολύ ανομοιογενή πληθυσμό.

3.1.6

Υπάρχουν μαθητές που, ενώ παρουσιάζουν προφίλ υψηλής νοημοσύνης, μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες για να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στη σχολική τους εκπαίδευση και συγκαταλέγονται στην ομάδα των μαθητών με σχολική αποτυχία, για λόγους όπως η ελλιπής ή ανύπαρκτη εξειδικευμένη εκπαιδευτική μέριμνα ή προβλήματα προσαρμοστικότητας. Συχνή είναι επίσης η περίπτωση μαθητών υψηλής νοημοσύνης που εμφανίζουν προβλήματα περιθωριοποίησης και απόρριψης εκ μέρους της ομάδας, γεγονός που συντελεί κι αυτό στην αύξηση των πιθανοτήτων σχολικής αποτυχίας. Ο κατάλληλος εντοπισμός και μέριμνα για τους μαθητές υψηλής νοημοσύνης αποτελεί παράγοντα που μπορεί και πρέπει να συντελέσει στην μείωση της εγκατάλειψης του σχολείου και την αύξηση του ποσοστού του πληθυσμού με επίπεδο τριτοβάθμιων σπουδών, έναν από τους βασικούς εκπαιδευτικούς στόχους του προγράμματος «Ευρώπη 2020: Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη».

3.2.1

Η βελτίωση της μέριμνας για τις υψηλές πνευματικές ικανότητες προϋποθέτει διάφορα διακριτά στοιχεία: τον αρχικό εντοπισμό, την ευρεία ψυχο-παιδαγωγική και κοινωνική αξιολόγηση για επιβεβαίωση ή αποκλεισμό της ύπαρξης υψηλών ικανοτήτων και, τέλος, την καθαυτή εκπαιδευτική ανταπόκριση ή μέριμνα, είτε μέσω της επίσημης είτε μέσω της άτυπης εκπαίδευσης.

3.2.2

Είναι γενικά αποδεκτό ότι σημαντικός αριθμός ατόμων υψηλής νοημοσύνης διαφεύγει των διαδικασιών εντοπισμού. Η διαδικασία εντοπισμού μπορεί να εφαρμοστεί ήδη στα τέλη της προσχολικής ή στην αρχή της στοιχειώδους εκπαίδευσης. Όπως και για οποιονδήποτε άλλο μαθητή που εμφανίζει ανάγκες ειδικής εκπαιδευτικής στήριξης, η πρώιμη ανίχνευση της υψηλής νοημοσύνης διευκολύνει την κατάλληλη εκπαιδευτική ανταπόκριση και μέριμνα και προλαμβάνει ενδεχόμενες περιπτώσεις αποτυχίας ή εγκατάλειψης του σχολείου στο μέλλον. Ως εκ τούτου, παρότι η ανίχνευση των υψηλών πνευματικών ικανοτήτων είναι δυνατή και σε πιο προχωρημένα στάδια της εκπαίδευσης ή του βίου, η διαδικασία του αρχικού εντοπισμού και της ψυχο-παιδαγωγικής αξιολόγησης του μαθητικού πληθυσμού που ενδέχεται να εμφανίζει υψηλή νοημοσύνη έχει ιδιαίτερη σημασία.

3.2.3

Ο αρχικός εντοπισμός του μαθητή υψηλών πνευματικών ικανοτήτων συνήθως προκύπτει όταν οι γονείς ή/και οι διδάσκοντες παρατηρούν ότι το συγκεκριμένο παιδί διακρίνεται από τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του ή ότι κάποια στιγμή εμφανίζει συμπτώματα δυσπροσαρμοστικότητας. Ο αρχικός αυτός εντοπισμός, που πρέπει ύστερα να επιβεβαιωθεί ή να απορριφθεί από τους ειδικούς, μπορεί να στηριχθεί στις παρακάτω ενδείξεις:

3.2.4

Σε πρώιμες ηλικίες (έως τα 4-5 έτη), χρειάζεται μεγάλη σύνεση κατά τον χαρακτηρισμό ενός μαθητή ως ατόμου υψηλής νοημοσύνης, καθώς το φαινόμενο της πρώιμης ανάπτυξης ή η παρουσία οικογενειακού περιβάλλοντος που προσφέρει πολλά ερεθίσματα για τη σχολική δραστηριότητα μπορεί να οδηγήσει σε εσπευσμένη διάγνωση, που ενδέχεται να μην είναι ούτε σταθερή ούτε ακριβής. Στις περιπτώσεις αυτές, είναι σκόπιμη η διενέργεια επανεξέτασης σε στάδια κατά τα οποία επιβεβαιώνεται η ύπαρξη υψηλών πνευματικών ικανοτήτων ή, αντίθετα, ο μαθητής πλησιάζει προς τα «φυσιολογικά» δεδομένα.

3.2.5

Σε λιγότερο ευνοημένα περιβάλλοντα, το προφίλ της υψηλής νοημοσύνης συμβαίνει συχνά να παραμένει αφανές λόγω κοινωνικο-οικονομικών δυσχερειών και ελλείψεων, ή ακόμη και λόγω των χαμηλών προσδοκιών εκ μέρους των ίδιων των εκπαιδευτικών κέντρων, και να εκδηλώνεται λιγότερο εύκολα. Είναι σημαντικό να λαμβάνεται αυτό υπόψη και να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην ανάπτυξη και την εξέλιξη των παιδιών και νέων από μειονεκτικό περιβάλλον, ώστε να τους προσφέρεται η εκπαιδευτική μέριμνα που χρειάζονται, συμπεριλαμβανομένου και του εντοπισμού εκείνων που πιθανόν να εμφανίζουν προφίλ υψηλής νοημοσύνης.

3.2.6

Ορισμένα στερεότυπα ή προσδοκίες που πρέπει να αποφεύγονται, σε σχέση με τους μαθητές και τους νέους υψηλής νοημοσύνης, είναι τα ακόλουθα:

3.2.7

Από τη στιγμή που οι γονείς και οι διδάσκοντες έχουν την υπόνοια ότι ένα παιδί ή νέος ίσως εμφανίζει προφίλ υψηλής νοημοσύνης, ο αρχικός εντοπισμός απαιτεί την εφαρμογή κάποιων ειδικών μηχανισμών αξιολόγησης και πρέπει να γίνεται από επαγγελματίες ειδικούς στην ψυχο-παιδαγωγική αξιολόγηση, ενδεχομένως με τη συνεργασία των διδασκόντων του εκπαιδευτικού ιδρύματος. Η αξιολόγηση αυτή πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ποικίλη και πλήρης και να περιλαμβάνει διάφορα περιβάλλοντα (σχολικό, κοινωνικό, οικογενειακό) και διάφορα μέσα συγκέντρωσης πληροφοριών, ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν σε οποιονδήποτε μαθητή, ανεξάρτητα από την οικογενειακή και κοινωνική του προέλευση. Η ευρεία αυτή και ποικίλη αξιολόγηση παρέχει τη δυνατότητα εκπόνησης της τελικής ψυχο-παιδαγωγικής έκθεσης, που θα επιβεβαιώσει ή θα απορρίψει την ύπαρξη υψηλής νοημοσύνης.

3.3.1

Εφόσον επιβεβαιωθεί η ύπαρξη υψηλών ικανοτήτων, οι παράγοντες και οι περιστάσεις που μπορούν να διευκολύνουν την κατάλληλη εκπαιδευτική αντιμετώπιση των παιδιών και των νέων αυτών είναι οι εξής:

3.3.2

Στα διάφορα παιδαγωγικά πρότυπα και εκπαιδευτικά συστήματα, συναντώνται διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την ανταπόκριση στις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών με υψηλές πνευματικές ικανότητες. Τα σχετικά μέτρα θα μπορούσαν να υπαχθούν σε δύο τάσεις:

3.3.3

Σήμερα, η κοινή εκπαίδευση συνιστά το κυρίαρχο πρότυπο στα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό σημαίνει ότι επιχειρείται να προσφερθεί κοινή εκπαίδευση σε όλους τους μαθητές που φοιτούν στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης, σε σχολικό περιβάλλον όπου δίδεται προσοχή στη διαφορετικότητα, και να αποτραπεί η πρόωρη δημιουργία ομοιογενών ομάδων. Αυτή η προσέγγιση είναι απόλυτα συμβατή με την ανάπτυξη, σε κάποια κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εμπειριών με στόχο την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, ή ακόμη εμπειριών με πιο ομοιογενείς ομάδες, απευθυνόμενων σε μαθητές υψηλής νοημοσύνης ή/και σε μαθητές με υψηλή ακαδημαϊκή απόδοση – όλα αυτά όμως αργότερα, σε μη υποχρεωτικά στάδια της εκπαίδευσης ή όταν οι μαθητές πλησιάζουν προς το τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και βρίσκονται κοντά στην έναρξη της πανεπιστημιακής τους πορείας. Η μελέτη της σημερινής κατάστασης υποδεικνύει την πιθανή μελλοντική τάση: να διατηρηθεί η κοινή για όλους εκπαίδευση στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για συγκεκριμένες εμπειρίες με ομοιογενείς ομάδες, σε πιο προχωρημένα στάδια της εκπαιδευτικής πορείας, ενδεχομένως μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση.

3.3.4

Όσον αφορά τους μαθητές με προφίλ υψηλής νοημοσύνης, τα συγκεκριμένα εκπαιδευτικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν εντός του ίδιου του εκπαιδευτικού ιδρύματος θα μπορούσαν να είναι τα παρακάτω. Μερικά από αυτά, τα «συνήθη μέτρα», ισχύουν για όλους τους μαθητές γενικά:

3.3.5

Εκτός του σχολείου, οι μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες προγραμματισμένες μεν, αλλά υποκείμενες σε χαλαρότερες ρυθμίσεις απ’ ό,τι οι σχολικές, και οι οποίες να παρέχουν την ευκαιρία επαφών με μαθητές υψηλών ικανοτήτων από άλλα ιδρύματα. Αυτού του είδους οι δραστηριότητες, που δεν εντάσσονται στο πρόγραμμα σπουδών, είναι αρκετά εκτεταμένες και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Θα μπορούσαν να υποστηρίζονται από τα κράτη, τις δημόσιες αρχές και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.3.6

Τα δύο αυτά είδη εκπαιδευτικής προσέγγισης, επίσημη εκπαίδευση και άτυπη εκπαίδευση, δεν αλληλοαποκλείονται. Η βελτίωση της εκπαιδευτικής μέριμνας για τους μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων πρέπει να περιλαμβάνει και τις δύο πτυχές: αφενός, τη μέριμνα εντός του ίδιου του ιδρύματος και στα σχολικά ωράρια, ανάλογη με αυτήν που χρειάζονται όλοι οι μαθητές με ανάγκες ειδικής στήριξης και, αφετέρου, τη συμπληρωματική μέριμνα, πέραν του προγράμματος σπουδών, είτε εντός είτε εκτός του εκπαιδευτικού ιδρύματος.

3.3.7

Σήμερα, το μεγάλο θέμα που απαιτεί λύση είναι η ουσιαστική βελτίωση της εκπαιδευτικής μέριμνας που παρέχεται στους μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων εντός του ίδιου του εκπαιδευτικού ιδρύματος όπου φοιτούν. Αυτό απαιτεί ουσιαστική βελτίωση της αρχικής κατάρτισης και της διαρκούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών σε θέματα σχετικά με την ανίχνευση και την εκπαιδευτική μέριμνα για μαθητές υψηλών ικανοτήτων, εντός του γενικότερου πλαισίου της μέριμνας για την ποικιλομορφία του μαθητικού πληθυσμού.

3.3.8

Η ενεργοποίηση του δυναμικού όλων των νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε των νέων υψηλής νοημοσύνης, είναι ζήτημα που δεν εξαρτάται μόνον από τον κλάδο της εκπαίδευσης. Είναι σημαντικό επίσης να εφαρμοστεί μια οικονομική και κοινωνική πολιτική που θα προσφέρει τη δυνατότητα να προτείνονται στα άτομα αυτά, από μικρή ήδη ηλικία, θέσεις εργασίας και ευκαιρίες που να αξιοποιούν τις ικανότητές τους. Και εδώ η Ευρώπη καλείται να αναλάβει καίρια αποστολή: την πρόληψη και αποτροπή της «φυγής» των πλέον ευφυών ατόμων, που αποδημούν σε αναζήτηση άλλων τόπων, όπου να μπορούν να αξιοποιήσουν τις ικανότητές τους.

4.1.1

Κατά τα τελευταία χρόνια, διάφορες μελέτες ενδιαφέρθηκαν να σκιαγραφήσουν μια εικόνα της κατάστασης σχετικά με τις υψηλές πνευματικές ικανότητες στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (4). Από το περιεχόμενό τους αντλούνται οι εξής πληροφορίες:

4.2.1

Σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν ιδιωτικές ενώσεις επαγγελματιών ή/και οικογενειών που αναπτύσσουν εξωσχολικές δραστηριότητες με στόχο την ανάπτυξη των δυνατοτήτων των μαθητών με υψηλές πνευματικές ικανότητες. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν, επιπλέον, δραστηριότητες που αναπτύσσονται από την οικεία εκπαιδευτική διοίκηση ή σε συνεργασία με αυτήν.

4.2.2

Η εκπαιδευτική αντιμετώπιση που αφορά τους μαθητές με υψηλές ικανότητες στις χώρες που συναπαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση καλύπτει το ακόλουθο φάσμα:

4.3.1

Παρά την δυσχερή οικονομική συγκυρία, η οποία πλήττει και το εκπαιδευτικό σύστημα, και παρά τις προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι οι εκπαιδευτικοί λειτουργοί, είναι απαραίτητο να βελτιωθεί η εξειδικευμένη κατάρτισή τους στον τομέα αυτόν, τόσο κατά την αρχική εκπαίδευση όσο και κατά τη διαρκή επιμόρφωση.

4.3.2

Στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα επίσημα προγράμματα σπουδών για τους μέλλοντες καθηγητές περιλαμβάνουν κάποια ειδική κατάρτιση για την μέριμνα προς τους μαθητές υψηλών πνευματικών ικανοτήτων – είτε ως ξεχωριστή ύλη είτε ως μέρος του γενικότερου μαθήματος που εξετάζει τη μέριμνα για την πολυμορφία των μαθητών.

4.3.3

Όσον αφορά τη διαρκή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών την οποία διαχειρίζονται δημόσιοι οργανισμοί, μόνον οι μισές χώρες την παρέχουν στα πλαίσια των προγραμμάτων διαρκούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Η επίσημη αυτή επιμόρφωση συνυπάρχει με εκείνη που προσφέρεται από κάποιους ιδιωτικούς φορείς.

4.3.4

Περιληπτικά, ο απολογισμός της κατάστασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει μια εικόνα που επιδέχεται μεγάλα περιθώρια βελτίωσης στους εξής τομείς:

Martinez Torres, Mercé. y Guirado, Angel (coords.) Altas capacidades intelectuales. Pautas de actuación, orientación, intervención y evaluación en el período escolar, Barcelona, Editorial Graó, 2012.

Torrego, Juan Carlos. (coord.), Alumnos con altas capacidades y aprendizaje cooperativo. Un modelo de respuesta educativa, Madrid, Fundación SM, 2012.

Pfeiffer, Stephen: Current perspectives on the identification and assessment of gifted students, en Journal of Psychoeducational assessment, 2011.Wallace, B. y Erikson, G.: Diversity in Gifted Education. International perspectives on global issues, Nueva York, Routledge, 2006.

Sternberg, R.J. y Davidson, J.E.: Conceptions of giftedness, Cambridge University Press, 2005.

Sternberg, R J. (ed.) Definitions and conceptions of giftedness, Thousand Oaks, Corwin Press, 2004

«La atención a los alumnos con altas capacidades en la Unión Europea» (Η μέριμνα για τους μαθητές με υψηλές πνευματικές ικανότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση), in De todo un poco, No 11, ετήσια έκδοση του Προγράμματος εκπαιδευτικού εμπλουτισμού για μαθητές υψηλών ικανοτήτων της αυτόνομης κοινότητας της Μαδρίτης, σ. 21-29, Μαδρίτη, 2009.

«Gifted Learners. A survey of educational policy and provision» (Μαθητές υψηλής ευφυΐας. Ανασκόπηση της εκπαιδευτικής πολιτικής και της εκπαιδευτικής προσφοράς). Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την ανάπτυξη της Ειδικής Αγωγής, 2009.

Eurydice (2006), «Specific Educations Measures to promote all Forms of Giftedness at School in Europe». (Παιδαγωγικά μέτρα για την προώθηση όλων των μορφών ταλέντου στην Ευρώπη, έγγραφο εργασίας). Βρυξέλλες: Μονάδα Eurydice.

Monks, F.J., Pflüger, R, «Gifted Education in 21 European Countries: Inventory and Perspective» (Η εκπαίδευση των μαθητών υψηλής ευφυΐας σε 21 ευρωπαϊκές χώρες: Απολογισμός και προοπτικές), Πανεπιστήμιο Nimega, 2005.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/8

1.1

Εγκρίνει και υποστηρίζει την αρχή ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020 - Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» (1) και η Στρατηγική για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών (2) πρέπει να αλληλοενισχύονται. Προς τούτο, είναι αναγκαία η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου (gender mainstreaming) και ορισμένων ειδικών μέτρων στους στόχους, στην υλοποίηση, στην παρακολούθηση και στην αξιολόγηση των πολιτικών που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της ΕΕ 2020.

1.2

Κρίνει ότι πρέπει οπωσδήποτε να εξετάζεται ξεχωριστά η διάσταση του φύλου, εξέταση η οποία δεν πραγματοποιήθηκε σε καμία από τις επτά εμβληματικές πρωτοβουλίες της ΕΕ 2020. Γι’ αυτό, κρίνει αναγκαία τη συστηματική ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) και στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, πολλώ δε μάλλον σε μια συγκυρία όπου η ευρωπαϊκή οικονομική κατάσταση απαιτεί αποτελεσματικότερη υλοποίηση των πολιτικών και αποδοτικότερη χρήση των πόρων, δεδομένου του αρνητικού αντικτύπου της ανισότητας των φύλων στην οικονομική ανάπτυξη.

1.3

Υποστηρίζει τις ειδικές συστάσεις ανά χώρα, στις οποίες η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να διορθώσουν τους προϋπολογισμούς των ΕΠΜ, έτσι ώστε τα πολιτικά μέτρα να λαμβάνουν υπόψη την αρχή της ισότητας των φύλων. Είναι σημαντικό οι υπουργικές σύνοδοι αναθεώρησης και παρακολούθησης αφενός μεν να εγγυώνται την εφαρμογή και τη συνεχή υποβολή αυτών των συστάσεων, αφετέρου δε να αναδεικνύουν την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην πολιτική υπέρ της ισότητας. Προς τούτο, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ορθά οι ενωσιακοί πόροι, ιδίως δε το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

1.4

Συνιστά να διατεθούν από το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2014-2020 ειδικοί πόροι για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και της ισότητας των φύλων. Κατά την ΕΟΚΕ, η χρηματοδότηση πρέπει να είναι επαρκής και εμφανής, ως εγγύηση της χρήσης και της διαφάνειάς της, προκειμένου να προαχθεί η στήριξη πολιτικών, δραστηριοτήτων και προγραμμάτων υπέρ της ισότητας σε όλους τους τομείς αρμοδιότητας της ΕΕ.

1.5

Θεωρεί ότι, δεδομένων των διαφορετικών συνθηκών που επικρατούν σε κάθε χώρα, περιφέρεια και κλάδο, πρέπει να ληφθούν μέτρα που θα συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασης των γυναικών στην κοινωνία και στην αύξηση της συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της στήριξής τους στη δημιουργία επιχειρήσεων. Πρέπει να υποστηριχθεί το ποσοτικό και ποιοτικό τους δυναμικό σε όλους τους τομείς που καλύπτει η ΕΕ 2020, ήτοι: καινοτομία, έρευνα, εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση, ψηφιακή κοινωνία, κλίμα και πράσινη οικονομία, ενέργεια, κινητικότητα, ανταγωνιστικότητα, απασχόληση, προσόντα, κοινωνικός αποκλεισμός και φτώχεια.

1.6

Τονίζει την αξία της δέσμευσης και συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων σε ευρωπαϊκό, εθνικό, τοπικό και τομεακό επίπεδο και σε κάθε φάση της εφαρμογής των διαφόρων πολιτικών, στην προσπάθεια να διασφαλιστεί η αναγκαία ανάπτυξη της ισότητας των φύλων σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές συμβάσεις αποτελούν ζωτικής σημασίας μέσα ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στα ΕΠΜ. Το πλαίσιο δράσεων των Ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων για την ισότητα των φύλων αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, το οποίο θα έπρεπε να αντικατοπτρίζεται στην ΕΕ 2020.

1.7

Υπογραμμίζει τη σημασία της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στην υλοποίηση καθεμίας εκ των επτά εμβληματικών πρωτοβουλιών. Προς τούτο, είναι αναγκαία η γνώση της ειδικής και διαφορετικής κατάστασης μεταξύ γυναικών και ανδρών όσον αφορά τα εξής: την αγορά εργασίας και τη διά βίου μάθηση· την πρόσβαση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και την απασχόληση· τη φτώχεια και τον κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού· την πρόσβαση και τη χρήση των νέων τεχνολογιών του ψηφιακού τομέα· τη συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα κατάρτισης, έρευνας και παραγωγής, ιδίως στους νέους αναδυόμενους κλάδους. Επίσης η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί έμφαση στην ψηφιακή εκπαίδευση των γυναικών, οι οποίες υποεκπροσωπούνται στα επαγγέλματα της παραγωγής ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να χρησιμοποιούν η Επιτροπή και τα κράτη μέλη τους υφιστάμενους δείκτες για τα φύλα και να θεσπίσουν νέους δείκτες στα πεδία όπου δεν υφίστανται.

1.8

Φρονεί πως, δεδομένου του σοβαρού προβλήματος της ανεργίας των νέων και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου στην πλειονότητα των κρατών μελών – με διαφορές στην κατάσταση των νέων ανδρών και των νέων γυναικών – είναι επιτακτική η περαιτέρω σύζευξη της διάστασης του φύλου με τις πολιτικές για τη νεολαία.

1.9

Καλεί τα κράτη μέλη να λάβουν υπόψη τις ειδικές συστάσεις της Επιτροπής και να λάβουν μέτρα για τη βελτίωση του εύρους και της ποιότητας της απασχόλησης των γυναικών σε όλες τις χώρες. Προς τούτο, απαιτούνται τα ακόλουθα μέτρα: διευκόλυνση της πρόσβασης και αναβάθμιση της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών φροντίδας των παιδιών και των ηλικιωμένων έτσι ώστε αυτές να είναι οικονομικά προσιτές, εξάλειψη του μισθολογικού χάσματος, εφαρμογή μέτρων για τον συνδυασμό της οικογενειακής, της προσωπικής και της επαγγελματικής ζωής (διευκόλυνση της χορήγησης άδειας πατρότητας και άδειας μετ’ αποδοχών).

1.10

Επαναλαμβάνει ότι η ΕΕ 2020 πρέπει να ενισχύσει και να υποστηρίξει, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, ειδικές και αποτελεσματικές συμφωνίες και μέτρα για την εγγύηση της υγείας και της ασφάλειας των εγκύων και των λεχώνων στο χώρο εργασίας. Η ΕΟΚΕ υποστήριξε την πρόταση της Επιτροπής για τη λήψη μέτρων για την ικανή διάρκεια της άδειας μητρότητας με ελάχιστο όριο τις δεκαοκτώ εβδομάδες (3).

1.11

Παρά τον διαφορετικό αντίκτυπο ανά χώρα, περιφέρεια και κλάδο, η κρίση επηρέασε τη ζωή των ανθρώπων και φανέρωσε ορισμένα προβλήματα συμβίωσης και υγείας. Γι’ αυτό η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτείται ειδική προσοχή στην υλοποίηση μέτρων που συμβάλλουν στην άμβλυνση των επιπτώσεων (άγχος, βία, παρενόχληση στο εργασιακό και οικογενειακό περιβάλλον (4)). Προς τούτο, είναι θεμελιώδους σημασίας η από κοινού προσπάθεια ενίσχυσης της ισότητας των δύο φύλων στην κοινωνία, εξάλειψης των δομικών ανισοτήτων και μετασχηματισμού των ρόλων και των στερεοτύπων των φύλων.

1.12

Θεωρεί ότι η πρόοδος των γυναικών στη λήψη αποφάσεων πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, ιδίως στους τομείς και τις επιχειρήσεις που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας για το μέλλον από την ΕΕ 2020. Η ΕΟΚΕ θα υιοθετήσει σύντομα γνωμοδότηση σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για την υιοθέτηση δεσμευτικών μέτρων σε ενωσιακό επίπεδο για την αύξηση της εν λόγω συμμετοχής.

1.13

Σημειώνει με ανησυχία τις περικοπές στις κοινωνικές υπηρεσίες και την προστασία των πιο μειονεκτικών και περισσότερο απειλούμενων με κοινωνικό αποκλεισμό και φτώχεια τομέων. Γι’ αυτόν τον λόγο, τα μέτρα που θα εφαρμοστούν στο πλαίσιο της ΕΕ 2020 πρέπει να περιορίζουν συγκεκριμένα την ολοένα διογκούμενη γυναικεία πλειονότητα στις φτωχές κοινωνικές ομάδες και να αποσκοπούν στην ένταξη των γυναικών με βραχυπρόθεσμα μέτρα, όπως τα κίνητρα για την ένταξη στην αγορά εργασίας, και με πιο μακροπρόθεσμα, όπως: πρόσβαση στη βασική κατάρτιση και τις νέες δεξιότητες, χρήση των νέων τεχνολογιών και νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας, με καλύτερο συνδυασμό της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, μετά από 60 χρόνια ευρωπαϊκής οικοδόμησης, είναι απαράδεκτο να επιτρέπεται οι μισθολογικές αποκλίσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών να χρησιμεύουν ως μεταβλητή προσαρμογής, αλλά και να αφήνεται να διαιωνίζεται η επισφαλής κατάσταση των γυναικών μισθωτών. Πιστεύει ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να συμπεριλάβουν επειγόντως στα ΕΠΜ τους μέτρα που θα προσφέρουν στις γυναίκες σταθερή εργασία, με αξιοπρεπή μισθό και σύνταξη.

1.14

Για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ 2020 και της Στρατηγικής για την ισότητα, πρέπει να σταλεί σαφές μήνυμα στα ενδιαφερόμενα μέρη και την κοινωνία εν γένει όσον αφορά την ανάγκη ενίσχυσης των μέτρων για τη συνέχιση της προόδου προς την ισότητα. Προς τούτο απαιτείται αφενός μεγαλύτερος και στενότερος συντονισμός και συνεργασία εντός και μεταξύ των ευρωπαϊκών οργάνων, δηλαδή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Επιτροπής και του Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας καθώς και της ΕΟΚΕ και της Επιτροπής των Περιφερειών και αφετέρου η ενσωμάτωση της διάστασης της ισότητας σε όλα τα επίπεδα όσον αφορά τη σύνθεση (5) και την καθημερινή εργασία των τμημάτων, των ομάδων και των επιτροπών των εν λόγω οργάνων.

2.1

Η ΕΕ 2020, η οποία υιοθετήθηκε το 2010, καθόρισε την πορεία ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια περίπλοκη οικονομική συγκυρία, πράγμα ήδη εμφανές από τις δημοσιονομικές και πολιτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΕ 2020 θεσπίζει σειρά μέτρων προκειμένου τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν κατά τρόπο αποδοτικό και ενιαίο τις προκλήσεις της κρίσης και ταυτόχρονα να εγκαινιάσουν ένα εξυπνότερο, διατηρήσιμο και χωρίς αποκλεισμούς αναπτυξιακό πρότυπο.

2.2

Επίσης δημιουργείται νέα διαδικασία οικονομικής διαχείρισης, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, με στόχο αφ’ ενός τον συγχρονισμό της αξιολόγησης των δημοσιονομικών και διαρθρωτικών πολιτικών των κρατών μελών και αφ’ ετέρου τη δυνατότητα ελέγχου της υλοποίησης της Στρατηγικής.

2.3

Παράλληλα, η Στρατηγική για την ισότητα ορίζει το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής όσον αφορά την ισότητα των φύλων. Αυτή η πολιτική πρόταση ακολουθεί το Χάρτη πορείας για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών (2006-2010) (6) και αποτελεί μέχρι στιγμής τη σημαντικότερη απόπειρα ορισμού ενός συνόλου στρατηγικών στόχων και δεικτών για το φύλο.

2.4

Από το 1996, η ΕΕ ακολουθεί διττή προσέγγιση για τη φυλετική ισότητα: από τη μία πλευρά, μέσω της εφαρμογής ειδικών μέτρων για την υπέρβαση των υφιστάμενων διακρίσεων εις βάρος των γυναικών και από την άλλη, μέσω της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στις πολιτικές αποφάσεις (7).

2.5

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την αρχή που προβλέπει πως η ορθή εφαρμογή της ΕΕ 2020 πρέπει να συνάδει με τη στρατηγική για την ισότητα προκειμένου να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις προκλήσεις της κρίσης δεδομένου ότι οι δύο στρατηγικές αλληλοενισχύονται· γι’ αυτόν δε τον λόγο συμμερίζεται τη γνωμοδότηση του ΕΚ που προέβη σε παρόμοιες επισημάνσεις. Επίσης, το Ευρωπαϊκό σύμφωνο για την ισότητα των φύλων (2011-2020), το οποίο υιοθέτησε το Συμβούλιο το Μάρτιο του 2011 (8) υπογραμμίζει τους στενούς δεσμούς μεταξύ των δύο στρατηγικών και ζητά τη συνδυασμένη υλοποίηση μέσων που θα επιτρέψουν την έξοδο από την κρίση.

3.1

Η ισότητα των φύλων δεν εξετάζεται ξεκάθαρα στο έγγραφο σε καμία εμβληματική πρωτοβουλία και δεν αναφέρεται στους πέντε ποσοτικοποιημένους στόχους, με εξαίρεση το ποσοστό απασχόλησης όπου ζητείται η μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία. Αυτό αντίκειται πλήρως στις αρχές που αναφέρονται στο αρχικό μέρος της ΕΕ 2020, όπου δηλώνεται πως ο σεβασμός της ισότητας αποτελεί έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες για την υπέρβαση της οικονομικής κρίσης, στο ίδιο επίπεδο με την οικονομική, κοινωνική και εδαφική αλληλεγγύη, τον σεβασμό του περιβάλλοντος και την πολιτισμική πολυμορφία.

3.2

Διαφορετικοί ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και κοινωνικοί εταίροι τόνισαν ευρύτατα την ανάγκη η ισότητα των φύλων να αποτελέσει προτεραιότητα της νέας στρατηγικής δράσης και να θεωρηθεί ζωτικός παράγοντας ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης. Σύμφωνα με το ΕΚ, πρέπει να ενσωματωθεί στο κείμενο η πλήρης συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας και στην επαγγελματική κατάρτιση, καθώς και πρόγραμμα που θα αποσκοπεί στην εξάλειψη των μισθολογικών διαφορών μεταξύ ανδρών και γυναικών

3.3

Η διατύπωση της ΕΕ 2020 δεν έτυχε ομόφωνης στήριξης και επικρίθηκε για διαφορετικούς λόγους: για το υπερβολικά γενικόλογο περιεχόμενό της, για την ιδιαίτερα πολύπλοκη δομή της και για την υπερβολικά οικονομική της προσέγγιση από όπου απουσιάζουν οι κοινωνικές πτυχές. Όσον αφορά την ισότητα των φύλων, πρόκειται για σαφή οπισθοχώρηση σε σχέση με τις προηγούμενες στρατηγικής απασχόλησης. Η μόνη εμφανής και ρητή πτυχή, αυτή του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών, παραβλέπει εμφανώς τις ποιοτικές πτυχές της εργασίας και τα διαφορετικά σημεία εκκίνησης που υφίστανται στην αγορά εργασίας. Απαλείφθηκαν ακόμα και οι ποσοτικοί στόχοι ανά φύλο που υφίσταντο στη Στρατηγική της Λισαβόνας.

3.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως ούτε η ΕΕ 2020 ούτε η στρατηγική για την ισότητα θα επιτύχουν τους στόχους τους χωρίς συγκεκριμένα μέτρα που θα βελτιώνουν την κατάσταση στον κοινωνικό περίγυρο και στην εργασία των γυναικών. Πρέπει να ενισχυθεί το ποσοτικό και ποιοτικό τους δυναμικό ως απαραίτητη προϋπόθεση στα διαφορετικά πεδία της ΕΕ 2020. Χωρίς συγκεκριμένα μέτρα στο πλαίσιο των έξι εμβληματικών πρωτοβουλιών, θα είναι αδύνατη η πρόοδος επί των προτεραιοτήτων της ΕΕ 2020· μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς πολιτική ισότητας.

3.5

Τα προγράμματα μεταρρυθμίσεων στα διάφορα κράτη μέλη πρέπει να αναγνωρίζουν την προστιθέμενη αξία που προσφέρει στην οικονομία η εργασία των γυναικών, καθώς και αυτήν που θα προσέφερε η επαγγελματική οργάνωση των υπηρεσιών προς τα άτομα (9), καθώς και τις συγκεκριμένες ελλείψεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην αγορά εργασίας (πρόσβαση σε όλα τα επίπεδα και ηλικιακές κατηγορίες, επαγγελματική σταδιοδρομία, συνέχεια κλπ.) αλλά και στην κοινωνία, αναφορικά με όλες τις κοινωνικές πτυχές που επισημαίνει ως καθοριστικές η Στρατηγική για την ισότητα. Για την έξοδο από την κρίση και την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων, η εφαρμογή της ΕΕ 2020 πρέπει να εισαγάγει συγκεκριμένα προγράμματα, σχέδια και μέτρα που θα επιτρέπουν την πρόοδο σε ζητήματα ισότητας. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς γνώση του διαφορετικού αντικτύπου που ενδέχεται να έχουν τα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης σε συνάρτηση με τα διαφορετικά σημεία εκκίνησης.

3.6

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την απουσία συγκεκριμένων μέτρων και ειδικών δεικτών για το φύλο. Αυτό εμποδίζει την παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου της ΕΕ 2020 και συνεπάγεται πως το ευρωπαϊκό εξάμηνο θα στερείται των αναγκαίων μέσων καταπολέμησης της ανισότητας, δεδομένων των διαφορετικών σημείων εκκίνησης δυνάμει της διαφορετικής κατάστασης που επικρατεί ως προς τα δύο φύλα μεταξύ χωρών, κλάδων και πεδίων.

3.7

Η ΕΕ 2020 πρέπει να διαθέτει ικανά μέσα αξιολόγησης του ρόλου των γυναικών στην ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της προστιθέμενης αξίας που αντιπροσωπεύει κοινωνικά, όπως υπογραμμίζεται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (10), η οποία συνάδει με μελέτη που πραγματοποιήθηκε υπό τη σουηδική Προεδρία (11). Σε αυτήν αναφέρεται, μεταξύ άλλων, πως η ισότητα στην αγορά εργασίας θα μπορούσε να αυξήσει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) των κρατών μελών κατά 27 % κατά μέσο όρο.

4.1

Η στρατηγική για την ισότητα που υιοθετήθηκε το 2010 συνδέεται στενά με την ΕΕ 2020 σε όλες τις πτυχές και εμβληματικές πρωτοβουλίες, ιδίως όσον αφορά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των κατάλληλων εθνικών μέτρων μέσω τεχνικής υποστήριξης, των Διαρθρωτικών Ταμείων ή των κύριων μέσων χρηματοδότησης όπως το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα. Στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και της αξιολόγησης των εθνικών πολιτικών, η Επιτροπή θα επαγρυπνεί για τη μείωση των ανισοτήτων και την ενθάρρυνση της άρσης των κοινωνικών αποκλεισμών για τις γυναίκες.

4.2

Η στρατηγική αναφέρεται επίσης στο ρόλο των ανδρών στην καλλιέργεια της φυλετικής ισότητας, και θεωρεί σημαντική τη συμμετοχή τους για την υλοποίηση των αναγκαίων αλλαγών στους ρόλους που διαδραματίζουν οι γυναίκες και οι άνδρες στην κοινωνία, τόσο στο οικογενειακό όσο και στο επαγγελματικό περιβάλλον.

4.3

Η στρατηγική για την ισότητα επεξηγεί ενέργειες βάσει 5 πεδίων προτεραιότητας που ορίζονται στον Χάρτη των Γυναικών και ενός κεφαλαίου που αφορά εγκάρσια ζητήματα: α) Ισότιμη οικονομική ανεξαρτησία, β) Ίση αμοιβή για ίση εργασία και εργασία ισότιμης αξίας, γ) Ισότητα στη λήψη αποφάσεων, δ) Αξιοπρέπεια, ακεραιότητα και τερματισμός της βίας με βάση το φύλο, ε) Οριζόντια ζητήματα (ρόλοι των φύλων, νομοθεσία, διακυβέρνηση και εργαλεία της ισότητας των φύλων).

4.4

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής που αναφέρει πως τα μέσα της ΕΕ όπως η ενιαία αγορά, οι οικονομικές ενισχύσεις και τα μέσα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να ενεργοποιηθούν πλήρως για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και την επίτευξη των στόχων της ΕΕ 2020, ωστόσο θεωρεί αναγκαία την παρακολούθηση της συνέπειας μεταξύ της υλοποίησης των αρχών της Στρατηγικής για την ισότητα και αυτής των κύριων εργαλείων της ΕΕ 2020, ιδίως των επτά εμβληματικών πρωτοβουλιών και των κατευθυντήριων γραμμών, καθώς αυτές θα υλοποιηθούν τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και κρατών μελών.

