Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

465η σύνοδος ολομέλειας της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

465η σύνοδος ολομέλειας της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/2

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιοχή του Δούναβη»

2011/C 48/02

Εισηγητής: ο κ. BARABÁS

Συνεισηγητής: ο κ. MANOLIU

Στις 26 Φεβρουαρίου 2010 ο κ. Šefčovič, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα:

Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιοχή του Δούναβη.

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 20 Ιουλίου 2010 με βάση έκθεση του εισηγητή κ. Barabás και του συνεισηγητή κ. Manoliu.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την παρούσα γνωμοδότηση με 123 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 8 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ είναι να αξιοποιήσει την ευκαιρία που παρέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε η οργανωμένη ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών να προωθήσει συγκεκριμένες, πρακτικές προτάσεις συνεισφέροντας στο σχέδιο δράσης για τη Στρατηγική για τον Δούναβη, (1) η οποία τελεί επί του παρόντος υπό διαμόρφωση. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι οι συστάσεις της αντικατοπτρίζουν επαρκώς το ενδιαφέρον της ίδιας και της οργανωμένης ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών, καθώς και την ισχυρή στήριξη που παρέχουν στη στρατηγική. Η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι η μελλοντική στρατηγική θα συνεισφέρει ουσιαστικά προς την κατεύθυνση της βελτίωσης των συνθηκών ζωής και εργασίας όλων των πολιτών της περιοχής του Δούναβη, την οποία θεωρεί κάτοπτρο στο οποίο αντανακλάται η Ευρώπη.

1.2 Σε πολιτικό επίπεδο, η σχεδιαζόμενη στρατηγική για τον Δούναβη:

1.2.1

θα πρέπει να είναι ανοικτή, χωρίς αποκλεισμούς, ευαίσθητη σε κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, να λαμβάνει υπόψη τις προτάσεις των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και να αξιοποιεί την εμπειρία τους·

1.2.2

δεδομένου του σύνθετου χαρακτήρα και της αλληλεξάρτησης των επίμαχων ζητημάτων, δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική παρά μόνο εάν ακολουθεί συστηματικά μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και όχι μια προσέγγιση ανά κλάδο και εάν δώσει έμφαση στην ανάγκη επίτευξης των στόχων των εμπλεκόμενων φορέων·

1.2.3

θα πρέπει να συνεκτιμήσει και να επιδιώξει τη συνεργασία σε τομείς ασφάλειας με ειρηνικά μέσα («soft security»), όπως είναι οι υπηρεσίες άμεσης ανάγκης που συνεργάζονται σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, η κινητικότητα των εργαζομένων, των επιχειρήσεων κλπ. και η εκπόνηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση οικολογικών ατυχημάτων·

1.2.4

πρέπει να συμβάλει στην πληρέστερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η Συνθήκη της Λισσαβώνας, για παράδειγμα στη συνεπή εφαρμογή της αρχής της συμμετοχικής δημοκρατίας·

1.2.5

πρέπει να είναι κατάλληλο μέσο για:

α)	να συνεισφέρει ουσιαστικά ως μακροπεριφερειακή αναπτυξιακή πολιτική στην εμβάθυνση της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ιδίως στο πλαίσιο του προγράμματος «Ευρώπη 2020» (ευφυές, βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς)·

β)	να προωθήσει την προσέγγιση με την ΕΕ των έξι κρατών της περιοχής που δεν αποτελούν μέλη της και να υποστηρίξει τις προσπάθειές τους για την επίτευξη του στόχου της ένταξης·

1.2.6

πρέπει να αντικατοπτρίζει την πολιτική της ΕΕ σε μακροπεριφερειακό επίπεδο, καθώς και τον ενεργό, εποικοδομητικό ρόλο και τη συνεισφορά της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών·

1.2.7

πρέπει να βοηθά στον συντονισμό των εργασιών των συστημάτων συνεργασίας που ήδη υφίστανται σε διάφορα επίπεδα και σε διάφορα μέρη της περιοχής· επίσης πρέπει να βοηθά ώστε να γίνει η εν λόγω δραστηριότητα αποτελεσματικότερη και να αποφεύγεται η επικάλυψη·

1.2.8

πρέπει να διαθέτει ένα σαφές, απλό και διαφανές σύστημα διακυβέρνησης, που θα βασίζεται σε προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή όσον αφορά την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών· τα αποτελέσματα θα πρέπει να αξιολογούνται μέσω ετήσιων διασκέψεων·

1.2.9

πρέπει να υλοποιηθεί υπό τη μορφή διαδικασίας που επιτρέπει την ευελιξία, την περιοδική αξιολόγηση και, όταν αυτό είναι εφικτό, τη χορήγηση πρόσθετων χρηματοδοτικών πόρων·

1.2.10

πρέπει να διαθέτει ρεαλιστικούς στόχους και, προκειμένου να διασφαλισθεί η αποτελεσματική υλοποίηση, να καθορίζει προτεραιότητες· θα πρέπει να προπαρασκευασθεί μεσοπρόθεσμο σχέδιο δράσης για την επίτευξη αυτών των στόχων, το οποίο πρέπει να καθιστά σαφές ότι η ενεργός συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων σύμφωνα με την αρχή της εταιρικής σχέσης αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχία·

1.2.11

πρέπει να έχει ορατά και απτά αποτελέσματα για την κοινωνία και τους πολίτες, αποσκοπώντας να οδηγήσει σε καλύτερες συνθήκες ζωής και εργασίας για όλους τους πολίτες, περιλαμβανομένης της νεολαίας·

1.2.12

πρέπει να αντικατοπτρίζει τη σημασία του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου των πολιτών·

1.2.13

πρέπει να αναγνωρίζει τη σημασία της δυνατότητας διασύνδεσης στην περιοχή του Δούναβη·

1.2.14

πρέπει να λαμβάνει υπόψη την εμπειρία που αποκομίσθηκε κατά την υλοποίηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη Βαλτική Θάλασσα.

1.3 Πρακτικές προτάσεις, σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών, για το σχέδιο δράσης που θα συνοδεύει τη σχεδιαζόμενη στρατηγική για τον Δούναβη:

1.3.1

θα πρέπει να δημιουργηθεί δίκτυο οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της περιοχής (Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών του Δούναβη), το οποίο θα επιτρέπει, μεταξύ άλλων, κοινή δράση και κοινά σχέδια· τα μέλη του δικτύου θα μπορούσαν να συναντώνται μια φορά ανά έτος στις διάφορες χώρες της περιοχής·

1.3.2

απαιτείται να διοργανωθούν δραστηριότητες (συναντήσεις, φεστιβάλ, επισκέψεις, εμπορικές και άλλες εκθέσεις κλπ.) προκειμένου να ενισχυθεί το αίσθημα εγγύτητας των λαών της περιοχής του Δούναβη, να διαμορφωθεί περιφερειακή συνείδηση και να διατηρηθεί η πολιτιστική ποικιλομορφία, ιδίως όσον αφορά τους νέους· ένα πολιτιστικό περιοδικό για την περιοχή θα βοηθήσει επίσης στην πραγμάτωση του στόχου αυτού·

1.3.3

θα ήταν σκόπιμο να διοργανώνεται, σε διαφορετικό τόπο κάθε χρόνο, η Εβδομάδα του Δούναβη, η οποία θα μπορούσε να αποτελεί ένα φόρουμ κατάλληλο για τη συζήτηση θεμάτων επικαιρότητας που σχετίζονται με τη στρατηγική για τον Δούναβη, καθώς και για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της·

1.3.4

προκειμένου να διασφαλισθεί η συνέχιση της υποστήριξης από τους πολίτες και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, τόσο εντός της ΕΕ όσο και στα γειτονικά κράτη που δεν αποτελούν μέλη της ΕΕ, απαιτείται αποτελεσματική και συνεχιζόμενη επικοινωνιακή πολιτική σχετικά με τη στρατηγική για τον Δούναβη·

1.3.5

κατά την ανάπτυξη προγραμμάτων της στρατηγικής για τον Δούναβη θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις μειονεκτούσες και περιθωριοποιημένες ομάδες, ιδίως στους Ρομά·

1.3.6

θα πρέπει να ενισχυθούν η τακτική επαφή και η συνεργασία μεταξύ εμπλεκομένων φορέων της περιοχής, καθώς και ο κοινωνικός διάλογος και ο διάλογος των πολιτών· οι εθνικές οικονομικές και κοινωνικές επιτροπές θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο θέμα αυτό·

1.3.7

η δημιουργία ενός Επιχειρηματικού Φόρουμ του Δούναβη, το οποίο θα περιλάμβανε κοινωνικούς και οικονομικούς φορείς, θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό μέσο για τη συνεργασία και την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή στην περιοχή του Δούναβη· οι οργανώσεις των εργοδοτών της περιοχής θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στα προγράμματα χρηματοδότησης για τη διοργάνωση του εν λόγω φόρουμ και θα πρέπει να ενθαρρύνεται η συμμετοχή τους σε αυτά·

1.3.8

περαιτέρω μείωση ή εξάλειψη των εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία σε συνδυασμό με την εφαρμογή των αρχών της αξιοπρεπούς εργασίας και της δίκαιης αμοιβής θα βοηθήσουν στην προσέγγιση των ανθρώπων·

1.3.9

κατά την υλοποίηση της στρατηγικής για τον Δούναβη θα πρέπει να αξιοποιηθούν τα επιτεύγματα και οι υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας·

1.3.10

θα ήταν σκόπιμο να συσταθεί μια διεθνής ομάδα ερευνητών για τη διεξαγωγή επιστημονικής ανάλυσης και εξέτασης στρατηγικών ζητημάτων στην περιοχή του Δούναβη· οι εργασίες της ομάδας αυτής θα πρέπει να υποστηριχθούν μέσω προγράμματος υποτροφιών·

1.3.11

θα πρέπει να εξετασθεί ο τρόπος με τον οποίο τα Ευρωπαϊκά Έτη και τα θεματικά προγράμματα μπορούν να συνδεθούν με τη στρατηγική για τον Δούναβη·

1.3.12

θα πρέπει να στηριχθούν πρωτοβουλίες που αφορούν τη διδασκαλία των γλωσσών που χρησιμοποιούνται στην περιοχή·

1.3.13

η ΕΟΚΕ θα πρέπει να δημιουργήσει παρατηρητήριο ή ομάδα μελέτης σχετικά με τη στρατηγική για τον Δούναβη, που θα λειτουργούν σε μόνιμη βάση·

1.3.14

μέρη της στρατηγικής για τον Δούναβη και του σχεδίου δράσης της θα πρέπει να υλοποιηθούν και να παρακολουθούνται από επιτροπή διαχείρισης, η οποία θα περιλαμβάνει εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και θα εκπονεί ετήσια έκθεση σχετικά με τα συμπεράσματά της·

1.3.15

παράλληλα με την υιοθέτηση της στρατηγικής για τον Δούναβη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να υποστηρίξει διάφορα πιλοτικά προγράμματα κατάλληλα για δοκιμές και για απόκτηση αρχικής εμπειρίας·

1.3.16

η εφαρμογή της στρατηγικής για τον Δούναβη και του αντίστοιχου σχεδίου δράσης θα μπορούσε να χρηματοδοτείται από διάφορες πηγές: πέραν της ΕΕ (ιδίως από τα Διαρθρωτικά Ταμεία), οι εν λόγω πηγές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν χώρες της περιοχής, τον ιδιωτικό τομέα και διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Θεωρώντας δεδομένη τη στήριξη μέσω αυτών των πηγών, συνιστάται η δημιουργία ειδικού ταμείου.

1.3.17

Η ΕΟΚΕ θεωρεί τη στρατηγική για τον Δούναβη, της οποίας η έγκριση έχει προγραμματισθεί για το πρώτο εξάμηνο του 2011 υπό την ουγγρική Προεδρία, ως αποφασιστικής σημασίας εργαλείο για την ανάπτυξη δυναμικής, ανταγωνιστικής και ακμάζουσας περιοχής του Δούναβη χωρίς αποκλεισμούς.

2. Κατευθυντήριες γραμμές της στρατηγικής για τον Δούναβη

2.1. Στο πλαίσιο της ανάπτυξης στρατηγικής για τον Δούναβη είναι σημαντικό να καθορισθεί το θεωρητικό πλαίσιο που θα διέπει τη στρατηγική συνεργασίας στην περιοχή του Δούναβη και το πρόγραμμα δράσης για την εφαρμογή του.

2.2. Είναι συνεπώς σημαντικό, κατά τη χάραξη της στρατηγικής για τον Δούναβη, να ληφθούν υπόψη τα εξής:

—	οι πτυχές που αφορούν την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή·

—

ο ρόλος που διαδραματίζει ο ποταμός στις μεταφορές και στις υποδομές (με ιδιαίτερη προσοχή στον πανευρωπαϊκό διάδρομο μεταφορών VII, ο οποίος επηρεάζει τον Δούναβη) και η συναφής δυνατότητα ανάπτυξης των οικονομικών δραστηριοτήτων εν γένει· η αναγκαιότητα στήριξης των μέτρων για τη συντήρηση των διαύλων, όπου αυτό απαιτείται για τις μεταφορές, και η εξάλειψη των σημείων συμφόρησης που δυσχεραίνουν τη ναυσιπλοΐα και αναφέρονται στο έργο προτεραιότητας αριθ. 18 των ΔΕΔ-Μ (σχετικά με το θέμα αυτό, η Κοινή Δήλωση που συντάχθηκε υπό την αιγίδα της Διεθνούς Επιτροπής για την Προστασία του Δούναβη (ICPDR) θα πρέπει να εκληφθεί ως κατευθυντήριος προσανατολισμός και να τεθεί έμπρακτα σε εφαρμογή)· η συνέχιση έργων διατροπικών μεταφορών (κατασκευή τερματικών σταθμών εμπορευματοκιβωτίων στους λιμένες) και συμπληρωματικών έργων οδικών μεταφορών στην περιοχή του Δούναβη (γέφυρες με ιδιαιτέρως σημαντική επίδραση στη ροή μεταφοράς αγαθών)· επιπροσθέτως, η αναγκαιότητα να υλοποιηθούν έργα που θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη, όπως είναι ο δίαυλος Δούναβη – Βουκουρεστίου, τα οποία θα ωφελήσουν την ευρωπαϊκή οικονομία·

—	ο Δούναβης ως πηγή πόσιμου ύδατος και ενέργειας, καθώς και ως φυσικό περιβάλλον που χρήζει προστασίας – το βασικό στοιχείο είναι η αειφόρος ανάπτυξη· θα πρέπει να στηριχθούν έργα ενεργειακών υποδομών, όπως είναι τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια·

—	ο ρόλος της καινοτομίας, της έρευνας και της εκπαίδευσης στην περιοχή·

—

οι ανάγκες του τουρισμού στην περιοχή του Δούναβη και οι δυνατότητες αγροτικής ανάπτυξης· όσον αφορά τις τελευταίες, θα πρέπει να εξετασθεί η χρηματοδότηση σχεδίων που θα τονώσουν τις δραστηριότητες στις χώρες αυτές, οι οποίες διαθέτουν σημαντική γεωργική παράδοση· η χρηματοδότηση έργων υποδομών για τη φόρτωση δημητριακών θα βοηθήσει στην άντληση του δυναμικού της τοπικής γεωργίας, ιδίως σε χώρες με μακρά παράδοση στη γεωργία·

—

ο ρόλος του ποταμού στην καλλιέργεια κοινής ευαισθητοποίησης και ταυτότητας για τον Δούναβη, οι οποίες θα συμπληρώνουν την ευρωπαϊκή ευαισθητοποίηση και ταυτότητα για το σύνολο της ΕΕ· ο πολιτισμικός διάλογος και η αλληλεγγύη μπορούν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στο ζήτημα αυτό, ακόμα και μεταξύ των κρατών μελών και των κρατών που δεν αποτελούν μέλη της ΕΕ στην περιοχή·

—	κάθε αύξηση του όγκου των μεταφορών πρέπει να συνοδεύεται από σεβασμό για το περιβάλλον·

—	η ύπαρξη δυνατοτήτων επίλυσης των διαφορών, ικανών να αντιμετωπίσουν τις εντάσεις που δημιουργήθηκαν κατά το πέρασμα του χρόνου στην περιοχή.

2.3. Δεδομένης της ποικιλομορφίας και του συχνά ανταγωνιστικού χαρακτήρα των εμπλεκόμενων αξιών και συμφερόντων, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να αναπτυχθεί ολοκληρωμένη στρατηγική για τον Δούναβη, η οποία θα βασίζεται σε κοινές αρχές, θα λαμβάνει υπόψη όχι μόνο την οικονομική λογική, αλλά και τις κοινωνικές ανάγκες και τους κοινωνικούς παράγοντες, περιλαμβανομένων των απόψεων και των συνεισφορών της κοινωνίας των πολιτών.

2.4. Μια παραγωγική στρατηγική που βασίζεται στην οικονομική, εδαφική και κοινωνική συνοχή θα οδηγήσει στη δημιουργία δυναμικής, ανταγωνιστικής και ακμάζουσας περιοχής του Δούναβη.

3. Ιστορικό

3.1 Κατά τη συνεδρίασή του στις 18-19 Ιουνίου 2009, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χαράξει ευρωπαϊκή στρατηγική για την περιοχή του Δούναβη έως το τέλος του 2010. Κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες διατυπώθηκαν πολλές απόψεις, ιδίως στο πλαίσιο της διαδικασίας ανοικτής διαβούλευσης που εισήγαγε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

3.2 Η ΕΟΚΕ στηρίζει σθεναρά και αποφασιστικά τη νέα μακροπεριφερειακή προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη δημιουργία μιας ενωσιακής στρατηγικής για τον Δούναβη στο πλαίσιο αυτό. Ως θεσμικός εκπρόσωπος της οργανωμένης ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ είναι διατεθειμένη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο και να αναλάβει πρωτοβουλία όσον αφορά τη διαμόρφωση και την εφαρμογή της στρατηγικής.

3.3 Το ενδιαφέρον και η δέσμευση της ΕΟΚΕ σχετικά με τα ζητήματα του Δούναβη δεν είναι κάτι το καινούργιο. Πράγματι, η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει πολυάριθμα έγγραφα στο παρελθόν, τα οποία αφορούν διάφορα θέματα, όπως οι μεταφορές ή το περιβάλλον. Τα έγγραφα αυτά εξηγούν με σαφήνεια τους λόγους για τους οποίους η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την περιοχή του Δούναβη και υποστηρίζει τη χάραξη αντίστοιχης στρατηγικής.

3.4 Θα πρέπει να τονισθεί ότι οι πρόσφατες διευρύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετέφεραν το γεωγραφικό επίκεντρό της προς τα ανατολικά, ενόσω το οικονομικό κέντρο βάρους παραμένει στη Δυτική Ευρώπη. Η οικονομική, εδαφική και κοινωνική συνοχή, ως βασικά συστατικά της στρατηγικής για τον Δούναβη, παράλληλα με τις πρακτικές ιδέες που υποστηρίζουν την εφαρμογή της, αποτελούν κατάλληλη συνεισφορά για την αντιμετώπιση αυτής της ανισορροπίας.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Η μελλοντική στρατηγική για τον Δούναβη θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα κράτη μέλη της ΕΕ: Γερμανία, Αυστρία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχική Δημοκρατία, Σλοβενία, Βουλγαρία και Ρουμανία, καθώς και τα ακόλουθα κράτη που δεν αποτελούν μέλη της ΕΕ: Κροατία, Σερβία, Ουκρανία, Μολδαβία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/6

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο ρόλος της νόμιμης μετανάστευσης στο πλαίσιο της δημογραφικής πρόκλησης» (διερευνητική γνωμοδότηση)

2011/C 48/03

Εισηγητής: ο κ. Luis Miguel PARIZA CASTAÑOS

Με επιστολή της από 18 Φεβρουαρίου 2010, η κ. Joëlle Milquet, Αναπληρώτρια Πρωθυπουργός και Υπουργός απασχόλησης και ίσων ευκαιριών, αρμόδια για την πολιτική μετανάστευσης και ασύλου, ζήτησε, εξ ονόματος της μελλοντικής βελγικής Προεδρίας και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα

«Ο ρόλος της νόμιμης μετανάστευσης στο πλαίσιο της δημογραφικής πρόκλησης»

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 2 Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 115 ψήφους υπέρ, μία κατά και 2 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Συμπεράσματα

1.1	Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων, με πολλαπλές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές πτυχές. Η νόμιμη μετανάστευση αποτελεί μέρος της απάντησης της ΕΕ σε αυτή τη δημογραφική κατάσταση.

1.2	Η εσωτερική κινητικότητα των Ευρωπαίων πολιτών είναι μειωμένη και μικρότερη από την μετανάστευση υπηκόων τρίτων χωρών. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως πρέπει να εξαλειφθούν οι φραγμοί και να διευκολυνθεί η εσωτερική κινητικότητα των Ευρωπαίων εργαζομένων.

1.3	Η ΕΟΚΕ στηρίζει την Ευρωπαϊκή Ατζέντα 2020 για την άνοδο του ποσοστού απασχόλησης του πληθυσμού μεταξύ 20 και 64 ετών έως το 75 %, μέσω μεγαλύτερης συμμετοχής των γυναικών, και των πιο ηλικιωμένων εργαζομένων, και καλύτερης ένταξης των μεταναστών στην αγορά εργασίας.

1.4

Η κοινή μεταναστευτική πολιτική πρέπει να έχει στρατηγικό προσανατολισμό, με μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο όραμα, και να λαμβάνει υπόψη το σύνολο των πτυχών, όπως: το δημογραφικό πλαίσιο, η εξέλιξη των αγορών εργασίας, η ένταξη, η πολιτιστική πολυμορφία, τα θεμελιώδη δικαιώματα, η ίση μεταχείριση, η εξάλειψη των διακρίσεων και η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης.

1.5	Επαφίεται σε κάθε κράτος μέλος να αποφανθεί επί της υποδοχής νέων μεταναστών. Η ΕΕ δύναται να δώσει μεγάλη προστιθέμενη αξία μέσω κοινής πολιτικής και νομοθεσίας με υψηλό βαθμό εναρμόνισης.

1.6

Παρά ορισμένες εθνικές διαφορές, η ΕΕ και τα κράτη μέλη χρειάζονται μια ανοιχτή νομοθεσία που να επιτρέπει την εισδοχή μεταναστών για εργασιακούς λόγους μέσα από νόμιμες και διαφανείς οδούς, τόσο για τους εργαζόμενους με υψηλό επίπεδο κατάρτισης όσο και για τις λιγότερο εξειδικευμένες δραστηριότητες.

1.7	Λαμβανομένης υπόψη της δημογραφικής πρόκλησης, η ΕΟΚΕ φρονεί πως πρέπει να τροποποιηθούν οι ισχύουσες Οδηγίες και να θεσπισθούν νέα νομοθετικά μέσα.

1.8	Με την έγκριση της Συνθήκης της Λισσαβώνας τέθηκε σε ισχύ ο Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων, που θα διευκολύνει την ΕΕ να έχει πιο ισορροπημένη προσέγγιση στη μεταναστευτική νομοθεσία και να σέβεται περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα.

1.9

Ωστόσο, στην Ευρώπη αυξάνεται η μισαλλοδοξία, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία απέναντι στους μετανάστες και τις μειονότητες. Οι πολιτικοί ιθύνοντες, οι κοινωνικοί ηγέτες και τα μέσα επικοινωνίας πρέπει να ενεργούν με ύψιστη συναίσθηση ευθύνης και να υιοθετήσουν μια παιδαγωγική προσέγγιση σε θέματα πολιτικά και κοινωνικά, ώστε να προλαμβάνονται τέτοιου είδους συμπεριφορές. Πρέπει επίσης τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να δρουν με αποφασιστικότητα και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να δραστηριοποιούνται ενεργά στην καταπολέμηση αυτών των ιδεολογιών και των συμπεριφορών.

1.10	Η ευρωπαϊκή μεταναστευτική νομοθεσία πρέπει να διασφαλίζει την ίση μεταχείριση, βάσει της αρχής της μη διακριτικής μεταχείρισης.

1.11

Η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης δεν θα πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά στην καταπολέμηση της λαθρομετανάστευσης, τον επαναπατρισμό και τον συνοριακό έλεγχο, αλλά οι συμφωνίες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το συμφέρον όλων των μερών: αυτό των μεταναστών, που σχετίζεται με τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, αυτό των χωρών προέλευσης, την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των οποίων πρέπει να ωφελήσει η μετανάστευση, και αυτό των ευρωπαϊκών κοινωνιών υποδοχής.

1.12

Η κοινή μεταναστευτική πολιτική πρέπει να περιλαμβάνει την ένταξη, που αποτελεί αμφίδρομη κοινωνική διαδικασία προσαρμογής μεταξύ των μεταναστών και της κοινωνίας υποδοχής, και η οποία πρέπει να στηριχθεί μέσω καλής διακυβέρνησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε εθνικό και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση έχει μεγάλη προστιθέμενη αξία, καθώς συνδέει την ένταξη με τις αρχές και τις αξίες της Συνθήκης, με την ίση και μη διακριτική μεταχείριση, με τον Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων, με τη Ευρωπαϊκή Σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και με την Ατζέντα Ευρώπη 2020.

1.13	Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ζητήσει την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης με θέμα τη σκοπιμότητα της δημιουργίας ευρωπαϊκής πλατφόρμας διαλόγου για τη διαχείριση της μετανάστευσης για λόγους εργασίας.

2. Ο πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης

2.1	Ο πληθυσμός της ΕΕ είναι κατά τι μικρότερος από 500 εκατομμύρια κατοίκους (1). Τα τελευταία δέκα χρόνια η πορεία ήταν ανοδική και ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά περισσότερο από 18 εκατομμύρια (2).

2.2

Ωστόσο, παρατηρούνται μεγάλες διαφορές ανά χώρα. Ο πληθυσμός μειώθηκε σε πολλές χώρες, ιδίως στην Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Στα υπόλοιπα κράτη μέλη ο πληθυσμός παρέμεινε σταθερός ή αυξήθηκε, ιδίως στην Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Σε ορισμένα κράτη μέλη παρατηρούνται επίσης μεγάλες διαφορές ανά περιφέρεια.

2.3

Η φυσική αύξηση του πληθυσμού έφερε λίγο περισσότερο από 3 εκατομμύρια νέους κατοίκους στην ΕΕ (3). Οι χώρες με μεγαλύτερη φυσική αύξηση του πληθυσμού σε απόλυτες τιμές ήταν η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία και οι Κάτω Χώρες, ενώ αύξηση παρουσιάσθηκε και σε άλλες χώρες. Η μεγαλύτερη φυσική μείωση του πληθυσμού εμφανίστηκε στη Γερμανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία.

2.4	Ο πληθυσμός της ΕΕ γηράσκει. Το ποσοστό του πληθυσμού κάτω των 15 ετών μειώθηκε από το 17,7 % το 1998 στο 15,7 % το 2008.

2.5	Το ποσοστό του πληθυσμού 65 ετών και άνω στην ΕΕ αυξήθηκε από το 15,3 % το 1998 στο 17 % το 2008. Αυτό το ποσοστό υποχώρησε ελαφρά στην Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο, τη στιγμή που αγγίζει το 20 % στη Γερμανία και την Ιταλία, ενώ υπερβαίνει το 18,5 % στην Ελλάδα.

2.6

Ο δείκτης δημογραφικής εξάρτησης (4) της ΕΕ διατηρείται στα ίδια επίπεδα τα τελευταία δέκα χρόνια, από το 49,2 % το 1998 στο 48,6 % το 2008. Αυξήθηκε στη Δανία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία και τις Κάτω Χώρες, παρέμεινε σταθερός στη Γαλλία και την Ιρλανδία, ενώ μειώθηκε στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, ιδίως όπου η το ποσοστό των παιδιών και των νέων μειώθηκε περισσότερο.

2.7	Ο συνθετικός δείκτης γονιμότητας (5) βρισκόταν το 2006 στο 1,53 τέκνο ανά γυναίκα. Μεταξύ 1999 και 2008 αυξήθηκε σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Ωστόσο, παραμένει κάτω από το 1,5 τέκνο ανά γυναίκα σε πολλά κράτη μέλη. Μόνο στη Γαλλία φτάνει τα 2 τέκνα ανά γυναίκα.

2.8	Αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση του ευρωπαϊκού πληθυσμού, το οποίο βρίσκεται κατά μέσο όρο πάνω από τα 82 έτη για τις γυναίκες και από τα 76 για τους άνδρες.

2.9	Η παιδική θνησιμότητα (6) μειώνεται στο μεγαλύτερο μέρος των κρατών μελών, ενώ το 2006 έπεσε κάτω από τους 5 θανάτους ανά 1 000 γεννήσεις στο σύνολο της ΕΕ.

3. Τα μεταναστευτικά ρεύματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση

3.1	Η Ευρώπη αποτελεί προορισμό ενός μικρού μέρους των διεθνών μεταναστευτικών ρευμάτων, και εδώ και πολλά χρόνια άτομα μεταναστευτικής καταγωγής αποτελούν μέρος του πληθυσμού της.

3.2	Στη Συνθήκη, και κατά συνέπεια στις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ, η μετανάστευση αναφέρεται σε υπηκόους τρίτων χωρών.

3.3

Η μετανάστευση αποτελεί την κύρια αιτία αύξησης του πληθυσμού της ΕΕ την περίοδο 1999-2008. Η αμιγής μετανάστευση προσέθεσε περίπου 15 εκατομμύρια στον πληθυσμό της ΕΕ (7). Εμφανίζει αρνητικό ισοζύγιο μόνο στη Βουλγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία και τη Ρουμανία. Σε πολλά κράτη το ισοζύγιο είναι ελαφρώς θετικό, ενώ η υψηλότερη μετανάστευση παρατηρείται στη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Μεταξύ του 1999 και του 2008, η πλειονότητα των κρατών μελών εμφάνισαν θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο, με εξαίρεση τη Βουλγαρία (- 215 600), τη Λετονία (- 24 700), τη Λιθουανία (- 88 100), την Πολωνία (- 566 100) και τη Ρουμανία (- 594 700).

3.4	Τα μεταναστευτικά ρεύματα αυξάνουν τον πληθυσμό της ΕΕ. Η μετανάστευση οφείλεται κατά 80 % και πλέον στην αύξηση του πληθυσμού τα τελευταία δέκα χρόνια.

3.5

Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ το μεταναστευτικό ισοζύγιο αντιπροσωπεύει πάνω από το 4 % του μέσου πληθυσμού: Ιταλία, Μάλτα, Αυστρία και Πορτογαλία· πάνω από το 10 %: Κύπρος (11,64 %), Ισπανία (12,62 %), Ιρλανδία (10,66 %) και Λουξεμβούργο (11,08 %). Στο άλλο άκρο, οι πληθυσμιακές απώλειες που οφείλονται στην αμιγή μετανάστευση κυμάνθηκαν μεταξύ του 0,75 % του πληθυσμού στη Λετονία και του 2,62 % στη Ρουμανία.

3.6

Το 2008 ο αριθμός αλλοδαπών (που περιλαμβάνει Ευρωπαίους πολίτες και υπηκόους τρίτων χωρών) έφτανε τα 31 εκατομμύρια. Η Γερμανία είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό αλλοδαπών (άνω των 7 εκατομμυρίων), ενώ την ακολουθεί η Ισπανία (5,3), το Ηνωμένο Βασίλειο (4), η Γαλλία (3,7) και η Ιταλία (3,4). Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε το 2009 σε όλες αυτές τις χώρες, πλην της Γερμανίας. Η Ελλάδα και το Βέλγιο πλησιάζουν στο ένα εκατομμύριο αλλοδαπών, ενώ η Ιρλανδία, οι Κάτω Χώρες, η Αυστρία και η Σουηδία ξεπερνούν το μισό εκατομμύριο.

3.7

Το τέταρτο τρίμηνο του 2009 (8) περίπου 11 εκατομμύρια Ευρωπαίων πολιτών κατοικούσαν σε άλλο κράτος μέλος. Από αυτούς 2,5 εκατομμύρια κατοικούσαν στη Γερμανία, 1,8 εκατομμύρια στο Ηνωμένο Βασίλειο, 1,6 στην Ισπανία, 1,2 στη Γαλλία και 1,1 στην Ιταλία. Σε μικρότερο βαθμό συναντώνται επίσης στο Βέλγιο (642 900), την Ιρλανδία (350 500), το Λουξεμβούργο (191 000), την Αυστρία (322 200), τις Κάτω Χώρες (272 100), την Ελλάδα (142 500) και τη Σουηδία (185 700).

3.8

Από το τέταρτο τρίμηνο του 2005 ο αριθμός υπηκόων ενός κράτους μέλους που κατοικούν σε άλλο αυξήθηκε κατά περισσότερο από 2,7 εκατομμύρια, ενώ οι δημοφιλέστεροι προορισμοί για αυτές τις εσωτερικές μετακινήσεις αποδείχθηκαν η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία, με περισσότερα από 1,7 εκατομμύρια.

3.9	Το 2009 ο ρυθμός αύξησης του αριθμού αλλοδαπών έπεσε κάτω από το ένα εκατομμύριο, επίπεδο παρόμοιο με αυτό του 2006.

4. Το μέλλον του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης

4.1	Ο πληθυσμός της ΕΕ το 2018 θα κυμαίνεται μεταξύ 495 και 511 εκατομμυρίων, σύμφωνα με τις δημογραφικές προβλέψεις της Eurostat, ανάλογα με την ύπαρξη ή μη μεταναστευτικών ρευμάτων την εν λόγω περίοδο.

4.2	Συνυπολογιζομένης της μετανάστευσης υπηκόων τρίτων χωρών, ο προβλεπόμενος πληθυσμός της ΕΕ για το 2020 φτάνει τα 514 εκατομμύρια, ενώ ξεπερνά τα 520 εκατομμύρια το 2030. Αυτή η πρόβλεψη βασίζεται σε υποθετικό σενάριο ετήσιας αμιγούς μετανάστευσης περίπου 1,5 εκατομμυρίου ατόμων.

4.3

Έτσι, το 2020 η προβλεπόμενη αύξηση του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένης της μετανάστευσης, φτάνει τα 14 εκατομμύρια. Από αυτά, 5,3 αφορούν την Ισπανία, 4 το Ηνωμένο Βασίλειο, 1,4 την Ιταλία, 1,3 τη Γαλλία, σχεδόν 1 την Ιρλανδία, περίπου 0,5 τη Σουηδία και το Βέλγιο και σχεδόν 0,5 την Πορτογαλία. Στο άλλο άκρο, θα εμφανισθούν δημογραφικές απώλειες άνω των 660 000 ατόμων στη Ρουμανία, 530 000 στη Γερμανία και 419 000 στη Βουλγαρία, ενώ θα υπερβαίνουν τις 100 000 στην Πολωνία, την Ουγγαρία, τη Λιθουανία και τη Λετονία.

4.4

Το 2020 ο πληθυσμός της ΕΕ σε σύγκριση με το 2008 θα είναι αυξημένος κατά σχεδόν 845 000 άτομα ηλικίας 0-14 ετών, μειωμένος κατά 2,8 εκατομμύρια μεταξύ 15-64 ετών και αυξημένος κατά 18,1 εκατομμύρια όσον αφορά τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Επιπλέον, θα μειωθεί κατά 4,7 εκατομμύρια ο πληθυσμός μεταξύ 20 και 59 ετών. Κατά συνέπεια, η πρόβλεψη αύξησης του πληθυσμού της ΕΕ βασίζεται κυρίως στα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, πράγμα που οδηγεί σε μεγαλύτερη δημογραφική γήρανση, καθώς το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών φτάνει το 20 %.

5. Η αγορά εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

5.1	Η δημογραφική μεταβλητή στην αγορά εργασίας πρέπει να εξετάζεται από κοινού με άλλες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές μεταβλητές, που υπερβαίνουν το φάσμα αυτής της γνωμοδότησης.

5.2	Την περίοδο 1998-2008 ο δυνητικά ενεργός ηλικιακά πληθυσμός αυξήθηκε κατά 12,1 εκατομμύρια, και κατά λιγότερο από 12 εκατομμύρια για τις ηλικίες μεταξύ 20 και 59 ετών.

5.3	Το 2009 στην ΕΕ υπήρχαν περίπου 218 εκατομμύρια απασχολούμενοι, 3,8 εκατομμύρια λιγότεροι από την προηγούμενη χρονιά. Περισσότεροι από 24 εκατομμύρια (11 %) είχαν προσωρινή εργασία. Η μέση ηλικία εξόδου από την αγορά εργασίας ήταν τα 61,4 χρόνια.

5.4

Το τέταρτο τρίμηνο του 2009 περίπου 5,8 εκατομμύρια Ευρωπαίων πολιτών εργάζονταν σε άλλο κράτος μέλος. Από αυτούς 1,4 εκατομμύριο εργάζονταν στη Γερμανία, 1,1 εκατομμύριο στο Ηνωμένο Βασίλειο, 820 000 στην Ισπανία, 650 000 στην Ιταλία, 540 000 στη Γαλλία, 280 000 στο Βέλγιο, 190 000 στην Ιρλανδία, 180 000 στην Αυστρία, 150 000 στις Κάτω Χώρες και 125 000 στη Σουηδία.

5.5

Οι δείκτες επαγγελματικής δραστηριότητας ανέβηκαν στην ΕΕ-15 μεταξύ 1998-2008 σε όλες τις ομάδες ηλικίας, εμφανίζοντας ωστόσο διαφορές που κυμαίνονται μεταξύ μίας (15-19 ετών) και 10 ποσοστιαίων μονάδων (60-64 ετών). Οι δείκτες ανδρικής δραστηριότητας παρέμειναν σταθεροί με εξαίρεση την ηλικία των 50-70 ετών, όπου αυξήθηκαν έως και 10 μονάδες για τα άτομα 60-65 ετών. Οι δείκτες γυναικείας δραστηριότητας αυξήθηκαν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ιδίως δε μεταξύ 30-65 ετών, ξεπερνώντας τις 10 ποσοστιαίες μονάδες για τα άτομα 50-65 ετών.

5.6	Τα τελευταία χρόνια αυξήθηκε σημαντικά η ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας, όμως ο δείκτης γυναικείας δραστηριότητας παραμένει χαμηλότερος από αυτόν της ανδρικής.

5.7

Ο δυνητικά ενεργός πληθυσμός θα φτάνει το 2020 τα 361 εκατομμύρια, εκ των οποίων 238 εκατομμύρια θα συμμετέχουν πραγματικά στην αγορά εργασίας (9), ενώ 123 εκατομμύρια δε θα ασκούν επαγγελματική δραστηριότητα. Αυτό σημαίνει δείκτη δραστηριότητας 74,2 % για τις ηλικίες 20-64 ετών, κατά τι χαμηλότερο από τον δείκτη του 2008, πράγμα που οφείλεται στις αλλαγές της δημογραφικής διάρθρωσης.

5.8	Δεδομένων των δεικτών ανεργίας (10), οι απασχολούμενοι θα μπορούσαν να φτάνουν τα 221,5 εκατομμύρια το 2020, πράγμα που συνεπάγεται δείκτη απασχόλησης 69,3 % για τις ηλικίες 20-64 ετών.

5.9	Παρ' όλα αυτά η Ευρωπαϊκή Ατζέντα 2020 (11) αναφέρεται σε άνοδο του ποσοστού απασχόλησης του πληθυσμού μεταξύ 20 και 64 ετών έως το 75 %, μέσω μεγαλύτερης συμμετοχής των γυναικών, των μεγαλύτερης ηλικίας εργαζομένων και καλύτερης ένταξης των μεταναστών στην αγορά εργασίας.

5.10

Το 2020 θα μπορούσαν να απασχολούνται πάνω από 17,5 εκατομμύρια επιπλέον άτομα, πράγμα που συνεπάγεται δείκτη απασχόλησης 75 % για τις ηλικίες 20-64 ετών. Ωστόσο, θα παρέμεναν περισσότερα από 76 εκατομμύρια άτομα αυτής της ηλικιακής ομάδας χωρίς δραστηριότητα, αν και μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται άτομα με ασθένειες ή αναπηρία που δεν είναι σε θέση να εργασθούν.

5.11

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δεικτών απασχόλησης στις διάφορες χώρες της ΕΕ, που το 2009 κυμαίνονται από τον μικρότερο της Μάλτας (κάτω από το 60 %) έως το μεγαλύτερο των Κάτω Χωρών (περίπου 80 %), με χώρες που ήδη υπερβαίνουν τον στόχο του 75 %. Για αυτόν τον λόγο, η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης σε χώρες με χαμηλά ποσοστά –κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ- που αποτελούν την πλειονότητα των κρατών μελών, και σε χώρες που βρίσκονται πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ αλλά κάτω από το 75 %, θα μπορούσε να οδηγήσει σε εσωτερικές μετακινήσεις του πληθυσμού στην ΕΕ.

5.12

Ένας από τους παράγοντες αύξησης του ποσοστού απασχόλησης είναι η άνοδος του επιπέδου εκπαίδευσης του πληθυσμού. Το 2008 το ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων πανεπιστημίου 15-64 ετών έφτανε το 84 %, έναντι 71 % των αποφοίτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και 48 % των ατόμων με χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης. Επιπλέον, ήταν σαφώς μεγαλύτερο από το μέσο όρο του 66 %. Η βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης μπορεί να αποτελέσει παράλληλα παράγοντα αύξησης της παραγωγικότητας, ενώ συμβάλλει στην εξισορρόπηση της αυξανόμενης ζήτησης για εργαζόμενους με υψηλό επίπεδο κατάρτισης.

5.13

Στις σημερινές συνθήκες οικονομικής κρίσης, οι αγορές εργασίας δεν είναι σε θέση να προσφέρουν εργασία σε όλον τον ενεργό πληθυσμό (αυτόχθονες και μετανάστες) και το ποσοστό ανεργίας είναι περίπου 10 %. Τον Φεβρουάριο του 2010 η ανεργία στην ΕΕ αφορούσε 23,01 εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες σε ενεργό ηλικία, 3,1 εκατομμύρια περισσότερους από τον ίδιο μήνα του 2009.

5.14

Η δημογραφική γήρανση επιταχύνεται. Με τη συνταξιοδότηση της γενιάς της δημογραφικής έκρηξης της δεκαετίας του '60, ο ενεργός πληθυσμός της ΕΕ θα μειωθεί και ο αριθμός των ατόμων άνω των 60 ετών θα αυξηθεί με διπλάσια ταχύτητα σε σχέση με την περίοδο πριν το 2007, δηλαδή κατά δύο εκατομμύρια ετησίως, έναντι ενός εκατομμυρίου παλαιότερα.

5.15	Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (12), από το 2020 η έλλειψη εργαζομένων θα είναι τόσο έντονη που η Ευρώπη δυσκολεύεται να διατηρήσει τα επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας και απασχόλησής της, κατάσταση που μπορεί να συνεχισθεί για πολλές δεκαετίες.

5.16

Ορισμένα κράτη μέλη διευκολύνουν τα ηλικιωμένα άτομα να διατηρηθούν ενεργά στην αγορά εργασίας, μειώνοντας τη διαφορά μεταξύ της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης και αυτής που προβλέπεται από τον νόμο, ενίοτε δε προωθούν νομοθετικές μεταρρυθμίσεις για την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης πέραν των 65 ετών, όπως επισημαίνει η Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής (13).

6. Ο ρόλος της μετανάστευσης σε αυτό το δημογραφικό πλαίσιο

6.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων, με δράση σε πολλαπλές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές πτυχές. Η ΕΕ πρέπει να δράσει, μεταξύ άλλων, όσον αφορά την πολιτική απασχόλησης και εκπαίδευσης, τη βελτίωση των αγορών εργασίας, συνταξιοδοτικά συστήματα, τις εργασιακές σχέσεις, τις ενεργές οικογενειακές πολιτικές κλπ.

6.2	Η μεταναστευτική πολιτική αποτελεί μέρος των πολιτικών αποφάσεων που πρέπει να λάβει η ΕΕ σε αυτό το πλαίσιο.

6.3

Η ΕΟΚΕ τονίζει τα συμπεράσματα της ομάδας σοφών υπό την προεδρία του Felipe González, όπως συγκεντρώνονται στο έγγραφο Ευρώπη 2030 (14), όπου αναφέρεται πως «το δημογραφικό πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με δύο σύνολα συμπληρωματικών δράσεων: ανύψωση των ποσοστών συμμετοχής στην αγορά εργασίας και εφαρμογή μιας ισορροπημένης, δίκαιης και προνοητικής μεταναστευτικής πολιτικής.»«[…] οι εργαζόμενοι μετανάστες θα καλύψουν εν μέρει τις μελλοντικές ελλείψεις της Ευρώπης σε εργατικό δυναμικό και δεξιότητες, η δε ΕΕ θα χρειαστεί να εκπονήσει μια προνοητική προσέγγιση για τη μετανάστευση».

6.4	Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις που τόνιζαν την ανάγκη να έχει η ΕΕ κοινή μεταναστευτική πολιτική, ούτως ώστε τα νέα πρόσωπα να μπορούν να αναπτύξουν την πορεία τους ως μετανάστες στην Ευρώπη, μέσω νόμιμων και διαφανών διαδικασιών.

6.5	Η Ευρώπη αποτελεί προορισμό για μέρος των διεθνών μεταναστευτικών ρευμάτων, καθότι η σχετική οικονομική ευημερία και η πολιτική σταθερότητα αποτελεί για ορισμένους μετανάστες ελκυστικό σημείο αναφοράς προς αναζήτηση ευκαιριών.

6.6	Η ΕΕ πρέπει να λάβει υπόψη πως πολλοί μετανάστες έχουν ανεπτυγμένο επιχειρηματικό πνεύμα, δημιουργούν επιχειρήσεις στην Ευρώπη και συμβάλλουν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

6.7

Η εσωτερική κινητικότητα στην ΕΕ για λόγους εργασίας είναι μικρότερη από τη μετανάστευση. Τα τελευταία χρόνια, οι Πολωνοί και Ρουμάνοι πολίτες είναι αυτοί που άσκησαν σε μεγαλύτερο βαθμό το δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης εντός της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως η ΕΕ πρέπει να προωθήσει και να διευκολύνει την εργασιακή κινητικότητα των Ευρωπαίων πολιτών, προς τούτο δε θα πρέπει να ενισχυθεί το δίκτυο EURES και να αναγνωρισθούν τα ακαδημαϊκά και επαγγελματικά πτυχία.

7. Η κοινή μεταναστευτική πολιτική

7.1

Η κοινή μεταναστευτική πολιτική αναπτύσσεται με μεγάλη δυσκολία. Βελτιώνεται η συνεργασία ενάντια στη λαθρομετανάστευση και τη διακίνηση ανθρώπων, συνάπτονται ορισμένες συμφωνίες με τρίτες χώρες, αναπτύσσεται μια ευρωπαϊκή προσέγγιση για την ένταξη. Ωστόσο, η πρόοδος είναι πενιχρή όσον αφορά τη νομοθεσία υποδοχής νέων οικονομικών μεταναστών, καθώς και τους όρους εισόδου και διαμονής και τα δικαιώματα των μεταναστών.

7.2	Κατά τον σχεδιασμό της κοινής μεταναστευτικής πολιτικής πρέπει να ληφθεί υπόψη πως κάθε κράτος μέλος έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες (αγορά εργασίας, νομικό σύστημα, ιστορικούς δεσμούς με τρίτες χώρες κλπ).

7.3	Η κοινή νομοθεσία για την υποδοχή μεταναστών αναπτύσσεται μέσω διαφορετικών οδηγιών, ανάλογα με την επαγγελματική κατηγορία των εργαζομένων μεταναστών.

7.4	Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις επιθυμούν τη βελτίωση των διεθνών προσλήψεων εργαζομένων μεταναστών υψηλής ειδίκευσης. Προς τούτο η ΕΕ ενέκρινε την Οδηγία της Μπλε κάρτας (15), την οποία στήριξε, με ορισμένες προτάσεις αλλαγών, η ΕΟΚΕ.

7.5	Ωστόσο, δεν υπάρχει κοινή νομοθεσία για άλλες εργασιακές δραστηριότητες, παρά το γεγονός ότι στο μέλλον η ΕΕ θα υποδεχθεί πολυάριθμους μετανάστες εργαζομένους για την άσκηση δραστηριοτήτων μέσης ή χαμηλής ειδίκευσης.

7.6

Στη συμβολή της στο Πρόγραμμα της Στοκχόλμης, η Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την εργατική μετανάστευση όπου θα συμμετέχουν οι κοινωνικοί εταίροι, όμως η πρόταση δεν έγινε δεκτή από το Συμβούλιο. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ζητήσει τη γνώμη της ως προς τη σκοπιμότητα της δημιουργίας αυτής της πλατφόρμας.

8. Νομοθεσία

8.1	Η ΕΕ συζητά εδώ και δύο χρόνια την πρόταση της Επιτροπής για μία Οδηγία πλαίσιο (16) σχετικά με τα δικαιώματα των μεταναστών, η οποία προβλέπει ενιαία διαδικασία. Η ΕΟΚΕ κρίνει θεμελιώδους σημασίας την έγκριση της Οδηγίας κατά τη βελγική προεδρία.

8.2

Στις 13 Ιουλίου η Επιτροπή υιοθέτησε δύο νέες νομοθετικές προτάσεις: μία όσον αφορά τους εποχιακούς εργαζομένους μετανάστες (17) και μία σχετικά με τους εργαζομένους μετανάστες που μετεγκαθίστανται προσωρινά σε άλλο κράτος μέλος (18). Η ΕΟΚΕ θα μελετήσει τις προτάσεις αυτές και θα καταρτίσει σχετικές γνωμοδοτήσεις.

8.3

Ο χαρακτήρας ελάχιστης εναρμόνισης της Οδηγίας 2003/86 σχετικά με το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης επιτρέπει να μην εξασφαλίζεται πλήρως, στην εθνική νομοθεσία ορισμένων κρατών, το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης. Η Οδηγία πρέπει να τροποποιηθεί ώστε οι μετανάστες να δύνανται, μετά την πάροδο ενός έτους νόμιμης διαμονής, να ζητήσουν από τις αρχές την επανένωση, προκειμένου να ασκήσουν το θεμελιώδες δικαίωμά τους στην οικογενειακή ζωή. Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης πως οι σύζυγοι ή οι σύντροφοι που έχουν επανενωθεί, καθώς και τα τέκνα όταν φτάνουν στη νόμιμη ηλικία, θα πρέπει να μπορούν να αποκτήσουν άδεια εργασίας. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει τον Οκτώβριο πράσινη βίβλο.

8.4

Εδώ και χρόνια ισχύει η Οδηγία (19) για τους φοιτητές. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως τα άτομα που διαθέτουν την άδεια παραμονής που προβλέπει αυτή η οδηγία θα πρέπει, όταν αυτή λήξει, να δύνανται να ζητήσουν άδεια εργασίας μέσω εσπευσμένης διαδικασίας, παρατείνοντας την προηγούμενη άδεια διαμονής. Η Επιτροπή θα εκπονήσει το 2011 έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας.

8.5

Επίσης είναι σε ισχύ η Οδηγία (20) για τους ερευνητές. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως πρέπει να υπάρξει επιταχυμένη διαδικασία προκειμένου αυτοί, όταν ολοκληρώνουν το ερευνητικό τους πρόγραμμα, να έχουν πρόσβαση στη Μπλε κάρτα για να αναπτύξουν επαγγελματική δραστηριότητα. Η Επιτροπή θα εκπονήσει το 2012 έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας.

8.6	Κρίνεται αναγκαία η επίλυση ενός εκ των σημαντικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πολλοί μετανάστες και επιχειρήσεις στην Ευρώπη: της αναγνώρισης των ακαδημαϊκών και επαγγελματικών πτυχίων.

8.7

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, προκειμένου να αυξηθεί το ποσοστό της νόμιμης και διαφανούς μετανάστευσης, η νομοθεσία υποδοχής πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις επαγγελματικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε μικροεπιχειρήσεις και εντός της οικογένειας. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ σε άλλη γνωμοδότηση (21) πρότεινε τη χρήση εξάμηνης άδειας εισόδου και διαμονής προσωρινού χαρακτήρα για την αναζήτηση εργασίας.

8.8	Λαμβανομένου υπόψη του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, η ΕΕ πρέπει να εγγυάται στον καθένα την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο των νομικών διαδικασιών της ΕΕ και των κρατών μελών.

8.9

Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι καθολικά, αναφαίρετα και προστατεύουν όλα τα άτομα, ανεξάρτητα από το νομικό τους καθεστώς. Προς τούτο η ΕΟΚΕ κατήρτισε γνωμοδότηση (22) πρωτοβουλίας όπου συνιστούσε οι πολιτικές και οι νομοθεσίες της ΕΕ σχετικά με τη μετανάστευση και τα σύνορα να σέβονται δεόντως τα ανθρώπινα δικαιώματα.

8.10

Η ευρωπαϊκή μεταναστευτική νομοθεσία πρέπει να εγγυάται την ίση μεταχείριση βάσει της αρχής της μη διακριτικής μεταχείρισης (Άρθρο 21 του Χάρτη) και την εφαρμογή του άρθρου 15.3 του Χάρτη, σύμφωνα με το οποίο «Οι υπήκοοι τρίτων χωρών που έχουν άδεια εργασίας στο έδαφος των κρατών μελών δικαιούνται συνθηκών εργασίας αντίστοιχων με εκείνες που απολαύουν οι πολίτες της Ένωσης».

8.11

Η ίση μεταχείριση στην εργασία αφορά τις συνθήκες εργασίας, τους μισθούς, τις απολύσεις, την υγιεινή και ασφάλεια στον χώρο εργασίας και τα δικαιώματα συνδικαλιστικής οργάνωσης και απεργίας. Η ίση μεταχείριση αφορά επίσης άλλα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα, όπως η υγειονομική περίθαλψη, το δικαίωμα στη σύνταξη, η πρόνοια για τους ανέργους και η εκπαίδευση.

8.12	Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ανησυχία την άνοδο του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και της μισαλλοδοξίας στην Ευρώπη. Διάκειται δε θετικά προς τις δραστηριότητες του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

8.13

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως τα μεταναστευτικά προγράμματα έχουν εν μέρει προσωρινό και σε ορισμένες περιπτώσεις κυκλικό χαρακτήρα, όμως η πείρα δείχνει ότι πολλά είναι μόνιμα ή μακροπρόθεσμα. Πρέπει επίσης οι ευρωπαϊκές πολιτικές και νομοθεσίες να προάγουν τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ασφάλεια του νομικού καθεστώτος των μεταναστών, την ένταξη και την οικογενειακή επανένωση.

8.14

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη μπορούν να συμφωνήσουν με τις χώρες προέλευσης όσον αφορά συστήματα κυκλικής μετανάστευσης που θα διευκολύνουν τη μετανάστευση μέσω διαφανών διαδικασιών. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις συμπράξεις για την κινητικότητα που συμφωνήθηκαν με ορισμένες χώρες προέλευσης. Συνιστά, ωστόσο, αυτές να είναι ισορροπημένες, προκειμένου να ωφελούν όλα τα μέρη: τους μετανάστες, τις χώρες προέλευσης και αυτές της ΕΕ.

8.15

Για να είναι λειτουργικό ένα σύστημα κυκλικής μετανάστευσης, η κοινοτική νομοθεσία πρέπει να παρέχει πολύ ευέλικτες άδειες σύντομης διάρκειας, σε συνδυασμό με διαδικασίες παλιννόστησης και με εγγυήσεις για νέες συνάψεις συμβάσεων κατά τα επόμενα έτη. Έτσι, πολλοί από τους μετανάστες θα ακολουθούν τους νόμιμους διαύλους και δεν θα παραμένουν στην Ευρώπη παράνομα, όταν λήγει η άδεια παραμονής τους.

8.16

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη χορήγηση προσωρινών αδειών διάρκειας τριών έως εννέα μηνών, οι οποίες θα μπορούν να ανανεωθούν για τρία, τέσσερα ή πέντε έτη. Αυτές οι διαδικασίες απαιτούν χρηματικούς και εφοδιαστικούς πόρους, καθώς και τη συνεργασία μεταξύ των εργοδοτών και των αρχών των χωρών προέλευσης και υποδοχής, καθώς και των συνδικάτων.

8.17	Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι η κυκλική μετανάστευση δυσχεραίνει την κοινωνική εδραίωση και την ένταξη, δεν ενισχύει τη δημιουργία δεσμών μεταξύ των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, ούτε και τη συμμετοχή των συνδικάτων. Δυσχεραίνει δε την κατάρτιση.

8.18

Οι διαδικασίες προσωρινής υποδοχής μπορούν να περιλαμβάνουν συμβάσεις κατάρτισης και αναγνώρισης επαγγελματικών τίτλων, ούτως ώστε οι προσωρινοί μετανάστες που εργάζονται στην Ευρώπη να μπορούν να βελτιώσουν τα επαγγελματικά τους προσόντα και, κατά την επιστροφή τους, να διευρύνουν τις επαγγελματικές τους ευκαιρίες.

8.19	Οι μετανάστες που διαθέτουν καθεστώς μόνιμου κατοίκου στο πλαίσιο της οδηγίας περί μακρόχρονης διαμονής (23) χάνουν το νομικό τους καθεστώς όταν απουσιάζουν από τη χώρα υποδοχής για διάστημα 12 μηνών.

8.20

Για τη διευκόλυνση των μετακινήσεων των μεταναστών και των επιχειρηματικών και εργασιακών πρωτοβουλιών στις χώρες προέλευσης, η ευρωπαϊκή νομοθεσία πρέπει να επιτρέπει τη μακροπρόθεσμη (τουλάχιστον τριετή) διατήρηση του δικαιώματος μόνιμης διαμονής, η δε επιστροφή να μη συνεπάγεται την απώλεια της άδειας εργασίας και διαμονής στην Ευρώπη.

8.21	Είναι αναγκαία η διασφάλιση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων που αποκτώνται στην ΕΕ, προς τούτο δε θα πρέπει να συναφθούν αμοιβαίες συμβάσεις με τις χώρες προέλευσης, καθώς και να επικυρωθεί η Σύμβαση αρ. 157 της ΔΟΕ.

8.22

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη της ΕΕ να επικυρώσουν τις Συμβάσεις αρ. 97 και 143 της ΔΟΕ που αφορούν τους μετανάστες εργαζομένους. Παράλληλα, τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να προσυπογράψουν τη Διεθνή σύμβαση (24) για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των μεταναστών εργαζομένων και των οικογενειών τους, όπως εισηγήθηκε η ΕΟΚΕ σε γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της (25) που εξέδωσε.

9. Η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης

9.1	Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει (26) πως, στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής, η ΕΕ πρέπει να προωθήσει ένα διεθνές ρυθμιστικό πλαίσιο για τη μετανάστευση.

9.2

Προς το παρόν, η ΕΕ έχει συνάψει πολυάριθμες συμφωνίες γειτονίας και σύνδεσης. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως σε αυτές τις συμφωνίες θα πρέπει να ενισχυθεί το κεφάλαιο που αφορά τη μετανάστευση και την κινητικότητα. Προέχει η σύναψη συμφωνιών για την κινητικότητα μεταξύ της ΕΕ και όμορφων χωρών με τις οποίες ήδη έχουμε δεσμούς οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας.

9.3	Η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει δύο γνωμοδοτήσεις (27) που τονίζουν πως η μετανάστευση στην Ευρώπη ενισχύει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των χωρών προέλευσης.

9.4	Η κατάρτιση στη χώρα προέλευσης μπορεί να διευκολύνει τη μεταναστευτική πολιτική και να συμβάλει στη διαχείριση της μετανάστευσης βάσει των επαγγελματικών απαιτήσεων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

9.5	Η ΕΟΚΕ προτείνει την υπογραφή συμβάσεων μεταξύ της ΕΕ και των χωρών προέλευσης για τη διευκόλυνση της αναγνώρισης των επαγγελματικών πτυχίων και της εκπαίδευσης στις χώρες προέλευσης.

9.6

Πρέπει να εξετασθεί η δυνατότητα χρηματοδότησης, από πλευράς ΕΕ και κρατών μελών, των προγραμμάτων κατάρτισης στη χώρα προέλευσης, πράγμα που θα συμβάλει επίσης στην ανάπτυξη ποιοτικών εκπαιδευτικών δομών. Οι τίτλοι που απονέμονται μέσω αυτών των προγραμμάτων πρέπει να αναγνωρίζονται ως ευρωπαϊκοί. Αυτά τα προγράμματα κατάρτισης πρέπει να συνοδεύονται από εσπευσμένη διαδικασία απόκτησης άδειας εργασίας και διαμονής.

10. Οι πολιτικές ένταξης

10.1

Η ατζέντα Ευρώπη 2020 περιλαμβάνει στους στόχους της την ένταξη. Η ένταξη αποτελεί αμφίδρομη κοινωνική διαδικασία προσαρμογής που λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο των σύνθετων σχέσεων μεταξύ προσώπων και μεταξύ ομάδων. Οι διαδικασίες ένταξης λαμβάνουν χώρα με αργό ρυθμό στις κοινωνικές δομές (στην οικογένεια, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, τις γειτονίες και τα χωριά, τον χώρο εργασίας, τα συνδικάτα, τις επιχειρηματικές οργανώσεις, τους θρησκευτικούς, πολιτιστικούς και αθλητικούς οργανισμούς…).

10.2	Καρπός της συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΟΚΕ, ήταν το Ευρωπαϊκό φόρουμ ένταξης, που συστάθηκε πρόσφατα προκειμένου να δώσει τη δυνατότητα στην κοινωνία των πολιτών και στις οργανώσεις των μεταναστών να συμμετάσχουν στις πολιτικές ένταξης της ΕΕ.

10.3	Η ΕΟΚΕ κατήρτισε διάφορες γνωμοδοτήσεις για την τόνωση των πολιτικών ένταξης, ενώ δημιούργησε μόνιμη ομάδα για την προώθηση της ένταξης και τη σύσφιξη των σχέσεων με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και με το φόρουμ.

10.4

Η ΕΟΚΕ υιοθέτηση νέα γνωμοδότηση (28) πρωτοβουλίας με τίτλο «Η ένταξη και η κοινωνική ατζέντα». προκειμένου, στο πλαίσιο της Ατζέντας 2020, και της νέας ευρωπαϊκής ατζέντας κοινωνικής πολιτικής, να ενισχυθεί ο στόχος της ένταξης και να εξετασθούν με μεγαλύτερη προσοχή οι κοινωνικές συνέπειες της μετανάστευσης, η θέση των μεταναστών στην απασχόληση, η άρση των κοινωνικών αποκλεισμών, η ισότητα των φύλων, η φτώχεια, η εκπαίδευση και κατάρτιση, η υγεία, η κοινωνική προστασία και η καταπολέμηση των διακρίσεων.

10.5

Η ισπανική Προεδρία επίσης ζήτησε από την ΕΟΚΕ την εκπόνηση διερευνητικής γνωμοδότησης με θέμα «Η ένταξη των εργαζομένων μεταναστών». Η γνωμοδότηση (29) αναλύει τη σημασία που έχει η απασχόληση, η ισότητα των συνθηκών εργασίας, οι ίσες ευκαιρίες και η ίση μεταχείριση για την ένταξη. Περιλαμβάνει δε συστάσεις προς τις ευρωπαϊκές και εθνικές αρχές και τους κοινωνικούς εταίρους.

10.6

Κατά την υπουργική διάσκεψη της Σαραγκόσα στις 15 και 16 Απριλίου 2010, η Επιτροπή κλήθηκε να καταρτίσει νέα ατζέντα για την ένταξη. Η ΕΟΚΕ συνεισφέρει σε αυτό με την εκπόνηση ενημερωτικής έκθεσης με τίτλο «Οι νέες προκλήσεις της ένταξης». όπου συνιστά να ενισχυθεί, στο πλαίσιο της νέας ατζέντας, η συμμετοχή στα κοινά των πολιτών μεταναστευτικής καταγωγής και η συμμετοχή τους στη δημοκρατική διαδικασία.

10.7	Η αμφίδρομη προσέγγιση απαιτεί νέες δεσμεύσεις από τις κυβερνήσεις ότι οι εθνικοί νόμοι θα διευκολύνουν τη χορήγηση ιθαγένειας στους μετανάστες που το ζητούν και πως οι διαδικασίες θα είναι διαφανείς.

10.8	Η ΕΟΚΕ εκπόνησε γνωμοδότηση (30) πρωτοβουλίας, την οποία απηύθυνε στην Ευρωπαϊκή Συνέλευση που συνέταξε τη Συνταγματική Συνθήκη, όπου πρότεινε να χορηγείται η ευρωπαϊκή ιθαγένεια στους υπηκόους τρίτων χωρών που έχουν το καθεστώς κατοίκου μακράς διαρκείας.

10.9

Πέραν της δημογραφικής πρόκλησης, η ΕΕ και τα κράτη μέλη καλούνται να αντιμετωπίσουν άλλη μία μεγάλη πολιτική και κοινωνική πρόκληση, την ένταξη νέων πολιτών που θα έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Προς τούτο, το δικαίωμα εθνικής και ευρωπαϊκής ιθαγένειας πρέπει να αφορά και τα άτομα μεταναστευτικής καταγωγής που είναι φορείς εθνοτικής, θρησκευτικής και πολιτιστικής πολυμορφίας στην Ευρώπη.

11. Οι μη νόμιμοι μετανάστες

11.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπενθυμίσει πως στην ΕΕ διαμένουν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα που βρίσκονται σε διοικητικό καθεστώς παρανομίας, και ασκούν τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες στην παραοικονομία και την παράνομη απασχόληση, όντας «αόρατοι» για την επίσημη κοινωνία και στερούμενοι θεμελιωδών δικαιωμάτων.

11.2	Στο έγγραφο της ομάδας σοφών Ευρώπη 2030 τονίζεται η ανάγκη για «εναρμόνιση των δικαιωμάτων των παράνομων μεταναστών σε ολόκληρη την Ένωση». Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την πρόταση αυτή.

11.3

Όπως έχει συστήσει η ΕΟΚΕ σε άλλες γνωμοδοτήσεις (31), πρέπει να διευκολυνθεί η προσωπική νομιμοποίηση των παράνομων μεταναστών, λαμβάνοντας υπόψη τους ισχυρούς εργασιακούς και κοινωνικούς δεσμούς τους και βάσει της δέσμευσης του Συμβουλίου της ΕΕ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο (32).

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Προσωρινά στοιχεία της Eurostat που αφορούν την 1η Ιανουαρίου 2009.

(2) Υπολογισμός βάσει των στοιχείων της Eurostat που αφορούν την περίοδο 1999-2009, την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους.

(3) Υπολογισμός βάσει των στοιχείων της Eurostat που αφορούν την περίοδο 1999-2008, την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους (γεννήσεις μείον τους θανάτους).

(4) Αυτός ορίζεται ως η αναλογία μεταξύ του συνόλου του πληθυσμού κάτω των 15 και άνω των 65 ετών και του πληθυσμού μεταξύ 15 και 64 ετών.

(5) Μέσος αριθμός τέκνων ανά γυναίκα, που προκύπτει από το άθροισμα των δεικτών γονιμότητας ανά ηλικία.

(6) Η παιδική θνησιμότητα συνίσταται στους θανάτους κατά τον πρώτο χρόνο ζωής των νεογνών.

(7) Υπολογίζεται βάσει της εξίσωσης: Μετανάστευση=Πληθυσμός 2009-Πληθυσμός 1999-Φυσική αύξηση 1999—2008.

(8) Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας για το εργατικό δυναμικό.

(9) Η εκτίμηση βασίζεται στους μέσους δείκτες απασχόλησης του 4ου τριμήνου 2007 και του 1ου τριμήνου 2008.

(10) Ο.π. 9.

(11) COM (2010) 2020 τελικό.

(12) COM (2009) 674 τελικό.

(13) COM (2010) 365 τελικό.

(14) http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/el_web.pdf

(15) Οδηγία 2009/50/ΕΚ του Συμβουλίου, της 25ης Μαΐου 2009, σχετικά με τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό την απασχόληση υψηλής ειδίκευσης.

(16) COM (2007) 638 τελικό.

(17) COM (2010) 379 τελικό.

(18) COM (2010) 378 τελικό.

(19) Οδηγία 2004/114/ΕΚ του Συμβουλίου.

(20) Οδηγία 2005/71/ΕΚ του Συμβουλίου

(21) ΕΕ C 80 της 3.4.2002, σ. 37.

(22) ΕΕ C 128 της 18.5.2010, σ. 29.

(23) Οδηγία 2003/109/ΕΚ του Συμβουλίου, της 25ης Νοεμβρίου 2003, σχετικά με το καθεστώς υπηκόων τρίτων χωρών οι οποίοι είναι επί μακρόν διαμένοντες σε χώρα της ΕΕ.

(24) Εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στο ψήφισμά της υπ' αριθμόν 45/158 της 18ης Δεκεμβρίου 1990.

(25) ΕΕ C 302 της 7.12.2004, σ. 49.

(26) ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σ. 91.

(27) ΕΕ C 120 της 6.5.2008 σελ. 82 και ΕΕ C 44 της16.2.2008 σελ. 91.

(28) ΕΕ C 347 της 18.12.2010, σ. 19.

(29) ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 16.

(30) Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ, ΕΕ C 208 της 3.9.2003, σ. 76.

(31) ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 16.

(32) Συμβούλιο της ΕΕ, 13440/08, 24 Σεπτεμβρίου 2008.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/14

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πράσινες θέσεις εργασίας»

2011/C 48/04

Εισηγητής: ο κ. Edgardo Maria IOZIA

Με την επιστολή της, στις 7 Ιουνίου 2010, η κ. Jöelle MILQUET, αντιπρόεδρος της βελγικής κυβέρνησης και υπουργός Απασχόλησης και Ίσων Ευκαιριών, ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, εξ ονόματος της βελγικής Προεδρίας και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα:

«Πράσινες θέσεις εργασίας».

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 142 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 8 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Προτάσεις και συστάσεις

1.1	Ευελπιστώντας ότι θα υπάρξει σημαντική συμβολή όλων των τομέων στον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, η ΕΟΚΕ θεωρεί κατ’ αρχάς ότι θα ήταν προτιμότερο να γίνεται λόγος για «θέσεις εργασίας που πρέπει να καταστούν πιο πράσινες» (greening jobs), παρά για «πράσινες θέσεις εργασίας» (green jobs).

1.2

Συχνά η ΕΕ θέτει φιλόδοξους στόχους χωρίς να υποδεικνύει τους απαραίτητους πόρους και μέσα για την υλοποίησή τους. Ομοίως, στην περίπτωση των «πιο πράσινων θέσεων εργασίας», έχει χρησιμοποιηθεί πληθώρα εκφράσεων, αλλά ελάχιστες είναι οι πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα έπρεπε να καταρτίσουν ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για την προώθηση των πράσινων θέσεων εργασίας και η ΕΟΚΕ υποδέχεται ιδιαίτερα θετικά την πρωτοβουλία της βελγικής Προεδρίας, η οποία έθεσε το συγκεκριμένο ζήτημα μεταξύ των προτεραιοτήτων της θητείας της. Πρόκειται για μια άκρως σημαντική απάντηση στην κρίση της ανεργίας που μαστίζει ολόκληρη την Ευρώπη.

1.3

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει μια ανακοίνωση με θέμα «Η προώθηση των πιο πράσινων θέσεων εργασίας», βασιζόμενη στην ανάλυση των στοιχείων της υπό κατάρτιση γνωμοδότησης της Επιτροπής του ΕΚΤ (Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου), καθώς και στο έγγραφο εργασίας που προετοιμάζει η ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών. Η στρατηγική σημασία του θέματος είναι τέτοια που χρήζει ενός διεξοδικού και εμπεριστατωμένου διαλόγου.

1.4

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στον εντοπισμό κοινών στόχων και μέσων και να συνεπικουρήσει τα κράτη μέλη με λιγότερες οικονομικές και τεχνολογικές δυνατότητες να επιτύχουν μαζί με τα άλλα τους στόχους που έχουν τεθεί. Όλες οι πολιτικές της ΕΕ πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία πιο πράσινων θέσεων εργασίας (mainstreaming).

1.5

Τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τα Ταμεία Συνοχής –αφ’ ης στιγμής έχει καθοριστεί σαφώς το πεδίο όπου θα χρησιμοποιηθούν και θα διοχετευτούν– μπορούν αναμφίβολα να καλύψουν μέχρι ενός βαθμού τις χρηματοδοτικές ανάγκες. Υπό αυτή την έννοια, μια σαφής πολιτική θα καθιστούσε και πιο εφικτές τις προοπτικές των πράσινων θέσεων εργασίας. Η επόμενη περίοδος χρηματοδοτικού προγραμματισμού (2014-2020), θα πρέπει να λάβει υπόψη αυτή την αδήριτη ανάγκη και να προσαρμόσει τους διαθέσιμους πόρους στα διάφορα Διαρθρωτικά Ταμεία, με μια σφαιρική προσέγγιση που θα εστιάζει στην αποτελεσματικότητα και στην αποδοτικότητα των προγραμμάτων.

1.6

Ο ρόλος του ΕΚΤ θα μπορούσε να είναι καταλυτικός. Για να προαχθούν οι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την «έξυπνη και βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς», επιβάλλεται να επαναπροσδοριοριστεί το ΕΚΤ και να προσανατολιστεί κυρίως σε συγκεκριμένες και ορθολογικές προτεραιότητες της νέας στρατηγικής. Η Επιτροπή του ΕΚΤ εξέδωσε τον περασμένο Ιούνιο μια γνωμοδότηση με αντικείμενο το μέλλον του ΕΚΤ, στην οποία υποστηρίζεται ότι πρέπει το ΕΚΤ να ενισχύσει την απασχόληση με ρητή αναφορά στις πράσινες θέσεις εργασίας. Η ΕΟΚΕ δεν κρίνει τόσο απαραίτητη την εγκαθίδρυση ενός έκτου πυλώνα του ΕΚΤ αφιερωμένου στις πράσινες θέσεις εργασίας, όσο τη διάθεση των πόρων με ιδιαίτερη έμφαση σε όλες τις δράσεις που μπορούν να συντείνουν στην ελάττωση του αποτυπώματος του διοξειδίου του άνθρακα.

1.7

Για να καλυφθούν οι ανάγκες χρηματοδότησης που συνδέονται με τα προγράμματα επαγγελματικού αναπροσανατολισμού, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (EGF) μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο, διευκολύνοντας την πρόσβαση στις εταιρείες με ελάχιστο ανθρώπινο δυναμικό 50 ατόμων, από τους 500 υπαλλήλους στις οποίες περιορίζεται προς το παρόν.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα ευρωπαϊκά τομεακά συμβούλια για την απασχόληση και τις δεξιότητες αποτελούν εξαιρετική ιδέα, η οποία αξίζει να υποστηριχθεί, καθότι αυτά αναμένεται να παράσχουν σημαντική υποστήριξη στη διαδικασία διαχείρισης των τομεακών αλλαγών, συμβάλλοντας στον εντοπισμό των αναγκών στον τομέα της απασχόλησης και των δεξιοτήτων και προσαρμόζοντας τις τελευταίες στην προσφορά και στη ζήτηση εργασίας. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η σύσταση των τομεακών συμβουλίων θα πρέπει να βασιστεί στα επιτεύγματα πολιτικών διεργασιών, όπως το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων (ΕΠΕΠ), το ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς και σώρευσης ακαδημαϊκών μονάδων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (ECTS), το ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET), το ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (EQARF) ή το Europass, και να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξή τους (1).

1.9

Η δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Επενδυτικού Ταμείου», τη διαχείριση του οποίου θα αναλάβει η ΕΤΕ, η οποία δραστηριοποιείται ήδη έντονα στον τομέα στήριξης πρωτοβουλιών υπέρ της ενεργειακής απόδοσης, όπως η χρηματοδοτική στήριξη επενδύσεων που έχουν αποφασιστεί στο πλαίσιο του «Συμφώνου των Δημάρχων», ενδέχεται να αποτελεί μία από τις λύσεις των σχεδόν άλυτων σήμερα προβλημάτων, που συνδέονται με τις τεράστιες δυσκολίες εξεύρεσης κεφαλαίων στις αγορές.

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο ένα νέο σχέδιο «Μάρσαλ» για την περιβαλλοντική και κοινωνική αειφορία, για μια νέα ανάπτυξη συμβατή με την ικανότητα του πλανήτη να διατηρήσει όσο το δυνατόν πιο αμετάβλητο το επίπεδο της εντροπίας του, δηλαδή «της γήρανσης του». Επιβάλλεται η εφαρμογή ενός εξαιρετικού σχεδίου εν προκειμένω, ενόψει των σημαντικότατων αλλαγών που πολύ σύντομα θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε. Το σχέδιο αυτό πρέπει να είναι ικανό να παράγει ανάπτυξη, μια διαφορετική ανάπτυξη, η οποία θα σέβεται στο περιβάλλον, θα είναι αειφόρος και θα συμβάλλει στην πρόοδο, σύμφωνα με τους στόχους των Συνθηκών. Θα μπορούσε κατά τον τρόπο αυτόν να δοθεί τροφή στον προβληματισμό σχετικά με τους δείκτες «πέρα από το ΑΕΠ».

1.11

Εξάλλου, κρίνεται επιτακτικό να αντιληφθούν οι πολίτες τη βαρύτητα μιας αειφόρου οικονομικής πολιτικής, μέσω μιας ορθής και ακριβούς ενημέρωσης. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της προσπάθειας ενημέρωσης των πολιτών συνιστά το πρόγραμμα Life+, την επέκταση του οποίου ζητά η ΕΟΚΕ και για την επόμενη περίοδο χρηματοδοτικού προγραμματισμού (2014-2020).

1.12

Η διαχείριση της μετάβασης από το παλαιό στο νέο μοντέλο ανάπτυξης, απαιτεί αναμφίβολα σημαντική προσπάθεια, στην οποία πρέπει να συμμετέχουν σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, οι δημόσιες αρχές και οι κοινωνικοί εταίροι. Στο πλαίσιο του διομοσπονδιακού και τομεακού κοινωνικού διαλόγου, θα πρέπει να υφίστανται ειδικά σχέδια πρόβλεψης των αναμενόμενων συνεπειών της αλλαγής στα συστήματα παραγωγής των διαφόρων τομέων. Σε επίπεδο εταιρειών, επιβάλλεται να καλλιεργηθεί συνεχής διάλογος μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και να ακολουθηθούν σαφείς στόχοι ως προς τις επαγγελματικές ανάγκες, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την πρόβλεψη των διαδικασιών. Μια σοβαρή πολιτική αξιολόγησης του αντίκτυπου απαιτεί την αξιολόγηση των προγραμμάτων για την ενέργεια και το κλίμα σε σχέση με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία.

1.13

Κατά τη διάρκεια της μετάβασης ενδέχεται να χαθούν πολλές θέσεις εργασίας, αλλά και να δημιουργηθούν νέες, λόγω των πολιτικών προώθησης επαγγελματικών δραστηριοτήτων με χαμηλότερες εκπομπές αερίων. Πρέπει εγκαίρως να βρεθούν τα κατάλληλα μέσα στήριξης του εισοδήματος και του επαγγελματικού αναπροσανατολισμού. Βασικός για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων και των τοπικών αρχών. Πέραν αυτού είναι σημαντικό να προωθηθεί η Ε&Α, ώστε να διαπιστωθούν η πορεία της τεχνολογικής ανάπτυξης και η εξέλιξη νέων τομέων απασχόλησης.

1.14

Οι δημοσιονομικές πολιτικές έχουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, μειώσει δραστικά τα κίνητρα και τη χρηματοδότηση, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του αριθμού των εργαζομένων, όπως συνέβη στην Ισπανία, στον τομέα της αιολικής ενέργειας και των φωτοβολταϊκών. Ενδείκνυται να διατηρηθούν σταθερές οι δημόσιες επενδύσεις και το κανονιστικό πλαίσιο, με προβλεπόμενες αλλαγές που θα συντονίζονται ενδεχομένως σε παγκόσμια κλίμακα, ώστε να καταστεί δυνατός ο σταθερός προγραμματισμός και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

1.15	Η Έρευνα και η Ανάπτυξη είναι οι στρατηγικοί άξονες στους οποίους εξακολουθεί να βασίζεται η στρατηγική ανάπτυξης της ΕΕ. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» για την ευφυή, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη θέτει εκ νέου τον στόχο για επενδύσεις τουλάχιστον στο 3 % του ΑΕγχΠ ετησίως στην Ε&Α.

1.16

Τουλάχιστον το 50 % των πόρων από την πώληση των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου (ETS) θα πρέπει να επενδυθούν για τη στήριξη της ενεργειακής απόδοσης και την προώθηση της πράσινης οικονομίας. Πρόκειται για μια μεταφορά πόρων από τις εταιρείες που είναι υπεύθυνες για τις εκπομπές σε εταιρείες που συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Για τους τομείς που δεν καλύπτονται από τα ETS, όπως οι οδικές και οι θαλάσσιες μεταφορές, πρέπει να ληφθούν εναλλακτικά μέτρα.

1.17

Η προώθηση των πράσινων θέσεων εργασίας –για την ΕΟΚΕ είναι προτιμότερη η χρήση της έννοιας «βιώσιμες θέσεις εργασίας» αντί της «βιώσιμης οικονομίας»– πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσω ενός συνδυασμού παροχής κινήτρων και επιβολής κυρώσεων –κατά το πρότυπο των ETS–, έτσι ώστε να ανευρίσκονται οι απαραίτητοι πόροι χωρίς να επιβαρύνονται τα ήδη εξαντλημένα δημόσια ταμεία. Το ζήτημα της χρηματοδότησης είναι κρίσιμο και απαιτεί τη σύμπραξη όλων των μερών, καθώς θα είναι αδύνατο να λειτουργήσουν η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και τα προγράμματα ενισχύσεων, αν τα κράτη μέλη δεν έχουν πλέον περιθώρια δημοσιονομικών ελιγμών. Οι εταιρείες που επιδιώκουν να αναβαθμίσουν την ποιότητα της απασχόλησης, βάσει ενός πιο βιώσιμου τρόπου παραγωγής, θα πρέπει να τύχουν της κατάλληλης διευκόλυνσης και υποστήριξης. Αυτό που ζητούν οι εταιρείες είναι ένα σαφές και σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο, ει δυνατόν με κανόνες που θα συντονίζονται σε παγκόσμια κλίμακα. Ως εκ τούτου, μια άμεση λύση κοινής αποδοχής στο πρόβλημα του ευρωπαϊκού διπλώματος ευρεσιτεχνίας θα οδηγούσε προς τη σωστή κατεύθυνση.

1.18

Οι δημόσιοι πόροι θα πρέπει πρωτίστως να συμβάλουν στη στήριξη όσων θα βρεθούν χωρίς απασχόληση στις αποκαλούμενες «μαύρες» ή ρυπαίνουσες θέσεις εργασίας, οι οποίες παράγουν υψηλά επίπεδα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ρύπανσης. Ένα σημαντικό ποσοστό θα πρέπει να κατευθύνεται στην επαγγελματική κατάρτιση, μέσω κατάλληλων μεθόδων επιμόρφωσης, που πρέπει να χαρακτηρίζουν τη δια βίου μάθηση.

1.19

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι θα ήταν χρήσιμο να υιοθετηθεί το μοντέλο της ΕΚΑΧ, χάρη στο οποίο επετεύχθη η ιδιαίτερα σημαντική μετάβαση από τον άνθρακα στο πετρέλαιο, λαμβάνοντας, πάντα, υπόψη ό,τι έχει μεσολαβήσει. Αυτό το μοντέλο προβλέπει την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, οι οποίοι –όπως επαναλαμβάνει η ΕΟΚΕ– θα πρέπει να εξελιχθούν σε πρωταγωνιστές της αναμενόμενης εποχής ανακατατάξεων. Προβλέπει επίσης και την ύπαρξη σχεδίων διαρκούς ενίσχυσης.

1.20

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην παροχή ίσων ευκαιριών κατάρτισης και εκπαίδευσης στις γυναίκες, αλλά επίσης και στα επίπεδα των μισθών και των επαγγελματικών προσόντων. Ειδικότερα, πρέπει να αρχίσει να γίνεται λόγος για βασική εκπαίδευση στην πράσινη οικονομία και για «μια πιο πράσινη εκπαίδευση». Ο δε κοινωνικός διάλογος πρέπει να αποτελέσει τον φάρο για τη διά βίου μάθηση στην πράσινη οικονομία.

1.21	Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για παράδειγμα, εάν η παρουσία των γυναικών στις διοικητικές θέσεις είναι ίση ουσιαστικά με την παρουσία των ανδρών, στα πιο εξειδικευμένα επαγγέλματα και στους τομείς των τεχνικών εγκατάστασης και συντήρησης αυτός ο αριθμός μειώνεται στο ελάχιστο.

1.22

Η ΕΟΚΕ σε προηγούμενη γνωμοδότησή της έχει προβάλει τον ρόλο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης σε μια κοινωνία με χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, προσυπογράφοντας για τον σκοπό αυτό, ένα πρωτόκολλο συνεργασίας με το Εθνικό Ίδρυμα Carlo Collodi, για το σχέδιο Πινόκιο, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί η ξύλινη μαριονέτα ως έμβλημα των ευρωπαϊκών εκστρατειών για την ενεργειακή και την περιβαλλοντική εκπαίδευση (2).

1.23	Η εκπαίδευση πρέπει να αρχίζει από το σχολείο και από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης.

1.24

Πρέπει να καλυφθεί το χάσμα μεταξύ των επαγγελματικών αναγκών και της προσφοράς επαγγελματικής κατάρτισης, μέσω μιας στενότερης διασύνδεσης όλων των φορέων. Απαιτούνται συνεχείς διαβουλεύσεις, σε όλη την επικράτεια, κατά τις οποίες οι εμπειρογνώμονες των κοινωνικών εταίρων στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης, οι δημόσιες αρχές που είναι επιφορτισμένες με υπηρεσίες απασχόλησης, καθώς και οι εκπρόσωποι των τοπικών αρχών θα πρέπει να συνεργάζονται προκειμένου να προσδιορίσουν εκ των προτέρων τις επαγγελματικές ανάγκες και τις ανάγκες κατάρτισης.

1.25

Ένα ευρωπαϊκό σύστημα πιστοποίησης των δεξιοτήτων, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα επιπλέον κίνητρο προς την κατεύθυνση των πιο βιώσιμων δραστηριοτήτων των νέων, ανοίγοντας την προοπτική της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, καθιστώντας αποτελεσματικό το δικαίωμα στην κινητικότητα, το πιο κραυγαλέο παράδειγμα δικαιώματος το οποίο στην πράξη δεν γίνεται αποδεκτό λόγω της ανεπάρκειας και της έλλειψης εναρμόνισης των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Το πρόγραμμα ΕSCO (πλαίσιο ταξινόμησης Δεξιοτήτων, Προσόντων και Επαγγελμάτων) θα αποτελέσει πολύτιμο μέσο για τη σύζευξη προσφοράς και ζήτησης, ιδίως στον τομέα των λεγόμενων νέων επαγγελμάτων. Η συμμετοχή του δικτύου των ΕΥΑ (ενδοευρωπαϊκή κινητικότητα) θα μπορούσε επίσης να συμβάλει προς την κατεύθυνση αυτή.

1.26

Οι επιχειρήσεις και τα συνδικάτα έχουν την ευθύνη να καθοδηγήσουν τις δραστηριότητες κατάρτισης και να συνεργάζονται συνεχώς για καλύτερα αποτελέσματα. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η συνεργασία αυτή έχει θεσμοθετηθεί μέσα από την εμπειρία διμερών ινστιτούτων ή διαφορετικών ιδρυμάτων επαγγελματικής κατάρτισης που συνεργάζονται σταθερά. Τα παραδείγματα αυτά θα πρέπει να προβληθούν μέσω του ειδικού προγράμματος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», που θέτει τη γνώση ως μια εκ των τριών προτεραιοτήτων.

1.27

Ο κοινωνικός διάλογος και ο διάλογος των πολιτών έχουν επίσης τη δική τους βαρύτητα. Χωρίς τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών κανένα πρόγραμμα αυτού του είδους δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να καταβάλουν προσπάθειες ώστε μακροπρόθεσμα όλες οι θέσεις εργασίας να καταστούν πράσινες. Οι στόχοι της ενεργειακής απόδοσης και εξοικονόμησης μπορούν να συμπεριληφθούν σε συμφωνία συμφιλίωσης για να διανέμεται με τη μορφή συλλογικών πριμ μέρος των πραγματικών αποταμιεύσεων που επιτυγχάνονται. Υπάρχουν ήδη ορισμένα παραδείγματα στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες χώρες.

1.28

Για να μεταβεί το σύνολο της κοινωνίας σε μια βιώσιμη οικονομία απαιτούνται σαφείς στόχοι, ευρεία ενημέρωση, κοινωνική συνοχή και ουσιαστική πολιτική, συμφωνία για τα μέσα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικότατο ρόλο, είτε με υποστηρικτική νομοθεσία, όπως ήταν η δέσμη μέτρων για το κλίμα, αλλά κυρίως προτείνοντας μια συνεκτική μέθοδο διαλόγου και αντιπαράθεσης που θα πρέπει να εφαρμοστεί σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφρασθεί υπέρ μιας «ευρωπαϊκής δημόσιας υπηρεσίας για την ενέργεια» (3) Γίνεται όλο και πιο έντονη η ανάγκη να ενισχυθεί ο ρόλος της κοινής πολιτικής στον τομέα της ενέργειας και του περιβάλλοντος. Λόγω των μεγάλων δυσκολιών, ενδείκνυται, σε πρώτο στάδιο, ένα σύστημα ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της ενέργειας, για παράδειγμα, με τη διασύνδεση των δικτύων και με την σταδιακή διάδοση των «smart grid», δηλαδή των έξυπνων δικτύων που μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην επίλυση των προβλημάτων διαχείρισης της διανομής ενέργειας. Ως προς τούτο, η ΕΟΚΕ, το Εθνικό Συμβούλιο Οικονομίας και Εργασίας της Ιταλίας (CNEL) και οι ΟΚΕ Γαλλίας και Ισπανίας συνεργάζονται με σκοπό να καταθέσουν μια κοινή πρόταση. Για την αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πρέπει, πέραν της επέκτασης των δικτύων, να επιλυθεί πρωτίστως το ζήτημα της αποθήκευσης.

1.29

Οι πολίτες πρέπει να πειστούν για τη σπουδαιότητα της μεγάλης αλλαγής που τους προτείνεται και η οποία απαιτεί την έντονη δραστηριοποίηση και κινητοποίηση έκτακτων πόρων, όπως έκτακτη είναι και η περίοδος που διανύουμε, εφόσον είναι αναγκαία η σταδιακή εγκατάλειψη προτύπων κατανάλωσης και ανάπτυξης και η υιοθέτηση άλλων, πιο λιτών και πιο ανθρώπινων με σεβασμό προς τη φύση.

1.30	Επίσης καταλυτικός κρίνεται ο ρόλος της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης των πολιτών και των διαφόρων οργανώσεων. Η σωστή ενημέρωση μπορεί να αποφέρει επιπλέον καρπούς, εφόσον χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και διαφάνεια ως προς τους στόχους της.

1.31

Οι πολιτικές προσαρμογής πρέπει να απευθύνονται όχι μόνο στους ανθρώπους, στους εργαζόμενους, στα στελέχη, αλλά και στις επιχειρήσεις και στις δημόσιες αρχές. Πρέπει με τα λιγότερα να πετύχουμε τα καλύτερα. Στον τομέα της ενέργειας, αυτό σημαίνει μείωση της έντασης ενέργειας (μονάδα ενέργειας ανά μονάδα ΑΕγχΠ), καθώς και συνεχή βελτίωση της EROEI (επιστροφή ενέργειας από επενδύσεις στην ενέργεια).

1.32

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι ενώσεις των επιχειρήσεων, ιδίως σε εθνικό επίπεδο, διότι μπορούν να διαδίδουν πληροφορίες και να προωθούν το βιώσιμο επιχειρηματικό πνεύμα. Η δημιουργία ολοκληρωμένων και βιώσιμων ενεργειακών περιοχών, όπου μπορούν να αναπτυχθούν σημαντικές συνεργίες όπως η συμπαραγωγή, απαιτεί συντονισμό και τη συνδρομή των συνεταιρισμών τόσο προς τις επιχειρήσεις όσο και προς τις δημόσιες αρχές.

1.33

Το παράδειγμα της γεωθερμικής ενέργειας είναι πολύ ενδεικτικό. Στη Σουηδία, η ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας και οι σχετικές ευνοϊκές ρυθμίσεις οφείλονται στην καθοριστική συμβολή των επιχειρήσεων και της ευαισθησίας των δημόσιων αρχών, που αποφάσισαν να στηρίξουν τη διάδοση των αντλιών θερμότητας. Ανάλογο παράδειγμα υπάρχει στη Λομβαρδία, η οποία διαθέτει νομοθεσία που κατηύθυνε τις επιχειρήσεις σε λύσεις με κλειστό κύκλωμα, οι οποίες δεν βλάπτουν το περιβάλλον και εξασφαλίζουν πολύ υψηλή EROEI.

1.34

Ο ρόλος του γεωργικού κόσμου στην ανάπτυξη πράσινων θέσεων εργασίας είναι εξίσου θεμελιώδους σημασίας. Η κατανεμημένη παραγωγή ενέργειας, η χρήση βιομάζας, η μείωση της χρήσης των βιοκτόνων και των ζιζανιοκτόνων είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις που πρέπει να μπορεί να αντιμετωπίζει ο γεωργικός κόσμος.

1.35

Ένα σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο, η έντονη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, μια έκτακτη κινητοποίηση κεφαλαίων και πνευματικών πόρων, η υποστήριξη της έρευνας και της ανάπτυξης, σαφή σχέδια για τη στήριξη της μετάβασης, η εκπαίδευση και η κατάρτιση για μια κοινωνία με χαμηλές εκπομπές, η στήριξη οικολογικών πολιτικών αστικής και έξω-αστικής κινητικότητας, η εκπόνηση έκτακτου σχεδίου για τη βιώσιμη οικονομία, με την κατάλληλη στήριξη από τα ευρωπαϊκά ταμεία, η δημιουργία των προϋποθέσεων για μια νέα ανάπτυξη αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της δράσης της ΕΕ για την υποστήριξη και την προώθηση της βιώσιμης οικονομίας και των πράσινων θέσεων εργασίας, οι οποίες ανταποκρίνονται στα ευρωπαϊκά κριτήρια εργασίας σε καλές συνθήκες, όπως αυτά διατυπώθηκαν ήδη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2007.

2. Εισαγωγή

2.1	Η βελγική Προεδρία έχει ζητήσει από την ΕΟΚΕ την κατάρτιση γνωμοδότησης με θέμα την προώθηση των πολιτικών απασχόλησης που συνδέονται με τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, με σκοπό να συμπεριλάβει το ζήτημα αυτό μεταξύ των προτεραιοτήτων της Προεδρίας.

2.2	Η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει μια γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με ανάλογο θέμα (4), την «Προώθηση βιώσιμων πράσινων θέσεων εργασίας στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή», την οποία η παρούσα γνωμοδότηση έρχεται να συμπληρώσει και εξειδικεύσει.

2.3	Στην κοινή γνώμη είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη η αντίληψη ότι είναι απαραίτητη πλέον η ουσιαστική αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης.

2.4

Για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως:

—	τα προγράμματα ενεργειακής απόδοσης,

—	η κλιματική αλλαγή,

—	η σταδιακή ελάττωση της διαθέσιμης ποσότητας των υδρογονανθράκων,

—	η ανάγκη για ενεργειακή αυτονομία,

—	η ανάγκη σταδιακής αντικατάστασης των παρωχημένων και ρυπογόνων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας,

—	η κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα,

πρέπει να καταρτιστεί ένα στρατηγικό μακροπρόθεσμο πρόγραμμα το οποίο να αντιμετωπίζει συνολικά τα προβλήματα που δημιουργεί η παρούσα εποχή των αλλαγών.

2.5	Η αγορά εργασίας θα επηρεαστεί έντονα από τις πολιτικές αυτές. Οι τομείς που επλήγησαν περισσότερο –δηλαδή οι κατασκευές, οι μεταφορές, η ενέργεια, και τα δίκτυα– θα πρέπει να αλλάξουν ριζικά τα σημερινά μοντέλα παραγωγής.

2.6

Οι αλλαγές αυτές θα δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα όσον αφορά την προσαρμογή και την επιμόρφωση, την επαγγελματική και εδαφική κινητικότητα, ιδιαίτερα στις χώρες εκείνες που έχουν μεγαλύτερη εξάρτηση από ενεργειακούς πόρους, υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (π.χ. πετρελαίου και άνθρακα), μια βιομηχανία ενεργοβόρων στοιχείων (π.χ. τσιμέντο, αλουμίνιο), στην οποία η διαθεσιμότητα ενέργειας σε προσιτές τιμές αποτελεί τον κύριο μοχλό της οικονομικής επιβίωσης των υφιστάμενων εγκαταστάσεων.

2.7

Έως το 2030 αναμένεται στην Ευρώπη μια καθαρή αύξηση θέσεων εργασίας άνω του ενός εκατομμυρίου, πρόβλεψη που χρήζει επικαιροποίησης, εάν ληφθούν υπόψη οι αρνητικές συνέπειες στην ανάπτυξη λόγω των πολιτικών σταθεροποίησης των δημόσιων ελλειμμάτων, τα οποία καθυστερούν την οικονομική ανάκαμψη. Μέχρι στιγμής, η ανάπτυξη πράσινων θέσεων εργασίας, ιδίως στον τομέα της ενέργειας, έχει υποστηριχθεί από πολιτικές για την υποστήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως ηλιακής, φωτοβολταϊκής, θερμικής και αιολικής ενέργειας· στις δε μεταφορές με αυτοκίνητο, έχουν υποστηριχθεί τα υβριδικά αυτοκίνητα, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, και τα αυτοκίνητα που κινούνται αέριο.

2.8

Η παροχή κινήτρων στον τομέα των νέων κτιρίων και στον τομέα των αναδιαρθρώσεων συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της βιώσιμης βιομηχανίας, η οποία σήμερα έχει ένα σαφές όραμα για το μέλλον, αλλά και ευκαιρίες απασχόλησης στην αναμόρφωση ακινήτων του δημοσίου ή ιδιωτικών κατοικιών, στην αναδιάρθρωση με υψηλή ενεργειακή απόδοση των κτιρίων που προορίζονται για τη δημόσια διοίκηση και υπηρεσίες, στα γραφεία και σε κτίρια βιομηχανικής χρήσης.

2.9

Πρέπει να αναζητηθεί και να προωθηθεί μια νέα μορφή ανταγνιστικότητας· καινοτόμα προϊόντα, πιο φιλικά προς το περιβάλλον, λιγότερο ρυπογόνες παραγωγικές διαδικασίες και μια πιο συγκρατημένη κατανάλωση αποτελούν το κλειδί για την απαρχή μιας νέας εποχής ανάπτυξης και προόδου. Η Ευρώπη φιλοδοξεί να πρωτοστατήσει στο εγχείρημα της μετάβασης σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών αερίων και προκειμένου να το επιτύχει, οφείλει να βοηθήσει τη βιομηχανία να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της. Τούτο δε ισχύει κυρίως για τις ΜΜΕ, οι οποίες είναι οι πλέον εκτεθειμένες στον κίνδυνο απώλειας της θέσης τους στις αγορές. Συνεπώς, πρέπει να εφαρμοστεί η Νομοθετική πράξη για τις μικρές επιχειρήσεις (Small Business Act), ιδίως στο πεδίο της καινοτομίας.

2.10

Πρέπει να ληφθούν πρωτίστως υπόψη οι απαιτήσεις και οι ανάγκες των εταιρειών και των εργαζομένων (κάτωθεν προσέγγιση) και λιγότερο οι πολιτικές παρεμβατικού τύπου (άνωθεν προσέγγιση). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προσανατολιστεί περισσότερο σε αυτή την κατεύθυνση και να εστιάσει τις στρατηγικές της ΕΕ σε αυτές τις απαιτήσεις. Ο γενικός στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα ευνοήσουν μια νέα βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία θα σέβεται μεν το περιβάλλον, θα είναι όμως και ικανή να δημιουργεί θέσεις εργασίας και να συμβάλει στην πρόοδο.

2.11	Όσον αφορά στις διμερείς και πολυμερείς σχέσεις με τις τρίτες χώρες και κυρίως την Κίνα, την Ινδία και τη Βραζιλία, θα ήταν σκόπιμο να καταρτιστούν προγράμματα ενημέρωσης και ανταλλαγής ορθών πρακτικών με τα εν λόγω κράτη.

3. Η βιώσιμη οικονομία και η προώθηση πράσινων θέσεων εργασίας

3.1

Η ευκαιρία για την Ευρώπη να συνεχίσει να έχει μια μελλοντική προοπτική στην παγκόσμια οικονομική σκηνή, έγκειται στην ικανότητά της να διατηρήσει ηγετική θέση στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που κινδυνεύει από τη δυναμική ανάπτυξη των ασιατικών οικονομιών, με επικεφαλής την Κίνα και την Ταϊβάν. Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ προτίθεται να γεφυρώσει το χάσμα και να ενισχύσει το τεράστιο δυναμικό της με σημαντικές επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας. Τα πρόσφατα γεγονότα στον Κόλπο του Μεξικού, με την οικολογική καταστροφή της πλατφόρμας Deepwater Horizon, η οποία κατά ειρωνεία της τύχης συνέβη την Ημέρα της Γης, καθιστούν επείγουσες τις αποφάσεις αναδιάρθρωσης προς μια βιώσιμη οικονομία.

3.2

Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που δημιουργούνται από τις κλιματικές και περιβαλλοντικές πολιτικές είναι τεράστιες οι επαγγελματικές ανάγκες. Οι πολιτικές αυτές αφορούν δυνητικά όλους τους κλάδους και όλες τις δραστηριότητες. Απαιτείται μεγάλο έργο σχεδιασμού και συντονισμού, προσδιορισμού των προτεραιοτήτων και εξεύρεσης των αναγκαίων οικονομικών πόρων. Αλλά πάνω απ’ όλα απαιτείται μια ορθή πολιτική, σε συνδυασμό με καλές τεχνικές δεξιότητες και ικανοποιητικό επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού.

3.3	Η αγορά εργασίας θα κληθεί να ανταποκριθεί στην πρόκληση της αλλαγής αυτής και θα πρέπει ταυτόχρονα να μεριμνήσει για την προσαρμογή των εργαζομένων που ασκούν παρωχημένες δραστηριότητες και για την προετοιμασία των νέων δεξιοτήτων που απαιτούνται.

3.4

Οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να αντιμετωπίσουν μια μετάβαση που θα αφορά εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένων. Απαιτούνται ποιοτικά προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, δίδοντας προσοχή στην παροχή ίσων ευκαιριών σε γυναίκες και άνδρες. Ο ρόλος των δημόσιων υπηρεσιών θα είναι ουσιαστικής σημασίας για την εξασφάλιση της ποιότητας της προετοιμασίας, τον σεβασμό των ίσων ευκαιριών και την ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας.

3.5

Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα πρέπει και αυτές να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να υποστηρίξουν το τεχνολογικό άλμα ώστε να πραγματοποιηθεί η μετάβαση από μια οικονομία που χρησιμοποιεί κυρίως ως πηγή ενέργειας τους υδρογονάνθρακες σε μια οικονομία με χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και σε μια βιώσιμη οικονομία.

3.6	Ιδιαίτερα οι ΜΜΕ θα χρειαστούν ενισχύσεις και υποστήριξη. Η πρόσβαση στις πιστώσεις, παρά τις καλές προθέσεις του τραπεζικού συστήματος, είναι ολοένα και πιο δύσκολη και δαπανηρή, η δε αγορά κεφαλαίων δεν διαθέτει βέβαια επί του παρόντος ούτε θα διαθέτει στο εγγύς μέλλον άφθονες πιστώσεις.

3.7

Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται σε μια πράσινη οικονομία θα πρέπει να είναι, εξ ορισμού, καλές θέσεις εργασίας, ποιοτικές και ικανοποιητικά αμειβόμενες. Πώς μπορεί να εξασφαλιστεί η επίτευξη του στόχου αυτού; Μόνο ένας μόνιμος και συνεχής διάλογος να εξασφαλιστεί η επίτευξη του στόχου αυτού; Μόνο ένας μόνιμος και συνεχής διάλογος μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και των δημοσίων αρχών μπορεί πράγματι να καταστήσει το σενάριο αυτό εφικτό. Η χρήση φορολογικών κινήτρων, για παράδειγμα, μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της ισορροπίας ενός συστήματος που πρέπει να αντιμετωπίσει τον έντονο ανταγωνισμό των κατόχων των υφιστάμενων πηγών ενέργειας, οι οποίοι δεν είναι διατεθειμένοι να χάσουν αγορές και κέρδη.

3.8

Είναι αδιανόητο να μετακυλιστεί στις τελικές τιμές το πλήρες κόστος της μετατροπής, όπως επίσης αδιανόητο είναι να διοχετευθεί εξ ολοκλήρου στη γενική φορολογία. Τουλάχιστον σε αυτόν τον τομέα επιβάλλεται φορολογική εναρμόνιση μεταξύ των κρατών μελών. Η πρόσφατη κρίση στη ζώνη του ευρώ για μια ακόμη φορά αποδεικνύει την ανάγκη να ενισχυθεί η εναρμόνιση των φορολογικών συστημάτων και των εισφορών.

4. Η θέση της ΕΕ - τα Διαρθρωτικά Ταμεία

4.1	Η ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών απέστειλε αρκετές ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις –τις οποίες και παραθέτουμε– σε απάντηση των ερωτημάτων που είχε θέσει η ΕΟΚΕ.

4.2

Στο άρθρο 3 του γενικού κανονισμού σχετικά με τα Διαρθρωτικά Ταμεία, η βιώσιμη ανάπτυξη συμπεριλαμβάνεται στις προτεραιότητες της ΕΕ και προτρέπονται τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν στα προγράμματά τους την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη με γνώμονα την προστασία και την αναβάθμιση του περιβάλλοντος.

4.3

Στο άρθρο 3 του κανονισμού σχετικά με το ΕΚΤ, σημειώνεται ότι το συγκεκριμένο Ταμείο πρέπει να υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες για την καλύτερη προσαρμογή των εργαζομένων, των εταιρειών και των διευθυντών των επιχειρήσεων, κυρίως μέσω της απόκτησης προσόντων και δεξιοτήτων, καθώς και της διάδοσης των φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών.

4.4

Δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί ο αριθμός των ουκ ολίγων παρεμβάσεων του ΕΚΤ στον τομέα των πράσινων θέσεων εργασίας και στο πεδίο της ανάπτυξης δεξιοτήτων, καθότι δεν συνιστούν ούτε προτεραιότητα ούτε κατηγορία δαπανών (όπως ορίζονται στο άρθρο 2 του κανονισμού σχετικά με το ΕΚΤ). Δεδομένου του μεγάλου εύρους του ορισμού της έννοιας «πράσινες θέσεις εργασίας» (όλες οι θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να καταστούν πιο «πράσινες»), η ΕΟΚΕ κρίνει ότι δεν συντρέχουν λόγοι σύστασης μιας έκτης κατηγορίας ειδικά για τις πράσινες θέσεις εργασίας· αντ’ αυτού, ζητά να ενισχυθούν οι οδηγίες ως προς τα προγράμματα επαγγελματικής προσαρμογής και αναπροσανατολισμού.

4.5

Υπό τις παρούσες συνθήκες του χρηματοδοτιικού προγραμματισμού, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν τα ισχύοντα λειτουργικά προγράμματα για μια παρέμβαση των ευρωπαϊκών ταμείων εν είδει σχεδίου «Μάρσαλ». Αυτό που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί είναι συγκεκριμένες δράσεις ενόψει της επόμενης περιόδου χρηματοδοτικού προγραμματισμού, οι οποίες –στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»– θα διοχέτευαν τους πόρους από τα Διαρθρωτικά Ταμεία στο πεδίο παρέμβασής τους (το ΕΤΠΑ και τα Ταμεία Συνοχής για τις υποδομές και τις κατοικίες, το ΕΚΤ για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων επαγγελματικού προσανατολισμού και προσαρμογής των δεξιοτήτων).

4.6

Στην επόμενη περίοδο χρηματοδοτικού προγραμματισμού (2014-2020) θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν οι πιο πράσινες θέσεις εργασίας ως προτεραιότητες των στρατηγικών του ΕΚΤ, πέραν της οριζόντιας αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης. Τούτο θα επέτρεπε την πιο συγκεκριμένη προώθηση και την πιο προσεκτική παρακολούθηση των σχετικών προγραμμάτων. Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ότι πρόκειται για την πιο αποτελεσματική λύση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όλες οι δράσεις που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και στον περιορισμό του αποτυπώματος του διοξειδίου του άνθρακα. Χαρακτηρίζεται δε απαραίτητη η συνδρομή όλων των παραγωγικών κλάδων, των δημόσιων υπηρεσιών και του ιδιωτικού τομέα για την επίτευξη των στόχων της ελάττωσης των αερίων του θερμοκηπίου, και τον έλεγχο της ανθρωπογενούς μόλυνσης του περιβάλλοντος.

4.7

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δραστηριοποιείται έντονα στον τομέα της Ε&Α, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η ΕΕ. Προσφάτως η ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών ξεκίνησε μια έρευνα σε συνεργασία με τις διαχειριστικές αρχές των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το ΕΚΤ και συνδέονται με τις πιο πράσινες θέσεις εργασίας και τις αντίστοιχες δεξιότητες. Παράλληλα δε με μια μελέτη που αφορά στο ΕΚΤ και στη βιώσιμη ανάπτυξη, αυτά τα έγγραφα θα διαβιβαστούν και θα συζητηθούν εντός της επιτροπής του ΕΚΤ. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι τα συγκεκριμένα έγγραφα θα δημοσιοποιηθούν και θα συμπεριληφθούν σε μια ειδική ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην οποία θα ληφθούν υπόψη και τα πορίσματα του εγγράφου εργασίας που καταρτίζει ακόμα η ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών με θέμα τις πράσινες θέσεις εργασίας. Στην εν λόγω ανακοίνωση θα πρέπει να εξετάζονται οι ποικίλες δυνατότητες προώθησης των πράσινων θέσεων εργασίας προκειμένου να προετοιμαστούν ορισμένες αποφάσεις σχετικές με το επόμενο χρηματοδοτικό πρόγραμμα.

5. Πράσινες εναντίον μαύρων θέσεων εργασίας

5.1

Η μετάβαση θα σημάνει και την απώλεια πολλών θέσεων εργασίας. Η νέα κοινωνική οικονομία της αγοράς της ΕΕ δεν μπορεί να αγνοήσει εκείνους τους εργαζόμενους οι οποίοι θα πληγούν από την αλλαγή. Δυνατότητες για τον επαγγελματικό αναπροσανατολισμό, μέτρα στήριξης του εισοδήματος, στήριξη της περιφερειακής κινητικότητας συνιστούν ορισμένες μόνο από τις πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν. Ο κοινωνικός διάλογος σε διομοσπονδιακό και τομεακό ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, θα πρέπει να επικεντρωθεί στην προληπτική διαχείριση των αλλαγών για ένα πρότυπο ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.

5.2	Απαιτείται ένα πρότυπο συνεργασίας και συμμετοχής στις εργασιακές σχέσεις, που πρέπει να θέσουν υψηλούς και κοινούς στόχους για να ενισχυθεί το οικονομικό σύστημα και να καταστεί πιο βιώσιμο από κοινωνικής και περιβαλλοντικής πλευράς.

5.3

Πέραν όμως των νέων θέσεων εργασίας θα απαιτηθεί η μετατροπή των παλαιών θέσεων εργασίας προκειμένου να καταστούν περισσότερο «πράσινες», δηλαδή βιώσιμες. Προγράμματα ενεργειακής απόδοσης θα πρέπει να εκπονηθούν σε όλες τις επιχειρήσεις και σε όλους τους χώρους εργασίας δημόσιους και ιδιωτικούς. Μια νέα ευαισθητοποίηση των καταναλωτών προς πιο συγκρατημένη κατανάλωση θα συμβάλει στην αποδέσμευση πόρων για άλλα πράγματα. Διάφορες συμφωνίες σε επίπεδο συνδικάτων για μετρήσιμους στόχους και κατανομή των κερδών μεταξύ επιχειρήσεων και εργαζομένων μπορεί να είναι ένας χρήσιμος τρόπος για να συνειδητοποιηθεί ευρέως η σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας.

6. Αστική και εξω-αστική κινητικότητα

6.1

Στη βάση μιας πολιτικής για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις δημόσιες μεταφορές (τραμ, λεωφορεία, μετρό και στις εξω-αστικές σιδηροδρομικές μεταφορές). Η αποθάρρυνση της χρήσης των αυτοκινήτων ΙΧ, ιδιαίτερα στις πόλεις, θα αυξήσει την προσφορά εργασίας στις δημόσιες μεταφορές, οι οποίες θα πρέπει να καταστούν λιγότερο ρυπογόνες. Τρόλεϊ και λεωφορεία με πράσινο υδρογόνο, με χαμηλές εκπομπές υδρογονανθράκων, όπως το μεθάνιο, κυκλοφορούν ήδη στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Οι δημόσιες αρχές έχουν ευθύνη για τη διάδοση των οικολογικών συγκοινωνιών, μέσω δημόσιων συμβάσεων που να ευνοούν αυτούς τους τρόπους μεταφοράς.

6.2

Τα πειράματα των διευθυντών κινητικότητας στις επιχειρήσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν σημειώσει θεαματικά αποτελέσματα, πρέπει να διαδοθούν και να καταστούν αποτελεσματικότερα. Θα ήταν σκόπιμο να διαδοθεί ο ρόλος του «οικολογικού διευθυντή», ο οποίος να είναι επιφορτισμένος με το καθήκον του περιορισμού της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης και των εκπομπών αερίων που προκαλεί η εταιρεία του, όχι μόνο στον παραγωγικό κύκλο, αλλά και στις εγκαταστάσεις των γραφείων, στις μεταφορές των προϊόντων ή στην τροφοδοσία με πρώτες ή ημι-επεξεργασμένες ύλες, ευνοώντας ενδεχομένως τον παράγοντα της εγγύτητας.

6.3

Η νέα Ψηφιακή Ατζέντα που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί επίσης να συμβάλει σημαντικά στην πράσινη ανάπτυξη, την πράσινη οικονομία και την δημιουργία πιο πράσινων θέσεων εργασίας. Η τηλεργασία, για παράδειγμα, θα μπορούσε σε πολλές περιπτώσεις να συμβάλει στο να καταστούν πιο πράσινες οι θέσεις εργασίας, μειώνοντας σημαντικά την κατανάλωση ενέργειας εξαιτίας των μετακινήσεων από το σπίτι στην εργασία. Οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι έχουν διαπραγματευτεί από καιρό ήδη μια συμφωνία πλαίσιο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να ενισχύσει αποτελεσματικά την τηλεργασία μέσω πρωτοβουλιών για τη διάδοσή της. Τέτοιες πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να οργανωθούν στο πλαίσιο των δράσεων για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων είναι οι ενημερωτικές εκστρατείες, τα συνέδρια, οι μελέτες για ποικίλες δραστηριότητες και διάφορες ορθές πρακτικές. Εάν το ζητούμενο είναι η άσκηση πολλών επαγγελματικών δραστηριοτήτων κατ'οίκον και η εστίαση στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα, θα πρέπει να εξετασθούν και οι ειδικές συνθήκες εργασίας των ατόμων που εργάζονται με τον τρόπο αυτόν.

7. Η κοινωνία των πολιτών και η προώθηση των πράσινων θέσεων εργασίας

7.1

Είναι βέβαιο ότι η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην επιτυχία της τεράστιας πρόκλησης που έχουμε μπροστά μας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι εάν οι δημόσιες αρχές, αρχής γενομένης από την ΕΕ, δεν καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, εάν δεν τους δώσουν ενεργό και δραστήριο ρόλο, εάν δεν τους συνδέσουν με πρωτοβουλίες και σχέδια και εάν δεν τους στηρίξουν στο πλαίσιο της οργάνωσής τους για μια βιώσιμη οικονομία, τα αποτελέσματα δεν θα είναι αντάξια των προσδοκιών και η Ευρώπη θα χάσει οριστικά το ραντεβού της με τις νέες εξελίξεις.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) ΕΕ C 347 της 18.12.2010, σ. 1.

(2) ΕΕ C 277 της 7.11.2009, σ. 15-19.

(3) ΕΕ C 175 της 28.07.2009 σελ 43 - ΕΕ C 128 της 18.05.2010, σσ. 65-68 - ΕΕ C 306 της 16.12.2009, σσ. 51-55.

(4) Βλ. γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (συνεδρίαση της 14ης Ιουλίου 2010) με θέμα «Προώθηση βιώσιμων πράσινων θέσεων εργασίας στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων της ΕΕ για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή» και εισηγητή τον κ. Iozia, η οποία υιοθετήθηκε κατά τη σύνοδο ολομέλειας της 14ης και 15ης Ιουλίου 2010.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/21

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Κατάσταση και προκλήσεις του στόλου αλιείας τροπικού τόννου της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (διερευνητική γνωμοδότηση)

2011/C 48/05

Εισηγητής: ο κ. SARRÓ IPARRAGUIRRE

Στις 20 Ιανουαρίου 2010 και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αυστριακή Προεδρία της ΕΕ αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

«Κατάσταση και προκλήσεις του ευρωπαϊκού στόλου αλιείας τροπικού τόννου» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 31 Αυγούστου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειας, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 118 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 2 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα

1.1	Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως οι υψηλές προδιαγραφές που απαιτεί το καθεστώς της ΕΕ όσον αφορά ζητήματα κοινωνικά, υγειονομικά, ασφάλειας τροφίμων, περιβαλλοντικά, νομικά, ασφαλούς ναυσιπλοΐας, χρηστής διακυβέρνησης και ελέγχου, αποτελούν εξαιρετικό παράδειγμα ορθολογικής και βιώσιμης εκμετάλλευσης των πόρων.

1.2

Ωστόσο, η εφαρμογή αυτών των προδιαγραφών επιβαρύνει το κόστος ενός προϊόντος που χρειάζεται να ανταγωνιστεί τα προϊόντα άλλων χωρών που απολαμβάνουν πιο ευέλικτου καθεστώτος σε όλους αυτούς τους τομείς. Η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να προωθεί την εφαρμογή αυτών των προδιαγραφών στο σύνολο των στόλων παγκοσμίως: ευθυγράμμιση προς τα πάνω, με τα ευρωπαϊκά πρότυπα να αποτελούν σημείο αναφοράς για τους υπόλοιπους φορείς.

1.3	Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως η κύρια πρόκληση που αντιμετωπίζει ο ευρωπαϊκός στόλος αλιείας τροπικού τόννου συνίσταται στην επιβίωσή του σε ένα περιβάλλον αθέμιτου ανταγωνισμού από τους στόλους τρίτων χωρών και αυστηρού νομικού πλαισίου που έχει θεσπίσει η ίδια η ΕΕ.

1.4

Η εφαρμογή σταθερής νομοθεσίας που θα ενθαρρύνει τον ελεύθερο, πλην έντιμο, ανταγωνισμό είναι ο ευρωπαϊκός στόχος σε διεθνές επίπεδο. Ζωτική σημασία έχει ο σχεδιασμός ολοκληρωμένης και συνεκτικής σε όλες τις πτυχές της ευρωπαϊκής πολιτικής, που θα επιτρέπει τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας του κλάδου της ευρωπαϊκής αλιείας τόννου ως προς τρεις τομείς: τον οικονομικό, τον κοινωνικό και τον περιβαλλοντικό, όπως ορίζεται στη Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπεγράφη στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992.

1.5	Όσον αφορά την πειρατεία, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη και το Συμβούλιο να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες ώστε η εντολή της επιχείρησης «Αταλάντη» κατά της πειρατείας στον Ινδικό ωκεανό να αναφέρεται σαφώς στην προστασία του στόλου αλιείας τόννου.

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η διατήρηση των συμφωνιών αλιευτικής σύμπραξης (ΣΑΣ) έχει πρωταρχική σημασία για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων του ευρωπαϊκού στόλου αλιείας τροπικού τόννου. Παράλληλα, καλεί την Επιτροπή να διευρύνει το δίκτυο συμφωνιών για τον τόννο βάσει των αναγκών του ευρωπαϊκού στόλου και να εξετάσει επειγόντως την εξαίρεση από τη ρήτρα αποκλειστικότητας των ΣΑΣ, προκειμένου ο ευρωπαϊκός στόλος να μπορεί να λάβει ιδιωτικές άδειες αλιείας, εάν και εφόσον η κατάσταση των πόρων το επιτρέπει, βάσει της ευρύτερης δυνατής επιστημονικής πληροφόρησης.

1.7	Η ηγετική θέση της ΕΕ στις περιφερειακές οργανώσεις αλιείας (ΠΟΑ) για την προώθηση των αρχών της υπεύθυνης και βιώσιμης αλιείας είναι καθοριστική για τη χρηστή διαχείριση των πόρων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως πρέπει να ενταθούν οι ευρωπαϊκές προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή.

1.8

Η διατήρηση των προνομιακών συστημάτων ΑΚΕ και ΣΓΠ+ χωρίς μεταβολές, όπως η πρόσφατη παραχώρηση οικουμενικής προέλευσης σε προϊόντα από την Παπούα Νέα Γουινέα και τα νησιά Φίτζι, που διαταράσσουν την ισορροπία της παγκόσμιας αγοράς τόννου, είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διασφάλιση της επιβίωσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και των επενδύσεών της σε τρίτες χώρες. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, προκειμένου να αντιμετωπισθούν ενδεχόμενοι κλυδωνισμοί του ευρωπαϊκού κλάδου του τόννου, θα πρέπει να αναλυθούν και να εφαρμοσθούν τα μέτρα επαγρύπνησης και προστασίας που προβλέπονται στην ενδιάμεση συμφωνία σύνδεσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών του Ειρηνικού.

1.9

Η διατήρηση των ευρωπαϊκών δασμών στα προϊόντα μεταποίησης τόννου έχει ζωτική σημασία για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου. Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως θα πρέπει να επιδιωχθεί η επίτευξη του μεγαλύτερου δυνατού επιπέδου προστασίας, τόσο στο πλαίσιο του ΠΟΕ όσο και στις εμπορικές διαπραγματεύσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες.

1.10

Δεδομένων των ανωτέρω, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα πρέπει να υπερασπισθούν την αρχή της κοινοτικής προτίμησης. Παράλληλα, εκτιμά πως η αντισταθμιστική αποζημίωση για τον τροπικό τόννο που διοχετεύεται από τον ευρωπαϊκό στόλο στη μεταποιητική βιομηχανία θα πρέπει να επανέλθει στην αρχική της κατάσταση, δηλαδή στο 93 % της τιμής αναφοράς της ΕΕ, δεδομένου ότι τα τελευταία χρόνια έχει υποτιμηθεί σημαντικά, φτάνοντας μέχρι και το 87 % της τιμής παραγωγής.

2. Σημερινή κατάσταση του στόλου αλιείας τροπικού τόννου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

2.1

Στην Ευρώπη, η αλιεία τόννου άρχισε να αναπτύσσεται στα μέσα του 20ού αιώνα, στην Ισπανία και τη Γαλλία, για να ικανοποιήσει την αυξανόμενη ζήτηση της βιομηχανίας κονσερβοποίησης που εφοδίαζε την εσωτερική αγορά. Αρχικά επρόκειτο για παράκτια αλιεία με αλίευμα το τοννάκι (Τόννος μακρόπτερος, (Thunnus alalunga). Με την πάροδο του χρόνου και την πρόοδο της τεχνολογίας η αλιεία επεκτάθηκε προς τον νότο για την αλίευση τροπικών θυννοειδών: κίτρινου τόννου (Thunnus albacares), παλαμίδας (Katsuwonus pelamis) και σε μικρότερο βαθμό μεγαλόφθαλμου τόννου (Thunnus obesus). Η αλιεία ξεκίνησε σε ύδατα πλησίον της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Μεταγενέστερα, τη δεκαετία του '60 και του '70, κατευθύνθηκε στις δυτικές ακτές της Αφρικής· τη δεκαετία του '80 και του '90, στον Ινδικό και τον ανατολικό Ειρηνικό και, τέλος, στις αρχές του 21ου αιώνα, στον Δυτικό Ειρηνικό.

2.2	Η αλιεία τροπικού τόννου που διεξάγει ο κυκλωτικός στόλος της ΕΕ είναι πελαγική και επιλεκτική. Στόχος είναι τα μεγάλα κοπάδια τόννου που συγκεντρώνονται στην τροπική ζώνη των τριών κύριων ωκεανών. Η αλίευση διεξάγεται στην ανοιχτή θάλασσα ή σε αποκλειστικές οικονομικές ζώνες (ΑΟΖ) τρίτων χωρών.

2.3	Τα θυννοειδή, που είναι περιζήτητα για τη διατροφική τους αξία, αποτελούν μέρος της βασικής διατροφής πολλών χωρών του κόσμου, αντικείμενο σημαντικών εμπορικών συναλλαγών και σημαντική πηγή εισοδήματος για τις χώρες που επιδίδονται στην αλιεία, τη μεταποίηση και την εμπορική τους διάθεση.

2.4

Για αυτούς τους λόγους, η αλιεία τόννου αποτελεί πολύ σημαντική οικονομική δραστηριότητα σε ορισμένες χώρες. Σήμερα αλιεύονται συνολικά περισσότερα από 4 εκατομμύρια τόνων τροπικών θυννοειδών παγκοσμίως, από τα οποία 2 εκατομμύρια τόνοι αλιεύονται από κυκλωτικούς στόλους. Συνολικά, ο πληθυσμός αυτών των ειδών βρίσκεται σε καλό επίπεδο εκμετάλλευσης, με κατάλληλα προγράμματα διαχείρισης σε κάθε ωκεανό από τις ΠΟΑ.

2.5	Ο ευρωπαϊκός στόλος περιλαμβάνει 54 σκάφη κυκλωτικής αλίευσης και κατάψυξης τόννου (34 ισπανικά και 20 γαλλικά) που αλιεύουν συνολικά περίπου 400 000 τόνους ετησίως, περίπου το 10 % των αλιευμάτων παγκοσμίως.

2.6	Τα περισσότερα από αυτά τα σκάφη αλιεύουν σε διεθνή ύδατα και βάσει των 13 συμβάσεων αλιευτικής σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών (6 στον Ατλαντικό, 4 στον Ινδικό και 3 στον Ειρηνικό).

2.7	Σε όλον τον κόσμο υπάρχουν 30 χώρες με 580 σκάφη αλιείας θυννοειδών, με συνολική αλιευτική ικανότητα 650 000 GT (1). Ο ευρωπαϊκός κυκλωτικός στόλος, με 97 500 GT, αποτελεί το 9 % των σκαφών και το 15 % της αλιευτικής ικανότητας τόννου παγκοσμίως.

2.8	Η κύρια περιοχή αλιείας τροπικών θυννοειδών είναι ο Ειρηνικός ωκεανός, με 67 % των αλιευμάτων παγκοσμίως, ενώ ακολουθεί ο Ινδικός με 22 % και ο Ατλαντικός με 11 %.

2.9

Η αλίευση τροπικών θυννοειδών αποτελεί αντικείμενο διαχείρισης από τέσσερεις συγκεκριμένες ΠΟΑ:

2.9.1

Την ICCAT (Διεθνής Επιτροπή Προστασίας των Θυννοειδών του Ατλαντικού), που καλύπτει τον Ατλαντικό ωκεανό και τις γειτονικές του θάλασσες, όπως η Μεσόγειος, και ιδρύθηκε το 1969.

2.9.2

Την IOTC (Επιτροπή Διαχείρισης της Αλιείας Τόννου του Ινδικού Ωκεανού), που καλύπτει τον Ινδικό ωκεανό και ιδρύθηκε το 1997.

2.9.3

Την IATTC (Παναμερικανική Επιτροπή Τροπικού Τόννου), που καλύπτει τον ανατολικό Ειρηνικό ωκεανό (ζώνη Αμερικής) και ιδρύθηκε το 1949.

2.9.4

WCPFC (Επιτροπή Αλιείας Δυτικού και Κεντρικού Ειρηνικού), που καλύπτει το δυτικό και κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό (ζώνη Ωκεανίας και Ασίας) και ιδρύθηκε το 2004.

2.10

Ο ευρωπαϊκός στόλος υπόκειται σε πολυάριθμους διοικητικούς ελέγχους, που εξαρτώνται από διάφορα εθνικά υπουργεία και διάφορες γενικές διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Για να μπορεί ένα σκάφος να πλοηγηθεί και να διαθέσει στο εμπόριο την παραγωγή του υπό σημαία κράτους μέλους της ΕΕ, πρέπει να πληροί τις γραφειοκρατικές απαιτήσεις που απαιτούνται για την απόκτηση του πιστοποιητικού χωρητικότητας, το κύτος, τη μηχανή, τα ψυκτικά, τον εξοπλισμό του σκάφους, τη δυνατότητα πλοήγησης, τη διάσωση στη θάλασσα, την ασφάλεια και υγιεινή στην εργασία, το υγειονομικό μητρώο, τις ειδικές άδειες αλιείας, τις άδειες αλιείας στην κάθε χώρα όπου αλιεύει, τον έλεγχο μέσω δορυφόρου, τον έλεγχο με παρατηρητές εντός του σκάφους, τους ελέγχους των αλιευμάτων μέσω του ηλεκτρονικού ημερολογίου του σκάφους, τους ελέγχους πωλήσεων κλπ. Η διατήρηση των πιστοποιητικών και αδειών που προαναφέρθηκαν απαιτεί καθημερινή διαχείριση, ετήσια ανανέωση και περιοδικές αναθεωρήσεις που κανένας άλλος αλιευτικός στόλος παγκοσμίως δεν αναγκάζεται να υποστεί με τέτοια ένταση. Όλες αυτές οι απαιτήσεις αυξάνουν σημαντικά το κόστος εκμετάλλευσης του ευρωπαϊκού στόλου.

2.11

Παράλληλα, ο ευρωπαϊκός κυκλωτικός στόλος αλιείας τόννου υπόκειται στη συμμόρφωση με τις διατάξεις της Κοινής αλιευτικής πολιτικής, αντίθετα με τους στόλους τρίτων χωρών. Η εφαρμογή των αρχών αυτής της πολιτικής, που βασίζεται στην υπεύθυνη αλιεία, στις συστάσεις των ΠΟΑ, στην πλήρωση των κανόνων υγιεινής, πλοήγησης, ασφάλειας, περιβάλλοντος ή κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, επιφέρει σημαντικό κόστος για τον ευρωπαϊκό στόλο και μειώνει την ανταγωνιστικότητά του απέναντι σε σκάφη χωρών όπου δεν υφίστανται αυτές οι υποχρεώσεις, ή όπου η εφαρμογή τους είναι πιο χαλαρή.

2.12

Τα τελευταία χρόνια, επίσης, ο ευρωπαϊκός στόλος πλήττεται από τα προβλήματα που δημιουργεί η πειρατεία στον Ινδικό ωκεανό. Αυτή η κατάσταση προκαλεί, εκτός από φόβο και ανασφάλεια στα πληρώματα των αλιευτικών σκαφών που ασκούν τη νόμιμη επιχειρηματική τους δραστηριότητα, μείωση της συγκομιδής και αύξηση του κόστους εκμετάλλευσης για τη συντήρηση των υπηρεσιών ασφαλείας εντός του σκάφους.

2.13

Η κύρια χρήση της παραγωγής τροπικών θυννοειδών είναι η βιομηχανία κονσερβοποίησης, η οποία θεωρείται η πρώτη παγκοσμίως όσον αφορά τη μεταποίηση των ιχθύων. Η Ευρώπη αποτελεί την κύρια αγορά παγκοσμίως, με κατανάλωση τόννου που φτάνει τις 800 000 τόνων ετησίως, περισσότερο από το ήμισυ των οποίων εισάγεται από τρίτες χώρες.

3. Εξέλιξη του ευρωπαϊκού στόλου αλιείας τροπικού τόννου.

3.1	Ο ευρωπαϊκός στόλος αλιείας τροπικού τόννου ακολούθησε τα τελευταία 50 χρόνια πορεία παράλληλη με αυτήν της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μεταποίησης του τόννου.

3.2

Ο τόννος αποτέλεσε το πρώτο αλιευτικό προϊόν που απαλλάχθηκε πλήρως από τους κοινοτικούς δασμούς, προκειμένου να προστατευθεί η βιομηχανία μεταποίησης. Η τότε ΕΟΚ θέσπισε αντισταθμιστική αποζημίωση για τον αλιέα που κάλυπτε τη διαφορά μεταξύ της τιμής πώλησης και του 93 % της τιμής αναφοράς που οριζόταν κάθε χρόνο. Με τη μεταγενέστερη μείωση αυτού του ποσοστού στο 87 %, η αποζημίωση σταμάτησε να καταβάλλεται στους ευρωπαίους αλιείες τα τελευταία χρόνια, και για αυτό σήμερα είναι παντελώς αναποτελεσματική.

