16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/1

1.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι είναι απαραίτητο και επείγον να ενισχυθούν σημαντικά τα υφιστάμενα μέτρα για την έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&Α) στην Ευρώπη, να βελτιωθεί το απαραίτητο πλαίσιο και να διαμορφωθούν οι κατάλληλες οικονομικές συνθήκες.

Εκτός από αξιόλογα κοινοτικά, εθνικά και βιομηχανικά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης, χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά έρευνας και ανάπτυξης, προκειμένου να αξιοποιηθεί καλύτερα και να απελευθερωθεί το υφιστάμενο και το μελλοντικό δυναμικό: αυτός είναι και ο ορισμός του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας.

1.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόθεση της Επιτροπής όσον αφορά την ενίσχυση και την περαιτέρω ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας Είναι σε μεγάλο βαθμό σωστοί οι στόχοι που θέτει και σωστές οι προτάσεις που διατυπώνει η Επιτροπή και αξίζει να υποστηριχθούν. Χρειάζεται, ωστόσο να συμπληρωθούν και σε ορισμένες περιπτώσεις να διευκρινισθούν ή να διατυπωθούν σαφέστερα.

1.3

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το στόχο να δημιουργηθεί μια ελκυστική για τους ερευνητές ευρωπαϊκή αγορά εργασίας η οποία επιπλέον όχι μόνο θα διευκολύνει και θα επιβραβεύει την κινητικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο έχουν πρωταρχική σημασία θέματα όπως η μορφή των συμβάσεων εργασίας, το ελκυστικό επίπεδο μισθού, η διασφάλιση κοινωνικών δικαιωμάτων και παροχών που να μπορούν να μεταφερθούν σε οποιοδήποτε κράτος μέλος, η συνοχή της οικογένειας Διαπιστώνεται σημαντική καθυστέρηση στα θέματα αυτά, κυρίως σε επίπεδο κρατών μελών! Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση κυρίως στα κράτη μέλη και στους ενδιαφερόμενους κοινωνικούς εταίρους να εξαλείψουν αυτή την καθυστέρηση και να προσφέρουν ιδιαίτερα στους νέους επιστήμονες ενδιαφέρουσες επαγγελματικές δυνατότητες, οι οποίες να μπορούν να συγκριθούν με άλλες δυνατότητες σταδιοδρομίας που προσφέρονται σε επιστήμονες υψηλών προσόντων. Αυτό θα ενθαρρύνει περισσότερους νέους να επενδύσουν ενέργεια και χρόνο σε εξαιρετικά απαιτητικές και εξειδικευμένες σπουδές και συνεπώς να συμβάλουν στην εξάλειψη της απειλής του ελλείμματος σε ειδικευμένο επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό και σε απόφοιτους ανώτατων σχολών στην Ευρώπη.

1.4

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το στόχο της Βαρκελώνης, όπως διατυπώθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ωστόσο, με βάση τις ισχύουσες αποφάσεις, η Κοινότητα θα συμμετάσχει μόνο σε ποσοστό 2 % περίπου (δηλαδή μόνο κατά 1 πεντηκοστό!) στις επενδύσεις για την έρευνα και την ανάπτυξη του στόχου της Βαρκελώνης. Συνεπώς, το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής υποχρέωσης για την επίτευξη του στόχου της Βαρκελώνης εναπόκειται στα κράτη μέλη, η οικονομική υποχρέωση στη βιομηχανία Οι συστάσεις της ΕΟΚΕ απευθύνονται κυρίως στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη, έτσι ώστε να καταβάλουν το καθένα από την πλευρά του, κάθε προσπάθεια, με σκοπό να επαναφέρουν στην παγκόσμια κορυφή την ευρωπαϊκή έρευνα και ανάπτυξη και να λάβουν όλα τα υπόλοιπα μέτρα που απαιτούνται γι' αυτό.

1.5

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την σύστασή της να αυξηθεί η συμβολή της ΕΕ τουλάχιστον στο 3 % των δαπανών Ε&Α ώστε να ενισχυθεί το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα που προκύπτει από την κοινοτική στήριξη της έρευνας για τις απαραίτητες επενδύσεις των κρατών μελών και της βιομηχανίας στην έρευνα. Επιπλέον, προτείνει να προστεθεί ένα μερίδιο από τα διαρθρωτικά ταμεία για μέτρα υποδομής στον τομέα Ε&Α και να ενισχυθούν οι δυνατότητες στήριξης από την ΕΤΕ Η σύσταση αυτή καθίσταται ακόμη πιο επείγουσα λόγω του ολοένα σοβαρότερου ενεργειακού και κλιματικού ζητήματος, στο οποίο επί μακρόν δεν είχε δοθεί η δέουσα σημασία.

1.6

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το στόχο της δημιουργίας επιστημονικών και τεχνικών υποδομών έρευνας παγκόσμιας εμβέλειας, οι οποίες πρέπει να χρηματοδοτούνται με τρόπο βιώσιμο και αξιόπιστο. Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία και το νόημα αυτών των επενδύσεων αποτελεί η συμμετοχή των σχετικών ιδρυμάτων και ομάδων πανεπιστημίων των κρατών καθώς και η μεγαλύτερη συμμετοχή της βιομηχανίας στα τεχνικά έργα Μόνο με το συνδυασμό αυτών των παραγόντων θα προκύψει ένα ολοκληρωμένο σύνολο και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία.

1.7

Η ΕΟΚΕ στηρίζει το στόχο της ενίσχυσης των ερευνητικών ιδρυμάτων αλλά και των ομοσπονδιών τους διότι αποτελούν τους ουσιαστικούς φορείς και εμπνευστές της έρευνας και της ανάπτυξης Οι φορείς αυτοί χρειάζονται σταθερές δυνατότητες πιο μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, κατάλληλο εξοπλισμό και ανάλογη διακριτική ευχέρεια όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων. Προϋποθέσεις για αυτά είναι μια υψηλότερη ίδια ευθύνη για τη χρήση των πόρων, ένα πιο αξιόπιστο, επαρκές μερίδιο βασικής χρηματοδότησης, πλήρης χρηματοδότηση έργων, δυνατότητα μεταφοράς των ετήσιων προϋπολογισμών, εξάλειψη του ανασταλτικού για την πρόοδο διοικητικού φόρτου των συνεργατών στην έρευνα και τη διδασκαλία, κίνητρα και χρηματοδότηση αιχμής μέσω επαρκώς μακροπρόθεσμων πρόσθετων χορηγήσεων στην έρευνα που να προσανατολίζονται στον ανταγωνισμό.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες και οι τεχνολογικές πλατφόρμες είναι σημαντικά μέσα για τη δημιουργία τεχνολογικής καινοτομίας σε στρατηγικούς ερευνητικούς τομείς. Στις απαραίτητες εταιρικές σχέσεις δημόσιου — ιδιωτικού τομέα και στα κοινοτικά ερευνητικά προγράμματα, είναι επίσης ουσιαστικό να καταστεί δυνατή η συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. (ΜΜΕ) Η κοινότητα της γνώσης και της καινοτομίας (KICs) του Ευρωπαϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ΕΤΙ) που θα δημιουργηθεί, θα πρέπει να αξιοποιήσει τις σχετικές εμπειρίες. Αξιόλογη εξάλλου συμβολή μπορούν επίσης να προσφέρουν οι εμπειρίες που έχουν αποκτηθεί με τα έργα ERA-Net και CORNET καθώς και με τις συσπειρώσεις EUREKA.

1.9

Η ΕΟΚΕ στηρίζει το στόχο να ανοίξει ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας στον κόσμο. Ωστόσο, η ελκυστικότητά του αποτελεί αποφασιστικό κριτήριο: μόνον όταν εκλείψει, όχι μόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά, η λυπηρή τάση της διαρροής εγκεφάλων που παρατηρείται σήμερα όσον αφορά τους πιο αποδοτικούς και επιτυχημένους επιστήμονες και μηχανικούς, θα μπορέσει να θεωρηθεί ότι ολοκληρώθηκε η εν λόγω προσπάθεια. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να διασφαλίζεται η ύπαρξη όλων των ουσιαστικών παραγόντων: επίπεδο, μέσα, συνθήκες εργασίας, δυνατότητες εξέλιξης και ελευθερία κίνησης, αμοιβή, αξιόπιστο πολιτικό πλαίσιο και κοινωνική αναγνώριση.

1.10

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη μέθοδο του ανοιχτού συντονισμού μέσω της οποίας αξιολογούνται οι στόχοι και οι πολιτικές στρατηγικής σημασίας των κρατών μελών και ανταλλάσσονται οι σχετικές εμπειρίες, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται συνεκτικότητα και η βέλτιστη ευρωπαϊκή πολιτική για την έρευνα. Αντίθετα, πρέπει να αποφευχθεί η επιβολή λεπτομερούς συντονισμού της ευρωπαϊκής έρευνας από την κορυφή προς τη βάση, ακόμη και σε επίπεδο ερευνητικών ιδρυμάτων ή επιχειρήσεων, με πρόσχημα το στόχο της γενικότερης ενοποίησης. Συνεπώς, πρέπει να αποφευχθεί η εντύπωση ότι η Επιτροπή επιδιώκει μια συγκεντρωτική καθοδήγηση της ευρωπαϊκής έρευνας. Στόχος είναι η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ κοινοτικού πλαισίου, αυτονομίας και δυνατότητας λήψης αποφάσεων από τα κράτη μέλη καθώς και θεσμικής και ατομικής δυνατότητας πρωτοβουλίας και σχεδιασμού. Μόνο μέσω μιας πολυμορφίας μεθόδων, προσεγγίσεων και επιλογής αντικειμένου θα επιτευχθούν τα καλύτερα αποτελέσματα και οι καλύτερες διαδικασίες και καινοτομίες.

1.11

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις παλαιότερες προειδοποιήσεις της για την εξάλειψη της γραφειοκρατίας. Συνιστά γι' αυτό να συμπεριληφθεί στη μελλοντική ατζέντα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας η εξάλειψη της γραφειοκρατίας ως περαιτέρω σημαντικός πολιτικός στόχος. Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να αναπτυχθούν, από κοινού με τα κράτη μέλη και τα ερευνητικά ιδρύματα, τρόποι απλούστευσης των υπερβολικών ρυθμίσεων, των ποικίλων υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και θεσμικό επίπεδο, των διαδικασιών αίτησης, πραγματογνωμοσύνης, αξιολόγησης και έγκρισης κτλ και περιορισμού τους στο ελάχιστο. Ακόμη και ο ανταγωνισμός για την προώθηση της αριστείας αυξάνει καταρχάς το χρόνο που σπαταλούν οι ερευνητές σε γραφειοκρατικές διαδικασίες. Γι' αυτό καθίσταται ακόμη πιο σημαντικό να επιτευχθεί μια εύλογη λύση μέσω της μείωσης και απλούστευσης των διαδικασιών. Ο φόβος της αποτυχίας δεν πρέπει να οδηγεί στην υπέρμετρη ρύθμιση και την παράλυση των πάντων.

1.12

Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί και ιδίως η Επιτροπή να διαθέτουν προσωπικό υψηλής επιστημονικής ειδίκευσης και εμπειρίας, το οποίο να είναι άριστα εξοικειωμένο με τον εκάστοτε τομέα, τις ιδιαιτερότητές του και την δική του «κοινότητα» και να παραμένουν επί μακρόν στη θέση του (στη συγκεκριμένη περίπτωση, η συχνή εναλλαγή υπαλλήλων είναι αντιπαραγωγική!).

1.13

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να συμπληρωθεί ο ΕΧΕ από έναν Ευρωπαϊκό Χώρο Γνώσης με στόχο τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας της γνώσης. Τούτο απαιτεί μια θεμελιωμένη, ευρεία εκπαίδευση όλων των πολιτών καθώς και εξειδικευμένη και υψηλής ποιότητας πρόσθετη εκπαίδευση για τους επιστήμονες και τους μηχανικούς. Με τούτο σχετίζεται και η κατάλληλη «διαχείριση της γνώσης», Η έρευνα και η ανάπτυξη βασίζονται στην υφιστάμενη γνώση προκειμένου να δημιουργήσουν νέα.

1.14

Η ΕΟΚΕ συστήνει να διαμορφωθούν, σαφείς και κατανοητοί κανόνες για τα ποικίλα μέσα της χρηματοδότησης και του συντονισμού κοινοτικής Ε&Α. καθώς επίσης μια κατανοητή, συνοπτική παρουσίαση (και εγχειρίδιο χρήσης) όλων των υφιστάμενων μέσων και τρόπων προώθησης και συντονισμού των στόχων Ε&Α που διαθέτει η Επιτροπή. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί σαφές εάν ο αυξανόμενος αριθμός τους επιτρέπει ακόμη την σαφή διάκριση και τον διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων και εάν παραμένουν σαφείς και διαχειρήσιμες τόσο από τους πιθανούς χρήστες όσο και από τους υπαλλήλους της Επιτροπής ή ακόμη εάν χρειάζεται επανοργάνωση.

1.15

Πολλά από τα ζητήματα που εξετάζονται στην Πράσινη Βίβλο απαιτούν μια διαφοροποιημένη προσέγγιση. Η ΕΟΚΕ αναφέρεται σε αυτά καθώς και σε περαιτέρω πτυχές στο συνολικό κείμενο της γνωμοδότησής της.

2.1

Η Ανακοίνωση της Επιτροπής βασίζεται στις συζητήσεις και αποφάσεις που ελήφθησαν για το ισχύον 7ο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&Α), στα θέματα έρευνας που έχουν επιλεγεί (τα αποκαλούμενα ειδικά προγράμματα), στα διαθέσιμα μέσα και στους κανόνες συμμετοχής. Γι' αυτό, η Επιτροπή δεν εξετάζει σε αυτή την ανακοίνωση το περιεχόμενο της έρευνας αλλά αποκλειστικά τους στρατηγικούς στόχους του ΕΧΕ.

2.2

Ύστερα από μια ιστορική συνοπτική παρουσίαση, τα καθήκοντα και οι στόχοι του ΕΧΕ εξετάζονται και αξιολογούνται με βάση την ισχύουσα κατάσταση και προσαρμόζονται στις νέες εξελίξεις. Αφετηρία της ανακοίνωσης είναι η σημασία της ευρωπαϊκής έρευνας και ανάπτυξης για τη στρατηγική της Λισαβόνας καθώς και το ερώτημα της ανταγωνιστικότητά της σε παγκόσμια επίπεδο.

2.3

Ως ιδιαίτερα καθήκοντα και στόχοι προβάλλονται τα ακόλουθα σημεία:

2.4

Η ανακοίνωση περιλαμβάνει σύνοψη των όσων έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα και με βάση αυτά προτείνει πρόσθετα μέτρα για την παγίωση και την περαιτέρω ανάπτυξη του ΕΧΕ. Το ισχύον πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα έχει ρητά σχεδιαστεί από την Επιτροπή για να στηρίξει τα μέτρα αυτά. Η χρηματοδότησή του έχει αυξηθεί σημαντικά, αν και λιγότερο από ότι είχε συστήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (και η ΕΟΚΕ!). Οι νέες πρωτοβουλίες που δρομολογήθηκαν σε συνδυασμό με το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο (2007-2013), όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας, θα επηρεάσουν καθοριστικά το ερευνητικό τοπίο στην Ευρώπη. Επιπλέον, το μελλοντικό Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας παγκοσμίου κύρους.

2.5

Παράλληλα, η Επιτροπή επεσήμανε ορισμένες αδυναμίες που πρέπει να εξαλειφθούν, όπως (εν συντομία):

2.6

Περαιτέρω στοιχεία της Πράσινης Βίβλου θα εξεταστούν στη συνέχεια.

2.7

Προκειμένου να δοθούν κίνητρα για μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με την Πράσινη Βίβλο, η Επιτροπή διατύπωσε 35 συγκεκριμένα ερωτήματα. Οι απαντήσεις που αναμένεται να δοθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την ΕΟΚΕ, την ΕΤΠ, τα κράτη μέλη καθώς και από τους ερευνητές και τα ερευνητικά ιδρύματα θα ενσωματωθούν σε προτάσεις μέτρων το 2008. Πολλά από τα ερωτήματα αυτά έχουν ήδη απαντηθεί έμμεσα στο κεφάλαιο 3. Η ΕΟΚΕ εξετάζει ορισμένα ειδικότερα ερωτήματα στο Κεφάλαιο 4.

3.1

Ορισμός της επιστημονικής αριστείας Η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει επανειλημμένα (1) ότι η επιστημονική και η τεχνολογική αριστεία καθώς και η μετατροπή της σε ανταγωνιστική οικονομική ισχύ αποτελούν καθοριστικές προϋποθέσεις για τη διασφάλιση του μέλλοντός μας στο παγκόσμιο περιβάλλον καθώς και προκειμένου να μην διακυβεύσουμε τη συνέχεια του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι είναι απαραίτητο και επείγον να ενισχυθούν σημαντικά τα υφιστάμενα μέτρα για την έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&Α) στην Ευρώπη, να θεσπιστούν οι απαραίτητες πολιτικές προτεραιότητες, να βελτιωθεί το απαιτούμενο πλαίσιο και να διαμορφωθούν κατάλληλες οικονομικές συνθήκες. Έχει ιδιαίτερη σημασία να εφαρμοστεί η αρχή του ανταγωνισμού με βάση τα κριτήρια αριστείας. Η ΕΟΚΕ έχει αποφανθεί επανειλημμένα σχετικά με τους κανόνες που διέπουν τη χορήγηση απαραίτητων κρατικών ενισχύσεων (TRANS: state aid) (2)

3.2

Ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά έρευνας και ανάπτυξης. Παράλληλα με τα αξιόλογα κοινοτικά, εθνικά και βιομηχανικά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης, χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά έρευνας και ανάπτυξης, προκειμένου να αξιοποιηθεί καλύτερα και να απελευθερωθεί το υφιστάμενο και το μελλοντικό δυναμικό: αυτός είναι και ο ορισμός του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας.

3.3

Γενική συναίνεση Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόθεση που διατυπώνει η Επιτροπή στην Πράσινη Βίβλο όσον αφορά την ενίσχυση και την περαιτέρω ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, συνεχίζοντας μια συνολικά θετική εξέλιξη. Παρατηρεί επίσης ότι περιλαμβάνονται σημαντικά στοιχεία προηγούμενων συστάσεών της (3). Οι στόχοι που θέτει η Επιτροπή είναι ορθοί και οι συνεπόμενες προτάσεις θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό κατάλληλες και άξιες να υποστηριχθούν. Ωστόσο, χρήζουν προσθηκών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, διασαφηνίσεων ή ακόμη και διορθώσεων.

3.4.1

Η επιστημονική κοινότητα Ήδη πριν από 50 έτη συγκροτήθηκε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικών Ερευνών (CERN) (4). Η ανεξάρτητη αυτή προσπάθεια της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, δηλαδή η από κοινού αυτόνομη οργάνωση διεθνών κορυφαίων επιστημόνων (5) έλαβε τη απαιτούμενη στήριξη από σημαντικούς ευρωπαίους πολιτικούς. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε ένα ερευνητικό εργαστήριο αιχμής το οποίο οι μεμονωμένες χώρες δεν είχαν τις δυνατότητες ή την προθυμία να χρηματοδοτήσουν και να θέσουν σε λειτουργία. Για παρόμοιους λόγους δημιουργήθηκαν στη συνέχεια και άλλοι διασυνοριακοί ευρωπαϊκοί οργανισμοί (6) όπως ECMWF, EMBO ESRF, ESO, ESA και ILL.

3.4.2

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Η Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ), που υπεγράφη στη Ρώμη την 25η Μαρτίου 1957 είναι μία από τις τρεις συνθήκες για την ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Αυτή ήταν η αφετηρία για τη δέσμευση της Κοινότητας στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης  (7). Με την έναρξη ισχύος του 1ου προγράμματος πλαισίου για την Ε&Α το 1986, τέθηκε ο θεμέλιος λίθος για μια εκτεταμένη ερευνητική κοινοτική πολιτική με στόχους που υπερέβαιναν εκείνους της Ευρατόμ. Με την απόφαση που ελήφθη το 2000 — σε συνδυασμό με τη διατύπωση της στρατηγικής της Λισαβόνας — για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, οι ευρωπαίοι πολιτικοί επιβεβαίωσαν τη βούλησή τους να διαμορφώσουν ένα επίσημο πλαίσιο για την ευρωπαϊκή έρευνα. Στόχος ήταν, ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας να εξελιχθεί συγχρόνως σε ένα συμβολικό ορόσημο με οδηγό και στόχους που να καθορίζονται από τη στρατηγική της Λισαβόνας.