5.1.1

Στη γνωμοδότησή της με τίτλο «Ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης» (13), η ΕΟΚΕ επισήμανε μεταξύ άλλων την ανάγκη δημιουργίας ποιοτικότερων θέσεων εργασίας. Σήμερα, ως συνέπεια της κρίσης και των οικονομικών και κοινωνικών της επιπτώσεων, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνούν για τη συνεχή πρόοδο προς αυτήν την κατεύθυνση.

5.1.2

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως για την υλοποίηση της πρωτοβουλίας απαιτείται να ληφθεί υπόψη η πραγματική κατάσταση των γυναικών στον κόσμο της εργασίας καθώς, μολονότι σήμερα αποτελούν το 44 % του ενεργού ευρωπαϊκού πληθυσμού, η κατάστασή τους παραμένει διαφορετική και πιο ευάλωτη σε πολλαπλά επίπεδα, ήτοι: χαμηλότερο ποσοστό απασχόλησης και μισθολογικές διαφορές· υπερσυγκέντρωση ή απουσία γυναικών σε διάφορους κλάδους· χαμηλή συμμετοχή στη σύσταση νέων εταιριών, μερική απασχόληση (75 % επί του συνόλου)· προσωρινή απασχόληση· έλλειψη κατάλληλων υποδομών νηπιακής αγωγής και φροντίδας· δυσκολίες στην επαγγελματική σταδιοδρομία· χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών στις θέσεις με μεγαλύτερη ευθύνη, τόσο από οικονομική όσο από πολιτική σκοπιά· άνιση πρόσβαση στις διαφορετικές ειδικότητες στο πλαίσιο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

5.1.3

Ο δείκτης απασχόλησης ανέβηκε από το 51 % το 1997 στο 62 % το 2011, κυρίως σε επαγγέλματα έντονα γυναικοκρατούμενων κλάδων που επλήγησαν περισσότερο από τα μέτρα προσαρμογής. Η οικονομική κρίση που πλήττει την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρότι λειτουργεί διαφορετικά σε κάθε χώρα, δυσχεραίνει επίσης τη θέση της γυναίκας και απειλεί την εύθραυστη πρόοδο που έχει σημειωθεί στον τομέα της ισότητας των δύο φύλων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως πρέπει να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα στήριξης προκειμένου η έξοδος από την κρίση να μη βρει αυξημένη την ανισότητα στον τομέα της εργασίας.

5.1.4

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, ειδικότερα, πρέπει να προγραμματίσει, να παρακολουθήσει και να αξιολογήσει όλες τις δραστηριότητες που υλοποιούνται στα κράτη μέλη, μεριμνώντας για την πρόοδο της Στρατηγικής για την ισότητα.

5.2.1

Αυτή η πρωτοβουλία αφορά πρωτίστως δύο πεδία, την απασχόληση και την κατάρτιση. Ως εκ τούτου, το περιεχόμενό της συνδέεται στενά με την προηγούμενη πρωτοβουλία, περιλαμβάνοντας τα εξής: ενίσχυση της μεγαλύτερης κινητικότητας στην κατάρτιση, εκσυγχρονισμός της ανώτατης εκπαίδευσης, αξιοποίηση και αναγνώριση της τυπικής και άτυπης μάθησης και εγγύηση ικανών και βιώσιμων επενδύσεων στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.

5.2.2

Για την ΕΟΚΕ, το ποσοστό ανεργίας των νέων αποτελεί ένα από τα πιο ανησυχητικά μηνύματα στην Ευρώπη. Σήμερα ανέρχεται στο 20 % και ακόμα πιο υψηλό είναι το ποσοστό ανεργίας των νέων γυναικών, ιδίως αυτών με χαμηλή ειδίκευση.

5.2.3

Οι προεκτάσεις της μητρότητας ή της πατρότητας στην αγορά εργασίας διαφέρουν σημαντικά. Μόλις 64,7 % των γυναικών με παιδιά κάτω των 12 ετών εργάζεται, έναντι 89,7 % των ανδρών. Αυτά τα στοιχεία και αυτές οι διαφορές αυξάνονται με κάθε νέο παιδί. Η έλλειψη υποδομών προσχολικής εκπαίδευσης και η άνιση κατανομή των οικογενειακών καθηκόντων δημιουργούν προβλήματα στον συνδυασμό της επαγγελματικής ζωής και του προσωπικού χρόνου και αποτελούν μείζονες φραγμούς στην επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών.

5.2.4

Οι στόχοι που υιοθέτησε το Συμβούλιο της Βαρκελώνης το 2002 όσον αφορά τη διαθεσιμότητα υποδομών προσχολικής εκπαίδευσης δεν υλοποιήθηκαν παρά από ελάχιστα κράτη, ενώ η σημερινή κατάσταση με περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες ενέχει τον κίνδυνο της περαιτέρω επιδείνωσης της κατάστασης.

5.2.5

Άλλο ένα ανησυχητικό στοιχείο είναι το ποσοστό των νέων γυναικών που ούτε σπουδάζουν, ούτε εργάζονται και δεν παρακολουθούν προγράμματα μαθητείας. Σύμφωνα με την Eurostat, σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται το 20 % των γυναικών, έναντι 13 % των ανδρών. Η μείωση του ποσοστού εγκατάλειψης της σχολικής φοίτησης αποτελεί έναν από τους στόχους της στρατηγικής ΕΕ 2020 που εξετάζει αυτή η πρωτοβουλία.

5.2.6

Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως για την υλοποίηση της εμβληματικής πρωτοβουλίας απαιτείται να ληφθεί υπόψη η πραγματική κατάσταση των νέων γυναικών που είναι ευάλωτες σε πολλαπλά επίπεδα, δηλαδή: χαμηλό επίπεδο βασικής εκπαίδευσης, μικρότερη πρόσβαση στην επαγγελματική κατάρτιση που απαιτεί η νέα κοινωνία της γνώσης, ανεπαρκής αναγνώριση των δεξιοτήτων και έλλειψη επαγγελματικού προσανατολισμού και συγκεκριμένα οικονομικά προβλήματα κατά τη σύσταση εταιρίας ή δραστηριότητας αυτοαπασχόλησης. Όλα αυτά απαιτούν μέτρα που θα απευθύνονται ειδικά στις νέες.

5.3.1

Η πρωτοβουλία προτείνει: να καταρτίσει και να εφαρμόσει προγράμματα για την προώθηση της κοινωνικής καινοτομίας για τα πιο ευάλωτα άτομα, κυρίως παρέχοντας καινοτόμες ευκαιρίες εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης σε ομάδες πληθυσμού που αντιμετωπίζουν στερήσεις, να καταπολεμήσει τις διακρίσεις (π.χ. άτομα με αναπηρίες), καθώς και να αναπτύξει ένα νέο πρόγραμμα ενσωμάτωσης των μεταναστών που θα τους παρέχει τη δυνατότητα να αξιοποιούν πλήρως το δυναμικό τους. Προτείνει επίσης να αναλάβει την αξιολόγηση της καταλληλότητας και της βιωσιμότητας των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και συνταξιοδότησης και να προσδιορίσει τρόπους που διασφαλίζουν καλύτερη πρόσβαση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Η ΕΟΚΕ εκφράζει ορισμένες επιφυλάξεις ως προς την έννοια της κοινωνικής καινοτομίας, τομέα στον οποίο οι εμπειρίες είναι εκ φύσεως κατακερματισμένες και μη μεταβιβάσιμες. Η έννοια βασίζεται τόσο στη νομοθετική αρχή της επικουρικότητας όσο και στην κοινωνική έννοια της ισότητας. Μια τοπική απάντηση σε ανάγκη που εξέφρασε μικρή ομάδα ενδέχεται να είναι χρήσιμη, ωστόσο δεν δύναται να υποκαταστήσει την ισότητα και τη δικαιοσύνη που διασφαλίζουν τα μείζονα συστήματα συλλογικής κοινωνικής προστασίας (14).

5.3.2

Η ΕΕ 2020 ορίζει πως τα κράτη μέλη θα χρειαστεί: να καθορίσουν και να εφαρμόσουν μέτρα για την αντιμετώπιση των ειδικών συνθηκών των ιδιαίτερα ευπαθών ομάδων του πληθυσμού και να αναπτύξουν πλήρως τα συστήματα κοινωνικής ασφάλειας και συνταξιοδότησης που διαθέτουν, έτσι ώστε να διασφαλίσουν την κατάλληλη ενίσχυση του εισοδήματος και πρόσβαση στο σύστημα υγείας με σκοπό την εγγύηση της κοινωνικής συνοχής. Η αύξηση των ποσοστών ανεργίας και αεργίας, η οικονομική ανασφάλεια, οι χαμηλοί μισθοί, τα μέτρα λιτότητας και περικοπών στις κοινωνικές παροχές και στα οικογενειακά επιδόματα πλήττουν ιδιαίτερα τις γυναίκες. Κατ’ αρχάς πλήττονται ως εργαζόμενες, λόγω της μείωσης των θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα και στις υπηρεσίες, δεδομένου ότι πρόκειται για κλάδους με υψηλό ποσοστό γυναικείας απασχόλησης. Πλήττονται όμως και ως πολίτες και καταναλώτριες, καθότι οι περικοπές στην παροχή κοινωφελών υπηρεσιών αφορούν τις γυναίκες ως κύριες χρήστριες αυτών των υπηρεσιών.

5.3.3

Στην Ευρώπη, οι γυναίκες αποτελούν πάνω από 70 % των χαμηλόμισθων εργαζομένων. Στο μεγαλύτερο μέρος των κρατών μελών, 17 % των γυναικών πλήττεται από φτώχεια, έναντι του εξίσου ανησυχητικού 15 % των ανδρών. Η φτώχεια και η κοινωνική περιθωριοποίηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον αποκλεισμό από την αγορά εργασίας. Γι’ αυτό, οι διακοπές της περιόδου εργασίας και η εργασιακή επισφάλεια, ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ των γυναικών –και ιδίως των ελάχιστα εξειδικευμένων γυναικών– έχουν αρνητικές συνέπειες τόσο άμεσες όσο και μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες.

5.3.4

Οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι χήρες, οι γυναίκες με αναπηρία, τα θύματα φυλετικής βίας, οι ηλικιωμένες, οι μετανάστριες πλήττονται ιδιαίτερα από τις δημοσιονομικές περικοπές και την κρίση και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού ελλείψει προστασίας και στήριξης με συγκεκριμένα μέτρα.

5.4.1

Στόχος είναι να διευκολυνθεί η πρόσβαση στις τεχνολογίας πληροφορίας – και δη στο Διαδίκτυο – και η υιοθέτησή τους από όλους τους πολίτες της ΕΕ, κυρίως μέσω προγραμμάτων ενίσχυσης της ψηφιακής μόρφωσης και προσπελασιμότητας.

5.4.2

Προς τούτο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να χαράξουν στρατηγικές για τη διάδοση του Διαδικτύου υψηλής ταχύτητας και να εστιάσουν τη δημόσια χρηματοδότηση, περιλαμβανομένων των Διαρθρωτικών Ταμείων, σε τομείς που δεν καλύπτονται πλήρως από τις ιδιωτικές επενδύσεις. Επίσης θα πρέπει τα κράτη μέλη να προωθήσουν την ανάπτυξη και τη χρησιμοποίηση σύγχρονων διαδικτυακών υπηρεσιών (π.χ. ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση, ηλεκτρονικές υπηρεσίες υγείας, «ευφυής οικία», ψηφιακές δεξιότητες και ασφάλεια) (15).

5.4.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την έλλειψη στατιστικών ανά φύλο, πράγμα που δυσχεραίνει την κατανόηση της κατάστασης των γυναικών στους επαγγελματικούς κλάδους που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες και του επιπέδου χρήσης αυτών. Θα ήταν σημαντικό να διεξαχθούν οι σχετικές μελέτες για να καθοριστεί ποια είναι η κατάσταση των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης και της θέσης τους ως καταναλωτών υπηρεσιών, για πιο εξειδικευμένη διαχείριση της ενημέρωσης και της κατάρτισης που προτείνει η ΕΕ 2020.

5.5.1

Η πρωτοβουλία, μεταξύ άλλων, έχει ως στόχο την προώθηση και σύσφιξη των δεσμών μεταξύ εκπαίδευσης, επιχειρήσεων, έρευνας και καινοτομίας, προωθώντας παράλληλα την επιχειρηματικότητα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεταρρυθμίσουν τα εθνικά (και περιφερειακά) συστήματα έρευνας και ανάπτυξης με σκοπό να ενισχύσουν την αριστεία και την έξυπνη εξειδίκευση, να δώσουν προτεραιότητα στις δαπάνες για τη γνώση, να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων, να φροντίσουν για την επαρκή προσφορά πτυχιούχων από τους κλάδους των μαθηματικών και της μηχανολογίας και να εστιάσει τα προγράμματα σπουδών στη δημιουργικότητα, στην καινοτομία και στην επιχειρηματικότητα.

5.5.2

Οι γυναίκες μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στη διαδικασία αυτή. Το 2010, περίπου 60 % των πανεπιστημιακών πτυχίων απονεμήθηκε σε γυναίκες, ωστόσο αυτό δεν αποτυπώνεται στις θέσεις που καταλαμβάνουν στην αγορά εργασίας. Παράλληλα, μία στις τρεις επιχειρήσεις σήμερα δημιουργείται από γυναίκες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν επίσης ποσοστό 13,7 % των διοικητικών συμβουλίων των μεγάλων εισηγμένων επιχειρήσεων και μόλις 3 % των προεδριών επιχειρήσεων.

5.5.3

Στην πλειονότητα των χωρών διατηρείται ο οριζόντιος διαχωρισμός των φύλων με βάση τον κλάδο ειδίκευσης: επιστήμες, μηχανική, μαθηματικά, τεχνολογίες. Συν τοις άλλοις, αυτές οι σπουδές αποτελούν προνομιούχο πεδίο συνεργασίας μεταξύ των στελεχών του οικονομικού κόσμου και της ερευνητικής κοινότητας, ιδίως σε επίπεδο μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών, όπου οι γυναίκες έχουν μικρότερη πρόσβαση. Γι’ αυτόν τον λόγο, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη λήψη μέτρων για την εξάλειψη αυτών των φραγμών.

5.5.4

Οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στις σφαίρες λήψης αποφάσεων της επιστημονικής κοινότητας, των επιχειρήσεων και των υπηρεσιών, καταλαμβάνουν δε μόλις το 18 % των υψηλότερων θέσεων στο πανεπιστήμιο. Οι ευκαιρίες απασχόλησης και η κατανομή των πόρων για την έρευνα πρέπει να κατοχυρώνουν την πρόοδο των γυναικών στον τομέα και να εξυπηρετούν την αύξηση του δυναμικού διατηρήσιμης ανάπτυξης της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

5.6.1

Η πρωτοβουλία επιδιώκει να θεσπίσει και να εφαρμόσει αναθεωρημένο σχέδιο δράσης για την ενεργειακή αποδοτικότητα και να προωθήσει ένα ευρύ πρόγραμμα για τα την αποδοτική χρήση των ενεργειακών πόρων, στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και των νοικοκυριών, χρησιμοποιώντας τα Διαρθρωτικά και λοιπά ταμεία για την προσέλκυση νέων χρηματοδοτήσεων μέσω των ιδιαίτερα επιτυχημένων προτύπων και καινοτόμων επενδυτικών προγραμμάτων που ήδη υπάρχουν· οι ενέργειες αυτές αναμένεται να επιφέρουν αλλαγές στον τρόπο κατανάλωσης και παραγωγής.

5.6.2

Η ενέργεια και το περιβάλλον δεν αποτελούν ουδέτερα ζητήματα: η ενεργειακή χρήση, η πρόσβαση σε πόσιμο νερό, η ανακύκλωση, οι θερμαντικές πηγές θέρμανσης και τροφοδότησης των νοικοκυριών, ο σεβασμός και η διατήρηση του περιβάλλοντος είναι ορισμένα μόνο παραδείγματα που αναδεικνύουν τον σημαντικό ρόλο των γυναικών στους τομείς αυτούς. Είναι αδιανόητη κάθε αλλαγή στην καταναλωτική συμπεριφορά χωρίς τον σχεδιασμό συγκεκριμένων μέτρων που, με αφετηρία την πρακτική επίγνωση της πραγματικότητας, απευθύνονται με διαφοροποιημένο τρόπο σε διαφορετικά κοινά και δη στις γυναίκες.

5.6.3

Αυτό αναγνώρισε και το Συμβούλιο «Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές» (EPSCO) στα συμπεράσματα του Ιουνίου 2012, τονίζοντας τον ζωτικό ρόλο των γυναικών στην αειφόρο ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τα συμπεράσματα του Συμβουλίου που αναφέρει ότι οι γυναίκες μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν το περιβάλλον, ιδίως στο πλαίσιο της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή. Αποτελεί νέα ευκαιρία για τις γυναίκες, οι οποίες δύνανται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο και να βελτιώσουν την προσωπική και οικονομική τους κατάσταση σε συνάρτηση με τη νέα και αναδυόμενη πράσινη οικονομία, ζωτικό τομέα για την ανάπτυξη και τη δημιουργία απασχόλησης.

5.6.4

Σε επιχειρηματικό επίπεδο, οι κάθετες διακρίσεις στον τομέα είναι εμφανείς και δυσχεραίνουν τη βελτίωση της κατάστασης. Περίπου 33 % των ανώτερων στελεχών είναι γυναίκες, έναντι 31 % το 2001, το δε μεγαλύτερο μέρος αυτών αφορά τους κλάδους των υπηρεσιών και του εμπορίου και σε πολύ μικρότερο βαθμό τη μεταποιητική βιομηχανία, τις κατασκευές ή την ενέργεια.

5.6.5

Υφίσταται ελάχιστη έρευνα και λίγα μόνο στοιχεία που μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε την πραγματικότητα του φύλου και τα αναγκαία μέτρα για την αύξηση του ποσοστού των γυναικών στην αειφόρο ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικές τις επενδύσεις, αλλά και την καθοδήγηση του κοινού για την υπέρβαση των στερεοτύπων, την παροχή λύσεων και την προώθηση θετικών δράσεων, καθώς πρόκειται για αναπτυσσόμενο κλάδο και αν στο σημείο εκκίνησης υφίστανται διακρίσεις, ελλοχεύει ο κίνδυνος αύξησης των κοινωνικών διαφορών και του κοινωνικού χάσματος.

5.6.6

Μία από τις προτεραιότητες της Στρατηγικής για την ισότητα είναι η δράση στο πεδίο των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ, αφ’ ενός μέσω των προγραμμάτων συνεργασίας με τις γειτονικές περιφέρειες και των ευρωπαϊκών πολιτικών γειτονίας (ιδίως στην περιοχή της Ευρωμεσογείου) και αφ’ ετέρου μέσω της παρέμβασης της ΕΕ στα παγκόσμια φόρουμ. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις μετανάστριες από τρίτες χώρες, στις εργαζόμενες που μετακινούνται εντός της ΕΕ, καθώς και σε εκείνες που έρχονται από γειτονικές χώρες. Προκαλεί ανησυχία η αποτυχία της διάσκεψης Ρίο+20 σε ζητήματα αειφόρου ανάπτυξης και δικαιωμάτων των γυναικών. Σε κρίσιμα ζητήματα όπως η σχέση μεταξύ υγείας και γενετήσιων και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, δικαιωμάτων των γυναικών στην ιδιοκτησία και κληρονομιά εδαφών ή στα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής και των πράσινων θέσεων απασχόλησης δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος.

5.7.1

Αυτή η εμβληματική πρωτοβουλία έχει καθοριστική σημασία στην εφαρμογή των πτυχών ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στη Στρατηγική για την ισότητα: η μισθολογική διαφάνεια, οι πρωτοβουλίες υπέρ της μισθολογικής ισότητας και τα μέτρα για την ενθάρρυνση της συμμετοχής των γυναικών σε μη παραδοσιακά επαγγέλματα αποτελούν κάποιες από τις καίριες δράσεις που προτείνει η Στρατηγική και που λειτουργούν συνδυαστικά με την εν λόγω πρωτοβουλία.

5.7.2

Στην ΕΕ, η μισθολογική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 17 % με αποκλίσεις μεταξύ 5 % και 31 % μεταξύ των κρατών μελών. Οι παράγοντες που προκαλούν αυτήν την κατάσταση είναι πολυάριθμοι και αλληλένδετοι: μικρότερη αξία της εργασίας σε γυναικοκρατούμενους κλάδους, έντονος επαγγελματικός διαχωρισμός, διακοπή της σταδιοδρομίας για ποικίλους λόγους κλπ. Σε αυτήν δε τη συγκυρία κρίσης, η κατάσταση επιδεινώνεται.

5.7.3

Το χάσμα μεταξύ του ποσοστού απασχόλησης και των μισθών έχει μικρύνει σε ορισμένες περιπτώσεις, δυστυχώς όμως αυτό δεν οφείλεται στην ενίσχυση της εργασίας και των απολαβών των γυναικών, αλλά στη συρρίκνωση της ζήτησης σε ανδροκρατούμενους κλάδους (κατασκευές, μεταποίηση, χρηματοπιστωτικός τομέας) ως άμεση συνέπεια της κρίσης. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι διατάξεις της ΣλΕΕ ορίζουν ως στόχο της ευρωπαϊκής οικοδόμησης «τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας, ώστε να καταστήσουν δυνατή την εναρμόνισή τους με παράλληλη διατήρηση της προόδου» (16), για όλους.

5.7.4

Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία τη λήψη μέτρων ανάκαμψης αυτών των κλάδων που αντιμετωπίζουν δυσκολίες και, παράλληλα, μέτρων για την καταπολέμηση του επαγγελματικού διαχωρισμού. Ιδίως δε για την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στις επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά. Ταυτόχρονα, πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση της αναγνώρισης των ιδιαίτερα γυναικοκρατούμενων κλάδων, όπως οι οικιακές εργασίες ή οι υπηρεσίες υγείας και φροντίδας.

6.1

Το Ευρωπαϊκό εξάμηνο συντονισμού της πολιτικής αποτελεί το νέο μέσο των κρατών μελών για την παρακολούθηση της υλοποίησης της ΕΕ 2020. Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την ισότητα των φύλων συνιστά την ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων και την προώθηση των πολιτικών ισότητας στην ανάπτυξη και στην υλοποίηση των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων. Επίσης καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να ενσωματώσουν τη διάσταση του φύλου στην ετήσια έκθεση ανάπτυξης, στα συμπεράσματα και τις ειδικές συστάσεις ανά χώρα.

6.2

Τον Απρίλιο του 2012, δώδεκα κράτη μέλη έλαβαν ειδικές εθνικές συστάσεις που περιείχαν τη διάσταση του φύλου στα εθνικά σχέδια δράσης. Η Επιτροπή πρότεινε συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις –οι οποίες τυγχάνουν της αποδοχής της ΕΟΚΕ– στους ακόλουθους τομείς: ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, βελτίωση της διαθεσιμότητας και της ποιότητας των υπηρεσιών φύλαξης των παιδιών και των ολοήμερων σχολείων, καθώς και της φροντίδας των ηλικιωμένων, συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας και φύλαξης άλλων εξαρτώμενων μελών.

6.3

Η πλειονότητα των συστάσεων αποσκοπούν στην αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών, ωστόσο δεν λαμβάνουν υπόψη τους φραγμούς στη διασφάλιση ποιοτικής εργασίας όσον αφορά τις απολαβές, τις συνθήκες εργασίας και την ισότιμη κατανομή των οικογενειακών ευθυνών με τους άντρες. Σε μία μόνο χώρα, την Αυστρία, έγινε η σύσταση να αντιμετωπιστεί το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων, παρότι αυτό υφίσταται σε όλα τα κράτη μέλη.

6.4

Η ΕΟΚΕ κρίνει ανησυχητικές ορισμένες από τις συστάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν ανεπιθύμητες συνέπειες στην ισότητα των φύλων. Πρόκειται δηλαδή για όσες αναφέρονται στη μεταρρύθμιση των συντάξεων, τις προτάσεις για την αναθεώρηση των μηχανισμών αναπροσαρμογής των μισθών και των συντάξεων, την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης (χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το προσδόκιμο υγιούς ζωής) και την πρόταση εισαγωγής φορολογικών κινήτρων για τα συμπληρωματικά εισοδήματα των ζευγαριών.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/15

1.1

Η ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών δεν έχει ακόμη πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας της μάστιγας που αποτελεί η θαλάσσια πειρατεία. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί την περαιτέρω ευαισθητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, προκειμένου να κινητοποιηθούν τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ ώστε να αναλάβουν συγκεκριμένη δράση με στόχο την εξάλειψή της. Το 2011, η Διεθνής Ημέρα της Ναυτιλίας ήταν αφιερωμένη στην καταπολέμηση της πειρατείας. Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας της θα απαιτήσει μια ολιστική δράση και όχι σπασμωδικές κινήσεις. Η πειρατεία δεν αποτελεί ένα απόμακρο πρόβλημα κάπου στον Ινδικό Ωκεανό που αφορά μόνο τα πλοία και τα πληρώματά τους. Αφορά με διάφορους τρόπους τους ευρωπαίους καταναλωτές και φορολογούμενους και δεν είναι «σύμπτωμα με το οποίο πρέπει να μάθουμε να ζούμε».

Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη να επιδείξουν σαφή πολιτική βούληση, προκειμένου να διαμορφώσουν μια μόνιμη λύση για το πρόβλημα της πειρατείας.

1.2

Η ΕΕ διαθέτει μια μοναδική εργαλειοθήκη με λύσεις οι οποίες εκτείνονται από το εμπόριο και την αναπτυξιακή βοήθεια έως τη στρατιωτική παρουσία, την οικοδόμηση κράτους και την ανασυγκρότηση.

1.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και της ΕΕ να παρατείνουν την επιχείρηση ΕΕ/NAVFOR-ATALANTA έως τον Δεκέμβριο 2014, καθώς και να επεκτείνουν το επιχειρησιακό πεδίο στα ανατολικά και νότια του Ινδικού Ωκεανού και στην ακτογραμμή της Σομαλίας. Επίσης, θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί ισχυρότερη εντολή στην EU NAVFOR με αυστηρότερους κανόνες εμπλοκής. Η ΕΟΚΕ ζητεί μετ' επιτάσεως να αναληφθεί ισχυρή δέσμευση όσον αφορά τον αριθμό των σκαφών που διατίθενται από τα κράτη μέλη της ΕΕ για το εγχείρημα αυτό.

1.4

Πολύ σημαντικές είναι τόσο η πρόσφατη σύνδεση της Συμφωνίας Περιφερειακής Συνεργασίας για την Καταπολέμηση της Πειρατείας και της Ένοπλης Ληστείας Πλοίων στην Ασία (ReCAAP) με τον Κώδικα Δεοντολογίας του Τζιμπουτί όσο και η σύναψη από την ΕΕ διμερών συμφωνιών για την ποινική δίωξη των πειρατών με την Κένυα, τις Σεϋχέλλες, τον Μαυρίκιο και άλλες χώρες.

1.5

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη σύσταση αποστολής για την Ανάπτυξη Περιφερειακού Ναυτικού Δυναμικού από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ). Η «EUCAP NESTOR» θα συνδράμει τις χώρες στο Κέρας της Αφρικής στη διαμόρφωση ενός στρατηγικού σχεδίου καταπολέμησης της πειρατείας, στη θέσπιση σχετικής νομοθεσίας και στη στήριξη της ικανότητας της ακτοφυλακής.

1.6

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα υπό ένταξη κράτη ή τα κράτη που έχουν συνάψει συμφωνίες σύνδεσης με την ΕΕ να κινηθούν νομικά κατά της πειρατείας και να ασκήσουν διώξεις κατά των πειρατών ανοικτής θάλασσας, σύμφωνα με το Άρθρο 105 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας της 10ης Δεκεμβρίου 1982 (UNCLOS).

1.7

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τον ναυτιλιακό κλάδο να εφαρμόσει τις αναθεωρημένες Βέλτιστες Πρακτικές Διαχείρισης (BMP 4) σχετικά με τα μέτρα προστασίας επί του σκάφους. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη που εξετάζουν το ενδεχόμενο να επιτρέψουν τη χρήση ειδικευμένων ιδιωτικών ένοπλων φρουρών για την προστασία ευάλωτων πλοίων, να τηρήσουν τις σχετικές οδηγίες του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) και να καθορίσουν ένα αυστηρό νομικό πλαίσιο που θα ρυθμίζει, μεταξύ άλλων τις ευθύνες του κυβερνήτη του πλοίου, ιδίως σε περιπτώσεις ανταλλαγής πυρών. Η χρήση ιδιωτικών ένοπλων φρουρών δεν αποτελεί τη μοναδική λύση, δεν πρέπει να αποτελεί τον κανόνα και είναι ένα μέτρο που πρέπει να λαμβάνεται κατ’ εξαίρεση και συμπληρωματικά προς τις ΒΜΡ. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να οργανώνουν νηοπομπές με στρατιωτική συνοδεία και να διαθέτουν χερσαίες στρατιωτικές μονάδες (Ένοπλα Αποσπάσματα Προστασίας Πλοίων - VPD) υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, ικανές να επιβιβασθούν σε πλοίο κατά τη διέλευσή του από περιοχές υψηλού κινδύνου.

1.8

Η ΕΟΚΕ είναι αντίθετη προς τον περιορισμό της καταβολής λύτρων διότι θεωρεί ότι δεν θα έχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και θα θέσει τους ομήρους σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο. Προς το παρόν, τα λύτρα παραμένουν ένα μέσο που εγγυάται την ασφαλή επιστροφή των ναυτικών οι οποίοι χρησιμοποιούνται ως ανθρώπινες ασπίδες. Η ΕΟΚΕ καταδικάζει την πρακτική των πειρατών να δολοφονούν ή να βασανίζουν ναυτικούς ως μέσο άσκησης πίεσης για την καταβολή λύτρων.

1.9

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θεμέλιος λίθος της επίλυσης του προβλήματος της πειρατείας είναι η ανίχνευση και η πάταξη των σχετικών χρηματοοικονομικών ροών. Επικροτεί την εστίαση του ενδιαφέροντος στους χρηματοδότες και στον συντονισμό των βάσεων δεδομένων, έτσι ώστε να βελτιωθεί η κατανόηση του επιχειρηματικού μοντέλου των πειρατών. Χρειάζεται να καταρτισθεί στην ΕΕ μία «μαύρη λίστα» των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που εμπλέκονται σε «ξέπλυμα» πειρατικού χρήματος. Αξιέπαινο είναι το έργο της Europol και της Eurojust στον τομέα αυτό.

1.10

Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αντιμετωπίσουν την κλιμάκωση της ένοπλης ληστείας στη θάλασσα (ARAS) και την κλοπή πετρελαίου στη Δυτική Αφρική και στον κόλπο της Γουινέας. Δεδομένου ότι ο τρόπος δράσης στην περίπτωση της ARAS είναι πολύ διαφορετικός από εκείνον των Σομαλών πειρατών, πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα για την περιοχή αυτή. Σε απειλούμενες περιοχές του Ινδικού Ωκεανού διακινούνται καθημερινά τρία εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και το 50 % του παγκόσμιου εμπορίου εμπορευματοκιβωτίων.

1.11

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη να ελευθερωθούν οι 218 ναυτικοί που κρατούνται σήμερα όμηροι και ενθαρρύνει την επαγγελματική κατάρτιση των ναυτικών σε θέματα αυτοπροστασίας καθώς και τη λειτουργία ειδικών κλινικών για ναυτικούς που έχουν κρατηθεί όμηροι. Τρεις Διεθνείς Συμβάσεις (Πρότυπα Εκπαίδευσης, Έκδοσης Πιστοποιητικών και Τήρησης Φυλακών των Ναυτικών, του 2010, Διεθνής Κώδικας για την Ασφάλεια των Πλοίων και των Λιμενικών Εγκαταστάσεων, του 2004, και Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας του 2006) παρέχουν τη νομική βάση για κατάρτιση πριν την επιβίβαση, εκγύμναση και ασκήσεις επί του σκάφους, επαναπατρισμό, αποζημιώσεις, δημιουργία συνδέσμων με τις οικογένειες και περίθαλψη των ναυτικών μετά την ελευθέρωσή τους. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να ενισχύσει τις Συμβάσεις αυτές και να εκπονήσει νέες ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές για την ευημερία των ναυτικών που έχουν πέσει ή κινδυνεύουν στο μέλλον να πέσουν θύματα πειρατείας, καθώς και των οικογενειών τους. Η ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην τροποποίηση των εν λόγω Διεθνών Συμβάσεων, προκειμένου να συνθεωρηθούν μέτρα για τους ναυτικούς που κρατούνται όμηροι.

1.12

Οι εκλογές της 20ής Αυγούστου 2012 ήταν μείζον γεγονός στην ιστορία του αποτυχημένου κράτους της Σομαλίας. Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να συμμετάσχει σε μελλοντικές δράσεις της ΕΕ συμβάλλοντας στη διαδικασία οικοδόμησης της κοινωνίας των πολιτών στα πρότυπα αντίστοιχης δράσης σε άλλες αφρικανικές χώρες.

1.13

Η ΕΟΚΕ ζητά συντονισμένη δράση της ΕΕ για τη διοχέτευση μέρους της αναπτυξιακής βοήθειας ή άλλων πόρων σε προγράμματα κατάρτισης νέων στο επάγγελμα του αλιέως, και για την προώθηση της αειφόρου γεωργίας και επιχειρηματικότητας. Η διαμόρφωση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης των νέων στη Σομαλία θα μπορούσε να καταστήσει λιγότερο ελκυστική τη σταδιοδρομία στην πειρατεία.

2.1.1

Μετά από πέντε χρόνια κλιμακούμενων πειρατικών επιθέσεων σε εμπορικά πλοία στον Κόλπο του Άντεν, τη λεκάνη της Σομαλίας, την Αραβική Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό, τα στατιστικά στοιχεία μπορούν να οδηγήσουν στο παραπλανητικό συμπέρασμα ότι το πρόβλημα της πειρατείας αναχαιτίζεται. Μια τέτοια παραδοχή θα παραγνώριζε το μιμητικό αποτέλεσμα και την κλιμάκωση της πειρατείας στη Δυτική Αφρική. Το πρόβλημα της πειρατείας αποτελεί, δυστυχώς, παγκόσμιο πρόβλημα που αφορά επίσης την Ινδονησία, τα στενά της Μαλαισίας/Σιγκαπούρης και τις Θάλασσες της Νότιας Κίνας και της Νότιας Αμερικής. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία (24 Σεπτεμβρίου 2012), έχουν διαπιστωθεί 50 περιστατικά στη Σομαλία, 34 στον κόλπο της Γκινέας και 52 στην Ινδονησία.

2.1.2

Η χρήση μητρικών πλοίων επέτρεψε στους πειρατές να δρουν με μεγαλύτερη επιτυχία. Οι συνεχώς μεταβαλλόμενες τακτικές τους και η κατοχή τόσο εξοπλισμού που διευκολύνει τον εντοπισμό στόχων όσο και εργαλείων για τη διείσδυση στους ειδικούς χώρους προστασίας του πληρώματος (citadels), έχουν καταστήσει τους πειρατές πιο επιθετικούς, καλύτερα εξοπλισμένους και όλο και πιο βίαιους με αποτέλεσμα να σημειώνονται ενίοτε θάνατοι ναυτικών.

2.1.3

Η πειρατεία ξεκινά ως θαλάσσιο πρόβλημα, εξελίσσεται σε ανθρωπιστικό, εμπορικό και σε ευρύτερο οικονομικό πρόβλημα που θίγει τους καταναλωτές παγκοσμίως. Το κόστος θα μπορούσε να εκτιναχθεί σε περίπτωση διακοπής της αλυσίδας εφοδιασμού αγαθών και ενέργειας, εάν η παγκόσμια κοινότητα δεν αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την πειρατεία ή την άρνηση των οργανώσεων των ναυτικών να πλεύσουν στις μαστιζόμενες περιοχές. Δεκαοχτώ χιλιάδες σκάφη διαπλέουν κάθε χρόνο τις περιοχές αυτές. Η πειρατεία στον Κόλπο του Άντεν/Κέρας της Αφρικής αποτελεί στρατηγική απειλή για την ΕΕ, δεδομένου ότι επηρεάζει τον κύριο θαλάσσιο άξονα Ευρώπης-Ασίας. Οι εταιρείες επιλέγουν όλο και πιο συχνά τον διάπλου του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, προκειμένου να αποφύγουν τη διώρυγα του Σουέζ. Η πειρατεία έχει αναδειχθεί σε πολύ προσοδοφόρα εγκληματική επιχείρηση και σε ελκυστική σταδιοδρομία για τους νέους της περιοχής. Το κόστος της είναι δυσανάλογο με τον αριθμό των ενεχόμενων πειρατών (στη Σομαλία περίπου 1 500). Η πειρατεία παρεμποδίζει τη διανομή της επισιτιστικής βοήθειας της ΕΕ τη στιγμή που αυτή είναι τόσο απαραίτητη για τα θύματα της ξηρασίας στην Αφρική. Η παρουσία πολεμικού Στόλου στον Ινδικό Ωκεανό παρομοιάζεται με την «αστυνόμευση της ευρωπαϊκής επικράτειας με 20 περιπολικά».

2.1.4

Η ατιμωρησία των πειρατικών επιθέσεων και η υπονόμευση του διεθνούς δικαίου και τάξης (Σύμβαση UNCLOS 1982) είναι απαράδεκτη και η ΕΕ οφείλει να δείξει ισχυρή πολιτική βούληση για την εξάλειψη των φαινομένων αυτών. Η Ομάδα Επαφής των Ηνωμένων Εθνών για την Πειρατεία στα Ανοικτά της Σομαλίας προωθεί τη διαμόρφωση παγκόσμιας στρατηγικής που περιλαμβάνει προληπτικά και αποτρεπτικά μέτρα, επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές για καλύτερη συνεργασία των ναυτικών δυνάμεων, δίωξη των πειρατών και παρακολούθηση των χρηματοδοτικών πόρων τους.