3.3

Ο στόλος και η βιομηχανία κονσερβοποίησης της Ευρώπης στηρίζει εδώ και πολλά χρόνια την οικονομική ανάπτυξη τρίτων χωρών βάσει της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ. Προς τούτο, οι συμφωνίες του Γιαουντέ, του Λομέ και του Κοτονού ενίσχυσαν ένα σταθερό πλαίσιο για το εμπόριο μεταξύ των χωρών ΑΚΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, το ΣΓΠ+ τόνωσε το εμπόριο μεταξύ της ΕΕ και των εμπορικών εταίρων της κεντρικής Αμερικής και της Κοινότητας των Άνδεων.

3.4

Σύμφωνα με το καθεστώς συμφωνιών οικονομικής σύνδεσης (ΣΑΣ), οι χώρες ΑΚΕ διαθέτουν ελεύθερη πρόσβαση στις αγορές της ΕΕ για την εξαγωγή τροπικού τόννου (ολόκληρου, σε φιλέτα και σε κονσέρβα), με δασμό 10 %. Αυτές οι συνθήκες επέτρεψαν στην ευρωπαϊκή βιομηχανία μεταποίησης τόννου να πραγματοποιήσει άμεσες επενδύσεις στην Ακτή του Ελεφαντοστού, τη Γκάνα, τη Μαδαγασκάρη, τις Σεϋχέλλες και το Μαυρίκιο, και έμμεσες στην Κένυα και τη Σενεγάλη. Αυτές οι επενδύσεις επέτρεψαν τη δημιουργία περισσότερων από 40 χιλιάδες θέσεων εργασίας σε αυτές τις χώρες και ενίσχυσαν τη μεταφορά τεχνολογίας.

3.5

Ομοίως, η ΕΕ καθιέρωσε ένα ανανεωμένο σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων (ΣΓΠ+) για να επεκτείνει τους ευνοϊκούς εμπορικούς όρους στις χώρες της Νότιας και της Κεντρικής Αμερικής, με την εφαρμογή μειωμένου συντελεστή 0 %. Οι ευρωπαϊκές επενδύσεις κατευθύνθηκαν σε χώρες όπως ο Ισημερινός, το Ελ Σαλβαδόρ, η Γουατεμάλα, η Βραζιλία (ΣΓΠ γενικό ή τρίτων χωρών, με συντελεστή 24 % για τα προϊόντα κονσέρβας), και η Χιλή (μέσω της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ) και εμμέσως στην Κολομβία και τη Βενεζουέλα, συμβάλλοντας στη διατήρηση 50 000 θέσεων εργασίας που σχετίζονται άμεσα με τη βιομηχανία τόννου.

3.6

Χάρη σε αυτές τις συμφωνίες, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις μετέφεραν μέρος των σκαφών τους σε τρίτες χώρες της Αφρικής, της Αμερικής και της Ωκεανίας, υιοθετώντας τη σημαία των χωρών που η ΕΕ αναγνωρίζει ως προνομιακούς εταίρους της, και για τις οποίες συνιστά την ένταξη ή τη σύσταση μικτών εταιριών με επιχειρήσεις τους.

3.7

Μέρος των 400 000 τόνων αλιευμάτων του ευρωπαϊκού στόλου αλιείας τόννου εκφορτώνονται και μεταποιούνται σε εργοστάσια που κατασκευάστηκαν σε τρίτες χώρες, ενώ συμβάλλουν στο υψηλό επίπεδο απασχόλησης στους λιμένες, στην πληρωμή λιμενικών τελών για την εκφόρτωση ή μεταφόρτωση ιχθύων, στον εφοδιασμό των διαφόρων λιμένων αυτών των τρίτων χωρών και γενικότερα στην ανάπτυξή τους.

3.8

Ας θεωρήσουμε τον κλάδο του τόννου στο σύνολό του: ο στόλος και η μεταποιητική βιομηχανία αναπτύχθηκαν από κοινού, δημιουργώντας το μόνο αλιευτικό κλάδο στην Ευρώπη με διεπαγγελματική και υπερεθνική διάρθρωση, λόγω του όγκου των κοινών συμφερόντων που μοιράζονται οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες. Ο ευρωπαϊκός κλάδος του τόννου, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, έχει πραγματοποιήσει σειρά επενδύσεων και έχει δημιουργήσει οικονομική δραστηριότητα σε τρίτες χώρες σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΕ όσον αφορά τις χώρες που απολαμβάνουν των καθεστώτων προτίμησης της ΕΕ.

4. Προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο ευρωπαϊκός στόλος αλιείας τροπικού τόννου

4.1	Η κύρια πρόκληση για τον στόλο και τη βιομηχανία τόννου της Ευρώπης είναι ο άνισος ανταγωνισμός με άλλους φορείς που έχουν θέσει ως στόχο την αύξηση του μεριδίου τους στην ευρωπαϊκή αγορά, όπου καταναλώνεται το 50 % της συνολικής παραγωγής (ΕΕ και τρίτες χώρες) κονσέρβας τροπικού τόννου.

4.2	Η παγκόσμια παραγωγή κονσέρβας τόννου φτάνει το 1 600 000 τόνους, εκ των οποίων η ΕΕ παράγει περίπου τις 330 000 (2).

4.3

Ο ευρωπαϊκός στόλος αλιείας τόννου έχει ως κύριους ανταγωνιστές τους ασιατικούς κυκλωτικούς στόλους αλιείας τόννου, που αλιεύουν στην πλουσιότερη περιοχή αλιείας του κόσμου, τον Ειρηνικό ωκεανό, όπου αλιεύεται περισσότερο από το 60 % του τόννου παγκοσμίως. Αυτού οι στόλοι εφοδιάζουν κυρίως τη μεγαλύτερη ζώνη επεξεργασίας τόννου, το τρίγωνο που αποτελείται από την Ταϊλάνδη, τις Φιλιππίνες και την Ινδονησία. Τα προϊόντα τους, κατώτερης ποιότητας, είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικά ως προς την τιμή στην ευρωπαϊκή αγορά, καθώς διαθέτουν ποσόστωση 35 % , ενώ διαθέτουν συντελεστή 24 %.

4.4

Παράλληλα, ο τομέας μεταποίησης των προϊόντων τόννου αντιμετωπίζει προβλήματα απώλειας ανταγωνιστικότητας απέναντι σε τρίτες χώρες που δεν υπάγονται στις συμφωνίες ΑΚΕ ή ΣΓΠ+, παρόμοια με αυτά που αναφέρθηκαν νωρίτερα για το στόλο. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η αγορά φθηνότερης πρώτης ύλης, η μικρότερη φορολόγηση, η διαφορά στο μισθολογικό κόστος και την κοινωνική προστασία των εργαζομένων και οι χαμηλότερες υγειονομικές προδιαγραφές των παραγόμενων προϊόντων αποτελούν πτυχές που αναμφίβολα μειώνουν το κόστος παραγωγής και επιτρέπουν την πώληση των εισαγόμενων προϊόντων σε τιμή χαμηλότερη από αυτήν των ευρωπαϊκών.

4.5

Σε γενικές γραμμές υπάρχουν δύο διαφορετικά πρότυπα παραγωγής τόννου παγκοσμίως. Από τη μία πλευρά, το πρότυπο του ευρωπαϊκού στόλου ή των ευρωπαϊκών επενδύσεων σε τρίτες χώρες (ΑΚΕ ή ΣΓΠ) που εφοδιάζει την μεταποιητική βιομηχανία της Ευρώπης ή των ΑΚΕ-ΣΓΠ, με τις μέγιστες απαιτήσεις εργασιακής ασφάλειας, κοινωνικής προστασίας, ασφάλειας τροφίμων, προστασίας του περιβάλλοντος και σεβασμού των αρχών της υπεύθυνης αλιείας. Από την άλλη πλευρά, και σε πορεία ανάπτυξης, το πρότυπο των στόλων και των βιομηχανιών που δεν ενδιαφέρονται για τη βιωσιμότητα και τις, σαφώς χαμηλότερες, κοινωνικές, εργασιακές και υγειονομικές προδιαγραφές.

4.6

Όπως οι χώρες ΑΚΕ και ΣΓΠ καλούνται να τηρήσουν σειρά διεθνών συμβάσεων που ρυθμίζουν όλες αυτές τις πτυχές προκειμένου να έχουν πρόσβαση στο σύστημα προτιμήσεων της ΕΕ, έτσι και οι υπόλοιπες χώρες που εξάγουν προϊόντα στην ΕΕ θα πρέπει να πληρούν τις ίδιες προδιαγραφές προκειμένου να έχουν πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, πράγμα που θα διασφαλίσει το δίκαιο ανταγωνισμό με την ευρωπαϊκή παραγωγή και με τους προνομιακούς εταίρους της Ένωσης.

4.7

Μία ακόμη από τις κύριες απειλές για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής αλιείας τόννου είναι η τροποποίηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας που ρυθμίζει την ευαίσθητη ισορροπία της παγκόσμιας αγοράς θυννοειδών. Αυτή η νομοθεσία διαδραμάτισε, μέσω συμφωνιών οικονομικής σύνδεσης, καθοριστικό ρόλο στη στροφή των επενδύσεων και της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού κλάδου αλιείας τόννου προς τις χώρες που η ΕΕ κατονομάζει ως προνομιακούς εταίρους.

4.8

Αυτό το πλαίσιο ανάπτυξης, που απεδείχθη ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τον τομέα της αλιείας τόννου, απειλείται από τις διαπραγματεύσεις στον ΠΟΕ, τις ενδεχόμενες διαπραγματεύσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες και ομάδες χωρών στο πλαίσιο συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου και από την πρόσφατη τροποποίηση των κανόνων προέλευσης που παραχωρούν καθεστώς οικουμενικής προέλευσης (3) στα προϊόντα της Παπούας Νέας Γουινέας και των νησιών Φίτζι.

4.9

Τόσο στο πλαίσιο του ΠΟΕ όσο και στις διμερείς διαπραγματεύσεις, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τον κλάδο του τόννου είναι η εξάλειψη των τελωνειακών δασμών των μεταποιημένων προϊόντων τόννου. Το εμπόριο κατεψυγμένου ολόκληρου τόννου είναι πλήρως ελευθερωμένο τα τελευταία 30 χρόνια (με μηδενικούς δασμούς) προκειμένου να διασφαλισθεί ο εφοδιασμός της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μεταποίησης, πράγμα που έχει ως συνέπεια ο στόλος της ΕΕ να είναι αναγκασμένος να ανταγωνισθεί ανοιχτά άλλους στόλους που εξάγουν κατεψυγμένο ολόκληρο τόννο στην ευρωπαϊκή αγορά. Ωστόσο, ένα περαιτέρω βήμα προς την ελευθέρωση του εμπορίου των προϊόντων μεταποίησης του τόννου δεν θα οδηγούσε παρά στην παρακμή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και την απώλεια θέσεων εργασίας και οικονομικής δραστηριότητας προς όφελος των ανταγωνιστών της αλλοδαπής, όπου το κόστος είναι χαμηλότερο.

4.10

Η παραχώρηση καθεστώτος οικουμενικής προέλευσης στα προϊόντα αλιείας της Παπούας Νέας Γουινέας και των νησιών Φίτζι στο πλαίσιο της Συμφωνίας οικονομικής σύνδεσης του Ειρηνικού διαταράσσει την ισορροπία της παγκόσμιας αγοράς τόννου, με καταστροφικές συνέπειες για την ευρωπαϊκή βιομηχανία και για τις υπόλοιπες χώρες ΑΚΕ και ΣΓΠ. Η κατάργηση της απαίτησης προέλευσης ΑΚΕ ή ΕΕ για τον τόννο που μεταποιείται στην Παπούα Νέα Γουινέα και στα νησιά Φίτζι, προκειμένου να έχει μηδενικό δασμολογικό συντελεστή στην ευρωπαϊκή αγορά, προκαλεί την κινητοποίηση των κύριων ανταγωνιστών, ιδίως αυτών από την Ασία, για την κατασκευή νέων εργοστασίων επεξεργασίας στην Παπούα Νέα Γουινέα.

4.11

Με αυτήν την παραχώρηση, η ΕΕ ενθαρρύνει την υπερεκμετάλλευση των περιοχών τόννου του Ειρηνικού, ο πληθυσμός των οποίων είναι ήδη σε οριακό σημείο. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις που θα αποκτήσουν πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά με μηδενικό δασμολογικό συντελεστή είναι πρωτίστως οι ασιατικές, οι οποίες ενθαρρύνονται να αυξήσουν την ικανότητα παραγωγής κονσέρβας σε μια αγορά όπου οι τιμές ήδη πλήττονται από την πλεονάζουσα προσφορά. Η ευρωπαϊκή παρουσία στη ζώνη του δυτικού και κεντρικού Ειρηνικού περιορίζεται σε 4 σκάφη, λόγω της πολιτικής βούλησης των χωρών του Φόρουμ Fisheries Agency του οποίου ηγείται η Παπούα Νέα Γουινέα.

4.12

Αυτή η παραχώρηση συνεπάγεται συγκριτική επιδείνωση της κατάστασης για τις υπόλοιπες χώρες ΑΚΕ και ΣΓΠ, καθώς δίνει μοναδικό πλεονέκτημα στην Παπούα Νέα Γουινέα και τα νησιά Φίτζι όσον αφορά την ευκολία απόκτησης πρώτων υλών σε χαμηλή τιμή: οι μεν καλούνται να τηρήσουν τους κανόνες προέλευσης και οι δε όχι. Ενδέχεται επίσης να αποτελέσει τρόπο νομιμοποίησης προϊόντων παράνομης αλιείας.

4.13

Άλλη μια πρόκληση που αντιμετωπίζει ο ευρωπαϊκός στόλος αλιείας τροπικού τόννου είναι η διατήρηση του δικτύου συμφωνιών αλιευτικής σύνδεσης. Το δίκτυο αυτό είναι ζωτικής σημασίας, καθώς εγγυάται την πρόσβαση του ευρωπαϊκού στόλου σε ιδιαίτερα μεταναστευτικούς πληθυσμούς σε πλαίσιο νομικής ασφάλειας και διαφάνειας μοναδικό παγκοσμίως. Ο τροπικός τόννος συγκεντρώνεται χωρικά και χρονικά χωρίς σταθερό μοτίβο κίνησης, ως εκ τούτου η λειτουργία του αλιευτικού στόλου έχει ανάγκη του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού συμφωνιών αλιείας στους τρεις κύριους ωκεανούς.

4.14

Σήμερα σημειώνεται σοβαρή έλλειψη αδειών αλιείας όσον αφορά τα καταψυκτικά αλιευτικά σκάφη του Ατλαντικού ωκεανού, η οποία οφείλεται, μεταξύ άλλων, στη μείωση των συμφωνιών τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα στην πειρατεία στον Ινδικό Ωκεανό, η οποία οδήγησε ορισμένα από τα σκάφη που αλίευαν σε αυτή τη ζώνη να αναζητήσουν καταφύγιο στον Ατλαντικό, όπου η αλιεία μπορεί να συνεχισθεί με τα ελάχιστα δυνατά μέτρα ασφαλείας. Κρίνεται, συνεπώς, απαραίτητο η ΕΕ να ζητήσει από τις παράκτιες χώρες τη διεύρυνση του φάσματος των αδειών σε όλες τις ΣΑΣ του Ατλαντικού, εάν και εφόσον η κατάσταση των πόρων το επιτρέπει βάσει της μεγαλύτερης δυνατής επιστημονικής πληροφόρησης.

4.15

Δεδομένου του ότι αυτή η διεύρυνση ενδέχεται να καθυστερήσει υπερβολικά, καθότι δεν εξαρτάται μόνο από την ΕΕ, η ΕΟΚΕ ζητά να εξετασθεί επειγόντως η εξαίρεση από τη ρήτρα αποκλειστικότητας των ΣΑΣ (η οποία απαιτεί από τον ευρωπαϊκό στόλο την απόκτηση ιδιωτικών αδειών αλιείας στις χώρες όπου υφίσταται ΣΑΣ) προκειμένου ο ευρωπαϊκός στόλος να μπορεί να λάβει ιδιωτικές άδειες αλιείας, εάν και εφόσον η κατάσταση των πόρων το επιτρέπει βάσει της μεγαλύτερης δυνατής επιστημονικής πληροφόρησης.

4.16

Οι εκπρόσωποι του στόλου αλιείας τροπικού τόννου κρίνουν πως, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του 2004, η Ένωση πρέπει να παγιώσει τη σημασία των συμφωνιών αλιευτικής σύνδεσης στη μεταρρύθμιση της ΚΑλΠ και να επιδιώξει εκ νέου την επέκταση του δικτύου συμφωνιών στις σημαντικότερες χώρες κάθε ωκεανού, με τη διαπραγμάτευση νέων συμφωνιών με τις ακόλουθες χώρες:

—	για τον Ατλαντικό: Σενεγάλη, Γουινέα, Σιέρα Λεόνε, Λιβερία, Γκάνα, Ισημερινή Γουινέα και Αγκόλα.

—	για τον Ινδικό: Κένυα, Τανζανία, γαλλικά νησιά του Στενού της Μοζαμβίκης, Βρετανικά εδάφη στον Ινδικό ωκεανό, Υεμένη.

—	για τον Ειρηνικό: Ισημερινό, Κολομβία, Περού, Παναμά, Κόστα Ρίκα και περιφερειακή συμφωνία με το φόρουμ Fisheries Agency.

4.17	Από την άλλη πλευρά, ο ευρωπαϊκός στόλος αλιείας τόννου θεωρεί απαραίτητη τη συνέχιση της παρουσίας της ΕΕ στις ΠΟΑ τόννου, προκειμένου να δείχνει τον δρόμο προς την υπεύθυνη αλιεία, όπως κάνει σήμερα (στηριζόμενη στη συμπεριφορά του στόλου της).

4.18	Η ΕΕ αποτελεί, μαζί με την Ιαπωνία και την Κορέα, το μόνο συμβαλλόμενο μέλος των τεσσάρων ΠΟΑ για τον τόννο (ICCAT, CTOI, CIAT, WCPFC) και πρέπει να εφοδιαστεί με τα μέσα που θα τις επιτρέψουν να διαδραματίσει ρόλο στη συνεκτική και αντικειμενική προώθηση των αρχών της υπεύθυνης αλιείας.

4.19

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει το ομοιογενέστερο και συνεκτικότερο δυνατό σύστημα διαχείρισης σε παγκόσμιο επίπεδο, ως σαφή απάντηση στην πραγματικότητα μιας πλήρως παγκοσμιοποιημένης αγοράς όπως αυτή του τροπικού τόννου, με απώτερο στόχο ένα διεθνή οργανισμό που θα διαχειρίζεται τα οριζόντια ζητήματα που αφορούν την παγκόσμια αλιεία τόννου. Αυτό το σύστημα συνολικής διαχείρισης έκανε την εμφάνισή του στη διαδικασία του Κόμπε για την αναθεώρηση της λειτουργίας των ΠΟΑ τόννου.

4.20

Όσον αφορά την πειρατεία στον Ινδικό Ωκεανό, ο ευρωπαϊκός στόλος αλιείας τόννου εκφράζει την έντονη ανησυχία του για την επέκταση των πειρατικών επιθέσεων σε αλιευτικά σκάφη κατά το 2009 και το 2010, επιθέσεις που λαμβάνουν χώρα ολοένα και πιο μακριά από τα χωρικά ύδατα της Σομαλίας, ορισμένες σε απόσταση 1 000 μιλίων από τις σομαλικές ακτές, ενίοτε δε εντός της ΑΟΖ των Σεϋχέλλων και άλλων παράκτιων χωρών (Κένυα, Τανζανία).

4.21

Ο στόλος αλιείας τόννου είναι ιδιαίτερα ευάλωτος σε πειρατικές επιθέσεις. Σε αντίθεση με τα εμπορικά σκάφη, που κινούνται συνεχώς, τα αλιευτικά βρίσκονται ακινητοποιημένα για περίοδο δύο έως τριών ωρών με τα δίχτυα απλωμένα στο νερό, πράγμα που αυξάνει τον κίνδυνο επίθεσης και εμβολισμού από πειρατές. Επιπλέον, το χαμηλό ύψος των εξάλων και η κεκλιμένη πρύμνη αυτών των σκαφών διευκολύνει το ρεσάλτο των πειρατών.

4.22

Για όλους αυτούς τους λόγους, τονίζει την ανάγκη για τροποποίηση της αποστολής της Επιχείρησης «Αταλάντη» (Κοινή δράση 2008/851/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου της 10ης Νοεμβρίου 2008, για τη στρατιωτική επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα συμβάλει στην αποτροπή, στην πρόληψη και στην καταστολή των πειρατικών επιθέσεων και των ένοπλων ληστειών στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας) προκειμένου να περιλαμβάνει ρητά την προστασία του στόλου αλιείας τόννου που αλιεύει στον Ινδικό Ωκεανό, ώστε να αποφευχθούν παρενοχλήσεις και απαγωγές όπως αυτές της παραλίας του Bakio (2008) ή της Alakrana (2009).

4.23

Λόγω της έλλειψης αδειών στον Ατλαντικό και των μέτρων ποσόστωσης που περιλαμβάνονται στις ΠΟΑ του Ειρηνικού, τα ευρωπαϊκά σκάφη αλιείας τόννου αντιμετωπίζουν σήμερα μεγάλη δυσκολία μετακίνησης από τον Ινδικό σε άλλους ωκεανούς. Επιπλέον, από τη δραστηριότητα του αλιευτικού στόλου στον Ινδικό ωκεανό εξαρτώνται ουκ ολίγοι εργαζόμενοι στις εταιρίες αλιείας και τις τρίτες χώρες, οι οποίοι εργάζονται τόσο σε εργοστάσια κονσερβοποίησης όσο και στους λιμένες όπου είναι ελλιμενισμένος ο στόλος· συνεπώς, η εγκατάλειψη της περιοχής θα οδηγήσει στην απώλεια πολυάριθμων θέσεων εργασίας, όχι μόνο στην ΕΕ αλλά και στις Σεϋχέλλες, τη Μαδαγασκάρη, την Κένυα, τον Μαυρίκιο κλπ.

4.24

Αυτές είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο στόλος αλιείας τροπικού τόννου και η βιομηχανία μεταποίησης και κονσερβοποίησης τόννου στην ΕΕ όσον αφορά τη σταθερότητα και τη διατήρησή τους σε παγκόσμιο επίπεδο, προκλήσεις που δεν επιφέρουν καμία οικονομική επιβάρυνση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αλιείας (ΕΤΑ) και δεν απαιτούν παρά πολιτικές αποφάσεις από πλευράς ΕΕ.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Εκ του αγγλικού «Gross Tonnage» (ολική χωρητικότητα), τρόπου μέτρησης της χωρητικότητας ενός σκάφους.

(2) FAO 2007.

(3) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1528/2007 του Συμβουλίου της 20 Δεκεμβρίου 2007 περί εφαρμογής στα προϊόντα καταγωγής ορισμένων χωρών μελών της ομάδας κρατών Αφρικής, Καραϊβικής και Ειρηνικού (ΑΚΕ) των ρυθμίσεων που προβλέπονται στις συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης ή στις συμφωνίες που οδηγούν στην σύναψη τέτοιων συμφωνιών – Παράρτημα Ι, άρθ. 4.3α

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/27

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Προς έναν ευρωπαϊκό χώρο οδικής ασφάλειας: στρατηγικές κατευθύνσεις για την οδική ασφάλεια έως το 2020» (κατάρτιση γνωμοδότησης κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου)

2011/C 48/06

Εισηγητής: ο κ. RANOCCHIARI

Στις 2 Ιουνίου 2010 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε, δυνάμει του άρθρου 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα

Προς έναν ευρωπαϊκό χώρο οδικής ασφάλειας: στρατηγικές κατευθύνσεις για την οδική ασφάλεια έως το 2020.

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 6 Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειά της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 128 ψήφους υπέρ, 4 ψήφους κατά και 2 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι ο στόχος του 3ου Ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για την οδική ασφάλεια που προέβλεπε τη μείωση κατά το ήμισυ των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων την περίοδο 2001-2010 ήταν πολύ αισιόδοξος. Πράγματι, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, από το 2008 και μετά, η μείωση των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων στην ΕΕ των 27 κρατών μελών, σε σύγκριση με τα στοιχεία του 2001, ήταν της τάξεως του 28,4 %. Μολαταύτα, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Επιτροπής, παρατηρείται εντυπωσιακή βελτίωση, εκτιμάται δε ότι η μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων εντός του 2010, θα υπερβεί τελικώς το 40 %.

1.2 Οι λόγοι για τους οποίους δεν πρόκειται να επιτευχθεί η κατά 50 % προβλεπόμενη μείωση, έγκεινται στον συνδυασμό των ακόλουθων παραγόντων:

1.2.1

Το κοινοτικό επίπεδο είναι αρμόδιο μόνο για το σχέδιο δράσης και τις κατευθυντήριες γραμμές της υλοποίησης, ενώ η εφαρμογή όλων των μέτρων στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης εναπόκειται στα κράτη μέλη.

1.2.2

Η εφαρμογή και η επιβολή των μέτρων οδικής ασφάλειας διαφέρει από χώρα σε χώρα.

1.2.3

Δεν υφίσταται ενιαία ερμηνεία των στατιστικών δεδομένων οδικής ασφάλειας στις χώρες της ΕΕ.

1.2.4

Την τελευταία δεκαετία δόθηκε έμφαση στο σκέλος της επιβολής των μέτρων παρά στο σκέλος της εκπαίδευσης και της κατάρτισης όλων των χρηστών του οδικού δικτύου (εφεξής «οι χρήστες»).

1.2.5

Επίσης, δεν καθορίστηκαν ενδιάμεσοι στόχοι για τα κράτη μέλη, ούτε επιδείχθηκε ιδιαίτερη προσοχή στους διαφορετικούς δείκτες κινδύνου μεταξύ των κρατών μελών, οι οποίοι καθιστούν αναγκαίο έναν ειδικά προσαρμοσμένο χάρτη πορείας για κάθε χώρα.

1.3 Όσον αφορά τα μέτρα «ενεργητικής και παθητικής ασφάλειας», η ΕΟΚΕ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι έχει σημειωθεί ουσιαστική βελτίωση την τελευταία δεκαετία, ιδίως λόγω της εισαγωγής ευρέος φάσματος καινοτομιών τεχνικής ασφάλειας σε επιβατικά αυτοκίνητα και στα βαρέα οχήματα. Στο μέλλον, τα πρότυπα ασφαλείας θα μπορούσαν να είναι υψηλότερα, ενώ τα σχετικά μέτρα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την πρόσφατη είσοδο πολύ φθηνών επιβατικών αυτοκινήτων στην αγορά, τα οποία πληρούν μόνον τα πρότυπα ασφαλείας.

1.3.1 Η κατάσταση είναι χειρότερη όσον αφορά τα μοτοποδήλατα και τις μοτοσικλέτες χαμηλού κόστους που εισάγονται κατά κανόνα από την Νοτιοανατολική Ασία και συχνά δεν συμμορφώνονται με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις για την έγκριση τύπου. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, δεδομένου ότι οι οδηγοί μηχανοκίνητων δικύκλων (PTW) έχουν 18-20 φορές περισσότερες πιθανότητες από τους οδηγούς αυτοκινήτων να τραυματιστούν σοβαρά στον δρόμο, ενώ όλο και περισσότεροι καθημερινά μετακινούμενοι εργαζόμενοι επιλέγουν τα μηχανοκίνητα δίκυκλα λόγω της κυκλοφοριακής συμφόρησης στα αστικά κέντρα.

1.4 Παρακολουθώντας την πρόοδο που έχει σημειωθεί την τελευταία δεκαετία όσον αφορά την ασφάλεια των οδικών υποδομών, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι θα μπορούσαν να είχαν επιτευχθεί πολλά περισσότερα. Το πιο σημαντικό βήμα προόδου ήταν η οδηγία του Συμβουλίου για την ασφάλεια στις σήραγγες, η οποία είχε πολύ θετικό αντίκτυπο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αντιθέτως, καμία σημαντική βελτίωση δεν πραγματοποιήθηκε όσον αφορά τις αγροτικές οδούς και τα δευτερεύοντα οδικά δίκτυα, όπου σημειώνονται άνω του 50 % των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων.

1.5 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι για να αποφέρει καρπούς το 4ο Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την οδική ασφάλεια (RSAP) έως το 2020, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες πτυχές:

1.5.1

με δεδομένη την κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών, απαιτείται ισχυρή πολιτική καθοδήγηση·

1.5.2

απαραίτητη είναι η διάθεση εναρμονισμένων και αναλυτικών στατιστικών δεδομένων για την οδική ασφάλεια στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ·

1.5.3

απαιτείται η χάραξη στόχων σχετικά με τους βαριά τραυματισμένους χρήστες, καθώς και ένας κοινός ορισμός των σοβαρών τραυματισμών·

1.5.4

μια πιο αυστηρή κοινοτική πολιτική για την εναρμόνιση και ρύθμιση των μέτρων οδικής ασφάλειας, σε συνδυασμό με την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη, είναι απαραίτητη προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι τα κράτη μέλη εφαρμόζουν τα μέτρα οδικής ασφάλειας πιο αποτελεσματικά και πιο γρήγορα, συμπεριλαμβανομένης της υποχρεωτικής υλοποίησης του πανευρωπαϊκού συστήματος eCall, σε περίπτωση που η εθελοντική προσέγγιση δεν είναι αποτελεσματική·

1.5.5

περισσότερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην παροχή διαφοροποιημένης εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλους τους χρήστες, ιδίως τους νεότερους και τους πιο ηλικιωμένους, καθώς και σε άλλες ευάλωτες ομάδες χρηστών, όπως οι οδηγοί μηχανοκίνητων δικύκλων, οι ποδηλάτες και οι πεζοί·

1.5.6

όλοι οι εργοδότες (ιδίως οι εργοδότες του ιδιωτικού τομέα) που διαχειρίζονται στόλους οχημάτων θα πρέπει να συμμετέχουν σε τρέχοντα ή μελλοντικά σχέδια σε τομείς όπως η προώθηση ορθών πρακτικών για τη μείωση των συγκρούσεων, η ενθάρρυνση του προσωπικού να στραφεί στις δημόσιες συγκοινωνίες και η ανάπτυξη πολιτικών για την ασφάλεια των στόλων. Το αναμενόμενο ISO 39001 για την οδική ασφάλεια στην εργασία θα είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τον σκοπό αυτόν·

1.5.7

η κοινοτική νομοθεσία είναι απαραίτητη για τις ευάλωτες κατηγορίες χρηστών. Για παράδειγμα, όσον αφορά τα μηχανοκίνητα δίκυκλα, απαιτείται νέα έγκριση τύπου με υποχρεωτικά ενσωματωμένο σύστημα ABS ή CBS άνω των 150cc και αυτόματους εμπρόσθιους προβολείς (AHO), καθώς και η εισαγωγή τεχνικών ελέγχων και δευτεροβάθμιας κατάρτισης στην αναθεώρηση της οδηγίας για την άδεια οδήγησης·

1.5.8

όσον αφορά την ανάπτυξη των υποδομών, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι το νέο σχέδιο δράσης θα πρέπει να περιλαμβάνει τον στόχο της αύξησης του επιπέδου ασφαλείας του διευρωπαϊκού οδικού δικτύου (TREN) και αναβάθμισης τουλάχιστον του 25 % του μη διευρωπαϊκού οδικού δικτύου στο επίπεδο του TRΕΝ·

1.5.9

το σχέδιο δράσης θα πρέπει να περιλαμβάνει φιλόδοξους αλλά ρεαλιστικούς στόχους, προτείνοντας όχι μόνον έναν καθολικό στόχο μείωσης του συνολικού αριθμού θανάτων, αλλά και ειδικούς στόχους για τους σοβαρά τραυματισμένους χρήστες και τις ευάλωτες ομάδες χρηστών, όπως οι πεζοί, οι ποδηλάτες και οι οδηγοί μηχανοκίνητων δικύκλων. Όσον αφορά τον καθολικό στόχο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο δείκτης κινδύνου διαφέρει σημαντικά ανά την ΕΕ και επομένως προτείνει τον καθορισμό διαφοροποιημένων στόχων μείωσης των θανατηφόρων ατυχημάτων για το 2020, με βάση τα στοιχεία των κρατών μελών για το 2010·

1.5.10

για την εκπλήρωση των στόχων που ορίζονται στο σχέδιο δράσης, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι είναι απαραίτητη η διενέργεια ετήσιου ελέγχου από την ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει τη σύσταση ενός εξειδικευμένου ευρωπαϊκού οργανισμού για την οδική ασφάλεια, ο οποίος θα ελέγχει και θα παρακολουθεί την υλοποίηση του σχεδίου δράσης σε συνεργασία με ειδικούς εκπροσώπους των κρατών μελών για την οδική ασφάλεια·

1.6 Τέλος, η ΕΕ πρέπει να εδραιώσει μια ισχυρή και μόνιμη σχέση με τη «δεκαετία δράσης για την οδική ασφάλεια», όπως διακηρύχθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη, και θα πρέπει να προσπαθεί να αναδειχθεί σε πρωτοπόρο στον τομέα της οδικής ασφάλειας παγκοσμίως.

2. Εισαγωγή

2.1 Στις 28 Απριλίου 2010 ο κ. Brian Simpson, Πρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού (TRAN) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, απέστειλε επιστολή στον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, κ. Mario Sepi, με την οποία ζητούσε την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης από την ΕΟΚΕ με θέμα την οδική ασφάλεια, δυνάμει του άρθρου 124 του Εσωτερικού Κανονισμού του ΕΚ.

2.2 Στην επιστολή του, ο κ. Simpson κάνει ειδική μνεία στο νέο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2010, το οποίο δημοσιεύτηκε στις 31 Μαρτίου 2010 και περιλαμβάνει μια πρόταση σχετικά με την ανάπτυξη νέας δέσμης μέτρων για την οδική ασφάλεια, με στόχο τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού χώρου οδικής ασφάλειας».

2.3 Πιο συγκεκριμένα, ζήτησε από την ΕΟΚΕ να εξετάσει μια σειρά βασικών θεμάτων σχετικά με την περασμένη δεκαετία: πόσο αποτελεσματικές υπήρξαν οι πολιτικές της ΕΕ όσον αφορά την αλλαγή της συμπεριφοράς των χρηστών και τη βελτίωση της παθητικής ασφάλειας των οχημάτων και των οδικών υποδομών, πόσο καλά υλοποιήθηκαν αυτές οι πολιτικές από τα κράτη μέλη και, τέλος, τι απαιτείται για τη δημιουργία ενός γνήσιου χώρου οδικής ασφάλειας στα 27 κράτη μέλη.

2.4 Το 2001 η Επιτροπή δημοσίευσε τη Λευκή Βίβλο για τις μεταφορές και το 2003 ακολούθησε ένα σχέδιο δράσης με στόχο τη μείωση του αριθμού των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων κατά το ήμισυ έως το 2010.

2.5 Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του 2008, παρατηρείται μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων κατά 36,8 % στην ΕΕ των 15 κρατών μελών και κατά 28,4 % στην ΕΕ των 27 κρατών μελών σε σχέση με τα αντίστοιχα στοιχεία του 2001. Πρόκειται για σημαντική μείωση, ατυχώς όμως δεν επιτυγχάνεται ο στόχος της Επιτροπής για μείωση κατά 50 %. Λίαν προσφάτως, η Επιτροπή δημοσίευσε τα στοιχεία για έως το 2009, σύμφωνα δε με τις προβλέψεις για το 2010, που πλησιάζουν αρκετά στον αρχικό στόχο, η συνολική μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων, έως το τέλος του 2010, θα υπερβεί το 40 %.

2.5.1 Τα σημαντικά αυτά αποτελέσματα στον βαθμό που θα επιτευχθούν, οφείλονται, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, στην εφαρμογή της πρόσφατης νομοθεσίας για την οδική ασφάλεια και στη βελτίωσης της ασφάλειας των οχημάτων, και όχι τόσο στην αλλαγή συμπεριφοράς των χρηστών, όπου απαιτείται ακόμη πολλή δουλειά.

2.6 Για την επιλογή των μέτρων που θα πρέπει να συμπεριληφθούν στη νέα στρατηγική, θα πρέπει να προσδιοριστούν οι πολιτικές και οι πρωτοβουλίες που ήταν αποτελεσματικές την τελευταία δεκαετία.

2.7 Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής την περασμένη δεκαετία εστίαζε σε τρεις κύριες παραμέτρους:

—	αλλαγές στην ατομική συμπεριφορά, π.χ. ως προς τη χρήση της ζώνης ασφαλείας, τους περιορισμούς που ισχύουν για τα παιδιά, τη χρήση κινητών τηλεφώνων και την εξάλειψη της οδήγησης σε κατάσταση μέθης·

—	στήριξη πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη και τη διάθεση στην αγορά ασφαλέστερων οχημάτων·

—	μέτρα για τη βελτίωση των υποδομών, για παράδειγμα χάρη στο βελτιωμένο σχεδιασμό οδών και σηράγγων και την εναρμόνιση προηγμένων συστημάτων παροχής πρώτων βοηθειών στα κράτη μέλη.

2.8 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξήγαγε δημόσιες διαβουλεύσεις από τον Απρίλιο έως των Ιούλιο του 2009 προκειμένου να συνεισφέρουν οι ευρωπαίοι πολίτες και οι φορείς διακυβέρνησης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς και οι εμπορικοί και επαγγελματικοί κλάδοι, στον προσδιορισμό των κύριων προβλημάτων οδικής ασφάλειας που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σχέδιο δράσης για την οδική ασφάλεια για την περίοδο 2011-2020, καθώς και των άμεσων μέτρων που θα μπορούσαν να ληφθούν για την αντιμετώπιση των απαράδεκτων επιπέδων θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων και σοβαρών τραυματισμών στην ΕΕ.

2.9 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή Μεταφορών και Τουρισμού ότι πριν την υιοθέτηση του νέου σχεδίου δράσης για την οδική ασφάλεια θα πρέπει να διενεργηθεί μια αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των προηγούμενων πολιτικών, της Λευκής Βίβλου για τις μεταφορές του 2001 και του σχεδίου δράσης του 2003.

2.10 Η αξιολόγηση αυτή μπορεί να διενεργηθεί, μεταξύ άλλων, με την αξιοποίηση πρόσφατων πληροφοριών και απόψεων που έχουν διατυπωθεί στις σχετικές γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ τα τελευταία χρόνια. Στις γνωμοδοτήσεις αυτές εκφράζεται ξεκάθαρα η θέση της ΕΟΚΕ, σύμφωνα με την οποία η βελτίωση της οδικής ασφάλειας συνιστά ένα από τα κύρια θέματα της πολιτικής μεταφορών και αξίζει να αποτελεί προτεραιότητα των προγραμμάτων των κρατών μελών, ακόμη και σε περίοδο οικονομικών περιορισμών.

2.11 Στο μεταξύ, παρατηρείται κάτι εξαιρετικά σημαντικό παγκοσμίως. Μετά την πρώτη παγκόσμια υπουργική διάσκεψη για την οδική ασφάλεια που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα το Νοέμβριο του 2009 («Ώρα για δράση»), η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ανακήρυξε την περίοδο 2011-2020 σε «δεκαετία δράσης για την οδική ασφάλεια», με στόχο τη σταθεροποίηση και στη συνέχεια τη μείωση των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων παγκοσμίως, τα οποία έχουν λάβει σήμερα διαστάσεις πανδημίας, με περισσότερους από ένα εκατομμύριο νεκρούς και 20 εκατομμύρια σοβαρά τραυματισμένους κάθε χρόνο, το 90 % των οποίων σε χώρες με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Σε παγκόσμια κλίμακα, οι οικονομικές συνέπειες αυτής της «πανδημίας» υπολογίζονται σε 1 % με 3 % του ΑΕΠ των διαφόρων χωρών. Στην Ευρώπη, το κόστος για την κοινωνία αντιστοιχούσε περίπου σε 130 δισ. ευρώ το 2009.

2.12 Σε σχέση με τα παραπάνω, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι εάν αξιοποιηθεί η δυναμική που έχει αναπτυχθεί, η ΕΕ έχει τη δυνατότητα μέσω του νέου σχεδίου δράσης για την οδική ασφάλεια (RSAP) να αναδειχθεί σε πρωτοπόρο στον τομέα αυτόν και επομένως δεν θα πρέπει να χάσει την ευκαιρία αυτή.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας παλαιότερων πολιτικών στον τομέα της οδικής ασφάλειας θα πρέπει να υπάρχουν τεκμηριωμένα ποσοτικά και ποιοτικά στατιστικά δεδομένα για την οδική ασφάλεια από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία να είναι συγκρίσιμα. Σήμερα κάθε κράτος μέλος παρέχει βασικά στοιχεία οδικής ασφάλειας στην ΕΕ, αλλά για ορισμένα κράτη μέλη η ποιότητα και το εύρος των παρεχόμενων πληροφοριών παραμένουν ανεπαρκή και δεν περιλαμβάνουν διαφοροποιήσεις ως προς τους χρήστες, τις κατηγορίες οδών, τις καιρικές συνθήκες και τη σοβαρότητα των τραυματισμών.

3.2 Με δεδομένο ότι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες παρατηρείται τριπλάσια κυκλοφορία στους δρόμους της ΕΕ, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόοδο που έχει επιτύχει η ΕΕ ως προς το στόχο μείωσης κατά το ήμισυ του αριθμού θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων έως το τέλος του 2010. Αυτός ο στόχος ήταν ήδη φιλόδοξος για την Ευρώπη των 15 κρατών μελών, όπως είχε τονίσει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της σχετικά με την ασφάλεια των μεταφορών για την περίοδο 2003-2010, η οποία υιοθετήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2003, και θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να επιτευχθεί σε μια διευρυμένη Ευρώπη.

3.3 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι ενώ η ΕΕ έθεσε έναν πολύ φιλόδοξο στόχο μείωσης των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων, δεν έθεσε έναν αντίστοιχο στόχο για τη μείωση του αριθμού των χρηστών που τραυματίζονται σοβαρά σε τροχαία ατυχήματα. Από το 2001 έως το 2008 ο αριθμός των σοβαρά τραυματισμένων χρηστών μειώθηκε μόνον κατά 18 % στην ΕΕ των 27 κρατών μελών. Επομένως, για να επιτευχθεί ουσιαστική μείωση στον τομέα αυτόν, το νέο σχέδιο δράσης της Επιτροπής θα πρέπει να περιλαμβάνει ειδικά μέτρα για το σκοπό αυτόν και τα μέτρα αυτά θα πρέπει να εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη αμέσως μόλις συμφωνηθεί ένας κοινός ορισμός για τους σοβαρούς και λιγότερο σοβαρούς τραυματισμούς.

3.4 Όσον αφορά το θέμα της αποτελεσματικότητας των πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ ως προς την αλλαγή της συμπεριφοράς των χρηστών την τελευταία δεκαετία, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι μόνο το σχέδιο δράσης και οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την υλοποίηση αποφασίζονται σε κοινοτικό επίπεδο· η εφαρμογή όλων των μέτρων στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης εναπόκειται στα κράτη μέλη σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας.

3.5 Εάν όλα τα κράτη μέλη εφάρμοζαν τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δράσης με τον ίδιο τρόπο, θα αντιμετώπιζαν λιγότερα προβλήματα. Δυστυχώς όμως αυτό δεν ισχύει, διότι εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις στα επίπεδα οδικής ασφάλειας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Η υλοποίηση και η εφαρμογή μέτρων στον τομέα της οδικής ασφάλειας διαφέρουν από χώρα σε χώρα και κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, μια πιο αυστηρή κοινοτική πολιτική θα ήταν πιο αποτελεσματική.

3.6 Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της ανάπτυξης και εφαρμογής ενός πιο φιλόδοξου προγράμματος εναρμόνισης και ρύθμισης, σε συνδυασμό με την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη προκειμένου να εφαρμόζουν τα μέτρα οδικής ασφάλειας πιο αποτελεσματικά και πιο γρήγορα. Για το σκοπό αυτό, η σύσταση ενός ευρωπαϊκού οργανισμού για την οδική ασφάλεια θα μπορούσε να είναι η λύση.

3.6.1 Είναι γεγονός ότι για κάθε άλλον τρόπο μεταφοράς υπάρχει ένας αντίστοιχος οργανισμός ασφαλείας. Ο οργανισμός για τις οδικές μεταφορές θα είναι ένας ευέλικτος εκτελεστικός φορέας, ο οποίος θα επικουρείται σε μόνιμη βάση από τους εκπροσώπους των κρατών μελών στον τομέα της οδικής ασφάλειας.

3.6.2 Κατά την ΕΟΚΕ, ο εν λόγω οργανισμός θα πρέπει να αξιοποιεί το έργο των υφιστάμενων φορέων, όπως του Ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου για την οδική ασφάλεια (ERSO), και θα πρέπει να διενεργεί το εκτελεστικό έργο στον τομέα της οδικής ασφάλειας πιο αποτελεσματικά. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να προβαίνει σε ετήσιο έλεγχο του χάρτη με τα επικίνδυνα σημεία, σε σήμανση των μη ασφαλών οδών και σε ανακοίνωση των αποτελεσμάτων στους χρήστες, όπως ζητούσε ήδη η ΕΟΚΕ σε προηγούμενη γνωμοδότησή της (1). Θα μπορούσε επίσης να παρέχει στήριξη σε εθνικές και τοπικές ομάδες οδικής ασφάλειας, ενθαρρύνοντας και διαδίδοντας βέλτιστες πρακτικές ανά την ΕΕ.

3.6.3 Επιπλέον, ο εν λόγω οργανισμός θα μπορούσε να συμβάλει στην ενσωμάτωση της οδικής ασφάλειας σε άλλες σχετικές πολιτικές της ΕΕ π.χ. για την εκπαίδευση, την υγεία και το περιβάλλον, και να καταρτίσει έναν χάρτη πορείας με τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προτεραιότητες, αντιμετωπίζοντας με αυτόν τον τρόπο μια από τις κυριότερες αδυναμίες του προηγούμενου σχεδίου.

3.7 Εξετάζοντας τις αλλαγές στη συμπεριφορά των χρηστών την τελευταία δεκαετία, μπορεί να καταλήξει κανείς στο συμπέρασμα ότι περισσότερα από τα μισά θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα συνδέονται άμεσα με παράγοντες συμπεριφοράς, όπως η μη υπακοή σε όρια ταχύτητας, η απειρία και η οδήγηση σε κατάσταση μέθης. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η εκπαίδευση, η επιβολή και η κατάρτιση είναι εξίσου σημαντικές και αλληλένδετες, όμως τελικά η εκπαίδευση είναι η πλέον επωφελής προσέγγιση.

3.8 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι μία από τις τρεις κυριότερες παραμέτρους του σχεδίου δράσης της Επιτροπής την τελευταία δεκαετία ήταν οι αλλαγές στην ατομική συμπεριφορά. Με δεδομένη την αύξηση του αριθμού των οχημάτων στους δρόμους την τελευταία δεκαετία, η πολιτική στον τομέα αυτόν θα πρέπει να εντατικοποιηθεί.

3.9 Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ορισμένες ευάλωτες κατηγορίες χρηστών, όπως οι μοτοσικλετιστές, οι ποδηλάτες και οι πεζοί, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δυσανάλογα περισσότερους κινδύνους. Η αυξημένη εκπαίδευση σε θέματα οδικής ασφάλειας, σε συνδυασμό με έναν ολοκληρωμένο κανονισμό-πλαίσιο για την έγκριση τύπου PTW, καθώς και η δευτεροβάθμια εκπαίδευση για τους οδηγούς PTW, συνιστάται από την ΕΟΚΕ ως μέτρο για την αλλαγή της συμπεριφοράς των χρηστών που ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες.

3.10 Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η γήρανση του πληθυσμού της ΕΕ και το γεγονός ότι η πολιτική για την οδική ασφάλεια θα πρέπει να επικεντρώνεται σε ειδικά μέτρα, όπως τα έξυπνα συστήματα μεταφορών, τα προσαρμοσμένα οχήματα και οι υποδομές, η ενημέρωση και η εκπαίδευση.

3.11 Για την επόμενη δεκαετία, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η πολιτική θα πρέπει να επικεντρώνεται σε μια διαφοροποιημένη εκπαίδευση, κατάρτιση και δοκιμασία για όλους τους χρήστες, ιδίως για τις ομάδες «κινδύνου», ήτοι τους νέους και τους ηλικιωμένους χρήστες, και τις ευάλωτες κατηγορίες χρηστών, όπως τους μοτοσικλετιστές, τους πεζούς και τους ποδηλάτες.

3.12 Η πολιτική σε επίπεδο ΕΕ θα πρέπει να ορίζεται σε ένα σχέδιο δράσης για την οδική ασφάλεια, το οποίο θα περιέχει σαφείς και αυστηρές συστάσεις και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την υλοποίηση από τα κράτη μέλη. Θα πρέπει επίσης να παρέχονται στην Επιτροπή ειδικά στατιστικά δεδομένα σε ετήσια βάση, προκειμένου να είναι εφικτή η άμεση αντίδραση. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή θα πρέπει να παροτρύνει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν την υπάρχουσα και μελλοντική νομοθεσία στον τομέα της οδικής ασφάλειας το συντομότερο δυνατόν.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Η μεγάλη πρόκληση για μια επιτυχημένη πολιτική οδικής ασφάλειας έγκειται στη συνεργασία μεταξύ των αρχών σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Ενώ η πρόοδος όσον αφορά τα τεχνικά θέματα μπορεί να επιτευχθεί με την υιοθέτηση και εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, η πρόοδος ως προς την αλλαγή της συμπεριφοράς των χρηστών μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε εθνικό επίπεδο. Για τον λόγο αυτόν κρίνεται απολύτως αναγκαία η χάραξη αυστηρών κοινοτικών κατευθυντήριων γραμμών και η ετήσια υποβολή στοιχείων από τα κράτη μέλη στην Επιτροπή.

4.2 Εξετάζοντας το επίπεδο αποτελεσματικότητας της κοινοτικής πολιτικής σχετικά με την αλλαγή της συμπεριφοράς των χρηστών την τελευταία δεκαετία, η ΕΟΚΕ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι για λόγους που συνδέονται με την αρχή της επικουρικότητας, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια των ελεγκτικών μηχανισμών, η πολιτική της ΕΕ δεν ήταν απόλυτα επιτυχημένη. Η κατάρτιση και η συνεχής εκπαίδευση μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά με θετικό τρόπο, ιδίως τη συμπεριφορά των νέων οδηγών και των ηλικιωμένων χρηστών. Τα κράτη μέλη έχουν εισάγει αυτά τα μέσα με διαφορετικούς και συνήθως αναποτελεσματικούς τρόπους.

4.3 Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι, όσον αφορά αυτά τα είδη συμπεριφοράς, η πολιτική θα πρέπει να επικεντρώνεται την επόμενη δεκαετία στον τομέα της κατάρτισης και της εκπαίδευσης όλων των χρηστών σε όλα τα κράτη μέλη, π.χ. με την εισαγωγή ελάχιστης υποχρεωτικής οδικής εκπαίδευσης στα σχολεία και, σε εθελοντική βάση, με την παρότρυνση των πολιτών να εμβαθύνουν σταδιακά στις γνώσεις αυτές.

4.4 Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν τακτικές και στοχευμένες εκστρατείες για την ενημέρωση των χρηστών και την αλλαγή της συμπεριφοράς τους, εξετάζοντας θέματα ασφάλειας, όπως ο αμοιβαίος σεβασμός, ο προστατευτικός εξοπλισμός, η ταχύτητα, το αλκοόλ και οι ναρκωτικές ουσίες, με έμφαση στο σκέλος της επιβολής.

4.5 Στο νέο σχέδιο δράσης, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στους διαφοροποιημένους δείκτες κινδύνου για την οδική ασφάλεια στις ευρωπαϊκές χώρες. Το 2008 ο δείκτης κινδύνου των χωρών υψηλού κινδύνου ήταν τετραπλάσιος από τον αντίστοιχο δείκτη των χωρών χαμηλού κινδύνου. Για τις χώρες των οποίων ο δείκτης κινδύνου υπερβαίνει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, θα πρέπει να οριστεί υψηλότερος στόχος μείωσης των θανατηφόρων ατυχημάτων και των σοβαρά τραυματισμένων χρηστών, με την πρόβλεψη διαφοροποιημένων στόχων μείωσης των θανατηφόρων ατυχημάτων έως το 2020 σύμφωνα με τα στοιχεία του 2010.

4.6 Την τελευταία δεκαετία σημειώθηκε ουσιαστική βελτίωση στον τομέα της «παθητικής και ενεργητικής ασφάλειας», ιδίως με την εισαγωγή ευρέος φάσματος καινοτομιών τεχνικής ασφάλειας σε επιβατικά αυτοκίνητα και στα βαρέα οχήματα. Τα σχέδια Ε&Α που χρηματοδοτούνται από τα προγράμματα-πλαίσιο της ΕΕ θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περαιτέρω βελτιώσεις στις τεχνολογίες των έξυπνων συστημάτων μεταφοράς (ITS).

4.7 Λόγω της οικονομικής κρίσης, ένα νέο και εξαιρετικά επικίνδυνο φαινόμενο έχει κάνει την εμφάνισή του: η εισαγωγή στην αγορά πολύ φθηνών επιβατικών αυτοκινήτων που πληρούν μόνον τα ελάχιστα πρότυπα ασφαλείας. Για μεγαλύτερη ασφάλεια, το επίπεδο ασφάλειας του υφιστάμενου στόλου οχημάτων θα μπορούσε να αυξηθεί με την εκ των υστέρων εγκατάσταση νέου εξοπλισμού ασφαλείας στα αυτοκίνητα, όταν αυτό είναι εφικτό. Απαραίτητη είναι επίσης η διενέργεια περιοδικών ελέγχων και ετήσιων επιθεωρήσεων. Ακόμη χειρότερη είναι η κατάσταση στον τομέα των PTW, όπου η εποπτεία της αγοράς και οι περιοδικοί έλεγχοι είναι απολύτως αναγκαίοι (2). Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η ΕΕ πρέπει να αντιδράσει ορίζοντας υψηλότερα πρότυπα ασφαλείας.

4.8 Σε σχέση με τα παραπάνω, απαιτείται νέα κοινοτική νομοθεσία σχετικά με την έγκριση τύπου για τα μηχανοκίνητα δίκυκλα, με υποχρεωτικά ενσωματωμένο σύστημα ABS ή CBS άνω των 150cc, καθώς και η εισαγωγή τεχνικών ελέγχων και δευτεροβάθμιας κατάρτισης για τα μηχανοκίνητα δίκυκλα στην αναθεώρηση της οδηγίας για την άδεια οδήγησης. Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να προωθεί ενημερωτικές εκστρατείες για την εξασφάλιση συμμόρφωσης με τους κυριότερους κανόνες ασφαλείας.

4.9 Ο σχεδιασμός των οδών και των παρόδιων χώρων είναι καθοριστικός για την αποφυγή ατυχημάτων. Σύμφωνα με έρευνες, η οδική υποδομή αποτελεί σημαντικό παράγοντα σε περίπου 30 % των ατυχημάτων. Επομένως, το κέρδος σε αυτήν την περίπτωση είναι σημαντικό. Όπως προκύπτει, τα κυριότερα εμπόδια για την αύξηση της ασφάλειας δεν συνδέονται μόνο με οικονομικούς περιορισμούς, αλλά και με μια γενικότερη έλλειψη ενημέρωσης. Σύμφωνα με τις στατιστικές, οι αγροτικές οδοί είναι συνήθως οι πιο επικίνδυνες. Η κοινοτική χρηματοδότηση (TERN, διαρθρωτικά ταμεία) θα πρέπει να προϋποθέτει την κατασκευή ασφαλών οδών. Σε κάθε περίπτωση, στο σχεδιασμό, την κατασκευή και τη συντήρηση των οδικών υποδομών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ασφάλεια των PTW.

4.10 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η πιο αποτελεσματική προσπάθεια για την ανάπτυξη ασφαλέστερων υποδομών την περασμένη δεκαετία ήταν μία από τις προτάσεις του 3ου προγράμματος δράσης για την οδική ασφάλεια, ήτοι η οδηγία για την ασφάλεια στις σήραγγες (2004/54/ΕΚ). Η θέσπιση αυτής της οδηγίας είχε σημαντικά αποτελέσματα σε ολόκληρη την Ευρώπη.

4.11 Για την επόμενη δεκαετία, όσον αφορά την ανάπτυξη των υποδομών, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι το νέο σχέδιο δράσης θα πρέπει να περιλαμβάνει το στόχο αύξησης του επιπέδου ασφαλείας του διευρωπαϊκού οδικού δικτύου (TREN) και αναβάθμισης τουλάχιστον του 25 % του μη διευρωπαϊκού οδικού δικτύου στο επίπεδο του TREN. Σημαντικά επίσης θα συνέβαλε στην οδική ασφάλεια μια απόφαση του Συμβουλίου για μια τροποποιημένη οδηγία σχετικά με τη διαχείριση της ασφάλειας των υποδομών, με παραρτήματα δεσμευτικού χαρακτήρα και ευρύτερο πεδίο εφαρμογής (συμπεριλαμβανομένων των οδών που δεν ανήκουν στο TREN), καθώς και η αποδοχή των ευρωπαϊκών οδηγιών για ασφαλείς υποδομές αστικών οδών. Βραχυπρόθεσμα, η ΕΕ πρέπει να προωθήσει την έγκαιρη υιοθέτηση των τεσσάρων μέτρων της οδηγίας για τις υποδομές από όλα τα κράτη μέλη: εκτίμηση αντικτύπου της οδικής ασφάλειας, έλεγχος της οδικής ασφάλειας, διαχείριση της ασφάλειας δικτύου και επιθεώρηση ασφαλείας.

4.12 Με δεδομένη την κατανομή αρμοδιοτήτων, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι απαιτείται ισχυρή πολιτική καθοδήγηση για τη δημιουργία ενός γνήσιου «χώρου οδικής ασφάλειας» μεταξύ των 27 κρατών μελών. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο στα κράτη μέλη, θα πρέπει να πεισθούν ότι είναι σημαντικό να συνεργαστούν για την υλοποίηση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων νομοθετικών αλλαγών, σε συνδυασμό με μαζικές ενημερωτικές εκστρατείες. Η αξιοποίηση της εμπειρογνωμοσύνης των κύριων ιδιωτικών παραγόντων στον τομέα της οδικής ασφάλειας στην Ευρώπη θα προσφέρει υποστήριξη και θα είναι αποτελεσματική από άποψη κόστους.

4.13 Όσον αφορά τον ιδιωτικό τομέα, με δεδομένο ότι οι μετακινήσεις που συνδέονται με την εργασία αποτελούν σημαντική πηγή κινδύνων, ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση μπορεί να πραγματοποιηθεί από τους εργοδότες που διαχειρίζονται εταιρικούς στόλους οχημάτων. Πιο συγκεκριμένα, τα μέτρα για τη μείωση των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων θα πρέπει να καλύπτουν όλα τα είδη οδήγησης σε σχέση με την εργασία, πέραν του τομέα οδικών εμπορευματικών μεταφορών.

4.13.1 Οι εργοδότες στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα θα πρέπει να προάγουν ορθές πρακτικές για τη μείωση των συγκρούσεων κατά την μετάβαση από και προς το χώρο εργασίας, με την ενθάρρυνση των εργαζομένων να στραφούν στις δημόσιες συγκοινωνίες, όταν αυτό είναι δυνατόν, με την ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για την ασφάλεια του στόλου οχημάτων και την παρακολούθηση της απόδοσης του στόλου σε επίπεδο ασφάλειας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σε αυτόν τον τομέα είναι το σχέδιο PRAISE (3), το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο την προώθηση της διαχείρισης της οδικής ασφάλειας σε σχέση με την εργασία και την παροχή της σχετικής τεχνογνωσίας στους εργοδότες. Το θέμα αυτό θα μπορούσε να παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία.

4.13.2 Στο ίδιο πλαίσιο, ένα νέο διεθνές πρότυπο ISO 39001 για την οδική ασφάλεια στην εργασία είναι υπό κατάρτιση και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2011. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προσκαλέσει όλους όσους έχουν υπογράψει το χάρτη οδικής ασφάλειας να αποκτήσουν την πιστοποίηση ISO 39001 το συντομότερο δυνατόν.

4.14 Άλλες προϋποθέσεις για τη δημιουργία του «χώρου οδικής ασφάλειας» είναι η διάθεση περισσότερων και συγκρίσιμων στατιστικών πληροφοριών για τα κράτη μέλη, η παροχή πληροφοριών από τα κράτη μέλη στην Επιτροπή σε ετήσια βάση, η ανάπτυξη συστήματος ελέγχου και παρακολούθησης σε επίπεδο ΕΕ μέσω ενός ευρωπαϊκού οργανισμού για την οδική ασφάλεια, η ορθή και ταχεία υλοποίηση της κοινοτικής νομοθεσίας από όλα τα κράτη μέλη, η απόδοση ιδιαίτερης έμφασης στην κατάρτιση και τη συνεχή εκπαίδευση, και η επικέντρωση της προσοχής στους νέους και τους ηλικιωμένους χρήστες.

4.15 Η ΕΟΚΕ συνιστά ένα σχέδιο δράσης με φιλόδοξους αλλά ρεαλιστικούς στόχους. Για πολιτικούς λόγους, όπως και στο παρελθόν, ο στόχος για την επόμενη δεκαετία θα πρέπει να είναι καθολικός. Ως προς τη μείωση του αριθμού των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων, η ΕΟΚΕ δεν προτείνει ένα συγκεκριμένο ποσοστό, υποστηρίζει ωστόσο ότι θα πρέπει να οριστούν συγκεκριμένοι στόχοι για τη μείωση των σοβαρών τραυματισμών και του αριθμού των ευάλωτων χρηστών (πεζοί, ποδηλάτες, οδηγοί μηχανοκίνητων δικύκλων) που εμπλέκονται σε τροχαία ατυχήματα και τραυματισμούς.

4.16 Επιπλέον, πιθανόν μέσω του οργανισμού οδικής ασφάλειας, η ΕΕ θα πρέπει να ορίσει όχι μόνον το μακροπρόθεσμο στόχο αλλά και ενδιάμεσους στόχους, με την έναρξη ενός προγράμματος τεχνικής βοήθειας για τη στήριξη των κρατών μελών που παρουσιάζουν αδυναμίες όσον αφορά την ανάπτυξη μιας εθνικής στρατηγικής για τη μείωση των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) ΕΕ C 80 της 30.3.2004, σσ. 77-80.

(2) ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 30.

(3) PRAISE: πρόληψη οδικών ατυχημάτων και τραυματισμών για την ασφάλεια των εργαζομένων (www.etsc.eu/PRAISE.php).

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/33

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Χρηματοδοτικές δομές για τις ΜΜΕ στο πλαίσιο της τρέχουσας χρηματοοικονομικής κατάστασης» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/07

Εισηγήτρια: η κ. DARMANIN

Στις 26 Φεβρουαρίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Χρηματοδοτικές δομές για τις ΜΜΕ στο πλαίσιο της τρέχουσας χρηματοοικονομικής κατάστασης».

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Ιουλίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 121 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 3 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να ενισχύσει τα χρηματοδοτικά μέσα που προορίζονται για τις ΜΜΕ μεριμνώντας για τη διατήρηση του συστήματος εγγυήσεων του Προγράμματος-πλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία (ΠΑΚ) και μετά την τρέχουσα περίοδο χρηματοδότησης, εξασφαλίζοντας την εύκολη πρόσβαση των ΜΜΕ στα διαρθρωτικά ταμεία και διασαφηνίζοντας τις χρηματοδοτικές προτεραιότητες. Στο σημερινό πλαίσιο μειωμένων ιδίων κεφαλαίων, οι οργανισμοί εγγυήσεως παρέχουν στους τραπεζικούς εταίρους τους ένα χρήσιμο εργαλείο για τη μείωση του πιστωτικού κινδύνου στο πλαίσιο των κεφαλαιακών απαιτήσεων της συμφωνίας «Βασιλεία ΙΙ». Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι οργανισμοί αμοιβαίων εγγυήσεων.

1.2 Η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία πλατφορμών διαπραγμάτευσης για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τις ΜΜΕ. Τα περισσότερα από τα αναγνωρισμένα χρηματιστήρια επιβάλλουν πάρα πολλές απαιτήσεις ως προς την κοινοποίηση πληροφοριών και χρονοβόρες διαδικασίες για την εισαγωγή μιας ΜΜΕ. Επιπλέον, το κόστος είναι συνήθως απαγορευτικό, και αυτό ισχύει και για την εναλλακτική και/ή παράλληλη εισαγωγή στα χρηματιστήρια. Η δημιουργία περιφερειακών μικρών πλατφορμών συνεργασίας που θα συντονίζονται από ένα ευρωπαϊκό δίκτυο θα αποτελέσει ένα νέο εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την άντληση νέων κεφαλαίων για τις μικρές επιχειρήσεις. Αυτό θα ενθαρρύνει την περαιτέρω ροή επιχειρηματικών κεφαλαίων και τη χρηματοδότηση από επιχειρηματικούς «αγγέλους». Θα βοηθούσε επίσης την επένδυση μικρών επιχειρηματικών κεφαλαίων για τη στήριξη των μικρών επιχειρήσεων.

1.3 Οι ΜΜΕ, και ιδίως οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες κατά την πρόσβασή τους σε χρηματοδοτήσεις. Η ευρύτερη κοινωνία ουδόλως γνωρίζει πού πήγαν τα χρήματα για τη διάσωση των τραπεζών. Ίσως να μην κρίνεται σκόπιμο να ζητηθεί από τις τράπεζες να δημοσιεύσουν αυτά τα στοιχεία· από την άλλη, όμως, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι καλό θα ήταν να διαθέσουν οι τράπεζες ένα προκαθορισμένο ποσοστό αυτών των δημοσίων κεφαλαίων, σε όσες χώρες χορηγήθηκαν, προκειμένου να προσφέρουν πιστωτικές διευκολύνσεις σε μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα σε αυτές με καινοτόμα επιχειρηματικά σχέδια.

1.4 Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την ανάπτυξη ενός πλαισίου που θα διευκολύνει τη δημιουργία ηθικών και συμμετοχικών τραπεζικών ιδρυμάτων μικροχρηματοδότησης. Αυτή η μέθοδος χρηματοδότησης θα είναι σίγουρα επωφελής για τις ΜΜΕ, διότι βασίζεται στον επιμερισμό του κινδύνου και των κερδών, τη σταθερή χρηματοδότηση και την αποτροπή της κερδοσκοπίας. Το φαινόμενο της συμμετοχικής τραπεζικής χρηματοδότησης πρέπει να εξεταστεί σοβαρά από την Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ καλεί μάλιστα την Επιτροπή να καταρτίσει πράσινη βίβλο, βάσει της οποίας θα ξεκινήσει ο διάλογος για τις συμμετοχικές τραπεζικές εργασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι ξεχωριστές πρωτοβουλίες που λαμβάνονται από χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και η Μάλτα είναι θετικές, αλλά μπορεί να εμποδίσουν την περαιτέρω ολοκλήρωση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, οι ξεχωριστές και ασυντόνιστες πρωτοβουλίες μπορεί να μην αποφέρουν το πλέον αποδοτικό αποτέλεσμα που θα μπορούσε να επιτευχθεί με αυτό το είδος χρηματοδότησης, όπως ο επιμερισμός των κινδύνων και των κερδών, αλλά και μια κοινωνική μέθοδος χρηματοδότησης. Η ενθάρρυνση της ισλαμικής μικροχρηματοδότησης θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες και να συμβάλει στην καταπολέμηση της φτώχειας σε ορισμένες περιοχές. Σε αυτό το πλαίσιο, χρειάζεται μια οδηγία που να προβλέπει, να εξετάζει και να ενθαρρύνει την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων χρηματοδότησης, αλλά και να εξασφαλίζει για τις μεθόδους αυτές τους ίδιους όρους ανταγωνισμού με αυτούς που ισχύουν για άλλες μεθόδους χρηματοδότησης, όπως η συμβατική.

1.5 Η ΕΟΚΕ προτείνει στα κράτη μέλη να χορηγήσουν άμεσες πιστώσεις στις ΜΜΕ, ή ακόμη να προσφέρουν πλήρεις ή μερικές εγγυήσεις στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ως κίνητρο για την χορήγηση πιστώσεων στις ΜΜΕ. Κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση ορισμένα κράτη μέλη υιοθέτησαν αυτή την πρακτική, η οποία όντως διευκόλυνε την πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδοτήσεις.

1.6 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων θα πρέπει να επενδύσει είτε άμεσα στις ΜΜΕ είτε μέσω ενός «υπο-ταμείου» για συγκεκριμένους τομείς, όπως το Ταμείο για Νέους Επιχειρηματίες, το οποίο θα ενθαρρύνει επίσης την καλλιέργεια του επιχειρηματικού πνεύματος. Επιπλέον, πρέπει να διατεθούν πόροι της ΕΤΕ σε διαμεσολαβητές οι οποίοι υποστηρίζουν πλήρως τις ΜΜΕ. Για να ενθαρρύνει τις ενδιάμεσες τράπεζες να επενδύσουν τα κεφάλαια της ΕΤΕ σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η ΕΟΚΕ προτείνει τον επιμερισμό του κινδύνου μεταξύ ΜΜΕ και ΕΤΕ.

1.7 Η ΕΟΚΕ συνιστά διάφορες μορφές χρηματοδότησης από τις τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχικής, της καινοτόμου και της ηθικής χρηματοδότησης. Χρηματοδότηση όπως αυτή της τράπεζας Grameen στο Μπανγκλαντές μπορεί να είναι πολύ περιορισμένη λόγω της συμφωνίας «Βασιλεία ΙΙ». Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν πρέπει να ξεκινήσουν με το πρόβλημα αλλά με τη λύση: ένα πιστωτικό σύστημα πρέπει να βασίζεται σε ενδελεχή έρευνα του κοινωνικού περιβάλλοντος και όχι σε μια προκαθορισμένη τραπεζική τεχνική. Εξ ου και απαιτείται είτε η ταχεία αναθεώρηση του υφιστάμενου πλαισίου της συμφωνίας «Βασιλεία ΙΙ» είτε η σύναψη συμφωνίας που να καθιστά δυνατή χρηματοδότηση η οποία παρεκκλίνει από τον συμβατικό τρόπο χρηματοδότησης.

1.8 Δίκτυα επιχειρηματικών «αγγέλων» αναδύονται σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δυστυχώς, δεν φαίνεται να υπόκεινται σε ρυθμίσεις και θα μπορούσαν να προκύψουν ουσιαστικές καταχρήσεις που θα αποθαρρύνουν τους επιχειρηματίες από τη χρήση μιας τόσο σημαντικής πηγής για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης. Πρέπει να προωθηθεί ένα νομικό πλαίσιο για την ενθάρρυνση της λειτουργίας του δικτύου επιχειρηματικών «αγγέλων» ή να στηριχθούν ανάλογες δραστηριότητες.

1.9 Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την παροχή φορολογικών κινήτρων από τα κράτη μέλη στους επιχειρηματικούς «αγγέλους» και τα δίκτυά τους, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειακών επενδυτών (όπως οι γονείς). Πολλοί νέοι επιχειρηματίες βασίζονται σε οικογενειακούς πόρους, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν άλλοι διαθέσιμοι πόροι. Οι επενδυτές αυτοί πρέπει να ανταμείβονται και να ενθαρρύνονται με φορολογικές ελαφρύνσεις.

2. Εισαγωγή και ιστορικό

2.1 Τα κράτη μέλη της ΕΕ βρέθηκαν αντιμέτωπα με μια σημαντική πρόκληση: την ανάγκη να ενθαρρυνθεί και να ενισχυθεί η επιχειρηματικότητα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας, τον Μάρτιο του 2000, υιοθέτησε αυτόν τον στόχο για τη βελτίωση της απασχόλησης, την οικονομική μεταρρύθμιση και την κοινωνική συνοχή. Στις 21 Ιανουαρίου 2003, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την Πράσινη Βίβλο για την «Επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη». Η συζήτηση επικεντρώθηκε στο γεγονός ότι λίγοι μόνο Ευρωπαίοι προτίθενται να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση και να αντιμετωπίσουν την ελλιπή ανάπτυξη των υφιστάμενων επιχειρήσεων.

2.2 Η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας έχει σημαντικά οφέλη, τόσο οικονομικά όσο και κοινωνικά. Η επιχειρηματικότητα δεν είναι μόνο κινητήρια δύναμη για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη, αλλά συμβάλλει και στην προσωπική ολοκλήρωση και την επίτευξη κοινωνικών στόχων (1).

2.3 Η σχέση μεταξύ επιχειρηματικότητας και εθνικών οικονομικών επιδόσεων αντανακλάται στην επιβίωση των επιχειρήσεων, την καινοτομία, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την τεχνολογική πρόοδο και τις αυξήσεις της παραγωγικότητας και των εξαγωγών. Ως εκ τούτου, η επιχειρηματικότητα δεν είναι ωφέλιμη μόνο για τα πρόσωπα που εμπλέκονται, αλλά και για την κοινωνία ως σύνολο.

2.4 Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Centre for Enterprise and Economic Development Research (Κέντρο Ερευνών για τις Επιχειρήσεις και την Οικονομική Ανάπτυξη), η αρχική χρηματοδότηση ήταν ένα από τα πιο συχνά προβλήματα που αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν οι νέοι επιχειρηματίες (μαζί με τις διοικητικές κανονιστικές απαιτήσεις). Ωστόσο, μόνο το 40 % των οργανώσεων εξειδικευμένης υποστήριξης που συμμετείχαν στην έρευνα κρίνει ότι τα προβλήματα αυτά είναι μεγαλύτερα από τους χρηματοδοτικούς περιορισμούς που αντιμετωπίζουν άλλες μικρές επιχειρήσεις. Πολλές νέες επιχειρήσεις δυσκολεύονται να παράσχουν την εγγύηση που απαιτείται για την εξασφάλιση δανείου εκκίνησης, αν και για τους νέους επιχειρηματίες αυτό μπορεί να αποτελέσει πιο ουσιαστικό εμπόδιο, επειδή έχουν λιγότερες ευκαιρίες συσσώρευσης πόρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό. Είναι σαφές ότι ο βαθμός στον οποίο αυτό αποτελεί πρακτικό εμπόδιο ποικίλλει μεταξύ των διάφορων τομέων και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

2.5 Η σημερινή οικονομική κρίση αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για την επιχειρηματικότητα, ιδιαίτερα έτσι όπως έχουν επηρεαστεί οι ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ έχει ασχοληθεί εκτενώς με την εμφάνιση και τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης και τον κρίσιμο ρόλο που διαδραμάτισε σε αυτήν το τραπεζικό σύστημα. Στην πραγματικότητα, οι ΜΜΕ εξακολουθούν να επηρεάζονται σοβαρά από την κρίση και να αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης σε χρηματοδότηση.

2.6 Ωστόσο, στο τρέχον σκηνικό, οι τραπεζικές πιστώσεις παραμένουν εξαιρετικά σπάνιες (παρά τις σημαντικές μειώσεις των βασικών επιτοκίων δανεισμού), λόγω:

—	των ζημιών που προκύπτουν από τις λογιστικές πρακτικές της αγοράς (διαδικασία κατά την οποία οι τράπεζες μειώνουν την αξία των τίτλων που εγγράφουν στους δικούς τους ισολογισμούς, επειδή δεν υπάρχει αγορά για αυτούς τους τίτλους στο εγγύς μέλλον)·

—	της αύξησης των αμφίβολων ή επισφαλών απαιτήσεων από πελάτες, που προκαλείται από την ίδια την ύφεση·

—	της έλλειψης χρηματοδότησης στη διατραπεζική αγορά, η οποία παρατηρούμε ότι δεν έχει ακόμη ανακάμψει, παρά την παρέμβαση πολλών κυβερνήσεων·

—	του διαρκούς φόβου – οι τραπεζίτες που φοβούνται για τη θέση τους είναι λιγότερο πιθανό να προβούν σε φαινομενικά επισφαλείς αποφάσεις χορήγησης πιστώσεων.

2.7 Συνεπώς, το κεφάλαιο των τραπεζών διανέμεται είτε στους πελάτες που η τράπεζα θεωρεί ότι δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει είτε σε υψηλής ποιότητας τίτλους που αποφέρουν σταθερά έσοδα, όπως τα κρατικά ομόλογα. Με τις κυβερνήσεις να αυξάνουν τις δανειακές ανάγκες τους, για να διοχετεύσουν κεφάλαια στις οικονομίες τους, η διαθεσιμότητα του δημόσιου χρέους αυξήθηκε και το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, περιορίζει τα κεφάλαια που μπορούν να διατεθούν για τις επιχειρήσεις και την καταναλωτική πίστη.

3. Σύντομη επισκόπηση της φύσης των ΜΜΕ πέρα από τις επίσημες στατιστικές

3.1 Οι ΜΜΕ διακρίνονται για την ιδιαιτερότητά τους. Όμως η απλή απαρίθμηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους δεν αρκεί για να εξηγήσει τον δυναμισμό τους. Παρ 'όλα αυτά, αξίζει να αναφερθούν εν συντομία μερικά από αυτά.

3.2 Οι ΜΜΕ είναι συνήθως οικογενειακές επιχειρήσεις, πολλών γενεών. Συνεπώς, η οικογένεια είναι σημαντικός επενδυτής της επιχείρησης, αλλά σε πολλές περιπτώσεις δεν επαρκεί. Οι ΜΜΕ τείνουν να είναι τοπικοί φορείς. Αυτό επηρεάζει την μεθοδολογία τους για την ανάθεση δραστηριοτήτων σε τρίτους, καθώς και τον τρόπο πρόσληψης (συχνά πολύ συνετός). Συνήθως οι διαχειριστές της επιχείρησης είναι και οι ιδιοκτήτες της· επιπλέον, συχνά υπάρχει στενή σχέση μεταξύ του προσωπικού και των ιδιοκτητών (πράγμα που αυξάνει την εμπιστοσύνη και από τις δύο πλευρές). Οι ΜΜΕ είναι ευέλικτες, δυναμικές και ενσωματώνουν τις καινοτομίες με ταχείς ρυθμούς. Συνήθως, οι ΜΜΕ δεν αναλαμβάνουν κινδύνους στη διαχείριση των ταμειακών ροών τους, χρησιμοποιούν τα αποθέματά τους προτού αποταθούν σε ιδρύματα δανεισμού και αντιμετωπίζουν μεγάλη γραφειοκρατία κατά την αίτηση για χρηματοδότηση και λήψη δανείων.

3.3 Η αντίληψη ότι οι ΜΜΕ αποτελούν επιχειρήσεις η δανειοδότηση των οποίων συνεπάγεται περισσότερους κινδύνους απορρέει από την ίδια τη φύση τους ως (συχνά) νέων επιχειρήσεων που λόγω του μεγέθους τους απεχθάνονται τα χρονοβόρα γραφειοκρατικά συστήματα χρηματοδότησης, δεν έχουν επαρκείς εγγυήσεις και σε γενικές γραμμές δεν έχουν απαραίτητα εργαλεία διαχείρισης κινδύνων.

3.4 Αξίζει να σημειωθεί ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ επιτείνονται ακόμη περισσότερο στις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

4. Μέσα χρηματοδότησης

4.1 Δημόσια εισαγωγή σε αναγνωρισμένο Χρηματιστήριο Αξιών – Οι αρχικές δημόσιες προσφορές συνδέονται εν γένει με τις καθιερωμένες επιχειρήσεις που επιδιώκουν να αντλήσουν κεφάλαια μακράς διάρκειας με τη μορφή συμμετοχών (μετοχές) ή δανείων (ομόλογα) από τον επίσημο κατάλογο. Αυτό συμβαίνει συνήθως είτε πριν από το στάδιο της επέκτασης, όταν οι ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων ή/και οι επενδυτές κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών αναζητούν μία διέξοδο. Υπάρχουν επίσης και παράλληλες αγορές που γενικά δεν ενδείκνυνται για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και ανοίγουν ένα δρόμο που «μόνο οι μεγαλύτερες από τις μικρές επιχειρήσεις του κλάδου θα είναι σε θέση να ακολουθήσουν». Αν και οι εναλλακτικές καταχωρίσεις επιχειρήσεων είναι εν γένει περισσότερο προσιτές από εκείνες στον κύριο κατάλογο των εισηγμένων, διέπονται από τις ίδιες απαιτήσεις γνωστοποίησης. Το κόστος εισαγωγής στο Χρηματιστήριο μπορεί να υπερβαίνει τις 500 000 ευρώ.

4.2 Νέες πηγές χρηματοδότησης, συμμετοχικές τραπεζικές δραστηριότητες – Ένα νέο φαινόμενο παρατηρείται σε όλη την Ευρώπη και αφορά τις συμμετοχικές και ηθικές τραπεζικές δραστηριότητες, που είναι γνωστές και ως ισλαμική χρηματοδότηση. Ο τρόπος που λειτουργεί είναι ενδιαφέρων και πιθανώς ταιριάζει στις ΜΜΕ και τις απαιτήσεις που ισχύουν για αυτές, εντός του ισχύοντος πλαισίου. Προσφέρει διάφορα μέσα, πολλά από τα οποία δεν είναι πρωτόγνωρα για τις ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, ορισμένες νομοθεσίες, ιδίως η φορολογική νομοθεσία, παρεμποδίζουν την εξέλιξη αυτού του είδους χρηματοδότησης. Δυστυχώς, διάφορες χώρες της ΕΕ (όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, το Λουξεμβούργο, η Γερμανία, η Μάλτα και η Ιταλία) προχωρούν στη λήψη μεμονωμένων μέτρων, με κίνδυνο τη δημιουργία προβλημάτων για την ελεύθερη διακίνηση στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς. Ενδέχεται να υπάρχουν συμμετοχικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που ανακαλύπτουν εναλλακτικά νομοθετικά μέσα για να διεισδύσουν στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2).

4.2.1 Αυτή η μέθοδος χρηματοδότησης μπορεί οπωσδήποτε να είναι επωφελής για τις ΜΜΕ, δεδομένου ότι βασίζεται στον επιμερισμό των κινδύνων και τη συμμετοχή στα κέρδη, στη σταθερή χρηματοδότηση και την αποφυγή της κερδοσκοπίας και ορισμένων τύπων επενδύσεων.

4.2.2 Μία εντελώς νέα και εξελισσόμενη δραστηριότητα είναι η επονομαζόμενη ισλαμική μικροχρηματοδότηση. Συνίσταται σε ένα φάσμα χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών για τα πρόσωπα που θεωρούνται παραδοσιακά ως αφερέγγυα, κυρίως επειδή δεν μπορούν να προσφέρουν επαρκείς εγγυήσεις έναντι του κινδύνου ζημίας σε ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα.

4.2.3 Η αληθινή επανάσταση που φέρνει η μικροχρηματοδότηση είναι ότι δίνει μιαν ευκαιρία σε ανθρώπους που αποκλείστηκαν από τη χρηματοπιστωτική αγορά, ανοίγει νέες προοπτικές και ενδυναμώνει τα άτομα, που μπορούν τελικά να πραγματοποιήσουν τα δικά τους σχέδια και ιδέες με τους δικούς τους πόρους και να αποφύγουν τη βοήθεια, τις επιδοτήσεις και την εξάρτηση. Οι εμπειρίες από τη μικροχρηματοδότηση σε όλο τον κόσμο έχουν πλέον αποδείξει οριστικά ότι οι φτωχοί χρειάζονται ένα ευρύ φάσμα χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, είναι διατεθειμένοι να επωμιστούν τις σχετικές δαπάνες και είναι απολύτως ικανοί να επωφεληθούν από τις τραπεζικές υπηρεσίες. Η ομάδα-στόχος της μικροχρηματοδότησης αποτελείται από τους φτωχούς που ζουν στα πρόθυρα του επονομαζόμενου ορίου της φτώχειας, οι οποίοι θα μπορούσαν να επιτύχουν πιο εύκολα μια αξιοπρεπή ποιότητα ζωής και έχουν επιχειρηματικές ιδέες, αλλά όχι και πρόσβαση σε επίσημη χρηματοδότηση.

4.2.4 Λίγες είναι οι μελέτες γύρω από το θέμα της μικροχρηματοδότησης και οι πρακτικές εμπειρίες εξακολουθούν να είναι σχετικά περιορισμένες· αποδεικνύεται όμως ότι έχει τεράστιες δυνατότητες για την καταπολέμηση της φτώχειας και του οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού και για τη διεύρυνση και τον εμπλουτισμό του πελατειακού φάσματος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες με ισλαμικό πολιτιστικό υπόστρωμα. Συνεπώς, οι συμμετοχικές τραπεζικές δραστηριότητες αποδείχθηκε ότι δεν επιδιώκουν μόνο την χρηματοοικονομική επιτυχία αλλά και τη μεγιστοποίηση των κοινωνικών παροχών μέσω της δημιουργίας υγιέστερων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που μπορούν να προσφέρουν αποτελεσματικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και σε επίπεδο βάσης.

4.3 Κρατικά και ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης – Οι κυβερνήσεις, μέσω των μεσαζόντων τους, εμπλέκονται στην προώθηση της επιχειρηματικότητας με διάφορα μέτρα, όπως φορολογικά κίνητρα και μηχανισμοί χρηματοδότησης, όπως οι επιχορηγήσεις που προσφέρονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων.

4.3.1 Η αξιοποίηση ορισμένων πρωτοβουλιών σχετικά με τα αρχικά κεφάλαια και τα κεφάλαια κίνησης ίσως να μην έχει φθάσει στο επιθυμητό επίπεδο.

4.4 Οι επιχειρηματικοί «άγγελοι», γνωστοί και ως ιδιώτες επενδυτές ή άτυποι επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων, κατατάσσονται στις μη παραδοσιακές πηγές χρηματοδότησης και παρέχουν κυρίως μετοχικό κεφάλαιο σε επιχειρήσεις από το στάδιο της ίδρυσης έως τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης αυτών.

5. Ένα πλαίσιο δράσης που μπορεί να υιοθετηθεί προκειμένου να αμβλυνθεί η επενδυτική και χρηματοπιστωτική κρίση και να διευκολυνθεί η πρόσβαση των ΜΜΕ σε πιστώσεις

5.1 Η ταχεία εφαρμογή της Small Business Act (SBA) έχει ζωτική σημασία στην τρέχουσα οικονομική κατάσταση. Η ΕΟΚΕ επικρότησε αυτή τη νομοθετική πράξη για τις μικρές επιχειρήσεις που κατάρτισε η Επιτροπή, τώρα όμως επιβεβαιώνει ότι η υλοποίηση των προτεινόμενων πρωτοβουλιών είναι υψίστης σημασίας.

5.1.1 Σε μία περίοδο όπου η ρευστότητα αποτελεί πολυτέλεια για τις ΜΜΕ, ζητάμε επίμονα την τροποποίηση της οδηγίας για τις καθυστερήσεις πληρωμών, με σκοπό να εξασφαλιστεί η έγκαιρη πληρωμή των ΜΜΕ σε όλες τις εμπορικές συναλλαγές και η τήρηση της περιόδου πίστωσης των 30 ημερών. Εντούτοις, η εφαρμογή πρέπει όντως να είναι πρακτικά δυνατή και, επίσης, πρέπει να στηριχθεί από τους προμηθευτές (ιδιωτικούς και δημόσιους).

5.1.2 Μια άλλη οδηγία που πρέπει να εφαρμοσθεί άμεσα είναι η οδηγία σχετικά με την εφαρμογή μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στις υπηρεσίες υψηλής έντασης εργασίας που παρέχονται σε τοπικό επίπεδο, κυρίως από τις ΜΜΕ. Μολονότι το θέμα αυτό έχει προκαλέσει κάποια αντιπαράθεση, εκτιμάται ότι μια τέτοια οδηγία θα τόνωνε τις εμπορικές πρακτικές των ΜΜΕ, καθιστώντας τις πιο ελκυστικές στον τελικό καταναλωτή.

5.2 Σύμφωνα με τα στοιχεία των ευρωπαϊκών εμπορικών επιμελητηρίων, το 30 % των ΜΜΕ αντιμετωπίζει προβλήματα ρευστότητας, ένα τέταρτο εκ των οποίων οφείλεται σε άρνηση χορήγησης πιστώσεων από τις τράπεζες. Σε μια περίοδο όπου οι τράπεζες βρίσκονται υπό ενδελεχή έλεγχο και έχουν υιοθετήσει μια εξαιρετικά συντηρητική στάση όσον αφορά τη χρηματοδότηση, η τοποθέτηση των ΜΜΕ στο στόχαστρο ενός τέτοιου συντηρητικού καθεστώτος θα αποβεί σε βάρος της οικονομίας.

5.2.1 Στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης της οικονομίας, η ΕΕ αύξησε τα τραπεζικά κεφάλαια για τις ΜΜΕ μέσω της χορήγησης περισσοτέρων κονδυλίων προς την ΕΤΕ. Εντούτοις, οι ΜΜΕ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση στην πίστωση μέσω των τραπεζών. Έτσι, ενώ φαίνεται ότι τα χρήματα προορίζονται για τον δανεισμό των ΜΜΕ, στην πραγματικότητα δεν φτάνουν σε αυτές. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι ενδιάμεσες τράπεζες που έχουν επιλεγεί για να διαχειριστούν τα χρήματα της ΕΤΕ να είναι τράπεζες που υποστηρίζουν πλήρως τις ΜΜΕ. Επιπλέον, θα ήταν σκόπιμο να εξεταστεί το ενδεχόμενο ενός φόρου για τις τράπεζες οι οποίες χρησιμοποιούν για κερδοσκοπία τα κεφάλαια που διατίθενται για τις ΜΜΕ. Τέλος, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι διαμεσολαβητές να δανείσουν πράγματι τα κονδύλια της ΕΤΕ στις ΜΜΕ, θα πρέπει να επιμεριστεί ο κίνδυνος αυτών των δανείων μεταξύ της ΕΤΕ και των ενδιάμεσων φορέων και να μην βαρύνει μόνο τους τελευταίους.

5.3 Ένα σημαντικό ζήτημα, ιδίως για τις νέες επιχειρήσεις, είναι η πρόσβαση σε επιχειρηματικά κεφάλαια. Η αγορά επιχειρηματικών κεφαλαίων στο στάδιο της εκκίνησης στην Ευρώπη αντιπροσωπεύει μόνο 2 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί μόλις στο 25 % της αντίστοιχης αγοράς στις ΗΠΑ. Μόνο μία στις 50 ΜΜΕ απευθύνεται σε εταιρείες επιχειρηματικών κεφαλαίων για χρηματοδότηση. Παρόλον ότι η πρόσβαση στις πληροφορίες σχετικά με τη χρηματοδότηση μέσω επιχειρηματικών κεφαλαίων είναι εύκολη, πολύ συχνά οι παραδοσιακές ΜΜΕ δεν συνειδητοποιούν τις δυνατότητες που έχουν να αποκτήσουν επιχειρηματικά κεφάλαια. Αυτό συνδέεται επίσης με τη συντηρητική προσέγγιση που υιοθετούν οι ευρωπαίοι επιχειρηματίες απέναντι στον κίνδυνο, οι οποίοι, απ' ό,τι φαίνεται, προτιμούν να στρέφονται σε τραπεζικές υπηρεσίες παρά σε χρηματοδότηση μέσω επιχειρηματικών κεφαλαίων.

5.4 Οι δημόσιες συμβάσεις συνιστούν σημαντικό δίαυλο για τις ΜΜΕ· όμως, επί του παρόντος, οι ΜΜΕ είναι λιγότερο ανταγωνιστικές σε αυτό το επίπεδο λόγω της πείρας που διαθέτουν οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις και, επίσης, εξαιτίας των αυστηρών κανόνων που ισχύουν για τις τραπεζικές εγγυήσεις και τις δηλώσεις του κύκλου εργασιών. Στις διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων πρέπει να ενσωματωθούν πιο φιλικές προς τις ΜΜΕ πρωτοβουλίες, όπως π.χ. η μείωση των κεφαλαίων που συνδέονται με τις τραπεζικές εγγυήσεις, η ενθάρρυνση της υποβολής προσφορών εκ μέρους των ΜΜΕ και η στήριξη των συνεργατικών σχηματισμών των ΜΜΕ.

5.5 Η μείωση του διοικητικού φόρτου συνιστά πρωταρχική προτεραιότητα των ΜΜΕ, οι οποίες επωμίζονται δυσανάλογο κανονιστικό και διοικητικό φόρτο σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Είναι αποδεδειγμένο ότι μια μεγάλη επιχείρηση δαπανά κατά μέσο όρο 1 ευρώ ανά εργαζόμενο για καθήκοντα που επιβάλλουν οι νομικές υποχρεώσεις, ενώ μια μικρή επιχείρηση πρέπει να δαπανήσει μέχρι και 10 ευρώ. Η Επιτροπή βρίσκεται μεν στον σωστό δρόμο όσον αφορά τη μείωση της γραφειοκρατίας, απέχουμε όμως ακόμη πολύ από το επίπεδο που θα απέφερε πραγματικά οφέλη στις ΜΜΕ.

5.6 Ο βιώσιμος ανταγωνισμός αποτελεί το μέλλον της οικονομίας μας. Επομένως, οι ΜΜΕ που τάσσονται υπέρ των βιώσιμων αρχών και δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της «πράσινης» οικονομίας πρέπει να υποστηριχθούν κατά τη διαδικασία χρηματοδότησης.

5.7 Η κοινοτική χρηματοδότηση είναι άφθονη και εκτενής στην περίπτωση των ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στον τομέα των νέων τεχνολογιών. Ωστόσο, πρέπει να ενθαρρυνθούν και οι ΜΜΕ που παρέχουν περισσότερο παραδοσιακά προϊόντα και υπηρεσίες, ούτως ώστε να αναπτύξουν στρατηγικές με βάση την καινοτομία, ακόμη και στα πεδία δραστηριότητάς τους. Τα μέσα χρηματοδότησης πρέπει να παγιωθούν ακόμη περισσότερο, προκειμένου να στηριχθούν αυτές οι εκτενείς δραστηριότητες.

5.8 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι φορείς, όπως τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αμοιβαίων Εγγυήσεων (AECM), διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ενθαρρύνει δε την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειες δημιουργίας ευνοϊκού περιβάλλοντος ώστε οι εν λόγω οργανώσεις να συνεχίσουν να στηρίζουν τις ΜΜΕ όσον αφορά τις εγγυήσεις που παρέχονται για τη χρηματοδότησή τους.

5.9 Το Πρόγραμμα-πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (ΠΑΚ) ήταν ένα σημαντικό μέσο για τις ΜΜΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να διατηρήσει το μέσο των εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ που προβλέπεται σε αυτό το πρόγραμμα πέραν του 2013.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 192, Έρευνα για την επιχειρηματικότητα στην ΕΕ (25 κράτη μέλη), στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ισλανδία και στη Νορβηγία.

(2) Πρβλ. «Islamic Finance in a European Union Jurisdiction Workshops' Report», που δημοσιεύτηκε από the Malta Institute of Management, the Malta Employers Association and the Malta Union of Bank Employees.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/38

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Μετά την κρίση: ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα για την εσωτερική αγορά» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/08

Εισηγητής: ο κ. IOZIA

Συνεισηγητής: ο κ. BURANI

Στις 18 Φεβρουαρίου 2010, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε, σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του Εσωτερικού Κανονισμού της, να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Μετά την κρίση: ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα για την εσωτερική αγορά.

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Ιουλίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο της ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 160 ψήφους υπέρ, 8 ψήφους κατά και 2 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Με την παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, η ΕΟΚΕ προτίθεται να υποδείξει ορισμένες δυνατές μεταρρυθμίσεις του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος: πώς θα πρέπει να ρυθμίζεται και πώς θα πρέπει να βελτιωθεί ο τρόπος λειτουργίας του προκειμένου να μειωθούν οι συστημικοί κίνδυνοι. Η χρηματοπιστωτική κρίση μπορεί ακόμη να ανακτήσει ισχύ και ένταση, εάν δεν τεθεί φραγμός στην ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία και εάν οι κυβερνήσεις δεν δώσουν τις απαντήσεις εκείνες που αναμένονται εδώ και πολύ καιρό.

1.2 Το χρηματοπιστωτικό σύστημα στην εσωτερική αγορά μετά την κρίση: ΕΚΤ/ΕΣΚΤ, εμπορικές και επενδυτικές τράπεζες, συνεταιριστικά, αλληλέγγυα και «ηθικά» χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία, επενδυτικοί οργανισμοί, ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, αμοιβαία κεφάλαια, εταιρείες αξιολόγησης, παραγωγοί, διανομείς και πωλητές χρηματοπιστωτικών προϊόντων και τίτλων, χρηματιστήρια, μη ρυθμισμένες αγορές, ρυθμιστικές αρχές, εποπτικές αρχές, εταιρείες αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας: αυτοί είναι οι βασικοί παράγοντες του χρηματοπιστωτικού συστήματος που θα κληθούν να μεταβάλουν τη συμπεριφορά τους, να προσαρμοσθούν σε μια πιο αυστηρή νομοθεσία και να προσαρμόσουν την οργάνωσή τους στα νέα καθήκοντα που θα κληθούν να αναλάβουν.

1.3 Δεν πρέπει να θεωρούνται γενικώς υπεύθυνοι όλοι οι παράγοντες της αγοράς. Ευτυχώς ορισμένοι σημαντικοί τομείς, όπως ορισμένοι σημαντικοί υπερεθνικοί όμιλοι, δεν επλήγησαν άμεσα από την κρίση, καθώς οι δραστηριότητές τους δεν είχαν σχέση με το μεγάλο καζίνο των χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων. Ασφαλιστικές εταιρείες, συνεταιριστικές και λαϊκές τράπεζες, ταμιευτήρια, αλλά και σημαντικές ευρωπαϊκές και παγκόσμιες εμπορικές τράπεζες, δεν αναγκάσθηκαν να αναπροσαρμόσουν τους ισολογισμούς τους εξαιτίας των χρηματοοικονομικών απωλειών, ούτε να ζητήσουν ενισχύσεις από τις κυβερνήσεις τους.

1.4 «Αιτία της κρίσης είναι η ηθική χρεοκοπία»: η ΕΟΚΕ συμμερίζεται αυτό το απόφθεγμα του Tomáš Baťa του 1932, επισημαίνοντας ότι, δυστυχώς, τίποτα δεν έχει αλλάξει! Εργαζόμενοι και συνταξιούχοι, επιχειρήσεις, πολίτες, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, καταναλωτές και χρήστες, έχουν όλοι έντονο συμφέρον να μπορούν να βασιστούν σε ένα αποτελεσματικό και ασφαλές χρηματοπιστωτικό σύστημα, με ορθολογικό κόστος, στο οποίο να μπορούν να εμπιστεύονται τις οικονομίες τους, στο οποίο να απευθύνονται για να υποστηρίξουν μια οικονομική πρωτοβουλία, θεωρώντας το απαραίτητο μέσο οικονομικής ανάπτυξης και θεματοφύλακα σημαντικών κοινωνικών υπηρεσιών όπως οι συντάξεις, οι ασφάλειες υγείας, ατυχημάτων και ζημιών. Η σοβαρότατη χρηματοπιστωτική κρίση έθεσε σε κίνδυνο όλο αυτό το σύστημα, με τη γενικευμένη απώλεια εμπιστοσύνης.

1.5 Θα πρέπει να αποκατασταθεί μια βάση εμπιστοσύνης προς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αλλά και προς τα πολιτικά όργανα και τις ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές, οι οποίες δεν μπόρεσαν και δεν κατάφεραν να αποτρέψουν αυτήν την καταστροφή που κόστισε έως τώρα 2,3 τρις ευρώ σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις του ΔΝΤ.

1.6 Η κοινή γνώμη δέχθηκε ένα ισχυρό σοκ. Η κρίση ρευστότητας που επέφερε η χρηματοπιστωτική κρίση έπληξε την πραγματική οικονομία, όπου υπήρξαν τεράστιες συνέπειες: η ανεργία ξεπέρασε το 10 %, φτάνοντας το 22 % στη Λετονία και το 19 % στην Ισπανία, με το σύνολο των ανέργων να ξεπερνά τα 23 εκατομμύρια τον Δεκέμβριο. Ο αριθμός αυτός πρόκειται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Όλοι οι κρατικοί προϋπολογισμοί καταγράφουν τεράστια ελλείμματα, τα οποία θα πρέπει να καλυφθούν με προγράμματα προσαρμογής που δεν θα βοηθήσουν ασφαλώς την ανάπτυξη, αλλά θα λειτουργήσουν ως τροχοπέδη σε μια ήδη προαναγγελθείσα ψυχρή ανάκαμψη, χωρίς δηλαδή θετικά αποτελέσματα για την απασχόληση.

1.7 Η ΕΟΚΕ εξέδωσε τα τελευταία χρόνια σειρά γνωμοδοτήσεων, προτείνοντας ορισμένα στοιχεία προβληματισμού που συχνά αγνοήθηκαν και θα είχαν ασφαλώς βοηθήσει, εάν είχαν εισακουσθεί, στην αποφυγή ή, τουλάχιστον, στον περιορισμό των καταστροφικών συνεπειών της κρίσης.

1.8 Η ΕΟΚΕ ζητά από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να επιταχύνουν τη διαδικασία μεταρρύθμισης. Δεκαοκτώ περίπου μήνες μετά την υποβολή των συμπερασμάτων της επιτροπής de Larosière, η ευρωπαϊκή διαδικασία λήψεως αποφάσεων δεν έχει εισέλθει ακόμη στην τελική της φάση. Οι κυβερνήσεις έχουν δυστυχώς αποδυναμώσει το μεταρρυθμιστικό σχέδιο, αποκλείοντας, για παράδειγμα, το ενδεχόμενο παρέμβασης μιας ευρωπαϊκής αρχής για τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

1.8.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν για την ενίσχυση της ρύθμισης και της διαφάνειας των χρηματοπιστωτικών αγορών. Οι προτάσεις αυτές, που υποβλήθηκαν κατά την προετοιμασία αυτής της γνωμοδότησης, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Η ενίσχυση της εποπτείας των οργανισμών αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας και η έναρξη συζήτησης σχετικά με την εταιρική διακυβέρνηση αποτελούν τις πλέον σημαντικές πτυχές. Οι εκθέσεις σχετικά με τις αμοιβές των διευθυντών και τις μισθολογικές πολιτικές ολοκληρώνουν τη δέσμη προτάσεων. Εντός έξι έως εννέα μηνών, η Επιτροπή δεσμεύτηκε να υποβάλει νέες προτάσεις για τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών παραγώγων προϊόντων, να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για τις ανοικτές πωλήσεις και για τις CDS (credit default swaps - συμφωνίες ανταλλαγής κινδύνου αθέτησης) και να βελτιώσει την οδηγία για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID).

1.8.2 Η ΕΟΚΕ αναμένει με ενδιαφέρον τις άλλες πρωτοβουλίες που έχουν ανακοινωθεί στον τομέα της ευθύνης: την αναθεώρηση της οδηγίας για τα συστήματα εγγύησης των καταθέσεων και της οδηγίας για τα συστήματα αποζημίωσης των επενδυτών. Η οδηγία για την κατάχρηση της αγοράς και η οδηγία για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (ΟΚΑ IV) θα τροποποιηθούν, ενώ προετοιμάζεται μια νέα πρόταση σχετικά με τα επενδυτικά προϊόντα για ιδιώτες επενδυτές (PRIP). Για τη μείωση του ρυθμιστικού αρμπιτράζ, η Επιτροπή θα εκδώσει μια ανακοίνωση σχετικά με τις κυρώσεις στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.

1.9 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθούν εντονότερες προσπάθειες για την προετοιμασία του χρηματοπιστωτικού συστήματος για την περίοδο μετά την κρίση, έτσι ώστε να είναι διαφανές, κοινωνικά και ηθικά υπεύθυνο, καλύτερα ελεγχόμενο και καινοτόμο και να έχει ισορροπημένη ανάπτυξη, συμβατή με το υπόλοιπο οικονομικό σύστημα, με στόχο τη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη δημιουργία αξίας και βιώσιμης ανάπτυξης.

1.10 Αρκετά εκατομμύρια άνθρωποι εργάζονται στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Στην πλειονότητά τους είναι έντιμοι άνθρωποι που εργάζονται με επαγγελματισμό και αξίζουν τον σεβασμό όλων. Μια μικρή μειοψηφία ανεύθυνων και αδίστακτων ανθρώπων δυσφήμισε μια ολόκληρη κατηγορία εργαζομένων.

1.11 Η ΕΟΚΕ συνιστά μεγαλύτερη διαφάνεια, κυρίως στον εντοπισμό των κινδύνων. Οι εξωχρηματιστηριακές αγορές παραγώγων προϊόντων δεν πρέπει να είναι ανοιχτές σε διμερείς συναλλαγές, αλλά να διεξάγονται αποκλειστικά με έναν κεντρικό αντισυμβαλλόμενο, ο οποίος, παρακολουθώντας τον συνολικό βαθμό κινδύνου, να μπορεί να εμποδίσει την πρόσβαση στις συναλλαγές σε υπερβολικά εκτεθειμένα μέρη. Οι συναλλαγές θα πρέπει να διεξάγονται σε μια ενιαία πλατφόρμα ή, τουλάχιστον, σε ένα καθορισμένο σύνολο από πλατφόρμες, βελτιώνοντας έτσι τη διαφάνεια των αγορών.

1.12 Η εταιρική κοινωνική ευθύνη θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλες τις δραστηριότητες και σε κάθε συναλλαγή στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ο όγκος των πωλήσεων απέκτησε προτεραιότητα έναντι των ορθών επενδυτικών συμβουλών. Η επιστροφή σε μια υψηλή επαγγελματική δεοντολογία πρέπει να συνοδεύεται από ρητή καταδίκη από τις επαγγελματικές ενώσεις του τομέα, οι οποίες θα πρέπει να ενθαρρύνουν τις ορθές συμπεριφορές λαμβάνοντας μέτρα πρόληψης και επιβάλλοντας κυρώσεις στις επιχειρήσεις που αποδεικνύονται ένοχες κακής πίστεως, εμπορικής απάτης ή άλλων συμπεριφορών που μπορούν να επισύρουν ποινική δίωξη.

1.13 Μια πιο ανοικτή και δημοκρατική διακυβέρνηση των εθνικών και των ευρωπαϊκών αρχών που να συμπεριλαμβάνει τους ενδιαφερόμενους φορείς στις κανονιστικές και στις εποπτικές δραστηριότητες. Εργαζόμενοι, επιχειρήσεις, καταναλωτές και χρήστες πρέπει να διαδραματίζουν αναγνωρισμένο ρόλο στην επιχειρηματική διακυβέρνηση. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαβούλευση και στην αξιολόγηση του αντικτύπου. Οι πρόσφατες αποφάσεις της Επιτροπής σχετικά με την επιλογή των ομάδων εμπειρογνωμόνων εξακολουθούν να ευνοούν μόνο τη βιομηχανία χωρίς να εξασφαλίζουν τη δέουσα συμμετοχή των καταναλωτών και των εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ δεν θα κουραστεί να προτείνει μια ισορροπημένη εκπροσώπηση της κοινωνίας των πολιτών στις ομάδες εμπειρογνωμόνων και στις επιτροπές που συγκροτεί η Επιτροπή.

1.14 Μια διακυβέρνηση των εταιρειών όπου τα εχέγγυα αξιοπιστίας και διαφάνειας θα επεκτείνονται από τους διαχειριστές στους μετόχους, το κεφάλαιο των οποίων θεωρείται μέχρι σήμερα εξ ορισμού νόμιμης προέλευσης, όταν κραυγαλέες υποθέσεις έχουν αποδείξει ότι αυτό δεν ισχύει πάντοτε.

1.15 Ο ρόλος των διευθυντικών στελεχών έχει ξεπεράσει τα όρια, όπως και ορισμένες αστρονομικές αμοιβές τους, οι οποίες διατηρήθηκαν ακόμη και μετά τις εθνικοποιήσεις που πραγματοποιήθηκαν για τη διάσωση ορισμένων ιδρυμάτων από τη χρεοκοπία. Μια σοβαρή πολιτική συγκράτησης των μπόνους, τα οποία θα πρέπει ίσως να διανέμονται μόνο σε περίπτωση σταθερών μεσοπρόθεσμων αποτελεσμάτων άνω του μέσου όρου του συστήματος, και κινήτρων για το προσωπικό, τα οποία θα πρέπει να συνδέονται με υπεύθυνες πωλήσεις (και όχι με εκστρατείες υπέρ των τραπεζικών προϊόντων χωρίς τον δέοντα σεβασμό στις ανάγκες του καταναλωτή) και να αναβαθμίζουν την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού από άποψη επαγγελματικής συμβολής, ικανοποίησης των πελατών και μεγαλύτερου επαγγελματισμού.

1.16 Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση σοβαρών και αποτελεσματικών μέτρων εκ μέρους των εθνικών εποπτικών αρχών, οι οποίες δεν φαίνεται να είναι αρκετά πεπεισμένες για τη σκοπιμότητα μιας δράσης που δεν είναι μόνο ηθικολογική, αλλά αποβλέπει και στη μελλοντική διαφύλαξη του εμφανούς ή κρυφού προφίλ κινδύνου. Πολλές συναλλαγές πολύ υψηλού κινδύνου που πραγματοποιήθηκαν με σκοπό τον πολλαπλασιασμό των κερδών και των μπόνους θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.

1.17 Η ΕΟΚΕ ζητά να καταργηθεί από την ευρωπαϊκή νομοθεσία η αναφορά στην αξιολόγηση του κινδύνου όσον αφορά την κατάταξη των επενδύσεων και τη συνεπακόλουθη κάλυψή τους με κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου, σύμφωνα με τις αρχές της Βασιλείας II, και ζητά από τις εθνικές αρχές να αναθεωρήσουν την πολιτική επενδύσεων.

1.18 Η αξιολόγηση του κρατικού χρέους των κρατών μελών θα πρέπει να πραγματοποιείται αποκλειστικά από έναν νέο ευρωπαϊκό ανεξάρτητο οργανισμό. Οι ανακοινώσεις υποβάθμισης του κρατικού χρέους μιας χώρας, όπως συνέβη πρόσφατα με την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, προκάλεσαν σοβαρές διαταραχές στις αγορές και εκτεταμένη κερδοσκοπία, ενίσχυσαν δε το αίσθημα μιας σοβαρής κρίσης.

1.19 Η βοήθεια που χορηγήθηκε στην Ελλάδα θα χρησιμεύσει στην προστασία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο ανέλαβε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ του ελληνικού χρέους, δείχνοντας εμπιστοσύνη σε μία από τις σημαντικότερες επιχειρηματικές τράπεζες του κόσμου, η οποία απέκρυψε σημαντικές χρηματοδοτήσεις που δεν εμφανίσθηκαν στον επίσημο προϋπολογισμό των Αθηνών. Μόνο οι γαλλικές (76,45 δισεκατομμύρια ευρώ) και οι γερμανικές τράπεζες (38,57 δισεκατομμύρια ευρώ) έχουν χορηγήσει δάνεια ύψους 115 δισεκατομμυρίων ευρώ: ακόμη μία φορά οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι καλούνται να πληρώσουν για παράνομες συμπεριφορές. Το οικονομικό και κοινωνικό κόστος που καλείται να επωμιστεί ο ελληνικός λαός είναι τεράστιο.

1.20 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να εξετάσει σε βάθος το ζήτημα της φορολόγησης ορισμένων χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων, ιδίως εκείνων που έχουν καθαρά κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Μία γνωμοδότηση για το ζήτημα υιοθετήθηκε πρόσφατα.

1.21 Η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης της κρίσης, τα οποία θα προβλέπουν αποτελεσματικά κριτήρια έγκαιρης προειδοποίησης, πρόληψης και εξόδου από την κρίση. Είναι αναγκαία η ανάπτυξη αξιόπιστων μηχανισμών αμοιβαίας υπευθυνότητας μεταξύ των αρχών των κρατών μελών, κυρίως όσον αφορά τους μεγάλους ευρωπαϊκούς ομίλους: στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, για παράδειγμα, οι χρηματοπιστωτικές αγορές βρίσκονται σχεδόν αποκλειστικά στα χέρια ασφαλιστικών εταιρειών και τραπεζών της Δύσης.

2. Εισαγωγή

2.1 «Αιτία της κρίσης είναι η ηθική χρεοκοπία.

Σημείο καμπής της οικονομικής κρίσης; Εγώ δεν πιστεύω σε αυθόρμητα σημεία καμπής. Αυτό που εμείς συνηθίσαμε να αποκαλούμε οικονομική κρίση είναι απλώς μία διαφορετική ονομασία για την ηθική χρεοκοπία.

Η ηθική χρεοκοπία είναι η αιτία, η οικονομική κρίση είναι απλώς η συνέπεια. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στη χώρα μας που πιστεύουν ότι μπορούμε να σωθούμε από την οικονομική παρακμή με τα χρήματα. Εγώ φοβούμαι τις συνέπειες αυτού του σφάλματος. Στη θέση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα δεν έχουμε ανάγκη από λαμπρές εκπλήξεις ή συμπτώσεις.

Χρειαζόμαστε μια ηθική στάση απέναντι στους ανθρώπους, στην εργασία και στον δημόσιο πλούτο.

Ποτέ πια στήριξη στις πτωχεύσεις, ποτέ πια χρέη, ποτέ πια καταπάτηση των αξιών χωρίς αντίκρισμα, ποτέ πια εκμετάλλευση των εργαζομένων· θα ήταν πολύ καλύτερα αν είχαμε ενεργήσει διαφορετικά για να ανακάμψουμε μετά τη φτώχεια της περιόδου του πολέμου και για να καταστήσουμε πιο αποτελεσματική, επιθυμητή και έντιμη την εργασία και την αποταμίευση, και όχι να παραδοθούμε στη νωθρότητα και τη σπατάλη. Έχεις δίκιο! Είναι αναγκαίο να ξεπεράσουμε την κρίση εμπιστοσύνης, ωστόσο δεν θα την νικήσουμε με τεχνικά, χρηματοοικονομικά ή πιστωτικά μέσα. Η εμπιστοσύνη είναι κάτι προσωπικό και μπορεί να αποκατασταθεί μόνο με την ηθική συμπεριφορά και το προσωπικό παράδειγμα.» Tomáš Baťa, 1932.

2.2 Τίποτα δεν έχει αλλάξει.

2.2.1 Η ανωτέρω, ασυνήθιστη στις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ αναφορά μπορεί να χρησιμεύσει ως εισαγωγή στο ζήτημα πολύ καλύτερα από μια εμπεριστατωμένη νιοστή ανάλυση της κρίσης, των σφαλμάτων της πολιτικής, των ελεγκτικών αρχών, των εταιρειών αξιολόγησης, του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως επίσης των επενδυτών και των μετόχων. Έχει χυθεί πολύ μελάνι: αρκεί να λεχθεί ότι τα μέτρα που εφαρμόσθηκαν, εξετάζονται ή σχεδιάζονται όσον αφορά τη μακροπροληπτική και μικροπροληπτική εποπτεία είναι ουσιαστικά αποτελεσματικά και ορθολογικά, αλλά απουσιάζει ακόμη μια οργανική και διαρθρωτική σύνδεση μεταξύ εποπτείας της αγοράς (τραπεζών, ασφαλιστικών εταιρειών, χρηματοπιστωτικών αγορών) και ελέγχου των συστημάτων πληρωμής· τα τελευταία –εάν ερμηνευθούν σωστά– μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για μεμονωμένες αδυναμίες ή συστημικές απειλές. Οι αρχές οφείλουν να εξετάσουν τη σκοπιμότητα της απόκτησης ενός τέτοιου συστήματος διασταυρωμένων ελέγχων.

2.2.2 Σε αντίθεση με το παρελθόν, η κοινωνία των πολιτών δεν είναι διατεθειμένη να αφήσει τη συζήτηση για το μέλλον του χρηματοπιστωτικού συστήματος στους ειδικούς, στους τεχνικούς και στους πολιτικούς, αλλά προτίθεται να συμμετάσχει ενεργά στην οικοδόμηση ενός βιώσιμου χρηματοπιστωτικού συστήματος, εφόσον είναι αναπόφευκτο οι επιλογές να έχουν επιπτώσεις στους εργαζομένους, στις επιχειρήσεις και στους πολίτες. Το δημόσιο χρήμα που δαπανήθηκε, πρώτα, για τη διάσωση των πιο εκτεθειμένων τραπεζών και, στη συνέχεια, για την παροχή του αναγκαίου οξυγόνου στην οικονομία που ασφυκτιούσε από μια άνευ προηγουμένου κρίση ρευστότητας, τελικά αύξησε τα ελλείμματα και τα δημόσια χρέη, τα οποία θα πρέπει να εξυγιανθούν με περαιτέρω διορθωτικές κινήσεις που θα σημάνουν και πάλι για τους πολίτες βάρη και φόρους, τους οποίους ασφαλώς δεν χρειάζονταν.

2.2.3 Το χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά την κρίση δεν θα πρέπει και δεν θα μπορεί να είναι πλέον ίδιο με εκείνο που διαμορφώθηκε τα τελευταία 20 χρόνια. Για τον σκοπό αυτόν θα πρέπει να απαρνηθούμε τους δείκτες ανάπτυξης που εκτινάχθηκαν στα ύψη από μια βραχυπρόθεσμη πολιτική.

2.2.4 Πράγματι, η πολύ υψηλή αποδοτικότητα ώθησε τις πλέον αποφασιστικές επιχειρήσεις σε μια φάση συγκέντρωσης που εθεωρείτο αδιανόητη πριν από λίγα χρόνια.

2.2.5 Οι συγκεντρώσεις αυτές διευκολύνθηκαν από την ελευθέρωση και την ιδιωτικοποίηση σε πολλές χώρες, αλλά προπαντός από την ώθηση των οδηγιών για την ενιαία αγορά, οι οποίες δεν κατήργησαν μόνο τα εδαφικά σύνορα, αλλά και εκείνα που χώριζαν τις διάφορες εξειδικευμένες κατηγορίες: εμπορικές τράπεζες, επενδυτικές τράπεζες, χρηματοπιστωτικές εταιρείες, χρηματιστηριακές εταιρείες, αποθετήρια αξιών, διαχειριστές συστημάτων πληρωμών, ασφαλιστικές εταιρείες κλπ.

2.2.6 Οι χρηματοπιστωτικοί όμιλοι που σχηματίσθηκαν χαρακτηρίζονται από έντονη ετερογένεια, περίπλοκη διάρθρωση, διασταυρούμενες συμμετοχές και «χρυσές μετοχές» (ιδίως για τις πρώην κρατικές τράπεζες), καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι αδύνατη, τη συνολική εποπτεία των δομών. Μόνο τώρα, μετά την καταιγίδα που αναστάτωσε τις αγορές, γίνεται κατανοητή η ανάγκη θέσπισης διακρατικών μορφών εποπτείας. Οι διαδικασίες λήψεως των αποφάσεων προχωρούν, αλλά πολύ αργά. Οι ισχυρές χρηματοπιστωτικές οργανώσεις επιχειρούν να περιορίσουν τη ρυθμιστική δράση των αρχών, κατορθώνοντας να πείσουν ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Η έκθεση de Larosière, οι συνεπακόλουθες οδηγίες, η αναθεώρηση των συμφωνιών της Βασιλείας II και η τροποποίηση των ΔΛΠ (διεθνών λογιστικών προτύπων) προχωρούν με μεγάλες δυσκολίες και πολλές από τις υποσχέσεις αλλαγής φαίνεται πως χάνονται στην πορεία.

2.3 Η αποδοτικότητα

2.3.1 Αποδοτικότητα και ανάπτυξη

2.3.1.1 Η υψηλή αποδοτικότητα εθεωρείτο ανέκαθεν δείκτης υγείας μιας επιχείρησης. Αποτελεί επίσης στοιχείο που υποστηρίζει την αύξηση του μεγέθους της με την επανεπένδυση των κερδών. Μια επιχείρηση με απόδοση ιδίων κεφαλαίων της τάξης του 10 %, εάν επανεπενδύσει όλα τα κέρδη της, μπορεί να αναπτυχθεί κατά 10 % ετησίως, εφόσον διατηρεί σταθερή την αναλογία μεταξύ δανειακών και ιδίων κεφαλαίων: εάν αναπτύσσεται ταχύτερα, σημαίνει ότι αυξάνει το βάρος του δανεισμού ή ότι καταφεύγει στην αύξηση των ιδίων κεφαλαίων.

2.3.1.2 Συνεπώς, οι πιο αποδοτικές επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες ανάπτυξης.

2.3.2 Αποδοτικότητα και κίνδυνος

2.3.2.1 Για τη βελτίωση της αποδοτικότητας είναι συχνά αναγκαία η ανάληψη μεγαλύτερων κινδύνων: για τον σκοπό αυτόν, θεωρείται πως αυτό που έχει σημασία είναι η αποδοτικότητα σταθμισμένη ως προς τον κίνδυνο. Μόνο η αύξηση της σταθμισμένης ως προς τον κίνδυνο αποδοτικότητας διαμορφώνει πραγματική δημιουργία νέας αξίας (για τους μετόχους, βεβαίως, και όχι αναγκαστικά για τους λοιπούς ενδιαφερόμενους φορείς).

2.3.2.2 Από πού εξαρτάται αυτή η κρίση της σταθμισμένης ως προς τον κίνδυνο αποδοτικότητας; Από τη χρηματοπιστωτική αγορά, ασφαλώς.

2.3.2.3 Τι μας έχει διδάξει επ’ αυτού η κρίση; Ότι, αν και έχει βελτιωθεί η ικανότητα ερμηνείας και αξιολόγησης πολλών κινδύνων, η αγορά δεν είναι πάντα ικανή να τους προσδιορίσει ορθά.

2.3.2.4 Συνεπώς, ορισμένα μοντέλα αποδοτικότητας και ανάπτυξης, τόσο των επιχειρήσεων όσο και ολόκληρων οικονομιών, έμοιαζαν επιτυχημένα απλώς και μόνο επειδή δεν είχαν εκτιμηθεί σωστά οι κίνδυνοί τους.

2.3.2.5 Το πιο σημαντικό μάθημα που πρέπει να μας διδάξει η κρίση είναι ότι δεν θα είμαστε ποτέ ικανοί να εκτιμήσουμε σωστά όλους τους κινδύνους.

2.3.3 Οι μοχλοί της αποδοτικότητας

2.3.3.1 Οι δύο βασικοί μοχλοί της αποδοτικότητας, όχι μόνο για τις χρηματοπιστωτικές εταιρείες, είναι:

—	η βελτίωση της αποτελεσματικότητας, που καθίσταται δυνατή χάρη στις οικονομίες κλίμακας (αύξηση του μεγέθους) και στις οικονομίες φάσματος (αύξηση του εύρους της προσφοράς προϊόντων και υπηρεσιών),

—	η καινοτομία: προσφορά νέων προϊόντων και υπηρεσιών με μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους χάρη στον μικρότερο ανταγωνισμό.

2.3.3.2 Για τους λόγους αυτούς, τα συνθήματα «το μεγάλο είναι θετικό» και «η χρηματοπιστωτική καινοτομία βοηθάει» επικράτησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε πολλούς παράγοντες της χρηματοπιστωτικής αγοράς. Η αλήθεια είναι ότι υποτιμήθηκαν οι κίνδυνοι που συνδέονται με αυτές τις παραμέτρους. Συγκεκριμένα:

2.3.3.3 Μέγεθος - οικονομίες κλίμακας: ο κυριότερος κίνδυνος είναι ο συστημικός του «υπερβολικά μεγάλο για να καταρρεύσει» («too big to fail»).

2.3.3.4 Εύρος προσφοράς - οικονομίες φάσματος: ο κυριότερος κίνδυνος είναι πάντα συστημικής φύσης, αλλά θα μπορούσε να συνοψισθεί στο εξής: «υπερβολικά διασυνδεδεμένο για να καταρρεύσει» («too interconnected to fail»).

2.3.3.5 Χρηματοπιστωτική καινοτομία: σημαίνει εισαγωγή νέων προϊόντων/υπηρεσιών για τη διαχείριση νέων κινδύνων ή για τη διαχείριση γνωστών κινδύνων με νέο τρόπο. Εάν ήταν απλές δραστηριότητες, θα τις είχαν αναλάβει ήδη άλλοι. Οι κίνδυνοι αυτοί εκτιμούνται συχνά με μεγάλη προχειρότητα.

2.4 Οι κακώς εκτιμημένοι κίνδυνοι της χρηματοπιστωτικής καινοτομίας είναι η αιτία της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η καινοτομία, ωστόσο, είναι απαραίτητη για την επίτευξη υψηλής αποδοτικότητας, πολύ υψηλότερης από τον ρυθμό ανάπτυξης των αναπτυγμένων οικονομιών. Θα πρέπει να αναζητηθεί η αιτία του προβλήματος και όχι τα αποτελέσματά του: θα πρέπει να αποδεχθούμε ποσοστά αποδοτικότητας και ανάπτυξης χαμηλότερα από τους διψήφιους αριθμούς που θεωρούσαμε όχι μόνο θεμιτό, αλλά και αναγκαίο να επιδιώκουμε. Και τούτο διότι, εξ ορισμού, είναι πολύ πιθανόν, σε μια οικονομία που δεν μπορεί πλέον να αναπτύσσεται όπως πριν από 50 χρόνια, μια πολύ υψηλή αποδοτικότητα να εμπεριέχει κινδύνους που δεν μπορούν να παραβλεφθούν. Εάν δεν αποδεχθούμε ότι σε μια αναπτυγμένη οικονομία είναι παράλογο, αν όχι παρανοϊκό, να επιδιώκουμε από τις επενδύσεις μας διψήφιες αποδόσεις, θα συνεχίσουμε να τροφοδοτούμε τα αίτια που μας οδήγησαν ένα βήμα πριν από την κατάρρευση του συστήματος.

2.5 Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες των τραπεζών και των χρηματοοικονομικών μεσαζόντων

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα παρεμβάλλεται ανάμεσα στις νομισματικές και τις χρηματοοικονομικές δραστηριότητες και τους κινδύνους. Η διαμεσολάβηση για τους κινδύνους διεξάγεται κυρίως με τις συμβάσεις παραγώγων μέσων, σε μεγάλο βαθμό εξωχρηματιστηριακών. Η νομισματική πολιτική μπορεί να επηρεάσει άμεσα τη νομισματική και τη χρηματοοικονομική διαμεσολάβηση, αλλά δεν διαθέτει τα κατάλληλα όπλα για τα παράγωγα προϊόντα. Πράγματι, τα παράγωγα προϊόντα δεσμεύουν ελάχιστα ποσά ρευστότητας.

2.6 Ο κίνδυνος των παραγώγων: ήτοι οι κίνδυνοι από τη διαχείριση των κινδύνων

Τα παράγωγα ήταν το βασικό μέσο της χρηματοπιστωτικής καινοτομίας. Η εξωχρηματιστηριακή αγορά ήταν το πεδίο καταμερισμού του κινδύνου, όπου οι αναληφθέντες αρχικά κίνδυνοι από έναν μόνο φορέα μεταβιβάζονταν και κατακερματίζονταν σε πλήθος συναλλαγών. Θεωρητικά αυτό θα έπρεπε να οδηγεί στον κατακερματισμό και, συνεπώς, στην αποδυνάμωση των αρχικών αποσταθεροποιητικών χαρακτηριστικών των κινδύνων. Παραβλέφθηκε, ωστόσο, το γεγονός ότι το πλήθος των διασυνδέσεων που ενέχουν αυτές οι συναλλαγές δημιουργεί έναν κίνδυνο αντισυμβαλλομένου που δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί, οπότε χάνεται η έννοια του συνολικού κινδύνου, και ένα φαινόμενο τύπου «υπερβολικά διασυνδεδεμένο για να καταρρεύσει».

2.7 Η πορεία προς ένα σταθερότερο χρηματοπιστωτικό σύστημα

Είναι λάθος να υποστηρίξουμε ότι η χρηματοπιστωτική καινοτομία πρέπει να αντιμετωπίζεται αρνητικά, επειδή συνέβαλε στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την κρίση. Δεν μπορούμε, ωστόσο, να θεωρούμε ότι όσα συνέβησαν είναι απλώς ένα περιστασιακό πρόβλημα: αποδεικνύουν, αντιθέτως, ότι το σύστημα δεν είναι αποδεκτό με αυτήν τη μορφή.

Ένα ολοκληρωμένο σύστημα ελέγχου των κινδύνων πρέπει να κινείται σε τρεις κατευθύνσεις: μέσα, αγορές και όργανα.

2.7.1 Τα μέσα

Αντί για την απαγόρευση της δημιουργίας νέων μέσων, θα έπρεπε να εφαρμόζεται ένα είδος μηχανισμού καταγραφής που θα ορίζει σε ποιους μπορούν αυτά τα μέσα να προσφέρονται. Τα μη καταχωρισμένα μέσα θα μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο από εξειδικευμένους φορείς. Θα πρέπει να εφαρμόζεται το σύστημα των φαρμάκων: ορισμένα μπορούν να πωλούνται σχεδόν ελεύθερα, κάποια άλλα μόνο με ιατρική συνταγή και άλλα μόνο σε εξειδικευμένες μονάδες.

2.7.2 Τα όργανα

Η κλασική μικροπροληπτική εποπτεία, η οποία θα έπρεπε να ελέγχει την αυτόνομη σταθερότητα ενός μεσάζοντα, είναι ανεπαρκής. Για τη δημιουργία ενός μακροπροληπτικού πλαισίου πρέπει να ληφθούν υπόψη δύο σημαντικά εξωτερικά στοιχεία:

—	η διασύνδεση. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν κοινές εκθέσεις που διευρύνουν τις αρνητικές συνέπειες των κινδύνων. Εδώ επανέρχονται τα δύο προβλήματα «υπερβολικά μεγάλο για να καταρρεύσει» και «υπερβολικά διασυνδεδεμένο για να καταρρεύσει»·

—	η προκυκλικότητα. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα έπρεπε να διαχειρίζεται τους κινδύνους του πραγματικού συστήματος. Στην πραγματικότητα, συχνά οι δυναμικές του ενός ενισχύουν τις δυναμικές του άλλου, με συνέπεια την επιδείνωση και όχι την εξασθένιση της οικονομικής ανόδου και των κρίσεων.

2.7.2.1 Μέσω του επονομαζόμενου «σκιώδους τραπεζικού συστήματος» δεν επιδιώχθηκαν μόνο θεμιτοί στόχοι μεγαλύτερης ευελιξίας, αλλά και στόχοι παράκαμψης των κανόνων προληπτικής εποπτείας. Οι ρυθμιζόμενοι φορείς, όπως οι τράπεζες, το χρησιμοποίησαν για το επονομαζόμενο «προληπτικό αρμπιτράζ» (prudential arbitrage), ήτοι για να αυξήσουν τη χρηματοδοτική μόχλευση σε βάρος των όσων ορίζει η νομοθεσία. Το εν λόγω σύστημα πρέπει να ενταχθεί εντός του νομοθετικού πλαισίου. Οι τράπεζες δεν θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν αυτό το σύστημα για να παρακάμψουν τις κεφαλαιακές απαιτήσεις.

2.7.3 Οι αγορές

Η κρίση απέδειξε περίτρανα ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν διαθέτουν αυτόνομη ικανότητα αυτοδιόρθωσης για τη δημιουργία νέων συνθηκών ισορροπίας σε όλες τις καταστάσεις. Το ενδεχόμενο ταχείας μετάβασης από την αφθονία των συναλλαγών στην έλλειψη ρευστότητας είναι, συνεπώς, μία πιθανή εξέλιξη.

2.7.3.1 Όταν οι συναλλαγές πραγματοποιούνται διμερώς, όπως συμβαίνει με τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα προϊόντα, η πτώχευση ενός ιδρύματος μπορεί να επηρεάσει πολλούς αντισυμβαλλόμενους με συνεπακόλουθο συστημικό κίνδυνο. Για τον περιορισμό των συστημικών κινδύνων των αγορών είναι αναγκαίο να αντικατασταθούν οι συστημικές συναλλαγές από συναλλαγές με κεντρικό αντισυμβαλλόμενο: οι συναλλαγές θα πρέπει επίσης να διεξάγονται ή σε μια ενιαία πλατφόρμα ή σε ένα καθορισμένο σύνολο από πλατφόρμες, έτσι ώστε να διασφαλίζεται μεγαλύτερη διαφάνεια. Είναι προφανές ότι οι όροι αυτοί προϋποθέτουν μεγαλύτερη τυποποίηση των συμβάσεων που αποτελούν αντικείμενο συναλλαγής: αυτό δεν αποτελεί ανεπιθύμητη παρενέργεια, αλλά θετική συνέπεια που θα βελτιώσει τη διαφάνεια των αγορών.