3.4.3

Ο Στόχος της Βαρκελώνης Όπως έχει υπογραμμίσει συχνά, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το στόχο της Βαρκελώνης που είχε διαμορφωθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πριν από πενταετία ως συνακόλουθο της στρατηγικής Λισαβόνας. Ο στόχος αυτός επιβάλει αύξηση των σχετικών δαπανών της ΕΕ, έτσι ώστε να φτάσουν σχεδόν το 3 % του ΑΕγχΠ αυτής μέχρι το 2010. Οι για το σκοπό αυτό απαραίτητες επενδύσεις πρέπει κατά τα δύο τρίτα να προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα. Με βάση τις ισχύουσες αποφάσεις, η Κοινότητα θα συμμετάσχει μόνο σε ποσοστό 2 % περίπου (δηλαδή μόνο κατά 1 πεντηκοστό!) στις επενδύσεις για την έρευνα και την ανάπτυξη που προβλέπονται στο πλαίσιο του στόχου της Βαρκελώνης.

3.5

Πολιτικές υποχρεώσεις των κρατών μελών Συνεπώς, το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής υποχρέωσης για την επίτευξη του στόχου της Βαρκελώνης εναπόκειται στα κράτη μέλη, η οικονομική υποχρέωση στη βιομηχανία και την ιδιωτική οικονομία. Οι ακόλουθες συστάσεις και εκκλήσεις της ΕΟΚΕ απευθύνονται κυρίως στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη, έτσι ώστε καταβάλουν το καθένα από την πλευρά του, όλες τις επείγουσες και απαραίτητες προσπάθειες και να στηρίξουν τους στόχους που διατυπώνονται στην Πράσινη Βίβλο, με σκοπό να επαναφέρουν στην παγκόσμια κορυφή την ευρωπαϊκή έρευνα και ανάπτυξη και, με πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, να επιτύχουν το στόχο της Βαρκελώνης και να λάβουν όλα τα υπόλοιπα μέτρα που απαιτούνται γι'αυτό.

3.6

Καλύτερη αξιοποίηση της μόχλευσης της κοινοτικής χρηματοδότησης για την έρευνα. Η προώθηση της έρευνας σε κοινοτικό επίπεδο είναι επίσης εξαιρετικά σημαντική. Ο ρόλος που διαδραματίζει η ΕΕ δεν περιορίζεται στην ολοκλήρωση και στο συντονισμό αλλά επιδρά και στη μόχλευση των ερευνητικών επενδύσεων που προέρχονται από τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία. Για το λόγο αυτό, πρέπει να ενισχυθεί σαφώς η αποτελεσματικότητα αυτής της μόχλευσης, έτσι ώστε να καταστεί επιτέλους εφικτή η απαραίτητη πλήρης συμβολή των κρατών μελών και της βιομηχανίας για την επίτευξη του μέχρι στιγμής απρόσιτου στόχου της Βαρκελώνης. Η Ευρώπη πρέπει να συνειδητοποιήσει και να θέσει πλέον ως στόχο την αναζωογόνηση της παράδοσής της ως ηγετικής δύναμης στο χώρο της έρευνας και της καινοτομίας.

3.6.1

Αύξηση της κοινοτικής συμβολής Η ΕΟΚΕ έχει αναφέρει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (8) της ότι ο τρέχων κοινοτικός προϋπολογισμός για την Ε&Α δεν επαρκεί προκειμένου να καταστεί εφικτή η αξιοποίηση αυτής της μόχλευσης. Συνεπώς επαναλαμβάνει εκ νέου την επείγουσα σύσταση να αυξηθεί η κοινοτική συμβολή για τις δαπάνες ΕΑ στον ΕΧΕ, από το λιγότερο του 2 % που ισχύει σήμερα στο 3 % στην επικείμενη αναθεώρηση του προϋπολογισμού 2008, να προστεθεί (9) σημαντικό μερίδιο από τα διαρθρωτικά ταμεία για μέτρα υποδομής στον τομέα Ε&Α (10) και να ενισχυθούν δραστικά οι δυνατότητες στήριξης από την ΕΤΕ.

3.6.2

Επείγων χαρακτήρας μιας πολιτικής απόφασης Ένα στατιστικό δελτίο (11) που μόλις δημοσιεύθηκε από την Επιτροπή σχετικά με την παρούσα κατάσταση της ευρωπαϊκής έρευνας και της χρηματοδότησής της σε σύγκριση με τους διεθνείς ανταγωνιστές επιβεβαιώνει την εξαιρετικά επείγουσα ανάγκη να μετατραπεί η ανωτέρω σύσταση της ΕΟΚΕ σε πολιτική απόφαση. Η σύσταση αυτή καθίσταται ακόμη πιο επείγουσα λόγω του πολύ σοβαρού ενεργειακού και κλιματικού ζητήματος, στο οποίο επί μακρόν δεν είχε δοθεί η δέουσα σημασία.

3.7

Κρίσιμη μάζα, συνδυασμός πόρων και εμπειρογνωμοσύνη, ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία Η Κοινότητα πρέπει να εξετάσει και να χρηματοδοτήσει κατά προτεραιότητα εκείνα τα ερευνητικά έργα και σχέδια που είναι ουσιαστικά για την επιστημονική και τεχνική πρόοδο και τα οποία υπερβαίνουν τις προθέσεις ή τις δυνατότητες των μεμονωμένων κρατών μελών και της οικονομίας τους, ή εκείνα που θα έχουν σημαντικά μεγαλύτερο αντίκτυπο εάν ακολουθηθεί κοινοτική προσέγγιση και πανευρωπαϊκή δικτύωση. Με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί σημαντικά μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία από ό,τι εάν καταβληθούν μεμονωμένες προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο.

3.8

Υποδομές και εξέχοντες ερευνητικοί οργανισμοί Σε πολλούς σημαντικούς τομείς έρευνας, οι ακριβές υποδομές και μεγάλες εγκαταστάσεις αποτελούν την υλική προϋπόθεση για την απόκτηση νέων θεμελιωδών γνώσεων και την επίτευξη τεχνολογικής προόδου, και παρέχουν καινοτόμες δυνατότητες τεχνολογικών εξελίξεων (σε προανταγωνιστικό στάδιο) για βελτίωση και καινοτομία. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικής σημασίας το στόχο της Πράσινης Βίβλου σχετικά με τη Δημιουργία ερευνητικών υποδομών παγκόσμιας εμβέλειας. Οι υποδομές αυτές αποτελούν τη βάση και τον καταλύτη της έρευνας αιχμής Αποτελούν σημαντικό παράγοντα προσέλκυσης των καλύτερων παγκοσμίως επιστημόνων και μηχανικών και συνεπώς συμβάλλουν με εξαιρετικό τρόπο στην επίτευξη ενός άλλου σημαντικού στόχου, συγκεκριμένα τη δημιουργία εξεχόντων ερευνητικών ιδρυμάτων, μέσω των οποίων η ονομασία Ευρωπαϊκή Έρευνα και Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας αποκτά κύρος.

3.8.1

Κατάλογος ESFRI  (12) Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον κατάλογο ESFRI που καταρτίστηκε με τη συμβολή των κρατών μελών και της Επιτροπής και εγκρίθηκε και υποστηρίζεται από το Συμβούλιο (13). Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ακόμη ότι παράλληλα με την αρχική δέσμευση των κρατών μελών, απαραίτητη είναι στο μέλλον και η ενισχυμένη, αξιόπιστη και βιώσιμη δέσμευση της Επιτροπής. Κατ' αυτόν τον τρόπο, η πολιτική βούληση για την επίτευξη εξαιρετικού και πρωτοποριακού επιστημονικού και τεχνικού έργου, καθίσταται ιδιαίτερα εμφανής. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει με έμφαση στην συνεπή τήρηση του «χάρτη πορείας» καθώς και μια ουσιαστική χρηματοδοτική συμμετοχή της κοινότητας για τη δημιουργία και τη μακροπρόθεσμη λειτουργία των εγκαταστάσεων αυτών. Επίσης, τονίζει τη σημασία της κατάλληλης διαμόρφωσης συμβάσεων, έτσι ώστε οι εγκαταστάσεις αυτές να είναι ανοιχτές και ελκυστικές σε εταίρους ή χρήστες από το σύνολο του ΕΧΕ και στηρίζει τις προσπάθειες εταιρικών σχέσεων και συμμετοχών εκτός Ευρώπης (14).

3.8.2

Σταθερή χρηματοδότηση Λόγω του υψηλού επενδυτικού τους κόστους, είναι ιδιαίτερα σημαντικό τα μεγάλα μακροπρόθεσμα έργα να λαμβάνουν σταθερή και αξιόπιστη χρηματοδότηση έως ότου επιτευχθούν οι τελικοί στόχοι, όσο πληρούν το κριτήριο της επιστημονικής αριστείας. Οι σημαντικές διακυμάνσεις, οι αβεβαιότητες ή ακόμα και οι διακοπές στη χρηματοδότηση ειδικά στον τομέα αυτό, δεν οδηγούν μόνο στην σπατάλη δαπανηρών επενδύσεων και των επιστημονικών και τεχνολογικών έργων ανάπτυξης αλλά βλάπτουν και τα δίκτυα που έχουν δημιουργηθεί, τη διεθνή συνεργασία και την εμπιστοσύνη στις μελλοντικές δεσμεύσεις. Βλάπτουν επίσης την ευρωπαϊκή αγορά εργασίας για επιστήμονες και μηχανικούς.

3.8.3

Σύνδεση με πανεπιστήμια και ιδρύματα Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία των σημαντικών αυτών επενδύσεων σε έργα υποδομής και απαραίτητη επέκταση της έρευνας αιχμής, αποτελεί η υπεύθυνη συμμετοχή συναφών ομάδων πανεπιστημίων και ιδρυμάτων των κρατών μελών στην ανάπτυξη και τη χρήση κατάλληλων πειραματικών εγκαταστάσεων: μόνο η διασύνδεση αυτή θα δημιουργήσει ένα σύνολο και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία. Συνεπώς είναι επίσης απαραίτητο να ενισχυθεί κατάλληλα η δικτύωση αυτή και να χρηματοδοτηθούν ανάλογα τα ειδικά προγράμματα Συνεργασία και Ιδέες που περιέχονται στο πρόγραμμα. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να διατεθούν επαρκείς πόροι για ταξίδια και παραμονή στις εγκαταστάσεις καθώς και για συστήματα επικοινωνίας και βοηθητικές συσκευές. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει σχετικά και τη μεγάλη σημασία της ενίσχυσης της κινητικότητας.

3.8.4

Απρόσκοπτη κινητικότητα Συνεπώς, υποστηρίζει η ΕΟΚΕ και το στόχο της διασφάλισης απρόσκοπτης κινητικότητας μεταξύ κρατών μελών, ιδρυμάτων, καθώς και μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Η κινητικότητα δεν χρησιμεύει μόνο στην επαγγελματική εξέλιξη, ανταλλαγή γνώσεων και τεχνικών εμπειριών αλλά διευρύνει γενικά τους ορίζοντες, ενισχύει το κριτικό πνεύμα και προωθεί την πολιτιστική κατανόηση. Συνεπώς, πρέπει να υπερβληθούν ή να εξαλειφθούν όλες οι ανεπάρκειες και λανθασμένες τακτικές που συνεχίζουν να εμποδίζουν την πλήρη κινητικότητα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνεται εκτός από τα διακρατικά εμπόδια, όπως η ανεπαρκής αναγνώριση και δυνατότητα μεταφοράς κεκτημένων κοινωνικών δικαιωμάτων και παροχών, και η φορολογική διακριτική μεταχείριση ή η φορολογική επιβάρυνση της μεταφοράς ή της ανανέωσης οικιακού εξοπλισμού.

3.8.5

Η κατάσταση στα νέα κράτη μέλη. Χρειάζεται ωστόσο να ληφθεί μέριμνα και να αναπτυχθούν κίνητρα, ούτως ώστε να διασφαλισθεί ότι η επιθυμητή ενδοευρωπαϊκή κινητικότητα των ερευνητών από τα νέα κράτη μέλη δεν θα οδηγήσει σε μία μακροπρόθεσμη ενδοευρωπαϊκή «διαρροή εγκεφάλων». Η ΕΟΚΕ επισήμανε ήδη σε μία παλαιότερη γνωμοδότηση ότι η δημιουργία ελκυστικών ερευνητικών ιδρυμάτων στα νέα κράτη μέλη έχει για τον ως άνω λόγο ιδιαίτερη σημασία.

3.9

Αναγνώριση της αξίας του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας Η λειτουργική και αποδοτική διεθνής συνεργασία, ειδικά στα μεγάλης κλίμακας κοινοτικά έργα, δημιουργεί σε εκείνους που συμμετέχουν ένα αίσθημα ομαδικού πνεύματος, το οποίο ευνοεί την αναγνώριση του ΕΧΕ και τον συμβολισμό της Ευρώπης.

3.10

Ίδια οργάνωση και εξειδικευμένες διασκέψεις Το παράδειγμα του CERN αλλά και η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών ερευνητικών εγκαταστάσεων αποδεικνύουν τη βούληση και την ικανότητα της επιστημονικής κοινότητας να επιδιώξει να και να εξεύρει με ίδια πρωτοβουλία διεθνείς συνεργάτες αλλά και να επιτύχει τη διεθνή χρηματοδότηση από κυβερνήσεις τρίτων χωρών. Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι η διοργάνωση ιδιαίτερα συναφών επιστημονικών και τεχνολογικών διασκέψεων στην Ευρώπη καθώς και η συμμετοχή ιδίως νέων ευρωπαίων επιστημόνων στις διεθνείς διασκέψεις.

3.10.1

Επιστημονικές και τεχνολογικές ενώσεις — Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών Οι ειδικές διασκέψεις είναι το κύριο φόρουμ για την κοινοποίηση και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων, την ανταλλαγή γνώσης και ιδεών, την προώθηση της συνεργασίας και την ανάπτυξη των νέων ή βελτιωμένων σχεδίων. Τέτοιες διασκέψεις οργανώνονται συνήθως από τις επιστημονικές και τεχνολογικές ενώσεις που αποτελούν χαρακτηριστικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (15). Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ συστήνει να ληφθεί περισσότερο υπόψη και να αναγνωριστεί το έργο τους, και να αξιοποιηθούν καλύτερα και να στηριχθούν οι προσπάθειές τους για διάδοση της γνώσης, αξιολόγησης των συμπερασμάτων και συντονισμού της έρευνας.

3.11

Προγράμματα πλαίσιο Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το κοινοτικό πρόγραμμα πλαίσιο Ε&Α και το πρόγραμμα πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας αποτελούν τα κύρια μέσα για την υλοποίηση του ΕΧΕ.

Συμπληρωματικά προς τα ειδικά προγράμματα Υποδομές και Ιδέες, σημαντικά κίνητρα για συντονισμένη συνεργασία (βλ. σημείο 3.13) δίνονται επίσης και από τα ειδικά προγράμματα Συνεργασία και Άνθρωποι και τα συνδεδεμένα μέσα προώθησης. Η δέουσα εφαρμογή τους θα περιλάβει μια ουσιαστική διασυνοριακή, συνεργική, διαμόρφωση ταυτότητας της ευρωπαϊκής έρευνας και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

3.11.1

Βασική έρευνα και εφαρμογή. Χρειάζεται να δοθεί έμφαση στη ρητή συμπερίληψη της βασικής έρευνας και στην αναγνώριση της καίριας σημασίας της για την πρόοδο και την καινοτομία. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη για ισορροπία μεταξύ, αφενός, της επιδιωκόμενης προώθησης της βασικής έρευνας και, αφετέρου, της εφαρμοσμένης έρευνας και της έρευνας που προσανατολίζεται στο προϊόν και στις διεργασίες. Όπως η ΕΟΚΕ έχει τονίσει συχνά (16), δεν υπάρχει καμία σαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών των τομέων αλλά μάλλον πολλές αλληλεπιδράσεις, εφόσον αλληλοεξυπηρετούνται.

3.11.2

Κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες, τεχνολογικές πλατφόρμες και ΕΤΙ. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες και οι τεχνολογικές πλατφόρμες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Με αυτές επιδιώκεται να δημιουργηθούν συμπράξεις στους στρατηγικούς ερευνητικούς τομείς μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την υλοποίηση κοινών ερευνητικών προγραμμάτων. Η ΕΟΚΕ συστήνει να χρησιμεύσουν οι σχετικές εμπειρίες ως βάση για την προσεχή δημιουργία των κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας (Knowledge and Innovation Communities, KICs) του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΙΤ). Αξιόλογη συμβολή μπορούν επίσης να προσφέρουν οι εμπειρίες από τα έργα ERA-Net και NET καθώς και οι συσπειρώσεις EUREKA

3.11.3

ΜΜΕ Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στις συμπράξεις μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα αλλά και στις βιομηχανικές συμπράξεις διαδραματίζει η κατάλληλη σύνδεση με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η Επιτροπή κατέβαλε και συνεχίζει να καταβάλλει ιδιαίτερες προσπάθειες στο ζήτημα αυτό. Σε αυτό μπορεί επίσης να συμβάλει και το έργο CORNET (17) (Collective Research Networking) το οποίο έχει δρομολογηθεί στο πλαίσιο του ERA-NET.

3.11.4

Εμπιστευτικότητα των πληροφοριών Η ελεύθερη διάδοση των πληροφοριών σχετικά με νέες γνώσεις ήταν και είναι ένας από τους παράγοντες επιτυχίας της σύγχρονης επιστήμης (βλ. επίσης σημείο 4.4.2, Ελεύθερη πρόσβαση). Η δυσκολία του περιορισμού της έγκειται όχι μόνο στις πτυχές της πνευματικής ιδιοκτησίας αλλά και στο ερώτημα σε ποια φάση της ανάπτυξης νέας/ καινοτόμου τεχνολογίας τα ζητήματα της εμπιστευτικότητας — εξαιτίας του ανταγωνισμού της αγοράς (18) — εμποδίζουν την απαιτούμενη ανταλλαγή γνώσης και την περαιτέρω συνεργασία με τους βιομηχανικούς εταίρους και μεταξύ αυτών. Η ΕΟΚΕ συνιστά να εξετασθεί σε βάθος το σημαντικό αυτό ζήτημα διότι από αυτό εξαρτάται η επιτυχία της συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

3.12

Ενίσχυση των ερευνητικών ιδρυμάτων Η ΕΟΚΕ στηρίζει το ιδιαίτερα σημαντικό στόχο της ενίσχυσης των ερευνητικών ιδρυμάτων αλλά και των ομοσπονδιών τους διότι αποτελούν τους ουσιαστικούς φορείς και εμπνευστές της έρευνας και της ανάπτυξης Οι φορείς αυτοί συντονίζουν, προγραμματίζουν, ερευνούν ενώ το περιβάλλον εργασίας, τα περιθώρια ελευθερίας και το ύφος της έρευνας που αναπτύσσονται εκεί καθορίζουν τη φήμη και την επιτυχία κάθε ερευνητικού ιδρύματος. Συνεπώς, οι ερευνητικοί οργανισμοί και τα ερευνητικά ιδρύματα χρειάζονται δυνατότητες μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, επαρκή χρηματοδότηση και κατάλληλη ελευθερία λήψης αποφάσεων. Προϋποθέσεις για αυτό είναι μια υψηλότερη ίδια ευθύνη για τη χρήση των πόρων, ένα πιο αξιόπιστο, επαρκές μερίδιο βασικής θεσμικής χρηματοδότησης (συνήθως από τουλάχιστον 75 % έως 80 %), πλήρης χρηματοδότηση έργων, δυνατότητα μεταφοράς των ετήσιων προϋπολογισμών, εξάλειψη του διοικητικού φόρτου των ερευνητών, δημιουργία κινήτρων και χρηματοδότηση της αριστείας μέσω συμπληρωματικών πόρων, προγραμματισμένων για μια επαρκώς μακρά περίοδο και με κριτήριο την ανταγωνιστικότητα και το βαθμό επιτυχίας των αποτελεσμάτων.