2.1.5

Η ΕΕ ελέγχει το 40 % της παγκόσμιας ναυτιλίας και οφείλει να αποτρέψει την ανεξέλεγκτη κλιμάκωση της πειρατείας. Ο αρμόδιος Επίτροπος Μεταφορών, κ. Kallas, δήλωσε ότι «Η πειρατεία στη θάλασσα αποτελεί πραγματική απειλή για την πολιτική μεταφορών της ΕΕ». Επιπλέον, απειλούνται το εξωτερικό εμπόριο της ΕΕ, ο εφοδιασμός σε ενέργεια, η ασφάλεια, η ευημερία των ναυτικών και η διοχέτευση της ανθρωπιστικής βοήθειας.

2.2.1

Κατά τη διάρκεια του 2011 περισσότεροι από 7 ναυτικοί σκοτώθηκαν από πειρατές και 39 τραυματίστηκαν. Το 2012 (24 Σεπτεμβρίου 2012) 6 ναυτικοί δολοφονήθηκαν και 448 κρατήθηκαν ως όμηροι μετά από 225 επιθέσεις και 24 περιπτώσεις πειρατείας. Στις 30.6.2012, οι πειρατές κατέλαβαν 11 σκάφη με 218 ομήρους ναυτικούς στη Σομαλία. Περισσότεροι από 43 ναυτικοί έχουν χάσει τη ζωή τους και 2 653 έχουν κρατηθεί όμηροι από το 2007 μέχρι σήμερα σε περιστατικά πειρατείας στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας.

2.2.2

Οι διεθνείς ενώσεις εφοπλιστών και ναυτικών (π.χ. το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο [ICS], η Ένωση Εφοπλιστικών Ενώσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας [ECSA], η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές [ETF], το Φόρουμ των Ασιατών Εφοπλιστών[ASF], η ομάδα SOS «Σώστε τους ναυτικούς μας» (Save Our Seafarers) που αποτελείται από 31 διεθνείς ναυτιλιακές οργανώσεις) ένωσαν τις δυνάμεις τους, προκειμένου να κάνουν ευρύτερα γνωστό το ανθρώπινο και το οικονομικό κόστος της πειρατείας τόσο με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και προσεγγίζοντας πολιτικούς και ιθύνοντες του κλάδου. Το ASF (24 Μαΐου 2012) αποκάλυψε ότι την τελευταία επταετία, 62 ναυτικοί έχασαν τη ζωή τους από δράσεις των πειρατών και 4 000 κρατήθηκαν όμηροι σε περίπου 200 πλοία που καταλήφθηκαν από Σομαλούς. Ενώ οι πειρατικές επιθέσεις στον Ινδικό Ωκεανό μειώθηκαν για πρώτη φορά κατά τα πέντε τελευταία χρόνια (2007-2012), ο αριθμός των ναυτικών που σκοτώθηκαν τριπλασιάσθηκε κατά τα τελευταία δύο χρόνια (Sultan AHMED BIN SULAYEM/DP World Chairman 30.6.2012). Συνεπώς, δεν υπάρχει περιθώριο επανάπαυσης.

2.2.3

Η αναχαίτιση της πειρατείας είναι καταρχάς θέμα πρόληψης της εγκληματικότητας και όχι αποτροπής των πληρωμών που διασφαλίζουν την ελευθερία των θυμάτων αυτού του εγκλήματος. Οι θάνατοι των ναυτικών δεν πρέπει να γίνονται αποδεκτοί ως «παράπλευρες απώλειες» στον πόλεμο κατά της πειρατείας (Nautilus International).

2.3.1

Αξίζει να επισημανθούν δύο εκθέσεις για την οικονομική διάσταση της πειρατείας:

2.3.2

«Το οικονομικό κόστος της θαλάσσιας πειρατείας» (The Economic Cost of Maritime Piracy), (Δεκέμβριος 2010) αναλύει το άμεσο κόστος: λύτρα, ασφάλιστρα, αλλαγή πλεύσης γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, αποτρεπτικά μέτρα ασφαλείας, οπλισμένοι φρουροί, ανάπτυξη τριών ναυτικών αποστολών, ποινικές διώξεις, χρηματοδότηση οργανώσεων κατά της πειρατείας, ανθρωπιστικό κόστος. Το συνολικό ετήσιο κόστος εκτιμάται από 7 έως 12 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Επιπροσθέτως, η οργάνωση One Earth Foudation εκτιμά το κόστος των λύτρων που καταβλήθηκαν κατά την περίοδο 2009-2010 σε 830 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και το ετήσιο κόστος του αποτρεπτικού εξοπλισμού/ιδιωτικών οπλισμένων δυνάμεων ασφαλείας σε 360 εκατομμύρια έως 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

2.3.3

«Τα Οικονομικά της πειρατείας» (The Economics of Piracy) (Μάιος 2011) αναλύουν την πειρατική «αλυσίδα αξίας» μεταξύ πειρατών, οικονομικών παραγόντων, λογιστών και προμηθευτών όπλων. Στην έκθεση αποδεικνύεται ότι η πειρατεία μπορεί να είναι πολύ πιο προσοδοφόρα επιλογή σε σύγκριση με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη Σομαλία (τα εισοδήματα από την πειρατεία μπορεί να είναι 67-157 φορές μεγαλύτερα από το μέσο εισόδημα στη Σομαλία). Η έκθεση επικεντρώνεται στην ανάγκη παρακολούθησης του άτυπου συστήματος μεταφοράς χρημάτων Hawala και υπολογίζει το ετήσιο κόστος από 4,9 έως 8,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

3.1.1

Στην κοινή τους δήλωση σχετικά με μια εταιρική σχέση για την καταπολέμηση της θαλάσσιας πειρατείας και της ένοπλης ληστείας στον Δυτικό Ινδικό Ωκεανό (Λονδίνο, 15 Μαΐου 2012), η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ), επανέλαβαν την αποφασιστικότητά τους να βελτιώσουν τόσο την ικανότητά τους για την καταπολέμηση της θαλάσσιας πειρατείας και της ένοπλης ληστείας όσο και τη ναυτιλιακή διακυβέρνηση στον Δυτικό Ινδικό Ωκεανό. Ο «Κώδικας Δεοντολογίας του Τζιμπουτί» έχει αναδειχθεί σε βασικό μέσο που επιτρέπει σε 18 κράτη στην Ανατολική Αφρική να διαμορφώσουν μια περιφερειακή απάντηση στο πρόβλημα. Επιπλέον, η ΕΕ υποστήριξε οικονομικά το Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο (IMB) για περίοδο τριών ετών, και ειδικότερα τις δραστηριότητες του Κέντρου Αναφοράς Πειρατείας (IMB Piracy Reporting Centre) που ασχολείται με την πάταξη της πειρατείας και της ένοπλης ληστείας πλοίων.

3.1.2

Η Διεθνής Ομάδα Επαφής για την Καταπολέμηση της Πειρατείας (International Piracy Contact Working Group) διερευνά μεθόδους εξουδετέρωσης όσων αντλούν οικονομικά οφέλη από την πειρατεία, δεδομένου ότι λύτρα ύψους 300 έως 500 εκατομμυρίων ευρώ καταλήγουν σε Σομαλούς αρχηγούς δικτύων που τα καταθέτουν ενδεχομένως και σε τράπεζες της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ ζητεί μετ' επιτάσεως να εντοπίζονται και να κατάσχονται τα λύτρα, έτσι ώστε η πειρατεία να μην αποτελεί πλέον προσοδοφόρα επιχείρηση.

3.1.3

Μετά την υιοθέτηση του Στρατηγικού Πλαισίου για το Κέρας της Αφρικής, ο διορισμός Ειδικού Αντιπροσώπου για τον συντονισμό της δράσης της ΕΕ στην περιοχή αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

3.1.4

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη θαλάσσια πειρατεία (10 Μαΐου 2012) με το οποίο επιδιώκεται η βελτίωση του συντονισμού των οργάνων της ΕΕ για την ενίσχυση των προσπαθειών καταπολέμησης της πειρατείας και ανοικοδόμησης της Σομαλίας ως κυρίαρχου κράτους.

3.1.5

Σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις που εξέδωσε από το 2008, η ΕΟΚΕ εξέφραζε την ανησυχία της αναφορικά με τη συνέχιση των περιστατικών ένοπλης ληστείας και πειρατείας στη Νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική (1). Επίσης, καλούσε την Επιτροπή να προωθήσει τη θέσπιση κατάλληλων δικαιοδοσιών για να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο της ατιμωρησίας των πειρατών και απέρριπτε κατηγορηματικά την ιδέα του οπλισμού των πληρωμάτων. Ακόμη, η ΕΟΚΕ ζητούσε από την Επιτροπή να εξετάσει με τα κράτη μέλη την κατάρτιση των ναυτικών για την αντιμετώπιση της πειρατείας.

3.1.6

Στη διάσκεψη με θέμα «Ελκυστικότητα των ναυτικών επαγγελμάτων στην ΕΕ» (7 Μαρτίου 2010), η ΕΟΚΕ επισήμανε ότι η πειρατεία αποτελεί ένα από τα αντικίνητρα του επαγγέλματος του ναυτικού και εξουδετερώνει τις εκστρατείες προσέλκυσης σε αυτό.

3.2.1

Η Ένωση Εφοπλιστικών Ενώσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ECSA) και η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (ΕΤF) (31 Ιουλίου 2012) εξέφρασαν την ανησυχία τους σε κοινή δήλωση σχετικά με τις συνεχιζόμενες επιθέσεις παρά τις επιτυχείς διεθνείς και ευρωπαϊκές προσπάθειες. Έθεσαν δε το θέμα αυτό στην ημερήσια διάταξη του Τομεακού Κοινωνικού Διαλόγου για τις Θαλάσσιες Μεταφορές (SSDC).

4.1

Η πειρατεία αποτελεί ένα σύνθετο, πολυδιάστατο πρόβλημα που μπορεί να επιλυθεί μόνο με μια ολοκληρωμένη και σφαιρική στρατηγική στην ξηρά και στη θάλασσα. Η ΕΕ είναι η πλέον κατάλληλη να εξασφαλίσει μια τέτοια προσέγγιση: αποτελεί σεβαστό παράγοντα στην περιοχή από διπλωματική, εμπορική, μεταφορική, στρατιωτική και ανθρωπιστική άποψη.

4.2

Οι ναυτικοί συνεχίζουν να πληρώνουν βαρύ τίμημα. Όλες οι προσπάθειες πρέπει να επιδιώκουν την αποσόβηση του κινδύνου σωματικής, πνευματικής και ψυχικής τους ακεραιότητας. Το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο (ICS) έχει διατυπώσει κατευθυντήριες γραμμές ορθής πρακτικής, έτσι ώστε οι ναυτιλιακές εταιρείες να στηρίζουν τους πληγέντες ναυτικούς και τις οικογένειές τους.

4.3

Δεδομένου ότι για την καταπολέμηση των βασικών αιτίων της πειρατείας απαιτείται μακροπρόθεσμη λύση στην ξηρά, η ανάπτυξη ικανοτήτων στη Σομαλία είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να τερματιστεί η ατιμωρησία και να αποκατασταθεί το κράτος δικαίου. Απαιτείται μεγαλύτερη δέσμευση από τα κράτη σημαίας της ΕΕ, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί καλύτερος συντονισμός των ναυτικών δυνάμεων και η δίωξη των πειρατών.

4.4

Με την αναζωπύρωση των περιστατικών πειρατείας από το 2007, αυτό που είναι πλέον απαραίτητο είναι η πολιτική βούληση να τεθεί η πειρατεία στην κορυφή της πολιτικής ημερήσιας διάταξης της ΕΕ και να αυξηθεί η χρηματοδότηση για περισσότερα πολεμικά αεροσκάφη και πλοία. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλουν να συνεργαστούν με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, προκειμένου να εντοπίσουν τομείς αρμοδιότητας για την ανάληψη δράσης με στόχο την καταπολέμηση της πειρατείας και την ανάπτυξη ικανοτήτων στη Σομαλία. Η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ιντερπόλ και η Europol μπορούν να συμβάλουν στην προσπάθεια προγραφής των λύτρων.

4.5

Η νομοθεσία των κρατών μελών της ΕΕ κατά της πειρατείας χρειάζεται να επικαιροποιηθεί:

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/20

1.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ευκαιρία να εκφέρει γνώμη επί της πρότασης της επιτροπής απασχόλησης και κοινωνικών υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για πιλοτικό πρόγραμμα με θέμα την καθιέρωση ευρωπαϊκού κοινωνικού σήματος το 2013. Ωστόσο, η κατάσταση είναι διαφορετική από τότε που ζητήθηκε η γνωμοδότηση, καθώς το κείμενο της επιτροπής προϋπολογισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 4ης Οκτωβρίου 2012 υιοθετήθηκε χωρίς καμία αναφορά στο εν λόγω πιλοτικό πρόγραμμα.

1.2

Επί της αρχής, η ΕΟΚΕ στηρίζει την ιδέα της τόνωσης της κοινωνικής διάστασης στην Ευρώπη και συμφωνεί πως η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) πρέπει να αναγνωριστεί και να ενθαρρυνθεί. Έχει σημασία, ωστόσο, να τονιστεί πως η ΕΚΕ δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο των κοινωνικών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται με νομικά και διεθνή μέσα στα οποία κεντρικό ρόλο επιτελεί ο κοινωνικός διάλογος.

1.3

Είναι κατά συνέπεια αναγκαίο, ως πρώτο βήμα, να διευκρινιστεί περαιτέρω η προστιθέμενη αξία, το χρονικό πλαίσιο και η εστίαση της πρότασης σε σχέση με τους πολιτικούς της στόχους. Οι στόχοι αυτοί είναι μεν σημαντικοί, στην παρούσα όμως συγκυρία θα μπορούσαν να επιτευχθούν αποτελεσματικότερα πρωτίστως μέσω αυστηρότερης και καλύτερα εφαρμοσμένης κοινωνικής νομοθεσίας.

1.4

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης ότι παρά το ότι η πρωτοβουλία είναι σημαντική, η πρόταση ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη σε μια περίοδο κατά την οποία η ΕΕ διέρχεται κρίση, με υψηλή ανεργία και αυξανόμενο αριθμό περιπτώσεων χρεοκοπίας. Το κοινωνικό σήμα ΕΚΕ μπορεί να αντικατοπτρίσει μόνο το εθελοντικό μέρος των δραστηριοτήτων κοινωνικής επιχειρηματικότητας –αυτό όμως είναι διαφορετικό σε κάθε κράτος μέλος λόγω των διαφορετικών νομοθεσιών, δεδομένου ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία παρέχει μόνο ελάχιστα πρότυπα. Δεν κρίνεται θεμιτή η εισαγωγή πρόσθετων δεσμεύσεων για τις επιχειρήσεις που ενέχει τον κίνδυνο αύξησης των αποκλίσεων, αντί σύγκλισης, μεταξύ επιχειρήσεων και κρατών διαφορετικού μεγέθους.

1.5

Πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη παράλληλες πρωτοβουλίες, όπως η κοινωνική σήμανση στον τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας (όπως αναφέρεται στην Πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα) προκειμένου να αποφευχθεί η σύγχυση. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ συνιστά την αναμονή των αποτελεσμάτων και την άντληση διδαγμάτων από την επικείμενη προσπάθεια χαρτογράφησης της κοινωνικής σήμανσης στον τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας από την Επιτροπή. Στην πρόταση θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη άλλες αλληλεπικαλυπτόμενες δραστηριότητες, όπως τα νέα βραβεία ΕΚΕ, οι κοινωνικές ρήτρες στις δημόσιες συμβάσεις κλπ.

1.6

Η ΕΟΚΕ φρονεί επίσης ότι η αξιοπιστία, η νομιμοποίηση και η σκοπιμότητα ενός προαιρετικού κοινωνικού σήματος πρέπει να τεκμηριωθεί καλύτερα. Η εμπιστοσύνη και η ευαισθητοποίηση όσον αφορά ένα νέο σύστημα σήμανσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο απαιτεί ολοκληρωμένο σύστημα πιστοποίησης και παρακολούθησης, το κόστος του οποίου πρέπει να εκτιμηθεί σε σχέση με τα οφέλη αυτού του πρόσθετου συστήματος σήμανσης. Προς τούτο, πριν να εξετασθεί η καθιέρωση ενός νέου Ευρωπαϊκού κοινωνικού σήματος, η ΕΟΚΕ συνιστά την εκτενή χαρτογράφηση των υφιστάμενων συστημάτων σήμανσης στα διαφορετικά κράτη μέλη, με τον εντοπισμό βέλτιστων πρακτικών και την άντληση διδαγμάτων από αποτυχημένα συστήματα. Η ΕΟΚΕ συνιστά κατά συνέπεια τη βελτίωση και επέκταση των υφιστάμενων συστημάτων σήμανσης ώστε να καλύπτουν την κοινωνική ευθύνη (όπου δεν το κάνουν ήδη).

1.7

Θα πρέπει επίσης να υπάρξει ευαισθητοποίηση όσον αφορά τα ήδη υφιστάμενα συστήματα και τις επιχειρήσεις που τα χρησιμοποιούν, ενώ οι υπόλοιπες επιχειρήσεις θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να τα χρησιμοποιήσουν, αντί να δημιουργηθεί ένα πρόσθετο σύστημα το οποίο θα πρέπει να επεξεργαστούν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις. Επιπλέον, θα πρέπει να εξετασθεί, τουλάχιστον σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, η ιδέα μιας ευρωπαϊκής επικοινωνιακής εκστρατείας όσον αφορά τα ευρωπαϊκά σήματα ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και των πολιτών.

1.8

Ωστόσο, σε περίπτωση καθιέρωσης νέου σήματος και προς αποφυγή στρεβλώσεων, η ευρωπαϊκή κοινωνική σήμανση δεν θα πρέπει να αποκλίνει υπερβολικά από διεθνώς αναγνωρισμένες τυποποιήσεις αλλά να προσθέτει μια χαρακτηριστικά ευρωπαϊκή διάσταση: τον σεβασμό των κοινωνικών δικαιωμάτων.

2.1

Η επιτροπή απασχόλησης και κοινωνικών υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρότεινε την υλοποίηση πιλοτικού προγράμματος για την καθιέρωση ενός Ευρωπαϊκού κοινωνικού σήματος το 2013, ωστόσο η πρόταση της Επιτροπής Προϋπολογισμών του οργάνου για τα πιλοτικά προγράμματα του 2013 υιοθετήθηκε τον Οκτώβριο χωρίς καμία αναφορά σε αυτήν την πρόταση (1). Κατά συνέπεια, η γνωμοδότηση θα επικεντρωθεί πρωτίστως σε παρατηρήσεις επί του προτεινόμενου πιλοτικού προγράμματος.

2.2

Στόχος της πρότασης είναι η συμβολή στη δημιουργία μίας κοινωνικότερης Ευρώπης όπου οι ισχύουσες ελάχιστες προδιαγραφές της κοινωνικής και εργατικής νομοθεσίας θα εφαρμόζονται αποτελεσματικότερα. Απώτερος σκοπός είναι η ενθάρρυνση της δημιουργίας θέσεων εργασίας, η στήριξη της απασχόλησης των νέων και η καταπολέμηση της φτώχειας μέσω της εισαγωγής ενός προοδευτικού συστήματος βράβευσης με τη μορφή «Ευρωπαϊκού κοινωνικού σήματος».

2.3

Το αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προς την ΕΟΚΕ αναφέρεται συγκεκριμένα (α) στον αντίκτυπο και τα οφέλη αυτού του σήματος σε διάφορους τομείς πολιτικής, (β) στα είδη επιχειρήσεων που θα ενδιαφέρονταν για το σήμα αυτό σε προαιρετική βάση, (γ) στις διαφορετικές δυνατότητες καθιέρωσης προοδευτικού σήματος, (δ) στα κριτήρια για την απόκτηση του σήματος και (ε) στις αναγκαίες ενέργειες ευαισθητοποίησης.

2.4

Το προτεινόμενο από την επιτροπή απασχόλησης κοινωνικό πλαίσιο θα είναι προαιρετικό και θα χορηγείται ατελώς. Απευθύνεται σε όλες τις επιχειρήσεις της ΕΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στις ΜΜΕ (2) και τις ΠΜΕ (3). Στόχος είναι η δημιουργία μιας πιο κοινωνικά υπεύθυνης Ευρώπης μέσω της διασφάλισης υψηλών κοινωνικών προδιαγραφών για όλες τις επιχειρήσεις της ΕΕ. Η πρόταση αποσκοπεί επίσης στην εναρμόνιση των υφιστάμενων συστημάτων σήμανσης και στη χρήση μίας κλίμακας αξιολόγησης για τον εντοπισμό δυνητικών πεδίων βελτίωσης. Σύμφωνα με την πρόταση, ένας κατάλογος κοινωνικών κριτηρίων θα χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της εσωτερικής κοινωνικής ευθύνης κάθε επιχείρησης μέσω της απονομής διαφορετικών επιπέδων κοινωνικού σήματος.

3.1

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι προσπάθειες ενίσχυσης της κοινωνικής διάστασης και των κοινωνικών αξιών στην Ευρώπη είναι σημαντικές, ωστόσο θα πρέπει να συνυπολογιστεί η προστιθέμενη αξία, το χρονικό πλαίσιο και η εστίαση του προγράμματος, ενώ θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι υφιστάμενες πρωτοβουλίες σε σχετικούς τομείς. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί κατά συνέπεια μία σαφέστερη τεκμηρίωση ως προς το ποια είναι και ποιους αφορά η προστιθέμενη αξία της πρωτοβουλίας, καθώς και ως προς τη συμβολή της στην κοινοτική νομοθεσία.

3.2

Η ΕΟΚΕ επεσήμανε πρόσφατα στη γνωμοδότησή της για την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) (4) πως η ΕΚΕ αποτελεί προσέγγιση αειφόρου ανάπτυξης. Στην ίδια γνωμοδότηση, επεσήμανε επίσης την ανάγκη αποσαφήνισης όρων όπως η «κοινωνική ευθύνη» (μόνο στο χώρο εργασίας) και η «κοινωνική ευθύνη» (δραστηριότητες πέραν του χώρου εργασίας).

3.3

Βάσει αυτών των ορισμών, το προτεινόμενο από την επιτροπή απασχόλησης κοινωνικό σήμα φαίνεται να αφορά την «κοινωνική ευθύνη». Καθώς απευθύνεται σε όλες τις επιχειρήσεις εντός της ΕΕ, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το τρέχον έργο της Επιτροπής σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για την εταιρική κοινωνική ευθύνη του 2011 (5), η οποία ήδη καλύπτει παρόμοιες πτυχές.

3.4

Έχει σημασία να τονιστεί, όπως έχει πράξει στο παρελθόν η ΕΟΚΕ, ότι η εταιρική κοινωνική ευθύνη δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο των κοινωνικών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται με νομικά και διεθνή μέσα τα οποία αποτελούν πρωτίστως αρμοδιότητα των κρατών και των κυβερνήσεων. Επιπλέον, πολυάριθμες επιχειρήσεις αναλαμβάνουν οικειοθελώς περισσότερες ευθύνες, οπότε είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι η ανάληψη μεγαλύτερων κοινωνικών ευθυνών που να υπερβαίνουν τις νομικές απαιτήσεις θα πρέπει να αναγνωριστεί και να ενθαρρυνθεί. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι κάθε επιχείρηση θα πρέπει να υιοθετήσει τη δική της προσέγγιση για την εφαρμογή της κοινωνικής ευθύνης, πέραν των προβλεπόμενων από τον νόμο μέσων. Το κοινωνικό σήμα ενέχει τον κίνδυνο να δίδεται πλέον προτεραιότητα όχι στην κοινωνική καινοτομία, αλλά στην προσπάθεια για πιστοποίηση.

3.5

Η ιδέα της κοινωνικής σήμανσης έχει αναφερθεί στο παρελθόν σε σχέση με το έργο της Επιτροπής για την κοινωνική επιχειρηματικότητα, στο οποίο η ΕΟΚΕ έχει συμμετάσχει ενεργά μέσω σειράς γνωμοδοτήσεων (6). Η ανακοίνωση Προς μια Πράξη για την Ενιαία αγορά  (7) αναφέρεται στην κοινωνική σήμανση σε σχέση με την κοινωνική επιχειρηματικότητα και την κοινωνική επιχείρηση. Ακολούθησε μία βασική δράση στην ανακοίνωση της Επιτροπής για την Πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα (8), η οποία αποσκοπεί στη βελτίωση της δυνατότητας των κοινωνικών επιχειρήσεων να λειτουργούν, να ανταγωνίζονται και να αναπτύσσονται με τις ίδιες συνθήκες όπως οι λοιπές επιχειρήσεις. Μία από τις προτάσεις της πρωτοβουλίας ήταν η δημιουργία δημόσιας βάσης δεδομένων για σήματα και πιστοποιήσεις προκειμένου να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση των φορέων και η συμβατότητα μεταξύ διαφορετικών μορφών σήμανσης κοινωνικής επιχείρησης εντός της ΕΕ. Η Επιτροπή προτίθεται επίσης στο άμεσο μέλλον να διεξαγάγει μελέτη για την κοινωνική επιχείρηση, χαρτογραφώντας τις περιοχές όπου υφίστανται κοινωνικά σήματα για τις κοινωνικές επιχειρήσεις και τη μορφή αυτών των σημάτων, καθώς και άλλα ειδικά χαρακτηριστικά, κανόνες και πρότυπα για αυτό το είδος επιχείρησης.

3.6

Η ΕΟΚΕ εκτιμά κατά συνέπεια ότι η επικείμενη χαρτογράφηση, όπως αναφέρεται στην Πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα, πρέπει να διεξαχθεί πριν και χωριστά από προσπάθειες ανάπτυξης ευρύτερου ορισμού της κοινωνικής σήμανσης των επιχειρήσεων. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, αυτό το εγχείρημα πρέπει να ολοκληρωθεί προτού εξετασθεί ένα ευρύτερο σύστημα σήμανσης, καθώς η χαρτογράφηση των υφιστάμενων συστημάτων σήμανσης των κοινωνικών επιχειρήσεων μπορεί να παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τις δυνατότητες και τα οφέλη ενός ευρύτερου συστήματος. Επιπλέον, πριν εγκαινιαστούν νέες δραστηριότητες, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα σε άλλες σχετικές πρωτοβουλίες, όπως οι κοινωνικές ρήτρες στις δημόσιες συμβάσεις, τα νέα βραβεία ΕΚΕ και οι τομεακές πλατφόρμες στον τομέα της σήμανσης κοινωνικών επιχειρήσεων, να ωριμάσουν.

3.7

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της σαφούς διάκρισης μεταξύ της πρότασης της επιτροπής απασχόλησης (που σχετίζεται με την εταιρική κοινωνική ευθύνη) και της Πρωτοβουλίας για την κοινωνική επιχειρηματικότητα: έχουν διαφορετικούς στόχους και πρέπει συνεπώς να αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Η ΕΟΚΕ καλεί κατά συνέπεια την επιτροπή απασχόλησης να εξετάσει τη δυνατότητα χρήσης διαφορετικού όρου στην πρότασή της, ώστε να αποφευχθεί περαιτέρω σύγχυση της ορολογίας. Αυτή η πρόταση έχει ιδιαίτερη βαρύτητα δεδομένης της ύπαρξης αναγνωρισμένων φορέων στον χώρο των κοινωνικών επιχειρήσεων οι οποίοι έχουν ήδη εξουσιοδότηση να χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο ως σήμανση της κοινωνικής επιχείρησης, όπως συμβαίνει με το «Σήμα κοινωνικής επιχείρησης» (9).

4.1

Στόχος του προτεινόμενου πιλοτικού προγράμματος για ένα κοινωνικό σήμα είναι να ενθαρρυνθούν οι επιχειρήσεις να υπερβούν τις καταστατικές τους υποχρεώσεις όσον αφορά την κοινωνική τους ευθύνη. Η πρωτοβουλία είναι μεν ζωτικής σημασίας, ωστόσο διερωτώμεθα, στην παρούσα οικονομική συγκυρία, ως προς την πολυπλοκότητα ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού σήματος σε σχέση με την προστιθέμενη αξία του. Οι πολιτικοί στόχοι της πρότασης είναι η τόνωση της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της απασχόλησης των νέων και η καταπολέμηση της φτώχειας. Όλοι αυτοί οι τομείς έχουν μείζονα σημασία για την Ευρώπη, ωστόσο η ΕΟΚΕ φρονεί πως ο σύνδεσμος μεταξύ αυτών και ενός προαιρετικού κοινωνικού σήματος δεν είναι αρκετά ισχυρός για να είναι αποτελεσματικός. Αντιθέτως, πιστεύει πως οι στόχοι αυτοί θα επιτευχθούν αποτελεσματικότερα πρωτίστως μέσω της ενίσχυσης της σχετικής νομοθεσίας και της καλύτερης εφαρμογής της, καθώς και μέσω της ανανέωσης και ενίσχυσης της ανοιχτής μεθόδου συντονισμού στον κοινωνικό τομέα.

4.2

Η ΕΟΚΕ κρίνει επίσης σημαντικό να τονιστεί πως οι προτάσεις σε αυτόν τον τομέα πρέπει να ξεκινούν από την υπόθεση ότι ισχυρές, οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις αποτελούν το κλειδί για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης και, κατά συνέπεια, τη δημιουργία βιώσιμων συνθηκών για υψηλότερες κοινωνικές προδιαγραφές.

4.3

Η πρόταση προβλέπει επίσης ένα διαβαθμισμένο, προοδευτικό «σύστημα βαθμολόγησης» βάσει του κατά πόσο μια επιχείρηση πληροί μια σειρά κοινωνικών κριτηρίων όπως οι αξιοπρεπείς μισθοί, η κοινωνική ασφάλιση, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η ισότητα των φύλων, η παιδική μέριμνα, η τηλεργασία κλπ. Δεδομένης της τρέχουσας οικονομικής κρίσης και των σοβαρών δυσχερειών που αντιμετωπίζουν ορισμένες χώρες, η ΕΟΚΕ ανησυχεί μήπως στη δεδομένη συγκυρία αυτό το προοδευτικό σύστημα βαθμολόγησης ενέχει τον κίνδυνο διεύρυνσης των αποκλίσεων αντί της συνοχής μεταξύ επιχειρήσεων και χωρών διαφορετικού μεγέθους. Ένα προοδευτικό σύστημα βαθμολόγησης δεν θα εξυπηρετεί τον σκοπό της παρά μόνο αν σχεδιαστεί ώστε να είναι κατάλληλη όχι μόνο για τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες αλλά, πρωτίστως, για τις ΜΜΕ και τις ΠΜΕ.

4.4

Επιπλέον, ένα σήμα έχει χρησιμότητα μόνο αν είναι γνωστό και αναγνωρισμένο. Οι ΜΜΕ και οι ΠΜΕ στις οποίες απονεμήθηκε το σήμα θα πρέπει να αποτελούν το αντικείμενο επικοινωνιακών εκστρατειών που θα αναδεικνύουν την προσήλωσή τους στο σήμα αυτό. Κατά συνέπεια, πρέπει να συζητηθεί λεπτομερώς το περιεχόμενο της έννοιας της κοινωνικής προόδου σε συνάρτηση με την αρχή της επικουρικότητας και λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές παραδόσεις και πρότυπα εθνικών συστημάτων πρόνοιας και κοινωνικής ασφάλισης. Ο διάλογος αυτός πρέπει να διεξαχθεί με τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους φορείς όπως οι ενώσεις καταναλωτών, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο σε εθνικό επίπεδο.

4.5

Στο πλαίσιο των προσπαθειών της ΕΕ να διευκολυνθεί η έναρξη και λειτουργία επιχειρήσεων, εισάγονται πολυάριθμες απλοποιήσεις και μέτρα προώθησης της ανάπτυξης, προκειμένου να αποφευχθεί η εξασθένηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, των κοινωνικών δικαιωμάτων των εργαζομένων και των ευκαιριών ανάπτυξης και ανταγωνισμού των επιχειρήσεων. Αν και πρέπει να γίνουν πολλά ακόμα όσον αφορά τα δικαιώματα, η ΕΟΚΕ αμφιβάλλει για το κατά πόσον ένα προαιρετικό σύστημα θα είναι αποτελεσματικό μέσο βελτίωσης της κοινωνικής υπευθυνότητας. Τονίζει επίσης πως, αν και δωρεάν, ένα σύστημα σήμανσης απαιτεί πόρους που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν καλύτερα από τις επιχειρήσεις που ήδη δέχονται πιέσεις λόγω της κρίσης.

4.6

Στο πλαίσιο των προσπαθειών για τη βελτίωση της κοινωνικής υπευθυνότητας, είναι επίσης αναγκαία η εκτίμηση του αριθμού των επιπέδων ευθύνης μίας επιχείρησης όσον αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα, π.χ. όσον αφορά τη συνεργασία με προμηθευτές από τρίτες χώρες. Χωρίς σαφήνεια όσον αφορά αυτήν την ευθύνη, δεν θα είναι εφικτή η δημιουργία εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας για το σήμα. Θα πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στον δυνητικό αντίκτυπο στο εμπόριο και τους εισαγωγείς.

4.7

Άλλο ένα σημαντικό ζήτημα που πρέπει να τεθεί αφορά τη νομιμότητα κάθε τυποποιημένου σήματος. Η πρότερη εμπειρία έχει δείξει πως οι εκ των άνω, σχετικά κανονιστικού χαρακτήρα πρωτοβουλίες αυτού του είδους έχουν γενικά μικρό αντίκτυπο στα κινήματα καταναλωτών ή τους λοιπούς φορείς, πράγμα που αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία του σήματος. Η σήμανση του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου (Fairtrade) (10) αποτελεί καλό παράδειγμα ανάληψης πρωτοβουλίας έκδοσης σήματος από τον ίδιο τον χώρο των καταναλωτών και θα μπορούσε να αποτελέσει υπόδειγμα. Θα μπορούσαν επίσης να αναλυθούν λεπτομερέστερα παραδείγματα συστημάτων σήμανσης που κρίνεται πως δεν λειτούργησαν σωστά (11).

4.8

Είναι σημαντικό να εξετασθεί ο τρόπος δημιουργίας εμπιστοσύνης στο νέο σήμα. Από τη σκοπιά των καταναλωτών, η υφιστάμενη κατάσταση δημιουργεί ήδη σύγχυση: υφίστανται πολυάριθμα συστήματα σήμανσης, πολλά εκ των οποίων είναι δυσνόητα, είναι δε αδύνατο να τα παρακολουθήσει κανείς στο σύνολό τους. Το να προστεθεί άλλο ένα νέο σύστημα και να ζητηθεί από τους καταναλωτές να προβαίνουν σε ενημερωμένες επιλογές είναι υπερβολικό. Αντί να εισαχθεί νέο κοινωνικό σήμα, θα άξιζε να εξετασθεί η επέκταση των υφιστάμενων συστημάτων σήμανσης ώστε να καλύπτουν την κοινωνική ευθύνη (όπου δεν το κάνουν ήδη). Το ίδιο ισχύει για την ικανότητα του σήματος να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η Επιτροπή θα αξιοποιήσει, για παράδειγμα, πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τις κοινωνικές επενδύσεις για την ανάπτυξη κατευθυντηρίων γραμμών προς βελτίωση του συστήματος αναφοράς του κοινωνικού αντικτύπου αυτών των προσπαθειών· η ΕΟΚΕ τόνισε τη σημασία αυτής της προσέγγισης σε σχέση με τις επενδύσεις στην κοινωνική επιχειρηματικότητα (12), και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη σε αυτήν την πρωτοβουλία.

4.9

Θα πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στις δυσκολίες που ενέχει η θέσπιση ενός σύνθετου συστήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδίως από κοινωνική, τεχνική και πρακτική άποψη. Υφίστανται ήδη πολυάριθμα συστήματα πιστοποίησης για διαφορετικά είδη κοινωνικής σήμανσης, η πλειονότητα των οποίων βελτίωσαν την προβολή και τη σημασία των κοινωνικών ζητημάτων εντός των επιχειρήσεων (13). Όσον αφορά την πρόταση της επιτροπής απασχόλησης, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο σήμα ISO 26000 (14), που καλύπτει την πλειονότητα των κριτηρίων της πρότασης και στο οποίο συμμετέχουν ήδη πολυάριθμες επιχειρήσεις. Υπάρχουν πολλά ακόμη καθιερωμένα διεθνή πρότυπα (15). Το πιλοτικό πρόγραμμα θα πρέπει συνεπώς να εκτιμήσει κατά πόσον είναι σκόπιμη η δημιουργία ενός ακόμα συστήματος σήμανσης ή κατά πόσο θα ήταν χρησιμότερη η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης για τα υφιστάμενα συστήματα και η ενθάρρυνση των επιχειρήσεων να τα χρησιμοποιούν, καθώς και η ενδυνάμωσή τους μέσω, π.χ. δεικτών βελτίωσης.

4.10

Για να αποφευχθούν στρεβλώσεις, η ευρωπαϊκή κοινωνική σήμανση δεν θα πρέπει να αποκλίνει υπερβολικά από διεθνώς αναγνωρισμένες τυποποιήσεις, αλλά να προσθέτει μία χαρακτηριστικά ευρωπαϊκή διάσταση: τον σεβασμό των κοινωνικών δικαιωμάτων.

4.11

Πολλά από τα προτεινόμενα κριτήρια του κοινωνικού σήματος καλύπτονται από τον κοινωνικό διάλογο, από τομείς διαπραγμάτευσης όπου οι κοινωνικοί εταίροι αποφασίζουν ή από σχετική εθνική νομοθεσία, πράγμα που καθιστά απρόσφορη τη βαθμολόγηση αυτών των κριτηρίων. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως ο κοινωνικός διάλογος προήγαγε επίσης τις ορθές πρακτικές και ανέπτυξε σχετικές κατευθυντήριες γραμμές, καθώς η εταιρική κοινωνική ευθύνη συμβάλλει και συμπληρώνει τον κοινωνικό διάλογο.