3. Η διακυβέρνηση

3.1 Εάν είναι δύσκολο να ελεγχθούν οι αγορές, είναι ακόμη πιο δύσκολο να ελεγχθεί η διακυβέρνηση: ενώ φαινομενικά ο έλεγχος ανήκει σε αυτόν που κατέχει την πλειοψηφία (άμεσα ή μέσω συμφωνιών), στην πράξη οι διαφορετικές νομοθεσίες, ορισμένες περισσότερο ελαστικές από άλλες, επιτρέπουν τη δημιουργία χρηματοπιστωτικών οντοτήτων ασαφούς προέλευσης. Εκτός από το γενικό πρόβλημα της διαφάνειας, προκύπτει και ένα σύνθετο ζήτημα: η διείσδυση στον χρηματοπιστωτικό τομέα σκοτεινών κέντρων ή του οικονομικού εγκλήματος. Το θέμα περιλαμβάνει τα κρατικά ή υπό κρατικό έλεγχο επενδυτικά ταμεία, τη νομιμοποίηση παράνομων προσόδων, τη φοροδιαφυγή, τους φορολογικούς παραδείσους· εν ολίγοις, την παρουσία –όχι κατ’ ανάγκη πλειοψηφική–«θολών» συμφερόντων. Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τους μεγάλους ομίλους· επεκτείνεται, ίσως μάλιστα και σε μεγαλύτερο βαθμό, στο πλήθος των χρηματοπιστωτικών εταιρειών και των οργανισμών συλλογικών επενδύσεων, όχι κατ’ ανάγκη μεγάλου μεγέθους. Οι οδηγίες προβλέπουν κανόνες για την αποδοχή προσώπων στα διευθυντικά όργανα και μετοχών στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, αλλά σιωπούν όσον αφορά τη φύση και την προέλευση των κεφαλαίων, αποδεχόμενες εμμέσως την αναγνώρισή τους ως νόμιμων. Εδώ δεν απαιτείται η θέσπιση νέων κανόνων, αλλά η δημιουργία επιχειρησιακών συνδέσεων μεταξύ των ερευνητικών και των εποπτικών αρχών.

3.2 Η αχίλλειος πτέρνα των μεγάλων ομίλων είναι συχνά ακριβώς η ασθενής διακυβέρνηση, η οποία έχει οργανωθεί για να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των διευθυντικών στελεχών που έχουν μετατραπεί σε πραγματικούς κυρίαρχους της επιχείρησης. Η διάχυση του κεφαλαίου λόγω των διαδοχικών συγχωνεύσεων μεταξύ των συμμετεχόντων στην αγορά έχει προκαλέσει τη σταδιακή αποδυνάμωση των βασικών μετόχων, σε ορισμένες περιπτώσεις σε σημείο που να αδυνατούν να αντισταθούν σε επιθετική προσφορά εξαγοράς. Μεγάλοι διεθνείς όμιλοι εξαγοράσθηκαν πρώτα και εν συνεχεία διαμελίστηκαν από τους ανταγωνιστές, με πολύ αρνητικές συνέπειες για την πραγματική οικονομία και τους εργαζόμενους.

3.3 «… σε ένα σχετικά προσεχές μέλλον θα επικρατήσει μια κοινωνία οργανωμένη με ένα τελείως διαφορετικό σύστημα βασικών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών οργάνων και στην οποία θα είναι εξίσου διαφορετικές οι βασικές κοινωνικές ή ιδεολογικές αρχές. Στη νέα κοινωνική δομή, μια διαφορετική ομάδα ή τάξη –τα διευθυντικά στελέχη– θα είναι η κυρίαρχη ή διευθύνουσα τάξη» (James Burnham, The Managerial Revolution: What is Happening in the World. New York: John Day Co., 1941).

3.4 Η πολιτική εξουσία, μάλλον υποτελής προς τα μεγάλα τραπεζικά στελέχη, ενίσχυσε αυτόν τον μετασχηματισμό. Ακόμη και στις πρόσφατες, αναγκαστικές εξαγορές τραπεζών από ορισμένες χώρες, δεν είχε την ικανότητα να επαναφέρει λίγη τάξη στις σχέσεις μεταξύ στελεχών και μετόχων. Η συντριπτική ήττα του Προέδρου Obama από τα ηγετικά στελέχη της AIG, τα οποία εισέπραξαν 165 εκατομμύρια δολάρια από τα 170 δισεκατομμύρια που διέθεσε το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομίας, αποδεικνύει το μέγεθος της ανεξέλεγκτης ισχύος, αλλά και κυνικής και προκλητικής στην εν λόγω περίπτωση, δύναμης των στελεχών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι μεγάλες τράπεζες ορθοπόδησαν χάρη στα 787 δισεκατομμύρια που κατέβαλαν οι φορολογούμενοι ως ενίσχυση. Εν συνεχεία ενίσχυσαν τα διευθυντικά στελέχη τους με μπόνους (49,5 δισεκατομμύρια μόνο οι Goldman Sachs, JpMorganChase και Morgan Stanley). Και τώρα, χάρη στα μαγικά μπόνους, εξοικονομούν από τη φορολογία: μιας και οι αμοιβές αυτές δεν φορολογούνται, όλο το σύστημα (σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Robert Willens LLC) θα εξοικονομήσει περίπου 80 δισεκατομμύρια. Στην Ευρώπη τα ποσά είναι μικρότερα, αλλά η RboS διένειμε 1,3 δισεκατομμύρια στερλίνες. Τίποτα δεν έχει αλλάξει!

3.5 Είναι αναγκαία μια σοβαρή αναθεώρηση των μηχανισμών διακυβέρνησης, με την ανακατανομή της εταιρικής εξουσίας μεταξύ μετόχων και στελεχών και με την επαναφορά του καθενός στη θέση του.

3.6 Η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων στη διακυβέρνηση, σε μια πιο προηγμένη οικονομική δημοκρατία, μπορεί να συμβάλει στην επανεξισορρόπηση της εξουσίας και στον αναπροσανατολισμό των επιχειρηματικών στρατηγικών από τον βραχυπρόθεσμο στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα, με σαφή πλεονεκτήματα για ολόκληρη την οικονομία.

3.7 Τα διαρκή και σταθερά κέρδη, η συνετή διαχείριση των κινδύνων και μια προληπτική πολιτική των επενδύσεων πρέπει να χαρακτηρίζουν τη νέα πορεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, μετά την ανέμελη περίοδο των διψήφιων ρυθμών ανάπτυξης.

4. Η πίστωση: παράγοντας ανάπτυξης και κοινωνική λειτουργία

4.1 Ο αναντικατάστατος ρόλος του χρηματοπιστωτικού συστήματος στη διοχέτευση πόρων προς τις παραγωγικές δραστηριότητες έχει προφανείς θετικές κοινωνικές επιδράσεις. Η εργασία και ο πλούτος που παράγουν οι επιχειρήσεις, χάρη και στην υποστήριξη των τραπεζών, προσφέρουν ευημερία και κοινωφελείς υπηρεσίες. Ο επιμερισμός του κινδύνου από τις ασφαλιστικές εταιρείες παρέχει σταθερότητα και σιγουριά στις οικονομικές δραστηριότητες.

4.2 Αυτή η κοινωνική λειτουργία δεν πρέπει, ωστόσο, να συγχέεται με την «κοινωνική» αξιολόγηση του κινδύνου. Η τράπεζα είναι μία επιχείρηση όπως όλες οι άλλες και φέρει ευθύνη για τους πόρους που της εμπιστεύονται: μια τράπεζα που χρηματοδοτεί επιχειρήσεις στο χείλος της πτώχευσης εκτίθεται σε ποινικές ευθύνες και, σε περίπτωση ιδιωτών, θα κατηγορηθεί ότι τους ώθησε σε υπερχρέωση.

4.3 Το μόνο αξιόπιστο κριτήριο για την παροχή πίστωσης είναι η αυστηρή, αντικειμενική και υπεύθυνη αξιολόγηση του κινδύνου, σε συνδυασμό βεβαίως με την εκτίμηση των κοινωνικών στόχων των διατιθέμενων πόρων: υπάρχει διαφορά στην επιλογή μεταξύ κάποιου που ζητά πόρους για να αυξήσει την παραγωγή ή να αποφύγει απολύσεις και κάποιου που θα ήθελε να μεταφέρει τη δραστηριότητά του στο εξωτερικό. Αυτά είναι γενικά κριτήρια που ισχύουν για όλες τις τράπεζες, μεγάλες και μικρές, μετοχικές εταιρείες, συνεταιρισμούς ή ταμιευτήρια· ακόμη και για εκείνες που επιτελούν δεδηλωμένες «κοινωνικές» λειτουργίες όπως η μικροπίστωση και η ηθικά ή κοινωνικά υπεύθυνη πίστωση.

5. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά την κρίση

5.1 Πριν από 80 σχεδόν χρόνια ο Tomáš Baťa είχε υποδείξει τον σωστό δρόμο: μια αποφασιστική επιστροφή στην επαγγελματική δεοντολογία· την επιστροφή σε αξίες και αρχές που εξασθένησαν πολύ με την πάροδο του χρόνου· την αποδοχή εκ μέρους των επενδυτών χαμηλότερων, αλλά πιο σταθερών, αποδόσεων στο πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης πολιτικής· τον διαχωρισμό των καθαρά κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων που πρέπει να απομονώνονται από τις υπόλοιπες και καλύτερα ρυθμισμένες χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες.

5.2 Ένα διαφανές χρηματοπιστωτικό σύστημα που θα παρέχει επαρκή πληροφόρηση για να είναι κατανοητός ο κίνδυνος που συνδέεται με τις προτεινόμενες συναλλαγές: από τις κάρτες ανανεώσιμης πίστωσης (πρόσφατα σε πολύ μεγάλους εκδότες απαγορεύθηκε η συνέχιση της πώλησης των προϊόντων τους κατά παράβαση της νομοθεσίας κατά της τοκογλυφίας και της νομιμοποίησης παράνομων εσόδων!), έως τα απλά και πιο σύνθετα χρηματοπιστωτικά προϊόντα.

5.3 Ένα κοινωνικά υπεύθυνο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η αναζήτηση του βραχυπρόθεσμου κέρδους ώθησε πολλές χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις να δώσουν προτεραιότητα στην ποσότητα και στους όγκους των πωλήσεων και όχι στην ποιότητα της παρεχόμενης προς τον πελάτη υπηρεσίας. Πολλοί άνθρωποι επηρεάστηκαν από προτάσεις αγοράς χρηματοπιστωτικών προϊόντων που αποδείχτηκαν εντελώς ακατάλληλα για την ικανοποίηση των αναγκών των αποταμιευτών. Αυτές αποτελούν περιπτώσεις πωλήσεων που αντίκεινται στις συμβουλές, στην κοινή λογική και στα βασικά επαγγελματικά πρότυπα, σε αντιδιαστολή προς τις πωλήσεις βάσει ορθών συμβουλών. Για την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων, οι εν λόγω πωλήσεις έλαβαν ώθηση από καθημερινές, ισχυρές εμπορικές πιέσεις με αντάλλαγμα πριμ και μπόνους, αλλά και ενέργειες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν παρενόχληση για όσους δεν κατάφερναν να επιτύχουν τα προσδοκώμενα, διαρκώς υψηλότερα αποτελέσματα. Η αρχή που ορίζει η νομοθεσία σχετικά με την εμπορική απάτη και τα αφανή ελαττώματα θα πρέπει να ισχύει και για το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

5.4 Ένα ηθικά υπεύθυνο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι επαγγελματικές ενώσεις του τομέα θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την πρόληψη παθολογικών φαινομένων και να επωμιστούν την ευθύνη επιβολής παραδειγματικών κυρώσεων στις επιχειρήσεις που κρίνονται ένοχες κακής πίστεως, εμπορικής απάτης ή άλλων συμπεριφορών που μπορούν να επισύρουν ποινική δίωξη· παρόμοιες θέσεις απουσιάζουν σήμερα.

5.5 Ένα καλύτερα ρυθμισμένο και ελεγχόμενο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι παράγοντες του χρηματοπιστωτικού συστήματος πολλαπλασιάζονται, ενώ μειώνονται οι δυνατότητες των εποπτικών αρχών να παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις της αγοράς και των νομοθετικών αρχών να ελέγχουν την τάξη και να απομακρύνουν ακατάλληλες, αν όχι εγκληματικές, οργανώσεις. Επιβάλλεται μια προσπάθεια εξορθολογισμού, κάθαρσης και αναδιάρθρωσης. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα, μολονότι οφείλει να εφαρμόζει τα πλέον σύγχρονα διαχειριστικά πρότυπα, δεν είναι μια βιομηχανία όπως όλες οι άλλες. Διαχειρίζεται ένα ειδικό κεφάλαιο που είναι η εμπιστοσύνη των επενδυτών και των πελατών, η οποία είναι απαραίτητη για τη δραστηριότητά του. Αρκούσε ένα τριπλό Α σε έναν τίτλο για να νιώσει απόλυτα ασφαλής ο επενδυτής. Η πραγματικότητα απέδειξε ότι απέχουμε πολύ από τη δημιουργία των μηχανισμών ασφαλείας.

5.6 Ένα καινοτόμο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η αναζήτηση νέων χρηματοπιστωτικών μέσων, με σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών της αγοράς, πρέπει να συνεχίσει να είναι ο κινητήριος μοχλός της οικονομίας. Η μείωση των μοχλεύσεων και ο πολλαπλασιασμός των δυνατοτήτων προστασίας από τους κινδύνους με την αποδοχή δίκαιων αποδόσεων είναι ο σωστός τρόπος προσέγγισης: μια επιστροφή στο μέλλον. Δύο βήματα πίσω με τον τυχοδιωκτισμό, τρία βήματα εμπρός για ένα μέλλον βιώσιμης ανάπτυξης.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/45

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Δημιουργικότητα και επιχειρηματικότητα: μέσα εξόδου από την κρίση» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/09

Εισηγήτρια: η κ. SHARMA

Στις 18 Φεβρουαρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Δημιουργικότητα και επιχειρηματικότητα μέσα εξόδου από την κρίση

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 1 Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την παρούσα γνωμοδότηση με 109 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 6 αποχές.

1. Προοίμιο –«Δίοδος διέλευσης από τη στενωπό»

Για να εξέλθει από τη χρηματοπιστωτική κρίση και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ανεργίας, της φτώχειας, της ανισότητας, της παγκοσμιοποίησης και της κλιματικής αλλαγής, η Ευρώπη πρέπει να ωθήσει τους πολίτες της να επιδείξουν ευρύτητα πνεύματος.

1.1 Στην παρούσα γνωμοδότηση εξετάζεται η προστιθέμενη αξία της δημιουργικότητας και της επιχειρηματικότητας ως μέσο εξόδου από την κρίση, δίδοντας έμφαση στην πραγματοποίηση επενδύσεων σε ανθρώπινο δυναμικό με την προώθηση και την ενθάρρυνση μιας βολονταριστικής στάσης.

1.2 Η επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη ταυτίζεται συχνά με τη σύσταση νέων επιχειρήσεων, με τις ΜΜΕ, τον κερδοσκοπικό τομέα και τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Επιχειρηματικότητα είναι «η ικανότητα ενός ατόμου να μετατρέπει τις ιδέες σε δράση» και, ως εκ τούτου, η αξία που έχει για την κοινωνία, ιδίως σε περιόδους κρίσης, δεν πρέπει ούτε να υποτιμάται ούτε να αγνοείται. Η επιχειρηματικότητα περιλαμβάνει τα εξής:

—	τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και την ανάληψη κινδύνων·

—	την ικανότητα κατάρτισης και διαχείρισης σχεδίων για την επίτευξη στόχων·

—	την παροχή στήριξης στην καθημερινή ζωή, τόσο κατ'οίκον όσο και στην κοινωνία·

—	τη στήριξη των εργαζομένων στην κατανόηση του πλαισίου εργασίας τους·

—	την ικανότητα αξιοποίησης των ευκαιριών·

—	το θεμέλιο για τις ειδικότερες δεξιότητες και γνώσεις που χρειάζονται οι επιχειρηματίες οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε κοινωνική ή εμπορική δραστηριότητα (1).

2. Συμπεράσματα και συστάσεις

2.1 Η παρούσα γνωμοδότηση επιχειρεί να εντοπίσει διάφορους τρόπους για την αξιοποίηση και τη συγκεκριμενοποίηση των δυνατοτήτων των ευρωπαίων πολιτών, χρησιμοποιώντας μια περιεκτική προσέγγιση που μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ευκαιριών για μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, φυλής, ικανοτήτων ή κοινωνικού περιβάλλοντος. Συνεπώς, στο πλαίσιο των ειδικών περιφερειακών, εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων για την προώθηση της δημιουργικότητας και της επιχειρηματικότητας, πρέπει να επιδεικνύεται προσοχή στις μειονεκτούσες ομάδες του πληθυσμού με στόχο την αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων.

2.2 Στη γνωμοδότηση εξετάζονται τα εξής:

—	Πώς μπορεί να διαφυλαχθεί η ποικιλομορφία της Ευρώπης και συγχρόνως να αποτυπωθεί σε μια κοινή ταυτότητα;

—	Πώς μπορεί να καταστεί η Ευρώπη «ΠΡΟΩΣΤΗΡΑΣ» και κινητήρια δύναμη για την ανάληψη δράσης εκ μέρους των πολιτών της;

—	Πώς μπορεί να οικοδομηθεί μια Ευρώπη βασισμένη στην υπερηφάνεια, στη φιλοδοξία και στις αξίες, η οποία θα χρησιμοποιεί τους πολίτες της ως πρεσβευτές ικανούς να διαλαλούν πανηγυρικά τις επιτυχίες τους;

2.3 Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι χρειάζεται να τονωθεί η δημιουργία θέσεων εργασίας και να αποκτήσουν τα κράτη μέλη υγιείς και βιώσιμες οικονομίες. Η υψηλής ποιότητας εργασία απαιτεί υψηλής ποιότητας επιχειρηματικότητα, καθώς και επενδύσεις στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, προκειμένου να καταστεί ανταγωνιστική διεθνώς. Η επιχειρηματικότητα αποτελεί μέσο το οποίο παρέχει τη δυνατότητα να αντιμετωπισθεί η πρόκληση αυτή, να δοθούν ρεαλιστικές ελπίδες επιτυχίας σε όλες τις κοινωνικές ομάδες και να μπορέσει η Ευρώπη να αποκτήσει μια πιο δυναμική ταυτότητα.

2.4 Η στρατηγική «ΕΕ 2020» περιλαμβάνει θεματικές και στοχοθετημένες βασικές κατευθύνσεις για τις ακόλουθες προτεραιότητες:

—	δημιουργία αξίας με ανάπτυξη βασισμένη στη γνώση·

—

παροχή δυνατοτήτων στους πολίτες μέσα σε κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς. Η απόκτηση νέων δεξιοτήτων, η καλλιέργεια της δημιουργικότητας και της καινοτομίας, η ανάπτυξη επιχειρηματικού πνεύματος και η ομαλή μετάβαση από μια θέση εργασίας σε άλλη θα είναι καθοριστικές παράμετροι σε έναν κόσμο που θα προσφέρει περισσότερες θέσεις εργασίας με αντάλλαγμα τη μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα·

—	δημιουργία μιας ανταγωνιστικής, διασυνδεδεμένης και πιο πράσινης οικονομίας.

2.5 Η κρίση ευνοεί την εμφάνιση νέων μοντέλων ανάπτυξης, οικονομικής μεγέθυνσης και διακυβέρνησης. Η εξασφάλιση βελτιωμένων και συνεκτικών συνθηκών πλαισίωσης είναι ζωτικής σημασίας για την αλλαγή της κατάστασης, πράγμα το οποίο παρέχει στην κοινωνία των πολιτών τη δυνατότητα συμβολής με πρακτικά και απτά μέσα.

2.6 Το ανθρώπινο δυναμικό της Ευρώπης θα μπορούσε να αξιοποιηθεί άμεσα με την εγκαθίδρυση «ΕΥΝΟΪΚΟΥ» περιβάλλοντος, υπό την προϋπόθεση να ΕΦΑΡΜΟΣΤΟΥΝ οι ακόλουθες απλές και εφικτές συστάσεις:

10 καθοριστικές κινήσεις (footprints) για την επίτευξη αλλαγής

1.	ΟΡΑΜΑ – ενιαίο όραμα για την Ευρώπη·

2.	ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ενθάρρυνση της φιλοδοξίας·

3.	ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ – δημιουργία ευκαιριών για οργανωμένη εκμάθηση·

4.	ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ – καθοδήγηση των Ευρωπαίων για την υπερνίκηση της απροθυμίας ανάληψης κινδύνων·

5.	ΠΑΡΟΧΗ ΚΙΝΗΤΡΩΝ – ενθάρρυνση της επίδειξης επιχειρηματικού πνεύματος·

6.	ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑΣ – στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών σχεδίων·

7.	ΚΟΙΝΩΝΙΑ – προαγωγή της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στα κοινά·

8.	ΕΦΑΡΜΟΓΗ – πολιτικής για τους επιχειρηματίες και τις ΜΜΕ·

9.	ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ – πλατφόρμα συζήτησης μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων

10.	ΠΡΟΑΓΩΓΗ – νέας νοοτροπίας με τη βοήθεια των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και εντεταλμένων πρεσβευτών.

2.7 Η εφαρμογή των συστάσεων αυτών δεν πρέπει να αναληφθεί από έναν μόνο ενδιαφερόμενο φορέα, αλλά να αποτελέσει ευθύνη όλων. Σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο και πολυσχιδή κόσμο, τα άτομα χρειάζονται νέες ικανότητες και δεξιότητες για να αποφύγουν τον αποκλεισμό. Ο κοινωνικός διάλογος μπορεί πραγματικά να συμβάλει στην αλλαγή της κατάστασης, με σκοπό την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «ΕΕ 2020» και την ανάπτυξη βιώσιμης επιχειρηματικότητας. Απαιτείται να δημιουργηθεί ανά την Ευρώπη μια παράδοση ικανή να διευκολύνει την επιχειρηματικότητα τόσο των μεμονωμένων ατόμων όσο και των οργανώσεων.

2.8 Η ευρωπαϊκή αξία της πραγματοποίησης επενδύσεων στο πεδίο της επιχειρηματικότητας:

Αν εγώ σου δώσω 1 ευρώ και μου δώσεις κι εσύ 1 ευρώ, ο καθένας μας θα έχει 1 ευρώ·

Αν εγώ σου δώσω 1 ιδέα και μου δώσεις κι εσύ 1 ιδέα, τότε θα έχουμε 2 ιδέες.

Επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη = 500 εκατομμύρια άνθρωποι + 500 εκατομμύρια ιδέες + 500 εκατομμύρια δράσεις·

Πόσες από αυτές τις ιδέες θα μπορούσαν να μας απαλλάξουν από την κρίση;

3. Η Ευρώπη του σήμερα

3.1 Το 2008, η Ευρώπη βρέθηκε στη δίνη μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, αλλά έπληξε σοβαρά τις οικονομικές και κοινωνικές συνιστώσες της κοινωνίας. Τα αίτια της κρίσης είναι επαρκώς τεκμηριωμένα και είχαν ως αποτέλεσμα να υποστεί η Ευρώπη τις χειρότερες μεσο-μακροπρόθεσμες συνέπειες.

3.2 Το 2010 υπάρχουν στην ΕΕ περισσότεροι από 20 εκατομμύρια άνεργοι· αυτό το αναξιοποίητο ανθρώπινο δυναμικό αποτελείται στην πλειονότητά του από νέους, γυναίκες, ηλικιωμένους εργαζόμενους, μετανάστες και άλλες ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Βραχυπρόθεσμα, ούτε ο δημόσιος τομέας –ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με τεράστια ελλείμματα– ούτε οι μεγάλες επιχειρήσεις –οι οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της κρίσης και της παγκοσμιοποίησης– δεν θα κατορθώσουν να δημιουργήσουν τόσες πολλές θέσεις εργασίας. Ο μύθος περί ταχείας επανόδου της ΕΕ σε μια ισχυρή οικονομική μεγέθυνση δεν είναι ρεαλιστικός, εκτός κι αν επέλθει κάποια αλλαγή στις διαρθρωτικές συνθήκες, καθώς η ανεργία είναι βασικά δομικό πρόβλημα και δεν σχετίζεται με τον εκάστοτε οικονομικό κύκλο.

3.3 Η ΕΕ οφείλει να επικεντρωθεί στην οικονομία, στη βιώσιμη επιχειρηματικότητα, στην απασχόληση και στην κοινωνική πολιτική, αλλά ο ρυθμός της παγκοσμιοποίησης δεν θα περιμένει την Ευρώπη έως ότου καλύψει τη διαφορά, παρά το γεγονός ότι έχει σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη άλλων περιοχών. Η ευρωπαϊκή διάσταση αποτελεί πηγή ευκαιριών για την ανταλλαγή εμπειριών, αλλά και μέσο για τη διαμόρφωση μιας ισχυρότερης ευρωπαϊκής ταυτότητας εντός και εκτός της Ευρώπης.

3.4 Σήμερα η Ευρώπη συνίσταται σε 27 ταλαντούχα, συνεκτικά και παραγωγικά κράτη μέλη, ενώ οι γειτονικές χώρες επιδιώκουν πάση θυσία να προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη διαθέτει πολλά πλεονεκτήματα: ειρήνη, σταθερότητα, ποικιλομορφία, συστήματα κανόνων, χρηστή διακυβέρνηση και αλληλεγγύη. Η Ευρώπη σέβεται βαθιά τις κοινωνικές αξίες και την εδαφική της επικράτεια. Από οικονομική άποψη, η Ευρώπη έχει μια αγορά 500 εκατομμυρίων ατόμων και οι επιχειρήσεις της εμφανίζουν ικανοποιητικές προοπτικές οικονομικής μεγέθυνσης.

3.5 Έφτασε πλέον η ώρα να μεγιστοποιήσει η Ευρώπη τις συλλογικές δυνάμεις των πολιτών της.

4. Επιχειρηματικότητα – ευρωπαϊκό πλεονέκτημα και μέσο εξόδου από την κρίση

4.1 Η επιχειρηματικότητα αφορά τη δημιουργία πλούτου που θα απαλλάξει την Ευρώπη από την κρίση. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας αναγνωρίζει την επιχειρηματικότητα και την ποικιλομορφία των οικονομικών φορέων και πλέον απαιτείται η εξεύρεση νέων τρόπων βιώσιμης επιχειρηματικότητας ως βασικής κινητήριας δύναμης για την οικονομική μεγέθυνση και τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης.

4.2 Αυτό προϋποθέτει την αναζήτηση νέων ιδεών και την εξασφάλιση δυναμικής ώθησης με στόχο την εδραίωση εμπιστοσύνης, αξιοπιστίας και αδιάλειπτης οικονομικής μεγέθυνσης για το μέλλον. Ο πλούτος θα στηρίξει την πραγματοποίηση επενδύσεων εστιασμένων στην εκπαίδευση, στην απασχόληση, στις δεξιότητες, στην παραγωγικότητα, στην υγεία και στις κοινωνικές συνθήκες, καθώς η επιχειρηματικότητα, η δημιουργικότητα και η καινοτομία αποτελούν μέσα ζωτικής σημασίας για την πρόοδο της κοινωνίας.

4.3 Από εκτεταμένη –ερευνητική, θεωρητική, εμπειρική και πρακτική επιχειρηματική– εμπειρία συνάγεται ότι υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ επιχειρηματικότητας και οικονομικής μεγέθυνσης (2). Επιχειρηματικές ενώσεις, συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες, διεθνείς αναπτυξιακοί οργανισμοί, η Παγκόσμια Τράπεζα, η ΔΟΕ, ο ΟΟΣΑ, καθώς και ΜΚΟ, τάσσονται υπέρ της προαγωγής της επιχειρηματικότητας ως βασικού εργαλείου για την οικονομική μεγέθυνση, την ανάπτυξη, την υπερνίκηση της φτώχειας και την κοινωνική ένταξη. Σε πολλές γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ διατυπώνονται συστάσεις που εξαίρουν την αξία της επιχειρηματικότητας στην κοινωνία και πολλά κράτη μέλη διαθέτουν βέλτιστες πρακτικές στον τομέα της επιχειρηματικότητας.

4.4 Η επιχειρηματικότητα αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως «προωστήρας» της καινοτομίας, των επενδύσεων και των αλλαγών και ως εκ τούτου καλείται να επωμισθεί έναν αναπόδραστο ρόλο για την έξοδο από την τρέχουσα εξαιρετικά αβέβαιη οικονομική συγκυρία. Σε αυτό το πλαίσιο, η αναγνώριση των δεξιοτήτων και των προσόντων με τη βοήθεια της επιχειρηματικότητας αποτελεί μέσο που συντελεί στην επίλυση προβλημάτων και στην αξιοποίηση νέων ιδεών.

4.5 Στην ΕΕ παρατηρείται ανέκαθεν ισορροπία μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και σθεναρής δέσμευσης έναντι της κοινωνικής διάστασης, η οποία απαιτείται να συνεχισθεί με την ενσωμάτωση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στην καθημερινή ζωή. Αυτό ισχύει επίσης στην περίπτωση τομέων άσχετων προς την επιχειρηματική δραστηριότητα:

—	Η κοινωνική ένταξη και η εξάλειψη της φτώχειας υποστηρίζονται από την επιχειρηματικότητα «διότι η κοινωνία βρίσκεται στο επίκεντρο της ανάλυσης της καινοτομίας» (3), εφόσον διαφοροποιεί τις ιδέες, τις πρακτικές και τους θεσμούς της.

—

Η προστασία του περιβάλλοντος βασίζεται στις βιώσιμες πηγές ενέργειας και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, πράγμα το οποίο θα οδηγήσει στην υιοθέτηση νέων μορφών εργασίας, στη συνεκτίμηση της περιβαλλοντικής διάστασης στις θέσεις εργασίας, καθώς και στη δημιουργία «πράσινων» θέσεων εργασίας και τεχνολογιών.

—

Ο τουρισμός, η ανάπλαση και η μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένης και της αναζωογόνησης των αγροτικών και των λιγότερο ευνοημένων περιφερειών, θα απαιτήσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και για την τροποποίηση των υποδομών, κυρίως σε τομείς όπως η αστική ανάπλαση, η γεωργία, η δασοκομία, η νησιωτική ανάπτυξη (4) και ο αγροτουρισμός.

—	Η εκπαίδευση χρησιμοποιεί τη δημιουργικότητα με σκοπό τον εντοπισμό «κινητήριων δυνάμεων» ικανών να ενεργοποιήσουν την αναζήτηση γνώσεων για την εξασφάλιση της πρόσβασης όλων των πολιτών, παντός επιπέδου και κάθε ηλικίας, στη μάθηση.

—	Η υγειονομική περίθαλψη χρησιμοποιεί νέες μορφές εργασίας και τεχνολογίες, με στόχο τη διαμόρφωση του βέλτιστου δυνατού περιβάλλοντος για την παροχή περίθαλψης, για την έρευνα, καθώς και για τη παροχή φαρμάκων και θεραπευτικών αγωγών.

—	Οι δημογραφικές τάσεις θα απαιτήσουν κοινωνικές προσαρμογές, καθώς και πρωτότυπες και δημιουργικές λύσεις για την αντιμετώπιση θεμάτων σχετικών με τις υποδομές, τις υπηρεσίες, την εργασία, την οικογένεια και την κοινωνική προστασία.

—	Οι δραστηριότητες του κλάδου των ΜΚΟ, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων ευαισθητοποίησης και κατάρτισης, είναι αποτελεσματικές και πρωτοποριακές σε πολλούς τομείς στους οποίους χρειάζονται νέες λύσεις για τη διευθέτηση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η κοινωνία.

—	Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του δημόσιου τομέα προϋποθέτει την εξεύρεση σύγχρονων λύσεων για την παροχή των ίδιων, ή και ακόμη καλύτερων, υπηρεσιών με περιορισμένο προϋπολογισμό.

4.6 Κάθε άτομο διαθέτει ταλέντα, δημιουργικότητα και επιχειρηματικό πνεύμα που ενισχύονται όταν υπάρχει ευνοϊκό περιβάλλον για την προώθηση τέτοιων δραστηριοτήτων. Η εστίαση στο άτομο, με παράλληλη συνεκτίμηση της ποικιλομορφίας, είναι μείζονος σημασίας διότι ο αποκλεισμός και οι διακρίσεις συνιστούν μια επικίνδυνη καθοδική σπείρα που επιτείνει την ανισότητα των ευκαιριών: όσο λιγότερο πραγματώνονται οι δυνατότητες ενός ατόμου, τόσο περισσότερο το άτομο αυτό αποθαρρύνεται να επιδιώξει την προσωπική του εξέλιξη (5). Η συγκεκριμένη προσέγγιση μπορεί να προσφέρει, ιδιαίτερα στην Ευρώπη του σήμερα, νέες λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος που έγκειται στον υψηλό αριθμό ανειδίκευτων και άνεργων νέων. Επιπλέον, μια ποικιλόμορφη προσέγγιση μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ευκαιριών για μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, φυλής, ικανοτήτων ή κοινωνικής κατάστασης.

4.7 Μια σειρά συλλογικών παραγόντων συντελεί στη δημιουργία του προορατικού περιβάλλοντος που απαιτείται για την επιτυχία σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, συμπεριλαμβανομένης και της εξόδου από την κρίση:

—	Σαφές ΟΡΑΜΑ με εφικτή ΑΠΟΣΤΟΛΗ και υλοποιήσιμους ΣΤΟΧΟΥΣ

—	ΣΧΕΔΙΟ με ΚΟΙΝΟ ΣΚΟΠΟ/ΚΟΙΝΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

—	ΠΡΟΣΗΛΩΣΗ και ΒΟΛΟΝΤΑΡΙΣΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ

—	Αξιοποίηση της προσωπικότητας και προαγωγή ισχυρών κοινών ΑΞΙΩΝ εκ μέρους της ΗΓΕΣΙΑΣ.

5. 10 καθοριστικές κινήσεις (footprints) - Κατάλογος δυνητικών προς ανάληψη δράσεων («CAN-DO» list) για τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος

Η οικονομική μεγέθυνση δεν δημιουργείται εν κενώ· χρειάζεται ομοϊδεάτες, δίκτυα και ενδιαφερόμενους φορείς. Σε τελική ανάλυση, η καθιέρωση μιας παράδοσης στην κοινωνία, στον χώρο εργασίας και κατ'οίκον θα διευκολύνει την επιχειρηματικότητα τόσο των μεμονωμένων ατόμων όσο και των οργανώσεων, ενώ συγχρόνως θα ευνοήσει τη δημιουργία θέσεων εργασίας στο πλαίσιο μικρών επιχειρήσεων και την αύξηση της προσφοράς εξειδικευμένου προσωπικού. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς –εργοδότες, συνδικαλιστικές οργανώσεις, ΜΚΟ, εκπρόσωποι του δημόσιου τομέα και αρμόδιοι για τη λήψη αποφάσεων– θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους με στόχο την αλλαγή νοοτροπίας και την προαγωγή μιας «επιχειρηματικής νοοτροπίας» προς όφελος ΟΛΩΝ, όχι μόνον για την επίτευξη της εξόδου από αυτήν την κρίση αλλά και για τη διευθέτηση των μακροπρόθεσμων προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας.

5.1 Απαιτείται να γίνει ευρέως γνωστό ένα ενιαίο όραμα για την Ευρώπη (6), το οποίο θα πρέπει να εμπεριέχει μια ενδεδειγμένη στρατηγική και συγκεκριμένους στόχους. Το όραμα αυτό προϋποθέτει επίσης μια πολιτική ηγεσία ικανή να αναλαμβάνει τις ευθύνες της, να επιδεικνύει υπευθυνότητα και να έχει αίσθηση της πραγματικότητας. Εν προκειμένω, απαιτείται να επιδιωχθεί η αναζωογόνηση και η ολοκλήρωση του σχεδίου για την ενιαία αγορά που θα εξασφαλίσει στους πάντες οικονομική ευημερία, αυξημένη κινητικότητα, νέες δεξιότητες, επιχειρηματικές ευκαιρίες και περισσότερες επιλογές. Η επιχειρηματικότητα για όλους πρέπει να τέμνει εγκάρσια κάθε τομέα πολιτικής.

5.2 Η ανάπτυξη επιχειρηματικής παιδείας ανά την Ευρώπη, τόσο στα προγράμματα σπουδών όσο και ως τμήμα της δια βίου μάθησης, εξακολουθεί να προϋποθέτει την ανάληψη πραγματικής δέσμευσης εκ μέρους των ηγετών. Η ενθάρρυνση της φιλοδοξίας, καθώς και η σημασία της δημιουργικότητας και της επιχειρηματικότητας, πρέπει να χαίρουν ευρείας εκτίμησης και να μην συγχέονται αποκλειστικά και μόνον με τις επιχειρήσεις και την αποκόμιση κέρδους. Η δημιουργικότητα αναπτύσσεται μέσω της μάθησης στο πλαίσιο και των επίσημων και των ανεπίσημων συστημάτων. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στην προσπάθεια διάδοσης του ορθού μηνύματος. Οι διδάσκοντες ενδέχεται να διάκεινται αρνητικά σε έναν «στενό» ορισμό της επιχειρηματικότητας, όπως συμβαίνει όσον αφορά τη σύσταση νέων επιχειρήσεων, αλλά να είναι περισσότερο πρόθυμοι να δεχθούν μια ευρεία έννοια του όρου αυτού ως βασικό δια βίου προσόν. Εν προκειμένω, κρίνεται σκόπιμη η χρήση μιας «επιχειρηματικής κλίμακας» για την ανάπτυξη σχετικών δραστηριοτήτων, καθώς και η συμβολή της διδασκαλίας για την εισαγωγή του «επιχειρηματικού πνεύματος» στις τάξεις (7).

5.2.1 Το διδακτικό προσωπικό χρειάζεται πρωτοποριακές προσεγγίσεις, πειραματικά συστήματα και μεθόδους διδασκαλίας προκειμένου να μπορέσει να εξοικειώσει τους σπουδαστές τους με τις τρέχουσες δεξιότητες και τις σύγχρονες τεχνολογίες που αντικατοπτρίζουν την παγκοσμιοποίηση. Προς τον σκοπό αυτό απαιτείται να διερευνήσει τον ρόλο του ως «διαμεσολαβητή» προκειμένου να βοηθήσει τους σπουδαστές να γίνουν πιο ανεξάρτητοι και να αναλάβουν πρωτοβουλία για την προσωπική τους εκπαίδευση. Η αποτελεσματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, η ανταλλαγή ορθών πρακτικών και η χρήση δικτύων (8), αλλά και μεθόδων και εργαλείων, μπορούν να συνδράμουν τους διδάσκοντες για την προσαρμογή τους σε όλες τις μορφές εκμάθησης. Η σύναψη εταιρικών σχέσεων με τους εργοδότες, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τις ΜΚΟ θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αποβαίνει προς όφελος της μεταφοράς γνώσεων.

5.3 Η δημιουργία ευκαιριών για την οργανωμένη μαθησιακή κινητικότητα πρέπει να καταστεί αυτονόητο χαρακτηριστικό της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Η πρόσβαση στη μάθηση αποτελεί ζωτική συνιστώσα της κοινωνικής συνοχής, της συμμετοχής στην πολιτική ζωή και της άσκησης της ιδιότητας του πολίτη (9). Μια φιλόδοξη πρωτοβουλία σχετικά με ένα σύστημα εκπαίδευσης της ΕΕ για τον 21o αιώνα θα μπορούσε να τεθεί προς συζήτηση με τους ενδιαφερόμενους φορείς και, εν συνεχεία, να προταθεί από την ΕΟΚΕ στους αρμόδιους για τη λήψη αποφάσεων της ΕΕ.

5.3.1 Το τρίγωνο της γνώσης (εκπαίδευση, έρευνα, καινοτομία) διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την προαγωγή της οικονομικής μεγέθυνσης και της απασχόλησης στο μέλλον. Τα προγράμματα ERASMUS, LEONARDO, SOCRATES, καθώς και άλλα προγράμματα, πρέπει να καταστούν ανοικτά σε όλους με τον περιορισμό των δυσκολιών πρόσβασης, τη μείωση του διοικητικού φόρτου και την παροχή των κατάλληλων κινήτρων συμμετοχής. Η ΕΟΚΕ συνιστά την καθιέρωση μιας ευρωπαϊκής βεβαίωσης (του λεγόμενου «Europass»), όπου θα καταγράφονται όλες οι μαθησιακές δραστηριότητες που αναλαμβάνονται στην Ευρώπη.

5.4 Η καθοδήγηση των Ευρωπαίων για την υπερνίκηση της απροθυμίας ανάληψης κινδύνου, την υιοθέτηση βολονταριστικής στάσης και την επικράτηση μιας νοοτροπίας «εικαζόμενου κινδύνου» θα πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο των προσπαθειών με στόχο την ανάπτυξη μιας παραγωγικής κοινωνίας. Τα οφέλη και οι επιβραβεύσεις της δημιουργικότητας και της καινοτομίας για την κοινωνία χρήζουν προβολής στο πλαίσιο μιας συνειδητής προσπάθειας για την εξάλειψη του αρνητικού πνεύματος της αποτυχίας που παρατηρείται σήμερα στην Ευρώπη.

5.4.1 Σκόπιμη κρίνεται επίσης η ανάπτυξη καινοτόμων μηχανισμών για την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, μεταξύ των οποίων θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν μηχανισμοί παροχής μικροπιστώσεων (στο πλαίσιο των PROGRESS, ΕΚΤ, JASMINE, JEREMIE και CIP) και μικροδανείων σε πιστωτικές κοινοπραξίες και σε κοινοτικά προγράμματα (10). Με αυτά τα μέσα μπορούν να υποστηριχθεί όχι μόνον η επιχειρηματική δράση, αλλά και η βιωσιμότητα πρωτοβουλιών προς όφελος διαφόρων κοινοτήτων και της ανάπτυξης, ιδίως των ΜΚΟ.

5.4.2 Τα υφιστάμενα μέσα για την υποστήριξη της καινοτομίας πρέπει να προσαρμοστούν δεόντως ώστε να αντικατοπτρίζουν τη μεταβαλλόμενη φύση της (καινοτομία ανοικτή στις υπηρεσίες και προσαρμοσμένη στις ανάγκες των χρηστών). Η διαχείριση και ο περιορισμός των πολύπλοκων διαδικασιών, η βελτίωση της ευελιξίας των συστημάτων, η διευκόλυνση της συνεργασίας και η ταχύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια αποτελούν μηχανισμούς που μπορούν να επιταχύνουν τη μετατροπή της γνώσης σε εμπορεύσιμα προϊόντα.

5.5 Ενθάρρυνση των μεγάλων επιχειρήσεων προκειμένου να επωμισθούν έναν δημιουργικό ρόλο και να καταστούν κινητήρια δύναμη για την επίδειξη επιχειρηματικού πνεύματος. Δεδομένου ότι το εργατικό δυναμικό διαθέτει πλείστες πρακτικές και διανοητικές δεξιότητες, απαιτείται η αξιοποίηση των προσόντων και των ταλέντων όλων των εργαζομένων. Ο εντοπισμός των προσόντων και των άυλων στοιχείων θα πρέπει να ενθαρρυνθεί με την ανάπτυξη νέων εργαλείων προς τον σκοπό αυτό.

5.5.1 Η παροχή ευκαιριών στους σπουδαστές και στους ανέργους για την τοποθέτησή τους σε κάποια θέση εργασίας και για την πραγματοποίηση πρακτικής άσκησης θα πρέπει να προαχθεί καλύτερα και να ενθαρρυνθεί περισσότερο.

5.5.2 Προς τον σκοπό αυτό θα μπορούσε να προβλεφθεί ένα «εταιρικό πλαίσιο» για τη δημιουργία επιχειρήσεων έντασης γνώσης-τεχνοβλαστών (spin-off), εντός του οποίου οι μεγάλες επιχειρήσεις θα πρέπει να παρέχουν υποστήριξη, καθοδήγηση και εμπορικές ευκαιρίες προς τις καινοτόμες εταιρείες. Για την ανάπτυξη των σχέσεων και την προώθηση του καλύτερου δυνατού εργασιακού περιβάλλοντος απαιτείται να προβλεφθούν μέτρα με σκοπό να υποστηριχθούν οι επιτροπές κοινωνικού διαλόγου και οι κοινωνικοί εταίροι, κατά τρόπο ώστε να επωμισθούν και να προωθήσουν περαιτέρω τις αξιολογήσεις αντικτύπου σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για την απασχόληση και τη στρατηγική «ΕΕ 2020».

5.6 Η αξιολόγηση των μακροπρόθεσμων στόχων των ευρωπαϊκών σχεδίων καθίσταται επιβεβλημένη προκειμένου να δικαιολογηθεί η σχετική επένδυση. Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει την εξέταση της βιωσιμότητας του εκάστοτε σχεδίου, την εμπορική αξιοποίηση των επιτυχημένων αποτελεσμάτων και την εφαρμογή τους προς όφελος του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.

5.6.1 Εν προκειμένω θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν διαγενεακά και διατομεακά σχέδια, συμπεριλαμβανομένων και ομίλων εταιρειών, με σκοπό να επιδιωχθεί η συγκέντρωση εμπειριών και «φρέσκων» γνώσεων για την από κοινού αξιοποίηση νέων δεξιοτήτων, τεχνικών, γνώσεων και δικτύων διαμέσου σχέσεων «καθοδηγητή-καθοδηγούμενου». Η προαγωγή σχεδίων βιώσιμης οικονομίας με τη βοήθεια «πράσινων» επιχειρηματιών, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν επίγνωση των προκλήσεων που τίθενται όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, την ενέργεια και την έλλειψη ορυκτών καυσίμων, θα ευνοήσει περαιτέρω την προστασία του περιβάλλοντος.

5.7 Η προαγωγή των κοινοτικών πρωτοβουλιών και της ενεργού άσκησης της ιδιότητας του πολίτη κρίνεται σκόπιμη για την προώθηση σχεδίων με ευρωπαϊκή προοπτική προς όφελος ή/και εκ μέρους της κοινωνίας. Το εγχείρημα αυτό θα ήταν σκόπιμο να συνεκτιμά την ποικιλομορφία και τις εξαιρετικά ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και θα μπορούσε να συνδυαστεί με έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό προαιρετικής πιστοποίησης για την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ), καθώς και με την επανεξέταση των διαφόρων επιλογών στο πλαίσιο των κοινοτικών πρωτοβουλιών.

5.8 Η ανάληψη σθεναρής δέσμευσης για την εφαρμογή πολιτικών είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος προς όφελος εκείνων που επιθυμούν να ξεκινήσουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Το 98 % του συνόλου των επιχειρήσεων της ΕΕ είναι ΜΜΕ και αυτή η μακρά παράδοση που διαθέτει η ΕΕ όσον αφορά την ανάπτυξη ΜΜΕ πρέπει να διατηρηθεί και να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο (11):

—

Η νομοθετική πράξη για τις μικρές επιχειρήσεις (Small Business Act for Europe) και η αρχή «προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» (Think Small First), εξακολουθούν να απαιτούν την ανάληψη σθεναρής δέσμευσης σε πολλά κράτη μέλη και παραμένουν ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση κρίσεων. Θεωρείται σκόπιμο να βελτιωθεί η πρόσβαση και η συμμετοχή των ΜΜΕ στα σχέδια της ΕΕ και στις δημόσιες συμβάσεις, με ανοικτές αγορές που θα υποστηρίζουν την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Η παροχή στήριξης σε διαδραστικά περιβάλλοντα μπορεί να επιτευχθεί με τη βοήθεια φυτωρίων επιχειρήσεων, ομίλων εταιρειών, επιστημονικών και τεχνολογικών πάρκων, καθώς και διαμέσου εταιρικών σχέσεων με την ακαδημαϊκή κοινότητα. Προς τον σκοπό αυτό, θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί μια «ΕΝΙΑΙΑ ΘΥΡΙΔΑ» της ΕΕ, ως πηγή πληροφοριών για την επιχειρηματικότητα σε όλους τους τομείς.

—

Καλό θα ήταν επίσης να διαμορφωθεί ένα «δίχτυ ασφαλείας» για την κοινωνική ασφάλιση των αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων, με συνεκτίμηση ορισμένων ιδιαίτερων παραμέτρων της διοίκησης επιχειρήσεων και προπαντός εκείνων που αφορούν τη μητρότητα, τη φροντίδα των παιδιών και τη διακοπή λειτουργίας των επιχειρήσεων.

—

Υιοθέτηση από το Συμβούλιο του καταστατικού ευρωπαϊκής εταιρείας για τις ΜΜΕ, με στόχο να υποστηριχθεί η προσπάθεια υλοποίησης της ενιαίας αγοράς και να διευκολυνθούν οι διασυνοριακές δραστηριότητες των ΜΜΕ. Το σχέδιο αυτό, το οποίο βασίζεται σε πρωτοβουλία της ΕΟΚΕ, αποσκοπεί στη δημιουργία ευρωπαϊκής ταυτότητας για τους νέους επιχειρηματίες.

—

Μεγιστοποίηση της ενημέρωσης και της υποστήριξης έναντι του προγράμματος ERASMUS «Νέοι Επιχειρηματίες» (12). Απαιτείται η εξεύρεση λύσεων για την προσέλκυση μεγαλύτερου αριθμού εταιρειών υποδοχής και για την αναγνώριση της συμβολής τους με στόχο την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να προβλεφθεί ένα βραβείο για «Ευρωπαίους επιχειρηματίες», ένα ευρωπαϊκό σήμα ή η συμμετοχή σε δράσεις ευρείας προβολής. Η πιστοποίηση των δεξιοτήτων των επιχειρηματιών, σε αντίθεση με εκείνες των εργαζομένων, είναι σπάνια εφικτή, ενώ η συμβολή τους κατά κανόνα δεν αναγνωρίζεται από το κοινωνικό σύνολο.

5.9 Η αξιοποίηση της υπάρχουσας εμπειρίας είναι δυνατή με τη δημιουργία μιας πλατφόρμας συζήτησης μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων, με στόχο την ενίσχυση του πνεύματος της ΕΕ και την επικράτηση μιας νοοτροπίας «Καινοτομίας και Δημιουργικότητας». Η ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων θα μπορούσε να οδηγήσει στη διατύπωση συντονισμένων και εγκάρσιων συστάσεων πολιτικής σε θέματα όπως η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας και της βιομηχανίας, η καινοτομία σε εμπορικό και μη εμπορικό περιβάλλον, η κινητικότητα των ερευνητών, η χρήση των διαρθρωτικών ταμείων και οι βέλτιστες πρακτικές παγκοσμίως, καθώς και στη διαμόρφωση κατάλληλου πλαισίου για την αντιμετώπιση επειγόντων θεμάτων. Ο κοινωνικός διάλογος για την προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος σε περιφερειακό επίπεδο μπορεί να βοηθήσει στη σκιαγράφηση του πορτραίτου του ευρωπαίου επιχειρηματία σύμφωνα με τις επιταγές του 21ου αιώνα.

5.10 Προαγωγή της νέας νοοτροπίας με τη βοήθεια των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ενός δικτύου πρεσβευτών και ορισμένων προτύπων προς μίμηση. Μια νοοτροπία, η οποία αναγνωρίζει την επιχειρηματική λογική και υποστηρίζει πρωτοβουλίες προς όφελος των νεοσυσταθεισών ή των αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων, των επιχειρηματιών του κοινωνικού τομέα, της καινοτομίας στο δημόσιο τομέα, της δημιουργικότητας στον χώρο εργασίας, του σχεδιασμού διαδοχής και της συμμετοχής των εργαζομένων, είναι σκόπιμο να τύχει ενθάρρυνσης. Η επικράτηση της νέας επιχειρηματικής νοοτροπίας στην Ευρώπη προϋποθέτει ηγετικές ικανότητες και κατάλληλη υποστήριξη μέσω εντεταλμένων εκπροσώπων ή «πρεσβευτών».

6. Η κρίση θα πρέπει να αποτελέσει έναυσμα όχι μόνον για να αναγνωρίσει η Ευρώπη τις δυνατότητες των πολιτών της, αλλά και για να ενθαρρύνει το επιχειρηματικό τους πνεύμα και την επιχειρηματική λογική τους.

6.1 Η σημερινή κρίση δεν πρόκειται να είναι η μοναδική κρίση με την οποία θα βρεθεί αντιμέτωπη η Ευρώπη και για να διασφαλισθεί ότι η τελευταία είναι έτοιμη να αρθεί στο ύψος των μελλοντικών προκλήσεων, απαιτείται να εξασφαλισθεί μια δυναμική ώθηση με τη βοήθεια των 10 καθοριστικών κινήσεων (footprints) που προαναφέρθηκαν, ως μέσο για την επίτευξη προόδου, σε συνδυασμό με τις ακόλουθες ενέργειες:

—	Σχέδιο δράσης

—	Ειδική ευρωπαϊκή ομάδα για την επιχειρηματικότητα

—	Πλατφόρμα συζήτησης μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων

—	Ευρωπαϊκή Σύνοδος Κορυφής και Διάσκεψη του G20 για την επιχειρηματικότητα

—	Καινοτόμος δράση στην Ευρώπη (Ευρώπη 2020).

6.1.1 Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε στο εγγύς μέλλον να αναπτύξει περαιτέρω αυτές τις ιδέες από κοινού με τους ενδιαφερόμενους φορείς.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) COM(2005) 548. Παράρτημα, σημείο 7.

(2) «Linking Entrepreneurship to Growth» (Συσχετισμός της επιχειρηματικότητας και της οικονομικής μεγέθυνσης), των Audretsch, D. B. και R. Thurik (2001), OECD Science, Technology and Industry Working Papers, 2001/2, OECD Publishing. doi: 10.1787/736170038056 (Έγγραφα εργασίας του ΟΟΣΑ για την Επιστήμη, την Τεχνολογία και τη Βιομηχανία).

(3) EUCIS-LLL, Βαρκελώνη 2010.

(4) Bornholm, Δανία.

(5) Hillman, 1997.

(6) Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν τα εξής:

I.	Όραμα για την Ευρώπη: ένωση ευρωπαϊκών κρατών με σεβασμό όλων των πολιτισμών και των γλωσσών και με ευρύτητα πνεύματος.

II.	Ισχυρό πλεονέκτημα της Ευρώπης: δημιουργία μιας κοινής και ειρηνικής επικράτειας μετά από αιώνες εμφυλίων πολέμων και συγκρούσεων.

III.	Η έννοια της ΕΕ παραπέμπει σε: μια ακμάζουσα πολιτική οντότητα που παρέχει τις μέγιστες δυνατές ευκαιρίες για την πραγμάτωση των ατομικών και των συλλογικών ονείρων.

IV.	Ευρωπαϊκή ταυτότητα: σεβασμός κοινών αξιών κυρίως μέσω ικανοποιητικού μείγματος ατομικών (επιδόσεων) και συλλογικών αξιών.

V.	Βασικό πλεονέκτημα των ευρωπαίων πολιτών: αξιοποίηση της –πολιτισμικής, οικονομικής, επιστημονικής– διάστασης της ΕΕ με στόχο την ανάπτυξη των προσωπικών δεξιοτήτων και προσόντων για ένα καλύτερο ατομικό και συλλογικό αύριο.

(7) ΕΕ C 309, της 16.12.2006, σελ. 110.

(8) «Towards greater cooperation and coherence in entrepreneurship education» (Για μεγαλύτερη συνεργασία και συνοχή στην εκπαίδευση σχετικά με την επιχειρηματικότητα), Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Μάρτιος 2010.

(9) BIG ISSUE, ACAF, Ισπανία.

(10) Στην ιστοθέση www.european-microfinance.org παρατίθενται παραδείγματα κοινοτικών και σχετικών με την κοινωνική ένταξη σχεδίων βασισμένων στην επιχειρηματικότητα.

(11) Θεωρείται συχνά ότι οι ΜΜΕ αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα επιχειρηματιών και οι συστάσεις που αποσκοπούν στην υποστήριξη της ανάπτυξής τους έχουν τεκμηριωθεί δεόντως τόσο από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC) και την Ευρωπαϊκή Ένωση Βιοτεχνιών και Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (UEAPME) όσο και από την ΕΟΚΕ σε πολλές γνωμοδοτήσεις της.

(12) Πρόγραμμα ERASMUS για επιχειρηματίες, Ευρωπαϊκή Επιτροπή - ΓΔ «Επιχειρήσεις και Βιομηχανία».

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/51

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η απάντηση της ΕΕ στη μεταβαλλόμενη ισορροπία της παγκόσμιας οικονομικής ισχύος» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/10

Εισηγητής: ο κ. Brian CALLANAN

Στις 18 Φεβρουαρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Η απάντηση της ΕΕ στη μεταβαλλόμενη ισορροπία της παγκόσμιας οικονομικής ισχύος (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομικά και νομισματικά θέματα, οικονομική και κοινωνική συνοχή» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 20 Ιουλίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 135 ψήφους υπέρ, 4 ψήφους κατά και 3 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Περίληψη και συμπεράσματα

1.1 Τα κράτη μέλη της ΕΕ επλήγησαν από τη χειρότερη οικονομική κρίση από τη δεκαετία του 30 και η ανάκαμψη παραμένει αποσπασματική, ασταθής και εύθραυστη. Κατόπιν της βαθύτερης κρίσης μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι παγκόσμιες ισορροπίες έχουν πλέον αλλάξει και η ΕΕ οφείλει να επαναπροσδιορίσει τη θέση και τις στρατηγικές της εντός αυτού του νέου πλαισίου. Δεδομένου ότι το 85 % του εμπορίου της ΕΕ αφορά στην ίδια την αγορά της, ορισμένες από τις απαντήσεις στις νέες προκλήσεις θα πρέπει να αναζητηθούν στο εσωτερικό της. Η άνοδος της εσωτερικής ζήτησης αποτελεί βασική προϋπόθεση προκειμένου η ΕΕ να μπορέσει να αντεπεξέλθει στα παγκόσμια δεδομένα. Η ΕΟΚΕ έχει καταρτίσει αρκετές γνωμοδοτήσεις επί του θέματος. Η παρούσα γνωμοδότηση πραγματεύεται το εξωτερικό σκέλος της απάντησης της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομική κρίση, δηλαδή τη νέα θέση της ΕΕ στις παγκόσμιες αγορές, εξετάζοντας τις μεταβολές στις επιδόσεις της οικονομίας της στον συγκεκριμένο χώρο και τα αποτελέσματα που έχει διεθνώς η πρόσφατη άνοδος της Κίνας και των λοιπών αναπτυσσόμενων οικονομιών. Εξετάζει ερωτήματα με σκοπό να συμβάλει στην ανάλυση αυτών των ζητημάτων και στη συζήτηση του αντίκτυπου που έχουν επί των πολιτικών και των εμπορικών σχέσεων της ΕΕ με τον υπόλοιπο κόσμο, ενώ προβάλλει τις σκέψεις και τις ιδέες της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με μια συζήτηση τα πορίσματα της οποίας θα έχουν πολύ σημαντικές συνέπειες.

1.2 Η ΕΕ αντιμετωπίζει θεμελιώδεις προκλήσεις επιχειρώντας να ανταποκριθεί στις τεράστιες μεταβολές στο χώρο των οικονομικών, πολιτικών και εμπορικών σχέσεων, που επισπεύστηκαν εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Ενεργώντας κατ' αυτόν τον τρόπο, η ΕΕ πρέπει να προσαρμοστεί τονώνοντας την ανάπτυξη, πολλαπλασιάζοντας και αναβαθμίζοντας τις νέες θέσεις εργασίας, προκρίνοντας μια πιο οικολογική και καινοτόμο οικονομία, επιτυγχάνοντας τον στόχο της στρατηγικής 2020 για 75 % ποσοστό απασχόλησης και διασφαλίζοντας τη συμπερίληψη ομάδων κινδύνου όπως οι νέοι, οι γυναίκες, οι μεσήλικες και τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

1.3 Οι σχεδιαστές του ευρωπαϊκού οράματος ανάλωσαν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς του στην ενδοσκόπηση, οικοδομώντας την ενιαία αγορά, διευθετώντας θεσμικά όργανα, διαφωνώντας για κονδύλια ή διαπραγματευόμενοι ακατάπαυστα συνθήκες. Για να εξέλθει από αυτήν την ύφεση και αναδιοργανωθεί με επιτυχία ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του 21ου αιώνα, την επόμενη δεκαετία, η Ευρώπη πρέπει να στραφεί προς τα έξω. Συνεπώς, η ΕΕ πρέπει να έχει περισσότερη επίγνωση και να ανταποκρίνεται στις εξελίξεις που καθορίζονται κυρίως από τις νέες σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και την επιρροή των ισχυρών ομάδων των αναπτυσσομένων χωρών, όπως οι BRIC.

1.4 Εάν ενεργήσει έτσι, τότε, όπως υποδεικνύει ο Πρόεδρος της Επιτροπής, κ. José Manuel Barroso, η Ευρώπη έχει «τα μέσα, την ευφυΐα, το κριτικό πνεύμα, το ιστορικό υπόβαθρο και το ανθρώπινο, πνευματικό και πολιτιστικό δυναμικό» για να επιτύχει.

1.5 Στο πρόγραμμα εργασίας της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί για τη μείωση των εμποδίων στις διεθνείς εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις, την ολοκλήρωση τρεχουσών διμερών διαπραγματεύσεων, τη βελτίωση της εφαρμογής των υφιστάμενων συμφωνιών και πρωτοβουλίες για την απελευθέρωση του εμπορίου σε αναπτυσσόμενους τομείς όπως οι τομείς υψηλής τεχνολογίας, οι υπηρεσίες και οι περιβαλλοντικές υπηρεσίες.

1.6 Μια ανησυχητική τάση είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει τομέας υψηλής τεχνολογίας στον οποίο η Ευρώπη πρωτοπορεί παγκοσμίως, ούτε έχει η ΕΕ αρκετές ηγετικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας που μπορούν να εκμεταλλευτούν επαρκώς τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (KET) του μέλλοντος.

1.7 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη σημασία των προβλημάτων που υφίστανται έξω από το αυστηρό πλαίσιο εστίασης της παρούσας γνωμοδότησης σε σχέση με τις βλαβερές συνέπειες του προστατευτισμού και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως η ενθάρρυνση της ανάπτυξης νέων επιχειρήσεων παγκοσμίου εμβέλειας, η στήριξη της καινοτομίας σε καθιερωμένες βιομηχανίες, η διατήρηση τομέων ζωτικής στρατηγικής σημασίας για την Ευρώπη, η συνεκτίμηση του εξαγωγικού δυναμικού δημόσιων υπηρεσιών όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, καθώς και η ενθάρρυνση πόλεων της ΕΕ, να «συνεργαστούν» με ομολόγους τους σε όλο τον κόσμο.

1.8 Μια από τις συνέπειες της παγκόσμιας κρίσης υπήρξε η ενίσχυση του δελέατος των προστατευτικών πολιτικών, τάση στην οποία ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΕ, κ. Pascal Lamy, προειδοποίησε ότι οι χώρες πρέπει να αντισταθούν

1.9 Στο εξωτερικό, ο Γύρος της Ντόχα πρέπει να ολοκληρωθεί επιτυχώς, γεγονός που φαίνεται αρκετά δύσκολο. Εντωμεταξύ, η ΕΕ σφυρηλατεί νέες διμερείς σχέσεις και συμφωνίες τόσο με αναπτυγμένες όσο και με αναπτυσσόμενες χώρες, στοιχείο το οποίο αναμένεται να επηρεάσει τις γενικότερες εμπορικές πολιτικές

1.10 Άλλοι σημαντικοί πολιτικοί στόχοι της ΕΕ περιλαμβάνουν την αμοιβαιότητα αυτών των νέων διμερών συμφωνιών για τον καλύτερο έλεγχο –όπου αυτό καθίσταται δυνατόν– της ενεργειακής ασφάλειας, τη διασφάλιση ελαστικών και προσαρμοστικών κανόνων στις ευμετάβλητες συγκυρίες, την κατάργηση των μη δασμολογικών φραγμών (συμπεριλαμβανομένων της «πέραν των συνόρων» διαφάνειας στην εργασία και των προτύπων ποιότητας σύμφωνα με τους κανόνες του ΔΟΕ) και τις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών για τα περιβαλλοντικά αγαθά και τις υπηρεσίες.

1.11 Οι πολυμερείς συμφωνίες για το περιβάλλον πρέπει να εναρμονίζονται με συμφωνίες για το διεθνές εμπορικό σύστημα, ώστε να ενισχύουν παρά να υπονομεύουν οι μεν τις δε.

1.12 Η ενεργειακή ασφάλεια βρίσκεται στην καρδιά του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής για την ΕΕ. Η συγκεκριμένη διάσταση περιλαμβάνει τη συντονισμένη διαπραγμάτευση εξωτερικών συμφωνιών εφοδιασμού (όπως έχει ήδη συμβεί στην περίπτωση των διμερών εμπορικών συμφωνιών), την πώληση τεχνογνωσίας και τεχνολογίας για βελτιώσεις των υποδομών όπως τα «ευφυή δίκτυα» ή η νέα γενιά της τεχνολογίας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη μη ορυκτά καύσιμα, η κοινή χρήση νέων τεχνολογιών που αναπτύσσονται για να συμβάλουν στο στόχο της ΕΕ για τη χρήση σε ποσοστό «20 %» εναλλακτικών πηγών ενέργειας, η αναζήτηση ευκαιριών για την εξαγωγή τεχνογνωσίας για την ανάπτυξη και την εφαρμογή κινήτρων μείωσης των εκπομπών άνθρακα.

1.13 Καθώς ο κόσμος εξελίσσεται σε ένα όλο και πιο αλληλοεξαρτώμενο και αλληλένδετο σύνολο, πρέπει να προσαρμοστεί αναλόγως και ο τρόπος σκέψης των ιθυνόντων της πολιτικής. Η αλληλεπίδραση ενιαίας αγοράς και εμπορικής πολιτικής της ΕΕ δεν υπήρξε ποτέ περισσότερο σημαντική. Δεν μπορεί επίσης να λεχθεί ότι η απαιτούμενη διαδικασία διαβούλευσης εντός της ΕΕ και μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών της έχει ενισχύσει και στηρίζει την αποτελεσματική ανάπτυξη, συμφωνία και εφαρμογή μιας πιο ευέλικτης εμπορικής πολιτικής.

1.14 Όσον αφορά δε τον ανθρώπινο παράγοντα, προβάλλει αδήριτη η ανάγκη να αντιμετωπιστεί ο φόβος και η ανασφάλεια που προξενούν οι μεταβολές ισορροπίας της παγκόσμιας οικονομικής ισχύος. Αποτελεί ευκαιρία, αλλά και καθήκον, για την οργανωμένη κοινωνία πολιτών να προστρέξει σε βοήθεια των πολιτών, των πολιτικών και των οικονομιών εν μέσω αυτών των μεταβολών.

1.15 Η πρώτη στρατηγική πολιτική απάντηση της ΕΕ στην ύφεση και τις μεταβαλλόμενες ισορροπίες του παγκόσμιου συσχετισμού οικονομικών δυνάμεων συνίσταται στη νέα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2020. Η επιτυχία της στρατηγικής αυτής προϋποθέτει μία συντονισμένη ευρωπαϊκή απάντηση, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών (όπως ανέφερε ο Πρόεδρος κ. Barroso στην Ανακοίνωση για την ΕΕ 2020). Για να ανταποκριθεί στο μεταβαλλόμενο παγκόσμιο συσχετισμό οικονομικών δυνάμεων, και να επιτύχει μεγάλη οικονομική αποδοτικότητα και κοινωνική συνοχή, η ΕΕ πρέπει να στηριχθεί στις θεμελιώδεις και παραδεδεγμένες μεθόδους της όπως η εταιρική σχέση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, μεταξύ εργοδοτών και συνδικάτων, με τη συμμετοχή σύσσωμης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

1.16 Ωστόσο, η Επιτροπή διαθέτει πολύ λίγα εργαλεία για να επηρεάσει άμεσα την πρόοδο και η ευθύνη εναπόκειται σε μεγάλο βαθμό στις κυβερνήσεις των κρατών μελών, οι οποίες τώρα αντιμετωπίζουν επίσης αύξηση των εγχώριων οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών πιέσεων.

2. Εισαγωγή

2.1 «Τα κράτη μέλη της ΕΕ επλήγησαν από τη χειρότερη οικονομική κρίση από τη δεκαετία του 30 … και η ανάκαμψη παραμένει αποσπασματική, ασταθής και εύθραυστη” (1). Κατόπιν της βαθύτερης κρίσης μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι παγκόσμιες ισορροπίες έχουν πλέον αλλάξει και η ΕΕ οφείλει να επαναπροσδιορίσει τη θέση και τις στρατηγικές της εντός αυτού του νέου πλαισίου. Δεδομένου ότι το 85 % του εμπορίου της ΕΕ αφορά στην ίδια την αγοράς της, ορισμένες από τις απαντήσεις στις νέες προκλήσεις θα πρέπει να αναζητηθούν στο εσωτερικό της. Η άνοδος της εσωτερικής ζήτησης αποτελεί βασική προϋπόθεση προκειμένου η ΕΕ να μπορέσει να αντεπεξέλθει στα παγκόσμια δεδομένα. Η ΕΟΚΕ έχει καταρτίσει αρκετές γνωμοδοτήσεις επί του θέματος (2). Η παρούσα γνωμοδότηση πραγματεύεται το εξωτερικό σκέλος της απάντησης της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομική κρίση, δηλαδή τη νέα θέση της ΕΕ στις παγκόσμιες αγορές, εξετάζοντας τις μεταβολές στις επιδόσεις της οικονομίας της στο συγκεκριμένο χώρο και τα αποτελέσματα που έχει διεθνώς η πρόσφατη άνοδος της Κίνας και των λοιπών αναπτυσσόμενων οικονομιών. Εξετάζει ερωτήματα με σκοπό να συμβάλει στην ανάλυση αυτών των ζητημάτων και στη συζήτηση του αντίκτυπου που έχουν επί των πολιτικών και των εμπορικών σχέσεων της ΕΕ με τον υπόλοιπο κόσμο, ενώ προβάλει τις σκέψεις και τις ιδέες της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με μια συζήτηση τα πορίσματα της οποίας θα έχουν πολύ σημαντικές συνέπειες.

2.2 Η Ευρώπη εξαρτάται από την παγκόσμια οικονομία και σήμερα κυριαρχεί σε πολλές αγορές, αλλά για πόσο ακόμα; Το 1800, η Ευρώπη και τα παρακλάδια της στο «Νέο Κόσμο» αντιπροσώπευαν το 12 % του παγκόσμιου πληθυσμού και περίπου το 27 % του παγκόσμιου εισοδήματος. Η κυριαρχία αυτή κορυφώθηκε το 1913 όταν οι «ανεπτυγμένες» αυτές οικονομίες αντιπροσώπευαν το 20 % του παγκόσμιου πληθυσμού αλλά εισέπρατταν πάνω από το ήμισυ του παγκόσμιου εισοδήματος (δηλαδή ποσοστό άνω του 50 %). Σήμερα, το μερίδιο στον παγκόσμιο πληθυσμό έχει συρρικνωθεί στο 12 % και συνεχίζει να μειώνεται, αλλά συνεχίζουμε να εισπράττουμε περίπου το 45 % του παγκόσμιου εισοδήματος (3).

Για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι συνέπειες των αλλαγών που παρατηρούνται σήμερα στις παγκόσμιες αγορές, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι πολιτικοί ιθύνοντες της ΕΕ ίσως χρειαστεί να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση και προσοχή στις νέες συνθήκες που διέπουν τις διεθνείς εμπορικές σχέσεις της Ευρώπης και ιδιαίτερα τις επιδόσεις της ως προς τις εξαγωγές.

3. Ιστορικό

3.1 Το ευρωπαϊκό εμπόριο

3.1.1 Η συνολική αξία των ευρωπαϊκών εξαγωγών εκτιμάται στο 1,3 τρισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ. Χωρίς να υπολογίζονται οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών, η ΕΕ αντιπροσώπευε το 2008 το 16 % των παγκόσμιων εξαγωγών. Οι κυριότεροι εξαγωγικοί εταίροι της ήταν οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ελβετία, η Κίνα και η Τουρκία.

3.1.2 Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, όπου τα κράτη μέλη της ΕΕ συνιστούν βασικούς παράγοντες σε αγορές ιδιαίτερης σημασίας, οι πολιτικές που εφαρμόζονται στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις παγκόσμιες εξελίξεις, όπως ο πολιτικός αντίκτυπος της αυξανόμενης οικονομικής ισχύος εμπορικών εταίρων όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία. Πώς όμως θα πρέπει να προσαρμοστεί η Ευρώπη σε αυτά τα δεδομένα; Αναλαμβάνοντας σημαντικότερο ρόλο στον χώρο του παγκόσμιου εμπορίου ή πράττοντας το αντίθετο αποδεχόμενη ένα νέο, ταχέως αναπτυσσόμενο παγκόσμιο υπόδειγμα – υπό την κυριαρχία ενός νέου «G2» με πρωταγωνιστές την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο;

3.1.3 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει, στο πρόγραμμα εργασίας της, ότι το διεθνές εμπόριο αποτελεί κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη της απασχόλησης και των επενδύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει δεσμευτεί για τη μείωση των εμποδίων στις διεθνείς εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις, την ολοκλήρωση τρεχουσών διμερών διαπραγματεύσεων, τη βελτίωση της εφαρμογής των υφιστάμενων συμφωνιών και πρωτοβουλίες για την απελευθέρωση του εμπορίου σε αναπτυσσόμενους τομείς όπως οι τομείς υψηλής τεχνολογίας, οι υπηρεσίες και οι περιβαλλοντικές υπηρεσίες. Ένας τομέας που θα αποβεί κρίσιμος είναι η βελτίωση των διμερών σχέσεων με τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Ρωσία.

3.2 Το ευρωπαϊκό εμπόριο στην παγκόσμια οικονομία

3.2.1 Η οικονομική κρίση διαμορφώνει εκ νέου τους παγκόσμιους οικονομικούς συσχετισμούς. Μεταξύ 2000-2007 οι αναδυόμενες οικονομίες, και ιδίως η Κίνα, διεύρυναν την επενδυτική τους βάση και ηγούνται, επί του παρόντος, της παγκόσμιας ανάκαμψης, με αύξηση των εξαγωγών της (λ.χ. αύξηση της τάξεως του 17,7 % το Δεκέμβριο του 2009). Την ίδια περίοδο, η ΕΕ κατέγραψε αντιφατικές επιδόσεις στις εξαγωγές της και σημαντικές απώλειες σε ορισμένες ζωτικές αγορές, κυρίως στην Ασία και στη Ρωσία.

3.2.2 Έτσι, ενώ η ανάκαμψη συντελείται στην Κίνα μέσω των εξαγωγών, παραμένει κατά μεγάλο μέρος απλή προσδοκία της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι οι εξαγωγές της ΕΕ θα αυξηθούν κατά 5 % το 2010 και 5,1 % το 2011, επιβοηθούμενες, σε μεγάλο βαθμό, από τη μείωση της αξίας του ευρώ σε σχέση με τους σημαντικότερους εμπορικούς μας εταίρους. Όμως, το γεγονός αυτό δεν είναι ούτε θεωρείται ως παράγοντας που ενισχύει την «εθνική» οικονομική μας ανάκαμψη εάν εξαιρέσουμε χώρες όπως η Γερμανία και η Ιρλανδία, οι οποίες συμμετέχουν ήδη σε μεγάλο βαθμό στο διεθνές εμπόριο (4).

3.2.3 Σύμφωνα με μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι επιδόσεις της ΕΕ στον τομέα των εξαγωγών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας ήταν απογοητευτικές, εγείροντας ανησυχίες ως προς τη δυνατότητα της ΕΕ να διατηρήσει τα προϊόντα της σε υψηλά επίπεδα ποιότητας και καινοτομίας (5). Επίσης, οι επιδόσεις στον τομέα των υπηρεσιών μειώθηκαν και το μερίδιο τους στην παγκόσμια αγορά μεταξύ 2004-2006 συρρικνώθηκε. Η τάση αυτή είναι ανησυχητική δεδομένου ότι δεν υπάρχει τομέας υψηλής τεχνολογίας στον οποίο η Ευρώπη πρωτοπορεί παγκοσμίως, ούτε έχει η ΕΕ αρκετές ηγετικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας που μπορούν να εκμεταλλευτούν επαρκώς τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (KET) του μέλλοντος.

3.2.4 Παρά τις αδυναμίες αυτές, η ΕΕ εξακολουθεί να είναι η κορυφαία εμπορική δύναμη στον τομέα των υπηρεσιών, αποτελώντας τον πρώτο εξαγωγέα και τον δεύτερο τη τάξει εισαγωγέα προϊόντων· παράλληλα δε αντιπροσωπεύει κύρια πηγή και αποδέκτη άμεσων επενδύσεων από όλο τον κόσμο. Η ΕΕ έχει, συνεπώς, κάθε λόγο να διατηρήσει και να ενισχύσει τη θέση της στον χώρο του παγκόσμιου εμπορίου, αλλά προκειμένου να το επιτύχει, χρειάζεται ένα νέο τρόπο σκέψης βαθιά ριζωμένο στην πραγματικότητα ενός διαφορετικού και πολύ πιο περίπλοκου παγκόσμιου εμπορικού περιβάλλοντος.

3.2.5 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη σημασία των προβλημάτων που υφίστανται έξω από το αυστηρό πλαίσιο εστίασης της παρούσας γνωμοδότησης σε σχέση με τις βλαβερές συνέπειες του προστατευτισμού και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως η ενθάρρυνση της ανάπτυξης νέων επιχειρήσεων παγκοσμίου εμβέλειας, η στήριξη της καινοτομίας σε καθιερωμένες βιομηχανίες, η διατήρηση τομέων ζωτικής στρατηγικής σημασίας για την Ευρώπη, η συνεκτίμηση του εξαγωγικού δυναμικού δημόσιων υπηρεσιών όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, καθώς και η ενθάρρυνση πόλεων της ΕΕ, να «συνεργαστούν» με ομολόγους τους σε όλο τον κόσμο.

3.3 Μεταβολή των οικονομικών και πολιτικών συσχετισμών

3.3.1 Η χρεοκοπία της Lehman Brothers, μιας από τις παλαιότερες επενδυτικές τράπεζες της Γουόλ Στριτ, και το χάος που επακολούθησε στην αγορά, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης κάμψης που αντιμετώπισε η παγκόσμια βιομηχανία μεταποίησης από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οδήγησαν την παγκόσμια οικονομία σε ελεύθερη πτώση. Χάρη στις κρατικές παρεμβάσεις αποσοβήθηκε μεν το φαινόμενο της χιονοστιβάδας που θα παρέσυρε το διεθνές τραπεζικό σύστημα, δεν μπόρεσε όμως να αποφευχθεί η απότομη και ταχεία μείωση της ροής κεφαλαίων.

3.3.2 Οι επιπτώσεις στο εμπόριο ήταν άμεσες, με τον περιορισμό των πιστώσεων και την κατάρρευση των καταναλωτικών δαπανών που υποχρέωσαν τις επιχειρήσεις να μειώσουν την παραγωγή. Ωστόσο, η σοβαρότητα αυτής της προσαρμογής παρουσίασε σημαντικές διακυμάνσεις μεταξύ των διαφόρων συγκροτημάτων συναλλαγών, με την Κίνα να ανακάμπτει ταχύτερα, βοηθούμενη σημαντικά από την απόφαση της κυβέρνησής της να υιοθετήσει μια δημοσιονομική πολιτική που διοχέτευσε 580 δισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία της χώρας, προκειμένου να τονώσει την ταχεία ανάκαμψή της.

3.3.3 Τον Μάρτιο του 2009, το Πεκίνο, το Λονδίνο, η Ουάσιγκτον και η Φρανκφούρτη αποφάσισαν να αναλάβουν πολιτική δράση. Οι ηγέτες των 20 ισχυρότερων κρατών (G20) συμφώνησαν στη διάθεση 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων ΗΠΑ από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, προκειμένου να εφαρμόσουν σε παγκόσμια κλίμακα μέτρα όμοια με εκείνα που έλαβαν τα μεμονωμένα κράτη. Παράλληλα η συγκεκριμένη σύνοδος σηματοδότησε την «ενηλικίωση» των νέων ισχυρών ή/και επιφανών παραγόντων της διεθνούς σκηνής οι οποίοι αντιπροσωπεύουν μια νέα παγκόσμια οικονομική τάξη πραγμάτων με θεμελιώδεις αλλαγές όσον αφορά τους οικονομικούς συσχετισμούς και ενδεχομένως σημαντικές συνέπειες για την εμπορική πολιτική της ΕΕ.

3.3.4 Στις χώρες με υπερβολικά υψηλά επίπεδα κατανάλωσης, όπως οι ΗΠΑ, έγινε σύσταση να περιορίσουν τις δαπάνες τους, ενώ οι χώρες με πλεονάζοντα πιστωτικά και συναλλαγματικά αποθέματα ενθαρρύνθηκαν να τονώσουν την καταναλωτική ζήτηση. Τονίστηκε η ανάγκη να ακολουθήσει η παγκόσμια οικονομία μια βιώσιμη και ισόρροπη πορεία και επισημάνθηκε ότι είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να συνεργαστεί πιο στενά με τον υπόλοιπο κόσμο.

3.3.5 Παρά την πρόσφατη επάνοδο της ανάπτυξης, συντρέχουν ακόμα αρκετοί λόγοι ανησυχίας. Οι οικονομολόγοι εκφράζουν την αβεβαιότητά τους για το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας. Τίθενται ερωτήματα ως προς τη χρονική στιγμή και τον τρόπο άρσης των δημοσιονομικών κινήτρων, τα αποτελέσματά τους μέχρι και σήμερα, καθώς και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους. Μολονότι παρατηρείται σχετική επιστροφή στην οικονομική ανάπτυξη, ταυτόχρονα σημειώνεται μια «ανθρώπινη κρίση» (6) η υψηλή ανεργία σημαίνει ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες δυσκολεύονται περισσότερο να υπερασπιστούν τη φιλελευθεροποίηση του εμπορίου από πολιτική, θεωρητική και εδαφική άποψη .

3.3.6 Ως απάντηση στη μεταβολές του παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων, η διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ πρέπει να προσαρμοστεί ταχέως στα νέα δεδομένα, να αποκτήσει ένα νέο τρόπο αντίδρασης για να το επιτύχει αυτό και να λειτουργεί με μεγαλύτερη συνοχή, σύνεση και ταχύτητα, να αξιοποιήσει τις νέες ευκαιρίες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας όπως αυτές που προσφέρει η «πράσινη οικονομία», να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να επανεκπαιδεύσουν το προσωπικό τους, να προσφέρει σε εκείνους που έχασαν τη δουλειά τους τα εφόδια για να αναπροσανατολιστούν και να προσαρμοστούν σε αυτές τις νέες δυνατότητες, καθώς οι προηγούμενες διαρθρωτικές προσαρμογές έχουν δείξει ότι η υποστήριξη του αναπροσανατολισμού και της προσαρμογής των ατόμων είναι η πιο αποτελεσματική πολιτική ανταπόκριση (7).

4. Δύο βασικά ζητήματα

4.1 Ο προστατευτισμός

4.1.1 Μια από τις συνέπειες της παγκόσμιας κρίσης υπήρξε η ενίσχυση του δελέατος των προστατευτικών πολιτικών, τάση στην οποία ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΕ, κ. Pascal Lamy, προειδοποίησε ότι οι χώρες πρέπει να αντισταθούν (8). Η ΕΕ έχει κατά το παρελθόν ωφεληθεί σε μεγαλύτερο βαθμό από τους διαφανείς και εφαρμόσιμους κανόνες που ενισχύουν και διευκολύνουν δίκαια και αντικειμενικά ένα ανταγωνιστικό εμπορικό περιβάλλον. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Επίτροπο της ΕΕ αρμόδιο για το Εμπόριο, κ. Karel De Gucht, οι κυριότεροι εμπορικοί εταίροι της Ένωσης έχουν, μέχρι στιγμής, θεσπίσει 280 μέτρα περιοριστικά του εμπορίου κατά τη διάρκεια της τρέχουσας οικονομικής κρίσης. Εκφράζεται η ανησυχία ότι τα μέτρα αυτά μπορεί να αποτελέσουν νέο, μόνιμο τμήμα του συνολικού εμπορικού πλαισίου.

4.1.2 Ένα από τα πιο σημαντικά εμπόδια στο εμπόριο είναι σήμερα το τεχνητά χαμηλό επίπεδο στο οποίο παραμένει το κινεζικό νόμισμα Renminbi (ή yuan), χάρη στο οποίο η κυβέρνηση της Κίνας θεωρεί ότι θα διασφαλιστεί η μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα των κινεζικών εξαγωγών. Το γεγονός αυτό αποτελεί εμπόδιο για ελεύθερες και δίκαιες εμπορικές συναλλαγές. Είναι, επομένως, ευπρόσδεκτες οι πρόσφατες πρωτοβουλίες αντιμετώπισης της κατάστασης. Όμως, απαιτούνται και μακροπρόθεσμες αλλαγές διαρκείας στις συναλλαγματικές πολιτικές της κινεζικής κυβέρνησης.

4.1.3 Οι δέσμες κινήτρων βοηθούν στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης με την αύξηση της ζήτησης, ο πρωταρχικός σκοπός τους όμως δεν είναι άλλος από την υποστήριξη των τοπικών επιχειρήσεων. Ενδεχομένως μια παρενέργεια αυτών των μέτρων θα μπορούσε να είναι η ενίσχυση των μη ανταγωνιστικών κλάδων. Η νομοθεσία περί ανταγωνισμού και κρατικών ενισχύσεων παρέχει τη δυνατότητα στην ΕΕ να συντονίσει αποτελεσματικά τις προσπάθειες για την αποφυγή αυτού του ενδεχομένου ενώ μία ενιαία αγορά που λειτουργεί στην εντέλεια αποτρέπει τον δυνητικά επιβλαβή προστατευτισμό.

4.1.4 Στο εξωτερικό, ο Γύρος της Ντόχα πρέπει να ολοκληρωθεί επιτυχώς, γεγονός που φαίνεται αρκετά δύσκολο. Εντωμεταξύ, η ΕΕ σφυρηλατεί νέες διμερείς σχέσεις και συμφωνίες τόσο με αναπτυγμένες όσο και με αναπτυσσόμενες χώρες, στοιχείο το οποίο αναμένεται να επηρεάσει τις γενικότερες εμπορικές πολιτικές.

4.1.5 Άλλοι σημαντικοί πολιτικοί στόχοι της ΕΕ περιλαμβάνουν την αμοιβαιότητα αυτών των νέων διμερών συμφωνιών για τον καλύτερο έλεγχο –όπου αυτό καθίσταται δυνατόν– της ενεργειακής ασφάλειας, τη διασφάλιση ελαστικών και προσαρμοστικών κανόνων στις ευμετάβλητες συγκυρίες, την κατάργηση των μη δασμολογικών φραγμών συμπεριλαμβανομένων της «πέραν των συνόρων» διαφάνειας στην εργασία και των προτύπων ποιότητας, σύμφωνα με τους κανόνες του ΔΟΕ τις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών για τα περιβαλλοντικά αγαθά και υπηρεσίες (9) κ.τ.λ.

4.1.6 Η Συνθήκη της Λισσαβώνας διαφοροποιεί τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ, μεταξύ άλλων, με την επέκταση της συναπόφασης σε κύριους τομείς πολιτικής όπως το εμπόριο. Είναι σημαντικό οι παράμετροι αυτών των νέων διαδικασιών με τη συμμετοχή του Συμβουλίου, του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής να οδηγήσουν σε ταχύτερες, περισσότερο ευέλικτες ανταποκρίσεις, που ενισχύουν τη δυνατότητα της ΕΕ να αντιδρά αποτελεσματικά και συνεκτικά είτε στις υψηλού επιπέδου στρατηγικές ανάγκες, είτε στις λεπτομέρειες της ημερήσιας διάταξης του εμπορίου.

4.2 Κλιματική αλλαγή

4.2.1 Αποτελεί πλέον κοινή παραδοχή ανά την Ευρώπη ότι απαιτείται άμεση δράση στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές επιδράσεις της παγκοσμιοποίησης έγκειται στην αλληλεξάρτηση που δημιουργεί. Η αχαλίνωτη κλιματική αλλαγή θα υποθηκεύσει το μέλλον των επόμενων γενεών και θα διαταράξει την παγκοσμιοποίηση προκαλώντας αφενός κατακόρυφη αύξηση των τιμών στις πρώτες ύλες, αφετέρου οικολογικές καταστροφές, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Επομένως, η κλιματική αλλαγή αποτελεί οικονομικό ζήτημα και προσλαμβάνει διόλου αμελητέες εμπορικές διαστάσεις.

4.2.2 Η ΕΕ πρωτοστατεί στην προσπάθεια περιορισμού του φαινομένου της υπερθέρμανσης του πλανήτη βάσει του πρωτοκόλλου του Κιότο. Τα αποτελέσματα της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης για την κλιματική αλλαγή λειτούργησαν ανασταλτικά για τις προσπάθειες της ΕΕ να προωθήσει τη διεθνή συνεργασία, κυρίως με τις αναδυόμενες οικονομίες, των οποίων οι εκπομπές ρύπων θα έχουν ξεπεράσει αυτές των αναπτυγμένων μέχρι το 2020. Παράλληλα, η ΕΕ ανησυχεί ότι οι πλέον άποροι ανά τον κόσμο θα είναι αυτοί που θα πληγούν περισσότερο από την παρούσα φάση της κλιματικής αλλαγής κατά την οποία η ΕΕ χρειάζεται μια σφαιρική, ρεαλιστική και πρακτική πολιτική απάντηση για να αποφευχθεί ο κίνδυνος επιβάρυνσης των μελλοντικών γενεών με αρνητικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες που μπορούν να αποφευχθούν.

4.2.3 Η ενσωμάτωση της κλιματικής αλλαγής στις εμπορικές και αναπτυξιακές πολιτικές της ΕΕ συνεπάγεται κόστη και επιβάλει περιορισμούς για την επίτευξη ενός στόχου που θα παραμείνει ανεκπλήρωτος αν δεν κάνουν το ίδιο και άλλοι, μεγάλοι εμπορικοί συνασπισμοί (10). Οι πολυμερείς συμφωνίες για το περιβάλλον πρέπει να εναρμονίζονται με συμφωνίες για το διεθνές εμπορικό σύστημα, ώστε να ενισχύουν παρά να υπονομεύουν οι μεν τις δε. Θα ήταν λοιπόν συνετό να εξακολουθήσει η ΕΕ να ηγείται ενός τέτοιου εγχειρήματος, ενώ οι υπόλοιποι δεν επιθυμούν –και δεν γίνεται να εξαναγκαστούν– να ακολουθήσουν; Για παράδειγμα, θα μπορούσε να υποχρεωθεί η Κίνα να αντικαταστήσει το πρότυπο «ο καταναλωτής πληρώνει» για τη μείωση της χρήσης άνθρακα με αυτό της ΕΕ όπου «ο παράγων πληρώνει» (11) ή θα μπορούσε να αναχαιτιστεί η επιδίωξη της Wall Street να εξασφαλίσει, με την υποστήριξη της Ουάσιγκτον, ηγετικό ρόλο στο σημαντικά διευρυμένο διεθνές εμπόριο εκπομπών άνθρακα;

4.2.4 Η ενεργειακή ασφάλεια βρίσκεται στην καρδιά του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής για την ΕΕ. Αν και είναι τα μεμονωμένα κράτη μέλη αυτά που καλούνται πρωτίστως να αντιδράσουν, υφίσταται και μια πραγματική και ουσιαστική ενωσιακή διάσταση, ιδίως όσον αφορά το εμπόριο. Η συγκεκριμένη διάσταση περιλαμβάνει τη συντονισμένη διαπραγμάτευση εξωτερικών συμφωνιών εφοδιασμού (όπως έχει ήδη συμβεί στην περίπτωση των διμερών εμπορικών συμφωνιών), την πώληση τεχνογνωσίας και τεχνολογίας για βελτιώσεις των υποδομών όπως τα «ευφυή δίκτυα» ή η νέα γενιά της τεχνολογίας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη μη ορυκτά καύσιμα, η κοινή χρήση νέων τεχνολογιών που αναπτύσσονται για να συμβάλουν στο στόχο της ΕΕ για τη χρήση σε ποσοστό «20 %» εναλλακτικών πηγών ενέργειας, η αναζήτηση ευκαιριών για την εξαγωγή τεχνογνωσίας για την ανάπτυξη και την εφαρμογή κινήτρων μείωσης των εκπομπών άνθρακα.

5. Η απάντηση

5.1 Προκλήσεις και ευκαιρίες

5.1.1 Προκειμένου να δημιουργηθούν ευκαιρίες για το ευρωπαϊκό εμπόριο, οι προκλήσεις που το μεταβεβλημένο παγκόσμιο περιβάλλον θέτει στην ΕΕ, τα θεσμικά της όργανα και τα κράτη μέλη πρέπει να αντιμετωπιστούν με πνεύμα ειλικρίνειας. Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις που εισήχθησαν από τη Συνθήκη της Λισσαβώνας πρέπει, κατά την ΕΟΚΕ, να εφαρμοστούν ακόμη πιο συνεργατικά και αποτελεσματικά προκειμένου να επιτευχθεί η πρόκληση προσδιορισμού νέων καινοτόμων τρόπων διατήρησης παλαιότερων επιτευγμάτων της ΕΕ και επίτευξης μελλοντικών της στόχων (12). Για μια αποτελεσματική παρέμβαση απαιτείται μια ολιστική θεώρηση που θα βασίζεται σε υψηλό επίπεδο σύγχρονης γνώσης, διορατικότητας και κατανόησης.

5.1.2 Καθώς ο κόσμος εξελίσσεται σε ένα όλο και πιο αλληλοεξαρτώμενο και αλληλένδετο σύνολο, πρέπει να προσαρμοστεί αναλόγως και ο τρόπος σκέψης των ιθυνόντων της πολιτικής. Η αλληλεπίδραση ενιαίας αγοράς και εμπορικής πολιτικής της ΕΕ δεν υπήρξε ποτέ περισσότερο σημαντική. Δεν μπορεί επίσης να λεχθεί ότι η απαιτούμενη διαδικασία διαβούλευσης εντός της ΕΕ και μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών της έχει ενισχύσει και στηρίζει την αποτελεσματική ανάπτυξη, συμφωνία και εφαρμογή μιας πιο ευέλικτης εμπορικής πολιτικής.

5.1.3 Όσον αφορά δε τον ανθρώπινο παράγοντα, προβάλλει αδήριτη η ανάγκη να αντιμετωπιστεί ο φόβος και η ανασφάλεια που προξενούν οι μεταβολές ισορροπίας της παγκόσμιας οικονομικής ισχύος. Αποτελεί ευκαιρία, αλλά και καθήκον, για την οργανωμένη κοινωνία πολιτών να προστρέξει σε βοήθεια των πολιτών, των πολιτικών και των οικονομιών εν μέσω αυτών των μεταβολών. Η εφαρμογή προστατευτικών πολιτικών ως αντιστάθμισμα στις μεταβολές των παγκόσμιων οικονομικών συσχετισμών μοιάζει με τις προσπάθειες του δανού Βασιλιά Κνούτου να συγκρατήσει την παλίρροια. Η υποστήριξη για την προσαρμογή των ατόμων, των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων στις νέες πραγματικότητες συνιστά ένα δραστικό τρόπο αντιμετώπισης του φόβου και της ανασφάλειας. Για παράδειγμα, η υπογεννητικότητα και η γήρανση του πληθυσμού στην Ευρώπη δημιουργούν πολλές βαθιές και ριζικές διαρθρωτικές προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν.

5.1.3.1 Η σημαντικότερη πολιτική είναι, σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής ΕΕ 2020, να αυξηθεί το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό. Ένα προφανές μέτρο είναι να υπάρχει οικονομικά προσιτή μέριμνα για τα παιδιά, για όλους τους γονείς που το επιθυμούν. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι περισσότερες γυναίκες μπορούν να παραμένουν στην αγορά εργασίας. Τούτο θα πρέπει να συνδυασθεί με μακράς διάρκειας και επαρκώς υψηλές χρηματικές καταβολές για γονική άδεια. Ως αποτέλεσμα, το ποσοστό γεννήσεων αναμένεται να αυξηθεί με τη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης των γονέων.

5.1.3.2 Επιπροσθέτως, η αισθητή διεύρυνση της προσφοράς εργατικού δυναμικού σε περίπτωση απουσίας μεταναστευτικών πολιτικών, φέρνει τις μεμονωμένες επιχειρήσεις που εξάγουν εκτός ΕΕ αντιμέτωπες με ένα σοβαρό δίλημμα: να περιορίσουν την επέκταση των δραστηριοτήτων τους ή να μεταφέρουν τις δραστηριότητές του σε μέρη όπου υπάρχει άφθονη προσφορά (13). Για το λόγο αυτό, είναι σκόπιμη, δικαιολογημένη και επειγόντως απαραίτητη μια συνολική και χωρίς αποκλεισμούς μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ για την αντιμετώπιση της δημογραφικής πρόκλησης της Ευρώπης.

5.1.4 Η πρώτη στρατηγική πολιτική απάντηση της ΕΕ στην ύφεση και τις μεταβαλλόμενες ισορροπίες του παγκόσμιου συσχετισμού οικονομικών δυνάμεων συνίσταται στη νέα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2020. Η επιτυχία της στρατηγικής αυτής προϋποθέτει μία συντονισμένη ευρωπαϊκή απάντηση, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών (όπως ανέφερε ο Πρόεδρος κ. Barroso στην Ανακοίνωση για την ΕΕ 2020). Για να ανταποκριθεί στο μεταβαλλόμενο παγκόσμιο συσχετισμό οικονομικών δυνάμεων, και να επιτύχει μεγάλη οικονομική αποδοτικότητα και κοινωνική συνοχή, η ΕΕ πρέπει να στηριχθεί στις θεμελιώδεις και παραδεδεγμένες μεθόδους της όπως η εταιρική σχέση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, μεταξύ εργοδοτών και συνδικάτων, με τη συμμετοχή σύσσωμης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

5.1.5 Ωστόσο, η πρωτοβουλία θα προσκρούσει σε πολλές από τις ίδιες δυσκολίες που αντιμετωπίζει η στρατηγική της Λισσαβώνας: οι προτεραιότητές της μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές, η εφαρμογή μπορεί να είναι προβληματική, η Επιτροπή διαθέτει πολύ λίγα εργαλεία για να επηρεάσει άμεσα την πρόοδο, η ευθύνη παραμένει σε μεγάλο βαθμό με τις κυβερνήσεις των κρατών μελών οι οποίες τώρα αντιμετωπίζουν επίσης αύξηση των εγχώριων οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών πιέσεων (14).

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Άρθρο του πρώην Προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κ. Pat Cox, που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα με τίτλο “Europe must raise its game now and not later»: http://www.irishtimes.com/newspaper/opinion/2010/0407/1224267827518.html

(2) Πρβ. μεταξύ άλλων: Η χρηματοπιστωτική κρίση και οι συνέπειές της στην πραγματική οικονομία ΕΕ C 255 της 22.9.2010, σ. 10, Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας (συμπληρωματική γνωμοδότηση) ΕΕ C 228 της 22ας Σεπτεμβρίου 2009 σ. 149, Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας ΕΕ C 182/2009 της 4ης Αυγούστου 2009 σ. 71, Η στρατηγική της Λισσαβώνας μετά το 2010 ΕΕ C 128 της 18ης Μαΐου 2010 σ. 3.

(3) Σύμφωνα με άρθρο του ιστορικού Niall Ferguson στους Financial Times (10.4.2010) με θέμα «reforming the teaching of history at second level in the UK».

(4) Ευρωπαϊκές Οικονομικές Προβλέψεις Άνοιξη 2010 – Ευρωπαϊκή Οικονομία 2 - 2010

(5) ΓΔ Εμπορίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Global Europe: EU Performance in the global economy (Παγκόσμια Ευρώπη - τις επιδόσεις της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομία) βλ. http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2008/october/tradoc_141196.pdf (ημερομηνία πρόσβασης: 4.2.2010)

(6) ‘Falling Flat: More Evidence that America is Experiencing a Jobless Recovery’ (Αποτυχία; Περισσότερα στοιχεία υπέρ της άποψης ότι η ανάκαμψη στις ΗΠΑ συνοδεύεται από ανεργία) The Economist, http://www.economist.com/world/united-states/displaystory.cfm?story_id=15473802 (ημερομηνία πρόσβασης: 6.2.2010)

(7) Π.χ., στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας»ΕΕJ C 228 of 22.09.2009, σ.149) αναφέρεται ότι: «Ενόψει της αναμενόμενης δημογραφικής εξέλιξης, θα πρέπει, στα πλαίσια μιας ευφυούς αναδιάρθρωσης της οικονομίας, να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να μην απολύονται οι εργαζόμενοι αλλά να παραμένουν στην επιχείρηση και να ειδικεύονται περαιτέρω, ώστε μετά την ανάκαμψη της οικονομίας να διατίθεται επαρκής αριθμός ειδικευμένων εργαζομένων. Η παροχή επιδομάτων ανεργίας θα πρέπει να συνδέεται με προγράμματα μετεκπαίδευσης και βελτίωσης των επαγγελματικών δεξιοτήτων.»

(8) http://www.wto.org/english/news_e/sppl_e/sppl101_e.htm «Lamy warns on protectionism» (Προειδοποιήσεις του Λαμί για τον προστατευτισμό) WTO news

(9) Αν και δεν περιλαμβάνεται στο παρόν πρόγραμμα, αξίζει να ληφθεί υπόψη η συζήτηση με θέμα τους κανόνες διανοητικής ιδιοκτησίας.

(10) Πρόσφατα η Ομάδα Εργοδοτών της ΕΟΚΕ πρότεινε, για παράδειγμα, τα εξής: «Ο αυξημένος αριθμός ανταγωνιστικών κέντρων συμφερόντων ανά τον κόσμο έχει οδηγήσει σε μια πολυσύνθετη αλληλεπίδραση διμερών και πολυμερών σχέσεων που προβλέπουν, μεταξύ άλλων, μέτρα για την εφαρμογή πολιτικών περιορισμένης χρήσης άνθρακα και εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και για την προστασία των ανοικτών αγορών από τον συγκαλυμμένο προστατευτισμό».«A New Phase Ahead: Need for a Political and Economic Impetus», σ. 10. Δελτίο διαθέσιμο στην ιστοσελίδα http://www.eesc.europa.eu/groups/1/newsroom/declarations/Political_Priorities_2010_EN_WEB.pdf.

(11) Από καθαρά λογική άποψη, η θέση της Κίνας είναι δύσκολο να απορριφθεί παντελώς: για ποιο λόγο θα έπρεπε να αποδεχθεί να καταβάλει φόρο για την παραγωγή προϊόντων που καταναλώνονται στα αναπτυγμένες χώρες, τη στιγμή που εκείνες δεν επιβάλλουν ειδικό φόρο άνθρακα επί τα κατανάλωσης;

(12) Ένα καλό παράδειγμα απαιτούμενης καινοτομίας είναι η πρόσφατη σύσταση από τον Πρόεδρο Barroso μιας ομάδα Επιτρόπων που θα ασχοληθούν με τη χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης για την οποία διάφορες Διευθύνσεις έχουν τις δικά τους διακριτά, αλλά δυνάμει αλληλεπικαλυπτόμενα ή/και αλληλοενισχυόμενα καθήκοντα, προϋπολογισμούς και ευθύνες

(13) Στην πραγματικότητα, πολλές επιχειρήσεις έχουν ήδη κάνει τις επιλογές τους και εκείνες που έχουν μεταφερθεί εκτός Ευρώπης απολαμβάνουν τους χαμηλούς δασμούς που επιβάλλονται για πολλά προϊόντα που εισάγονται στην ΕΕ, στοιχείο που οδηγεί σε υποδείξεις για την ανάγκη αναπροσαρμογής της σχέσης φόρων/δασμών.

(14) Ως μια από τις μικρότερες, περισσότερο ανοιχτές και εξαρτημένες από το εμπόριο οικονομίες της Ευρώπης, η Ιρλανδία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως εργαστήριο για την πειραματική μελέτη αυτής της ανταπόκρισης, γιατί η απόφαση της κυβέρνησης να υποστηρίξει το εμπόριο με βάση την ανάπτυξη είναι ενθαρρυντική: επενδύσεις στο τριτοβάθμιας και τεταρτοβάθμιας εκπαίδευσης για την προαγωγή των επιστημών, της τεχνολογίας και της καινοτομίας, ένα παγκοσμίως ανταγωνιστικό σύστημα έρευνας για τη μεταφορά γνώσης από τα ερευνητικά ιδρύματα στην αγορά, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας για τις επιχειρήσεις που εμπορεύονται διεθνώς από την Ιρλανδία, μείωση των εκπομπών CO2 κατά 20 %, υποστήριξη για τις αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίοι αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/57

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Οικονομική ανάκαμψη: σημερινή κατάσταση και πρακτικές πρωτοβουλίες» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/11

Εισηγητής: ο κ. Lars NYBERG

Στις 18 Μαρτίου, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Οικονομική ανάκαμψη: σημερινή κατάσταση και πρακτικές πρωτοβουλίες (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας).

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 20 Ιουλίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 146 ψήφους υπέρ, 45 κατά και 16 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και η επακόλουθη οικονομική κρίση ήταν οι μεγαλύτερες μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν, στις αρχές του 2010, εμφανίσθηκαν σημάδια ανάκαμψης από αυτήν την ύφεση ξέσπασε κρίση κρατικών ομολόγων, όχι παγκόσμια πλέον αλλά ευρωπαϊκή. Η ανάγκη ανακούφισης των δημόσιων προϋπολογισμών από το κόστος που συνεπάγονται η στήριξη των τραπεζών, τα ειδικά μέτρα, η αυξανόμενη ανεργία και τα πρόσθετα μέτρα λιτότητας σε πολλές χώρες αποτελούν, σωρευτικά, απειλή για την οικονομική ανάπτυξη. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την εξεύρεση πολιτικών μέτρων που να επιδιώκουν τόσο την οικονομική ανάκαμψη όσο και την πρόληψη μιας νέας ύφεσης στην Ευρώπη.

1.2 Το 2009 η ΕΕ εμφάνισε αρνητικό δείκτη ανάπτυξης της τάξεως του -4,1 %. Πριν την ανοιξιάτικη κρίση των κρατικών ομολόγων, η προβλεπόμενη ανάπτυξη για το 2010 έφτανε το 0,7 %. Η ανεργία αναμένεται να κυμανθεί στο 10 % για το 2010, σε συνδυασμό με μείωση κατά 2 % της συμμετοχής στην αγορά εργασίας. Το μέσο δημοσιονομικό έλλειμμα από το 2,3 % το 2008, ανήλθε στο 6,8 % το 2009 και αναμένεται να φτάσει στο 7,5 % το 2010. Κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, τεράστιες δημόσιες δαπάνες διατήρησαν τη ρευστότητα της χρηματαγοράς. Πριν την κρίση υπήρξε έκρηξη των ιδιωτικών πιστώσεων που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από μεγάλες ανάγκες κρατικών πιστώσεων. Παράλληλα, προκειμένου να ενισχυθεί η ζήτηση, ο ιδιωτικός τομέας εξακολουθεί να χρειάζεται πιστώσεις. Η οικονομική κατάσταση ποικίλει έντονα μεταξύ των κρατών μελών. Τα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού είναι μεγαλύτερα στην Ελλάδα, σε άλλες μεσογειακές χώρες, στο ΗΒ και στην Ιρλανδία. Η ανεργία είναι υψηλότερη στις χώρες της Βαλτικής και την Ισπανία. Παράλληλα, οι χώρες της Βαλτικής κατόρθωσαν να μειώσει τα υψηλά κρατικά ελλείμματα και την αρνητική ανάπτυξή τους σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, με την εφαρμογή αυστηρών οικονομικών μέτρων.

1.3 Στρατηγική εισόδου

Οι εκτεταμένες οικονομικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών καθιστούν άτοπη κάθε συζήτηση στρατηγικής εξόδου. Πρέπει να αναλάβουμε νέες οικονομικές και πολιτικές πρωτοβουλίες για τη χάραξη ενός οδικού χάρτη για την αναδυόμενη κοινωνία –δηλαδή μια στρατηγική εισόδου.

1.4 Η ιδιωτική κατανάλωση είναι αναγκαία για τη συνολική ζήτηση

Ο περιοριστικός αντίκτυπος των προτάσεων περιστολής των υψηλότερων κρατικών ελλειμμάτων στην ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά μεταθέτει την αυτοσυντηρούμενη ανάπτυξη στο μέλλον. Για να συνεχισθεί η διαδικασία ανάπτυξης, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της συνολικής ζήτησης, και ειδικότερα της ιδιωτικής κατανάλωσης. Προκειμένου η οικονομική στήριξη να έχει ουσιαστικές συνέπειες στην ανάπτυξη, πρέπει να στοχεύει στις ομάδες με το χαμηλότερο εισόδημα. Καθώς οι ομάδες αυτές καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους, λιγότερα χρήματα θα χαθούν μέσω της αύξησης των αποταμιεύσεων. Εάν αντιστραφεί η μετακίνηση από το εργατικό δυναμικό στο κεφάλαιο, που εκτείνεται σε πολλές δεκαετίες, θα έχουμε μια πηγή μελλοντικής ανάπτυξης. Φυσικά οι επενδύσεις και οι εξαγωγές είναι σημαντικές. Καθώς, ωστόσο, η ιδιωτική κατανάλωση αποτελεί το 60 % περίπου του ΑΕγχΠ, η βελτίωσή της είναι καθοριστική για την οικονομική ανάπτυξη, ιδίως δε στη σημερινή συγκυρία.

1.4.1 Εκτίμηση των επιπτώσεων των προγραμμάτων λιτότητας

Η υψηλή ανεργία, το μειωμένο εργατικό δυναμικό, οι περιορισμένες μισθολογικές αυξήσεις, οι περικοπές των δημοσίων δαπανών, η αύξηση των φόρων και τα νέα μέτρα λιτότητας θα μειώσουν τις προοπτικές ανάπτυξης. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Επιτροπή θα πρέπει να εκτιμήσει άμεσα το συσταλτικό αντίκτυπο όλων αυτών και να καταθέσει προτάσεις αντισταθμιστικών μέτρων για τη διατήρηση της ανάπτυξης. Η ανάπτυξη είναι αναγκαία για την επίτευξη των υπόλοιπων στόχων της οικονομικής πολιτικής. Η απραγία ενόψει της υλοποίησης των επιπτώσεων των προγραμμάτων λιτότητας δεν αποτελεί επιλογή.

1.5 Μέτρηση της ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δεν έχει ληφθεί δεόντως υπόψη στους στόχους της οικονομικής πολιτικής. Τα χρονίζοντα ελλείμματα και πλεονάσματα σε ορισμένες χώρες καθιστούσαν σαφές πως τα προβλήματα της οικονομικής κρίσης της ΕΕ την άνοιξη του 2010 θα εμφανίζονταν αργά ή γρήγορα. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει την ανάγκη περιορισμού των μεγάλων διαφορών στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών. Ο κεντρικός στόχος συνίσταται, κατά συνέπεια, στην ανταγωνιστικότητα, όπως αυτή μετράται από το πραγματικό κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, που καλύπτει τις εξελίξεις στα μισθολογικά και την παραγωγικότητα. Κατά την τελευταία δεκαετία, η ανταγωνιστικότητα της Ιρλανδίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας έπεσε κατά μέσο όρο 10 %. Η εμφάνιση δημοσιονομικών προβλημάτων ήταν αναπόφευκτη.

1.5.1 Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στο Σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης

Καθώς οι εξελίξεις στους μισθούς και την παραγωγικότητα ποικίλουν εντός μιας νομισματικής ζώνης, η μόνη λύση είναι η μεταβολή των συγκριτικών μισθών ή η αύξηση της παραγωγικότητας στις ουραγούς χώρες. Η ΕΟΚΕ, κατά συνέπεια, προτείνει στην Επιτροπή να διεξάγει έλεγχο στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών, παρόμοιο με αυτόν στα δημόσια ελλείμματα και το χρέος. Αυτό μπορεί να επισημοποιηθεί με την τροποποίηση των Κανονισμών που διέπουν το Σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης. Οι τρέχουσες συναλλαγές και τα βαθύτερα αίτια, οι μισθολογικές και παραγωγικές εξελίξεις, θα πρέπει να ελέγχονται στο σύνολο των 27 κρατών μελών, αλλά με μεγαλύτερη δυνατότητα δράσης στις χώρες του ευρώ. Έτσι, η πραγματική οικονομία εισάγεται στο Σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης.

1.5.2 Στατιστικές για τις ιδιωτικές πιστώσεις και το μερίδιο του εξωτερικού χρέους επί του συνολικού κρατικού χρέους

Νέες στατιστικές για τις ιδιωτικές πιστώσεις και το μερίδιο εξωτερικού χρέους σε σχέση με το σύνολο του κρατικού χρέους θα πρέπει να συμπεριληφθούν στις συζητήσεις για το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης.

1.6 Αποτελεσματικότερη ρύθμιση και εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα

Όσον αφορά το χρηματοπιστωτικό τομέα, θα μπορούσε να αποβεί αποδοτική η διατήρηση μέρους του τραπεζικού κεφαλαίου στο Δημόσιο, προκειμένου να υπάρχει αντίληψη των τεκταινόμενων στον τραπεζικό τομέα. Η χρηματοπιστωτική εμπειρία του 2010 δείχνει πως η προτεινόμενη χρηματοπιστωτική εποπτεία και ρύθμιση δεν επαρκεί. Χρειάζεται αποτελεσματικότερη ρύθμιση και εποπτεία, ιδίως μετά τη στάση του χρηματοπιστωτικού τομέα κατά την ελληνική κρίση, προκειμένου να αλλάξει αυτή η συμπεριφορά και να βρεθούν νέοι τρόποι χρηματοδότησης του δημοσίου χρέους.

1.7 Δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές και ενέργεια

Οι επενδύσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στην προστασία του περιβάλλοντος και σε μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής. Η ΕΟΚΕ προκρίνει τη χρήση της φορολογίας ως μέσο επιρροής της αγοράς για τη μείωση των επικίνδυνων εκπομπών. Σε περίοδο έλλειψης επιχειρηματικών επενδύσεων, ο δημόσιος τομέας πρέπει να δραστηριοποιηθεί, επενδύοντας στις υποδομές και την ενέργεια. Σύμφωνα με το αναθεωρημένο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, οι επενδύσεις δεν περιλαμβάνονται υποχρεωτικά στους υπολογισμούς της υπέρβασης ελλείμματος.

1.8 Ενεργητικές πολιτικές αγοράς εργασίας

Οι πολιτικές της αγοράς εργασίας πρέπει να εστιάζονται στην αναζήτηση νέων δεξιοτήτων για νέες θέσεις εργασίας. Είναι επίσης απαραίτητη η ενίσχυση του γενικού επιπέδου παιδείας. Η στρατηγική ΕΕ 2020 είναι σημαντική προς τούτο. Μια αυτονόητη πολιτική για την αύξηση της απασχόλησης είναι οι υψηλής ποιότητας υπηρεσίες παιδικής φροντίδας και μια αρκούντως μακρόχρονη και επαρκώς αμειβόμενη γονική άδεια.

1.9 Στρατηγική εισόδου για την οικογενειακή πολιτική και την ανάπτυξη δεξιοτήτων

Όταν μειώνεται η ανάγκη για στήριξη των ανέργων, οι ίδιοι δημόσιοι πόροι θα πρέπει να διατίθενται για την οικογενειακή πολιτική και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Η πολιτική εξόδου μετατρέπεται σε πολιτική εισόδου. Η αρχιτεκτονική των κοινωνικών συστημάτων πρέπει να οδηγεί στην ευημερία και την απασχόληση, στο πλαίσιο, φυσικά, των οικονομικών δυνατοτήτων.

1.10 Νέες πηγές εισοδήματος – φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και των εκπομπών CO2

Η φορολόγηση τόσο των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών όσο και του διοξειδίου του άνθρακα αποτελούν νέα δυνητική πηγή δημοσίων εσόδων. Πέραν της αύξησης των εσόδων, αντιστοίχως μειώνουν τη βραχυπρόθεσμη προσέγγιση της χρηματοπιστωτικής αγοράς και βελτιώνουν το περιβάλλον μας.

1.11 Ας επιτραπεί στην ΕΤΕπ να εκδώσει Ευρωομόλογα

Εάν επιτραπεί στην ΕΤΕπ η έκδοση Ευρωομολόγων που θα καλύπτουν και τα 27 κράτη μέλη, μπορεί να αντληθεί νέο κεφάλαιο για το δημόσιο τομέα χωρίς αυτό να εξαρτάται πλήρως από τον ιδιωτικό χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι πόροι θα πρέπει να αναζητηθούν ανάντη, για παράδειγμα, από Ιδρύματα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (ΙΕΣΠ), έτσι ώστε η ΕΤΕπ να μετατραπεί σε σύνδεσμο μεταξύ αυτών των νέων κεφαλαιουχικών πόρων και των επενδύσεών της. Τα ευρωομόλογα μπορεί επίσης να αποτελέσουν μέσα μακροπρόθεσμων καταθέσεων από ιδιώτες.

2. Τρέχουσα κατάσταση (1)

2.1 Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και η επακόλουθη οικονομική κρίση ήταν οι μεγαλύτερες μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν, στις αρχές του 2010, εμφανίσθηκαν σημάδια ανάκαμψης από αυτήν την ύφεση ξέσπασε κρίση κρατικού χρέους, όχι παγκόσμια αλλά Ευρωπαϊκή αυτή τη φορά. Η ανάγκη ανακούφισης των δημόσιων προϋπολογισμών από το κόστος που συνεπάγονται η στήριξη των τραπεζών, τα ειδικά μέτρα, η αυξανόμενη ανεργία και τα πρόσθετα μέτρα λιτότητας σε πολλές χώρες αποτελούν, σωρευτικά, απειλή για την οικονομική ανάπτυξη. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την αναζήτηση πολιτικών μέτρων που θα επιδιώκουν τόσο την οικονομική ανάκαμψη όσο και την πρόληψη νέας ύφεσης για την Ευρώπη.

2.2 Αρνητική ανάπτυξη

2.2.1 Όταν αποφασίσθηκε το Ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας, το Δεκέμβριο του 2008, η προβλεπόμενη οικονομική ανάπτυξη για το 2009 ήταν περίπου 0 %. Στην πραγματικότητα ήταν -4,1 %. Το σχέδιο βασιζόταν σε μια υπεραισιόδοξη πρόβλεψη. Χωρίς, ωστόσο, φορολογικά κίνητρα, η κατάσταση θα ήταν ακόμα χειρότερη.

2.2.2 Το επίπεδο οικονομικής στήριξης από τα κράτη μέλη ήταν υψηλότερο του προβλεπόμενου 1,2 % του ΑΕγχΠ. Για το 2009 και το 2010, ενδέχεται να φτάσει το 2,7 % του ΑΕγχΠ. Οι αντιληφθείσες ανάγκες στα κράτη μέλη ήταν μεγαλύτερες από την προβλεπόμενη στήριξη, ωστόσο οι δράσεις παρέμεναν, δεδομένου του ρυθμού ανάπτυξης, υπερβολικά μικρές.

2.2.3 Η οικονομική τόνωση δεν προήλθε μόνο από το δημόσιο προϋπολογισμό. Η ΕΚΤ και άλλες κεντρικές τράπεζες μείωσαν το επιτόκιο σε μηδενικό σχεδόν ποσοστό και αύξησαν τη ρευστότητα του οικονομικού συστήματος σε πρωτοφανές επίπεδο. Ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν επίσης μεγάλο μέρος των δημόσιων πόρων τους για τη διάσωση ορισμένων τραπεζών. Ωστόσο, αυτές οι δράσεις δεν απέτρεψαν την αρνητική ανάπτυξη το 2009, πράγμα που καταδεικνύει τη σοβαρότητα της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης.

2.2.4 Πριν την κρίση της άνοιξης του 2010, η προβλεπόμενη ανάπτυξη για το 2010 έφτανε το 0,7 %. Το ποσοστό είναι χαμηλότερο από αυτό των κύριων ανταγωνιστών μας σε παγκόσμιο επίπεδο. Θετική ένδειξη αποτελεί η αύξηση στους δείκτες εμπιστοσύνης, η ενισχυμένη ανάπτυξη σε άλλα σημεία του πλανήτη και η επιστροφή του παγκόσμιου εμπορίου στα προ κρίσης επίπεδα. Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρηματικές επενδύσεις συνέχιζαν την καθοδική τους πορεία κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2009, η βιομηχανική παραγωγή δεν καταγράφει βελτίωση, η πρόσφατη άνοδος της ζήτησης δεν κάλυπτε παρά τη συγκέντρωση αποθεματικού, ο εξαιρετικά χαμηλός δείκτης αξιοποίησης των ικανοτήτων δεν δίνει ώθηση στις επενδύσεις, η κατάσταση του τραπεζικού τομέα δεν ευνοεί την αύξηση των επενδύσεων, ενώ το κερασάκι στην τούρτα αποτελούν οι αναταράξεις στην αγορά κρατικών ομολόγων.

2.3 Εμπόριο

Το παγκόσμιο εμπόριο κατέρρευσε κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2008. Την προηγούμενη χρονιά, είχε αυξηθεί κατά περίπου 20 %. Τώρα ωστόσο έπεσε κατά 12 %. Η πτώση συνεχίστηκε τα επόμενα τρίμηνα Η μεγαλύτερη πτώση σε ένα τρίμηνο, σε σύγκριση με το ίδιο τρίμηνο του προηγούμενου χρόνου, έφτανε το 30 %. Κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2009 η τάση αναστράφηκε, με αύξηση κατά 4 %. Οι αριθμοί είναι σχεδόν ίδιοι για την ΕΕ. Η πτώση ήταν κατά τι μεγαλύτερη για το ενδοκοινοτικό εμπόριο από ότι για το εξωκοινοτικό.

2.4 Αγορά εργασίας

2.4.1 Οι επιπτώσεις στην ανεργία αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω, καθώς αυτές συνήθως καθυστερούν σε σχέση με τις εξελίξεις στην πραγματική οικονομία. Κατά το 2010, η ανεργία θα κυμανθεί στο 10 % στην ΕΕ, αυξημένη κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε ένα χρόνο, με μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών.

2.4.2 Η ανεργία δεν αποτελεί παρά μία από τις επιπτώσεις. Μία άλλη είναι η μειωμένη συμμετοχή του εργατικού δυναμικού. Αυτή φτάνει περίπου το 2 % του εργατικού δυναμικού. Επιπλέον, πολλοί έχουν περιορίσει τις ώρες εργασίας τους προκειμένου να σωθούν θέσεις εργασίας, πράγμα που αντιστοιχεί σε επιπλέον μείωση κατά 1 % του εργατικού δυναμικού. Σε περίπτωση ανάκαμψης, η τελευταία επίπτωση είναι αυτή που θα διορθωθεί πρώτη. Η ανάπτυξη πρέπει να είναι επαρκώς υψηλή. Σε διαφορετική περίπτωση, θα μιλάμε για «ανάπτυξη χωρίς θέσεις εργασίας».

2.5 Δημόσια ελλείμματα

Το μέσο δημοσιονομικό έλλειμμα που έφτανε το 2,3 % το 2008 ανήλθε στο 6,8 % το 2009 και αναμένεται να φτάσει το 7,5 % το 2010. Η επιδείνωση δεν εξαρτάται μόνο από τα ενεργά μέτρα στήριξης, αλλά και από τις αυξημένες δαπάνες και τα μειωμένα φορολογικά έσοδα μέσω των αυτόματων σταθεροποιητών. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, αυτά τα μέτρα κοινωνικής προστασίας έσωσαν περισσότερες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη από ό,τι σε άλλες οικονομίες.

2.6 Χρηματοπιστωτική αγορά

2.6.1 Ακόμα και το 2010, η κατάσταση της χρηματοπιστωτικής αγοράς είναι συγκεχυμένη. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για το εάν το συνεχιζόμενο χαμηλό επίπεδο επενδύσεων οφείλεται στη συνεχιζόμενη έλλειψη ρευστότητας, στην αποφυγή κινδύνων από τα πιστωτικά ιδρύματα ή στην έλλειψη ζήτησης από το βιομηχανικό τομέα.

2.6.2 Η επιστροφή της πιστωτικής αγοράς σε πιο μακροπρόθεσμες συναλλαγές, έναντι των υπερβολικά βραχυπρόθεσμων, αποτελεί αναγκαίο κομμάτι της βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης. Το σημείο αυτό αναλύεται περαιτέρω σε γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για τη φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (2).

2.6.3 Από το 2006 και μέχρι το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, υπήρξε έκρηξη των ιδιωτικών πιστώσεων (3). Το ιδιωτικό χρέος διπλασιάστηκε στην ευρωζώνη, όπως και στις ΗΠΑ. Οι ιδιωτικές δαπάνες ήταν υψηλές και δημιούργησαν μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ορισμένων χωρών. Το 2009, η έκρηξη πιστώσεων εξαφανίσθηκε και έδωσε εν μέρει τη θέση της σε δημόσια χρέη. Τα μεγάλα δημόσια ελλείμματα θα παραμείνουν τα επόμενα χρόνια. Παράλληλα, χρειάζεται να ενισχυθεί η ιδιωτική ζήτηση προκειμένου να δρομολογηθεί η ανάκαμψη. Αμφότερα απαιτούν πιστώσεις.

2.6.4 Οι σημαντικές απώλειες της αξίας των μετοχών, της τάξης του 24 % σε πραγματικούς όρους για το 2009 (4), έπληξαν τα συνταξιοδοτικά ταμεία. Τα εισοδήματα των συνταξιούχων απειλούνται, πράγμα που θα επηρεάσει τη δυνατότητα αύξησης της ιδιωτικής ζήτησης. Τα δικαιώματα που απορρέουν από τα συνταξιοδοτικά ταμεία είναι εξαιρετικά μακροπρόθεσμα, ενώ οι τοποθετήσεις των διαθεσίμων των συνταξιοδοτικών ταμείων είναι κατά πολύ βραχύτερες. Υπάρχει, κατά συνέπεια, ανάγκη περισσότερων μακροπρόθεσμων χρηματοπιστωτικών μέσων στην αντίστοιχη αγορά για τα ταμεία συντάξεων, καθώς και άλλους συνταξιοδοτικούς φορείς, όπως οι ασφαλιστικές εταιρείες.

2.7 Ιδιαιτερότητες των χωρών.

2.7.1 Μεταξύ των μεγάλων κρατών μελών, η πιο απότομη πτώση του ΑΕγχΠ καταγράφηκε στη Γερμανία και το ΗΒ. Μεταξύ των μικρότερων, οι τρεις χώρες της Βαλτικής εμφάνισαν τη μεγαλύτερη πτώση κατά το 2009. Αυτό συνέβη μετά από σειρά ετών ιδιαίτερα υψηλής αύξησης του ΑΕγχΠ. Κατά την περίοδο εκείνη, οι μισθολογικές αυξήσεις ήταν επίσης ιδιαίτερα υψηλές, υψηλότερες από την αύξηση της παραγωγικότητας. Ωστόσο οι χώρες της Βαλτικής και ιδίως η Λιθουανία, αντέδρασαν άμεσα στην κρίση με μειώσεις μισθών. Οι υψηλότερες μισθολογικές αυξήσεις κατά το 2009 καταγράφηκαν στην Ελλάδα, χωρίς την ανάλογη αύξηση της παραγωγικότητας. Εξαίρεση το 2009 αποτέλεσε η Πολωνία, που εμφάνισε θετικό δείκτη ανάπτυξης της τάξης του 1,7 %. Κάποια από τα αίτια τούτου είναι οι αυξήσεις των δημοσίων επενδύσεων και της ιδιωτικής κατανάλωσης και οι αρκετά καλές επιδόσεις στον τομέα της απασχόλησης.

2.7.2 Η μεγαλύτερη μείωση του δείκτη απασχόλησης το 2009 εμφανίσθηκε και πάλι στις χώρες της Βαλτικής, ενώ ακολουθούν η Βουλγαρία και η Ισπανία. Κανένα κράτος μέλος δεν κατάφερε να διατηρήσει το δείκτη απασχόλησής του, ωστόσο στη Γερμανία δεν μειώθηκε παρά μόνο κατά 0,4 %. Ο δείκτης ανεργίας για το 2009 ήταν υψηλότερος στη Λετονία (21,7 %), και ακολούθησαν η Λιθουανία, η Εσθονία, η Ισπανία, η Σλοβακία και η Ιρλανδία.

2.7.3 Κατά την κρίση των κρατικών ομολόγων το 2010, αποκαλύφθηκε πως το δημόσιο έλλειμμα της Ελλάδας έφτανε το 13 % του ΑΕγχΠ, πράγμα που προκάλεσε κερδοσκοπικές επιθέσεις κατά του Ευρώ. Παρόμοιο έλλειμμα εμφανίσθηκε στο ΗΒ. Το έλλειμμα στην Ισπανία αυξήθηκε σε μη αντιμετωπίσιμα επίπεδα «εν μία νυκτί». Τα μεγάλα ελλείμματα και το υψηλό δημόσιο χρέος αντιμετωπίζονται με μέτρα λιτότητας τόσο σε αυτές τις χώρες όσο και στην Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ιρλανδία, μεταξύ άλλων.

3. Πρακτικές πρωτοβουλίες για την επίτευξη της οικονομικής ανάκαμψης

3.1 Στρατηγική εισόδου – όχι εξόδου

3.1.1 Πολύς λόγος γίνεται για μια στρατηγική εξόδου, δηλαδή την αφαίρεση κάθε πρόσθετης δημόσιας στήριξης της οικονομίας. Οι νομικοί λόγοι για αυτό είναι ο κανόνας του «κάτω του 3 %» για τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το όριο του 60 % του ΑΕγχΠ για το δημόσιο χρέος. Όπως ορθά παρατήρησε η Επιτροπή στις αρχές του 2010, «τα μέτρα στήριξης πρέπει να αποσυρθούν μόνο εφόσον θεωρηθεί ότι η οικονομική ανάκαμψη καθίσταται αυτοτροφοδοτούμενη (5)». Δεδομένης της αβεβαιότητας που επικρατεί όσον αφορά τις οικονομίες μας, θα είναι πολύ δύσκολο να αποφασισθεί πότε η ανάκαμψη είναι «αυτοσυντηρούμενη». Ο περιοριστικός αντίκτυπος των προτάσεων περιορισμού των υψηλότερων κρατικών ελλειμμάτων στην ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά μεταθέτει την αυτοσυντηρούμενη ανάπτυξη στο απώτερο μέλλον. Επιπλέον, μια τέτοια στρατηγική εξόδου θα σήμαινε πως, αφού αποσυρθούν τα μέτρα στήριξης, θα επιστρέψουμε στην κατάσταση πριν την κρίση. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί.

3.1.2 Πρώτον, γιατί υπάρχουν πολλές αλλαγές που υλοποιούνται ή σχεδιάζονται όσον αφορά το χρηματοπιστωτικό τομέα. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, ο χρηματοπιστωτικός τομέας θα καταστεί πιο διαφανής και ανθεκτικός απέναντι σε δυνητικές κρίσεις. Δεύτερον, γιατί θα πρέπει επίσης να αλλάξει η κατάσταση σε άλλους τομείς της οικονομίας. Διαφορετικά, υπάρχει ορατός κίνδυνος επανεμφάνισης των προβλημάτων που αντιμετωπίσαμε τα τελευταία χρόνια.

3.1.3 Δεδομένων των οικονομικών αλλαγών των τελευταίων δεκαετιών, θα πρέπει να αναζητήσουμε νέες οικονομικές και πολιτικές πρωτοβουλίες που θα καταστήσουν λιγότερο εύθραυστη την οικονομία. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για στρατηγική εξόδου, γιατί όταν χαράσσουμε οδικό χάρτη για μια στρατηγική εξόδου, αποφαινόμαστε επίσης για την κοινωνία που θα αναδυθεί, δηλαδή αποφασίζουμε μια στρατηγική εισόδου.