3.13

Ανοιχτός συντονισμός Σημαντικό έναυσμα για τον αμοιβαίο ανοιχτό συντονισμό και την αξιολόγηση των ερευνητικών πολιτικών και στρατηγικών στόχων των κρατών μελών προσφέρουν η δοκιμασμένη ευρωπαϊκή διαδικασία λήψης αποφάσεων για τις ερευνητικές πρωτοβουλίες της Επιτροπής καθώς και τα προκαταρκτικά στάδια διαβουλεύσεων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πέραν των διαδικασιών αυτών και τα συντονιστικά μέτρα με τα κράτη μέλη και μεταξύ των κρατών μελών και των περιφερειών σχετικά με συγκεκριμένες προτεραιότητες ή έργα υποδομής είναι επίσης σημαντικά και εύλογα προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερη συνοχή και βελτιωμένη ευρωπαϊκή ερευνητική πολιτική. Για αυτόν το λόγο εξίσου σκόπιμος είναι ο συντονισμός κατά την ίδρυση ευρωπαϊκών διακρατικών ερευνητικών οργανισμών για μεγάλης κλίμακας κοινοτικά έργα και οργανισμούς υποδομών (βλ. σημείο 3.8). Ο Συντονισμός εκ μέρους της Επιτροπής βασίζεται επίσης στα μέτρα στήριξης του 7ου προγράμματος πλαισίου (βλ. σημείο 3.11).

3.14

Αποφυγή των υπερβολών στο συντονισμό Αντίθετα, πρέπει να αποφευχθεί η ενδεχόμενη επιδίωξη, είτε ως αυτοσκοπού, είτε ως στόχου, της επιβολής συντονισμού της ευρωπαϊκής έρευνας από την κορυφή προς τη βάση, ο οποίος να επιβάλλεται αυτούσιος στα ερευνητικά ιδρύματα ή στις επιχειρήσεις, με πρόσχημα το στόχο της ενοποίησης. Τούτο θα μπορούσε να περιορίσει την απαραίτητη πολυφωνία των ερευνητικών προσεγγίσεων και μεθόδων (βλ. συγκεκριμένα το σημείο 4.8), κυρίως λαμβανομένης υπόψη της δεδηλωμένης πρόθεσης να αποφευχθεί η διπλή έρευνα και ο κατακερματισμός (19) και να προκαλέσει μια αρνητική στάση εκ μέρους των ερευνητών, των ιδρυμάτων και των βιομηχανιών που συμμετέχουν.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να αποφευχθεί η εντύπωση ότι η Επιτροπή επιδιώκει μια συγκεντρωτική καθοδήγηση της ευρωπαϊκής έρευνας. Διαφορετικά, θα τροφοδοτηθούν περαιτέρω οι ανησυχίες των πολιτών (20) στα κράτη μέλη όσον αφορά τον υπέρμετρο συγκεντρωτισμό των Βρυξελλών. Αντίθετα, πρέπει να επιτευχθεί η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ κοινοτικού πλαισίου, αυτονομίας και δυνατότητας λήψης αποφάσεων από τα κράτη μέλη καθώς και μεταξύ θεσμικής και ατομικής δυνατότητα πρωτοβουλίας και σχεδιασμού.

3.14.1

Πολυμορφία των μεθόδων, προσεγγίσεων και της επιλογής θεμάτων. Μόνο μέσω μιας πολυμορφίας μεθόδων, προσεγγίσεων και επιλογής αντικειμένου θα επιτευχθούν τα καλύτερα αποτελέσματα και οι καλύτερες διαδικασίες και καινοτομίες. Η πολυμορφία δεν συνιστά σπατάλη αλλά αναγκαίο μέσω για την βελτιστοποίηση και την εξέλιξη στο πλαίσιο της αναζήτησης νέων γνώσεων και δεξιοτήτων. Η ΕΟΚΕ συστήνει να ζητηθεί η γνώμη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας σχετικά με το σημαντικό αυτό ζήτημα καθορισμού αρμοδιοτήτων.

3.15

Πρόσθετος στόχος: «Εξάλειψη της γραφειοκρατίας». Πέρα από την σύσταση αυτή η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις παλαιότερες προειδοποιήσεις της στην Επιτροπή να συμπεριλάβει στη μελλοντική πολιτική ατζέντα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και την «εξάλειψη της γραφειοκρατίας» ως σημαντικό πολιτικό στόχο. Από κοινού με τα κράτη μέλη και τα ερευνητικά ιδρύματα, πρέπει να αναπτυχθούν τρόποι απλούστευσης ή ενοποίησης και περιορισμού στο ελάχιστο των υπερβολικών ρυθμίσεων, των ποικίλων υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων σε εθνικό, περιφερειακό και θεσμικό επίπεδο και των διαδικασιών αίτησης, αξιολόγησης και έγκρισης. Ακόμη και ο ανταγωνισμός για την αριστεία και την εξεύρεση πόρων κτλ, που υποστηρίζεται από την ΕΟΚΕ, αυξάνει καταρχάς το χρόνο που σπαταλούν οι ερευνητές σε διοικητικές και διαδικασίες και σε διαδικασίες αξιολόγησης. Γι' αυτό καθίσταται ακόμη πιο σημαντικό να επιτευχθεί μια εύλογη λύση μέσω της μείωσης και της απλούστευσης όλων των διαδικασιών. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη (21) επισημάνει ότι ο φόβος της αποτυχίας ή των παρατυπιών που πράττουν μεμονωμένα άτομα, δεν πρέπει να οδηγεί στην υπέρμετρη ρύθμιση και την παράλυση των πάντων. Τούτο ισχύει τόσο για τις μεθόδους εργασίας των ερευνητικών ιδρυμάτων όσο και των ερευνητών.

3.16

Ελκυστική αγορά εργασίας και καλύτερες δυνατότητες απασχόλησης. Η ΕΟΚΕ στηρίζει το σημαντικό στόχο να δημιουργηθεί μια ελκυστική αγορά εργασίας για ερευνητές. Για το σκοπό αυτό, οι συμβάσεις εργασίας, το επίπεδο των μισθών, η κοινωνική ασφάλεια, τα επιδόματα και η προώθηση της συνοχής της οικογένειας θα πρέπει να βελτιωθούν και να διαμορφωθούν κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι επιστήμονες, λόγω υπερβολικά χαμηλών αμοιβών, χρονοβόρων διαπραγματεύσεων για τη σύναψη της σύμβασης εργασίας και μεγάλης αβεβαιότητας στις προοπτικές σταδιοδρομίας τους, να μην νιώθουν ότι ό ιδεαλισμός τους γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης και να καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι επενδύσεις τους σε μια πολύ απαιτητική και επιλεκτική εκπαίδευση δεν θα αποδώσουν στην Ευρώπη εφόσον δεν θα μπορέσουν να μετατραπούν σε επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία.

3.16.1

Ελλείψεις στα κράτη μέλη. Στο ζήτημα αυτό, σημειώνονται πολύ μεγάλες ελλείψεις στα κράτη μέλη και παρατηρούνται και περαιτέρω τάσεις προς λανθασμένη κατεύθυνση (22)! Η ΕΟΚΕ καλεί κυρίως τα κράτη μέλη και τους αντίστοιχους κοινωνικούς εταίρους να καλύψουν τις ελλείψεις αυτές και προπαντός να προσφέρουν στους νέους επιστήμονες ελκυστικές επαγγελματικές ευκαιρίες με προοπτικές, οι οποίες θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν τις εναλλακτικές επαγγελματικές δυνατότητες πανεπιστημιακής σταδιοδρομίας. Μόνον τότε, θα είναι και πάλι περισσότεροι προικισμένοι νέοι έτοιμοι να επενδύσουν την ενεργητικότητα και το χρόνο τους σε δύσκολες, απαιτητικές και επιλεκτικές σπουδές και να συμβάλλουν έτσι στην κάλυψη των απειλητικών ελλείψεων σε εξειδικευμένο επιστημονικό και τεχνικό δυναμικό στην Ευρώπη.

3.16.2

Ισότητα των φύλων. Η ΕΟΚΕ τονίζει την προσήλωσή της στις ίσες ευκαιρίες και στην ίση μεταχείριση των φύλων. Χρειαζόμαστε τα πιο προικισμένα άτομα και των δύο φύλων· εκείνο που μετράει είναι οι δεξιότητες και η απόδοση. (Οι χρησιμοποιούμενοι όροι «επιστήμονες» ή «μηχανικοί» αναφέρονται αδιακρίτως σε άνδρες και γυναίκες).

3.16.3

Κινητικότητα μεταξύ ιδρυμάτων, επιστημονικών κλάδων, τομέων και χωρών. Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης το στόχο που περιλαμβάνεται στην Πράσινη Βίβλο και αφορά την αισθητή βελτίωση της κινητικότητας μεταξύ ιδρυμάτων, επιστημονικών κλάδων, τομέων και χωρών. Αναφέρεται, αφενός, στις προαναφερθείσες συστάσεις και, αφετέρου, στην προγενέστερη σύστασή της υπέρ ενός ελκυστικού συστήματος υποτροφιών (σε συνδυασμό με ακαδημαϊκή άδεια) για ανταλλαγές προσωπικού μεταξύ πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και βιομηχανίας.

3.16.4

Συνοχή της οικογένειας. Η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει επανειλημμένα μια ιδιαίτερα βαρύνουσα πτυχή της βελτίωσης της κινητικότητας που είναι η δυνατότητα και η προώθηση της συνοχής της οικογένειας. Τούτο αφορά συγκεκριμένα την απασχόληση του/ της συζύγου (π.χ. «ζευγάρια διπλής σταδιοδρομίας»), κατάλληλα σχολεία για τα παιδιά, στήριξη για τη μετακόμιση (κάλυψη των δαπανών, φόροι) κτλ.

3.17

Άνοιγμα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας προς τον υπόλοιπο κόσμο. Στην Πράσινη Βίβλο χαρακτηρίζεται το άνοιγμα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας προς τον κόσμο ως ιδιαίτερα σημαντικός στόχος. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως. Η επίτευξη αυτού του στόχου στην πράξη θα αποτελέσει μέτρο στάθμισης της επιτυχίας της στρατηγικής της Λισσαβόνας.

3.17.1

Η ελκυστικότητα αποτελεί το αποφασιστικό κριτήριο. Εντούτοις, βασικός παράγοντας — πέρα από ένα πιο τυπικό άνοιγμα που, σε γενικές γραμμές, έχει επιτευχθεί ήδη από πολλές απόψεις — είναι η ελκυστικότητα του ΕΧΕ: οι προσκλήσεις στους κορυφαίους διεθνείς ερευνητές είναι το πρώτο βήμα που απαιτείται, και, στη συνέχεια, πρέπει να διασφαλιστεί η πραγματική άφιξή τους στην Ευρώπη και όσον αφορά τους ευρωπαίους επιστήμονες που εργάζονται εκτός Ευρώπης, η επιστροφή τους στην Ευρώπη.

3.17.2

Υπέρβαση της διαρροής εγκεφάλων. Μόνον όταν εκλείψει, όχι μόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά, η λυπηρή τάση της διαρροής εγκεφάλων που παρατηρείται σήμερα όσον αφορά τους παγκοσμίως πιο αποδοτικούς και επιτυχημένους επιστήμονες και μηχανικούς, θα μπορέσει να θεωρηθεί ότι ολοκληρώθηκε η εν λόγω προσπάθεια. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να διασφαλίζεται η ύπαρξη όλων των ουσιαστικών παραγόντων: επίπεδο, μέσα, συνθήκες εργασίας, αξιόπιστο πλαίσιο, δυνατότητες εξέλιξης και ελευθερία κίνησης, αμοιβή (συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών παροχών), και κοινωνική αναγνώριση.

3.18

Συνέχιση των πρώτων επιτυχιών. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίησή ότι, παρά τις υφιστάμενες ελλείψεις και τις υποχρεώσεις που πρέπει ακόμη να εκπληρωθούν, τα μέχρι σήμερα μέτρα της ευρωπαϊκής πολιτικής για την έρευνα έχουν αρχίσει να σημειώνουν τις πρώτες επιτυχίες τους και ότι σε γενικές γραμμές, οδεύουν, προς τη σωστή κατεύθυνση. Συνεπώς, είναι σημαντικό να συνεχιστεί η δρομολογηθείσα εξέλιξη μέσω ενός ακόμη ταχύτερα αναπτυσσόμενου δυναμικού Ε&Α, μέσω μιας πολιτικής στήριξης προσανατολισμένης προς τον ανταγωνισμό, μέσω της δικτύωσης και της ολοκλήρωσής του καθώς και, ειδικότερα, μέσω της διαμόρφωσης ελκυστικών και αξιόπιστων συνθηκών και δυνατοτήτων επαγγελματικής σταδιοδρομίας (χωρίς υπέρμετρη ρύθμιση και συγκεντρωτισμό!). Ο ΕΧΕ πρέπει να αποτελέσει μια έννοια με παγκόσμια ακτινοβολία.

3.19

Ευρωπαϊκός Χώρος Γνώσης. Η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει επανειλημμένα ότι ο ΕΧΕ πρέπει να συμπληρωθεί από έναν «Ευρωπαϊκό Χώρο Γνώσης» (23). Βασικός λόγος είναι ο στόχος μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας της γνώσης, η οποία προϋποθέτει τη σοβαρή εκπαίδευση όλων των πολιτών αλλά και εξειδικευμένη και υψηλού επιπέδου κατάρτιση ως προϋπόθεση για τους επιστήμονες και τους μηχανικούς. Εν προκειμένω μεγάλη σημασία υπέχει τόσο η δια βίου όσο και η μάθηση μέσω αυτοδιδασκαλίας. Δεδομένου ότι η παρούσα γνωμοδότηση αφορά τον ΕΧΕ, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία και την κατάλληλη «διαχείριση της γνώσης», έτσι ώστε να διασφαλιστεί η τεκμηρίωση, η ταξινόμηση, η διάδοση, η πρόσβαση και η διατήρηση της αποκτηθείσας γνώσης. Η έρευνα και η ανάπτυξη βασίζονται στην υφιστάμενη γνώση προκειμένου να δημιουργήσουν νέα.

3.19.1

Διαχείριση της γνώσης και τεχνολογία. Η διαχείριση της γνώσης είναι επίσης σημαντική για την ασφαλή εφαρμογή των τεχνικών διαδικασιών  (24), έτσι ώστε να διασφαλιστεί η βέλτιστη και ασφαλή χρήση τους, να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι και να μην τίθεται σε κίνδυνο οι πολίτες. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή οφείλει να αναλάβει και στο μέλλον τις κατάλληλες πρωτοβουλίες σε συνεργασία με τους εκάστοτε αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς και να προωθήσει τα απαραίτητα ερευνητικά προγράμματα.

3.19.2

Διδακτικά βιβλία και επισκοπήσεις. Σημαντικό ρόλο για τη διατήρηση, τη σαφήνεια και την οργάνωση της γνώσης και ειδικότερα για μια υψηλής ποιότητας κατάρτιση διαδραματίζουν τα ποιοτικά διδακτικά βιβλία, οι επισκοπήσεις και τα εγχειρίδια. Για την κατάρτισή τους απαιτείται εμπειρία, προσπάθειες και χρόνος καθώς και απαλλαγή από άλλες υποχρεώσεις. Η ΕΟΚΕ συστήνει να ενσωματωθεί η δραστηριότητα αυτή στον κατάλογο των καθηκόντων που πρέπει να λάβουν στήριξη, για τον πρόσθετο λόγο ότι συνήθως το επίπονο αυτό έργο, δεν ενέχει εμπορικά οφέλη για τους συγγραφείς.

4.1

Ερωτήματα 1 έως 3 Στοιχεία του οράματος του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Βασική προϋπόθεση είναι μια ανοικτό κοινωνικό περιβάλλον έναντι στην έρευνα και την ανάπτυξη το οποίο να συμβάλλει στην κατανόηση και στην εκτίμηση της θεμελιώδους σημασίας που έχει η Ε&Α για την ευημερία, την ανταγωνιστικότητα, την πρόοδο και τον πολιτισμό. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλίζεται ικανοποιητική επικοινωνία μεταξύ των επιμέρους επιστημονικών κλάδων και ιδιαίτερα μεταξύ των φυσικών και ανθρωπιστικών επιστημών, καθώς και να επιδιώκεται η επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τις αρχές μεθοδολογίας. Τούτο αποτελεί επίσης και προϋπόθεση για τη δημιουργία του απαραίτητου πλαισίου και για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων σε όλα τα πολιτικά επίπεδα Επιπλέον, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη μπορούν να καταβάλλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για να ενθαρρύνουν τις ανταλλαγές των εμπειριών μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών και για να διαφημίσουν τον ΕΧΕ μέσω των συμποσίων και των διασκέψεων. Σημαντικό ρόλο σε αυτό μπορούν επίσης να διαδραματίσουν και τα μέσα ενημέρωσης, με ιδιαίτερη έμφαση βέβαια στην ενημέρωση και όχι στη προβολή απόψεων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την μέριμνα της Επιτροπής για να εξασφαλίσει μια ανοικτή συζήτηση και τα περαιτέρω βήματα.

4.2

Ερωτήματα 8 και 10:υποψήφιοι διδάκτορες. Τα πρώτα βήματα αφορούν τους νέους επιστήμονες που διαθέτουν πανεπιστημιακό τίτλο πλήρων σπουδών, δηλαδή τους υποψήφιους διδάκτορες. Τούτοι δεν είναι πλέον φοιτητές ή σπουδαστές (25) αλλά ουσιαστικοί συνεισφέροντες στην έρευνα και τη διδασκαλία. Η ίδια η έρευνα και η διδασκαλία, καθώς και οι δημοσιεύσεις, η συμμετοχή σε διασκέψεις, σεμινάρια και στα αποκαλούμενα «θερινά μαθήματα», αποτελούν τα καλύτερα μέσα επιμόρφωσης. Η συμμετοχή σε αυτά πρέπει να επιδιώκεται με έμφαση και να διευκολύνεται. Η πρωτοβουλία και η αυτονομία πρέπει να ενθαρρύνονται και να ανταμείβονται διότι δεν προέρχονται από τη σχολική εκπαίδευση.

4.3

Ερώτημα 12 και επόμενα: Αφετηρία και πηγή μάθησης μπορεί να είναι το ΕΙΤ και οι «Κοινότητες γνώσης και καινοτομίας» του.

4.3.1

Ερώτημα 18: Αρχικά, θα πρέπει να συγκεντρωθούν εμπειρίες από συγκεκριμένες περιπτώσεις. Θα πρέπει να διασαφηνιστούν τα ζητήματα κινδύνου και ευθύνης, π.χ. σε περίπτωση αποχώρησης ενός εταίρου.

4.3.2

Ερώτημα 19: Αρχικά, αξιοποίηση των εμπειριών από τα «Εικονικά ιδρύματα» των ερευνητικών οργανισμών στα κράτη μέλη,· διαφορετικά: από τη βάση στην κορυφή!

4.3.3

Ερώτημα 20 i): θα πρέπει να ζητηθούν οι προτάσεις των ενδιαφερόμενων οργανισμών.

4.3.4

Ερώτημα 20 ii): Όχι αντικειμενικά μετρήσιμα κριτήρια. Η ΕΟΚΕ διατηρεί ισχυρές αμφιβολίες για το θέμα αυτό. Συγκεκριμένα, υφίσταται ο κίνδυνος να δοθεί έμφαση σε ποσοτικά και «αντικειμενικά μετρήσιμα» κριτήρια, κάτι που στην πράξη δεν ισχύει στον τομέα της έρευνας (26). Μολονότι ενδέχεται να είναι χρήσιμα για ανάπτυξη που προσανατολίζεται προς τα προϊόντα, όσον αφορά την έρευνα ενδέχεται να ευνοήσουν μια βραχυπρόθεσμη και επιπόλαιη προσέγγιση (μάρκετινγκ για εξεύρεση χρηματοδότησης). Ακόμη και τα ερευνητικά ιδρύματα της βιομηχανίας διαθέτουν περιθώρια για μακροπρόθεσμη και βασική έρευνα, η σημασία της οποίας αποδεικνύεται κυρίως από τα επιτυχέστερα ιδρύματα (27) αλλά τέτοια έρευνα δεν είναι εύκολο να αιτιολογηθεί βάσει συγκεκριμένων διαδικασιών αξιολόγησης με βάση «ποσοτικά μετρήσιμα» κριτήρια. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει επίσης τον αναγνώστη στα σχόλια παλαιότερων γνωμοδοτήσεων (28).