4.12

Η κατάρτιση καταλόγου κοινωνικών κριτηρίων που καλύπτουν όλα τα είδη επιχειρήσεων, όλες τις εθνικές συνθήκες και συγκυρίες αποτελεί σύνθετο και πολύπλοκο ζήτημα. Σήμερα υφίστανται ποικίλα εθνικά συστήματα και παραδόσεις σχετικά με πολλά από αυτά τα κοινωνικά οφέλη και παράλληλα με την κοινοτική νομοθεσία, π.χ. συστήματα παιδικής μέριμνας, γονικών αδειών, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ελάχιστης αμοιβής κλπ. Το πιλοτικό πρόγραμμα θα πρέπει κατά συνέπεια να συνυπολογίσει τα ζητήματα επικουρικότητας που εγείρονται, καθώς και τα προτεινόμενα κριτήρια, κατά την αξιολόγηση της χρησιμότητας του σήματος.

4.13

Για τη δημιουργία εμπιστοσύνης στο σήμα, δεν αρκεί η ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων, των επενδυτών και των καταναλωτών, αλλά απαιτείται και η θέσπιση ενός αποτελεσματικού συστήματος παρακολούθησης. Το σήμα παρέχει εικόνα του κατά πόσο μια επιχείρηση πληροί τα κριτήρια τη στιγμή που υπέβαλε την αίτησή της. Χωρίς ένα ανεξάρτητο όργανο αρμόδιο για την πιστοποίηση, την παρακολούθηση και το χρονοδιάγραμμα του σήματος, δεν θα είναι εφικτή η οικοδόμηση της επιθυμητής εμπιστοσύνης ή της κοινωνικής προόδου. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ο κίνδυνος κατάχρησης και παρατυπιών, καθώς και η διαδικασία εξαίρεσης επιχειρήσεων. Η ανάπτυξη κατάλληλης διαδικασίας παρακολούθησης απαιτεί πόρους και γραφειοκρατία, κατά συνέπεια είναι σημαντικό να σταθμιστεί η προσδοκώμενη προστιθέμενη κοινωνική αξία στην αύξηση με την αύξηση της γραφειοκρατίας και της πολυπλοκότητας.

4.14

Η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον είναι συνετή η δημιουργία ενός συστήματος σήμανσης που θα καλύπτει όλους τους τομείς και τα κράτη μέλη της ΕΕ. Υφίστανται σημαντικές διαφορές μεταξύ των επιχειρήσεων όσον αφορά την ικανότητά τους να επιτύχουν τους προτεινόμενους στόχους, και δεν είναι δυνατός ο σχεδιασμός ενός οργάνου αξιολόγησης που θα είναι δίκαιο για όλες. Κατά συνέπεια, προτείνουμε αντ' αυτού την ανάπτυξη της έννοιας ενός ευρύτερου πλαισίου ΕΚΕ όπου το σήμα θα αναφέρεται σε διαφορετικές δραστηριότητες και διαδικασίες αντί στην επιχείρηση αυτή καθεαυτή.

4.15

Η ΕΟΚΕ τονίζει πως σε περίπτωση εκπόνησης ενός σχετικού πιλοτικού προγράμματος, οι φορείς στους οποίους απευθύνεται το σήμα θα πρέπει να συμμετάσχουν στον σχεδιασμό του. Θα ήταν χρήσιμη μία μελέτη για τη διευκρίνιση των κύριων στοιχείων του κοινωνικού σήματος, όπως ο έλεγχος, η περίοδος ισχύος, η αφαίρεση του σήματος, το διάστημα μεταξύ των αξιολογήσεων, οι δείκτες βελτίωσης κλπ. Το πιλοτικό πρόγραμμα θα πρέπει να αποσκοπεί επίσης στο να προσδιορίσει κατά πόσον ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό σήμα είναι βιώσιμο και χρήσιμο για την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/24

1.1

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει (1) ότι η ενιαία αγορά αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ότι έχει τη δυνατότητα να αποφέρει άμεσα οφέλη στους Ευρωπαίους ενδιαφερόμενους φορείς, καθώς και να δημιουργήσει βιώσιμη ανάπτυξη για τις οικονομίες της Ευρώπης. Υπό την παρούσα οικονομική κρίση, μια λειτουργική και μελλοντοστραφής ενιαία αγορά καθίσταται όχι απλώς επιθυμητή, αλλά αναγκαία για το πολιτικό και οικονομικό μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.2

Εν μέσω συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης και, μεταξύ άλλων, εξαιτίας του αντικτύπου της απελευθέρωσης των χρηματοπιστωτικών αγορών στους εθνικούς προϋπολογισμούς των κρατών μελών, στην πραγματική οικονομία, τη φτώχεια και την απασχόληση στην ΕΕ (2), ο αισιόδοξος τόνος της Επιτροπής στην ανακοίνωση σχετικά με την υλοποίηση της ενιαίας αγοράς (ΕΑ) δεν είναι ο κατάλληλος. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Επιτροπή έχει προσδώσει πολύ λίγη προσοχή στις ανεπιθύμητες αρνητικές συνέπειες της ενιαίας αγοράς. Μια υπερβολικά ανοιχτή και επιδεικτική, αλλά πρόωρη, θριαμβολογία μπορεί μόνο να απογοητεύσει τους πολίτες της ΕΕ. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι η περαιτέρω υπονόμευση της ενιαίας αγοράς και όχι η επίτευξη νέας δυναμικής. Η Επιτροπή θα πρέπει να ακολουθήσει μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση επιλέγοντας πιο ισορροπημένο τόνο στην επικοινωνία της.

1.3

Η βελτίωση της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς μέσω των παλαιών και των νέων κατευθυντήριων γραμμών είναι κάτω από την τεράστια απειλή της μαζικής αύξησης της ανεργίας σε 28 εκατομμύρια άτομα, η οποία πλήττει ιδίως τους νέους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκατοντάδες χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν χρεοκοπήσει και 120 εκατομμύρια πολίτες βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, δηλαδή περίπου το 25 % του πληθυσμού της ΕΕ. Για τους λόγους αυτούς, η ζήτηση και η κατανάλωση στην ΕΕ επηρεάζονται σε εξαιρετικό βαθμό. Εκτός από τις βασικές δράσεις, η ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής, οικονομικής και δημοσιονομικής κρίσης και την απελευθέρωση του πλήρους δυναμικού της ενιαίας αγοράς.

1.4

Η ΕΟΚΕ καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αναλάβουν ταχέως δράση, χωρίς να θίγεται η ποιότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι νομοθετικές προτάσεις θα υιοθετηθούν πριν από το τέλος της θητείας του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής την άνοιξη του 2014. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ταχεία εφαρμογή των μέτρων που προτείνονται στην ανακοίνωση για τη διακυβέρνηση της ενιαίας αγοράς για να βελτιώσει τη συνολική εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων.

2.1

Η Επιτροπή έχει διαμορφώσει τη δεύτερη φάση της Πράξης για την ενιαία αγορά (εφεξής ΠΕΑ) μέσω 12 νέων βασικών δράσεων για τη βελτίωση της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ζητήθηκε η γνώμη της πριν από τη δημοσίευση της ανακοίνωσης και ότι η Επιτροπή συμπεριέλαβε στην ΠΕΑ ΙΙ ορισμένες από τις συστάσεις της. Ωστόσο, εκφράζει τη λύπη της διότι δεν πραγματοποιήθηκε επίσημη δημόσια διαβούλευση και επειδή στην άτυπη διαβούλευση δεν υπήρχε ισότιμη εκπροσώπηση των ενδιαφερόμενων φορέων.

2.2

Παρά τη θετική συμβολή της ενιαίας αγοράς στην οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας από την ίδρυσή της, τούτη δεν έχει αποδώσει ακόμη πλήρως τους καρπούς της προς όφελος των ενδιαφερομένων, είτε πρόκειται για επιχειρήσεις, εργαζομένους, καταναλωτές, πολίτες ή άλλους. Η Επιτροπή αναφέρει πρόσθετες 2,77 εκατομμύρια θέσεις εργασίας αλλά δεν αναφέρεται καθόλου στον επισφαλή χαρακτήρα ορισμένων από αυτές (3). Γνωρίζουμε ότι από την άνοιξη του 2008, όταν οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης έγιναν αισθητές σε όλη την Ευρώπη, χάθηκαν περίπου 10 εκατομμύρια θέσεις εργασίας ενώ δεν φαίνεται στον ορίζοντα τέλος της ύφεσης (4).

2.3

Αν και η Επιτροπή αναφέρει τις κατευθυντήριες αρχές που διέπουν τις επιλογές αυτές (πρόγραμμα βελτίωσης της νομοθεσίας, κόστος της μη-Ευρώπης κλπ.), η αίσθηση του επείγοντος σχετικά με ορισμένες από τις επιλογές δεν είναι πάντα σαφής σε όλα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Όσον αφορά την κινητικότητα των εργαζομένων, για παράδειγμα, η Επιτροπή ανακοινώνει μια πρωτοβουλία σε σχέση με την πύλη EURES, ενώ, την ίδια στιγμή, εκκρεμούν ακόμη στο Συμβούλιο άλλες θεμελιώδεις δραστηριότητες σε αυτόν τον τομέα.

2.4

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Επιτροπή έχει προσδώσει πολύ λίγη προσοχή στις ανεπιθύμητες αρνητικές συνέπειες της ενιαίας αγοράς. Η ενωσιακή ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών ήταν πολύ αδύναμη για να θέσει τέλος στην πλημμελή εποπτεία και για να αποτρέψει ένα είδος επιχειρηματικότητας που προσανατολίζεται στα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα μιας προνομιούχας ομάδας μετόχων. Περισσότερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης. Η ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας θα πρέπει να αποτελέσει την ύψιστη προτεραιότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ενιαία αγορά θα συμβάλει στην ανάπτυξη ενός νομικού περιβάλλοντος που να σέβεται τα νόμιμα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων μερών.

2.5

Αξιοσημείωτη είναι η αποφασιστικότητα με την οποία η Επιτροπή ισχυρίζεται ότι αυτές οι 12 νέες βασικές δράσεις θα συμβάλουν στην ανάπτυξη, στην αύξηση των θέσεων εργασίας και στη βελτίωση της εμπιστοσύνης στην ενιαία αγορά. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το ιστορικό της καθιέρωσης της ενιαίας αγοράς καταδεικνύει ότι ορισμένα από τα μέτρα που ελήφθησαν στο παρελθόν είχαν εκτεταμένο αντίκτυπο σε σύντομο χρονικό διάστημα. Μια υπερβολικά ανοιχτή και επιδεικτική, αλλά πρόωρη, θριαμβολογία μπορεί μόνο να απογοητεύσει τους πολίτες της ΕΕ. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια περαιτέρω υπονόμευση της ενιαίας αγοράς και όχι επίτευξη νέας δυναμικής (5). Η Επιτροπή θα πρέπει να ακολουθήσει μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση επιλέγοντας ένα πιο ισορροπημένο τόνο στην επικοινωνία της.

2.6

Δυστυχώς, η ΠΕΑ Ι και ΙΙ δεν υπογραμμίζουν τη σημασία της διασφάλισης της εμπιστοσύνης σε σχέση με την επιβολή των δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ ανυπομονεί να υλοποιηθεί επιτέλους ένα αποτελεσματικό μέσο συλλογικής έννομης προστασίας των ευρωπαίων καταναλωτών. Ενώ η απελευθέρωση των αγορών και η αύξηση του ανταγωνισμού αποτελούν βασικούς στόχους της πολιτικής για την ενιαία αγορά και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διευκόλυνση των καταναλωτών να επιλέγουν ελεύθερα, οι καταναλωτές χρειάζονται ένα ισχυρό πλαίσιο προστασίας των δικαιωμάτων σε σχέση με την αγορά αγαθών και υπηρεσιών και την αποτελεσματική εφαρμογή των δικαιωμάτων αυτών. Αρκετές μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή των διαφόρων μέσων της ΕΕ είναι αργή και η επιβολή εξακολουθεί να είναι σχετικά αδύναμη, ιδιαίτερα σε διασυνοριακές περιπτώσεις· συνεπώς, η Επιτροπή οφείλει να προτείνει επειγόντως δεσμευτικά μέτρα για την επιβολή των νέων εργαλείων.

2.7

Είναι ατυχές ότι μόλις 1 από τις 12 πρωτοβουλίες χαρακτηρίζεται ως δράση υπέρ των καταναλωτών, παρά το γεγονός ότι αρκετές βασικές δράσεις έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των ευρωπαίων καταναλωτών (6). Ελπίζουμε ότι τούτο δεν αντανακλά τη γενική άποψη της Επιτροπής όσον αφορά την πολιτική για τους καταναλωτές. Είναι σημαντικό η εστίαση να είναι ευρεία και οι καταναλωτές να μην θεωρούνται παράρτημα της επιχειρηματικής πολιτικής, αλλά ανεξάρτητοι φορείς, με σκοπό τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς προς όφελος όλων (βλ. τις εκθέσεις Monti και Grech). Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι δεν έχει αξιοποιηθεί το πλήρες δυναμικό της ενιαίας αγοράς, τόσο μετά τις 50 προτάσεις όσο και μετά τις πρώτες 12 βασικές δράσεις. Ωστόσο, από τη σκοπιά των καταναλωτών, η Επιτροπή θα μπορούσε και θα όφειλε να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην κατά προτεραιότητα ταξινόμηση των φιλικών προς τον καταναλωτή πρωτοβουλιών, όπως έχει τονίσει η ΕΟΚΕ σε γνωμοδότησή της (7).

2.8

Η ΕΟΚΕ εκπλήσσεται διότι στην ανακοίνωση διαφαίνεται έλλειψη ευαισθητοποίησης έναντι των κοινωνικών εταίρων. Η αξιοπιστία και η εμπιστοσύνη δεν μπορούν να αποκατασταθούν εάν η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στις πολιτικές της ΕΕ περιορίζεται στον τομέα πολιτικής της ΓΔ Απασχόληση. Η διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους είναι επίσης αναγκαία για διάφορες δραστηριότητες εντός της ΓΔ Αγορά.

2.9

Όπως έχει επισημάνει η ΕΟΚΕ σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, οποιαδήποτε πρόταση για τις διασυνοριακές συναλλαγές των καταναλωτών θα πρέπει να υλοποιηθεί σταδιακά, αρχής γενομένης από τις διασυνοριακές εμπορικές συμβάσεις πώλησης αγαθών μεταξύ των επιχειρήσεων (B2B) σε πιλοτική βάση. Εν αναμονή της έγκρισης πρότασης για τις συναλλαγές μεταξύ καταναλωτών και επιχειρήσεων (B2C), δεν θα πρέπει να αναληφθεί καμία περαιτέρω πρωτοβουλία προαιρετικού χαρακτήρα όσον αφορά τις διασυνοριακές εμπορικές συμβάσεις πώλησης αγαθών.

3.1

Η Επιτροπή έχει ήδη παρουσιάσει τις 11 από τις 12 νομοθετικές προτάσεις για τις βασικές δράσεις και η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει γνωμοδοτήσεις για τις προτάσεις αυτές (8). Η ΕΟΚΕ καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αναλάβουν ταχέως δράση, χωρίς να θίγεται η ποιότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι νομοθετικές προτάσεις θα υιοθετηθούν πριν από το τέλος της θητείας του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής την άνοιξη του 2014. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν ορθά και να επιβάλουν τη νομοθεσία που υιοθετήθηκε, με σκοπό την εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού, ενώ τα εμπόδια που διαμορφώθηκαν λόγω αδικαιολόγητων διακρίσεων οφείλουν να αρθούν προκειμένου να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά η ενιαία αγορά.

3.2

Η απόσυρση του κανονισμού Monti II δεν επιλύει τα προβλήματα που αναδύονται από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (ΕΔ) σχετικά με την απόσπαση των εργαζομένων. Πρέπει να βρεθεί μια λύση για την τρέχουσα κατάσταση, δεδομένου ότι αποτρέπουν τους εργαζόμενους από την πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων τους. Η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει ότι τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα δεν μπορούν να περιορίζονται από τις οικονομικές ελευθερίες. Η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει μια πρόταση για ένα κοινωνικό πρωτόκολλο προόδου που θα συνδέεται με τις ευρωπαϊκές Συνθήκες. Σε ένα τέτοιο πρωτόκολλο θα πρέπει να διευκρινιστεί η σχέση μεταξύ θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων και οικονομικών ελευθεριών, επιβεβαιώνοντας ότι η ενιαία αγορά δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά ιδρύθηκε με στόχο την επίτευξη κοινωνικής προόδου για όλους τους πολίτες της ΕΕ (εφαρμογή στην πράξη του άρθρου 3 παρ.3 της ενοποιημένης έκδοσης της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση). Θα πρέπει επίσης να καταστεί σαφές ότι οι οικονομικές ελευθερίες και οι κανόνες ανταγωνισμού δεν έχουν προτεραιότητα έναντι των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων και της κοινωνικής προόδου και δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση, να θεωρηθεί ότι παρέχουν στις επιχειρήσεις το δικαίωμα να αποφεύγουν ή να παρακάμπτουν εθνικούς κοινωνικούς και εργασιακούς νόμους και πρακτικές ή για τους σκοπούς αθέμιτου ανταγωνισμού όσον αφορά τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας.

3.3

Η ΕΟΚΕ έχει εντοπίσει μια σειρά μέτρων που έλειπαν από την ΠΕΑ Ι και τα οποία, κατά την άποψή της, θα συμβάλλουν στην τόνωση της εμπιστοσύνης των πολιτών. Οι δράσεις που λείπουν αφορούν, μεταξύ άλλων, την αναθεώρηση της οδηγίας για τα πνευματικά δικαιώματα, τα τέλη πνευματικής ιδιοκτησίας, την ουδετερότητα του δικτύου, το πρωτόκολλο για την κοινωνική πρόοδο, τις πολύ μικρές και τις οικογενειακές επιχειρήσεις και τα μέτρα για τη στήριξη της δημιουργίας νέων επιχειρήσεων και της επέκτασης των ήδη υφιστάμενων, την υπερχρέωση και τις διατραπεζικές συναλλαγές, ενόψει της παγίωσης της λειτουργίας του ενιαίου χώρου πληρωμών σε ευρώ (Single Euro Payments Area - SEPA).

4.9.1

Μη ασφαλή καταναλωτικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων που φέρουν το σήμα CE, εξακολουθούν να βρίσκονται στην αγορά της ΕΕ, θέτοντας κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια που μπορούν να αποτραπούν. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει νομοθετική «δέσμη για την ασφάλεια των προϊόντων», η οποία θα συνίσταται από ένα όργανο εποπτείας της ενιαίας αγοράς για όλα τα μη εδώδιμα προϊόντα, από πρόταση νέας οδηγίας για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων (ΟΓΑΠ) και από ένα πολυετές πλαίσιο εποπτείας της αγοράς. Η αναθεώρηση πρέπει να επιδιώξει να διασαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούν οι διάφορες ενωσιακές νομοθεσίες για την ασφάλεια των προϊόντων. Ειδικότερα, οι ευθύνες των κατασκευαστών πρέπει να ενισχυθούν και να αποσαφηνιστούν. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι το επίπεδο της εκτέλεσης είναι το ίδιο σε όλη την ΕΕ και ότι οι δραστηριότητες εποπτείας της αγοράς είναι αποτελεσματικές σε όλη την ΕΕ.

4.9.2

Πρέπει να υπάρξει ρητή αναφορά στα ελκυστικά για τα παιδιά προϊόντα και να διατηρηθεί η απαγόρευση των προϊόντων που μοιάζουν με τρόφιμα. Η πολιτική της ΕΕ πρέπει να αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προόδου για την ασφάλεια και την υγεία. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί στον αθέμιτο ανταγωνισμό για τις επιχειρήσεις της ΕΕ που οφείλουν να τηρούν τους κανόνες της ΕΕ. Η αναθεώρηση της οδηγίας για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων (ΟΓΑΠ) πρέπει να αποτρέπει αποτελεσματικά τη διάθεση επικίνδυνων προϊόντων στην αγορά. Προς τούτο, όμως, απαιτείται ένα ευρωπαϊκό σύστημα επιτήρησης της αγοράς και αποτελεσματικοί έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

4.10.1

Οι προτάσεις που διατυπώνονται υπό τον εν λόγω τίτλο έχουν συγκεντρωθεί με μάλλον τεχνητό τρόπο. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία, σε καιρούς κρίσης, της επικέντρωσης στην περαιτέρω καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας. Από την άποψη αυτή, η κοινωνική επιχείρηση έχει επισημανθεί ως βασικός παράγοντας της στρατηγικής για την αντιμετώπιση της κρίσης. Είναι απογοητευτική η απουσία εξειδικευμένης σοβαρής δράσης για την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση της κοινωνικής οικονομίας και των κοινωνικών επιχειρήσεων. Η προτεινόμενη βασική δράση 12 αδυνατεί να αντιμετωπίσει τον αυξανόμενο κοινωνικό αποκλεισμό και τη φτώχεια στην Ευρώπη. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ συνιστά να διατυπωθεί μια σαφής και εξειδικευμένη σοβαρή δράση για τις κοινωνικές επιχειρήσεις με βάση τις προορατικές συστάσεις της ΕΟΚΕ, οι οποίες, σύμφωνα με την ίδια, θα ανταποκριθούν καλύτερα στην ανάγκη για περαιτέρω κοινωνική συνοχή (14).

4.10.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση να δοθεί σε όλους τους πολίτες της ΕΕ πρόσβαση σε βασικό λογαριασμό πληρωμών, να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η συγκρισιμότητα των τραπεζικών προμηθειών και εξόδων και να διευκολυνθεί η αλλαγή τραπεζικών λογαριασμών. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι αυτή τη φορά η Επιτροπή θα υποβάλει δεσμευτική νομοθεσία σε αντίθεση με τη σύσταση που υπέβαλε τον περασμένο Ιούλιο που επικρίθηκε ιδιαίτερα λόγω του εθελοντικού της χαρακτήρα. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η διαφάνεια και η συγκρισιμότητα των προμηθειών και εξόδων για τους καταναλωτές έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ελλιπής ή έχει αποτύχει εντελώς. Η προτεινόμενη νομοθεσία της ΕΕ πρέπει, αφενός, να διασφαλίσει ότι κάθε καταναλωτής διαθέτει δικαίωμα πρόσβασης σε βασικό λογαριασμό πληρωμών και, αφετέρου, να καταργήσει κάθε εμπόδιο στην αλλαγή λογαριασμού πληρωμών.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/31

1.1

Κατά την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), η υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ) αποτελεί στόχο προτεραιότητας, δεδομένου ότι θα ευνοήσει την οικονομική μεγέθυνση και την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της ΕΕ, καθώς επίσης και την αριστεία στον τομέα των επιστημών, όπως και τη συνοχή μεταξύ των κρατών μελών, των περιφερειών και των κοινωνιών. Η προβλεπόμενη από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» χρηματοδότηση θα πρέπει να αποτελέσει το κρίσιμο στοιχείο που θα επιτρέψει την επίτευξη του στόχου αυτού.

1.2

Η ΕΟΚΕ έχει διατυπώσει σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις της (1) το όραμά της για τον ΕΧΕ και έχει ήδη ξεκινήσει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων σε βάθος για το θέμα αυτό και, συνεπώς, επιδοκιμάζει την υπό εξέταση ανακοίνωση.

1.3

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή η οποία αναφέρει την οικονομική μεγέθυνση ως έναν από τους στόχους προτεραιότητας του ΕΧΕ. Στην τρέχουσα σοβαρή οικονομική και κοινωνική κρίση, η αναφορά αυτή έχει καίρια σημασία για την ευρωπαϊκή οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.

1.4

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των ερευνητών, των επιστημονικών γνώσεων και της τεχνολογίας πρέπει να αποτελέσει την «πέμπτη ελευθερία» της εσωτερικής αγοράς.

1.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η υλοποίηση του ενοποιημένου χώρου έρευνας αποτελεί διαδικασία σε συνεχή εξέλιξη και ότι η προθεσμία του 2014 είναι εξαιρετικά φιλόδοξη, ιδίως μάλιστα εάν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζουν αυτή τη στιγμή μέτρα λιτότητας τα οποία περιορίζουν τις εθνικές επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία.

1.6

Η ΕΟΚΕ αποδέχεται την πρόταση για την υλοποίηση του ΕΧΕ μέσω μιας ενισχυμένης εταιρικής σχέσης που θα βασίζεται περισσότερο στις ορθές πρακτικές παρά στη χρήση της κανονιστικής οδού. Εκφράζει, ωστόσο, την ανησυχία της για το γεγονός ότι τα μνημόνια συμφωνίας που υπεγράφησαν με τις οργανώσεις έχουν προαιρετικό, νομικά μη δεσμευτικό και ανεπίσημο χαρακτήρα.

1.7

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα υπάρξει η ισχυρή πολιτική βούληση που θα επιτρέψει να υποστηριχθούν αποτελεσματικά και ανταγωνιστικά εθνικά συστήματα έρευνας, τα οποία θα μπορέσουν να υλοποιηθούν κατά τον καλύτερο τρόπο χάρη σε μια «αξιολόγηση από ομοτίμους», διεργασία η οποία θα πρέπει να στηριχθεί στην αξιοποίηση της ποιότητας των ερευνητικών ομάδων, των σχετικών διαρθρώσεων και των παραγόμενων αποτελεσμάτων.

1.8

Η ΕΟΚΕ φρονεί, αφενός, ότι η έρευνα που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στους τομείς εκείνους που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ευημερία των ευρωπαίων πολιτών και, αφετέρου, ότι θα πρέπει να εξακολουθήσουν να χρηματοδοτούνται έργα με δημόσιους πόρους, στο πλαίσιο μιας ισχυρής, κοινής ευρωπαϊκής συνεργασίας.

1.9

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την άρση των εμποδίων που τίθενται στην υλοποίηση του ΕΧΕ και τα οποία συνδέονται με την απουσία μιας ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας για τους ερευνητές, με τους όρους εργασίας τους, με την κινητικότητά τους και με το σύστημα κοινωνικής ασφάλισής τους.

1.10

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι είναι επείγουσα ανάγκη να αλλάξει η κατάσταση των συντάξεων και των συνταξιοδοτικών ταμείων των ερευνητών που συμμετέχουν σε διακρατικά σχέδια και να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό ταμείο συμπληρωματικών συντάξεων για την κάλυψη/αντιστάθμιση της ζημίας που προκύπτει από τη μετάβαση από μια χώρα σε άλλη και από ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης σε άλλο.

1.11

Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι οι νέες πρωτοβουλίες που προτείνονται από την Επιτροπή δεν θα πρέπει να υπονομεύσουν ή να εξουδετερώσουν όλες τις προσπάθειες που καταβάλλονται για τη μείωση του διοικητικού φόρτου των ερευνητών στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας.

1.12

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη ότι είναι αναγκαίο να αναληφθούν όλες οι πρωτοβουλίες που θα εξαλείψουν αποτελεσματικά τις διακρίσεις, τις ανισότητες και τη διαφορετική αντιμετώπιση των δύο φύλων που εξακολουθούν να υφίστανται στον ακαδημαϊκό, επιστημονικό και ερευνητικό κόσμο. Χαιρετίζει ιδιαίτερα την απόφαση να διασφαλιστεί η παρουσία γυναικών κατά τουλάχιστον 40 % σε όλες τις επιτροπές που συμμετέχουν στην πρόσληψη, στην κατάρτιση ή/και στην αναθεώρηση των κριτηρίων αξιολόγησης των έργων, καθώς και σε εκείνες που διαμορφώνουν τις πολιτικές για την απασχόληση στα ακαδημαϊκά ιδρύματα και στα ερευνητικά και επιστημονικά κέντρα.

1.13

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής να αναπτυχθεί ένας οδικός χάρτης για την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υποδομών στις οποίες θα βασιστούν οι ηλεκτρονικές επιστήμες και παραπέμπει στη γνωμοδότησή της (2) για την ανακοίνωση (3) της Επιτροπής όσον αφορά την προσπελασιμότητα, τη διατήρηση και τη διάδοση των αποτελεσμάτων της έρευνας και των επιστημονικών γνώσεων.

1.14

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έκκληση του κόσμου της έρευνας και της ευρωπαϊκής επιστημονικής κοινότητας (4) που απευθύνεται στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων και στους προέδρους των οργάνων της ΕΕ, σύμφωνα με την οποία: η Ευρώπη δεν μπορεί να έχει την πολυτέλεια να χάσει τους πλέον ταλαντούχους πολίτες της και τους καλύτερους ερευνητές και καθηγητές της, ιδίως δε τα άτομα νεαρής ηλικίας· τονίζει ότι οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις είναι απαραίτητες για να μπορέσουν να αποβούν πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές οι κρατικές επιδοτήσεις και να βελτιωθεί ο πανευρωπαϊκός και διεθνής ανταγωνισμός· κατά συνέπεια ζητά να μη μειωθούν, στον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020, τα σχετικά κονδύλια του προϋπολογισμού.

1.15

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αναγγελθείσα καταγραφή των δραστηριοτήτων που θα πρέπει να αναληφθούν στους τομείς προτεραιότητας, το φόρουμ για τη διάδοση και μετάδοση των αποτελεσμάτων των επιστημονικών προγραμμάτων και της έρευνας, καθώς και η τελική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων στα οποία θα οδηγήσει η ανακοίνωση, θα πρέπει να προβλέπουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή των φορέων της κοινωνίας των πολιτών που σχετίζονται με τον ΕΧΕ.

1.16

Για όλους τους λόγους που εκτέθηκαν πιο πάνω, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα συγκροτηθεί στο εσωτερικό της μια ομάδα, έργο της οποίας θα είναι να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα κατά τα διάφορα μελλοντικά στάδια αξιολόγησης, παρακολούθησης και λήψης αποφάσεων σχετικά με την υλοποίηση του ΕΧΕ.

2.1

Η ΕΟΚΕ έχει διατυπώσει σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις της το όραμά της για τον ΕΧΕ και το όραμα αυτό παραμένει έγκυρο και σημαντικό· εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση με την οποία επιδιώκεται η καθιέρωση μιας ενισχυμένης εταιρικής σχέσης που να καταδεικνύει την επιτακτική ανάγκη η ΕΕ και τα κράτη μέλη να διατηρήσουν και να επεκτείνουν τις δεσμεύσεις τους. Η πρόοδος στα κράτη μέλη δεν υπήρξε ομοιογενής και, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι ακόμη αργή. Το καινοτόμο στοιχείο της ανακοίνωσης έγκειται στο γεγονός ότι καθιστά δυνατή τη διεύρυνση της συνεργασίας μεταξύ Επιτροπής και κρατών μελών, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτήν και τις οργανώσεις που συνδέονται με τον ΕΧΕ (5). Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την ανάπτυξη μιας ευρύτερης και αποτελεσματικότερης ενισχυμένης συνεργασίας.

2.2

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η υλοποίηση του ΕΧΕ θα πρέπει να στηρίξει την οικονομική μεγέθυνση, την επιστημονική αριστεία και τη συνοχή μεταξύ περιφερειών, χωρών και κοινωνιών. Παράλληλα, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και να αναπτυχθεί η απαραίτητη αλληλεπίδραση μεταξύ επιστήμης και αγοράς, μεταξύ επιχειρήσεων και καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένων των νέων μορφών οργάνωσης της εργασίας και ενός κόσμου της έρευνας με ολοένα περισσότερες διασυνδέσεις.

2.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στο τρέχον πλαίσιο της παγκόσμιας κρίσης είναι απαραίτητο να ληφθούν καλύτερα εστιασμένα και δραστικά μέτρα τόσο για να ξεπεραστούν οι αρνητικές συνέπειες του κατακερματισμού των εθνικών προσεγγίσεων κατάρτισης και θέσης σε εφαρμογή των πολιτικών έρευνας, όσο και για να βελτιστοποιηθούν οι δραστηριότητες με τις οποίες επιδιώκεται η μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας αυτών των πολιτικών. Τα μέτρα θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούν στην τόνωση του υγιούς και θεμιτού ανταγωνισμού και στην ενδυνάμωση των διασυνοριακών συνεργιών μεταξύ των εθνικών συστημάτων έρευνας, καθώς και στη διευκόλυνση της σταδιοδρομίας των ερευνητών, της κινητικότητας και της ελεύθερης κυκλοφορίας των γνώσεων (6).

2.4

Η δημόσια διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της κατάρτισης της ανακοίνωσης αποκάλυψε ότι:

3.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ιδέα της Επιτροπής να ενισχυθούν τα εθνικά συστήματα έρευνας με την υιοθέτηση των βέλτιστων πρακτικών και συμφωνεί ότι η κατανομή των πόρων θα πρέπει να γίνεται μέσω ανοικτών και δημόσιων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων που έχουν εξεταστεί από επιτροπές εμπειρογνωμόνων (αξιολόγηση από ομότιμους) (7) του εκάστοτε κράτους μέλους, άλλων κρατών μελών ή τρίτων χωρών. Η αξιολόγηση της ποιότητας των ερευνητικών ομάδων, των οργανισμών που συμμετέχουν σε αυτές και των αποτελεσμάτων τους θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση των αποφάσεων που θα ληφθούν ως προς τη δημόσια θεσμική χρηματοδότηση. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ερευνητές, οι ομάδες, οι προτάσεις και τα ερευνητικά προγράμματα εξακολουθούν να μην έχουν ακόμη αξιολογηθεί με βάση συγκρίσιμα πρότυπα, αν και πρόκειται για σχέδια και έρευνες που διεξάγονται και χρηματοδοτούνται με παρόμοιο τρόπο. Κατά την ΕΟΚΕ, πρόκειται για απαράδεκτη απώλεια αξίας σε μια εποχή που πολλά κράτη μέλη μειώνουν σημαντικά τα κονδύλια του προϋπολογισμού τους για την έρευνα.

3.2

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι η ευρωπαϊκή έρευνα είναι μια από τις καλύτερες στον κόσμο. Η έρευνα στα πανεπιστήμια και στα επιστημονικά ιδρύματα επέτρεψε στις ευρωπαϊκές εταιρείες να είναι πρωτοστάτες και πρωτοπόροι στην ανάπτυξη τεχνολογιών και να κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο διεθνές προσκήνιο. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της όσον αφορά το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η Επιτροπή στην εκτίμησή της των επιπτώσεων, στο οποίο αναφέρει ότι το χάσμα ανάμεσα στην Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες γίνεται ολοένα πιο εμφανές (8). Αυτό φαίνεται να δηλώνει ότι η Ευρώπη χάνει έδαφος όσον αφορά την παραγωγή γνώσεων και ότι χώρες με ηγετική θέση διεθνώς στον τομέα της καινοτομίας παραγκωνίζουν την ΕΕ των 27 ως προς ορισμένους δείκτες. Ενώπιον της παγκόσμιας κρίσης και των συνακόλουθων αλλαγών στις σχέσεις εξουσίας, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ο ΕΧΕ θα πρέπει να εδραιώσει την υπεροχή της ευρωπαϊκής επιστήμης, της οποίας η ποιότητα και τα πρότυπα της αριστείας θα πρέπει να χρησιμεύσουν ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα όταν αυτή ανταγωνίζεται με άλλους διεθνείς παράγοντες.

3.3

Το 2002 η ΕΕ αποφάσισε ότι οι επενδύσεις όλων των κρατών μελών στον τομέα της Ε&Α θα πρέπει να φθάσουν το 3 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ (9). Οι επανειλημμένες αποτυχίες επίτευξης αυτού του στόχου και η αναβολή του έως το 2020 κάνουν την ΕΟΚΕ να διερωτάται κατά πόσον θα μπορέσει ποτέ να επιτευχθεί ο συγκεκριμένος στόχος. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι μια από τις προτεραιότητες του ΕΧΕ θα πρέπει να είναι η οικονομική μεγέθυνση –ειδικά στην τρέχουσα σοβαρή οικονομική και κοινωνική κρίση– και, συνεπώς, εκφράζει τη μεγάλη ανησυχία της για τις σημαντικές περικοπές που υφίσταται ο τομέας της έρευνας ως αποτέλεσμα των πολιτικών λιτότητας.

3.4

Ένας από τους πυλώνες του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, ο οποίος συνδέεται στενά με την υλοποίηση του ΕΧΕ, είναι η προώθηση της κινητικότητας για τη βελτίωση της εκπαίδευσης των φοιτητών, καθηγητών και ερευνητών κατά τρόπο ουσιαστικό. Οι περικοπές αυτές θα καταστήσουν δύσκολο για πολλούς ερευνητές να επωφεληθούν του ΕΧΕ και να συμμετάσχουν πλήρως σε αυτόν. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τις αποφάσεις που ελήφθησαν (10).

3.5

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πεποίθησή της ότι απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση για την επίτευξη αποτελεσματικών και ανταγωνιστικών εθνικών συστημάτων έρευνας και καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να σημειώσουν πρόοδο με πιο αποφασιστικό και γρήγορο τρόπο, ανταποκρινόμενοι στις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει.

3.6

Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα που χρηματοδοτείται από δημόσιους πόρους φαίνεται να έχει αμελήσει τομείς στρατηγικής σημασίας για την ευημερία των ευρωπαίων πολιτών, οι οποίοι, αντίθετα, θα έπρεπε να αποτελούν για τον ΕΧΕ καινοτόμους ερευνητικούς τομείς, στο πλαίσιο μιας κοινής ευρωπαϊκής συνεργασίας.