3.2 Συνολική ζήτηση

3.2.1 Θεωρητικά, υπάρχουν δύο τρόποι επίτευξης της οικονομικής ανάπτυξης – μεγαλύτερη παραγωγή με την ίδια μέθοδο ή βελτίωση της μεθόδου προκειμένου να αξιοποιηθούν καλύτερα οι υπάρχοντες πόροι. Το πού θα δοθεί η έμφαση εξαρτάται από την οικονομική κατάσταση. Σε περίοδο ανάπτυξης, χρησιμοποιούνται όλοι οι πόροι και ο μόνος τρόπος ενίσχυσης της ανάπτυξης είναι η επένδυση σε καινοτόμες μεθόδους παραγωγής. Σε περίοδο ύφεση, όπως αυτή που ξεκίνησε το 2008, υπάρχουν πολλοί αδρανείς πόροι που πρέπει να αξιοποιηθούν. Κατά συνέπεια, η πολιτική που θα ακολουθηθεί πρέπει να αποσκοπεί στην αύξηση της ζήτησης. Δυστυχώς, η συνολική ζήτηση δεν αναγνωρίζεται πλέον ως ο κύριος μοχλός της οικονομικής ανάκαμψης.

3.2.2 Προκειμένου τα μέτρα να αυξήσουν τη ζήτηση δεν πρέπει απλώς να επηρεάσουν άμεσα την παραγωγή και τις επενδύσεις, αλλά και να αυξήσουν την καταναλωτική και επενδυτική εμπιστοσύνη. Ακριβώς όπως οι αυτόματοι σταθεροποιητές λειτουργούν σε περιόδους ύφεσης, η αυξημένη εμπιστοσύνη λειτουργεί σε περιόδους ανάπτυξης. Η εμπιστοσύνη μπορεί να ενισχύσει τον αντίκτυπο των κρατικών μέτρων και να καταστήσει αυτοσυντηρούμενη την ανάπτυξη. Προκειμένου να συμβεί αυτό, δεν έχει σημασία μόνο το μέγεθος της στήριξης, αλλά και οι ομάδες στις οποίες απευθύνεται. Οι ομάδες χαμηλότερου εισοδήματος καταναλώνουν μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων τους από ό,τι οι ομάδες υψηλότερου εισοδήματος. Κατά συνέπεια, όσο μεγαλύτερη στήριξη απευθύνεται στις πρώτες ομάδες, τόσο λιγότεροι πόροι θα χαθούν μέσω της αύξησης των αποταμιεύσεων.

3.2.3 Όσον αφορά το αρχικό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας, θα είχε μικρότερο αντίκτυπο του αναμενομένου, καθώς τα μέτρα των κρατών μελών είχαν ήδη σχεδιασθεί και δεν έδωσαν περαιτέρω ώθηση στην ανάπτυξη. Την άνοιξη του 2010, η Επιτροπή ορθώς τονίζει πως τα μέτρα για την ενίσχυση της ανάπτυξης πρέπει να είναι κοινωνικώς αποτελεσματικά. Η προβλεπόμενη ανάπτυξη για το 2010 είναι μικρότερη από το 1,5 % που πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν ως το δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης της ΕΕ. Ακόμα και στο 1,5 % ωστόσο, η ανεργία και τα δημοσιονομικά ελλείμματα δε θα μειωθούν αρκετά σύντομα.

3.2.4 H ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της συνολικής ζήτησης, και ειδικότερα της ιδιωτικής κατανάλωσης, για την επανεκκίνηση της ανάπτυξης.

3.2.5 Η αύξηση των επενδύσεων είναι σημαντική. Υπό το αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, είναι δυνατή η αναβολή της προσαρμογής ενός υπερβολικού δημοσιονομικού ελλείμματος σε περίπτωση που οι επιπλέον δαπάνες αφορούν επενδύσεις. Ωστόσο οι επενδύσεις δεν αποτελούν πάντοτε το μόνο μέσο ενίσχυσης της ανάπτυξης.

3.2.6 Ούτε δε επαρκεί η άνοδος των εξαγωγών. Το εμπόριο της ΕΕ λαμβάνει χώρα κυρίως μεταξύ των κρατών μελών. Το εξωτερικό εμπόριο – εξαγωγές σε άλλα μέρη της παγκόσμιας οικονομίας – βρίσκεται εδώ και πολύ καιρό σταθερό περίπου στο 10 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ. Το εμπόριο της ΕΕ αποτελεί το ένα τρίτο του παγκοσμίου εμπορίου. Εξαιρουμένου, ωστόσο, του ενδοκοινοτικού εμπορίου, το μερίδιο της ΕΕ μειώνεται στο 16 %. Το εμπόριο είναι σημαντικό, αποτελεί δε δείκτη της συνολικής ανταγωνιστικότητας. Υπάρχουν ενδείξεις αύξησης των εξαγωγών προς τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτό είναι, βεβαίως, θετικό, αλλά όχι ιδιαίτερα παρηγορητικό υπό συνθήκες ανεπαρκών επενδύσεων και φθίνουσας αγοράς εργασίας.

3.2.7 Σύμφωνα με την ΠΟΕ (6), εδώ και περισσότερα από δέκα χρόνια παρατηρείται στροφή από το εργατικό δυναμικό στο κεφάλαιο, σε παγκόσμιο επίπεδο. Την περίοδο 1999-2007 το μερίδιο κέρδους στην ΕΕ των 27 αυξήθηκε από το 37 % στο 39 % του ΑΕγχΠ. Έπεσε κατακόρυφα κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2008 στο 36 % αλλά ανήλθε και πάλι στο 37 % το 2009 (7). Υπάρχουν ενδείξεις διογκούμενων ανισοτήτων στην κατανομή του εισοδήματος.

3.2.8 Το μεγαλύτερο τμήμα του ΑΕγχΠ συνίσταται στην ιδιωτική κατανάλωση. Το μερίδιό της ποικίλει έντονα, ανάλογα με τα περιθώρια πρωτοβουλίας του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ανάλογα με το πολιτικό σύστημα κάθε χώρας. Ωστόσο, η μεταβολή του μεριδίου της ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη μεταβολής στην κατανομή του εισοδήματος. Η κατανάλωση έπεσε στο 58 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ το 2008, έναντι 60 % το 2005 και 61 % το 2000. Αν και αποτελεί μικρή μεταβολή σε μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτό δείχνει πως υπάρχουν περιθώρια αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης προκειμένου να αυξηθεί η συνολική ζήτηση (8), πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες.

3.2.9 Το 2010 ωστόσο, η υψηλή ανεργία και η μειωμένη συμμετοχή του εργατικού δυναμικού, σε συνδυασμό με ιδιαίτερα πενιχρές μισθολογικές αυξήσεις, δεν αποτελούν ένδειξη αύξησης της κατανάλωσης· μάλλον το αντίθετο. Η μείωση των δημόσιων μέτρων στήριξης, κατά συνέπεια, δεν αποτελεί σήμερα κατάλληλη πολιτική. Δεδομένου του συμπεράσματος αυτού, η σημερινή κατάσταση (το 2010), με τις μεγάλες περικοπές των δημοσίων δαπανών και τις αυξήσεις των φορολογικών εσόδων, είναι ιδιαίτερα προβληματική από άποψη οικονομικής πολιτικής. Οι αναπόφευκτες μειώσεις της συνολικής ζήτησης λόγω των κρατικών προϋπολογισμών δημιουργούν σαφέστατα κυκλικές τάσεις, με την έννοια ότι μειώνουν τις δυνατότητες ανάπτυξης. Η επίδρασή τους στη μείωση πρωτίστως των εισοδημάτων των δημοσίων υπαλλήλων θα εξαπλωθεί στην οικονομία γενικότερα ως μειωμένη ζήτηση. Η ανάπτυξη δεν θα μπορέσει να επιτύχει το δυνητικό ρυθμό της.

3.2.9.1 Είναι εξαιρετικά σημαντικό για την ΕΕ να έχει εκτιμήσεις των δυνητικών περιοριστικών επιπτώσεων αυτών των νέων δημοσιονομικών περικοπών. Τα μέτρα αυτά ήταν δραστικά. Θα ήταν εξίσου σημαντικό για την ΕΕ οι χώρες που δεν βρίσκονται σε αυτήν την εξαιρετικά δύσκολη θέση να λάβουν αντισταθμιστικά μέτρα, δηλαδή μέτρα αύξησης της συνολικής ζήτησης. Η Επιτροπή πρέπει να εκτιμήσει επειγόντως το μέγεθος του προβλήματος, και στη συνέχεια να καταθέσει τις κατάλληλες προτάσεις. Η Επιτροπή σχεδιάζει να προβεί σε αυτό το βήμα κατά την οικονομική πρόβλεψη του Νοεμβρίου 2010. Τότε θα είναι πολύ αργά. Η ανάπτυξη κατά το πρώτο τρίμηνο του 2010 ήταν κοντά στο προβλεπόμενο 0,5 % - αυτό ωστόσο συνέβη πριν τα προγράμματα λιτότητας. Η απραγία ενόψει της υλοποίησης των επιπτώσεων των προγραμμάτων λιτότητας δεν αποτελεί επιλογή.

3.2.9.2 Η ΕΟΚΕ φρονεί πως η παρούσα οικονομική κατάσταση χρήζει νέων συζητήσεων. Το όριο του 3 % για τα δημόσια ελλείμματα θα πρέπει να διατηρηθεί, συνδυαζόμενο ωστόσο με συζήτηση για τις μεγάλες διαφορές των ελλειμμάτων, καθώς οι χώρες με ιδιαίτερα μεγάλο έλλειμμα πρέπει να προβούν σε διορθωτικές ενέργειες απαραιτήτως. Οι απαιτήσεις, ωστόσο, για χώρες που βρίσκονται στο όριο του 3 % (ή λίγο παραπάνω) θα πρέπει να χαλαρώσουν. Όπου υπάρχει ακόμα η δυνατότητα χρηματοδότησης του ελλείμματος με σχετικά χαμηλό επιτόκιο, είναι προς το συμφέρον μας να μην προβούμε σε υπερβολικά περιοριστικά δημοσιονομικά μέτρα. Η επανεξέταση του αναθεωρημένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης του 2005 δείχνει πως αυτό συνάδει σε μεγάλο βαθμό με τις αλλαγές που έλαβαν τότε χώρα, ιδίως όσον αφορά τις δημόσιες επενδύσεις και τις περιόδους πιέσεων ύφεσης.

3.3 Επαναφορά του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στην πολιτική ημερήσια διάταξη

3.3.1 Η σταθερότητα των τιμών, η οικονομική ανάπτυξη και η πλήρης απασχόληση ήταν ανέκαθεν οι κύριοι στόχοι της οικονομικής πολιτικής, σε αναζήτηση της ευημερίας και της ευμάρειας. Το ισοζύγιο του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος αποτελούν ενδιάμεσους στόχους που εγγυώνται την επίτευξη των πραγματικών στόχων. Δύο στόχοι δεν έχουν εξετασθεί εδώ και καιρό. Ο πρώτος αφορά τη δίκαιη κατανομή του εισοδήματος. Ο δεύτερος αφορά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Η σημασία αυτού του στόχου εξασθένησε. Αυτό ήταν λάθος. Σε μια ενιαία αγορά με ενιαίο νόμισμα, αυτός ο στόχος είναι ζωτικής σημασίας.

3.3.2 Εξετάζοντας το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, δηλαδή το ισοζύγιο του εμπορίου με άλλες χώρες, αυτό που θα συνέβαινε στην ευρωζώνη ήταν ξεκάθαρο. Σήμερα και εδώ και καιρό, δημιουργήθηκε μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών στην Ελλάδα. Η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία εμφανίζουν εδώ και χρόνια πλεόνασμα. Από την άλλη πλευρά, οι περισσότερες μεσογειακές χώρες εμφανίζουν ελλείμματα, αν και το μεγαλύτερο έλλειμμα εμφανίζεται στη Βουλγαρία.

3.3.3 Τα προβλήματα δημιουργούνται όταν το έλλειμμα χρονίζει, ή όταν το εισαγόμενο κεφάλαιο δεν επενδύεται σωστά, πράγμα που σημαίνει πως οι δυνητική αύξηση της παραγωγικότητας δεν πραγματοποιείται ποτέ. Εντός της ευρωζώνης, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Ιρλανδία εμφάνιζαν αρκετά μεγάλα ελλείμματα, ουσιαστικά από την έναρξη του Ευρώ. Εκτός ευρωζώνης, οι χώρες της Βαλτικής και η Βουλγαρία εμφάνιζαν ιδιαίτερα υψηλό έλλειμμα. Το μεγάλο έλλειμμα δεν μπορεί να διορθωθεί παρά με ιδιαίτερα σκληρή οικονομική πολιτική, όπως συνέβη το 2009 στην Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία.

3.3.4 Δεδομένου του εύρους των διαφορών μεταξύ των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη μείωσης αυτών των διαφορών. Αυτό μας οδηγεί στο να θέσουμε την ανταγωνιστικότητα ως κεντρικό στόχο. Η ανταγωνιστικότητα μετράται από το πραγματικό κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, αποτέλεσμα του συνδυασμού των εξελίξεων στους μισθούς και στην παραγωγικότητα. Εντός της Ευρωζώνης, η Γερμανία και η Αυστρία, κυρίως, έχουν αυξήσει την ανταγωνιστικότητά τους μέσω της μείωσης του πραγματικού κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Από την άλλη πλευρά, από το 2008 το επίπεδο των μισθών στη Γερμανία ανεβαίνει ταχύτερα από την παραγωγικότητα, πράγμα που μειώνει την ανταγωνιστικότητα. Κατά την τελευταία δεκαετία η ανταγωνιστικότητα της Ιρλανδίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας έπεσε κατά 10 % κατά μέσο όρο (9). Όταν η μείωση της ανταγωνιστικότητας χρονίζει, οδηγεί σε δημοσιονομικά προβλήματα. Αυτό κατέστη εμφανές το 2010. Το κύριο αίτιο, που αφορά τις μεταβολές της ανταγωνιστικότητας, δεν έχει ληφθεί δεόντως υπόψη.

3.3.5 Καθώς οι αλλαγές των συναλλαγματικών ισοτιμιών δεν αποτελούν πλέον μέρος του οπλοστασίου της ευρωζώνης, η μεταβολή της σχετικής ανταγωνιστικότητας, με υψηλότερο επίπεδο τιμών σε σχέση με άλλες χώρες, θα πρέπει να επιδιώκεται σε «πραγματικές τιμές συναλλάγματος». Καθώς οι εξελίξεις στους μισθούς και την παραγωγικότητα ποικίλουν εντός μιας νομισματικής ζώνης, η μόνη λύση είναι η μεταβολή των σχετικών μισθών μεταξύ των χωρών ή η αύξηση της παραγωγικότητας μέσω επενδύσεων στις ουραγούς χώρες. Θα ήταν παράλογο να ζητηθεί από χώρες με υψηλή ανάπτυξη της παραγωγικότητας να την σταματήσουν.

3.3.6 Τα διδάγματα της κρίσης της άνοιξης 2010 δείχνουν πως θα πρέπει να δοθούν στην Eurostat ελεγκτικές αρμοδιότητες όσον αφορά τις εθνικές στατιστικές υπηρεσίες. Η ακρίβεια αυτών έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία εφόσον οι στατιστικές για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και τις εξελίξεις στους μισθούς και στην παραγωγικότητα αποτελούν τη βάση νέων πολιτικών συζητήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.3.7 Η ΕΟΚΕ προτείνει τη συμπλήρωση των στόχων για το ισοζύγιο προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος με αυτόν για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Η χρήση ενιαίου αριθμητικού στόχου είναι στην περίπτωση αυτή αδύνατη. Το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κάποιων χωρών συνεπάγεται πάντοτε έλλειμμα σε άλλες χώρες. Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν η διαφορά είναι υπερβολικά μεγάλη, ή υπερβολικά ξαφνική, ή όταν το εισαγόμενο κεφάλαιο δε χρησιμοποιείται για παραγωγικές επενδύσεις.

3.3.8 Η ΕΟΚΕ, κατά συνέπεια, προτείνει στην Επιτροπή να διεξάγει έλεγχο στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών, παρόμοιο με αυτόν στα δημόσια ελλείμματα και το χρέος. Η ιδέα έχει επίσης κατατεθεί από την Επιτροπή στους οικονομικούς προσανατολισμούς της και σε έγγραφο για την ενίσχυση της ανάκαμψης της οικονομίας. Τα ζητήματα αυτά συζητούνται επίσης στην ειδική ομάδα κρίσης υπό την προεδρία του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, κ. van Rompuy.

3.3.9 Η ΕΟΚΕ επιθυμεί την ενίσχυση του χαρακτήρα αυτών των προτάσεων. Ο νέος στόχος για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών πρέπει να αντιμετωπίζεται όπως οι δύο ισχύοντες στόχοι του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης. Οι τρέχουσες συναλλαγές, και οι μισθολογικές και παραγωγικές εξελίξεις που τις επηρεάζουν, πρέπει να αποτελούν αντικείμενο ελέγχου από την Επιτροπή στο σύνολο των 27 κρατών μελών. Η ικανότητα δράσης εναντίον των χωρών με αρνητική πορεία θα πρέπει, όπως συμβαίνει με το δημόσιο έλλειμμα και το χρέος, να είναι μεγαλύτερη όσον αφορά τις χώρες της ευρωζώνης. Οι ευρωπαϊκές δράσεις θα πρέπει να αφορούν την κατεύθυνση των αλλαγών πολιτικής και όχι την πρακτική εφαρμογή τους. Αυτό θα παραμείνει στο πεδίο αρμοδιοτήτων των κρατών, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας. Με μια απλή τροποποίηση των Κανονισμών που διέπουν το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, η πραγματική οικονομία ή, με άλλα λόγια, οι μακροοικονομικές πτυχές μπορούν να εισαχθούν στο σύμφωνο.

3.3.10 Η κρίση έδειξε πως ακόμα και άλλες πτυχές του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης πρέπει να αναπτυχθούν. Οι στατιστικές για τις ιδιωτικές πιστώσεις και το μερίδιο εξωτερικού χρέους σε σχέση με το σύνολο του δημοσίου χρέους θα πρέπει να δημοσιεύονται παράλληλα με τις κανονικές στατιστικές του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης. Τα νέα αυτά στοιχεία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν μηχανισμοί έγκαιρης προειδοποίησης και ως μοχλοί πίεσης για τις χώρες με προβληματική οικονομική κατάσταση.

3.4 Άλλοι βασικοί τομείς για μια νέα ευρωπαϊκή οικονομία

3.4.1 Δημόσια χρηματοπιστωτική στήριξη, χρηματοπιστωτικές ρυθμίσεις

3.4.1.1 Προκειμένου να αποτραπεί μια καταστροφική εξέλιξη για ολόκληρους τομείς της οικονομίας και ιδίως τον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, δόθηκε μεγάλης κλίμακας δημόσια στήριξη. Η «συνήθης» ευρωπαϊκή πολιτική κρατικών ενισχύσεων δεν χρησιμοποιήθηκε για την αποτροπή αυτής της στήριξης, δεδομένης της σημερινής κατάστασης.

3.4.1.2 Η θεαματικότερη στήριξη δόθηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες καθώς και στις ΗΠΑ, ορισμένες τράπεζες εθνικοποιήθηκαν εν μέρει. Θα υπάρξει σίγουρα μεταστροφή αυτής της πολιτικής, για την οποία όμως θα χρειαστεί να περάσουν χρόνια. Ακόμα και μακροπρόθεσμα, θα μπορούσε να αποτελεί χρήσιμο μέρος της εθνικής χρηματοπιστωτικής πολιτικής η διατήρηση μέρους του τραπεζικού κεφαλαίου στην κατοχή του δημοσίου, έτσι ώστε να υπάρχει σαφής εικόνα των τεκταινόμενων στον τραπεζικό τομέα.

3.4.1.3 Τμήματα του τραπεζικού τομέα, που έλαβαν άνευ προηγουμένου στήριξη από τις κυβερνήσεις, συμμετείχαν στη συνέχεια σε κερδοσκοπικές επιθέσεις στην αγορά των κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης κατά την ελληνική κρίση. Η χρηματαγορά επιχείρησε να πάρει εξουσίες λήψης αποφάσεων από τα χέρια των πολιτικών. Μετά την ανάπτυξη μιας ιδιαίτερα σοβαρής κρίσης, οι πολιτικοί ανέκτησαν την εξουσία τους. Οι πολιτικοί μπορούν να επικριθούν για την αδυναμία τους να δράσουν μέχρι την εμφάνιση σοβαρής κρίσης, τόσο κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση όσο και κατά αυτήν των κρατικών ομολόγων. Αυτό δείχνει πως η προτεινόμενη ρύθμιση και χρηματοπιστωτική εποπτεία δεν επαρκούν. Απαιτείται πιο αποτελεσματική ρύθμιση και εποπτεία, προκειμένου να αλλάξει η συμπεριφορά των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και να αναζητηθούν νέοι τρόποι χρηματοδότησης του δημοσίου χρέους.

3.4.2 Πρασίνισμα της οικονομίας

Μακροπρόθεσμα, οι επενδύσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στην προστασία του περιβάλλοντος και σε μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής. Η αλλαγή αυτή της σύνθεσης των επενδύσεων θα πρέπει να αρχίσει άμεσα. Η Επιτροπή φρονεί πως υπάρχει εντονότερη διάθεση στροφής μεταξύ των διεθνών ανταγωνιστών μας. Η στροφή είναι καθοριστική, όχι μόνο για περιβαλλοντικούς λόγους αλλά και για την συνολική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Θα μπορέσουν να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας σε αντικατάσταση αυτών που χάνονται. Έτσι η οικονομική βιωσιμότητα μπορεί να συνδυαστεί με την περιβαλλοντική και την κοινωνική βιωσιμότητα. Όπως και η Επιτροπή στην πρότασή της για τους Γενικούς Προσανατολισμούς Οικονομικής Πολιτικής, η ΕΟΚΕ προκρίνει τη χρήση της φορολογίας ως μέσο επιρροής της αγοράς για τη μείωση των επικίνδυνων εκπομπών.

3.4.3 Υποδομές και ενέργεια

Σε περίοδο έλλειψης επιχειρηματικών επενδύσεων ο δημόσιος τομέας πρέπει να δραστηριοποιηθεί με δημόσιες επενδύσεις. Αυτό είναι απαραίτητο, τόσο για την τόνωση της ανάπτυξης όσο και λόγω της μεγάλης ανάγκης για επενδύσεις στις υποδομές και την ενέργεια. Η νέα απροθυμία του τραπεζικού τομέα να επωμισθεί το ρίσκο της παροχής πιστώσεων στις επιχειρήσεις δημιουργεί πολλά προβλήματα, ιδίως στις ΜΜΕ. Παρά τα τρέχοντα προβλήματα με τα κρατικά ομόλογα, υπάρχει ακόμα πλεονεκτικό επιτόκιο για τα κυβερνητικά ομόλογα των περισσοτέρων χωρών, πράγμα που αποτελεί πλεονέκτημα για τις δημόσιες επενδύσεις. Σύμφωνα με το αναθεωρημένο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, οι επενδύσεις δεν περιλαμβάνονται υποχρεωτικά στους υπολογισμούς της υπέρβασης ελλείμματος.

3.4.4 Ενεργητικές πολιτικές αγοράς εργασίας

Οι πολιτικές για την αγορά εργασίας πρέπει να είναι ενεργητικές και να μην περιορίζονται απλά στην οικονομική στήριξη των ανέργων. Έχουν χρησιμοποιηθεί πολλά διαφορετικά προγράμματα για την εκ νέου απόκτηση δεξιοτήτων τόσο όσων εργάζονται όσο και των ανέργων. Ο στόχος της «εκπαίδευσης για όλους» στο πρόγραμμα της προεδρίας Ισπανίας-Βελγίου-Ουγγαρίας είναι πολλά υποσχόμενος. Μια πολιτική χωρίς αποκλεισμούς δε σημαίνει απλά πως θα μπορεί κανείς να βρει δουλειά. Συνεπάγεται παράλληλα τη διευκόλυνση της ενεργότερης συμμετοχής των πολιτών στην κοινωνία.

3.4.4.1 Η θέσπιση στόχου για υψηλότερο δείκτη απασχόλησης, όπως γίνεται στη στρατηγική ΕΕ2020, δεν αρκεί. Προκειμένου να βελτιωθεί ο δείκτης απασχόλησης, πρέπει να θεσπισθούν ορισμένες θεμελιώδεις πολιτικές.

—	Οι πολιτικές για την ανάπτυξη δεξιοτήτων είναι μεταξύ αυτών. Η δια βίου μάθηση είναι εκ των ουκ άνευ. Ένα μεγάλο ζήτημα είναι να καθορισθεί ποιος θα πληρώσει για αυτήν. Η κοινωνία, οι εργοδότες ή οι εργαζόμενοι; Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα πρέπει και οι τρεις να συμμετάσχουν στη χρηματοδότηση.

—	Αυτή η πολιτική πρέπει να βασισθεί στο γενικό επίπεδο εκπαίδευσης. Η Ευρώπη πρέπει να βελτιώσει το συνολικό επίπεδο γνώσης.

—	Μια αυτονόητη πολιτική για την αύξηση της απασχόλησης είναι η θέσπιση συστήματος υψηλής ποιότητας και φθηνών υπηρεσιών παιδικής φροντίδας και μια αρκούντως μακρόχρονη και επαρκώς αμειβόμενη γονική άδεια που θα λειτουργεί ως κίνητρο για την απόκτηση παιδιών.

—	Υπάρχουν πολλοί φραγμοί που εμποδίζουν τα άτομα να ζητήσουν εργασία. Κάθε ένας θα χρειασθεί ενδεχομένως τη δική του πολιτική όσον αφορά τη συμμετοχή του εργατικού δυναμικού.

3.4.5 Κοινωνική πολιτική

3.4.5.1 Στην έκθεσή (10) της για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη, η Επιτροπή αναγνωρίζει πως τα συστήματα πρόνοιας διαδραμάτισαν ζωτικό ρόλο στην άμβλυνση του κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου της κρίσης. Οι κοινωνικές δαπάνες κατά τη διάρκεια της κρίσης αυξήθηκαν κατά μέσο όρο από το 28 % στο 31 % του ΑΕγχΠ των κρατών μελών. Όταν μειώνεται η ανάγκη για στήριξη των ανέργων, οι ίδιοι δημόσιοι πόροι θα πρέπει να διατίθενται για την οικογενειακή πολιτική και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Έτσι μια στρατηγική εξόδου μετατρέπεται σε στρατηγική εισόδου.

3.4.5.2 Η επαρκής εισοδηματική στήριξη, η πρόσβαση στην αγορά εργασίας και σε κοινωνικές υπηρεσίες ποιότητας είναι σημαντικές, σύμφωνα με την Επιτροπή. Αυτό που μπορεί να κάνει η ΕΕ όσον αφορά τα κοινωνικά ζητήματα δεν είναι παρά μικρό συμπλήρωμα των εθνικών κοινωνικών πολιτικών. Έχουμε δει πολλά ευρωπαϊκά μέσα ενθάρρυνσης των κρατών μελών να μάθουν το ένα από το άλλο – εξέταση των επιδόσεων, αξιολόγηση από ομότιμους, ανοιχτή μέθοδος συντονισμού. Δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η ΕΕ δεν μπορεί να αναγκάσει τα κράτη μέλη να ακολουθήσουν παραδείγματα καλών πρακτικών. Τακτικές «κατονομασίας και στιγματισμού» θα μπορούσαν να αποτελέσουν τρόπο ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τις διαφορές.

3.4.5.3 Τα μέτρα λιτότητας πρέπει να είναι ισορροπημένα. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας να γίνουν θυσία στο βωμό του δημοσιονομικού ισοζυγίου. Η κρίση αποκάλυψε πως υπάρχουν ακόμα ελλείψεις στα κοινωνικά συστήματα. Η αρχιτεκτονική των κοινωνικών συστημάτων πρέπει να οδηγεί στην ευημερία και την απασχόληση. Ωστόσο τα κοινωνικά συστήματα δεν στερούνται περιορισμών· πρέπει να παραμένουν εντός των οικονομικών δυνατοτήτων.

3.4.6 Νέες πηγές εσόδων (11)

3.4.6.1 Σε γνωμοδότησή της για τη στρατηγική μετά τη Λισσαβώνα, η ΕΟΚΕ αναφέρθηκε τόσο στη φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών όσο και στη φορολόγηση του διοξειδίου του άνθρακα ως νέες πηγές δημοσίων εσόδων. Αυτές έχουν διπλό όφελος, καθώς πέραν της αύξησης των εσόδων, αντιστοίχως μειώνουν τη βραχυπρόθεσμη προσέγγιση της χρηματοπιστωτικής αγοράς και βελτιώνουν το περιβάλλον μας. Ο τρέχων λόγος αναζήτησης νέων πηγών χρηματοδότησης είναι η μείωση των μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Η φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και του διοξειδίου του άνθρακα προτιμώνται από την αύξηση άλλων μορφών φορολόγησης, όπως η φορολόγηση των εργαζομένων και ο ΦΠΑ. Αργότερα αυτές θα περιόριζαν τη γενική ζήτηση, πράγμα που δε συνιστάται στην παρούσα συγκυρία.

3.4.6.2 Άλλος ένας τρόπος δημόσιας χρηματοδότησης είναι τα Ευρωομόλογα. Αυτά θα μπορούσαν να παράσχουν κεφάλαιο στο δημόσιο τομέα χωρίς να εξαρτώνται πλήρως από τον ιδιωτικό χρηματοπιστωτικό τομέα. Τα Ευρωομόλογα θα αντλούν χρηματοδότηση απευθείας από την πηγή της, όπως από τα συνταξιοδοτικά ταμεία, που αναζητούν μακροπρόθεσμες τοποθετήσεις για τα χρήματά τους. Υπάρχει ακόμα η λύση της δυνατότητας ιδιωτικών μακροπρόθεσμων αποταμιευτικών τοποθετήσεων στην ΕΤΕπ, προκειμένου να βρεθούν νέες πηγές χρηματοδότησης αυτής. Έτσι, η ΕΤΕπ μετατρέπεται σε σύνδεσμο μεταξύ αυτών των νέων κεφαλαιουχικών πόρων και των επενδύσεών της. Οι μακροπρόθεσμες αποταμιεύσεις θα διατίθενται στη συνέχεια σε μακροπρόθεσμες δημόσιες επενδύσεις, π.χ. στις υποδομές. Τα Ευρωομόλογα αποτελούν μια «έννοια» που θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Και πάλι, αυτό παρέχει διπλό όφελος, καθώς θα μειώνει παράλληλα τα περιθώρια κερδοσκοπίας σε βάρος του κρατικού χρέους στη χρηματαγορά.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Βάσει των εγγράφων της Επιτροπής με τίτλο «Έκθεση προόδου για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού σχεδίου για την ανάκαμψη της οικονομίας» και «Ενδιάμεσες προβλέψεις Φεβρουαρίου 2010».

(2) Βλ. Φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

(3) Κέντρο Ευρωπαϊκών Πολιτικών Μελετών αρ. 202, Φεβρουάριος 2010.

(4) ΟΟΣΑ: Οι συντάξεις εν συντομία, 2009

(5) COM(2010) 2020, σημείο 4.1

(6) ΠΟΕ: Παγκόσμια έκθεση μισθών 2009, ενημερωμένη έκδοση, Νοέμβριος 2009.

(7) Eurostat, ευρωδείκτες 61/2010, 30 Απριλίου 2010.

(8) Τα στοιχεία βασίζονται στις στατιστικές της Eurostat. Οι διαφορές μεταξύ των κρατών μελών είναι εντυπωσιακά υψηλές, και κυμαίνονται από το 46 % στη Σουηδία έως το 75 % στην Ελλάδα. Οι περισσότερες χώρες εμφάνισαν μικρή μείωση στο μερίδιο της κατανάλωσης, σε ορισμένες ωστόσο οι αλλαγές ήταν δραματικές. Στο ΗΒ, παρατηρήθηκε πτώση από το 72 % στο 60 % μέσα σε 8 χρόνια, πράγμα που δύσκολα μπορεί να εξηγηθεί.

(9) Η κρίση στην ευρωζώνη και τρόποι αντιμετώπισής της. Κέντρο Ευρωπαϊκών Πολιτικών Μελετών, Φεβρουάριος 2010.

(10) Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Πρόταση κοινής έκθεσης για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη 2010 COM(2010)25 τελικό

(11) Βλ. γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ για το Φόρο στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές και για τις Συνέπειες της κρίσης των κρατικών ομολόγων στην διακυβέρνηση της ΕΕ.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/65

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Προς μια παγκόσμια διάσκεψη κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη το 2012» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/12

Εισηγητής: ο κ. OSBORN

Στις 18 Φεβρουαρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Προς μια Παγκόσμια Διάσκεψη για την Αειφόρο Ανάπτυξη το 2012»

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της επιτροπής, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 31 Αυγούστου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, που πραγματοποιήθηκε στις 15 και 16 Σεπτεμβρίου (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, με 116 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 7 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Σύνοψη και συστάσεις

1.1	Η ΕΟΚΕ, με την ιδιότητά της ως εκφραστή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην Ευρώπη, συνιστά να αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση ηγετικό ρόλο στις προετοιμασίες ενόψει της νέας διάσκεψης κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για την αειφόρο ανάπτυξη που θα πραγματοποιηθεί στο Ρίο το 2012.

1.2	Η ΕΕ θα πρέπει να ταχθεί δυναμικά υπέρ μιας φιλόδοξης ημερήσιας διάταξης για τη διάσκεψη που μπορεί να αναζωογονήσει και να δώσει νέα πνοή στην ατζέντα της αειφόρου ανάπτυξης σε ολόκληρο τον κόσμο, τόσο μεταξύ των κυβερνήσεων όσο και γενικότερα στο πλαίσιο της κοινωνίας των πολιτών.

1.3	Η διάσκεψη θα πρέπει να ανακτήσει το πνεύμα του Ρίο και να αναβιώσει τις αρχές του Ρίο και της Ατζέντας 21 ως εργαλείων για τη συμμετοχή κάθε είδους ενδιαφερομένων μερών και την καθοδήγηση του κόσμου σε μια πιο αειφόρο πορεία.

1.4

Η διάσκεψη θα πρέπει να παράσχει ένα ορόσημο και μια προθεσμία για την ολοκλήρωση των επόμενων σταδίων των τρεχουσών διαπραγματεύσεων για την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα και τη δέσμευση σε αυτά, για την ολοκλήρωση των τρεχουσών διαπραγματεύσεων για τον υδράργυρο, και για την έναρξη νέων διαπραγματεύσεων για την ενσωμάτωση της αειφορίας στην εταιρική διακυβέρνηση και στην εντολή της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης.

1.5	Η διάσκεψη θα πρέπει να αναγνωρίσει και να στηρίξει τη Χάρτα της Γης ως μέσο έμπνευσης, δέσμευσης και δράσης σε άτομα και οργανώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.

1.6

Η ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσει τη διάσκεψη για να δώσει νέα πνοή στις δικές της διαδικασίες και δομές, προκειμένου να σημειωθεί πρόοδος ως προς την αειφόρο ανάπτυξη, ζητώντας παράλληλα την ανάλογη αναζωογόνηση των δράσεων υπέρ της αειφορίας στον κόσμο. Συγκεκριμένα η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ένωση:

—

να καθορίσει και να εφαρμόσει διάφορες πτυχές της πράσινης οικονομίας εντός της Ευρώπης και να δημιουργήσει και να χρηματοδοτήσει νέους διαύλους παροχής χρηματοδοτικής βοήθειας και μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, ούτως ώστε να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να υλοποιήσουν τη μετάβαση προς την αειφορία·

—	να ενισχύσει διάφορες πτυχές της διακυβέρνησης της αειφόρου ανάπτυξης εντός της Ευρώπης·

—	να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη ώστε να συνεισφέρει στη διαδικασία του Ρίο και να ανακτήσει το όραμα του Ρίο καθώς και την πολιτική και λαϊκή στήριξη προς αυτό.

1.7

Για την προώθηση της πράσινης οικονομίας, η ΕΕ θα πρέπει να πράξει τα εξής κατά τους επόμενους 12 μήνες:

—

να επανεξετάσει και να ενισχύσει τη στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, ενσωματώνοντας τους βασικούς της στόχους στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» – και να αναπτύξει παράλληλες προτάσεις στις διαπραγματεύσεις της διάσκεψης για τη δημιουργία ενός ισχυρότερου διεθνούς πλαισίου για την προώθηση και τον συντονισμό των εθνικών στρατηγικών για την αειφορία·

—

να ολοκληρώσει τις τρέχουσες εργασίες για τη διαμόρφωση καλύτερων τρόπων μέτρησης της προόδου της αειφορίας, ενσωματώνοντάς τα ρητά στο βασικό πλαίσιο παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» – και παράλληλα να διατυπώσει προτάσεις στις διαπραγματεύσεις της διάσκεψης για τον καθορισμό και την τήρηση συνεκτικότερων και συνεπέστερων διεθνών χρονοδιαγραμμάτων για τη μέτρηση και την παρακολούθηση της προόδου ως προς την αειφόρο ανάπτυξη·

—	να ολοκληρώσει τις μακροχρόνιες μελέτες της για την αειφόρο κατανάλωση και παραγωγή, εντάσσοντάς τις στο βασικό εμβληματικό πρόγραμμα για την αποδοτικότητα των πόρων στο πλαίσιο της «Ευρώπης 2020» - και να αναπτύξει παράλληλες προτάσεις για τις διαπραγματεύσεις της διάσκεψης·

—

να συγκεντρώσει την ευρωπαϊκή εμπειρία από τους πράσινους φόρους και τα φορολογικά εργαλεία (περιλαμβανομένης της τιμολόγησης και εμπορίας εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα) και να τα εντάξει στη νέα πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τα πράσινα φορολογικά εργαλεία – υποβάλοντας παράλληλες προτάσεις για καθοδήγηση εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών στον τομέα αυτόν·

—

να συγκεντρώσει την ευρωπαϊκή εμπειρία της κοινωνικής διάστασης της αειφόρου ανάπτυξης, περιλαμβανομένων των δυνατοτήτων δημιουργίας νέων πράσινων θέσεων εργασίας προς αντικατάσταση ορισμένων θέσεων που χάνονται στην ύφεση, και των μέσων για τη μείωση της κοινωνικής ανισότητας – και να τις εντάξει στις συζητήσεις της διάσκεψης σχετικά με την κοινωνική πτυχή της πράσινης οικονομίας·

—	να θεσπίσει αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης στις αναπτυσσόμενες χώρες και να παράσχει επαρκή χρηματοδοτική και τεχνολογική στήριξη.

1.8

Για να ενισχύσει τη διακυβέρνηση για την αειφόρο ανάπτυξη η ΕΕ θα πρέπει:

—	να στηρίξει την ενίσχυση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και της επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την αειφόρο ανάπτυξη·

—	να ταχθεί υπέρ της ενσωμάτωσης της αειφόρου ανάπτυξης στην εντολή της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΔΝΤ, του ΠΟΕ και άλλων συναφών διεθνών οργανισμών·

—

να προαγάγει την ενίσχυση των εθνικών στρατηγικών αειφόρου ανάπτυξης και των εθνικών συστημάτων για τη χάραξη, την εφαρμογή και την παρακολούθηση αυτών καθώς και την ενίσχυση μηχανισμών όπως η στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη και την εναρμόνιση αυτών των εργασιών σε υπερεθνικό επίπεδο – τόσο εντός Ευρώπης όσο και στις διεθνείς διαπραγματεύσεις·

—	να προαγάγει την ενίσχυση των περιφερειακών και τοπικών στρατηγικών αειφόρου ανάπτυξης και του μηχανισμού υλοποίησης αυτών – τόσο εντός Ευρώπης όσο και στις διεθνείς διαπραγματεύσεις·

—	να προαγάγει τη συμπερίληψη της αειφόρου ανάπτυξης στους κανόνες και στην καθοδήγηση για την εταιρική διακυβέρνηση στον κλάδο των επιχειρήσεων –τόσο εντός Ευρώπης όσο και στις διεθνείς διαπραγματεύσεις.

1.9

Για να διασφαλίσει την πλήρη σύμπραξη και συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών η ΕΕ θα πρέπει:

—	να ταχθεί υπέρ της πλήρους συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών στη διαδικασία των Ηνωμένων Εθνών·

—	να συνεργαστεί με την ΕΟΚΕ και άλλους εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ώστε να διασφαλισθεί η πλήρης συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις προπαρασκευαστικές διαδικασίες εντός της Ευρώπης και των κρατών μελών της·

—

να στηρίξει τις ανεξάρτητες προπαρασκευαστικές διαδικασίες μεταξύ συγκεκριμένων κλάδων της κοινωνίας των πολιτών, περιλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των συνδικαλιστικών οργανώσεων, των ΜΚΟ, της επιστημονικής και της εκπαιδευτικής κοινότητας, των γεωργών, των ομάδων γυναικών και νέων – τόσο εντός Ευρώπης όσο και στις διεθνείς διαπραγματεύσεις.

2. Εισαγωγή και ιστορικό

2.1

Στις 24 Δεκεμβρίου 2009, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ψήφισμα για την πραγματοποίηση Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών όσον αφορά την Αειφόρο Ανάπτυξη το 2012. Η διάσκεψη αυτή θα πραγματοποιηθεί στο Ρίο 40 χρόνια μετά τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον στη Στοκχόλμη, 20 χρόνια μετά τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στο Ρίο και 10 χρόνια μετά την Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ.

2.2

Σύμφωνα με το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης, η διάσκεψη θα έχει τρεις στόχους:

—	την διασφάλιση ανανεωμένης πολιτικής δέσμευσης για την αειφόρο ανάπτυξη·

—	την αξιολόγηση της προόδου που έχει σημειωθεί έως σήμερα και των εναπομεινάντων κενών στην εφαρμογή των αποτελεσμάτων των σημαντικότερων διασκέψεων κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη·

—	την αντιμετώπιση νέων και αναδυόμενων προκλήσεων·

και δύο συγκεκριμένες θεματικές:

—	μια πράσινη οικονομία στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης και της εξάλειψης της φτώχειας·

—	το θεσμικό πλαίσιο για την αειφόρο ανάπτυξη.

2.3

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει αυτήν την πρωτοβουλία. Είναι σαφές ότι η παγκόσμια δυναμική υπέρ της αειφόρου ανάπτυξης (ΑΑ) επιβραδύνθηκε τα τελευταία έτη και ότι απαιτείται νέα ώθηση προκειμένου να αναζωογονηθεί η Ατζέντα της ΑΑ. Εντός της Ευρώπης, η ΑΑ εξακολουθεί να σημειώνει πρόοδο ως συνολικό πλαίσιο για την ανάπτυξη πολιτικών, αλλά τα τελευταία χρόνια επισκιάζεται από τον αντίκτυπο της οικονομικής κρίσης και την ανάγκη εστίασης στην ανάκαμψη. Η συγκυρία της νέας Διάσκεψης Κορυφής του Ρίο θα μπορούσε να είναι μια ευκαιρία αποκατάστασης της ΑΑ στη θέση που της αρμόζει, δηλαδή της βασικής κινητήριας δύναμης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της.

2.4

Προβλέπονται τρεις συνεδριάσεις της προπαρασκευαστικής επιτροπής. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε στις 17-19 Μαΐου 2010. Οι επόμενες θα ακολουθήσουν το 2011 και το 2012.

Η πρώτη συνεδρίαση της προπαρασκευαστικής επιτροπής επεξεργάστηκε διεργασίες, διαδικασίες και χρονοδιαγράμματα για τη διάσκεψη και διεξήγαγε προκαταρκτικές συζητήσεις επί των ανωτέρω βασικών θεματικών. Συμφώνησε ότι η Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να ζητήσει τη συμβολή των κρατών μελών, των συναφών διεθνών οργανισμών και των βασικών φορέων επί ορισμένων στοχευμένων ζητημάτων.

2.5

Η κοινωνία των πολιτών εκπροσωπήθηκε στην εν λόγω συνεδρίαση της προπαρασκευαστικής επιτροπής από τους 9 βασικούς φορείς που αναγνωρίζουν τα Ηνωμένα Έθνη. Επίσης, τους ζητήθηκε να προβούν στις δικές τους προετοιμασίες και να συνεισφέρουν στα επόμενα στάδια της προπαρασκευαστικής διαδικασίας και στην ίδια τη διάσκεψη. Ορισμένοι από τους βασικούς φορείς κατέστησαν σαφές ότι επιθυμούν να αξιοποιήσουν την ευκαιρία της διαδικασίας 2012 για τη διεξαγωγή των δικών τους αξιολογήσεων της διαδικασίας ΑΑ στους κλάδους τους. Θα ήθελαν να επιδείξουν επιτεύγματα, ευκαιρίες και προκλήσεις στο Ρίο, και να επιζητήσουν περαιτέρω αναγνώριση και στήριξη από τις κυβερνήσεις σε αυτήν τη διαδικασία, καθώς και να υποβάλουν συστάσεις προς τις κυβερνήσεις σχετικά με τη μορφή και τους στόχους των επίσημων διαπραγματεύσεων.

2.6

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δραστηριοποιήθηκε στην πρώτη συνεδρίαση της προπαρασκευαστικής επιτροπής, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μιας θετικής και διαχειρίσιμης ημερήσιας διάταξης για τη διαδικασία της διάσκεψης, εξακολουθεί δε να υλοποιεί τη δική της ενεργητική προπαρασκευαστική διαδικασία στα κράτη μέλη της. Η ΕΟΚΕ είχε την ικανοποίηση να συμμετάσχει εξ ονόματος της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ως μέλος της αντιπροσωπείας της ΕΕ στην πρώτη προπαρασκευαστική επιτροπή και σκοπεύει να συνεχίσει να έχει ενεργό ρόλο, πρώτον με την έκδοση της παρούσας αρχικής γνωμοδότησης και στη συνέχεια με περαιτέρω εργασίες, καθώς θα επισπεύδονται οι προετοιμασίες (βλ. παράγραφο 7.2).

3. Το όραμα και τα επίπεδα φιλοδοξίας

3.1

Η Διάσκεψη Κορυφής του Ρίο το 1992 χαρακτηρίστηκε από υψηλά επίπεδα φιλοδοξίας και επιτυχίας, και κατάφερε να κινητοποιήσει στήριξη και δράση υπέρ της ΑΑ σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό επετεύχθη με μια ουσιαστική και συγκεκριμένη ενιαία ημερήσια διάταξη κάτω από ένα επιβλητικό και εμπνευσμένο όραμα το οποίο έδωσε ώθηση στη λαϊκή στήριξη και την πολιτική βούληση.

3.2

Η πρόκληση της αειφορίας είναι πιο επείγουσα από ποτέ, και από πολλές απόψεις ακόμη πιο πιεστική. Εντούτοις, τα επίπεδα ενεργητικότητας και φιλοδοξίας μεταξύ των κυβερνήσεων στην πρώτη προπαρασκευαστική επιτροπή ήταν απογοητευτικά. Ορισμένες φαίνονταν πιο πρόθυμες να συγκρατήσουν τις υπερβολικές προσδοκίες παρά να ενισχύσουν την αποφασιστικότητα για θετική αλλαγή.

3.3

Η κοινωνία των πολιτών είναι πιο φιλόδοξη. Τα κάθε είδους ενδιαφερόμενα μέρη δραστηριοποιήθηκαν κατά την πρώτη προπαρασκευαστική επιτροπή, ζητώντας συγκεκριμένες προτάσεις από τους επίσημους αντιπροσώπους και αναπτύσσοντας τις δικές τους παράλληλες διαδικασίες ενόψει της διάσκεψης. Εντός της Ευρώπης, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη διαθέτουν την όρεξη και την ικανότητα να ανεβάσουν τον πήχη και να ασκήσουν πιέσεις ώστε η διαδικασία του 2012 να έχει θετική έκβαση. Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αξιοποιήσουν πλήρως αυτό το δυναμικό και να διαμορφώσουν μια ανοικτή και φιλόδοξη διαδικασία πολλαπλών ενδιαφερομένων μερών σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως η εμπειρία των διαφόρων ενδιαφερομένων μερών.

3.4

Εάν οι διαπραγματεύσεις για την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα μπορούσαν να έχουν τον στόχο και την προθεσμία να καταλήξουν εγκαίρως σε ουσιαστικές συμφωνίες ώστε να μπορούν να εγκριθούν από τους παγκόσμιους ηγέτες στη Διάσκεψη Κορυφής του Ρίο το 2012, αυτό θα ωφελούσε αμφότερες τις διαδικασίες. Αυτός ο συνδυασμός στόχων λειτούργησε πολύ αποτελεσματικά για την τόνωση της προόδου κατά τη διετία που προηγήθηκε της διάσκεψης του Ρίο το 1992. Η διάσκεψη του 2012 θα μπορούσε να ορίσει μια προθεσμία για τη μετάβαση των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων για την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα στο επόμενο σημαντικό ορόσημό τους.

3.5

Η συγκυρία της Διάσκεψης Κορυφής του 2012 θα μπορούσε επίσης να αξιοποιηθεί για την επίσπευση της λήψης αποφάσεων στις εν εξελίξει διεθνείς διαπραγματεύσεις για τον υδράργυρο, καθώς και αυτών για τη διαδικασία REDD (μείωση των εκπομπών που οφείλονται στην αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών). Επίσης θα μπορούσε να αναδειχθεί σε ευκαιρία για την έναρξη νέων διαπραγματεύσεων σχετικά με την ενσωμάτωση της αειφορίας στην εταιρική διακυβέρνηση (βλ. παράγραφο 6.8 κατωτέρω), και την τοπική δράση υπέρ της αειφορίας (παράγραφος 6.9).

3.6

Η Διάσκεψη Κορυφής του 1992 ενέπνευσε ένα νέο όραμα υπέρ ενός αρμονικού μέλλοντος για τον πλανήτη, όπως εκφράστηκε στη νέα συλλογιστική περί ΑΑ. Για να δοθεί ώθηση στη διάσκεψη του Ρίο το 2012, απαιτείται μια νέα έκφραση του οράματος. Η ΕΟΚΕ προτείνει να εστιάσουμε για τον σκοπό αυτόν στη Χάρτα της Γης και να αξιοποιήσουμε τη διάσκεψη κορυφής ώστε να αναγνωρίσουμε επίσημα αυτό το έγγραφο που αποτελεί πηγή έμπνευσης (όπως έχει ήδη πράξει η UNESCO). Η Χάρτα της Γης τυγχάνει ολοένα και μεγαλύτερης στήριξης ανά τον κόσμο τα τελευταία έτη. Η αναγνώριση της Χάρτας από τον ΟΗΕ συνολικά θα μπορούσε να την καταστήσει πιο αποτελεσματική σε όλο τον κόσμο και να συμβάλει στην αναζωπύρωση του φιλόδοξου πνεύματος επίτευξης των στόχων που αφύπνισε τον κόσμο το 1992.

4. Η κατάσταση της υλοποίησης και τα εναπομείναντα κενά

4.1

Στην πρώτη συνεδρίαση της προπαρασκευαστικής επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών τονίσθηκε ότι η πρόοδος ως προς την εφαρμογή των σκοπών και των στόχων της Διάσκεψης της Στοκχόλμης το 1972, και των διασκέψεων κορυφής για την ΑΑ το 1992 και το 2002 υπήρξε ελλιπής και άνιση. Παρά ορισμένα επιτεύγματα, κυρίως ως προς την αύξηση του εισοδήματος και τη βελτίωση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και καλύτερη υγεία, κυρίως στις αναδυόμενες οικονομίες, εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές προκλήσεις.

4.2

Εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στην εφαρμογή που αφορούν την εξάλειψη της φτώχειας, την επισιτιστική ασφάλεια, την ανισότητα εισοδημάτων, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, τη μείωση των πιέσεων που δέχονται τα οικοσυστήματα και η αλιεία, την πρόσβαση σε καθαρό νερό και αποχέτευση και την πλήρη συμμετοχή των γυναικών στην εφαρμογή των διεθνώς συμπεφωνημένων στόχων, γεγονός που αντικατοπτρίζει μια αποσπασματική προσέγγιση στην επίτευξη των στόχων της ΑΑ. Δεν έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές στα πρότυπα κατανάλωσης και παραγωγής από τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, παρότι απαιτούνται θεμελιώδεις αλλαγές για την παγκόσμια ΑΑ.

4.3

Οι προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων της ΑΑ, περιλαμβανομένων των αναπτυξιακών στόχων της Χιλιετίας (ΑΣΧ), παρακωλύονται περαιτέρω από την πρόσφατη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, που έχει επηρεάσει δυσμενώς τις οικονομικές επιδόσεις, έχει υπονομεύσει δύσκολες κατακτήσεις και έχει αυξήσει τον αριθμό των ατόμων που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.

4.4

Εντός της Ευρώπης (όπως και στον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο) έχει σημειωθεί πρόοδος επί ορισμένων περιβαλλοντικών στόχων κατά τα τελευταία 20 έτη, αλλά σε καίρια ζητήματα ανάλωσης πόρων και εκπομπών CO2 ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς και το αποτύπωμα της Ευρώπης στον υπόλοιπο πλανήτη όσον αφορά την εξάντληση των πόρων και την εξαγωγή ρύπανσης εξακολουθεί να βρίσκεται σε μη αειφόρα επίπεδα. Σε κοινωνικό επίπεδο, η ανεργία και οι αυξανόμενες ανισότητες εντός και μεταξύ των κοινοτήτων δείχνουν επίσης μη αειφόρα πρότυπα.

4.5

Η προπαρασκευαστική επιτροπή δεν εντόπισε κανένα νέο ζήτημα αειφορίας. Επεσήμανε, εντούτοις, ότι πολλά από τα ζητήματα της αειφορίας που εντοπίστηκαν στο Ρίο το 1992 καθίστανται οξύτερα, όπως καταδεικνύεται από τις πρόσφατες και συνεχιζόμενες κρίσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στους κλάδους της οικονομίας, της ενέργειας, των υδάτων και του επισιτισμού. Άλλα προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή και η απώλεια βιοποικιλότητας, επίσης αποδεικνύονται πιο επείγοντα και σοβαρά από ό,τι θεωρούνταν στο παρελθόν. Η συνεχής ανάπτυξη του παγκόσμιου πληθυσμού ασκεί περαιτέρω πιέσεις.

4.6

Στον αναπτυσσόμενο κόσμο εμφανίζεται ένας διαχωρισμός μεταξύ των αναδυόμενων οικονομιών, των οποίων η ταχεία ανάπτυξη επιβαρύνει περαιτέρω τους παγκόσμιους πόρους και αυξάνει τα φορτία ρύπανσης, και των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών (ΛΑΧ), όπου η φτώχεια και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος εξακολουθούν να αποτελούν κρίσιμους παράγοντες κινδύνου για την αειφορία. Με ορισμένες εξαιρέσεις, οι ανεπτυγμένες χώρες απέχουν πολύ ακόμη από την τήρηση των επιπέδων επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας (ΕΑΒ) τα οποία έχουν συχνά υποσχεθεί προκειμένου να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να αναπτυχθούν με πιο αειφόρο τρόπο.

4.7

Αντιμέτωπη με όλες αυτές τις προκλήσεις, η ΕΕ έχει το συγκεκριμένο καθήκον να εξεύρει τρόπους βελτίωσης της αειφορίας των οικονομιών μας και κινητοποίησης επαρκούς χρηματοδοτικής και τεχνικής υποστήριξης, ώστε να ενισχυθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες, ιδίως δε οι ΛΑΧ ώστε να ανταποκριθούν αποτελεσματικότερα στις δικές τους προκλήσεις ΑΑ. Η ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσει τη διάσκεψη κορυφής για να αναζωογονήσει τις ίδιες τις διαδικασίες και τις δομές της προκειμένου να σημειώσει πρόοδο σε αυτά τα ζητήματα. Συγκεκριμένα η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ένωση:

—

να προσδιορίσει και να εφαρμόσει διάφορες πτυχές της πράσινης οικονομίας εντός της Ευρώπης και να θεσπίσει και να χρηματοδοτήσει νέους διαύλους παροχής χρηματοδοτικής βοήθειας και μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, ούτως ώστε να μπορέσουν οι αναπτυσσόμενες χώρες να υλοποιήσουν τη μετάβαση προς την αειφορία (Τμήμα 5)·

—	να ενισχύσει διάφορες πτυχές της διακυβέρνησης της ΑΑ εντός της Ευρώπης (Τμήμα 6)·

—	να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη ώστε να συνεισφέρει στη διαδικασία του Ρίο και να ανακτήσει το όραμα του Ρίο καθώς και την πολιτική και λαϊκή στήριξη προς αυτό (Τμήμα 7).

5. Μια πράσινη οικονομία στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης και της εξάλειψης της φτώχειας

5.1

Η πράσινη οικονομία θα είναι μία από τις βασικές θεματικές της διάσκεψης. Υπάρχουν ακόμη πολλές απόψεις σχετικά με το τι σημαίνει «πράσινη οικονομία». Υπάρχει εντούτοις συναίνεση ότι αυτή θα πρέπει να νοείται στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης. Μια πράσινη οικονομία ή η διαδικασία για να καταστεί πράσινη η οικονομία μπορεί να γίνει αντιληπτή ως ένα από τα θεμελιώδη μέσα για την εδραίωση μιας πορείας προς ένα πιο αειφόρο μοντέλο ανάπτυξης στο μέλλον.

5.2

Μια πράσινη οικονομία, προωθώντας τη μεγαλύτερη αποδοτικότητα κατά τη χρήση των φυσικών πόρων και της ενέργειας, και προωθώντας νέες τεχνολογίες για καθαρή ενέργεια και καθαρότερη παραγωγή, μπορεί να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες οικονομικής ανάπτυξης και νέες θέσεις εργασίας. Θα χρειαστεί να θεσπισθεί το κατάλληλο πλαίσιο εθνικής πολιτικής υπέρ της μετάβασης στην πράσινη οικονομία, της προαγωγής προτύπων αειφόρου κατανάλωσης και παραγωγής, και της προσαρμογής της οικονομικής δραστηριότητας στις φέρουσες ικανότητες των οικοσυστημάτων.

5.3

Η αειφόρος ανάπτυξη και αλλαγή θα πρέπει να σέβονται τα φυσικά όρια και να προστατεύουν τους φυσικούς πόρους και την πολιτιστική κληρονομιά. Η αειφόρος ανάπτυξη εντούτοις δεν υποδηλώνει τη στασιμότητα – αντιθέτως προϋποθέτει διαρκή αλλαγή και εξέλιξη. Στον τομέα της ενέργειας, παραδείγματος χάριν, τα επόμενα 40 έτη θα χρειαστεί μαζική αλλαγή των μεθόδων παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, όπως αποτυπώνεται στην πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας όσον αφορά τα τεχνολογικά σενάρια για το 2050. Στον τομέα της χημικής βιομηχανίας, αν λάβουμε ένα άλλο παράδειγμα, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος για τον επαναπροσανατολισμό των προτύπων παραγωγής σε μια πιο αποδοτική και αειφόρο κατεύθυνση – και για τη μετατροπή αυτής της αλλαγής σε εμπορικό πλεονέκτημα.

5.4

Τα εργαλεία της πολιτικής που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της πράσινης οικονομίας μπορούν να ταξινομηθούν σε κατηγορίες:

—	σωστή τιμολόγηση·

—	πολιτικές για τις δημόσιες συμβάσεις·

—	οικολογικές φορολογικές μεταρρυθμίσεις·

—	δημόσιες επενδύσεις σε αειφόρες υποδομές·

—	στοχοθετημένη δημόσια στήριξη της Ε&Α για περιβαλλοντικά ορθές τεχνολογίες·

—	κοινωνικές πολιτικές για σύγκλιση των κοινωνικών στόχων με τις οικονομικές πολιτικές.

5.5

Σε παγκόσμιο επίπεδο τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ήδη ξεκινήσει πρωτοβουλίες σε αυτόν τον τομέα, τις οποίες θα μπορούσε να αξιοποιήσει η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη το 2012. Η πρωτοβουλία πράσινης οικονομίας αποσκοπεί στην ενίσχυση των κυβερνήσεων «να αναδιαμορφώσουν και να επανεστιάσουν τις πολιτικές, τις επενδύσεις και τις δαπάνες σε ευρύ φάσμα τομέων, όπως είναι οι καθαρές τεχνολογίες, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι υπηρεσίες υδροδότησης, οι πράσινες μεταφορές, η διαχείριση λυμάτων, τα οικολογικά κτίρια και η αειφόρος γεωργία και δασοκομία». Βασικά εγχειρήματα αυτής της πρωτοβουλίας είναι τα Οικονομικά των Οικοσυστημάτων και της Βιοποικιλότητας και η Παγκόσμια Πράσινη Νέα Συμφωνία.

5.6

Επί του παρόντος, οι ανεπτυγμένες χώρες συντελούν σχετικά περισσότερο στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής με την αύξηση των επιπέδων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ανά κάτοικο. Ως εκ τούτου, η μεγαλύτερη πρόκληση για αυτές είναι να μετατοπίσουν τις οικονομίες τους προς ένα μοντέλο χαμηλότερων εκπομπών. Παράλληλα, όμως, διαθέτουν το πλεονέκτημα των προηγμένων τεχνολογιών και των κεφαλαιουχικών πόρων που τους επιτρέπουν να ηγηθούν αυτής της μετάβασης, εάν ασχοληθούν εγκαίρως με την αντιμετώπιση της πρόκλησης.

5.7

Μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών υπάρχει προβληματισμός ότι η «πράσινη οικονομία» είναι μια σύλληψη του Βορρά και ότι μπορεί στην πραγματικότητα να επιβραδύνει τη διαδικασία ανάπτυξης, έχοντας μια συνιστώσα προστατευτισμού. Θα είχε καίρια σημασία να υποδειχθούν τα οφέλη των αναπτυσσόμενων χωρών από την πράσινη οικονομία και η συνεισφορά αυτής στη μετάβαση προς την αειφόρο ανάπτυξη. Βασικό συστατικό στοιχείο θα είναι το κατά πόσο λαμβάνουν στα σοβαρά οι ανεπτυγμένες χώρες τις δεσμεύσεις τους να στηρίξουν την πράσινη οικονομία στις αναπτυσσόμενες χώρες.

5.8

Για να διασφαλίσουν μια ουσιαστική πρόοδο προς μια πιο πράσινη παγκόσμια οικονομία το 2012, οι ανεπτυγμένες χώρες θα πρέπει να δείξουν, αφενός, ότι εφαρμόζουν αυτήν την προσέγγιση στις δικές τους οικονομίες και, αφετέρου, ότι είναι διατεθειμένες να παράσχουν πραγματική βοήθεια με χρηματοδοτικούς πόρους, μεταφορά τεχνολογίας και δημιουργία δεξιοτήτων στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

5.9

Η ΕΕ έχει σημειώσει ορισμένη πρόοδο όσον αφορά την πράσινη οικονομία, αλλά ακόμη όχι επαρκή. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, δεν αρκεί απλώς να λάβει θέση η ΕΕ στο Ρίο αναφορικά με την περιορισμένη πρόοδο που σημείωσε την τελευταία εικοσαετία, και τα διάφορα στοιχεία της στρατηγικής 2020 που προωθούν μια αειφόρο κατεύθυνση. Συγκεκριμένα, για να είναι σε θέση να προωθήσει μια πιο σταθερή θέση το 2012, συνιστούμε να πράξει η ΕΕ τα εξής κατά τους επόμενους 12 μήνες:

—	να επανεξετάσει και να ενισχύσει τη στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, ενσωματώνοντας τους βασικούς της στόχους στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»·

—	να ολοκληρώσει τις τρέχουσες εργασίες για την εξασφάλιση καλύτερων τρόπων μέτρησης της προόδου της αειφορίας, ενσωματώνοντάς τους ρητά στο βασικό πλαίσιο παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»·

—	να ολοκληρώσει τις μακροχρόνιες μελέτες της για την αειφόρο κατανάλωση και παραγωγή, εντάσσοντάς τις στους στόχους του βασικού εμβληματικού προγράμματος για την αποδοτικότητα των πόρων στο πλαίσιο της «Ευρώπης 2020»·

—	να συγκεντρώσει την ευρωπαϊκή εμπειρία από τους πράσινους φόρους και τα φορολογικά εργαλεία (περιλαμβανομένης της τιμολόγησης και εμπορίας εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα) και να υποβάλει προτάσεις για καθοδήγηση εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών σε συναφή πλαίσια·

—	να συγκεντρώσει την ευρωπαϊκή εμπειρία της κοινωνικής διάστασης της αειφόρου ανάπτυξης, περιλαμβανομένων των δυνατοτήτων δημιουργίας νέων πράσινων θέσεων εργασίας προς αντικατάσταση ορισμένων θέσεων που χάθηκαν στην ύφεση, και των μέσων για τη μείωση της κοινωνικής ανισότητας.

Παρεμφερείς ενέργειες απαιτούνται σε επίπεδο κρατών μελών. Με όπλο την πρόοδο σε αυτά τα ζητήματα εντός της Ευρώπης, η ΕΕ θα είναι σε ευνοϊκή θέση για να συνηγορήσει υπέρ μιας παγκόσμιας «Ατζέντας για μια πράσινη οικονομία» που θα περιλαμβάνει παρεμφερή στοιχεία.

5.10

Σχετικά με τη χρηματοδότηση είναι προφανές ότι θα πρέπει να καταβληθεί σημαντική προσπάθεια για την κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών πόρων για την ολοκλήρωση των εκκρεμοτήτων στην ατζέντα των ΑΣΧ, και την προώθηση της νέας ατζέντας για μια πράσινη οικονομία. Οι στόχοι του Ρίο για την ΕΑΒ δεν έχουν επιτευχθεί. Οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP), ο ΠΟΕ, η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) και τα υπουργεία Οικονομίας, Οικονομικών και Εμπορίου σε ολόκληρο τον κόσμο θα πρέπει να συμμετέχουν πλήρως τόσο σε αυτήν τη διαδικασία κινητοποίησης όσο και σε όλες τις άλλες πτυχές της μετάβασης προς μια πιο πράσινη παγκόσμια οικονομία. Η ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξει μια συνεκτική και συνεπή πρόταση για τους στόχους αυτής της παγκόσμιας φιλοδοξίας να καταστεί πιο πράσινη η οικονομία και για την εκπλήρωση των μακροχρόνιων δεσμεύσεων όσον αφορά τα επίπεδα υποστήριξης.

6. Θεσμικό πλαίσιο για την αειφόρο ανάπτυξη

6.1	Τυγχάνει γενικής παραδοχής το γεγονός ότι η διακυβέρνηση της ΑΑ σε διεθνές επίπεδο δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτική και ότι απαιτούνται σημαντικές αλλαγές για την αναζωογόνησή της. Η διακυβέρνηση της ΑΑ σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο επίσης θα ωφελείτο από μια νέα ώθηση.

6.2

Σε διεθνές επίπεδο υπάρχει προφανώς επείγουσα ανάγκη ενίσχυσης της περιβαλλοντικής εντολής του UNEP (Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον) και ενίσχυσης της ικανότητας της Επιτροπής για την Αειφόρο Ανάπτυξη ή διάδοχου φορέα αυτής να διαδώσουν το μήνυμα της ΑΑ στους διάφορους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας και σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς. Η πιθανότητα αναβάθμισης του UNEP σε Παγκόσμια Οργάνωση Περιβάλλοντος με ευρύτερη εντολή συζητείται εδώ και καιρό. Πρέπει να διατηρεί μια ισχυρότερη, αξιόπιστη και προσβάσιμη επιστημονική βάση· χρειάζεται μεγαλύτερη ικανότητα δημιουργικής αλληλεπίδρασης με άλλα τμήματα του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών, συντονισμού των πολυάριθμων και επιμέρους πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών (ΠΠΣ) και στήριξης της ανάπτυξης ικανοτήτων σε περιβαλλοντικά ζητήματα στις αναπτυσσόμενες χώρες και σε άλλα κράτη μέλη· χρειάζεται δε και μια ευρύτερη και πιο ασφαλή βάση άντλησης πόρων. Το 2012 θα μπορούσε να είναι η ευκαιρία να αποδώσουν καρπούς αυτές οι ιδέες.

6.3

Η ΑΑ επίσης χρειάζεται μια εντονότερη παρουσία και επιρροή εντός του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών. Μια δυνατότητα θα ήταν να αναβαθμισθεί σε πλήρες Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών. Μια άλλη επιλογή θα ήταν η συγχώνευση της ΕΑΑ σε μια διευρυμένη Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών (ECOSOC) με ισχυρότερη εντολή για προώθηση της ΑΑ στο σύνολο της οικογένειας των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και στην Παγκόσμια Τράπεζα και στο ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Ωστόσο, ενδέχεται να ανακύψουν και ευρύτερες δυνατότητες υπό το πρίσμα των εργασιών της νέας ομάδας υψηλού επιπέδου για την κλιματική αλλαγή και την ανάπτυξη που μόλις πρόσφατα συστάθηκε από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ.

6.4

Προσεγγίζοντας τις περαιτέρω συζητήσεις, η ΕΟΚΕ προτείνει να έχει η ΕΕ υπόψη της τρεις γενικούς στόχους:

—	την ενσωμάτωση της ΑΑ στην εντολή ορισμένων από τους βασικότερους οργανισμούς, όπως ο ίδιος ο ΟΗΕ και η ECOSOC, η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, ο ΠΟΕ, καθώς και φορέων που πιο συγκεκριμένα ασχολούνται με την ΑΑ, όπως είναι η ΕΑΑ, το UNEP, το UNDP κ.λπ.·

—

την ενίσχυση της ΕΑΑ και της ικανότητάς της να συντονίζει τις εργασίες για την ΑΑ στο σύνολο του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών, ιδίως προσδίδοντάς της ένα καθεστώς και μια αποστολή που θα της παρέχουν τη δυνατότητα να συγκαλεί τα Υπουργεία Οικονομίας και Οικονομικών με συγκεκριμένο καθήκον την ενσωμάτωση της ΑΑ στη διαχείριση των παγκόσμιων οικονομικών πολιτικών·

—	την ενίσχυση του UNEP και της ικανότητάς του να παρακολουθεί τις κρίσιμες αλλαγές στο περιβάλλον του πλανήτη και να προωθεί αποτελεσματικές δράσεις προστασίας.

6.5

Θα πρέπει επίσης να ενισχυθεί η διακυβέρνηση της ΑΑ σε εθνικό, περιφερειακό, τοπικό και εταιρικό επίπεδο. Οι εθνικές, υπο-εθνικές και τοπικές στρατηγικές ΑΑ θα πρέπει να ανανεωθούν ή να αναζωογονηθούν. Η εταιρική διακυβέρνηση θα πρέπει να αποδίδει μεγαλύτερη έμφαση στην ΑΑ. Θα πρέπει να συσταθούν ή να τονωθούν τα εθνικά συμβούλια ΑΑ ή παρόμοιες δομές που θα δώσουν ισχυρότερη ώθηση στην ΑΑ. Η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να συμμετέχει πιο ενεργά. Εντός της ΕΕ, η στρατηγική της ΕΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη όρισε ένα πλαίσιο για την προώθηση όλων αυτών των στοιχείων. Εντούτοις, δεν δόθηκε μια αρκετά δυναμική συνέχεια. Θα πρέπει να τονωθούν τα βασικά της στοιχεία και να ενταχθούν στη βασική στρατηγική «Ευρώπη 2020» και στη συνέχεια να παρακολουθούνται στενά.

6.6

Οι σημαντικές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, των οποίων ο ρόλος εντός του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών ενισχύθηκε χάρη στο Ρίο το 1992, θα επανεξετάσουν τις δικές τους εμπειρίες και θα υποβάλουν παραδείγματα ορθών πρακτικών στο Ρίο, αναζητώντας την αναγνώριση και την ενίσχυση των βέλτιστων πρακτικών με τη χρήση μέσων όπως οι εθνικές και τοπικές στρατηγικές αειφορίας, οι πρωτοβουλίες εταιρικής ευθύνης κ.λπ.

6.7

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ταχθεί η ΕΕ σθεναρά υπέρ ουσιαστικών συνεισφορών από την κοινωνία των πολιτών και των βασικών φορέων στη διαδικασία για το 2012. Οι φορείς θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να επιδείξουν τα μέχρι τούδε επιτεύγματά τους και να προωθήσουν κάθε είδους πρόταση για ενίσχυση και εδραίωση του ρόλου τους.

6.8	Στον τομέα της βιομηχανίας, οι ευθύνες στον τομέα της αειφορίας θα πρέπει να ενταχθούν στα νεοεμφανιζόμενα πλαίσια κοινωνικής εταιρικής ευθύνης. Οι διαπραγματεύσεις για μια νέα διεθνή σύμβαση επ’ αυτού θα μπορούσαν να ξεκινήσουν το 2012 στο Ρίο.

6.9

Οι περιφερειακές κυβερνήσεις και άλλες υπο-εθνικές αρχές διαδραματίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην υλοποίηση πολλών πτυχών της αειφόρου ανάπτυξης. Το ίδιο ισχύει και για πολλές δημοτικές και άλλες τοπικές αρχές. Οι εξελίξεις αυτές θα πρέπει να ενσωματωθούν σε μια νέα συμφωνία που θα αποδίδει ρητές εντολές (και τους απαραίτητους πόρους) για την υλοποίηση συγκεκριμένων τμημάτων της ατζέντας ΑΑ, ώστε τα λαμπρά παραδείγματα των λίγων προπορευόμενων να γίνουν πάγια πρακτική των πολλών.

7. Πιθανός ρόλος της ΕΕ και της ΕΟΚΕ

7.1

Αναμφίβολα η ΕΕ θα έχει καίριο ρόλο στη διαμόρφωση μιας στρατηγικής για το 2012. Θα πρέπει να δείξει στη διεθνή κοινότητα ότι η μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία θα ωφελήσει τον Βορρά και τον Νότο, και θα προωθήσει τις θεσμικές αλλαγές για την προαγωγή της διακυβέρνησης της ΑΑ. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της επίσης θα πρέπει να αξιοποιήσουν την ευκαιρία της διάσκεψης για προώθηση της δικής τους μετάβασης προς μια πιο πράσινη οικονομία και να βελτιώσουν τη δική τους διακυβέρνηση και διαχείριση της ΑΑ καθώς και τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε αυτές τις διαδικασίες.

7.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι έτοιμη να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της συνεισφοράς της κοινωνίας των πολιτών, τόσο στην ευρωπαϊκή όσο και στη διεθνή διαδικασία, και στην άσκηση πιέσεων για την επίτευξη φιλόδοξων αποτελεσμάτων. Μια ισχυρή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών είναι απαραίτητη για τη δημιουργία της δυναμικής και της πίεσης που απαιτούνται για την επιτυχή έκβαση της διάσκεψης στο Ρίο. Τους επόμενους 12 μήνες η ΕΟΚΕ σκοπεύει να αναλάβει τις εξής δράσεις:

—	Διοργάνωση περαιτέρω διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη στις Βρυξέλλες σχετικά με τους στόχους της διάσκεψης στο Ρίο το 2012, και δημιουργία μιας κοινής πλατφόρμας, εάν καταστεί δυνατό·

—	Δραστηριότητες προβολής για τη διασφάλιση της συνεισφοράς από την κοινωνία των πολιτών στα κράτη μέλη μέσω των εθνικών συμβουλίων αειφόρου ανάπτυξης, του ευρωπαϊκού τους δικτύου EEAC και των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών συμβουλίων·

—	Διεξαγωγή μιας σειράς τομεακών μελετών των προϋποθέσεων για την επιτυχή εφαρμογή της συλλογιστικής της πράσινης οικονομίας σε βασικούς τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, οι κατασκευές, η γεωργία και η συνολικότερη οικονομική πολιτική·

—	Η προβολή του θέματος μέσω των περιφερειακών και διμερών μόνιμων αντιπροσωπειών για τη σύγκριση και τον συντονισμό της συνεισφοράς της κοινωνίας των πολιτών στην Ευρώπη με τις δράσεις της κοινωνίας των πολιτών σε άλλες περιοχές του κόσμου.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/72

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Βελτίωση των μοντέλων “συμμετοχικής σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα” κατά την ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών για όλους στην ΕΕ των 27» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/13

Εισηγητής: ο κ. CAPPELLINI

Στις 16 Ιουλίου 2009, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε βάσει του άρθρου 29(2) του Εσωτερικού της Κανονισμού να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Βελτίωση των μοντέλων συμμετοχικής σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα κατά την ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών για όλους στην ΕΕ των 27»

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή τους στις 6 Σεπτεμβρίου 2010,

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ενέκρινε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 102 ψήφους υπέρ, μία κατά και 5 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το ψηφιακό θεματολόγιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τις προτάσεις της έκθεσης για την εσωτερική αγορά που αφορούν την επίτευξη διατηρήσιμων οικονομικών και κοινωνικών οφελών από μια ενιαία ψηφιακή αγορά και υπερταχείας πρόσβασης στο διαδίκτυο που θα φέρνει τις εφαρμογές στους πολίτες και τις ΜΜΕ των αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών πως απαιτούνται περισσότερες δραστηριότητες ελέγχου προκειμένου να διασφαλισθεί ότι όλοι θα απολαμβάνουν ενσύρματων και ασύρματων ευρυζωνικών υπηρεσιών έως το 2013. Απαιτούνται περισσότερες επενδύσεις σε όλα τα επίπεδα και θα πρέπει να εξετασθεί η δυνατότητα συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) όσον αγορά τις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές και την αναβάθμιση των δικτύων.

1.2

Η ΕΟΚΕ στηρίζει το κοινό πλαίσιο ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συγκροτήσει ειδική συμβουλευτική ομάδα που θα συνδράμει τα κράτη μέλη, τις υποψήφιες χώρες και τους ενδιαφερόμενους ιδιωτικούς φορείς στην καλύτερη παρακολούθηση της ευρυζωνικής κάλυψης των αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών.

1.3

Οι ελλείψεις της αγοράς ως προς την παροχή οικονομικά προσιτών ευρυζωνικών δικτύων υψηλών ταχυτήτων σε απομακρυσμένες περιοχές είναι σημαντικές. Η Επιτροπή θα πρέπει ως εκ τούτου να προαγάγει ένα πλήρες φάσμα πολιτικών που θα διευκολύνουν την ανάπτυξη ανοικτών δικτύων με τις κρατικές και δημόσιες πρωτοβουλίες. Η ΕΕ οφείλει να αξιοποιήσει πλήρως την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπηρεσιών στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, με στόχο τη βελτίωση των τοπικών και περιφερειακών υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, εκπαίδευσης, έκτακτης ανάγκης και κοινής ωφελείας, ασφαλείας καθώς και των κοινωνικών υπηρεσιών. Η υιοθέτηση των ΣΔΙΤ από όλες τις αρχές ενδέχεται να παράσχει στρατηγική στήριξη σε ΜΜΕ που ειδικεύονται σε δημόσιες υπηρεσίες ΤΠΕ καθώς και στις δεξιότητες ΤΠΕ των νεαρών επιχειρηματιών.

1.4

Οι ιδιωτικές επενδύσεις και οι ΣΔΙΤ σε απομακρυσμένες, αγροτικές και χαμηλού εισοδήματος περιοχές θα πρέπει να προαχθούν μέσω των διαρθρωτικών ταμείων, από κοινού με τα μέσα της ΕΤΕπ και του ΕΤαΕ, προκειμένου να παράσχουν συνδέσεις με το διαδίκτυο σε εύλογη τιμή για ευάλωτες ομάδες πολιτών και ΜΜΕ. Ειδικά προγράμματα και μέτρα της Επιτροπής θα πρέπει να επικεντρωθούν στην προώθηση και τον πολλαπλασιασμό των τοπικών ΣΔΙΤ σε πιλοτικά διαπεριφερειακά και διασυνοριακά προγράμματα, ενώ θα πρέπει να προωθηθεί η ιδέα μιας «Ευρωπαϊκής ημέρας ηλεκτρονικών υπηρεσιών για όλους».

1.5

Η ΕΟΚΕ προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στην οικοδόμηση ισχυρότερων συμπράξεων μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών παρόχων δημόσιων ηλεκτρονικών υπηρεσιών με στόχο την παροχή καλύτερων και αποτελεσματικότερων υπηρεσιών. Απαιτείται περισσότερη διαφάνεια και ενεργός συμμετοχή των πολιτών, χωρίς να χαθεί η κυριότητα των δημοσίων επενδύσεων σε υποδομές και η παρακολούθηση των επιδόσεων. Οι δημόσιες υπηρεσίες συχνά παρέχονται σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, όπου οι ΜΜΕ και οι ενώσεις τους μπορούν να συμμετάσχουν σε συμπράξεις με τον δημόσιο τομέα, είτε ως άμεσοι πάροχοι είτε ως κοινοπραξία, εάν απαιτούνται σημαντικοί χρηματοδοτικοί πόροι ή σφαιρικότερη εμπειρογνωμοσύνη. Αυτό συμβαίνει ήδη σε ορισμένες περιφέρειες της Γαλλίας (Auvergne), της Ιταλίας (Trentino A.A., Λομβαρδία) και άλλων κρατών μελών της ΕΕ.

1.6

Η πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας ασύρματες ευρυζωνικές υπηρεσίες σε εύλογες τιμές μπορεί να ενισχύσει την προσβασιμότητα και την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται από τις αρχές και να βοηθήσει τις ΜΜΕ να γίνουν ανταγωνιστικότερες στην αγορά. Οι απομακρυσμένες περιφέρειες και κοινότητες θα ωφεληθούν περισσότερο από την πρόσβαση σε ταχύτερες ευρυζωνικές υπηρεσίες.

1.7

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη έκτακτων επενδύσεων για την ανάπτυξη της καθολικής και υψηλών ταχυτήτων πρόσβασης σε σταθερές και κινητές ευρυζωνικές υπηρεσίες για όλους τους πολίτες και καταναλωτές. Ένα πιο υποστηρικτικό πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων σε επίπεδο ΕΕ που θα συνάδει με τις διατάξεις της ΕΕ περί ανταγωνισμού θα βοηθήσει προς τούτο. Το ίδιο θα κάνει και η βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των διαφορετικών πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ, προκειμένου η επιλογή του καταναλωτή να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί όσον αφορά την πρόσβαση όλων των πολιτών από κάθε περιοχή σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες.

1.8

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι, μέχρι το 2013, κάθε νοικοκυριό θα πρέπει να έχει πρόσβαση στο ευρυζωνικό διαδίκτυο σε ανταγωνιστικές τιμές. Πρέπει να προωθηθεί το ψηφιακό μέρισμα και να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της κάλυψης και της ποιότητας των κινητών ευρυζωνικών υπηρεσιών. Τα κράτη μέλη πρέπει να επικαιροποιήσουν τους εθνικούς τους στόχους για τις ευρυζωνικές και υψηλών ταχυτήτων υπηρεσίες ούτως ώστε να ενθαρρυνθούν οι περιφερειακές αρχές και ο ιδιωτικός τομέας να στηρίξουν κατά τρόπο συνεκτικό μια ευρωπαϊκή στρατηγική ευρυζωνικότητας υψηλών ταχυτήτων. Ειδικότερα, οι περιφερειακές αρχές, η ΕΕ και/ή τα εθνικά συμβουλευτικά όργανα, οι ΜΜΕ, οι οργανώσεις και οι λοιποί ιδιωτικοί φορείς θα πρέπει να συμμετέχουν ήδη από την απαρχή της πρωτοβουλίας «Το μέλλον του διαδικτύου» της Επιτροπής.

1.9

Η ΕΟΚΕ στηρίζει λύσεις ΣΔΙΤ με πρότυπα χρηματοδότησης που μπορούν να παράσχουν οικονομικές και έγκαιρες ευρυζωνικές υπηρεσίες στους πολίτες σε αγροτικές και διασυνοριακές περιοχές. Προς τούτο η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει πως οι ψηφιακές δεξιότητες, ιδίως για τις ΜΜΕ και τους νέους επιχειρηματίες σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές, είναι καίριας σημασίας για μια ψηφιακή κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, ιδιαίτερα όταν η πρόσβαση σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες δημιουργεί ένα ψηφιακό χάσμα για τους ηλικιωμένους, τις μη προνομιούχες ομάδες και τα άτομα χαμηλού εισοδήματος. Επίσης, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τα υφιστάμενα προβλήματα πρόσβασης.

1.10

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ οφείλουν να αξιοποιήσουν πλήρως την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπηρεσιών στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, ούτως ώστε να συμβάλουν στη βελτίωση των τοπικών και περιφερειακών υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, εκπαίδευσης, έκτακτης και κοινής ωφέλειας, ασφαλείας και των κοινωνικών υπηρεσιών.

2. Ιστορικό/Γενικό πλαίσιο αναφοράς

2.1

Το διαδίκτυο έχει καταστεί μια εκ των σημαντικότερων στρατηγικά υποδομών του 21ου αιώνα και αποτελεί κεντρική υποχρέωση για την εφαρμογή των καθολικών υπηρεσιών της ΕΕ που προβλέπει η Συνθήκη της Λισσαβώνας. Εντούτοις, η κατάσταση στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές ελάχιστα έχει βελτιωθεί και δεν μπορούμε ουσιαστικά να μιλάμε για ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρονικών υπηρεσιών (1). Εφόσον ο ιδιωτικός τομέας δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται να καλύψει τη ζήτηση για υπηρεσίες και καθώς οι κυβερνήσεις από μόνες τους δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε αυτήν την πρόκληση, μια ενδεδειγμένη λύση θα ήταν η συμμετοχή αμφότερων των μερών (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) στον επιμερισμό των οφελών και των κινδύνων μέσω ΣΔΙΤ σε αυτόν τον τομέα. Η ενεργός συμμετοχή και ο ρόλος της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στις ΣΔΙΤ ανάπτυξης ηλεκτρονικών υπηρεσιών θα μπορούσε να συμβάλει καθοριστικά στις διεργασίες αυτές.

2.2	Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας αποσκοπεί στη διερεύνηση του ζητήματος και στην προβολή του διαλόγου με θέμα τον εντοπισμό βιώσιμων λύσεων για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών παντού και για όλους στην Ευρώπη, κυρίως δε στις λιγότερο προσβάσιμες περιοχές και για τις πιο ευπαθείς ομάδες.

2.3

Σε αυτό το πλαίσιο, οι γενικοί στόχοι της παρούσας γνωμοδότησης είναι οι εξής:

—	να αναλύσει, με τη συνδρομή της ΕΟΚΕ και οργανώσεων ιδιωτικών και δημοσίων συμφερόντων, τρόπους υιοθέτησης των ΣΔΙΤ για την προώθηση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών για όλους, είτε είναι άτομα, είτε επιχειρήσεις ή περιφερειακές/τοπικές αρχές·

—	να αναδείξει τη δυναμική ευρύτερης κοινωνικής ένταξης των ευπαθών ομάδων και οικονομικής ένταξης των απόμακρων περιοχών μέσω της βιώσιμης και αποτελεσματικής εφαρμογής των ΣΔΙΤ για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών στην Ευρώπη (2)·

—

να συνδράμει τα θεσμικά όργανα και τους φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ, καθώς και ενδιαφερόμενους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που επιθυμούν να συμμετέχουν σε ΣΔΙΤ στον τομέα των ηλεκτρονικών υπηρεσιών, μέσω του εντοπισμού προβλημάτων και πιθανών λύσεων, διεξάγοντας εκτιμήσεις αντικτύπου της ζήτησης και προσφοράς ηλεκτρονικών υπηρεσιών σε σχέση με τις ανάγκες της κοινωνίας των πολιτών, διερευνώντας τις σχετικές απαιτήσεις απασχόλησης και δεξιοτήτων, καθώς και τις βέλτιστες πρακτικές πολιτικών και προγραμμάτων σε επίπεδο ΕΕ που θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο.

2.4

Οι ΤΠΕ επηρεάζουν τις περισσότερες πτυχές της κοινωνίας μας. Καθώς τα όρια μεταξύ τηλεφωνίας, διαδικτύου, τηλεοπτικής μετάδοσης, κινητής τηλεφωνίας και λοιπών υπηρεσιών επικοινωνίας γίνονται δυσδιάκριτα, εξίσου δυσδιάκριτος γίνεται και ο διαχωρισμός μεταξύ βιομηχανικού και δημόσιου τομέα και μεταξύ πολιτικών της ΕΕ και των κρατών μελών. Στην πράξη, οι εθνικές και περιφερειακές πολιτικές δεν κατάφεραν να παράσχουν κατά τρόπο αποτελεσματικό πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες για όλους.

2.5

Σε αυτό το πλαίσιο, η Neelie Kroes, η νέα Επίτροπος για το ψηφιακό θεματολόγιο, έθεσε προς συζήτηση το ζήτημα της διεξαγωγής δημόσιων διαβουλεύσεων προκειμένου «να ελέγξουμε εάν χρειάζεται επικαιροποίηση των κανόνων προκειμένου να διασφαλισθεί ότι όλοι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις της ΕΕ έχουν πρόσβαση σε ζωτικές υπηρεσίες επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένου του διαδικτύου υψηλών ταχυτήτων. Πρέπει να διασφαλίσουμε πως κανείς δε θα αποκλεισθεί από την ψηφιακή κοινωνία.» Επιπλέον, η πρόσφατη ανακοίνωση «Ευρώπη 2020» επιβεβαιώνει τον στόχο για παροχή διατηρήσιμων οικονομικών και κοινωνικών οφελών από μια ενιαία ψηφιακή αγορά βασισμένη στην ταχεία και υπερταχεία πρόσβαση στο διαδίκτυο και σε διαλειτουργικές εφαρμογές, με ευρυζωνική πρόσβαση για όλους μέχρι το 2013.

2.6

Η στρατηγική της Λισσαβώνας είχε ήδη αναγνωρίσει το γεγονός ότι χρειαζόμαστε πρόσβαση σε σύγχρονες ψηφιακές υποδομές (π.χ. διαδίκτυο, GPS) και στις αποκαλούμενες ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Κατά συνέπεια, ο εκσυγχρονισμός των δημόσιων υπηρεσιών θα πρέπει να περιλαμβάνει:

—	την παροχή καλύτερης ποιότητας και ασφαλέστερων υπηρεσιών προς το κοινό·

—	την ανταπόκριση στα αιτήματα των επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ, για λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη αποτελεσματικότητα·

—	τη διασφάλιση της διασυνοριακής συνέχειας των υπηρεσιών κοινής ωφελείας (συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής προστασίας) που είναι καίρια για τη διατήρηση της κινητικότητας στην Ευρώπη και της κοινωνικής συνοχής στα κράτη μέλη.

2.7

Το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ (δυνάμει της οδηγίας καθολικής υπηρεσίας (3) του 2002) απαιτεί από τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν πως όλοι οι πολίτες μπορούν να συνδεθούν στο δημόσιο τηλεφωνικό δίκτυο σε σταθερή τοποθεσία και να έχουν πρόσβαση σε δημόσιες τηλεφωνικές υπηρεσίες επικοινωνιών φωνής και δεδομένων με λειτουργική πρόσβαση στο διαδίκτυο. Οι καταναλωτές θα πρέπει επίσης να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες πληροφοριών καταλόγου και καταλόγους συνδρομητών, σε δημόσιους τηλεφωνικούς θαλάμους και σε ειδικά μέτρα για τα άτομα με αναπηρίες.

2.8

Επιπλέον, πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής χαρακτήρισε τις ΣΔΙΤ ως μία από τις δυνατές επιλογές όσον αφορά την «επιτάχυνση» της χρήσης του διαδικτύου και της παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών σε πολίτες της ΕΕ. Οι ΣΔΙΤ συχνά θεωρούνται ένας τρόπος να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες της Ευρώπης να αξιοποιήσουν καλύτερα τις ήδη γνωστές και τις αναδυόμενες τεχνολογίες με μια πιο ολιστική προσέγγιση. Επιπλέον, οι ΣΔΙΤ θα μπορούσαν να συμβάλουν στον εντοπισμό των φραγμών που δημιουργούνται από μη τεχνικά ζητήματα και να υποκινήσουν μια στρατηγική αντιμετώπισης τους (4). Ο όρος ΣΔΙΤ καλύπτει ευρύ φάσμα καταστάσεων και ως εκ τούτου υπάρχουν διάφοροι ορισμοί στη βιβλιογραφία, όπως αυτός των Κατευθύνσεων του ΟΗΕ (5) και αυτός της ΕΤΕπ.

2.9

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πραγματοποιήσει σειρά δημοσίων διαβουλεύσεων, με τη συμμετοχή της ΕΟΚΕ, για θέματα όπως:

—	Δίκτυα πρόσβασης νέας γενιάς (NGA)·

—	Μετάπλαση του ψηφιακού μερίσματος σε κοινωνικά οφέλη και οικονομική μεγέθυνση στην Ευρώπη·

—	Αρχές καθολικής υπηρεσίας στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες

2.10

Η ανακοίνωση της Επιτροπής COM (2009) 479 τελικό, με θέμα «Σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα σχετικά με το Μελλοντικό Ίντερνετ (Διαδίκτυο)» έχει στόχο να διαμορφώσει το πλαίσιο για την προετοιμασία της «έξυπνης» κοινωνίας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού κλάδου ΤΠΕ. Η προετοιμασία μιας πρωτοβουλίας ΣΔΙΤ για το διαδίκτυο του μέλλοντος, η οποία ενθαρρύνεται από ορισμένα κράτη μέλη και παράγοντες της αγοράς, θα χρειασθεί μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των περιφερειακών αρχών.

3. Γενικές παρατηρήσεις: ΣΔΙΤ και ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών

3.1

Όπως στην κοινωνία μας είναι εγγυημένη η παροχή και η πρόσβαση σε τροφή, νερό, εκπαίδευση, υπηρεσίες υγείας, κινητικότητα και δημόσιες αρχές, πλέον πρέπει να εντοπίσουμε και να υιοθετήσουμε τις βιωσιμότερες λύσεις και τις αποτελεσματικότερες πολιτικές για τη διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ στην κοινωνία των πληροφοριών, ιδίως δε στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές της ΕΕ.

3.2

Μέχρι στιγμής, όμως, αυτό δεν έχει συμβεί σε όλη την ΕΕ και εξακολουθούν να υπάρχουν γεωγραφικές περιοχές και κοινωνικές ομάδες που απειλούνται με «ψηφιακό αποκλεισμό». Ο ψηφιακός αποκλεισμός θα μπορούσε να σχετίζεται με δημογραφικούς παράγοντες (ηλικία, φύλο, τύπος νοικοκυριού, κλπ.), κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες (εκπαίδευση, απασχόληση, κοινωνική θέση, εισόδημα, κλπ.) ή γεωγραφικούς παράγοντες (στέγαση, τοποθεσία, ιδιαίτερα περιφερειακά ή τοπικά χαρακτηριστικά, γεωπολιτικοί παράγοντες κλπ.). Τα αίτια της δυσλειτουργίας της αγοράς ηλεκτρονικών υπηρεσιών διαφέρουν ανά περίπτωση και ενδέχεται να περιλαμβάνουν τη μη ευνοϊκή τοποθεσία, τη χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, την υψηλή φορολογία ή όλα τα ανωτέρω. Καθότι η ζήτηση και οι συναλλαγές είναι ανεπαρκείς σε αυτές τις περιοχές, οι ιδιωτικοί φορείς εκμετάλλευσης συχνά αποφασίζουν να μην επενδύσουν.

3.3

Εντούτοις, το επίκεντρο δεν θα πρέπει να είναι αποκλειστικά ο γεωγραφικός αποκλεισμός, αλλά και ο κοινωνικός αποκλεισμός που συνοδεύει την έλλειψη αγοραστικής δύναμης ή τις περιορισμένες δεξιότητες ορισμένων ομάδων χρηστών (6). Κατά συνέπεια, οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες θα πρέπει να διευρυνθούν ώστε να διασφαλισθεί η πρόσβαση για όλους τους χρήστες, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική, οικονομική ή κοινωνική τους κατάσταση.

3.4	Για την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων, χρειάζονται έκτακτες πολιτικές προσπάθειες και μέτρα για τις ευπαθείς ομάδες και ιδίως τις μη αστικές περιοχές.

3.5	Η ΕΟΚΕ έχει αφιερώσει αρκετές γνωμοδοτήσεις και βασικές συστάσεις σε διάφορα θέματα που αφορούν τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες, τη διαλειτουργικότητά τους και τις υποδομές ΕΤΠ (7).

3.6	Η ΕΟΚΕ φρονεί πως οι ΣΔΙΤ μπορούν να αποτελέσουν μέσο ανάπτυξης ηλεκτρονικών υπηρεσιών στην ΕΕ, τομέας πολλά υποσχόμενος με καίρια πεδία εφαρμογής.

3.7

Η ανάλυση έχει αναδείξει ως βασικά επιχειρήματα υπέρ μιας τέτοιας προσέγγισης, μεταξύ άλλων, τα εξής:

—	βελτίωση της ποιότητας των ηλεκτρονικών υπηρεσιών προς ευπαθείς ομάδες·

—	βελτίωση της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας, με αξιοποίηση της καινοτομίας, της εμπειρίας και της ευελιξίας του ιδιωτικού τομέα·

—	αύξηση των επενδύσεων σε δημόσιες υποδομές για την επέκταση της παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών·

—	διατηρησιμότητα της αυξημένης ευελιξίας και πρόσβασης των ιδιωτικών εταίρων σε πόρους·

—	βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων δαπανών·

—	αύξηση της αποτελεσματικότητας και σύγκλιση των υπηρεσιών κοινής ωφελείας.

3.8

Επιπλέον, οι επενδύσεις σε επείγοντα έργα υποδομών αποτελούν σημαντικό μέσο διατήρησης της οικονομικής δραστηριότητας, ιδίως κατά την περίοδο της κρίσης, και μπορούν να συμβάλουν στη στήριξη της ταχείας επιστροφής σε μακρόχρονη οικονομική ανάπτυξη. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ΣΔΙΤ θα μπορούσαν να παρέχουν αποτελεσματικούς τρόπους παροχής έργων υποδομής, υπηρεσιών κοινής ωφελείας και υπηρεσιών υποστήριξης επιχειρήσεων που θα εγγυώνται την τοπική ανάπτυξη και την οικονομική ανάκαμψη σε ορισμένες περιφέρειες της ΕΕ (8).

3.9

Οι ΣΔΙΤ στον τομέα των ηλεκτρονικών υπηρεσιών ενέχουν ωστόσο και κινδύνους. Ένας εξ αυτών είναι ο κίνδυνος μη κάλυψης απομακρυσμένων περιοχών, καθώς αυτό συνεπάγεται συχνά ζημίες για τον ιδιώτη πάροχο υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, όλες οι ΣΔΙΤ πρέπει να προβλέπουν την υποχρέωση παροχής αυτών των υπηρεσιών και στις απομακρυσμένες περιοχές

4. Κρίσιμα ζητήματα κατά την εφαρμογή των ηλεκτρονικών υπηρεσιών

4.1

Στην παρούσα γνωμοδότηση εξετάζουμε επίσης το ζήτημα της ανάπτυξης των ηλεκτρονικών υπηρεσιών, δηλαδή της διάδοσης των υποδομών και της παροχής ισότιμης πρόσβασης σε αυτές σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό περιλαμβάνει είτε τη δημιουργία μιας νέας «έξυπνης» υποδομής, όπου απαιτείται, είτε τη βελτίωση της υφιστάμενης. Το εν λόγω ζήτημα θέτει ορισμένα κρίσιμα σημεία, σχετικά με τα εξής:

—

Αποδοτικότητα. Η ύπαρξη και μόνο μιας υποδομής δεν εγγυάται πάντοτε ότι λειτουργεί αποδοτικά ή ότι είναι εξίσου προσβάσιμη για όλες τις κοινωνικές ομάδες που αφορά. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα προέρχεται από έρευνα του Ευρωβαρομέτρου σχετικά με τη γνώση του αριθμού έκτακτης ανάγκης 112. Μολονότι η υπηρεσία ήδη υπάρχει και λειτουργεί σε είκοσι χώρες της ΕΕ, το ποσοστό των ατόμων που τη γνωρίζουν είναι πολύ χαμηλό, μόλις το 32 % των ερωτηθέντων (9). Βελτιώσεις μπορούν να σημειωθούν με την καλύτερη ενημέρωση και συμμετοχή του κοινού και με την καλύτερη εφαρμογή των τεχνολογιών ηλεκτρονικής μάθησης.

—	Αγροτικές περιοχές. Εξακολουθούν να υφίστανται διαφορές εντός της ΕΕ ως προς την πρόσβαση σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες (10). Οι αγροτικές περιοχές ακόμη πάσχουν από ελλιπή πρόσβαση σε ΤΠΕ, με το 23 % των κατοίκων αυτών των περιοχών να μη διαθέτει πρόσβαση σε σταθερά ευρυζωνικά δίκτυα (11).

4.2

Σε μια προσέγγιση που θα βασίζεται πραγματικά στην «ανοικτή αγορά», οι ΣΔΙΤ θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν εξ αρχής με την αποτελεσματική συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα των κοινοτικών/εθνικών/περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων, των παραγόντων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, των οργανώσεων ΜΜΕ, των ενώσεων καταναλωτών και των ευρύτερων ενδιαφερομένων μερών (φορείς εκμετάλλευσης, πωλητές, πάροχοι υπηρεσιών πληροφορικής, κάθετες αγορές και αγορές εφαρμογών, κλπ.).

4.3	Ενδεδειγμένη λύση ως εκκίνηση θα ήταν τα υπάρχοντα Διαρθρωτικά ταμεία, η ΕΤΕπ και το ΕΤαΕ και ορισμένα προγράμματα όπως οι μηχανισμοί του προγράμματος πλαισίου στα μελλοντικά προγράμματα εργασίας ΤΠΕ (για το διάστημα 2011-2013), με προϋπολογισμό ύψους περίπου 300 εκατομμυρίων ευρώ.

4.4

Σε αυτό το πλαίσιο, οι ΣΔΙΤ μπορούν να αξιοποιήσουν το έργο των πέντε Ευρωπαϊκών Τεχνολογικών Πλατφορμών (ΕΤΠ) με τον ωφέλιμο συνδυασμό των προσπαθειών σε θέματα διαδικτύου και της αντίστοιχης στρατηγικής έρευνας. Ουσιαστικό χαρακτηριστικό μιας τέτοιας ΣΔΙΤ θα ήταν η ανάπτυξη ανοικτών, τυποποιημένων, διατομεακών πλατφορμών υπηρεσιών.

4.5

Από την οπτική της ευρωπαϊκής πολιτικής, τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη, η κινητικότητα, το περιβάλλον και η διαχείριση ενέργειας είναι οι πλέον πιθανοί να ωφεληθούν από καινοτόμες «έξυπνες» υποδομές που θα βασίζονται στο διαδίκτυο, γεγονός που θα ευνοήσει την ταχεία αποδοχή και υιοθέτηση των υπηρεσιών από εκατομμύρια χρήστες και καταναλωτές.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) COM(2009)479 τελικό, «Σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για το Μελλοντικό Ίντερνετ (διαδίκτυο)».

(2) Το κύριο πρόβλημα των ηλεκτρονικών υπηρεσιών στην ΕΕ είναι ότι δεν υφίσταται κοινός ορισμός του όρου. Συνήθως, ως ηλεκτρονικές υπηρεσίες νοούνται με τη στενότερη έννοια οι ΤΠΕ που περιλαμβάνουν υπηρεσίες όπως η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η ηλεκτρονική επιχειρηματικότητα, η ηλεκτρονική υγεία, οι πληροφορίες του δημόσιου τομέα, η ηλεκτρονική μάθηση, η ηλεκτρονική ένταξη και οι ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις.

(3) ΕΕ L 108, 24.4.2002, σ. 51-77.

(4) Λευκή Βίβλος για το μελλοντικό ίντερνετ, ορισμός των ΣΔΙΤ, Ιανουάριος 2010.

(5) Guide book on promoting good governance in Public-Private Partnership (Οδηγός για την προώθηση της ορθής διακυβέρνησης στις συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα) – Ηνωμένα Έθνη, Νέα Υόρκη και Γενεύη, 2008.

(6) ΕΕ C 139, 11.5.2001, σ. 15. ΕΕ C 123, 25.4.2001, σ. 53. ΕΕ C 108, 30.4.2004, σ. 86.

(7) ΕΕ C 77, 31.3.2009, σ. 60. ΕΕ C 175, 28.7.2009, σ. 92. ΕΕ C 175, 28.7.2009, σ. 8. ΕΕ C 317, 23.12.2009, σ. 84. ΕΕ C 218, 11.9.2009, σ. 36. ΕΕ C 224, 30.8.2008, σ. 50. Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Μετάπλαση του ψηφιακού μερίσματος σε κοινωνικά οφέλη και οικονομική μεγέθυνση», της κ. Darmanin (TEN/417).

(8) COM(2009) 615 τελικό, Κινητοποίηση των ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων για την ανάκαμψη και τη μακροπρόθεσμη διαρθρωτική αλλαγή: ανάπτυξη συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

(9) Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 285 – Ο ευρωπαϊκός αριθμός έκτακτης ανάγκης 112, Αναλυτική έκθεση, κύμα 3, Φεβρουάριος 2010.

(10) Τηλεπικοινωνίες: διαβούλευση για την μελλοντική καθολική υπηρεσία στην ψηφιακή εποχή, IP/10/218, Βρυξέλλες, 2 Μαρτίου 2010 (http://ec.europa.eu/information_society/policy/ecomm/doc/library/public_consult/universal_service2010/index_en.htm).

(11) COM (2009) 103 τελικό: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Βελτίωση της πρόσβασης των αγροτικών περιοχών στις σύγχρονες τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ).

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/77

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ποιες υπηρεσίες κοινής ωφελείας χρειάζονται για την αντιμετώπιση της κρίσης;» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/14

Εισηγητής: ο κ. HENCKS

Στις 18 Μαρτίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα

«Ποιές υπηρεσίες κοινής ωφελείας χρειάζονται για την αντιμετώπιση της κρίσης;».

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 6 Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειας, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 119 ψήφους υπέρ, 11 ψήφους κατά και 4 αποχές την παρούσα γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1	Η πρόσφατη χρηματοπιστωτική και μετέπειτα οικονομική κρίση εκδηλώνεται στα κράτη μέλη με διαφορετική ένταση και θα έχει μακροπρόθεσμες κοινωνικές συνέπειες, όπως η αύξηση της ανεργίας, της αβεβαιότητας, του αποκλεισμού και της φτώχειας, που πλήττουν ήδη σήμερα έναν στους έξι ευρωπαίους πολίτες.

1.2

Περίπου 80 εκατομμύρια πολίτες, ήτοι το 16 % του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας και αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στην εξεύρεση εργασίας, στην εξασφάλιση στέγης ή οικονομικής βοήθειας και στην πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, ιδίως σε υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και κοινωνικής πρόνοιας. Οι μη προνομιούχες ομάδες (άτομα με ειδικές ανάγκες, μετανάστες) υφίστανται, και θα υποστούν, το μεγαλύτερο πλήγμα, κυρίως καθώς τίθενται υπό αμφισβήτηση τα θετικά βήματα που σημειώθηκαν τις δύο τελευταίες δεκαετίες στον τομέα της κοινωνικής ένταξης και της εργασίας.

1.3	Η αύξηση της βίας, τα προβλήματα στα προάστια, η έξαρση της εγκληματικότητας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς, αλλά και η υποχώρηση του πνεύματος αλληλεγγύης συνιστούν πρόσθετες ενδείξεις του ότι η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση έχει πλέον μεταλλαχθεί σε κοινωνική κρίση.

1.4	Η διστακτική οικονομική ανάκαμψη δεν επαρκεί για την ανάσχεση της κοινωνικής κρίσης. Με δεδομένη μάλιστα την εμπειρία προηγούμενων κρίσεων (1993-1996 και 2002-2004), αναμένεται ότι οι κοινωνικές συνέπειες θα είναι αισθητές για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την οικονομική ανάκαμψη.

1.5	Η αύξηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού θα επιφέρουν όλο και μεγαλύτερη ζήτηση κοινωνικών υπηρεσιών, κυρίως στους τομείς της υγείας, της στέγασης, της παιδείας, της ενέργειας, των μεταφορών και των επικοινωνιών.

2. Ο ρόλος των υπηρεσιών κοινής ωφελείας σε καιρό κρίσης

2.1

Η κρίση επιβεβαίωσε ότι η ύπαρξη σύγχρονων και αποτελεσματικών υπηρεσιών κοινής ωφελείας αποτελεί σταθεροποιητικό παράγοντα της οικονομίας, με περισσότερες από 500 000 επιχειρήσεις (δημόσιες, ιδιωτικές ή μικτές), οι οποίες προσφέρουν υπηρεσίες κοινής ωφελείας, απασχολούν 64 εκατομμύρια εργαζομένους (άνω του 30 % των θέσεων εργασίας στην ΕΕ) και αντιπροσωπεύουν άνω του 26 % του ΑΕΠ της Ένωσης (Μελέτη «Mapping of the public services», έκδοση του European Centre of Employers and Enterprises providing Public services, Μάιος 2010).

2.2

Οι υπηρεσίες κοινής ωφελείας (ΥΚΩ) λειτουργούν επίσης ως μέσο απορρόφησης των δυσμενέστερων κοινωνικών, εδαφικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς στοχεύουν στη διασφάλιση της πρόσβασης κάθε πολίτη σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες και της άσκησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Συνιστούν καθοριστικό παράγοντα για την προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής και για τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης.

2.3

Κατά τη διαδικασία της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, στο όνομα του κοινού ή γενικού συμφέροντος και με σημαντικές αποκλίσεις ως προς τις δομές και τους τρόπους οργάνωσης, τα κράτη μέλη θέσπισαν σταδιακά συγκεκριμένους κανόνες για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας, οι οποίοι λειτουργούν συμπληρωματικά προς το κοινό δίκαιο του ανταγωνισμού και τους κανόνες της αγοράς, και οι οποίοι είναι δυνατόν να επαναπροσδιορίζονται ή να αναθεωρούνται τακτικά, ιδίως στα πλαίσια της Συνθήκης της Λισσαβώνας.

2.4

Ως πυλώνες του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, οι ΥΚΩ θα πρέπει, μέσα από αμφίδρομες δράσεις και ενσωμάτωση της οικονομικής και κοινωνικής προόδου:

—	να διασφαλίζουν το δικαίωμα πρόσβασης κάθε πολίτη σε βασικά αγαθά ή υπηρεσίες·

—	να εξασφαλίζουν την οικονομική, κοινωνική, εδαφική και πολιτιστική συνοχή·

—	να υπηρετούν την κοινωνική δικαιοσύνη και ένταξη, την αλληλεγγύη μεταξύ εδαφών, γενεών ή/και κοινωνικών κατηγοριών, και το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου·

—	να εγγυώνται την ίση μεταχείριση όλων των πολιτών και κατοίκων·

—	να δημιουργούν συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης.

2.5	Η κρίση κατέδειξε την αδυναμία των μηχανισμών της αγοράς να διασφαλίσουν την καθολική πρόσβαση των πολιτών στα δικαιώματα αυτά, με αποτέλεσμα η κρατική παρέμβαση όχι απλώς να είναι σήμερα αποδεκτή από όλους, αλλά και να συνιστάται σε διεθνές επίπεδο.

3. Κίνδυνος περικοπών του προϋπολογισμού σε εποχές κρίσης

3.1	Λόγω της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, ορισμένα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερες δυσκολίες για την ισοσκέλιση του προϋπολογισμού τους, γεγονός που υπονομεύει την ικανότητά τους να εκπληρώνουν τις αποστολές κοινής ωφελείας που τους αναλογούν.

3.2	Ο προϋπολογισμός που εκχωρούν τα κράτη μέλη στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας υφίσταται, λοιπόν, έντονες πιέσεις, αν και η ικανότητα ανταπόκρισης στην αυξανόμενη ζήτηση ΥΚΩ παρουσιάζει μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών.

3.3

Οι δημοσιονομικοί περιορισμοί κινδυνεύουν να οδηγήσουν σε υποβάθμιση των κοινωνικών παροχών και κεκτημένων και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας και επιδοτήσεων, με βαριές συνέπειες για τα πλέον ευάλωτα άτομα, ανατρέποντας τις προόδους που είχαν επιτευχθεί μέχρι σήμερα ως προς την μείωση της φτώχειας και των ανισοτήτων και τη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής.

3.4

Φαίνεται πλέον αναγκαίο να λάβει θέση η Επιτροπή σχετικά με τις ανάγκες χρηματοδότησης, όχι αποκλειστικά βάσει μιας βραχυπρόθεσμης προσέγγισης υπό το πρίσμα μόνο του ανταγωνισμού (κρατικές ενισχύσεις), αλλά με μέλημα την εξασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας των ΥΚΩ και την ολοκλήρωση των αποστολών τους, σύμφωνα με τις επιταγές της Συνθήκης της Λισσαβώνας.

3.5	Θα πρέπει, λοιπόν, τα κράτη μέλη, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να αναπροσαρμόσουν τους προϋπολογισμούς τους ώστε να διατηρήσουν ή και να επεκτείνουν τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας που παρέχουν, προκειμένου να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις προκλήσεις που θέτει η κοινωνική κρίση.

3.6

Η ΕΟΚΕ συγχαίρει την Επιτροπή για τη στήριξη των μηχανισμών κατάρτισης των κρατών μελών μέσω ελαστικότερων όρων συγχρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Το Ταμείο Κοινωνικής Συνοχής θα πρέπει να αξιοποιείται περισσότερο για τη βελτίωση της κοινωνικής πτυχής της οικονομίας των κρατών μελών, με απώτερο στόχο τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και τη σταθεροποίηση της οικονομίας.

4. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης

4.1

Δυνάμει της αρχής της επικουρικότητας και όπως προβλέπεται ρητά στη Συνθήκη της Λισσαβώνας, κάθε κράτος μέλος, με βάση και σε συνάρτηση με μια δράση κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης, είναι ελεύθερο να ορίζει, να οργανώνει και να χρηματοδοτεί τις υπηρεσίες που ικανοποιούν το κοινό συμφέρον και βασικές ανάγκες.

4.2

Όλες οι υπηρεσίες κοινής ωφελείας, οικονομικού ή μη χαρακτήρα, βάσει της ίδιας της φύσης και της αποστολής τους, συνεισφέρουν στην υλοποίηση των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε στη σταθερή βελτίωση της ευημερίας των πολιτών και στην εξασφάλιση των δικαιωμάτων τους και των προϋποθέσεων άσκησης αυτών.

4.3	Ως εκ τούτου, η Ένωση, εφόσον είναι υπεύθυνη για την εκπλήρωση των στόχων αυτών, έχει ευθύνη και για τα μέσα υλοποίησης.

4.4	Η Ένωση, επομένως, τηρουμένων των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας και δυνάμει συντρέχουσας αρμοδιότητας με τα κράτη μέλη, οφείλει να μεριμνά και να συμβάλλει στη λειτουργία αποτελεσματικών ΥΚΩ υψηλής ποιότητας, προσβάσιμων για όλους σε προσιτές τιμές.

4.5

Το γεγονός ότι τα κράτη μέλη έχουν την κατ’ αρχήν αρμοδιότητα του ορισμού υπηρεσιών κοινής ωφελείας δεν θίγει την αρμοδιότητα της ΕΕ να ορίζει, στο δικό της επίπεδο, ΥΚΩ οικονομικού χαρακτήρα (ή υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος), εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο για την υλοποίηση των στόχων της Ένωσης.

4.6

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της, έχει υποστηρίξει ότι τα κοινοτικά θεσμικά όργανα, χωρίς να προδικάζουν το νομικό καθεστώς των φορέων, πρέπει να αναγνωρίσουν την ύπαρξη και την αναγκαιότητα ευρωπαϊκών υπηρεσιών κοινής ωφελείας στους τομείς όπου η δράση της ΕΕ είναι πιο αποτελεσματική για την επίτευξη των στόχων της απ’ ό,τι η μεμονωμένη δράση του εκάστοτε κράτους μέλους. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ είχε προτείνει, επί του προκειμένου, την εκπόνηση μελετών σχετικά με τη δυνατότητα σύστασης μιας ευρωπαϊκής ΥΚΩ για την ενέργεια.

5. Υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας και καθολική υπηρεσία

5.1

Μολονότι η πρόσβαση στις υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος εξασφαλίζεται θεωρητικά σε κάποιο βαθμό από τις δυνάμεις της αγοράς και τον ελεύθερο ανταγωνισμό, το άρθρο 14 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) υποχρεώνει την Ένωση και τα κράτη μέλη να μεριμνούν, στο πλαίσιο των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους, για τη λειτουργία των υπηρεσιών αυτών σύμφωνα με την αποστολή τους.

5.2

Για να αποτραπεί το ενδεχόμενο οι φορείς εκμετάλλευσης, βάσει της απλής εφαρμογής των κανόνων της αγοράς, να ασχολούνται αποκλειστικά με οικονομικά αποδοτικές υπηρεσίες εις βάρος των λιγότερο κερδοφόρων υπηρεσιών, με πυκνοκατοικημένες περιοχές εις βάρος των απομονωμένων ή μη προνομιούχων περιοχών, με τους πιο φερέγγυους καταναλωτές εις βάρος της ίσης μεταχείρισης των καταναλωτών, την εποχή της ελευθέρωσης των βιομηχανιών δικτύου (τηλεπικοινωνίες, ενέργεια, μεταφορές, ταχυδρομεία) αναπτύχθηκαν σε κοινοτικό επίπεδο δύο νέες έννοιες: οι υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας και η καθολική υπηρεσία.

5.3

Αυτές οι δύο έννοιες είναι συμπληρωματικές, δεδομένου ότι επιδιώκουν να προσφέρουν στους χρήστες των υπηρεσιών μια σειρά εγγυήσεων: για τους μεν τομείς καθολικής υπηρεσίας (τηλεπικοινωνίες, ταχυδρομεία, ηλεκτροδότηση), οι εγγυήσεις αφορούν ένα αρκετά ευρύ φάσμα υπηρεσιών που πρέπει να προσφέρονται σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ, σύμφωνα με πρότυπα ποιότητας και σε προσιτές τιμές· για τις δε υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας, πρόκειται για συγκεκριμένα στοιχεία τα οποία η Ένωση ή τα κράτη μέλη είναι σε θέση να εγγυώνται και τα οποία μπορούν να αφορούν όχι μόνον τις υπηρεσίες προς τον χρήστη (μεταξύ άλλων, σε επίπεδο προστασίας του καταναλωτή), αλλά και ζητήματα ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας εφοδιασμού, ανεξαρτησίας της Ένωσης, προγραμματισμού των μακροπρόθεσμων επενδύσεων, προστασίας του περιβάλλοντος, κλπ. Και στις δύο περιπτώσεις αναγνωρίζεται η δυνατότητα παρέκκλισης από τους κανόνες του ανταγωνισμού, όταν η εφαρμογή των κανόνων αυτών καθιστά αδύνατη την παροχή των εν λόγω υπηρεσιών.

5.4

Η έννοια της καθολικής πρόσβασης με ευνοϊκούς όρους θα έπρεπε να συνιστά τη βάση κοινών κανόνων για όλες τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήτοι ελάχιστων υποχρεώσεων τις οποίες θα πρέπει να τηρούν τα κράτη μέλη και οι τοπικές αρχές, που ωστόσο δεν πρέπει να περιορίσουν τις αποστολές κοινής ωφελείας που τους αναλογούν, αλλά να τις αναπτύξουν περαιτέρω, ανάγοντας την χρηματοδότησή τους σε προτεραιότητα.

5.5	Επομένως, η έννοια, της καθολικής πρόσβασης δεν αποκλείει τη δυνατότητα κάθε κράτους μέλους να εγγυάται, πέρα από ελάχιστα πρότυπα, την παροχή επιπλέον συνιστωσών της εκάστοτε υπηρεσίας κοινής ωφελείας, ιδίως όσον αφορά τις υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας.

6. Απαραίτητα μέτρα

6.1

Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, η Ένωση ανέπτυξε μια δυναμική γύρω από τα θεμελιώδη δικαιώματα και την άσκησή τους, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει μια βάση κοινών αρχών για μια πιο κοινωνιακή ρύθμιση μέσα από την έμπρακτη εφαρμογή όλων των δικαιωμάτων (και όχι μόνον της πρόσβασης σε υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος), τα οποία ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζει σε κάθε ευρωπαίο πολίτη.

6.2	Το δικαίωμα καθολικής πρόσβασης στις ΥΚΩ δεν μπορεί, συνεπώς, να περιορίζεται μόνο στις υπηρεσίες που παρέχονται από τις βιομηχανίες δικτύου, αλλά θα πρέπει να καλύπτει κάθε αναγκαία υπηρεσία για μια αξιοπρεπή ζωή, για την κοινωνική συνοχή και για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

6.3

Αξίζει επομένως να διερευνηθεί πρώτον εάν, στο πλαίσιο της σημερινής κρίσης και με την προοπτική της βιωσιμότητας, οι ισχύουσες διατάξεις (για τις τηλεπικοινωνίες, τις ταχυδρομικές υπηρεσίες, την ηλεκτροδότηση) επαρκούν για να αποτραπεί η υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών και η ανάπτυξη φαινομένων αποκλεισμού, κοινωνικής ρήξης και φτώχειας, και δεύτερον κατά πόσον θα πρέπει να καλύπτονται και νέοι τομείς από την υποχρέωση για «υψηλό επίπεδο ποιότητας, ασφάλειας και οικονομικής προσιτότητας, ίση μεταχείριση και προώθηση της καθολικής πρόσβασης και των δικαιωμάτων των χρηστών», σύμφωνα με τις κοινές αξίες της Ένωσης, όπως ορίζονται στο Πρωτόκολλο αριθ. 26 της Συνθήκης της Λισσαβώνας.

6.4

Αναμφισβήτητα οι πολίτες προσβλέπουν σε μεγαλύτερη επαγγελματική ασφάλεια και προστασία απέναντι στον κίνδυνο της ανεργίας και της φτώχειας, σε πιο ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και τη δια βίου κατάρτιση, σε κοινωνικές υπηρεσίες, σε καλύτερη προστασία των περιβαλλοντικών ισορροπιών για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενεές.

6.5

Έτσι θα μπορούσαμε να αναλογιστούμε ένα καθολικό δικαίωμα που θα αφορά την πρόσβαση:

—	σε τραπεζικό λογαριασμό και σε ευκολίες πληρωμής,

—	σε προσιτές πιστώσεις μέσω μικροπιστώσεων ή κρατικών εγγυήσεων,

—	σε αξιοπρεπή στέγη,

—	σε υπηρεσίες φροντίδας κατ’ οίκον,

—	στην κινητικότητα,

—	στις κοινωνικές υπηρεσίες,

—	σε συγκεκριμένα μέτρα για άτομα με ειδικές ανάγκες κλπ.,

—	στην ενέργεια,

—	στον ψηφιακό κόσμο με ασφάλεια.

6.6

Η σημερινή κρίση και η αναζήτηση των πιο αποτελεσματικών μέσων για την έξοδο από αυτήν, καθώς και η εφαρμογή της Συνθήκης της Λισσαβώνας (άρθρο 14 ΣΛΕΕ, Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων, Πρωτόκολλο αριθ. 26), θα πρέπει να ωθήσουν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να επανεξετάσουν, να αξιολογήσουν και να αναβαθμίσουν τη θέση και τον ρόλο των ΥΚΩ σε αυτό το πλαίσιο.

6.7

Η ΕΟΚΕ προτείνει να κινηθεί μια διαβούλευση με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και την κοινωνία των πολιτών σχετικά με την πιθανή χρησιμότητα νέων «υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας», ή ακόμη και νέων υπηρεσιών κοινής ωφελείας για την αντιμετώπιση της κρίσης και για την επίτευξη σύνδεσης και συνέργειας μεταξύ της οικονομικής, της κοινωνικής και της εδαφικής διάστασης της συνοχής, που μέχρι σήμερα αντιμετωπίζονται υπερβολικά μεμονωμένα, καθώς και να υποδειχθούν μέτρα που θα εξασφαλίζουν ισόρροπη ανάπτυξη.

6.8

Μέσα στο ίδιο πνεύμα, η ΕΟΚΕ συνιστά να εκπονηθεί έκθεση με θέμα την «προώθηση της καθολικής πρόσβασης στα δικαιώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις ΥΚΩ» και να οριστούν νέοι στόχοι που θα μπορούσαν να τους ανατεθούν, στο πλαίσιο της καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και γενικότερα της στρατηγικής ΕΕ 2020, καθώς επίσης και της προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης και της πράσινης οικονομίας.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/81

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η νέα ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης: εφαρμογή, αποτελεσματικότητα και αλληλεγγύη με τους πολίτες» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/15

Εισηγητής: ο κ. HERNÁNDEZ BATALLER

Στις 18 Μαρτίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Η νέα ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης: εφαρμογή, αποτελεσματικότητα και αλληλεγγύη με τους πολίτες».

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 6 Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειας, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 44 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 2 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα

1.1 Το ζητούμενο είναι να τονωθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας όσον αφορά τις υποδομές, το καθεστώς των δημοσίων συμβάσεων, την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και την προστασία των καταναλωτών. Προς τον σκοπό αυτόν, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι εκείνο που προέχει είναι η αναγκαία ανάπτυξη των ενεργειακών υποδομών και των διευρωπαϊκών δικτύων, ώστε να συγκροτηθεί η εσωτερική αγορά ενέργειας.

Ειδικότερα, πρέπει να οργανωθεί ένα σύστημα μηχανισμών για τη διασαφήνιση των κριτηρίων διαμόρφωσης των τιμών, ούτως ώστε να αποτρέπονται σοβαρές και αδικαιολόγητες ανισότητες, οι οποίες βασίζονται, πολλές φορές εσφαλμένα, στη φύση της ενέργειας που καταναλώνεται, στις πηγές εφοδιασμού ή στα μέσα διανομής.

Ομοίως, θα πρέπει να θεσπιστούν κριτήρια και μέσα για τον εξορθολογισμό της παραγωγής ενέργειας στην επικράτεια των κρατών μελών, με συνεκτίμηση της βιώσιμης χρήσης των πόρων και με αξιοποίηση γεωφυσικών και κλιματολογικών στοιχείων, όπως ο προσδιορισμός των περιόδων αυξημένης παραγωγής ηλιακής, αιολικής ή παλιρροϊκής ενέργειας.

1.1.1 Η εύρυθμη λειτουργία των αγορών ενέργειας απαιτεί διαφάνεια, ώστε οι ανταγωνιστές να έχουν πρόσβαση στα ενεργειακά δίκτυα και στους πελάτες. Προς τούτο, οι αρχές πρέπει να αποτρέπουν τις συμπεριφορές αποκλεισμού, την καταχρηστική εκμετάλλευση και την αθέμιτη σύμπραξη επιχειρηματικής συμπεριφοράς. Η πολιτική περί ανταγωνισμού θα πρέπει να στραφεί, επίσης, στην επιδίωξη της ευημερίας και της βελτίωσης των όρων για τους καταναλωτές, λαμβάνοντας υπόψη ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως η ανάγκη εγγύησης της ασφάλειας εφοδιασμού, της μεταφοράς της ενέργειας και της τελικής διανομής. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις γνωμοδοτήσεις της σχετικά με την καθολική υπηρεσία και με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, στις οποίες έχει ήδη διαμορφώσει μία πάγια θέση σχετικά με την προστασία των καταναλωτών, τονίζοντας την ανάγκη σαφούς προσδιορισμού της έννοιας της καθολικής υπηρεσίας, προκειμένου να θεσπιστούν κοινοί κανόνες που θα διέπουν την εκπλήρωση των αποστολών κοινής ωφέλειας.

1.1.2 Όσον αφορά ειδικότερα τις διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων, πρέπει να αποτραπεί το ενδεχόμενο οι αναθέτουσες αρχές να προβαίνουν σε κατάχρηση των προνομιών τους, επικαλούμενες στρεβλές ερμηνείες των επιφυλάξεων κυριαρχίας του άρθρου 194 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ (1) κατά τον ενδεχόμενο καθορισμό πιο δαπανηρών ή διακριτικών όρων για την πρόσβαση στα δίκτυα μεταφοράς φυσικού αερίου (2) ή για την πρόσβαση στο δίκτυο για την διασυνοριακή μεταφορά ηλεκτρικού ρεύματος (3). Τέλος, η Ένωση θα πρέπει να επιδεικνύει τον μέγιστο δυνατό θεσμικό ζήλο για την ενίσχυση και βελτίωση των διαδικασιών που εγγυώνται τη διαφάνεια των τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας για τον τελικό βιομηχανικό καταναλωτή (4).

1.1.3 Υπό τις συνθήκες αυτές, είναι αναμενόμενο να επαναπροσδιοριστεί η θέση που κατέχουν στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς οι υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, οι οποίες, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, ενισχύουν την αξία της αποτελεσματικής εκτέλεσης των όποιων αποστολών τους αναθέτουν οι εθνικές, περιφερειακές ή τοπικές αρχές (5). Αυτό ισχύει όλως ιδιαιτέρως στον τομέα της ενέργειας, λόγω του πρωτεύοντος ρόλου των υπηρεσιών που παρέχουν μεγάλες βιομηχανίες δικτύων.

1.1.4 Από αυτή την άποψη, δεν θα είναι απλό να οργανωθεί ένα νομικό πλαίσιο που να επιτυγχάνει την ισορροπία μεταξύ, αφενός, της ευρείας διακριτικής ευχέρειας που αναγνωρίζεται στις αρχές των κρατών μελών (βλ. Πρωτόκολλο αριθ. 26, που προσαρτάται στην ΣΕΕ και στην ΣΛΕΕ, άρθρο 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 194 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ) και, αφετέρου, της επίδρασης του ελεύθερου ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά. Πολύ περισσότερο μάλιστα εφόσον η νομολογία του Δικαστηρίου πριν από την έναρξη της ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβώνας, με την επιφύλαξη της αρμοδιότητας των κρατών μελών για την εξασφάλιση της πρόσβασης στις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (6), τόνιζε ότι η εξασφάλιση της πρόσβασης αυτής δεν πρέπει να αντιβαίνει προς τις Συνθήκες (7), και ότι, σε κάθε περίπτωση, οι επιτρεπόμενες παρεκκλίσεις από τους κανόνες των Συνθηκών, οι οποίες απορρέουν από την εσωτερική άσκηση αρμοδιοτήτων στον τομέα αυτόν, πρέπει να ερμηνεύονται περιοριστικά (8).

2. Εισαγωγή

2.1 Κατά την προσεχή τεσσαρακονταετία, ο ευρωπαϊκός τομέας της ενέργειας θα κληθεί να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις, οι οποίες θα απαιτήσουν θεμελιώδεις μεταβολές όσον αφορά τον εφοδιασμό, τη μεταφορά και την κατανάλωση ενέργειας. Για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις αυτές σε ευρωπαϊκή κλίμακα, η Επιτροπή υποβάλλει επί του παρόντος σε διαβούλευση την προετοιμασία μιας νέας ενεργειακής στρατηγικής για την περίοδο 2011-2020, καθώς και σχέδιο δράσης για το 2050. Η ΕΟΚΕ, από την πλευρά της, καταρτίζει γνωμοδοτήσεις και για τις δύο αυτές πρωτοβουλίες.

2.2 Προκειμένου να αναπτύξει μια πλήρη και ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή στρατηγική, ικανή να ανταποκριθεί στις μελλοντικές προκλήσεις, είναι σαφές ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χρειαστεί να αξιοποιήσει πλήρως τις νέες αρμοδιότητες που της αναγνωρίζει η Συνθήκη της Λισσαβώνας στον τομέα της ενέργειας, καθώς επίσης και να παροτρύνει τα κράτη μέλη να οργανώσουν ευρεία συνεργασία σχετικά με διάφορα θέματα που, βάσει του δικαίου, εμπίπτουν στον τομέα των κοινών αρμοδιοτήτων ή των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών. Ορισμένες από τις σημερινές προσεγγίσεις ενδέχεται να απαιτήσουν νέες τροποποιήσεις των Συνθηκών, ή ακόμη και νέα Συνθήκη (βλ. πρόταση του κ. Jacques Delors για νέα Συνθήκη, η οποία θα θεσπίζει Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ενέργειας). Εν πάση περιπτώσει, για τους σκοπούς της παρούσας γνωμοδότησης θα περιοριστούμε στη Συνθήκη της Λισσαβώνας και σε όσα μέτρα κρίνονται αναγκαία ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι συντρέχουσες αρμοδιότητες που θεσπίζονται δυνάμει της Συνθήκης αυτής θα ασκούνται κατά τρόπο που να επιτρέπει την ολοκληρωμένη προσέγγιση και τον σεβασμό τόσο των δικαιωμάτων των καταναλωτών όσο και των διαφόρων αρμοδιοτήτων που εμπίπτουν στην Ένωση και στα κράτη μέλη.

2.3 Στο άρθρο 194 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) (9), θεσπίζεται νέα βάση για υπερεθνική δράση σχετικά με την ενέργεια, η οποία, ωστόσο, υπόκειται σε ορισμένες προϋποθέσεις που απορρέουν είτε από το ίδιο το ρυθμιστικό πλαίσιο —που προσδιορίζονται δηλαδή ρητώς από το ισχύον πρωτογενές και θεσμικό δίκαιο— είτε από τον μεταγενέστερο συνδυασμό του με ορισμένα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: «ο Χάρτης»).