4.4

Ερώτηση 21: Διαμοιρασμός της γνώσης. Σε αυτή την περίπτωση ανεπεξέργαστα δεδομένα. Πρόκειται για ένα δύσκολο και λεπτό ερώτημα. Τα ανεπεξέργαστα δεδομένα (σε ποιο στάδιο της αλυσίδας μέτρησης προκύπτουν «ανεπεξέργαστα» δεδομένα); η ακρίβειά τους πρέπει συχνά να ελεγχθεί ή να αξιολογηθεί από τον ερευνητή που ξεκίνησε το πείραμα), έχουν επιπτώσεις στη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των ερευνητών (29). Το ερώτημα δεν θίγει τον τρόπο με τον οποίο γίνονται τα πειράματα ή τις διαπροσωπικές σχέσεις (ομαδικό πνεύμα, ανταγωνισμός, προτεραιότητες κ.λπ.) μεταξύ των ερευνητών. Είναι χρήσιμο να παρέχονται κίνητρα για την άμεσο διαμερισμό της γνώσης. Η δυνατότητα αναπαραγωγής των αποτελεσμάτων αποτελεί καίριο παράγοντα. Η επιλογή μιας άνωθεν κανονιστικής προσέγγισης και μάλιστα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πρέπει οπωσδήποτε αποφευχθεί. Χρήσιμη ωστόσο μπορεί να είναι η διατύπωση συστάσεων όπως π.χ. σχετικά με την ελάχιστη χρονική διάρκεια αποθήκευσης ανεπεξέργαστων δεδομένων και τον καθορισμό του υπεύθυνου για αυτό. Επιπλέον (βλ. επίσης Κεφάλαιο 3.19.1), παραμένει το ερώτημα σχετικά με τη γενική «διαχείριση της γνώσης», ιδίως για να εξασφαλιστεί ότι η γνώση δεν χάνεται. Ενδεχομένως, θα πρέπει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας να εξετάσει το ζήτημα αυτό.

4.4.1

Και πάλι σχετικά με το ερώτημα 21: Δυσκολίες πρόσβασης στην πληροφορία και στην ανταλλαγή δεδομένων Τα ερωτήματα αυτά αφορούν επίσης και ένα άλλο πρόβλημα, και συγκεκριμένα την ανεμπόδιστη και ταχεία πρόσβαση στις πληροφορίες που έχουν ήδη δημοσιευθεί στα εξειδικευμένα περιοδικά επιστημονικών εκδοτικών οίκων. Εξαιτίας της σημερινής ερμηνείας της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων, δεν υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση σε επιγραμμικές βιβλιοθήκες, ούτε επιτρέπεται η ηλεκτρονική αποστολή αντιγράφων. Η γρήγορη πρόσβαση σε σημαντικά αρχεία επιστημονικής και τεχνολογικής βιβλιογραφίας περιορίζεται έτσι δραστικά, γεγονός που εμποδίζει σημαντικά τον επιστημονικό διαμοιρασμό της γνώσης και την πρόοδο.

4.4.2

Ανοιχτή πρόσβαση Η ΕΟΚΕ ζητεί με εμμονή από την Επιτροπή να εξετάσει το ζήτημα αυτό και να επιδιώξει νέες και καλύτερες λύσεις. Μια δυνατότητα είναι τα συστήματα πληροφορικής «ανοικτής πρόσβασης» (30), π.χ. σε αναγνωρισμένα τεχνικά περιοδικά ανοικτής πρόσβασης με αξιολόγηση από ομότιμους, (βλ. κατωτέρω).

4.4.3

Ερώτηση 23: Περίοδος χάριτος για τις νέες ανακαλύψεις Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα ζητήσει τη θέσπιση περιόδου χάριτος προκειμένου να μειωθεί η διαφωνία μεταξύ των υποστηρικτών της επιλογής «δημοσίευση όσο το δυνατό συντομότερα» (οι ερευνητές κρίνονται από τις δημοσιεύσεις τους) και των υποστηρικτών της επιλογής «πρώτα υποβολή αίτησης για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας».

4.5

Σχετικά με τα ερωτήματα 25 έως 29 και συγκεκριμένα: Βελτιστοποίηση των ερευνητικών προγραμμάτων και προτεραιοτήτων: σε γενικές γραμμές, πρέπει να αξιοποιηθεί η εμπειρία από τα δίκτυα ERA-NET.

4.5.1

Σχετικά με το ερώτημα 25: Αρχές της αξιολόγησης. Το ζήτημα των κοινών — ενδεχομένως εναρμονισμένων — αρχών για την αξιολόγηση από ομότιμους, την διασφάλιση ποιότητας και την αξιολόγηση συνιστά δύσκολο ζήτημα, δεδομένου ότι, αφενός, δεν υπάρχει καμία τέλεια διαδικασία αξιολόγησης παρά μόνο καλύτερη ή χειρότερη και, αφετέρου, οι ερευνητικοί οργανισμοί ακολουθούν διαφορετικές προσεγγίσεις, τουλάχιστον όσον αφορά τις λεπτομέρειες, γεγονός που σημαίνει ότι κριτήριο πρέπει να είναι η (σχετική) αποτελεσματικότητα των διαφορετικών διαδικασιών. Σε γενικές γραμμές, η ΕΟΚΕ διατηρεί επομένως επιφυλάξεις για την σχεδιαζόμενη εναρμόνιση. Μολονότι η αξιολόγηση από ομότιμους είναι αναμφισβήτητα η καλύτερη διαδικασία (31)η ποιότητα και η αποτελεσματικότητά της εξαρτώνται πολύ από τις λεπτομέρειες (32). Προ πάντων είναι σημαντικό να αποφεύγεται η επιφανειακή εξέταση, η οποία αποτελεί συχνό φαινόμενο με τις συνεχείς και πολλαπλές αξιολογήσεις που απαιτούνται σήμερα. Ως εκ τούτου, είναι προτιμότερη η αρχή της λιγότερο συχνής αλλά πιο λεπτομερούς αξιολόγησης.

4.5.2

Και πάλι σχετικά με το ερώτημα 25 και άλλα: Εξειδικευμένοι υπάλληλοι Είναι απαραίτητο οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί και ιδίως η Επιτροπή να διαθέτουν προσωπικό υψηλής επιστημονικής ειδίκευσης και εμπειρίας, το οποίο να είναι άριστα εξοικειωμένοι με τον εκάστοτε τομέα, τις ιδιαιτερότητές του και τους ομότιμούς του — επίσης με βάση προηγούμενες ερευνητικές δραστηριότητες — και να παραμένει επί μακρόν στη θέση του (στη συγκεκριμένη περίπτωση, η συχνή εναλλαγή υπαλλήλων είναι αντιπαραγωγική!). Και στην περίπτωση αυτή ισχύει ότι ο φόβος της αποτυχίας ή της λανθασμένης συμπεριφοράς μεμονωμένων ατόμων δεν πρέπει να οδηγεί στην υπέρμετρη ρύθμιση ή παράλυση των πάντων. Και σε αυτό το θέμα συνιστάται να ακολουθηθεί το παράδειγμα επιτυχημένων ερευνητικών ιδρυμάτων.

4.5.3

Ερώτηση 26: Απλούστευση Η απλούστευση των σχετικών κανόνων και διαδικασιών προκειμένου να ανακουφιστούν οι ερευνητές από τον υπερβολικό διοικητικό φόρτο κ.λπ. είναι ένας στόχος που έχει αναφερθεί και υπογραμμιστεί συχνά. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ γνωρίζει ότι η γενική άποψή της υπέρ της πολυμορφίας και της προσέγγισης από τη βάση προς την κορυφή, μπορεί να θεωρηθεί έως έναν ορισμένο βαθμό αντιφατική με την έκκληση για απλούστευση και εξάλειψη της υπέρμετρης γραφειοκρατίας. Επομένως, συνιστά μια συντονισμένη προσέγγιση (βλ. επίσης σημείο 3.15) με κοινή αξιολόγηση για όλα τα έργα στα οποία συμμετέχει ή πρόκειται να συμμετάσχει η Κοινότητα με προγράμματα χρηματοδότησης. Σχετικά με την επιλογή των διαδικασιών αξιολόγησης, πρέπει να ζητηθεί η γνώμη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας.

4.5.4

Ερώτημα 29 Συμμετοχή σε διακρατικά ερευνητικά ιδρύματα Η έννοια της «συμμετοχής» πρέπει να διασαφηνιστεί. Η ιδιότητα του μέλους συμβουλευτικών οργανισμών θεωρείται σκόπιμη εάν υπάρχει συγχρηματοδότηση της Κοινότητας, και τούτο είναι αυτονόητο και για τις αντίστοιχες εποπτικές αρχές. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ τάσσεται κατά της ιδιότητας του μέλους των άμεσων εκτελεστικών οργάνων.

4.6

Ερωτήματα 30 και 31: Άνοιγμα στον κόσμο: διεθνής επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τον στόχο αυτό της πολιτικής για την έρευνα Σε ό,τι αφορά όμως τα μέσα, πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ των προγραμμάτων που απαιτούν μεγάλης κλίμακας εξοπλισμό όπως οι επιταχυντές, οι δορυφόροι και οι σήραγγες αέρα κτλ και των προγραμμάτων που είναι κατανεμημένα σε διάφορα κέντρα ή υποδομές. Κρίνεται σκόπιμο να αξιοποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο τα υφιστάμενα παραδείγματα και η αποκτηθείσα εμπειρία, μολονότι σε περίπτωση γενικεύσεων ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην ληφθούν υπόψη οι διαφορές που χαρακτηρίζουν κάθε μεμονωμένο παράδειγμα. Γενικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υφίστανται ήδη αποτελεσματικοί μηχανισμοί και περιπτώσεις που συνιστούν προηγούμενο, και ότι συνεπώς δεν πρέπει να χρειάζονται πρόσθετα μέσα.

4.7

Γενική παρατήρηση για τα ερωτήματα που θέτει η Επιτροπή. Οι ερωτήσεις που θέτει η Επιτροπή δίνουν την εντύπωση ότι επιδιώκει γενικούς κανόνες που προορίζονται να ισχύσουν για όλες τις μεμονωμένες περιπτώσεις. Η ΕΟΚΕ διατηρεί πολύ σοβαρές επιφυλάξεις για μια τέτοια προσέγγιση (βλ. επίσης σημείο 3.14.1).

4.7.1

Ελευθερία και προσέγγιση «από τη βάση στην κορυφή» αντί ενοποίησης. Πρέπει να απορριφθούν όλες οι προσπάθειες υπέρμετρης ενοποίησης. Πράγματι, η ενοποίηση εμποδίζει την ανάδειξη των καλύτερων πρακτικών πρώτα εμπειρικά, μέσω του ανταγωνισμού — κάτι που καθιστά δυνατό η προσέγγιση «από τη βάση στην κορυφή» — μεταξύ των διαφόρων διαδικασιών, μεθόδων και πολιτιστικών προσεγγίσεων, και με τον τρόπο αυτό εμποδίζει επίσης την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων μιας εξελικτικής ανάπτυξης. Αυτό είναι ο μόνος τρόπος για να προσδιοριστεί ποια προσέγγιση είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, αξίζει περαιτέρω χρηματοδότησης και μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα.

4.7.2

Οι υφιστάμενοι μηχανισμοί επαρκούν. Οι υφιστάμενοι μηχανισμοί, τόσο σε επίπεδο χάραξης πολιτικής όσο και σε επίπεδα προγράμματος και έργου παρέχουν ήδη επαρκή και λογικά περιθώρια ελιγμών. Περαιτέρω μέτρα και κανόνες μπορούν επίσης να θεσπιστούν ή να προσαρμοστούν την κατάλληλη στιγμή και στην απαιτούμενη έκταση, μόνον εφόσον υπάρχει σαφώς τεκμηριωμένη και συγκεκριμένη ανάγκη.

4.8

Υφιστάμενα μέσα κοινοτικής στήριξης και συντονισμού Η ΕΟΚΕ συνιστά να διαμορφωθούν γενικοί, σαφείς και κατανοητοί κανόνες για τα ποικίλα μέσα της χρηματοδότησης και του συντονισμού κοινοτικής Ε&Α. Για το σκοπό αυτό θα ήταν χρήσιμο να διατυπώσει η Επιτροπή μια παρουσίαση και περιγραφή, δηλαδή ένα κατανοητό εγχειρίδιο χρήσης, όλων των υφιστάμενων μέσων και τρόπων προώθησης και συντονισμού. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί σαφές εάν η αυξανόμενη ποικιλομορφία τους χαρακτηρίζεται ακόμη από επαρκή ευκρίνεια και διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων και εάν παραμένουν σαφείς και διαχειρήσιμες τόσο από τους πιθανούς χρήστες όσο και από τους ίδιους τους υπαλλήλους της Επιτροπής ή ακόμη εάν χρειάζεται διασαφηνιστική αναθεώρηση.

ILL

:

Institut Laue-Langevin

ECMWF

:

European Centre for Medium-Range Weather Forecasts

ESRF

:

European Synchrotron Radiation Facility

ESO

:

European Southern Observatory

EMBO

:

European Molecular Biology Organization

ESA

:

European Space Agency

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/11

1.1

Η φαρμακευτική βιομηχανία δικαίως θεωρείται ως θεμελιώδης στρατηγικός τομέας και τα προϊόντα της συμβάλλουν ουσιαστικά στην υγεία και στην ευημερία των ευρωπαίων πολιτών. Επίσης είναι ιδιαίτερα σημαντική από πλευράς απασχόλησης.

1.2

Η ανάγκη αντιμετώπισης του μαρασμού της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την φαρμακευτική έρευνα αιτιολογεί πλήρως τη σύσταση της ΚΕ ΠΚΦ (κοινής επιχείρησης της πρωτοβουλίας για τα καινοτόμα φάρμακα). Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της και επικροτεί αυτή την απόφαση, κυρίως δε λόγω της πραγματικής σύμπραξης ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.

1.3

Τα βασικά σημεία στα οποία πρέπει να επικεντρώσει τη δράση της η ΚΕ ΠΚΦ είναι κυρίως τα εξής:

1.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή για την ευρεία διαβούλευση που προηγήθηκε της προετοιμασίας του κανονισμού αυτού και επικροτεί την πρόθεση παρουσίασης μιας έκθεσης ετησίως για τα αποτελέσματα της ΚΕ ΠΚΦ. Αντιθέτως, η ΕΟΚΕ εκφράζει την λύπη της για την απουσία λεπτομερούς απολογισμού όσον αφορά τη λειτουργία και τα επιτευχθέντα αποτελέσματα των παλαιών «ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορμών» (ΕΤΠ).

1.5

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, λόγω του συστήματος πολλαπλής χρηματοδότησης που εφαρμόζεται και του σημαντικού όγκου των κοινοτικών πόρων που διατίθενται, θα πρέπει να διευκρινιστεί καλύτερα η χρήση και η διανομή των τελικών προϊόντων της έρευνας όσον αφορά τη διανοητική ιδιοκτησία και το θέμα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

1.6

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ενδείκνυται να μελετηθούν μηχανισμοί που να ευνοούν την επιστροφή στις ευρωπαϊκές επενδύσεις. Επίσης καλό θα ήταν να προβλεφθεί ότι τα κέρδη των ερευνών που πραγματοποιήθηκαν με χρηματοδότηση της ΚΕ ΠΚΦ θα κατανέμονται σε επενδύσεις που πραγματοποιούνται στο κοινοτικό έδαφος.

2.1

Η υπό εξέταση πρόταση κανονισμού στοχεύει στη δημιουργία των πρώτων ευρωπαϊκών συμπράξεων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στον χώρο της έρευνας. Ορίζει δε μία από τις δύο πρώτες κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες (ΚΤΠ). Η παρούσα πρωτοβουλία αφορά τα καινοτόμα φάρμακα (1).

2.2

Οι ΚΤΠ αποσκοπούν, συνολικά ή εν μέρει, στην από κοινού διάθεση πόρων εκ μέρους της βιομηχανίας, των ερευνητικών ιδρυμάτων, των κρατών μελών και της Επιτροπής υπέρ στοχοθετημένων ερευνητικών προγραμμάτων.

2.3

Σε αντίθεση με την παραδοσιακή στρατηγική που συνίσταται στην παροχή δημόσιας χρηματοδότησης στα σχέδια ανάλογα με την περίπτωση, οι ΚΤΠ αφορούν ερευνητικά προγράμματα μεγάλης κλίμακας που έχουν κοινούς στρατηγικούς ερευνητικούς στόχους. Αυτή η νέα προσέγγιση θα συμβάλει στη δημιουργία μιας κρίσιμης μάζας για την ευρωπαϊκή έρευνα και καινοτομία, θα εδραιώσει την επιστημονική κοινότητα στους κύριους στρατηγικούς τομείς και θα συμβάλει στην εναρμόνιση της χρηματοδότησης των σχεδίων για την ταχύτερη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων. Οι ΚΤΠ αφορούν καθοριστικούς τομείς όπου τα υφιστάμενα μέσα δεν διαθέτουν ούτε την κλίμακα ούτε την ταχύτητα που απαιτείται για να διατηρηθεί η Ευρώπη επικεφαλής του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Πρόκειται για τομείς όπου η εθνική, η ευρωπαϊκή και η ιδιωτική χρηματοδότηση μπορεί να επιφέρει σημαντική προστιθέμενη αξία, ιδίως με την ενθάρρυνση της αύξησης των ιδιωτικών δαπανών για τη έρευνα και την ανάπτυξη.

2.4

Η ΚΤΠ που αφορά την «πρωτοβουλία για τα καινοτόμα φάρμακα» (ΠΚΦ) στοχεύει στο να υποστηρίξει την ανάπτυξη νέων γνώσεων, νέων μέσων και νέων μεθόδων ώστε να προτείνονται γρηγορότερα αποτελεσματικότερα και ασφαλέστερα φάρμακα.

2.5

Μέσω ενός καινοτόμου τρόπου χρηματοδότησης η ΠΚΦ θα συμβάλει στην αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων στην Ε&Α, στην εντατικοποίηση της ανταλλαγής γνώσεων μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων και στην προώθηση της συμμετοχής των ΜΜΕ στην ευρωπαϊκή έρευνα.

3.1

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10-15 ετών, η φαρμακευτική έρευνα έχει σταδιακά οδηγηθεί σε μαρασμό στην Ευρώπη. Ενώ στις ΗΠΑ οι επενδύσεις στην Ε&Α έχουν πολλαπλασιαστεί με συντελεστή 4,6 μεταξύ 1990 και 2005, ο αντίστοιχος συντελεστής στην Ευρώπη είναι μόνο 2,8. Οι επιχειρήσεις μεταφέρουν ολοένα και περισσότερο τις μονάδες προηγμένης έρευνας σε χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και πιο πρόσφατα στην Ασία.

3.1.1

Η κατάσταση αυτή ενδέχεται να έχει σοβαρές συνέπειες για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, διότι η καινοτομία και οι τεχνολογίες αιχμής αποτελούν κλάδους καθοριστικής σημασίας για την μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που συνέβαλαν στην επιλογή της διαμόρφωσης μιας ΚΤΠ για τα «καινοτόμα φάρμακα».

3.2

Ενώ οι κυβερνήσεις σχεδιάζουν τις δράσεις τους στο εθνικό επίπεδο, η βιομηχανία έχει παγκόσμιο όραμα. Οι μεγάλες χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα έχουν ενιαία στρατηγική επενδύσεων που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να σχεδιάζουν καλύτερα και να προσελκύουν πόρους. Στην Ευρώπη οι εθνικές διοικήσεις δεν συντονίζουν τις επενδύσεις τους στην Ε&Α και οι φαρμακευτικές εταιρείες πρέπει να δαπανούν πόρους για την προσαρμογή των δραστηριοτήτων τους στις τοπικές συνθήκες.

3.3

Μια κοινοτική νομοθετική δράση μπορεί να συμβάλει στην εκπόνηση ενός στοχοθετημένου και συνεκτικού προγράμματος Ε&Α το οποίο να μπορεί να στηρίζεται σε όλες τις πηγές επενδύσεων στην Ε&Α (ιδιωτικές και δημόσιες) σε ευρωπαϊκή κλίμακα και άρα να μεταβάλει το εν λόγω πλαίσιο προς όφελος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος του υπό εξέταση κανονισμού.