3.7

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι για να βελτιστοποιηθεί ή/και να ανακαθοριστεί η οικονομική υποστήριξη που θα διατεθεί στα εθνικά ερευνητικά συστήματα, θα πρέπει να αποφευχθεί ο ψευδής διαχωρισμός των επιστημών σε θεωρητικές και εφαρμοσμένες, του οποίου φαίνεται να κάνουν χρήση ορισμένα κράτη μέλη προκειμένου να μειώσουν τους προϋπολογισμούς τους. Το ζήτημα αυτό αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στην πρόσβαση στους πόρους και τη χρηματοδότηση.

4.1

Στην ΕΕ, η πανευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της έρευνας έχει επικεντρωθεί σε ορισμένες σημαντικές πρωτοβουλίες (11). Ωστόσο, μόνον το 0,8 % της δημόσιας χρηματοδότησης υπέρ της έρευνας και της ανάπτυξης αξιοποιείται για κοινά προγράμματα των κρατών μελών (12), συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υποστηρίζονται ή χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή, αν και υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι, μέσω της διακρατικής συνεργασίας, μπορεί να βελτιωθεί το επίπεδο των δραστηριοτήτων Ε&Α, να ληφθούν υπόψη νέοι τομείς και να εξασφαλιστούν δημόσιοι και ιδιωτικοί χρηματοδοτικοί πόροι για κοινά σχέδια. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει ότι είναι αναγκαίο να εδραιωθεί ένα πυκνό πλέγμα δικτύων γνώσης σε όλη την Ευρώπη.

4.2

Η θέσπιση νέων προγραμμάτων χρηματοδότησης της έρευνας –όπως η εξασφάλιση της συνεργίας του ΕΣΕ (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας), που ξεκίνησε το 2012 και στηρίζει τις μικρές διασυνοριακές (και, σε γενικές γραμμές, διεπιστημονικές) ομάδες ερευνητών– μπορεί να συμβάλει στο να καταδειχθεί η προστιθέμενη αξία και η συμπληρωματικότητα του έργου που επιτελείται από κοινού, αρκεί οι εν λόγω ομάδες να διακρίνονται από δημιουργικότητα ως προς τη διαχείριση και να εξεύρουν ένα νέο σύστημα κοινοκτημοσύνης των συμπληρωματικών γνώσεων, των δεξιοτήτων και των πόρων.

4.3

Εξακολουθούν, ωστόσο, να τίθενται εμπόδια και φραγμοί που παρακωλύουν τόσο την πρόσβαση αλλοδαπών στα εθνικά ερευνητικά κέντρα ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος όσο και την πρόσβαση επιστημόνων που εργάζονται σε μη συμμετέχοντα κράτη μέλη στις υποδομές πανευρωπαϊκής έρευνας. Και στις δύο περιπτώσεις, η πρόσβαση παρέχεται σύμφωνα με τις εθνικές προτιμήσεις. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι δυσκολίες αυτές παρεμποδίζουν την πλήρη υλοποίηση του ΕΧΕ.

4.4

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η αναγγελθείσα καταγραφή των δραστηριοτήτων –η οποία θα επιτρέψει να καταδειχθούν τα πλεονεκτήματα, οι αδυναμίες και οι ελλείψεις της διακρατικής επιστημονικής συνεργασίας– θα πρέπει να μην βασιστεί αποκλειστικά στις πληροφορίες που παρέχουν τα κράτη μέλη, αλλά και να προβλέπει την πραγματική και αποτελεσματική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών που συνδέεται με τον ΕΧΕ ή/και ενδιαφέρεται γι’ αυτόν.

6.1

Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί, σχεδόν σε όλους τους τομείς, σημαντική αύξηση του αριθμού των ερευνητριών, αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλός ο αριθμός των ερευνητριών που δραστηριοποιούνται σε ανώτερες ακαδημαϊκές θέσεις, π.χ. ως επικεφαλής επιστημονικών ερευνών υψηλού επιπέδου σε επιστημονικά ιδρύματα και σε πανεπιστήμια (16). Αυτό συμβαίνει μολονότι υφίστανται επαρκή αποδεικτικά στοιχεία που καταδεικνύουν ότι οι μικτές ερευνητικές ομάδες έχουν καλύτερη απόδοση και επωφελούνται από ευρύτερο φάσμα εμπειριών, από ανταλλαγή γνώσεων, από πληθώρα ποικιλόμορφων απόψεων και από υψηλότερο επίπεδο κοινωνικής νοημοσύνης. Οι ακαδημαϊκές σταδιοδρομίες των γυναικών εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από ένα ισχυρό κάθετο διαχωρισμό και η «γυάλινη οροφή» συνεχίζει να αποτελεί πραγματικότητα παρόμοια με αυτήν του εργασιακού διαχωρισμού (17).

6.2

Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων εξακολουθεί να υφίσταται στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά κέντρα, όπως και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Στο φαινόμενο αυτό συμβάλλουν, μεταξύ άλλων παραγόντων, τα εξής: η ύπαρξη θεωρητικά «ουδέτερων» συστημάτων περιγραφής καθηκόντων, τα οποία ωστόσο δεν λαμβάνουν υπόψη τις υπάρχουσες ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων, η απουσία καταμερισμού των οικογενειακών ευθυνών, καθώς και η διαιώνιση των άμεσων ή έμμεσων διακρίσεων (18). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το επιστημονικό δυναμικό να υποτιμάται και να μην αξιοποιείται πλήρως, οι γυναίκες να μην εκπροσωπούνται επαρκώς και να μην υπάρχει ισορροπία μεταξύ των δύο φύλων στις αποφάσεις που λαμβάνονται στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας.

6.3

Δεν διαθέτουν όλα τα κράτη μέλη εθνικές πολιτικές που να προωθούν την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στον τομέα της έρευνας, πράγμα που υπονομεύει την ποιότητα και την καταλληλότητά του. Εάν η συμμετοχή των γυναικών ήταν πιο δίκαιη, θα αυξανόταν η διαφοροποίηση του διαθέσιμου αποθέματος ταλέντων, στο πλαίσιο τόσο του εργατικού δυναμικού όσο και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, και συγχρόνως θα βελτιωνόταν η ποιότητα της έρευνας. Αυτό θα είχε, επίσης, ως αποτέλεσμα την αποφυγή υψηλού οικονομικού κόστους, αλλά ακόμη και λαθών οφειλόμενων στη μη συνεκτίμηση της διάστασης του φύλου στον τομέα της έρευνας. Εάν δεν διασφαλιστεί η αποτελεσματικότερη ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στον τομέα της έρευνας, θα προκύψουν αρνητικές επιπτώσεις στους στόχους που έχουν τεθεί σχετικά με τα επίπεδα της αριστείας στον ΕΧΕ. Η μεγιστοποίηση της συμμετοχής των γυναικών θα συμβάλει στην ευρωπαϊκή κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και στη βελτίωση της αριστείας, των επιδόσεων και των αποτελεσμάτων της έρευνας.

6.4

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους και να λάβουν πιο αποτελεσματικές πρωτοβουλίες για την πραγματική εξάλειψη των ανισοτήτων που υφίστανται μεταξύ των δύο φύλων στον ακαδημαϊκό χώρο και στον τομέα της έρευνας και των επιστημών. Θα πρέπει ιδίως να εκπληρώσουν την υπόσχεση ότι θα διασφαλιστεί η παρουσία γυναικών τουλάχιστον κατά 40 % σε όλες τις επιτροπές που είτε συμμετέχουν στην ανάθεση συμβάσεων και στην ανάπτυξη ή/και αναθεώρηση των κριτηρίων αξιολόγησης των έργων είτε διαμορφώνουν τις πολιτικές για την απασχόληση στα ακαδημαϊκά κέντρα και στις ερευνητικές και επιστημονικές κοινότητες. Η ανάπτυξη, εφαρμογή και αξιολόγηση των σχεδίων δράσης για την ισότητα των δύο φύλων στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα είναι ένα άλλο μέτρο που η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό, υπό τον όρο ότι οι γυναίκες θα συμμετέχουν πλήρως και ενεργά στην όλη διαδικασία.

6.5

Η ΕΟΚΕ προτρέπει επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία της σύστασης η οποία θα περιλαμβάνει τις κατευθυντήριες γραμμές για τις θεσμικές αλλαγές που θα προωθήσουν την πραγματική ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα.

7.1

Τον Απρίλιο του 2008 η Επιτροπή εξέδωσε σύσταση (19) σχετικά με τη διαχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας στις δραστηριότητες μεταφοράς γνώσης, η οποία περιελάμβανε έναν κώδικα δεοντολογίας για τα πανεπιστήμια και άλλους δημόσιους ερευνητικούς οργανισμούς (20). Ωστόσο, ο κώδικας δεν επαρκεί για την επίτευξη των στόχων της σύστασης.

7.2

Η πρόσβαση σε επιστημονικές πληροφορίες αποτελεί βασική προϋπόθεση τόσο για την ανάληψη επωφελούς ερευνητικής δραστηριότητας όσο και για την αποτελεσματική προώθηση της καινοτομίας και, συνεπώς, για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Σε αυτήν εμπίπτει η μεταφορά γνώσεων μεταξύ ερευνητών, μεταξύ ερευνητικών συμπράξεων –ιδίως ανάμεσα στον τομέα της έρευνας και στον τομέα των επιχειρήσεων– καθώς και μεταξύ ερευνητών και πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της ελεύθερης πρόσβασης σε δημοσιεύσεις. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής (21) και παραπέμπει στη γνωμοδότησή της που πραγματεύεται το συγκεκριμένο θέμα (22).

7.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την πρόθεση να καταρτιστεί χάρτης πορείας για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών υποδομών με σκοπό την υποστήριξη της ηλεκτρονικής επιστήμης (e-science), μέσω της πρόσβασης σε μέσα και πόρους για την έρευνα.

7.4

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιδιώξει να εκμεταλλευτεί πλήρως τη συμμετοχή των οργανώσεων της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών στον τομέα της έρευνας και επιστήμης, μέσω των τακτικών ανταλλαγών που έχουν ανακοινωθεί στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός φόρουμ των κρατών μελών το οποίο θα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για τη διάδοση και μετάδοση των αποτελεσμάτων των διαφόρων προγραμμάτων και επιστημονικών έργων.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/37

1.1

H ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει καθοριστική σημασία η χάραξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής της ΕΕ για τον βιομηχανικό τομέα της ασφάλειας, που θα βασίζεται στη συντονισμένη προσέγγιση των προκλήσεων του τομέα, σε κοινή στρατηγική και σε ένα κοινό όραμα για την ανάπτυξη του ανταγωνισμού στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά.

1.2

Για να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστική ανάκαμψη του κλάδου (είτε ως παραδοσιακή βιομηχανία της ασφάλειας, προσανατολισμένη στην ασφάλεια της αμυντικής βιομηχανίας, είτε με νεοεισερχόμενους, δηλαδή κυρίως με επιχειρήσεις που επεκτείνουν τις υφιστάμενες πολιτικές τεχνολογίες τους σε εφαρμογές ασφάλειας και παροχής υπηρεσιών ασφαλείας) με μεγάλο και πολλά υποσχόμενο πεδίο απασχόλησης και χρήσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την ανάπτυξη:

1.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πρωτοβουλίες του σχεδίου δράσης, αλλά εντός ενός ενισχυμένου πλαισίου συνεργασίας και συντονισμού, επικεντρωμένου στα διάφορα είδη προϊόντων, στη βάση κατάλληλων και λεπτομερών στατιστικών όσον αφορά την παραγωγή, την απασχόληση και το μέγεθος των επιχειρήσεων του κλάδου.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά συντονισμό, σύγκλιση των συστημάτων διαχείρισης των πληροφοριών και εγγυήσεις διαλειτουργικότητας.

1.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ανεπιφύλακτα την ενίσχυση της ικανότητας διαχείρισης και πρόβλεψης νέων ανταγωνιστικών σεναρίων και προοπτικών πρόσβασης σε θεσμικούς οικονομικούς πόρους, ακόμη και μέσω συμμετοχικών διαδικασιών διερεύνησης των προοπτικών, σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.6

Η σύνδεση της κοινωνικής και της ηθικής διάστασης πρέπει να είναι διαφανής και εγγυημένη σε όλα τα στάδια, από τον σχεδιασμό έως την τυποποίηση και την τεχνολογική εφαρμογή επί τόπου. Πρέπει να ενσωματωθούν νέες τεχνολογίες και κανονισμοί, αρχής γενομένης από την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών, ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με την προστασία της ιδιωτικής ζωής, έως την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

1.7

Απαιτείται προσπάθεια εκ μέρους της Ένωσης και συντονισμός των εθνικών προσπαθειών προκειμένου να εξασφαλιστεί η παροχή κατάρτισης και ένα πλαίσιο ανθρώπινων πόρων ικανών να παρέχουν επαγγελματικές υπηρεσίες ποιότητας, με σεβασμό του ατόμου, παράλληλα με την εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών σε ένα καθεστώς πλήρους διαλειτουργικότητας.

2.1

Η βιομηχανία της ασφάλειας συνιστά στρατηγικής σημασίας τομέα με εφαρμογές στον πολιτικό και στρατιωτικό τομέα που συνδέονται στενά και είναι συχνά αλληλένδετες, αποτελεί δε ένα ιδανικό σημείο συνάντησης της επιστημονικής έρευνας, με την τεχνολογική καινοτομία και τις προηγμένες εφαρμογές.

2.2

Η εν λόγω βιομηχανία καθοδηγείται εκ φύσεως από την τεχνολογία με σταθερή ροή νέων τεχνολογιών. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες του τομέα είναι διαφοροποιημένα, παρουσιάζουν υψηλό βαθμό απαξίωσης και απαιτούν υψηλή επιστημονική και τεχνική απόδοση.

2.3

Η αγορά της βιομηχανίας της ασφάλειας της ΕΕ εκτιμάται σήμερα στα 36,5 δισεκατομμύρια ευρώ, με περίπου 180 000 θέσεις εργασίας στην ΕΕ, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο η βιομηχανία αναπτύχθηκε, κατά την τελευταία δεκαετία, και από τα 10 έφθασε τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ το 2011. Καλύπτει δε τους τομείς της εναέριας και της θαλάσσιας ασφάλειας και των μεταφορών γενικά, των συνόρων, την προστασία των κρίσιμης σημασίας υποδομών, τις πληροφορίες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας της πληροφορικής και της επικοινωνίας καθώς και της διάστασης του κυβερνοχώρου), τη φυσική ασφάλεια, τη διαχείριση κρίσεων και την προστατευτική ενδυμασία.

2.4

Σε αυτούς τους τομείς θα πρέπει να προστεθεί η διαστημική βιομηχανία της ασφάλειας, με τις πολλαπλές εφαρμογές της.

2.5

Στην Ευρώπη, η αγορά διαστημικών προϊόντων για την ασφάλεια βασίζεται σε μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, οι οποίες δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε επίπεδο κρατών μελών στον πολιτικό και εμπορικό τομέα, με το 40 % της ζήτησης να προέρχεται από τον εμπορικό τομέα και το 60 % από το θεσμικό.

2.6

Παρόλο που οι τάσεις της αγοράς δείχνουν έναν τομέα σε συνεχή ανάπτυξη που δεν χαρακτηρίζεται από την οικονομική επιβράδυνση της διεθνούς κρίσης, η βιομηχανία ασφάλειας της ΕΕ αντιμετωπίζει μια εξαιρετικά κατακερματισμένη εσωτερική αγορά και μια βιομηχανική βάση που έχει αποδυναμωθεί από τα ρυθμιστικά πλαίσια και τα εθνικά κανονιστικά τεχνικά πρότυπα που διαφέρουν σημαντικά, ενώ οι ερευνητικές προσπάθειες και οι δημόσιες συμβάσεις – παρά τις σχετικές ενωσιακές παρεμβάσεις, όπως το 7ΠΠ - εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να περιορίζονται στα επιμέρους κράτη μέλη.

2.7

Η ΕΕ οφείλει να διασφαλίσει την ασφάλεια των πολιτών και των επιχειρήσεων και της κοινωνίας στο σύνολό της σε πολλούς τομείς, από την πολιτική προστασία έναντι των φυσικών καταστροφών έως την προστασία της τροφικής αλυσίδας, από την πρόληψη και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας έως την προστασία από τους κινδύνους χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών, πυρηνικών και εκρηκτικών υλών.

2.8

Ο τομέας της βιομηχανίας της ασφάλειας είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον και είναι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικός των προκλήσεων και των ευκαιριών που αντιμετωπίζει η Ευρώπη: πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες, λόγω του επιπέδου τεχνολογίας τους είναι παγκοσμίως στην κορυφή σε διάφορους τομείς της βιομηχανίας, αλλά είναι πιθανό να χάσουν μερίδια της αγοράς σε σύγκριση με τους κύριους εμπορικούς εταίρους τους.

2.8.1

Απαιτούνται κατάλληλες, λεπτομερείς και αξιόπιστες στατιστικές βάσεις ακόμη και όσον αφορά την παραγωγή, την απασχόληση και το μέγεθος των επιχειρήσεων του κλάδου.

2.9

Η διαχείριση επιχειρήσεων του τομέα της ασφάλειας χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό πολυπλοκότητας, που καθορίζεται από μια σειρά μεταβλητών:

2.10

Για να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστική ανάκαμψη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο η ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά να εξασφαλίζει:

2.11

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο μακράν σημαντικότερος ανταγωνιστής είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, που επωφελούνται ενός εναρμονισμένου νομικού πλαισίου, κοινών προτύπων και μιας ισχυρής ομοσπονδιακής δημόσιας ζήτησης (2), με μια ενοποιημένη εσωτερική αγορά, η οποία αντιπροσωπεύει πάνω από το 42 % του παγκόσμιου κύκλου εργασιών και με επιχειρήσεις στην πρώτη γραμμή του τεχνικού εξοπλισμού ασφαλείας. Η Ιαπωνία και το Ισραήλ διαθέτουν κορυφαίες εταιρείες σε συγκεκριμένα είδη προηγμένου εξοπλισμού, ειδικά στους τομείς της πληροφορικής και της επικοινωνίας, ενώ η Ρωσία και η Κίνα έχουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στους παραδοσιακούς τομείς της προστασίας της φυσικής ασφάλειας.

2.12

Σε αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη μιας ευρωπαϊκής προορατικής βιομηχανικής πολιτικής για τον τομέα της ασφάλειας, η οποία να αντανακλά καλύτερα την ισορροπία μεταξύ των δυνατοτήτων του τομέα και ενός ρυθμιστικού και τεχνικού πλαισίου των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, ιδίως όσον αφορά τα είδη των προϊόντων, τις υπηρεσίες και τα συστήματα που να μπορούν να ανταποκριθούν σε κοινά πρότυπα, σε κανονισμούς και σε εναρμονισμένες διαδικασίες, όπως:

ενώ για τα «ευαίσθητα» προϊόντα, οι όροι ρύθμισης και πρόσβασης υπόκεινται σε αξιολόγηση και συμφωνίες, περίπτωση προς περίπτωση, ώστε να διατηρηθεί το επίπεδο της ποιότητας και της ασφάλειας.

2.13

Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει τη σημασία ανάπτυξης πολιτικών για την ασφάλεια των δικτύων και των πληροφοριών, θέματα που συνιστούν βασικά στοιχεία για το Ευρωπαϊκό Ψηφιακό Θεματολόγιο.

2.14

Η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει τις απόψεις της όσον αφορά τα κρίσιμα θέματα της ασφάλειας της αεροπορίας (3), της θαλάσσιας ασφάλειας (4), των χερσαίων μεταφορών (5) καθώς και της Διαχείρισης της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα (6), επισημαίνοντας τον ρόλο της Frontex και την ανάγκη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης όσον αφορά την ασφάλεια των συνόρων και την καταπολέμηση της «παράνομης μετανάστευσης».

2.15

Όσον αφορά τη διαστημική πολιτική παρακολούθησης του περιβάλλοντος και της ασφάλειας, η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει τη σημασία των δορυφόρων Sentinel και έχει υποστηρίξει τις εφαρμογές του συστήματος δορυφορικής πλοήγησης Galileo (7).

2.16

Διάφορες μελέτες έχουν καταδείξει τη σημασία των έργων επίδειξης τεχνολογιών ασφάλειας στον τομέα των χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών, πυρηνικών και εκρηκτικών υλών (CBRNE).

2.17

Το Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο (ΠΠ) είναι το πρώτο που προβλέπει ένα ειδικό πρόγραμμα έρευνας στον τομέα της ασφάλειας, με προϋπολογισμό ύψους 1,4 δις ευρώ, το οποίο επικεντρώνεται μόνο σε έργα εφαρμογών στον πολιτικό τομέα και στην ανάπτυξη τεχνολογιών και γνώσεων για την προστασία των πολιτών της ΕΕ (8), με σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

2.18

Από την άλλη πλευρά, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα πρέπει να διευκολυνθεί η χρήση της υβριδικής τεχνολογίας στον πολιτικό και στον στρατιωτικό τομέα, με την ανάπτυξη κατάλληλων προτύπων σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (ΕΟΑ), να υποστηριχθεί εντονότερα και με περισσότερους πόρους η θεματική «Ασφάλεια» ακόμη και μεταξύ των τεχνολογιών γενικής εφαρμογής του νέου προγράμματος πλαισίου έρευνας και καινοτομίας (9), καθώς και να ενθαρρυνθεί η εκπόνηση σχεδίων επίδειξης και πιλοτικά πρωτότυπων.

2.19

Η Επιτροπή έχει συμπεριλάβει τη βιομηχανία της ασφάλειας στα βασικά μέρη της εμβληματικής πρωτοβουλίας της στρατηγικής Ευρώπη 2020 «Ολοκληρωμένη βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης», για την οποία η ΕΟΚΕ έχει ήδη καταρτίσει γνωμοδότηση (10).

2.20

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να ξεκινήσει μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στον τομέα της βιομηχανίας της ασφάλειας, γιατί η ασφάλεια είναι ένα από τα κύρια προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας και είναι βασικό στοιχείο για την ανάπτυξη και την απασχόληση, απαιτεί δε κοινές προσπάθειες και οράματα μεταξύ όλων των κρατών μελών, προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα.

3.1

Στην ανακοίνωση επισημαίνεται η στρατηγική σημασία της βιομηχανίας ασφάλειας και καθορίζονται οι βασικές δράσεις, προκειμένου να καταστεί καινοτόμος και ανταγωνιστική η ενωσιακή βιομηχανία ασφάλειας, μέσω των οποίων η Επιτροπή προτίθεται να ακολουθήσει αυτή τη διαδικασία.

3.2

Στο προτεινόμενο σχέδιο δράσης τίθενται οι ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές:

3.3

Η Επιτροπή προτίθεται να συγκροτήσει μια ομάδα παρακολούθησης που θα ελέγχει την πρόοδο των προτεινόμενων μέτρων ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

4.1

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους της Ένωσης, για την ευρωπαϊκή κοινωνία στο σύνολό της και για την ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής και βιώσιμης οικονομίας, να καθοριστεί, σε ενωσιακό επίπεδο, μια ολοκληρωμένη και συντονισμένη προσέγγιση των προκλήσεων της ασφάλειας και της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής σχετικής βιομηχανίας, με τη χάραξη μιας συνολικής στρατηγικής της ΕΕ σε ό,τι αφορά τα συστήματα ασφάλειας και η οποία να θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και την αξιοπρέπειά του προκειμένου να ικανοποιούνται οι πρωταρχικές ανάγκες ελευθερίας και ασφάλειας.

4.2

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ ενδείκνυται να ληφθεί περισσότερο υπόψη η προστιθέμενη αξία οργανισμών που έχουν ήδη συσταθεί, όπως ο ΕΟΑ (άμυνα), ο FRONTEX (εξωτερικά σύνορα), η EUROPOL (δημόσια ασφάλεια), ο ENISA (ασφάλεια δικτύων και πληροφοριών), ο EASA (ασφάλεια της αεροπορίας), ο EMSA (ασφάλεια της ναυσιπλοΐας), η EFSA (ασφάλεια των τροφίμων) καθώς και των συστημάτων συναγερμού, όπως το RAPEX (σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, ασφάλεια προϊόντων), το Ελεγκτικό Συνέδριο του Ελσίνκι (σύστημα χημικών προϊόντων/REACH).

4.3

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή όσον αφορά την ανάγκη πλήρους αξιοποίησης προληπτικά πολλών κορυφαίων ευρωπαϊκών εταιρειών του κλάδου, εξασφαλίζοντας μια πραγματικά ενιαία και εφικτή ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά χωρίς τα εμπόδια του κατακερματισμού και ενθαρρύνοντας έναν κλάδο που να αντιπροσωπεύει μια ζώνη παραγωγής και πολλά υποσχόμενων υπηρεσιών από πλευράς απασχόλησης.

4.4

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα ήταν σκόπιμο να προωθηθεί περαιτέρω ο καθορισμός ενός ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης ώστε να αντιμετωπιστεί η έναρξη μιας πραγματικής κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιομηχανία της ασφάλειας, με ένα κοινό όραμα μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας που να συγκεντρώνει τις διάφορες πτυχές της ασφάλειας και μιας διακυβέρνησης ικανής να εξασφαλίσει έναν αποτελεσματικό ενιαίο συντονισμό.

4.5

Αυτή η στρατηγική της ολοκληρωμένης προσέγγισης θα μπορούσε να λάβει τη μορφή μιας εικονικής πλατφόρμας που να περιλαμβάνει θέματα δεοντολογίας και διακυβέρνησης καθώς και διατομεακές πτυχές και θέματα διαλειτουργικότητας.

4.6

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ είναι απαραίτητο να γεφυρωθεί το χάσμα κατανόησης μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής και των φορέων της βιομηχανίας, ακόμη και μέσω της ενίσχυσης πρωτοβουλιών όπως το Ευρωπαϊκό Κογκρέσο Ασφάλειας (European Security Congress) και μιας πλατφόρμας για συνεχή διάλογο, όπως το Φόρουμ για την Πολιτική Ασφάλειας (Security Policy Forum).

4.7

Για την υπέρβαση του κατακερματισμού της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς, θα πρέπει να υπάρχει:

4.8

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, πρέπει, πέρα από την ενσωμάτωση της κοινωνικής διάστασης, από τη φάση σχεδιασμού των προϊόντων, των υπηρεσιών και των συστημάτων, να ενεργοποιηθούν μηχανισμοί για τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην παρακολούθηση της συμμόρφωσης προς την κοινωνική και ηθική διάσταση της ανάπτυξης της τεχνολογίας της ασφάλειας και των τεχνολογικών και παραγωγικών εφαρμογών της.

4.8.1

Η ανάθεση των τεχνικών και κανονιστικών εντολών, σύμφωνα με τον ΕΟΑ πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με τις αρχές της νέας πολιτικής της τυποποίησης, του ανοίγματος και της διαφάνειας του ετήσιου προγράμματος εργασίας, με την πλήρη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των εκπροσώπων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, με την ανάπτυξη προδιαγραφών που να χρησιμοποιούνται για τις δημόσιες συμβάσεις και να τηρούν τις αρχές του ανοίγματος, της συναίνεσης, της διαφάνειας, της συνάφειας, της ουδετερότητας και της ποιότητας (11).

4.8.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προτεινόμενη προσέγγιση όσον αφορά την αμοιβαία αναγνώριση των συστημάτων πιστοποίησης, αρκεί να υλοποιούνται:

4.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντική η νομική αναγνώριση των τεχνολογιών διπλής χρήσης για την προώθηση των υβριδικών τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται από κοινού στον πολιτικό και στον στρατιωτικό τομέα, αλλά υποστηρίζει ακόμη περισσότερο την ενίσχυσή τους τόσο από οικονομικής πλευράς όσο και από πλευράς περιεχομένου στο πλαίσιο της προτεραιότητας τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, που προβλέπεται στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 από κοινού με τις παρεμβάσεις του μελλοντικού Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας.

4.9.1

Όσον αφορά τη βιομηχανική και πνευματική ιδιοκτησία, αν και σίγουρα είναι σημαντικές οι καινοτόμες προσεγγίσεις που προβλέπονται στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, πρέπει να ενισχυθεί η προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας στο πλαίσιο του ΠΟΕ και στο πλαίσιο των διμερών και πολυμερών ευρωπαϊκών συμφωνιών σύνδεσης, με ιδιαίτερη προσοχή στις ρήτρες περιορισμού της ευθύνης και πρόσβασης στις δημόσιες αγορές του εξωτερικού.

4.9.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως οι νέες δυνατότητες που παρέχονται από το εργαλείο των προεμπορικών συμβάσεων, όπως προβλέπεται από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020.

4.10

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την ενίσχυση της κοινωνικής και ηθικής διάστασης στους κανόνες που διέπουν τον βιομηχανικό κλάδο των τεχνολογιών ασφάλειας.

5.1

Υπέρβαση του κατακερματισμού της αγοράς ανάλογα με τον τύπο του προϊόντος. Η ΕΟΚΕ συνιστά δράσεις προτεραιότητας, όχι ανά τομέα αλλά ανά τύπο προϊόντων που να μπορούν πιο εύκολα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ενιαίας αγοράς, μέσω εναρμονισμένων ρυθμίσεων και διαδικασιών, λόγω του υψηλού δυναμικού τους στην αγορά, καθώς και των επιπτώσεών τους σε ένα ευρύ φάσμα πολιτών και εργαζομένων με ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της ανάπτυξης των ΜΜΕ, τόσο από πλευράς οικονομικών πόρων και έρευνας, όσο και από πλευράς οργάνωσης.

5.2

Έρευνα και καινοτομία, δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας και συμβάσεις. Η ΕΟΚΕ ζητεί: την ενίσχυση των κεφαλαίων της ΕΕ που διατίθενται στις τεχνολογίες ασφάλειας στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», η οποία να συνοδεύεται από έντονη παρουσία των θεματικών των «τεχνολογικών γενικής εφαρμογής»· την ενίσχυση των κοινών σχεδίων διαλειτουργικότητας για την ασφάλεια στο πλαίσιο του προγράμματος ISA (13)· την εφαρμογή απαλλαγών για τον τομέα στο πλαίσιο του καθεστώτος των κρατικών ενισχύσεων για την καινοτομία· τον έλεγχο για την πραγματική εφαρμογή των διατάξεων των οδηγιών CE/2004/18-CE/2009/81, καθώς και των εργαλείων προεμπορικών συμβάσεων στη βιομηχανία της ασφάλειας· περισσότερη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα αλλά και μεταξύ στρατιωτικού και πολιτικού τομέα και στρατηγικές διευκόλυνσης των διασυνοριακών συγχωνεύσεων και εξαγορών επιχειρήσεων· την εναρμόνιση των κανόνων περιορισμού αστικής ευθύνης («Third party limited liability protection-TPLL»)· καλύτερους εσωτερικούς κανόνες για τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας.

5.3

Πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να ενισχυθούν οι κοινές και ολοκληρωμένες δράσεις της εξωτερικής πολιτικής στον τομέα της ασφάλειας, με την ενίσχυση της προστασίας των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στο πλαίσιο του ΠΟΕ και των ευρωπαϊκών διμερών και πολυμερών συμφωνιών σύνδεσης. Παράλληλα δε πρέπει να εξασφαλιστεί ίση πρόσβαση στις διεθνείς αγορές και στις δημόσιες συμβάσεις με βάση την αμοιβαιότητα, να αυξηθεί η βαρύτητα της ευρωπαϊκής δράσης στη διεθνή τυποποίηση και να προβληθεί ένα σήμα ποιότητας, το Euro Security Label.

5.4

Κοινωνική και ηθική διάσταση. Όλα τα συστήματα/προϊόντα/υπηρεσίες ασφαλείας πρέπει να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών, ιδίως του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή, και να συμβάλλουν στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο, στο ασφαλές εμπόριο και στην ευημερία αλλά και στην ασφάλεια των προσώπων. Οι τεχνολογικές εξελίξεις πρέπει να συμβάλλουν στην εξ αρχής ενίσχυση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, παρέχοντας - με την υποστήριξη του διαλόγου δημόσιου/ιδιωτικού τομέα- μέσα για τη διαφανή και υπεύθυνη εφαρμογή του νόμου που θα πρέπει να επικεντρώνεται στην προστασία του ανθρώπου.

5.5

Εκπαιδευτική και επαγγελματική διάσταση αλλά και ένταξη του ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού σύμφωνα με τις απαιτήσεις ασφαλείας και εφαρμογής των προηγμένων τεχνολογικών ασφάλειας, ικανών να παρέχουν επαγγελματικές υπηρεσίες ποιότητας, υπό συνθήκες πλήρους διαλειτουργικότητας, που να σέβονται τον άνθρωπο και να προστατεύουν την αξιοπρέπειά του.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/43

1.1

Η επιτυχία της έρευνας και της καινοτομίας καθορίζει αποφασιστικά την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο, θεμέλιο της απασχόλησης, των κοινωνικών παροχών και της ευημερίας. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» περιέχει τα επειγόντως απαραίτητα για τον σκοπό αυτόν μέτρα που έχει προβλέψει η ΕΕ. Η διεθνής συνεργασία με εταίρους εκτός ΕΕ, συνιστά μέρος του προγράμματος.

1.2

Η διεθνής επιστημονική συνεργασία στην επιστήμη και την καινοτομία έχει πολλές και θετικές επιδράσεις στην πρόοδο που επιτυγχάνουν οι εμπλεκόμενοι εταίροι στους τομείς αυτούς και προάγει την αμοιβαία κατανόηση των λαών.

1.3

Ωστόσο, τα οφέλη της για την Ευρώπη εξαρτώνται σε αποφασιστικό βαθμό από την ελκυστικότητα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και από το κύρος και τις επιδόσεις των διαφόρων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ένας από τους βασικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» είναι και η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

1.4

Συνεπώς, στο πλαίσιο της σημερινής χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, καθίσταται ακόμα επιτακτικότερη η εφαρμογή μίας αντικυκλικής ευρωπαϊκής πολιτικής ενισχύσεων, καθώς και η ενίσχυση και η τόνωση της ελκυστικότητας του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, της βάσης του και της διεθνούς του διάστασης, με κάθε είδους οικονομικά και διαρθρωτικά μέτρα, και η εξαίρεσή του από τις περικοπές. Ο προϋπολογισμός του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως αντικείμενο εκμετάλλευσης εκ μέρους αντικρουόμενων συμφερόντων.

1.5

Βασικός στόχος των συμφωνιών πλαισίων με κράτη εταίρους πρέπει να είναι η δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού με αμοιβαία δικαιώματα και αμοιβαίες υποχρεώσεις. Από την άλλη πλευρά, οι εταίροι συνεργασίας δεν πρέπει, μέσω των ευρωπαϊκών ρυθμίσεων, να υπόκεινται σε περιορισμούς πέραν αυτών που είναι απαραίτητοι για την προάσπιση των ευρωπαϊκών συμφερόντων. Η δημιουργικότητα προϋποθέτει περιθώρια ελευθερίας.

1.6

Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, οι συμφωνίες συνεργασίας που αφορούν συγκεκριμένο έργο θα πρέπει να συνάπτονται από τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετέχουν στο εκάστοτε έργο συνεργασίας ή φέρουν την ευθύνη για το έργο ως οργανισμοί.

1.7

Μεγάλες ερευνητικές υποδομές και έργα επίδειξης υπερβαίνουν τις δυνατότητες και το δυναμικό αξιοποίησης ενός μεμονωμένου κράτους μέλους –ίσως και της ΕΕ στο σύνολό της– και ενδεχομένως χρειάζονται την άμεση συμμετοχή της Επιτροπής.

1.8

Η επιτυχία διεθνών σχεδίων συνεργασίας εξαρτάται από αξιοπιστία, τη συνέχεια και τη διασφάλιση πόρων καθ' όλη τη διάρκεια του έργου. Αυτό προϋποθέτει τη λήψη ορισμένων μέτρων. Επιπλέον, θα πρέπει να διασφαλίζεται και να ενθαρρύνεται η επαρκής κινητικότητα των συμμετεχόντων επιστημόνων.

1.9

Η διεθνής συνεργασία δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά δεσμεύει εργατικό δυναμικό και πρέπει να δικαιολογείται από την αναμενόμενη πρόσθετη αξία. Δεν θα πρέπει να μετατρέπεται σε μέσο προβολής της εξωτερικής πολιτικής της Επιτροπής.

1.10

Βασική αρχή πρέπει να είναι το ίδιο συμφέρον της ΕΕ, καθώς και η ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και της ευρωπαϊκής ικανότητας καινοτομίας. Επομένως, η συνεργασία που στηρίζεται με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, με εταίρους από αναπτυσσόμενα ακόμα κράτη θα πρέπει να χρηματοδοτείται κατά προτίμηση με πόρους που προορίζονται για την αναπτυξιακή βοήθεια.

1.11

Για τους ευρωπαίους εταίρους της συνεργασίας, καθοριστικό οικονομικό μειονέκτημα συνιστά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη κοινό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας της ΕΕ για την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς το Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και το Συμβούλιο να στηρίξουν την προώθηση για τη θέσπιση Ευρωπαϊκού διπλώματος ευρεσιτεχνίας ενιαίας ισχύος και να εξαλείψουν επιτέλους αυτό το εμπόδιο. Επιπροσθέτως θα πρέπει να εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μία περίοδος χάριτος που δεν θίγει τον χαρακτήρα της καινοτομίας.

1.12

Πληροφορίες σχετικά με την υλοποίηση της στρατηγικής προσέγγισης δεν θα πρέπει να αποκτούνται με νέα μέσα αλλά με την αξιοποίηση της διαδικασίας συλλογής δεδομένων που προβλέπεται στα πλαίσια Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

2.1

Στην ανακοίνωση παρουσιάζονται τα αίτια, οι στρατηγικοί στόχοι και ορισμένες πρακτικές διεθνούς συνεργασίας για την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία. Μεταξύ άλλων εξετάζεται και η συνεργασία με εταίρους εκτός ΕΕ.