2.4 Υπό την έννοια αυτή, η ενεργειακή πολιτική της Ένωσης θα μπορεί να επιδιώκει τους στόχους της —λειτουργία της αγοράς ενέργειας, ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, ενεργειακή αποδοτικότητα, εξοικονόμηση ενέργειας και καινοτομία, διασύνδεση των δικτύων— αποκλειστικά εφόσον αυτοί συνάδουν πλήρως με τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και είναι συμβατοί με τη βελτίωση του περιβάλλοντος (άρθρο 194 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ). Προς τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή επιδιώκει, ειδικότερα, την επίτευξη των στόχων της διασφάλισης του ενεργειακού εφοδιασμού, της βιώσιμης χρήσης των ενεργειακών πόρων και της πρόσβασης στην ενέργεια σε τιμές προσιτές για τους καταναλωτές και ανταγωνιστικές, καθόσον η ενοποίηση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας δεν συνιστά στόχο αφ’ εαυτή, αλλά καθοριστικό μέτρο για την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων.

2.5 Ομοίως, τα μέτρα που ενδέχεται να υιοθετήσει η Ένωση σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία για την επίτευξη των στόχων αυτών δεν μπορούν να θίγουν το δικαίωμα ενός κράτους μέλους να καθορίζει τους όρους εκμετάλλευσης των ενεργειακών του πόρων, την επιλογή μεταξύ διαφορετικών πηγών ενέργειας και τη γενική διάρθρωση του ενεργειακού του εφοδιασμού (άρθρο 194 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ).

2.6 Η τελευταία αυτή διάταξη, που διαφυλάσσει ρητώς ορισμένα πεδία της κυριαρχίας των κρατών μελών, τους διασφαλίζει επίσης ευρύ περιθώριο δράσης σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 2 παράγραφος 6 της ΣΛΕΕ (10), με την επιφύλαξη ότι οι δράσεις τους θα υπαγορεύονται από «πνεύμα αλληλεγγύης», όπως διακηρύσσεται στο προαναφερθέν άρθρο 194 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

2.7 Δεδομένου ότι η ενέργεια συμπεριλαμβάνεται στις συντρέχουσες αρμοδιότητες (άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο θ) της ΣΛΕΕ) και προκειμένου να προληφθούν, κατά το δυνατόν, ενδεχόμενες συγκρούσεις μεταξύ του γενικού συμφέροντος της Ένωσης, των εθνικών συμφερόντων των κρατών μελών της (11), των ειδικών συμφερόντων των επιχειρήσεων του κλάδου, των δικαιωμάτων των πολιτών και των δικαιωμάτων των καταναλωτών και χρηστών, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή κρίνει σκόπιμο να προτείνει μια θεσμική τοποθέτηση επί του θέματος.

2.8 Η Επιτροπή έχει υποβάλει δέσμη προτάσεων ευρείας εμβέλειας, που επιδιώκουν την τήρηση των δεσμεύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2020. Προς τον σκοπό αυτόν, υπάρχει συναίνεση μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20 %, τη θέσπιση ποσοστού 20 % από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας επί του συνόλου της παραγωγής και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20 %. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή υιοθέτησε νέο γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία, σύμφωνα με τον οποίο οι κρατικές ενισχύσεις για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και για ενεργειακή αποδοτικότητα απαλλάσσονται από την υποχρέωση κοινοποίησης εφόσον πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια.

2.9 Μεταξύ των καίριων θεμάτων που εξετάζονται στην «Νέα ενεργειακή στρατηγική για την Ευρώπη 2011-2020» της Επιτροπής, πέραν της προστασίας των πολιτών ως καταναλωτών και της πρόσβασης στις ενεργειακές υπηρεσίες και στην απασχόληση που δημιουργείται χάρη στην οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, συμπεριλαμβάνονται και τα εξής:

—	η εφαρμογή των ήδη συμφωνηθέντων πολιτικών της δέσμης μέτρων για την ελευθέρωση της αγοράς της ενέργειας και την κλιματική αλλαγή και του στρατηγικού σχεδίου ενεργειακών τεχνολογιών (σχέδιο ΣΕΤ)·

—	ο χάρτης πορείας για τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών του ενεργειακού κλάδου έως το 2050·

—	η τεχνολογική καινοτομία·

—	η ενίσχυση και ο συντονισμός της εξωτερικής πολιτικής·

—	η μείωση των αναγκών σε ενέργεια (σχέδιο δράσης ενεργειακής απόδοσης), ειδικότερα δε η ανάγκη ανάπτυξης των ενεργειακών υποδομών ώστε ο εφοδιασμός και η διανομή να ανταποκρίνονται στη ζήτηση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας.

2.10 Οι δράσεις αυτές της Επιτροπής —για ορισμένες από τις οποίες εκκρεμεί ακόμη η υιοθέτησή τους από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και η μετέπειτα εφαρμογή τους από τα κράτη μέλη (όπως π.χ. στην περίπτωση του φυσικού αερίου, της γενίκευσης της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των μέτρων για την ενεργειακή απόδοση των μεταφορών, της οικοδομής κλπ.)— υπαγορεύονται από το μέλημα της επίτευξης της Στρατηγικής 20-20.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Ωστόσο, θα ήταν σκόπιμο να προσδιοριστούν, αφενός, οι δράσεις οι οποίες, ελλείψει επαρκώς θεσπισθείσας από τις Συνθήκες νομικής βάσης, αποδεικνύονται αναγκαίες για τη βραχυπρόθεσμη διαμόρφωση μιας αυθεντικής ενεργειακής πολιτικής, στο ύψος των προκλήσεων που θα αντιμετωπίσει η ΕΕ τον 21ο αιώνα. Επ’ αυτού, έχουν ήδη διατυπωθεί κάποιες πρωτοβουλίες, όπως αυτή του κ. Jacques Delors για την υπογραφή νέας Συνθήκης για τη σύσταση Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ενέργειας, η οποία θα αναγνωρίζει στην ΕΕ, μεταξύ άλλων, αρμοδιότητες για την προώθηση της δημιουργίας περισσότερων και καλύτερων δικτύων διεθνικής σύνδεσης των ενεργειακών υποδομών, κοινών πόρων και μέσων έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας (Ε+Α+κ) στο πεδίο της ενέργειας, ή ακόμη εμπορικών μηχανισμών για την από κοινού παρουσία στις διεθνείς αγορές ενεργειακών προϊόντων (12).

3.2 Αφετέρου, σε σχέση με το προαναφερθέν άρθρο 194 της ΣΛΕΕ, είναι σκόπιμο να αναπτυχθεί προβληματισμός σχετικά με την εμβέλεια τριών πεδίων επί των οποίων θα έχουν επίδραση οι δημόσιες πολιτικές σε εσωτερικό και σε υπερεθνικό επίπεδο. Πρόκειται για τα εξής: διαφύλαξη και ανάπτυξη των δικαιωμάτων των πολιτών της Ένωσης· συνεκτικότητα της εφαρμογής των εξαιρέσεων εθνικής ασφάλειας των κρατών με την υπερεθνική ενεργειακή ασφάλεια και συμβατότητα των εθνικών μέτρων με τη θέσπιση και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ενέργειας, κυρίως όσον αφορά τις υποδομές μεταφορών και διανομής, τα δίκτυα διασύνδεσης, το καθεστώς των δημοσίων συμβάσεων και τα δικαιώματα των καταναλωτών.

3.3 Βεβαίως, ο πυρήνας των δικαιωμάτων που συνδέεται πιο στενά με τα μελλοντικά ενεργειακά μέτρα της ΕΕ αναγνωρίζεται στον Τίτλο IV (Αλληλεγγύη) του Χάρτη, και συγκεκριμένα στα άρθρα 36 (Πρόσβαση στις υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος) και 38 (Προστασία του καταναλωτή). Θα ήταν σκόπιμο να μελετηθούν οι ενδεχόμενες συνέπειες της κύρωσης, από όλα τα κράτη μέλη, του Πρωτοκόλλου αριθ. 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ΕΣΑΔ), η οποία, μαζί με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, διανοίγει τον δρόμο για την προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΑΔ.

3.3.1 Πρόκειται, όμως, για διατάξεις οι οποίες κατοχυρώνουν αρχές θεσμικής δράσης της ΕΕ, αλλά οι οποίες δεν αναγνωρίζουν ρητώς υποκειμενικά δικαιώματα (13), παρότι για ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος και των καταναλωτών υφίσταται ήδη πάγιο ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο διαφύλαξης των ατομικών συμφερόντων και των λεγόμενων «διάχυτων συμφερόντων». Εντούτοις, η εφαρμογή του πρωτοκόλλου σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, που προσαρτάται στην ΣΕΕ και στην ΣΛΕΕ, αναμένεται ότι θα ενισχύσει την δυνατότητα πρόσβασης των πολιτών σε ενέργεια από διάφορες πηγές, με ιδιαίτερη μέριμνα για την κατάσταση των λιγότερο ευνοημένων κοινωνικών στρωμάτων.

3.3.2 Για τους προαναφερόμενους λόγους, αναμένεται να προκληθούν εντάσεις μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών της όσον αφορά τις νομοθετικές ρυθμίσεις, καθώς είναι δύσκολο να συνδυαστεί η υπερεθνική αποστολή της ελευθέρωσης ή/και εναρμόνισης των καθοριστικών στοιχείων λειτουργίας της αγοράς ενέργειας στην Ευρώπη με την κρατική αποστολή της διαφύλαξης της κοινωνικής ευημερίας (14). Ωστόσο, η Επιτροπή φρονεί ότι, αντιθέτως, η συνεργασία μεταξύ κρατών μελών θα αυξήσει την ασφάλεια σε εθνικό επίπεδο.

3.3.3 Ακόμη περισσότερο δε επειδή, ως γνωστόν, ο Χάρτης θεσπίζει απλώς ελάχιστα επίπεδα προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών που αναγνωρίζει (15) και, επιπλέον, υπόκειται σε περιορισμούς εφαρμογής στην επικράτεια ορισμένων κρατών μελών (16). Το ζητούμενο είναι να διαφυλαχθεί κατά το δυνατόν η κοινωνική συνοχή, ώστε να εξασφαλίζονται τα δικαιώματα αλληλεγγύης ως προς την πρόσβαση στην ενέργεια, τόσο για τα λιγότερο ευνοούμενα οικονομικά στρώματα του πληθυσμού, όσο και για τις ευάλωτες ομάδες και τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

3.3.4 Και ακόμη, επειδή οι καταστροφικές συνέπειες που επιφέρει η υπό εξέλιξη παγκόσμια οικονομική κρίση στην απασχόληση —από άποψη κατάργησης θέσεων εργασίας— και στους μισθούς —από άποψη προσαρμογής— καθώς και στην ικανότητα των δημοσίων αρχών να αναλαμβάνουν τις κοινωνικές παροχές, απειλούν ευρέα στρώματα του πληθυσμού με αποκλεισμό από την πρόσβαση στην ενέργεια, και πρόκληση «ενεργειακής φτώχιας».

3.4 Ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να επιλυθεί αφορά τη συνεκτικότητα μεταξύ των στρατηγικών εθνικής ασφάλειας των κρατών μελών και της ανάγκης εγγύησης της ενεργειακής ασφάλειας σε υπερεθνικό επίπεδο.

3.4.1 Οι διαδρομές και οι πηγές ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να υποστηρίζουν την ασφάλεια του εφοδιασμού της Ένωσης στο σύνολό της και των κρατών μελών της μεμονωμένα. Η ασφάλεια του εφοδιασμού θα εξαρτηθεί, στο μέλλον, από την εξέλιξη του μείγματος καυσίμων, από την ανάπτυξη της παραγωγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις τρίτες χώρες που την εφοδιάζουν, από τις επενδύσεις σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης και από τις διαδρομές εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.4.2 Δεδομένου ότι στο άρθρο 4 παράγραφος 2 της ΣΕΕ η εθνική ασφάλεια αναγνωρίζεται ως «ουσιώδης λειτουργία» των κρατών και η ευθύνη της προστασίας της ορίζεται ρητώς ότι τους ανήκει αποκλειστικά, θα πρέπει να θεσπιστούν πεδία πολιτικού και ρυθμιστικού συντονισμού μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της, ώστε να επιτευχθούν οι συνεργίες και συμπληρωματικότητες που απαιτούνται από το άρθρο 194 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

3.4.3 Προς τον σκοπό αυτόν, θα πρέπει να διερευνηθούν τρόποι για την θεσμική ενίσχυση του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενεργείας (17), μεταξύ των αρμοδιοτήτων του οποίου περιλαμβάνονται η προώθηση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών και η συνεργασία μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών και των οικονομικών φορέων, η έκδοση γνωμοδοτήσεων περί της συμφωνίας των αποφάσεων που λαμβάνονται από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές με τις υπερεθνικές υποχρεώσεις και, σε συγκεκριμένες περιστάσεις, η απόφαση σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις όσον αφορά την πρόσβαση και την ασφάλεια λειτουργίας των υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου που συνδέουν δύο τουλάχιστον κράτη μέλη. Καθίσταται, λοιπόν, αναγκαίος ο συντονισμός και η συνεργασία μεταξύ κρατών μελών, υπό την εποπτεία του Οργανισμού. Ωστόσο, οιαδήποτε διεύρυνση ή τροποποίηση των αρμοδιοτήτων του Οργανισμού θα πρέπει να συμμορφώνεται προς τα γενικά όρια που καθορίζονται βάσει της νομολογίας του Δικαστηρίου, ειδικότερα δε βάσει της απόφασης «Meroni» (18).

3.4.4 Πρέπει να εξασφαλιστεί η εφαρμογή του ρυθμιστικού κεκτημένου της Ένωσης σχετικά με την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού —το οποίο εκπονήθηκε και υιοθετήθηκε πριν από την θέσπιση της προαναφερθείσας παραγράφου 2 του άρθρου 4 της ΣΕΕ, και καλύπτει δράσεις είτε αυστηρά υπερεθνικές (19) είτε στον χώρο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης και της ειδικής θέσης του Εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2010 σχετικά με την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού (20)—, καθώς και με τη συμβατότητά της προς ορισμένες διατάξεις του ευρωπαϊκού χάρτη δικαιωμάτων των καταναλωτών ενέργειας οι οποίες αφορούν τη χρήση υποδομών μεταφοράς ενέργειας και τη μεταφορά ενεργειακών υλικών και προϊόντων (21).

3.4.5 Για να ενισχυθεί η ασφάλεια εφοδιασμού και η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης της Ένωσης και, ειδικότερα, για να υποστηρίζονται τα κράτη μέλη που υφίστανται σε λιγότερο ευνοϊκές γεωγραφικές ή γεωλογικές συνθήκες, τα κράτη μέλη πρέπει να καταρτίσουν κοινά προγράμματα προληπτικών μέτρων ή μέτρων έκτακτης ανάγκης σε υπερεθνικό ή ακόμα και σε διεθνικό επίπεδο. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να αναθεωρούνται τακτικά και να δημοσιεύονται. Το Ταμείο Συνοχής και τα Διαρθρωτικά Ταμεία θα μπορούσαν στο μέλλον να αναλάβουν σημαντικό μερίδιο της οικονομικής στήριξης των σχεδίων αυτών.

3.4.6 Για την καλύτερη διαφύλαξη των προαναφερόμενων στόχων, θα ήταν σκόπιμο να υιοθετηθούν το ταχύτερο, βάσει του άρθρου 122 ή του άρθρου 194 της ΣΛΕΕ, τα μέτρα που θα ρυθμίζουν την διάθεση συγκεκριμένων ενεργειακών προϊόντων, σε περίπτωση σοβαρών δυσχερειών που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν τα κράτη μέλη, καθώς και τα μέτρα που θα καθορίζουν τις διαδικασίες προσδιορισμού της χρηματοδοτικής βοήθειας προς τα κράτη μέλη που πλήττονται από φυσικές καταστροφές ή αντιμετωπίζουν έκτακτα συμβάντα. Ομοίως, θα μπορούσε να προβλεφθεί η προσφυγή στο άρθρο 149 της ΣΛΕΕ ως συμπληρωματική βάση για την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων, εφόσον αυτό υπαγορεύεται από ειδικές περιστάσεις που θα δικαιολογούν την υιοθέτηση υπερεθνικών μέτρων.

3.4.7 Υπό το φως των προκλήσεων και των στόχων που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στο πεδίο της ενέργειας, φαίνεται αναγκαίο να υποστηριχθεί ο καθορισμός μιας πραγματικής «ευρωπαϊκής δημόσιας υπηρεσίας ενέργειας», η οποία, με την επιφύλαξη της αρχής της επικουρικότητας, θα έχει ως αποστολή, μεταξύ άλλων, να καταρτίσει δημόσιο μητρώο σχετικά με τις καταναλωτικές συνήθειες στον τομέα της ενέργειας στα κράτη μέλη, τις μορφές της ενέργειας που καταναλώνεται στα κράτη μέλη, τα μέσα πρόληψης καταστροφών που συνδέονται με τη χρήση και τη μεταφορά ενέργειας, και να συντονίζει την πολιτική προστασία προς τον σκοπό αυτό κ.ά.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Το υπερεθνικό νομικό πλαίσιο διέπεται επί του παρόντος από την οδηγία 2004/17/ΕΚ του ΕΚ και του Συμβουλίου, της 31.3.2004 (ΕΕ L 134 της 30.4.2004, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2005/51/ΕΚ (ΕΕ L 257 της 1.10.2005, σ. 127), και από τον κανονισμό 2083/2005/ΕΚ (ΕΕ L 333 της 20.12.2005, σ. 28).

(2) Για τη διευκόλυνση του ελεύθερου ανταγωνισμού, από το 2011 θα τεθούν σε ισχύ οι όροι του κανονισμού 715/2009/ΕΚ του ΕΚ και του Συμβουλίου, της 13.7.2009 (ΕΕ L 211 της 14.8.2009, σ. 36).

(3) Από το 2011 θα τεθούν επίσης σε ισχύ οι όροι του κανονισμού 714/2009/ΕΚ του ΕΚ και του Συμβουλίου (ΕΕ L 211 της 14.8.2009, σ. 15).

(4) Σύμφωνα με τους στόχους των οδηγιών 90/377/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 29.6.1990 (ΕΕ L 185 της 17.7.1990, σ. 16)· 2003/54/ΕΚ και 2003/55/ΕΚ του ΕΚ και του Συμβουλίου, της 26.6.2003 (ΕΕ L 176 της 15.7.2003, σ. 37 και σ. 57 αντιστοίχως)· και της πρότασης οδηγίας του ΕΚ και του Συμβουλίου, της 29.11.2007 (COM(2007) 735 τελικό).

(5) Το Πρωτόκολλο αριθ. 26 σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, που προσαρτάται στην ΣΕΕ και στην ΣΛΕΕ, συμπληρώνει το άρθρο 14 της ΣΛΕΕ και προσφέρει στο Δικαστήριο νέα βάση για την ερμηνεία του άρθρου 36 του Χάρτη επί του θέματος αυτού.

(6) Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο αναγνώρισε στα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα να προσαρμόζουν στους στόχους της εθνικής τους πολιτικής τον καθορισμό των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος που αναθέτουν σε ορισμένες επιχειρήσεις (απόφαση της 23ης Οκτωβρίου 1997, υπόθεση C-159/94, Επιτροπή κατά Γαλλίας, Συλλογή 1997, σ. I-05815, σκέψη 49).

(7) Απόφαση του Δικαστηρίου της 23ης Μαΐου 2000, υπόθεση C-209/98, Sydhavnens Sten, Συλλογή 2000, σ. I-03743, σκέψη 74.

(8) Απόφαση του Δικαστηρίου της 17ης Μαΐου 2001, υπόθεση C-340/99, TNT Traco SpA κατά Poste Italiane SpA και λοιπών, Συλλογή 2001, σ. I-04109, σκέψεις 56-58.

(9) Δημοσιεύτηκε στην ΕΕ C 83 της 30.3.2010, σ. 47.

(10)

Σύμφωνα με την οποία: «Η έκταση και οι όροι άσκησης των αρμοδιοτήτων της Ένωσης καθορίζονται από τις οικείες για κάθε τομέα διατάξεις των Συνθηκών».

(11) Η σχέση μεταξύ κανονιστικών καθεστώτων και διοικητικών πρακτικών ενδέχεται να αποδειχθεί ιδιαίτερα σύνθετη, υπό το φως των διατάξεων του άρθρου 2 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ, σύμφωνα με την οποία, στον τομέα αυτό, δύνανται να λαμβάνουν δεσμευτικές αποφάσεις και η Ένωση και τα κράτη μέλη της, και αναγνωρίζεται στα κράτη μέλη η άσκηση των αρμοδιοτήτων τους όταν η Ένωση δεν έχει ασκήσει τη δική της ή όταν η Ένωση αποφασίσει να παύσει να ασκεί τη δική της. Επιπλέον, στο Πρωτόκολλο αριθ. 25 (σχετικά με την άσκηση των συντρεχουσών αρμοδιοτήτων), το οποίο προσαρτάται στη ΣΕΕ και τη ΣΛΕΕ, στο άρθρο μόνο, θεσπίζεται ότι «[…]όταν η Ένωση αναλαμβάνει δράση σε συγκεκριμένο τομέα, το πεδίο άσκησης αυτής της αρμοδιότητας καλύπτει μόνο τα στοιχεία που διέπονται από την εν λόγω πράξη της Ένωσης και, συνεπώς, δεν καλύπτει ολόκληρο τον τομέα».

(12) Βλ. τη διερευνητική γνωμοδότηση CESE 990/2010 «Η ενεργειακή πενία υπό το πρίσμα της ελευθέρωσης της αγοράς και της οικονομικής κρίσης».

(13) Βλ. BENOÎT ROHMER, F., VVAA: Commentary of the Charter of Fundamental Rights of the European Union, Βρυξέλλες, 2006, σσ. 312 κ.ε.· επίσης, LUCARELLI, A., in VVAA: L’Europa dei diritti. Commento alla Carta dei diritti fondamentali del’Unione Europea, Μπολόνια, 2002, σ. 251 κ.ε.

(14) Βλ. MOREIRO GONZÁLEZ, C. J.: «El objetivo del bienestar social en el contexto de crisis económica mundial», Gaceta Jurídica de la UE y de la Competencia, Nueva Época,11, 5, 2009, σ. 7 κ.ε.

(15) Βλ. τα άρθρα 51 και 52 του Χάρτη και την Δήλωση αριθ. 1 των κρατών μελών σχετικά με τον Χάρτη, η οποία προσαρτάται στην τελική πράξη της ΔΚΔ η οποία υιοθέτησε τη Συνθήκη της Λισσαβώνας που υπογράφηκε στις 13.12.2007 (ΕΕ C 83 της 30.3.2010, σ. 337), καθώς και τις Επεξηγήσεις σχετικά με τον Χάρτη, οι οποίες καταρτίσθηκαν υπ’ ευθύνη του Προεδρείου της Συνέλευσης που τον συνέταξε και ενημερώθηκαν με ευθύνη του Προεδρείου της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης (ΕΕ C 303 της 14.12.2007, σ. 17 κ.ε.).

(16) Όπως θεσπίζεται στο Πρωτόκολλο αριθ. 30 σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη στην Πολωνία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο προσαρτάται στην ΣΕΕ και στην ΣΛΕΕ (ΕΕ C 83 της 30.3.2010, σ. 313), και στη Δήλωση αριθ. 53 της Τσεχικής Δημοκρατίας σχετικά με τον Χάρτη, η οποία προσαρτάται στην τελική πράξη της ΔΚΔ η οποία υιοθέτησε τη Συνθήκη της Λισσαβώνας που υπογράφηκε στις 13.12.2007 (ΕΕ C 83 της 30.3.2010, σ. 355).

(17) Συστάθηκε βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 713/2009 του ΕΚ και του Συμβουλίου, της 13.7.2009 (ΕΕ L 211 της 14.8.2009, σ. 1).

(18) Υπενθυμίζεται επ’ αυτού ότι η νομολογία του Δικαστηρίου δεν αναγνωρίζει στην Επιτροπή το δικαίωμα να εκχωρεί ρυθμιστικές ή εκτελεστικές εξουσίες, εκτός εάν οι εν λόγω εξουσίες προβλέπονται ρητώς από τη Συνθήκη (απόφαση Meroni της 17ης Ιουλίου 1959, Ελληνική ειδική έκδοση σ. 341).

(19) Π.χ. η ανακοίνωση της Επιτροπής «Δεύτερη επισκόπηση της ενεργειακής στρατηγικής: Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη» (COM(2008) 781 τελικό), όπου προτείνεται, μεταξύ άλλων σχετικών μέτρων, η τροποποίηση της οδηγίας 2006/67/ΕΚ για τα στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου, και βάσει της οποίας υιοθετήθηκε η οδηγία 2009/119/ΕΚ του Συμβουλίου, της 14.9.2009 (ΕΕ L 265 της 9.10.2009, σ. 9), και της οδηγίας 2004/67/ΕΚ για τα μέτρα διασφάλισης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο· η πράσινη βίβλος «Προς ένα ασφαλές, αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό δίκτυο ενέργειας» (COM(2008) 782 τελικό) κλπ.

(20) Βρυξέλλες, 26.3.2010, έγγρ. CO EUR 4, CONCL 1.

(21) Απόφαση 98/181/EK, EKAX, Ευρατόμ, του Συμβουλίου και της Επιτροπής (ΕΕ L 69 της 23.9.1997, σ. 1) και απόφαση 2001/595/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 209 της 13.7.2001, σ. 32).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη Γνωμοδοτηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Οι ακόλουθες παράγραφοι της γνωμοδότησης του τμήματος απορρίφθηκαν κατόπιν τροπολογιών που υιοθετήθηκαν από την Ολομέλεια, αλλά συγκέντρωσαν τουλάχιστον το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων:

Σημείο 1.1, 3η παράγραφος:

«1.1 Το ζητούμενο είναι να τονωθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας όσον αφορά τις υποδομές, το καθεστώς των δημοσίων συμβάσεων, την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και την προστασία των καταναλωτών. Προς τον σκοπό αυτόν, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι εκείνο που προέχει είναι η αναγκαία ανάπτυξη των ενεργειακών υποδομών και των διευρωπαϊκών δικτύων ώστε να συγκροτηθεί η εσωτερική αγορά ενέργειας.

Ομοίως, θα πρέπει να θεσπιστούν υπερεθνικά κριτήρια και μέσα για τον εξορθολογισμό της παραγωγής ενέργειας στην επικράτεια των κρατών μελών, με συνεκτίμηση της βιώσιμης χρήσης των πόρων και με αξιοποίηση γεωφυσικών και κλιματολογικών στοιχείων, όπως ο προσδιορισμός των περιόδων αυξημένης παραγωγής ηλιακής, αιολικής ή παλιρροϊκής ενέργειας.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

27 ψήφοι υπέρ της διαγραφής της λέξης «υπερεθνικά», 17 ψήφοι κατά και 2 αποχές.

Σημείο 1.1.5

«Θα πρέπει, λοιπόν, να εξεταστεί η δυνατότητα ρύθμισης μέσω κανονισμού, ο οποίος θα περιλαμβάνει τα δικαιώματα του ευρωπαϊκού χάρτη δικαιωμάτων των καταναλωτών ενέργειας [COM(2007) 386 τελικό – CESE 71/2008, εισηγητής: ο κ. Iozia) (1) , καθώς και τις ιδιαιτερότητες των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας που ενδέχεται να επικαλεσθούν τα κράτη μέλη στον τομέα αυτόν, και στον οποίο θα θεσπίζονται ελάχιστοι κοινοί κανόνες υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας, οι οποίοι θα προσδιορίζονται σαφώς, θα είναι διαφανείς, αντικειμενικοί και δεν θα εισάγουν διακριτική μεταχείριση. Εξυπακούεται, λοιπόν, ότι θα πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ των δικαιωμάτων των πολιτών, αφενός, και, αφετέρου, των δυνατοτήτων που διαθέτουν τα κράτη μέλη να εισαγάγουν ή να διατηρούν τις υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας που απορρέουν από την παροχή υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος.

Ο κανονισμός συνιστά προσφορότερο νομικό μέσον από την οδηγία, για τους εξής λόγους:

—	ο κανονισμός είναι άμεσα εφαρμοστέος για τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών, τις επιχειρήσεις ενέργειας και τους χρήστες·

—	για την ενσωμάτωσή του στο εσωτερικό δίκαιο δεν απαιτείται μακρόχρονη περίοδος·

—	εξασφαλίζει τη σαφήνεια και τη συνεκτικότητα των κανόνων και των υποχρεώσεων σε ολόκληρη την Ένωση και

—	προσδιορίζει άμεσα τη συμμετοχή των κοινοτικών θεσμικών οργάνων.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

28 ψήφοι υπέρ της διαγραφής της παραγράφου, 16 ψήφοι κατά και 2 αποχές.

Σημείο 3.4.5

«3.4.5 Για να ενισχυθεί η ασφάλεια εφοδιασμού και η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης της Ένωσης και, ειδικότερα, για να υποστηρίζονται τα κράτη μέλη που υφίστανται σε λιγότερο ευνοϊκές γεωγραφικές ή γεωλογικές συνθήκες, τα κράτη μέλη πρέπει να καταρτίσουν κοινά προγράμματα προληπτικών μέτρων ή μέτρων έκτακτης ανάγκης σε υπερεθνικό ή ακόμα και σε διεθνικό επίπεδο (εμπορικές συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων, αύξηση των εξαγωγών, μηχανισμοί αντιστάθμισης). Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να αναθεωρούνται τακτικά και να δημοσιεύονται. Το Ταμείο Συνοχής και τα Διαρθρωτικά Ταμεία θα μπορούσαν στο μέλλον να αναλάβουν σημαντικό μερίδιο της οικονομικής στήριξης των σχεδίων αυτών.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

30 ψήφοι υπέρ της διαγραφής των λέξεων εντός των παρενθέσεων, 11 ψήφοι κατά και 3 αποχές.

(1) Ανακοίνωση της Επιτροπής, “Προς ένα ευρωπαϊκό χάρτη δικαιωμάτων των καταναλωτών ενέργειας” (COM (2007) 386 τελικό).»

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/87

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Σχέσεις ΕΕ-Καναδά» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 48/16

Εισηγητής: ο κ. José Isaías RODRÍGUEZ GARCÍA-CARO

Στις 26 Φεβρουαρίου 2009 και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Σχέσεις ΕΕ-Καναδά».

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 3 Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά τη 465η σύνοδο ολομέλειας, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ευρωπαϊκή και η καναδική κοινωνία των πολιτών συμμερίζονται ορισμένες κοινές αξίες, μεταξύ των άλλων και οικονομικές, οι οποίες διαμορφώνουν την ταυτότητα των κοινωνιών των δύο μερών τον 21ο αιώνα. Μια συμφωνία επί κοινών αρχών μπορεί να παράσχει προστιθέμενη αξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στον Καναδά και, τελικά, στη διεθνή κοινότητα στο σύνολό της.

1.2 Για τον λόγο αυτό, ο Καναδάς πρέπει να αποτελεί εταίρο αναφοράς για την ΕΕ. Οι υφιστάμενες επί του παρόντος σχέσεις είναι γενικά ικανοποιητικές, αν και θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν διστακτικές. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποδέχεται με ικανοποίηση την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τη σύναψη μιας «συνολικής οικονομικής και εμπορικής συμφωνίας». Η συμφωνία αυτή δημιουργεί υψηλές προσδοκίες, όχι μόνο για το μέλλον των σχέσεων ΕΕ-Καναδά, αλλά και για τις διατλαντικές σχέσεις. Υπενθυμίζουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς είναι, μαζί με το Μεξικό, συμβαλλόμενα μέρη της Βορειοαμερικανικής Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών (NAFTA) και, υπό την έννοια αυτή, ο Καναδάς μπορεί να αποτελέσει μια διόλου ευκαταφρόνητη πύλη εισόδου στην αγορά των ΗΠΑ.

1.3 Η ΕΟΚΕ υποδέχεται με ικανοποίηση τα αποτελέσματα της πρόσφατης συνόδου κορυφής ΕΕ-Καναδά, που πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαΐου 2010. Όσον αφορά τις διαφορές σε σχέση με τη χορήγηση θεωρήσεων εισόδου, η ΕΟΚΕ χαίρεται για τη δέσμευση που ανέλαβαν οι ηγέτες να διευθετήσουν το ζήτημα και για την εκτίμησή τους ότι η πρόθεση του Καναδά να αναθεωρήσει την πολιτική του για το άσυλο θα συμβάλει αποφασιστικά στη διευκόλυνση της χορήγησης θεωρήσεων σε όλους τους πολίτες της ΕΕ, υπό καθεστώς πλήρους αμοιβαιότητας.

1.4 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η συμπερίληψη συγκεκριμένων τρόπων συμμετοχής και συγκατάθεσης των επαρχιών, των ομοσπονδιακών εδαφών και της κοινωνίας των πολιτών στις διαπραγματεύσεις θα έχει ζωτική σημασία για την επιτυχημένη εφαρμογή της συμφωνίας. Το άνοιγμα των αγορών δημόσιων συμβάσεων είναι ένα από τα σημεία που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ΕΕ. Οι καναδικές επαρχίες διαθέτουν πολύ ευρείες αρμοδιότητες στον συγκεκριμένο τομέα· γι’ αυτό, και επ’ αυτού του θέματος, οι διαπραγματεύσεις πρέπει να διεξαχθούν με τη συμμετοχή τους. Δεδομένων των αποκλίσεων που υπάρχουν σε σχέση με αυτό το ζήτημα μεταξύ των διάφορων κοινωνικοοικονομικών φορέων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα είναι απαραίτητη η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στις διαπραγματεύσεις.

1.5 Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της συμμετοχής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε αυτή τη διαδικασία με τη δέουσα παρακολούθηση και ενημέρωση καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και όχι απλώς και μόνο με τη συμφωνία και την κύρωση του τελικού της κειμένου, όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λισσαβώνας.

1.6 Θα ήταν ευκταίο, μετά τη σύναψη της συμφωνίας, η Κοινή Επιτροπή Συνεργασίας ΕΕ-Καναδά να επιτελεί ανάλογες λειτουργίες με το Διατλαντικό Οικονομικό Συμβούλιο που έχει συσταθεί μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ, προκειμένου να προωθήσει, μεταξύ άλλων, την κανονιστική σύγκλιση μεταξύ ΕΕ και Καναδά.

1.7 Η ΕΕ οφείλει να διαπραγματευθεί μια φιλόδοξη συμφωνία, η οποία να καλύπτει όλες τις πτυχές των εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Καναδά, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων συμβάσεων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διευθετηθούν επειγόντως τα πραγματικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις, μέσω της εναρμόνισης των ρυθμίσεων και της εξάλειψης των μη εμπορικών φραγμών.

1.8 Η συμφωνία πρέπει να καλύπτει τις πτυχές του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης.

1.9 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ούτε η ΕΕ ούτε ο Καναδάς μπορούν να αφήσουν ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία για τη σύσφιγξη των σχέσεών τους, η οποία θα αποβεί επωφελής για τις κοινωνίες τους. Προς τούτο, θα ήταν σκόπιμο να διατηρήσουν αμφότερα τα μέρη συνεχή διάλογο με τους εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, όχι μόνο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αλλά και για την παρακολούθηση της εφαρμογής και των αποτελεσμάτων της μελλοντικής συμφωνίας, με σκοπό τη διαρκή βελτίωσή της.

1.10 Η ΕΟΚΕ προτείνει να συσταθεί, στο πλαίσιο της συμφωνίας, ένα μεικτό συμβουλευτικό όργανο της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ΕΕ-Καναδά. Το όργανο αυτό θα επιτελεί συμβουλευτική λειτουργία έναντι του κοινού οργάνου που θα συγκροτηθεί ως κύριος πολιτικός συντονιστής της συμφωνίας, και θα μπορεί να γνωμοδοτεί κατόπιν αιτήσεως διαβούλευσης αυτού, για τα θέματα που θα καλυφθούν από τη συμφωνία. Το συγκεκριμένο μεικτό συμβουλευτικό όργανο θα μπορούσε να συσταθεί κατά τα πρότυπα άλλων συμβουλευτικών οργάνων της κοινωνίας των πολιτών, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τη ΜΣΕ της Συμφωνίας σύνδεσης του 2010 μεταξύ ΕΕ και Κεντρικής Αμερικής.

2. Εισαγωγή

2.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ανέλυσε τις σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και του Καναδά το 1996 (1). Έκτοτε έχουν συμβεί διάφορα γεγονότα, τα οποία επέφεραν τη διαφοροποίηση του πλαισίου εντός του οποίου αναπτύσσονται οι εν λόγω σχέσεις σήμερα και τα οποία δικαιολογούν, επομένως, την αναγκαιότητα της παρούσας γνωμοδότησης.

2.2 Η ευρωπαϊκή και η καναδική κοινωνία των πολιτών συμμερίζονται ορισμένες κοινές αξίες, μεταξύ των άλλων και οικονομικές, οι οποίες διαμορφώνουν την ταυτότητα των κοινωνιών των δύο μερών τον 21ο αιώνα. Μια συμφωνία επί κοινών αρχών μπορεί να προσφέρει προστιθέμενη αξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στον Καναδά και, τελικά, στη διεθνή κοινότητα στο σύνολό της, σε τομείς όπως η οικονομία, η περιβαλλοντική πολιτική, η ασφάλεια, η μετανάστευση κ.ά. Θα ήταν επίσης ευκταία η ανάπτυξη περαιτέρω συνεργασίας σε πολυμερές επίπεδο σε θέματα όπως η οικονομική διακυβέρνηση, η κλιματική αλλαγή και η επίλυση των διαφορών.

2.3 Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχει υψηλή συμπληρωματικότητα σε πολλούς τομείς της οικονομίας των δύο ζωνών, καθώς και ορισμένες κοινές οικονομικές αξίες, οι οποίες μπορούν να διευκολύνουν τη συμφωνία. Έτσι, στις 6 Μαΐου 2009, πραγματοποιήθηκε στην Πράγα μια σύνοδος κορυφής μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά, κύριο αποτέλεσμα της οποίας ήταν η έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη μιας «συνολικής οικονομικής και εμπορικής συμφωνίας» (CETA, σύμφωνα με το αγγλικό ακρωνύμιο) μεταξύ των δύο μερών.

2.4 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τη σύναψη συμφωνίας και ευελπιστεί ότι θα σηματοδοτήσει την αρχή μιας νέας φάσης στις σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία κατά τρόπο επωφελή για αμφότερα τα μέρη. Επίσης, θα εκπέμψει σαφές μήνυμα στη διεθνή κοινότητα ότι τόσο η ΕΕ όσο και ο Καναδάς αποδεικνύουν ότι απορρίπτουν τον προστατευτισμό σε αυτήν την εποχή της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης. Από την άλλη πλευρά, η προώθηση των διατλαντικών σχέσεων δεν νοείται χωρίς την πλήρη συμμετοχή του Καναδά.

2.5 Αξίζει να σημειωθεί ότι, όταν συναφθεί η συμφωνία, θα αποτελεί την πρώτη πρόσφατη εμπορική συμφωνία μεταξύ μιας ομάδας χωρών, στην πλειοψηφία τους μελών του ΟΟΣΑ, τα οποία επιδεικνύουν την ίδια ευαισθησία όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Υπό την έννοια αυτή, αναμένεται ότι η συμφωνία θα θέσει γερές βάσεις τόσο για τη βιώσιμη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη όσο και για τη διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών και την εποπτεία της εφαρμογής της εμπορικής συμφωνίας.

3. Η κοινωνία των πολιτών στον Καναδά

3.1 Το καναδικό σύστημα διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών διαφέρει από το ευρωπαϊκό. Η γνώμη της κοινωνίας των πολιτών ζητείται ad hoc, για συγκεκριμένα θέματα, τόσο από τις κοινοβουλευτικές επιτροπές όσο και από τους ομοσπονδιακούς υπουργούς. Η διαβούλευση αυτή είναι υποχρεωτική στο πλαίσιο των κοινοβουλευτικών διαδικασιών του Καναδά, σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να αποδεικνύεται ότι η εν λόγω διαβούλευση έλαβε πραγματικά χώρα. Η διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών σε επίπεδο επαρχιών είναι επίσης διαδεδομένη πρακτική.

3.2 Στον Καναδά υπάρχουν περίπου 4,6 εκατομμύρια (2) εργαζόμενοι που είναι εγγεγραμμένοι σε κάποιο συνδικάτο, αριθμός που αντιπροσωπεύει το 26,1 % του συνόλου των εργαζομένων. Παρότι τα τελευταία δέκα χρόνια η συμμετοχή στις συνδικαλιστικές οργανώσεις αυξήθηκε κατά περισσότερο από μισό εκατομμύριο εργαζομένους, λόγω της αναλογικής αύξησης του αριθμού των θέσεων απασχόλησης, το ποσοστό των συνδικαλισμένων εργαζομένων μεταβλήθηκε ελάχιστα και διατηρήθηκε όλο αυτό το διάστημα σε παρόμοιο επίπεδο.

3.3 Το Καναδικό Κογκρέσο Εργαζομένων (CLC) (3) είναι η κύρια εθνική φωνή του συνδικαλιστικού κινήματος. Οι περισσότερες εθνικές συνδικαλιστικές οργανώσεις στον Καναδά είναι μέλη του CLC, το οποίο περιλαμβάνει δώδεκα επαρχιακές και εδαφικές ομοσπονδίες και 136 συμβούλια εργασίας, εκπροσωπώντας περίπου τρία εκατομμύρια συνδικαλισμένους εργαζόμενους. Επιδιώκει την επίτευξη περισσότερο αποδεκτών μισθών και συνθηκών εργασίας, τη βελτίωση των κανόνων που διέπουν την υγεία και την ασφάλεια, την ύπαρξη δίκαιου φορολογικού συστήματος και κοινωνικών προγραμμάτων που να περιλαμβάνουν υπηρεσίες φύλαξης των παιδιών, ασφάλιση ασθενείας και συντάξεις. Υποστηρίζει, επίσης, τη βελτίωση των προγραμμάτων κατάρτισης και δημιουργίας απασχόλησης.

3.4 Το Καναδικό Συμβούλιο Επιχειρηματιών (4) είναι η κυριότερη οργάνωση επιχειρηματιών της χώρας. Απαρτίζεται από περίπου 150 γενικούς διευθυντές των σημαντικότερων καναδικών επιχειρήσεων και από επιφανείς επιχειρηματίες προερχόμενους από όλους τους παραγωγικούς τομείς. Κύριος στόχος της οργάνωσης είναι η προώθηση των θέσεων των επιχειρηματιών σε τρία επίπεδα: στον Καναδά, στη Βόρεια Αμερική και παγκοσμίως. Στον Καναδά, το έργο του επικεντρώνεται σε εθνικά ζητήματα όπως η νομισματική και η φορολογική πολιτική, το περιβάλλον, η ανταγωνιστικότητα, το εταιρικό δίκαιο και η νομοθεσία. Στη Βόρεια Αμερική, το έργο του προσανατολίζεται κυρίως προς την οικονομική αλληλεξάρτηση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Καναδά και τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών (NAFTA). Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εργασίες του προσανατολίζονται προς θέματα διεθνούς φορολογίας, εμπορίου, επενδύσεων και αναπτυξιακής πολιτικής, διμερών και πολυμερών σχέσεων.

3.5 Επίσης, η Καναδική Ομοσπονδία Ανεξάρτητων Επιχειρήσεων (5) αριθμεί 105 000 μέλη σε εθνικό επίπεδο, τα οποία προέρχονται από όλους τους τομείς, και στόχος της είναι η εκπροσώπηση των συμφερόντων των ΜΜΕ τόσο σε ομοσπονδιακό όσο και σε επαρχιακό και εδαφικό επίπεδο. Υπάρχει, ακόμη, το Εμπορικό Επιμελητήριο του Καναδά (6), οργάνωση με επιρροή σε εθνικό επίπεδο.

3.6 Όσον αφορά τις οργανώσεις καταναλωτών, η Ένωση Καταναλωτών Καναδά (7) είναι ίσως η πιο αντιπροσωπευτική και κύριος στόχος της είναι η ενημέρωση των καταναλωτών (8), καθώς και η διαβίβαση των μηνυμάτων τους στην κυβέρνηση και στις επιχειρήσεις στο πλαίσιο της επίλυσης διαφορών για θέματα κατανάλωσης.

3.7 Ο Καναδάς διαθέτει επίσης μερικές οργανώσεις γεωργών. Η σημαντικότερη εξ αυτών είναι η Καναδική Ομοσπονδία Γεωργίας (CFA) (9), η οποία αριθμεί περισσότερα από 200 000 μέλη. Η CFA ιδρύθηκε το 1935, προκειμένου να εκφράζει με ενιαία φωνή τις θέσεις των καναδών γεωργών. Πρόκειται για μια οργάνωση-«ομπρέλα», η οποία εκπροσωπεί τις επαρχιακές οργανώσεις και τις εθνικές ομάδες παραγωγών. Προωθεί τα συμφέροντα της γεωργίας και του τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής του Καναδά.

3.8 Ο τομέας της αλιείας εκπροσωπείται κυρίως από το Καναδικό Συμβούλιο Αλιείας (FCC) (10). Το FCC εκπροσωπεί τον κλάδο της αλιείας σε εθνικό επίπεδο και αριθμεί περίπου 100 επιχειρήσεις μέλη, οι οποίες μεταποιούν το μεγαλύτερο μέρος της καναδικής παραγωγής ιχθύων και θαλασσινών.

4. Νέα ώθηση στις σχέσεις ΕΕ-Καναδά: οικονομικές συναλλαγές και πολιτικές σχέσεις

4.1 Ο Καναδάς είναι η δέκατη τέταρτη οικονομία στον κόσμο, με ΑΕγχΠ 1,51 (11) τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Ο σημαντικότερος τομέας της οικονομίας του Καναδά είναι ο τομέας των υπηρεσιών, ο οποίος το 2008 αντιπροσώπευε άνω του 69,6 % (12) του ΑΕγχΠ, και απασχολούσε τα τρία τέταρτα του ενεργού πληθυσμού της χώρας (13).

4.2 Το εκτιμώμενο εμπορικό ισοζύγιο για το 2009 εμφανίζει έλλειμμα ύψους 34.309 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, ενώ το 2008 εμφάνιζε πλεόνασμα 7.606 εκατομμυρίων. Τα κυριότερα εξαγόμενα είδη είναι αυτοκίνητα και εξαρτήματα αυτοκινήτων, βιομηχανικά μηχανήματα, αεροσκάφη, τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός, χημικά προϊόντα, πλαστικά και λιπάσματα. Σύμφωνα με το κοινό έγγραφο ΕΕ-Καναδά του Μαρτίου του 2009, μία στις πέντε θέσεις απασχόλησης στον Καναδά συνδέεται με το εμπόριο.

4.3 Οι επίσημες σχέσεις μεταξύ ΕΕ και Καναδά άρχισαν το 1959 με την υπογραφή της «Συμφωνίας συνεργασίας για την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας». Έκτοτε έχουν υπογραφεί διάφορες συμφωνίες και διακηρύξεις μεταξύ των δύο μερών. Σύμφωνα με τη Νέα Διατλαντική Ατζέντα, η οποία υπογράφηκε με τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1995, η σύνοδος κορυφής ΕΕ-Καναδά που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 1996 ενέκρινε μια πολιτική διακήρυξη και ένα σχέδιο δράσης με τον διττό στόχο της ανάπτυξης των διμερών πολιτικών και οικονομικών σχέσεων και της διευκόλυνσης της συνεργασίας σε θέματα πολυμερούς ενδιαφέροντος. Το εν λόγω σχέδιο προέβλεπε, επίσης, τη διεξαγωγή εξαμηνιαίων συνόδων κορυφής για την επισκόπηση και την προώθηση της διμερούς σχέσης.

4.4 Ο Καναδάς και η ΕΕ έχουν πολύ σημαντικές οικονομικές σχέσεις. Το 2009, οι μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές αγαθών ανήλθαν σε 40,2 δισεκατομμύρια ευρώ (14), ενώ οι συναλλαγές στον τομέα των εμπορικών υπηρεσιών (μη συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων υπηρεσιών) σε 18,8 δισεκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον, η τάση τα τελευταία χρόνια υπήρξε αρκετά θετική, καθώς στο διάστημα από το 2000 έως το 2009 οι εξαγωγές αγαθών της ΕΕ προς τον Καναδά αυξήθηκαν από 21,1 σε 22,4 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ οι εισαγωγές αγαθών από τον Καναδά στην ΕΕ κατά το ίδιο διάστημα μειώθηκαν από 19 σε 17,8 δισεκατομμύρια ευρώ. Έτσι, το πλεόνασμα της ΕΕ στις εμπορικές συναλλαγές αγαθών κατά την τελευταία δεκαετία αυξήθηκε από 2,1 σε 4,7 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι κυριότερες εξαγωγές της ΕΕ στον Καναδά αφορούν φάρμακα, μηχανοκίνητα οχήματα και κινητήρες αεροσκαφών, ενώ οι κυριότερες εξαγωγές του Καναδά στην ΕΕ είναι τα αεροσκάφη, τα διαμάντια, τα σιδηρούχα μεταλλεύματα, τα φάρμακα και το ουράνιο. Το 2009, το πλεόνασμα των εμπορικών συναλλαγών στον τομέα των υπηρεσιών ήταν επίσης υπέρ της ΕΕ και ανερχόταν σε 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ.

4.5 Ένα θέμα που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την ΕΕ στον οικονομικό τομέα είναι η ελευθέρωση της αγοράς των δημόσιων συμβάσεων. Ενώ οι καναδικές επιχειρήσεις έχουν ελεύθερη πρόσβαση στις ευρωπαϊκές δημόσιες συμβάσεις, επειδή τόσο ο Καναδάς όσο και η ΕΕ είναι συμβαλλόμενα μέρη της συμφωνίας για τις δημόσιες συμβάσεις (1994) του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δεν απολαμβάνουν καθεστώτος αμοιβαιότητας στον Καναδά. Οι επαρχίες διαθέτουν εξουσίες σε τομείς όπως η ενέργεια, το περιβάλλον, οι μεταφορές και η υγεία. Έτσι, είναι προφανής η σημασία της συμμετοχής τους στη διαδικασία διαπραγμάτευσης, προκειμένου να επιτευχθεί μια ικανοποιητική συμφωνία, η οποία θα είναι οικονομικά επωφελής για την ΕΕ. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, ο Καναδάς υπέγραψε εμπορική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες για το άνοιγμα των αγορών των δημόσιων συμβάσεων σε υποπεριφερειακό επίπεδο. Ο Καναδάς προώθησε την πρόταση αυτή ως αντίδραση στα προστατευτικά μέτρα «Buy American», που θέσπισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες για την τόνωση της οικονομίας τους. Η συμφωνία καταδεικνύει τη βούληση των επαρχιών να ανοίξουν τις αγορές των δημόσιων συμβάσεών τους στον διεθνή ανταγωνισμό.

4.6 Το ιστορικό των διμερών σχέσεων ΕΕ-Καναδά συνίσταται κυρίως στις ακόλουθες πράξεις:

—	τη συμφωνία-πλαίσιο οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας του 1976·

—	τη Διατλαντική Διακήρυξη του 1990, με την οποία θεσπίζεται το θεσμικό πλαίσιο τόσο των συνόδων κορυφής ΕΕ-Καναδά όσο και των υπουργικών διασκέψεων·

—	το σχέδιο δράσης και την πολιτική διακήρυξη των σχέσεων ΕΕ-Καναδά του 1996, η οποία περιλαμβάνει τρία βασικά κεφάλαια: τις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, την εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας και διεθνικά θέματα·

—

η σύνοδος κορυφής που πραγματοποιήθηκε στην Οττάβα τον Μάρτιο του 2004 είχε ως αποτέλεσμα μια νέα ατζέντα για τη σχέση σύνδεσης, ανοίγοντας διάφορους τομείς οι οποίοι είχαν μείνει ανεξερεύνητοι έως τότε (διεθνής συντονισμός, κοινή συμμετοχή σε ειρηνευτικές αποστολές, αναπτυξιακή συνεργασία, επιστημονική συνεργασία, δικαιοσύνη και εξωτερικές υποθέσεις κλπ.), και την έγκριση του πλαισίου διαπραγμάτευσης της «Συμφωνίας για την ενίσχυση του εμπορίου και των επενδύσεων».

4.7 Πρέπει να επισημανθεί ότι οι σχέσεις μεταξύ του Καναδά και της ΕΕ είναι, σε γενικές γραμμές, άριστες. Τα κυριότερα στοιχεία πολιτικής τριβής μεταξύ των δύο πλευρών είναι τα ζητήματα της Αρκτικής, η ευρωπαϊκή απαγόρευση του εμπορίου προϊόντων φώκιας και η καναδική απαίτηση θεωρήσεων εισόδου για ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ.

Ως προς το πρώτο θέμα, η επικείμενη διάνοιξη πλωτών οδών στην Αρκτική θέτει μια σειρά από ζητήματα κυριαρχίας, καθώς δεν είχε εξετασθεί έως τώρα το ενδεχόμενο να καταστεί εφικτή η εμπορική εκμετάλλευση της περιοχής. Εκτιμάται ότι η Αρκτική μπορεί να περικλείει το 20 % των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, πέραν του ότι παρέχει νέες πολύ ελκυστικές εναλλακτικές εμπορικές διαδρομές. Η απουσία πολυμερούς νομοθεσίας ή ρύθμισης είναι ένα θέμα το οποίο θα πρέπει να διευθετηθεί μεσοπρόθεσμα, προτού ανακύψουν διαφορές ή διαφωνίες σχετικά με την κυριαρχία στην περιοχή. Τον Δεκέμβριο του 2009 το Συμβούλιο της ΕΕ θέσπισε τρεις κύριους στόχους για την πολιτική της ΕΕ για την Αρκτική: 1) προστασία και διαφύλαξη της Αρκτικής σε συνεργασία με τον πληθυσμό της, 2) προώθηση της βιώσιμης χρήσης των πόρων και 3) συμβολή στην ενίσχυση της πολυμερούς διακυβέρνησης της Αρκτικής με βάση τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS, σύμφωνα με το αγγλικό ακρωνύμιο).

Από την άλλη πλευρά, ο Καναδάς απαιτεί θεωρήσεις εισόδου από τους πολίτες της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας, προφασιζόμενος καταχρήσεις στις αιτήσεις χορήγησης ασύλου από τους πολίτες αυτών των χωρών. Δεδομένου ότι η πολιτική της ΕΕ για τις θεωρήσεις βασίζεται στην αμοιβαιότητα, είναι απαραίτητο να βρεθεί επειγόντως λύση, προτού υποχρεωθεί η ΕΕ να λάβει αντίστοιχα μέτρα. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία καταβάλλουν ήδη προσπάθειες για να συμμορφωθούν προς τα κριτήρια που έχει θέσει ο Καναδάς για την κατάργηση των θεωρήσεων. Όσο για την Τσεχική Δημοκρατία, ο Καναδάς δεν έχει προσδιορίσει ακόμη συγκεκριμένα μέτρα για την κατάργηση της απαίτησης θεωρήσεων. Δικαιολογεί τη στάση του ως άμυνα κατά των παραποιημένων αιτήσεων ασύλου. Επί του παρόντος σχεδιάζει μεταρρύθμιση της νομοθεσίας του, αλλά θα χρειαστεί καιρός μέχρι να φθάσει η σχετική πρόταση στο κοινοβούλιο.

4.8 Από αυτή την άποψη, η ΕΟΚΕ υποδέχεται με ικανοποίηση τα αποτελέσματα της πρόσφατης συνόδου κορυφής ΕΕ-Καναδά της 6ης Μαΐου 2010, κατά την οποία οι ηγέτες δεσμεύθηκαν να διευθετήσουν αυτό το ζήτημα, και διατύπωσαν την εκτίμηση ότι η πρόθεση του Καναδά να αναθεωρήσει την πολιτική του για το άσυλο θα συμβάλει αποφασιστικά στη διευκόλυνση της χορήγησης θεωρήσεων για όλους τους πολίτες της ΕΕ.

5. Αξιολόγηση της συνολικής οικονομικής και εμπορικής συμφωνίας ΕΕ-Καναδά

5.1 Στις 6 Μαΐου 2009, κατά τη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Καναδά που πραγματοποιήθηκε στην Πράγα, συμφωνήθηκε να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για την επίτευξη μιας «συνολικής οικονομικής και εμπορικής συμφωνίας».

5.2 Μία μελέτη κόστους/οφέλους της στενότερης οικονομικής σύνδεσης ΕΕ και Καναδά, η οποία εκπονήθηκε από κοινού από την ΕΕ και τον Καναδά, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αμφότερα τα μέρη θα αποκόμιζαν μεγαλύτερα οφέλη εάν καταργούσαν τους δασμούς, ελευθέρωναν τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών και μείωναν τους μη δασμολογικούς φραγμούς για τα αγαθά και τις επενδύσεις.

5.3 Σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση, οι πλέον πρόσφοροι τομείς για τη συμφωνία είναι οι εμπορικές συναλλαγές αγαθών, τα υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά ζητήματα, οι τεχνικοί φραγμοί στο εμπόριο, η διευκόλυνση του εμπορίου, οι τελωνειακές διαδικασίες, οι διασυνοριακές συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών, οι επενδύσεις, οι δημόσιες συμβάσεις, η ρυθμιστική συνεργασία, η διανοητική ιδιοκτησία, η κυκλοφορία των προσώπων, η πολιτική στον τομέα του ανταγωνισμού, οι θεσμικές δεσμεύσεις και η επίλυση διαφορών, καθώς και η βιώσιμη ανάπτυξη. Οι μη εμπορικοί φραγμοί και η ρύθμιση συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα θέματα που θα εξεταστούν κατά τις διαπραγματεύσεις.

5.4 Η ελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ των δύο μερών θα μπορούσε να επιφέρει αύξηση των διμερών εμπορικών ροών κατά 20 %. Επιπλέον, εκτιμάται ότι, εντός επτά ετών από την έναρξη ισχύος μιας συμφωνίας με αυτά τα χαρακτηριστικά, τα πραγματικά έσοδα της ΕΕ θα αυξάνονταν κατά 11,6 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ ο Καναδάς θα κέρδιζε άλλα 8,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Έως το 2014, οι συνολικές εξαγωγές της ΕΕ στον Καναδά θα αυξάνονταν κατά 24,3 %, ήτοι 17.000 εκατομμύρια ευρώ, ενώ οι εξαγωγές του Καναδά κατά 20,6 %, ήτοι 8.600 εκατομμύρια ευρώ.

5.5 Στη μελέτη εκτιμάται ότι υπάρχει περιθώριο διεύρυνσης της συνεργασίας στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας μέσω ενός κοινού προγράμματος ερευνών, ιδίως σε στρατηγικούς τομείς όπως η ενέργεια και το περιβάλλον, το καθαρό κάρβουνο και η δέσμευση και αποθήκευση ανθρακούχων αερίων, η βιοενέργεια, καθώς και η ηλεκτροπαραγωγή και τα έξυπνα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.

5.6 Άλλοι τομείς για ευρύτερη συνεργασία στο πλαίσιο της συμφωνίας θα μπορούσαν να είναι, μεταξύ άλλων, η ασφάλεια, θέματα κοινωνικής ασφάλισης, ένα σύστημα συνεργασίας για την αμοιβαία αναγνώριση των προσόντων και η συνεργασία στην Οργάνωση Αλιείας Βορειοδυτικού Ατλαντικού.

5.7 Από εμπορική άποψη, τα δασμολογικά θέματα δεν φαίνεται να αποτελούν πηγή προβλημάτων στις διαπραγματεύσεις. Μία σημαντική πτυχή των διαπραγματεύσεων θα είναι η νομοθετική εναρμόνιση, καθώς η τάση της οικονομίας προς τις υπηρεσίες και τις ξένες επενδύσεις καθιστά το ρυθμιστικό πλαίσιο πιο σημαντικό παρά ποτέ. Ωστόσο, το σύστημα των συντρεχουσών νομοθετικών αρμοδιοτήτων του ομοσπονδιακού κράτους, των επαρχιών και των εδαφών μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις της συμφωνίας από αυτήν την άποψη.

5.8 Στο πλαίσιο αυτό, επετράπη κατ’ εξαίρεση η άμεση συμμετοχή των επαρχιών στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, καθώς η ΕΕ επιθυμεί τη συμμετοχή τους. Υπεύθυνος για τις διαπραγματεύσεις είναι ο εκπρόσωπος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, αλλά είναι πιθανό να ανακύψουν διαφορές σε τομείς συντρεχουσών ή αποκλειστικών αρμοδιοτήτων, τόσο μεταξύ των επαρχιών όσο και μεταξύ επαρχιών και ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

5.9 Ο Καναδάς δεν διαθέτει πραγματική ενιαία αγορά. Τόσο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση όσο και οι επαρχίες αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα δημιουργίας εσωτερικής αγοράς, αλλά επί του παρόντος υπάρχει μόνο ισχυρή πολιτική βούληση. Ωστόσο, η παγκόσμια οικονομική κρίση ωθεί τον Καναδά να συνάψει το συντομότερο δυνατόν μια συμφωνία που θα του επιτρέψει να διαφοροποιήσει τις εξωτερικές αγορές του πέρα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

5.10 Όσον αφορά τους πιο ευαίσθητους τομείς, η αυτοκινητοβιομηχανία αποτελεί το κυριότερο αντικείμενο εμπορικών διαφορών μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά. Αντιθέτως, στον τομέα της αλιείας οι σχέσεις είναι καλές και η αλιεία δεν θα αποτελέσει κυρίαρχο θέμα στις διαπραγματεύσεις. Στον τομέα της ενέργειας, η ΕΕ επιθυμεί να διαφοροποιήσει τους προμηθευτές της. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζεται το ενδεχόμενο διαπραγμάτευσης μιας ειδικής συμφωνίας για την ενέργεια, αλλά επί του παρόντος πρόκειται για απλή πρόταση. Άλλοι τομείς στους οποίους οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα όταν συναλλάσσονται με τον Καναδά είναι οι τομείς της αεροπορίας, των τραπεζών και των δημοσίων συμβάσεων. Η ΕΕ και ο Καναδάς έχουν επίσης διαφορετικές αντιλήψεις για τις γεωγραφικές ενδείξεις και τα γεωργικά ζητήματα.

5.11 Όσον αφορά το περιβάλλον, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και οι κυβερνήσεις των επαρχιών δεν έχουν αναπτύξει ακόμη κοινή θέση για ορισμένα περιβαλλοντικά θέματα και ιδιαίτερα για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι επαρχίες επιδεικνύουν διαφορετικές στάσεις: ενώ το Κεμπέκ, το Οντάριο, η Βρετανική Κολομβία και η Μανιτόμπα συμμετέχουν στη Δυτική Πρωτοβουλία για το Κλίμα και έχουν θεσπίσει μέτρα για τον μετριασμό και την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, η Αλμπέρτα και η Νέα Γη, των οποίων η οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την παραγωγή πετρελαίου, δεν την προσυπογράφουν. Το ζήτημα αυτό παραμένει ανεπίλυτο και είναι απίθανο η συγκεκριμένη πτυχή των διαπραγματεύσεων να καταλήξει σε δεσμευτική συμφωνία για αυτό το θέμα, γεγονός το οποίο δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να καταλήξει στην υιοθέτηση θέσεων που δημιουργούν μειονεκτικές συνθήκες εις βάρος της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Ωστόσο, ο Καναδάς δεσμεύθηκε να επενδύσει σε τεχνολογίες καθαρής ενέργειας και στην εγκαθίδρυση διμερούς συνεργασίας όσον αφορά τη στρατηγική για την πυρηνική ενέργεια.

6. Οι θέσεις της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τη συμφωνία ΕΕ-Καναδά

6.1 Εργοδότες

6.1.1 Οι ευρωπαίοι εργοδότες (BUSINESSEUROPE) ζητούν: κατάργηση των δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών για όλες τις δασμολογικές κλάσεις ανεξαιρέτως· πολύ μεγαλύτερη πρόσβαση στις δημόσιες συμβάσεις σε όλα τα επίπεδα (εθνικό και υποεθνικό)· δέσμευση για ρυθμιστική σύγκλιση στους τομείς προτεραιότητας· ισχυρότερη προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας (συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των ονομασιών προέλευσης, ιδίως για τα οινοπνευματώδη ποτά)· μηχανισμό επίλυσης των διαφορών· και μεγαλύτερη κινητικότητα των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβαίας αναγνώρισης των προσόντων του προσωπικού των επιχειρήσεων και ορισμένων επαγγελμάτων όπως οι νοσοκόμες και οι δικηγόροι.

6.1.2 Η συμφωνία δημιουργεί νέες ευκαιρίες συναλλαγών μεταξύ δύο εταίρων που εμφανίζουν παρόμοια επίπεδα ανάπτυξης και παρόμοιες προσεγγίσεις της εμπορικής πολιτικής. Η ευημερία συνδέεται στενά με μια οικονομική πολιτική η οποία εμπνέεται από την ελευθέρωση του εμπορίου και την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων. Σήμερα, είναι πιο σημαντικό από ποτέ άλλοτε να διατηρηθούν οι αγορές ανοικτές, καθότι αυτό αποτελεί σημαντικό κίνητρο για τον ανταγωνισμό, την καινοτομία και την ανάπτυξη.

6.1.3 Ο επιχειρηματικός κόσμος πιστεύει στην επικράτηση των πολυμερών εμπορικών κανόνων για τη ρύθμιση του διεθνούς εμπορίου, αλλά θεωρεί επίσης ότι μπορούν να πραγματοποιηθούν περαιτέρω βήματα μέσω πιο φιλόδοξων διμερών συμφωνιών, που θα μας επιτρέψουν να προχωρήσουμε πιο γρήγορα στην κατάργηση των φραγμών, ιδίως των μη δασμολογικών, που παρακωλύουν το εμπόριο, τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών και τις επενδύσεις.

6.1.4 Μια φιλόδοξη και ισχυρή συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Καναδά θα έχει ευνοϊκό αντίκτυπο στην ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων των δύο μερών, οι οποίες αυξάνονται τα τελευταία χρόνια όχι μόνο μέσω των εξαγωγών, αλλά και μέσω πιο πολύπλοκων συναλλαγών στον τομέα των υπηρεσιών και της εγκατάστασης επιχειρήσεων.

6.1.5 Η συμφωνία θα δώσει έναυσμα για την αύξηση των διμερών οικονομικών και εμπορικών ροών. Η διαπραγμάτευση πρέπει να οδηγήσει στη δημιουργία εμπορικών ευκαιριών σε τομείς στους οποίους οι επιχειρήσεις έχουν καταδείξει σαφέστατα την ανταγωνιστική τους ικανότητα στην παγκόσμια αγορά, όπως είναι η ενέργεια —ιδίως το τμήμα των ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών—, η διαχείριση των υποδομών, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, η οικοδομική βιομηχανία, οι περιβαλλοντικές υπηρεσίες και τεχνολογίες και οι τηλεπικοινωνίες.

6.1.6 Γενικός στόχος είναι η δημιουργία περισσότερων ευκαιριών με λιγότερους φραγμούς, δηλαδή η παροχή νέων εμπορικών ευκαιριών στις επιχειρήσεις μέσω της κατάργησης των εμποδίων στις εξαγωγές αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων.

6.1.7 Η συμφωνία θα συμβάλει αποφασιστικά στην περαιτέρω ολοκλήρωση των οικονομιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Καναδά, διευκολύνοντας την ανάκαμψη της οικονομίας αμφοτέρων των μερών σε μια περίοδο κρίσης, μέσω της επέκτασης των εμπορικών και των επενδυτικών ροών.

6.1.8 Το διεθνές εμπόριο μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο ως κινητήρια δύναμη της οικονομικής μεγέθυνσης και της ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο και, συνεπώς, η εμπορική πολιτική πρέπει, μέσω του ανοίγματος των αγορών, να αποτελεί σημαντικό τμήμα της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ.

6.2 Συνδικαλιστικές οργανώσεις

Οι ευρωπαϊκές και οι διεθνείς συνδικαλιστικές οργανώσεις (EPSU, ΕΣΣ, ITUC) έχουν διατυπώσει τις συστάσεις τους σχετικά με τα δικαιώματα των εργαζομένων και την τήρηση των βασικών εργασιακών συμβάσεων αριθ. 98 (συλλογικές διαπραγματεύσεις), αριθ. 138 (κατώτατο όριο ηλικίας) αριθ. 94 (ρήτρες εργασίας στις συμβάσεις με το Δημόσιο) και αριθ. 29 (αναγκαστική ή υποχρεωτική εργασία) της ΔΟΕ, καθώς και άλλων συνιστωσών της αξιοπρεπούς εργασίας. Ζητούν από τα δύο μέρη να υποβάλλουν τακτικά εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο της εφαρμογής των εν λόγω δεσμεύσεων. Υπενθυμίζουν, σχετικά, ότι το Καναδικό Κογκρέσο Εργαζομένων υποβάλλει συχνά στη ΔΟΕ διαμαρτυρίες για μη τήρηση των εργασιακών συμβάσεων στον Καναδά, σε επίπεδο επαρχιών. Πράγματι, ενώ οι ομοσπονδιακοί νόμοι κατοχυρώνουν το συνδικαλιστικό δικαίωμα των εργαζομένων, διαφορετικά νομικά καθεστώτα στις επαρχίες επιβάλλουν περιορισμούς στα συνδικαλιστικά δικαιώματα σε όλη τη χώρα, επισύροντας με αυτόν τον τρόπο τις επικρίσεις της ΔΟΕ.

6.2.1 Τα δύο μέρη πρέπει να δεσμευθούν επίσης ότι θα τηρούν τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και την τριμερή διακήρυξη της ΔΟΕ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και την κοινωνική πολιτική και ότι δεν θα υποβαθμίσουν τα εργασιακά πρότυπα προκειμένου να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις.

6.2.2 Η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ΕΣΣ) επιθυμεί να περιληφθεί στη συμφωνία ένα δυναμικό κεφάλαιο σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένου ενός δεσμευτικού μηχανισμού που θα διασφαλίζει την εφαρμογή των βασικών εργασιακών συμβάσεων.

6.2.3 Από την άλλη πλευρά, η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνδικάτων Δημοσίων Υπηρεσιών (EPSU) ζητεί να προστατεύει η συμφωνία τις υφιστάμενες και τις μελλοντικές δημόσιες υπηρεσίες, πράγμα για το οποίο πρέπει να εξασφαλιστεί εθνική ρύθμιση.

6.2.4 Οι οργανώσεις αυτές απορρίπτουν επίσης το άνοιγμα των αγορών των δημόσιων συμβάσεων, ιδίως δεδομένης της τρέχουσας αβεβαιότητας σχετικά με το δικαίωμα των δημόσιων αρχών να περιλαμβάνουν κοινωνικά κριτήρια στις δημόσιες συμβάσεις.

6.2.5 Όσον αφορά τις καναδικές ενώσεις, το Καναδικό Κογκρέσο Εργαζομένων στηρίζει ένθερμα τη χρήση δημόσιων συμβάσεων για την επίτευξη των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών στόχων και κατά συνέπεια αντιτίθεται στην διεύρυνση του φάσματος εφαρμογής των δημόσιων συμβάσεων σε Επιχειρήσεις του Στέμματος και τοπικές κυβερνήσεις.

6.2.6 Το CLC εκφράζει επίσης τον έντονο προβληματισμό του για την απειλή που θα μπορούσαν να αποτελέσουν για τις δημόσιες υπηρεσίες και την εσωτερική ρύθμιση αντιδικίες μεταξύ επενδυτών και κράτους, καθώς και για τις επιπτώσεις της υπερβολικής προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, ιδίως όσον αφορά τις τιμές των φαρμακευτικών προϊόντων.

6.2.7 Πρέπει να υπάρχει ένας δεσμευτικός μηχανισμός μέσω του οποίου να μπορούν οι οργανώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων και των δύο πλευρών να προσφεύγουν κατά των κυβερνητικών ενεργειών.

6.2.8 Ζητείται η σύσταση ενός «Φόρουμ για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη», το οποίο θα διαβουλεύεται με τους εργαζόμενους, τους εργοδότες και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με ισορροπημένο τρόπο. Στην παρούσα φάση οι οργανώσεις των εργαζομένων υποστηρίζουν πως η διαδικασία διαβούλευσης τείνει να ευνοεί τα συμφέροντα των επιχειρήσεων.

6.2.9 Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ζητούν επίσης τη θέσπιση ισχυρών ρητρών τήρησης των πολυμερών συμφωνιών για το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του Πρωτοκόλλου του Κυότο. Στο κεφάλαιο αυτό θεωρούν ότι πρέπει να περιληφθεί ο σεβασμός των συμβάσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τα πολιτικά και ατομικά δικαιώματα, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την κοινωνική διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης.

6.3 Διάφορες δραστηριότητες

6.3.1 Ο τομέας της γεωργίας ζητεί από τους διαπραγματευτές της ΕΕ να λάβουν υπόψη τα ευαίσθητα προϊόντα στον συγκεκριμένο τομέα. Όσον αφορά τους κανόνες για την ονομασία προέλευσης, συνιστούν να ληφθεί ως πρότυπο η συμφωνία με τη Νότια Κορέα. Ο γαλακτοκομικός τομέας έχει ζωτική σημασία και αναμένεται ότι η συμφωνία θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες αγοράς για τους ευρωπαίους παραγωγούς. Στον τομέα του κρέατος, τα συμφέροντα της ΕΕ είναι αμυντικά και απαιτούνται ποσοστώσεις για το χοίρειο κρέας, τα πουλερικά, τα αβγά και τα παράγωγα προϊόντα των αβγών. Ο τομέας έχει επίσης πολύ επιθετικά συμφέροντα όσον αφορά τα σιτηρά, και ιδίως τον σίτο, και αντιτίθεται στην αύξηση της ποσόστωσης του Καναδά. Θα ήταν επίσης σκόπιμο να κοινοποιήσει η καναδική κυβέρνηση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου τους νόμους που ενδέχεται να προβάλουν εμπόδια στις εμπορικές συναλλαγές (όπως π.χ. ο καναδικός νόμος αριθ. C-32 σχετικά με τα πρόσθετα συστατικά στα προϊόντα καπνού), ώστε να μπορέσει η Επιτροπή Τεχνικών Εμποδίων στο Εμπόριο να αναλύσει τη συμβατότητά τους.

6.3.2 Όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η δυνατότητα συνεργασίας της ΕΕ και του Καναδά σε αυτό το πεδίο μνημονευόταν ήδη στην κοινή δήλωση του Νοεμβρίου του 1990. Το 2006 η ΕΕ και ο Καναδάς επέκτειναν τη συμφωνία στα πεδία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας για την περίοδο 2006-2013. Πρόκειται, συνεπώς, για την πρώτη διμερή συμφωνία που έχει συνάψει η ΕΕ όσον αφορά την πολιτική υποστήριξης της νεολαίας εκτός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Εντούτοις, η συμφωνία αυτή δεν φαίνεται να έλαβε την ανάλογη χρηματοδότηση. Η ΕΟΚΕ ζητεί να χρηματοδοτηθούν δεόντως τα σχετικά μέτρα και να παρασχεθεί μάλιστα χρηματοδοτική στήριξη στους πολυάριθμους κοινωνικούς λειτουργούς που εργάζονται με παιδιά και νέους στην ΕΕ και που θα ήταν διατεθειμένοι να εργαστούν σε ανταλλαγές εμπειριών και κοινές δραστηριότητες με ανάλογες οργανώσεις του Καναδά.

7. Η θέση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής όσον αφορά τη συνολική οικονομική και εμπορική συμφωνία

7.1 Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της αύξησης και της ελευθέρωσης των εμπορικών συναλλαγών· επομένως, υποδέχεται με ικανοποίηση την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία ΕΕ-Καναδά, παρότι λυπάται για την αποτυχία του Γύρου της Ντόχα και υπενθυμίζει τη θέση της υπέρ του πολυμερούς συστήματος και κατά του εμπορικού προστατευτισμού.

7.2 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει κάθε μέτρο που αποσκοπεί στην επίλυση των λιγοστών σημείων τριβής που εξακολουθούν να υφίστανται στις διμερείς σχέσεις (πρόσβαση στην Αρκτική, θεωρήσεις εισόδου, εμπόριο προϊόντων φώκιας) και υπενθυμίζει τη σημασία που έχει αυτή η συμφωνία για την προώθηση των συναλλαγών της ΕΕ με όλη την περιοχή της Βόρειας Αμερικής, στο πλαίσιο της NAFTA. Σε σχέση με αυτό το θέμα, συνιστά να εξασφαλιστεί η κατάλληλη παρακολούθηση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε όλα τα στάδια των διαπραγματεύσεων της συμφωνίας, πράγμα που θα διευκολύνει την τελική της έγκριση από αυτό το όργανο.

7.3 Η ΕΟΚΕ χαίρεται για τις εξαίρετες σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά και προτρέπει αμφότερα τα μέρη να στηριχθούν σε αυτές τις σχέσεις για να αναπτύξουν συμμαχίες με πολυμερείς στόχους στον πολιτικό χώρο, ιδίως δε αποφασιστικές δράσεις και συγκεκριμένα μέτρα υπέρ της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης και άλλων σκοπών όπως η μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, η αλλαγή του κλίματος ή η κοινή διαχείριση των κρίσεων (ειρηνευτικές αποστολές, φυσικές καταστροφές).

7.4 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ακράδαντα το ευρωπαϊκό πρότυπο του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου των πολιτών. Επομένως, επιμένει στην ανάγκη να εισακουστούν, να συμπεριληφθούν και να συμμετάσχουν οι κοινωνικοί εταίροι και η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών στις διαπραγματεύσεις της συμφωνίας και στη μετέπειτα εφαρμογή της.

7.5 Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η μελλοντική συμφωνία θα πρέπει να προβλέπει τη συγκρότηση Μεικτής Συμβουλευτικής Επιτροπής ΕΕ-Καναδά, η οποία θα απαρτίζεται από εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και θα έχει ως αποστολή την προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας όσον αφορά τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές των σχέσεων ΕΕ-Καναδά που ενδέχεται να ανακύψουν κατά την εφαρμογή της συμφωνίας. Ενώπιον της απουσίας θεσμικού ομολόγου της για την εκπροσώπηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών του Καναδά, η ΕΟΚΕ προτείνει να εξετάσει, από κοινού με τις οργανώσεις της καναδικής κοινωνίας των πολιτών, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος προσδιορισμού των μελών που θα συμμετάσχουν σε αυτήν τη μελλοντική επιτροπή.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Γνωμοδότηση EXT/142 «Σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον Καναδά», Βρυξέλλες, 27 Νοεμβρίου 1996.

(2) Έρευνα για το εργατικό δυναμικό 2008, Στατιστικά στοιχεία για τον Καναδά.

(3) http://canadianlabour.ca

(4) http://www.ceocouncil.ca/en/

(5) http://www.cfib.org

(6) http://www.chamber.ca

(7) http://www.consumer.ca

(8) Άλλες οργανώσεις καταναλωτών στον Καναδά είναι το Συμβούλιο Καταναλωτών Καναδά, η Εταιρεία Επαγγελματικών Καταναλωτών Καναδά, η Επιλογή Καταναλωτές και η Ένωση Καταναλωτών.

(9) http://www.cfa-fca.ca/pages/home.php

(10) http://www.fisheriescouncil.ca/

(11) Εκτίμηση 1,3 τρισεκατομμύρια για το 2009, 1,4 τρισεκατομμύρια για το 2008. ΔΝΤ, World Economic Outlook Database, Οκτώβριος 2009.

(12) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ca.html

(13) Πηγή: Ισπανικό Ινστιτούτο Εξωτερικού Εμπορίου (ICEX).

(14) Eurostat.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/94

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η κατάσταση των ατόμων με αναπηρία στα μεσογειακά κράτη–εταίρους»

2011/C 48/17

Εισηγητής: ο κ. Meelis JOOST

Στις 15 Ιουλίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να εκπονήσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Η κατάσταση των ατόμων με αναπηρία στα μεσογειακά κράτη–εταίρους.»

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 3 Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Τελικά συμπεράσματα

1.1	Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι πολυάριθμα κράτη–εταίροι της Μεσογείου επικύρωσαν τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και έθεσαν, με τον τρόπο αυτόν, τα θεμέλια για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ατόμων με αναπηρία.

1.2

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες υπερασπίζονται τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία στα μεσογειακά κράτη–εταίρους, θα πρέπει να μετάσχουν αποτελεσματικότερα από ό,τι στο παρελθόν στη συνεργασία που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης Ευρώπης – Μεσογείου. Η ενεργός συμμετοχή αυτών των οργανώσεων στην ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών προϋποθέτει την εξασφάλιση της χρηματοδότησής τους.

1.3	Η ΕΟΚΕ παροτρύνει τα μεσογειακά κράτη–εταίρους να προωθήσουν την προσέγγιση «Σχεδιασμός για όλους» κατά τη διαμόρφωση του βιοτικού περιβάλλοντος, καθότι το προσβάσιμο και φιλικό προς τον χρήστη περιβάλλον συνεισφέρει και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων στον τουρισμό.

1.4

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι οι χρηματοδοτικοί πόροι για τα μεσογειακά κράτη–εταίρους είναι στη διάθεση και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για τα άτομα με αναπηρία και ότι η αξιοποίηση πόρων από τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας δεν θα εμποδίσει περαιτέρω την ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνική ζωή.

1.5

Δεδομένου του πολιτιστικού υποβάθρου των μεσογειακών κρατών–εταίρων και αναγνωρίζοντας τα επιτεύγματα που προήλθαν από το μοντέλο της φιλανθρωπίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία, η ΕΟΚΕ καλεί τους συμμετέχοντες να πραγματοποιήσουν πλέον βήματα προς την κατεύθυνση μιας προσέγγισης βάσει του δικαίου, ώστε να αναλάβει η κοινωνία τις ευθύνες της για την ευημερία και το καθημερινό εισόδημα των ανθρώπων με αναπηρία και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον και υπηρεσίες που λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες όλων. Μια τέτοια προσέγγιση είναι σύμφωνη με τη σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

1.6

Τα κράτη της Μεσογείου θα πρέπει να ενισχύσουν τις εκπαιδευτικές μεθόδους που ενδείκνυνται για άτομα με αναπηρία, προκειμένου να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας υψηλού επιπέδου και να μεριμνήσουν για εργατικό δυναμικό που πληροί τις απαιτήσεις της αγοράς. Πέραν αυτού, θα πρέπει να περιορίσουν τις αρνητικές συνέπειες που έχει η εγκατάλειψη της υπαίθρου όσον αφορά την απασχόληση και τη μετανάστευση.

1.7

Δεδομένου ότι, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, τα άτομα με αναπηρία αποτελούν κατ’ ελάχιστον το 10 % του πληθυσμού, ενδέχεται να ζουν στα μεσογειακά κράτη–εταίρους περίπου 25 εκατομμύρια άτομα με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ καλεί τους αρμοδίους για τη λήψη αποφάσεων στη Μεσόγειο να εργαστούν προς την κατεύθυνση της επίτευξης ισότητας ευκαιριών και, μεταξύ άλλων, να προωθήσουν και την ενσωμάτωση ατόμων με αναπηρία στην αγορά εργασίας.

1.8

Τα μεσογειακά κράτη–εταίροι θα πρέπει να συμμετάσχουν στις περισσότερες δυνατές πρωτοβουλίες, μέσω των οποίων θα βελτιωθεί η συνοχή των κρατών και των δύο πλευρών της Μεσογείου· μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα ευρωπαϊκά θεματικά έτη (1), η ετήσια πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης και η πλέον πρόσφατη πρωτοβουλία, να ψηφίζεται δηλαδή ετησίως μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα καθολικής προσβασιμότητας (2).

2. Εισαγωγή

2.1	Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εξέτασε, σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, την κοινωνική ανάπτυξη στα μεσογειακά κράτη–εταίρους.

2.2

Η ΕΟΚΕ αποφάσισε να καταρτίσει αυτήν την γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, προκειμένου αφενός να υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σχετικά με την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία στη Μεσόγειο και αφετέρου να συνεισφέρει στη βελτίωση της θέσης τους. Επί του παρόντος, ο κοινωνικός τομέας διέρχεται μια αποφασιστικής σημασίας φάση ανάπτυξης με προκλήσεις παγκοσμίων διαστάσεων.

2.3

Η έναρξη της Διαδικασίας της Βαρκελώνης το 1995 έδωσε ώθηση στις σχέσεις της ΕΕ με τις γειτονικές της χώρες της Μεσογείου (3) και χάραξε τον δρόμο για τη δημιουργία μιας ζώνης ειρήνης και οικονομικής ευημερίας στην περιοχή. Ωστόσο, 15 χρόνια μετά την υιοθέτηση της Διακήρυξης της Βαρκελώνης η πρόοδος που έχει σημειωθεί είναι περιορισμένη.

2.4

Η πρωτοβουλία για την Ένωση για τη Μεσόγειο, που δημιουργήθηκε το 2008, έδωσε νέα ώθηση στη συνεργασία, την οποία οι εταίροι στη Μεσόγειο μπορούν να αξιοποιήσουν για την ισορροπημένη ανάπτυξη της περιοχής. Ιδιαίτερη θέση στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε να έχει η ανάπτυξη των κοινωνικών συμφερόντων, στα οποία υπάγεται και η βελτίωση της κατάστασης των ατόμων με αναπηρία.

2.5	Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε, στο πλαίσιο της συμφωνίας εταιρικής σχέσης, να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη του κοινωνικού τομέα και να επισημάνει με ακόμη σαφέστερο τρόπο ότι απαιτείται άμεσα βελτίωση της κοινωνικής συνοχής.

2.6

Τον Οκτώβριο 2002, στον Λίβανο, κηρύχθηκε η έναρξη της Αραβικής Δεκαετίας για τα άτομα με αναπηρία, η οποία ολοκληρώνεται το 2012. Στην έναρξη της εν λόγω δεκαετίας έλαβαν μέρος 19 αραβικά κράτη και εκπρόσωποι περισσοτέρων από 100 αραβικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για τα άτομα με αναπηρία. Η διακήρυξη που υιοθετήθηκε κατά την περίσταση αυτή υπήρξε αποτέλεσμα μακροχρόνιας διαδικασίας διαβούλευσης μεταξύ των Υπουργών κοινωνικών θεμάτων των συμμετεχόντων κρατών.

2.7

Αρκετά κράτη της Μεσογείου έχουν επικυρώσει τη σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (4), σκοπός της οποίας είναι να εγγυηθεί τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής τους. Η διαδικασία κύρωσης της σύμβασης συνδέεται, όσον αφορά την ΕΕ, με το σχέδιο οδηγίας κατά των διακρίσεων, σχετικά με το οποίο η ΕΟΚΕ έχει διατυπώσει τις απόψεις της με γνωμοδότηση. Η οδηγία, η οποία αποσκοπεί στην καταπολέμηση των διακρίσεων στους διάφορους τομείς της ζωής, δεν έχει μεν ακόμη υιοθετηθεί, αλλά η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη και μέσω αυτής η ΕΕ κινείται με γοργά βήματα προς την κατεύθυνση της νομοθετικής προστασίας των ατόμων με αναπηρία.

2.8

Η συνεργασία στην ανάπτυξη ανθρωπίνων πόρων είχε θετικά αποτελέσματα. Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης ανήλθε από 0,694 κατά το έτος 1995 σε 0,736 το 2007 (5). Καθότι η ανάπτυξη αυτή επηρεάζεται αρνητικά από την παρούσα κρίση, θα πρέπει η ισότητα των ευκαιριών να τύχει ιδιαίτερης προσοχής στο πλαίσιο της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης των μεσογειακών κρατών–εταίρων.

2.9

Στα κράτη–εταίρους της Μεσογείου, η κατάσταση όσον αφορά τα δικαιώματα και την ποιότητα ζωής των ατόμων με αναπηρία διαφέρει από χώρα σε χώρα. Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι να επιστήσει την προσοχή των κρατών στην αναγκαιότητα να βελτιωθεί η κατάσταση των ατόμων με αναπηρία και η αποτελεσματικότητα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτόν, καθώς, επίσης, να συμμετάσχουν με πιο ενεργό τρόπο οι εκπρόσωποι των εν λόγω οργανώσεων στην τακτική συνεργασία, σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών, μεταξύ της ΕΕ και των μεσογειακών κρατών–εταίρων. Τα παραδείγματα μεμονωμένων κρατών και οι παραπομπές στις έρευνες που διεξήχθησαν σε αυτά τα κράτη και στα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί καθιστούν σαφές το γεγονός ότι τα εν λόγω κράτη αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα την ενσωμάτωση ατόμων με αναπηρία και έχουν λάβει μέτρα για τη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής.

3. Κοινωνική ένταξη και ισότητα ευκαιριών

3.1

Απώτερος στόχος της Διαδικασίας της Βαρκελώνης (1995) είναι η αποτελεσματικότερη εξίσωση των κοινωνικοοικονομικών τάσεων που υφίστανται και στις δύο πλευρές της Μεσογείου. Ωστόσο, στο πλαίσιο αυτό δεν ελήφθησαν υπόψη οι συγκεκριμένες ανάγκες διαφορετικών ομάδων. Η πολιτική συνοχής της ΕΕ έδειξε ότι η προώθηση της ισότητας ευκαιριών για τις ομάδες που χρήζουν προστασίας καθώς και η βελτίωση της συνοχή της κοινωνίας αποφέρουν οφέλη για το σύνολο της κοινωνίας.

3.2

Κατά τη δημιουργία μιας κοινής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να εξασφαλισθεί ότι το βιοτικό περιβάλλον και το εισόδημα των ατόμων με αναπηρία προσεγγίζουν όλο και περισσότερο τα γενικά επίπεδα της ΕΕ. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει τα άτομα με αναπηρία να συμμετάσχουν αποτελεσματικότερα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

3.3

Το εκπαιδευτικό σύστημα χωρίς αποκλεισμούς, η πολιτική απασχόλησης, η ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη και η συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων συμβάλλουν στον περιορισμό της φτώχειας· επιπροσθέτως, καθιστούν τα μεσογειακά κράτη–εταίρους ελκυστικότερους τόπους διαμονής και εργασίας και καταπολεμούν, με τον τρόπο αυτόν, τη μετανάστευση. Τελικώς, η κοινωνική ένταξη βελτιώνει την κινητικότητα των ανθρώπων. Σε πολλά μεσογειακά κράτη–εταίρους, τα παιδιά με αναπηρία στερούνται της απαιτούμενης πρόσβασης στην εκπαίδευση με αποτέλεσμα, όταν φθάνουν σε ηλικία όπου δύνανται να εργασθούν, να είναι σε μεγάλο βαθμό περιορισμένη η πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας και στις δυνατότητες που αυτή προσφέρει.

3.4

Στα περισσότερα σχολεία των μεσογειακών κρατών–εταίρων δεν υφίστανται δυνατότητες εκπαίδευσης για παιδιά με αναπηρία. Περίπου τα μισά από τα παιδιά με αναπηρία ζουν σε ιδρύματα, αποκομμένα από τις οικογένειές τους. Τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμά τους να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας, μολονότι τα κράτη-εταίροι έχουν εγκρίνει ειδικούς νόμους, οι οποίοι περιλαμβάνουν την υποχρέωση προστασίας τους και εξασφάλισης των δυνατοτήτων απασχόλησής τους στην αγορά εργασίας. Έρευνα της λιβανέζικης ένωσης ατόμων με αναπηρία LPHU (Lebanese Physically Handicapped Union) που διεξήχθη το 2003 καθιστά σαφές το γεγονός ότι τα ιδρύματα, τα οποία λαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των δημοσίων πόρων που προορίζονται για άτομα με αναπηρία, δεν παρέχουν σε αυτά την εκπαίδευση που απαιτείται, ώστε να μπορέσουν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας.

Η σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία στον χώρο της Ευρώπης και της Μεσογείου

3.5

Η σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία κυρώθηκε από τα ακόλουθα κράτη της ευρωμεσογειακής εταιρικής σχέσης, τα οποία δεν αποτελούν μέλη της ΕΕ: Αλγερία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Μαρόκο, Τυνησία, Τουρκία, Αίγυπτος, Συρία, Ιορδανία, Κροατία και Μαυροβούνιο. Δεν έχει έως τώρα κυρωθεί από το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, τον Λίβανο, την Αλβανία, τη Μαυριτανία, το Μονακό και τη Λιβύη η οποία έχει καθεστώς παρατηρητή. Ένα μέρος των κρατών μελών της ΕΕ επίσης δεν έχει ακόμα κυρώσει τη σύμβαση.

3.6

Τα άρθρα της σύμβασης εγγυώνται την προστασία των ατόμων με αναπηρία από διακρίσεις σε όλους τους τομείς της ζωής: στον κόσμο της εργασίας και στην πρόσβαση σε μέσα μεταφοράς, δημόσια κτίρια και κατοικίες. Στη σύμβαση τονίζεται επίσης με έμφαση ότι τόσο στην πόλη όσο και στην ύπαιθρο πρέπει να παρέχονται οι σχετικές υπηρεσίες και η δέουσα κοινωνική προστασία.

3.7

Στη σύμβαση δίδεται ιδιαίτερη σημασία στην πρόσβαση στην εκπαίδευση, στο δικαίωμα ελεύθερης επιλογής τόπου κατοικίας, στο δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή και στη συμμετοχή στην πολιτική ζωή. Αρκετά κεφάλαια αφορούν τις γυναίκες και τα παιδιά με αναπηρία, δύο ομάδες που έχουν μεγάλη σημασία όσον αφορά τη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής στο πλαίσιο της συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Μεσογείου.

3.8

Στο βασικό κείμενο της σύμβασης επισυνάπτεται ως παράρτημα ένα μη δεσμευτικό πρωτόκολλο. Τα κράτη που έχουν υπογράψει και επικυρώσει τη σύμβαση υποχρεούνται να θεσπίσουν παρατηρητήριο για την επίβλεψη της συμμόρφωσης προς τις επιταγές της σύμβασης. Παράλληλα, τα υπογράφοντα κράτη αναλαμβάνουν μέσω της επικύρωσης την υποχρέωση να αναφέρουν στα Ηνωμένα Έθνη κατά πόσο η κατάσταση των ατόμων με αναπηρία ανταποκρίνεται στις επιταγές της σύμβασης.

3.9

Η κύρωση της σύμβασης αποτελεί το πρώτο βήμα στον μακρύ δρόμο προς την αλλαγή συμπεριφοράς της κοινωνίας έναντι των ατόμων με αναπηρία και την μεταβολή του βιοτικού περιβάλλοντός τους, και μάλιστα τόσο στα κράτη μέλη της ΕΕ όσο και στα μεσογειακά κράτη–εταίρους. Επί των ημερών μας, στα κράτη της νότιας Μεσογείου η κοινωνική και οικονομική κατάσταση ορισμένων πληθυσμιακών ομάδων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα άτομα με αναπηρία, δεν ανταποκρίνεται στις επιταγές της σύμβασης.

Το ζήτημα της ισότητας των ευκαιριών στην περιφερειακή ανάπτυξη

3.10

Η περιφερειακή συνεργασία μεταξύ των μεσογειακών κρατών–εταίρων αποκτά σημαντικό ρόλο για τη βελτίωση της καθημερινής ζωής των ατόμων με αναπηρία. Οι δυνατότητες κινητικότητας, η διάδοση πληροφοριών, η δημιουργία υπηρεσιών για άτομα με αναπηρία και η υλοποίηση κοινών προγραμμάτων θα έπρεπε να προωθηθούν με τρόπο σημαντικά αποτελεσματικότερο σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα. Η περιφερειακή συνοχή εντός των κρατών, η οποία εκφράζεται με τη βιώσιμη ανάπτυξη των περιοχών της υπαίθρου, καθώς και την προσφορά υπηρεσιών σε άτομα με αναπηρία και εκτός αστικών περιοχών, ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των μεσογειακών κρατών–εταίρων.

3.11	Οι σχέσεις μεταξύ των μεσογειακών κρατών–εταίρων και οι σχέσεις στο πλαίσιο της ευρωμεσογειακής εταιρικής σχέσης θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από αμοιβαία κατανόηση, στην οποία περιλαμβάνεται και η ανεκτικότητα μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων και η καταπολέμηση των διακρίσεων.

3.12

Η κοινωνική ευπάθεια των περιοχών της υπαίθρου στη Μεσόγειο γίνεται αντιληπτή υπό τη μορφή φτώχειας, ανεργίας, ελλείψεων στις υποδομές, υποβάθμισης του εδάφους και από τη συνεχιζόμενη εγκατάλειψη της υπαίθρου. Τα κράτη θα πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να ανακόψουν αυτήν την αρνητική εξέλιξη.

Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εκπροσωπούν τα άτομα με αναπηρία και ο κοινωνικός τους ρόλος

3.13

Στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ υπάρχουν κεντρικές οργανώσεις, στις οποίες συνασπίζονται διάφορες οργανώσεις ατόμων με αναπηρία. Η ύπαρξη κεντρικών οργανώσεων για άτομα με αναπηρία βοηθά τις διάφορες ομάδες ατόμων με αναπηρία να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες των άλλων ομάδων και να εκφράζονται με μία φωνή κατά τη χάραξη πολιτικής. Στα μεσογειακά κράτη–εταίρους, θα πρέπει να ενθαρρύνεται η δημιουργία και η ενίσχυση κεντρικών οργανώσεων για τα άτομα με αναπηρία.

3.14	Κεντρικές οργανώσεις για άτομα με διάφορα είδη αναπηρίας έχουν δημιουργηθεί στα ακόλουθα μεσογειακά κράτη–εταίρους: Μαρόκο, Ιορδανία, Τυνησία, Αίγυπτος.

3.15

Η οργάνωση Handicap International προκήρυξε διαγωνισμό για μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, προκειμένου να προσελκύσει τη συμμετοχή ατόμων με αναπηρία στις δραστηριότητές της.

Η Τυνησία και η Ιορδανία εντάχθηκαν στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP). Στην Ιορδανία δημιουργήθηκε, ως εταίρος της UNDP, η Al Hussein Society for the Habilitation and Rehabilitation of the Physically Challenged, οργάνωση για άτομα με σωματικές αναπηρίες. Ο στόχος είναι να επωφεληθούν άτομα με σωματικές αναπηρίες από τις δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία των πληροφοριών, μέσω της δημιουργίας σχετικών εγκαταστάσεων οι οποίες είναι εξοπλισμένες με ειδικά προγράμματα υπολογιστών, συμπεριλαμβανομένων εφαρμογών που βασίζονται σε γραφικά, καθώς και μέσω της εκπαίδευσης σε ψηφιακές τεχνολογίες.

3.16

Η διεθνής Ένωση για άτομα με αναπηρία DPI (Disabled Peoples International) επιβεβαιώνει στον ιστότοπό της ότι εντός της ένωσης βρίσκεται υπό διαμόρφωση μια έκτη ευρεία περιοχή, η οποία περιλαμβάνει τα αραβικά κράτη. Σύμφωνα με την ένωση δέκα κράτη έχουν ήδη δηλώσει ενδιαφέρον προσχώρησης και οι προπαρασκευαστικές εργασίες θα ολοκληρωθούν εντός δύο έως τριών μηνών.

4. Βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία μέσω της σύνδεσης της φιλανθρωπίας με μια προσέγγιση που βασίζεται στο δίκαιο

4.1

Λόγω του πολιτισμικού υποβάθρου, στις χώρες της Μεσογείου η αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρία και ο ρόλος τους στην κοινωνία επηρεάζονται έντονα από τη θρησκεία. Οι διαφορετικές αντιλήψεις για τα γενεσιουργά αίτια της αναπηρίας θα πρέπει να αντικατασταθούν από πληροφορίες που στηρίζονται στην επιστήμη, γεγονός που θα στήριζε μια προσέγγιση του ζητήματος της αναπηρίας με βάση το δίκαιο. Στα μεσογειακά κράτη–εταίρους η συμπεριφορά της κοινωνίας έναντι ατόμων με εκ γενετής ή επίκτητη αναπηρία είναι διαφορετική και, όσον αφορά το ζήτημα αυτό, περισσότερο υποφέρουν όσοι πάσχουν από εκ γενετής και εξωτερικώς εμφανή αναπηρία. Για τον λόγο αυτόν είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να υπάρχει πληροφόρηση σχετικά με τα διαφορετικά είδη αναπηρίας και να αναδεικνύονται οι δεξιότητες και οι ικανότητες των ατόμων με αναπηρία.

4.2

Στο Μαρόκο, για παράδειγμα, το ζήτημα της αναπηρίας επηρεάζει σε γενικές γραμμές περίπου το 25 % των οικογενειών. Η πρόσβαση σε υπηρεσίες καθίσταται ιδιαιτέρως δυσκολότερη σε περίπτωση εμφανούς αναπηρίας. Ο σημαντικός ρόλος της θρησκείας και της οικογένειας στο Μαρόκο αποτελεί την αιτία για την εξάπλωση, εντός της κοινωνίας, ενός τρόπου σκέψης που βασίζεται στη φιλανθρωπία. Ωστόσο, η ευγενής αρχή της παροχής υποστήριξης σε ανθρώπους που την έχουν ανάγκη δεν επαρκεί ώστε να εξασφαλισθεί ότι άτομα με διαφορετικές αναπηρίες ή χρόνιες παθήσεις θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της ζωής.

4.3

Παράλληλα με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία μέσω της φιλανθρωπίας, θα μπορούσε να υπάρξει μέριμνα και για τη συνεχή βελτίωση των προσφερόμενων υπηρεσιών και του βιοτικού περιβάλλοντος. Οι ενώσεις ατόμων με αναπηρία και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται σε κοινωνικά ζητήματα θα μπορούσαν – με την ταυτόχρονη υποστήριξη της κοινωνίας – να συμπληρώσουν επιτυχώς τη φιλανθρωπία μέσω ενός μοντέλου που βασίζεται στο δίκαιο. Τα άτομα με αναπηρία πρέπει να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που αφορούν την ανάπτυξη του κοινωνικού συστήματος. Στο Μαρόκο, για παράδειγμα, παρατηρείται τάση αντικατάστασης του μοντέλου που έχει ως θεμέλιο τη φιλανθρωπία από μια προσέγγιση που βασίζεται περισσότερο στο δίκαιο.

4.4

Τα προγράμματα της οργάνωσης Handicap International (HI) στο Μαρόκο μπορούν να αποτελέσουν καλό παράδειγμα μιας τέτοιας προσέγγισης εντός των μεσογειακών κρατών–εταίρων, όπου το κράτος ή μια τοπική αρχή έχει εφαρμόσει το εν λόγω μοντέλο. Η Handicap International είναι μια μη κυβερνητική οργάνωση που δραστηριοποιείται στο Μαρόκο από το 1993. Μια έρευνα που διεξήχθη με τη συνεισφορά του Υπουργείου κοινωνικών υποθέσεων το 2004 και αφορούσε την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία, μεταξύ των οποίων και παιδιών με αναπηρία και των οικογενειών τους, κατέδειξε ότι το 70 % των ατόμων με αναπηρία δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και ότι μόνο το 30 % των παιδιών με αναπηρία απολαύουν σχολικής εκπαίδευσης. Όπως αποδείχθηκε. το κύριο πρόβλημα είναι η έλλειψη κοινωνικών υπηρεσιών και ειδικών, αλλά και το γεγονός ότι ο αποκλεισμός από τη σχολική εκπαίδευση έχει ως συνέπεια, στο 50 % των περιπτώσεων, την αρνητική στάση της κοινωνίας έναντι των παιδιών με αναπηρία. Ως τελικό συμπέρασμα της έρευνας διατυπώθηκαν οι ακόλουθες συστάσεις:

—	Η κοινωνία ως σύνολο πρέπει να μεταβάλει τη συμπεριφορά της έναντι των ατόμων με αναπηρία.

—	Για τα έτη 2006 έως 2011 εκπονήθηκε μια κρατική στρατηγική που περιλαμβάνει το Μαρόκο και την Τυνησία και έχει ως στόχο να διευρυνθεί, μέσω της δικτύωσης των τοπικών κέντρων για άτομα με αναπηρία, το φάσμα των παρεχόμενων υπηρεσιών στην περιοχή.

—	Κύριο σημείο της στρατηγικής αποτέλεσε η κατάρτιση των παρόχων υπηρεσιών (για παράδειγμα η δημιουργία δικτύου φυσικοθεραπευτών σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας).

—	Όλα τα τοπικά ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να συμμετάσχουν στις εργασίες του δικτύου για τα άτομα με αναπηρία.

—	Παράλληλα με την ανάπτυξη των μέσων ιατρικής αποκατάστασης, θα πρέπει να ενισχυθεί η τοπική διάδοση, σε επίπεδο κοινοτήτων (community-based), των σχετικών γνώσεων.

4.5

Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην κατάσταση των παιδιών με αναπηρία και των οικογενειών στις οποίες ζουν άτομα με αναπηρία εντός των μεσογειακών κρατών–εταίρων. Τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειες που μεριμνούν για αυτά τα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών με αναπηρία, θα πρέπει να συμμετέχουν στις αποφάσεις για τις απαιτούμενες νέες υπηρεσίες και στη δημιουργία καταλλήλων δυνατοτήτων αποκατάστασης και άλλων υπηρεσιών. Στο πλαίσιο του υφιστάμενου συστήματος κοινωνικής πρόνοιας και αποκατάστασης, η οικογένεια αποτελεί εταίρο τόσο της τοπικής αυτοδιοίκησης και των εκπροσώπων των κρατικών αρχών, όσο και των παρόχων υπηρεσιών. Υποβάλλει προτάσεις για υπηρεσίες, συμμετέχει στη διαμόρφωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και παρέχει πολύτιμες συμβουλές για όλα τα ζητήματα που αφορούν την αναπηρία. Σε περίπτωση έλλειψης ενός αναπτυγμένου δικτύου παροχής υπηρεσιών είναι δυνατό να εφαρμοσθεί η εν λόγω προσέγγιση βάσει αποκατάστασης σε επίπεδο κοινότητας (community-based rehabilitation, CBR) και να εξασφαλισθεί η συμμετοχή ανεπίσημων ομάδων υποστήριξης ατόμων με αναπηρία καθώς και μη κερδοσκοπικών οργανώσεων (νομικών προσώπων) που υπηρετούν αυτόν τον σκοπό.

Η κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και τα μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των ατόμων με αναπηρία

4.6

Η ανταπόκριση στις ανάγκες της καθημερινότητας και η εφαρμογή στην πράξη των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία είναι δυνατή μόνο μέσω της συστηματικής και συνεχούς υποστήριξής τους. Ενόψει του γεγονότος ότι οι διαφορές στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη μεμονωμένων μεσογειακών κρατών καθώς και η παρούσα κρίση περιορίζουν σημαντικά το περιθώριο για τη δημιουργία υπηρεσιών, θα πρέπει τα ίδια τα άτομα με αναπηρία να συμμετάσχουν ενεργά στην αναζήτηση λύσεων.

4.7

Η κοινωνική συνοχή επιτυγχάνεται στον βέλτιστο βαθμό όταν υπάρχει μέριμνα για δυνατότητες απασχόλησης. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να εξετασθούν οι δυνατότητες απασχόλησης στην κύρια, ανοικτή αγορά εργασίας, καθώς και η προστατευόμενη και επιδοτούμενη εργασία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση πραγματοποιήθηκαν βήματα για τη βελτίωση της κατάστασης όσον αφορά την απασχόληση των ατόμων με αναπηρία, μέσω νομοθετικών μέτρων και με τη χρήση δοκιμασμένων πρακτικών. Με την ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Έτους για τα άτομα με αναπηρία 2003, οι οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων στην ΕΕ επιβεβαίωσαν την προσήλωσή τους στην κοινή διακήρυξη σχετικά με την προώθηση της απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία. Η βασική ιδέα αυτής της διακήρυξης, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκονται οι ειδικές ικανότητες και όχι η αναπηρία, αποτελεί ένα καλό βοήθημα, προκειμένου να ληφθούν στα μεσογειακά κράτη–εταίρους τα μέτρα που είναι αναγκαία για την προώθηση της απασχόλησης ατόμων με αναπηρία, ιδίως μέσω των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

4.8

Η ενσωμάτωση ατόμων με αναπηρία στην αγορά εργασίας μπορεί να υποστηριχθεί στα μεσογειακά κράτη–εταίρους και μέσω της συμφωνίας που επιτεύχθηκε το 1993 μεταξύ των αραβικών κρατών και είχε ως αντικείμενο της προώθηση της απασχόλησης και της αποκατάστασης ατόμων με αναπηρία. Στη συμφωνία υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα να διαμορφωθεί με προσβάσιμο τρόπο το εργασιακό περιβάλλον και να δοθεί η δέουσα δυνατότητα σε άτομα με αναπηρία να χρησιμοποιούν τα δημόσια μέσα μεταφοράς. Επιπροσθέτως, διατυπώνεται η πρόταση να θεσπιστεί ποσόστωση απασχόλησης και για τα άτομα με αναπηρία, μέτρο το οποίο είναι διαδεδομένο και σε ένα μέρος των κρατών μελών της ΕΕ, προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση όσον αφορά την απασχόληση των ατόμων με αναπηρία.

4.9

Τα άτομα με αναπηρία επιθυμούν να συνεισφέρουν στην κοινωνία – όμως για να καταστεί αυτό δυνατό θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα κατάλληλο περιβάλλον, το οποίο να θεμελιώνεται σε νομοθετικώς κατοχυρωμένη και πλήρη ενσωμάτωση στην κοινωνία. Είναι επίσης σημαντικό να υποστηριχθεί το έργο των οργανώσεων για τα άτομα με αναπηρία. Το κράτος θα πρέπει να μεριμνά συστηματικά για τους ανθρώπους, περιλαμβανομένων και των ανθρώπων με αναπηρία που αποτελούν το πλέον αδύναμο μέρος της κοινωνίας.

4.10

Οι γυναίκες συμμετέχουν, κατά κανόνα, ενεργά στην εφαρμογή μέτρων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία, είτε ιδιωτικώς, εντός της οικογένειας, είτε στο πλαίσιο κοινωνικών μέτρων. Ο ρόλος των γυναικών στην εκτέλεση αυτών των εργασιών αξίζει να αναγνωρισθεί. Παράλληλα, η εφαρμογή κοινωνικών μέτρων δεν πρέπει να επιβαρύνει αποκλειστικά τις οικογένειες. Στα μεσογειακά κράτη–εταίρους, εντός των οικογενειών στις οποίες ζουν παιδιά με αναπηρία, οι γυναίκες, δηλαδή οι μητέρες των παιδιών, φέρουν συχνά το μεγαλύτερο βάρος της φροντίδας, γεγονός που ενισχύεται από θρησκευτικές πεποιθήσεις και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες.

Η γενική κατάσταση των γυναικών και των παιδιών καθώς και των μειονοτήτων στα μεσογειακά κράτη–εταίρους περιγράφεται σε έκθεση για την ανάπτυξη του ανθρώπου στον αραβικό κόσμο (Arab Human Development Report) του 2002, σύμφωνα με την οποία κατά το έτος 2000 περίπου το 53 % των γυναικών ήταν αναλφάβητες, ποσοστό το οποίο κατά το 2015 προβλέπεται να ανέρχεται ακόμη στο 37 %.

4.11

Καλό παράδειγμα προγράμματος κοινωνικής ασφάλισης όσον αφορά τη Μεσόγειο αποτελούν τα προγράμματα της οργάνωσης Handicap International (HI), τα οποία εφαρμόσθηκαν στην Τυνησία για την ανάπτυξη της κοινωνικής ασφάλισης και αλληλεγγύης και στα οποία συμμετείχαν τόσο δίκτυα ειδικών όσο και τελικοί χρήστες, ήτοι άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους: κατά τα έτη 1998-2002 υλοποιήθηκε το πρόγραμμα «Πρόληψη της αναπηρίας στα παιδιά», το οποίο αποσκοπούσε στη βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχονται σε παιδιά με αναπηρία μέσω της κατάρτισης ειδικών στον τομέα της αποκατάστασης και της προμήθειας του αναγκαίου εξοπλισμού από τα εξειδικευμένα κέντρα. Κατά το χρονικό διάστημα 1998-2003 ιδρύθηκαν, στο πλαίσιο ενός χωριστού προγράμματος, δύο κλινικές αποκατάστασης, ενώ δημιουργήθηκαν επίσης ένα κέντρο αποκατάστασης, μια μονάδα τεχνικής υποστήριξης και δύο κινητές τεχνικές μονάδες επισκευής. Το πρόγραμμα «Προώθηση του αυτοπροσδιορισμού των ατόμων με αναπηρία στο Μαγκρέμπ» (2004-2006), που υλοποιήθηκε από την οργάνωση Handicap International στο Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνησία, είχε ως στόχο να ενθαρρύνει επιτόπου πρωτοβουλίες, ώστε να προωθηθεί η κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία και να αποκτήσουν αυτά περισσότερη αυτοπεποίθηση και αξιοπρέπεια. Στο πρόγραμμα αυτό συμμετείχαν επίσης το Υπουργείο κοινωνικών θεμάτων της Τυνησίας και διάφορες οργανώσεις για τα άτομα με αναπηρία.

4.12

Χαρακτηριστικό παράδειγμα προγράμματος, το οποίο υλοποίησε η Ευρωπαϊκή Ένωση σε κράτος–εταίρο της Μεσογείου, προκειμένου να επιτευχθεί μεταβολή της συμπεριφοράς έναντι των ατόμων με αναπηρία, αποτελεί το Ευρωμεσογειακό Πρόγραμμα για τη Νεολαία (EuroMed Youth Programme), το οποίο συνιστά έναν από τους πυλώνες του έργου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη νεολαία στις χώρες του τρίτου κόσμου. Πρόκειται για ένα από τα περιφερειακά προγράμματα του τρίτου κεφαλαίου της Διαδικασίας της Βαρκελώνης, το οποίο αποσκοπεί στην ανάπτυξη της ανεπίσημης εκπαίδευσης και του διαπολιτισμικού διαλόγου στα 27 ευρωμεσογειακά κράτη–εταίρους. Ο αριθμός των συμμετεχόντων κρατών θα ανέλθει σύντομα στα 37. Το Ευρωμεσογειακό Πρόγραμμα για τη Νεολαία αποτελεί συγκεκριμένη πρωτοβουλία στο πλαίσιο της ευρωμεσογειακής εταιρικής σχέσης. Τα μέσα που διατίθενται στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας μπορούν να αξιοποιηθούν προκειμένου να βελτιωθεί η αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των νέων στα μεσογειακά κράτη–εταίρους, να προωθηθεί ο εκδημοκρατισμός της κοινωνίας των πολιτών, να τονωθεί το φρόνημα, σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών, των νέων και ιδίως των νέων γυναικών, να εισακουσθούν περισσότερο οι οργανώσεις των νέων και να τονωθεί η ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειρίας μεταξύ των εν λόγω οργανώσεων. Με τέτοια ακριβώς μέτρα μπορεί να επιτευχθεί η μεταβολή της συμπεριφοράς έναντι των ατόμων με αναπηρία και των χρονίως πασχόντων. Το πρόγραμμα δημιουργήθηκε το 1999 και μπορεί να θεωρηθεί προέκταση του Προγράμματος Νεολαίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην περιοχή αυτή.

5. «Σχεδιασμός για όλους» – Δημιουργία ενός προσβάσιμου περιβάλλοντος στη Μεσόγειο

5.1

Η δομή των κτιρίων και οι μεταφορές στα μεσογειακά κράτη–εταίρους δεν ανταποκρίνονται ακόμη στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία. Δεν θα πρέπει να λησμονείται ότι από το προσβάσιμο και φιλικό προς τον χρήστη περιβάλλον επωφελούνται, πέραν των ατόμων με αναπηρία, και άλλες κοινωνικές ομάδες, όπως είναι, για παράδειγμα, οι οικογένειες με παιδιά, οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι που έχουν περιορισμένη κινητικότητα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα λόγω ατυχήματος.

5.2

«Σχεδιασμός για όλους» σημαίνει να διαμορφωθούν τα προϊόντα και το βιοτικό περιβάλλον με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλους τους ανθρώπους με τους λιγότερους δυνατούς περιορισμούς, χωρίς να χρειάζονται προσαρμογές ή λύσεις κατ’ εξαίρεση. Ο καθολικός σχεδιασμός καθίσταται αποτελεσματικός σε συνδυασμό με άλλους κοινωνικούς στόχους και αποτελεί μέρος μιας σφαιρικής προσέγγισης.

5.3

Οι ουσιαστικές αρχές του «Σχεδιασμού για όλους», οι οποίες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαμόρφωση του βιοτικού μας περιβάλλοντος, είναι οι εξής:

—	ισότιμη χρήση μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων·

—	στο πλαίσιο του «σχεδιασμού για όλους» το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ζωτικής σημασίας·

—	φιλικότητα προς τον χρήστη, ελαστική χρήση – μπορούν εύκολα να πραγματοποιηθούν αλλαγές·

—	εύκολη κατανόηση και αντίληψη –λαμβάνεται υπόψη η λογική ικανότητα του χρήστη·

—	κατανοητές πληροφορίες για τον χρήστη·

—	ανθεκτικότητα – το περιβάλλον που δημιουργείται είναι ανθεκτικό κατά της καταστροφής και της φθοράς·

—	το περιβάλλον και τα υποστηρικτικά μέσα δεν απαιτούν μεγάλη σωματική προσπάθεια·

—	το περιβάλλον που δημιουργείται είναι ευρύχωρο και κατάλληλο για άτομα που χρησιμοποιούν διάφορα υποστηρικτικά μέσα.

5.4

Πέραν της διαμόρφωσης του φυσικού περιβάλλοντος, ιδιαίτερη σημασία έχει και η στάση των ανθρώπων. Η ασφάλεια στις μεταφορές σε αστικό περιβάλλον εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την προσοχή που επιδεικνύουν οι χρήστες του οδικού δικτύου μεταξύ αλλήλων. Κατά τη δημιουργία ενός προσβάσιμου και φιλικού προς τον χρήστη περιβάλλοντος οι δράσεις ενημέρωσης του κοινού διαδραματίζουν ρόλο ζωτικής σημασίας.

5.5

Σε ορισμένα μεσογειακά κράτη–εταίρους ισχύουν ήδη νομοθετικές διατάξεις για την προσβασιμότητα των δημοσίων χώρων (μεταξύ άλλων στην Ιορδανία, στο Μαρόκο και στην Τυνησία). Στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία ορίζεται ρητά ότι η μη τήρηση της αρχής της προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρία συνιστά διάκριση. Ιδιαιτέρως σημαντικές είναι επίσης η ανεμπόδιστη πρόσβαση και η ασφάλεια στους χώρους εργασίας.

5.6

Η κατάσταση των δημόσιων μεταφορών είναι ευνοϊκότερη για τα άτομα με αναπηρία σε περιοχές όπου οι σιδηροδρομικές μεταφορές προωθήθηκαν και εκσυγχρονίστηκαν. Στο Μαρόκο, για παράδειγμα, οι σιδηροδρομικές μεταφορές είναι ανεπτυγμένες και τα άτομα με αναπηρία δύνανται να χρησιμοποιήσουν το τρένο, εφόσον τα κτίρια των σιδηροδρομικών σταθμών και οι αποβάθρες επιτρέπουν την πρόσβασή τους.

5.7	Χαρακτηριστικά παραδείγματα για την πρόσβαση στις μεταφορές χωρίς εμπόδια και ένα περαιτέρω πρόγραμμα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Σχεδιασμός για όλους» στα μεσογειακά κράτη–εταίρους θα πρέπει υπογραμμισθούν.

5.8

Στην Ιορδανία, για παράδειγμα, πραγματοποιήθηκαν βήματα, ώστε να τηρούνται και στην καθημερινή ζωή οι νομοθετικές διατάξεις που εξασφαλίζουν την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στους δημόσιους χώρους. Για τον σκοπό αυτό, η δημοτική αρχή της ευρύτερης περιοχής του Αμμάν, σε συνεργασία με το συμβούλιο για τα άτομα με αναπηρία, διεξήγαγε διήμερη ακρόαση. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε ολόκληρη την περιοχή θα ήταν ιδιαιτέρως ευπρόσδεκτες.

Προσβάσιμο περιβάλλον ως κινητήριος δύναμη για τον τομέα του τουρισμού

5.9

Περισσότεροι από 40 εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται ετησίως τα μεσογειακά κράτη–εταίρους της ΕΕ. Το προσβάσιμο περιβάλλον και η εφαρμογή των αρχών του «Σχεδιασμού για όλους» διαδραματίζουν ιδιαιτέρως σημαντικό ρόλο για τον τομέα του τουρισμού. Η άνεση και η δυνατότητα πρόσβασης αποτελούν σημαντικούς παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν τους τουρίστες κατά την επιλογή του τόπου διακοπών τους. Προτιμώνται, λοιπόν, οι περιοχές στις οποίες ήδη καταβάλλονται προσπάθειες προς την κατεύθυνση του προσβάσιμου περιβάλλοντος.

5.10	Κατά την εφαρμογή κοινών προγραμμάτων και ειδικότερα όλων των προγραμμάτων που χρηματοδοτεί η ΕΕ, θα πρέπει να τηρούνται οι αρχές του «Σχεδιασμού για όλους». Σημαντική είναι επίσης και η προώθηση της προσβασιμότητας στον τομέα των μεταφορών. http://www.euromedtransport.org.

5.11

Η έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πλήρη ενσωμάτωση μέσω της εφαρμογής των αρχών του «Σχεδιασμού για όλους» περιλαμβάνει σειρά καλών παραδειγμάτων που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα του προσβάσιμου σε όλους περιβάλλοντος, στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης των ατόμων με αναπηρία. Τα μεσογειακά κράτη–εταίροι της ΕΕ θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν αυτά τα θετικά παραδείγματα.

5.12

Το επιχείρημα, ότι ένα περιβάλλον προσβάσιμο που βασίζεται στις αρχές του «Σχεδιασμού για όλους» επηρεάζει θετικά την οικονομική ανάπτυξη της κοινωνίας, είναι σημαντικό ώστε να καταβάλουν οι φορείς λήψης αποφάσεων κάθε δυνατή προσπάθεια για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος κατάλληλου για όλους τους ανθρώπους, περιλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία.

5.13

Κατά την εφαρμογή του «Σχεδιασμού για όλους» θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα πολυάριθμα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με προβλήματα ακοής και όρασης. Τα εμπόδια αυτού του είδους θα πρέπει να αρθούν προκειμένου να εξασφαλίζονται ίσα δικαιώματα κατά την πρόσβαση όλων των ανθρώπων σε αγαθά και υπηρεσίες όσον αφορά το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας.

6. Εντατικοποίηση της συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των μεσογειακών κρατών–εταίρων στο ζήτημα των ατόμων με αναπηρία

6.1

Σε όλα τα μεσογειακά κράτη–εταίρους υπάρχουν αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τον τρόπο αυτό καθίσταται ευκολότερη η εξοικείωση με τη σχετική θεματολογία και την πολιτική της ΕΕ. Οι αντιπροσωπείες θα πρέπει να δίδουν το καλό παράδειγμα και να είναι ανοικτές στις οργανώσεις για άτομα με αναπηρία. Περαιτέρω, θα πρέπει να δοθεί προσοχή, ώστε τα κτίρια των αντιπροσωπειών της ΕΕ που προορίζονται για δημόσια χρήση να είναι διαμορφωμένα σύμφωνα με τις αρχές του «Σχεδιασμού για όλους».

6.2

Από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ του 1999, η καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος ατόμων με αναπηρία εντάσσεται στα θέματα που είναι σημαντικά για την ΕΕ. Επί του παρόντος βρίσκεται υπό συζήτηση η οδηγία της ΕΕ κατά των διακρίσεων, επί της οποίας η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει γνωμοδότηση (6). Το 2010 είναι Ευρωπαϊκό Έτος για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και θα πρέπει, ενόψει ακριβώς της κοινωνικής κατάστασης στα κράτη της Μεσογείου, να αξιοποιηθεί για την περαιτέρω ανάπτυξη της συνεργασίας με αυτά. Οι κοινωνίες των πολιτών και οι κυβερνήσεις των μεσογειακών κρατών–εταίρων θα μπορούσαν να συμμετάσχουν περισσότερο σε αυτές τις δραστηριότητες στο πλαίσιο των εν λόγω θεματικών ετών.

6.3

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στα μεσογειακά κράτη–εταίρους, οι οποίες δραστηριοποιούνται στον κοινωνικό τομέα και ασχολούνται με ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με την καταπολέμηση των διακρίσεων, θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν για την προβολή τους τα ευρωπαϊκά θεματικά έτη και τις άλλες πρωτοβουλίες που έχουν ως στόχο να γνωστοποιήσουν τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ευρύτερο κοινό. Η δημόσια προβολή είναι πολύ σημαντική προκειμένου να επιτευχθεί η μεταβολή της συμπεριφοράς εντός της κοινωνίας και να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής των ατόμων με αναπηρία και των άλλων ομάδων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.

6.4

Η πλέον πρόσφατη πρόταση, να απονέμεται ο τίτλος της ευρωπαϊκής πρωτεύουσας της καθολικής προσβασιμότητας, κατά το πρότυπο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να ενσωματωθεί στη διαδικασία EuroMed, ώστε να μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα για τον εν λόγω τίτλο και πόλεις των κρατών–εταίρων.

6.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει περαιτέρω την άποψη ότι οι επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη προωθούν τη δημιουργία νέων τεχνικών υποστηρικτικών μέσων καθώς και προϊόντων και υπηρεσιών που βασίζονται στις τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών, καθώς και ότι συνεισφέρουν, με τον τρόπο αυτόν, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία, στη μείωση των δαπανών για την υγεία και των κοινωνικών δαπανών, στη διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας και της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.

6.6

Η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για τα άτομα με αναπηρία και των οργανώσεων για τα άτομα με αναπηρία στα μεσογειακά κράτη–εταίρους, αλλά και η ανάπτυξη των άμεσων επαφών μεταξύ οργανώσεων για τα άτομα με αναπηρία των κρατών μελών της ΕΕ και των κρατών–εταίρων της Μεσογείου θα ευνοήσει τη δημιουργία κεντρικών οργανώσεων σε κράτη όπου δεν υπάρχει ακόμη ένωση αυτής της μορφής.

6.7

Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τα άτομα με αναπηρία συνεργάζεται με την Αραβική Οργάνωση για τα άτομα με αναπηρία, η οποία ιδρύθηκε το 1989 στο Κάιρο ως ανεξάρτητη κεντρική οργάνωση και αποτελείται από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για τα άτομα με αναπηρία, οι οποίες εδρεύουν σε διάφορα κράτη. Ο Naser Al-Mahmood, Πρόεδρος της Αραβικής Οργάνωσης για τα άτομα με αναπηρία, συμμετείχε ως επικεφαλής αντιπροσωπίας στη γενική συνέλευση του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για τα άτομα με αναπηρία του 2010, η οποία έλαβε χώρα στη Μαδρίτη. Η συνεργασία αυτή είναι ζωτικής σημασίας, προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση των ατόμων με αναπηρία στα μεσογειακά κράτη–εταίρους.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Το 2010 είναι το Ευρωπαϊκό Έτος για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

(2) ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 8.

(3) Αυτήν τη στιγμή συμμετέχουν στην Ένωση για τη Μεσόγειο τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και τα ακόλουθα κράτη της Μεσογείου: Αλγερία, Μαρόκο, Τυνησία, Τουρκία, Αίγυπτος, Ισραήλ, Παλαιστίνη, Συρία, Λίβανος, Ιορδανία, Κροατία, Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Μονακό, Μαυριτανία, καθώς και η Λιβύη ως παρατηρητής.

(4) http://www.un.org/disabilities.

(5) Πρόγραμμα ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών – UNDP.

(6) ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σ. 19.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/102

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η πολιτική πολυγλωσσίας της ΕΕ» (πρόσθετη γνωμοδότηση)

2011/C 48/18

Μόνη εισηγήτρια: η κ. LE NOUAIL MARLIERE

Στις 19 Ιουλίου 2009 και σύμφωνα με το άρθρο 29, σημείο Α, των διατάξεων εφαρμογής του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να εκπονήσει πρόσθετη γνωμοδότηση με θέμα:

«Η πολιτική πολυγλωσσίας της ΕΕ».

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, με 145 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 5 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1

Κατά τα τελευταία έτη, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εκπόνησε δύο γνωμοδοτήσεις απευθυνόμενες προς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα σχετικά με την ευρωπαϊκή στρατηγική για την πολυγλωσσία:

1)	η πρώτη με τίτλο «Ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο για την πολυγλωσσία» αφορούσε την εκπόνηση νέας στρατηγικής που είχε παρουσιάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2005 (1)·

2)	η δεύτερη αποτελούσε απάντηση σε αίτημα διερευνητικής γνωμοδότησης του Επιτρόπου L. Orban με ημερομηνία 4 Φεβρουαρίου 2008, ενόψει της εκπόνησης από την Επιτροπή ανακοίνωσης με θέμα «Πολυγλωσσία: πλεονέκτημα για την Ευρώπη και κοινή δέσμευση» (2).

1.2

Η πολιτική της πολυγλωσσίας αποτελεί μία από τις πολιτικές προτεραιότητες της ΕΟΚΕ και του προγράμματος της Προεδρίας της για το διάστημα 2008-2010, δεδομένου του γεγονότος ότι συνεισφέρει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, στην πραγμάτωση των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβώνας και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μέσω του διαπολιτισμικού διαλόγου («ενότητα στην πολυμορφία»).

1.3

Η πολιτική της πολυγλωσσίας που καθορίστηκε το 2006 βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης και υλοποίησης· η παρούσα πρόσθετη γνωμοδότηση έχει ως στόχο, συνεπώς, να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στο θέμα και τα μέτρα που έλαβε η Επιτροπή και, ειδικότερα, η ΓΔ EAC, καθώς και να συμπληρώσει και να επικαιροποιήσει τις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ, ιδίως σχετικά με τη διά βίου εκπαίδευση, την εκπαίδευση των ενηλίκων, την απασχόληση και τον μακροπρόθεσμο οικονομικό, πολιτισμικό και κοινωνικό αντίκτυπο.

2. Η πολυγλωσσία στην Ευρώπη: περιγραφή της κατάστασης

2.1

Το Συμβούλιο Παιδείας, Νέας Γενιάς και Πολιτισμού της 21ης Νοεμβρίου 2008 είχε εγκρίνει συμπεράσματα σχετικά με την προαγωγή της πολιτισμικής ποικιλομορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου στις εξωτερικές σχέσεις της Ένωσης και των κρατών μελών της, καθώς και ψήφισμα σχετικά με την ευρωπαϊκή στρατηγική για την πολυγλωσσία (3).

2.2

Η Επιτροπή και το Συμβούλιο είχαν αποδεχθεί πολλές από τις προτάσεις που είχε υποβάλει η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή:

—	προώθηση της πολυμορφίας των χρήσεων και της προσφοράς διδασκαλίας·

—	προώθηση της διαπολιτισμικότητας και των γλωσσών των μεταναστών·

—	διάδοση των ευρωπαϊκών γλωσσών στις πολιτιστικές σχέσεις με τις τρίτες χώρες·

—	προώθηση της διά βίου μάθησης και της πολυμορφίας στον οικονομικό τομέα και στις επιχειρήσεις·

—	υποστήριξη της μετάφρασης και της διερμηνείας.

2.3

Έκτοτε, η Επιτροπή έχει θέσει σε λειτουργία δύο πλατφόρμες διαβούλευσης: η πρώτη αφορά τις ενώσεις και τις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της παιδείας και του πολιτισμού και η δεύτερη τα οικονομικά συμφέροντα, στην οποία συμμετέχουν κοινωνικοί εταίροι και πανεπιστήμια (4), καθώς και η ΕΟΚΕ ως παρατηρητής.

2.4

Από την πλευρά τους τα συνδικάτα έχουν διοργανώσει ή συμμετάσχει σε διάφορες πρωτοβουλίες από το 2006: συνεδριάσεις για τη χρήση των γλωσσών στην εργασία, δικαστικές αποφάσεις για τον σεβασμό του δικαιώματος εργασίας στην γλώσσα του καθενός και κατά των διακρίσεων, συνεργασίες προσανατολισμένες προς τη γαλλοφωνία (δημιουργία γαλλόφωνης ηλεκτρονικής πύλης με τους εργαζόμενους στον τομέα της αεροναυπηγικής του Κεμπέκ).

2.5	Η Επιτροπή συγκέντρωσε πολυάριθμες απαντήσεις τοπικών και επαγγελματικών συνδικαλιστικών οργανώσεων (8) στις δημόσιες διαβουλεύσεις της, εντούτοις δεν είχε ποτέ, έως το 2009, προτείνει στην Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (CES/ETUC) διαβούλευση με τυπική και επίσημη μορφή.