4.1

Η πρόταση κανονισμού για τη σύσταση της κοινής επιχείρησης της πρωτοβουλίας για τα καινοτόμα φάρμακα [COM(2007) 241] εκπορεύεται από τις διατάξεις του έβδομου προγράμματος πλαίσιο (ΠΠ7), το οποίο αποτελεί το αντικείμενο της απόφασης αριθ. 1982/2006/ΕΚ. Η απόφαση αυτή προβλέπει χρηματοδοτική συνεισφορά της Κοινότητας στη συγκρότηση μακροπρόθεσμων συμπράξεων δημόσιου–ιδιωτικού τομέα, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, στον τομέα της επιστημονικής έρευνας.

4.2

Οι συμπράξεις αυτές έχουν τη μορφή «κοινών τεχνολογικών πρωτοβουλιών» (ΚΤΠ) και απορρέουν από το έργο των «ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορμών» (ΕΤΠ).

4.3

Στην απόφασή του αριθ. 971/2006/ΕΚ σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα «Συνεργασία» το Συμβούλιο υπογράμμισε την ανάγκη συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και όρισε έξι τομείς στους οποίους η υλοποίηση κοινών τεχνολογικών πρωτοβουλιών ενδείκνυται για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής έρευνας. Οι τομείς αυτοί είναι οι ακόλουθοι:

4.4

Στα πλαίσια αυτής της γενικής στρατηγικής, ο κανονισμός που αποτελεί αντικείμενο της υπό εξέταση πρότασης COM(2007) 241 προβλέπει την εφαρμογή της κοινής τεχνολογικής πρωτοβουλίας για τα φάρμακα (ΚΤΠ ΠΚΦ) με τη σύσταση κοινής επιχείρησης της πρωτοβουλίας για τα καινοτόμα φάρμακα (ΚΕ ΠΚΦ).

4.5

Σύμφωνα με τους στόχους της Επιτροπής, η σύσταση κοινής επιχείρησης για τα καινοτόμα φάρμακα θα ευνοήσει τη συμμετοχή φορέων οι οποίοι σήμερα δεν είναι σε θέση να εκτελέσουν πολύπλοκα προγράμματα έρευνας με υψηλό κόστος (πανεπιστήμια, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, κλινικά κέντρα, δημόσιες αρχές, κ.λπ).

4.6

Η ΚΕ ΠΚΦ θα συσταθεί με τη μορφή κοινής επιχείρησης, θα έχει ως ιδρυτικά μέλη την Ευρωπαϊκή Κοινότητα εκπροσωπούμενη από την Επιτροπή και την EFPIA (European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations — Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων) και, ως κοινοτικό όργανο, θα διέπεται από κανονισμό του Συμβουλίου κατ' εφαρμογή του άρθρου 171 της Συνθήκης. Τα κράτη μέλη και οι συνδεδεμένες με το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο χώρες μπορούν να γίνουν μέλη της κοινής επιχείρησης, καθώς και κάθε νομική οντότητα που υποστηρίζει δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης, υπό τον όρο ότι συνεισφέρουν στη χρηματοδότηση.

4.7

Το πρόγραμμα αυτό θα διαθέτει προϋπολογισμό 2 δις ευρώ που θα πρέπει να επενδυθούν εντός περιόδου επτά ετών ισομερώς μεταξύ της Επιτροπής (πόροι του 7ου προγράμματος πλαίσιο σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 54 του κανονισμού αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου) και των επιχειρήσεων που είναι μέλη της EFPIA, οι οποίες θα προσφέρουν κατά προτεραιότητα προσωπικό, εξοπλισμό, αναλώσιμα υλικά, κ3λπ.

4.8

Η ΚΕ ΠΚΦ θα υποστηρίξει ερευνητικές δραστηριότητες που θα διεξαχθούν στα κράτη μέλη και στις συνδεδεμένες με το ΠΠ7 χώρες. Η συνεισφορά της Κοινότητας, ύψους ενός δις ευρώ, θα χρησιμοποιηθεί εξ ολοκλήρου προς υποστήριξη πανεπιστημίων και ΜΜΕ, για έρευνες που μπορούν να αξιοποιηθούν στον φαρμακευτικό τομέα. Η συνεισφορά των εταιρειών που είναι μέλη της EFPIA στις δαπάνες της ερευνητικής συνεργασίας με τις ΜΜΕ και τα πανεπιστήμια θα είναι ισοδύναμης αξίας με τη συνεισφορά της Κοινότητας.

4.9

Η κοινή επιχείρηση ΠΚΦ ορθώς θεωρείται διεθνής οργανισμός κατά την έννοια του άρθρου 22 στοιχείο γ) της οδηγίας 2004/17/ΕΚ και του άρθρου 15 στοιχείο γ) της οδηγίας 2004/18/ΕΚ· θα έχει την έδρα της στις Βρυξέλλες και οι δραστηριότητές της θα παύσουν στα τέλη Δεκεμβρίου 2017, εκτός εάν παραταθεί περαιτέρω από το Συμβούλιο.

5.1

Η φαρμακευτική βιομηχανία δικαίως θεωρείται, στην έκθεση με θέμα «Δημιουργία μια καινοτόμου Ευρώπης», ως θεμελιώδης στρατηγικός τομέας και τα προϊόντα της συμβάλλουν ουσιαστικά στην υγεία και στην ευημερία των ευρωπαίων πολιτών. Επί της ουσίας, μια ορθολογική και σωστή χρήση των φαρμακευτικών προϊόντων συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

5.2

Η φαρμακευτική βιομηχανία παρέχει εξάλλου στην Ευρώπη υψηλό ποσοστό απασχόλησης. Το 2004 ο τομέας αυτός απασχολούσε 612 000 μισθωτούς, εκ των οποίων οι 103 000 ήταν άτομα υψηλής εξειδίκευσης στον τομέα της επιστημονικής έρευνας.

5.3

Η σύσταση της ΚΕ ΠΚΦ αιτιολογείται κυρίως από την αδήριτη ανάγκη αντιμετώπισης του μαρασμού της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την φαρμακευτική έρευνα και ανατροπής της τάσης αυτής που είχε παρατηρήσει ήδη η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της της 1ης Ιουλίου 2003, με θέμα «Μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή φαρμακευτική βιομηχανία προς όφελος του ασθενούς — Έκκληση για δράση».

5.4

Για την επίτευξη τούτου απαιτείται αλλαγή των παραδοσιακών μορφών διμερούς συνεργασίας. Σήμερα, χρειάζεται μια νέα προσέγγιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία θα διευκολύνει την άμεση συνεργασία του φαρμακευτικού κλάδου με τα πανεπιστήμια, τις ενδιαφερόμενες ΜΜΕ και τους δημόσιους οργανισμούς, σύμφωνα με τις χρηματοοικονομικές διατάξεις που προβλέπονται στο ΠΠ7.

5.5

Τα βασικά σημεία στα οποία πρέπει να επικεντρώσει τη δράση της η ΚΕ ΠΚΦ είναι τα εξής:

6.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ευρεία διαβούλευση που προηγήθηκε της προετοιμασίας του κανονισμού αυτού και υποστηρίζει την εφαρμογή κατάλληλων προγραμμάτων κατάρτισης προκειμένου να υπάρξει ο απαραίτητος επαγγελματισμός σε ένα βασικό τομέα για την ευρωπαϊκή οικονομία και την ποιότητα ζωής των πολιτών.

6.2

Ωστόσο, όπως αναφέρεται στο σημείο 4.2, οι ΚΤΠ απορρέουν από το έργο των παλαιών «ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορμών» (ΕΤΠ). Αυτές όμως σπανίως πέτυχαν τον στόχο που τους είχε τεθεί για τη στρατηγική ανάκαμψη της έρευνας στην Ευρώπη. Η δημιουργία των ΚΤΠ βασίζεται στη διαπίστωση αυτής της μερικής αποτυχίας του ρόλου των ΕΤΠ που αφορούσε ουσιαστικά την επιδίωξη μιας σημαντικής συνεισφοράς στη βιομηχανία από πλευράς ανταγωνιστικότητας.

6.2.1

Κατόπιν τούτου η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την έλλειψη, στην πρόταση της Επιτροπής, ενός λεπτομερέστερου πλαισίου σχετικά με τις εργασίες που είχαν αναληφθεί προγενέστερα από τις ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες (ΕΤΠ): δεν γίνεται κανένας απολογισμός, δεν αναφέρονται τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν και δεν πραγματοποιείται καμία βιβλιογραφική αναφορά.

6.2.2

Για τον λόγο αυτό, όσον αφορά τις ΚΤΠ, η ΕΟΚΕ επικροτεί την εξαγγελθείσα θέση σχετικά με την παρουσίαση μιας έκθεσης ετησίως για τον απολογισμό των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων και της σημειωθείσας προόδου.

6.3

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σύσταση της κοινής επιχείρησης της πρωτοβουλίας για τα καινοτόμα φάρμακα. Πράγματι, το εγχείρημα αυτό περιλαμβάνει γενικώς τα βασικότερα χαρακτηριστικά για την ανάκαμψη της φαρμακευτικής έρευνας στην Ευρώπη χάρη σε μια πραγματική σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Η πρωτοβουλία αυτή συνάδει με τους στόχους της στρατηγικής της Λισσαβώνας που προβλέπει επενδύσεις ύψους 3 % του ΑΕγχΠ, για τις δραστηριότητες Ε&Α, τα δύο τρίτα των οποίων πρέπει να εξασφαλιστούν από τον ιδιωτικό τομέα.

6.3.1

Εντούτοις, λόγω του συστήματος πολλαπλής χρηματοδότησης που εφαρμόζεται και του σημαντικού όγκου των κοινοτικών πόρων που διατίθενται, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα πρέπει να διευκρινιστεί καλύτερα η χρήση και η διανομή των τελικών προϊόντων της έρευνας. Για τον λόγο αυτό το θέμα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και της διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως ορίζεται στον κανονισμό και στο παράρτημά του που περιορίζεται στην αναφορά αρχών, χρήζει περαιτέρω αποσαφήνισης και διευκρινίσεων με κίνδυνο να αποτελέσει ένα από τα ευαίσθητα σημεία της αρμονικής υλοποίησης της ΚΕ ΠΚΦ.

6.3.2

Οι περισσότερες από τις μεγάλες φαρμακευτικές βιομηχανίες που είναι εγκατεστημένες στην Ευρώπη έχουν παγκόσμια διάσταση. Εν προκειμένω, λόγω της σημαντικής κοινοτικής χρηματοδότησης, θα πρέπει να μελετηθούν μηχανισμοί που να ευνοούν την επιστροφή στις ευρωπαϊκές επενδύσεις. Από αυτή την άποψη, χωρίς ωστόσο να δημιουργηθούν εμπόδια στη χρήση καινοτόμων φαρμάκων στις εξωκοινοτικές χώρες, ο κανονισμός θα μπορούσε να περιλαμβάνει διατάξεις που να προβλέπουν τη διεξαγωγή του συνόλου των ερευνητικών φάσεων, καθώς και την παραγωγή μορίων προερχόμενων από τις έρευνες αυτές, στο έδαφος της Ένωσης. Επίσης, καλό θα ήταν αυτές οι ίδιες διατάξεις να προβλέπουν ότι τα κέρδη των ερευνών που πραγματοποιήθηκαν με χρηματοδότηση της ΚΕ ΠΚΦ θα κατανέμονται σε επενδύσεις που πραγματοποιούνται στο κοινοτικό έδαφος.

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/15

1.1

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει σε γενικές γραμμές την στρατηγική της Επιτροπής. Πράγματι θεωρεί ότι η ανάκαμψη των επενδύσεων στον τομέα της Ε&Α είναι ο κατάλληλος τρόπος για να αποκτήσουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ένα ασφαλές πλαίσιο αναφοράς χάρη σε ένα νέο μέσο που να επιτρέπει την αντιμετώπιση του σημερινού κατακερματισμού των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων με σκοπό να αποφεύγεται η ανομοιογενής κατανομή των προγραμμάτων που καθιστούν αδύνατη την αξιολόγηση των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση να παρουσιάζεται ετησίως έκθεση με τον απολογισμό των αποτελεσμάτων της ΚΕ ARTEMIS. Αντιθέτως, θεωρεί ατυχή την απουσία λεπτομερούς απολογισμού όσον αφορά τη λειτουργία και τα αποτελέσματα που επέτυχαν οι παλαιές «ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες» (ΕΤΠ).

1.3

Η κοινή επιχείρηση ARTEMIS που βασίζεται στη σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα αποτελεί, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, ένα δυνατό σημείο για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και συμβάλλει αποφασιστικά στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.

1.4

Επικροτώντας την υπό εξέταση πρόταση, η ΕΟΚΕ θέλει να υπογραμμίσει πριν απ' όλα τη σημασία της καινοτόμου στρατηγικής που προτείνεται όσον αφορά τις επενδύσεις, η οποία συνενώνει τους πόρους της Κοινότητας, των επιχειρήσεων, των διαφόρων κρατών μελών και των ιδρυμάτων Ε&Α που συμμετέχουν.

1.5

Σχετικά με αυτόν τον νέο καινοτόμο συνεταιριστικό μηχανισμό ο οποίος μπορεί να αποδειχτεί πολύπλοκος σε ό,τι αφορά τη χρήση των αποτελεσμάτων της έρευνας, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την σημασία και την ακρίβεια που αποδίδονται στη διανοητική ιδιοκτησία στο άρθρο 24 του κανονισμού της κοινής επιχείρησης.

1.6

Τέλος η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία:

2.1

Η υπό εξέταση πρόταση κανονισμού αποβλέπει στην δημιουργία των πρώτων ευρωπαϊκών συμπράξεων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στον χώρο της έρευνας. Ορίζει δε μία από τις δύο πρώτες κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες (ΚΤΠ) που αφορά στα ενσωματωμένα συστήματα υπολογιστών (1).

2.2

Ο γενικός στόχος των ΚΤΠ είναι να επιτρέψουν στη βιομηχανία, τα ερευνητικά ιδρύματα, τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να διαθέσουν από κοινού τους πόρους τους, εν όλω ή εν μέρει, σε επιλεγμένα ερευνητικά προγράμματα.

2.3

Σε αντίθεση με την παραδοσιακή στρατηγική που συνίσταται στην παροχή δημόσιας χρηματοδότησης στα σχέδια ανάλογα με την περίπτωση, οι ΚΤΠ αφορούν ερευνητικά προγράμματα μεγάλης κλίμακας που έχουν κοινούς στρατηγικούς ερευνητικούς στόχους. Αυτή η νέα προσέγγιση θα συμβάλει στη δημιουργία μιας κρίσιμης μάζας για την ευρωπαϊκή έρευνα και καινοτομία, θα εδραιώσει την επιστημονική κοινότητα στους κύριους στρατηγικούς τομείς και θα συμβάλει στην εναρμόνιση της χρηματοδότησης των σχεδίων για την ταχύτερη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων.

2.4

Η πρόταση αυτή θεσπίζει το νομικό πλαίσιο για τη σύσταση της ΚΕ ARTEMIS, δηλαδή της κοινής τεχνολογικής πρωτοβουλίας στα ενσωματωμένα συστήματα υπολογιστών.

2.5

Η ΚΤΠ ARTEMIS αφορά τους αόρατους υπολογιστές (ολοκληρωμένα συστήματα) που χρησιμοποιούνται για τη λειτουργία μηχανών, από τα αυτοκίνητα έως τα αεροπλάνα και τα τηλέφωνα μέσω δικτύων ενέργειας, καθώς και πολλών οικιακών συσκευών όπως τα πλυντήρια, οι τηλεοράσεις, κ.λπ.

2.6

Σύμφωνα με τις προβλέψεις έως το 2010 θα υπάρχουν στον κόσμο περισσότερα από 16 δισεκατομμύρια ενσωματωμένες ηλεκτρονικές διατάξεις και περισσότερα από 40 δισεκατομμύρια το 2020. Το 2010, αυτές οι αόρατες ηλεκτρονικές ενσωματωμένες διατάξεις θα αποτελούν το 30 έως 40 % της αξίας των νέων προϊόντων: στις ηλεκτρονικές συσκευές ευρείας κατανάλωσης (41 %), στις τηλεπικοινωνίες (37 %), στα αυτοκίνητα (36 %) και στον υγειονομικό εξοπλισμό (33 %).

2.7

Ο προϋπολογισμός της ARTEMIS για την έρευνα θα φτάσει συνολικά τα 2,7 δις ευρώ την επόμενη επταετία. Αναμένεται ότι το 60 % θα προέλθει από τη βιομηχανία, 410 εκατομμύρια ευρώ από την Επιτροπή και 800 εκατομμύρια ευρώ από τα προγράμματα των κρατών μελών.

3.1

Οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) έχουν καθοριστική οικονομική και κοινωνική σημασία και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισσαβώνας στην οποία υπογραμμίζεται ότι η γνώση και η καινοτομία στην Κοινότητα συμβάλλουν στην τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης.

3.2

Σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ οι συνολικές δαπάνες για Ε&Α αναμένεται να αυξηθούν κατά 170 % περίπου εντός της προσεχούς δεκαετίας, οι δαπάνες για τα ενσωματωμένα συστήματα προβλέπεται να αυξηθούν κατά 225 %, και να ανέλθουν από 58 δις ευρώ το 2002 σε 132 δις ευρώ το 2015 (2).

3.3

Στην ΕΕ, η Ε&Α για τις ΤΠΕ αποτελεί σχεδόν το 18 % των συνολικών δαπανών της Ε&Α ενώ το ποσοστό αυτό είναι 34 % στις ΗΠΑ και 35 % στην Ιαπωνία. (3) Ανάλογα με τον αριθμό των κατοίκων, οι δαπάνες της ΕΕ αντιστοιχούν σε περίπου 80 ευρώ ανά κάτοικο, ενώ στις ΗΠΑ είναι 350 και στην Ιαπωνία 400. Η έρευνα για τα ενσωματωμένα συστήματα είναι σημαντική συνιστώσα της έρευνας για τις ΤΠΕ, αντιπροσωπεύει στην Ευρώπη 380 εκατομμύρια από δημόσια κεφάλαια και άνω από το 50 % του προϋπολογισμού των επιχειρήσεων για την έρευνα στον τομέα των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών.

3.4

Για να είναι παρούσα αύριο στον τομέα αυτό με έντονο δυναμικό ανάπτυξης, η ΕΕ πρέπει να αυξήσει τις επενδύσεις της σε αυτό τον στρατηγικό τομέα και να τις χρησιμοποιεί καλύτερα παρά να στηρίζεται σε μια δομή έρευνας όπου υπάρχει κατακερματισμός των προσπαθειών και επικαλύψεις. Οι επιχειρήσεις της ΕΕ δεν έχουν σήμερα κανένα πλαίσιο που να τους επιτρέπει να αναπτύσσουν τις τεχνολογίες και τα πρότυπα που χρειάζονται.

3.4.1

Γενικά, η πρόοδος επιβραδύνεται επειδή δεν υπάρχει συντονισμός των στόχων των επιχειρήσεων όσον αφορά την Ε&Α. και λόγω των επικαλύψεων και της μη βέλτιστης χρήσης των περιορισμένων πιστώσεων για την έρευνα.

3.4.2

Η πρόταση της Επιτροπής αποσκοπεί στην τροποποίηση της κατάστασης.

4.1

Η απόφαση σχετικά με τη σύσταση της κοινής επιχείρησης ARTEMIS που αποτελεί αντικείμενο του εγγράφου COM(2007) 243 τελικό απορρέει από την απόφαση αριθ. 1982/2006/ΕΚ σχετικά με το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο το οποίο προβλέπει χρηματοδοτική συνεισφορά της Κοινότητας στη συγκρότηση μακροπρόθεσμων συμπράξεων δημόσιου–ιδιωτικού τομέα, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, στον τομέα της επιστημονικής έρευνας.

4.2

Οι συμπράξεις αυτές υπό μορφή κοινής τεχνολογικής πρωτοβουλίας (ΚΤΠ) απορρέουν από τις παλαιές ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες (ΕΤΠ).