2.2

Αναφέρονται οι ακόλουθοι στόχοι:

2.3

Η νέα στρατηγική προσέγγιση της διεθνούς συνεργασίας στην έρευνα και καινοτομία θα χαρακτηρίζεται από:

3.1

Η επιτυχία της έρευνας και της καινοτομίας καθορίζει αποφασιστικά την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία αποτελεί το θεμέλιο των θέσεων εργασίας των κοινωνικών παροχών και της ευημερίας. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» περιέχει τα επειγόντως απαραίτητα για τον σκοπό αυτόν μέτρα που έχει προβλέψει η ΕΕ. Η διεθνής συνεργασία με εταίρους εκτός ΕΕ συνιστά πτυχή του προγράμματος «Ορίζοντας 2020».

3.2

Η διεθνής επιστημονική συνεργασία στην έρευνα και την καινοτομία επιδρά ποικιλοτρόπως και θετικά στην πρόοδο που επιτυγχάνουν οι εταίροι στους τομείς αυτούς αλλά και στην αμοιβαία κατανόηση των λαών. Αυτό ισχύει όχι μόνον εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, αλλά και παγκοσμίως και, ως εκ τούτου, αφορά και το θέμα που εξετάζεται εν προκειμένω. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις προηγούμενες συστάσεις της σχετικά με το θέμα αυτό (1).

3.3

Συνεπώς η ΕΟΚΕ επικροτεί καταρχήν τη νέα ανακοίνωση της Επιτροπής και υποστηρίζει τους στόχους και τα επιχειρήματά της.

3.4

Οι εκάστοτε διαπραγματευτικές θέσεις κατά την έναρξη εταιρικών σχέσεων, καθώς και τα οφέλη της διεθνούς συνεργασίας για την ΕΕ εξαρτώνται σε αποφασιστικό βαθμό από την ελκυστικότητα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και από το κύρος και τις επιδόσεις των διαφόρων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων, και ειδικότερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

3.5

Ένας από τους βασικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» είναι και η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Συνεπώς, στο πλαίσιο της σημερινής χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, καθίσταται ολοένα επιτακτικότερη η εφαρμογή μίας αντικυκλικής πολιτικής, η ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και της βάσης του, συμπεριλαμβανομένης της διεθνούς του διάστασης, με κάθε είδους οικονομικά και διαρθρωτικά μέτρα, καθώς και η τόνωση της ελκυστικότητάς του. Ακριβώς, όμως, για τους λόγους αυτούς, ο προϋπολογισμός για το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» πρέπει να ανέρχεται τουλάχιστον στο ύψος που προτείνει η Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει, ως εκ τούτου, την έκκληση που έχει απευθύνει πολλές φορές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να μην επιτρέψουν περιορισμούς και να μην χρησιμοποιήσουν τον προϋπολογισμό αυτόν ως μέσο εκμετάλλευσης αντικρουόμενων συμφερόντων.

3.6

Η έρευνα και η καινοτομία δεν προοδεύουν με την ίδια ευκολία σε όλα τα κράτη μέλη. Επίσης, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκληση που έχει απευθύνει πολλές φορές να απαλειφθεί όσο το δυνατόν ταχύτερα το μειονέκτημα που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας που δεν διαθέτουν επί του παρόντος σε επαρκή βαθμό ερευνητικά ιδρύματα αριστείας και κέντρα καινοτομίας μέσω του Διαρθρωτικού Ταμείου και του Ταμείου Συνοχής, και αφετέρου να υπάρξει μέριμνα για επαρκή αριθμό άριστων ερευνητών και για την ανάπτυξη καινοτόμου επιχειρηματικότητας μέσω επιτυχημένης πολιτικής ενισχύσεων και οικονομικής πολιτικής. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να υλοποιηθεί και η έννοια της «Συγκρότησης ομάδων αριστείας» (Teaming of Excellence) (2). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση σε όλα τα κράτη μέλη (και κατά περίπτωση, επίσης στον ιδιωτικό τομέα) να υλοποιήσουν τελικά τους στόχους της στρατηγικής της Λισαβόνας, οι οποίοι εντάσσονται πλέον και στους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», και να επενδύσουν το 3 % του ΑΕΠ στην έρευνα και την ανάπτυξη.

3.7

Δεδηλωμένος στόχος της Επιτροπής είναι «Το πλήρες άνοιγμα του προγράμματος “Ορίζοντας 2020” σε συμμετέχοντες από τρίτες χώρες, που θα επιτρέψει στους ευρωπαίους ερευνητές να συνεργαστούν με τους καλύτερους εγκεφάλους ανά την υφήλιο». Η δυνατότητα αυτή (3) υφίσταται, βέβαια επί δεκαετίες και αξιοποιείται εντατικά. Η Επιτροπή θα πρέπει επομένως να παρουσιάσει σαφέστερα την υφιστάμενη κατάσταση. Η Επιτροπή πρέπει να διευκρινίσει ποιες πρόσθετες ελευθερίες επιδιώκει, με ποια νέα μέσα σκοπεύει να τις επιτύχει, καθώς και τι θα επιτρέπεται και θα χρηματοδοτείται στο μέλλον.

3.8

Άλλα σημαντικά μέτρα στήριξης που προτείνει η Επιτροπή για την αποτελεσματική διεθνή συνεργασία είναι η σύναψη συμφωνιών-πλαισίων με δυνητικά κράτη εταίρους. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ τα κράτη αυτά θα πρέπει να είναι κυρίως βιομηχανικά κράτη με ιδιαίτερες επιδόσεις, που ενθαρρύνουν ιδιαίτερα και με επιτυχία την καινοτομία Βασικός στόχος των συμφωνιών πλαισίων είναι η δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού με αμοιβαία δικαιώματα και αμοιβαίες υποχρεώσεις, κατ’ αναλογία της συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών. Από την άλλη πλευρά, οι δυνητικοί εταίροι συνεργασίας δεν πρέπει, μέσω των ευρωπαϊκών ρυθμίσεων, να υπόκεινται σε περιορισμούς πέραν αυτών που είναι απαραίτητοι για την προάσπιση των ευρωπαϊκών συμφερόντων.

3.9

Οι συμφωνίες πλαίσια πρέπει να αποφεύγουν κάθε άσχετη πτυχή και επιρροή και επιπλέον να επιτρέπουν επαρκή ευελιξία και ελευθερία κινήσεων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η σύναψη συμφωνιών προσαρμοσμένων με βέλτιστο τρόπο στις εκάστοτε περιπτώσεις και το υπόβαθρό τους. Η δημιουργικότητα προϋποθέτει περιθώρια ελευθερίας!

3.10

Σημαντική προϋπόθεση είναι η αξιοπιστία, η συνέχεια και η διασφάλιση πόρων καθ' όλη τη διάρκεια του έργου. Πρόκειται για έναν φιλόδοξο στόχο που προϋποθέτει τη λήψη ιδιαίτερων μέτρων.

3.11

Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, οι συμφωνίες συνεργασίας που αφορούν συγκεκριμένο έργο θα πρέπει να συνάπτονται από τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετέχουν στο εκάστοτε έργο συνεργασίας ή φέρουν την ευθύνη για το έργο ως οργανισμοί.

3.12

Η Επιτροπή πρέπει από την πλευρά της να εμπλέκεται άμεσα μόνο σε εκείνες τις περιπτώσεις –όπως στην περίπτωση των επιστημονικών-τεχνολογικών μεγάλων έργων– όπου το δυναμικό ενός μεμονωμένου κράτους μέλους, μιας μεμονωμένης εταιρείας ή ενός μεμονωμένου ερευνητικού οργανισμού δεν επαρκεί, και πρέπει, στις περιπτώσεις αυτές, να φέρει και την ευθύνη. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει (4) ότι κυρίως οι μεγάλες ερευνητικές υποδομές και τα έργα επίδειξης μπορούν να υπερβούν τις δυνατότητες και το δυναμικό αξιοποίησης ενός μεμονωμένου κράτους μέλους –ίσως και της ΕΕ στο σύνολό της– και χρειάζονται επομένως μία μεγαλύτερη συμμετοχή της Επιτροπής

3.13

Αντιθέτως, οι περισσότερες μορφές διεθνούς συνεργασίας αναπτύσσονται μέσω των προσωπικών επαφών των ερευνητών, των ερευνητικών ομάδων, των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων, ή των ερευνητικών οργανισμών, οι οποίες δημιουργούνται παραδοσιακά και καλλιεργούνται σε ειδικά διεθνή συνέδρια ή ειδικές εκθέσεις. Συνεπώς, αυτές οι διαδικασίες αυτοοργάνωσης πρέπει να ληφθούν υπόψη, να αναγνωριστούν, να αξιοποιηθούν και να ενισχυθούν με σαφή τρόπο. Η ΕΟΚΕ εκφράζει λύπη για το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν έχει μέχρι στιγμής ανταποκριθεί σαφώς στις επανειλημμένες συστάσεις της.

3.14

Προϋπόθεση επιτυχίας είναι η εξασφάλιση επαρκούς κινητικότητας για τους ερευνητές που συμμετέχουν στα σχέδια συνεργασίας. Η Επιτροπή οφείλει να αναπτύξει περαιτέρω αυτήν την πτυχή, ενδεχομένως κατά το παράδειγμα των ρυθμίσεων και των προτύπων ενίσχυσης για την κινητικότητας εντός της ΕΕ.

3.15

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί (βλ. σημείο 5 της ανακοίνωσης της Επιτροπής) για το γεγονός ότι η Επιτροπή θα μπορούσε να μετατρέψει τη διεθνή συνεργασία σε πολιτικό αυτοσκοπό ή σε μέσο προώθησης της εξωτερικής της πολιτικής. Η συνεργασία δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά απαιτεί πρόσθετη επιβάρυνση η οποία δικαιολογείται από τον πολλαπλασιασμό και τη συμπλήρωση των γνώσεων και των ικανοτήτων, καθώς και από τα οφέλη που αποκομίζοντα από τις καινοτομίες. Ως εκ τούτου, στα σχέδια συνεργασίας δεν πρέπει να συμμετέχουν περισσότεροι φορείς από όσους μπορούν να ενισχύσουν την προστιθέμενη αξία.

3.16

Το ζητούμενο δεν είναι όμως μόνον οι προτεραιότητες κατά την κατανομή των πόρων αλλά και η διοικητική επιβάρυνση. Μολονότι υπάρχουν ελπίδες μείωσης της διοικητικής επιβάρυνσης για την ΕΕ μέσω των μέτρων απλούστευσης που αναγγέλθηκαν (5), εξακολουθεί να δεσμεύει σημαντικό μέρος των εργασιακών δυνατοτήτων των επιστημόνων και των ερευνητών. Εάν προστεθεί σε αυτό και μία συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, βασιζόμενη σε τυπικές διαδικασίες, ελλοχεύει εκ νέου ο κίνδυνος περαιτέρω αύξησης της γραφειοκρατίας.

3.17

Επιπλέον, εκφράζεται προβληματισμός και ως προς τη χρήση των - δυστυχώς ακόμα - πολύ περιορισμένων χρηματοδοτικών μέσων του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Όταν οι ενισχύσεις αυτές εισρέουν σε τρίτες χώρες εκτός της ΕΕ, αποκλείεται αυτομάτως η χρήση τους εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Εν προκειμένω, χρειάζεται να υπάρξει σε κάθε περίπτωση προσεκτική στάθμιση των προτεραιοτήτων, μεταξύ άλλων και λόγω της σημαντικής καθυστέρησης στα κράτη μέλη της ΕΕ. Επομένως, η συνεργασία που έχει κυρίως χαρακτήρα αναπτυξιακής βοήθειας, θα πρέπει να χρηματοδοτείται κατά προτίμηση με πόρους που προορίζονται για την αναπτυξιακή βοήθεια.

3.18

Στην ανακοίνωση της Επιτροπής τίθεται επίσης το ζήτημα της πνευματικής ιδιοκτησίας που αναφέρεται ως λόγος για μια «ευρωπαϊκής» προσέγγιση. Όταν πρόκειται για βασική έρευνα, το ζήτημα είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο η αναγνώριση της χρονικής προτεραιότητας μιας νέας ανακάλυψης ή γνώσης. Ωστόσο, ήδη στο πεδίο μετάβασης στην εφαρμογή τίθεται, όπως είναι αυτονόητο, κάθε φορά το ερώτημα σχετικά με τη δυνατότητα κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας κάποιας εφεύρεσης.

3.19

Πρόκειται για μια ευρωπαϊκή πληγή που παραμένει ανοικτή εδώ και δεκαετίες: ακόμη δεν υπάρχει κοινό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας της ΕΕ. Αυτό σημαίνει για όλες τις επιχειρήσεις στη ΕΕ και ιδιαίτερα για τις ΜΜΕ, είτε πολλαπλάσιο κόστος σε σύγκριση με τους εταίρους τους εκτός ΕΕ (π.χ. στις ΗΠΑ), είτε παραίτηση από την απόκτηση του διπλώματος και συνεπώς απώλεια της προστασίας της ευρεσιτεχνίας. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς το Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και το Συμβούλιο (6) να στηρίξουν την προώθηση για τη θέσπιση Ευρωπαϊκού διπλώματος ευρεσιτεχνίας ενιαίας ισχύος και να εξαλείψουν επιτέλους αυτό το εμπόδιο. Χαιρετίζει δε τη σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (7) Επιπροσθέτως θα πρέπει να εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μία περίοδος χάριτος  (8) που δεν θίγει τον χαρακτήρα της καινοτομίας.

3.19.1

Επίσης, πρέπει να επανεξετασθούν και να αναθεωρηθούν οι κανονισμοί που αφορούν την πνευματική ιδιοκτησία σε σχέση με διεθνείς κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες (Joint Technology Initiatives).

4.1

Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, ο κατάλογος των χωρών που είναι επιλέξιμες για αυτόματη χρηματοδότηση πρέπει να περιοριστεί μέσω της συμπλήρωσης του υφιστάμενου κριτηρίου επιλογής, που στηρίζεται αποκλειστικά στο κατά κεφαλή ακαθάριστο εθνικό εισόδημα, με ένα πρόσθετο κριτήριο που θα έχει ως βάση το συνολικό ΑΕγχΠ, εξαιρουμένων χωρών άνω ενός καθορισμένου ορίου.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ έχει τη γνώμη ότι το θέμα αυτό θα πρέπει να εξεταστεί με πιο διαφοροποιημένο τρόπο. Πρωταρχικό κριτήριο για μια επιδοτούμενη από την ΕΕ συνεργασία με επιλεγμένους εκπροσώπους κρατών εκτός της ΕΕ πρέπει να είναι αποκλειστικά το ειδικό ενδιαφέρον ή η ανάγκη των ευρωπαϊκών ερευνητικών οργανισμών, επιχειρήσεων και ΜΜΕ, επιστημόνων και ερευνητών για τη συναφή πρόσθετη αξία και τεχνογνωσία. Η προώθηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας πρέπει να έχει προτεραιότητα. Ακόμα και όταν είναι αναγκαία η συμμετοχή εξεχόντων εμπειρογνωμόνων από χώρες με υψηλότερο ΑΕΠ για ένα έργο, πρέπει να παρέχεται ενίσχυση μόνον όταν δεν υπάρχει καμία άλλη δυνατότητα που να εξασφαλίζει τη συμμετοχή τους και την αξιοποίηση των δεξιοτήτων και των γνώσεών τους προς όφελος των ευρωπαϊκών συμφερόντων. Η κεντρική ιδέα πρέπει να είναι το συμφέρον της ΕΕ!

4.2

Κατά την άποψη της Επιτροπής, για την υλοποίηση της στρατηγικής προσέγγισης απαιτούνται αντικειμενικές πληροφορίες. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την προφορική δήλωση του εκπροσώπου της Επιτροπής ότι δεν προβλέπεται πρόσθετη επιβάρυνση για την προτεινόμενη στην ανακοίνωση συλλογή στατιστικών στοιχείων και δεδομένων αλλά ότι η Επιτροπή θα αξιοποιήσει για τον σκοπό αυτόν τις υφιστάμενες πηγές. Η ΕΟΚΕ συνιστά να αξιοποιηθεί π.χ. η διαδικασία συλλογής δεδομένων που προβλέπεται στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (9), ώστε να αποφευχθεί η πρόσθετη επιβάρυνση των επιχειρήσεων και των ερευνητών.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/48

1.1

Η πρόσβαση σε επιστημονικές πληροφορίες αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχή έρευνα και την προώθηση της καινοτομίας, συνεπώς, και για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Σε αυτό συμπεριλαμβάνονται η μεταφορά γνώσεων μεταξύ ερευνητών, μεταξύ ερευνητικών συμπράξεων – ιδίως ανάμεσα στον τομέα της έρευνας και στις επιχειρήσεις – καθώς και μεταξύ ερευνητών και πολιτών.

1.2

Έχοντας κατά νου τις ακόλουθες παρατηρήσεις, η ΕΟΚΕ στηρίζει τους στόχους και τις προτάσεις που διατυπώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκτιμώντας ότι, με τις τεχνικές δυνατότητες που προσφέρει το Διαδίκτυο, μπορούν να διευκολύνουν το επιστημονικό έργο και να αυξήσουν την απόδοσή του.

1.3

Για την επιτυχή εκπλήρωση αυτών των στόχων, πρέπει να εξακολουθήσουν να διασφαλίζονται η ιδιότητα του δημιουργού και η διανοητική ιδιοκτησία των ερευνητών και των ερευνητικών οργανισμών, να διαφυλαχθεί η ελευθερία της επιστήμης και της έρευνας, ενώ οι ερευνητές θα πρέπει να απαλλαχθούν από οποιαδήποτε πρόσθετη διοικητική επιβάρυνση ή πρόσθετη εργασία που επιβραδύνει την αποδοτικότητά τους.

1.4

Η ανοιχτή πρόσβαση (μέσω Διαδικτύου) σε επιστημονικές δημοσιεύσεις συνιστά προέκταση και συμπλήρωση των βιβλιοθηκών, βασισμένη στις σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες.. Είναι πολύ χρήσιμη, πλέον πολύ διαδεδομένη και συνιστάται να επεκταθεί και να συμπληρωθεί. Στόχο πρέπει να αποτελεί η παγκόσμια συμμετρία μεταξύ της Ευρώπης και των μη ευρωπαϊκών κρατών.

1.5

Η διαφύλαξη των επιστημονικών πληροφοριών (αποθήκευση των δεδομένων της έρευνας) για πιθανή μεταγενέστερη χρήση είναι απαραίτητη και εντάσσεται στις σύγχρονες ορθές επιστημονικές πρακτικές. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόθεση της Επιτροπής να εξακολουθήσει να στηρίζει και στο μέλλον τις αναγκαίες υποδομές για τον σκοπό αυτόν. Στον βαθμό που η αποθήκευση δεδομένων πρέπει να εξετάζεται πιο λεπτομερώς στο πλαίσιο των συμφωνιών έργου, κρίνεται σκόπιμο οι αποφάσεις σχετικά με τον όγκο, τον μορφότυπο, τον βαθμό λεπτομέρειας και την περιγραφή (με τη βοήθεια μεταδεδομένων) να λαμβάνονται σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους ερευνητές.

1.6

Βάσει των παραπάνω ανακύπτει το ζήτημα της ανοιχτής (δηλαδή γενικής, παγκόσμιας, δωρεάν, μη ελεγχόμενης και άνευ όρων) πρόσβασης μέσω Διαδικτύου σε αποθηκευμένα ερευνητικά δεδομένα. Το ζήτημα αυτό περιέχει πολλαπλές πτυχές, αφορά την σύγχρονη επιστημονική αντίληψη και η προσέγγισή του θα πρέπει να γίνει με πολύ διαφοροποιημένο και προσεκτικό τρόπο. Μολονότι υπάρχουν ενδεχομένως ερευνητικοί κλάδοι όπου η ανοιχτή εξωτερική πρόσβαση μπορεί να είναι χρήσιμη και ασφαλής, σε πολλούς άλλους κλάδους υπάρχουν καθοριστικές πτυχές που αντιτάσσονται σε μια τέτοια πρόσβαση. Για αυτόν τον λόγο αντενδείκνυται η υιοθέτηση μιας μαζικής προσέγγισης.

1.7

Ως εκ τούτου, σε επιλεγμένες περιπτώσεις, οι πιθανές λύσεις θα πρέπει να οικοδομηθούν προοδευτικά και εμπειρικά πάνω στις συνήθεις εθελοντικές διαδικασίες της αυτοοργανωμένης ανταλλαγής δεδομένων που εφαρμόζονται ήδη σήμερα (παράδειγμα: CERN, Παγκόσμιος Ιστός!) και να δοκιμαστούν πειραματικά στο πλαίσιο πιλοτικής δράσης σε συμφωνία με τους επιστήμονες που συμμετέχουν ενεργά στην ερευνητική διαδικασία. Εντούτοις, ο πρόσθετος διοικητικός φόρτος που συνεπάγεται μια τέτοια πρωτοβουλία δεν πρέπει να επιβάλλει νέες απαιτήσεις ή επιπλέον διαδικασίες, προκειμένου να μην υπονομευθούν οι προσπάθειες απλούστευσης που μόλις ξεκίνησαν.

1.8

Πέραν τούτου, η ανοιχτή πρόσβαση – κυρίως στην περίπτωση μιας παγκόσμιας συμμετρίας μεταξύ Ευρώπης και μη ευρωπαϊκών κρατών – σε μια ενδεδειγμένη επιλογή δεδομένων, στα οποία βασίζονται οι δημοσιεύσεις ανοιχτής πρόσβασης, θα μπορούσε να αποδειχθεί ωφέλιμη, εφόσον το συνεπαγόμενο πρόσθετο διοικητικό κόστος είναι αποδεκτό και δικαιολογημένο.

1.9

Όλες αυτές οι δράσεις επιφέρουν ορισμένες φορές σημαντικές πρόσθετες δαπάνες για τους ερευνητές και τους οργανισμούς τους, οι οποίες θα πρέπει να συνεκτιμηθούν πλήρως στην πρόβλεψη του προϋπολογισμού και την κατανομή των κονδυλίων.

2.1

Στην παρούσα ανακοίνωση καθορίζονται οι ενέργειες που η Επιτροπή προτίθεται να λάβει για να βελτιωθεί η πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες και να ενισχυθούν τα οφέλη των δημοσίων επενδύσεων στην έρευνα.

2.2

Στόχοι αυτών των ενεργειών είναι:

2.3

Όσον αφορά την πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, οι διαπραγματεύσεις που διεξάγονται επί του παρόντος με τους εκδότες εστιάζονται σε δύο μοντέλα:

2.4

Εξάλλου, θα καθοριστεί χρονοδιάγραμμα για την σταδιακή επίτευξη αυτών των στόχων κατά τη διάρκεια του προγράμματος «Ορίζοντας 2020».

i.

Τα δεδομένα που συλλέγονται κατά την ερευνητική διαδικασία, τα οποία στηρίζονται στα λεγόμενα «ανεπεξέργαστα» δεδομένα, κατ' αρχάς βαθμονομούνται και εξετάζονται, προκειμένου να εντοπιστούν τυχόν εσφαλμένες μετρήσεις. Στη συνέχεια, στο πλαίσιο μιας εσωτερικής διαδικασίας διαμόρφωσης γνώμης, εξετάζεται η συνεκτικότητά τους, αξιολογείται η σημασία τους και, εφόσον είναι αναγκαίο, τα δεδομένα αυτά συγκρίνονται ή συνδυάζονται με άλλα στοιχεία μετρήσεων, προτού εγγραφούν σε ένα έγκυρο και αξιόπιστο σύνολο δεδομένων και δημοσιοποιηθούν.

ii.

Οι ερευνητές που έχουν αναλάβει την επεξεργασία αυτών των δεδομένων είναι οι πρώτοι που δημοσιεύουν σχετικές εκθέσεις, ερμηνεύουν τα αποτελέσματα και συνάγουν συμπεράσματα.

α)

Πρέπει να ενισχυθεί η ποιότητα του επιστημονικού λόγου, διότι, κατά κανόνα, για την κατανόηση και τη λεπτομερή αξιολόγηση δημοσιευμένων αποτελεσμάτων της έρευνας απαιτείται πρόσβαση στα δεδομένα που αναλύονται και στα σχετικά εργαλεία ανάλυσης·

β)

Προτείνεται να αυξηθεί η απόδοση των δημόσιων πόρων που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή των δεδομένων μέσω της μεταγενέστερης αξιοποίησης των δεδομένων αυτών.

—

τήρηση του απορρήτου κατά την ανάπτυξη καινοτομιών, ιδίως σε συνεργασία με τη βιομηχανία (ΜΜΕ)· ζητήματα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας·

—

απόρρητο των δεδομένων ασθενών στην ιατρική έρευνα·

—

προστασία της ιδιότητας του δημιουργού (ερευνητών και ερευνητικών οργανισμών) των δεδομένων·

—

παρανοήσεις κατά την ανάκτηση και ερμηνεία των δεδομένων, καθώς και παρεπόμενες συνέπειες·

—

πιθανοί περιορισμοί στην μεταφορά τεχνολογίας που προβλέπονται από τον νόμο περί ελέγχου των εξαγωγών·

—

διασφάλιση της παγκόσμιας συμμετρίας μεταξύ της ΕΕ και των τρίτων κρατών·

—

δαπάνες προσωπικού και εξοπλισμού προκειμένου, από έναν συχνά απροσδιόριστα μεγάλο όγκο ανεπεξέργαστων δεδομένων, να επιλέγονται τα συναφή δεδομένα και να καθίστανται κατανοητά και ωφέλιμα για τα τρίτα μέρη.

i.

στις περιπτώσεις εξαιρετικά πολύπλοκων πειραμάτων όπως οι επιταχυντές ή οι εγκαταστάσεις δοκιμών στον τομέα της έρευνας για την πυρηνική σύντηξη και

ii.

σε όλες τις συνεργασίες με την βιομηχανική έρευνα, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ.

4.4.1

Στην περίπτωση της ανοιχτής πρόσβασης σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, ο εκάστοτε προϋπολογισμός για την έρευνα δεν θα πρέπει να καλύπτει μόνον τις δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη νέων ερευνητικών αποτελεσμάτων, αλλά και το κόστος που συνεπάγεται η διάθεσή τους στο ευρύ κοινό.

4.4.2

Κάτι ανάλογο ισχύει και για το κόστος της αυξημένης αποθήκευσης δεδομένων και των δαπανών προσωπικού και υποδομών που αυτή συνεπάγεται (μεταξύ άλλων βασική προϋπόθεση για το σημείο 4.4.3).

4.4.3

Και ασφαλώς αυτό ισχύει ειδικά για τις πρόσθετες δαπάνες που συνεπάγεται η εξασφάλιση της ανοιχτής πρόσβασης του κοινού σε όλα ή σε επιλεγμένα ερευνητικά δεδομένα.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/54

1.1

Η παρούσα πρόταση εκπονήθηκε με σκοπό την αντιμετώπιση ορισμένων συγκεκριμένων αδυναμιών που εντοπίστηκαν στην ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ όσον αφορά την παρακολούθηση και τον έλεγχο των εμπορικών συναλλαγών οξικού ανυδρίτη μεταξύ επιχειρήσεων στην ΕΕ· ο οξικός ανυδρίτης αποτελεί βασικό χημικό προϊόν με πολλές νόμιμες και ουσιώδεις χρήσεις, το οποίο ωστόσο εκτρέπεται ως πρόδρομη ουσία για την παράνομη παραγωγή ηρωίνης από μορφίνη, κατά κανόνα στο Αφγανιστάν. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την ανάγκη τροποποίησης του ισχύοντος κανονισμού και επιδοκιμάζει ένθερμα την παρούσα πρόταση.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την πρόταση για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων των εγκεκριμένων φορέων και τελικών χρηστών, καθώς και για τη διευκόλυνση της συγκέντρωσης των εκθέσεων που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη σχετικά με τις κατασχέσεις και τις ανασχέσεις των λαθραίων φορτίων όλων των διαβαθμισμένων και μη διαβαθμισμένων πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών.

1.3

Η επέκταση της υφιστάμενης νομοθεσίας για την καταχώριση κατά τρόπο που να εφαρμόζεται πλέον και στους «χρήστες», κατ’ αντιδιαστολή προς τις «επιχειρήσεις», προϋποθέτει κάποιους καινούριους ή αναθεωρημένους ορισμούς· επ’ αυτού επισημαίνονται διάφορα μικροπροβλήματα και διατυπώνονται σχετικές συστάσεις. Οι τελικοί χρήστες θα πρέπει να ενημερώνονται ενδελεχώς για το σκοπό και τα οφέλη της καταχώρισης. Οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα πρόσβασης στους επαγγελματικούς χώρους των τελικών χρηστών, όπως προβλέπεται επί του παρόντος για τις επιχειρήσεις.

1.4

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι νέες προτάσεις θα τελεσφορήσουν μόνον εάν επιτευχθεί η δέουσα ενημέρωση και αποφευχθούν οι περιττές επιπρόσθετες οικονομικές επιβαρύνσεις για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ως εκ τούτου, υποστηρίζεται σθεναρά η πρόταση σχετικά με την απαλλαγή των μικροεπιχειρήσεων από τα τέλη καταχώρισης.

1.5

Τέλος, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη στην Ευρώπη έχουν ενστερνιστεί πλήρως τις απαιτήσεις της σχετικής Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών του 1988, και ειδικότερα το άρθρο 12 που προκρίνει τη συνεργασία για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων. Η προσέγγιση αυτή αποδείχθηκε επιτυχής όσον αφορά τη συνεργασία με άλλους φορείς, εντός και εκτός της ΕΕ, για την πάταξη του εγκλήματος, την προστασία της υγείας των πολιτών, την απρόσκοπτη συνέχιση των νόμιμων εμπορικών συναλλαγών και την προάσπιση της φήμης των ενδιαφερόμενων οργανώσεων και επιχειρήσεων. Οι ακολουθούμενες διαδικασίες, ο βαθμός αμοιβαίου σεβασμού και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, καθώς και το ύφος και το περιεχόμενο της παρεχόμενης ενημέρωσης στα επηρεαζόμενα μέρη, αξίζει να αναγνωριστούν στο σύνολό τους ως πρότυπα κανονιστικής συμμόρφωσης και συμπεριφοράς είτε σε επίπεδο ΕΕ είτε σε οποιοδήποτε άλλο επίπεδο. Ελπίζεται ότι θα επιλεχθεί ανάλογη προσέγγιση και όσον αφορά τις προγραμματισμένες προτάσεις για τον έλεγχο των ψυχοτρόπων ουσιών και των συνθετικών ναρκωτικών –των γνωστών ως «designer drugs»– στο πλαίσιο ισχυρών, δεόντως στοχοθετημένων και ορθά τεκμηριωμένων πολιτικών δημόσιας υγείας σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, ιδίως στον τομέα της πρόληψης. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί να συνεισφέρει στη διαμόρφωση των εν λόγω προτάσεων σε εύθετο χρόνο.

2.1

Οι πρόδρομες ουσίες των ναρκωτικών παρασκευάζονται, διατίθενται στο εμπόριο και χρησιμοποιούνται παγκοσμίως σε ευρύ φάσμα νόμιμων και ουσιαστικών διεργασιών, αλλά ενδέχεται επίσης να εκτραπούν προς την παράνομη παρασκευή ναρκωτικών, όπως η κοκαΐνη, η ηρωίνη, τα χάπια «έκσταση» ή οι μεταμφεταμίνες. Οι προσπάθειες για τον έλεγχο της εμπορίας των ουσιών αυτών –οι οποίες είναι αναγκαίες για τις φυσικές τους ιδιότητες, π.χ. ως διαλύτες για την εκχύλιση δραστικών συστατικών από διάφορα φυτά ή ως χημικοί παράγοντες για τη διαφοροποίηση της φύσης και της επίδρασης των φαρμάκων που παρασκευάζονται– θεωρούνται ζωτικής σημασίας εδώ και πολύ καιρό.

2.2

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών φαρμάκων και ψυχοτρόπων ουσιών παρέχει το διεθνές πλαίσιο δράσης και στο άρθρο 12 προκρίνει τη συνεργασία μεταξύ ρυθμιστικών αρχών και επιχειρήσεων ως καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων.

2.3

Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ο περιορισμός της εκτροπής των πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών αποτελεί μείζονα στόχο τόσο της στρατηγικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2005-2012) όσο και του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2009-2012). Επί του παρόντος, το νομικό πλαίσιο για το εσωτερικό εμπόριο παρέχεται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 273/2004 και εμπίπτει στη διαχείριση της Γενικής Διεύθυνσης Επιχειρήσεων και Βιομηχανίας (ΓΔ ENTR), ενώ το νομικό πλαίσιο για το εξωτερικό εμπόριο παρέχεται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 111/2005 και εμπίπτει στη διαχείριση της Γενικής Διεύθυνσης Φορολογίας και Τελωνειακής Ένωσης (ΓΔ TAXUD). Ο κανονισμός της Επιτροπής (ΕΚ) αριθ. 1277/2005, όπως τροποποιήθηκε από τους κανονισμούς (ΕΚ) 297/2009 και (ΕΕ) 225/2011, περιλαμβάνει τις διατάξεις εφαρμογής για τις αρμόδιες αρχές και τους οικονομικούς φορείς.

2.4

Βάσει των κανονισμών αυτών, τα κράτη μέλη αντιπαραβάλλουν και αναφέρουν τις ποσότητες –σε τόνους– ορισμένων διαβαθμισμένων ουσιών (οι οποίες αποτελούν αντικείμενο συγκεκριμένων δράσεων παρακολούθησης και ελέγχου) και μη διαβαθμισμένων ουσιών (οι οποίες αποτελούν αντικείμενο εθελοντικής παρακολούθησης) οι οποίες έχουν είτε ανασχεθεί (πριν από την παράδοσή τους) είτε κατασχεθεί (κατά τη διάρκεια ή μετά την παράδοσή τους). Οι ποσότητες αυτές μπορούν, εν συνεχεία, να συσχετιστούν με τις συνολικές ποσότητες των εν λόγω ουσιών που ανασχέθηκαν ή κατασχέθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα. Τυχόν απροσδόκητες αυξήσεις των ποσοτήτων που αναφέρθηκαν ή αλλαγές ως προς τη συχνότητα και την κατανομή των ανασχέσεων και των κατασχέσεων ενδέχεται να οφείλονται σε βελτίωση των δράσεων παρακολούθησης, αλλά είναι επίσης πιθανό να υποδηλώνουν την αυξημένη στόχευση μιας συγκεκριμένης αγοράς για παράνομους σκοπούς, ίσως εξαιτίας εικαζόμενων ή υπαρκτών αδυναμιών κατά τη διενέργεια τοπικών ελέγχων.

2.5

Τα ενοποιημένα δεδομένα για το 2008 κατέδειξαν επταπλάσια αύξηση, σε σχέση με το 2007, της ποσότητας που αναφέρθηκε για μια συγκεκριμένη πρόδρομη ουσία, τον οξικό ανυδρίτη, που χρησιμοποιείται για τη μετατροπή της μορφίνης (που προέρχεται από το όπιο) σε ηρωίνη. Οι 241 τόνοι που κατασχέθηκαν στην ΕΕ αντιπροσώπευαν ποσοστό υψηλότερο του 75% των συνολικών κατασχέσεων παγκοσμίως, πράγμα το οποίο προκάλεσε επανειλημμένες επικρίσεις εκ μέρους του Διεθνούς Οργάνου Ελέγχου των Ναρκωτικών των Ηνωμένων Εθνών (INCB). Σε έκθεση της Επιτροπής (έγγρ. COM (2009) 709) με θέμα την αξιολόγηση και την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας διαπιστώθηκε ότι, παρά τα γενικώς ικανοποιητικά αποτελέσματα, υπήρχαν πράγματι κάποιες αδυναμίες και διατυπώθηκαν συστάσεις, κυρίως όσον αφορά την παρακολούθηση και τον έλεγχο των πωλήσεων οξικού ανυδρίτη στην επικράτεια της ΕΕ.

2.6

Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, τόσο η Επιτροπή όσο και όλοι οι υπόλοιποι ενδιαφερόμενοι φορείς αναγνώρισαν ότι ο οξικός ανυδρίτης διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ως αλκυλιωτικός παράγοντας που παρεμβαίνει στη σύνθεση ευρέος φάσματος επιχρισμένων υλικών (μεμβράνες, πλαστικά), φαρμακευτικών προϊόντων (όπως π.χ. η ασπιρίνη) και άλλων καταναλωτικών προϊόντων. Το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής (επί του παρόντος, περίπου 1 εκατ. τόνοι ετησίως) λέγεται ότι προορίζεται για εσωτερική χρήση από τους παραγωγούς· ένα μικρότερο ποσοστό, λιγότερο από το ένα τρίτο του συνόλου, διατίθεται εμπορικά σε τρίτους τελικούς χρήστες. Η ποσότητα που απαιτείται για παράνομη χρήση, κατά κύριο λόγο στο Αφγανιστάν, εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 380 και 570 τόνων ετησίως και χρησιμοποιείται, με τη σειρά της, για την παραγωγή περίπου 380 τόνων αφγανικής ηρωίνης, εκ των οποίων οι 70 τόνοι διατίθενται σε χρήστες ναρκωτικών στην Ευρώπη. Με μέση τιμής πώλησης στο δρόμο εκτιμώμενη σε 40 ευρώ ανά γραμμάριο στην Ευρώπη, τα ετήσια έσοδα της παράνομης εμπορίας υπολογίζονται σε περίπου 3 δισ. ευρώ. Η αγοραία αξία του απαιτούμενου οξικού ανυδρίτη είναι ασήμαντη σε σχέση με το ποσό αυτό –όπως επίσης και σε σύγκριση με την αξία των νόμιμων πωλήσεων ή με το κόστος που συνεπάγεται η απώλεια προσωπικής ή εταιρικής φήμης εξαιτίας τέτοιου είδους εκτροπών για παράνομη χρήση. Το παγκόσμιο πρόγραμμα «Responsible Care» της χημικής βιομηχανίας διευκολύνει την κατανόηση των συγκεκριμένων θεμάτων από τους νόμιμους φορείς που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά.