2.6

Η ΕΟΚΕ συμμετείχε στην Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για την Πολυγλωσσία που διοργανώθηκε στο Βερολίνο τον Ιούνιο του 2009 από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για την Πολυγλωσσία, δίκτυο επιχειρήσεων και πανεπιστημίων. Η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (CES) και κοινωνικοί εταίροι των επιμέρους κλάδων συμμετείχαν επίσης στη διάσκεψη αυτή.

2.7

Σε εθνικό επίπεδο, μπορούμε να αναφέρουμε την ετήσια έκθεση σχετικά με την απασχόληση και τη γαλλική γλώσσα που παρουσίασε στο Κοινοβούλιο ο Γάλλος Υπουργός Πολιτισμού και Επικοινωνίας, στο πλαίσιο του Νόμου 94-665 (5) που προβλέπει την εξέταση της κατάστασης όσον αφορά τα γαλλικά σε εθνικό επίπεδο και την παρουσία των γαλλικών εντός των διεθνών οργανισμών. Η έκθεση του 2009 αξιολογεί την κατάσταση όσον αφορά τα γαλλικά στα θεσμικά όργανα της ΕΕ και στους διεθνείς οργανισμούς που εδρεύουν στην Αφρική. Αναφέρεται επίσης στη χρήση των γαλλικών και στην πολυγλωσσία στις δημόσιες υπηρεσίες, στην εργασία και στις γλωσσικές στρατηγικές των επιχειρήσεων, στην κοινωνική ζωή, στην επιστημονική κοινότητα, ενώ αναφέρεται επίσης στον αναλφαβητισμό, στην ενσωμάτωση των μεταναστών και στην εκπαίδευση των μισθωτών από διάφορους δημόσιους και ιδιωτικούς κλάδους.

2.8

H CES θα δρομολογήσει σχέδιο χρηματοδότησης μιας μελέτης για την αξιολόγηση και με την ευκαιρία αυτή θα δημιουργήσει ομάδα εργασίας («Task Force») με θέμα «γλώσσες και συνθήκες εργασίας» που θα σχετίζεται με διάφορες πτυχές χρήσης της γλώσσας στην εργασία:

—	ένωση των εργαζομένων της γνώσης, των καθηγητών και όσων ασχολούνται με τη διδασκαλία ενηλίκων, αλλά και των διερμηνέων, των μεταφραστών και των επιστημόνων όσον αφορά τις συγκεκριμένες ή γενικού ενδιαφέροντος διεκδικήσεις τους·

—	υπεράσπιση της χρήσης της εθνικής γλώσσας στην εργασία και του αναλογικού σεβασμού – που δεν οδηγεί σε διακρίσεις – των κριτηρίων γνώσης ξένων γλωσσών στην απασχόληση·

—	μελέτη του οικονομικού οφέλους που αποκομίζουν τα κράτη των οποίων η γλώσσα χρησιμοποιείται συχνότερα σε υπερεθνικό επίπεδο·

—	ενίσχυση των δικαιωμάτων φορέων όπως οι ευρωπαϊκές επιτροπές επιχειρήσεων, οι οποίες διαθέτουν έως σήμερα μόλις 20 περίπου ώρες ετησίως για γλωσσική κατάρτιση·

—	επικέντρωση στις πτυχές της ασφάλειας των εργαζομένων και των χρηστών όσον αφορά τα μέσα που τίθενται στη διάθεσή τους και των απαιτήσεων των εργοδοτών σχετικά με την αναγνώριση των προσόντων, τις γλωσσικές ικανότητες και τους αντίστοιχους μισθούς.

2.9

Η Επιτροπή (ΓΔ EAC) δημοσίευσε κλειστή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, απευθυνόμενη μόνο στους συμμετέχοντες στις πλατφόρμες διαβούλευσης που έχει δημιουργήσει, προκειμένου:

—	να υποστηριχθούν τα σχέδια που αφορούν υπηρεσίες σε επιχειρήσεις·

—	να καταγραφούν τα προγράμματα κατάρτισης που είναι αναγκαία για την ενίσχυση των γλωσσικών ικανοτήτων, την ανάπτυξη ορθών πρακτικών και τη διατύπωση συγκεκριμένων προτάσεων·

—	να αναπτυχθούν προγράμματα που επιτρέπουν την ενίσχυση της ενσωμάτωσης «μειονεκτικών» ομάδων, όπως είναι οι μετανάστες, όσοι εγκαταλείπουν πρόωρα το εκπαιδευτικό σύστημα και οι ηλικιωμένοι·

—	να διαδοθούν μέθοδοι εκμάθησης και πρότυπα που βασίζονται στις νέες τεχνολογίες·

—	γενικότερα, να συγκεκριμενοποιηθούν τα μέτρα που περιλαμβάνονται στη στρατηγική της και στις συστάσεις του Συμβουλίου.

2.10

Είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι όλα τα έγγραφα εργασίας των συμβουλευτικών πλατφορμών και της πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την προώθηση της πολυγλωσσίας δημοσιεύονται σε μία μόνο γλώσσα. Σύσταση αριθ. 1 προς την Επιτροπή: Η Επιτροπή θα πρέπει να δώσει το παράδειγμα, να φανεί αποτελεσματική και να επιδείξει κάποιον βαθμό συνοχής στη στρατηγική της για την προάσπιση και την προώθηση της πολυγλωσσίας σε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες, σεβόμενη τα θεμελιώδη δικαιώματα των συμμετεχόντων στις συμβουλευτικές πλατφόρμες που δημιούργησε, οι οποίες αποτελούνται από εκπροσώπους οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και/ή των κοινωνικών εταίρων· πιο συγκεκριμένα, οφείλει να τους επιτρέψει να εργάζονται προφορικώς και εγγράφως στη γλώσσα τους ή σε μία από τις γλώσσες της Ένωσης (6) και, για τον λόγο αυτόν, να επιλέξει τρεις ή τέσσερεις τουλάχιστον γλώσσες διαμεσολάβησης (langues pivots), περιλαμβανομένης μίας τουλάχιστον γλώσσας κράτους μέλους των διευρύνσεων του 2004 και του 2007.

2.11

Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης τον οδηγό 2010 του προγράμματος για την εκπαίδευση και τη διά βίου μάθηση (7), του οποίου ο ειδικός στόχος αριθ. 7 αποσκοπεί στην προώθηση της εκμάθησης γλωσσών και της γλωσσικής πολυμορφίας. Το πρόγραμμα αυτό εμπεριέχει τέσσερα τομεακά προγράμματα: COMENIUS, που αφορά τη σχολική εκπαίδευση, ERASMUS, για την ανώτατη εκπαίδευση, LEONARDΟ DΑ VINCI, για την επαγγελματική κατάρτιση και GRUNDTVIG για την εκπαίδευση ενηλίκων, με ποικίλες εγκάρσιες πτυχές, εκ των οποίων η κύρια δραστηριότητα αριθ. 2 αφορά τις γλώσσες. Πέραν των κρατών μελών της ΕΕ, το πρόγραμμα είναι ανοικτό στον ΕΟΧ, στην Τουρκία, στις υπερπόντιες χώρες και εδάφη, στη Δημοκρατία της Κροατίας και στην ΠΓΔΜ στο πλαίσιο δραστηριοτήτων που αφορούν τη φάση των προπαρασκευαστικών μέτρων, καθώς και σε τρίτα κράτη-εταίρους υπό την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας ή κράτη που έχουν «ιδιαίτερη προτεραιότητα στο πλαίσιο ανάπτυξης στρατηγικού διαλόγου πολιτικής στην εκπαίδευση και την κατάρτιση ή την πολυγλωσσία». Η ΕΟΚΕ αποδίδει μεγάλη σημασία σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο αναφοράς και εξασφάλισης της ποιότητας της διά βίου κατάρτισης και προτρέπει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να συμβουλευθούν το πρώτο μέρος του οδηγού που διατίθεται. Αναμένει με ενδιαφέρον το δεύτερο μέρος για να λάβει γνώση των κονδυλίων που διατίθενται για την πολυγλωσσία, όσον αφορά το ποσοστό και το ποσό αυτών. Σύσταση αριθ. 2: Η ΕΟΚΕ επισημαίνει για πολλοστή φορά στην Επιτροπή ότι παρά τις δεδομένες βελτιώσεις σε σχέση με προηγούμενα προγράμματα, μια σφαιρική θεώρηση θα συνεισέφερε στη βελτίωση της κατανόησης του οδηγού πρόσβασης στα προγράμματα και στις διαδικασίες· οι τελευταίες παραμένουν περίπλοκες και ελάχιστα ευνοούν τη συμμετοχή των οργανισμών που έχουν μικρότερες δυνατότητες διαδικαστικής προετοιμασίας και που δύνανται, ανεξαρτήτως του μεγέθους και των διοικητικών δυνατοτήτων τους, να φανούν χρήσιμοι στους προσδιορισθέντες δικαιούχους όσον αφορά θέματα εμπειρίας και καινοτομίας. Ορισμένα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα καταγγέλλουν επίσης τους διαδικαστικούς ή οργανωτικούς περιορισμούς που δεν είναι κατάλληλα προσαρμοσμένοι στις ελλείψεις διοικητικών μέσων, τις οποίες αντιμετωπίζουν, καθώς και την ανεπάρκεια των κονδυλίων που διατίθενται από τα προγράμματα για την κατάρτιση νέων διερμηνέων (κινητικότητα, απόκτηση στοιχειώδους επαγγελματικής εμπειρίας) ή των εκπαιδευτών τους.

2.12

Στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με το οικονομικό έτος 2008 (8) καταγράφεται η διάθεση 1.060 εκατομμυρίων ευρώ από τα ευρωπαϊκά ταμεία για την παιδεία, τον πολιτισμό, περιλαμβανομένης και της πολυγλωσσίας, με κεντρική διαχείριση (ευρωπαϊκή υπηρεσία) και αποκεντρωμένη διαχείριση (εθνικές υπηρεσίες), καθώς και η διεξαγωγή διαφόρων άμεσων ή δευτερευόντων ελέγχων, λόγω του μεγάλου αριθμού άμεσων δικαιούχων, χωρίς ωστόσο να προσδιορίζεται το μέρος που αφορά την πολυγλωσσία. Συνεπώς, είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να γνωρίζουμε τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά και εθνικά μερίδια ή το σύνολο των οικονομικών προσπαθειών που έχουν αφιερωθεί στις διάφορες πτυχές της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την πολυγλωσσία. Για τον λόγο αυτόν η στρατηγική δεν μπορεί να αξιολογηθεί ούτε εκ των προτέρων ούτε εκ των υστέρων και αυτό αποτελεί αδυναμία, τη διόρθωση της οποίας θα έπρεπε η Επιτροπή να σχεδιάζει ήδη από τώρα. Σύσταση αριθ. 3: κατάρτιση σαφούς πίνακα της κατάστασης των ειδικών προσπαθειών που έχουν εγγραφεί στον προϋπολογισμό και υλοποιηθεί για την πολυγλωσσία, σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο αντιστοίχως.

3. Πολιτική και πολυγλωσσία στην ΕΟΚΕ

3.1

Η ΕΟΚΕ και η ΕτΠ στο πλαίσιο των κοινών τους υπηρεσιών διαθέτουν δική τους υπηρεσία μετάφρασης (με ποσοστό εξωτερικής ανάθεσης, έως τώρα, περίπου 4 έως 6 %) και προσφεύγουν στις διοργανικές υπηρεσίες της Επιτροπής όσον αφορά τη διερμηνεία (ΚΥΔΣ), η οποία χρησιμοποιεί, σε ποσοστό 49 έως 52 %, διερμηνείς που είναι ελεύθεροι επαγγελματίες και δεν αποτελούν υπαλλήλους διοίκησης, προκειμένου να αντιμετωπίζει τις εποχιακές διακυμάνσεις και να λαμβάνει υπόψη τη συχνότητα των αιτήσεων παροχής υπηρεσιών για κάθε όργανο.

3.2

Η ΕΟΚΕ και η ΕτΠ έχουν υπογράψει έκαστη μια Συμφωνία Επιπέδου Υπηρεσίας (Service Level Agreement SLA) που διευκρινίζει τους όρους διάθεσης των διερμηνέων από την ΚΥΔΣ, τα κριτήρια για την κοστολόγηση των εν λόγω υπηρεσιών καθώς και τις υποχρεώσεις των δύο μερών. Οι όροι απασχόλησης και οι απολαβές των διερμηνέων που είναι εξωτερικοί συνεργάτες ρυθμίζονται από μια διοργανική σύμβαση που έχει συναφθεί μεταξύ των ενδιαφερομένων ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων αφενός και της Διεθνούς Ένωσης Διερμηνέων Συνεδριάσεων (AIIC) αφετέρου.

3.3

Οι κοινές υπηρεσίες των δύο Επιτροπών, προκειμένου να καλύψουν τις πρόσθετες γλωσσικές ανάγκες που είχε ως αποτέλεσμα η προσθήκη 11 νέων επισήμων γλωσσών (462 δυνατοί συνδυασμοί), έθεσαν σε εφαρμογή ένα καθεστώς γλωσσών διαμεσολάβησης (9) μετά τις διευρύνσεις του 2004 και του 2007. Εκτός των άλλων, οι Γενικοί Γραμματείς των δύο Επιτροπών ενέκριναν στις 25 Μαΐου 2010έναν κώδικα δεοντολογίας για τη μετάφραση, ο οποίος επιτρέπει, λαμβάνοντας υπόψη τον ειδικό χαρακτήρα των εγγράφων που συντάσσονται από τις αντίστοιχες συνελεύσεις και υπηρεσίες, να καθορίζονται προτεραιότητες και προθεσμίες.

3.4

Ένα σχέδιο ενημερωτικού φυλλαδίου υπόψη των μελών και των εισηγητών έχει προπαρασκευασθεί από τις γλωσσικές υπηρεσίες, οι οποίες επιθυμούν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους με τα μέλη επί γλωσσικών θεμάτων. Το φυλλάδιο αυτό υπενθυμίζει κυρίως την ύπαρξη εξατομικευμένης γλωσσικής υπηρεσίας, η οποία επιτρέπει την παροχή υποστήριξης στους εισηγητές για τη σύνταξη του πρωτοτύπου των εγγράφων, ιδίως σε περιπτώσεις όπου τα έγγραφα δεν συντάσσονται στη μητρική γλώσσα των εισηγητών. Ο μηχανισμός αυτός, καθώς και η δυνατότητα ελέγχου των εγγράφων πριν από την υποβολή τους στις μεταφραστικές υπηρεσίες, επιτρέπουν τη βελτίωση της ποιότητας των εγγράφων και, κατά συνέπεια, τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των μεταφραστών, καθώς επίσης και τη συντόμευση των προθεσμιών.

3.5

Η βελτιωμένη αυτή συνεργασία, που αποσκοπεί σε καλύτερες υπηρεσίες και συνθήκες για τους εισηγητές, τα μέλη και τους μεταφραστές, θα πρέπει μεσοπρόθεσμα να έχει ως αποτέλεσμα την ένταξη των μελών σε μια ομάδα επαφής που θα συνδέει τα μέλη ή τους εκπροσώπους τους, πέραν της επικοινωνίας που υφίσταται ήδη μεταξύ των μεταφραστικών υπηρεσιών, των διοικητικών υπηρεσιών και των γενικών γραμματειών, προκειμένου να προβούν σε έναν σφαιρικό, απαραίτητο, διαφανή και πιο μακροπρόθεσμο προβληματισμό σχετικά με τη γλωσσική πολιτική που είναι κατάλληλη για τις Επιτροπές, συμπεριλαμβανομένων των ποιοτικών και των ποσοτικών πτυχών (σύσταση αριθ. 4).

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1

Η διαβούλευση με τη Διεθνή Ένωση Διερμηνέων Συνεδριάσεων (AIIC) και τη συνδικαλιστική ένωση των υπαλλήλων της ΕΕ Union syndicale αποκαλύπτει ότι, πέραν της προάσπισης των συμφερόντων των μισθωτών ή ανεξάρτητων επαγγελματιών σχετικά με τα προβλήματα αριθμού του προσωπικού και ωραρίων, καθώς και με τις υλικές συνθήκες (χώρος εργασίας και καμπίνες), οι οργανώσεις διαδραματίζουν και ρόλο ρύθμισης του επαγγέλματος. Οι διερμηνείς και μεταφραστές απολαύουν, βάσει των συμφωνιών που προέκυψαν από τη διαπραγμάτευση με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, ίδιων δικαιωμάτων και αμοιβών με τους υπαλλήλους που ασκούν ίδια καθήκοντα, με τη διαφορά ότι οι ελεύθεροι επαγγελματίες λειτουργούν σε τέτοιο πλαίσιο ισότητας μόνο κατά τις ημέρες εργασίας και αποστολών, γεγονός που, στην πράξη, επιφέρει de facto διαφορές. Εντούτοις, οι συμφωνίες προβλέπουν και κανόνες ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών και οι διερμηνείς μέλη της AIIC συνηθίζουν να διαπραγματεύονται για μια ομάδα, στις περιπτώσεις όπου οι διερμηνείς που καλούνται από τα θεσμικά όργανα για μια αποστολή είναι μέλη της ένωσης. Έως τώρα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, διαδραμάτιζαν, λόγω της μεγάλης επιρροής τους, έναν ρόλο θετικό και συμπληρωματικό αυτού της AIIC όσον αφορά τους κοινωνικούς και επαγγελματικούς κανόνες του επαγγέλματος.

4.2

Δεδομένης της διαφοροποίησης της ζήτησης, διαπιστώνεται ότι εφαρμόζονται διάφορες πρακτικές και ότι ορισμένοι πελάτες τείνουν να μην ενδιαφέρονται τόσο για την πιστοποίηση και την ποιότητα, φθάνοντας έως το σημείο να αποδέχονται υπηρεσίες «γεμάτων καμπίνων», στις οποίες ο πάροχος εκμισθώνει την υλικοτεχνική υποδομή (καμπίνες και συσκευές ακρόασης) και τις υπηρεσίες των διερμηνέων με ενιαία τιμολόγηση, γεγονός που έχει δύο συνέπειες:

—	αφενός την παράνομη εκμίσθωση προσωπικού και την παράνομη είσπραξη προμήθειας (η επιχείρηση δεν δηλώνεται ως υπηρεσία επιλογής προσωπικού και η είσπραξη προμήθειας επί μισθού δεν επιτρέπεται ούτε από το ευρωπαϊκό δίκαιο ούτε από τις διεθνείς συμβάσεις)·

—	αφετέρου την έλλειψη ελέγχου της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών που διαφημίζονται ως «ευρωπαϊκού» επιπέδου δίδοντας καταχρηστικώς την εντύπωση ότι χρησιμοποιούνται υπηρεσίες διερμηνείας αναγνωρισμένες από τα θεσμικά όργανα.

4.3

Όσον αφορά τα θεσμικά όργανα, η AIIC είχε επιστήσει την προσοχή της Γενικής Διεύθυνσης Διερμηνείας σε ορισμένες προσκλήσεις υποβολής προσφορών τις οποίες δημοσιεύουν περιστασιακά ορισμένες ΓΔ της Επιτροπής, προκειμένου να τους παρασχεθούν υπηρεσίες συνεδριάσεων που περιλαμβάνουν ενίοτε υπηρεσίες διερμηνείας και που δεν τηρούσαν τις επιταγές της διοργανικής σύμβασης. Κατόπιν διαβούλευσης με τη Νομική Υπηρεσία, η ΓΔ Διερμηνείας ενημέρωσε τις άλλες Γενικές Διευθύνσεις της Επιτροπής για την ενέργεια αυτήν.

4.4

Το επάγγελμα του διερμηνέα δεν ρυθμίζεται νομοθετικά. Η AIIC, στο πλαίσιο αυτό, επισημαίνει ότι, δεδομένης και της διαφοροποίησης της ζήτησης (επιχειρήσεις, κοινωνικός τομέας κοκ.) μπορεί να αποδειχθεί αναγκαίο να αναληφθεί προβληματισμός σχετικά με την προώθηση του επαγγέλματος με τον καθορισμό σαφών κριτηρίων χρήσης του τίτλου του διερμηνέα (πτυχίο πανεπιστημίου, επαγγελματικά κριτήρια, εμπειρία κλπ.), προκειμένου να προληφθεί ο αρνητικός αντίκτυπος στο σύνολο του επαγγέλματος του διερμηνέα και να προστατευθεί ο χρήστης ή ο πελάτης από αθέμιτες πρακτικές (υψηλό κόστος υπηρεσιών με ποιότητα χαμηλότερη από τη συμφωνηθείσα). Η Επιτροπή θα μπορούσε να διεξαγάγει πανευρωπαϊκή διαβούλευση των κοινωνικών εταίρων προς αυτήν την κατεύθυνση (σύσταση αριθ. 5). Επιπροσθέτως, όλοι οι συνομιλητές από τα θεσμικά όργανα και οι ελεύθεροι επαγγελματίες – διερμηνείς και μεταφραστές – που εξέφρασαν τη γνώμη τους αναγνωρίζουν ομόφωνα την ανάγκη να προωθηθεί μια θετική και ελκυστική εικόνα των δύο αυτών επαγγελμάτων για να αντιμετωπισθεί η ανάγκη ανανέωσης δυναμικού μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

4.5	Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαθέτει ίδιες υπηρεσίες στους δύο τομείς και κώδικα δεοντολογίας (10), χρησιμοποιώντας παράλληλα ελεύθερους επαγγελματίες σε ποσοστό έως 40 % και με διάθεση ποσού έως 22 εκατομμυρίων ευρώ για τη μετάφραση κατά το 2010.

4.6	Στο πλαίσιο του γλωσσικού καθεστώτος των θεσμικών οργάνων, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο εκπόνησε δύο ειδικές εκθέσεις (11) σχετικά με τα έξοδα για τη διερμηνεία (RS 5/2005) και για τη μετάφραση (RS 9/2006) του ΕΚ, της Επιτροπής και του Συμβουλίου.

5. Γλωσσικό καθεστώς και πολιτιστική πολυμορφία μετά τη Συνθήκη της Λισσαβώνας:

5.1

Πέραν του αριθμού των γλωσσών και του γλωσσικού πλαισίου κατάθεσης των σχεδίων νομοθετικών πράξεων ενώπιον των εθνικών κοινοβουλίων (Πρωτόκολλο αρ. 1, άρθρο 4), η Συνθήκη της Λισσαβώνας δεν τροποποίησε με ουσιαστικό τρόπο το γλωσσικό καθεστώς της ΕΕ, επιβεβαιώνει ωστόσο τον στόχο του σεβασμού της γλωσσικής και πολιτιστικής πολυμορφίας της Ευρώπης (12).

5.2

Το γλωσσικό καθεστώς των θεσμικών οργάνων της Ένωσης ορίζεται από το Συμβούλιο ομοφώνως, μέσω κανονισμών, με την επιφύλαξη των διατάξεων που προβλέπονται από τον Οργανισμό του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 342 ΣΛΕΕ, πρώην άρθρο 290 ΣΕΚ). Το γλωσσικό καθεστώς του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης επίσης καθορίζεται με κανονισμό του Συμβουλίου ο οποίος εκδίδεται ομόφωνα (Πρωτόκολλο αρ. 3, άρθρο 64). Το άρθρο 3 ΣΕΕ (πρώην άρθρο 2 ΣΕΕ) ορίζει μεταξύ άλλων ότι η Ένωση «σέβεται τον πλούτο της πολιτιστικής και γλωσσικής της πολυμορφίας και μεριμνά για την προστασία και ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς».

5.3

Το άρθρο 55 ΣΕΕ (πρώην άρθρο 53 ΣΕΕ) καθορίζει τις γλώσσες στις οποίες συντάσσεται και μεταφράζεται η Συνθήκη. Η δήλωση αρ. 16 όσον αφορά το άρθρο 55, παράγραφος 2 της ΣΕΕ ορίζει ότι «η Διάσκεψη θεωρεί ότι η δυνατότητα μετάφρασης των Συνθηκών στις γλώσσες που αναφέρει το άρθρο 55, παράγραφος 2 (13), συμβάλλει στον στόχο του σεβασμού του πλούτου της πολιτιστικής και γλωσσικής πολυμορφίας της Ένωσης, όπως ορίζεται στο άρθρο 3, παράγραφος 3, τέταρτο εδάφιο. Στο πλαίσιο αυτό, η Διάσκεψη επιβεβαιώνει ότι η Ένωση παραμένει προσηλωμένη στην πολιτιστική πολυμορφία της Ευρώπης και ότι θα εξακολουθήσει να αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στις εν λόγω γλώσσες και σε άλλες γλώσσες…».

5.4

Στο κεφάλαιο σχετικά με την απαγόρευση των διακρίσεων και την ιθαγένεια της Ένωσης (δεύτερο μέρος της ΣΛΕΕ) ορίζεται ότι οι πολίτες της Ένωσης απολαύουν του δικαιώματος να απευθύνονται στα θεσμικά και στα συμβουλευτικά όργανα της Ένωσης σε μία από τις γλώσσες των Συνθηκών και να λαμβάνουν απάντηση στην ίδια γλώσσα (άρθρο 20 ΣΛΕΕ, πρώην άρθρο 17 ΣΕΚ).

5.5

Στον τίτλο ΧΙΙ «Παιδεία, επαγγελματική εκπαίδευση, νεολαία και αθλητισμός» ορίζεται ότι: «Η Ένωση συμβάλλει στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και, αν αυτό απαιτείται, υποστηρίζοντας και συμπληρώνοντας τη δράση τους, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο της διδασκαλίας και την οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και την πολιτιστική και γλωσσική τους πολυμορφία…» (άρθρο 165 ΣΛΕΕ, πρώην άρθρο 149 ΣΕΚ).

5.6

Στον τομέα της κοινής εμπορικής πολιτικής: το άρθρο 207, παράγραφος 4, της ΣΛΕΕ (πρώην άρθρο 133 ΣΕΚ) ορίζει ότι «…Το Συμβούλιο αποφασίζει επίσης ομόφωνα για τη διαπραγμάτευση και τη σύναψη συμφωνιών: α) στον τομέα του εμπορίου των πολιτιστικών και οπτικοακουστικών υπηρεσιών, όταν υπάρχει κίνδυνος οι συμφωνίες αυτές να θίξουν την πολιτιστική και γλωσσική πολυμορφία της Ένωσης·…»

5.7

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων συγκαταλέγει τη γλώσσα στα κίνητρα απαγορευμένων διακρίσεων και απαγορεύει «κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού» (άρθρο 21), ενώ στο άρθρο 22 υπενθυμίζει ότι «η Ένωση σέβεται την πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία».

5.8

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ θα πρέπει και αυτή να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στο περιεχόμενο παρά στη μορφή και πριν από κάθε τροποποίηση του ιστοτόπου της να διασφαλίσει ότι το σύνολο των σελίδων και των εγγράφων είναι προσβάσιμα και ήδη μεταφρασμένα στις ευρωπαϊκές γλώσσες· τα δε κονδύλια που διατίθενται για τροποποιήσεις της παρουσίασης θα μπορούσαν να μοιρασθούν με τις γλωσσικές υπηρεσίες οι οποίες έχουν επίσης, περισσότερο από κάθε άλλη υπηρεσία, ως αποστολή την επικοινωνία (σύσταση αρ. 6).

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) COM(2005) 596, 22.11.2005. ΕΕ C 324, 30.12.2006, σ. 68.

(2) COM(2008) 566, 18.9.2008. ΕΕ C 77, 31.3.2009, σ. 109.

(3) ΕΕ C 320, 16.12.2008, σ. 1.

(4) «Πλατφόρμα των επιχειρήσεων για την πολυγλωσσία».

(5) Νόμος της 4.8.1994 σχετικά με τη χρήση της γαλλικής γλώσσας.

(6) Άρθρο 22 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων: «Η Ένωση σέβεται την πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία».

(7) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-programme/doc78_fr.htm - Πρόγραμμα για την παιδεία και τη διά βίου εκπαίδευση.

(8) ΕΕ C 269, 10.11.2009.

(9) 2009-106 της 23.11.2009.

(10) PE 413.599/ΠΡΟΕΔΡ., 18.11.2008.

(11) ΕΕ C 291, 23.11.2005 και ΕΕ C 284, 21.11.2006.

(12) Βλ επίσης: PE 431.591.0 Μελέτη σχετικά με τις διαρθρωτικές πολιτικές και τη συνοχή μετά τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, 15.02.2010

(13) Ήτοι “οποιαδήποτε άλλη γλώσσα καθορισθεί από τα κράτη μέλη, μεταξύ εκείνων που, σύμφωνα με τη συνταγματική τάξη αυτών των κρατών μελών, θεωρούνται επίσημες γλώσσες στο σύνολο ή σε τμήμα της επικράτειάς τους…”.

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

465η σύνοδος ολομέλειας της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/107

Γνωμοδότηση

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

με θέμα

«Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών — Τρίτη στρατηγική επισκόπηση για τη βελτίωση της νομοθεσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση»

COM(2009)15 τελικό

«Έγγραφο εργασίας της Επιτροπής — Μείωση του διοικητικού φόρτου στην Ευρωπαϊκή Ένωση Παράρτημα της τρίτης στρατηγικής επισκόπησης του προγράμματος για τη βελτίωση της νομοθεσίας»

COM(2009)16 τελικό

«Έγγραφο εργασίας της Επιτροπής — Τρίτη έκθεση προόδου σχετικά με τη στρατηγική για την απλούστευση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος»

COM(2009) 17 τελικό

2011/C 48/19

Εισηγητής: ο κ. CAPPELLINI

Συνεισηγήτρια: η κ. ANGELOVA

Στις 15 Ιουλίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών - Τρίτη στρατηγική επισκόπηση για τη βελτίωση της νομοθεσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

COM(2009) 15 τελικό, το

Έγγραφο εργασίας της Επιτροπής – Μείωση του διοικητικού φόρτου στην Ευρωπαϊκή Ένωση Παράρτημα της τρίτης στρατηγικής επισκόπησης του προγράμματος για τη βελτίωση της νομοθεσίας

COM (2009) 16 τελικό και το

Έγγραφο εργασίας της Επιτροπής - Τρίτη έκθεση προόδου σχετικά με τη στρατηγική για την απλούστευση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος

COM(2009) 17 τελικό.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 103 ψήφους υπέρ και 2 αποχές την παρούσα γνωμοδότηση.

1. Σύνοψη των συμπερασμάτων και των συστάσεων

1.1

Οι επιχειρήσεις και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να διέπονται από νομικό πλαίσιο το οποίο να κατανοείται και να εφαρμόζεται εύκολα. Η βελτίωση της νομοθεσίας συμβάλλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, εξαλείφοντας το περιττό κόστος και τις δυσκαμψίες του νομικού πλαισίου.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει σθεναρά αυτήν την πολιτική και πιστεύει ότι με τη βελτίωση της νομοθεσίας μπορούν να στηριχθούν οι επιχειρήσεις κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης που διανύουμε χωρίς επιπρόσθετο κόστος και επενδύσεις.

1.2

Η βελτίωση της νομοθεσίας θα πρέπει να ενισχύσει την ποιότητα και τη συνοχή και να καταστήσει δυνατή την εξεύρεση ανάλογης και στοχευμένης νομικής απάντησης στις δυσλειτουργίες της αγοράς και στην ατζέντα ΕΕ 2020. Η βελτίωση της νομοθεσίας μπορεί να επιτευχθεί με την εξάλειψη των περιττών ρυθμίσεων χωρίς αυτό να σημαίνει απόλυτη απορρύθμιση (1). Επιδιώκει να καταστήσει τους κανόνες απλούς, εφαρμόσιμους και λιγότερο δαπανηρούς για τους χρήστες και τους φορολογούμενους. Η βελτίωση της νομοθεσίας θα πρέπει να προωθεί γρήγορες και αποτελεσματικές αποφάσεις, αποτελεσματική εφαρμογή και έλεγχο των διαδικασιών προκειμένου να υπάρχει πλήρης λογοδοσία.

1.3

Η βελτίωση της νομοθεσίας πρέπει να θεωρείται ενιαία και συνεκτική πολιτική που περιλαμβάνει ολόκληρη σειρά αρχών, όπως η αρχή «προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» της «Small Business Act (SBA)», και να προσφεύγει στη διαδικασία «Small Business Test» σε πιο τακτική και συστηματική βάση απ' ό,τι σήμερα. Η ΕΟΚΕ συνιστά αυτή η πολιτική να είναι περιεκτική και συνεκτική και να εστιάζεται περισσότερο στους ενδιαφερόμενους φορείς. Οι διαβουλεύσεις θα πρέπει να ακολουθούν διαφανείς προτεραιότητες και να είναι αυθεντικές, με συνέχεια και χωρίς αποκλεισμούς.

1.4

Η βελτίωση της νομοθεσίας θα προοδεύσει σημαντικά, εάν γίνει λιγότερο τεχνοκρατική και πιο ενημερωμένη, μέσω της ευρείας συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα επίπεδα νομοθετικής δραστηριότητας. Οι εκτιμήσεις αντικτύπου θα πρέπει να απευθύνονται έγκαιρα στις ΟΚΕ σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η πλήρης βάση τεκμηρίωσης. Η νομοθεσία της ΕΕ θα ωφεληθεί από τις καινοτόμες λύσεις, τη μεγαλύτερη συνειδητοποίηση και τη νομιμοποίηση που θα επιφέρουν αυτές οι διαβουλεύσεις.

1.5

Η στροφή από τις Οδηγίες στους Κανονισμούς θα ενισχύσει σημαντικά τη διαφάνεια, την εφαρμογή και τον έλεγχο. Πολλά ρυθμιστικά προβλήματα λαμβάνουν χώρα κατά τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο. Τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να επαναλαμβάνουν ή να περιπλέκουν την νομοθεσία της ΕΕ και θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά προς τούτο από την Επιτροπή και όλους τους κοινωνικούς εταίρους (2).

1.6	Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να ασχοληθεί με τη βελτίωση της νομοθεσίας κατά τη χρήση και διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων από τα κράτη μέλη, αποφεύγοντας ιδίως περιττούς ή αδικαιολόγητους εθνικούς κανόνες και διοικητικές διαδικασίες που υπονομεύουν την ορθή και ταχεία διάθεση αυτών των πόρων (3).

1.7

Η βελτίωση της νομοθεσίας θα μπορούσε να υποστηριχθεί από την ΕΟΚΕ, καθώς αντιπροσωπεύει τις επιτυχίες αλλά και τις προκλήσεις της πολιτικής στην κοινωνία των πολιτών και τους άλλους φορείς. Αυτό θα παρέχει ικανοποιητικά πειστήρια του ρόλου της ΕΟΚΕ στη συμμετοχική δημοκρατία, όπως περιγράφεται στο Άρθρο 11 της Συνθήκης της Λισσαβώνας (4).

2. Βελτίωση της νομοθεσίας

2.1

Η νομοθεσία αποτελεί κεντρικό εργαλείο της πολιτικής της ΕΕ. Τα νομικά μέσα της ΕΕ έφεραν την Ενιαία ευρωπαϊκή αγορά, ενίσχυσαν την ανταγωνιστικότητα και διεύρυναν τις επιλογές και την προστασία του καταναλωτή, μείωσαν το κόστος των συναλλαγών, οδήγησαν στην προστασία του περιβάλλοντος και σε σειρά από οφέλη για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες της ΕΕ. Παρείχαν επίσης νομική ασφάλεια στην αγορά, αντικαθιστώντας ένα ευρύ φάσμα εθνικών νομοθεσιών με σαφείς κοινούς κανόνες στους οποίους οι επιχειρήσεις μπορούν να προσαρμόζονται και να συμμορφώνονται και από τους οποίους μπορούν να ωφεληθούν οι πολίτες και οι καταναλωτές από όλη την Ευρώπη.

2.2

Η επιτυχία της νομοθετικής μεταρρύθμισης ενίσχυσε τη ζήτηση νομοθεσίας για τη διαχείριση των μη οικονομικών κινδύνων. Αν και η χρήση της νομοθεσίας για την επίτευξη κοινωνικών στόχων δεν αποτελεί κάτι νέο για τα κράτη μέλη, η ανάπτυξη νομοθετικής συμπεριφοράς σε επίπεδο ΕΕ εμφανίζει προβλήματα εφαρμογής, αλληλοεπικάλυψης, συσσώρευσης (gold-plating) και παρερμηνείας. Η νομοθεσία ενδέχεται επίσης να υπονομεύει τη χρήση μη νομοθετικών μέσων. Η αξιοπιστία της ΕΕ εξαρτάται από τη συντονισμένη εφαρμογή των πολιτικών. Κατά συνέπεια η στρατηγική για τη βελτίωση της νομοθεσίας είναι πλέον ζωτικής σημασίας.

2.3

Η βελτίωση της νομοθεσίας θα πρέπει να ενισχύσει την ποιότητα, τη συνοχή και την εφαρμογή ανάλογης νομοθετικής απάντησης στις αποτυχίες της αγοράς, καθώς οι αγορές δεν παρέχουν πάντοτε τα ιδανικά αποτελέσματα, ενώ συχνά δεν ανακλούν όλο το εξωτερικό κόστος. Η κακή διάθεση των πόρων που προκύπτει πρέπει να αντιμετωπισθεί με την αποτελεσματική προστασία των συμφερόντων των κύριων χρηστών (όπως οι καταναλωτές, οι εργαζόμενοι και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις), τη διαχείριση των κυρίων κινδύνων (περιβάλλον, υγεία, ασφάλεια και κοινωνικές ανάγκες), διατηρώντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα και το επιχειρηματικό πνεύμα. Κατά συνέπεια, η βελτίωση της νομοθεσίας δεν πρέπει να θεωρείται συνώνυμο της απορρύθμισης, παρά το ότι επιδιώκει να καταστήσει τους κανόνες απλούς, εφαρμόσιμους και λιγότερο δαπανηρούς για τους χρήστες και τους φορολογούμενους. Το κράτος δικαίου αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε οργανωμένης κοινωνίας, αλλά αν δεν σχεδιασθεί σωστά μπορεί να υπονομεύσει την ορθή λειτουργία της και να οδηγήσει σε άνιση μεταχείριση για τους πολίτες, τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις.

2.4

Η ορθή διαβούλευση είναι καθοριστική. Μια καλά σχεδιασμένη και στοχευμένη νομοθεσία παρέχει ασφάλεια, διασφαλίζοντας τη σαφήνεια και τη συνέπεια των κανόνων και διευκολύνοντας τη συμμόρφωση και την εφαρμογή. Πρέπει να ορίζει τους στόχους της και τους πιο αποτελεσματικούς, λιγότερο γραφειοκρατικούς και πιο οικονομικούς τρόπους για την επίτευξή τους. Η βελτίωση της βάσης τεκμηρίωσης ώστε να βασίζεται σε ευρύτερο φάσμα δεικτών συμβάλλει στον σκοπό αυτό, αλλά δεν κρίνεται επαρκής για τις περισσότερες πολιτικές. Η ευρεία διαβούλευση με τους φορείς και τους εμπειρογνώμονες διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη της ισορροπίας μεταξύ της επιδίωξης των στόχων πολιτικών και του περιορισμού του διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες. Αν δεν επιτευχθεί ισορροπία υπάρχει κίνδυνος να οδηγηθούμε σε πολύπλοκους, δύσχρηστους και δυσεφάρμοστους κανόνες που επιβάλλονται δύσκολα και συνεπάγονται δυσανάλογο κόστος. Μια καλύτερη διαβούλευση θα βελτιώσει την ευαισθητοποίηση και συνεπώς την εφαρμογή.

3. Οι δράσεις της Επιτροπής

3.1

Η Τρίτη έκθεση προόδου της Επιτροπής για την εφαρμογή της Ανακοίνωσης του 2005 (5) αξιολογεί την πρόοδο ως προς τη βελτίωση της υπάρχουσας νομοθεσίας, τον περιορισμό των διοικητικών φραγμών για τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες και για την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών που προωθούν μια καλύτερη νομοθετική κουλτούρα.

3.2

Η Έκθεση δείχνει τις επιδόσεις και τους νέους στόχους για την ενημέρωση, τον εκσυγχρονισμό και την απλοποίηση της νομοθεσίας. (6) Η Ανακοίνωση εκτιμά πως η απλούστευση των 13 τομέων προτεραιότητας που καθορίστηκαν το 2007 θα οδηγήσει στη μείωση του διοικητικού κόστους κατά €115-130 δισεκατομμύρια. Με την εξαίρεση των ΜΜΕ από τις στατιστικές εκθέσεις θα εξοικονομηθούν περισσότερα από €200 δισεκατομμύρια από το 2010 και μετά. Η άρση των φραγμών στην ηλεκτρονική τιμολόγηση μέσω της Οδηγίας ΦΠΑ και η δημιουργία περιβάλλοντος χωρίς χαρτί στα τελωνεία της ΕΕ θα οδηγήσει επίσης σε σημαντική εξοικονόμηση.

3.3

Η επισκόπηση τονίζει πώς οι ολοκληρωμένες εκτιμήσεις αντικτύπου βελτιώνουν την ποιότητα και τη συνοχή του νομικού πλαισίου της ΕΕ. Ο μηχανισμός εκτίμησης αντικτύπου θα βελτιωθεί και θα ενισχυθεί περαιτέρω. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η βελτίωση της νομοθεσίας πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα σε όλα τα επίπεδα της ΕΕ και σε όλα τα όργανα και οργανισμούς. Η συνεργασία με τα κράτη μέλη για τη βελτίωση της εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου είναι επίσης ουσιαστική, παρά την περιορισμένη πρόοδο μέχρι στιγμής. Η έκθεση τονίζει επίσης την ανάγκη στενότερης συνεργασίας με τους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ και σύγκλισης κατά τη θέσπιση οικουμενικής νομοθεσίας με τη διαμόρφωση της ημερήσιας διάταξης της ομάδας G-20 στον τομέα.

3.4

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τα αποτελέσματα της Επιτροπής και τις νέες προτεραιότητές της για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας. Η δέσμευσή της να ακολουθήσει αυτήν την πολιτική συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, ενισχύοντας έτσι την οικονομική ανάκαμψη. Ωστόσο θα πρέπει να υπάρξει επειγόντως ευρύτερη συνεργασία με τους δικαιούχους αυτών των πολιτικών.

4. Βελτίωση της νομοθεσίας και χάραξη πολιτικής της ΕΕ

4.1

Η βελτίωση της νομοθεσίας αποτελεί ολοκληρωμένη πολιτική. Ενεργώντας κατά τρόπο περιεκτικό και συντονισμένο, αποσκοπεί στον περιορισμό του φόρτου των επιχειρήσεων και τη μετατροπή της νομοθεσίας σε αποτελεσματικό μέσο αντιμετώπισης των αναγκών της κοινωνίας κατά τρόπο ανάλογο και χρήσιμο. Πρέπει να περιλαμβάνει ολόκληρη σειρά αρχών, όπως η «προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» της Small Business Act (SBA), να επιλέγει προτεραιότητες με διαφάνεια και σε στενή συνεργασία και εκτεταμένη διαβούλευση με τους φορείς, να λαμβάνει γρήγορες και αποτελεσματικές αποφάσεις και να ελέγχει την εφαρμογή και τις διαδικασίες προκειμένου να διασφαλίσει πλήρη υπευθυνότητα.

4.2

Η βελτίωση της νομοθεσίας πρέπει να επιδιωχθεί κατά συνεκτικότερο και περιεκτικότερο τρόπο, καθότι οι μεμονωμένες πρωτοβουλίες δεν έχουν προστιθέμενη αξία. Η Ανακοίνωση περιγράφει τις δράσεις και τα συγκεκριμένα σχέδιά της, αλλά δεν παρουσιάζει ένα γενικό πλαίσιο με τις αλληλεπιδράσεις των σχεδίων και τις δυνατότητές τους να καλύψουν τις ελλείψεις που εντοπίζονται στην πρωτότυπη ατζέντα (7). Για να είναι συνεκτικότερη η βελτίωση της νομοθεσίας, πρέπει να παρέχει περισσότερη σαφήνεια ως προς τη διαμόρφωσή της. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, και ιδίως η Επιτροπή όπου οι επιδόσεις ποικίλλουν, θα πρέπει να επιλύσουν το ζήτημα από κοινού.

4.3

Η βελτίωση της υπάρχουσας νομοθεσίας περιλαμβάνει περισσότερα από τη συρρίκνωση της Επίσημης εφημερίδας και τη μείωση του αριθμού των νομοθετικών πράξεων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί, κατά συνέπεια, τη δέσμευση της Επιτροπής προς μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση που αντιμετωπίζει ζητήματα επικάλυψης, παρωχημένης νομοθεσίας, κενών, ασαφειών και ιδίως περιορισμού του διοικητικού φόρτου (8). Κύριοι τομείς προς τούτο είναι η αποτελεσματική μείωση των απαιτήσεων ενημέρωσης ή δημοσιοποίησης, ιδίως για τις ΜΜΕ, σε ζητήματα όπως οι στατιστικές, ο ΦΠΑ ή το εταιρικό δίκαιο. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη γενική τάση απλούστευσης, επικαιροποίησης και βελτίωσης της υπάρχουσας νομοθεσίας.

4.4

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον έλεγχο που διεξάγεται κατά τη διαδικασία εκτίμησης αντικτύπου, καθώς οδηγεί σε πιο ολοκληρωμένη αξιολόγηση της ανάγκης νέων διατάξεων. Επαινεί δε την Επιτροπή Εκτίμησης Αντικτύπου για την ποιότητα του έργου της. Ο ανεξάρτητος έλεγχος από αυτό το σώμα, σε συνδυασμό με τη διαφάνειά του και με ευρεία διαβούλευση με τους φορείς, έχουν ζωτική σημασία για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις βελτιώσεις που προβλέπονται προς τούτο.

4.5	Ωστόσο, η ολοκλήρωση της διαδικασίας ελέγχου της Επιτροπής απαιτεί ξεκάθαρα πολιτικό συμπέρασμα ως προς αυτό το ζήτημα (9). Τέτοια αναφορά δεν υφίσταται στην Ανακοίνωση, πράγμα που δημιουργεί αμφιβολίες ως προς το εάν η Επιτροπή θεωρεί πως έχει ήδη προβεί σε αυτήν την ενέργεια.

5. Βελτίωση της νομοθεσίας στα κράτη μέλη

5.1

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ανησυχία πως τα σχέδια συντονισμού των προσπαθειών με τα κράτη μέλη υπολείπονται αισθητά. Αυτό μειώνει την αποτελεσματικότητα της πρωτοβουλίας. Τα κράτη μέλη πρέπει να προβαίνουν σε εκτιμήσεις αντικτύπου πριν την υιοθέτηση νομοθεσίας, και ει δυνατόν κάθε φορά που εισάγονται ουσιαστικές αλλαγές, ενώ οι εθνικοί οργανισμοί εκτίμησης αντικτύπου πρέπει να συμμετέχουν περισσότερο στις συζητήσεις σε επίπεδο ΕΕ. Ο συντονισμός των εθνικών προγραμμάτων για τον περιορισμό της γραφειοκρατίας είναι ζωτικής σημασίας. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στην υλοποίησή του απειλεί την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η προώθηση του ζητήματος θα πρέπει να θεωρείται ζήτημα κοινού συμφέροντος.

5.2

Η βελτίωση της νομοθεσίας δε θα πρέπει να περιορισθεί απλώς στη βελτίωση της παραγωγής νόμων ή την αποτροπή νομοθετικού πληθωρισμού. Πρέπει να εξετασθούν εναλλακτικοί τρόποι επίτευξης συναφών αποτελεσμάτων με την προώθηση της συρρύθμισης και την επέκταση της χρήσης κανόνων συμπεριφοράς βάσει μεθόδων από κοινού λήψης αποφάσεων (10). Η τυποποίηση των απαιτούμενων τεχνικών προδιαγραφών παρέχει παραδείγματα καλής πρακτικής, καθώς αντιμετωπίζει αυτό το σύνθετο ζήτημα χωρίς να καταφεύγει σε γραφειοκρατικές οδηγίες περί εναρμόνισης που δε συμβαδίζουν με τις ανάγκες των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Τα επιτεύγματα στον τομέα των βιομηχανικών αγαθών θα πρέπει επεκταθούν σε άλλες δραστηριότητες, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών (11).

5.3

Όσο η Επιτροπή δεν προωθεί αυτή τη δραστηριότητα, το νομοθετικό κενό καλύπτεται από αυξανόμενο αριθμό εθνικών ρυθμίσεων, και αυτές υπονομεύουν τη συνοχή της Εσωτερικής αγοράς. Θα πρέπει να αποφεύγεται η διφορούμενη εθνική νομοθεσία. Στο θέμα αυτό, θα πρέπει να ενθαρρύνεται η ανταλλαγή ορθών πρακτικών και η συγκριτική αξιολόγηση μεταξύ κρατών μελών. Η βελτίωση της νομοθεσίας δεν μπορεί να οδηγήσει σε απτά οφέλη για τους πολίτες παρά μόνο με την πλήρη συμμετοχή των εθνικών αρχών στη διαδικασία. Η μεταφορά της νομοθεσίας θα πρέπει να συντηρεί το πνεύμα απλούστευσης και βελτιωμένης νομοθεσίας, εμποδίζοντας την επανεισαγωγή φραγμών και επιβαρύνσεων από την πίσω πόρτα.

5.4

Τα επιτεύγματα της εσωτερικής αγοράς υπονομεύονται πολύ συχνά από φραγμούς που εγείρονται σε εθνικό επίπεδο. Τα αποτελέσματα της χαρτογράφησης δείχνουν πως «πολύ σημαντικό ποσοστό του διοικητικού φόρτου φαίνεται να οφείλεται σε αναποτελεσματικές δημόσιες και ιδιωτικές διοικητικές πρακτικές (μεταξύ 30 και 40 %)» (12). Ωστόσο στην Ανακοίνωση δε γίνεται αναφορά σε αυτές τις πρακτικές, ούτε προτείνονται μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Η ΕΟΚΕ προβληματίζεται για την ενδεχόμενη υπονόμευση της εφαρμογής κοινών κανόνων σε όλη την εσωτερική αγορά από την επιβολή πρόσθετων απαιτήσεων κατά τη μεταφορά των οδηγιών στο εθνικό δίκαιο. Φρονεί δε πως θα πρέπει να γίνουν περισσότερα σε επίπεδο ΕΕ για τον περιορισμό του εύρους των φραγμών που δύνανται να εισάγουν οι εθνικές αρχές. Θεωρείται αναγκαία μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση της βελτίωσης της νομοθεσίας με στενότερη συμμετοχή των εθνικών αρχών και των ιδιωτικών οργανισμών και φορέων. Οι οδηγίες δε θα πρέπει να στοχεύουν απλά στις ελάχιστες απαιτήσεις αλλά και στα όρια της νομοθετικής ευχέρειας των κρατών μελών. Οι κανόνες περί των τηλεπικοινωνιών παρέχουν παράδειγμα τέτοιων ορίων που επιβλήθηκαν για να αποτρέψουν μονομερείς κινήσεις.

5.5

Η ΕΟΚΕ εκτιμά επίσης ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να αποφύγουν τη μεταφορά κανόνων της ΕΕ που δε χρειάζεται να μεταφερθούν στο εθνικό δίκαιο, καθώς αυτή δημιουργεί αβεβαιότητα και ενδέχεται να οδηγήσει σε αντιφάσεις. Η αρχική ατζέντα του 2005 πρότεινε την μετατροπή των Οδηγιών σε Κανονισμούς όπου αυτό κρίνεται θεμιτό και σκόπιμο σύμφωνα με τη Συνθήκη. Η ιδέα δεν αναπτύχθηκε περαιτέρω, ενώ δεν αναφέρεται στην Ανακοίνωση. Οι κανονισμοί αποπνέουν μεγαλύτερη ασφάλεια, δημιουργούν ισότιμο πεδίο ανταγωνισμού και διασφαλίζουν την ταυτόχρονη εφαρμογή των μέτρων, πράγμα που συχνά δε συμβαίνει με τις οδηγίες. Όπου οι Κανονισμοί και οι κατευθύνσεις των κρατικών ενισχύσεων μετουσιώνονται σε εθνικό δίκαιο με διαφορετική διατύπωση και νόημα, η Επιτροπή θα πρέπει να παρέχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη. Σε ορισμένες περιπτώσεις το 28ο καθεστώς θα πρέπει να θεωρείται ως επιλογή (13).

6. Μεγαλύτερος ρόλος για την κοινωνία των πολιτών και τους κοινωνικούς εταίρους για τη Βελτίωση της νομοθεσίας

6.1

Η ΕΟΚΕ έχει προβεί σε εκτεταμένες αναλύσεις και έχει αφιερώσει πολύ χρόνο στο ζήτημα της βελτίωσης της νομοθεσίας. Έχει καταρτίσει γενικές και ειδικές γνωμοδοτήσεις για τη βελτίωση της νομοθεσίας της ΕΕ και έχει αποφανθεί επί των προτάσεων της Επιτροπής. Έχει προωθήσει συγκεκριμένες προτάσεις για την ενίσχυση του νομικού πλαισίου της ΕΕ όσον αφορά τη βελτίωση των νομοθετικών διαδικασιών, της νομοθεσίας και της εφαρμογής των νόμων της ΕΕ (14). Έχει ταχθεί υπέρ της ολοκληρωμένης προσέγγισης της νομοθεσίας, τονίζοντας τη σημασία της προενεργούς προσέγγισης, της ενισχυμένης διαφάνειας και διαβούλευσης και της θεσμικής λογοδοσίας (15). Έχει επίσης επεκτείνει τη βελτίωση της νομοθεσίας στο εθνικό δίκαιο, ως αναγκαίο συμπλήρωμα της νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ (16).

6.2

Το Παρατηρητήριο της ενιαίας αγοράς (ΠΕΑ) της ΕΟΚΕ έχει συγκεντρώσει τις θέσεις και τις πρωτοβουλίες των φορέων, υποδεικνύοντας παραδείγματα καλής πρακτικής όσον αφορά τη βελτίωση της νομοθεσίας. Ως θεσμικό βήμα έκφρασης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ έχει συνεργασθεί στενά με τα άλλα όργανα της ΕΕ και ιδίως με την Επιτροπή, προσφέροντας συμβουλές και στήριξη σε ζητήματα βελτίωσης της νομοθεσίας. Η γνωμοδότηση συνεχίζει το έργο προηγούμενων συνεισφορών, καθημερινής συνεργασίας και καλής πρακτικής.

6.3

Το Άρθρο 11 της ΣΕΕ αναθέτει στην ΕΟΚΕ ειδικό ρόλο όσον αφορά την υλοποίηση του κάθετου και οριζόντιου διαλόγου (17). Οι διαβουλεύσεις με τους φορείς για τον περιορισμό του διοικητικού φόρτου δεν είναι ακόμη ικανοποιητικές. Ενώ η συμβολή της ομάδας ενδιαφερομένων υψηλού επιπέδου είναι χρήσιμη, οι ευρωπαϊκές ενώσεις και οργανώσεις που εκπροσωπούν τους σημαντικότερους φορείς – εργοδότες, εργαζόμενοι, καταναλωτές, περιβαλλοντικά και λοιπά συμφέροντα – θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν περισσότερο στη διαδικασία διαβούλευσης. Μόλις 148 θέσεις κατατέθηκαν ηλεκτρονικά και υποβλήθηκαν μόνο 237 ιδέες για τον περιορισμό της γραφειοκρατίας υπό μορφή εκθέσεων ή επιστολών (18). Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να συμμετάσχουν περισσότερο στη βελτίωση της νομοθεσίας. Έχουν ευρύτερο φάσμα συμμετοχής, κοινοποιούν την αξία της στους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους και υπογραμμίζουν τη δέσμευση της Ευρώπης να σχεδιάζει απλές στην κατανόηση και τη χρήση πολιτικές.

6.4

Υπό αυτό το πρίσμα, η Ανακοίνωση είναι υπερβολικά τεχνοκρατική στην παρουσίασή της. Δεν κοινοποιεί επαρκώς τα οφέλη της βελτίωσης της νομοθεσίας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί σε αυτό το σημείο να συμβάλει, διαδίδοντας τα αποτελέσματα και εκφράζοντας τη ζήτηση για μια πολιτική που θα ελέγχει και προωθεί την εφαρμογή των αρχών βελτίωσης της νομοθεσίας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο (19).

6.5

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι θα πρέπει να επιζητηθεί η στενότερη συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών και τους κοινωνικούς εταίρους προκειμένου να υπάρξει πιο ισορροπημένο αποτέλεσμα. Συχνά, οι φορείς εκπροσωπούν συγκεκριμένα συμφέροντα που πρέπει να συνδυαστούν με το γενικότερο συμφέρον της κοινωνίας των πολιτών στο σύνολό της. Το ΠΕΑ και η Επιτροπή των Περιφερειών διαδραματίζουν ήδη ενεργό ρόλο στο θέμα αυτό. Η δε ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρόθεσή της να συμμετάσχει στενότερα στην παραγωγή ικανής βάσης τεκμηρίωσης των αποφάσεων.

6.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την άποψη ότι όλα τα όργανα της ΕΕ θα πρέπει να συντονίσουν τις προσεγγίσεις τους για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Η ταχεία υιοθέτηση μέτρων απλούστευσης από τα νομοθετικά σώματα έχει ζωτική σημασία. Το ίδιο ισχύει και για τις τροπολογίες επί των αρχικών προτάσεων που αναφέρουν με σαφήνεια το κόστος συμμόρφωσης και τα σχετικά οφέλη.

6.7

Οι εκτιμήσεις αντικτύπου θα πρέπει κατά συνέπεια να διενεργούνται σε ολοκληρωμένη και συγκριτική βάση, ανεξάρτητα από τον οργανισμό που τις διεξάγει. Θα πρέπει να αναπτυχθεί σειρά βάσεων τεκμηρίωσης για τη διερεύνηση του αντικτύπου των νόμων σε όλο το φάσμα των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών συμφερόντων.

6.8

Η ΕΟΚΕ προτείνει να επικεντρωθεί η βελτίωση της νομοθεσίας περισσότερο στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έτσι ώστε να επεκταθεί η βάση τεκμηρίωσής της κατά τη διατύπωση εκτιμήσεων αντικτύπου. Οι πανεπιστημιακοί διεξάγουν έρευνες και εκπαιδεύουν τους φοιτητές για την παραγωγή υψηλής ποιότητας αντικειμενικών πληροφοριών που συχνά διασταυρώνονται μέσω της αξιολόγησης από ομότιμους. Ωστόσο αυτό δεν αξιοποιείται επαρκώς στις πολιτικές συζητήσεις. Αν αξιοποιείτο, θα αυξανόταν η ικανότητα βελτίωσης της νομοθεσίας και θα δινόταν η δυνατότητα εκφράσεως σε ευρύτερο φάσμα της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

7. Ειδικά ζητήματα

7.1

Η αποτελεσματικότητα στην αξιοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ υπονομεύεται συχνά από εθνικούς κανονισμούς περί κρατικών ενισχύσεων ή δημοσίων συμβάσεων που υπερβαίνουν κατά πολύ τις απαιτήσεις σε επίπεδο ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δώσει προτεραιότητα στη βελτίωση του νομικού πλαισίου που διέπει τα κονδύλια της ΕΕ, προκειμένου να αντιμετωπισθεί το ζήτημα. Ο χαμηλός ρυθμός απορρόφησης και η ανεπαρκής διάθεση των πόρων καταδεικνύουν πως τα κονδύλια της ΕΕ πλήττονται από φραγμούς που θέτει η εθνική νομοθεσία.

7.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη επιθυμία που εκφράζεται στην Ανακοίνωση περί διαμορφώσεως οικουμενικής νομοθεσίας καθώς και τα πρακτικά μέτρα που λαμβάνονται για τη διασφάλιση αρτιότερης συνεργασίας με τους εμπορικούς μας εταίρους. Η Ευρώπη θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο σε αυτόν τον τομέα, προσφέροντας την εμπειρογνωμοσύνη της για την ανάπτυξη ενός πιο ολοκληρωμένου και συνεκτικού παγκόσμιου νομοθετικού περιβάλλοντος. Επηρεάζει καθοριστικά τη διαμόρφωση των χρηματοπιστωτικών μεταρρυθμίσεων και θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειές της σε όλους τους τομείς, ειδικότερα δε να διευκολύνει το εμπόριο μέσω κοινών προδιαγραφών και να επιτείνει τη νομική ασφάλεια για τις επιχειρήσεις και τις άμεσες επενδύσεις σε όλο τον κόσμο.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) ΕΕ C 175, 28.7.2009, σ. 26, σημείο 4.4· ΕΕ C 24, 31.1.2006, σ. 39· ΕΕ C 93, 27.4.2007, σ. 25.

(2) ΕΕ C 277, 17.11.2009, σ. 6· ΕΕ C 24, 31.1.2006, σ. 52· ΕΕ C 204, 9.8.2008, σ. 9· ΕΕ C 93, 27.4.2007, σ. 25

(3) Για παράδειγμα, όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις ή τις δημόσιες προμήθειες που εφαρμόζονται στις επιχειρήσεις.

(4) ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 59.

(5) COM(2005)535 τελικό της 25.10.2005.

(6) Συμπεριλαμβανομένου του Κυλιόμενου προγράμματος απλούστευσης, του αναλυτικού ελέγχου του κεκτημένου, της κωδικοποίησης και αναδιατύπωσης, της ακύρωσης παρωχημένων νομοθετικών πράξεων και άλλων.

(7) COM(2005) 535 τελικό, 25.10.2005, COM(2007) 23 τελικό, 24.1.2007.

(8) COM(2009) 16 τελικό.

(9) 6.2 του COM(2009) 17 τελικό

(10) ΕΕ C 175, 28.7.2009, σ. 26.

(11) COM(2005)535 τελικό της 25.10.2005, σημ. 3δ.

(12) Βλ. COM(2009) 16 τελικό, σημ. 2.3.

(13) CESE 758/2010 (INT/499, δεν έχει ακόμη δημοσιευτεί στην ΕΕ).

(14) ΕΕ C 24, 31.1.2006, σ.39, ΕΕ C 24, 31.1.2006, σ.52.

(15) ΕΕ C 175, 28.7.2009, σ. 26.

(16) ΕΕ C 277, 17.11.2009, σ. 6.

(17) ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 59 (Άρθρο 11).

(18) Σύμφωνα με το σημείο 5.1 του COM(2009) 16 τελικό

(19) ΕΕ C 204, 9.8.2008, σ. 9.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/112

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών — Προετοιμάζοντας το μέλλον μας: Ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής»

COM (2009) 512 τελικό

2011/C 48/20

Εισηγητής: ο κ. MORGAN

Στις 30 Οκτωβρίου 2009 και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

«Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών - Προετοιμάζοντας το μέλλον μας: Ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής»

COM(2009) 512 τελικό.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειας της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 112 ψήφους υπέρ, 2ψήφους κατά και 1 αποχή.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση να δοθεί έμφαση στις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (ΒΤΓΕ). Επίσης, υπογραμμίζει ότι οι δραστηριότητες Ε&Α σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα πρέπει να επικεντρώνονται στις ΒΤΓΕ, προκειμένου να τονωθεί η ανάπτυξη και να στηριχθεί η εμπορική και βιομηχανική εφαρμογή τους.

1.2 Εντούτοις, η πρόταση, ως έχει, δεν φαίνεται να προσθέτει τίποτα στις υπόλοιπες πρωτοβουλίες της ΕΕ για τη βελτίωση της καινοτομίας και της έντασης της Ε&Α στην εσωτερική αγορά. Προηγούμενα προγράμματα δεν σημείωσαν επιτυχία, όπως περιγράφεται στην ανάλυση της Επιτροπής για την κατάσταση που επικρατεί (βλ. παράγραφο 3.8 στη συνέχεια).·Συνεπώς, χρειάζεται να διαμορφωθεί μια νέα προσέγγιση.

1.3 Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι «ενώ η απαιτούμενη Ε&Α και οι ειδικές της εφαρμογές αποτελούν κατ’ εξοχήν αρμοδιότητα των επιχειρήσεων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή τους ενδεδειγμένους όρους-πλαίσια και τα κατάλληλα εργαλεία στήριξης για την ενίσχυση των βιομηχανικών ικανοτήτων της ΕΕ για την ανάπτυξη των ΒΤΓΕ». Προς τούτο, αρμόδια είναι τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ, ωστόσο, πιστεύει ότι η προσέγγιση αυτή είναι προβληματική δεδομένου ότι η ΕΕ δεν διαθέτει αρκετές πρωτοπόρες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής για να αξιοποιήσουν επαρκώς τις ΒΤΓΕ (βλ. κεφάλαιο 5 στη συνέχεια).

1.4 Δεδομένου ότι στην ΕΕ δεν υπάρχουν πολλές μεγάλες επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής, οι ΜΜΕ αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα. Ορισμένες ΜΜΕ αναπτύσσουν αρχικά μικρής κλίμακας δραστηριότητα και καταλήγουν σημαντικοί παράγοντες σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι περισσότερες νεοσύστατες επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής αναγκάζονται να συνεργάζονται με μεγάλες εταιρείες για να στηρίξουν την ανάπτυξη και την επιβίωσή τους. Πολλές ΜΜΕ, στη συνέχεια, εξαγοράζονται από μεγάλες εταιρείες που επιδιώκουν με τον τρόπο αυτό να συμπληρώσουν τις δικές τους προσπάθειες Ε&Α. Ελλείψει εταιρειών τεχνολογίας αιχμής στην ΕΕ, οι εταιρείες των ΗΠΑ και της Ασίας έχουν γίνει εταίροι ή ιδιοκτήτες ευρωπαϊκών ΜΜΕ.

1.5 Στην ανακοίνωση αφήνεται να διαφανεί η παραδοχή ότι τα συμφέροντα της ΕΕ είναι σαφή και είναι κατανοητά, χωρίς ωστόσο να ισχύει κάτι τέτοιο. Οι περισσότερες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής είναι πολυεθνικές ή παγκόσμιας εμβέλειας. Μπορεί να έχουν την έδρα τους οπουδήποτε και να είναι εισηγμένες σε οποιοδήποτε χρηματιστήριο. Μέτοχοί τους είναι παγκόσμιοι θεσμικοί φορείς. Οι διάφοροι κρίκοι στην αλυσίδα αξίας της βασικής έρευνας, της ανάπτυξης προϊόντων, της παραγωγής και της συναρμολόγησης μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετικές ηπείρους. Μέσω εξαγορών αποκτάται η απαραίτητη τεχνολογία. Η προώθηση του εμπορικού σήματος και οι πωλήσεις γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ουσιαστικά, όλα τα προϊόντα διατίθενται παντού.

1.6 Πού βρίσκονται τα ευρωπαϊκά συμφέροντα σε αυτόν τον γόρδιο δεσμό; Τούτα εξαρτώνται από την επιτυχία ή την αποτυχία των κρατών μελών να τονώσουν την επιχειρηματικότητα. Για την αξιοποίηση των ΒΤΓΕ χρειάζονται περισσότερες επιχειρήσεις. Πρέπει να ενθαρρυνθεί η σύσταση εταιρειών, να στηριχθεί η ανάπτυξή τους και να ενισχυθούν οι εισερχόμενες επενδύσεις. Πρέπει να επανεξετασθεί η επιχειρηματική νοοτροπία στην Ευρώπη. Από τη Συνθήκη της Ρώμης και την επακόλουθη Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, η ΕΕ απέτυχε να συμβαδίσει με τον υπόλοιπο κόσμο στην πρόοδο της τεχνολογίας. Οι ΒΤΓΕ αποτελούν ενδεχομένως την τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης να αποκτήσει ηγετική θέση στον κλάδο των προϊόντων και των υπηρεσιών τεχνολογίας αιχμής.

1.7 Προκειμένου να επιτύχει αυτή η πολιτική, θα πρέπει να ενισχυθεί ο κλάδος της μεταποίησης στην Ευρώπη και να υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας. Η αντίληψη πως η μεταποίηση μπορεί να ανατίθεται με υπεργολαβία στον αναπτυσσόμενο κόσμο δεν ανταποκρίνεται πλέον στην πραγματικότητα. Ο σχεδιασμός της παραγωγής και η τεχνολογία αποτελούν βασικά συστατικά της καινοτομίας των προϊόντων τεχνολογίας αιχμής. Η Ευρώπη πρέπει να επανακτήσει αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και παράλληλα πρέπει να αναπτυχθούν σταδιακά νέες επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής. Επιπλέον, η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερες θέσεις εργασίας.

1.8 Η ΕΟΚΕ τονίζει πως θα πρέπει να επιτευχθεί μια κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της εφαρμοσμένης έρευνας και της βασικής έρευνας Η βασική έρευνα παρέχει την πρώτη ύλη, χάρη στην οποία οι μακροπρόθεσμες και βιώσιμες καινοτομίες καθώς και οι νέες βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής μπορούν να αναπτυχθούν. Η ισορροπία μεταξύ εφαρμοσμένης και βασικής έρευνας είναι επίσης σημαντική για την προσέλκυση διακεκριμένων ερευνητών.

1.9 Είναι δύσκολο να διαμορφωθεί μια ευρωκεντρική στρατηγική σε μια παγκόσμια αγορά. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ανακοίνωση δεν περιέχει κάποια αναφορά σε επιδόσεις, στόχους και προθεσμίες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο αποτέλεσμα της υπό εξέταση πρωτοβουλίας. Η Ομάδα υψηλού επιπέδου θα πρέπει να ασχοληθεί κατά προτεραιότητα με τη συγκρότηση του εν λόγω προγράμματος.

1.10 Στο κεφάλαιο 4 εξετάζονται αναλυτικά οι προτάσεις για τις ΒΤΓΕ. Συνοπτικά, τα βασικά σημεία είναι τα εξής:

—	Αντιμετώπιση των αδυναμιών της εσωτερικής αγοράς να δώσει κίνητρα στις επιχειρήσεις και να αναπτύξει βιομηχανική στρατηγική ώστε να καλυφθεί το σημαντικό έλλειμμα της Ευρώπης σε εταιρείες τεχνολογίας αιχμής·

—	Επιστροφή του μεταποιητικού κλάδου και σύσταση νέων επιχειρήσεων στην Ευρώπη·

—	Διευκόλυνση της πρόσβασης των εταιρειών σε χρηματοδότηση για καινοτόμες τεχνολογίες·

—	Δημιουργία οικονομικών κινήτρων ώστε η ΕΕ να αναδειχθεί σε κερδοφόρα τοποθεσία για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα στον τομέα των ΒΤΓΕ·

—	Ριζική μεταρρύθμιση των σχολείων και των πανεπιστημίων ώστε να παρέχουν τις απαραίτητες δεξιότητες·

—	Ενθάρρυνση της συνεργασίας καινοτόμων ομίλων τεχνολογίας αιχμής με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα·

—	Αποδοχή της μεταβολής των συνθηκών και υιοθέτηση επιθετικών διεθνών εμπορικών πολιτικών·

—	Διασφάλιση του γενικού χαρακτήρα της πρωτοβουλίας, με τη συγκέντρωση όλων των σχετικών πρωτοβουλιών από όλες τις ΓΔ.

1.11 Δικαίως ανησυχεί η Επιτροπή ότι, χωρίς τη σωστή ενημέρωση, ένα παραπληροφορημένο κοινό μπορεί να αντιτίθεται αδικαιολόγητα σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες που βασίζονται στις ΒΤΓΕ. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να επιτευχθεί η αναγκαία πρόοδος. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προτεραιότητα προκειμένου να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον του κοινού γενικότερα και της νέας γενιάς ειδικότερα για την εκπληκτική επιστήμη και τεχνολογία που μας περιτριγυρίζει στην καθημερινή ζωή μας, είτε πρόκειται για την εξαιρετική σύγκλιση ΤΜΤ (1) που αντικατοπτρίζεται σε προϊόντα τύπου iPhone, είτε για την αλυσίδα βιολογίας, χημείας, φυσικής και εφοδιαστικής που φέρνει φαγητό στο τραπέζι μας μέσω του φούρνου μικροκυμάτων. Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερους επιστήμονες αποφασισμένους να αλλάξουν τον κόσμο.

1.12 Παράλληλα, η ΕΟΚΕ επιμένει στην υιοθέτηση μιας συνετής προσέγγισης ως προς την ανάπτυξη ΒΤΓΕ, ώστε παρά τους πιθανούς κινδύνους να μετριάζονται τα κλιματικά, υγειονομικά και κοινωνικά προβλήματα, και να είναι βιώσιμη η πρόοδος. Χωρίς διακινδύνευση στην έρευνα δεν υπάρχει ούτε πρόοδος, ούτε ανακαλύψεις. Ωστόσο, στο στάδιο της μαζικής παραγωγής εφαρμογών ΒΤΓΕ, η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι δεν θα τεθεί σε κίνδυνο ούτε η ευημερία των πολιτών ούτε η βιωσιμότητα του περιβάλλοντος.

2. Εισαγωγή

2.1 Στο κεφάλαιο 1 της ανακοίνωσης αναφέρεται ότι «η ΕΕ πρέπει να επιτύχει υψηλές επιδόσεις στην καινοτομία προκειμένου να εξοπλιστεί με όλα τα μέσα που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει τις σοβαρές κοινωνικές προκλήσεις που την περιμένουν». Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να αποδεχθούν τη σημασία της ανάπτυξης ΒΤΓΕ στην ΕΕ. Τούτο αποτελεί προϋπόθεση για να αναδειχθεί η ΕΕ τόσο σε χώρο πρόσφορο για την καινοτομία όσο και σε κορυφαίο διεθνή παράγοντα που θα μετουσιώσει τη δέσμευση της αυτή σε αύξηση της ευημερίας, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

2.2 Η Επιτροπή πρότεινε τη σύσταση μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου, η οποία θα ασχοληθεί στους τομείς που επισημαίνονται στο κεφάλαιο 4. Η ομάδα έχει ήδη συσταθεί και αποτελείται από εμπειρογνώμονες των κρατών μελών από τη βιομηχανικό και ακαδημαϊκό τομέα. Για να δημιουργηθούν συνέργειες, η εν λόγω ομάδα θα πρέπει να συνεργάζεται στενά με άλλες ομάδες εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου, εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής και με άλλους τεχνολογικούς φορείς.

2.3 Η ομάδα οφείλει:

—	Να αξιολογήσει την ανταγωνιστική θέση των σχετικών τεχνολογιών στην ΕΕ με ιδιαίτερη έμφαση στη βιομηχανική ανάπτυξη και στο συσχετισμό τους με τις κοινωνιακές προκλήσεις.

—	Να αναλύσει σε βάθος τις υφιστάμενες ικανότητες Ε&Α του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα όσον αφορά τις ΒΤΓΕ στην ΕΕ.

—	Να προτείνει πολιτικές για μια πιο αποτελεσματική βιομηχανική ανάπτυξη των ΒΤΓΕ στην ΕΕ.

Η ΕΟΚΕ προσδοκά το έργο της ομάδας να διαπνέεται από διορατικότητα, όραμα και οικουμενική προσέγγιση.

3. Βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής

3.1 Οι ΒΤΓΕ με τη μεγαλύτερη στρατηγική σημασία είναι οι εξής:

3.2 Νανοτεχνολογία: γενικός όρος που καλύπτει τον σχεδιασμό, τον χαρακτηρισμό, την παραγωγή και την εφαρμογή δομών, συσκευών και συστημάτων με έλεγχο της μορφής και του μεγέθους σε νανομετρική κλίμακα.

3.3 Μικροηλεκτρονική και νανοηλεκτρονική: ασχολούνται με εξαρτήματα ημιαγωγών και ηλεκτρονικά υποσυστήματα ελαχιστοποιημένων διαστάσεων και με την ενσωμάτωσή τους σε μεγαλύτερα προϊόντα και συστήματα.

3.4 Φωτονική: πολυεπιστημονικός τομέας που ασχολείται με το φως, την παραγωγή, την ανίχνευση και τη διαχείρισή του.

3.5 Τεχνολογίες προηγμένων υλικών: παρέχουν, αφενός, οικονομικότερα υποκατάστατα υφιστάμενων υλικών και, αφετέρου, νέα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας. Παράλληλα, αναμένεται να μειώσουν τόσο την εξάρτηση από πρώτες ύλες όσο και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και τα απόβλητα.

3.6 Βιομηχανική βιοτεχνολογία: περιλαμβάνει τη χρήση μικροοργανισμών ή συστατικών τους, όπως τα ένζυμα, για την παραγωγή χρήσιμων για τη βιομηχανία προϊόντων, ουσιών και χημικών δομικών στοιχείων, με ιδιότητες που δεν μπορούν να παράσχουν οι συμβατικές πετροχημικές διαδικασίες.

3.7 Κεντρικό σημείο της ανακοίνωσης είναι η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την επιλογή των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής. Από την επιλογή των τεχνολογιών θα προκύψει το λογισμικό για τη λειτουργία τους και οι εφαρμογές τους. Η ΕΟΚΕ αφήνει στην κρίση της ομάδας υψηλού επιπέδου την τελειοποίηση του σχετικού καταλόγου. Προτείνει δε να εξετασθούν οι περιπτώσεις των υπολογιστών υψηλών επιδόσεων και της προσομοίωσης.

3.8 Σύμφωνα με την Επιτροπή, η ΕΕ αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια στην ευρύτερη ανάπτυξη των ΒΤΓΕ. Η ΕΕ ήταν λιγότερο αποτελεσματική από τις ΗΠΑ και ορισμένες ασιατικές χώρες όσον αφορά την διάθεση στο εμπόριο και την εκμετάλλευση των νανοτεχνολογιών, ορισμένων πτυχών της φωτονικής, της βιοτεχνολογίας ή των ημιαγωγών. Για τους τομείς αυτούς καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες Ε&A χωρίς ωστόσο να επιτυγχάνονται οικονομικά και κοινωνικά οφέλη και οι λόγοι είναι οι εξής:

—	Η ΕΕ δεν αξιοποιεί ικανοποιητικά τα αποτελέσματα της δικής της Ε&Α.

—	Συχνά το κοινό δεν γνωρίζει και δεν κατανοεί τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής.

—	Υπάρχει έλλειψη καταρτισμένου εργατικού δυναμικού που να μπορεί να ανταποκριθεί στον πολυεπιστημονικό χαρακτήρα των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής.

—	Η χρηματοδότηση με επιχειρηματικά κεφάλαια και οι ιδιωτικές επενδύσεις που διατίθενται για τις ΒΤΓΕ παραμένουν σε συγκριτικά χαμηλά επίπεδα.

—	Ο κατακερματισμός των πολιτικών προσπαθειών της ΕΕ συχνά οφείλεται στην έλλειψη μακρόπνοου οράματος και συντονισμού.

—	Σε ορισμένες τρίτες χώρες, οι ΒΤΓΕ λαμβάνουν κρατική στήριξη που συχνά είναι αδιαφανής και επομένως χρήζει μεγαλύτερης κατανόησης στην ΕΕ.

4. Προτάσεις πολιτικής

4.1 Για μια αποτελεσματική βιομηχανική ανάπτυξη των ΒΤΓΕ, πρέπει να εξεταστούν δέκα τομείς πολιτικής. Στο κείμενο με πλάγιους χαρακτήρες συνοψίζεται η πρόταση της Επιτροπής.

4.2 Προώθηση των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής:

—	Βασικός στόχος της κρατικής στήριξης στην Ε&Α και την καινοτομία πρέπει να είναι να διατηρηθεί η ροή της καινοτομίας, ιδιαίτερα εν μέσω οικονομικής ύφεσης, και να διευκολυνθεί η υιοθέτηση της τεχνολογίας.

4.2.1 Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως την πρόταση για ενίσχυση των προγραμμάτων που λαμβάνουν δημόσια ενίσχυση έτσι ώστε να αντισταθμιστούν οι επιπτώσεις της κρίσης στην τεχνολογική ανάπτυξη. Η συμπίεση των επιχειρηματικών κερδών οπωσδήποτε περιορίζει την Ε&Α των επιχειρήσεων. Η έμφαση στη συνεργασία που δίνεται από τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ συχνά είναι ανυπέρβλητο εμπόδιο για τις μικρές νεοσύστατες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής που συχνά διακατέχονται από θρησκευτική προσήλωση στον στόχο τους. Οι δημόσιοι πόροι θα πρέπει να διατίθενται χωρίς περιοριστικούς όρους, ώστε να παρέχεται ένα κεφάλαιο εκκίνησης ενώ τα καινοτόμα πνεύματα και οι επιχειρηματίες εργάζονται για την εξακρίβωση της αρχικής ιδέας.

4.3 Μεγαλύτερη έμφαση στη μεταφορά τεχνολογίας και στις αλυσίδες εφοδιασμού σε επίπεδο ΕΕ:

—

Πρέπει να ενταθεί η διαδικασία μεταφοράς τεχνολογίας από τα ερευνητικά ιδρύματα στη βιομηχανία (2) Για να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί καινοτομία παγκόσμιας εμβέλειας, θα πρέπει, αφενός, οι ΜΜΕ να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής γενικής εφαρμογής που παράγονται στην Ευρώπη και, αφετέρου, θα πρέπει να δοθούν κίνητρα έτσι ώστε να αναπτυχθούν περιφερειακοί όμιλοι και δίκτυα καινοτομίας.

4.3.1 Η πολιτική αυτή αφορά τη σχέση μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων και βιομηχανίας, κυρίως ΜΜΕ. Δεν εξετάζει τους βιομηχανικούς ομίλους σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των υφιστάμενων ΜΜΕ στη βιομηχανική αλυσίδα προσφοράς οι οποίες χρειάζονται πρόσβαση στις τελευταίες τεχνολογίες που σχετίζονται με τη θέση τους στην αλυσίδα εφοδιασμού και των μικρών νέων ΜΜΕ που ιδρύθηκαν για να προωθήσουν νέους κλάδους στην επιστήμη ή την τεχνολογία, οι οποίοι ενδέχεται να είναι προϊόν εργασίας κάποιου επιστημονικού ιδρύματος, πανεπιστημίου ή ερευνητικού τμήματος επιχείρησης. Μολονότι η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση πολιτικής όπως παρουσιάζεται, τάσσεται επίσης υπέρ μιας πιο αποφασιστικής προσπάθειας για καλύτερη στήριξη των επιστημών και της τεχνολογίας στα πανεπιστήμια και για τη χρηματοδότηση σε ομίλους επιχειρηματικών συμμετοχών που σχετίζονται με πανεπιστήμια.

4.3.2 Προκειμένου να επιτύχει αυτή η πολιτική, θα πρέπει να ενισχυθεί ο κλάδος της μεταποίησης στην Ευρώπη και να υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας. Η αντίληψη πως η μεταποίηση μπορεί να ανατίθεται με υπεργολαβία στον αναπτυσσόμενο κόσμο δεν ανταποκρίνεται πλέον στην πραγματικότητα. Ο σχεδιασμός της παραγωγής και η τεχνολογία αποτελούν βασικά συστατικά της καινοτομίας των προϊόντων τεχνολογίας αιχμής. Η Ευρώπη πρέπει να επανακτήσει αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αποτελεί δε ευκαιρία για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, δεδομένου ότι η επέκταση των μικρών εταιρειών θα παράσχει κίνητρα για την κατασκευή προϊόντων εντός της Ευρώπης.

4.4 Μεγαλύτερη έμφαση στον κοινό στρατηγικό προγραμματισμό και σε σχέδια επίδειξης:

—	Η Κοινότητα, αλλά και τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες, θα πρέπει να επιδιώξουν μια πιο συντονισμένη στρατηγική προσέγγιση, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι ασύμφορες επικαλύψεις και να αξιοποιούνται καλύτερα τα αποτελέσματα της Ε&A στον τομέα των ΒΤΓΕ.

—

Στα προγράμματα καινοτομίας που χρηματοδοτούνται από τα κράτη μέλη πρέπει να προβλέπονται ισχυρότερα κίνητρα για κοινές δράσεις προγραμματισμού μεταξύ των κρατών μελών. Κατά τον τρόπο αυτό θα αποκομισθούν οφέλη από τις οικονομίες κλίμακας και πεδίου και θα διευκολυνθούν οι συνεργασίες μεταξύ ευρωπαϊκών εταιρειών.

—	Επειδή το κόστος των σχεδίων επίδειξης υπερβαίνει συχνά το κόστος των σχεδίων σε ανάντη στάδια της Ε&A, η στενότερη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ σε συνδυασμό με μια ισχυρότερη βιομηχανία και με μεγαλύτερη συμμετοχή των χρηστών θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα και θα περιορίσει τις δαπάνες.

4.4.1 Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να καλυφθούν τα κενά στο φάσμα των εταιρειών τεχνολογίας αιχμής στην ΕΕ. Η ανάπτυξη και η επίδειξη προϊόντων προς διάθεση στο εμπόριο και υπηρεσιών που καλύπτουν πραγματικές ανάγκες της αγοράς θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για να επεκταθούν οι μικρές εταιρείες τεχνολογίας αιχμής. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πολιτική αυτή αφορά κυρίως τις επιστημονικές και τεχνολογικές εφαρμογές παρά τη βασική έρευνα. Η ΕΟΚΕ συνηγορεί υπέρ της συγκέντρωσης των ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων προκειμένου να υλοποιηθεί το δυναμικό διάθεσης στην αγορά των τεχνολογιών αυτών, το οποίο αναφέρεται συχνά σε πολλά έγγραφα πολιτικής και στρατηγικής. Απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες για να δοθεί ώθηση στη σύσταση νέων επιχειρήσεων και να επιτευχθεί η συνακόλουθη αναβάθμισή τους σε εταιρείες παγκόσμιας εμβέλειας και ανταγωνιστικότητας.

4.4.2 Είναι δυνατόν να δημιουργηθούν νέες συνέργειες βάσει των πρωτοβουλιών της Επιτροπής για τον κοινό ερευνητικό προγραμματισμό και τη μακροπεριφερειακή συνεργασία. Ακόμη, θα πρέπει να διαμορφωθούν ειδικά κίνητρα ιδίως όσον αφορά την συνεργασία σε προγράμματα ΒΤΓΕ.

4.5 Πολιτικές κρατικών ενισχύσεων:

—

Οι καλά στοχοθετημένες κρατικές ενισχύσεις για την αντιμετώπιση των αδυναμιών της αγοράς αποτελούν κατάλληλο μέσο για την αύξηση των προσπαθειών Ε&A και την προώθηση της καινοτομίας στην ΕΕ. Η Επιτροπή προτίθεται να αναθεωρήσει το πλαίσιο του 2006 για τις κρατικές ενισχύσεις στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία για να καθορίσει εάν είναι επαρκές.

4.5.1 Προφανώς, οι εταιρείες με έδρα την ΕΕ δεν θέλουν να ανταγωνίζονται άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες που λαμβάνουν κρατική ενίσχυση. Εντούτοις, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το μεγάλο πρόβλημα είναι η σπανιότητα μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας αιχμής στην ΕΕ, όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο 5. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι υπάρχει περιθώριο δημόσιας παρέμβασης σε αυτούς τους τομείς, προκειμένου να δοθεί ώθηση στη λειτουργία της αγοράς.

4.5.2 Θα ήταν ενδεχομένως σκόπιμη η χάραξη ειδικών πολιτικών προκειμένου να στηριχθεί η ταχύτερη ανάπτυξη των υποδομών τεχνολογίας αιχμής καθώς και συμπληρωματικών επιστημονικών υποδομών στα πανεπιστήμια σε ορισμένα κράτη της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης. Το ερευνητικό δυναμικό ενδέχεται να μην αξιοποιείται ελλείψει πόρων.

4.5.3 Θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της Επιτροπής να κατανοήσει γιατί υπάρχουν κενά στο φάσμα των εταιρειών τεχνολογίας αιχμής στην ΕΕ και τι μπορεί να γίνει για την πλήρωση αυτών των κενών. Σε όλες τις σημαντικές περιοχές του κόσμου, οι εταιρείες τεχνολογίας αιχμής αναδύονται από έναν συνδυασμό δυνάμεων της αγοράς και δημόσιας παρέμβασης. Η Apple, η Google, η Microsoft και η Dell είναι καθαρά προϊόντα της αγοράς. Στην ΕΕ η σημαντική παρουσία στον τομέα της αεροδιαστημικής είναι προϊόν δημόσιας παρέμβασης (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος - ESA, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Αεροναυτικής, Άμυνας και Διαστήματος - EADS). Οι δυνάμεις της αγοράς στην ΕΕ οδήγησαν στη δημιουργία της Nokia, αλλά ουσιαστικά καμία άλλη συγκρίσιμου μεγέθους εταιρεία δεν έχει αναδυθεί όσο υπάρχει η ΕΕ. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων καλείται να βρει έναν τρόπο να επανέλθει δυναμικά η ΕΕ στη βιομηχανία ΤΠΕ. Επίσης, προκειμένου να επιτύχει η ΕΕ, π.χ. στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα πρέπει σαφώς να εντοπίσει εταιρείες με ικανότητα ανάπτυξης και εφαρμογής νέων καυσίμων και νέων ενεργειακών πηγών και στη συνέχεια να τις βοηθήσει να αναπτυχθούν σταδιακά.

4.6 Συνδυασμός της χρήσης ΒΤΓΕ και της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή:

—	Ο συνδυασμός της προώθησης των ΒΤΓΕ και της καταπολέμησης της αλλαγής του κλίματος θα προσφέρει σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές ευκαιρίες και θα διευκολύνει αισθητά τη χρηματοδότηση μέρους των δαπανών που θα προκύψουν από διεθνείς συμφωνίες.

4.6.1 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη εναλλακτικών καυσίμων και εναλλακτικών τεχνολογιών για παραγωγή ενέργειας για τις μεταφορές, τη θέρμανση και το φωτισμό. Η καλύτερη στρατηγική καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής είναι η ανάπτυξη ενεργειακών επιλογών (3).

4.7 Πρωτοπόρες αγορές και δημόσιες συμβάσεις:

—

Η ΕΕ έχει ανάγκη από ένα πρόσφορο περιβάλλον για την αποτελεσματική μετατροπή των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε προϊόντα. Χρειάζεται να ενισχύσει τη ζήτηση μέσω δημόσιων συμβάσεων και προγραμμάτων όπως η πρωτοβουλία για πρωτοπόρες αγορές. Τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη διαδικασία δημόσιων συμβάσεων πριν από την εμπορία και δημόσιων συμβάσεων για ευρείας κλίμακας καινοτομίες που έχουν εμπορική εφαρμογή, ώστε να τονωθούν οι αναδυόμενες αγορές τεχνολογιών γενικής εφαρμογής.

4.7.1 Η ΕΟΚΕ στηρίζει το σκεπτικό αυτής της πρότασης. Αναμένει δε από την ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου να διαμορφώσει έργα προτεραιότητας ώστε να διασφαλισθεί η μέγιστη αποτελεσματικότητα αυτής της πολιτικής.

4.8 Διεθνής σύγκριση των πολιτικών στον τομέα των τεχνολογιών αιχμής και βελτίωση της διεθνούς συνεργασίας:

—	Η Επιτροπή θα διεξαγάγει διεθνείς συγκρίσεις των πολιτικών στον τομέα των τεχνολογιών αιχμής σε άλλες πρωτοπόρες και αναδυόμενες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία και θα διερευνήσει τις δυνατότητες στενότερης συνεργασίας.

4.8.1 Η ΕΟΚΕ στηρίζει ένα ευρύ πρόγραμμα για τη συγκριτική ανάλυση σε διεθνές επίπεδο ως βάση για την ανάπτυξη πολιτικής για τις ΒΤΓΕ (4) Η διεθνής συνεργασία θα μπορούσε να αποβεί πολύτιμη για την ανάπτυξη σε μεγάλη κλίμακα, ιδιαίτερα στον τομέα της κλιματικής αλλαγής, αλλά ύψιστη προτεραιότητα πρέπει να είναι η ανταγωνιστικότητα. Η Επιτροπή θα πρέπει να αντλήσει διδάγματα από τις βιομηχανικές στρατηγικές που έχουν εφαρμοστεί σε άλλους τομείς.

4.9 Εμπορική πολιτική:

—

Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διασφάλιση ευνοϊκών εμπορικών συνθηκών για τις ΒΤΓΕ μέσω διμερών και πολυμερών συμφωνιών με τους ακόλουθους στόχους: αποφυγή διεθνών στρεβλώσεων της αγοράς, ευκολότερη πρόσβαση στις αγορές και στις επενδυτικές ευκαιρίες, καλύτερη προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) και περιορισμό των επιδοτήσεων και των δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών σε παγκόσμιο επίπεδο.

4.9.1 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να εγκαταλείψει την παλαιότερη νοοτροπία που διαχώριζε τις αναπτυγμένες από τις αναπτυσσόμενες και υποχρέωνε τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής να αποδέχονται επιδοτήσεις και άλλες στρεβλώσεις του εμπορίου σε τρίτες χώρες, διεξάγοντας παράλληλα πολυετείς διαπραγματεύσεις για την αποσόβηση της κατάστασης. Σε πολλούς τεχνολογικούς κλάδους, η ΕΕ υστερεί έναντι της Ασίας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να ετοιμαστεί να απαντήσει και η ίδια στις επιδοτήσεις και στρεβλώσεις του εμπορίου με επιδοτήσεις και στρεβλώσεις του εμπορίου. Η ΕΕ θα πρέπει φυσικά να είναι έτοιμη να συνάψει τις κατάλληλες συμφωνίες όταν τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη είναι έτοιμα να προσέλθουν στις διαπραγματεύσεις. Εντωμεταξύ, η ΕΕ θα πρέπει να εφαρμόσει μια βιομηχανική στρατηγική για την ανοικοδόμηση των επιχειρήσεών της και της ηγετικής της παρουσίας στον τομέα της τεχνολογίας.

4.10 Χρηματοδοτικό μέσο ΕΤΕπ και χρηματοδότηση επιχειρηματικού κεφαλαίου:

—

Η Επιτροπή θα προωθήσει περαιτέρω τις επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής και θα ενθαρρύνει την ΕΤΕπ να δώσει προτεραιότητα στον κλάδο παραγωγής τεχνολογιών αιχμής, τόσο χρησιμοποιώντας υφιστάμενους μηχανισμούς όσο και σχεδιάζοντας νέους μηχανισμούς για τη διευκόλυνση των επενδύσεων, λαμβανομένης υπόψη της σημερινής χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης.

—

Οι πηγές επιχειρηματικών κεφαλαίων σε πολύ πρώιμο στάδιο της επένδυσης χρειάζονται ενίσχυση. Μπορεί να διασφαλιστεί επαρκής διαθεσιμότητα σε επιχειρηματικά κεφάλαια μέσω των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα οι οποίες διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη δημιουργία και επέκταση των εταιρειών έντασης Ε&A.

4.10.1 Η σημαντικότερη δύναμη της αγοράς είναι οι πόροι. Περισσότερες και ευρύτερες πηγές χρηματοδότησης για την ανάπτυξη συνιστούν προϋπόθεση για το πρόγραμμα των ΒΤΓΕ.

4.10.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι δεν πρέπει να επιτραπεί σε γραφειοκρατικές λεπτομέρειες που αφορούν υφιστάμενες επενδύσεις και μηχανισμούς χρηματοδότησης της ΕΕ να εκτρέψουν ή να ακυρώσουν τα κεφάλαια που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου.

4.10.3 Οι επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής είναι πολύ εύκολο να αποβούν ζημιογόνες. Η Επιτροπή θα πρέπει να δει πέρα από το κεφάλαιο εκκίνησης και το ζήτημα των τραπεζικών κεφαλαίων σε κάθε μορφή. Θα πρέπει να παρέχονται ισχυρά κίνητρα σε άτομα με μεγάλη περιουσία να αναλάβουν τον κίνδυνο να επενδύσουν σε νεοσύστατες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής από σε πρώιμο στάδιο και συγκεκριμένα, πριν από τη συμμετοχή επιχειρηματικών κεφαλαίων. Η Ε&Α στον κλάδο των τεχνολογιών αιχμής θα πρέπει να χαίρει μέγιστης φοροαπαλλαγής. Η φορολογία των κερδών επί του κεφαλαίου από την πώληση νεοσύστατων εταιρειών τεχνολογίας αιχμής θα πρέπει να είναι ευνοϊκή. Η ανταμοιβή της επιτυχίας πρέπει να αντισταθμίζει τις ζημίες άλλων επενδύσεων. Η ΕΕ είναι λιγότερο φιλική προς τους επενδυτές και τους επιχειρηματίες από ό,τι άλλες περιοχές του κόσμου.

4.11 Προσόντα, τριτοβάθμια εκπαίδευση και κατάρτιση:

—	Οι φυσικές επιστήμες και η μηχανολογία πρέπει να κερδίσουν τη θέση που τους αξίζει στα εκπαιδευτικά συστήματα. Πρέπει να αυξηθεί το ποσοστό των πτυχιούχων στον σχετικό τομέα και να ενισχυθεί περαιτέρω μέσω της προσέλκυσης αριστούχων από όλο τον κόσμο.

4.11.1 Το μέγεθος των επενδύσεων στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες στην Ασία είναι γνωστό. Οι κάτοχοι διδακτορικών διπλωμάτων από ασιατικά πανεπιστήμια είναι πολύ περισσότεροι από εκείνους στην ΕΕ. Τα καλύτερα πανεπιστήμια της ΕΕ έχουν μεγάλο ποσοστό ασιατών σπουδαστών. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εθνικός πλούτος τον 21ο αιώνα καθορίζεται στις αίθουσες διδασκαλίας του κόσμου, οι εκπαιδευτικές επιδόσεις των περισσότερων κρατών μελών της ΕΕ, είτε στη δευτεροβάθμια είτε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, υπολείπονται κατά πολύ των απαιτούμενων προτύπων. Τούτο αποδεικνύεται από τους παγκόσμιους πίνακες σχολικών επιδόσεων και κατάταξης πανεπιστημίων.

4.11.2 Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στη βελτίωση των προτύπων σχολικής διδασκαλίας, ιδιαίτερα στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες, παρέχοντας κίνητρα, αφενός, στους μαθητές να επιλέγουν ως κύρια μαθήματα τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες τόσο στο σχολείο όσο και στο πανεπιστήμιο και, αφετέρου, στους εξειδικευμένους αποφοίτους θετικών επιστημών να ακολουθούν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Επιπλέον, θα πρέπει να προσδιοριστούν ορισμένα επίλεκτα πανεπιστήμια με διδακτικά και ερευνητικά πρότυπα που να είναι ανταγωνιστικά σε παγκόσμιο επίπεδο ενώ, παράλληλα, να αναπτυχθούν οι πανεπιστημιακές υποδομές (επιστημονικά πάρκα) που θα προετοιμάζουν μελλοντικές ΜΜΕ και θα παρέχουν την απαραίτητη χρηματοδότηση του κεφαλαίου εκκίνησης.

4.11.3 Το μέγεθος της πρόκλησης για την εκπαίδευση είναι τόσο μεγάλο σε πολλά κράτη μέλη, και η συνολική αποτυχία των πολιτικών να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα εδώ και πολλά έτη είναι τόσο πασιφανής, που η κοινωνία θα πρέπει να αξιοποιήσει τις δυνατότητές της με μαχητικότητα έως ότου διασφαλισθούν τα αναγκαία αποτελέσματα.

4.11.4 Επιπλέον, οι βασικές συνθήκες της διδασκαλίας και της E&A στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα θα πρέπει να καταστούν κατά πολύ ελκυστικότερες. Η ΕΕ χρειάζεται να προσελκύσει τα λαμπρότερα μυαλά από τον υπόλοιπο κόσμο. Μέχρι στιγμής, οι συνθήκες είναι τέτοιες που συμβαίνει το αντίθετο: πολλά από τα καλύτερα μυαλά της ΕΕ μετακινούνται σε άλλες περιοχές λόγω των καλύτερων συνθηκών (5). Παρ' όλα αυτά, είναι σημαντικό να διευκολυνθεί η διεθνής κινητικότητα (6), καθώς αυτή έχει καταστεί προϋπόθεση επιτυχημένης σταδιοδρομίας.

4.11.5 Ομοίως θα πρέπει να επιτευχθεί μια κατάλληλη ισορροπία ως προς την προώθηση της εφαρμοσμένης και της βασικής έρευνας. Η βασική έρευνα παρέχει την πρώτη ύλη, χάρη στην οποία οι μακροπρόθεσμες και βιώσιμες καινοτομίες καθώς και οι νέες βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής μπορούν να αναπτυχθούν. Η εν λόγω ισορροπία είναι επίσης σημαντική για την προσέλκυση διακεκριμένων ερευνητών

5. Εταιρείες τεχνολογίας αιχμής

5.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία για το ευρωπαϊκό έλλειμμα σε εταιρείες τεχνολογίας αιχμής σε παγκόσμια κλίμακα. Οι κάτωθι δύο πίνακες καταρτίστηκαν βάσει του καταλόγου των Financial Times για το 2010 με τις 500 κορυφαίες εταιρείες παγκοσμίως και ανά περιοχή σύμφωνα με την αγοραία αξία. Οι πίνακες περιέχουν στοιχεία για τους βιομηχανικούς κλάδους που είναι οι πλέον ενδεδειγμένοι να αξιοποιήσουν τις ΒΤΓΕ.

5.2 Ο πρώτος πίνακας προέρχεται από τον κατάλογο «FT Global 500» με τις 500 κορυφαίες εταιρείες παγκοσμίως. Στην ανάλυση αυτή δεν υπάρχει κλάδος τεχνολογίας αιχμής στον οποίο να έχει ηγετική θέση η Ευρώπη, πέραν των χημικών.

FT Global 500 - Τομείς τεχνολογίας
Κλάδος	Αριθμός Εταιρειών
	Κόσμος	ΗΠΑ	ΑΣΙΑ	ΕΥΡΩΠΗ
Φαρμακευτικά και Βιοτεχνολογία	20	10	3	6	Novartis, Roche, GSK, Sanofi- Aventis, AstraZeneca, Novo Nordisk
Τεχνολογικό υλισμικό	21	13	5	2	Nokia, Ericsson
Λογισμικό και υπηρεσίες πληροφορικής	12	6	5	1	SAP
Αυτοκίνητα και ανταλλακτικά	11	2	6	3	Daimler, VW, BMW
Χημικά	13	4	1	5	Bayer, BASF, Air Liquide, Syngenta*, Linde
Εξοπλισμός υγείας	12	11	0	1	Fresenius
Γενική βιομηχανία	13	4	6	2	Siemens, ThyssenKrupp
Βιομηχανική μηχανική	11	3	4	4	ABB*, Volvo, Atlas Copco, Alstom
Αεροδιαστημική και άμυνα	10	7	0	3	BAE Systems, Rolls Royce, EADS
Εξοπλισμός και υπηρεσίες πετρελαίου	7	4	0	1	Saipem
Προϊόντα ψυχαγωγίας	4	0	3	1	Phillips Electrical
Ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά	6	2	3	1	Schneider Electric
Εναλλακτική ενέργεια	1	1	0	0
Οι βιομηχανικοί τομείς που δεν περιλαμβάνονται στην ανάλυση είναι οι παραγωγοί πετρελαίου και αερίου, τα βιομηχανικά μέταλλα και η εξορυκτική βιομηχανία, οι κατασκευές και τα δομικά υλικά, καθώς και οι παραγωγοί τροφίμων, ποτών και προϊόντων καπνού. Οι λειτουργικοί τομείς που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο είναι οι σταθερές και κινητές τηλεπικοινωνίες, οι βιομηχανικές μεταφορές, η ηλεκτρική ενέργεια, η παροχή αερίου, η ύδρευση και οι πολλαπλές υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Η Ασία εκπροσωπείται κυρίως από την Ιαπωνία, αλλά περιλαμβάνονται και εταιρείες από Ταϊβάν, Νότια Κορέα, Χονγκ Κονγκ, Κίνα, Ινδία και Αυστραλία. Η Ευρώπη περιλαμβάνει την ΕΕ και την ΕΖΕΣ. Οι εταιρείες με τον αστερίσκο (*) είναι ελβετικές.

5.3 Ο δεύτερος πίνακας προέρχεται από τον κατάλογο «FT Regional 500» με τις 500 κορυφαίες εταιρείες στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Ευρώπη. Περιλαμβάνει την περιφερειακή αγοραία αξία κάθε τομέα. Από τους 13 τομείς τεχνολογίας αιχμής, η Ευρώπη ηγείται στον κλάδο των χημικών, της μηχανολογίας και των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, αν και ο τελευταίος είναι ακόμη στα σπάργανα. Η Ευρώπη κατέχει επίσης αξιοσέβαστη θέση στα φαρμακευτικά και στη βιοτεχνολογία. Η Ιαπωνία προηγείται στην αυτοκινητοβιομηχανία, στα ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά αγαθά και στα προϊόντα ψυχαγωγίας. Και άλλες ασιατικές χώρες κατέχουν υψηλές θέσεις σε αυτούς τους τομείς. Οι ΗΠΑ κυριαρχούν στους τομείς των οποίων ηγούνται: φαρμακευτικά, βιοτεχνολογία, τεχνολογικό υλισμικό, λογισμικό και υπηρεσίες πληροφορικής, εξοπλισμός και υπηρεσίες υγείας, γενική βιομηχανία, αεροδιαστημική, άμυνα και εξοπλισμός και υπηρεσίες πετρελαίου. Όλοι αυτοί οι τομείς είναι σημαντικοί για την αξιοποίηση των ΒΤΓΕ.

FT Regional 500 – Τομείς τεχνολογίας
Τομέας	Αριθμός εταιρειών (#) και αγοραία αξία (δισ. δολ. ΗΠΑ $)
	ΗΠΑ		ΙΑΠΩΝΙΑ		ΕΥΡΩΠΗ
	#	$	#	$	#	$
Φαρμακευτικά και Βιοτεχνολογία	21	843	24	147	18	652
Τεχνολογικό υλισμικό	34	1 049	18	164	8	140
Λογισμικό και υπηρεσίες πληροφορικής	25	884	12	58	8	98
Αυτοκίνητα και ανταλλακτικά	5	81	37	398	9	186
Χημικά	12	182	36	134	18	293
Εξοπλισμός υγείας	31	511	4	24	11	94
Γενική βιομηχανία	9	344	8	38	6	127
Βιομηχανική μηχανική	11	165	36	185	18	210
Αεροδιαστημική και άμυνα	12	283	—	—	7	84
Εξοπλισμός και υπηρεσίες πετρελαίου	17	271	—	—	9	62
Προϊόντα ψυχαγωγίας	5	42	14	181	1	31
Ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά	10	124	29	159	6	54
Εναλλακτική ενέργεια	1	10	—	—	2	16
Ο πίνακας προέρχεται από τον κατάλογο των FT με τις 500 κορυφαίες εταιρείες σε καθεμία από αυτές τις περιοχές. Το μείγμα τομέων και η ισορροπία μεταξύ τους σε κάθε περιοχή του κόσμου διαφέρουν, αλλά η συγκριτική αγοραία αξία κάθε κλάδου ανά περιοχή είναι χρήσιμος δείκτης της σχετικής τεχνολογικής έντασης.

5.4 Το συμπέρασμα της ανάλυσης είναι ότι η ΕΕ χρειάζεται μια βιομηχανική στρατηγική προκειμένου να εξασφαλίσει τη θέση της στον κόσμο των ΒΤΓΕ το 2020 και μετά.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Τηλεπικοινωνίες, μέσα επικοινωνίας τεχνολογία (πληροφορικής)

(2) Βλ. ΕΕ C 218 της 04/04/2008, σελ. 8.

(3) Βλ. CESE 766/2010, 27.5.2010.

(4) Βλ. ΕΕ C 306 της 16.12.2009, σελ. 13.

(5) Βλ. ΕΕ C 110 της 30.4.2004, σελ. 3

(6) Βλ. EE C 224 της 30.8.2008.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/120

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την Πράσινη Βίβλο με θέμα: «Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων»

COM(2009) 614 τελικό

2011/C 48/21

Εισηγήτρια: η κ. BONTEA

Στις 4 Νοεμβρίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

Πράσινη Βίβλο με θέμα: «Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων»

COM(2009) 614 τελικό.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 65 ψήφους υπέρ, 13 κατά και 18 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη και την ενίσχυση της συνεργασίας των μητρώων επιχειρήσεων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Πιστεύει ότι η συνεργασία αυτή θα πρέπει να διέπεται από τις αρχές της διαφάνειας, της ταχύτητας, του μειωμένου κόστους, της διοικητικής απλούστευσης, της επαρκούς προστασίας των προσωπικών δεδομένων και της διαλειτουργικότητας. Η διασυνοριακή συνεργασία των μητρώων επιχειρήσεων οφείλει να διασφαλίζει καλύτερη και πιο αξιόπιστη επίσημη ενημέρωση στους πιστωτές, τους εμπορικούς εταίρους, τους μετόχους και τους καταναλωτές. Με τον τρόπο αυτό θα υπάρξει μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου και θα βελτιωθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

1.2 Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων θα πρέπει να αντανακλά τους στόχους δύο στρατηγικών εγγράφων: της στρατηγικής Ευρώπη 2020 (1) και της Πράξης για τις Μικρές Επιχειρήσεις (Small Business Act - SBA) (2). Η διασύνδεση θα πρέπει να ενισχύσει τη διαφάνεια και να διευκολύνει τη συνεργασία των επιχειρήσεων, έτσι ώστε να περιορίσει τους φραγμούς στις διασυνοριακές επιχειρηματικές δραστηριότητες και να μειώσει τον διοικητικό φόρτο, ιδίως για τις ΜΜΕ. Όλα αυτά είναι καθοριστικά στοιχεία για την παγίωση της ενιαίας αγοράς και την προώθηση της ισορροπημένης και βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής προόδου, όπως τονίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις-Μια «Small Business Act» για την Ευρώπη (COM(2008) 394 τελικό).

1.3 Η ΕΟΚΕ συνιστά να προστεθούν δύο νέοι στόχοι σε εκείνους που αναφέρονται στην Πράσινη Βίβλο:

—

πρώτον, να δημιουργηθεί ένα υποχρεωτικό εργαλείο συνεργασίας, το οποίο να διευκολύνει και να ενισχύει την ηλεκτρονική διασύνδεση των κεντρικών μητρώων των κρατών μελών ιδίως με τη διαδικτυακή πύλη ηλεκτρονικής δικαιοσύνης (e-Justice), γεγονός που θα την καθιστούσε το κύριο μέσο πρόσβασης στη νομική πληροφόρηση της ΕΕ, με σκοπό την ουσιαστική εφαρμογή των οδηγιών για το εταιρικό δίκαιο·

—	δεύτερον, να ενισχυθεί η διασυνοριακή συνεργασία, ιδίως όσον αφορά τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις και τα υποκαταστήματα σε άλλα κράτη μέλη, αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα του Συστήματος πληροφόρησης για την εσωτερική αγορά (ΙΜΙ).

1.4 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σε γενικές γραμμές την Πράσινη Βίβλο, με την επιφύλαξη μιας ολοκληρωμένης αξιολόγησης του αντικτύπου και εφόσον δεν επιβληθεί πρόσθετος διοικητικός φόρτος στις επιχειρήσεις.

1.5 Η ΕΟΚΕ φρονεί πως η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων δεν θα δημιουργήσει πραγματική προστιθέμενη αξία παρά μόνον εάν το δίκτυο περιλαμβάνει, όχι μόνο τα κεντρικά μητρώα, αλλά και όλα τα τοπικά και περιφερειακά μητρώα και των 27 κρατών μελών και εφόσον τα δεδομένα που διακινούνται μέσω του δικτύου –ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης– είναι επίκαιρα, ασφαλή, τυποποιημένα, άμεσα διαθέσιμα μέσω απλής διαδικασίας σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ και, κατά προτίμηση, δωρεάν (τουλάχιστον όσον αφορά τα βασικά δεδομένα).

1.6 Σε περίπτωση νομοθετικής δράσης σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να αξιοποιηθεί η ευκαιρία για την τροποποίηση των κανόνων σχετικά με την κοινοποίηση πληροφοριών, προκειμένου να περιοριστεί ο διοικητικός φόρτος για τις επιχειρήσεις και ιδίως τις ΜΜΕ χωρίς να μειωθεί η διαφάνεια, δεδομένου ότι η δημοσίευση των πληροφοριών στις εθνικές επίσημες εφημερίδες συνεπάγεται σημαντικό πρόσθετο κόστος για τις επιχειρήσεις χωρίς να παρέχει πραγματική προστιθέμενη αξία, αφού υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτές τις πληροφορίες μέσω διαδικτυακών μητρώων.

1.7 Μια συμφωνία διακυβέρνησης θα μπορούσε να αποτελέσει τη λύση στο πρόβλημα του καθορισμού των τεχνικών λεπτομερειών για τη συνεργασία των μητρώων επιχειρήσεων.

1.8 Για να επιτευχθούν οι στόχοι που ορίζονται στην Πράσινη Βίβλο, η ΕΟΚΕ προτείνει να επιλεγεί μια λύση που ενσωματώνει και αξιοποιεί όλους τους υφιστάμενους μηχανισμούς και όλες τις αναληφθείσες πρωτοβουλίες συνεργασίας και, ιδιαίτερα, τις EBR (3), BRITE (4), IMI και e-Justice (Ηλεκτρονική Δικαιοσύνη)· προς τούτο, το EBR θα πρέπει να επεκταθεί σε όλα τα κράτη μέλη, να εξελιχθεί σε ένα προηγμένο και καινοτόμο διαλειτουργικό σύστημα (με τη μορφή πλατφόρμας υπηρεσιών ΤΠΕ και αποτελεσματικού μέσου προληπτικής διαχείρισης, που διασυνδέει τα μητρώα επιχειρήσεων από όλη την Ευρώπη και προωθεί τη συνεργασία των επιχειρήσεων και την αξιολόγηση της ανάπτυξής τους) και να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή δικτυακή πύλη της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης.

1.9 Όσον αφορά τη σύνδεση του δικτύου των μητρώων επιχειρήσεων με το ηλεκτρονικό δίκτυο που συγκροτήθηκε βάσει της οδηγίας 2004/109/ΕΚ, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μετά τη διασύνδεση όλων των μητρώων θα πρέπει να διενεργηθεί αξιολόγηση αντικτύπου.

1.10 Όσον αφορά τα υποκαταστήματα των επιχειρήσεων που είναι καταχωρισμένα σε άλλες χώρες, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη χρήση του ΙΜΙ, καθότι αποτελεί ένα σύστημα πληροφόρησης που παρέχει ένα πλαίσιο διοικητικής συνεργασίας, το οποίο μπορεί να διευκολύνει την εφαρμογή οποιασδήποτε νομοθετικής πράξης που αφορά την εσωτερική αγορά.

1.11 Με τον καθορισμό της αρμόδιας αρχής που θα αναλάβει, θα επεκτείνει και θα αναπτύξει το ERB –το οποίο θα πρέπει να έχει δεσμευτικό και όχι προαιρετικό χαρακτήρα– και με τη διασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης του προγράμματος από την ΕΕ, θα επιταχυνθεί η κατασκευή ενός δικτύου διασυνοριακής συνεργασίας που θα περιλαμβάνει τα μητρώα επιχειρήσεων από όλα τα κράτη μέλη και θα επιτευχθούν οι βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι στόχοι.

1.12 Η δημιουργία δικτύου των μητρώων επιχειρήσεων θα καλύψει σειρά λειτουργιών και θα παράσχει περισσότερα μέσα για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας.

1.13 Είναι ιδιαίτερα σημαντική η συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών, των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών σε αυτόν τον τομέα.

2. Πλαίσιο

2.1 Στην ΕΕ υφίστανται 27 μητρώα επιχειρήσεων που λειτουργούν σε εθνική ή περιφερειακή βάση. Σε αυτά καταχωρίζονται, εξετάζονται και αποθηκεύονται πληροφορίες σχετικά με τις επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες στην εκάστοτε χώρα ή περιφέρεια, σύμφωνα με τα ελάχιστα πρότυπα που προβλέπει η νομοθεσία της ΕΕ για τις βασικές υπηρεσίες που παρέχουν.

2.2 Εντούτοις, αν και οι επίσημες πληροφορίες για τις επιχειρήσεις είναι άμεσα διαθέσιμες στη χώρα καταχώρισής τους (τα μητρώα επιχειρήσεων σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη είναι πλέον ηλεκτρονικά και διατίθενται στο Διαδίκτυο από την 1η Ιανουαρίου 2007), η πρόσβαση στις ίδιες πληροφορίες από άλλο κράτος μέλος μπορεί να παρεμποδίζεται από τεχνικά (διαφορετικές συνθήκες και δομές αναζήτησης) ή ακόμη και γλωσσικά εμπόδια.

2.3 Υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση για πρόσβαση σε πληροφορίες από επιχειρήσεις που δρουν σε διασυνοριακό πλαίσιο, είτε για εμπορικούς λόγους είτε για να διευκολύνεται η πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, δεδομένου ότι οι ευκαιρίες που παρέχονται από την ενιαία αγορά έχουν διευκολύνει την εξάπλωση πέραν των εθνικών συνόρων. Ακόμη, μεγάλος αριθμός συγχωνεύσεων και διασπάσεων επιχειρήσεων αφορά επιχειρήσεις από διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ, ιδιαιτέρως μετά την οδηγία 2005/56/ΕΚ, η οποία επιβάλλει τη συνεργασία των μητρώων επιχειρήσεων· επίσης, είναι δυνατόν μία επιχείρηση να είναι καταχωρημένη σε ένα κράτος μέλος και να ασκεί τις δραστηριότητές της εν μέρει ή πλήρως σε άλλο.

2.4 Οι διασυνοριακές επιχειρηματικές δραστηριότητες έχουν καταστήσει αναγκαία την καθημερινή συνεργασία των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών αρχών ή/και των μητρώων επιχειρήσεων· ήδη υφίστανται πολλά μέσα και πρωτοβουλίες για τη διευκόλυνση της εθελοντικής συνεργασίας.

3. Κύρια σημεία της Πράσινης Βίβλου

3.1 Η Πράσινη Βίβλος για τη διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων περιγράφει το υφιστάμενο πλαίσιο και εξετάζει πιθανές μελλοντικές προσεγγίσεις για τη βελτίωση της πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά με τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ και την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των οδηγιών για το εταιρικό δίκαιο.

3.2 Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων εξυπηρετεί δύο διακριτούς, αλλά αλληλένδετους στόχους:

—	διευκόλυνση της διασυνοριακής πρόσβασης σε επίσημες και αξιόπιστες πληροφορίες για τις επιχειρήσεις πέραν των εθνικών συνόρων, προκειμένου να αυξηθεί η διαφάνεια στην ενιαία αγορά και να ενισχυθεί η προστασία των μετόχων και των τρίτων, και

—

ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας των μητρώων επιχειρήσεων σε περίπτωση διασυνοριακών διαδικασιών όπως διασυνοριακές συγχωνεύσεις, μεταφορές έδρας ή διαδικασίες πτώχευσης, όπως προβλέπεται ρητά από την οδηγία για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις και από τα καταστατικά της ευρωπαϊκής εταιρείας και της ευρωπαϊκής συνεταιριστικής εταιρείας.

3.3 Η Πράσινη Βίβλος παρουσιάζει τους υφιστάμενους μηχανισμούς, τις συνεργασίες και τις αναληφθείσες πρωτοβουλίες:

— EBR: εθελοντική πρωτοβουλία των μητρώων επιχειρήσεων 18 κρατών μελών και έξι τρίτων χωρών με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πρόκειται για ένα δίκτυο μητρώων επιχειρήσεων, στόχος του οποίου είναι να διασφαλίζει την αξιοπιστία των πληροφοριών για τις επιχειρήσεις. Παρουσιάζει, ωστόσο, ορισμένους περιορισμούς όσον αφορά την επέκταση του δικτύου και το ζήτημα της συνεργασίας σε διασυνοριακές διαδικασίες·

— BRITE: ερευνητική πρωτοβουλία που ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2009. Είχε δρομολογηθεί από ορισμένους εταίρους του EBR, με χρηματοδότηση ως επί το πλείστον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στόχος του BRITE ήταν να αναπτύξει και να εφαρμόσει ένα προηγμένο και καινοτόμο πρότυπο διαλειτουργικότητας, μια πλατφόρμα υπηρεσιών ΤΠΕ και ένα εργαλείο διαχείρισης, ώστε να είναι δυνατή η διαδραστική λειτουργία των μητρώων επιχειρήσεων σε ολόκληρη την ΕΕ, εστιάζοντας ειδικότερα στις περιπτώσεις των διασυνοριακών μεταφορών έδρας και συγχωνεύσεων και στον καλύτερο έλεγχο των υποκαταστημάτων επιχειρήσεων που έχουν καταχωριστεί σε άλλα κράτη μέλη·

— Σύστημα πληροφόρησης για την εσωτερική αγορά (IMI): ασφαλής διαδικτυακή εφαρμογή που δρομολογήθηκε τον Μάρτιο του 2006 και λειτουργεί υπό την ευθύνη της Επιτροπής. Πρόκειται για ένα κλειστό δίκτυο, που παρέχει στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών ένα απλό εργαλείο για να εντοπίζουν τους ομολόγους τους στα λοιπά κράτη μέλη και να επικοινωνούν μαζί τους γρήγορα και αποτελεσματικά. Χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει την εφαρμογή της οδηγίας για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και της οδηγίας για τις υπηρεσίες·

— Ηλεκτρονική δικαιοσύνη (e-Justice): πρωτοβουλία που δρομολογήθηκε τον Ιούνιο του 2007, προκειμένου να επικουρήσει τις δικαστικές αρχές και τους επαγγελματίες του νομικού κλάδου και να διευκολύνει την πρόσβαση στου κοινού σε δικαστικές και νομικές πληροφορίες. Ένα απτό αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας είναι η Ευρωπαϊκή Πύλη της Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης, η οποία θα αποτελεί το βασικό σημείο πρόσβασης σε νομικές πληροφορίες, νομικά και διοικητικά ιδρύματα, μητρώα, βάσεις δεδομένων και άλλες υπηρεσίες. Το σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή ηλεκτρονική δικαιοσύνη 2009-2013 εξετάζει το ζήτημα της ενσωμάτωσης του EBR στην πύλη μέσω μιας σταδιακής προσέγγισης (προσθήκη ενός υπερσυνδέσμου σε πρώτη φάση και εξέταση του ενδεχομένου μερικής ενσωμάτωσης του EBR στην πύλη αργότερα).

3.4 Ουσιαστικά, η Πράσινη Βίβλος προτείνει τρεις τρόπους ανάπτυξης των υφιστάμενων μηχανισμών συνεργασίας μεταξύ των μητρώων επιχειρήσεων:

—	η πρώτη επιλογή είναι να χρησιμοποιηθούν τα αποτελέσματα του προγράμματος BRITE και να οριστεί ή να δημιουργηθεί μια οντότητα που θα είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση των απαραίτητων υπηρεσιών που θα επεκταθούν σε όλα τα κράτη μέλη·

—	η δεύτερη επιλογή είναι να χρησιμοποιηθεί το σύστημα IMI, που είναι ήδη σε λειτουργία και θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να καλύψει νέους τομείς της κοινοτικής νομοθεσίας κατά τα επόμενα έτη·

—	η τρίτη επιλογή είναι ο συνδυασμός των δύο πρώτων.

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη και την ενίσχυση της συνεργασίας των μητρώων επιχειρήσεων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε επίσημες και αξιόπιστες πληροφορίες για τις επιχειρήσεις και τις εμπορικές εταιρίες και να αυξηθεί η διαφάνεια στην ενιαία αγορά, με παράλληλη ενίσχυση της προστασίας των μετόχων και των τρίτων μερών (πιστωτών, επιχειρηματικών εταίρων, καταναλωτών κλπ.), ιδίως σε περίπτωση διασυνοριακών διαδικασιών όπως οι διασυνοριακές συγχωνεύσεις, οι μεταφορές έδρας ή οι διαδικασίες πτώχευσης.

4.2 Η πρωτοβουλία της Επιτροπής να εξετάσει δυνατούς τρόπους βελτίωσης της πρόσβασης σε πληροφορίες για τις επιχειρήσεις ανά την ΕΕ και αποτελεσματικότερης εφαρμογής των οδηγιών για το εταιρικό δίκαιο είναι αξιέπαινη. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σε γενικές γραμμές την Πράσινη Βίβλο, εφόσον δεν επιβληθεί πρόσθετος διοικητικός φόρτος στις επιχειρήσεις, και λαμβάνοντας υπόψη ότι θα πρέπει να διενεργηθεί ολοκληρωμένη αξιολόγηση αντικτύπου.

4.3 Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων θα πρέπει να αντανακλά τους στόχους δύο στρατηγικών εγγράφων: της στρατηγικής Ευρώπη 2020 (όπου γίνεται έκκληση για περισσότερη διασυνοριακή συνεργασία) και της Small Business Act (όπου ζητείται να «μειωθούν στο ελάχιστο το κόστος και ο φόρτος για τις επιχειρήσεις», πράγμα που «θα συμβάλει σημαντικά στην επιτυχία και την ανάπτυξη των ΜΜΕ επειδή δίνει σε αυτές τη δυνατότητα να εξοικονομήσουν χρόνο και χρήμα και έτσι ελευθερώνονται πόροι για την καινοτομία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας», με λεπτομερή αξιολόγηση του αντικτύπου των μελλοντικών νομοθετικών και διοικητικών πρωτοβουλιών).

4.4 Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων θα πρέπει να ενισχύσει τη διαφάνεια, να βελτιώσει την πρόσβαση σε επίσημες πληροφορίες σχετικά με τις επιχειρήσεις και με τη συνεργασία μεταξύ αυτών, στοιχεία που προσλαμβάνουν καθοριστική σημασία για την παγίωση της ενιαίας αγοράς και την προώθηση της ισορροπημένης και βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής προόδου.

5. Απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτει η Πράσινη Βίβλος

5.1 Αναγκαιότητα ενός καλύτερου δικτύου των μητρώων επιχειρήσεων των κρατών μελών

5.1.1 Υπό το φως της παρούσας κατάστασης, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη και την ενίσχυση της συνεργασίας των μητρώων επιχειρήσεων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η συνεργασία αυτή θα πρέπει να διέπεται από τις αρχές της διαφάνειας, της ταχύτητας, του μειωμένου κόστους, της διοικητικής απλούστευσης, της επαρκούς προστασίας των προσωπικών δεδομένων και της διαλειτουργικότητας (αυτόματη επικοινωνία με τα τοπικά και τα περιφερειακά μητρώα).

5.1.2 Η ΕΟΚΕ φρονεί πως η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων δεν θα δημιουργήσει πραγματική προστιθέμενη αξία παρά μόνον εάν το δίκτυο περιλαμβάνει όλα τα τοπικά και περιφερειακά μητρώα και των 27 κρατών μελών και εφόσον τα δεδομένα που διακινούνται μέσω του δικτύου –ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης– είναι επίκαιρα, ασφαλή, τυποποιημένα, άμεσα διαθέσιμα μέσω απλής διαδικασίας σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ και, κατά προτίμηση, δωρεάν (τουλάχιστον όσον αφορά τα βασικά δεδομένα).

5.2 Δυνατότητα καθορισμού των λεπτομερειών της συνεργασίας μέσω μιας «συμφωνίας διακυβέρνησης» μεταξύ των εκπροσώπων των κρατών μελών και των μητρώων επιχειρήσεων

5.2.1 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη επέκτασης και ενίσχυσης της υφιστάμενης συνεργασίας μεταξύ των μητρώων επιχειρήσεων έπειτα από ανάλυση κόστους-οφέλους, στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης αξιολόγησης του αντικτύπου, και επισημαίνει ότι όλα τα κράτη μέλη οφείλουν να τηρήσουν την υποχρέωση να αναπτύξουν την εταιρική τους σχέση στον τομέα αυτό, συμμετέχοντας ενεργά στην επέκτασή της και λαμβάνοντας αποφάσεις όσον αφορά τους όρους και τις προϋποθέσεις της.

5.2.2 Σε περίπτωση που, έπειτα από την αξιολόγηση του αντικτύπου, κριθεί απαραίτητη η νομοθετική δράση σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να καθιερωθεί νομικά η υποχρέωση συνεργασίας των μητρώων, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να αξιοποιηθεί η ευκαιρία για την τροποποίηση των κανόνων σχετικά με την κοινοποίηση πληροφοριών, προκειμένου να περιορισθεί ο διοικητικός φόρτος για τις επιχειρήσεις και ιδίως τις ΜΜΕ, χωρίς όμως να μειωθεί η διαφάνεια, δεδομένου ότι η δημοσίευση των πληροφοριών στις εθνικές εφημερίδες των μητρώων συνεπάγεται σημαντικό πρόσθετο κόστος για τις επιχειρήσεις, χωρίς να παρέχει πραγματική προστιθέμενη αξία, αφού υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτήν την ενημέρωση μέσω διαδικτυακών μητρώων.

5.2.3 Μπορεί να είναι χρήσιμο να δημιουργηθεί μια πιο στέρεη νομική βάση για ορισμένα χαρακτηριστικά του δικτύου, αλλά οι λεπτομέρειες της συνεργασίας πρέπει να καθοριστούν μέσω συμφωνίας για τη διακυβέρνηση του ηλεκτρονικού δικτύου των μητρώων επιχειρήσεων. Η συμφωνία αυτή θα πρέπει τουλάχιστον να καλύπτει ζητήματα όπως οι όροι ένταξης στο δίκτυο, ο ορισμός υπεύθυνου οργάνου για τη διαχείριση του δικτύου, θέματα ευθύνης, χρηματοδότησης, επίλυσης διαφορών, καθώς και τα ζητήματα της συντήρησης του κεντρικού υπολογιστή και της εξασφάλισης πρόσβασης στο δίκτυο σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ. Πρέπει επίσης να ορισθούν τα ελάχιστα επίπεδα ασφάλειας και προστασίας των δεδομένων.

5.3 Προστιθέμενη αξία της μακροπρόθεσμης σύνδεσης του δικτύου των μητρώων επιχειρήσεων με το ηλεκτρονικό δίκτυο που θεσπίσθηκε βάσει της οδηγίας για τη διαφάνεια (2004/109/ΕΚ)

5.3.1 Όσον αφορά τη σύνδεση του δικτύου των μητρώων επιχειρήσεων με το ηλεκτρονικό δίκτυο ρυθμιζόμενων πληροφοριών για τις εισηγμένες εταιρείες, που συγκροτήθηκε βάσει της οδηγίας για τη διαφάνεια (2004/109/ΕΚ), η ΕΟΚΕ φρονεί πως αυτός ο στόχος θα πρέπει να τεθεί μετά την πλήρη διασύνδεση όλων των μητρώων και αφού προηγουμένως διεξαχθεί αξιολόγηση αντικτύπου όσον αφορά τις τεχνικές δυσκολίες του εγχειρήματος, την αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου μέτρου, την πραγματική προστιθέμενη αξία του και το κόστος που ενέχει. Θα ήταν ενδεχομένως πιο ενδεδειγμένο να χρησιμοποιηθεί ως νομική βάση η οδηγία 2003/58/ΕΚ, η οποία εισήγαγε τα ηλεκτρονικά μητρώα επιχειρήσεων.

5.3.2 Η ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των μητρώων επιχειρήσεων θα είναι επίσης επωφελής από την άποψη των δυνητικών συνεργειών με την κοινοποίηση πληροφοριών για τις επιχειρήσεις από άλλους φορείς (για τη βελτίωση της διαφάνειας των χρηματοπιστωτικών αγορών, την αύξηση της διαθεσιμότητας χρηματοπιστωτικών πληροφοριών σχετικά με τις εισηγμένες εταιρείες σε όλη την Ευρώπη και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας των διασυνοριακών διαδικασιών πτώχευσης).

5.4 Βέλτιστη λύση για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των μητρώων επιχειρήσεων σε περίπτωση διασυνοριακών συγχωνεύσεων και μεταφορών έδρας

5.4.1 Για να επιτευχθούν οι στόχοι που ορίζονται στην Πράσινη Βίβλο, η ΕΟΚΕ προτείνει να επιλεγεί μια λύση που ενσωματώνει και αξιοποιεί όλους τους υφιστάμενους μηχανισμούς και όλες τις αναληφθείσες πρωτοβουλίες συνεργασίας, και ιδιαίτερα τις EBR, BRITE, IMI και e-Justice· προς τούτο, το EBR θα πρέπει να επεκταθεί σε όλα τα κράτη μέλη, να εξελιχθεί σε ένα προηγμένο και καινοτόμο διαλειτουργικό σύστημα (με τη μορφή πλατφόρμας υπηρεσιών ΤΠΕ και αποτελεσματικού μέσου προληπτικής διαχείρισης, που διασυνδέει τα μητρώα επιχειρήσεων από όλη την Ευρώπη και προωθεί τη συνεργασία των επιχειρήσεων και την αξιολόγηση της ανάπτυξής τους) και να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή δικτυακή πύλη της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης.