4.3

Στην απόφασή της αριθ. 971/2006/ΕΚ σχετικά με το «ειδικό πρόγραμμα Συνεργασία» (4) η Επιτροπή υπογράμμισε την ανάγκη για συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και όρισε έξι τομείς στους οποίους η υλοποίηση κοινών τεχνολογικών πρωτοβουλιών ενδείκνυται για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής έρευνας. Οι τομείς αυτοί είναι οι ακόλουθοι:

4.4

Στο πλαίσιο αυτής της γενικής στρατηγικής, ο κανονισμός που αποτελεί αντικείμενο της υπό εξέταση πρότασης COM(2007) 243 προβλέπει την εφαρμογή του Κανονισμού του Συμβουλίου για τη σύσταση της κοινής επιχείρησης ARTEMIS και για την υλοποίηση μιας κοινής τεχνολογικής πρωτοβουλίας για τα ενσωματωμένα συστήματα υπολογιστών.

4.5

Η επιλογή μιας επιχείρησης για το στρατηγικό θέμα της«ενσωμάτωσης της ευφυίας» εντάσσεται σε έναν στρατηγικό τομέα που περιλαμβάνει τον τομέα του αυτοκινήτου, τις οικιακές συσκευές, τον εξοπλισμό επικοινωνίας, τα συστήματα ελέγχου και τις μηχανές γραφείου.

4.6

Στους τομείς αυτούς, προβλέπεται ότι η σημασία των ενσωματωμένων συστημάτων για τον έλεγχο των συσκευών, που σήμερα είναι ήδη αξιοσημείωτη, θα αυξηθεί αισθητά την επόμενη πενταετία: το μερίδιο των ενσωματωμένων συστημάτων στην αξία του τελικού προϊόντος αναμένεται να φθάσει το 35 έως 40 %, και ο συνολικός αριθμός τους προβλέπεται να είναι 16 δισεκατομμύρια το 2010 και πάνω από 40 δισεκατομμύρια το 2020.

4.7

Κύριος λόγος για τη σύσταση ΚΤΠ είναι η επιθυμία να δημιουργηθεί ευρωπαϊκό πρόγραμμα Ε&Α το οποίο θα βοηθήσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία να καταλάβει ηγετική θέση παγκοσμίως στις ενσωματωμένες τεχνολογίες υπολογιστών, οι οποίες αποτελούν απαραίτητες καινοτομίες σε βασικούς τομείς για την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

4.8

Η σημασία της πρωτοβουλίας ARTEMIS είναι, σύμφωνα με την Επιτροπή, θεμελιώδης προκειμένου να αποφευχθεί ό,τι συνέβη στην ευρωπαϊκή βιομηχανία στον τομέα της πληροφορικής για προσωπική χρήση και του διαδικτύου, όπου ακριβώς λόγω έλλειψης επενδύσεων στην έρευνα και στην καινοτομία, οι παραγωγές μεταφέρθηκαν εκτός ΕΕ (ΗΠΑ, Ιαπωνία,…).

4.9

Η σύσταση της ΚΤΠ ARTEMIS είναι συνέπεια ευρείας διαβούλευσης των ενδιαφερόμενων μερών και σειράς σημαντικών πρωτοβουλιών και διασκέψεων σε κοινοτικό επίπεδο. Οι στόχοι και οι προτεραιότητες αυτής της πρωτοβουλίας υποβλήθηκαν προηγουμένως στην κρίση των πανεπιστημιακών κύκλων και των επιχειρήσεων οι οποίοι κατέθεσαν την εμπειρογνωμοσύνη τους στον τομέα των ενσωματωμένων συστημάτων. Τα κράτη μέλη αναγνώρισαν ότι μόνο σε κοινοτικό επίπεδο μπορούν να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις του μέλλοντος.

—

χρηματοοικονομική συνεισφορά από την ARTEMISIA έως 20 εκατ. ευρώ ή έως ποσοστό 1 % του συνολικού κόστους των έργων, χωρίς όμως να υπερβαίνει τα 30 εκατ. ευρώ·

—

χρηματοοικονομική συνεισφορά από την Κοινότητα έως 10 εκατ. ευρώ·

—

συνεισφορές σε είδος των κρατών μελών της ARTEMIS.

—

χρηματοοικονομική συνεισφορά από την Κοινότητα έως 410 εκατ. ευρώ·

—

χρηματοοικονομικές συνεισφορές από κράτη μέλη της ARTEMIS υπό μορφή ετήσιων πιστώσεων που καταβάλλονται απευθείας σε οργανισμούς Ε&Α οι οποίοι συμμετέχουν στις δραστηριότητες Ε&Α·

—

συνεισφορές σε είδος εκ μέρους οργανισμών έρευνας και ανάπτυξης.

4.12.1

Για την περίοδο που λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2013 η μέγιστη κοινοτική συνεισφορά στην κοινή επιχείρηση ARTEMIS ανέρχεται σε 420 εκατ. ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά προέρχονται από το ειδικό πρόγραμμα «Συνεργασία» για την εφαρμογή του 7ου προγράμματος πλαισίου έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 54 παράγραφος 2 σημείο (β) του κανονισμού αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου. Το 2008 θα διατεθούν 42,5 εκατομμύρια ευρώ.

4.12.2

Η σημαντική αυτή επένδυση αιτιολογείται από το γεγονός ότι τα μελλοντικά αποτελέσματα της επιχείρησης ARTEMIS στους ενδιαφερόμενους τομείς θα αποτελέσουν επίσης σημαντικά σημεία αναφοράς για όλες τις κοινοτικές πολιτικές, ιδίως όσον αφορά το περιβάλλον, τις μεταφορές, την ενέργεια και την εσωτερική αγορά. Θα συμβάλουν απτά στην υλοποίηση των στόχων της Λισσαβώνας για την ανταγωνιστικότητα και των στόχων της Βαρκελώνης για τις δαπάνες στον τομέα της έρευνας. Η προτεινόμενη πρωτοβουλία εντάσσεται στη φιλόδοξη στρατηγική της Κοινότητας στην οποία συμπεριλαμβάνεται μεταξύ άλλων και η πρόταση για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (EIT).

4.14

Σύμφωνα με την Επιτροπή η σύσταση της κοινής επιχείρησης ARTEMIS θα έχει τα ακόλουθα οφέλη:

5.1

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει σε γενικές γραμμές την στρατηγική της Επιτροπής. Πράγματι θεωρεί ότι η ανάκαμψη των επενδύσεων στον τομέα της Ε&Α είναι ο κατάλληλος τρόπος για να αποκτήσουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ένα ασφαλές πλαίσιο αναφοράς χάρη σε ένα νέο μέσο που να επιτρέπει την αντιμετώπιση του σημερινού κατακερματισμού των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων με σκοπό να αποφεύγεται η ανομοιογενής κατανομή των προγραμμάτων που καθιστούν αδύνατη την αξιολόγηση των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων.

5.2

Ωστόσο, όπως αναφέρεται στο σημείο 4.2. οι ΚΤΠ οφείλονται στις εργασίες των παλαιών «ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορμών» (ΕΤΠ). Αυτές όμως σπανίως πέτυχαν τον στόχο που τους είχε τεθεί για την στρατηγική ανάκαμψη της έρευνας στην Ευρώπη κυρίως λόγω της ελλιπούς υπευθυνότητας των συμμετεχόντων φορέων. Η δημιουργία των ΚΤΠ βασίζεται σε αυτή τη μερική αποτυχία του ρόλου των ΕΤΠ που στην ουσία συνίστατο στην σημαντική συνεισφορά στη βιομηχανία όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα.

5.2.1

Κατόπιν τούτου η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι από την πρόταση της Επιτροπής απουσιάζει ένα πιο συγκεκριμένο πλαίσιο για τις εργασίες που είχαν πραγματοποιηθεί προηγουμένως σχετικά με τις ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες (ΕΤΠ): δεν έχει γίνει κανένας απολογισμός, δεν αναφέρονται τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν και δεν υπάρχει καμιά βιβλιογραφική αναφορά.

5.2.2

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση να υποβάλλεται ετησίως έκθεση με τον απολογισμό των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν και της προόδου που σημειώθηκε στα πλαίσια των ΚΤΠ.

5.3

Η κοινή επιχείρηση ARTEMIS που βασίζεται στη σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα αποτελεί, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, ένα δυνατό σημείο για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και συμβάλλει αποφασιστικά στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.

5.4

Η ύπαρξη στο μέλλον ολοένα και ευφυέστερων συστημάτων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην παραγωγή ολοένα και ασφαλέστερων προϊόντων και παράλληλα στην διοργάνωση κατάρτισης και ανάπτυξης δεξιοτήτων υψηλού επιπέδου ώστε να ευνοείται η δημιουργία και η ανάπτυξη της απασχόλησης.

5.5

Επικροτώντας την υπό εξέταση πρόταση, η ΕΟΚΕ θέλει να υπογραμμίσει πριν απ' όλα τη σημασία της καινοτόμου στρατηγικής που προτείνεται όσον αφορά τις επενδύσεις.

5.5.1

Πράγματι, για πρώτη φορά, όσον αφορά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης, γίνεται χρήση όχι μόνο των πόρων της Κοινότητας και των επιχειρήσεων — πράγμα ασύνηθες — που εκπροσωπούνται από την ένωση ARTEMISIA αλλά και των πόρων που προέρχονται από διάφορα κράτη μέλη και ιδρύματα Ε&Α που συμμετέχουν.

5.5.2

Σχετικά με αυτόν τον νέο καινοτόμο συνεταιριστικό μηχανισμό ο οποίος μπορεί να αποδειχτεί πολύπλοκος σε ό,τι αφορά τη χρήση των αποτελεσμάτων της έρευνας που θα διεξαχθεί, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την σοβαρότητα και την ακρίβεια με την οποία αντιμετωπίζεται το θέμα της διανοητικής ιδιοκτησίας στο άρθρο 24 του κανονισμού της κοινής επιχείρησης.

5.6

Ωστόσο για την υλοποίηση των στόχων και την μέγιστη αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που παρουσιάζει αυτός ο νέος μηχανισμός, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία:

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/19

1.1

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την απόφαση σχετικά με τη δημιουργία της κοινής επιχείρησης «Clean Sky». Εκτιμά πράγματι ότι με βάση το σχέδιο επαναδρομολόγησης των επενδύσεων σε Ε&Α, μέσω μίας χρηματοδότησης εκ μέρους αμφότερων του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα, θα δημιουργηθεί ένα σίγουρο πλαίσιο αναφοράς για τις επιχειρήσεις, χάρη στο οποίο θα εξασφαλίζεται τόσο η υπέρβαση της επί του παρόντος κατακερματισμένης κοινοτικής χρηματοδότησης, όσο και ο συντονισμός των — πολύ συχνά διάσπαρτων — ερευνών, έτσι ώστε να βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα τους.

1.2

Εκφράζει την ικανοποίησή της για την επιλογή του συγκεκριμένου τομέα, που επιτρέπει την επιδίωξη των στόχων της Λισσαβώνας, και συγχρόνως την ενίσχυση ενός βιομηχανικού κλάδου, ο οποίος παρουσιάζει τεχνικές καινοτομίες, δημιουργεί επίσης θέσεις εργασίας υψηλής κατάρτισης και συμβάλλει στην πρόοδο που πρέπει να σημειωθεί στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος.

1.3

Διατυπώνοντας μία θετική γνώμη για την υπό εξέταση πρόταση, η ΕΟΚΕ επιθυμεί καταρχάς να υπογραμμίσει τη σημασία που έχει για την ΕΕ η προτεινόμενη στρατηγική όσον αφορά τις επενδύσεις και το συντονισμό των ερευνών. Παράλληλα, θεωρεί ότι η στρατηγική αυτή αποτελεί ισχυρό σημείο για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και συμβάλλει αποφασιστικά στην ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων του εν λόγω τομέα.

1.4

Εξαιτίας εντούτοις των πολλαπλών συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων, όπως επίσης των σημαντικών δεσμευόμενων κοινοτικών πόρων, θα πρέπει να καθορίζεται με σαφήνεια η χρήση και η κατανομή των τελικών προϊόντων της έρευνας, ιδιαιτέρα όσον αφορά την διανοητική ιδιοκτησία και το ζήτημα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

1.5

Η ΕΟΚΕ τέλος θεωρεί ως απαραίτητα τα ακόλουθα:

2.1

Η υπό εξέταση πρόταση κανονισμού στοχεύει στην εφαρμογή μίας εκ των πρώτων συμπράξεων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στο χώρο της Ε&Α. Καθορίζει μία από τις πρώτες κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες (ΚΤΠ) η οποία αφορά τον τομέα της αεροναυπηγικής και των αερομεταφορών και έχει την ονομασία «CLEAN SKY».

2.2

Οι ΚΤΠ έχουν ως στόχο να επιτρέψουν, είτε καθολικά είτε μερικώς, στη βιομηχανία, στους ερευνητικούς οργανισμούς, στα κράτη μέλη και στην Επιτροπή να επιστρατεύσουν από κοινού τους πόρους τους προς όφελος στοχοθετημένων ερευνητικών προγραμμάτων.

2.3

Σε αντίθεση με την παραδοσιακή στρατηγική, βάσει της οποίας η δημόσια χρηματοδότηση των σχεδίων διατίθεται ανά περίπτωση, οι ΚΤΠ αφορούν ερευνητικά προγράμματα μεγάλης κλίμακας που έχουν κοινούς στρατηγικούς στόχους. Η νέα αυτή προσέγγιση αναμένεται να δημιουργήσει μία κρίσιμη μάζα για την ευρωπαϊκή έρευνα και καινοτομία, να εδραιώσει την επιστημονική κοινότητα στους κύριους στρατηγικούς τομείς και να εναρμονίσει τη χρηματοδότηση των σχεδίων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η πιο γρήγορη εκμετάλλευση των ερευνητικών πορισμάτων. Οι ΚΤΠ στοχεύουν σε τομείς καθοριστικής σημασίας, στους οποίους τα επί του παρόντος διαθέσιμα εργαλεία δεν έχουν ούτε την κλίμακα, ούτε την απαραίτητη ταχύτητα προκειμένου να διατηρήσουν ή να τοποθετήσουν την Ευρώπη στην κορυφή του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Πρόκειται για τομείς, όπου η εθνική, ευρωπαϊκή και ιδιωτική χρηματοδότηση της έρευνας μπορούν να αποδώσουν μία σημαντική προστιθέμενη αξία, μέσω κυρίως της ενθάρρυνσης της αύξησης δαπανών του ιδιωτικού τομέα για την έρευνα και την ανάπτυξη.

2.4

Η ΚΤΠ για την αεροναυπηγική και τις αερομεταφορές με την ονομασία «Clean Sky» έχει ως κύριο στόχο να επιταχυνθεί η ανάπτυξη των καθαρών τεχνολογιών για τις αερομεταφορές στην ΕΕ, κατά τέτοιον τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η πιο έγκαιρη χρήση τους. Πέραν της ανάγκης να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα του τομέα, οι τεχνολογίες αυτές θα πρέπει να συμβάλουν στην υλοποίηση των στρατηγικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών προτεραιοτήτων της Ευρώπης, σε συνδυασμό με μία βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

3.1

Η αναγκαιότητα και η αιτιολογία του εν λόγω προγράμματος εδράζουν στον προβλεπόμενο διπλασιασμό της εναέριας κυκλοφορίας μέσα στα είκοσι επόμενα χρόνια, όπως επίσης στην εκτίμηση ότι η ανάπτυξη ενός οικολογικού συστήματος μεταφορών συνιστά απαραίτητο στοιχείο προκειμένου να διασφαλισθεί η ευρωπαϊκή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, όσον αφορά τη μεταφορά τόσο των επιβατών, όσο και των εμπορευμάτων.

3.2

Η επιλογή της ευρωπαϊκής κλίμακας φαίνεται να αποτελεί την κατάλληλη διάσταση, δεδομένου ότι οι παρεμβάσεις εκ μέρους των εμπλεκόμενων φορέων στα διάφορα κράτη μέλη δεν συνιστούν την βέλτιστη λύση όσον αφορά τους οικονομικούς πόρους και την απαραίτητη επιστημονική συμβολή.

3.3

Η άμεση συμμετοχή των κρατών μελών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα, τόσο για την κινητοποίηση της απαραίτητης χρηματοδότησης, όσο και εξαιτίας του γεγονότος ότι πολλές αποφάσεις θα συνεχίσουν να λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο, όπως παραδείγματος χάρη σε σχέση με την υποβολή προσκλήσεων για συμμετοχή στα προγράμματα, τον μόνιμο έλεγχο όλων των φάσεων των προγραμμάτων ή την αξιολόγηση των πορισμάτων.

3.4

Ο τομέας της αεροναυπηγικής αναμένεται να έρθει σύντομα αντιμέτωπος με δύσκολες προσκλήσεις, όπως ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος, ο οποίος θα αποτελέσει ενδεχομένως τροχοπέδη στην ανάπτυξή του.

3.5

Η μείωση του αντικτύπου της αεροπορίας στις κλιματικές αλλαγές και η μείωση του θορύβου συνιστούν απόλυτες προτεραιότητες. Απαιτούν την δρομολόγηση πραγματικών τεχνολογικών αλλαγών στο εγγύς μέλλον, προκειμένου να επιτευχθούν οι μειώσεις που προβλέπονται από την κοινοτική νομοθεσία. (Η ευρωπαϊκή τεχνολογική πλατφόρμα για την αεροναυπηγική «ACARE» έχει θέσει ως στόχο στην στρατηγική της ατζέντα για την έρευνα, τη μείωση έως το 2020 των εκπομπών CO2 κατά 50 %, των εκπομπών NΟx κατά 80 % και της ηχορρύπανσης κατά 50 %).

3.6

Η ευρωπαϊκή αεροναυπηγική βιομηχανία, η οποία επί του παρόντος απασχολεί τρία εκατομμύρια εργαζόμενους σε ευρωπαϊκή κλίμακα, αντιμετωπίζει εξάλλου έναν έντονο ανταγωνισμό ως συνέπεια των δημοσίων επενδύσεων που πραγματοποιούνται σε άλλες γεωγραφικές ζώνες, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, όπου το ύψος των πόρων που διατίθεται για την έρευνα στον συγκεκριμένο τομέα είναι τριπλάσιο από το αντίστοιχο στην Ευρώπη σήμερα.

3.7

Η δημόσια συνεισφορά είναι εξάλλου χρήσιμη, δεδομένου ότι ο εν λόγω τομέας χαρακτηρίζεται από σημαντικές καθυστερήσεις όσον αφορά την απόδοση των επενδύσεων, οι οποίες ενδέχεται να δημιουργήσουν αδυναμίες της αγοράς εξαιτίας της απουσίας επενδύσεων στην Ε&A της αεροναυπηγικής.

3.8

Η επιλογή της αεροναυπηγικής και των αερομεταφορών στο ειδικό πρόγραμμα Συνεργασία (βλ. σημείο 4.3) δικαιολογείται από την φιλοδοξία να βελτιωθεί η υγεία και η ποιότητα ζωής των σημερινών και μελλοντικών γενεών, με τη μείωση στο ελάχιστο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των αεροσκαφών, με τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα σε τοπικό επίπεδο και τη μείωση της ηχορρύπανσης κοντά στα αεροδρόμια καθώς και με τη βελτίωση των συνθηκών μεταφοράς των επιβατών.

4.1

Η πρόταση κανονισμού για τη δημιουργία της κοινής επιχείρησης «Clean Sky» [COM(2007) 315 final] πηγάζει από τις διατάξεις του 7ου προγράμματος-πλαισίου (ΠΠ7), το οποίο αποτελεί αντικείμενο της απόφασης 1982/2006/ΕΚ. Η τελευταία προβλέπει μία κοινοτική συνεισφορά για τη δημιουργία, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, μακροπρόθεσμων συμπράξεων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στο χώρο της έρευνας.

4.2

Οι συμπράξεις αυτές παίρνουν τη μορφή «κοινών τεχνολογικών πρωτοβουλιών» (ΚΤΠ) και προέρχονται από της παλαιότερες «ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες» (ΕΤΠ).