2.7

Αναγνωρίζεται επίσης ότι, ακόμη κι αν αντιμετωπιστούν επιτυχώς όλες οι απόπειρες εκτροπών στην Ευρώπη, τέτοιου είδους εκτροπές θα συνεχίσουν, εντούτοις, να πραγματοποιούνται σε άλλα μέρη του κόσμου, διότι πολύ απλά τα οικονομικά οφέλη που αντλούνται από την παραγωγή ναρκωτικών είναι αστρονομικά. Ωστόσο, οι έλεγχοι παραμένουν απολύτως αιτιολογημένοι και συγχρόνως χρησιμεύουν ως παράδειγμα προς μίμηση· επίσης οι έλεγχοι αυτοί υποστηρίζονται πλήρως, υπό την προϋπόθεση να θεωρούνται οικονομικά αποδοτικοί, από τους επηρεαζόμενους τομείς της βιομηχανίας προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συνέχιση των νόμιμων εμπορικών συναλλαγών τους στο εσωτερικό της ΕΕ.

2.8

Λόγω της προαναφερθείσας κατάστασης, η Επιτροπή διερεύνησε μια σειρά από εναλλακτικές επιλογές, όπως αναφέρεται στη σχετική αξιολόγηση αντικτύπου, και πραγματοποίησε διαβούλευση με φορείς εκπροσώπησης των επηρεαζόμενων τομέων –πρωτίστως με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Βιομηχανιών Χημικών Προϊόντων (European Chemical Industry Council - CEFIC) από την πλευρά των παρασκευαστών («επιχειρηματιών»), καθώς και με ορισμένους σημαντικούς τελικούς χρήστες και με την Ευρωπαϊκή Ένωση Διανομέων Χημικών Προϊόντων (European Association of Chemical Distributors - FECC) από την πλευρά των διανομέων, αλλά και με κάποιους λιγότερο σημαντικούς τελικούς χρήστες– και με εκπροσώπους των κρατών μελών που θα κληθούν να εφαρμόσουν τις προτάσεις. Κατά γενική ομολογία, η παρούσα πρόταση αποτελεί την προτιμώμενη επιλογή.

3.1

Η πρόταση της Επιτροπής επεκτείνει στους βιομηχανικούς τελικούς χρήστες οξικού ανυδρίτη –δηλαδή στις επιχειρήσεις που αγοράζουν την εν λόγω ουσία για τις δικές τους εσωτερικές χρήσεις ή διεργασίες στην επικράτεια της ΕΕ– τις απαιτήσεις καταχώρισης που ισχύουν ήδη για τους παρασκευαστές, τους διανομείς και τους εμπόρους οξικού ανυδρίτη.

3.2

Στόχος είναι ο περαιτέρω περιορισμός των πραγματικών ή των επιχειρούμενων εκτροπών του οξικού ανυδρίτη εντός της ΕΕ, σε μια προσπάθεια μείωσης της παράνομης χρήσης του εκτός της ΕΕ, αλλά και παροχής μεγαλύτερης ασφάλειας δικαίου στις επιχειρήσεις που αναπτύσσουν νόμιμες δραστηριότητες στο εσωτερικό της ΕΕ.

3.3

Η υφιστάμενη κατηγορία 2, στην οποία υπάγονται ουσίες διαβαθμισμένες βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 273/2004, διαιρείται συνεπώς στις εξής δύο υποκατηγορίες: στην υποκατηγορία 2Α που περιορίζεται αποκλειστικά στον οξικό ανυδρίτη και στην υποκατηγορία 2Β στην οποία κατατάσσονται τέσσερα άλλα βασικά χημικά προϊόντα που δεν επηρεάζονται από αυτή την τροποποίηση. Οι ορισμοί της κατηγορίας 1 –όσον αφορά εξειδικευμένα χημικά προϊόντα χαμηλότερου όγκου παραγωγής τα οποία υπόκεινται σε αυστηρότερους ελέγχους ως οι πλέον ευαίσθητες «βασικές» πρόδρομες ουσίες των ναρκωτικών– και αυτοί της κατηγορίας 3 –όσον αφορά χύδην χημικές ουσίες πολλαπλών χρήσεων– παραμένουν αμετάβλητοι.

3.4

Η πρόταση αποσκοπεί επίσης στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων για τις πρόδρομες ουσίες των ναρκωτικών προκειμένου να βελτιωθεί η συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τις κατασχέσεις και τις ανασχέσεις φορτίων πρόδρομων ουσιών και να καθιερωθεί η τήρηση καταλόγου των επιχειρήσεων και χρηστών της ΕΕ που έχουν λάβει άδεια ή έχουν καταχωρισθεί σε μητρώα και εμπορεύονται ή χρησιμοποιούν νόμιμα πρόδρομες ουσίες των ναρκωτικών.

3.5

Επιπλέον στην πρόταση αποσαφηνίζονται ορισμένοι από τους ήδη υφιστάμενους ορισμούς, προβλέπονται απαλλαγές από τα τέλη καταχώρισης για τις μικροεπιχειρήσεις, τροποποιούνται οι ισχύουσες διατάξεις όσον αφορά την διαδικασία επιτροπολογίας, με σκοπό την προσαρμογή τους στους νέους κανόνες της Συνθήκης της Λισαβόνας, και απαλείφεται η ανάγκη επίσημης διαδικασίας έγκρισης για την κατάρτιση των κατευθυντήριων γραμμών. Στην πρόταση αποσαφηνίζεται επίσης το δικαίωμα των κρατών μελών να θεσπίζουν πρόσθετα μέτρα προκειμένου να συλλέγουν πληροφορίες και, εφόσον είναι απαραίτητο, να έχουν πρόσβαση στους επαγγελματικούς χώρους των επιχειρηματιών για οποιαδήποτε ύποπτη παραγγελία που αφορά μη διαβαθμισμένες ουσίες.

3.6

Νομική βάση της πρότασης είναι το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣλΕΕ) το οποίο, τουλάχιστον υπό την παρούσα μορφή του, πληροί τις απαιτήσεις της ΕΕ όσον αφορά τόσο την επικουρικότητα όσο και την αναλογικότητα.

3.7

Ο παρών κανονισμός προβλέπεται ότι θα αρχίσει να ισχύει την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και ότι θα είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του και ότι θα ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος μέλος. Με τον εν λόγω κανονισμό προβλέπεται μεταβατική περίοδος έως 18 μήνες για την ανάπτυξη των απαιτούμενων διαδικασιών εκ μέρους των αρμοδίων αρχών, αλλά και την καταχώριση ορισμένων τελικών χρηστών για πρώτη φορά. Οι διαδικασίες καταχώρισης κατέστησαν αυστηρότερες για όλους τους χρήστες και πλέον οι αρμόδιες αρχές έχουν τη δυνατότητα να αρνηθούν την καταχώριση εάν κρίνουν μη ικανοποιητικές τις παρεχόμενες πληροφορίες.

3.8

Η πρόταση συνοδεύεται από αιτιολογική έκθεση και από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (αξιολόγηση αντικτύπου), ενώ διατίθεται επίσης έγγραφο συνοπτικής παρουσίασης της αξιολόγησης αντικτύπου. Στις σχετικές ιστοσελίδες της ΓΔ ENTR και της ΓΔ TAXUD εκτίθεται εν συντομία η εξέλιξη της κοινοτικής νομοθεσίας σχετικά με την παρακολούθηση και τον έλεγχο των προδρόμων ουσιών των ναρκωτικών τόσο εντός της ΕΕ όσο και μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών και παρέχονται σύνδεσμοι (links) για το σύνολο των σχετικών εγγράφων, των ενδιαφερομένων μερών και των συναφών οργανώσεων.

3.9

Διάφορες εκθέσεις της Επιτροπής σχετικά με τις κατασχέσεις και τις ανασχέσεις πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών –οι οποίες καταρτίστηκαν βάσει στοιχείων που παραχωρήθηκαν από τα κράτη μέλη για το διάστημα 2006-2010– παρέχουν αιτιολόγηση των υφιστάμενων προτάσεων και είναι διαθέσιμες στις σχετικές ιστοσελίδες. Περαιτέρω πληροφορίες παρασχέθηκαν σε μια παρουσίαση της ΓΔ ENTR για την ομάδα εργασίας του Συμβουλίου «Τελωνειακή Ένωση», με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου 2012. Σε χωριστό τεύχος διατέθηκε επίσης αντίγραφο του εγγράφου «Κατευθυντήριες γραμμές για τους διαχειριστές», το οποίο δημοσιεύθηκε από κοινού από τη ΓΔ ENTR και της ΓΔ TAXUD προς διανομή από τις εθνικές αρμόδιες αρχές μόνο σε αξιόπιστες επιχειρήσεις που προβαίνουν σε μακροπρόθεσμες νόμιμες συναλλαγές διαβαθμισμένων και μη διαβαθμισμένων ουσιών.

3.10

Ορισμένες άλλες εκθέσεις –όπως η έκθεση με θέμα «Πρόδρομες και χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται συχνά για την παράνομη παραγωγή ναρκωτικών ή ψυχοτρόπων ουσιών» ("Report on Precursors and chemicals frequently used in the illicit manufacture of narcotic drugs and psychotropic substances") που καταρτίστηκε το 2011 από τον INCB και η έκθεση με θέμα «Στρατηγική για τον διεθνή έλεγχο των χημικών ουσιών» ("International Narcotics Control Strategy Report Chemical Controls") που εκπονήθηκε το 2012 από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ– παρέχουν εξωτερικές επισκοπήσεις με μια περισσότερο παγκόσμια διάσταση. Παραδείγματος χάρη, έχει πλέον γίνει αποδεκτό ότι στο Αφγανιστάν δεν υπάρχει νόμιμη ζήτηση για οξικό ανυδρίτη, με αποτέλεσμα να είναι όλες οι εισαγωγές παράνομες. Οι συμμαχικές δυνάμεις ανέφεραν ότι προέβησαν στην κατάσχεση περίπου 20 τόνων από την πολύ μεγαλύτερη συνολική ποσότητα που εισήχθη το 2011. Ως κυριότερες πηγές παράνομης προέλευσης αναφέρονται η Κίνα, η Νότια Κορέα, η Ευρώπη, οι χώρες της Κεντρικής Ασίας και η Ινδία. Είναι σαφές ότι το εγχείρημα αυτό παραμένει εν εξελίξει και άρα η στενή διεθνής συνεργασία και η δυσαπόκτητη αμοιβαία εμπιστοσύνη εξακολουθούν να είναι ζωτικής σημασίας.

4.1

Η ΕΟΚΕ εξέδωσε τη γνωμοδότησή της σχετικά με το έγγραφο COM(2002) 494 final της 26ης Φεβρουαρίου 2003 (1), συμμεριζόμενη πλήρως τις προτάσεις της Επιτροπής όσον αφορά τους συνιστώμενους ελέγχους για τις πρόδρομες ουσίες των ναρκωτικών, πράγμα το οποίο επισημάνθηκε δεόντως στην τελική έκδοση του εν λόγω εγγράφου που δημοσιεύθηκε ως κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 273/2004 τον Φεβρουάριο του 2004 (2).

4.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, επίσης, σθεναρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται για τη μείωση της χρήσης των ναρκωτικών εντός και εκτός της ΕΕ, όπως κατέστησε σαφές στη γνωμοδότηση που κατήρτισε τον Μάιο του 2012 ως απάντηση στην ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Προς μια δυναμικότερη ευρωπαϊκή απάντηση στο πρόβλημα των ναρκωτικών» (3). Στη γνωμοδότηση αυτή επισημάνθηκε ότι απαιτείται να διατηρηθεί μια ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης. Η μείωση της προσφοράς, η οποία ενδέχεται να είναι απλώς προσωρινή, πρέπει να υποστηρίζεται από ισχυρές, δεόντως στοχοθετημένες και αποτελεσματικές πολιτικές δημόσιας υγείας ιδίως στον τομέα της πρόληψης σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο (άρθρο 168 παράγραφος 1 ΣΛΕΕ). Η συνεργασία και η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών θα αποδειχθεί καθοριστικής σημασίας. Οι πολιτικές θα πρέπει να βασίζονται σε δεδομένα και σε αποδεικτικά στοιχεία –και όχι να συμβαίνει το αντίστροφο.

4.3

Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ επικροτεί πλήρως την παρούσα πρόταση για την ενίσχυση της παρακολούθησης και του ελέγχου του εμπορίας οξικού ανυδρίτη μεταξύ επιχειρήσεων εντός της ΕΕ, καθώς και για την εφαρμογή πρόσθετων μέτρων με στόχο την επίταση της παρακολούθησης και του ελέγχου των πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών γενικώς, κυρίως μέσω της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων η οποία θα περιλαμβάνει, αφενός, κατάλογο των επιχειρήσεων και των τελικών χρηστών της ΕΕ που έχουν λάβει άδεια ή έχουν καταχωρισθεί σε μητρώα και, αφετέρου, πληροφορίες παρεχόμενες από τα κράτη μέλη σχετικά με τις κατασχέσεις και τις ανασχέσεις ουσιών που εκτρέπονται για παράνομη χρήση –ιδίως για την παρασκευή ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών– συνήθως εκτός της ΕΕ. Η εκτροπή μικρών ποσοτήτων οξικού ανυδρίτη για την παρασκευή ηρωίνης εγείρει ιδιαίτερες ανησυχίες.

4.4

Η ΕΟΚΕ συγχαίρει, εξάλλου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και όλους όσοι συμμετείχαν στην εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας και στις διαδικασίες επανεξέτασης και διαβούλευσης που ακολούθησαν, για τη στενή και αδιάλειπτη συνεργασία τους με τα κράτη μέλη, τις ρυθμιστικές αρχές, τα όργανα επιβολής του νόμου, τους παρασκευαστές, τους μεταφορείς και τους τελικούς χρήστες, όπως υπαγορεύει το άρθρο 12 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών του 1988. Η συνεργασία αυτή οδήγησε στη διατύπωση μιας σειράς δεόντως εστιασμένων, ικανοποιητικά ενημερωμένων, ορθώς τεκμηριωμένων και οικονομικά αποδοτικών προτάσεων, οι οποίες τυγχάνουν σαφώς ευρείας αποδοχής και έχουν επομένως πιθανότητες να τεθούν πλήρως σε εφαρμογή από όλους τους άμεσα ενδιαφερόμενους.

4.5

Η προαναφερθείσα συνεργασία επέφερε ήδη δραστική μείωση της ποσότητας των προδρόμων ουσιών των ναρκωτικών που ανασχέθηκαν ή κατασχέθηκαν στο έδαφος της ΕΕ –πράγμα το οποίο ελπίζεται ότι αποτελεί ένδειξη ότι η ΕΕ δεν θεωρείται πλέον εύκολος στόχος. Η εθελοντική παρακολούθηση μη διαβαθμισμένων ουσιών φαίνεται ότι υπήρξε ιδιαίτερα αποτελεσματική. Η επίδειξη ευελιξίας για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης καινοτόμου, επίμονης και εξαιρετικά κερδοφόρας εγκληματικής συμπεριφοράς είναι μείζονος σημασίας. Σε αυτόν τον τομέα τουλάχιστον, οι πάντες έχουν έναν κοινό στόχο, γεγονός το οποίο αναγνωρίζεται πλήρως από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και θα μπορούσε ίσως να χρησιμεύσει ως πρότυπο για τη θέσπιση οικονομικά αποδοτικών νομοθετικών διατάξεων της ΕΕ και σε άλλους τομείς, με ευρύτερες επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και τους καταναλωτές.

4.6

Η νομοθεσία λειτουργεί επίσης επειδή οι επηρεαζόμενοι παρασκευαστές, διανομείς και τελικοί χρήστες υπόκεινται ήδη σε μια σειρά παρόμοιων ελέγχων –και διαθέτουν εμπειρία ως προς τη διενέργειά τους– σχετικά με τα ραδιενεργά υλικά, τους βιολογικούς παράγοντες, τις χημικές ουσίες διπλής χρήσης και τις εξαγωγές που υπόκεινται στη διαδικασία «συναίνεσης μετά από ενημέρωση» (ΣΜΕ), και ούτω καθ’ εξής. Αναμένεται σύντομα να θεσπιστεί νέα νομοθεσία για τις πρόδρομες ουσίες εκρηκτικών υλών, πράγμα το οποίο προϋποθέτει, ωστόσο, ότι το γενικό πρότυπο των εν λόγω απαιτήσεων θα παραμείνει αμετάβλητο και ότι ο κατάλογος των ουσιών για τις οποίες απαιτείται καταχώριση ή άδεια θα περιοριστεί στο ελάχιστο αναγκαίο. Η παρούσα πρόταση θεωρείται, επομένως, πιθανό να αποδειχθεί αποτελεσματική, τουλάχιστον όσον αφορά τον αρκετά αυστηρά οριοθετημένο στόχο του περαιτέρω περιορισμού των εκτροπών οξικού ανυδρίτη για παράνομη χρήση στο πλαίσιο νόμιμων εμπορικών συναλλαγών εντός της ΕΕ· κάποιες άλλες λιγότερο στοχοθετημένες ή περισσότερο επαχθείς εναλλακτικές λύσεις θα είχαν περισσότερες πιθανότητες αποτυχίας.

4.7

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί, εξάλλου, με την Επιτροπή ότι η παρούσα πρόταση δεν επηρεάζει ούτε τις συνθήκες εργασίας στον εν λόγω τομέα ούτε τα δικαιώματα των καταναλωτών εν γένει, παρά μόνο στο βαθμό στον οποίο αυτοί, ως μεμονωμένα άτομα, υποστηρίζουν τη μείωση της διαθεσιμότητας της ηρωίνης και των συναφών προϊόντων εντός ή εκτός της Ευρώπης. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο θα είναι δύσκολο να υπολογιστεί, εάν υποτεθεί ότι σημειώνεται πράγματι κάποια τέτοιου είδους μείωση. Η πρόταση αυτή δεν εξαρτάται, ωστόσο, από μια τέτοια στάθμιση κόστους-οφέλους και θα πρέπει, ως εκ τούτου, να εφαρμοστεί στην υφιστάμενη μορφή της, και μάλιστα το ταχύτερο δυνατό.

4.8

Τέλος, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί να συνεισφέρει και σε άλλες μελλοντικές πρωτοβουλίες της ΕΕ στον εν τομέα και καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή να υποβάλει, το συντομότερο δυνατό, τις προγραμματισμένες νέες προτάσεις, ιδίως όσον αφορά τις ψυχοτρόπες ουσίες και τα αμιγώς συνθετικά ναρκωτικά –τα γνωστά ως «designer drugs»– τα οποία υποκαθιστούν πλέον σταθερά τα «παραδοσιακά» ναρκωτικά, όπως η ηρωίνη, και συμβάλλουν στην επέκταση της σχετικής αγοράς στο σύνολό της.

5.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ενδέχεται να προκληθεί αλληλεπικάλυψη μεταξύ του όρου «επιχείρηση» και του όρου «χρήστης» (καθώς κάποια στιγμή όλες οι επηρεαζόμενες «επιχειρήσεις» θα «κατέχουν διαβαθμισμένες ουσίες»). Δεδομένου ότι υπάρχει σαφής ανάγκη διάκρισης μεταξύ αυτών των δύο όρων, η σχετική διάκριση μπορεί να πραγματοποιηθεί με την προσθήκη της φράσης «που δεν είναι επιχείρηση, αλλά» μετά τον όρο «νομικό πρόσωπο» που αναφέρεται στην πρώτη σειρά του νέου στοιχείου (η) του άρθρου 2.

5.2

Είναι, επίσης, σημαντικό να προσδιοριστεί σαφώς ότι πρόκειται για ειδική αναφορά σε χρήστες που είναι αναγνωρισμένοι δια νόμου και λειτουργούν εντός της ΕΕ. Οι πωλήσεις ή/και οι παραδόσεις σε χρήστες εκτός της ΕΕ καλύπτονται από ξεχωριστή νομοθεσία. Για να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, θα πρέπει επίσης να διευκρινιστεί μεταξύ των κρατών μελών σε ποιόν τόπο απαιτείται η καταχώριση της επιχείρησης και του χρήστη –παραδείγματος χάρη, στον τόπο εγκατάστασης της επιχείρησης ή του χρήστη ή στον τόπο διάθεσης στην αγορά του προϊόντος (δηλ. του οξικού ανυδρίτη);

5.3

Η απαίτηση όσον αφορά την καταχώριση των τελικών χρηστών για πρώτη φορά ενδέχεται να διαταράξει βραχυπρόθεσμα τις νόμιμες εμπορικές συναλλαγές. Το ενδεχόμενο αυτό μπορεί να ελαχιστοποιηθεί με την παροχή προληπτικής ενημέρωσης από τις επιχειρήσεις και τους διανομείς κατά τη διάρκεια της προβλεπόμενης 18μηνης μεταβατικής περιόδου, κατά προτίμηση σύμφωνα με σαφείς και ορθά διατυπωμένες κατευθυντήριες γραμμές εκδιδόμενες από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών. Οι υφιστάμενες «Κατευθυντήριες γραμμές για τις επιχειρήσεις» παρέχουν ένα εξαιρετικό πρότυπο για τέτοιου είδους ενημέρωση. Ο σκοπός και τα οφέλη της καταχώρισης θα πρέπει να αποσαφηνίζονται κατά τη στιγμή της καταχώρισης, ούτως ώστε οι τελικοί χρήστες –αλλά και οι επιχειρήσεις– να αποκτούν επίγνωση του ενδεχόμενου και των κινδύνων εκτροπής και να είναι ως εκ τούτου σε θέση να συμβάλουν καλύτερα στην ελαχιστοποίησή τους. Οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα πρόσβασης στους επαγγελματικούς χώρους τόσο των τελικών χρηστών όσο και των επιχειρηματιών.

5.4

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της πρότασης της Επιτροπής για την απαλλαγή των μικροεπιχειρήσεων από κάθε υποχρέωση καταβολής τελών καταχώρισης, διότι είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνον η συνέχιση των συγκεκριμένων νόμιμων εμπορικών συναλλαγών (προς όφελος τόσο των ίδιων των μικροεπιχειρήσεων όσο και εκείνων που απασχολούνται σε αυτές), αλλά και η κατανόηση της αναγκαιότητας των ελέγχων και η όσο το δυνατόν ευρύτερη διενέργειά τους. Δεδομένου ότι οι ποσότητες που απαιτούνται για παράνομη χρήση είναι σχετικά περιορισμένες, οι μικρότεροι χρήστες είναι πιθανώς περισσότερο εκτεθειμένοι σε προσφορές τις οποίες αισθάνονται ότι δεν έχουν περιθώρια να αρνηθούν. Η ενδεδειγμένη ενημέρωση θεωρείται επομένως ουσιώδης, επιπροσθέτως της συμμόρφωσης, τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή και σε όλες τις σχετικές τοπικές γλώσσες.

5.5

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η υποβολή εκθέσεων και η εκπλήρωση διαφόρων άλλων απαιτήσεων ενημέρωσης σχετικά με μη διαβαθμισμένες ουσίες αντανακλά τον εθελοντικό χαρακτήρα των προτάσεων, καθώς τα κράτη μέλη «μπορούν να», αντί του «πρέπει να», τηρούν τις προτεινόμενες διαδικασίες. Η προσέγγιση αυτή σαφώς δεν είναι ενδεδειγμένη για την προστασία της εσωτερικής αγοράς –αλλά ίσως να είναι προτιμότερη από την προσθήκη ακόμη περισσότερων ουσιών στους καταλόγους προτεραιότητας των προδρόμων ουσιών που έχουν ήδη προσδιοριστεί. Κατά συνέπεια, το συγκεκριμένο ζήτημα χρήζει προσεκτικής παρακολούθησης από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

5.6

Τέλος, όσον αφορά την προτεινόμενη ευρωπαϊκή βάση δεδομένων, η ΕΟΚΕ επικροτεί την σχετική πρόταση και ενθαρρύνει σθεναρά την υλοποίησή της, με μοναδική επιφύλαξη ότι θα πρέπει να συνοδευτεί από επαρκείς πόρους, τόσο για τη μακροπρόθεσμη επικαιροποίηση της βάσης όσο και για τη χρήση της από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, και να σχεδιαστεί κατά τρόπο ώστε να φέρει απτά αποτελέσματα και όχι απλώς να συσσωρεύει παρωχημένες ή επιμέρους πληροφορίες. Η ποιότητα και η ποσότητα των συλλεγόμενων δεδομένων θεωρείται εξίσου σημαντική. Προς το σκοπό αυτό, καθοριστικής σημασίας θα είναι η αδιάλειπτη συμβολή των οργάνων επιβολής του νόμου στα κράτη μέλη.

5.7

Η παροχή πρόσβασης στα δεδομένα θα πρέπει ασφαλώς να περιορίζεται σε όσους έχουν αναλάβει αταλάντευτη και πάγια δέσμευση έναντι των νόμιμων εμπορικών συναλλαγών –εκείνων προφανώς που έχουν καταχωριστεί στη βάση δεδομένων. Οι απαιτήσεις ως προς την παροχή πληροφοριών θα πρέπει να εναρμονιστούν, στο μέτρο του δυνατού, τόσο για τους επιχειρηματίες, τους διανομείς, τους εμπόρους και τους τελικούς χρήστες, όσο και για τα κράτη μέλη, με σκοπό την προστασία της εσωτερικής αγοράς και την ελαχιστοποίηση του κόστους. Ωστόσο, η εναρμόνιση αυτή δεν θα πρέπει να έρχεται σε αντίθεση με τον πρωταρχικό στόχο της παρούσας πρότασης, που συνίσταται στον εντοπισμό και στον περιορισμό της παράνομης εκτροπής πρόδρομων ουσιών και, ιδεωδώς, στη σύλληψη των υπευθύνων.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/59

1.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το υπολογιστικό νέφος (εφεξής: ΥΝ) αποτελεί ευκαιρία για περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης και ελπίζει, με την παρούσα γνωμοδότηση, να προτείνει μια άποψη διαφορετική από αυτή που εξέφρασε η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της, καθώς και να την συμπληρώσει. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να εξετάσει με προσοχή αυτή την πρόταση και να προσαρμόσει ανάλογα τη στρατηγική της για το ΥΝ.

1.2

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι χρειάζεται να αναπτυχθεί η χρήση του ΥΝ στην Ευρώπη με στόχο την αύξηση της ευελιξίας, της αποτελεσματικότητας και της δυνατότητας καινοτομίας της οικονομίας. Ως εκ τούτου, υποστηρίζει τις 3 προτεινόμενες δράσεις της Επιτροπής:

1.3

Η χρήση του υπολογιστικού νέφους καθιστά ακόμη μεγαλύτερη την ανάγκη προστασίας των πολιτών, των προσωπικών τους δεδομένων και της ιδιωτικής τους ζωής. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να συνεχίσει τις εργασίες της προς αυτήν την κατεύθυνση, κυρίως μέσω της διεθνούς συνεργασίας και της ενίσχυσης του ρυθμιστικού πλαισίου με στόχο:

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης ότι αυτά τα μέτρα προστασίας θα είναι απολύτως αποτελεσματικά όσον αφορά τα δεδομένα που αποθηκεύονται στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.4

Η ΕΟΚΕ, παράλληλα και συμπληρωματικά προς τις διευκολυμένες χρήσεις του ΥΝ, και εμπνεόμενη από την επιτυχία των ΗΠΑ στον τομέα του ΥΝ, συνιστά η Επιτροπή να προσπαθήσει να ευνοήσει την ευρωπαϊκή παραγωγή«ψηφιακής ενέργειας», με άλλα λόγια την ανάδυση και ενίσχυση Ευρωπαίων φορέων παροχής υποδομών ΥΝ (IaaS: Infrastructure as a Service («υποδομή ως υπηρεσία»)).

Για την επίτευξη αυτού του σκοπού μπορούν να εξεταστούν πολλοί τρόποι:

Στόχος είναι να αξιοποιηθούν οι ευνοϊκές συνθήκες (ισχυρή προστασία των δεδομένων στην Ευρώπη, ανησυχίες των χρηστών όσον αφορά πολύ απομακρυσμένους παρόχους ανάγκη εγγυήσεων ασφάλειας, κ.λπ.), για να μπορέσουν να αναδυθούν Ευρωπαίοι πάροχοι ΥΝ, σε τοπικό, εθνικό (κρατικό υπολογιστικό νέφος) ή ακόμα διασυνοριακό (όμιλοι επιχειρήσεων σε πολλά κράτη μέλη) επίπεδο.

1.5

Αν και οι αναδιαρθρώσεις, οι απώλειες θέσεων εργασίας, οι μετεγκαταστάσεις, η αποΰλωση και η αύξηση της απόστασης μεταξύ των χρηστών και των ειδικών σε θέματα πληροφορικής στο πλαίσιο της «δημιουργίας νέφους» υπηρεσιών πληροφορικής είναι αρνητικές πτυχές που πρέπει να ληφθούν υπόψη, η ανακοίνωση της Επιτροπής δεν κάνει ουδεμία αναφορά σε αυτή την κοινωνική επίπτωση.

Αντίθετα, η Επιτροπή βασίζεται στις προβλέψεις μιας εταιρείας ερευνών για να ανακοινώσει ότι το ΥΝ θα πρέπει να οδηγήσει στη δημιουργία 2,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. Η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον αυτά τα στοιχεία είναι ανέφικτα (δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα στον τομέα της πληροφορικής).

1.6

Για την προώθηση της χρήσης του ΥΝ από τα Όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα πρέπει να δεσμευτεί – εκτός από την ευρωπαϊκή σύμπραξη για το ΥΝ (ECP) – ότι θα αναπτύξει με ταχείς ρυθμούς ένα « Cloud First Policy » (εμπνευσμένο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ ή της Νέας Ζηλανδίας). Στόχος είναι να αρθούν τα πολιτισμικά εμπόδια, να αντιμετωπιστούν οι ατομικές ανησυχίες και φυσικά να επωφεληθούμε από τη μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία των υπηρεσιών και τη σημαντική μείωση των δαπανών που σχετίζονται με το ΥΝ.

Φυσικά, η ΕΟΚΕ επιμένει ότι η Επιτροπή πρέπει να ενσωματώσει σε αυτή την «Cloud First Policy», δικλείδες ασφαλείας σχετικά με τη χρήση του ΥΝ στις δημόσιες υπηρεσίες και σε ορισμένους ευαίσθητους ιδιωτικούς τομείς προκειμένου να ελεγχθεί ή ακόμα και να προληφθεί η φιλοξενία του ΥΝ από παρόχους οι οποίοι υπόκεινται σε επισφαλείς εθνικές νομοθεσίες – για παράδειγμα, στο « Patriot Act », το οποίο εφαρμόζεται στους παρόχους των ΗΠΑ, ακόμη και όταν αυτοί λειτουργούν στην Ευρώπη.

1.7

Ένας από τους βασικούς φόβους και δυσκολίες των χρηστών (ιδιωτών ή επιχειρήσεων) σχετικά με το ΥΝ είναι η διαχείριση σύγκρουσης με έναν προμηθευτή εκτός συνόρων.

Η ΕΟΚΕ, η οποία έχει εκδώσει γνωμοδότηση για το θέμα αυτό (1) εμπνέεται από το ηλεκτρονικό εμπόριο, το οποίο είναι εξίσου παγκοσμιοποιημένο και διεθνοποιημένο με το ΥΝ και προτείνει η Επιτροπή να ενσωματώσει την ηλεκτρονική επίλυση διαφορών (Online Dispute Resolution) ως πιθανή λύση για την επίλυση – μέσω της διαμεσολάβησης – της πλειονότητας των συγκρούσεων, ιδίως εκείνων που αφορούν πολλαπλές δικαιοδοσίες.

Αυτή η διαμεσολάβηση θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη και αμερόληπτη και θα μπορούσε να ανατεθεί είτε σε έναν υφιστάμενο ευρωπαϊκό οργανισμό, είτε σε έναν νέο. Ο εν λόγω μηχανισμός θα μπορούσε να αναλαμβάνει τον συμβιβασμό και τη διαπραγμάτευση μεταξύ παρόχων και χρηστών του ΥΝ. Επιπλέον, η δραστηριότητα αυτή διαμεσολάβησης θα επιτρέψει να εντοπιστούν οι κύριες αιτίες διαφορών, οι επαναλαμβανόμενες δυσλειτουργίες, καθώς και οι ανάγκες προσαρμογής των πρακτικών ή της νομοθεσίας.

1.8

Ακόμα και αν οι εκπρόσωποι της Επιτροπής έχουν επιβεβαιώσει στις διάφορες παρεμβάσεις τους (σε συνέδρια, συνεντεύξεις τύπου, κ.λπ.) την προθυμία τους να υποστηρίξουν την επικοινωνία με τους δυνητικούς χρήστες, καθώς και την ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση τους σχετικά με τις δυνατότητες του ΥΝ, η εν λόγω ανακοίνωση δεν προτείνει συγκεκριμένα και ποσοτικά μέτρα

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ αναμένει από την Επιτροπή να συμπληρώσει την ανακοίνωσή της ιδίως με πρωτοβουλίες που στοχεύουν κατά προτεραιότητα στους χρήστες οι οποίοι είναι οι λιγότερο ενημερωμένοι σχετικά με το ΥΝ, δηλαδή:

1.9

Η ΕΟΚΕ προτείνει η Επιτροπή να προσθέσει στην ανακοίνωση την θέσπιση προτύπων για την κατανάλωση ενέργειας των κέντρων διακομιστών στο ΥΝ.

1.10

Όσον αφορά τις ενέργειες που προτίθεται να αναλάβει η Επιτροπή, η ΕΟΚΕ συνιστά να καταρτιστεί συγκεκριμένη ατζέντα, καθώς και να σχεδιαστούν ρητά και επακριβώς οι ημερομηνίες και οι εκθέσεις προόδου, για κάθε προτεινόμενη ενέργεια.

2.1

Προς υπενθύμιση, το ΥΝ μπορεί να εξηγηθεί χρησιμοποιώντας την εισαγωγική πρόταση της ανακοίνωσης:

«Το «υπολογιστικό νέφος» μπορεί να γίνει κατανοητό με απλό τρόπο ως αποθήκευση, επεξεργασία και χρήση δεδομένων σε απομακρυσμένους υπολογιστές [χωρίς να γνωρίζουμε με ακρίβεια που βρίσκονται] οι οποίοι είναι προσβάσιμοι μέσω του Διαδικτύου».

Συμπληρωματικά, η ΕΟΚΕ κατάρτισε το 2012 γνωμοδότηση με την οποία εξετάζει αποκλειστικά το ΥΝ (2). Οι εργασίες του Εθνικού Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST), του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων είναι και αυτές πολύ ενδιαφέρουσες.

Η Επιτροπή έχει δημοσιεύσει δύο έγγραφα (η αίτηση για κατάρτιση γνωμοδότησης της Επιτροπής προς την ΕΟΚΕ καλύπτει μόνο το πρώτο έγγραφο):

2.2

Η Επιτροπή προτείνει τρεις «στρατηγικές δράσεις» για να τονώσει τη χρήση του ΥΝ στην Ευρώπη:

3.1

Η ΕΟΚΕ προτείνει ένα νέο όραμα για το ΥΝ, στο πλαίσιο του οποίου η έννοια «ψηφιακή ενέργεια» τείνει να γενικευτεί για να περιγράψει την υπολογιστική ισχύ (αποθήκευση, επεξεργασία και διαβίβαση δεδομένων) του ΥΝ.

Η ψηφιακή ενέργεια παρέχεται χωρίς οι καταναλωτές να χρειάζεται να γνωρίζουν τον τρόπο παραγωγής (με άλλα λόγια το κέντρο δεδομένων, τη θέση του, τις χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες, κ.λπ.) Έτσι εμφανίζεται μια νέα κατάτμηση της αγοράς: στους χρήστες και παρόχους υπηρεσιών προστίθενται πλέον οι παραγωγοί ψηφιακής ενέργειας, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν τεράστια ποσά (δισεκατομμύρια δολάρια) για τη δημιουργία κέντρων ΥΝ.

3.2

Η ψηφιακή ενέργεια καθίσταται – όπως και οι υπόλοιπες μορφές ενέργειας (από ορυκτές πηγές, ηλεκτρική, κ.λπ.) – οικονομικό και στρατηγικό διακύβευμα.

Πρώτον, ο έλεγχος αυτής της ενέργειας (τόσο από την άποψη της παραγωγής, όσο και της διανομής) βρίσκεται στο επίκεντρο του δυναμικού ανάπτυξης και δημιουργίας θέσεων εργασίας του ψηφιακού θεματολογίου για την Ευρώπη. Επιπλέον, η Ευρώπη και τα κράτη μέλη της πρέπει να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην παραγωγή ψηφιακής ενέργειας προκειμένου να εξασφαλιστεί (τουλάχιστον μερικά) η στρατηγική ανεξαρτησία και αυτάρκειά τους.