5.4.2 Η λύση που προτείνει η ΕΟΚΕ (ήτοι να επεκταθεί το δίκτυο EBR σε όλα τα κράτη μέλη, και ταυτόχρονα να βελτιωθεί η λειτουργία του με την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος BRITE και την ενδεχόμενη χρήση του συστήματος IMI και να ενταχθεί στη δικτυακή πύλη της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης) θα επιτρέψει να συνεχίσει η συσσώρευση πείρας κατά τη διαχείριση και τη διοίκηση ανάλογων πλατφορμών πληροφορικής και να διατηρηθεί το επίπεδο αναγνώρισής τους· επίσης, θα αποφευχθεί ενδεχόμενη σύγχυση σε περίπτωση που δρομολογηθεί νέο μέσο με παρόμοιες ή ακριβώς τις ίδιες πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο EBR· τέλος, θα πολλαπλασιάσει τα αποτελέσματα των επενδύσεων που έχουν ήδη υλοποιηθεί, μεταξύ άλλων και με χρηματοδότηση από την ΕΕ, με συνέπεια τη μείωση του κόστους εφαρμογής, ιδίως σε περίπτωση χρήσης του συστήματος IMI ή ένταξης του δικτύου στη δικτυακή πύλη e-Justice.

5.5 Προτεινόμενη λύση για τα υποκαταστήματα

5.5.1 Οι υποχρεώσεις παροχής πληροφοριών για τα υποκαταστήματα στην αλλοδαπή, που θεσπίζονται στην οδηγία 89/666/ΕΟΚ, καθιστούν πρακτικά απαραίτητη τη συνεργασία των μητρώων επιχειρήσεων, προκειμένου να διασφαλισθεί η δημοσίευση των πληροφοριών και των εγγράφων σε περίπτωση ανοίγματος υποκαταστήματος. Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της αξιοποίησης και της ανάπτυξης των αποτελεσμάτων του προγράμματος BRITE και της λύσης της αυτόματης κοινοποίησης μεταξύ των μητρώων, προκειμένου να εξακριβώνεται η ακρίβεια και η επικαιρότητα των σχετικών στοιχείων και να προστατεύονται συνεπώς τα συμφέροντα των πιστωτών και των καταναλωτών που έρχονται σε επαφή με το υποκατάστημα.

6. Ειδικές παρατηρήσεις

6.1 Για να επιτευχθεί πλήρης διαλειτουργικότητα των μητρώων επιχειρήσεων, χρειάζεται να εξεύρουμε τις καλύτερες λύσεις για την εξάλειψη των υφιστάμενων εμποδίων, τόσο στο τεχνικό επίπεδο (διαφορετικές συνθήκες και δομές αναζήτησης) όσο και στο γλωσσικό (όσον αφορά το ERB, η αναζήτηση θα μπορούσε να πραγματοποιείται σε όλες τις γλώσσες και η αναζητούμενη πληροφορία να παρέχεται στη γλώσσα αναζήτησης).

6.2 Με τον καθορισμό της αρμόδιας αρχής που θα αναλάβει, θα επεκτείνει και θα αναπτύξει το ERB και με τη διασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης του προγράμματος από την ΕΕ, θα επιταχυνθεί η κατασκευή ενός δικτύου που θα καλύπτει όλα τα κράτη μέλη και θα επιτευχθούν οι βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι στόχοι. Στο μέλλον θα πρέπει να ξεπερασθούν οι περιορισμοί που οφείλονται στα υψηλά τέλη εγγραφής και χρήσης του λογισμικού ή της συνδρομής στο EBR και να αρθούν οι φραγμοί στη συμμετοχή σε εθνικό επίπεδο.

6.3 Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων δεν θα πρέπει να περιορίζεται στη συντήρηση, την ανάπτυξη, τη διαχείριση και την ενημέρωση του δικτύου και του λογισμικού, αλλά και να περιλαμβάνει και την επιτυχή διαχείριση των σχέσεων μεταξύ των συμμετεχόντων, τη δέουσα προώθηση του συστήματος στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, τη συμμετοχή στα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, την επέκταση των υπηρεσιών σε νέες χώρες και την παροχή εμπορικών υπηρεσιών για τη δημιουργία εσόδων, το σύνολο των οποίων θα επαναδιοχετεύεται στην ανάπτυξη του δικτύου.

6.4 Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει περισσότερα μέσα για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας: κριτήρια αναζήτησης, σειρά διαφανών διαδικασιών για τη λήψη των αιτημάτων και την προώθηση των απαντήσεων επί των οποίων θα συμφωνούν όλα τα κράτη μέλη, τη δυνατότητα λήψης ηλεκτρονικών εγγράφων και πιστοποιητικών, μέσα διαχείρισης των ερωταποκρίσεων και παρακολούθησης της προόδου, διαδικασίες υποβολής και αντιμετώπισης παραπόνων, δυνατότητα πολύγλωσσης αναζήτησης, ανοιχτές ερωτήσεις και απαντήσεις, έναν αρμόδιο με τα στοιχεία επικοινωνίας του κλπ.

6.5 Η πρωτοβουλία διασύνδεσης των μητρώων επιχειρήσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες των οποίων η κοινοποίηση είναι υποχρεωτική, παρέχοντας πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές μέσω των ηλεκτρονικών φακέλων που υπάρχουν στα εθνικά μητρώα και περιορίζοντας έτσι τον διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις, ιδίως τις ΜΜΕ, χωρίς επιβολή πρόσθετων φόρων. Το ΙΜΙ φαίνεται πως αποτελεί βιώσιμο μέσο για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των μητρώων επιχειρήσεων των διάφορων κρατών μελών.

6.6 Κατά την αξιολόγηση του αντικτύπου, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η εφαρμογή των ακόλουθων πτυχών:

—	ενιαίο σημείο πρόσβασης στο δίκτυο των μητρώων·

—	ενιαίος κωδικός αναγνώρισης για κάθε εταιρεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο·

—	ομοιόμορφο σύστημα τιμολόγησης·

—	ευρωπαϊκό πιστοποιητικό με τη μορφή τυποποιημένου σε όλη την ΕΕ αποσπάσματος του μητρώου επιχειρήσεων·

—	ελάχιστο σύνολο δεδομένων που θα πρέπει να εναρμονισθούν και να εφαρμόζονται σε επίπεδο ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων υπηρεσιών ενημέρωσης της ίδιας ποιότητας σε όλα τα κράτη μέλη

6.7 Ιδιαίτερη σημασία στον τομέα αυτό αποκτά η συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών, των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών.

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Ανακοίνωση της Επιτροπής: Ευρώπη 2020 – Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, COM(2010) 2020 τελικό.

(2) Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις – Μια «Small Business Act» για την Ευρώπη, COM(2008) 394 τελικό.

(3) European Business Register (Ευρωπαϊκό Μητρώο Επιχειρήσεων).

(4) Business Register Interoperability Throughout Europe (Διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων στην Ευρώπη).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμόδοτηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Η ακόλουθη τροπολογία συγκέντρωσε τουλάχιστον το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων, αλλά απορρίφθηκε στην πορεία των συζητήσεων (άρθρο 54, παράγραφος 3 του Εσωτερικού Κανονισμού).

Σημείο 2.1

Να τροποποιηθεί ως ακολούθως:

«2.1 Στην ΕΕ υφίστανται 27 μητρώα επιχειρήσεων που λειτουργούν σε εθνική ή περιφερειακή βάση. Σε αυτά καταχωρίζονται, σύμφωνα με τα προβλέπει η νομοθεσία της ΕΕ ».

Αιτιολογία

Θα δοθεί προφορικά.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	22
Ψήφοι κατά	:	24
Αποχές	:	2

Τα ακόλουθα σημεία της γνωμοδότησης του τμήματος απορρίφθηκαν υπέρ των τροπολογιών που υποβλήθηκαν στην Ολομέλεια, αλλά συγκέντρωσαν τουλάχιστον το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων:

Σημείο 2.2

«Εντούτοις, αν και οι επίσημες πληροφορίες για τις επιχειρήσεις είναι άμεσα διαθέσιμες στη χώρα καταχώρισής τους (τα μητρώα επιχειρήσεων σε όλα τα κράτη μέλη είναι πλέον ηλεκτρονικά και διατίθενται στο Διαδίκτυο από την 1η Ιανουαρίου 2007), η πρόσβαση στις ίδιες πληροφορίες από άλλο κράτος μέλος μπορεί να παρεμποδίζεται από τεχνικά εμπόδια (διαφορετικές συνθήκες και δομές αναζήτησης) ή ακόμη και γλωσσικά.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	44
Ψήφοι κατά	:	29
Αποχές	:	2

Σημείο 4.1

«Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη και την ενίσχυση της συνεργασίας των μητρώων επιχειρήσεων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε επίσημες και αξιόπιστες πληροφορίες για τις επιχειρήσεις και να αυξηθεί η διαφάνεια στην ενιαία αγορά, με παράλληλη ενίσχυση της προστασίας των μετόχων και των τρίτων μερών (πιστωτών, επιχειρηματικών εταίρων, καταναλωτών κλπ.), ιδίως σε περίπτωση διασυνοριακών διαδικασιών όπως οι διασυνοριακές συγχωνεύσεις, οι μεταφορές έδρας ή οι διαδικασίες αφερεγγυότητας.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	49
Ψήφοι κατά	:	29
Αποχές	:	5

Σημείο 4.4

«Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων θα πρέπει να ενισχύσει τη διαφάνεια και τη συνεργασία των επιχειρήσεων, να άρει τους φραγμούς στις διασυνοριακές επιχειρηματικές δραστηριότητες και να μειώσει τον διοικητικό φόρτο. Όλα αυτά είναι καθοριστικά στοιχεία για την παγίωση της ενιαίας αγοράς και την προώθηση της ισορροπημένης και βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής προόδου»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	50
Ψήφοι κατά	:	40
Αποχές	:	6

Σημείο 4.5

«Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι δύο στόχοι που αναφέρονται στην Πράσινη Βίβλο είναι περιορισμένοι και συνιστά να προστεθούν άλλοι δύο. Ο κυριότερος στόχος της διασύνδεσης των μητρώων επιχειρήσεων θα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός εργαλείου προληπτικής διαχείρισης για την αξιολόγηση της ανάπτυξης και των επιδόσεων των επιχειρήσεων της ΕΕ. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα ενισχυθούν οι στρατηγικές και οι πολιτικές σε αυτόν τον τομέα, σε όλα τα επίπεδα (ευρωπαϊκό, περιφερειακό και τοπικό). Η διασύνδεση των μητρώων θα πρέπει επίσης να αποσκοπεί στην ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας των επιχειρήσεων στην ΕΕ.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	54
Ψήφοι κατά	:	44
Αποχές	:	7

Σημείο 5.3.1

«Όσον αφορά τη σύνδεση του δικτύου των μητρώων επιχειρήσεων με το ηλεκτρονικό δίκτυο ρυθμιζόμενων πληροφοριών για τις εισηγμένες εταιρείες, που συγκροτήθηκε βάσει της οδηγίας για τη διαφάνεια (2004/109/ΕΚ), η ΕΟΚΕ φρονεί πως αυτός ο στόχος θα πρέπει να τεθεί μετά την πλήρη διασύνδεση όλων των μητρώων και αφού προηγουμένως διεξαχθεί αξιολόγηση αντικτύπου όσον αφορά τις τεχνικές δυσκολίες του εγχειρήματος, την αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου μέτρου, την πραγματική προστιθέμενη αξία του και το κόστος που ενέχει.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	61
Ψήφοι κατά	:	31
Αποχές	:	8

Σημείο 5.4.1

«Για να επιτευχθούν οι στόχοι που ορίζονται στην Πράσινη Βίβλο, η ΕΟΚΕ προτείνει να επιλεγεί μια λύση που ενσωματώνει και αξιοποιεί όλους τους υφιστάμενους μηχανισμούς και όλες τις αναληφθείσες πρωτοβουλίες συνεργασίας, και ιδιαίτερα τις EBR, BRITE και e-Justice· προς τούτο, το EBR θα πρέπει να επεκταθεί σε όλα τα κράτη μέλη, να εξελιχθεί σε ένα προηγμένο και καινοτόμο διαλειτουργικό σύστημα (με τη μορφή πλατφόρμας υπηρεσιών ΤΠΕ και αποτελεσματικού μέσου προληπτικής διαχείρισης, που διασυνδέει τα μητρώα επιχειρήσεων από όλη την Ευρώπη και προωθεί τη συνεργασία των επιχειρήσεων και την αξιολόγηση της ανάπτυξής τους) και να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή δικτυακή πύλη της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	51
Ψήφοι κατά	:	37
Αποχές	:	7

Σημείο 5.4.2

«Η λύση που προτείνει η ΕΟΚΕ (ήτοι να επεκταθεί το δίκτυο EBR σε όλα τα κράτη μέλη, και ταυτόχρονα να βελτιωθεί η λειτουργία του με την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος BRITE και να ενταχθεί στη δικτυακή πύλη της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης) θα επιτρέψει να συνεχίσει η συσσώρευση πείρας κατά τη διαχείριση και τη διοίκηση ανάλογων πλατφορμών πληροφορικής και να διατηρηθεί το επίπεδο αναγνώρισής τους· επίσης, θα αποφευχθεί ενδεχόμενη σύγχυση σε περίπτωση που δρομολογηθεί νέο μέσο με παρόμοιες ή ακριβώς τις ίδιες πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο EBR· τέλος, θα πολλαπλασιάσει τα αποτελέσματα των επενδύσεων που έχουν ήδη υλοποιηθεί, μεταξύ άλλων και με χρηματοδότηση από την ΕΕ, με συνέπεια τη μείωση του κόστους εφαρμογής.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	55
Ψήφοι κατά	:	33
Αποχές	:	7

Σημείο 6.5

«Στην τελική απόφαση επί του ζητήματος, θα πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στις νομικές πτυχές που αφορούν τα δικαιώματα δημιουργού, τη μετάδοση δεδομένων και την προστασία των προσωπικών δεδομένων, σύμφωνα με την εθνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας επί της τροπολογίας

Ψήφοι υπέρ	:	53
Ψήφοι κατά	:	42
Αποχές	:	3

Σημείο 6.6

«Η πρωτοβουλία διασύνδεσης των μητρώων επιχειρήσεων θα πρέπει να προβλέπει τη συμπερίληψη όλων των πληροφοριών που χρειάζεται να κοινοποιηθούν, παρέχοντας πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές μέσω του ηλεκτρονικού φακέλου της εταιρείας στα εθνικά μητρώα και περιορίζοντας έτσι τον διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις, ιδίως τις ΜΜΕ, χωρίς επιβολή πρόσθετων δαπανών.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	56
Ψήφοι κατά	:	33
Αποχές	:	3

Σημείο 6.7

«Συνιστάται να προαχθεί η συνεργασία και η εταιρική σχέση με επιχειρήσεις που παρέχουν παρόμοιες υπηρεσίες με εκείνες που θα παρέχει το νέο δίκτυο των μητρώων επιχειρήσεων»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	53
Ψήφοι κατά	:	40
Αποχές	:	1

Σημείο 1.3

«Η ΕΟΚΕ συνιστά να προστεθούν δύο ακόμη στόχοι σε εκείνους που αναφέρονται στην Πράσινη Βίβλο:

—	πρώτον, να δημιουργηθεί ένα εργαλείο προληπτικής διαχείρισης για την αξιολόγηση της ανάπτυξης και των επιδόσεων των επιχειρήσεων της ΕΕ, το οποίο θα συμβάλει στην ενίσχυση των στρατηγικών και των πολιτικών σε αυτόν τον τομέα σε όλα τα επίπεδα, και,

—	δεύτερον, να ενισχυθεί η διασυνοριακή συνεργασία.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	54
Ψήφοι κατά	:	38
Αποχές	:	1

Σημείο 1.8

«Για να επιτευχθούν οι στόχοι που ορίζονται στην Πράσινη Βίβλο, η ΕΟΚΕ προτείνει να επιλεγεί μια λύση που ενσωματώνει και αξιοποιεί όλους τους υφιστάμενους μηχανισμούς και όλες τις αναληφθείσες πρωτοβουλίες συνεργασίας και, ιδιαίτερα, τις EBR (1), BRITE (2) και e-Justice (Ηλεκτρονική Δικαιοσύνη)· προς τούτο, το EBR θα πρέπει να επεκταθεί σε όλα τα κράτη μέλη, να εξελιχθεί σε ένα προηγμένο και καινοτόμο διαλειτουργικό σύστημα (με τη μορφή πλατφόρμας υπηρεσιών ΤΠΕ και αποτελεσματικού μέσου προληπτικής διαχείρισης, που διασυνδέει τα μητρώα επιχειρήσεων από όλη την Ευρώπη και προωθεί τη συνεργασία των επιχειρήσεων και την αξιολόγηση της ανάπτυξής τους) και να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή δικτυακή πύλη της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	51
Ψήφοι κατά	:	37
Αποχές	:	7

Σημείο 1.10

«Όσον αφορά τα υποκαταστήματα των επιχειρήσεων που είναι καταχωρισμένα σε άλλες χώρες, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αξιοποίηση και την ανάπτυξη των αποτελεσμάτων του προγράμματος BRITE και τη λύση της αυτόματης κοινοποίησης μεταξύ των μητρώων.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας επί της τροπολογίας

Ψήφοι υπέρ	:	56
Ψήφοι κατά	:	33
Αποχές	:	3

Σημείο 1.11

«Με τον καθορισμό της αρμόδιας αρχής που θα αναλάβει, θα επεκτείνει και θα αναπτύξει το ERB και με τη διασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης του προγράμματος από την ΕΕ, θα επιταχυνθεί η κατασκευή ενός δικτύου που θα περιλαμβάνει τα μητρώα επιχειρήσεων από όλα τα κράτη μέλη και θα επιτευχθούν οι βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι στόχοι.»

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	:	54
Ψήφοι κατά	:	38
Αποχές	:	1

(1) European Business Register (Ευρωπαϊκό Μητρώο Επιχειρήσεων)

(2) Business Register Interoperability Throughout Europe (Διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων στην Ευρώπη)»

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/129

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Με αντικείμενο την απλούστευση της εφαρμογής των προγραμμάτων-πλαίσιο έρευνας»

COM(2010)187 τελικό

2011/C 48/22

Εισηγητής: Gerd WOLF

Στις 29 Απριλίου, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της ΣΛΕΕ, αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για το ακόλουθο θέμα:

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Με αντικείμενο την απλούστευση της εφαρμογής των προγραμμάτων-πλαίσιο έρευνας

COM(2010)187 τελικό

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του την 1η Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 114 ψήφους υπέρ και 1 αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Είναι απαραίτητο να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και η ελκυστικότητα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων πλαισίων. Αυτό προϋποθέτει όμως την απλούστευση της εφαρμογής τους.

1.2 Συνεπώς, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής και συμφωνεί καταρχήν με τις προτάσεις που διατυπώνονται στο έγγραφο αυτό.

1.3 Επίσης, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τα συμπεράσματα του Συμβουλίου για τον ανταγωνισμό, της 26ης Μαΐου 2010 σχετικά με το ίδιο θέμα.

1.4 Η αυξανόμενη διαφοροποίηση των τμηματικών προγραμμάτων και των μέσων που περιλαμβάνουν, για τα οποία προβλέπονται συχνά πολύ διαφορετικοί κανόνες και διαφορετικές διαδικασίες, έχουν καταστεί βασικό πρόβλημα των ενισχύσεων της ΕΕ για την έρευνα. Το αποτέλεσμα είναι μια πολυπλοκότητα ακατανόητη για τους δικαιούχους των ενισχύσεων, η οποία επιδεινώνεται από τις διαφορές των ρυθμιστικών συστημάτων των κρατών μελών και των εθνικών φορέων χρηματοδότησης.

1.5 Η ΕΟΚΕ συνιστά, συνεπώς, μια σταδιακή εναρμόνιση των σχετικών κανόνων και διαδικασιών, σε μια πρώτη φάση στα πλαίσια της ενίσχυσης της έρευνας σε επίπεδο ΕΕ, μακροπρόθεσμα όμως και μεταξύ των κρατών μελών αλλά και με την Επιτροπή. Μόνον τότε θα έχει ολοκληρωθεί ο ευρωπαϊκός χώρος έρευνας.

1.6 Η χρηματοδότηση της έρευνας στην ΕΕ απαιτεί καλύτερη εξισορρόπηση διακριτικής ευχέρειας και ελέγχου. Αυτό ισχύει τόσο για την διαμόρφωση των κανόνων όσο και για την πρακτική εφαρμογή τους. Η ΕΟΚΕ συνιστά να υιοθετηθεί μια προσέγγιση που να βασίζεται στην εμπιστοσύνη και να καταστεί η προσέγγιση αυτή βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ενίσχυσης της έρευνας. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής να αυξηθεί το αποδεκτό επίπεδο σφάλματος στον τομέα της έρευνας. (1)

1.7 Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά τα ακόλουθα μέτρα, τα οποία ευθυγραμμίζονται πλήρως με την ανακοίνωση της Επιτροπής:

—	αναγνώριση των λογιστικών πρακτικών που εφαρμόζουν οι δικαιούχοι και προκύπτουν από αντίστοιχες ισχύουσες διατάξεις εθνικού δικαίου·

—	κατάλληλη και αποτελεσματική πρακτική εφαρμογή των κανόνων·

—	θεώρηση των κατ' αποκοπήν ποσόν ως δυνατότητα επιλογής και όχι ως πρόσχημα για μείωση της επιχορήγησης, και χρησιμοποίηση του πραγματικού κόστους ως βάσης υπολογισμού·

—	μέγιστη δυνατή συνοχή και διαφάνεια των διαδικασιών·

—	μέγιστη δυνατή συνέχεια και σταθερότητα του δικαίου και των διαδικασιών·

—	πρόσληψη διεθνώς αναγνωρισμένων εμπειρογνωμόνων ως συντονιστών με επαρκή περιθώρια λήψης αποφάσεων·

—	χάραξη συνεκτικής στρατηγικής ελέγχου, προσδιοριζόμενης με διαφανείς διαδικασίες·

—	περαιτέρω ανάπτυξη εργαλείων λογισμικού·

—	δυνατότητα επιστροφής του φόρου προστιθέμενης αξίας·

—	επίτευξη απλοποιήσεων ειδικά για τις ΜΜΕ·

—	αξιόπιστα, σαφή και έγκαιρα διαθέσιμα καθοδηγητικά σημειώματα (οδηγίες χρήσης) για τα προγράμματα και τα μέσα ενίσχυσης.

1.8 Η ΕΟΚΕ αντιμετωπίζει καταρχήν με σκεπτικισμό την πρόταση της Επιτροπής να επιλεγεί για το επόμενο πρόγραμμα-πλαίσιο η «χρηματοδότηση με βάση το αποτέλεσμα», ως εναλλακτική μέθοδος επιχορήγησης, όσο δεν έχει τη δυνατότητα να εξετάσει αντικειμενικά με βάση μια εκτενή και σαφή διευκρίνιση της Επιτροπής, πώς πρέπει ή θα μπορούσε να ερμηνευτεί η έννοια αυτή κατά τη διεξαγωγή των διαδικασιών. Ανεξάρτητα, όμως, από αυτό, είναι αυτονόητο ότι πρωταρχικός στόχος και νόημα κάθε επιχορήγησης της έρευνας πρέπει να είναι η απόκτηση νέων και σημαντικών γνώσεων, με την επιλογή των βέλτιστων και αποτελεσματικότερων μεθόδων και με την υπαγωγή των κανόνων και της εφαρμογής τους στον στόχο αυτόν.

1.9 Παράλληλα με την απλοποίηση των νομικών, διοικητικών και δημοσιονομικών κανόνων και διαδικασιών είναι, όμως, εξίσου σημαντικό να απλοποιηθούν και οι επιστημονικές και θεματικές διαδικασίες για την υποβολή αιτήσεων, την πραγματογνωμοσύνη και τον έλεγχο, ώστε να επιτευχθεί ο περιορισμός και η εναρμόνιση των υπερβολικών και πολύμορφων ρυθμίσεων σχετικά με την υποχρέωση αναφοράς σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και θεσμικό επίπεδο, καθώς και των διαδικασιών υποβολής αιτήσεων, εκτίμησης ή αξιολόγησης καθώς και έγκρισης.

2. Η ανακοίνωση της Επιτροπής

2.1 Σκοπός της ανακοίνωσης της Επιτροπής είναι η περαιτέρω απλούστευση της εφαρμογής του ευρωπαϊκού προγράμματος πλαισίου για την έρευνα. Η ανακοίνωση εξετάζει καταρχάς τα θέματα χρηματοδότησης.

2.2 Οι δυνατότητες περαιτέρω απλούστευσης που εκτίθενται στην ανακοίνωση, διαρθρώνονται σε τρείς δέσμες:

— Δέσμη 1: Εξορθολογισμός της πρότασης και διαχείριση επιχορηγήσεων με βάση τους υφιστάμενους κανόνες

— Δέσμη 2: Προσαρμογή των κανόνων που ισχύουν με βάση το ισχύον σύστημα το οποίο βασίζεται στη δαπάνη

— Δέσμη 3: Μετάβαση προς χρηματοδότηση με βάση το αποτέλεσμα αντί για χρηματοδότηση με βάση τις δαπάνες

2.3 Η πρώτη δέσμη περιλαμβάνει πρακτικές βελτιώσεις διαδικασιών και εργαλείων τις οποίες η Επιτροπή έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζει.

2.3.1 Η δεύτερη δέσμη καλύπτει μεταβολές των υφιστάμενων κανόνων οι οποίες προβλέπουν ευρύτερη αποδοχή των συνήθων λογιστικών πρακτικών (περιλαμβανόμενων και των μέσων δαπανών προσωπικού), τον περιορισμό των διατάξεων σχετικά με τους διαφόρους τύπους δραστηριοτήτων και συμμετεχόντων, διάταξη για ιδιοκτήτες – διαχειριστές ΜΜΕ και τροποποίηση της διαδικασίας επιλογής για επιχορήγηση. Οι περισσότερες από τις προτάσεις που διατυπώνονται για την δέσμη αυτή αφορούν τον σχεδιασμό μελλοντικών προγραμμάτων-πλαισίων.

2.3.2 Στην τρίτη δέσμη παρουσιάζονται λύσεις που προετοιμάζουν την μετάβαση προς μια προσέγγιση βασιζόμενη στο αποτέλεσμα. Η αλλαγή αυτή αναμένεται ότι θα επιφέρει μείζονα μετατόπιση των προσπαθειών ελέγχου από την οικονομική στην τεχνικοεπιστημονική πλευρά.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Σημασία, αποτελεσματικότητα και ελκυστικότητα του προγράμματος-πλαισίου Ε&Α. Το πρόγραμμα-πλαίσιο Ε&Α αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία της ΕΕ για τη διασφάλιση και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ευημερίας στην Ευρώπη, την ανταπόκριση στις απαιτήσεις της νέας στρατηγικής «Ευρώπη 20102» και τη διαμόρφωση του νέου ευρωπαϊκού χώρου έρευνας. Για τον λόγο αυτόν, έχει ιδιαίτερη σημασία η όσο το δυνατό αποτελεσματικότερη εφαρμογή του προγράμματος-πλαισίου για την έρευνα. Πρέπει να προσελκύει τη συμμετοχή κορυφαίων επιστημόνων και ιδρυμάτων αλλά επίσης της βιομηχανίας και των ΜΜΕ: η συμμετοχή σε αυτό πρέπει είναι κερδοφόρα και να συνιστά τιμητική διάκριση. Για τον λόγο αυτόν είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν ελκυστικές και τελεσφόροι διοικητικές και οικονομικές προϋποθέσεις.

3.2 Η ανάγκη απλούστευσης. Γενικά, υπήρχε και εξακολουθεί να υπάρχει μια αισθητή ανάγκη για ρηξικέλευθες αλλαγές και απλουστεύσεις των διαδικασιών και των κανόνων. Η ΕΟΚΕ έχει γι αυτό ζητήσει επανειλημμένα την απλοποίηση των διαδικασιών που αφορούν τη χρήση του προγράμματος-πλαισίου έρευνας και διαπίστωσε με ικανοποίηση ότι τα πρώτα μέτρα προς αυτήν την κατεύθυνση λήφθηκαν ήδη με το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο Ε&Α.

3.3 Συμπεράσματα του Συμβουλίου. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει, συνεπώς, τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 28ης Μαΐου 2010 (2). Οι δηλώσεις και συστάσεις που ακολουθούν, αποσκοπούν κυρίως στην εμβάθυνση και υποστήριξη των θέσεων που διατυπώνονται στα συμπεράσματα αυτά.

3.4 Καταρχήν συμφωνία. Καταρχήν, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει και υποστηρίζει συνεπώς την πρωτοβουλία της Επιτροπής και τα σχέδια και τις επιλογής που εκτίθενται στην ανακοίνωση. Πολλά από τα προτεινόμενα μέτρα φαίνεται ότι μπορούν να επιφέρουν αισθητές βελτιώσεις και επομένως υποστηρίζονται ανεπιφύλακτα από την ΕΟΚΕ. Αυτό αφορά π.χ. τον εξορθολογισμό της διαχείρισης των προτάσεων και των επιχορηγήσεων με βάση τους υφιστάμενους κανόνες, ή την ευρύτερη αποδοχή των σε εθνικό επίπεδο συνήθων δημοσιονομικών και λογιστικών πρακτικών των επιχορηγούμενων, αν και με αυτόν τον τρόπο απλώς αμβλύνονται αλλά δεν εξαλείφονται τα ουσιαστικά αίτια της υφιστάμενης πολυπλοκότητας. Μακροπρόθεσμα, οι προσπάθειες θα πρέπει επομένως να εστιάζονται στην εξάλειψη των καίριων αιτιών του προβλήματος, με βάση την έννοια μιας ενιαίας αγοράς και ενός ευρωπαϊκού χώρου έρευνας.

3.5 Ουσιαστικά αίτια της υφιστάμενης πολυπλοκότητας. Η αυξανόμενη διαφοροποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και εργαλείων συνιστά σημαντικό πρόβλημα για την χρηματοδότηση της έρευνας στην ΕΕ. Τα υφιστάμενα μέσα και προγράμματα χρηματοδότησης ακολουθούν εν μέρει εντελώς διαφορετικούς κανόνες και διαδικασίες επιχορήγησης (όπως οι κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες (ΚΤΠ) με βάση το άρθρο 187, οι πρωτοβουλίες με βάση το άρθρο 185, Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ), τα δίκτυα ERA-Net, κοινοπραξίες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΚΔΙΤ), κλπ). Αυτό συνεπάγεται αυξανόμενη πολυπλοκότητα και για τους δικαιούχους των επιχορηγήσεων. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνον περιορίζεται η τελεσφόρηση των μέσων που χρησιμοποιούνται αλλά και η ελκυστικότητα του προγράμματος πλαισίου για κορυφαίους επιστήμονες, με αποτέλεσμα να διακυβεύεται η επιτυχία του προγράμματος-πλαισίου.

3.5.1 Διαφορές ως προς τις κανονιστικές ρυθμίσεις των κρατών μελών. Αυτή η πολυπλοκότητα επιτείνεται από τις εν μέρει πολύ μεγάλες διαφορές που υφίστανται όσον αφορά τις κανονιστικές ρυθμίσεις των κρατών μελών και τους εθνικούς φορείς χρηματοδότησης, που συνήθως ασκούν σημαντική και συχνά καθοριστική επιρροή στα σχέδια επιχορήγησης. Για να καταστεί σαφής η έκταση του προβλήματος υπενθυμίζεται ότι σχεδόν για όλα τα σχέδια που προωθεί η Επιτροπή (εκτός από τα σχέδια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ)), απαιτείται η συμμετοχή ερευνητών και φορέων χρηματοδότησης από τουλάχιστον τρία κράτη μέλη(!)

3.6 Εναρμόνιση των κανονιστικών ρυθμίσεων. Η ΕΟΚΕ συνιστά, συνεπώς, σε όλους τους φορείς που είναι επιφορτισμένοι με την δημιουργία του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας να περιορίσουν με το πρόγραμμα-πλαίσιο Ε&Α αυτές τις διαφορές και την πολυμορφία των νομικών, διοικητικών και οικονομικών κανόνων: έχουμε ανάγκη την εναρμόνιση/ απλούστευση και μείωση των κανονιστικών ρυθμίσεων που αφορούν τα προγράμματα-πλαισίου Ε&Α. Πρέπει να προσδιοριστούν τα μέσα επιχορήγησης με αποδεδειγμένη αξία και να συνεχιστεί η αξιοποίησή τους με συνέπεια. Όλα τα ευρωπαϊκά μέτρα επιχορήγησης της Ε&Α που περιλαμβάνονται σε προγράμματα-πλαισίου πρέπει να εντάσσονται σε ένα ενιαίο νομικό πλαίσιο.

3.7 Περαιτέρω στόχος. O επόμενος στόχος θα πρέπει, ωστόσο, να είναι η απλούστευση των μέσων επιχορήγησης και των διαδικασιών κοστολόγησης (βλ. σχετικά και το σημείο 4.1.), όχι μόνο στα πλαίσια του ίδιου του προγράμματος-πλαισίου αλλά και μεταξύ των κρατών μελών και με την Επιτροπή. Η προσέγγιση αυτή θα συμβάλει και στην εξάλειψη ορισμένων γνωστών προβλημάτων που εμποδίζουν μια μεγαλύτερη διακρατική κινητικότητα των επιστημόνων. Συγχρόνως θα αποτελούσε σημαντικό βήμα προς την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας. Αυτός ο σημαντικός στόχος, ακόμη και αν φαίνεται σήμερα ουτοπικός, αξίζει να επιδιωχθεί, με υπομονή και επιμονή, έστω και σταδιακά. Πράγματι η υλοποίηση του στόχου αυτού θα συνιστούσε καθοριστικό βήμα προς την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας.

3.7.1 Πολυμορφία στον τομέα της έρευνας. Παρόμοιες απλουστεύσεις δεν θα πρέπει πάντως σε καμία περίπτωση να συνεπάγονται περιορισμό της πολυμορφίας – στην οποία η ΕΟΚΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία – όσον αφορά την μέθοδο, την προσέγγιση και την επιλογή του αντικειμένου της έρευνας (3). Η πολυμορφία (στην έρευνα) δεν συνιστά σπατάλη αλλά απαραίτητο μέσο για την βελτιστοποίηση και την εξέλιξη της αναζήτησης νέων γνώσεων και ικανοτήτων, καθώς και απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της επιστήμης.

3.8 Ισορροπία μεταξύ διακριτικής ευχέρειας και ελέγχου. Καταρχήν είναι απαραίτητο να υπάρχει κατάλληλη ισορροπία μεταξύ διακριτικής ευχέρειας και ελέγχου. Αυτό ισχύει τόσο για την διαμόρφωση των κανόνων όσο και για την πρακτική εφαρμογή τους. Όσο δεν έχει επιτευχθεί η απλούστευση των κανόνων, είναι ακόμη πιο επιτακτική μια ελαστικότερη και πιο πραγματιστική εφαρμογή των κανόνων στην πράξη. Κατά τη εφαρμογή και την ερμηνεία των κανόνων πρέπει να δίδεται προτεραιότητα στη αποτελεσματική εξέλιξη των σχεδίων και στη χρήση των πόρων και όχι στη αποφυγή κάθε κινδύνου σφάλματος. Η αφηρημένη διατύπωση των διατάξεων των κανόνων συμμετοχής και του δημοσιονομικού κανονισμού προσφέρουν περιθώρια για το σκοπό αυτό, τα οποία θα πρέπει λογικά να αξιοποιηθούν για την βέλτιστη επιχορήγηση της έρευνας και την αποτελεσματική χρήση των πόρων. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει σχετικά με το θέμα αυτό παλαιότερες συστάσεις της, με τις οποίες ζητούσε να προσφέρονται μεγαλύτερα περιθώρια λήψης αποφάσεων στους επιμέρους αρμόδιους υπάλληλους της Επιτροπής και συνεπώς να διασφαλίζεται μια μεγαλύτερη ανοχή όσον αφορά τους κινδύνους σφάλματος. Ο φόβος της αποτυχίας ή των παρατυπιών που διαπράττουν μεμονωμένα άτομα, δεν πρέπει να οδηγεί στην υπέρμετρη ρύθμιση και την παράλυση των πάντων. Τούτο ισχύει τόσο για τις μεθόδους εργασίας των ερευνητικών ιδρυμάτων όσο και των ερευνητών (4).

3.9 Προσέγγιση βασιζόμενη στην εμπιστοσύνη. Τα λάθη και τα σφάλματα που διαπιστώνονται κατά την κοστολόγηση οφείλονται κατά μεγάλο μέρος στην πολυπλοκότητα των κριτηρίων επιχορήγησης και στην συντριπτική τους πλειοψηφία δεν έχουν δόλιο χαρακτήρα. Πρέπει συνεπώς να γίνεται σαφέστερη διάκριση μεταξύ λαθών, σφαλμάτων και απάτης. Η ΕΌΚΕ συνιστά συνεπώς στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή να υιοθετήσουν μια προσέγγιση που να βασίζεται στην εμπιστοσύνη και να την καταστήσουν βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ενίσχυσης της έρευνας. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής να αυξηθεί το αποδεκτό επίπεδο σφάλματος στον τομέα της έρευνας.

3.10 Ειδικευμένοι και αφοσιωμένοι υπάλληλοι. Η Επιτροπή χρειάζεται για την εκτέλεση των καθηκόντων της κατά την εφαρμογή του προγράμματος πλαισίου Ε&Α ειδικευμένους υπαλλήλους, με αναγνωρισμένη από την διεθνή επιστημονική κοινότητα εμπειρογνωμοσύνη (5). Η προσήλωσή τους στην επιδίωξη βέλτιστων αποτελεσμάτων και στην αποτελεσματικότερη εκτέλεση του προγράμματος δεν πρέπει συνεπώς να περιορίζεται υπερβολικά από το φόβο για ενδεχόμενα διαδικαστικά λάθη και τις συνέπειές τους, φόβος ο οποίος είναι απόλυτα κατανοητός, δεδομένης μιας πολυπλοκότητας που δημιουργεί σύγχυση. Αυτό σημαίνει όμως, επίσης, ότι δεν θα πρέπει να ευθύνονται σε υπερβολικό βαθμό για τα σφάλματα που προκύπτουν. Και για τον λόγο αυτό είναι αναγκαία η επίτευξη απλούστευσης, ευελιξίας και μεγαλύτερης σαφήνειας.

3.11 Διαφάνεια ως πρόσθετο μέσο ελέγχου. Η αύξηση των περιθωρίων λήψης αποφάσεων για τους αρμόδιους υπάλληλους της Επιτροπής, που συμβάλλει στην αποτελεσματικότητα και την οποία συνιστά η ΕΟΚΕ, περικλείει αναπόφευκτα και ένα δυνητικό ποσοστό σφαλμάτων ή ευνοϊκής μεταχείρισης. Επειδή όμως, όπως έχει επισημάνει επανειλημμένα και η ΕΟΚΕ, και στην επιχορήγηση της έρευνας είναι απαραίτητο να επιτευχθεί πλήρης διαφάνεια, οι αντιδράσεις μιας ενημερωμένης κοινότητας χρηστών θα λειτουργεί ως επιπρόσθετο μέσο διόρθωσης λανθασμένων συμπεριφορών.

3.12 Η σημασία της συνέχειας και της σταθερότητας. Ο χειρισμός τόσο πολύπλοκων συστημάτων προϋποθέτει μια δύσκολη διαδικασία εκμάθησης και την απόκτηση πείρας. Αυτό ισχύει τόσο για τους υπαλλήλους της Επιτροπής όσο και για τους δικαιούχους των επιχορηγήσεων, αλλά ιδιαίτερα για τις ΜΜΕ που δεν έχουν την πολυτέλεια να δημιουργήσουν ένα νομικό τμήμα αρμόδιο αποκλειστικά για τα ζητήματα αυτά. Συνεπώς, η διασφάλιση αποτελεσματικής συνέχειας της διαδικασίας όχι μόνον αυξάνει την νομική ασφάλεια αλλά απλουστεύει εκ των πραγμάτων τον περαιτέρω χειρισμό του συστήματος. Κάθε σχεδιασμένη αλλαγή, ακόμη και αν εξυπηρετεί την απλούστευση, πρέπει επομένως να αξιολογείται σε σχέση με την απώλεια σε συνέχεια και σταθερότητα: η σχεδιασμένη απλούστευση πρέπει να αντισταθμίζει σαφώς την απώλεια σε συνέχεια και σταθερότητα.

3.13 Απλούστευση των επιστημονικών διαδικασιών υποβολής αιτήσεων και πραγματογνωμοσύνης. Παράλληλα με την απλοποίηση των νομικών διοικητικών και δημοσιονομικών κανόνων και διαδικασιών (βλ. σημεία 3.6. και 3.7.) είναι, όμως, εξίσου σημαντικό να απλοποιηθούν και οι επιστημονικές και θεματικές διαδικασίες για την υποβολή αιτήσεων, πραγματογνωμοσύνης και ελέγχου, ώστε να αναπτυχθούν τρόποι απλούστευσης ή ενοποίησης και περιορισμού στο ελάχιστο των υπερβολικών ρυθμίσεων, των ποικίλων υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων σε εθνικό, περιφερειακό και θεσμικό επίπεδο και των διαδικασιών αίτησης, αξιολόγησης και έγκρισης. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με λύπη ότι η πτυχή αυτή δεν εξετάζεται καθόλου στην ανακοίνωση της Επιτροπής. Συνιστά, γι αυτό, εκ νέου στην Επιτροπή να καταβάλει προσπάθειες, σε συνεννόηση με τα κράτη μέλη και τις Αντιπροσωπείες τους, ώστε να εναρμονιστούν και να συγκεντρωθούν σε θεσμικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο οι διαδικασίες αίτησης, παρακολούθησης και αξιολόγησης, οι οποίες είναι πολύμορφες[…] ή υπερκαλύπτονται. Η προσέγγιση αυτή θα επιτρέψει την καταπολέμηση της περιττής απώλειας σε επιστήμονες με υψηλή ειδίκευση και σε ανθρώπινο κεφάλαιο γενικά. Αν και με το 7o πρόγραμμα-πλαίσιο σημειώθηκε πρόοδος στο θέμα αυτό, το πρόβλημα παραμένει κατά μεγάλο μέρος ανεπίλυτο. Η λύσεις που θα επιλεγούν πρέπει να διασφαλίζουν την κατάλληλη συμμετοχή των κρατών μελών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με τις επιχορηγήσεις, στα πλαίσια οργάνων και επιτροπών.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Οι διαδικασίες κοστολόγησης των κρατών μελών. Η « Ευρύτερη αποδοχή συνήθων λογιστικών πρακτικών» που προτείνει η Επιτροπή, θα προσφέρει, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, πραγματικά ουσιαστική βελτίωση, με την προϋπόθεση, όμως, ότι ο στόχος είναι πράγματι να έχει κάθε κράτος μέλος τη δυνατότητα να εφαρμόζει τους εθνικούς κανόνες επιχορήγησης της έρευνας και στα πλαίσια των διαδικασιών των προγραμμάτων-πλαισίου Ε&Α και ότι το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αναγνωρίζει αυτή τη δυνατότητα. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει έως έναν βαθμό σε φαινόμενα άνισης μεταχείρισης, αλλά κρίνει ότι αυτό είναι το τίμημα που πρέπει να καταβληθεί, προκειμένου να επιτευχθεί απλούστευση. Η ΕΟΚΕ συνιστά συνεπώς με έμφαση να υλοποιηθεί η πρόταση αυτή της Επιτροπής πραγματικά, αποτελεσματικά και ανεξαιρέτως για όλες τις κατηγορίες κόστους, με την έννοια αυτής της διευκρίνισης.

4.1.1 Επιλεξιμότητα του φόρου προστιθέμενης αξίας. Σε ορισμένα ερευνητικά σχέδια, ο φόρος προστιθέμενης αξίας αποτελεί μέρος του συνολικού κόστους. Υπό ορισμένους όρους, ο ευρωπαϊκός δημοσιονομικός κανονισμός επιτρέπει την επιλεξιμότητα του φόρου προστιθέμενης αξίας για επιχορήγηση. Άλλωστε, η ρύθμιση αυτή ήδη εφαρμόζεται στα περισσότερα ευρωπαϊκά προγράμματα επιχορήγησης. Η ΕΟΚΕ συνιστά, συνεπώς, να αναγνωρίζεται στο μέλλον ο φόρος προστιθέμενης αξίας ως επιλέξιμη δαπάνη και στα πλαίσια των προγραμμάτων-πλαισίων Ε&Α.

4.2 Περιορισμός της πολυμορφίας των κανόνων. Ο περιορισμός της πολυμορφίας των κανόνων στα επιμέρους προγράμματα και μέσα κρίνεται επειγόντως απαραίτητος (βλ. επίσης σημείο 3.6). Ωστόσο, δεν πρέπει να επιδιώκεται μια ενιαία λύση για όλους τους δικαιούχους επιχορήγησης, διότι με μια παρόμοια προσέγγιση δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες των επιμέρους ενδιαφερόμενων, ακόμη και υπό το πρίσμα της απλούστευσης. Θα ήταν συνεπώς σκόπιμο να διατηρηθούν οι υφιστάμενες διαφοροποιήσεις όσον αφορά τις οργανώσεις. Η ΕΟΚΕ συνιστά γι αυτό να μην εφαρμοστεί η πρόταση που διατυπώνει η Επιτροπή σε αυτό το κεφάλαιο σχετικά με τον κοινό συντελεστή χρηματοδότησης για όλους τους τύπους δραστηριοτήτων και τις κατηγορίες οργανισμών.

4.3 Δοκιμαστική εφαρμογή. Ο περιορισμός της ποικιλομορφίας των κανόνων και η απαίτηση για συνέχεια και σταθερότητα των ρυθμιστικών πλαισίων δεν πρέπει ωστόσο να οδηγήσει σε αποτελμάτωση ολόκληρου του συστήματος. Τα νέα μέσα θα πρέπει να εγκρίνονται και να εφαρμόζονται καταρχάς δοκιμαστικά, πριν αποφασιστεί να ενσωματωθούν οριστικά στο κανονικό ρυθμιστικό πλαίσιο.

4.4 Σαφείς ορισμοί και καθοδηγητικά σημειώματα – μια οδηγία χρήσης. Ειδικά όταν πρόκειται για πολύπλοκα συστήματα, η ύπαρξη σαφών και αδιαμφισβήτητων εννοιών, κανόνων, διαδικασιών και διεργασιών είναι καθοριστικής σημασίας ώστε να προσφέρεται στους ενδιαφερόμενους μια αποτελεσματική προσέγγιση. Αυτό ισχύει και όσον αφορά την έγκαιρη διάθεση αξιόπιστων καθοδηγητικών σημειωμάτων και «οδηγιών χρήσης» από την Επιτροπή. Τα καθοδηγητικά σημειώματα θα πρέπει αφενός να προσφέρουν ικανοποιητικά περιθώρια για την κατάλληλη συνεκτίμηση των διαφορετικών συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι επιμέρους δικαιούχοι Από την άλλη πλευρά όμως οι δικαιούχοι θα πρέπει να μπορούν να έχουν εμπιστοσύνη στις πληροφορίες που περιέχουν. Το αίτημα αυτό δεν αντιτίθεται στην ανάγκη για ευελιξία, αντιθέτως, αυτό επιτρέπει κυρίως την πλήρη αξιοποίησή της. Σε αυτό το πλαίσιο, όμως, η ΕΟΚΕ διαβλέπει ιδιαίτερα προβλήματα σε σχέση με το τελευταίο και σχεδόν επαναστατικό μέρος των προτάσεων της Επιτροπής (βλ. επίσης παρακάτω το σημείο 4.8.)

4.5 Χάραξη συνεκτικής στρατηγικής ελέγχου. Η μελλοντική στρατηγική ελέγχου της Επιτροπής συνιστά θεμελιώδες στοιχείο της διαδικασίας απλούστευσης (βλ. σχετικά και τα σημεία 3.9. και 4.1.) Η ΕΟΚΕ συνιστά για τον λόγο αυτόν τον επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής ελέγχου με στόχο την αύξηση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος-πλαισίου Ε&Α και την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών. Σε αυτό το στάδιο θα πρέπει να προσδιοριστούν σαφώς οι όροι εξέτασης των υφιστάμενων λογιστικών πρακτικών που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη και η χρέωση μέσων συντελεστών κοστολόγησης των δαπανών προσωπικού.

4.6 Περισσότερα κατ’ αποκοπή ποσά στην υφιστάμενη προσέγγιση που βασίζεται στις δαπάνες. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί καταρχήν με αυτήν την πρόταση της Επιτροπής που μπορεί να αφορά διάφορα είδη κόστους. Κατά τη γνώμη της Επιτροπής η προσέγγιση αυτή προσφέρει τη δυνατότητα βελτίωσης των όρων συμμετοχής των ΜΜΕ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ συμφωνεί μόνον με τον όρο ότι τα κατ’ αποκοπήν ποσά καλύπτουν τις πραγματικές δαπάνες, δεν αποτελούν απλώς πρόσχημα για μείωση του όγκου των επιχορηγήσεων και θα προσφέρονται μόνο ως εναλλακτική λύση.

4.6.1 Το πραγματικό κόστος ως βάση υπολογισμού των κατ’ αποκοπήν ποσών. Κατά κανόνα, το ύψος της επιχορήγησης – συνεπώς και των κατ' αποκοπήν ποσών που καταβάλλονται - πρέπει να υπολογίζεται με βάση τις πραγματικές δαπάνες των δικαιούχων. Μόνον όταν η επιχορήγηση μέσω του προγράμματος-πλαισίου Ε&Α ανέρχεται σε ικανοποιητικό ύψος συμφέρει η συμμετοχή στα ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα και τους οργανισμούς με τις πιο υψηλές επιδόσεις, παρά τις απαιτούμενες διοικητικές και άλλες δαπάνες. Επίσης, μόνο σε αυτήν την περίπτωση θα μπορούν να επιτευχθούν πλήρως οι στόχοι που έχουν ορισθεί σχετικά με την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία.

4.7 Ισχυρά εργαλεία λογισμικού για την διαχείριση των σχεδίων. Η χρήση εφαρμογών βασιζόμενων στο διαδίκτυο για την διαχείριση ολόκληρης της διεξαγωγής ενός σχεδίου, από την υποβολή της αίτησης έως και την ολοκλήρωση του σχεδίου, προσφέρει μεγάλες δυνατότητες για αισθητή μείωση του διοικητικού φόρτου τόσο για την Επιτροπή όσο και για τους αιτούντες φορείς. Από αυτή την άποψη επιδοκιμάζονται απόλυτα οι προσπάθειες της Επιτροπής προς αυτήν την κατεύθυνση. Ωστόσο, τα εργαλεία που θα δημιουργήσει η Επιτροπή και θα χρησιμοποιήσουν οι αιτούντες πρέπει να λειτουργούν με απόλυτη συνέργεια. Ακόμη, όμως και στην περίπτωση που τα νεοδημιουργηθέντα από το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο εργαλεία λογισμικού διευκολύνουν τις διαδικασίες εντός της Επιτροπής, αυτό δεν θα πρέπει να αποβεί σε βάρος των υποψήφιων φορέων. Διότι το λογισμικό που δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως (π.χ. NEF) ή η έλλειψη συνοχής στη διάρθρωση των επιμέρους εγγράφων (π.χ. μεταξύ των επιμέρους σταδίων των σχεδίων), προκαλούν πρόσθετη και περιττή επιβάρυνση για όλους τους υποψήφιους. Η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθεί η πτυχή αυτή υπόψη σε όλα τα στάδια των σχεδίων και σε όλα τα επίπεδα, καθώς και να διατεθούν στο μέλλον περισσότερα κονδύλια για την περεταίρω ανάπτυξη εργαλείων λογισμικού.

4.8 Μετάβαση από την χρηματοδότηση με βάση τις δαπάνες προς την χρηματοδότηση με βάση το αποτέλεσμα. Μια ιδιαίτερα καινοτόμος απλούστευση και εναλλακτική μέθοδος ενίσχυσης που προτείνει η Επιτροπή ήδη για το επικείμενο 8ο ερευνητικό πρόγραμμα-πλαίσιο, είναι να προβλεφθεί η μετάβαση από την χρηματοδότηση με βάση τις δαπάνες προς τη χρηματοδότηση με βάση το αποτέλεσμα Η πρόταση αυτή φαίνεται καταρχάς ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα επειδή πρωταρχικός στόχος και νόημα κάθε επιχορήγησης της έρευνας πρέπει να είναι η απόκτηση νέων και σημαντικών γνώσεων και η επίτευξη αποτελεσμάτων με την επιλογή των βέλτιστων και αποτελεσματικότερων μεθόδων. Ασφαλώς, οι κανόνες και η εφαρμογή τους πρέπει να εξυπηρετούν ακριβώς αυτόν τον στόχο και να υπάγονται σε αυτόν.

4.8.1 Ενδοιασμοί. Η εκ των προτέρων συμφωνία επί συγκεκριμένων αποτελεσμάτων σε ένα ερευνητικό σχέδιο δημιουργεί ωστόσο πρόβλημα, διότι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έρευνα επί συμβάσει. Αυτό δεν συνεπάγεται όμως μόνον προβλήματα όσον αφορά την ανάθεση και την φορολογία αλλά προκαλεί και ερωτήματα σχετικά με το νόημα της ίδιας της έρευνας. Τι είναι το αποτέλεσμα της βασικής έρευνας; Συνεπώς, η ΕΟΚΕ αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό αυτήν την πρόταση της Επιτροπής, όσο δεν έχει τη δυνατότητα να εξετάσει αντικειμενικά, με βάση μια εκτενή και σαφή διευκρίνιση της Επιτροπής, τι ακριβώς σημαίνει «χρηματοδότηση με βάση το αποτέλεσμα» και ποια μέσα θα χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι ο σκεπτικισμός της επιβεβαιώνεται και από την προσεκτική στάση της Επιτροπής, που δηλώνει ότι «οι προσεγγίσεις οι βασιζόμενες στο αποτέλεσμα απαιτούν προσεκτικό καθορισμό της έκβασης/των αποτελεσμάτων στο επίπεδο κάθε συγκεκριμένου έργου και σχολαστική ανάλυση, ώστε να καθορίζονται κατ’ αποκοπή ποσά…» Η ΕΟΚΕ συνιστά, συνεπώς, μια πολύ προσεκτική και εμπεριστατωμένη συζήτηση μεταξύ όλων των δυνητικών συμμετεχόντων από την οποία θα πρέπει καταρχάς να προκύψει μια νέα σαφής ανακοίνωση σχετικά με την επιχορήγηση της έρευνας με βάση τα αποτελέσματα, πριν πραγματοποιηθούν συγκεκριμένα βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση.

4.8.2 Μελέτη σκοπιμότητας και ορισμοί. Για τους προαναφερθέντες στόχους, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας (βλ. σχετικά και το σημείο 4.3.) σχετικά με την χρηματοδότηση με βάση το αποτέλεσμα, ώστε να εκτιμηθούν με αντικειμενικό τρόπο οι ευκαιρίες, οι κίνδυνοι, τα προβλήματα και οι ενδεχόμενες δυνατότητες απλούστευσης που περικλείει. Αντί του όρου «επιχορήγηση της έρευνας με βάση το αποτέλεσμα», ίσως ενδείκνυνται περισσότερο όροι όπως «σύστημα χρηματοδότησης με βάση την επιστήμη»(TRANS E science-based funding) (6) ή «χρηματοδότηση με βάση το ερευνητικό πρόγραμμα»

4.8.3 Συνεκτίμηση των ιδιαίτερων αναγκών των ΜΜΕ. Η εξάρτηση της επιχορήγησης από την μεταγενέστερη υποβολή αβέβαιων αποτελεσμάτων του σχεδίου θα μπορούσε να αποβεί ιδιαίτερα προβληματική για ΜΜΕ. Σε περίπτωση που η έγκριση της επιχορήγησης από την Επιτροπή είναι σε μεγάλο βαθμό αβέβαιη, θα είναι ενδεχομένως δύσκολο να βρεθεί η απαραίτητη πρόσθετη χρηματοδότηση.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Βλ. επίσης COM(2010) 261 τελικό

(2) Συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 28ης Μαΐου 2010 με θέμα: Απλουστευμένα και αποτελεσματικότερα προγράμματα για τη στήριξη της έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη 10268/10

(3) ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σ. 1 σημεία 1.10 και 3.14.1.

(4) Παραπομπή από τη γνωμοδότηση INT/358 σημείο 3.15.

(5) Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη γνωμοδότησή της ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σ. 1.στο σημείο 1.12 της οποίας είχε ήδη διατυπώσει την ακόλουθη σύσταση «Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί και ιδίως η Επιτροπή να διαθέτουν προσωπικό υψηλής επιστημονικής ειδίκευσης και εμπειρίας, το οποίο να είναι άριστα εξοικειωμένο με τον εκάστοτε τομέα, τις ιδιαιτερότητές του και την δική του “κοινότητα” και να παραμένουν επί μακρόν στη θέση του (στη συγκεκριμένη περίπτωση, η συχνή εναλλαγή υπαλλήλων είναι αντιπαραγωγική!)».

(6) Πρόταση της άτυπης ομάδας εργασίας «υλοποίηση του 7ΠΠ»υπό την προεδρία του κυρίου Herbert Reul, μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/134

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 97/68/ΕΚ όσον αφορά τις διατάξεις για τους κινητήρες που διατίθενται στην αγορά στο πλαίσιο του ευέλικτου συστήματος»

COM(2010) 362 τελικό — 2010/0195 (COD)

2011/C 48/23

Μόνος εισηγητής: ο κ. PEZZINI

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις 7 Σεπτεμβρίου 2010 και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις 7 Σεπτεμβρίου 2010 αποφάσισαν, σύμφωνα με το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 97/68/ΕΚ όσον αφορά τις διατάξεις για τους κινητήρες που διατίθενται στην αγορά στο πλαίσιο του ευέλικτου συστήματος

COM(2010) 362 τελικό – 2010/0195 (COD)

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του την 1η Σεπτεμβρίου 2010.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ο στόχος της κυκλοφορίας στην αγορά μη οδικών κινητών μηχανημάτων - ΜΟΚΜ - με ακόμα χαμηλότερες εκπομπές μονοξειδίου του άνθρακα, οξειδίου του αζώτου, υδρογονανθράκων και σωματιδίων (1) και με ακόμα μεγαλύτερο σεβασμό στο περιβάλλον είναι αναπόφευκτος, ανταποκρίνεται δε στον στόχο της μείωσης των επικίνδυνων για την υγεία και για το κλίμα εκπομπών που έχει θέσει η ΕΕ με ορίζοντα το 2020.

1.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ωστόσο ότι, στην περίοδο παγκόσμιας κρίσης, σε επίπεδο χρηματοπιστωτικό, οικονομικό και απασχόλησης, πρέπει να διασφαλισθούν για την ευρωπαϊκή βιομηχανία παραγωγής κινητήρων ΜΟΚΜ τα εξής:

—	κατάλληλο επίπεδο ανταγωνιστικότητας,

—	χρόνος και δυνατότητα για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη,

—	επαρκής ευελιξία για παραγωγικές και καινοτόμους εφαρμογές και για τις απαραίτητες τροποποιήσεις στις εγκαταστάσεις (2), οι οποίες θα επιτρέψουν, χωρίς τον κίνδυνο κρίσης στην απασχόληση, την επίτευξη και το σεβασμό των προβλεπόμενων στόχων όσον αφορά τα όρια εκπομπών.

1.3 Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση της Επιτροπής να φτάσει στο 50 % το ποσοστό ευελιξίας για τους κλάδους που ήδη καλύπτονται από το ευέλικτο σύστημα βάσει της οδηγίας ΜΟΚΜ (3) και να προσαρμοσθεί στους προβλεπόμενους μηχανισμούς ο συνολικός αριθμός κινητήρων που θα διατεθούν στην αγορά, καθώς και την πρόταση που αφορά την ένταξη των αυτοκινηταμαξών και σιδηροδρομικών μηχανών στο ευέλικτο σύστημα, με ποσοστό ευελιξίας 20 %.

1.4 Όπως η ΕΟΚΕ έχει ήδη υπογραμμίσει στο παρελθόν (4), «η πιστοποίηση κινητήρων που λειτουργούν με τα καύσιμα αναφοράς διασφαλίζει την θέση τους σε κίνηση εκείνων που συμβαδίζουν με τις οριακές τιμές της φάσης ΙΙΙΒ. Πάντως, οι εκπομπές δεν θα δύνανται να ανταποκρίνονται στις νέες οριακές τιμές παρά μόνο αν τα κατάλληλα καύσιμα διατίθενται πράγματι στην αγορά».

1.4.1 Δεδομένης της αναγκαίας τεχνολογίας, για την επίτευξη των ορίων που προβλέπονται στη φάση ΙΙΙ Β (5) για τις εκπομπές σωματιδίων και NOx (6), η περιεκτικότητα σε θείο του καυσίμου πρέπει να βρίσκεται κάτω από τα σημερινά επίπεδα σε πολλά κράτη μέλη, ενώ είναι απαραίτητο να καθορισθούν τα χαρακτηριστικά του καυσίμου αναφοράς.

1.5 Για την επίτευξη των στόχων, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαίο όχι μόνο τον καθορισμό αυστηρών οριακών τιμών, αλλά και τη θέσπιση διαδικασιών δοκιμών που θα ανταποκρίνονται στις πραγματικές συνθήκες, με περιορισμό της χρήσης των εργαστηριακών δοκιμών, οι οποίες δίνουν θεωρητικά αποτελέσματα, και των αντικρουόμενων μεθοδολογιών κατά τον έλεγχο των εκπομπών. Κρίνεται επίσης αναγκαία η συλλογή, κατά τρόπο ακριβή, στοιχείων για τη συμπεριφορά των αερίων που εκπέμπουν τα μη οδικά κινητά μηχανήματα κατά τη χρήση τους, και όχι μόνο για τη συμπεριφορά και τις εκπομπές των κινητήρων, που ελέγχονται στη δοκιμαστική φάση.

1.6 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τον προβληματισμό της σχετικά με την τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται για τη θέση σε ισχύ της φάσης ΙΙΙ Β ή της φάσης IV και των σχετικών διαδικασιών έγκρισης και διερωτάται ως προς τη σκοπιμότητα να παραταθεί κατά δύο έτη η προθεσμία για την υλοποίηση της φάσης ΙΙΙ Β και κατά τρία έτη όσον αφορά τη φάση IV, προκειμένου να διασφαλισθεί η πραγματική και πλήρης συμμόρφωση με όσα αυτές προβλέπουν.

1.7 Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι ευέλικτοι μηχανισμοί προσαρμογής και ο χρόνος που διατίθεται για τη μετάβαση μεταξύ των διαφόρων φάσεων είναι ιδιαίτερα επαχθείς και δεσμευτικές για τις ΜΜΕ, καθώς το προβλεπόμενο κόστος για τις μηχανές και τους κινητήρες, ιδίως των αναγκαίων για την Ε&ΤΑ και για την πιστοποίηση της συμμόρφωσης, είναι, προφανώς, ακόμη πιο επαχθές για τη μικρή επιχείρηση σε σύγκριση με τους μεγάλους βιομηχανικούς ομίλους.

1.8 Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, δεδομένου ότι «η μηχανική χειροτέρευση των μη οδικών μηχανημάτων είναι, πιθανόν, ταχύτερη από τη χειροτέρευση των κινητήρων τους» (7), είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι εκπομπές που παράγονται καθ' όλη τη διάρκεια ζωής των κινητήρων, ακόμη και μετά την αντικατάσταση των μηχανικών μερών του οχήματος, και να εισαχθούν γενικά αποδεκτές τεχνικές προδιαγραφές ανθεκτικότητας, που θα μειώνουν την επιδείνωση των επιπέδων εκπομπών που παρατηρείται με το πέρασμα του χρόνου.

1.9 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα πιστοποιητικά που προβλέπονται στο παράρτημα Ι θα πρέπει να περιλαμβάνουν όχι μόνο δείγμα των ετικετών διάθεσης στην αγορά με το ευέλικτο σύστημα και δείγμα της συμπληρωματικής ετικέτας, αλλά και επιμέρους περιγραφή των υποχρεωτικών μέσων για τη συμμόρφωση με τις οριακές τιμές που προβλέπουν οι διατάξεις βάσει των οποίων δόθηκε η έγκριση.

1.10 Η ΕΟΚΕ κρίνει ζωτικής σημασίας την προώθηση κοινών προσπαθειών, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, για τη θέσπιση ενιαίων και γενικά αποδεκτών τεχνικών προδιαγραφών, προκειμένου να προωθηθούν οι ανταλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο στον κλάδο, και να εναρμονισθούν ακόμη περισσότερο τα όρια εκπομπών που ισχύουν στην Κοινότητα με αυτά που ισχύουν ή προβλέπονται σε τρίτες χώρες.

1.11 Η ΕΟΚΕ συνιστά να καταρτισθούν επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές εφαρμογής προκειμένου να διευκολυνθεί η εφαρμογή των διατάξεων που προβλέπονται κατά τα διάφορα στάδια, όχι μόνον από τους κατασκευαστές κινητήρων αλλά και, κυρίως, από τους κατασκευαστές μηχανημάτων, σε συνδυασμό με μια συμμετοχική διαδικασία ανάλυσης προοπτικών όσον αφορά τόσο τους ορίζοντες που διανοίγονται για την προστασία του περιβάλλοντος με τους κινητήρες ΜΟΚΜ όσο και τις δυνατότητες ενθάρρυνσης της χρήσης οικολογικών σημάτων σε αυτόν τον τομέα.

1.11.1 Η ενημερωτική εκστρατεία πρέπει να καταστήσει σαφές, όχι μόνον στους κατασκευαστές ΜΟΚΜ και μηχανών, όπου ενσωματώνονται οι τροποποιημένοι κινητήρες αλλά και στους τελικούς χρήστες, ότι απαιτείται η ορθή εφαρμογή των προβλεπόμενων διατάξεων κατά τα διάφορα στάδια προώθησης δραστηριοτήτων με χαμηλότερο επίπεδο εκπομπών, με την ανάπτυξη νέων «πράσινων» επαγγελματικών ειδικοτήτων και μορφών χρήσης, καθώς και με τη διαμόρφωση ευρωπαϊκού συστήματος πιστοποίησης των νέων δεξιοτήτων και ενδεδειγμένων μηχανισμών στήριξης, με τη βοήθεια των κοινωνικών εταίρων και των δημοσίων αρχών.

2. Εισαγωγή

2.1 Η οδηγία 97/68/ΕΚ (ΜΟΚΜ - Μη Οδικά Κινητά Μηχανήματα) αφορά κινητήρες ανάφλεξης με συμπίεση, ισχύος μεταξύ 18kW και 560kW. Καθορίζει δε τα όρια εκπομπών μονοξειδίου του άνθρακα, οξειδίων του αζώτου, υδρογονανθράκων και σωματιδίων. Η οδηγία θέτει ολοένα αυστηρότερες οριακές τιμές, σε διάφορες φάσεις, που ανταποκρίνονται σε διαφορετικές ημερομηνίες και προβλέπουν την προσαρμογή των ανωτάτων ορίων εκπομπών αερίων ρύπων από:

—	Κινητήρες ντίζελ εγκατεστημένους σε δομικά μηχανήματα,

—	Μηχανήματα γεωργικής και δασοκομικής χρήσης,

—	Αυτοκινητάμαξες και σιδηροδρομικές μηχανές,

—	Πλοία εσωτερικής ναυσιπλοΐας,

—	Κινητήρες σταθερής ταχύτητας,

—	Μικρούς βενζινοκινητήρες, που βρίσκονται σε διάφορους τύπους μηχανημάτων.

2.2 Οι διατάξεις ΜΟΚΜ, επί των οποίων η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει εκτενέστερα τη γνώμη της στο παρελθόν (8), έχουν υποβληθεί σε διάφορες τροποποιήσεις, με την Οδηγία 2001/63/ΕΚ, την Οδηγία 2002/88/ΕΚ και την Οδηγία 2004/26/ΕΚ. Η τελευταία καθιέρωσε ένα ευέλικτο σύστημα για τη διευκόλυνση της μετάβασης στα διάφορα επίπεδα επιτρεπόμενων εκπομπών.

2.3 Τέλος, η οδηγία 2010/26/ΕΕ της Επιτροπής, την 31η Μαρτίου 2010, παρέτεινε έως τις 31 Ιουλίου 2013 την περίοδο παρέκκλισης για τους βενζινοκινητήρες ανάφλεξης με σπινθήρα που χρησιμοποιούνται σε ορισμένες μικρές φορητές συσκευές, ενώ αποσαφήνισε ορισμένους τεχνικούς μηχανισμούς έγκρισης που είναι αναγκαίοι για την τήρηση των απαιτήσεων του σταδίου IIIB. Επίσης, η εν λόγω οδηγία απλοποίησε τη διοικητική διαδικασία για εφαρμογές στο πλαίσιο του ευέλικτου συστήματος.

2.4 Παρόμοιες διατάξεις υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και, σε μικρότερο βαθμό, στην Ιαπωνία, ενώ άλλες σημαντικές οικονομικές δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία ή η Βραζιλία δεν έχουν σχετικές διατάξεις.

2.5 Τα εισαχθέντα ευέλικτα συστήματα ανταποκρίνονται στην ανάγκη να επιτραπεί στις επιχειρήσεις να προσαρμοσθούν στα νέα πρότυπα, καθώς οι τεχνικές λύσεις που θα επιτρέπουν στους κινητήρες να σέβονται τα όρια της φάσεις ΙΙΙ Β «σε γενικές γραμμές δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη», ενώ «οι κατασκευαστές μηχανημάτων πρέπει να εντείνουν τις δραστηριότητές τους στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης προκειμένου να διασφαλίσουν πως κινητήρες που θα πληρούν τις προδιαγραφές της φάσης ΙΙΙ Β θα διατεθούν στην αγορά σε εύλογο χρονικό διάστημα» (9).

2.6 Από την άλλη πλευρά, η ευρωπαϊκή βιομηχανία παραγωγής ΜΟΚΜ έχει πληγεί σημαντικά, μετά το φθινόπωρο του 2008, από τις επιπτώσεις τις παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, ιδίως στους τομείς των δομικών (10) και αγροτικών μηχανημάτων.

2.6.1 Για να διασφαλισθεί η ανάπτυξη της βιομηχανίας σε ένα πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος, πρέπει:

—	να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ΜΟΚΜ, με την άμβλυνση των άμεσων επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης·

—	να επιτραπεί στη βιομηχανία η συνέχιση της χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων Ε&ΤΑ, προς όφελος κάθε τύπου προϊόντος, στο πλαίσιο της φάσης ΙΙΙ Β·

—	να περιορισθούν οι εκπομπές με την αντικατάσταση παλαιών ΜΟΚΜ από καθαρότερους κινητήρες.

2.7 Η σύγκλιση των νομοθεσιών των κρατών μελών όσον αφορά τις προς υιοθέτηση διατάξεις κατά των εκπομπών αερίων ρύπων και σωματιδίων που παράγουν οι κινητήρες εσωτερικής καύσης που εγκαθίστανται σε μη οδικά κινητά μηχανήματα ρυθμίζεται από κοινοτικές διατάξεις, με περιορισμένα ευέλικτα συστήματα, που θέτουν ολοένα αυστηρότερα όρια εκπομπών, εντός των προθεσμιών προσαρμογής που ήδη έχουν προγραμματισθεί.

2.8 Η Επιτροπή έχει θέσει ως στόχο την άμβλυνση, στο μέτρο του δυνατού, των αυστηρών διατάξεων που θεσπίστηκαν, λαμβανομένου υπόψη του αντικτύπου της οικονομικής κρίσης και της ανάγκης να ενταθούν οι προσπάθειες για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, την εφαρμογή καινοτομιών και την τεχνική τυποποίηση.

3. Η πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας

3.1 Η πρόταση προβλέπει τις ακόλουθες τροποποιήσεις στην οδηγία 97/68/ΕΚ.

3.1.1

Αύξηση του ποσοστού του αριθμού κινητήρων, που χρησιμοποιούνται για τη λειτουργία χερσαίων μηχανημάτων και διατίθενται στην αγορά στο πλαίσιο του ευέλικτου συστήματος, για κάθε κατηγορία κινητήρα από το 20 % στο 50 % των ετήσιων πωλήσεων των ΚΑΕ - κατασκευαστών αρχικού εξοπλισμού - σε εξοπλισμό, καθώς και προσαρμογή του μέγιστου αριθμού κινητήρων που μπορούν να διατεθούν στην αγορά στο πλαίσιο του ευέλικτου συστήματος ως εναλλακτική δυνατότητα επιλογής, κατά την περίοδο που μεσολαβεί μεταξύ του σταδίου IIIA και του σταδίου IIIB για τις εκπομπές.

3.1.2

Δυνατότητα ένταξης των κινητήρων που χρησιμοποιούνται για την πρόωση σε αυτοκινητάμαξες και σιδηροδρομικές μηχανές στο ευέλικτο σύστημα, πράγμα που επιτρέπει στον ΚΑΕ να διαθέτει στην αγορά περιορισμένο αριθμό κινητήρων στο πλαίσιο του ευέλικτου συστήματος.

3.1.3

Ημερομηνία λήξης της ισχύος αυτών των μέτρων ορίζεται η 31η Δεκεμβρίου 2013.

3.2 Η προτεινόμενη επιλογή προβλέπει επέκταση του ισχύοντος ευέλικτου συστήματος και ένταξη σε αυτό τομέων που δεν καλύπτονται ακόμα. Κρίθηκε δε ως η καλύτερη επιλογή που ισορροπεί ανάμεσα στον περιβαλλοντικό αντίκτυπο και στο οικονομικό όφελος χάρη στην εξοικονόμηση κόστους συμμόρφωσης της αγοράς με τα νέα όρια εκπομπών.

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) στηρίζει τον προσανατολισμό της Επιτροπής, που συνίσταται στη διασφάλιση μεγαλύτερης ευελιξίας στην υλοποίηση των διαφόρων φάσεων εφαρμογής των οριακών τιμών που θεσπίζονται για τα ΜΟΚΜ όσον αφορά τις εκπομπές μονοξειδίου του άνθρακα, οξειδίων του αζώτου, υδρογονανθράκων και σωματιδίων.

4.2 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις ανησυχίες της Επιτροπής όσον αφορά την προστασία της ανταγωνιστικότητας και της απασχόλησης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ΜΟΚΜ απέναντι στις επιπτώσεις τις διεθνούς χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, αλλά και όσον αφορά την ανάγκη επιδίωξης υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος και ευημερίας των Ευρωπαίων πολιτών.

4.3 Η ΕΟΚΕ, όπως ήδη έκανε και σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις με αντικείμενο τις νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με τη μείωση των εκπομπών, επιβεβαιώνει την υποστήριξή της σε όλες τις πρωτοβουλίες της ΕΕ που στοχεύουν στην επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, την οποία θεωρεί αποτελεί βασική πτυχή για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας.

4.4 Η ΕΟΚΕ στηρίζει κατά συνέπεια την πρόταση της Επιτροπής να φτάσει το 50 % το ποσοστό ευελιξίας για τους κλάδους που ήδη καλύπτονται από το ευέλικτο σύστημα βάσει της οδηγίας ΜΟΚΜ του 1997 και των μεταγενέστερων τροποποιήσεών της, καθώς και αυτήν που αφορά την ένταξη των αυτοκινηταμαξών και σιδηροδρομικών μηχανών στο ευέλικτο σύστημα, με ποσοστό ευελιξίας 20 % επί των ετήσιων πωλήσεων μηχανημάτων που διαθέτουν κινητήρες της προβλεπόμενης κατηγορίας.

4.5 Η ΕΟΚΕ τονίζει εκ νέου (11) ότι οι εκπομπές δεν θα πληρούν τις προβλεπόμενες τιμές παρά μόνο εφόσον τα ανάλογα καύσιμα διατίθενται πραγματικά στην αγορά και προειδοποιεί πως - δεδομένης της τεχνολογίας που απαιτείται για την επίτευξη των τιμών ορίων της φάσης III B και IV όσον αφορά τις εκπομπές σωματιδίων και NOx - η περιεκτικότητα σε θείο του καυσίμου πρέπει να βρίσκεται κάτω από τα σημερινά επίπεδα σε πολλά κράτη μέλη, ενώ είναι απαραίτητο να ορισθεί ένα κοινό καύσιμο αναφοράς, που να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της αγοράς καυσίμων (12).

4.6 Υπογραμμίζει τον σύνθετο και λεπτό χαρακτήρα της αναθεώρησης αυτής, η οποία πρέπει από τη μία πλευρά να στοχεύει, εύλογα, στην περαιτέρω μείωση των εκπομπών μονοξειδίου του άνθρακα, οξειδίων του αζώτου, υδρογονανθράκων και σωματιδίων, και από την άλλη να μην βλάπτει την ανταγωνιστικότητα των ενδιαφερόμενων κλάδων, που δραστηριοποιούνται σε μια παγκόσμια, ιδιαίτερα ανταγωνιστική αγορά που διανύει περίοδο κρίσης εντυπωσιακών διαστάσεων.

4.7 Προς τούτο, η ΕΟΚΕ κρίνει ζωτικής σημασίας την προώθηση κοινών προσπαθειών, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, για τη θέσπιση ενιαίων και γενικά αποδεκτών τεχνικών προδιαγραφών, προκειμένου να προωθηθούν οι ανταλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο στον κλάδο, να εναρμονισθούν ακόμη περισσότερο τα όρια εκπομπών που ισχύουν στην Κοινότητα με αυτά που ισχύουν ή προβλέπονται σε τρίτες χώρες.

4.8 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις ανησυχίες και τον φόβο που έχει εκφρασθεί όσον αφορά τις ιδιαίτερα επιβαρυντικές επιπτώσεις στο βιομηχανικό κόστος, το κόστος Ε&ΤΑ και στο κόστος πιστοποίησης της συμμόρφωσης των ΜΟΚΜ. Αυτό το κόστος, εάν δεν προβλεφθεί και δεν κατανεμηθεί σε ευρύ χρονικό διάστημα, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το επίπεδο απασχόλησης στους εν λόγω κλάδους.

4.9 Η ΕΟΚΕ τονίζει πως για την επίτευξη των στόχων, είναι αναγκαίος όχι μόνο ο καθορισμός αυστηρών τιμών ορίων, αλλά και η θέσπιση διαδικασιών δοκιμών που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές συνθήκες, με περιορισμό της χρήσης των εργαστηριακών δοκιμών, οι οποίες δίνουν θεωρητικά αποτελέσματα, και των αντικρουόμενων μεθοδολογιών κατά τον έλεγχο των εκπομπών. Κρίνεται αναγκαία η συλλογή, κατά τρόπο ακριβή και ενιαίο, στοιχείων για τη συμπεριφορά των αερίων που εκπέμπουν τα μη οδικά κινητά μηχανήματα κατά τη χρήση τους, και όχι μόνο στη δοκιμαστική φάση (13).

4.10 Ειδικής προσοχής χρήζουν οι ΜΜΕ του κλάδου, για τις οποίες η ΕΟΚΕ φρονεί πως οι ευέλικτοι μηχανισμοί προσαρμογής, οι προθεσμίες υλοποίησης και ο χρόνος που διατίθεται για τη μετάβαση μεταξύ των διαφόρων φάσεων είναι ιδιαίτερα επαχθείς καθώς το κόστος προσαρμογής των μηχανών και των κινητήρων είναι ακόμη πιο επαχθές για τη μικρή επιχείρηση σε σύγκριση με τους μεγάλους βιομηχανικούς ομίλους.

4.10.1 Η ΕΟΚΕ συνιστά να καταρτισθούν επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές εφαρμογής προκειμένου να διευκολυνθεί η εφαρμογή των διατάξεων που προβλέπονται κατά τα διάφορα στάδια –όχι μόνον από τους κατασκευαστές κινητήρων ΚΑΕ αλλά και, κυρίως, από τους κατασκευαστές μηχανημάτων στα οποία χρειάζεται να ενσωματωθούν οι εν λόγω κινητήρες– σε συνδυασμό με μια συμμετοχική διαδικασία ανάλυσης προοπτικών όσον αφορά τόσο τους ορίζοντες που διανοίγονται για την προστασία του περιβάλλοντος με τους κινητήρες ΜΟΚΜ όσο και τις δυνατότητες ενθάρρυνσης της χρήσης οικολογικών σημάτων σε αυτόν τον τομέα.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τους προβληματισμούς της όσον αφορά την τήρηση των προθεσμιών θέσης σε ισχύ της φάσης ΙΙΙ Β, της φάσης IV και των σχετικών διαδικασιών έγκρισης.

5.1.1 Διερωτάται ως προς τη σκοπιμότητα της παράτασης κατά δύο έτη της προθεσμίας για την υλοποίηση της φάσης ΙΙΙ Β και κατά τρία έτη όσον αφορά τη φάση IV, προκειμένου να διασφαλισθεί η πραγματική και πλήρης συμμόρφωση με όσα αυτές προβλέπουν.

5.2 Όσον αφορά το Παράρτημα Ι, η ΕΟΚΕ εκτιμά πως τα πιστοποιητικά που προβλέπονται θα πρέπει να περιλαμβάνουν όχι μόνο δείγμα των ετικετών διάθεσης στην αγορά με το ευέλικτο σύστημα και της συμπληρωματικής ετικέτας, αλλά και επιμέρους περιγραφή των υποχρεωτικών μέσων για τη συμμόρφωση με τις οριακές τιμές που προβλέπουν οι διατάξεις βάσει των οποίων δόθηκε η έγκριση.

5.3 Τέλος, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο η Επιτροπή να υποβάλει, βάσει των στοιχείων που παρέχουν οι επιχειρήσεις παραγωγής, οι χρήστες και τα κράτη μέλη, Έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την ίδια την ΕΟΚΕ για τον βαθμό εφαρμογής και τα αποτελέσματα που μπορεί να επιτύχει η προτεινόμενη οδηγία είτε όσον αφορά την ικανότητα της αγοράς εργασίας είτε όσον αφορά την πραγματική μείωση των εκπομπών και τη συμβολή των ΜΟΚΜ στην προστασία του περιβάλλοντος και την επίτευξη των στόχων της ΕΕ «20-20-20».

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) CO, NOx, HC, PM

(2) Οι κατασκευαστές των οχημάτων πρέπει να επανεξετάσουν συνολικά το δομικό τους σχεδιασμό προκειμένου αυτά να διαθέτουν πλέον τους νέους κινητήρες.

(3) Οδηγία 97/68/ΕΚ

(4) ΕΕ C 220 της 16.09.2003, σ. 16.

(5) Από την 01.01.2011

(6) Βλ. υποσημείωση 1.

(7) Βλ. υποσημείωση 4.

(8) ΕΕ C 407 της 28.12.1998, ΕΕ C 260 της 17.09.2001, σ. 1, ΕΕ C 220 της 16.09.2003, σ. 16.

(9) SEC(2010) 829 της 7.7.2010 που συνοδεύει την Πρόταση COM(2010) 362 τελ.

(10) http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/non-road-mobile-machinery/publications-studies/index_en.htm

(11) Βλ. υποσημείωση 4.

(12) Βλ. οδηγία 2003/17/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 3ης Μαρτίου 2003, για τροποποίηση της οδηγίας 98/70/ΕΚ όσον αφορά την ποιότητα των καυσίμων βενζίνης και ντίζελ.

(13) Βλ. ειδικότερα τις εργασίες της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (ΟΕΕ/ΗΕ) με θέμα: «Exhaust emissions test protocol of non-road mobile machinery (NRMM) – Draft global tecnical regulation concerning the test procedure for compression-ignition (C.I.) engines to be installed in agricultural and forestry tractors and in non-road mobile machinery wit renard to the emissions of polluants by the engine».

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/138

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, με την οποία καταργείται η απόφαση — πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ»

COM(2010) 94 τελικό — 2010/0064 (COD)

2011/C 48/24

Εισηγήτρια: η κ. SHARMA

Στις 22 Ιουλίου 2010, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απεφάσισαν, σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

«Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, με την οποία καταργείται η απόφαση - πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ»,

COM(2010) 94 τελικό – 2010/0064 (COD).

Το τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις και δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 2 Σεπτεμβρίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 110 ψήφους υπέρ και 7 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση παιδιών σε οποιαδήποτε μορφή και επαινεί την Επιτροπή για την προσπάθειά της να ενισχύσει τη δέσμευση της Ευρώπης στην καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών με την αντικατάσταση της απόφασης πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ με μια νέα, αντικειμενικότερη οδηγία. Δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάται η σοβαρότητα των αδικημάτων, ο βαθμός της βλάβης, το επίπεδο του κινδύνου και της ευάλωτης θέσης των παιδιών. Η προστασία των παιδιών σε όλα τα επίπεδα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα· τα θύματα και οι δράστες πρέπει να λαμβάνουν τη μέγιστη δυνατή στήριξη για την ανάρρωσή τους έτσι ώστε να προάγεται η μελλοντική κοινωνική προστασία.

1.2

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς εκείνα τα κράτη μέλη που δεν το έχουν ακόμη πράξει, καθώς και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τη νέα Συνθήκη της Λισσαβώνας, να υπογράψουν και να κυρώσουν επειγόντως τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των παιδιών κατά της γενετήσιας εκμετάλλευσης και κακοποίησης και το Προαιρετικό πρωτόκολλο στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού σχετικά με την πώληση παιδιών, την παιδική πορνεία και την παιδική πορνογραφία, έτσι ώστε να δώσουν στην ΕΕ τη δυνατότητα να επανεξετάσει αποτελεσματικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τους ευρωπαίους που προβαίνουν σε σεξουαλική κακοποίηση παιδιών (1). Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί, στο πλαίσιο διμερών συμφωνιών, να ασκήσει επιρροή ώστε να υπογράψουν τη Σύμβαση και άλλες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Ρωσία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη). Η ενσωμάτωση των διατάξεων της Σύμβασης στο κοινοτικό δίκαιο θα διευκολύνει την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη έκδοση εθνικών μέτρων σε σύγκριση με εθνικές διαδικασίες επικύρωσης, και θα εξασφαλίσει καλύτερη παρακολούθηση της εφαρμογής.

1.3

Είναι σημαντικό να υπάρχει ένα νομικό πλαίσιο όσον αφορά τη δίωξη και την επιβολή ποινών σε δράστες σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης. Ωστόσο, η πρόληψη πρέπει να κατέχει εξέχουσα θέση και να διαμορφώνεται παράλληλα με τη νομοθεσία. Η πρόληψη, αν και αποτελεί έναν από τους στόχους της οδηγίας, δεν εξετάζεται διεξοδικά. Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να καταρτίσει γνωμοδότηση όπου θα εξετάζει τις δράσεις πρόληψης και θα τονίζει μελέτες περιπτώσεων των βέλτιστων πρακτικών της κοινωνίας των πολιτών και των κυβερνήσεων στον τομέα των μηχανισμών πρόληψης.

1.4

Προς τούτο, η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία μιας πλατφόρμας ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών για την αντιμετώπιση των εγκλημάτων αυτών, με τη χρήση τόσο νομοθετικών όσο και μη νομοθετικών μηχανισμών για την ανάπτυξη μεθοδολογικών εργαλείων και κατάρτισης. Το εγχείρημα θα πρέπει να περιλαμβάνει μεγαλύτερη συνεργασία με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με τους κοινωνικούς εταίρους και ΜΚΟ, έτσι ώστε να στηριχθεί η κατάρτιση και η ευαισθητοποίηση σε τοπικό επίπεδο.

1.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Συμβούλιο και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) βρίσκονται σε ισχυρή και ευνοϊκή θέση για να ασκήσουν πιέσεις σε τρίτες χώρες, ιδίως σε πολύ αναπτυγμένες περιοχές του κόσμου (π.χ. ΗΠΑ, Καναδά, Ιαπωνία, Αυστραλία, Ρωσία), προκειμένου να ζητήσουν την παύση λειτουργίας δικτυακών τόπων που φιλοξενούν υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Η ΕΕ οφείλει να δείξει μεγαλύτερη πυγμή και να ζητήσει υπεύθυνη δράση από τον ICANN (2).

1.6

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί κατά προτεραιότητα την παύση λειτουργίας διαδικτυακών τόπων που περιλαμβάνουν υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και, κατά δεύτερο λόγο, τη φραγή της πρόσβασης εφόσον η παύση δεν είναι δυνατή. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ θα μπορούσε, κατόπιν διαβούλευσης με τα διάφορα μέρη και την κοινωνία των πολιτών, να καταρτίσει γνωμοδότηση σχετικά με τις επιπτώσεις της παύσης λειτουργίας και της φραγής.

1.7

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αδράξουν την ευκαιρία που δίνεται με την εν λόγω πρόταση οδηγίας, προκειμένου να ορίσουν μια ελάχιστη ηλικία σεξουαλικής συναίνεσης που να ισχύει σε όλη την Ευρώπη. Σε ένα περιβάλλον κινητικότητας, μετανάστευσης και μεταβαλλόμενων κοινωνιακών αξιών σε όλη την Ευρώπη, χρειάζεται να πραγματοποιηθούν συζητήσεις και διαβουλεύσεις σχετικά με τον αντίκτυπο των «παραδόσεων» στον τομέα αυτό.

1.8	Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να διατυπώσει σαφείς ορισμούς ορισμένων εννοιών ώστε να αποφευχθούν οι ασάφειες κατά τη μεταφορά της οδηγίας στις εθνικές νομοθεσίες.

1.9	Η ΕΟΚΕ ζητεί να προβλέπονται από την οδηγία ενιαίοι «χρονικοί περιορισμοί» σε όλα τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ προτείνει, όπου χρειάζεται, να θεσπιστεί ότι η δυνατότητα παραγραφής των αδικημάτων αρχίζει όταν το θύμα γίνεται 18 ετών.

1.10

Τις εργασίες της ΕΟΚΕ στήριξαν πολλές ΜΚΟ και εμπειρογνώμονες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της προστασίας του παιδιού και οι συστάσεις τους όσον αφορά την πρόταση οδηγίας διατίθενται στους αντίστοιχους δικτυακούς τόπους (3). Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει το αξιόλογο έργο όλων των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται παγκοσμίως για την προστασία των παιδιών και επαινεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, το Συμβούλιο της Ευρώπης και τον ΟΗΕ για τη θέσπιση νομικών δομών στον τομέα της προστασίας των παιδιών από την σεξουαλική εκμετάλλευση.

2. Ιστορικό και στόχοι της νέας οδηγίας

2.1

Η ΕΕ αναγνωρίζει τα δικαιώματα του παιδιού στο Άρθρο 3 της Συνθήκης της Λισσαβώνας (ΣΛΕΕ) και στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, συγκεκριμένα στο άρθρο 24 και στη νομική του βάση, όπου ορίζεται η θετική υποχρέωση της δράσης που έχει σκοπό να εγγυάται την αναγκαία προστασία των παιδιών. Απαιτεί, σε όλες τις πράξεις που αφορούν παιδιά, πρωταρχική σημασία να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού, όπως ορίζεται και στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού. Τούτο εκφράζεται με στοχοθετημένη πολιτική για την προαγωγή, την προστασία και την τήρηση των δικαιωμάτων του παιδιού, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής για τη νεολαία της ΕΕ, στις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ.

2.2

Η νέα οδηγία, σε συμφωνία με τις προτάσεις για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και για την προστασία των θυμάτων, καθώς και με το πρόγραμμα για ένα «Ασφαλέστερο διαδίκτυο», εισάγει λεπτομερέστερες διατάξεις δικονομικού και ποινικού δικαίου όσον αφορά την προστασία του παιδιού. Η αποτελεσματικότητα των προληπτικών μέτρων στην ΕΕ θα ενισχυθεί και θα αποφεύγονται καταστάσεις όπου οι δράστες επιλέγουν τα κράτη μέλη με τη λιγότερο αυστηρή νομοθεσία για να διαπράξουν αδικήματα. Οι κοινοί ορισμοί καθιστούν δυνατή την προαγωγή της ανταλλαγής χρήσιμων κοινών δεδομένων, την ενθάρρυνση της συγκρισιμότητας των δεδομένων και διευκολύνουν τη διεθνή συνεργασία.

2.3

Η νέα οδηγία καλύπτει τους ακόλουθους τομείς:

—	Νέα ποινικά αδικήματα στον χώρο της τεχνολογίας των πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης της προσέγγισης παιδιών με βλέψεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης·

—	Συνδρομή στη διερεύνηση αδικημάτων και την απαγγελία κατηγοριών·

—	Άσκηση δίωξης για αδικήματα που διαπράττονται στο εξωτερικό από πολίτες τόσο της ΕΕ όσο και τρίτων χωρών, ακόμη και εάν τα αδικήματα διαπράχθηκαν εκτός ΕΕ·

—	Νέες διατάξεις για την προστασία των θυμάτων ώστε να έχουν εύκολη πρόσβαση στα μέσα προσφυγής και να μην ταλαιπωρούνται όταν συμμετέχουν στις ποινικές διαδικασίες·

—	Πρόληψη της διάπραξης αδικημάτων μέσω δράσεων με αποδέκτες πρώην δράστες ώστε να προλαμβάνεται η υποτροπή και να περιορίζεται η πρόσβαση σε παιδοπορνογραφικό υλικό στο διαδίκτυο.

3. Γενικά σχόλια για την αιτιολογική έκθεση

3.1

Δεδομένου ότι «Όλες οι διατάξεις της οδηγίας θα πρέπει να εφαρμόζονται με γνώμονα το ύψιστο συμφέρον του παιδιού, σύμφωνα με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού», η ΕΟΚΕ στηρίζει την απόφαση να τηρηθεί η αρχή της επικουρικότητας αλλά, παράλληλα, να επεκταθούν και να ενισχυθούν οι εθνικές νομοθεσίες. Τα κράτη μέλη πρέπει να μπορούν να αποκλείουν την απαίτηση του διττού αξιόποινου για τη θεμελίωση της εξωεδαφικής δικαιοδοσίας για τα εν λόγω αδικήματα. Τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν αρμοδιότητα για να διώκουν όλες τις μορφές σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.

3.2

Η υφιστάμενη και η νέα νομοθεσία πρέπει να εφαρμοστούν καλύτερα· η Επιτροπή πρέπει να παρακολουθεί την εφαρμογή, με τη στήριξη της Europol και των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι η προστασία του παιδιού αποτελεί προτεραιότητα. Χρειάζεται να θεσπιστούν κοινές αρχές και κριτήρια για τον καθορισμό της σοβαρότητας των αδικημάτων σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία μιας πλατφόρμας ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών για την αντιμετώπιση των εγκλημάτων αυτών, με τη χρήση τόσο νομοθετικών όσο και μη νομοθετικών μηχανισμών για την ανάπτυξη μεθοδολογικών εργαλείων και κατάρτισης. Το εγχείρημα θα πρέπει να περιλαμβάνει μεγαλύτερη συνεργασία με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με τους κοινωνικούς εταίρους και τις ΜΚΟ, έτσι ώστε να στηριχθεί η κατάρτιση και η ευαισθητοποίηση σε τοπικό επίπεδο.

3.3	Διάφορες περιπτώσεις με ιδιαίτερη προβολή, ιδίως εάν εικάζονται πολιτικές, θρησκευτικές ή πολλαπλές επιπτώσεις, πρέπει να παρακολουθούνται με διαφάνεια σε επίπεδο ΕΕ, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι επαναλήψεις (4).

3.4

Προκειμένου να ενισχυθούν οι μηχανισμοί πρόληψης και να προστατεύονται καλύτερα τα πιθανά θύματα, η οδηγία θα πρέπει να είναι συνεκτική με τις υπόλοιπες πολιτικές της ΕΕ σε τομείς όπως η κοινωνική ασφάλιση, η εκπαίδευση, η οικογένεια και η ψηφιακή ατζέντα. Ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες υψηλού κινδύνου είναι τα παιδιά μεταναστών αιτούντων άσυλο, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, τα παιδιά από μειονεκτικό κοινωνικό περιβάλλον, αυτά που ζουν σε συνθήκες αποκλεισμού ή πάσχουν από αναπηρίες, τα παιδιά που ζουν σε ιδρύματα ή προέρχονται από οικογένειες με ιστορικό βίας και κακοποίησης.

3.5

Πληροφορίες από υπηρεσίες επιβολής του νόμου από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη δείχνουν στενή σχέση μεταξύ της καταφόρτωσης υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών προνηπιακής ηλικίας και διάπραξη αδικημάτων παιδεραστίας. Η διαβάθμιση των ποινικών κυρώσεων με βάση την επαφή ενδέχεται να εντείνει τον κίνδυνο σοβαρής κακοποίησης για πολύ περισσότερα παιδιά (ιδίως βρέφη).

3.6

Το 92 % του επιγραμμικού περιεχομένου σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών βρίσκεται σε διαδικτυακούς τόπους που φιλοξενούνται στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και τη Ρωσία (5). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βρίσκονται σε ισχυρή και ευνοϊκή θέση για να ασκήσουν πιέσεις σε τρίτες χώρες, ιδίως σε πολύ αναπτυγμένες περιοχές του κόσμου, προκειμένου να ζητήσουν την παύση της λειτουργίας δικτυακών τόπων με υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.

3.7

Χρειάζεται μεγαλύτερη προώθηση της «νοοτροπίας διαδικτυακής ασφάλειας» και της Ευρωπαϊκής ψηφιακής ατζέντας (6) στους πολίτες. Με την αύξηση της διομότιμης ανταλλαγής αρχείων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (7) και της προσέγγισης παιδιών με βλέψεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης σε δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να αναληφθεί άμεση δράση για να εντοπίζονται και να διώκονται οι δράστες, οι επισκέπτες των διαδικτυακών αυτών τόπων, οι χρήστες των αρχείων καθώς και να εντοπίζονται και να διακόπτονται οι οικονομικές συναλλαγές που σχετίζονται με την πρόσβαση σε αρχεία με απεικονίσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Η τεχνολογία για τον εντοπισμό όλων των στοιχείων που συνθέτουν την αλυσίδα της κακοποίησης υπάρχει και η ΕΕ οφείλει να απαιτεί υπεύθυνη δράση από τον ICANN (8).

3.8

Η οδηγία επικεντρώνεται σαφώς στο «υπέρτατο συμφέρον του παιδιού» και στην «προστασία των παιδιών». Ωστόσο, η οδηγία δεν παρουσιάζει λεπτομερώς τα «προληπτικά» μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν. Η πρόληψη πρέπει να κατέχει εξέχουσα θέση και να διαμορφώνεται παράλληλα με τη νομοθεσία. Η Επιτροπή διαθέτει περιορισμένη αρμοδιότητα για την πρόληψη αλλά, μέσω της οδηγίας, θα πρέπει να δημιουργεί και να προωθεί μηχανισμούς που θα επιτρέπουν σε άλλους να εφαρμόζουν προληπτικά μέτρα.

3.9

Στο πλαίσιο της πρόληψης, μπορεί να ζητηθεί πρόσθετη χρηματοδότηση για την επέκταση κοινοτικών προγραμμάτων (όπως το DAPHNE και το πρόγραμμα πλαίσιο) και να διαμορφωθούν νέα προγράμματα από τους εταίρους της κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η επιμόρφωση του κοινού σχετικά με την ύπαρξη ειδικής νομοθεσίας για την τιμωρία βλαβερών για το παιδί συμπεριφορών μπορεί να λειτουργήσει ως αποτελεσματικός προληπτικός μηχανισμός.

3.10

Η παρέμβαση είναι καίρια για την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών και πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με νομικές κυρώσεις. Συνεπώς, στο κεφάλαιο με τίτλο «Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης» και στη φράση «Ειδικοί στόχοι είναι η αποτελεσματική δίωξη του εγκλήματος, η προστασία των δικαιωμάτων των θυμάτων και η πρόληψη της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης παιδιών», η ΕΟΚΕ προτείνει, να προστεθούν τα εξής: « μέσω, μεταξύ άλλων, του ταχέος εντοπισμού των ανήλικων θυμάτων από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό και την παρέμβαση με επίκεντρο το ανήλικο θύμα και το δράστη ».

3.11

Ακόμη, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ζήτημα του εντοπισμού της προληπτικής δράσης και της άσκησης δίωξης όσον αφορά τη διομότιμη κακοποίηση και την εμπορία οπτικού υλικού. Με δεδομένη την αύξηση της ανταλλαγής αρχείων και της προσέγγισης παιδιών με βλέψεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης σε δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να ληφθεί δράση για τον εντοπισμό και τη δίωξη των δραστών, των χρηστών των σχετικών διαδικτυακών τόπων και των παρόχων υπηρεσιών που τους φιλοξενούν.

3.12

Στην πρόταση («Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης») υπογραμμίζεται ότι «μια μη αμελητέα μειονότητα παιδιών στην Ευρώπη ενδέχεται να πέσουν θύματα ασέλγειας κατά την παιδική τους ηλικία». Πρέπει, επίσης, να ληφθεί υπόψη αυτή η απειλή για τα παιδιά εκτός Ευρώπης: τα παιδιά έχουν τις ίδιες ανάγκες όπου και αν βρίσκονται στον κόσμο, χρειάζονται προστασία από τους δράστες που ταξιδεύουν από την Ευρώπη για να κακοποιήσουν άλλους ευρωπαίους ή παιδιά σε τρίτες χώρες.

3.13	Ο όρος «παιδική πορνογραφία» (σε τίτλο, στον ορισμό και σε όλο το κείμενο) θα πρέπει να αντικατασταθεί από τη φράση « οπτικό ή άλλο υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ». Η λέξη πορνογραφία συνδέεται με τον ερωτισμό.

3.14

«Τουρισμός»: στην οδηγία (αιτιολογική σκέψη 9) χρησιμοποιείται ο όρος «σεξουαλικός τουρισμός». Ο όρος που χρησιμοποιείται σήμερα από εμπειρογνώμονες και ΜΚΟ είναι «μετακινούμενοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων» (9). Ο «τουρισμός» συνδέεται με τις διακοπές και τη διασκέδαση, όπως τονίζεται και σε παλαιότερη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα την προστασία των παιδιών από τους μετακινούμενους δράστες σεξουαλικών αδικημάτων (10).

3.15

«Παραδόσεις» (αιτιολογική σκέψη 7): «Η παρούσα οδηγία δεν ρυθμίζει τις πολιτικές των κρατών μελών όσον αφορά τις συναινετικές σεξουαλικές δραστηριότητες (…) ως η φυσιολογική ανακάλυψη της σεξουαλικότητας στο πλαίσιο της ανθρώπινης ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές πολιτιστικές και νομικές παραδόσεις … ». Η ΕΟΚΕ συνιστά να πραγματοποιηθούν συζητήσεις και διαβουλεύσεις σχετικά με τον αντίκτυπο των «παραδόσεων» σε ένα περιβάλλον κινητικότητας, μετανάστευσης και μεταβαλλόμενων κοινωνιακών αξιών σε όλη την Ευρώπη. Η διαβούλευση και οι νομικές συνέπειες πρέπει να καλύπτουν και τις πολιτισμιακές πρακτικές όπως η πρακτική του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, οι οποίες πρέπει να περιλαμβάνονται στην έννοια της σεξουαλικής κακοποίησης.

3.16

«Δημόσια προσβάσιμη» (αιτιολογική σκέψη 13): «Η παιδική πορνογραφία (…) δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως έκφραση άποψης. Για την καταπολέμησή της είναι αναγκαίο να μειωθεί η κυκλοφορία υλικού κακοποίησης παιδιών καθιστώντας δυσκολότερη την τηλεφόρτωση από τους δράστες τέτοιου είδους περιεχομένου σε ιστότοπους προσβάσιμους από το κοινό.» Η οδηγία πρέπει να αποτρέπει την χρήση υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών σε κάθε μέσο (11) και σε κάθε μορφή. Ο όρος «οπτικό» δεν καλύπτει κάθε διαθέσιμο υλικό και η οδηγία πρέπει να καλύπτει και μη οπτικό υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Ακόμη, στην οδηγία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι έννοιες της «καλλιτεχνικής ελευθερίας» και της «έκφρασης γνώμης», έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν παρερμηνεύονται στο πλαίσιο της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Συνεπώς, το Άρθρο 2, εδάφιο β) που δίνει τον ορισμό της «παιδικής πορνογραφίας» πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: στην περίπτωση (i) « κάθε υλικό στο οποίο παρουσιάζεται παιδί (…) », στην περίπτωση (ii) « κάθε παρουσίαση, των γεννητικών (…) » και στην περίπτωση (iii) « κάθε υλικό στο οποίο παρουσιάζεται πρόσωπο που εμφανίζεται ως παιδί (…) ».

3.17

Όσον αφορά την ακόλουθη φράση στην αιτιολογική σκέψη 13 «ενθάρρυνσης στους παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών σε εθελοντική βάση να εκπονούν κώδικες δεοντολογίας και κατευθυντήριες γραμμές για την φραγή της πρόσβασης σε τέτοιες σελίδες του Διαδικτύου», η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην αφαίρεση του περιεχομένου στην πηγή και μόνον όπου δεν είναι δυνατόν (εκτός ΕΕ) να φράζεται η πρόσβαση στους διαδικτυακούς αυτούς τόπους. Στο εσωτερικό της ΕΕ, τούτο θα πρέπει να αποτελεί νομική επιταγή, εφόσον ο τομέας, οι πάροχοι διαδικτυακών υπηρεσιών και οι οικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί φορείς (όπως οι τράπεζες και οι εταιρείες πιστωτικών καρτών) δηλώνουν τη δέσμευσή τους για την καταπολέμηση της εν λόγω κακοποίησης.

4. Ειδικές παρατηρήσεις για επιμέρους άρθρα της οδηγίας

4.1	Το Άρθρο 1 («Θέμα») πρέπει να διατυπωθεί ως εξής: «κυρώσεων στον τομέα της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών καθώς και της παρουσίασης υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ».

4.2	Άρθρο 2, εδάφιο β), περίπτωση (iv): στη φράση «ρεαλιστικές εικόνες παιδιού στις οποίες απεικονίζεται παιδί να επιδίδεται» να προστεθεί η φράση « ή να εικονίζεται ως επιδιδόμενο ».

4.3	Άρθρο 2, εδάφιο β): η λέξη «κυρίως» να διαγραφεί διότι μετριάζει την επόμενη φράση «προς σεξουαλικούς σκοπούς».

4.4	Άρθρο 2, εδάφιο ε): να διαγραφούν οι εξαιρέσεις «των κρατών ή δημοσίων οργανισμών που ασκούν κρατική εξουσία και των δημοσίων διεθνών οργανισμών». Όσον αφορά ένα νομικό πρόσωπο, δεν μπορεί να υπάρξει ατιμωρησία σε περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.

4.5

Άρθρο 3 παράγραφος 3 και άρθρο 8 για την «σεξουαλική συναίνεση»: «Η σεξουαλική πράξη με παιδί που δεν έχει φθάσει την σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία ηλικία σεξουαλικής συναίνεσης»· πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο ο ευρωπαϊκός ορισμός του παιδιού όσο και ο ορισμός της Σύμβασης των ΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού (UNCRC) είναι ότι ως παιδί νοείται «κάθε πρόσωπο κάτω των 18 ετών». Συνεπώς, η χρησιμοποιούμενη ορολογία είναι αντιφατική. Το ζήτημα αυτό διευκρινίζεται εν μέρει στο άρθρο 8 («Συναινετικές σεξουαλικές δραστηριότητες μεταξύ ομολόγων») Επιπλέον, τα άρθρα 3, 4 και 5 δεν καλύπτουν τις συναινετικές σεξουαλικές δραστηριότητες μεταξύ ανηλίκων πριν ή κατά την ηλικία της σεξουαλικής συναίνεσης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ζήτημα απαιτεί περαιτέρω εξέταση και μεγαλύτερη σαφήνεια. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αδράξουν την ευκαιρία που δίνεται με την εν λόγω πρόταση οδηγίας προκειμένου να ορίσουν μια ελάχιστη ηλικία σεξουαλικής συναίνεσης που να ισχύει σε όλη την Ευρώπη. Ακόμη, πρέπει να διευκρινιστεί η έννοια της «συναφούς ηλικίας».

Άρθρο 3 παράγραφος 4 ) περίπτωση (i): Με βάση τον αριθμό των περιπτώσεων που συμβαίνουν στο εσωτερικό της οικογένειας, η «γονική μέριμνα» πρέπει να ορίζεται ως θέση εμπιστοσύνης. Τούτο θα πρέπει να συνάδει με το άρθρο 5 της UNCRC. Επιπλέον, ο όρος «αναγνωρισμένη» πρέπει να διαγραφεί σε σχέση με τη «θέση εμπιστοσύνης, εξουσίας ή επιρροής επάνω στο παιδί». Τούτο αφορά τα γεγονότα στην Ευρώπη όχι μόνο τα δίκτυα παιδεραστίας αλλά και τους κόλπους οικογενειών καθώς και τα διάφορα ιδρύματα: εκκλησιαστικά, εκπαιδευτικά ή εναλλακτικής φροντίδας. Είναι ουσιαστικό να μην υπάρχει απολύτως καμία ασυλία από την δίωξη και την ανάκριση ή από την πρόσβαση σε φακέλους ατόμων σε θέση εξουσίας, είτε πολιτικής, είτε θρησκευτικής.

4.6	Άρθρο 3 παράγραφος 5: Στον κατάλογο με τα αδικήματα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών πρέπει να περιλαμβάνεται και η «επιδειξιομανία», αφού βεβαίως διατυπωθεί αποδεκτός ορισμός του εν λόγω όρου από την Επιτροπή (12).

4.7

Οι παράγραφοι 2, 3, 4 και 5 του άρθρου 4 καλύπτουν το ζήτημα των «πορνογραφικών παραστάσεων» και αφορούν την άμεση συμμετοχή του ίδιου του παιδιού. Ενδέχεται να υπάρξει σύγχυση με το άρθρο 5 που καλύπτει τα «Αδικήματα παιδικής πορνογραφίας». Για να αποφευχθεί η σύγχυση, θα ήταν χρήσιμο να ενσωματωθεί επεξηγηματικό σημείωμα.

4.8	Άρθρα 4 έως 8: Στην οδηγία πρέπει να περιλαμβάνεται σαφής ορισμός των φράσεων «εν γνώσει» και «εκ προθέσεως».

4.9	Άρθρο 4 παράγραφος 1: η φράση «εκ προθέσεως» πρέπει να διαγραφεί διότι δίνει τη δυνατότητα στους δράστες να επικαλεστούν ότι δεν γνώριζαν την ηλικία του θύματος έτσι ώστε να αποφύγουν τη δίωξη (13).

4.10	Άρθρο 4 παράγραφος 8: Στη φράση «Η σεξουαλική πράξη με παιδί (…)» πρέπει να προστεθούν τα εξής: « ή η συναίνεση για ανάληψη σεξουαλικής πράξης με παιδί »· επίσης, θα πρέπει να προβλέπεται δυνατότητα δίωξης « ανεξάρτητα από το εάν η σεξουαλική πράξη πραγματοποιήθηκε ή όχι ».

4.11	Άρθρο 6 («Άγρα παιδιών για σεξουαλικούς σκοπούς»): η εμβέλεια του άρθρου πρέπει να διευρυνθεί ώστε να συμπεριληφθούν διάφορες μορφές προσέγγισης παιδιών με βλέψεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης, ακόμη και από ενήλικες με αρμοδιότητες προστασίας του παιδιού καθώς και μορφές προσέγγισης εκτός διαδικτύου.

4.12	Άρθρα 7 και 9: Κατ' αναλογία με την υπόλοιπη οδηγία, τα άρθρα θα πρέπει να προβλέπουν περιόδους ποινών και τιμωρίας για κάθε αδίκημα.

4.13	Άρθρο 7 παράγραφος 3 εδάφιο β): Ένα μερίδιο μετακινούμενων δραστών επωφελείται από ευκαιρίες παρουσιάζονται. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ συνιστά να τιμωρείται « η διοργάνωση ταξιδιών/ή άλλων διευθετήσεων με σκοπό τη διάπραξη αδικήματος που αναφέρεται στα άρθρα 3 έως 7 ».

4.14	Άρθρο 8: Η φράση «εφόσον οι εν λόγω πράξεις δεν συνεπάγονται κακοποίηση» πρέπει να αντικατασταθεί από τη φράση: « εφόσον οι εν λόγω πράξεις δεν περιελάμβαναν εξαναγκασμό ».

4.15	Στο άρθρο 9 («Επιβαρυντικές περιστάσεις») η περίπτωση (η) να διατυπωθεί ως εξής: «χρησιμοποιήθηκε σοβαρή βία ή απειλή ή προκλήθηκε ή θα μπορούσε να προκληθεί σοβαρή βλάβη στο παιδί».

4.16	Λόγω της βλάβης που τέτοια εγκλήματα μπορούν να προκαλέσουν στα παιδιά, ακόμη και μέχρι τον ενήλικο βίο τους, η ΕΟΚΕ προτείνει τα εγκλήματα αυτά να μην παραγράφονται καθόλου ή τουλάχιστον για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα.

4.17

Τα άρθρα 10 και 12 δεν λαμβάνουν υπόψη το ενδεχόμενο αλλαγής του τόπου διαμονής των δραστών και δεν δίνουν τη δυνατότητα να προλαμβάνονται οι μετακινήσεις των δραστών. Σε προηγούμενη γνωμοδότησή (14) της, η ΕΟΚΕ συνεργάστηκε με το δίκτυο ECPAT (15) και προέβη στις ακόλουθες συστάσεις:

—	διαδικασία έλεγχου και επιβολή απαγόρευσης,

—	διμερείς συμφωνίες συνεργασίας,

—	συμφωνίες απέλασης καταδικασθέντων δραστών,

—	χρήση των εντολών αποστολής στο εξωτερικό (Foreign Travel Orders/FTO).

4.18	Άρθρο 11 («Ευθύνη νομικών προσώπων»): τα νομικά πρόσωπα πρέπει να υπέχουν ευθύνη και στις περιπτώσεις όπου κατέστησαν δυνατή τη διάπραξη αδικημάτων, προς δικό τους όφελος ή όχι. Συνεπώς, η φράση, «προς όφελος τους» (από οποιοδήποτε πρόσωπο) πρέπει να διαγραφεί.

4.19	Άρθρο 12 παράγραφος β): («Κυρώσεις νομικών προσώπων»): Το άρθρο πρέπει να τροποποιηθεί έτσι ώστε να προβλέπει μέτρα απαγόρευσης όχι μόνο της άσκησης εμπορικής δραστηριότητας από το δράστη αλλά και «κάθε δραστηριότητας» που περιλαμβάνει επαφή με παιδιά.

4.20

Άρθρο 13: («Μη άσκηση δίωξης»): τα κράτη μέλη πρέπει « να διασφαλίζουν » και όχι απλώς «να προβλέπουν τη δυνατότητα» να μην ασκείται δίωξη ή να μην επιβάλλονται ποινικές κυρώσεις σε παιδιά θύματα των αδικημάτων αυτών λόγω της συμμετοχής τους σε παράνομες δραστηριότητες, εφόσον η συμμετοχή αυτή ήταν άμεση συνέπεια του γεγονότος ότι αποτέλεσαν θύματα αυτών των αδικημάτων.

4.21

Άρθρο 14 («Διερεύνηση και ποινική δίωξη»): Προκειμένου η διερεύνηση και η ποινική δίωξη να είναι πρακτικές και αποτελεσματικές, πρέπει να υπάρξει κατάλληλη μέριμνα έτσι ώστε να διατίθενται πόροι για κατάρτιση και παροχή συμβουλών καθώς και για έρευνα όσον αφορά τις νέες και τις αναδυόμενες τεχνολογίες. Η διερευνητική διαδικασία πρέπει να είναι εντελώς διαφανής. Το άρθρο θα πρέπει επίσης να προβλέπει την απουσία παραγραφής για ορισμένα αδικήματα.

4.22	Άρθρο 14 παράγραφος 2: Όσον αφορά τη φράση «για ικανό χρονικό διάστημα», τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν ευελιξία στην εφαρμογή της παραγραφής έτσι ώστε να λαμβάνεται υπόψη η σοβαρότητα των επιπτώσεων στη ζωή, την υγεία και/ή την ευημερία του θύματος.

4.23

Η ΕΟΚΕ συνιστά να προσδιορίζει η οδηγία ότι οι δυνατότητες παραγραφής που υφίστανται στις εθνικές νομοθεσίες να μην να ισχύουν πριν από την ενηλικίωση του θύματος. Προτείνει επίσης να καταβάλλει η Επιτροπή προσπάθειες εναρμόνισης των εθνικών διατάξεων για την παραγραφή, έτσι ώστε να αποφευχθούν η σύγχυση ή τα λάθη κατά τη διασυνοριακή διερεύνηση περιπτώσεων από τις αρχές επιβολής του νόμου.

4.24	Άρθρο 13 παράγραφος 4 «(…) αποτελεσματικά εργαλεία έρευνας (…)»: πρέπει να διασφαλιστεί ότι, παράλληλα με τα εργαλεία, υπάρχει πλήρες εκπαιδευμένο προσωπικό για να τα χρησιμοποιεί.

4.25

Άρθρο 15: προβλέπει την «αναφορά υποψίας» αλλά δεν προβλέπει λεπτομέρειες για μηχανισμούς και χρηματοδότηση για τη στήριξη της ταχείας παρέμβασης από επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά. Όσον αφορά την ανεπαρκή αναφορά σεξουαλικών αδικημάτων εις βάρος παιδιών, πρέπει να θεσπιστούν αποτελεσματικοί και προσβάσιμοι μηχανισμοί σε όλα τα κράτη μέλη.

4.26

Προκειμένου να ενθαρρύνει την έγκαιρη αναφορά υπόπτων ή πραγματικών περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι επαγγελματίες που αναφέρουν καλόπιστα θα προστατεύονται από προσφυγές βάσει του αστικού ή ποινικού δικαίου, από καταγγελίες σε επιτροπές δεοντολογίας ή από δίωξη για παραβίαση των κανόνων εμπιστευτικότητας.

4.27

Άρθρο 13 παράγραφος 1 εδάφιο δ) («Δικαιοδοσία και συντονισμός της ποινικής δίωξης»): δεν καλύπτει τις πτυχές που σχετίζονται με την έκδοση των υπόπτων. Τούτο καλύπτεται από το άρθρο 5 του Προαιρετικού πρωτοκόλλου της UNCRC και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και από την οδηγία. Στο ίδιο σημείο, η φράση «(…) νομικού προσώπου εγκατεστημένου στο έδαφός τους (…)» πρέπει να διατυπωθεί ως εξής: «(…) εγκατεστημένου ή που λειτουργεί από (…)».

4.28	Άρθρο 16 παράγραφος 2: Στη φράση «(…) υπάγονται στη δικαιοδοσία τους καταστάσεις κατά τις οποίες ένα αδίκημα προβλεπόμενο (…) στα άρθρα 3 και 7 (…)», η ΕΟΚΕ προτείνει να συμπεριληφθούν τα άρθρα 3, 4, 5, 6 και 7.

4.29

Άρθρο 16 παράγραφος 3: Δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν εξαιρέσεις εάν τα κράτη μέλη δεσμεύονται πραγματικά για την προστασία των παιδιών παγκοσμίως. Κατά συνέπεια, πρέπει να διαγραφεί η εξαίρεση ότι «Κάθε κράτος μέλος μπορεί να αποφασίσει ότι δεν θα ισχύουν ή ότι θα ισχύουν μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (…) εφόσον το αδίκημα διαπράττεται εκτός του εδάφους του».

4.30

Άρθρο 17 παράγραφος 1: Όσον αφορά τη φράση «παρέχεται συνδρομή (…)», η ΕΟΚΕ συνιστά να διασφαλίζει κάθε κράτος μέλος ότι τα ανήλικα θύματα των αδικημάτων που αναφέρονται στα άρθρα 3 έως 7 λαμβάνουν κατάλληλη και εξειδικευμένη συνδρομή, συμπεριλαμβανομένης της ασφαλούς στέγης καθώς και ιατρική και ψυχολογική περίθαλψη και εκπαίδευση. Τα κράτη μέλη οφείλουν να διασφαλίσουν ότι οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται από επαγγελματίες και με σεβασμό στην πολιτισμική ταυτότητα/προέλευση του παιδιού, το φύλο και την ηλικία (16). Με τέτοιου είδους μέτρα θα καταστεί λιγότερο ευάλωτη η θέση των θυμάτων και θα ενισχυθεί η πρόληψη.

4.31	Άρθρο 19: «Ποινικές έρευνες» Τούτο καλύπτεται από το άρθρο 8 του Προαιρετικού πρωτοκόλλου της UNCRC και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και από την οδηγία.

4.32	Ακόμη, η ΕΟΚΕ συνιστά να γίνει αναφορά στις κατευθυντήριες γραμμές του Ψηφίσματος 2005/20 του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου των Ηνωμένων Εθνών (UN Ecosoc) με θέμα την προστασία των ανήλικων θυμάτων και των μαρτύρων εγκληματικών πράξεων (17).

4.33

Πολλά παιδιά κακοποιήθηκαν από τους γονείς τους οι οποίοι τα πούλησαν, από διακινητές ή από άλλους ενήλικες που ενέχονται στην πορνεία. Τα ανήλικα αυτά θύματα έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους ενήλικες, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να δημιουργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ ενήλικα και παιδιού πριν να καταστεί δυνατή η διερεύνηση μιας υπόθεσης. Συνεπώς, τα κράτη μέλη οφείλουν να εντοπίζουν τα ανήλικα θύματα και να οικοδομούν εκ νέου τη ζωή του παιδιού, για παράδειγμα με την παροχή στέγασης, μέριμνας, προστασίας και εξειδικευμένης ψυχολογικής υποστήριξης, προκειμένου να στηρίξουν την εφαρμογή των νόμων για τη δίωξη των αδικημάτων αυτών.

4.34	Άρθρο 19 εδάφιο ε): Στη φράση «ο αριθμός των συνεντεύξεων είναι όσο το δυνατόν πιο περιορισμένος και οι συνεντεύξεις διεξάγονται όπου αυτό είναι αυστηρά αναγκαίο για τον σκοπό των ποινικών διαδικασιών» πρέπει να προστεθούν τα εξής: « ή για να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η ευημερία του παιδιού ».

4.35

Το άρθρο 21 («Φραγή στην πρόσβαση σε ιστότοπους με παιδοπορνογραφικό υλικό») πρέπει να διατυπωθεί εκ νέου (18). Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην παύση λειτουργίας διαδικτυακών τόπων αντί στη φραγή τους· η φραγή πρέπει να αποτελεί δευτερεύον μέτρο όταν δεν είναι δυνατή η παύση. Η φραγή μπορεί να πραγματοποιείται παράλληλα με την παύση λειτουργίας ως βραχυπρόθεσμο μέτρο διακοπής της πρόσβασης και προστασίας των αθώων χρηστών από έκθεση σε περιεχόμενο κακοποίησης παιδιών (19). Το άρθρο θα πρέπει να περιλαμβάνει απαίτηση άμεσης δράσης από τα κράτη μέλη για την παύση λειτουργίας του διαδικτυακού τόπου.

4.36

Στις περιπτώσεις που δεν είναι δυνατή η άμεση αφαίρεση, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την ανίχνευση της κίνησης και της δραστηριότητας διαδικτυακών τόπων που συνδέονται με τη διανομή περιεχομένου σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, προκειμένου να παρασχεθούν πληροφορίες σε εξουσιοδοτημένους φορείς και διεθνείς υπηρεσίες επιβολής του νόμου έτσι ώστε να διασφαλιστεί η μεταγενέστερη αφαίρεση του εν λόγω περιεχομένου από το διαδίκτυο και η έρευνα για τον εντοπισμό των υπεύθυνων για τη διανομή. Η ΕΟΚΕ συνιστά:

—	να καταβληθούν προσπάθειες σε διεθνές επίπεδο ώστε τα μητρώα ονομάτων τομέα και οι αρμόδιες αρχές να διαγράψουν τα ονόματα τομέων που συνδέονται με σεξουαλική κακοποίηση παιδιών,

—	να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες διερεύνησης των δραστηριοτήτων ανταλλαγής αρχείων, συμπεριλαμβανομένων μεταξύ ομοτίμων.

4.37

Άρθρο 21 παράγραφος 2: Ακόμη, θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για να επιβάλλεται ή διαφορετικά για να διασφαλίζεται ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ανιχνεύουν και σταματούν τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές οι οποίες πραγματοποιούνται μέσω των υπηρεσιών τους και έχουν σκοπό τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.

5. Εξέταση περαιτέρω σημείων για ενσωμάτωση στην οδηγία

5.1

Στην οδηγία δεν γίνεται αναφορά στην προστασία των δεδομένων· η προστασία του παιδιού πρέπει να έχει πάντοτε προτεραιότητα έναντι των κανόνων της προστασίας των δεδομένων και της ελευθερίας έκφρασης σε ορισμένες σαφώς καθορισμένες περιπτώσεις, όπως προβλέπεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

5.2	Η ΕΕ οφείλει να θεσπίσει εντονότερη συνεργασία για την εφαρμογή του νόμου, εθνικά και διεθνή συστήματα διαχείρισης των δραστών και ένα σύστημα προειδοποίησης για την εξαφάνιση παιδιών.

5.3	Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όταν οι δράστες είναι και αυτοί ανήλικοι. Τούτο πρέπει να εκληφθεί ως ειδική περίπτωση και να καλύπτεται από το άρθρο 9. Η μόνη αναφορά στο ζήτημα είναι ένα σύντομο σχόλιο σχετικά με τα προγράμματα παρέμβασης στο άρθρο 20 (20).

5.4

Με πλήρη σεβασμό στην αρχή της επικουρικότητας, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να θεσπίσουν ειδικά μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί ότι υφίστανται οι απαραίτητοι μηχανισμοί εποπτείας και ψυχολογικής στήριξης και είναι στη διάθεση όσων εργάζονται για την προστασία των θυμάτων, έτσι ώστε να αποφεύγονται ψυχολογικά προβλήματα. Λαμβάνοντας υπόψη την προοπτική των εργαζομένων στον τομέα, τούτο πρέπει να αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση και όχι προαιρετική επιλογή.

5.5

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι είναι απαραίτητη «η ανταλλαγή πληροφοριών και πείρας ως προς τη δίωξη, την προστασία ή την πρόληψη, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και η ενθάρρυνση της αυτορρύθμισης». Σχετικά, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να λαμβάνεται υπόψη ο παράγοντας του χώρου εργασίας. Με τον τρόπο αυτό, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι θα συνειδητοποιήσουν τις ευθύνες τους όσον αφορά την αναφορά παράνομων δραστηριοτήτων που ενδέχεται να αποκαλυφθούν στον χώρο εργασίας ή από πελάτες/προμηθευτές (21).

5.6

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η εφαρμογή της νέας οδηγίας δεν ενέχει πρόσθετο κόστος. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότεροι πόροι, προκειμένου να εξαλειφθεί η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών όσο το δυνατόν ταχύτερα· οι πόροι θα διοχετευτούν στη διερεύνηση, τη δημοσιοποίηση, την κατάρτιση, την παροχή συμβουλών και στην παροχή νομικής συνδρομής.

5.7

Τέλος, η ΕΟΚΕ θα προωθήσει τη σύσταση ενός διεθνούς φορέα εφαρμογής του νόμου που θα αναλάβει τη διερεύνηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών παγκοσμίως, τον εντοπισμό και τη δίωξη των υπεύθυνων διανομής σχετικού περιεχομένου και τη διάσωση παιδιών από το μαρτύριο αυτό. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι (22) που θα μπορούσαν να περιορίσουν αποτελεσματικά την διαθεσιμότητα του σχετικού υλικού, εφόσον υιοθετηθούν σε παγκόσμια κλίμακα· με τον τρόπο αυτό, θα διασφαλιστεί ότι η διεθνής ανταπόκριση στα αδικήματα αυτά είναι αποτελεσματικότερη, ταχύτερη και αποτρεπτική.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Βλ. Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 317, 23.12.2009, σελ. 43. «Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των παιδιών από την σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση», 25.10.07, βλ.:

http://conventions.coe.int/Treaty/EN/treaties/Html/201.htm. Τα ακόλουθα κράτη μέλη της ΕΕ δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση: Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία, Λετονία και Μάλτα.

http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ChercheSig.asp?NT=201&CM=&DF=&CL=ENG).

«Προαιρετικό πρωτόκολλο των Ηνωμένων Εθνών στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού για την Πώληση Παιδιών, την Παιδική Πορνεία και την Παιδική Πορνογραφία». Υιοθετήθηκε τον Μάιο 2000. Τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο 2002. Βλ. http://www2.ohchr.org/english/law/crc-sale.htm. Τα ακόλουθα κράτη μέλη της ΕΕ δεν έχουν κυρώσει ακόμη το Προαιρετικό πρωτόκολλο: Τσεχική Δημοκρατία, Φιλανδία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο και Μάλτα. Βλ.: (http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-11-c&chapter=4&lang=en).

(2) Internet Corporation for Assigned Names and Numbers - ICANN (Οργανισμός του διαδικτύου για την εκχώρηση ονομάτων και αριθμών)

(3) IWF (www.iwf.org.uk), ECPAT International (http://www.ecpat.com), Save the Children (www.savethechildren.org), Missing Children Europe (www.missingchildreneurope.eu), Amnesty International (www.amnesty.org).

(4) Σε διάφορες περιπτώσεις κακοποίησης που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα, ορισμένες από αυτές χάρη σε κρατική παρέμβαση, διαπιστώθηκε εκτεταμένη, συστηματική κακοποίηση σε εκκλησιαστικά ιδρύματα, σε δίκτυα παιδεραστίας και σε σχολεία/ορφανοτροφεία. Πολλές περιπτώσεις παρέμεναν κρυφές για δεκαετίες προκειμένου να προστατευθεί η εικόνα και η φήμη ατόμων ή ιδρυμάτων.

(5) http://www.iwf.org.uk/documents/20100511_iwf_2009_annual_and_charity_report.pdf.

(6) http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/index_de.htm.

(7) Το σχέδιο ISIS έχει διαπιστώσει ότι σε διομότιμα δίκτυα ανταλλάσσονται ανά λεπτό χιλιάδες αρχεία που περιλαμβάνουν υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. «Supporting Law Enforcement in Digital Communities through Natural Language Analysis», International Workshop on Computational Forensics, Springer Lecture Notes in Computer Science 5158 (2008), pp. 122-134.

(8) Internet Corporation for Assigned Names and Numbers - ICANN (Οργανισμός του διαδικτύου για την εκχώρηση ονομάτων και αριθμών)

(9) CEOP (Κέντρο επιγραμμικής προστασίας του παιδιού από την κακοποίηση της βρετανικής αστυνομίας)

(10) Βλέπε υποσημείωση 1.

(11) ΕΕ C 224, 30.8.2008, σ. 61.

(12) Το ζήτημα απέκτησε πρόσφατα δημοσιότητα σε μια περίπτωση στην Πορτογαλία.

(13) Το δίκτυο ECPAT (Διεθνές δίκτυο στήριξης για τον τερματισμό της παιδικής πορνείας, της παιδικής πορνογραφίας και της εμπορίας παιδιών για σεξουαλικούς σκοπούς) συνιστά την υιοθέτηση ειδικής διάταξης με σκοπό το βάρος της αποδείξεως όσον αφορά την ηλικία του προσώπου που απεικονίζεται σε υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιού να βαρύνει τα άτομα που παράγουν, διανέμουν και/ή κατέχουν το υλικό. Τούτο ισχύει ήδη στις Κάτω Χώρες.

(14) Βλέπε υποσημείωση 1.

(15) ECPAT – End Child Prostitution, Child Pornography and the Trafficking of Children for Sexual Purposes (Τέλος στην παιδική πορνεία, στην παιδική πορνογραφία και στην εμπορία των παιδιών για σεξουαλικούς σκοπούς). Το δίκτυο διαθέτει ειδικό συμβουλευτικό καθεστώς στο Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο (ECOSOC) του ΟΗΕ

(16) Δήλωση του Ρίο ντε Τζανέϊρο και έκκληση για την ανάληψη προληπτικής δράσης και για να δοθεί τέλος στη σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών και εφήβων.

(17) Βλ.: http://www.un.org/docs/ecosoc/documents/2005/resolutions/Resolution%202005-20.pdf.

(18) Έκθεση του Ιδρύματος Παρακολούθησης του Διαδικτύου (Internet Watch Foundation) για τη φραγή και την αφαίρεση.

(19) http://www.iwf.org.uk/public/page.148.htm.

(20) Εκτιμάται ότι περίπου το ένα τρίτο των δραστών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών είναι κάτω των 18 ετών (May-Chahal and Herzog, 2003).

(21) Η ΕΟΚΕ έχει προτείνει να θεσπιστεί ευρωπαϊκό πρόγραμμα με τίτλο «Η Ευρώπη κατά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών – ΠΕΙΤΕ ΟΧΙ!» Βλ. τη γνωμοδότηση που προαναφέρθηκε στην υποσημείωση 1.