4.3

Στην απόφασή του 971/2006/ΕΚ σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα Συνεργασία, το Συμβούλιο υπογράμμισε ότι είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν συμπράξεις του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και προσδιόρισε έξι πεδία, στα οποία η δημιουργία κοινών τεχνολογικών πρωτοβουλιών θα είναι το κατάλληλο μέσο για την επαναπροώθηση της ευρωπαϊκής έρευνας. Πρόκειται για τα εξής πεδία:

4.4

Στο πλαίσιο της γενικής αυτής στρατηγικής, ο προτεινόμενος κανονισμός [COM(2007) 315 final] προβλέπει την εφαρμογή μίας κοινής τεχνολογικής πρωτοβουλίας (ΚΤΠ) στον τομέα της αεροναυπηγικής και των αερομεταφορών μέσω της δημιουργίας μιας κοινής επιχείρησης, η οποία ονομάζεται «Clean Sky» («Καθαρός Ουρανός»).

4.5

Οι στόχοι της κοινής επιχείρησης «Clean Sky» παρατίθενται με σαφήνεια και λεπτομέρειες στο άρθρο 3 των καταστατικών που επισυνάπτονται στον υπό εξέταση κανονισμό. Καλύπτουν ένα τεράστιο και φιλόδοξο πεδίο δραστηριοτήτων και συνοψίζονται στο άρθρο 3 του κανονισμού:

4.5.1

Η ΚΕ «Clean Sky» εγγυάται με τον τρόπο αυτό την ολοκλήρωση και τον συντονισμό των διαφόρων δράσεων έρευνας επωφελούμενη των οικονομιών κλίμακας και θα αναπτυχθεί γύρω από 6 διαφορετικά τεχνικά πεδία, τα οποία αποκαλούνται προγράμματα επίδειξης ολοκληρωμένης τεχνολογίας (ΠΕΟΤ), τα οποία είναι:

Έχουν ήδη καθοριστεί οι τεχνολογικοί στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν για κάθε ΠΕΟΤ.

4.6

Η κοινή επιχείρηση «Clean Sky» θεωρείται διεθνής οργανισμός, με καθεστώς νομικού προσώπου, υπό την έννοια του άρθρου 22 της οδηγίας 2004/17/ΕΚ και του άρθρου 15, στοιχείο γ), της οδηγίας 2004/18/ΕΚ. Η έδρα της θα είναι στις Βρυξέλλες και οι δραστηριότητές της θα λήξουν στις 31 Δεκεμβρίου 2017, εκτός εάν αποφασιστεί παράταση από το Συμβούλιο.

4.7.1

Η πρόταση συνίσταται σε κανονισμό του Συμβουλίου που περιλαμβάνει ως παράρτημα το καταστατικό της κοινής επιχείρησης. Βασίζεται στο άρθρο 171 της Συνθήκης. Η κοινή επιχείρηση θα είναι κοινοτικό όργανο και παρόλο που ο προϋπολογισμός της διέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 185 του κανονισμού 1605/2002 του Συμβουλίου, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες της πρωτοβουλίας αυτής, εφόσον πρόκειται για συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα με συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα σημαντική και τουλάχιστον ίση με τη συνεισφορά του δημόσιου τομέα.

—

η Ευρωπαϊκή Κοινότητα εκπροσωπούμενη από την Επιτροπή·

—

12 υπεύθυνοι των προγραμμάτων επίδειξης ολοκληρωμένης τεχνολογίας (ΠΕΟΤ) και έως 74 μέτοχοι που οι κανόνες για την προσχώρησή τους υπάρχουν στο άρθρο 2 του καταστατικού που επισυνάπτεται στον υπό εξέταση κανονισμό·

—

κάθε δημόσια ή ιδιωτική οντότητα που είναι εγκατεστημένη σε ένα κράτος μέλος ή μια χώρα συνδεδεμένη με το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο μπορεί να υποβάλλει αίτηση για να γίνει μέλος της κοινής επιχείρησης αρκεί: — ως υπεύθυνη του ΠΕΟΤ να δεσμεύεται ότι η συνεισφορά της θα είναι ανάλογη και συνεπής με το σύνολο των δραστηριοτήτων της ΚΤΠ· ως μέτοχος να δεσμεύεται ότι η συνεισφορά της θα είναι ανάλογη με τον προϋπολογισμό του ΠΕΟΤ στο οποίο προτίθεται να συμμετάσχει και συνεπής με τις απαιτήσεις του εν λόγω ΠΕΟΤ.

4.9.1

Τα έξοδα λειτουργίας της κοινής επιχείρησης «Clean Sky» θα καλύπτονται σε ίσα μερίδια από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τα άλλα μέλη, δηλαδή 50 % έκαστος.

4.9.2

Η μέγιστη συνεισφορά της Κοινότητας στην κοινή επιχείρηση «Clean Sky», που καλύπτει τα έξοδα λειτουργίας και τις δραστηριότητες έρευνας, ανέρχεται σε 800 εκατομμύρια ευρώ, και προέρχεται από την πίστωση του προϋπολογισμού που χορηγείται στην ενότητα Μεταφορές του ειδικού προγράμματος Συνεργασία για την εφαρμογή του 7ου προγράμματος πλαισίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 54 του κανονισμού αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου.

5.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση σχετικά με τη σύσταση της κοινής επιχείρησης «Clean Sky» βάσει των διατάξεων του 7ου ΠΠ. Πράγματι θεωρεί ότι η ανάκαμψη των επενδύσεων στον τομέα της Ε&Α είναι ο κατάλληλος τρόπος για να αποκτήσουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ένα ασφαλές πλαίσιο αναφοράς χάρη σε ένα νέο μέσο που να επιτρέπει την αντιμετώπιση του σημερινού κατακερματισμού των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων με σκοπό να αποφεύγεται η ανομοιογενής κατανομή των προγραμμάτων που καθιστούν αδύνατη την αξιολόγηση των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων.

5.2

Η παρουσιαζόμενη πρωτοβουλία είναι συνεπής με τις πολιτικές και τους στόχους της Ένωσης και συνάδει με τους προσανατολισμούς που έχουν καθοριστεί στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας, όπου τονίζεται ότι η γνώση και η καινοτομία στην Κοινότητα συμβάλλουν στην προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Περιλαμβάνει μέτρα σχετικά με το κοινοτικό σύστημα ανταλλαγών των ποσοστώσεων εκπομπών (ETS) και θα συμβάλει θετικά στην ολοκλήρωση της εφαρμογής της στρατηγικής ατζέντας έρευνας της ευρωπαϊκής τεχνολογικής πλατφόρμας ACARE στον τομέα του περιβάλλοντος.

5.3

Η κοινή επιχείρηση «Clean Sky» που βασίζεται στη σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα αποτελεί, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, όπως και οι άλλες ΚΤΠ που προέρχονται από τις διατάξεις του 7ου ΠΠ, ένα δυνατό σημείο για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και συμβάλλει αποφασιστικά στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων

5.4

Διατυπώνοντας μία θετική γνώμη για την υπό εξέταση πρόταση, η ΕΟΚΕ επιθυμεί καταρχάς να υπογραμμίσει τη σημασία που έχει για την ΕΕ η προτεινόμενη στρατηγική όσον αφορά τις επενδύσεις και το συντονισμό των ερευνών.

5.5

Εντούτοις, λόγω του συστήματος πολλαπλής χρηματοδότησης που εφαρμόζεται και του σημαντικού όγκου των κοινοτικών πόρων που διατίθενται, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα πρέπει να διευκρινιστεί καλύτερα η χρήση και η διανομή των τελικών προϊόντων της έρευνας. Για τον λόγο αυτό το θέμα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και της διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως ορίζεται στο άρθρο 20 του κανονισμού, που περιορίζεται στην αναφορά αρχών, χρήζει περαιτέρω αποσαφήνισης και διευκρινίσεων με κίνδυνο να αποτελέσει ένα από τα ευαίσθητα σημεία της εφαρμογής και της λειτουργίας ΚΤΠ «Clean Sky».

5.6

Ωστόσο για την υλοποίηση των στόχων και την μέγιστη αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που παρουσιάζει αυτός ο νέος μηχανισμός, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία:

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/22

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εγκρίνει την απόφαση για τη σύσταση της κοινής επιχείρησης ENIAC (1).

1.1.1

Πράγματι, εκτιμά ότι η τόνωση, με βάση την αρχή αυτή, των επενδύσεων σε Ε&Α με χρηματοδότηση δημόσιου–ιδιωτικού τομέα θα προσφέρει στις επιχειρήσεις ένα ασφαλές πλαίσιο αναφοράς, που θα βοηθήσει να ξεπεραστεί ο κατακερματισμός της κοινοτικής χρηματοδότησης που παρατηρείται σήμερα και να συντονιστούν οι — συχνότατα υπερβολικά διάσπαρτες — ερευνητικές δράσεις, ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητά τους.

1.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον κλάδο που επελέγη. Πέρα από τον τεχνικά καινοτόμο χαρακτήρα του κλάδου αυτού, πλούσιου σε μελλοντικές δυνατότητες και σε απασχόληση υψηλής εξειδίκευσης, η ανάπτυξή του θα συμβάλει άμεσα στην υλοποίηση των στόχων της Λισσαβώνας για την ανταγωνιστικότητα και των στόχων της Βαρκελώνης σχετικά με το ποσοστό του ΑΕγχΠ που αφιερώνεται στην έρευνα, αλλά και σε άλλες πτυχές των κοινοτικών πολιτικών, όπως το περιβάλλον, οι μεταφορές, η ενέργεια, η υγεία.

1.3

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την υπό εξέταση πρόταση, καθώς επιθυμεί, κατά πρώτο λόγο, να τονίσει τη σημασία που έχει για την ΕΕ η προτεινόμενη στρατηγική σε θέματα επενδύσεων και συντονισμού των ερευνών. Εκτιμά ότι η στρατηγική αυτή αντιπροσωπεύει μεγάλο πλεονέκτημα για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και ότι συνιστά σημαντική συμβολή για την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων του κλάδου.

1.4

Σχετικά με τον καινοτόμο αυτό συνεταιριστικό μηχανισμό, ο οποίος μπορεί να αποδειχθεί περίπλοκος όσον αφορά τη χρήση των προϊόντων της έρευνας που θα παραχθούν χάρη στην ENIAC, καθώς και τη φάση βιομηχανοποίησής τους, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προσοχή με την οποία αντιμετωπίστηκαν οι κανόνες που αφορούν την διανοητική ιδιοκτησία.

1.5

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ικανοποίηση την όλως ιδιαίτερη προσοχή που δόθηκε στον κίνδυνο μετεγκατάστασης της παραγωγής του κλάδου της νανοηλεκτρονικής σε άλλες περιοχές του κόσμου. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα μιας ειδικευμένης κλαδικής προσέγγισης.

1.6

Τέλος, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν, όσο το δυνατόν, οι δυνατότητες που προσφέρει ο νέος αυτός μηχανισμός, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι απαιτούνται τα εξής:

2.1

Η υπό εξέταση πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου στοχεύει στη σύσταση μιας από τις πρώτες συμπράξεις δημόσιου– ιδιωτικού τομέα στον χώρο της Ε&Α. Θεσπίζει μια από τις πρώτες κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες (ΚΤΠ), επί του προκειμένου στον τομέα των νανοτεχνολογιών, και με την ονομασία ENIAC.

2.2

Στόχος των ΚΤΠ είναι να παρέχουν την ευκαιρία στη βιομηχανία, στα κράτη μέλη και στην Επιτροπή να αξιοποιούν από κοινού τους πόρους τους, εν όλω ή εν μέρει, για την υλοποίηση στοχοθετημένων ερευνητικών προγραμμάτων.

2.3

Σε αντίθεση με την παραδοσιακή στρατηγική, σύμφωνα με την οποία η δημόσια χρηματοδότηση παρέχεται στα σχέδια κατά περίπτωση, οι ΚΤΠ αφορούν μεγάλης κλίμακας ερευνητικά προγράμματα, με κοινούς στρατηγικούς στόχους έρευνας. Η νέα αυτή προσέγγιση αναμένεται να δημιουργήσει μια κρίσιμη μάζα για την ευρωπαϊκή έρευνα και καινοτομία, να εδραιώσει τη θέση της επιστημονικής κοινότητας στους κυριότερους στρατηγικούς τομείς, και να εναρμονίσει τη χρηματοδότηση των σχεδίων, ούτως ώστε τα αποτελέσματα της έρευνας να μπορούν να αξιοποιούνται πιο γρήγορα. Οι ΚΤΠ απευθύνονται σε καίριους τομείς, όπου οι υφιστάμενοι μηχανισμοί δεν διαθέτουν ούτε την κλίμακα ούτε την ταχύτητα που απαιτείται για να διατηρήσουν ή να προωθήσουν την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Πρόκειται για τομείς στους οποίους η εθνική, ευρωπαϊκή και ιδιωτική χρηματοδότηση της έρευνας μπορεί να προσδώσει σημαντική προστιθέμενη αξία, κυρίως προωθώντας την αύξηση των ιδιωτικών δαπανών για την έρευνα και την ανάπτυξη.

2.4

Η ΚΤΠ που αφορά την νανοηλεκτρονική, με την ονομασία ENIAC, έχει ως γενικό στόχο να συμβάλει στην ανάπτυξη καίριων ικανοτήτων στον τομέα της νανοηλεκτρονικής, ώστε να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Για τον σκοπό αυτό, η υπό εξέταση πρόταση καθορίζει το νομικό πλαίσιο για την σύσταση της ENIAC.

3.1

Η συνεχής αύξηση του ποσοστού των ηλεκτρονικών εξαρτημάτων που περιλαμβάνονται στα καινοτόμα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας τοποθετεί τον κλάδο των νανοτεχνολογιών στους κλάδους που έχουν στρατηγική σημασία για την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της βιομηχανίας στην Ευρώπη.

3.2

Ο κλάδος των νανοτεχνολογιών παράγει εξοπλισμό αναγκαίο για τις κυριότερες βιομηχανίες σε ένα μεγάλο φάσμα τομέων, όπως οι τηλεπικοινωνίες, τα καταναλωτικά προϊόντα, οι υπηρεσίες πολυμέσων, η εκπαίδευση, οι μεταφορές, η υγειονομική περίθαλψη, η ασφάλεια και το περιβάλλον.

3.3

Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η αγορά που συναπαρτίζει τη βιομηχανική αλυσίδα της νανοτεχνολογίας (η οποία, πέρα από τους άμεσους παραγωγούς, περιλαμβάνει και τους προμηθευτές εργαλείων παραγωγής και υλικών) αναμένεται να παρουσιάσει μέσο ετήσιο ποσοστό ανάπτυξης της τάξεως του 15 %. Για να υποστηριχθεί ένα τόσο υψηλό ποσοστό ανάπτυξης, πρέπει, επομένως, να του αποδοθεί η δέουσα προσοχή.

3.4

Μία πρωτοβουλία κοινοτικής κλίμακας, λοιπόν, πρέπει να μεριμνά για τη διατήρηση και την ενίσχυση της ηγετικής θέσης σε παγκόσμια κλίμακα στους αντίστοιχους κλάδους, μέσα από προγράμματα Ε&Α που θα καθιστούν δυνατή την επίτευξη των αναγκαίων στόχων βιομηχανικής εκμετάλλευσης, θέτοντας πιο προωθημένους τεχνολογικούς στόχους, αποβλέποντας σε μια όλο και πιο ισχυρή ανταγωνιστικότητα και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας που απαιτούν επαγγελματικά προσόντα και εξειδίκευση υψηλού επιπέδου.

3.5

Η επιλογή μιας κοινής επιχείρησης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα αναμένεται ότι θα συμβάλει στην πραγματοποίηση ενός ποιοτικού άλματος όσον αφορά την Ε&Α του κλάδου. Η επιλογή αυτή εμφανίζεται ως καθοριστική προκειμένου να ξεπεραστεί ο σημερινός κατακερματισμός των ερευνητικών προγραμμάτων που αναπτύσσονται επί του παρόντος στα διάφορα κράτη μέλη, τα οποία δεν έχουν τη δυνατότητα επίτευξης της κρίσιμης μάζας και δεν διαθέτουν τους αναγκαίους πόρους για τη χρηματοδότηση των κατάλληλων προγραμμάτων.

3.6

Η επιλογή της ευρωπαϊκής διάστασης εμφανίζεται, επομένως, ως η μόνη δυνατή, δεδομένου ότι είναι η μόνη που θα επιτρέψει στον κλάδο των νανοτεχνολογιών να ανταποκριθεί στις μεγάλες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει.

3.7

Επιπλέον, χάρη στην επιβεβαίωση της κοινοτικής διάστασης, αναμένεται απλούστευση γραφειοκρατικών και διοικητικών διατυπώσεων, με την αντικατάσταση των διαφόρων ισχυουσών εθνικών διατυπώσεων από μια ενιαία κοινοτική διαδικασία και με τη μείωση των απαιτούμενων προθεσμιών για τη σύναψη μιας σύμβασης Ε&Α σε σύγκριση με την κατάσταση που ισχύει σήμερα σε κοινοτικό επίπεδο (βλ. EUREKA), ενώ θα αποφευχθεί και η εφαρμογή διαφορετικών διαδικασιών αξιολόγησης και ελέγχου.

3.8

Η σύσταση μιας επιχείρησης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα με άμεση συμμετοχή των κρατών μελών και των επιχειρήσεων των ενδιαφερομένων κλάδων συνιστά καινοτομία σε σύγκριση με τις ισχύουσες διαδικασίες συμμετοχής που προβλέπουν τα ευρωπαϊκά κοινοτικά προγράμματα Ε&Α. Επιπλέον, τα σημαντικά χρηματοδοτικά μέσα που θα χορηγήσει το πρόγραμμα σε κοινοτικό επίπεδο θα επιτρέψουν τη δημιουργία μιας κρίσιμης οικονομικής μάζας, αναγκαίας για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων που τάσσει το πρόγραμμα.

3.9

Η παρουσία των κρατών μελών και των επιχειρήσεων, καθώς και η άμεση δέσμευσή τους με την παροχή χρηματοδοτικής συμβολής ύψους 50 % τουλάχιστον των ερευνητικών δαπανών, θα παράγουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, με τη μορφή ώθησης για την προσέλκυση νέων χρηματοδοτήσεων και σημαντικής συμβολής στην ανάπτυξη του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας.

3.10

Η άμεση συμμετοχή των κρατών μελών συνιστά αναγκαίο στοιχείο για την κινητοποίηση των επενδύσεων, αλλά είναι αναγκαία επίσης, και κυρίως, επειδή οι αποφάσεις θα εξακολουθήσουν να λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο, ειδικότερα δε οι προσκλήσεις υποβολής προτάσεων και ο άμεσος διαρκής έλεγχος όλων των φάσεων της διαδικασίας.

3.11

Ένας άλλος απαραίτητος παράγοντας είναι η άμεση συμμετοχή της βιομηχανίας, δεδομένου ότι τα αποτελέσματα του φιλόδοξου αυτού προγράμματος Ε&Α μπορούν να συμβάλουν στην υλοποίηση σημαντικών και πρόσφορων στόχων για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας του κλάδου και, ως εκ τούτου, να προκαλέσουν θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση του κλάδου.

4.1

Το σημείο αναφοράς για τα ερευνητικά προγράμματα είναι το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο Ε&Α (ΠΠ7). Στηρίζεται σε μια εδραιωμένη πλέον επίγνωση του ότι η αναθέρμανση των επενδύσεων Ε&Α αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία.

4.2

Η σύσταση της κοινής επιχείρησης ΚΤΠ-ENIAC θα συμβάλει άμεσα στην υλοποίηση των στόχων της Λισσαβώνας σχετικά με την ανταγωνιστικότητα και των στόχων της Βαρκελώνης σχετικά με τις δαπάνες για την έρευνα. Επίσης, θα συμβάλει έμμεσα και σε άλλες πτυχές των κοινοτικών πολιτικών, όπως το περιβάλλον, οι μεταφορές, η ενέργεια και η υγεία.

4.3

Το πλαίσιο αναφοράς των κοινοτικών πολιτικών στο οποίο θα θεμελιωθεί η πρωτοβουλία ΚΤΠ-ENIAC συνιστούν ειδικότερα η ευρωπαϊκή δράση «Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες: σχέδιο δράσης για την Ευρώπη, 2005-2009» [COM(2005) 243 τελικό] και το έργο της επιστημονικής επιτροπής για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα εντοπιζόμενους κινδύνους για την υγεία (ΕΕΑΠΕΚΥ).