3.3

Ως εκ τούτου, η ανάπτυξη του ΥΝ στην Ευρώπη έχει ως προϋπόθεση τον έλεγχο όλης της αλυσίδας αξίας της ψηφιακής ενέργειας (χρήση, υπηρεσίες και παραγωγή) όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα:

Οι εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών επιτρέπουν να γίνει αντιληπτή η σημασία της εξάρτησης των κρατών μελών ή ακόμη και της Ευρώπης ως ζώνης, από διάφορες πηγές ενέργειας: το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, την ηλεκτρική ενέργεια, κ.λπ.. Αν στο μέλλον φορείς ΥΝ εκτός Ευρώπης τηρούν, διαχειρίζονται και ελέγχουν τις πληροφορίες των πολιτών, των επιχειρήσεων και των ευρωπαϊκών δημοσίων υπηρεσιών, διερωτάται κανείς ποιες θα μπορούσε να είναι οι επιπτώσεις μιας τέτοιας εξάρτησης:

3.4

Η Ευρώπη εξαρτάται ήδη σε μεγάλο βαθμό από παρόχους εκτός Ένωσης για την προμήθεια υλικού, λογισμικού και δικτύων πληροφορικής. Οι πιο γνωστές και επιτυχείς επιχειρήσεις στον τομέα των κοινωνικών δικτύων ανήκουν στις ΗΠΑ. Οι πιο δημοφιλείς μηχανές αναζήτησης ελέγχονται από επιχειρήσεις που έχουν τη βάση τους στις ΗΠΑ ή στην Κίνα. Οι εξελίξεις στον τομέα της πληροφορικής μεταφέρονται όλο και περισσότερο στην Ινδία ή σε άλλες χώρες με χαμηλό κόστος.

Επί του παρόντος, η παραγωγή ψηφιακής ενέργειας ελέγχεται σε παγκόσμιο επίπεδο σχεδόν ολοκληρωτικά από ένα ολιγοπώλιο παραγωγών. Ο πρώτος ευρωπαϊκός φορέας είναι, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, ο OVH (Ακρωνύμιο για «On Vous Héberge» («Σας φιλοξενούμε» - www.ovh.com), χωρίς ωστόσο να έχει ούτε την ίδια προβολή, ούτε και την ίδια ισχύ σε παγκόσμιο επίπεδο. Ορισμένοι φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων τηλεπικοινωνιών δρομολόγησαν πρωτοβουλίες όπως T-Systems, Telefonica Digital, Cloud Sigma, Numergy/SFR ή Cloudwatt/Orange, χωρίς ωστόσο να μπορούν να ανταγωνιστούν τις σημαντικότερες επιχειρήσεις της αγοράς – την Amazon, τη Microsoft και την Google.

3.5

Επί του παρόντος, ακόμα και αν υπάρχουν ορισμένες διαφορές στις νομοθεσίες των κρατών μελών οι τελευταίες στο σύνολό τους πιστές στα κείμενα, τα πρότυπα και τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρ'όλα αυτά, οι χρήστες φοβούνται – πολλές φορές δικαιολογημένα – μήπως οι πληροφορίες τους αποθηκεύονται εκτός Ευρώπης, πράγμα που οδηγεί σε δυσκολίες και νομικά αδιέξοδα σε περίπτωση διαφοράς.

Ωστόσο, η πτυχή που φοβίζει περισσότερο τους χρήστες είναι ο νόμος περί τρομοκρατίας («Patriot Act»). Θεσπίστηκε στο πλαίσιο της καταπολέμησης της τρομοκρατίας (μετά την τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους) και δίνει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση των ΗΠΑ ή σε έναν ομοσπονδιακό δικαστή να αποκτήσει πρόσβαση σε οποιαδήποτε πληροφορία, ανεξάρτητα από τον κάτοχό της, (ο οποίος μπορεί να είναι Αμερικανός, χωρίς όμως αυτό να είναι απαραίτητο) με μόνη προϋπόθεση ότι οι πληροφορίες τηρούνται και ελέγχονται από μια αμερικανική επιχείρηση, ακόμα και αν τα δεδομένα τηρούνται σε κέντρο επί ευρωπαϊκού εδάφους. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι ότι ο κάτοχος δεν μπορεί να μάθει το κατά πόσον ο πάροχος αποκάλυψε τα στοιχεία που τηρεί.

3.6

Από οικονομική άποψη, η Επιτροπή εκτιμά ότι ο τομέας θα πρέπει να επιτρέψει τη δημιουργία 2,5 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας στην Ευρώπη εντός οκτώ ετών και να συμβάλει κατά 160 δις ευρώ (περίπου 1 %) κατ' έτος στο ΑΕγχΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον αυτοί οι ποσοτικοποιημένοι στόχοι είναι συναφείς. Πράγματι, η λεπτομερής ανάλυση του αντικτύπου του ΥΝ σε τοπικό επίπεδο δείχνει ότι:

Επίσης, στην ανακοίνωση δεν λαμβάνεται υπόψη ούτε ο κοινωνικός αντίκτυπος τον οποίο μόλις περιγράψαμε, ούτε και οι ανασυγκροτήσεις που σχετίζονται με τη «δημιουργία νέφους» υπηρεσιών πληροφορικής, οι απώλειες θέσεων εργασίας, οι μεταγκαταστάσεις, η αποΰλωση και η αύξηση της απόστασης μεταξύ των χρηστών και των ειδικών σε θέματα πληροφορικής.

3.7

Η απλή χρήση του ΥΝ ήδη επιτρέπει την εξοικονόμηση ενέργειας στον εξοπλισμό πληροφορικής. Παράλληλα, οι μεγάλοι πάροχοι ΥΝ (οι οποίοι παρέχουν χώρο αποθήκευσης και συνδεόμενες υπηρεσίες) διαθέτουν κέντρα διακομιστών, η πλειονότητα των οποίων χρησιμοποιεί επεξεργαστές που καταναλώνουν 100 W/ανά μονάδα και βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα θα μπορούσαν να καταναλώσουν έως και το εν δέκατο. Ορισμένοι κατασκευαστές μικροεπεξεργαστών προσφέρουν φθηνούς επεξεργαστές, οι οποίοι εκπέμπουν λιγότερη θερμότητα (πράγμα που αποτελεί σημαντικό πρόβλημα του εξαερισμού των αιθουσών στις οποίες βρίσκονται οι μηχανές) και καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια.

4.1

Η Επιτροπή ενδιαφέρεται κυρίως για το δημόσιο υπολογιστικό νέφος χωρίς να εξετάζει την αγορά του ιδιωτικού υπολογιστικού νέφους. Πρόκειται ωστόσο για μια προσέγγιση που θεωρείται αξιόπιστη και μερικές φορές απαραίτητη για τις κρίσιμες πληροφορίες, πριν από τη μετάβαση στο δημόσιο υπολογιστικό νέφος.

Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι με τον όρο «Δημόσιο υπολογιστικό νέφος» νοούμε το υπολογιστικό νέφος που διατίθεται δημοσίως και όχι το υπολογιστικό νέφος για τις δημόσιες υπηρεσίες.

4.2

Στην εισαγωγική παράγραφο, γίνεται αναφορά στο ότι η τεχνολογία υπολογιστικού νέφους ενέχει πρόσθετους κινδύνους, πράγμα που δεν αντικατοπτρίζει όλη την αλήθεια: πράγματι, το νέφος ενέχει νέους κινδύνους, αλλά ταυτόχρονα απομακρύνει ορισμένους άλλους.

4.3

Ορισμένες αγγλικές έννοιες όπως «η στροφή προς το υπολογιστικό νέφος» («cloud-friendly») ή «η ενεργός συμμετοχή» («cloud-active») δεν μεταφράζονται εύκολα σε άλλες γλώσσες, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, η μετάφραση της ανακοίνωσης διαστρέβλωσε το περιεχόμενο του πρωτοτύπου. Για παράδειγμα, στα σημεία 3.1 και 3.2 οι παραπάνω έννοιες μεταφράζονται (σε ορισμένες γλώσσες) με τον ίδιο τρόπο, παρά το γεγονός ότι αναφέρονται σε διαφορετικούς στόχους.

5.1

Οι προτάσεις της Επιτροπής για την ανάπτυξη της χρήσης του «νέφους» στοχεύουν:

Όλες αυτές οι προτάσεις είναι πρακτικές, ρεαλιστικές και αναγκαίες. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ τις υποστηρίζει πλήρως. Ωστόσο, σημειώνει ότι οι δύο πρώτες προτάσεις δεν αφορούν αποκλειστικά ευρωπαϊκά ζητήματα. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ αναμένει από την Επιτροπή να ρυθμίσει με την ανακοίνωσή της, κυρίως δυσκολίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

5.2

Η ΕΟΚΕ παραμένει προσηλωμένη στην επίτευξη των θεμελιωδών στόχων του ψηφιακού θεματολογίου, ιδίως:

5.3

Όσον αφορά την ανάπτυξη της «χρήσης» του ΥΝ, στο σημείο 3.1 γίνεται δύο φορές αναφορά στον όρο «cloud-friendly» («στροφή προς το υπολογιστικό νέφος») ως στόχο προς επίτευξη. Εντούτοις, για να υποστηρίζει το ΥΝ, η αρμόδια για το ψηφιακό θεματολόγιο Επίτροπος υπερασπίζεται σε διάφορες παρεμβάσεις της την επίτευξη του στόχου «cloud-active» («ενεργό συμμετοχή»).

Πράγματι, η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Neelie KROES, δήλωσε στο Davos στις 27 Ιανουαρίου του 2011: «I want to make Europe not just “cloud-friendly” but “cloud-active”» και ανακοίνωσε επίσημα την ανακοίνωση, μέσω ενός άρθρου με τίτλο «Making Europe cloud active» στο ιστολόγιο της (στις 27/09/2012). Ως εκ τούτου, το επίπεδο ανάπτυξης που υποστηρίζει στις παρεμβάσεις της είναι πιο φιλόδοξο από το απλό ‧cloud-friendly».

Για αυτόν τον λόγο, η ΕΟΚΕ εκπλήσσεται από τη διαφορά μεταξύ των στόχων που υποστηρίζει νόμιμα η Αντιπρόεδρος της Επιτροπής και αυτών που προτείνει η ανακοίνωση. Επιπλέον, υπενθυμίζει ότι, σε προηγούμενη γνωμοδότησή της (5), είχε ενθαρρύνει την Επιτροπή να φανεί πιο φιλόδοξη από «cloud-active» για την Ευρώπη, προτείνοντας να προχωρήσει σε « cloud-productive ».

5.4

Η ανακοίνωση δεν προτείνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού φορέα, ενός «ευρωπαϊκού υπερ-υπολογιστικού νέφους» για την παραγωγή ψηφιακής ενέργειας. Δεδομένης της αποστολής της ΓΔ Connect και της δυσκολίας δημιουργίας ενός τέτοιου «γίγαντα», η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται και υποστηρίζει αυτή την τοποθέτηση. Εξάλλου, οι διάφοροι φορείς του τομέα με τους οποίους συναντήθηκε (οργανισμοί τηλεπικοινωνιών, εκδότες λογισμικών, συντονιστές συστημάτων, κ.ά), υποστηρίζουν ομόφωνα την ενίσχυση αυτής της τοποθέτησης.

Παρ'όλα αυτά, υπάρχει μια μέση οδός μεταξύ του μη ρεαλιστικού ευρωπαϊκού «γίγαντα» και των ευρωπαϊκών «μικρο-υπολογιστικών νεφών» τα οποία περιορίζονται σε εξειδικευμένες αγορές και έχουν να αντιμετωπίσουν την οικονομική και εμπορική ισχύ παγκοσμίων, μη ευρωπαϊκών φορέων!

Η πρόταση της ΕΟΚΕ αποσκοπεί στην ανάδυση και την ενίσχυση μεγάλων ευρωπαϊκών φορέων οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για γιγαντιαία κέντρα ΥΝ, τη μελλοντική ευρωπαϊκή ψηφιακή βιομηχανία! Αυτοί οι φορείς θα μπορούν να δραστηριοποιούνται σε τοπικό, εθνικό (κρατικό υπολογιστικό νέφος) ή ακόμα διασυνοριακό (όμιλοι επιχειρήσεων σε πολλά κράτη μέλη) επίπεδο.

5.5

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ακόμη ότι, παρόλο που δεν έχουν το μέγεθος των σημαντικότερων επιχειρήσεων της αγοράς, οι ευρωπαϊκοί φορείς ΥΝ έχουν πολλά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα:

Εντούτοις, αυτές οι ευνοϊκές συνθήκες για την ανάδυση ευρωπαϊκών φορέων δεν θα διαρκέσουν. Είναι λοιπόν σημαντικό και επείγον να δράσει η Επιτροπή για να ενθαρρύνει την ανάδυση ευρωπαϊκών φορέων σε αυτή την – ακόμα – ευνοϊκή περίοδο.

5.6

Στο τμήμα 2 της ανακοίνωσης υποστηρίζεται ότι: «οι μεμονωμένες προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο δεν είναι πιθανό να αποδώσουν βέλτιστα οικονομικά αποτελέσματα». Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να επανεξετάσει την τοποθέτησή της έναντι του κρατικού υπολογιστικού νέφους.

Από τη μία πλευρά, αυτός ο ισχυρισμός δεν στηρίζεται πουθενά στην ανακοίνωση ή στην ανάλυση αντικτύπου, από κανένα ουσιαστικό στοιχείο, πράγμα που προκαλεί έκπληξη, δεδομένης της σοβαρότητας του ισχυρισμού.

Από την άλλη πλευρά, αν δεν προταθεί μια εναλλακτική λύση, η οποία εκτός του ότι ούτε και αυτή δεν βρίσκεται στην ανακοίνωση, η κριτική που ασκείται στο υπολογιστικό νέφος εθνικού ή τοπικού επιπέδου, είναι τόσο αυστηρή ώστε να θέτει σε κίνδυνο οποιαδήποτε αξιόπιστη λύση για τη δημιουργία μιας ισχυρής, βιώσιμης και ανταγωνιστικής προσφοράς ΥΝ σε σχέση με τους γίγαντες των άλλων γεωγραφικών περιοχών (Ινδία, Κίνα ή ΗΠΑ).

5.7

Η προτεινόμενη προσέγγιση, μέσω της ευρωπαϊκής σύμπραξης για το υπολογιστικό νέφος, εστιάζεται υπερβολικά στον τομέα των δημοσίων υπηρεσιών (πρβλ. σημείο 3.5) και την « προαγωγή κοινού πρωταγωνιστικού ρόλου του δημοσίου τομέα ».

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει και υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής για τη σημασία των δημοσίων υπηρεσιών στα κοινωνικο-οικονομικά μοντέλα στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, αυτές έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ΥΝ.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί εύκολα να δεχθεί ότι, στο γενικό πλαίσιο δημοσιονομικών περιορισμών, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας μπορούν να κατευθύνουν την καινοτομία στον τομέα του ΥΝ. Υπενθυμίζει εξάλλου ότι οι τα πιο αξιόλογα ευρωπαϊκά επιτεύγματα έγιναν είτε από τον ιδιωτικό τομέα (για παράδειγμα: η κινητή τηλεφωνία, οι έξυπνες κάρτες), είτε από τον ιδιωτικό τομέα με δημόσια στήριξη (για παράδειγμα: Airbus, Ariane Espace, κ.λπ.).

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να αναφερθεί με πιο σαφή τρόπο στον «πρωταγωνιστικό ρόλο» αυτής της σύμπραξης.

5.8

Η προσέγγιση της Επιτροπής εντάσσεται σε ένα μοντέλο «από την κορυφή προς τη βάση», με άλλα λόγια, τη διευκόλυνση της χρήσης, για να ενθαρρυνθεί η ανάδυση υπηρεσιών και ενδεχομένως η παραγωγή ψηφιακής ενέργειας.

Η ΕΟΚΕ θα υποστήριζε απόλυτα αυτή την, κατευθυνόμενη από τη ζήτηση, σταδιακή καθιέρωση, εάν αυτή γινόταν σε ένα πλαίσιο χωρίς φορείς με δεσπόζουσα θέση, ή με ισορροπία μεταξύ ευρωπαϊκών και μη ευρωπαϊκών φορέων. Δυστυχώς, αυτό το πλαίσιο δεν υπάρχει πλέον, καθώς οι κύριοι φορείς του υπολογιστικού νέφους ανήκουν σε χώρες εκτός Ευρώπης και κατέχουν ολιγοπωλιακή θέση στην αγορά. Ως εκ τούτου, η ανάπτυξη της χρήσης του υπολογιστικού νέφους θα μπορούσε να έχει αντιπαραγωγικές επιπτώσεις, ενισχύοντας περαιτέρω τη θέση αυτών των ηγετικών επιχειρήσεων.

Χωρίς να απορρίπτει αυτή την εξέλιξη, η ΕΟΚΕ επιμένει ότι η Επιτροπή πρέπει να προβλέψει δικλείδες ασφαλείας, προκειμένου οι δράσεις της να ωφελήσουν τους ευρωπαϊκούς φορείς και να τους επιτρέψουν να αναδυθούν, παρά την δεσπόζουσα θέση που κατέχουν μη ευρωπαϊκοί φορείς.

5.9

Παράλληλα και συμπληρωματικά με την προσέγγιση «από την κορυφή προς τη βάση», την οποία περιγράψαμε προηγουμένως, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να ενθαρρύνει την Επιτροπή να προτείνει συγκεκριμένες ενέργειες που να εντάσσονται ρητά σε μια προσέγγιση « από τη βάση προς την κορυφή », δηλαδή την ενθάρρυνση δημιουργίας παραγωγών ΥΝ σε περιφερειακό, εθνικό ή διασυνοριακό επίπεδο, έτσι ώστε να ευνοηθεί στη συνέχεια η ανάπτυξη υπηρεσιών και της χρήσης του ΥΝ.

Σε άλλους τομείς, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία ή η κινητή τηλεφωνία, φάνηκε το πώς μια ισχυρή βιομηχανική παραγωγή στην Ευρώπη θα μπορούσε να έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα σε άλλα επίπεδα (υπηρεσίες και χρήση). Τα μέτρα ενθάρρυνσης αυτών των τομέων θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ψηφιακής ενέργειας.

Άλλο παράδειγμα που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι αυτό των ΗΠΑ. Η ανάπτυξη του ΥΝ σε αυτή τη χώρα έγινε εξαρχής στο πλαίσιο μιας προσέγγισης «από τη βάση προς την κορυφή» και στέφθηκε με την γνωστή επιτυχία.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ βασίζεται σε αυτό το επιτυχές παράδειγμα ανάπτυξης σε μεγάλη κλίμακα του υπολογιστικού νέφους, για να προτείνει στην Επιτροπή να εμπνευστεί από αυτό και να συμβάλει σε μια παρόμοια επιτυχία στην Ευρώπη.

5.10

Η Επιτροπή, όπως και τα άλλα ευρωπαϊκά Όργανα, κάνουν μαζική χρήση μέσων πληροφορικής. Εντούτοις, μέχρι σήμερα, οι λύσεις που έχουν βρεθεί βασίζονται ελάχιστα στο ΥΝ. Παράλληλα, οι ΗΠΑ έχουν θεσπίσει το «Cloud First Act» το οποίο επιβάλλει στις ενδιαφερόμενες διοικήσεις να δίνουν προτεραιότητα σε μια προσέγγιση ΥΝ.

Βασιζόμενη σε αυτή την επιτυχία, η ΕΟΚΕ προτείνει η Επιτροπή να επιβάλλει στον εαυτό της και στα υπόλοιπα Όργανα μια « Cloud First policy », επιτρέποντας έτσι την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού περιβάλλοντος ΥΝ και σημαντικές μειώσεις στους λειτουργικούς προϋπολογισμούς.

5.11

Στο παρελθόν, η Επιτροπή είχε αναπτύξει και καθιερώσει επιτόπιες δράσεις, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του «broadband» και του «εκσυγχρονισμού συστημάτων πληροφορικής». Επρόκειτο ιδίως για:

Δεδομένης της επιτυχίας αυτών των προγραμμάτων, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να σχεδιάσει και να προβλέψει προϋπολογισμό για ένα παρόμοιο πρόγραμμα, ειδικά για το ΥΝ.

H EOKE συνιστά να ενσωματωθούν οι θεσμικές και ασφαλείς βάσεις δεδομένων στο περιβάλλον του υπολογιστικού νέφους το συντομότερο δυνατόν, κατά τρόπο σταδιακό και ρυθμιζόμενο. Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι πολίτες θα μπορούν να διαχειρίζονται ευκολότερα ζωτικά δεδομένα (σύμφωνα με την ευρωπαϊκή ή την εθνική νομοθεσία), ενώ ταυτόχρονα θα αυξάνεται η εμπιστοσύνη τους στο υπολογιστικό νέφος.

5.12

Η Επιτροπή προτείνει σειρά δράσεων για την ανάπτυξη του ΥΝ. Η ανακοίνωση δεν παρουσιάζει ένα συγκεκριμένο και αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να δημοσιεύσει, το συντομότερο δυνατόν, ένα τέτοιο χρονοδιάγραμμα. Πράγματι, οι εξελίξεις στην τεχνολογία του ΥΝ έχουν ραγδαίο ρυθμό και ως εκ τούτου είναι σημαντικό και επείγον, όλοι οι φορείς να μπορούν να συντονίσουν και να ευθυγραμμίσουν τη στρατηγική τους με αυτή της Επιτροπής.

14.3.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 76/66

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), θεωρεί φιλόδοξους και μεγαλεπήβολους τους στόχους που θέτει η ΕΕ στη βάση της νέας αναπτυξιακής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ειρηνικού, αλλά θεωρεί ασαφείς τους όρους εφαρμογής τους, οι οποίοι αφορούν κυρίως την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στην περιοχή· συμφωνεί με την ανάγκη να αντιμετωπιστούν σε συνεργασία με άλλους οργανισμούς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που επηρεάζουν εγκαρσίως όλες τις εθνικές και πολυμερείς αναπτυξιακές πολιτικές όχι μόνο από οικονομική άποψη, αλλά και από κοινωνική. Τα θέματα που σχετίζονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει επίσης να αποτελούν οργανικό τμήμα των περιβαλλοντικών πολιτικών της περιοχής, έτσι ώστε να κατευθύνουν συναφείς συμπεριφορές και δράσεις.

1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί, ωστόσο, ότι για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος είναι απαραίτητο να υλοποιηθούν ολοκληρωμένες δράσεις και δραστηριότητες βιώσιμης ανάπτυξης στις εμπλεκόμενες χώρες, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος της βοήθειας, να χρησιμοποιηθούν με συνεργατικό τρόπο όλες οι παρεμβάσεις με την ενεργό συμμετοχή των τοπικών φορέων σε μια μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη προγραμματική προσέγγιση.

1.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό να υπάρχει στην ανακοίνωση αναφορά στην αναγνώριση του γεγονότος ότι η πλήρης απόλαυση των δικαιωμάτων και η σταθερότητα της δημοκρατίας είναι ουσιαστικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Δυστυχώς, η κατάσταση στα νησιά Φίτζι που παραμένουν υπό δικτατορικό καθεστώς το οποίο εξακολουθεί να στερεί από τους πολίτες τους τα θεμελιώδη δικαιώματα, απλώς αναφέρεται, ενώ η ευρωπαϊκή πλευρά θα άξιζε να λάβει επί του θέματος πιο αποφασιστική και συνεπή θέση.

1.4

Θα πρέπει να αξιοποιηθεί η ευκαιρία να καθοριστεί νέα αναπτυξιακή εταιρική σχέση προκειμένου να προβληθούν οι αρχές και η συμμόρφωση, η οποία θα πρέπει να αποτελεί κατευθυντήρια γραμμή της ΕΕ σε όλες τις χώρες στις οποίες παρέχει βοήθεια, αρχής γενομένης από την πλήρη εφαρμογή της συμφωνίας του Κοτονού. Πρέπει να εξασφαλιστεί εξάλλου η αποτελεσματική άσκηση της δημοκρατίας σε όλες τις χώρες μέσω της πλήρους απόλαυσης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της εργασίας καθώς και η συμμετοχή στη δημοκρατική ζωή.

1.5

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στη δραματική και ανησυχητική κατάσταση των γυναικών όλων των χωρών της περιοχής, που στερούνται των πλέον θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών κρίνεται σκόπιμο να αποτελέσει βασική παράμετρο όλων των ζητημάτων που άπτονται των σχέσεων ΕΕ-χωρών του Ειρηνικού. Τα υψηλά ποσοστά κακοποίησης των γυναικών και η περιορισμένη συμμετοχή των τελευταίων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στις υψηλόβαθμες θέσεις αποτελούν πηγή ανησυχίας για την ΕΟΚΕ και τους εταίρους της, και εκτιμάται, επομένως, ότι τα ζητήματα αυτά θα πρέπει να ληφθούν περισσότερο υπόψη τόσο στο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσο και στις μελλοντικές δράσεις.

1.6

Κατά την ΕΟΚΕ, είναι θεμελιώδους σημασίας η ανάπτυξη των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών στο σύνολό τους, στην περιοχή αυτή όπως και στις άλλες περιοχές βάσει των σχετικών συμφωνιών που έχουν υπογραφεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τον σκοπό αυτό, είναι απαραίτητο να προωθηθούν και να εφαρμοστούν τα κατάλληλα εργαλεία που να επιτρέπουν στην πράξη την επίτευξη αυτού του στόχου. Αν και αναγνωρίζει τις δυσκολίες που σχετίζονται με τη γεωγραφική θέση και οι οποίες περιορίζουν ακόμη και τις διμερείς δομημένες σχέσεις, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη ειδικότερα τη δημιουργία ενός δικτύου και μιας μικτής επιτροπής σε τοπικό επίπεδο, με κάθε επιμέρους χώρα και γιατί όχι με το σύνολο της περιοχής. Αυτά τα εργαλεία συμμετοχής θα πρέπει να διευκολύνουν την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα στάδια σχετικά με τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση των συμφωνιών. Τούτο θα πρέπει να καταστεί μια ουσιαστική και πραγματική αρχή. Ενδείκνυται η ανάληψη πρωτοβουλίας για την ενθάρρυνση της δημιουργίας μιας πραγματικής ΟΚΕ στην περιοχή, έτσι ώστε να προωθηθεί η ενίσχυση του κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου και να βελτιωθούν οι ικανότητες όλων των τοπικών φορέων που αποβλέπουν σε ειδικές χρηματοδοτήσεις.

1.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι προέχει ο συντονισμός των διαφόρων δράσεων της ΕΕ μέσω τόσο των διαφόρων ΓΔ της Επιτροπής που συμμετέχουν στα προγράμματα όσο και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), καθώς και η δραστηριοποίηση του ΠΟΕ στην εν λόγω περιοχή. Ο συντονισμός είναι ζωτικής σημασίας λόγω της περιορισμένης κλίμακας των δημόσιων υπηρεσιών των ενδιαφερόμενων χωρών. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για αποφασιστική δράση της ΕΥΕΔ, με την ελπίδα ότι η ΕΕ θα ενισχύσει την εξωτερική πολιτική της δράση βάσει ενισχυμένου συντονισμού μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

1.8

Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα κλιματικά ζητήματα. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει, ωστόσο, ότι η οικονομική ανάπτυξη αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής. Για την εξασφάλιση μιας χωρίς αποκλεισμούς, βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης για την περιοχή, η ΕΟΚΕ θεωρεί θεμελιώδους σημασίας να εξασφαλιστεί η συνοχή μεταξύ των αναπτυξιακών πολιτικών και των δράσεων για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και σε άλλους τομείς, όπως το εμπόριο, η αλιεία, η γεωργία, η ασφάλεια των τροφίμων, η έρευνα και η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας. Τα κριτήρια για την παροχή της βοήθειας θα πρέπει να βασίζονται σε σαφώς εκ των προτέρων καθορισμένους δείκτες, ακόμη και για τη μετέπειτα παρακολούθηση των προγραμμάτων και μέσω του συντονισμού των διαφόρων δωρητών.

1.9

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί να διαφοροποιηθούν οι παρεμβάσεις μεταξύ των χωρών ΑΚΕ και των υπερπόντιων εδαφών, λαμβανομένων υπόψη των διαφορετικών θεσμικών καταστάσεων και της ανάπτυξης των επιμέρους χωρών, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι ευκαιρίες ολοκλήρωσης της περιοχής. Πρέπει επίσης να αξιολογηθεί η κατάσταση των υπερπόντιων εδαφών, τα οποία είναι πιο ανεπτυγμένα από άλλες χώρες και ήδη επωφελούνται του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης και της διμερούς βοήθειας. Οι δράσεις αυτές θα πρέπει να συντονίζονται με προγράμματα για άλλες χώρες της περιοχής. Τα εδάφη αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό σημείο αναφοράς για τη διάδοση των δικαιωμάτων, των αξιών και των βέλτιστων πρακτικών των ευρωπαϊκών πολιτικών που επικεντρώνονται στην χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

1.10

Όσον αφορά τις εμπορικές συμφωνίες ενδείκνυται –λαμβανομένων υπόψη και των υφιστάμενων δυσκολιών– η επιδίωξη συμφωνίας πέρα από τις διμερείς συμφωνίες, δεδομένου, ωστόσο, ότι –με εξαίρεση την αλιεία– πρόκειται για μικρές επιχειρηματικές οντότητες σε ό,τι αφορά το εμπόριο.

1.11

Η ΕΟΚΕ κρίνει επίσης σκόπιμο να παρακολουθεί η ΕΕ προσεκτικά –με τη βοήθεια της ειδικής επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών– τις διαπραγματεύσεις ως προς το δίκαιο της θάλασσας που συνδέεται με την υφαλοκρηπίδα, ιδίως όσον αφορά την περιοχή που εξετάζεται στην παρούσα γνωμοδότηση.

2.1

Ως γνωστό, η ΕΕ έχει συνάψει διάφορες εταιρικές σχέσεις στην περιοχή του Ειρηνικού· αυτή η νέα εταιρική σχέση καλύπτει 15 ανεξάρτητες νησιωτικές χώρες (1), 4 υπερπόντιες χώρες και εδάφη (ΥΧΕ) (2), το Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού, καθώς και την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία – βασικά μέλη του Φόρουμ που εμφορούνται από τις ίδιες αρχές. Μετά τη στρατηγική για το 2006, ο στόχος είναι η εδραίωση της θέσης της στην περιοχή, είτε επειδή η ΕΕ είναι ο δεύτερος δωρητής μετά την Αυστραλία είτε επειδή συμβάλλει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη ολόκληρης της περιοχής, αναγνωρίζοντας την ανάγκη να εξασφαλιστεί ο πλήρης σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών.

2.2

Με βάση τη συμφωνία του Κοτονού (ΕΕ-ΑΚΕ), η ΕΕ προτείνει με την παρούσα ανακοίνωση να επικεντρώσει τη δράση της στην περιοχή του Ειρηνικού σε ορισμένους βασικούς στόχους σύμφωνα με το πρόγραμμα δράσης της για αλλαγή (3):

Αναγνωρισμένη από τους εταίρους και τους τοπικούς παράγοντες ως επικεφαλής στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της, η ΕΕ προτίθεται να ενισχύσει την παρουσία της στην περιοχή με υπεύθυνο τρόπο.

2.3

Το μεγαλύτερο μέρος των κρατών και των νησιωτικών περιοχών αποτελεί μια μικρή περιοχή από πλευράς πληθυσμού, αλλά μεγάλη και ανομοιογενή ως έκταση, η οποία δημιουργεί ουκ ολίγα προβλήματα λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής θέσης της περιοχής, που την καθιστά ένα σύνολο εύθραυστο και ευαίσθητο, ενωμένο όμως, μεταξύ άλλων, με το θαλάσσιο οικοσύστημα, το οποίο παραμένει επίσης μια μοναδική αξία που αξίζει προσοχής και προστασίας.

2.4

Δεν πρόκειται για έναν εύκολα υλοποιήσιμο στόχο, όχι μόνο για τους λόγους που αναφέρονται στην ανακοίνωση, αλλά και για τα όρια που επιβάλλονται από την οικονομική κρίση στην εξωτερική πολιτική της Ένωσης, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν επίσης το μέλλον της συμφωνίας του Κοτονού, μετά το 2020. Αντιθέτως, η θέση αυτών των χωρών, τις καθιστά περιοχή γεωστρατηγικής σημασίας και για την ΕΕ, δεδομένης της γειτνίασης με χώρες όπως η Κίνα και η Ιαπωνία. Θα ήταν πολύ χρήσιμη για τον σκοπό αυτό η μεγαλύτερη συμμετοχή και η αξιοποίηση των ΥΧΕ για την διάδοση των πολιτικών, την εφαρμογή των προγραμμάτων και του νομικού πολιτισμού της ΕΕ, με αναμφισβήτητα αμοιβαία οφέλη.

3.1

Συνεκτίμηση του αντικτύπου της κλιματικής αλλαγής και των σοβαρών επιπτώσεων σε ολόκληρη την περιοχή τόσο για τη σταθερότητα του οικοσυστήματος, σε σημείο που να απειλούν την ύπαρξή του, όσο και για τους κινδύνους των αυξανόμενων ανισορροπιών όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη των εμπλεκόμενων χωρών, από αυστηρά οικονομικής και δημοσιονομικής πλευράς, αλλά και πολιτικής και κοινωνικής, με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα των κινδύνων, ώστε να αναχαιτίζεται η επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών.

3.2

Συνεκτίμηση της αναγκαιότητας ολοκληρωμένων δράσεων των διαφόρων διεθνών φορέων που εμπλέκονται στη βοήθεια, τόσο σε διμερές όσο και σε πολυμερές επίπεδο, επί του παρόντος υπερβολικά κατακερματισμένη, εμποδίζοντας την πλήρη αποτελεσματικότητά της. Αξιοποίηση των υφιστάμενων χρηματοοικονομικών μέσων και του αντικτύπου της ίδιας της βοήθειας.

3.3

Ανάγκη συντονισμού με τους διεθνείς οργανισμούς· στην ανακοίνωση της Επιτροπής αναφέρονται κυρίως τα Ηνωμένα Έθνη για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

3.4

Συνεκτίμηση της περιφερειακής συνεργασίας και της ανάγκης ενίσχυσης (αν όχι δημιουργίας) τομεακών αναπτυξιακών σχεδίων που να υποστηρίζονται από περιφερειακούς οργανισμούς για την προώθηση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της βοήθειας και της διαχείρισής της, πέραν των ίδιων στρατηγικών ανάπτυξης της περιοχής.

3.5

Σημασία του διαλόγου με τους τοπικούς θεσμικούς φορείς προκειμένου να καθοριστούν τα προγράμματα βοήθειας και ο επιμερισμός ευθύνης όσον αφορά την εφαρμογή τους.

3.6

Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων, με την προβολή της ανάγκης διάθεσης από κοινού με τις χώρες υποδοχής μηχανισμών παρακολούθησης, διαχείρισης και εφαρμογής των εν λόγω παρεμβάσεων. Εν προκειμένω, καθίσταται αναγκαία επιπλέον ειδική ενημέρωση.

3.7

Ανάλυση του τρόπου χορήγησης της βοήθειας από πολυμερείς και διμερείς δωρητές, με τη δέσμευση προσαρμογής του τρόπου παροχής της βοήθειας ώστε να ανταποκρίνεται στις δυσκολίες που συναντούν οι μικρές διοικήσεις των νησιωτικών χωρών και εδαφών του Ειρηνικού· εκτίμηση των δυσκολιών των δικαιούχων χωρών να συμπεριλάβουν τη βοήθεια σε εθνικά αναπτυξιακά προγράμματα, τα οποία απαιτούν στοχευμένες παρεμβάσεις για τη βελτίωση της ανάπτυξης ικανοτήτων (capacity building) των εθνικών θεσμικών οργάνων.

3.8

Ανησυχία για την κατάσταση των παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων στα νησιά Φίτζι, την οποία η Επιτροπή προτίθεται να παρακολουθεί, αλλά χωρίς ειδική αναφορά σε ενδεχόμενες πρόσθετες προϋποθέσεις για τη χορήγηση της βοήθειας.

4.1

Βασικά η ανακοίνωση της Επιτροπής δεν είναι σαφής για τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ προτίθεται να αναζητήσει και να ενισχύσει τις παρεμβάσεις, πέραν των σημαντικών αλλά επιμέρους βραχυπρόθεσμων στόχων, αν επιθυμεί να επηρεάσει τη μελλοντική βιωσιμότητα της περιοχής. Πρόκειται για μια ειδική και μεγάλη περιοχή που αφορά μεγάλο αριθμό μικρών και πολύ μικρών χωρών από πλευράς πληθυσμού, αλλά μεγάλων από γεωγραφικής πλευράς· χώρες που έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, διαφορετική κατανόηση της ανάγκης παρεμβάσεων που να στοχεύουν μακροπρόθεσμα στη βιώσιμη ανάπτυξη, διαφορετική άποψη για τους κανόνες που πρέπει να εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο και στα διεθνή και χωρικά ύδατα που καθορίζουν τα σύνορα μεταξύ των χωρών.

4.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη μια ολοκληρωμένη και μακροπρόθεσμη προσέγγιση με επιμερισμό των ευθυνών μεταξύ όλων των φορέων που δρουν στην περιοχή, είτε πρόκειται για διεθνείς θεσμικούς φορείς, είτε για τοπικούς φορείς ή άλλες χώρες. Η πρόταση εταιρικής σχέσης της Επιτροπής πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση του νέου προϋπολογισμού της ΕΕ, τις νέες προτεραιότητες που θα καθοριστούν στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας μετά το 2015 καθώς και τη διαδικασία που θα ξεκινήσει για την επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας του Κοτονού.

4.3

Στους στόχους που αναφέρονται ενδείκνυται να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη της περιοχής του Ειρηνικού, στις πολιτικές ανάπτυξης και στους τομείς παρέμβασης· για παράδειγμα, η γεωργία και η επισιτιστική ασφάλεια αναφέρονται μόνο στο πλαίσιο των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή. Η γεωργία αποτελεί προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα των αγροτικών περιοχών. Παρά το γεγονός ότι η γεωργία ασκείται κυρίως για λόγους διαβίωσης - μόνο η παραγωγή του ζαχαροκάλαμου και του φοινικέλαιου αποτελούν αντικείμενο εξαγωγής κάποιας σημασίας - υπάρχει ένα πρόβλημα διαχείρισης των φυσικών πόρων και βιώσιμης χρήσης της γης και της γεωργίας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, έπειτα από τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα της ζάχαρης το 2006, όλες αυτές οι χώρες έχασαν το προτιμησιακό καθεστώς τους με αποτέλεσμα να υποστούν απώλειες θέσεων εργασίας.