(22) Έκθεση του Ιδρύματος Παρακολούθησης του Διαδικτύου.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/145

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρώπη»

COM(2009) 591 τελικό

2011/C 48/25

Εισηγητής: ο κ. Pedro NARRO

Συνεισηγητής: ο κ. József KAPUVÁRI

Στις 28 Οκτωβρίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την:

«Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρώπη»

COM(2009)591 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 31 Αυγούστου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 121 ψήφους υπέρ και 5 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Οι εκθέσεις και ανακοινώσεις που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά τα τελευταία χρόνια προβαίνουν σε μια αποκαλυπτική ανάλυση των αδυναμιών και δυσλειτουργιών της αλυσίδας αξίας. Η αστάθεια των τιμών, η κερδοσκοπία, η πώληση κάτω από το κόστος, η έλλειψη διαφάνειας, η γενικευμένη χρήση αθέμιτων και αντίθετων προς τον ανταγωνισμό πρακτικών ή οι ανισορροπίες στη διαπραγματευτική ισχύ μεταξύ συμβαλλομένων μερών αποτελούν προβλήματα που επιβαρύνουν το μέλλον ολόκληρου του διατροφικού κλάδου και υποθηκεύουν την επιβίωση του λεγόμενου «ευρωπαϊκού γεωργικού προτύπου».

1.2 Στην ανακοίνωσή της «Βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρώπη», η Επιτροπή προσδιορίζει σαφώς τους τομείς στους οποίους απαιτείται κατά προτεραιότητα δράση. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για τους αργούς ρυθμούς με τους οποίους υιοθετούνται οι προτάσεις και καλεί την Επιτροπή να επιταχύνει τη λήψη αποφάσεων σε έναν τομέα στον οποίο απαιτείται ταχεία, συγκεκριμένη και απτή δράση. Η ανανεωμένη Ομάδα υψηλού επιπέδου που είναι αρμόδια για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας γεωργικών προϊόντων διατροφής, θα πρέπει να ξαναρχίσει τις εργασίες της το συντομότερο δυνατό και να καταστεί ο πυλώνας των νέων και αναδυόμενων πολιτικών για τα γεωργικά προϊόντα διατροφής.

1.3 Η επιτυχία θα εξαρτηθεί κατά μεγάλο μέρος από τον βαθμό συμμετοχής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών μελών και του συνόλου των παραγόντων της αλυσίδας. Η κοινή και συντονισμένη δράση είναι απολύτως απαραίτητη σε έναν τομέα στον οποίο υφίστανται σημαντικές διαφορές τόσο μεταξύ των επιμέρους εθνικών αγορών όσο και μεταξύ των επιμέρους προϊόντων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να ηγηθεί δυναμικά των προσπαθειών σε αυτόν τον τομέα και να ενθαρρύνει τόσο την προσαρμογή των διαθέσιμων όσο και τη χρήση νέων μέσων, τα οποία να συμβάλουν σε μια πιο ισορροπημένη εξέλιξη της αλυσίδας και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

1.4 Η μέχρι σήμερα ανάλυση των πρωτοβουλιών που αφορούν την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων αποδεικνύει την περιορισμένη αποτελεσματικότητα της αυτορρύθμισης και των εθελοντικών συμφωνιών. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη εθελοντικών μηχανισμών, αλλά σημειώνει ότι χωρίς οργανισμούς εποπτείας και επιβολής αποτελεσματικών κυρώσεων δεν θα είναι δυνατό να δοθεί τέλος στη συστηματική μη συμμόρφωση των πλέων ισχυρών κρίκων της αλυσίδας προς τους μηχανισμούς αυτούς.

1.5 Οι μεταβολές της συμπεριφοράς των οικονομικών παραγόντων πρέπει να συνοδεύονται από μια ρύθμιση των αγορών η οποία να θέτει τις βάσεις για έναν νέο προσανατολισμό του τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής. Για να καταστεί το σύστημα πιο διαφανές, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η σύναψη συμφωνιών και να μελετηθεί σε κάθε τομέα η δυνατότητα η δυνατότητα καθιέρωσης δεσμευτικών ρητρών ή υποχρεωτικής σύναψης γραπτών συμφωνιών. Πολλοί από τους στόχους που αναφέρονται από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της μπορεί να επιτευχθούν μόνο με κατάλληλες και αναλογικές νομοθετικές παρεμβάσεις.

1.6 Όσον αφορά τους κώδικες δεοντολογίας, η ΕΕ θα πρέπει να εμπνευστεί από τις εθνικές πρωτοβουλίες και να δημιουργήσει έναν αποτελεσματικό μηχανισμό ελέγχου και επιβολής κυρώσεων με τον ορισμό ενός ευρωπαίου Διαμεσολαβητή. Εκτός από τα στοιχεία που πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στους κώδικες δεοντολογίας, το κυριότερο είναι να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και ο βαθμός εφαρμογής τους.

1.7 Το εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο ανταγωνισμού πρέπει να προσαρμοστεί κατάλληλα ώστε να επιτρέπει την αποτελεσματική οργάνωση του τομέα, να διασφαλίζει την ευέλικτη λειτουργία των αλυσίδων εφοδιασμού και να προσφέρει νομική ασφάλεια στους ενδιαφερόμενους φορείς, προς όφελος των καταναλωτών. Τα συμπεράσματα της Ομάδας υψηλού επιπέδου για τον τομέα του γάλακτος (1) και τα συμπεράσματα της Ισπανικής Προεδρίας σχετικά με την Ανακοίνωση για την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων (2), ταυτίζονται με το αίτημα της ΕΟΚΕ για μια ελαστικότερη εφαρμογή του δικαίου περί ανταγωνισμού, λόγω των ιδιαιτεροτήτων του αγροτικού τομέα.

1.8 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η έντονη συγκέντρωση της ζήτησης, ιδίως στον μεγάλο τομέα του λιανικού εμπορίου, έρχεται σε αντίθεση με τον κατακερματισμό της προσφοράς, πράγμα που επηρεάζει την εύρυθμη λειτουργία της αλυσίδας παραγωγής αξίας. Η εξέλιξη και η ενίσχυση του ρόλου των διεπαγγελματικών οργανώσεων μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της ατελούς οργάνωσης του τομέα παραγωγής. Ενώπιον αυτής της πρόκλησης πρέπει να αρχίσει ένας έντονος προβληματισμός, όχι τόσο σχετικά με το μέγεθος των οργανώσεων των παραγωγών αλλά περισσότερο σχετικά με τον τρόπο μετατροπής τους σε αποτελεσματικά εργαλεία εμπορίας στη διάθεση των γεωργών. Οι οργανώσεις παραγωγών δεν θα πρέπει να αποτελούν το μόνο αποτελεσματικό μέσο για τη βελτίωση της οικονομικής οργάνωσης της προσφοράς γεωργικών προϊόντων.

1.9 Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επικεντρώσει την προσοχή της όχι μόνο στον τρόπο συγκέντρωσης της προσφοράς, αλλά και σε αποτελεσματικές δράσεις στον τομέα της προσφοράς, ελέγχοντας καταχρήσεις δεσπόζουσας θέσης και διάφορες αθέμιτες πρακτικές και πρακτικές που θίγουν τον ανταγωνισμό και οι οποίες συχνά διαφεύγουν στην ουσία του ελέγχου εκ μέρους των εθνικών και κοινοτικών αρχών.

1.10 Οι ευρωπαίοι καταναλωτές χρειάζονται κατάλληλες, προβλέψιμες και σταθερές τιμές και διαρθρώσεις τιμών. Τα μέτρα που προτείνονται στην ανακοίνωση θα λειτουργήσουν αποτελεσματικότερα εφόσον εφαρμοστούν ευρέως και αποφευχθεί η στρέβλωση της δυνατότητας επιλογής του καταναλωτή. Τα παρατηρητήρια τιμών θα καταστούν χρήσιμα εργαλεία, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα περιοριστούν στη διαπίστωση των τιμών, αλλά θα μπορούν να αντιδράσουν προληπτικά στην ενδεχόμενη στρέβλωση της εξέλιξής τους.

2. Κύρια σημεία της ανακοίνωσης της Επιτροπής

2.1 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων –γεωργοί, βιομηχανία και διανομή – στην ευρωπαϊκή οικονομία. (3) Ως εκ τούτου, η εποπτεία της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων έχει καταστεί πολιτική προτεραιότητα στην κοινοτική ατζέντα. Η δημοσίευση της Ανακοίνωσης «Βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρώπη» συνιστά έκφραση αυτής της θεμιτής ανησυχίας του ευρωπαίου νομοθέτη και στοχεύει στη θέσπιση συγκεκριμένων μέτρων εθνικού και κοινοτικού επιπέδου που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασης στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.

2.2 Η Επιτροπή διατυπώνει μια σειρά συγκεκριμένων προτάσεων για κάθε μία από τις τρεις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, τις οποίες αναπτύσσει στο έγγραφό της. Για την προώθηση αειφόρων σχέσεων, η Επιτροπή σκοπεύει να καταπολεμήσει τις αθέμιτες πρακτικές και να επιβλέπει τα θέματα που σχετίζονται με τον ανταγωνισμό Η αύξηση της διαφάνειας στην αλυσίδα, που αποτελεί πάντα στόχο προτεραιότητας, επιδιώκεται μέσω της καταπολέμησης της κερδοσκοπίας και της θέσης σε λειτουργία ενός ευρωπαϊκού μέσου παρακολούθησης των τιμών τροφίμων. Τέλος, με σκοπό να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα, η Επιτροπή είναι αποφασισμένη να αναθεωρήσει τους κανόνες περί σήμανσης και περιβάλλοντος, να καταστείλει τις πρακτικές εδαφικού περιορισμού του εφοδιασμού και να ενισχύσει τη διαπραγματευτική ισχύ των γεωργών μέσω των οργανώσεων παραγωγών.

2.3 Τον Νοέμβριο 2010 η Επιτροπή θα πρέπει να δημοσιεύσει έκθεση παρακολούθησης σχετικά με τον βαθμό εφαρμογής των κυριότερων προταθέντων μέτρων, που θα συμπληρώνεται από μία νέα ανακοίνωση για την παρακολούθηση της αγοράς λιανικής. Η Επιτροπή αποφάσισε επίσης να παρατείνει την εντολή και τη θητεία των μελών της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας γεωργικών προϊόντων διατροφής και να την μετατρέψει σε ένα πραγματικό φόρουμ διαλόγου για την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Με την ανακοίνωση αυτή αλλά και με άλλες πρωτοβουλίες, η ΕΕ απέδειξε τα τελευταία χρόνια ότι η κατάσταση όσον αφορά την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων έχει καταστεί ένα από τα βασικά σημεία του πολιτικού της θεματολογίου. Η αστάθεια των τιμών και η ανισορροπία δυνάμεων εντός της αλυσίδας έχουν επιπτώσεις τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τον τομέα παραγωγής. Παρά τις πολυάριθμες αναλύσεις και προτάσεις των τελευταίων ετών, η κατάσταση εξακολουθεί να παρουσιάζει πολλές στρεβλώσεις που θέτουν σοβαρά υπό αμφισβήτηση την επιδιωκόμενη αειφορία του ευρωπαϊκού γεωργικού προτύπου.

3.2 Εκτός από τη διασφάλιση του κατάλληλου εφοδιασμού σε τρόφιμα, η ποιότητα αποτελεί επίσης θέμα στρατηγικής σημασίας. Για τους λόγους αυτούς είναι απαραίτητο να παρέχεται στην παραγωγή κατάλληλη προστασία μέσω σημάτων ποιότητας. Προβλήματα αποτελεσματικότητας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων θα συντελέσουν ενδεχομένως σε περιορισμό της προσφοράς προϊόντων στην ενιαία αγορά, γεγονός που θα μπορούσε να απειλήσει το ευρωπαϊκό γεωργικό πρότυπο. Παρά το γεγονός ότι η Επιτροπή έχει αναφέρει σε διάφορα έγγραφα τις αντιφάσεις που υφίστανται όσον αφορά τη λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ανακοίνωση δεν θίγει σε κανένα σημείο το θέμα αυτό.

3.3 Οι ανισορροπίες που υφίστανται στην ευρωπαϊκή αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων αποτελούν επίσης σοβαρή απειλή και για τα συμφέροντα των ευρωπαίων πολιτών. Οι διαφορές μεταξύ των τιμών των πρώτων υλών και των καταναλωτικών αγαθών οδήγησαν σε ανεδαφικές διαρθρώσεις τιμών, οι οποίες απειλούν τις μακροπρόθεσμες προοπτικές όλων των μερών της αλυσίδας παραγωγής αξίας και όλης της οικονομικής και κοινωνικής τάξης της ΕΕ. Ο τομέας των λιανικών πωλήσεων χαρακτηρίζεται από έντονη συγκέντρωση και καλή οργάνωση, και συμπιέζει αδιάλειπτα τις τιμές των τροφίμων. Οι μεγάλες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων έχουν αυτή τη δυνατότητα δεδομένου ότι, χάρη σε συγκεκριμένες εμπορικές πρακτικές, το περιθώριο κέρδους τους δεν προέρχεται μόνο από τους αγοραστές αλλά και από τους προμηθευτές, όπως αποδείχθηκε με την έκρηξη των τιμών γεωργικών προϊόντων κατά την περίοδο 2007-2008. Οι εμπορικές πολιτικές που βασίζονται στην τεχνική του «διπλού περιθωρίου κέρδους» προκαλούν σοβαρά προβλήματα τόσο στους καταναλωτές όσο και στους προμηθευτές.

3.4 Η αυξανόμενη ένταση των σχέσεων μεταξύ των παραγόντων της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων προκαλεί διάφορες οικονομικές δυναμικές με ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για έναν γεωργικό τομέα που διανύει μια πρωτοφανή κρίση, σε μία περίοδο βαθιάς γενικής οικονομικής κρίσης.

3.5 Ακόμη μια φορά οι απόψεις της ΕΟΚΕ και της Επιτροπής συμπίπτουν σχετικά με τους τομείς προτεραιότητας και τα επείγοντα μέτρα και τα συγκεκριμένα μέσα που απαιτούνται για τη βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρώπη. Χρειάζονται ουσιαστικές αλλαγές ώστε να επιτευχθεί ένας νέος προσανατολισμός. Για να αντιμετωπιστούν με επιτυχία οι κυριότερες προκλήσεις που τίθενται στον τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής, η ΕΟΚΕ θεωρεί καθοριστικής σημασίας την ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση της παραγωγής, τη μείωση του κόστους μέσω της αύξησης του μεγέθους των εκμεταλλεύσεων και τη βελτίωση των στρατηγικών εμπορίας.

3.6 Η ΕΟΚΕ, με βάση και τις πρόσφατες εργασίες της στον γεωργικό τομέα (4), συμφωνεί με τα κυριότερα συμπεράσματα της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας γεωργικών προϊόντων διατροφής.

«Το κρίσιμο ερώτημα όσον αφορά το μερίδιο του καθενός στην αλυσίδα αξίας ρυθμίζεται σήμερα - με την εντελώς φιλελεύθερη έννοια του όρου- αποκλειστικά από την αγορά. Η κατάσταση αυτή είναι κάθε άλλο παρά ικανοποιητική, ειδικά για τους γεωργούς οι οποίοι, ενώ αυξάνεται το κόστος ανά μονάδα, βλέπουν να μειώνονται συνεχώς οι τιμές παραγωγού και αναγκάζονται να αντιδράσουν με μέτρα τα οποία αντίκεινται στους στόχους του ευρωπαϊκού γεωργικού προτύπου. Δεδομένου ότι, στην ΕΕ των 27, 15 μόνο αλυσίδες λιανικής πώλησης ελέγχουν ήδη το 77 % της αγοράς τροφίμων, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι πρέπει να εξετασθεί – όπως συμβαίνει σήμερα και στις ΗΠΑ – αν το δίκαιο του ανταγωνισμού είναι από μόνο του αρκετό για να εμποδίσει δεσπόζουσες θέσεις και αμφίβολες συμβατικές πρακτικές στην αγορά. Σημαντικό είναι να συμπεριληφθούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς στη διαδικασία αυτή».

3.7 Η επιτυχία όλων αυτών των πρωτοβουλιών θα εξαρτηθεί κατά μεγάλο μέρος από τον βαθμό συμμετοχής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών μελών και του συνόλου των παραγόντων της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να συντονισθούν οι προσπάθειες των διαφόρων φορέων και να αναθεωρηθεί η εφαρμογή του δικαίου ανταγωνισμού. Η πλειονότητα των μέτρων που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν ήδη εφαρμοστεί σε εθνικό επίπεδο. (5) Συνεπώς, θα πρέπει να εξετασθεί γιατί η ίδια προβληματική αντιμετωπίστηκε από διαφορετική εθνική οπτική γωνία, καθώς και ποιο ήταν το - συχνά ασήμαντο - αποτέλεσμα των διάφορων πρωτοβουλιών που ανέπτυξαν τα κράτη μέλη. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, στην περίπτωση της θέσης σε λειτουργία των παρατηρητηρίων των τιμών ή της θέσπισης κωδίκων δεοντολογίας, που λόγω έλλειψης ουσιαστικών μέσων ελέγχου και εφαρμογής δεν συντέλεσαν στον περιορισμό των καταχρήσεων.

3.8 Ορισμένες πτυχές της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, που έχουν αναλυθεί λεπτομερώς σε εθνικό ή τομεακό επίπεδο, θίγονται με πολύ γενικό τρόπο στην ανακοίνωση. Οι προσπάθειες της Γαλλίας για την εξισορρόπηση της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων χρησίμευσαν ως παράδειγμα για άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. O γαλλικός νόμος για τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας υπερβαίνει το πλαίσιο της ανακοίνωσης, διότι καθορίζει το υποχρεωτικό συμβατικό πλαίσιο για τις ποσότητες και τις τιμές, επιβάλλει την υποχρεωτική συμπερίληψη ρητρών, διευρύνει τη λειτουργία των διεπαγγελματικών οργανώσεων και καθιερώνει ένα σύστημα διαμεσολάβησης και επιβολής κυρώσεων για την επίλυση ενδεχόμενων διαφορών.

3.9 Σε τομεακό επίπεδο, η Επιτροπή αναγνώρισε τον τομέα του γάλακτος ως «περίπτωση που απαιτεί επειγόντως δράση». Για τον λόγο αυτόν, η Ομάδα Υψηλού Επιπέδου για τον γαλακτοκομικό τομέα, που συστάθηκε τον Οκτώβριο 2009, διεύρυνε τον προβληματισμό της πέραν του περιεχομένου της ανακοίνωσης και επικεντρώθηκε στον καθορισμό ενός προτύπου συμβατικού πλαισίου, στις δυνατότητες εξέλιξης των διεπαγγελματικών οργανώσεων και των οργανώσεων των παραγωγών και στην καθιέρωση της προθεσμιακής αγοράς στον τομέα του γάλακτος. Δεδομένης αυτής της πληθώρας κοινοτικών, εθνικών και τομεακών πρωτοβουλιών, η ΕΟΚΕ, συνειδητοποιώντας την πολυπλοκότητα και την εμβέλεια αυτών των θεμάτων, τονίζει ότι είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα σταθερό βασικό κοινοτικό πλαίσιο, ενθαρρύνει την ανταλλαγή εμπειριών και ζητεί να ενταθεί ο συντονισμός των αρμόδιων αρχών.

3.10 Η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει επανειλημμένα την ανάγκη προσαρμογής της νομοθεσίας στη σημερινή κατάσταση της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Οι ριζικές αλλαγές που απαιτούνται στις εθνικές και κοινοτικές νομικές διατάξεις πρέπει να συνοδεύονται από τη δημιουργία ενός πλαισίου σχέσεων εντός της αλυσίδας, το οποίο να προαγάγει τη συνεργασία, τη διαφάνεια και τη δίκαια κατανομή των κερδών σε όλη την αλυσίδα αξίας. Η αυτορρύθμιση στον τομέα θα πρέπει να ενθαρρυνθεί ταυτόχρονα με την καθιέρωση δεσμευτικών εργαλείων. Για την αποτελεσματική εφαρμογή του συστήματος απαιτείται μια αποφασιστική δέσμευση για διαφάνεια, πράγμα που θα απαιτήσει μηχανισμούς ελέγχου οι οποίοι να εγγυώνται τη συμμόρφωση με τις εθελοντικές συμφωνίες που ενδέχεται να συναφθούν μεταξύ των διάφορων κρίκων της αλυσίδας.

3.11 Η Επιτροπή παρουσιάζει στο κείμενο της ανακοίνωσης και στα συνοδευτικά έγγραφα εργασίας μια σωστή ανάλυση της αστάθειας των τιμών. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να εξετασθεί με κριτικό πνεύμα κατά πόσον οι πρόσφατες αλλαγές της ΚΓΠ, που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του «διαγνωστικού ελέγχου», επέδρασαν στην ισορροπία της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Η κατάργηση των μέτρων ρύθμισης των γεωργικών αγορών (ποσοστώσεις, παρέμβαση, αποθήκευση) είχε πάντως επιπτώσεις όσον αφορά την αστάθεια των τιμών και τη διαχείριση της αγοράς, γεγονός που θα πρέπει να εξετασθεί στην ανάλυση των εκτελεστικών οργάνων της ΕΕ.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Προαγωγή αειφόρων σχέσεων αγοράς

4.1.1 Η Επιτροπή διαπιστώνει στην ανάλυσή της μια ασυμμετρία μεταξύ των διαφόρων κρίκων της αλυσίδας. Οι ανισορροπία αυτή αντικατοπτρίζεται στις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές καθώς και σε πρακτικές αντίθετες προς τους κανόνες ανταγωνισμού. Οι ανισορροπίες αυξάνονται όσον αφορά τα ευπαθή προϊόντα με μικρότερο περιθώριο διαπραγμάτευσης. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τον προσανατολισμό της Επιτροπής προς την ενίσχυση των συμβάσεων με βάση κοινούς κανόνες που να προσδιορίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μολονότι η εξέλιξη των συμβάσεων μπορεί να έχει εθελούσιο χαρακτήρα, θα ήταν χρήσιμο να μελετηθούν ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες η κατάθεση μιας σύμβασης και ορισμένων συμβατικών ρητρών θα είναι νομικά υποχρεωτική.

4.1.2 Η Επιτροπή θα πρέπει πάντως οπωσδήποτε να αποτρέψει συναλλαγές γεωργικών προϊόντων χωρίς πιστοποιητικά έγγραφα, με στόχο να εξαλειφθούν διαδεδομένες και επιζήμιες πρακτικές, όπως η αυτή της «ανοιχτής τιμής» με την οποία η τιμή που καταβάλλεται στον παραγωγό καθορίζεται εκ των υστέρων, ανάλογα με την τιμή πώλησης που επιτυγχάνει ο μεσάζων. Επιπλέον του συμβατικού πλαισίου, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο να δημιουργηθεί ένας κώδικας ορθών πρακτικών (6) και μια επιτροπή παρακολούθησης που να ελέγχει την εφαρμογή του. Ο κώδικας δεοντολογίας θα πρέπει να διασφαλίζει την ποιότητα των διαπραγματεύσεων μεταξύ όλων των μερών της αλυσίδας αξίας, προς όφελος του καταναλωτή. Ο ευρωπαίος νομοθέτης οφείλει να θέσει τέρμα στην πώληση κάτω του κόστους ως συνήθη στρατηγική δελεασμού του καταναλωτή και να αναλύσει τον αντίκτυπο της αυξανόμενης χρήσης ‘σημάτων λιανικής πώλησης’ στον ανταγωνισμό, στην ελευθερία επιλογής του καταναλωτή και στην προώθηση ποιοτικών προϊόντων που παράγονται στην ΕΕ.

4.1.3 Η εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού σε εθνικό επίπεδο παρουσιάζει μεγάλες διαφορές. Η ίδια πράξη μιας διεπαγγελματικής οργάνωσης τυγχάνει διαφορετικής μεταχείρισης ανάλογα με την αρμόδια εθνική αρχή που εξετάζει το θέμα σε ένα συγκεκριμένο κράτος μέλος. Σε πολλά κράτη μέλη επικρατεί η τάση παρεμπόδισης οποιασδήποτε πρωτοβουλίας του τομέα παραγωγής που αποσκοπεί στη βελτίωση της διαχείρισης της προσφοράς. Η κατάσταση δεν είναι καινούργια: παρά τις προσπάθειες για εντατικότερη συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο ανταγωνισμού, δεν επιτεύχθηκε αποτελεσματικότερος συντονισμός της δράσης των αρχών ανταγωνισμού.

4.1.4 Η ΕΟΚΕ συνηγορεί υπέρ ενός νέου προτύπου σχέσεων μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών το οποίο συμβάλλει στην προτίμηση των τοπικών αγορών (δυνατότητα εισαγωγής ελάχιστων υποχρεωτικών ποσοστώσεων) και στην κατάργηση των μεσαζόντων μέσω σύντομων κύκλων διακίνησης ή προϊόντων «μηδενικών χιλιομέτρων». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να ενθαρρύνει τις πρωτοβουλίες των παραγωγών για την προσέγγιση των καταναλωτών επιδιώκοντας μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για την παραγωγή τους και την διατήρηση της πολιτισμικής συνιστώσας και τοπικής ταυτότητας των προϊόντων.

4.1.5 Η αναθεώρηση της οδηγίας για τις καθυστερήσεις πληρωμών προκάλεσε σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με τη σκοπιμότητα συντόμευσης της προθεσμίας πληρωμής των αγροτικών προϊόντων. Στην περίπτωση των ευάλωτων προϊόντων, θα ήταν χρήσιμο να καθορισθεί ως ανώτατο όριο μια προθεσμία 30 ημερών από την παράδοση του προϊόντος στον πελάτη και όχι από την ημερομηνία έκδοσης του τιμολογίου. Εκτός από τον καλύτερο έλεγχο των καθυστερήσεων πληρωμών, πρέπει να θεσπισθεί ένας σαφής ορισμός των καταχρηστικών πρακτικών και ρητρών, καθώς και αποτελεσματικών μέσων για την εξάλειψή τους από τις εμπορικές σχέσεις.

4.2 Η διαφάνεια στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων

4.2.1 Κατά την ΕΟΚΕ, η διαφάνεια των τιμών συνιστά υψηλή προτεραιότητα. (7) Η δημιουργία ενός νέου κοινοτικού μέσου για την εποπτεία των τιμών τροφίμων πρέπει να συμπληρώνεται με νέες αρμοδιότητες όσον αφορά τον έλεγχο και την επιβολή κυρώσεων. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι πρέπει πλέον να περάσουμε από την εποπτεία στη δράση, ώστε οι αρμόδιοι οργανισμοί να μπορούν να αντιδρούν ταχέως και αποτελεσματικά στις στρεβλώσεις της εξέλιξης των τιμών.

4.2.2 Η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με την άποψη ότι έχοντας μεγαλύτερη δυνατότητα σύγκρισης των τιμών κατανάλωσης επιτυγχάνεται αυτομάτως και μεγαλύτερη διαφάνεια στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Η αύξηση της διαφάνειας και της προβλεψιμότητας των τιμών δεν αποτελεί παρά έναν από τους πολλούς παράγοντες που επηρεάζουν τις τάσεις και τις διαδικασίες διαμόρφωσης των τιμών.

4.2.3 Οι αξιέπαινες προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εναρμόνιση και τον συντονισμό των διάφορων εθνικών μέσων εποπτείας των τιμών είναι καταδικασμένες να αποτύχουν εάν δεν δημιουργηθεί μια ομοιογενής βάση αναφοράς για τη μετακύλιση των τιμών. Χρησιμοποιείται η ίδια βάση αναφοράς για τη συλλογή των στοιχείων; Υπάρχουν κοινοί κανόνες για τη δημιουργία και τη λειτουργία των παρατηρητηρίων τιμών; Διαθέτει η ΕΕ οργανισμούς ικανούς να παρέμβουν όταν διαπιστώνονται ανισορροπίες, ανωμαλίες ή αδικαιολόγητες διακυμάνσεις όσον αφορά τις τιμές; Συχνά, τα στοιχεία που διαβιβάζουν τα κράτη μέλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ανταποκρίνονται στα ίδια κριτήρια. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των εσπεριδοειδών, διαπιστώθηκε ότι τα στοιχεία που δημοσιεύει η Επιτροπή ως τιμές παραγωγού είναι στην πραγματικότητα οι τιμές πώλησης στα καταστήματα, στις οποίες δεν συμπεριλαμβάνεται το κόστος εμπορίας. Αυτές οι διαφορές ως προς τα στοιχεία δημιουργούν ενδεχομένως μια στρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας, γεγονός που δυσχεραίνει την επίτευξη του στόχου της διαφάνειας.

4.2.4 Τα μέτρα που προτείνονται στην ανακοίνωση θα έχουν αποτελέσματα μόνον εφόσον δημοσιοποιούνται με τον κατάλληλο τρόπο. Πρόκειται για μια βασική προϋπόθεση δεδομένου ότι είναι αναγκαίο να προσφέρεται ακριβής πληροφόρηση στους καταναλωτές. Λόγω της αυξανόμενης συγκέντρωσης που παρατηρείται στη βιομηχανία γεωργικών τροφίμων και στον τομέα διανομής, η φήμη ενός εμπορικού σήματος έχει γίνει πιο ευάλωτη, με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται για τις επιχειρήσεις.

4.3 Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της ολοκλήρωσης της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων

4.3.1 Η Επιτροπή καταβάλλει προς το παρόν σημαντικές προσπάθειες για τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς προϊόντων διατροφής. Ωστόσο, οι μεγάλες διαφορές τιμών μεταξύ των κρατών μελών είναι άμεσο αποτέλεσμα των διαφορετικών επιπέδων αγοραστικής δύναμης. Τα νέα κράτη μέλη (ΕΕ-12) όχι μόνον δεν προσεγγίζουν το επίπεδο των υπόλοιπων κρατών μελών, αλλά οι διαφορές διευρύνονται. Είναι συνεπώς αναγκαίο να υποστηρίξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα νέα κράτη μέλη ώστε να μειωθούν οι διαφορές και να επιτευχθεί η βέλτιστη δυνατή λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Εάν δεν αντιστραφεί η τάση αυτή, τα προϊόντα που προέρχονται από την ΕΕ-15 θα απολέσουν σταδιακά μερίδια στην αγορά των νέων κρατών μελών.

4.3.2 Η αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων χαρακτηρίζεται από έντονο κατακερματισμό όσον αφορά τον τομέα της παραγωγής και από έντονη συγκέντρωση όσον αφορά τις μεγάλες εταιρείες διανομής, πράγμα που δημιουργεί σημαντικές ανισορροπίες στις σχέσεις μεταξύ των δύο τομέων. Κατά την ΕΟΚΕ, η αιτία πολλών προβλημάτων που απειλούν την απρόσκοπτη λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων είναι η επιταχυνόμενη, σταθερή και συγκεντρωμένη εξέλιξη των επιχειρήσεων που βρίσκονται στο τέλος της αλυσίδας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχοντας επίγνωση του προβλήματος, επιθυμεί να αναπτύξει τις οργανώσεις των παραγωγών (κατά το παράδειγμα της ΚΟΑ οπωροκηπευτικών) με στόχο να περιοριστεί ο κατακερματισμός της προσφοράς. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το ζητούμενο δεν είναι η δημιουργία μεγαλύτερων οργανώσεων παραγωγών, αλλά η βελτίωση της διαχείρισής τους και των ικανοτήτων εμπορίας των οργανώσεων αυτών, ώστε να καταστούν χρήσιμο εργαλείο για τους γεωργούς. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει νέα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης και σταθεροποίησης, όπως για παράδειγμα ένα μέσο εξασφάλισης του εισοδήματος. Οι θετικές εμπειρίες που αποκτήθηκαν στον Καναδά και στις ΗΠΑ στον τομέα αυτό συνηγορούν υπέρ της εφαρμογής του εν λόγω μέτρου, το οποίο αναγνωρίστηκε ως νόμιμο και από τον ΠΟΕ.

4.3.3 Οι διεπαγγελματικές οργανώσεις πρέπει να ενισχυθούν και να αποκτήσουν μεγαλύτερο δυναμισμό μέσω ενός κοινού πλαισίου δράσης. Χρειάζεται μια ευρωπαϊκή νομοθεσία που θα εναρμονίζει και θα αναπτύσσει υπό τους ίδιους κανόνες τις διεπαγγελματικές οργανώσεις σε κάθε κράτος μέλος, ούτως ώστε να μην αποτελούν απλά τομεακά όργανα που ασχολούνται γενικά με την προώθηση. Είναι οπωσδήποτε αναγκαίο να εξαλειφθούν τα εμπόδια κανονιστικού χαρακτήρα που υποσκάπτουν τη νομική ασφάλεια αυτών των οργανώσεων στα πλαίσια της αποστολής τους όσον αφορά τη σταθεροποίηση της αγοράς, πράγμα που θα επιτευχθεί αν τους δοθεί μεγαλύτερη ευχέρεια κατά την υιοθέτηση διατομεακών συμφωνιών, προκειμένου να μην υπόκεινται σε αυθαίρετες αποφάσεις των εθνικών αρμοδίων αρχών.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Συμπεράσματα της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου του τομέα του γάλακτος που εγκρίθηκαν στις 15 Ιουνίου 2010.

(2) Συμπεράσματα της Ισπανικής Προεδρίας που εγκρίθηκαν κατά πλειοψηφία από το Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας στις 20 Μαρτίου 2010.

(3) Ο τομέας γεωργικών προϊόντων διατροφής προσφέρει το 7 % της απασχόλησης στην ΕΕ και το 5 % της προστιθέμενης αξίας της.

(4) Η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ το 2013, ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 35.

(5) Από την άποψη αυτή η Ισπανία πρωτοστάτησε θέτοντας σε λειτουργία το παρατηρητήριο των τιμών τροφίμων. Η Γαλλία εμβάθυνε τον προβληματισμό σχετικά με την υποχρεωτική σύναψη συμβάσεων και το Ηνωμένο Βασίλειο όρισε έναν Διαμεσολαβητή για τον έλεγχο της εφαρμογής του κώδικα ορθών πρακτικών.

(6) ΕΕ C 175 της 28.7.2009

(7) ΕΕ C 128 της 18.5.2010, σελ. 111.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/150

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Επιλογές όσον αφορά το όραμα και τον στόχο της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα μετά το 2010»

COM(2010) 4 τελικό

2011/C 48/26

Εισηγητής: ο κ. Lutz RIBBE

Στις 19 Ιανουαρίου 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε, σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ακόλουθη πρόταση:

«Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Επιλογές όσον αφορά το όραμα και τον στόχο της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα μετά το 2010»

COM(2010)4 τελικό

Το ειδικευμένο τμήμα στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 7 Ιουλίου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με ψήφους 112 υπέρ, 11 ψήφους κατά και 11 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1

Η ΕΟΚΕ θα προτιμούσε να μην χρειασθεί να συνταχθεί ανακοίνωση με αυτό το περιεχόμενο, αλλά να είχε εφαρμοσθεί η πολιτική υπόσχεση του 2001, δηλαδή να επιτευχθεί έως το 2010 η ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και να υπάρξει μέριμνα για την αποκατάσταση των απολεσθέντων ενδιαιτημάτων. Ωστόσο, ο στόχος αυτός δεν επετεύχθη.

1.2

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει δύο μεγάλες ελλείψεις. Αφενός η διατήρηση της βιοποικιλότητας δεν έχει έως τώρα τεθεί στο επίκεντρο της πολιτικής δράσης, αφετέρου διαπιστώνεται ότι η κοινωνία είναι μεν θετικώς διακείμενη έναντι της διατήρησης της φύσης, αλλά ταυτόχρονα υφίστανται υπερβολικά κενά γνώσης σχετικά με οικολογικά θέματα. Οι δύο αυτές ελλείψεις σχετίζονται μεταξύ τους και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με το νέο όραμα για τη βιοποικιλότητα.

1.3	Θα πρέπει να εξετασθεί ενδελεχώς εάν η φρασεολογία, η οποία χρησιμοποιείται τόσο στην πολιτική, όσο και από τις ενώσεις, είναι κατανοητή από τους πολίτες. Η «βιοποικιλότητα», το «είδος» ή οι «υπηρεσίες οικοσυστήματος» αποτελούν όρους, οι οποίοι δεν είναι ευρέως κατανοητοί και λίγους εντυπωσιάζουν.

1.4

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους φιλόδοξους στόχους που διατυπώθηκαν στην Επιλογή 4 της ανακοίνωσης της Επιτροπής, η οποία εγκρίθηκε και από το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλλοντος και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες προκειμένου να καταστεί δυνατή η επίτευξη των εν λόγω στόχων στο μέλλον και πρέπει να καθοριστούν εκ των προτέρων οι οικονομικοί πόροι και οι πολιτικές αλλαγές που απαιτούνται (1).

1.5

Καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να μην προσθέτουν απλώς νέα στοιχεία σε παλαιούς στόχους, αλλά να καταρτίσουν επιτέλους σχέδιο δράσης για όλες τις υπηρεσίες της Επιτροπής, το οποίο να είναι δεσμευτικό και να διαθέτει σαφές χρονοδιάγραμμα, ενδιάμεσους στόχους και επαρκείς οικονομικούς πόρους. Ζητεί επίσης να δοθούν οδηγίες σχετικά με τις αλλαγές που θα πρέπει να συντελεσθούν σε επίπεδο κρατών μελών.

1.6	Η διατήρηση της βιοποικιλότητας δεν αποτελεί καθήκον που περιορίζεται μόνο στον τομέα της περιβαλλοντικής πολιτικής. Αποτελεί και μακροπρόθεσμο οικονομικό ζήτημα και, ως εκ τούτου, θα πρέπει επιτέλους να επιληφθούν και οι Υπουργοί Οικονομίας και Οικονομικών του ζητήματος αυτού.

1.7	Δεδομένων των τρομακτικών ελλείψεων γνώσης στην κοινωνία μας σχετικά με τα οικολογικά ζητήματα, απαιτούνται επίσης μέτρα για την ενίσχυση της πολιτικής που αφορά την εκπαίδευση σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον.

1.8	Η μεταρρύθμιση του προϋπολογισμού, καθώς και ο αναπροσανατολισμός της κοινής γεωργικής και της κοινής αλιευτικής πολιτικής, των Διαρθρωτικών Ταμείων καθώς και άλλων σχετικών τομέων πολιτικής θα αποτελέσουν αντίστοιχες δοκιμασίες για τη σοβαρότητα της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα της βιοποικιλότητας.

1.9	Τα έως τώρα περιεχόμενα της νέας στρατηγικής της ΕΕ 2020 δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της διατήρησης της βιοποικιλότητας. Το νέο όραμα για τη βιοποικιλότητα θα πρέπει να καλύψει αυτά τα κενά και να καταστεί μεταγενέστερα αναπόσπαστο μέρος αυτής της στρατηγικής.

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαιτέρως σημαντικούς, σε επίπεδο ΕΕ, τους ακόλουθους τομείς δράσης:

—	αλλαγές στη γεωργική και στην αλιευτική πολιτική,

—	εξασφάλιση και ανάπτυξη του δικτύου Natura 2000,

—	δημιουργία και ανάπτυξη «πράσινης υποδομής» μέσω ενός διευρωπαϊκού δικτύου βιοποικιλότητας,

—	ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας σε όλους τους άλλους τομείς πολιτικής της ΕΕ,

—	εκπαιδευτική εκστρατεία σε επίπεδο ΕΕ.

1.11	Είναι αναγκαίο να βρεθούν τρόποι καλύτερης σύνδεσης μεταξύ της γεωργίας και της διατήρησης ειδών· σε μερικά κράτη μέλη υπάρχουν θετικές προσεγγίσεις, οι οποίες πρέπει να αξιολογηθούν και να επεκταθούν μαζικά. Πρέπει να δοθούν στους γεωργούς κίνητρα για την εξασφάλιση αντίστοιχων αποτελεσμάτων.

1.12	Αναμένεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση να προετοιμαστεί δεόντως για τη 10η Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα και να παράσχει σημαντική συμβολή στο νέο παγκόσμιο στρατηγικό σχέδιο για την προστασία της βιοποικιλότητας μετά το 2010.

2. Η ανακοίνωση της Επιτροπής της ΕΕ

2.1

Η διατύπωσης της ανακοίνωσης της Επιτροπής έπρεπε να έχει αυτή τη μορφή, διότι η ΕΕ δεν επέτυχε έναν από τους κύριους περιβαλλοντικούς στόχους της τελευταίας δεκαετίας: το 2001 στο Γκέτεμποργκ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε θέσει ως στόχο - στο πλαίσιο της στρατηγικής για την αειφορία - την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας στην ΕΕ έως το 2010 και επιπλέον τη μέριμνα για την αποκατάσταση απολεσθέντων ενδιαιτημάτων. Ωστόσο, παρά το πρόγραμμα δράσης της ΕΕ για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας που εξεδόθη το 2006 και παρά τις αδιαμφισβήτητες επιτυχίες κατά την καθιέρωση του δικτύου NATURA 2000, ο στόχος αυτός δεν επετεύχθη.

2.2	Η παρούσα προς εξέταση ανακοίνωση της Επιτροπής θα πρέπει να θεωρηθεί ως πρώτο βήμα για την υλοποίηση του στόχου αυτού. Στην ανακοίνωση περιγράφονται επιλογές για τη διαμόρφωση του σχεδίου και των στόχων που αφορούν το χρονικό διάστημα μετά το 2010.

2.3

Τα επιχειρήματα υπέρ της προστασίας της βιοποικιλότητας περιγράφονται, τονίζονται και αναγνωρίζονται με διεξοδικό τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό επισημαίνονται ιδιαιτέρως το δημοσιονομικό κόστος και οι δημοσιονομικές απώλειες που θα προκύψουν παγκοσμίως λόγω της απώλειας βιοποικιλότητας και κατά συνέπεια υπηρεσιών οικοσυστήματος: στην έκθεση TEEB (The Economics of Ecosystems and Biodiversity) υπολογίζονται ετησίως σε περίπου 50 δισεκατομμύρια EUR (!), οι δε συνολικές απώλειες σε οικονομική ευημερία ίσως φτάσουν το 2050 στο 7 % του ΑΕΠ (!).

2.4

Η Επιτροπή διασαφηνίζει ότι η προστασία της βιοποικιλότητας, όπως και η προστασία του κλίματος, αποτελούν καθήκοντα μακράς πνοής. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει το προς επεξεργασία σχέδιο για τη βιοποικιλότητα να είναι μακροπρόθεσμο (χρονικός ορίζοντας: 2050), ενώ η ΕΕ θα πρέπει - κατ' αναλογία με το διεθνές πλαίσιο - να ορίσει για το 2020 έναν δικό της (ενδιάμεσο) στόχο.

2.5

Για τον «στόχο 2020» παρέχονται στους πολιτικώς υπευθύνους 4 επιλογές με διαφορετικά επίπεδα φιλοδοξίας, ήτοι:

— Επιλογή 1: Σημαντική μείωση του ρυθμού απώλειας βιοποικιλότητας και οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ έως το 2020·

— Επιλογή 2: Ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ έως το 2020·

— Επιλογή 3: Ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ και αποκατάσταση αυτών στο μέτρο του δυνατού·

— Επιλογή 4: Ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ έως το 2020, αποκατάσταση αυτών στο μέτρο του δυνατού και αύξηση της συνεισφοράς της ΕΕ στην αποτροπή της απώλειας βιοποικιλότητας παγκοσμίως.

3. Γενικές παρατηρήσεις για την έως τώρα πολιτική βιοποικιλότητας της ΕΕ

3.1	Η αξιολόγηση της έως τώρα πολιτικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα οδηγεί σε απογοητευτικά συμπεράσματα.

3.2	Πριν από περίπου 10 χρόνια δόθηκε η υπόσχεση ότι θα αναχαιτισθεί η απώλεια βιοποικιλότητας εντός μίας δεκαετίας και ότι θα υπάρξει μέριμνα για την αποκατάσταση των ενδιαιτημάτων και των φυσικών συστημάτων.

3.3	Υπηρεσίες της Επιτροπής, Επίτροποι καθώς και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος δήλωναν σχεδόν κάθε χρόνο ότι απαιτούνται μεγαλύτερες προσπάθειες, πέραν των ήδη ληφθέντων μέτρων, ώστε να επιτευχθεί ο καθορισμένος στόχος· ωστόσο οι προσπάθειες αυτές δεν καταβλήθηκαν.

3.4	Πέρυσι έγινε τελικά αποδεκτό ότι ο καθορισμένος στόχος δεν επιτυγχάνεται – γεγονός που δεν εξέπληξε την ΕΟΚΕ. Είχε ήδη αναφέρει σε διάφορες γνωμοδοτήσεις ότι θεωρεί τα πολιτικά μέτρα που έχουν ληφθεί απολύτως ανεπαρκή (2).

3.5

Το γεγονός ότι η ΕΕ δεν πέτυχε τον στόχο της στον τομέα της βιοποικιλότητας δεν οφείλεται σε έλλειψη γνώσεων σχετικά με τις δέουσες ενέργειες ή σε μη ετοιμότητα της κοινωνίας των πολιτών να συμβαδίσουν στα αναγκαία βήματα. Στην ουσία οφείλεται στο γεγονός ότι οι πολιτικοί δίδουν υψηλότερη προτεραιότητα σε βραχυπρόθεσμα οικονομικά συμφέροντα παρά σε μακροπρόθεσμες επιδράσεις των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων. Το γεγονός ότι το οικονομικό μας σύστημα δεν είναι βιώσιμο, αλλά βασίζεται σε κατάχρηση των φυσικών πόρων, γίνεται φανερό και στο ζήτημα της βιοποικιλότητας.

3.6

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει συνεπώς το γεγονός ότι η Επιτροπή εξετάζει ενδελεχώς την έκθεση TEEB και παρέχει τόσο σημαντικά επιχειρήματα σχετικά με την οικονομική σημασία της βιοποικιλότητας. Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί, ωστόσο, ότι δεν θα πρέπει η προσοχή να εστιάζεται στην οικονομική διάσταση της βιοποικιλότητας. Διότι:

—	υπάρχουν πολλοί σημαντικοί λόγοι για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, οι οποίοι δεν μπορούν και δεν πρέπει να αποτιμώνται χρηματικά, όπως είναι το «ίδιο δικαίωμα της φύσης», το ζήτημα της Δημιουργίας, η πολιτισμική σημασία της ποικιλότητας ή και η απλή ταύτιση με τη φύση,

—	δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να οδηγηθούμε σε μια κατάσταση όπου η αναγκαιότητα διατήρησης συγκεκριμένου είδους εξαρτάται από τον υπολογισμό της οικονομικής του αξίας.

3.7

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εκφράζει τον φόβο ότι η έκθεση TEEB μπορεί να έχει την ίδια τύχη με την έρευνα Stern για την προστασία του κλίματος, της οποίας οι προειδοποιήσεις κατά των οικονομικών μακροπρόθεσμων συνεπειών της αλλαγής του κλίματος δεν λαμβάνονται επίσης δεόντως υπόψη. Είναι ενδεικτικό ότι οι Υπουργοί Οικονομίας και Οικονομικών, κατά βάση, δεν έχουν έως τώρα ασχοληθεί με την έκθεση ΤΕΕΒ.

3.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, στην παρούσα κατάσταση, δεν μπορεί να επιδιώκεται ως λύση η ανακύκλωση παλαιών στόχων του 2001, ήτοι ο ανακαθορισμός των επιδιωκόμενων στόχων του 2010 για το 2020 και ο καθορισμός νέων οραμάτων για το 2050, όσο σημαντικά και να είναι τα μακροπρόθεσμα αυτά οράματα. Είναι πολύ σημαντικότερο να αξιολογηθούν οι πολιτικές και τα μέσα που υφίστανται και να τύχουν επιτέλους επεξεργασίας και εφαρμογής μέτρα που είναι καλύτερα και αποτελεσματικά σε ευρύτερη κλίμακα. Η νέα στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα 2020 πρέπει κατά συνέπεια να μην συμπεριλάβει μόνο συγκεκριμένους, ποσοτικοποιημένους και ενδιάμεσους στόχους, αλλά να περιέχει ειδικότερα έναν συγκεκριμένο και δεσμευτικό σχεδιασμό εφαρμογής και να προσδιορίζει σαφείς αρμοδιότητες. Πρέπει δε να μεριμνά για επαρκή χρηματοδότηση.

4. Γενικές παρατηρήσεις σχετικά με την ανακοίνωση

4.1	Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι στόχος της ανακοίνωσης της Επιτροπής είναι η έναρξη νέου διαλόγου μεταξύ των πολιτικώς υπευθύνων της ΕΕ, ο οποίος θα ολοκληρωθεί με ένα σαφές μήνυμα προς την κοινωνία και μια σαφή εντολή προς τις αρμόδιες υπηρεσίες. Με την προσέγγιση αυτή είναι σύμφωνη.

4.2

Χαιρετίζει την απόφαση του Συμβουλίου των Υπουργών Περιβάλλοντος, της 15ης Μαρτίου 2010, το οποίο υποστήριξε στην ουσία την Επιλογή 4. Προειδοποιεί όμως ότι δεν θα πρέπει, όπως συνέβη ήδη το 2001, να προτιμηθεί η ενασχόληση με άλλα ζητήματα, προτού συναχθούν πραγματικά συμπεράσματα. Διότι, στην περίπτωση αυτή, κινδυνεύουν οι νέοι αυτοί στόχοι να έχουν την ίδια τύχη με αυτούς του 2001.

4.3

Η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί επαρκές να ασχολείται «μόνον» το Συμβούλιο Περιβάλλοντος με αυτά τα θέματα και ζητεί να επιληφθούν αυτών και οι άλλες σχετικές συνθέσεις του Συμβουλίου. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής διατυπώνεται σαφώς ότι, πέραν της οικολογικής και της δεοντολογικής διάστασης, υφίσταται και οικονομική διάσταση της απώλειας βιοποικιλότητας. Για τον λόγο αυτόν η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι και οι Υπουργοί Οικονομίας και Οικονομικών κατά κύριο λόγο θα ασχοληθούν με το πρόβλημα αυτό και ότι θα γίνουν εκτιμήσεις σχετικά με τα οικονομικά μέσα που πρέπει να προβλεφθούν στους προϋπολογισμούς των προσεχών ετών και σχετικά με τις λοιπές αλλαγές στην οικονομία και την πολιτική που θα πρέπει να τα συνοδεύουν.

4.4

Η ΕΟΚΕ είναι ιδιαιτέρως απογοητευμένη διότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, σε αντίθεση με το έτος 2001, δεν έχει διατυπώσει κάποιο σαφές μήνυμα. Στη νέα στρατηγική της ΕΕ για το 2020, η οποία υποτίθεται ότι έχει ως στόχο την προώθηση της «πράσινης Ευρώπης», δεν ενυπάρχουν ούτε μια φορά οι όροι «βιοποικιλότητα», «ενδιαιτήματα», «προστασία της φύσης», «προστασία των ειδών» ή η προστασία της ποικιλίας γενετικών πόρων. Η ποικιλία των ειδών αναφέρεται μόνο δύο φορές και παρεπιπτόντως το θέμα «αποτελεσματική χρήση των πόρων». Ακόμα και στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου 2010 δεν αφιερώνεται ειδικό κεφάλαιο σε αυτό το καίριο ζήτημα. Μόνο η απόφαση του Συμβουλίου Περιβάλλοντος της 15ης Μαρτίου επικυρώνεται στο πλαίσιο ζητημάτων πολιτικής για το κλίμα.

4.5	Είναι σαφές ότι η σημασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας δεν βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής σκέψης και δράσης. Αυτό αποτελεί εσφαλμένο και απαράδεκτο μήνυμα προς την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, η οποία παρουσιάζει ούτως ή άλλως σημαντικές ελλείψεις γνώσης και δράσης.

4.6	Το νέο όραμα βιοποικιλότητας πρέπει να καθορίζει σαφέστερα τις αρμοδιότητες, για παράδειγμα τη σχέση μεταξύ ΕΕ, κρατών μελών, περιφερειακών και τοπικών αρχών, μεταξύ των φορέων της οικονομίας, των ενώσεων και της κοινωνίας, αλλά και μεταξύ των ίδιων των υπηρεσιών της Επιτροπής.

4.7

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η βιοποικιλότητα αποτελεί διακλαδικό ζήτημα καίριας σημασίας. Ακριβώς για τον λόγο αυτόν η προς επεξεργασία στρατηγική για τη βιοποικιλότητα πρέπει 1) να ενσωματωθεί επειγόντως στη στρατηγική της ΕΕ για το 2020 και 2) να συζητηθεί από όλες τις υπηρεσίες της Επιτροπής, να αντιμετωπισθεί με σοβαρότητα και να εφαρμοσθεί με επιμονή, για παράδειγμα από τις υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για τη γεωργία, την ενέργεια και τις μεταφορές. Στο πλαίσιο της έγκριση της στρατηγικής της ΕΕ για το 2020, περιλαμβανομένης της ενσωματωμένης προσέγγισης για τη βιοποικιλότητα, θα πρέπει να δεσμευτούν όλες οι υπηρεσίες τις Επιτροπής να συνεισφέρουν στην υλοποίηση. Σε αυτό εντάσσεται και η συνεισφορά στην εξέταση της συμμόρφωσης των προγραμμάτων στήριξης και των κανονισμών τους προς τις επιταγές της προστασίας της Φύσης, καθώς και οι αντίστοιχες ενέργειες προσαρμογής.

4.8

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι η Επιτροπή θα δημοσιεύσει, το φθινόπωρο του 2010, αναλυτικό κατάλογο από τον οποίο θα προκύπτουν οι συγκεκριμένοι τομείς πολιτικής στους οποίους υφίστανται οι ελλείψεις όσον αφορά την ενσωμάτωση των στόχων για τη βιοποικιλότητα, οι οποίες δεν αναφέρονται σαφώς στην ανακοίνωση. Παράλληλα θα πρέπει να αποσαφηνιστεί ο λόγος για τον οποίο η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα του 2006, η οποία περιλάμβανε περίπου 160 διαφορετικά μέτρα, δεν απεδείχθη επαρκής ώστε να επιδράσει με επιτυχή τρόπο.

4.9	Το προς επεξεργασία όραμα για τη βιοποικιλότητα θα πρέπει να προβλέπει τα μέσα και τις πολιτικές αλλαγές με τις οποίες θα επιχειρηθεί η διόρθωση των εν λόγω αναλυθεισών ελλείψεων.

4.10

Η επικείμενη μεταρρύθμιση του προϋπολογισμού καθώς και ο αναπροσανατολισμός της γεωργικής και της αλιευτικής πολιτικής και των Διαρθρωτικών Ταμείων, που συνιστούν κεντρικούς τομείς πολιτικής της ΕΕ, θα αποτελέσουν δοκιμασία για την πολιτική βιοποικιλότητας της ΕΕ, όσον αφορά αφενός την επιδιωκόμενη εδώ και χρόνια ενσωμάτωση σε άλλους τομείς πολιτικής και αφετέρου τα αναγκαία χρηματοδοτικά μέσα (οι δαπάνες της ΕΕ για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας αποτελούν το 0,1 % του προϋπολογισμού· από την άλλη πλευρά υπάρχουν πολλές δαπάνες που έχουν αρνητικές συνέπειες στη βιοποικιλότητα).

4.11	Στο πλαίσιο αυτό η ΕΟΚΕ τονίζει τον σημαντικό ρόλο της γεωργίας στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Μεγάλο μέρος της ποικιλίας ειδών προέκυψε στο πλαίσιο παραδοσιακών μορφών γεωργικής καλλιέργειας, οι οποίες πάντως στις μέρες μας, κυρίως για οικονομικούς λόγους, δεν έχουν λόγο ύπαρξης.

4.12

Είναι, συνεπώς, αναγκαίο να βρεθούν τρόποι καλύτερης σύνδεσης μεταξύ της γεωργίας και της διατήρησης ειδών· σε μερικά κράτη μέλη υπάρχουν θετικές προσεγγίσεις, οι οποίες πρέπει να αξιολογηθούν και να επεκταθούν μαζικά. Πρέπει να δοθούν στους γεωργούς κίνητρα για την εξασφάλιση αντίστοιχων αποτελεσμάτων (3).

4.13

Η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας αποκτά σήμερα ιδιαίτερη σημασία. Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, η γνώση των ζητημάτων της θαλάσσιας οικολογίας είναι περιορισμένη και η πίεση προς τις αρχές και τα αρμόδια όργανα σχετικά χαμηλή. Θα πρέπει να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των σημερινών συστημάτων προστασίας των θαλάσσιων πόρων και να καταβληθούν προσπάθειες για να δοθεί υψηλότερη προτεραιότητα σε αυτήν την προστασία στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και της διαχείρισης της οικονομίας.

4.14	Αναμένεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση να προετοιμαστεί δεόντως για τη 10η Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα και να παράσχει σημαντική συμβολή στο νέο παγκόσμιο στρατηγικό σχέδιο για την προστασία της βιοποικιλότητας μετά το 2010.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1

Οι νόμοι, οι κανόνες και τα μέτρα που υφίστανται σήμερα προφανώς δεν επαρκούν για τη διασφάλιση της βιοποικιλότητας, δηλαδή, η απώλεια βιοποικιλότητας δεν επέρχεται μέσω συνεχών παραβιάσεων της ισχύουσας νομοθεσίας αλλά - σε μεγάλο βαθμό – εντός του πλαισίου της. Ο έμπρακτος σεβασμός στη Φύση αποδεικνύεται έτσι πολλές φορές ως οικονομικό μειονέκτημα όσον αφορά τον ανταγωνισμό. Από την άλλη πλευρά η οικονομική σημασία της βιοποικιλότητας συζητείται μεν ολοένα και περισσότερο σε επίπεδο ειδικών, αλλά η επίδρασή της δεν τυγχάνει ακόμη πραγματικής αποδοχής και αναγνώρισης. Η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι η Επιτροπή και το Συμβούλιο θα ασχοληθούν ιδιαιτέρως με αυτές τις περιστάσεις και θα καταρτίσουν σχέδιο αντιμετώπισής τους. Η εσωτερίκευση εξωτερικού κόστους, η οποία ζητείται συχνά αλλά εφαρμόζεται όμως μόνο μερικώς, θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτό το ζήτημα.

5.2

Ιδίως στην ΚΓΠ θα πρέπει η διατήρηση της βιοποικιλότητας να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο. Στο πλαίσιο της γεωργικής μεταρρύθμισης μετά το 2013 θα πρέπει τα κριτήρια για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας να καταστούν σημαντικότερο συστατικό στοιχείο της ΚΓΠ, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση της παρούσας σύγκρουσης μεταξύ της οικονομικής παραγωγής και της διατήρησης της Φύσης.

5.3

Το σκεπτικό που διατυπώνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής περί «πράσινων υποδομών» θα πρέπει να μετεξελιχθεί δραστικά. Η επίτευξη των στόχων για τη βιοποικιλότητα απαιτεί όχι μόνο ένα εκτεταμένο σύστημα προστατευόμενων περιοχών, το οποίο είναι υπό διαμόρφωση μέσω του δικτύου NATURA 2000, αλλά και ένα ευρωπαϊκό σύστημα διασύνδεσης βιοτόπων, ή για να παραμείνουμε εντός της ευρωπαϊκής ορολογίας, ενός διευρωπαϊκού δικτύου «Φύση». Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να υπαχθούν:

—	οδοί μετακίνησης αποδημητικών ζωικών ειδών, όπως είναι ο λύκος, ο λύγκας, η αρκούδα, η αγριόγατα, οι οποίες αποτελούνται για παράδειγμα από γραμμικές δομές για είδη που ζουν σε δάση·

—	σύνδεση μεταξύ παρυδάτιων εκτάσεων αφενός και υδροβιοτόπων αφετέρου κατά την εφαρμογή της οδηγίας-πλαισίου για το νερό, γεγονός που θα βοηθούσε είδη που ζουν σε υδροβιοτόπους και στις παρυδάτιες εκτάσεις (δομές ανοικτών εκτάσεων γης), αλλά και

—	καλλιεργήσιμες και μη καλλιεργήσιμες παρυφές αγρών, δασύλλια, λιβάδια πλούσια σε ζωικά είδη (πεδινά λιβάδια), περάσματα ειδών που ζουν σε ανοικτές εκτάσεις γης (σύνδεση με την προώθηση της γεωργίας).

5.4

Ένα τέτοιο διευρωπαϊκό δίκτυο «Φύση» θα στήριζε τη δικτύωση των περιοχών του Natura 2000 και την εφαρμογή της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα και θα αποτελούσε επίσης εν μέρει δράση κατά της αλλαγής του κλίματος. Θα παρείχε τη δυνατότητα σε χερσαία είδη ζώων να αντιδράσουν στην αλλαγή του κλίματος μέσω αποδημητικών μετακινήσεων. Τουλάχιστον εξίσου σημαντικό είναι όμως το γεγονός ότι ένα τέτοιο δίκτυο επιτρέπει την ανταλλαγή μεταξύ έως τώρα απομονωμένων πληθυσμών ενός είδους, γεγονός που αποτελεί σημαντική βάση για τη διασφάλιση της επιβίωσής του.

5.5	Για την εξασφάλιση και την περαιτέρω ανάπτυξη των περιοχών του NATURA 2000, που αποτελεί τον έως τώρα πυρήνα της ενωσιακής πολιτικής για τη βιοποικιλότητα, η ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσει επιτέλους επαρκή δυνατότητα στήριξης για την ανάπτυξη και την προστασία των περιοχών αυτών.

5.6

Ορθώς η Επιτροπή αναφέρεται στη διαφορετική κατανομή της βιοποικιλότητας. Υπάρχουν περιοχές, στις οποίες υφίσταται ακόμη σημαντική βιοποικιλότητα και άλλες στις οποίες, ειδικά λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας, η βιοποικιλότητα έχει μειωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Δεν θα πρέπει όμως από αυτό να προκύψει κάποιο εσφαλμένο συμπέρασμα: τα πολιτικά μέτρα, περιλαμβανομένων των χρηματοδοτήσεων, δεν πρέπει να επικεντρωθούν μόνο στις περιοχές με καίρια σημασία όσον αφορά τη βιοποικιλότητα. Απαιτείται και στις περιοχές με περιορισμένη βιοποικιλότητα - ιδίως σε αυτές – ένα ευρύ φάσμα πολιτικών μέσων, προκειμένου να διατηρηθούν ή να αποκατασταθούν οι υπηρεσίες των οικοσυστημάτων. Από την άλλη πλευρά, τα κράτη εκείνα που μεριμνούν ακόμη για ένα υψηλό επίπεδο προστασίας ή δυνατότητας προστασίας δεν θα πρέπει να «τιμωρούνται» αλλά να επιβραβεύονται.

5.7

Η διατήρηση της βιοποικιλότητας δεν χρειάζεται να επιδιώκει μόνο την καθολική προσέγγιση. Το νέο όραμα της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα θα πρέπει επίσης να δίνει έμφαση στη θετική σύνδεση μεταξύ προστασίας του κλίματος και προστασίας των ειδών και, κατά συνέπεια, να βελτιώσει ιδίως τη διατήρηση και ανάπτυξη τυρφώνων, υδροβιοτόπων και λιβαδιών, καθώς και αειφόρων δασικών οικοσυστημάτων. Η πολιτική σχετικά με τη χρήση βιομάζας για ενεργειακούς σκοπούς δεν θα πρέπει να έρχεται σε αντίθεση με την προσέγγιση αυτή. Για να αποτραπεί αυτό θα πρέπει να θεσπισθούν κριτήρια αειφορίας, τα οποία θα πρέπει να εφαρμόζονται και σε άλλους τομείς (όπως για παράδειγμα στις ζωοτροφές).

5.8

Η ΕΟΚΕ τονίζει και πάλι τη σημασία που θα έχει η πραγματική συνειδητοποίηση του προβλήματος που αφορά τη σημασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας από την κοινωνία και τους οικονομικούς φορείς. Από το σημείο αυτό απέχουμε πολύ, παρ' όλα τα διαθέσιμα προγράμματα και παρά το έργο των περιβαλλοντικών ενώσεων.

5.9

Ακόμα και οι φραστικές επιλογές που χρησιμοποιούνται στην ειδική πολιτική πρέπει να επανεξεταστούν: τι σημαίνει για τον απλό πολίτη «βιοποικιλότητα», μπορεί να κατανοήσει τους όρους «είδος» ή «υπηρεσία του οικοσυστήματος»; Πολλές μελέτες αναδεικνύουν την τρομακτική άγνοια σχετικά με οικολογικά ζητήματα. Ακόμη και από το γεγονός αυτό διαφαίνεται ότι η διατήρηση της Φύσης δεν αποτελεί απλώς καθήκον των Υπουργών Περιβάλλοντος, αλλά απαιτείται και εκπαιδευτική πολιτική, προκειμένου να παρασχεθούν οι απαιτούμενες βασικές γνώσεις.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Ως προς το πρόβλημα της χρηματοδότησης προγραμμάτων παγκόσμιας εμβέλειας βλ. τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ NAT/424 με τίτλο «Αποψίλωση και υποβάθμιση των δασών», σημεία 1.4 και 1.5.

(2) ΕΕ C 195, 18.8.2006, σελ. 88 και σελ. 96, ΕΕ C 161, 13.9.2007, σελ. 53, ΕΕ C 97, 28.4.2007, σελ. 6-11.

(3) ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 35.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/155

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πράσινη Βίβλος για την προστασία των δασών και τη σχετική πληροφόρηση στην ΕΕ — Προετοιμασία των δασών ενόψει της κλιματικής αλλαγής»

COM(2010) 66 τελικό

2011/C 48/27

Εισηγητής: ο κ. Seppo KALLIO

Συνεισηγητής: ο κ. Brendan BURNS

Στις 17 Μαΐου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, να καταρτίσει γνωμοδότηση με θέμα

«Πράσινη Βίβλος για την προστασία των δασών και τη σχετική πληροφόρηση στην ΕΕ Προετοιμασία των δασών ενόψει της κλιματικής αλλαγής»

COM(2010) 66 τελικό

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών υιοθέτησε τη γνωμοδότηση του στις 31 Αυγούστου 2010.

Κατά την 465η σύνοδο της ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 121 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 4 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι:

—	αναμένεται να αυξηθεί κατά τις επόμενες δεκαετίες η σημασία των δασών, διότι αποτελούν ανανεώσιμο φυσικό πόρο, φορέα παροχής διαφόρων υπηρεσιών του οικοσυστήματος και προϋπόθεση για την ευημερία των ανθρώπων·

—	η αλλαγή του κλίματος προβλέπεται ότι θα επηρεάσει τις βασικές λειτουργίες του οικοσυστήματος, και συνεπώς τις οικολογικές υπηρεσίες που παρέχουν τα δάση·

—	η αλλαγή του κλίματος προβλέπεται ότι θα αυξήσει την αβεβαιότητα καθώς και την εμφάνιση διασυνοριακών φαινομένων και κινδύνων με διάφορες επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως έντομα, ασθένειες, ξηρασία, πλημμύρες, καταιγίδες και δασικές πυρκαγιές·

—	ο ρόλος της επικαιροποιημένης πληροφόρησης για τα δάση στο πλαίσιο της έρευνας και της προσαρμογής της διαχείρισης των δασών γίνεται ολοένα και σημαντικότερος στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων για τα δάση.

1.2

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι

—	πρέπει να διασφαλιστεί με ισόρροπο τρόπο όχι μόνον η προστασία των δασών αλλά και οι διάφορες λειτουργίες τους·

—

για τη διατήρηση του οικοσυστήματος και των βασικών οικολογικών υπηρεσιών του καθώς και τα άλλα δημόσια αγαθά που εξασφαλίζει, απαιτούνται οικονομικά κίνητρα και πληροφόρηση των ιδιοκτητών των δασών και άλλων ενδιαφερομένων όπως φορείς εκμετάλλευσης των δασών και χρήστες ξυλείας, οι οποίοι στην πράξη είναι υπεύθυνοι για τις σχετικές με τα δάση αποφάσεις·

—	οι συνέπειες και τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα της αλλαγής του κλίματος μπορούν να μετριαστούν με την πρόληψη των κινδύνων και την πρόβλεψη των κρίσεων ·

—	η συνεργασία κρατών μελών και φορέων αποτελεί σημαντικό μέσο διαχείρισης των διασυνοριακών φαινομένων καθώς και αποτελεσματικής συλλογής πληροφοριών για τα δάση.

1.3

Η ΕΟΚΕ προτείνει στις διάφορες πολιτικές της ΕΕ να λαμβάνεται υπόψη η σημασία των δασών και του δασικού τομέα σε μια πράσινη οικονομία σύμφωνα με τη στρατηγική ΕΕ 2020, ως εξής:

—

οι σχετικές με τα δάση πολιτικές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής για τα δάση και του προγράμματος δράσης για τα δάση, να στηρίζουν την ενεργό διαχείριση και χρήση των δασών, την ανταγωνιστικότητα της ξυλείας καθώς και τη βιώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον χρήση προϊόντων που βασίζονται στο ξύλο·

—	πρέπει να εξεταστεί ο συντονισμός των δασοκομικών θεμάτων με άλλους σχετικούς τομείς και πολιτικές π.χ. με την ενίσχυση του ρόλου της Μόνιμης Δασικής Επιτροπής και των άλλων ομάδων και επιτροπών (1) της ΕΕ στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων για τα δάση·

—	η τιμολόγηση των διαφόρων υπηρεσιών των οικοσυστημάτων και των δημόσιων αγαθών να λαμβάνεται υπόψη στην αγροτική πολιτική της ΕΕ.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή

—	να θέσει το παράδειγμα για τα κράτη μέλη, ως προς τον συντονισμό μεταξύ δασικών θεμάτων και άλλων συναφών τομέων, πολιτικών, γειτονικών χωρών και λοιπών φορέων σχετικά με την πρόβλεψη και τη διαχείριση κινδύνων και κρίσεων·

—	να προωθήσει την παροχή αντικειμενικής πληροφόρησης για τη δασική βιομηχανία, για παράδειγμα στο πλαίσιο του Διεθνούς Έτους 2011 για τα δάση, προκειμένου να βελτιωθεί η αποδοχή της δασικής βιομηχανίας μεταξύ των ιδιοκτητών δασικών εκτάσεων, των καταναλωτών και των πολιτών·

—	να στηρίξει την παροχή πληροφοριών για τις ιδιότητες του ξύλου και των προϊόντων ξυλείας, όπως για παράδειγμα τα οφέλη τους για το κλίμα, προκειμένου να προωθηθεί η βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή·

—	να εκπονήσει μελέτη για τους διάφορους φορείς που συμμετέχουν στη συλλογή πληροφοριών για τα δάση και για τις πληροφορίες που έχουν συλλέξει·

—

να αναπτύξει, σε συνεργασία με την τεχνολογική πλατφόρμα του δασικού τομέα, τα ερευνητικά κέντρα, τους εθνικούς οργανισμούς και τους διάφορους φορείς της δασικής βιομηχανίας, συστήματα συλλογής πληροφοριών και σχεδιασμού, καθώς και ορθές πρακτικές που βασίζονται σε αυτά τα συστήματα, έτσι ώστε να διευκολύνεται ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση αιφνίδιων αλλαγών όπως οι καταστροφές·

—	να στηρίξει περισσότερο τα κράτη μέλη και τους άλλους φορείς σε ό,τι αφορά την εφαρμογή και την παρακολούθηση της αειφόρου δασοκομίας, καθώς και τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και την εναρμόνιση της συλλογής των πληροφοριών.

2. Ιστορικό και στόχος της γνωμοδότησης

2.1

Σκοπός της παρούσας Πράσινης Βίβλου είναι να ενθαρρύνει την έναρξη διαλόγου πανευρωπαϊκής κλίμακας, να συγκεντρώσει τις γνώμες για το μέλλον της προστασίας των δασών και της πολιτικής πληροφόρησης, καθώς και να παράσχει στοιχεία για πιθανή επικαιροποίηση της Δασικής Στρατηγικής της ΕΕ, ιδίως σε σχέση με θέματα του κλίματος. Τα ζητήματα που έχουν τεθεί στην Πράσινη Βίβλο αποτελούν συνέχεια της προηγούμενης Λευκής Βίβλου της Επιτροπής «Η προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος: προς ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο δράσης» (2).

2.2

Στην Πράσινη Βίβλο εκτίθενται η γενική κατάσταση και η σημασία των δασών, περιγράφονται τα χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών δασών και οι λειτουργίες τους, προσδιορίζονται οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά δάση λόγω της κλιματικής αλλαγής και με ποιον τρόπο είναι δυνατόν να τεθούν σε κίνδυνο οι λειτουργίες τους, ενώ αναφέρονται τα μέσα που διατίθενται για να εξασφαλισθεί η προστασία των δασών, καθώς και τα υφιστάμενα συστήματα πληροφοριών για τα δάση.

2.3

Με βάση την αρχή της επικουρικότητας, την αρμοδιότητα της δασικής πολιτικής έχουν κατά κύριο λόγο τα κράτη μέλη. Ο ρόλος της ΕΕ περιορίζεται κυρίως στην παραγωγή προστιθέμενης αξίας των εθνικών πολιτικών και προγραμμάτων για τα δάση, π.χ. με το να εφιστά την προσοχή των κρατών μελών στις νέες προκλήσεις και να προτείνει επιλογές για έγκαιρη ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

2.4

Η παρούσα γνωμοδότηση επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει την δασοκομία και την προστασία των δασών στην Ευρώπη, στον τρόπο με τον οποίο πρέπει να χαραχθούν οι πολιτικές της ΕΕ έτσι ώστε να τύχουν καλύτερης υποστήριξης οι δασοκομικές πρωτοβουλίες των κρατών μελών, όπως και στον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ θα μπορούσε να συμβάλει στη διαχείριση των μελλοντικών προκλήσεων και ποιές πληροφορίες απαιτούνται περαιτέρω. Στόχος της ΕΕ σε ό,τι αφορά την προστασία των δασών θα πρέπει να είναι εξασφαλισθεί ότι τα δάση θα εξακολουθήσουν στο μέλλον να επιτελούν όλες τις παραγωγικές, κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές λειτουργίες τους.

3. Η διατήρηση, η αποκατάσταση της ισορροπίας και η βελτίωση των δασικών λειτουργιών (ερώτημα 1)

3.1

Στις συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών αναγνωρίζεται η σημασία των δασών για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος (3) και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (4). Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και σύμφωνα με τη Δασική Στρατηγική της ΕΕ, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν δεσμευτεί για την αποκατάσταση της ισορροπίας των λειτουργιών των δασών, στη βάση της αειφόρου δασικής διαχείρισης και της πολυλειτουργικότητας (5). Σε επίπεδο ΕΕ, οι διάφορες λειτουργίες των δασών, έχουν ληφθεί υπόψη στη δασική στρατηγική και στο σχέδιο δράσης για τα δάση της ΕΕ, καθώς και στην ανακοίνωση για την αειφορία των δασικών βιομηχανιών (6). Σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, οι διάφορες λειτουργίες των δασών αποτελούν, μεταξύ άλλων, αντικείμενο προγραμμάτων για τα δάση. Συνεπώς, το πλαίσιο πολιτικής του δασικού τομέα ενισχύει αποτελεσματικά τη διατήρηση, την αποκατάσταση της ισορροπίας και την ενίσχυση των διαφόρων λειτουργιών των δασών. Αντιθέτως, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για τον συντονισμό των δασικών θεμάτων με άλλους σχετικούς τομείς και πολιτικές. Τούτο είναι δυνατό μέσω, πχ, της Μόνιμης Δασικής Επιτροπής (ΜΔΕ), άλλων συμβουλευτικών ομάδων και επιτροπών (7) για δασικά θέματα, καθώς και της Διυπηρεσιακής Ομάδας της Επιτροπής για τα Δάση. Θα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος της ΜΔΕ στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων της ΕΕ για θέματα που αφορούν τα δάση. Σε εθνικό επίπεδο, επίσης, θα πρέπει να είναι περισσότερο αποτελεσματικός ο συντονισμός για τα δασικά θέματα μεταξύ των τομέων. Για τους εθνικούς φορείς είναι σημαντικό το παράδειγμα της Επιτροπής για μια προορατική και διατομεακή προσέγγιση.

3.2

Η σημασία των δασών αναμένεται να αυξηθεί κατά τις επόμενες δεκαετίες διότι αποτελούν ανανεώσιμο φυσικό πόρο, φορέα παροχής των διαφόρων υπηρεσιών οικοσυστήματος και προϋπόθεση για την ευημερία των ανθρώπων. Για παράδειγμα, οι υπεύθυνοι καταναλωτές (8) αντιπροσωπεύουν ήδη ένα σημαντικό μερίδιο της αγοράς σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η διαφοροποιημένη και βιώσιμη εκμετάλλευση των δασών και των δασικών προϊόντων και υπηρεσιών και οι παρεμβάσεις που συμβάλλουν σε αυτή την εκμετάλλευση, δημιουργούν θέσεις εργασίας, εισόδημα και ευημερία σε διάφορα επίπεδα και σε πολλούς τομείς. Τα δάση και οι δασικές δραστηριότητες, καθώς και η παραγωγή ξυλείας, τα προϊόντα που δεν παράγονται από ξύλο και ο δασικός τουρισμός έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις τοπικές κοινότητες. Σύμφωνα με την στρατηγική ΕΕ 2020 είναι σημαντικό να εξασφαλιστούν οι κατάλληλες συνθήκες λειτουργίας για τους ιδιοκτήτες δασών, για τους φορείς εκμετάλλευσης και για τις βιομηχανίες ξυλείας, καθώς εντείνεται ο ανταγωνισμός για διαθέσιμες εκτάσεις προς παραγωγή ξυλείας και ξυλείας που προορίζεται για μεταποιημένα προϊόντα ή για ενεργειακή χρήση. Επίσης αυξάνεται η σημασία της πληροφόρησης. Το Διεθνές Έτος Δασών 2011 προσφέρει μια ευκαιρία να βελτιωθεί η αποδοχή της δασικής βιομηχανίας από τους καταναλωτές και τους πολίτες, καθώς και να ενισχυθεί η αειφόρος ανάπτυξη και παραγωγή, με το να καταδειχτούν τα πλεονεκτήματα του ξύλου και των προϊόντων ξυλείας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όπως η αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, η χαμηλή κατανάλωση ενέργειας, η θερμική απόδοση, σε σύγκριση με άλλα υλικά.

3.3

Παραδοσιακά οι περιβαλλοντικές δράσεις για την προστασία και τη διατήρηση των δασών διασφαλίζονται με στρατηγικούς στόχους η επίτευξη των οποίων υλοποιείται μέσω κανόνων, κατευθυντήριων γραμμών και συστάσεων. Κατά τα τελευταία έτη, η ευθύνη για τις υπηρεσίες του οικοσυστήματος και άλλων δημόσιων αγαθών όλο και περισσότερο μετατοπίζεται προς τους ιδιοκτήτες των δασών και τους φορείς εκμετάλλευσης. Για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, χρειάζονται νέες γνώσεις και πληροφορίες σχετικά με τις διάφορες επιλογές παρέμβασης, όπως κοινά σχέδια για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του κόστους, καθώς και οικονομικά κίνητρα. Προκλήσεις αποτελούν μεταξύ άλλων η οικονομική εκτίμηση της προστασίας της βιοποικιλότητας και των λεκανών απορροής, η χρήση του δάσους για ψυχαγωγικούς σκοπούς, ή η αποθήκευση του άνθρακα.

3.4

Τα δάση, η ξυλεία και τα προϊόντα ξυλείας διαδραματίζουν βασικό ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος. Η ικανότητα αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα έχει ιδιαίτερη σημασία. Τα προϊόντα ξυλείας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αντικαταστήσουν προϊόντα που κατασκευάζονται από άλλα υλικά λιγότερο αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, το ξύλο που χρησιμοποιείται στις κατασκευές, στην εσωτερική διαρρύθμιση και στα έπιπλα παρέχει μια σχετικά μακροχρόνια δεξαμενή άνθρακα. Η βιοενέργεια που προέρχεται από ξυλεία μπορεί επίσης, ως ένα βαθμό, να χρησιμοποιηθεί για την αντικατάσταση της ενέργειας που παράγεται από ορυκτά καύσιμα. Στο πλαίσιο της καταπολέμησης της αλλαγής του κλίματος, οι στόχοι και τα μέσα πολιτικής, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παροχή κινήτρων όσον αφορά τη χρήση υλικών φιλικών προς το περιβάλλον, όπως το ξύλο και τα προϊόντα ξυλείας.

3.5

Τα τελευταία χρόνια οι μεγάλες καταστροφές από καταιγίδες και δασικές πυρκαγιές έχουν εντείνει τις συζητήσεις των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος στο δασικό οικοσύστημα και, κατά συνέπεια, στις βασικές δασικές δραστηριότητες. Η σημασία των δασών για τη ρύθμιση του κλίματος και την προστασία των εδαφών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο διαφέρει από τη μια περιοχή στην άλλη. Τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί συνείδηση η σημασία των δασών, εφόσον έχει αυξηθεί η πληροφόρηση για τον κύκλο του ύδατος και η εμπειρία όσον αφορά τα προβλήματα των άνυδρων περιοχών.

4. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στα δάση και στη δασοκομία (ερώτημα 2)

4.1

Η αλλαγή του κλίματος προβλέπεται ότι θα αυξήσει την αβεβαιότητα καθώς και τους κινδύνους με διάφορες επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως έντομα, ασθένειες, ξηρασία, πλημμύρες, καταιγίδες και δασικές πυρκαγιές. Μια άλλη πρόκληση αποτελεί η παγκοσμιοποίηση και οι συναφείς μεταφορές ξυλείας και δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού, οι οποίες επιταχύνουν, για παράδειγμα, την εξάπλωση των επιβλαβών οργανισμών πέραν της περιοχής της φυσικής κατανομής τους. Εάν εμφανιστούν πραγματικά οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι για τα δάση και τον δασικό τομέα, θα υπάρξουν πολλές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Οι οικονομικές επιπτώσεις μπορεί να οφείλονται σε μεταβολές της αξίας των περιουσιακών στοιχείων και των συνθηκών λειτουργίας των επιχειρήσεων. Οι κοινωνικές επιπτώσεις μπορεί να είναι άμεσες, όπως η αλλοίωση των συνθηκών διαβίωσης που προκύπτουν από τις ζημίες στα δάση, ή έμμεσες, όπως οι αλυσιδωτές κοινωνικές συνέπειες των μεταβολών της οικονομικής κατάστασης των φορέων εκμετάλλευσης στην πληγείσα περιοχή. Η ταχύτητα με την οποία καταγράφονται οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι δημιουργούν ιδιαίτερες προκλήσεις, π.χ. σε σχέση με τις αγορές και την εφοδιαστική. Απαιτείται περισσότερη πληροφόρηση σχετικά με τις πιθανές αιτίες και συνέπειες ώστε να μειωθεί η αβεβαιότητα και να υπάρξει διαχείριση του κινδύνου, στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής.

4.2

Η αφθονία των δασικών πόρων και η αποτελεσματική διαχείριση των δασών συντελεί ώστε τα δάση της Ευρώπης να προσαρμόζονται στις διάφορες αλλαγές. Ωστόσο, στο εσωτερικό της Ευρώπης υπάρχουν σημαντικές περιφερειακές διαφορές οι οποίες οφείλονται στις διαφορές φυσικών και κοινωνικών συνθηκών. Για παράδειγμα, ο κίνδυνος των δασικών πυρκαγιών στις ξηρές περιοχές της Μεσογείου αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, λόγω του συνδυασμού κλιματικής αλλαγής και ανθρώπινης δραστηριότητας. Εάν η ξηρασία γενικευθεί και αλλού στην Ευρώπη, θα πληγούν για παράδειγμα περιοχές όπου επικρατούν τα κωνοφόρα δένδρα. Εάν οι χειμώνες γίνονται ήπιοι και χωρίς παγετούς, η υλικοτεχνική υποστήριξη της υλοτομίας θα καταστεί δυσκολότερη. Αυξάνεται επίσης ο κίνδυνος από μύκητες και έντομα. Σε περιοχές όπου έχουν μειωθεί οι δυνατότητες υλοτομίας, ενδέχεται να εμφανιστούν καταστρεπτικές θύελλες με επακόλουθες επιθέσεις από έντομα. Οι οικονομικές επιπτώσεις για τους ιδιοκτήτες δασών και των τοπικών οικονομιών ενδέχεται να είναι σημαντικές. Η ποικιλότητα των δασών μπορεί να πληγεί. Ένα μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον μπορεί να επιφέρει αλλαγές στο συγκριτικό πλεονέκτημα των διαφόρων περιοχών και, επομένως, στον καταμερισμό της εργασίας μεταξύ των περιφερειών και στην κοινωνία.

4.3

Οι βλαβερές συνέπειες των κλιματικών αλλαγών μπορούν να αποφευχθούν με την πρόληψη. Η συστηματική πρόβλεψη είναι χρήσιμη τόσο για την αποφυγή ανεπιθύμητων συνεπειών όσο και για την πρόληψη απότομων αλλαγών και φυσικών καταστροφών. Γίνεται ολοένα και σημαντικότερος ο σχεδιασμός μέτρων προσαρμογής και πρόληψης που βασίζονται στις προβλέψεις σε διάφορα επίπεδα. Είναι επίσης σημαντικό, οι σχετικές με τα δάση πολιτικές της ΕΕ και οι φορείς, όπως η τεχνολογική πλατφόρμα του δασικού τομέα, να στηρίξουν την ενεργό διαχείριση των δασών και τη χρήση και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της αειφόρου χρήσης των «φιλικών προς το περιβάλλον υλικών», όπως το ξύλο.

4.4

Οι επιπτώσεις και τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα μπορούν να μετριαστούν με την εκ των προτέρων προετοιμασία για καταστάσεις κρίσης, π.χ. μέσω της ανάπτυξης μηχανισμών αντίδρασης, όπως τα σχέδια διαχείρισης των κρίσεων, ο εξοπλισμός και οι ορθές πρακτικές. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε μεταβατικές περιόδους και σε καταστάσεις κρίσης να λαμβάνονται υπόψη τα θέματα ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας της απασχόλησης.

5. Τα διαθέσιμα εργαλεία δασικής προστασίας (ερώτημα 3)

5.1

Η νομική βάση και τα διαθέσιμα εργαλεία για την προστασία των δασών είναι ισχυρά τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο. Εκτός από την παραδοσιακή προστασία των τοπίων εφαρμόζονται διάφοροι περιορισμοί διαχείρισης ή αδειοδότησης. Το πρόβλημα για τον δασικό τομέα είναι ο κατακερματισμός των υφιστάμενων κανόνων και μέσων με συνέπεια τη δημιουργία επικαλύψεων και πιθανών δυσαρμονιών.

5.2

Τα μέτρα προστασίας που βασίζονται στον εθελοντισμό έχουν αποδειχθεί αποδοτικά από πλευράς κόστους, ιδιαίτερα στην περίπτωση των μικρών δασικών εκμεταλλεύσεων. Η υλοποίησή τους όμως προϋποθέτει τη μεταφορά γνώσης και την πληροφόρηση των ιδιοκτητών δασών, καθώς και την πλήρη κάλυψη του κόστους και της απώλειας εισοδήματος που συνεπάγεται η εθελοντική παρέμβαση προστασίας.

5.3

Η μεγαλύτερη αβεβαιότητα αυτή τη στιγμή αφορά την ποικιλότητα των υφιστάμενων δασών, εκτός των προστατευόμενων περιοχών, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες. Επιπλέον, οι στόχοι για την αύξηση της χρήσης βιομάζας ως ανανεώσιμης πηγής ενέργειας ενδέχεται να επηρεάσει τη διαχείριση των δασών και τον τρόπο υλοτομίας και, κατά συνέπεια, την ποικιλότητά τους.

6. Διαχείριση και χρήση των δασών (ερώτημα 4)

6.1

Η δασοκομία της Ευρώπης χαρακτηρίζεται από τη μακρά περίοδο ανάπτυξης των δασών. Για παράδειγμα, οι συνέπειες των νέων τεχνικών διαχείρισης των δασών μπορούν να γίνουν εμφανείς μόνον μετά από δεκαετίες. Οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες συμβάλλουν στην αύξηση της ζήτησης για νέες δασοκομικές και παραγωγικές τεχνικές εκμετάλλευσης των δασών, όπως είναι η καλλιέργεια συστάδων σύντομων εναλλαγών ή η αραίωση του ώριμου δάσους. Οικολογικές συνθήκες, όπως η αλλαγή του κλίματος, μπορούν να ενισχύσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των νέων τεχνικών διαχείρισης των δασών. Η κατάσταση των δασών και οι αλλαγές που υφίστανται παρακολουθούνται συνεχώς στο πλαίσιο της διαχείρισης της προσαρμογής των δασών, ούτως ώστε η απαραίτητη προσαρμογή των δασών να συμβάλει στην καλύτερη επίτευξη των στόχων. Οι αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση και τη χρήση των δασών λαμβάνονται από τους ιδιοκτήτες δασών, οι οποίοι χρειάζονται πληροφορίες σχετικά με τις διαθέσιμες επιλογές διαχείρισης και τις πιθανές συνέπειές τους. Ο σχεδιασμός των δασών από τους ιδιοκτήτες των δασών είναι μια πιθανή λύση προς τη σωστή κατεύθυνση.

6.2	Ένας τρόπος για την υποστήριξη των προσπαθειών διατήρησης της ποικιλότητας της γενετικής ομάδας του δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού και την εξασφάλιση της προσαρμογής του στην κλιματική αλλαγή συνίσταται στην κατάλληλη εναρμόνιση του συστήματος των κριτηρίων και δεικτών της αειφόρου δασοκομίας.

7. Επάρκεια και επίπεδο της πληροφόρησης για τα δάση (ερώτημα 5)

7.1

Η συλλογή των πληροφοριών για τα δάση της Ευρώπης πραγματοποιείται από τρεις βασικούς φορείς:

—	την Επιτροπή και τους οργανισμούς και έργα που χρηματοδοτεί·

—	τα εθνικά ερευνητικά ιδρύματα και στατιστικές υπηρεσίες·

—	τις επιχειρήσεις και φορείς της δασικής βιομηχανίας.

7.2

Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, τα κράτη μέλη γενικά έχουν αρμοδιότητα σε θέματα που τα αφορούν και ο ρόλος της ΕΕ είναι να προσφέρει προστιθέμενη αξία μέσω της κοινής δράσης. Τα εθνικά ερευνητικά ιδρύματα και οι στατιστικές υπηρεσίες, όπως τα δημόσια μητρώα των δασών και τα κέντρα στατιστικής διαχειρίζονται τη συλλογή των πληροφοριών που απαιτούνται για τον σχεδιασμό και τη χάραξη εθνικής πολιτικής για τη δασοκομία. Αυτή τη στιγμή οι πληροφορίες που διαθέτει η ΕΕ για τα δάση καλύπτουν την κατάσταση των δασών, συμπεριλαμβανομένων των δασικών πυρκαγιών, καθώς και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την παραγωγή ξυλείας και την τελική χρήση, όπως και στατιστικά στοιχεία σχετικά με τα προϊόντα ξυλείας. Αυτοί οι εθνικοί οργανισμοί έχουν επίσης ευθύνες σε σχέση με ορισμένες διεθνείς στατιστικές. Η Eurostat είναι υπεύθυνη για τις στατιστικές των δασικών πόρων και την παραγωγή ξυλείας καθώς και για τη συμβολή της Ευρώπης στα συνολικά στατιστικά στοιχεία (9), όπως η συλλογή και η εναρμόνιση των εθνικών δεδομένων. Στο πλαίσιο των διεθνών δεσμεύσεων η Επιτροπή έχει στηρίξει τους εθνικούς οργανισμούς για την εναρμόνιση των στοιχείων τους (10). Κατά την εναρμόνιση πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τόσο οι απαιτήσεις για εναρμονισμένα στατιστικά στοιχεία όσο και οι εθνικές και περιφερειακές διαφορές όσον αφορά το περιεχόμενο των στοιχείων, όπως οι δείκτες ποικιλότητας. Η Επιτροπή έχει θέσει σε εφαρμογή συστήματα παρακολούθησης φαινομένων με διασυνοριακές επιπτώσεις, όπως η υγεία των δασών (11) και οι δασικές πυρκαγιές (12), καθώς και πανευρωπαϊκά συστήματα πληροφόρησης και επικοινωνίας (13).

7.3

Οι ιδιοκτήτες δασών και οι άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς της δασικής βιομηχανίας λαμβάνουν γενικά πληροφορίες που αφορούν ή στηρίζουν τις δραστηριότητές τους από τα εθνικά ερευνητικά ιδρύματα και τις στατιστικές υπηρεσίες ή από τον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, οι ιδιοκτήτες δασών και οι άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς της δασικής βιομηχανίας συλλέγουν και αποθηκεύουν δικές τους πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο. Η επικαιροποίηση των πληροφοριών για τα δάση αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο της προσαρμογής της διαχείρισης των δασών και της αλλαγής του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

7.4

Η πληρότητα, η ακρίβεια και η επικαιροποίηση των πληροφοριών για τα δάση ποικίλουν στα διάφορα κράτη μέλη. Οι περισσότερες χώρες έχουν τη δυνατότητα, σε εθνικό επίπεδο, να εκπονούν εκθέσεις σχετικά με τον όγκο των δασών τους σχεδόν σε ετήσια βάση. Ορισμένοι εθνικοί οργανισμοί μπορούν επίσης να παρέχουν λεπτομερείς και αξιόπιστες ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την υγεία και τις συνθήκες των δασών, την ικανότητα παραγωγής, το ισοζύγιο άνθρακα, τις προστατευτικές λειτουργίες των δασών, τις υπηρεσίες και τη βιωσιμότητα των δασών της χώρας τους (14). Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις όσον αφορά το περιεχόμενο, την ακρίβεια και την επικαιροποίηση των πληροφοριών. Με στόχο την εναρμόνιση των διεθνών στατιστικών, η Επιτροπή χρηματοδοτεί έργα Ε & Α και δίκτυα συνεργασίας (15). Οι κύριες ελλείψεις όσον αφορά την προστασία των δασών και την κλιματική αλλαγή συνίστανται στην ποικιλότητα των δασών, εκτός των προστατευόμενων περιοχών, στην αειφόρο χρήση των πόρων βιοενέργειας, στα αποθέματα και τις δεξαμενές άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων ξυλείας, καθώς και στον ταχύ εντοπισμό των κατεστραμμένων περιοχών. Πρέπει να ενισχυθεί η στήριξη των εθνικών φορέων για τη συλλογή και την εναρμόνιση των πληροφοριών για τα δάση.

7.5

Πρόκληση για τη συλλογή εναρμονισμένων πληροφοριών για τα δάση σε επίπεδο ΕΕ αποτελεί ο μεγάλος αριθμός των φορέων που συμμετέχουν στη συλλογή των δεδομένων. Επομένως, είναι σημαντικό να εκπονηθεί εμπεριστατωμένη μελέτη στην οποία να διευκρινίζονται ποιοι είναι οι συλλέκτες και ποια στοιχεία συλλέγουν.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Συμβουλευτική Ομάδα Δασοκομίας και Φελλού (The Advisory Group on Forest and Cork), Συμβουλευτική Επιτροπή για την κοινοτική πολιτική στον τομέα της ξυλείας (Advisory Committee on Community Policy regarding Forestry and Forest-based Industries) Απόφαση της Επιτροπής της 9ης Δεκεμβρίου 1997 που τροποποιεί την απόφαση 83/247/ΕΟΚ σχετικά με τη σύσταση ΕΕ L 346 της 17.12.1997, σ. 95 έως 96

(2) COM(2009) 147

(3) United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)

(4) Convention on Biological Diversity (CBD)

(5) Forest Europe, Ministerial Conference on the Protection of Forests in Europe (MCPFE)

(6) COM(2008) 113 τελικό

(7) Βλ. Υποσημείωση 1

(8) Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS)

(9) Π.χ. Joint Forest Sector Questionnaire (JFSQ), ανεπίσημη συνεργασία FAO, ITTO και UNECE

(10) Π.χ. COSTE43 Harmonisation of National Forest Inventories in Europe: Techniques for Common Reporting

(11) Forest Focus Community Scheme 2003-2006/7

(12) European Forest Fire Information System (EFFIS)

(13) European Forest Data Center (EFDAC) ja European Forest Information and Communication Platform (EFICP)

(14) Forest Europe or regional contribution to global forest resource assessment (GFRA)

(15) A Life+ co-financed project for the Further Development and Implementation of an EU-level Forest Monitoring System FUTMON; JRC framework contract for e-Forest; COST network Improving Data and Information on the Potential Supply of Wood Resources: A European Approach from Multisource National Forest Inventories USEWOOD.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/160

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού (EURATOM) του Συμβουλίου για τον καθορισμό των μέγιστων επιτρεπτών επιπέδων ραδιενέργειας στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές λόγω πυρηνικού ατυχήματος ή σε περίπτωση εκτάκτου κινδύνου από ακτινοβολίες (αναδιατύπωση)»

COM(2010)184 fin — 2010/0098 (CNS)

2011/C 48/28

Εισηγήτρια: η κ. Pirkko RAUNEMAA

Στις 27 Απριλίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 31 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση κανονισμού (EURATOM) του Συμβουλίου για τον καθορισμό των μέγιστων επιτρεπτών επιπέδων ραδιενέργειας στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές λόγω πυρηνικού ατυχήματος ή σε περίπτωση εκτάκτου κινδύνου από ακτινοβολίες (αναδιατύπωση)

COM(2010)184 τελικό – 2010/0098 (CNS).

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 31 Αυγούστου 2010.

Κατά την 465η σύνοδό ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 127 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 1 αποχή.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Τα πυρηνικά ατυχήματα είναι σχεδόν πάντα πέραν και υπεράνω συνόρων και προκαλούν παρατεταμένη έκλυση ραδιενέργειας, η οποία διαχέεται σε μεγάλες αποστάσεις και έχει επιπτώσεις σε σημαντικές εκτάσεις. Αυτό το είδος ατυχημάτων μας φέρνει επομένως αντιμέτωπους με το ενδεχόμενο διεθνούς καταστροφής.

1.2 Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη χρειάζονται σαφή και επικαιροποιημένη νομοθεσία, την οποία να μπορούν να εφαρμόζουν εύκολα σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος. Για τον λόγο αυτό, η μεταρρύθμιση της νομοθεσίας είναι σκόπιμη και απαραίτητη.

1.3 Μετά το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνομπίλ το 1986, η Κοινότητα ανέπτυξε πρότυπα καθορισμού των επιπέδων ραδιενέργειας σε τρόφιμα και ζωοτροφές λόγω πυρηνικού ατυχήματος (1), καθώς και διαδικασίες για την έγκαιρη ανταλλαγή πληροφοριών σε περίπτωση έκτακτου κινδύνου από ακτινοβολίες (2). Η ισχύς των επιτρεπόμενων επιπέδων εξετάστηκε για τελευταία φορά το 1995 από την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων δυνάμει του άρθρου 31 Ευρατόμ. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να επανεξεταστούν τα επιτρεπόμενα επίπεδα.

1.4 Η ΕΕ έχει ιδρύσει έναν αποτελεσματικό και διεθνώς αναγνωρισμένο φορέα αξιολόγησης κινδύνων, την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕΑΑΤ) (κανονισμός (ΕΚ) 178/2002 της 28ης Ιανουαρίου 2002). Η αρμοδιότητα της ΕΑΑΤ θα πρέπει να επεκταθεί και στην αξιολόγηση των επιπτώσεων των ραδιενεργών καταλοίπων σε τρόφιμα και ζωοτροφές για την υγεία και η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει τις υπάρχουσες ρυθμίσεις.

1.5 Για την εξασφάλιση αποτελεσματικού ελέγχου των επιπέδων ραδιενέργειας στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές, οι εθνικές αρχές τροφίμων θα πρέπει να είναι νομίμως εξουσιοδοτημένες, σε συνδυασμό με τις εθνικές υπηρεσίες ακτινοπροστασίας, να επιβλέπουν τα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα και να ελέγχουν την εισαγωγή τροφίμων και ζωοτροφών, όταν παρατηρείται υπέρβαση των ανώτατων επιπέδων, χωρίς να χρειάζεται η χορήγηση επικύρωσης από την αρμόδια αρχή παρακολούθησης της ακτινοβολίας.

1.6 Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να επιδιώκει να εξασφαλίσει, στο πλαίσιο των προτύπων και κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής του Κώδικα Τροφίμων (Codex Alimentarius), τη θέσπιση διεθνών κανονισμών σχετικά με την παρουσία ραδιενεργών καταλοίπων και τις επιπτώσεις τους σε τρόφιμα και ζωοτροφές, και τον καθορισμό των οργανισμών που θα είναι πρωτίστως αρμόδιοι για τους μεθοριακούς ελέγχους των εισαγωγών και εξαγωγών στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε περίπτωση ατυχήματος.

1.7 Δεδομένου ότι το νερό αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά των τροφίμων και των ζωοτροφών, θα έπρεπε να περιλαμβάνεται και στα παραρτήματα του Κανονισμού. Επιπλέον, οι διατάξεις θα έπρεπε να ισχύουν για όλα τα είδη πόσιμου νερού και όχι μόνο για το νερό στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές.

1.8 Όταν λαμβάνουν χώρα ατυχήματα, είναι σημαντικό να κατευθύνεται η συμπεριφορά των πολιτών και οι επιλογές τους προς ασφαλή ή λιγότερο επικίνδυνα τρόφιμα και ποτά. Οι εθνικές αρχές και οι τομεακές οργανώσεις είναι υπεύθυνες για την παροχή σχετικών οδηγιών και πληροφοριών.

2. Εισαγωγή

2.1 Πλαίσιο

2.1.1 Μετά το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ στις 26 Απριλίου 1986, μεγάλες ποσότητες ραδιενεργών υλικών ελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα, μολύνοντας τρόφιμα και ζωοτροφές σε υψηλά για την υγεία επίπεδα σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.

2.1.2 Για πρώτη φορά λήφθηκαν σε κοινοτικό επίπεδο μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του είδους πυρηνικών ατυχημάτων που προκαλούν παρατεταμένη έκλυση ραδιενεργών συστατικών, τα οποία διαχέονται σε μεγάλες αποστάσεις με ενδεχόμενες επιπτώσεις σε τεράστιες εκτάσεις.

2.1.3 Μόνον σε μία προηγούμενη περίπτωση εξέφρασε η ΕΟΚΕ τις θέσεις της για το θέμα της ραδιενεργούς μόλυνσης των τροφίμων και των ζωοτροφών λόγω πυρηνικού ατυχήματος ή εκτάκτου κινδύνου από ακτινοβολίες (3). Ωστόσο, η εν λόγω γνωμοδότηση ήταν απλώς μια αρχική προσέγγιση, καθώς η Επιτροπή δεν είχε ακόμη προτείνει μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα ραδιενέργειας. Ως εκ τούτου, η παρούσα διαβούλευση παρέχει στην ΕΟΚΕ τη δυνατότητα να εκφράσει μια πιο επικαιροποιημένη γνώμη για το θέμα αυτό.

2.2 Νομοθετικό πλαίσιο

2.2.1 Ο κανονισμός (Ευρατόμ) αριθ. 3954/87 του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 1987 ορίζει τη διαδικασία για την υιοθέτηση μέγιστων επιτρεπόμενων επιπέδων ραδιενέργειας σε τρόφιμα και ζωοτροφές λόγω πυρηνικού ατυχήματος ή σε κάθε άλλη περίπτωση έκτακτου κινδύνου από ακτινοβολίες. Ο κανονισμός αυτός έχει τροποποιηθεί σημαντικά με την πάροδο των ετών (4). Τα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα «αναφοράς» προσδιορίστηκαν σε ξεχωριστά παραρτήματα στη δεύτερη τροποποίηση του Κανονισμού.

2.2.2 Όταν η Επιτροπή πληροφορείται για την ύπαρξη ατυχήματος ή άλλου έκτακτου κινδύνου από ακτινοβολίες, στη διάρκεια του οποίου υπάρχει το ενδεχόμενο προσέγγισης ή υπέρβασης των μέγιστων επιτρεπόμενων επιπέδων, θα υιοθετεί έναν κανονισμό που θα θέτει σε εφαρμογή τα μέγιστα αυτά επίπεδα. Η περίοδος ισχύος του εν λόγω κανονισμού θα είναι όσο το δυνατόν συντομότερη και δεν θα υπερβαίνει τους τρεις μήνες.

2.2.3 Η Επιτροπή θα καταθέτει στο Συμβούλιο μια πρόταση κανονισμού για την υιοθέτηση ή επικύρωση των διατάξεων του πρώτου κανονισμού εντός ενός μηνός από την υιοθέτησή του και κατόπιν διαβούλευσης με την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων δυνάμει του άρθρου 31 της Συνθήκης Ευρατόμ. Η περίοδος ισχύος αυτού του δεύτερου κανονισμού είναι επίσης περιορισμένη. Μακροπρόθεσμα, δηλαδή μετά από το πυρηνικό ατύχημα ή τον έκτακτο κίνδυνο από ακτινοβολίες, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν άλλα νομικά μέσα ή άλλη νομική βάση για τον έλεγχο των τροφίμων ή των ζωοτροφών που διατίθενται στην αγορά.

2.2.4 Τα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα που ορίζονται στα παραρτήματα του κανονισμού μπορούν να αναθεωρηθούν ή να συμπληρωθούν κατόπιν σχετικής γνωμοδότησης εμπειρογνωμόνων με βάση το άρθρο 31. Η ισχύς των καθιερωμένων μέγιστων επιτρεπόμενων επιπέδων εξετάστηκε για τελευταία φορά το 1995 από την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων δυνάμει του άρθρου 31, σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας 96/29/Ευρατόμ του Συμβουλίου, η οποία υποχρεώνει τα κράτη μέλη να ορίζουν τα επίπεδα επέμβασης σε περίπτωση ατυχημάτων (5).

2.2.5 Όσον αφορά τις εισαγωγές, η ΕΕ έχει υιοθετήσει μέτρα που διασφαλίζουν ότι τα γεωργικά προϊόντα εισάγονται στην Ένωση σύμφωνα με κοινές ρυθμίσεις, οι οποίες προστατεύουν την υγεία του πληθυσμού και διατηρούν τον ενιαίο χαρακτήρα της αγοράς, αποφεύγοντας εκτροπές του εμπορίου.

2.2.6 Σε περίπτωση έκτακτου κινδύνου από ακτινοβολίες, τα κράτη μέλη καλούνται να ανταλλάσσουν πληροφορίες μέσω του συστήματος «Ecurie» (6). Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, η Επιτροπή και τα άμεσα εμπλεκόμενα κράτη μέλη πρέπει να ενημερώνονται κάθε φορά που ένα κράτος μέλος αποφασίζει να λάβει μέτρα γενικευμένου χαρακτήρα για την προστασία των πολιτών σε περίπτωση έκτακτου κινδύνου από ακτινοβολίες. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να περιέχουν το είδος και το χρόνο του περιστατικού, την ακριβή τοποθεσία και το είδος της σχετικής εγκατάστασης ή δραστηριότητας, την αιτία, την προβλεπόμενη εξέλιξη και τα ληφθέντα ή προβλεπόμενα προστατευτικά μέτρα, καθώς και τα επίπεδα ραδιενέργειας, όπως μετρώνται από τις εγκαταστάσεις ελέγχου τους, στα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, το πόσιμο νερό και το περιβάλλον.

2.3 Το έγγραφο της Επιτροπής

2.3.1 Η Επιτροπή έλαβε την πρωτοβουλία να αρχίσει την κωδικοποίηση του κανονισμού αριθ. 3954/87 του Συμβουλίου και των μεταγενέστερων τροποποιήσεών του.

2.3.2 Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας, διαπιστώθηκε ότι το προτεινόμενο κωδικοποιημένο κείμενο προέβλεπε τη διατήρηση εκτελεστικών εξουσιών από το Συμβούλιο, η οποία δεν δικαιολογούταν στις αιτιολογικές σκέψεις του κανονισμού (Ευρατόμ) αριθ. 3954/87.

2.3.3 Επειδή η παρεμβολή μιας τέτοιας αιτιολογικής σκέψης συνιστά τροποποίηση επί της ουσίας και, συνεπώς, υπερβαίνει την απλή και μόνον κωδικοποίηση, θεωρήθηκε αναγκαία η μετατροπή της κωδικοποίησης σε αναδιατύπωση με στόχο την ενσωμάτωση της απαραίτητης τροποποίησης.

2.3.4 Η πρόσθετη ρήτρα 15 στο προοίμιο της πρότασης αναφέρεται στη δυνατότητα που έχει σε ορισμένες περιπτώσεις το Συμβούλιο (αντί της Επιτροπής) να υιοθετεί προσαρμοσμένα μέτρα άμεσα, εντός πολύ σύντομου χρονικού πλαισίου, θέτοντας σε εφαρμογή προκαθορισμένα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα ραδιενεργούς μόλυνσης.

3. Αξιολόγηση

3.1 Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη χρειάζονται μια σαφή και επικαιροποιημένη νομοθεσία, την οποία να μπορούν να εφαρμόζουν εύκολα σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος. Για τον λόγο αυτό, η μεταρρύθμιση της νομοθεσίας είναι σκόπιμη και απαραίτητη. Η πιθανότητα ατυχημάτων σε πυρηνικούς σταθμούς και από ραδιενεργά κατάλοιπα θα μπορούσε να είναι αυξημένη στην ΕΕ, μεταξύ άλλων, λόγω της γήρανσης των υφιστάμενων πυρηνικών σταθμών, της κατασκευής νέων σταθμών και του κινδύνου άλλων μη αναμενόμενων ατυχημάτων.

3.2 Τα ραδιενεργά κατάλοιπα διαχέονται σχεδόν πάντα και δεν μειώνονται σημαντικά σε ένταση όταν παρατηρούνται σε μεγάλες αποστάσεις. Επομένως, είμαστε αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο διεθνούς καταστροφής για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

3.3 Σε σχέση με το 1986, η ΕΕ διαθέτει σήμερα έναν αποτελεσματικό και διεθνώς αναγνωρισμένο φορέα αξιολόγησης κινδύνων, την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕΑΑΤ) (κανονισμός (ΕΚ) 178/2002). Τα ραδιενεργά κατάλοιπα σε τρόφιμα και ζωοτροφές είναι συγκρίσιμα με τις προσμείξεις των τροφίμων. Ως εκ τούτου, θα ανέμενε κανείς ότι η ΕΑΑΤ θα είχε τη δυνατότητα να προβαίνει σε αξιολόγηση των επιπτώσεων των εν λόγω καταλοίπων για την υγεία. Ωστόσο, στην πρότασή της, η Επιτροπή διατηρεί τις υπάρχουσες, σε ορισμένες περιπτώσεις πεπαλαιωμένες, ρυθμίσεις χωρίς περαιτέρω εξέταση ή αιτιολογία.

3.4 Όταν λαμβάνουν χώρα ατυχήματα, είναι σημαντικό να κατευθύνεται η συμπεριφορά των πολιτών και οι επιλογές τους προς ασφαλή ή λιγότερο επικίνδυνα τρόφιμα και ποτά. Επίσης, οι παραγωγοί γεωργικών προϊόντων πρέπει σε κάθε περίπτωση να είναι ενημερωμένοι σχετικά με τα επίπεδα ραδιενεργούς μόλυνσης των ζωοτροφών και την τροφή των ζώων σε συνθήκες κρίσης. Οι εθνικές αρχές και οι τομεακές οργανώσεις μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο για την παροχή σχετικών οδηγιών και πληροφοριών.

3.5 Οι διατάξεις που διέπουν τους κινδύνους λόγω ραδιενεργών καταλοίπων και τα επίπεδα ραδιενέργειας πρέπει τώρα να αναδιατυπωθούν κατά τρόπο που να καθιστά την εφαρμογή τους σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών ευκολότερη και σαφέστερη.

3.6 Τα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα ραδιενέργειας πρέπει να προσαρμόζονται στις ανάγκες των πιο ευάλωτων ομάδων πληθυσμού: πιο αυστηρές τιμές θα πρέπει να ισχύουν για τις παιδικές τροφές από ό,τι για τα τρόφιμα που προορίζονται για γενική κατανάλωση.

3.7 Τα ραδιενεργά υλικά μπορούν να εμφανιστούν στα επιφανειακά ύδατα ως αποτέλεσμα πυρηνικών δοκιμών και της χρήσης ραδιενέργειας ή ραδιενεργών υλικών στον τομέα της υγείας, της βιομηχανίας και της έρευνας. Παρά το γεγονός ότι υπό κανονικές συνθήκες οι σχετικές ποσότητες είναι ασήμαντες, η κατάσταση μπορεί να αλλάξει σε περίπτωση ατυχήματος από τη διαρροή ραδιενέργειας. Ως εκ τούτου, δεδομένου ότι το νερό αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά των τροφίμων και των ζωοτροφών, δεν θα έπρεπε να παραλείπεται από τα παραρτήματα του Κανονισμού.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Κανονισμός (Ευρατόμ) 3954/87 του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 1987, όπως τροποποιήθηκε.

(2) Απόφαση (Ευρατόμ) 87/600 του Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου 1987.

(3) CES 480/1987, ΕΕ C 180 της 8.7.1987, σελ.20-25.

(4) Κανονισμός (Ευρατόμ) αριθ. 944/89 της Επιτροπής και κανονισμός (Ευρατόμ) αριθ. 770/90 της Επιτροπής.

(5) Άρθρο 50(2) της οδηγίας 96/29/Ευρατόμ του Συμβουλίου της 13ης Μαΐου 1996 για τον καθορισμό των βασικών κανόνων ασφάλειας για την προστασία της υγείας των εργαζομένων και του πληθυσμού από τους κινδύνους που προκύπτουν από ιονίζουσες ακτινοβολίες.

(6) Βλέπε υποσημείωση 2 ανωτέρω.

15.2.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 48/165

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 663/2009 για τη θέσπιση προγράμματος ενίσχυσης της οικονομικής ανάκαμψης με τη χορήγηση κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής για έργα στον τομέα της ενέργειας»

COM(2010) 283 τελικό — 2010/0150 (COD)

2011/C 48/30

Εισηγητής: ο κ. BUFFETAUT

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισαν στις 15 και 23 Ιουνίου 2010 αντίστοιχα και σύμφωνα με τα άρθρα 194 (1) (γ) και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει γνωμοδότηση με θέμα:

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 663/2009 για τη θέσπιση προγράμματος ενίσχυσης της οικονομικής ανάκαμψης με τη χορήγηση κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής για έργα στον τομέα της ενέργειας»

COM(2010) 283 τελικό-2010/0150 (COD)

Κατά την 465η σύνοδο ολομέλειας της στις 15 και 16 Σεπτεμβρίου 2010 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου 2010), η ΕΟΚΕ υιοθέτησε με 133 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 1 αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη γενική οικονομία του κειμένου και τους στόχους που θέτει η Επιτροπή. Ειδικότερα, επικροτεί την ιδέα της αξιοποίησης των Ευρωπαϊκών Ταμείων, με το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα που συνεπάγονται, προκειμένου να επιταχυνθεί η υλοποίηση επενδύσεων στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπάρξει καλύτερη αιτιολόγηση της κατανομής της χρηματοδοτικής συνδρομής μεταξύ τεχνικής στήριξης και δανείων με προτιμησιακά επιτόκια και τραπεζικών εγγυήσεων από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί την περαιτέρω διευκρίνιση του πεδίου αναφοράς της τεχνικής συνδρομής.

1.2 Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι θα εφαρμοσθούν στην πράξη οι διαδικασίες που έχει περιγράψει αναλυτικά η Επιτροπή, οι οποίες συνίστανται στα εξής: όλοι οι χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητικοί φορείς που θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον θα πρέπει να είναι επιλέξιμοι για τη διαχείριση του χρηματοοικονομικού μέσου, ενώ η επιλογή των προγραμμάτων θα πραγματοποιείται από τους διαχειριστές των ταμείων υπό τον έλεγχο της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να διευκρινισθούν οι όροι διαχείρισης και πρόσβασης στα κεφάλαια και να παρασχεθούν σαφείς οδηγίες χρήσεως στους χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητικούς φορείς και στους φορείς που υποβάλλουν τα σχέδια.

1.3 Η ΕΟΚΕ κρίνει ωστόσο απαραίτητο ή χρήσιμο να προχωρήσει σε ορισμένες διευκρινίσεις σε σχέση με τα εξής σημεία:

1.3.1 Η ανάγκη να γίνει γνωστό το συντομότερο, δηλαδή ως τα τέλη του 2010, το συνολικό ποσό (ή τουλάχιστον μια εκτίμηση) των διαθέσιμων κονδυλίων, πέραν των 114 εκατομμυρίων ευρώ που έχουν ανακοινωθεί. Το ποσό αυτό, κατανεμημένο στα 27 κράτη μέλη, δεν αποτελεί παρά μια σχετικά περιορισμένη συνεισφορά. Θα πρέπει ωστόσο να ληφθεί υπόψη το αποτέλεσμα μόχλευσης που θα έχει η συμπληρωματική εισφορά κεφαλαίων από ιδιώτες επενδυτές, καθώς και η ώθηση που θα δοθεί στα ίδια τα προγράμματα και τις επενδύσεις, από τη στιγμή που παρέχεται σημαντική στήριξη στη φάση της τεχνικής συνδρομής.

1.3.2 Ο ορισμός που δίδεται στην έννοια «αποδοτικά έργα». Η μόνωση κτιρίων για παράδειγμα, ενώ είναι πολύ χρήσιμη ως προς την ενεργειακή απόδοση, αποδίδει μακροπρόθεσμα σε σχέση με την εξοικονόμηση ενέργειας, ιδίως στα παλαιά κτίρια. Το «αποδοτικό έργο» πρέπει να νοείται ως έργο προς χρηματοδότηση που μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με την ευρωπαϊκή συνδρομή. Για να εξηγηθεί με σαφήνεια ο όρος «αποδοτικό έργο», ο Κανονισμός μπορεί να αναφέρεται σε αυτό ως «έργο του οποίου η οικονομική ισορροπία βασίζεται στη συνδρομή των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών μέσων».

1.3.3 Τα κριτήρια επιλεξιμότητας:

—

η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται και αποδέχεται ότι δεν υπάρχουν προτεραιότητες μεταξύ των διαφόρων τομέων στους οποίους αφορά η διαδικασία και ότι θα εφαρμοσθούν τα επενδυτικά κριτήρια, καθώς και αυτά που αφορούν στον σεβασμό των ευρωπαϊκών στόχων για την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θα είναι ιδίως επιλέξιμα τα προγράμματα που εντάσσονται στο πλαίσιο των συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης, καθώς και προγράμματα που ήδη επιδοτούνται με ευρωπαϊκά κονδύλια. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το μέσο αυτό αποσκοπεί στην προώθηση συνεργιών με τα Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Συνοχής

—

ελλείψει καταλόγου προεπιλεγμένων προγραμμάτων (όπως στο πλαίσιο του Κανονισμού 663/2009), η ΕΟΚΕ θα επιδείξει προσοχή στην κατανομή των διατεθέντων πόρων μεταξύ των προγραμμάτων και της τεχνικής συνδρομής· εκτιμά δε ότι η χρηματοδότηση θα πρέπει να κατευθυνθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος σε συγκεκριμένες επενδύσεις ή προγράμματα·

—	η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι δεν θα υπάρχει κατάλογος προεπιλεγμένων έργων στον ίδιο τον κανονισμό και ότι το ταμείο θα επιλέγει τα σχέδια με βάση τα κριτήρια που περιλαμβάνονται στον κανονισμό. Τα έργα που θα χρηματοδοτούνται θα αποτελούν αντικείμενο έκθεσης·

—	η ΕΟΚΕ διευκρινίζει ότι η εν λόγω χρηματοδοτική συνδρομή σε σχέδια επενδύσεων πρέπει να τηρεί την αρχή της ουδέτερης αντιμετώπισης του φορέα, δημόσιου ή ιδιωτικού. Τα σχέδια αυτά μπορούν συνεπώς να υλοποιηθούν στο πλαίσιο συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα·

—	γενικώς, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό τα κριτήρια χρηματοδότησης να αναφέρονται κυρίως στην τεχνική αξιοπιστία και στην εξασφάλιση χρηματοδότησης των προγραμμάτων, καθώς και το ότι προσδοκώνται συγκεκριμένα αποτελέσματα σε σχέση με την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας·

—	η ΕΟΚΕ επιθυμεί την περαιτέρω διευκρίνιση του κριτηρίου επιλεξιμότητας που αφορά «τα μέτρα με ταχύ, μετρήσιμο και ουσιαστικό αντίκτυπο».

1.4 Η ΕΟΚΕ κατανοεί την επιθυμία της Επιτροπής να αναλάβουν οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης την «πολιτική δέσμευση να εργασθούν για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής θέτοντας συγκεκριμένους στόχους». Εφιστά όμως την προσοχή στον κίνδυνο υπερβολικής εμπιστοσύνης σε στάσεις που σχετίζονται περισσότερο με την πολιτικώς ορθή σκέψη και πληροφόρηση, παρά με συγκεκριμένες ενέργειες, βασιζόμενες σε άρτιες και καινοτόμες τεχνικές ή σε αποτελεσματικά και εγκεκριμένα συστήματα διαχείρισης στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης, των δικτύων θέρμανσης ή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

2. Ιστορικό και αρχές του Κανονισμού για τη θέσπιση προγράμματος ενίσχυσης της οικονομικής ανάκαμψης με τη χορήγηση κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής για έργα στον τομέα της ενέργειας

2.1 Το Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόγραμμα Ανάκαμψης (ΕΕΠΑ) περιελάμβανε κονδύλια ύψους 3,98 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το σύνολο σχεδόν των κονδυλίων αυτών έπρεπε να έχει δεσμευτεί έως το τέλος του 2010. Ωστόσο, ποσό ύψους 114 εκατομμυρίων ευρώ δεν θα δεσμευθεί στα πλαίσια του ΕΕΠΑ, ενώ το ποσό αυτό ενδέχεται να είναι μεγαλύτερο σε περίπτωση που ορισμένα έργα δεν ικανοποιούν τις νομικές, χρηματοδοτικές ή τεχνικές απαιτήσεις.

2.2 Οι πόροι που δεν έχουν δεσμευθεί στα πλαίσια του κεφαλαίου ΙΙ του Κανονισμού ΕΕΠΑ θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία ενός χρηματοδοτικού μέσου, με ιδιαίτερο στόχο να προωθηθεί η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και οι πρωτοβουλίες σε σχέση με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στο πλαίσιο της πρότασης χρηματοδότησης της αειφόρου ενέργειας.

3. Γενικές Αρχές

3.1 Αυτό το χρηματοδοτικό μέσο θα πρέπει να επιτρέψει τη στήριξη της εκτέλεσης «αποδοτικών έργων» στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και να διευκολύνει τη χρηματοδότηση επενδύσεων στους τομείς αυτούς, ιδίως σε αστικές ζώνες.

3.2 Για να προωθηθεί η υλοποίηση μεγάλου αριθμών αποκεντρωμένων επενδύσεων, οι δικαιούχοι των έργων αυτών θα είναι δημόσιες αρχές σε δημοτικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ακόμη και στο πλαίσιο συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα

3.3 Τα προγράμματα που πρέπει να χρηματοδοτηθούν στον τομέα της αειφόρου ενέργειας αφορούν, μεταξύ άλλων, σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, στη συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ) και στα αστικά δίκτυα θέρμανσης/ψύξης υψηλής ενεργειακής απόδοσης, στη χρήση αποκεντρωμένων και ενσωματωμένων στο τοπικό περιβάλλον ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αφορούν επίσης στην ανάπτυξη καθαρών υποδομών αστικών μεταφορών και ενέργειας, όπως τα ευφυή ενεργειακά δίκτυα, ο ενεργειακά αποδοτικός δημόσιος φωτισμός και οι έξυπνοι μετρητές.

4. Κριτήρια επιλογής και επιλεξιμότητας

4.1 Για να χρηματοδοτηθούν τα μέτρα πρέπει να έχουν γρήγορο, μετρήσιμο και ουσιαστικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάκαμψη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

4.2 Ο επιδιωκόμενος στόχος είναι το αποτέλεσμα μόχλευσης της κοινοτικής χρηματοδότησης σε σχέση με τις άλλες συνεισφορές που προέρχονται από τους ενδιαφερόμενους φορείς, δημόσιους οργανισμούς ή επιχειρήσεις, στη βάση καθορισμένων με ακρίβεια κριτηρίων που αφορούν τόσο στις πολιτικές των δημοσίων οργανισμών, όσο και στα τεχνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των προγραμμάτων.

4.3 Οι σχετικοί με τους δημόσιους οργανισμούς κανόνες αφορούν στη συμμετοχή τους στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, στην ύπαρξη καθορισμένων με ακρίβεια στόχων, στη φύση των στρατηγικών που αναπτύσσονται, στην παρακολούθηση και στην προβολή των εφαρμογών όπως και των αποτελεσμάτων που έχουν επιτευχθεί.

4.4 Οι τεχνικοί και οι σχετικοί με τη χρηματοδότηση κανόνες σκοπό έχουν να εξασφαλίσουν ότι η προσέγγιση θα είναι τεχνικώς βάσιμη και άρτια, ότι η χρηματοδοτική οργάνωση θα είναι στέρεη και ότι η ευρωπαϊκή συνεισφορά θα αποτελέσει ερέθισμα για την εξεύρεση άλλων πόρων χρηματοδότησης, δημόσιας ή ιδιωτικής προέλευσης, θα αυξήσει τα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, θα προστατεύσει τη γεωγραφική ισορροπία των έργων και, τέλος, θα επιταχύνει την ωρίμανσή τους, προκειμένου αυτά να εισέλθουν γρήγορα στη φάση ουσιαστικής υλοποίησης της επένδυσης.

Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2010.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

		ISSN 1725-2415 doi:10.3000/17252415.C_2011.048.ell
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 48

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	54ό έτος 15 Φεβρουαρίου 2011

Ανακοίνωση αριθ	Περιεχόμενα	Σελίδα
	I Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις
	ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	465η σύνοδος ολομέλειας της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010
2011/C 048/01	Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η κατάσταση των Ρομά στην Ευρωπαϊκή Ένωση	1

	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	465η σύνοδος ολομέλειας της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010
2011/C 048/02	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιοχή του Δούναβη	2

2011/C 048/03	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ο ρόλος της νόμιμης μετανάστευσης στο πλαίσιο της δημογραφικής πρόκλησης (διερευνητική γνωμοδότηση)	6

2011/C 048/04	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πράσινες θέσεις εργασίας	14

2011/C 048/05	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Κατάσταση και προκλήσεις του στόλου αλιείας τροπικού τόννου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (διερευνητική γνωμοδότηση)	21

2011/C 048/06	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Προς έναν ευρωπαϊκό χώρο οδικής ασφάλειας: στρατηγικές κατευθύνσεις για την οδική ασφάλεια έως το 2020 (κατάρτιση γνωμοδότησης κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου)	27

2011/C 048/07	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Χρηματοδοτικές δομές για τις ΜΜΕ στο πλαίσιο της τρέχουσας χρηματοοικονομικής κατάστασης (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	33

2011/C 048/08	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Μετά την κρίση: ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα για την εσωτερική αγορά (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	38

2011/C 048/09	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Δημιουργικότητα και επιχειρηματικότητα: μέσα εξόδου από την κρίση (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	45

2011/C 048/10	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η απάντηση της ΕΕ στη μεταβαλλόμενη ισορροπία της παγκόσμιας οικονομικής ισχύος (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	51

2011/C 048/11	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Οικονομική ανάκαμψη: σημερινή κατάσταση και πρακτικές πρωτοβουλίες (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	57

2011/C 048/12	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Προς μια παγκόσμια διάσκεψη κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη το 2012 (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	65

2011/C 048/13	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Βελτίωση των μοντέλων συμμετοχικής σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα κατά την ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών για όλους στην ΕΕ των 27 (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	72

2011/C 048/14	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ποιες υπηρεσίες κοινής ωφελείας χρειάζονται για την αντιμετώπιση της κρίσης; (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	77

2011/C 048/15	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η νέα ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης: εφαρμογή, αποτελεσματικότητα και αλληλεγγύη με τους πολίτες (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	81

2011/C 048/16	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Σχέσεις ΕΕ-Καναδά (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	87

2011/C 048/17	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η κατάσταση των ατόμων με αναπηρία στα μεσογειακά κράτη–εταίρους	94

2011/C 048/18	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η πολιτική πολυγλωσσίας της ΕΕ (πρόσθετη γνωμοδότηση)	102

	III Προπαρασκευαστικές πράξεις
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	465η σύνοδος ολομέλειας της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2010
2011/C 048/19	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών — Τρίτη στρατηγική επισκόπηση για τη βελτίωση της νομοθεσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση — COM(2009)15 τελικό —Έγγραφο εργασίας της Επιτροπής — Μείωση του διοικητικού φόρτου στην Ευρωπαϊκή Ένωση Παράρτημα της τρίτης στρατηγικής επισκόπησης του προγράμματος για τη βελτίωση της νομοθεσίας — COM(2009)16 τελικό —Έγγραφο εργασίας της Επιτροπής — Τρίτη έκθεση προόδου σχετικά με τη στρατηγική για την απλούστευση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος — COM(2009) 17 τελικό	107

2011/C 048/20	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών — Προετοιμάζοντας το μέλλον μας: Ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής — COM (2009) 512 τελικό	112

2011/C 048/21	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την Πράσινη Βίβλο με θέμα: Η διασύνδεση των μητρώων επιχειρήσεων — COM(2009) 614 τελικό	120

2011/C 048/22	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Με αντικείμενο την απλούστευση της εφαρμογής των προγραμμάτων-πλαίσιο έρευνας — COM(2010)187 τελικό	129

2011/C 048/23	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 97/68/ΕΚ όσον αφορά τις διατάξεις για τους κινητήρες που διατίθενται στην αγορά στο πλαίσιο του ευέλικτου συστήματος — COM(2010) 362 τελικό — 2010/0195 (COD)	134

2011/C 048/24	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, με την οποία καταργείται η απόφαση — πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ — COM(2010) 94 τελικό — 2010/0064 (COD)	138

2011/C 048/25	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην ΕυρώπηCOM(2009) 591 τελικό	145

2011/C 048/26	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Επιλογές όσον αφορά το όραμα και τον στόχο της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα μετά το 2010 — COM(2010) 4 τελικό	150

2011/C 048/27	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πράσινη Βίβλος για την προστασία των δασών και τη σχετική πληροφόρηση στην ΕΕ — Προετοιμασία των δασών ενόψει της κλιματικής αλλαγήςCOM(2010) 66 τελικό	155

2011/C 048/28	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού (EURATOM) του Συμβουλίου για τον καθορισμό των μέγιστων επιτρεπτών επιπέδων ραδιενέργειας στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές λόγω πυρηνικού ατυχήματος ή σε περίπτωση εκτάκτου κινδύνου από ακτινοβολίες (αναδιατύπωση) — COM(2010)184 fin — 2010/0098 (CNS)	160

2011/C 048/29	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού (ΕΕ) αριθ. …/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της … για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1234/2007 του Συμβουλίου (ενιαίος κανονισμός ΚΟΑ) όσον αφορά την ενίσχυση που χορηγείται στο πλαίσιο του γερμανικού μονοπωλίου αλκοόλης — COM(2010) 336 τελικό — 2010/0183 (COD)	163

2011/C 048/30	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 663/2009 για τη θέσπιση προγράμματος ενίσχυσης της οικονομικής ανάκαμψης με τη χορήγηση κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής για έργα στον τομέα της ενέργειας — COM(2010) 283 τελικό — 2010/0150 (COD)	165

2011/C 048/31	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/9/ΕΚ για τον καθορισμό λεπτομερών κανόνων σχετικά με την επιστροφή του φόρου προστιθέμενης αξίας, που προβλέπεται στην οδηγία 2006/112/ΕΚ, σε υποκείμενους στο φόρο μη εγκατεστημένους στο κράτος μέλος επιστροφής αλλά εγκατεστημένους σε άλλο κράτος μέλος — COM(2010) 381 τελικό — 2010/0205 (CNS)	167

2011/C 048/32	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2187/2005 του Συμβουλίου όσον αφορά την απαγόρευση διαλογής αλιευμάτων ανώτερης κατηγορίας και τους περιορισμούς αλιείας όσον αφορά τη χωματίδα και το καλκάνι στα ύδατα της Βαλτικής Θάλασσας, των Belts και του Sound — COM(2010) 325 τελικό — 2010/0175 (COD)	168

2011/C 048/33	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση για οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί εμπορίας υλικών αγενούς πολλαπλασιασμού της αμπέλου (Αναδιατύπωση) — COM(2010) 359 τελικό — 2010/0194 (COD)	169