5.1

Η απόφαση σχετικά με τη σύσταση της κοινής επιχείρησης ENIAC που αποτελεί αντικείμενο του εγγράφου COM(2007) 356 τελικό απορρέει από την απόφαση αριθ. 2006/1982/ΕΚ σχετικά με το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο, η οποία προβλέπει κοινοτική συνεισφορά για τη συγκρότηση μακροπρόθεσμων εταιρικών σχημάτων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα σε ευρωπαϊκή κλίμακα, στον τομέα της επιστημονικής έρευνας.

5.2

Οι εταιρικές αυτές σχέσεις λαμβάνουν τη μορφή «κοινών τεχνολογικών πρωτοβουλιών» (ΚΤΠ) και προέρχονται από τις παλαιότερες «ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες» (ΕΤΠ).

5.3

Στην απόφασή του αριθ. 2006/971/ΕΚ σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα «Συνεργασία» (2), το Συμβούλιο τόνισε την ανάγκη συγκρότησης συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και εντόπισε έξι τομείς στους οποίους η σύσταση κοινών τεχνολογικών πρωτοβουλιών ενδείκνυται για να δοθεί νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή έρευνα. Οι τομείς αυτοί είναι οι εξής:

5.4

Στο πλαίσιο της γενικής αυτής στρατηγικής, ο κανονισμός που αποτελεί αντικείμενο της υπό εξέταση πρότασης [COM(2007) 356 τελικό] προβλέπει τη σύσταση κοινής επιχείρησης ENIAC στον τομέα της νανοηλεκτρονικής.

5.5

Η κοινή επιχείρηση ENIAC θεωρείται διεθνής οργανισμός, με καθεστώς νομικού προσώπου, υπό την έννοια του άρθρου 22 της οδηγίας 2004/17/ΕΚ και του άρθρου 15, στοιχείο γ), της οδηγίας 2004/18/ΕΚ. Η έδρα της θα είναι στις Βρυξέλλες και οι δραστηριότητές της θα λήξουν στις 31 Δεκεμβρίου 2017, εκτός εάν αποφασιστεί παράταση από το Συμβούλιο.

5.8.1

Τα έξοδα λειτουργίας της κοινής επιχείρησης ENIAC αναλύονται στο άρθρο 4 και χρηματοδοτούνται από τις ακόλουθες συνεισφορές:

Οι δραστηριότητες Ε&Α της κοινής επιχείρησης ENIAC για την περίοδο που λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2017 χρηματοδοτούνται από τις ακόλουθες συνεισφορές:

5.8.2

Για την περίοδο που λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2013, η μέγιστη συνεισφορά της Επιτροπής θα ανέλθει σε 450 εκατ. ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά προέρχονται από το ειδικό πρόγραμμα «Συνεργασία» για την εκτέλεση του 7ου προγράμματος πλαισίου για τις δραστηριότητες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 54, παράγραφος 2, του κανονισμού αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου.

—

να καθοριστεί και υλοποιηθεί ερευνητικό θεματολόγιο για την ανάπτυξη καίριων ικανοτήτων στον τομέα της νανοηλεκτρονικής, ώστε να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα και η αειφορία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και να καταστεί δυνατή η εμφάνιση νέων αγορών·

—

να υποστηριχθούν οι δραστηριότητες Ε&Α, με τη χορήγηση χρηματοδότησης στους συμμετέχοντες στα επιλεγμένα έργα·

—

να προωθηθεί μια σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα που να στοχεύει στην κινητοποίηση και ομαδοποίηση κοινοτικών, εθνικών και ιδιωτικών προσπαθειών, καθώς και στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα·

—

να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και διάρκεια της κοινής τεχνολογικής πρωτοβουλίας για τη νανοηλεκτρονική·

—

να επιτευχθεί συνέργεια και συντονισμός των ευρωπαϊκών προσπαθειών Ε&Α, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής ενσωμάτωσης στην κοινή επιχείρηση ENIAC των συναφών με το πεδίο αυτό δραστηριοτήτων, οι οποίες επί του παρόντος υλοποιούνται μέσω διακυβερνητικών μηχανισμών Ε&Α (EUREKA).

6.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση για τη σύσταση της κοινής επιχείρησης ENIAC και την σχετική πρόταση κανονισμού. Εκδίδοντας θετική γνώμη για την υπό εξέταση πρόταση, η ΕΟΚΕ επιθυμεί, κατ' αρχάς, να τονίσει τη σημασία που έχει για την ΕΕ η προτεινόμενη στρατηγική για θέματα επενδύσεων και συντονισμού των ερευνών.

6.2

Πράγματι, όπως και στις περιπτώσεις των γνωμοδοτήσεων που εξέδωσε για άλλους κανονισμούς που απορρέουν από την απόφαση 2006/971/ΕΚ του Συμβουλίου σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα «Συνεργασία», η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η αναθέρμανση των επενδύσεων στην Ε&Α συνιστά ενδεικνυόμενο μέσον προκειμένου να παρασχεθεί στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ένα πλαίσιο αναφοράς ασφαλές, που θα επιτρέπει να υπερβληθεί ο σημερινός κατακερματισμός των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων και να αποτρέπεται η ετερόκλητη κατανομή των προγραμμάτων.

6.3

Η πρωτοβουλία είναι συνεπής με τις πολιτικές και τους στόχους της Ένωσης και συνάδει με τους προσανατολισμούς που έχουν καθοριστεί στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας, όπου τονίζεται ότι η γνώση και η καινοτομία στην Κοινότητα συμβάλλουν στην προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Η νανοτεχνολογία κατέχει, όντως, εξέχουσα θέση, καθώς συνιστά σήμερα κινητήρια δύναμη για την καινοτομία σε ένα πλήθος κλάδων, νευραλγικών και στρατηγικών για την ανάπτυξη και την οικονομική πρόοδο της Ένωσης (κινητές επικοινωνίες, μεταφορές, υπολογισμός, αυτοματοποίηση της παραγωγής, υγεία…). Η σύσταση της κοινής επιχείρησης μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο που θα δώσει στην Ευρώπη τη δυνατότητα να διατηρήσει, ή ακόμη και να αναπτύξει περαιτέρω, την ικανότητά της για τον σχεδιασμό και την κατασκευή προϊόντων που θα ανταποκρίνονται στα ίδια της τα πρότυπα όσον αφορά την υψηλή ποιότητα, την ανθεκτικότητα, και την προστασία του περιβάλλοντος. Η ίδρυση της κοινής επιχείρησης αποτελεί μια βάση για τη συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού χώρου έρευνας και μια αποφασιστική συμβολή στην ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

6.4

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ικανοποίηση ότι, στην «εκτίμηση του αντίκτυπου» που συνοδεύει την πρόταση κανονισμού της ΚΤΠ-ENIAC, αποδίδεται όλως ιδιαίτερη προσοχή στον κίνδυνο μετεγκατάστασης της παραγωγής του κλάδου της νανοηλεκτρονικής προς άλλες περιοχές του κόσμου. Το σημείο αυτό είναι σημαντικό, δεδομένου ότι η παραγωγή αυτή αντιπροσωπεύει μεγάλη προστιθέμενη αξία, που είναι συνώνυμο οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης, ενώ παράλληλα θα εξασφαλίσει, εν μέρει, την απόδοση των κεφαλαίων που η Ένωση έχει την πρόθεση να επενδύσει για την ανάπτυξη του κλάδου αυτού. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, λοιπόν, την προτεινόμενη ιδέα να αναπτυχθεί μια ειδικευμένη κλαδική προσέγγιση για την υποστήριξη της καίριας αυτής βιομηχανίας.

6.5

Σχετικά με τον καινοτόμο αυτό συνεταιριστικό μηχανισμό, ο οποίος όμως μπορεί να αποδειχθεί περίπλοκος όσον αφορά τη χρήση των προϊόντων της έρευνας που θα παραχθούν χάρη στην ENIAC, καθώς και τη φάση βιομηχανοποίησής τους, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προσπάθεια που καταβλήθηκε για τον καθορισμό των κανόνων που αφορούν την διανοητική ιδιοκτησία, οι οποίοι εκτίθενται στο άρθρο 23 του καταστατικού. Ταυτόχρονα, εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της διότι στο σχέδιο δράσης του κανονισμού λαμβάνονται σημαντικά υπόψη οι προβληματισμοί όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια.

6.6

Για την καλύτερη δυνατή υλοποίηση των στόχων της κοινής επιχείρησης και τη μέγιστη αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που προσφέρει ο νέος αυτός μηχανισμός, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι απαιτούνται τα ακόλουθα:

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/27

1.1

Η ΕΟΚΕ, δίδοντας συνέχεια στις γνωμοδοτήσεις που εξέδωσε για την πράσινη βίβλο σχετικά με το κοινοτικό κεκτημένο (1) και για την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για τις εξ αποστάσεως συμβάσεις (2), τάσσεται υπέρ της πρωτοβουλίας της Επιτροπής να προβεί σε αναθεώρηση της οδηγίας 94/47/ΕΚ (3) της 26.10.1994, και υπέρ της μορφής που προτείνεται για την αναθεώρηση αυτή (4), με την επιφύλαξη των παρατηρήσεων και συστάσεων που διατυπώνονται παρακάτω.

1.2

Όσον αφορά τα γενικά θέματα, η ΕΟΚΕ, συμφωνεί, ως προς τα κύρια σημεία, με την πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας, με τον ορισμό των νέων προϊόντων και τον καθορισμό των χαρακτηριστικών τους, με την ενίσχυση των υποχρεώσεων πληροφόρησης πριν και κατά τη σύναψη της σύμβασης, καθώς και με την θέσπιση ενιαίας προθεσμίας υπαναχώρησης και την απαγόρευση οποιασδήποτε πληρωμής, για οποιονδήποτε λόγο, κατά το διάστημα αυτό.

1.3

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί μεν με την αρχή της ελάχιστης προσέγγισης που υιοθετεί η υπό εξέταση πρόταση, η οποία παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να προχωρήσουν περαιτέρω όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών, υπό τον όρο ότι θα τηρούνται οι αρχές που προβλέπει η συνθήκη. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, εάν υπάρχει ένας τομέας στον οποίο μπορεί να θεωρηθεί δικαιολογημένη η μέγιστη εναρμόνιση — σύμφωνα με την θεώρηση της ίδιας της Επιτροπής, όπως αυτή εκτίθεται στην πράσινη βίβλο για το κοινοτικό κεκτημένο — πρόκειται ακριβώς για τον τομέα που μας απασχολεί εδώ, και τούτο λόγω της ιδιαίτερης φύσης του συγκεκριμένου δικαίου και λόγω των σημαντικών εθνικών αποκλίσεων ως προς τον ορισμό των εννοιών και τον καθορισμό των χαρακτηριστικών της πολλαπλής νομικής φύσης του, με συνέπειες που ποικίλλουν σημαντικά στα αντίστοιχα εθνικά νομικά καθεστώτα, ιδίως όσον αφορά την ελάχιστη και τη μέγιστη διάρκεια, την ακύρωση ή την ακυρότητα, την λύση ή την καταγγελία των συμβάσεων.

1.4

Η ΕΟΚΕ διαφωνεί, λοιπόν, με την Επιτροπή, η οποία, μολονότι αναγνωρίζει ότι τα περισσότερα από τα προβλήματα που προέρχονται από αυτόν τον κλάδο είναι συχνά διασυνοριακής φύσεως και ότι, ως εκ τούτου, η επίλυσή τους δεν μπορεί να επιτευχθεί δεόντως από τα κράτη μέλη μεμονωμένα, λόγω των διαφορών στις εθνικές νομοθεσίες, ωστόσο, εντέλει, θεσπίζει απλώς ορισμένες πτυχές σχετικές με τις νομοθεσίες αυτές και αφήνει, για άλλη μια φορά, στην ελεύθερη κρίση των κρατών μελών ένα σύνολο περιπτώσεων, χωρίς να τροποποιεί σχεδόν καθόλου τη σημερινή κατάσταση των προβλημάτων που έχουν καταγραφεί.

1.5

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ, ενώ συμφωνεί με την υιοθέτηση ενός συστήματος «ελάχιστης εναρμόνισης», πιστεύει ωστόσο, όπως εξάλλου και άλλα κοινοτικά όργανα (5), ότι το επίπεδο των μέτρων προστασίας των δικαιωμάτων των καταναλωτών έχει τοποθετηθεί πολύ χαμηλά, δεδομένου ότι η πείρα έχει αποδείξει ότι η μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών (6) δεν αξιοποίησε την σχετική ρήτρα, αλλά, αντίθετα, υιοθέτησε μια κατά γράμμα προσέγγιση και, κατά συνέπεια, δεν επετεύχθη ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών. Ζητά, λοιπόν, από την Επιτροπή, με τήρηση της αρχής της επικουρικότητας, να ρυθμίσει και άλλες πτυχές, εξίσου σημαντικές, στην πρόταση οδηγίας, με κριτήριο την επίτευξη υψηλότερου επιπέδου προστασίας των καταναλωτών.

1.6

Επομένως, η ΕΟΚΕ προτείνει να βελτιωθούν ορισμένες διατάξεις σχετικές με το νομικό καθεστώς που διέπει τις εν λόγω νομοθεσίες, τις συμβατικές ρήτρες της κύριας σύμβασης και τη συσχέτισή τους με τις συμπληρωματικές συμβάσεις, ιδίως δε με τις μη συνδεδεμένες συμβάσεις πίστωσης, ώστε να ενισχυθεί η προστασία των καταναλωτών και να εξασφαλιστεί το κατάλληλο επίπεδό της.

1.7

Η ΕΟΚΕ, όπως και σε προγενέστερες γνωμοδοτήσεις της (7), τονίζει ότι απαιτείται να ενισχυθεί η πραγματική πληροφόρηση των συμβαλλομένων μερών, με ιδιαίτερη έμφαση στους λιγότερο ενημερωμένους συμβαλλόμενους, και φρονεί, ως εκ τούτου, ότι δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί εκ προοιμίου η δυνατότητα των κρατών μελών να υιοθετούν ποινικές κυρώσεις, αναλογικές και αποτρεπτικές, για πρακτικές που θίγουν σοβαρά τα δικαιώματα που προβλέπει η οδηγία, και των οποίων θα προσδιοριστούν δεόντως τα κύρια χαρακτηριστικά.

1.8

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προβεί σε λεπτομερή ανάλυση των απαντήσεων που έλαβε στο έγγραφο διαβούλευσης (8) — κυρίως όσον αφορά τα κράτη μέλη των οποίων ζητήθηκε η γνώμη μέσω του εγγράφου αυτού και τα οποία δεν περιλαμβάνονταν στα αποτελέσματα της έκθεσης (9) σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας, που αφορούσε 15 μόνο κράτη μέλη, και της συγκριτικής ανάλυσης (10), η οποία ήδη αφορούσε 25 κράτη μέλη —, δίδοντας προσοχή στην ποικιλομορφία που υφίσταται σε όλα τα κράτη μέλη.

1.9

Ως προς τα ειδικά ζητήματα, η ΕΟΚΕ προτείνει διάφορες τροποποιήσεις (11) και διατυπώνει ορισμένες συστάσεις για τη βελτίωση νομοτεχνικών πτυχών της πρότασης και για την παγίωση και εναρμόνιση εννοιών, όρων ή πρακτικών που καθιερώνονται ήδη σε άλλες οδηγίες — ειδικότερα δε στην οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (12) —, και η στάθμιση των οποίων θα πρέπει να ληφθεί υπόψη για την προώθηση της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στις συμβάσεις τέτοιου είδους, που συχνότατα στηρίζονται σε επιθετικά συστήματα εμπορικής προώθησης και πώλησης (13).

2.1

Με την υπό εξέταση πρόταση, η Επιτροπή αποβλέπει στην αναθεώρηση της οδηγίας 94/47/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Οκτωβρίου 1994, «περί της προστασίας των αγοραστών ως προς ορισμένες πλευρές των συμβάσεων που αφορούν την απόκτηση δικαιώματος χρήσης ακινήτων υπό καθεστώς χρονομεριστικής μίσθωσης», δίδοντας έτσι συνέχεια στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 13.4.2000 σχετικά με την έκθεσή της για την εφαρμογή της εν λόγω οδηγίας (14), καθώς και στις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που περιλαμβάνονται στο ψήφισμά του της 4.7.2002 (15).

2.2

Η αναθεώρηση της οδηγίας αυτής είχε ήδη προβλεφθεί από τη δημοσίευση της ανακοίνωσης της Επιτροπής «Στρατηγική για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών 2002-2006» (16), ενώ η οδηγία περιλαμβάνεται και στο λεγόμενο «κοινοτικό κεκτημένο για την προστασία των καταναλωτών», όπως αυτό παρουσιάζεται στην αντίστοιχη πράσινη βίβλο (17).

2.3

Λαμβάνοντας υπόψη ότι έχουν εντοπιστεί ορισμένες προβληματικές καταστάσεις κατά την εφαρμογή της οδηγίας, η Επιτροπή εκτιμά ότι, με τις εξελίξεις της αγοράς στον τομέα αυτόν, παρατηρήθηκε η δημιουργία πολλών νέων προϊόντων, τα οποία, ενώ στην πράξη αφορούν τη χρήση καταλύματος διακοπών, δεν εμπίπτουν ωστόσο στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας.

2.4

Στην έκθεση που εκπόνησε η Επιτροπή το 1999 σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 94/47/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (18), επισημαίνονταν ήδη πάμπολλες παραλείψεις κατά τη μεταφορά της οδηγίας. Το Συμβούλιο υιοθέτησε, τον Απρίλιο του 2000 (19), τα συμπεράσματά του για την έκθεση αυτή, όπου απαριθμεί διάφορα στοιχεία που θα πρέπει να συνεκτιμηθούν κατά την αναθεώρηση της οδηγίας.

2.5

Η επιτροπή περιβάλλοντος, δημόσιας υγείας και πολιτικής των καταναλωτών, στη γνωμοδότησή της του 2001 (20), επεσήμαινε επίσης ότι η οδηγία ορίζει «το κατώτατο αποδεκτό επίπεδο για τα μέτρα προστασίας των καταναλωτών».

2.6

Από την πλευρά του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο ψήφισμα της 4ης Ιουλίου 2002, συνιστούσε να υιοθετήσει η Επιτροπή μέτρα για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών.

2.7

Για όλους αυτούς τους λόγους, η Επιτροπή εκτιμά ότι η μεμονωμένη αναθεώρηση της οδηγίας αυτής είναι «επείγουσα», και μάλιστα ότι «έχει καταστεί προτεραιότητα», λόγω «των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές, ιδίως σχετικά με τη μεταπώληση και τα νέα προϊόντα», «με παρόμοιο τρόπο προώθησης στην αγορά τα οποία, γενικά, είναι παρεμφερή από οικονομικής πλευράς με τη χρονομεριστική μίσθωση», όπως, για παράδειγμα, τα «κλαμπ διακοπών με τιμή προσφοράς, και [οι] συμβάσεις μεταπώλησης».

2.8

Μεταξύ των κύριων αιτίων που δικαιολογούν την υπό εξέταση πρόταση αναθεώρησης, η Επιτροπή επισημαίνει ότι απαιτείται ο εκσυγχρονισμός των απαιτήσεων προσυμβατικής και συμβατικής πληροφόρησης, η εναρμόνιση του καθεστώτος απαγόρευσης προκαταβολών και πληρωμών κατά το διάστημα της προθεσμίας υπαναχώρησης, καθώς και η εξέταση του ενδεχόμενου θέσπισης ποινικών κυρώσεων.

2.9

Διαβουλεύσεις με τα κύρια ενδιαφερόμενα μέρη διεξήχθησαν σε συνεδριάσεις που πραγματοποιήθηκαν από το 2004 έως το 2006.

2.10

Λόγω των καταγγελιών σχετικά με τη χρονομεριστική μίσθωση, με ιδιαίτερη έμφαση στα νέα προϊόντα — κλαμπ διακοπών, τουριστικές συμβάσεις εκπτώσεων, ανταλλαγής και μεταπώλησης — η Επιτροπή δημοσίευσε έγγραφο διαβούλευσης (21). Τα ζητήματα αυτά συζητήθηκαν επίσης και κατά τη συνεδρίαση της μόνιμης ομάδας εργασίας εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών σχετικά με την αναθεώρηση του κοινοτικού κεκτημένου, τον Μάρτιο του 2006.

2.11

Η πρόταση αναθεώρησης εντάσσεται στο πρόγραμμα της Επιτροπής για τον εκσυγχρονισμό και την απλούστευση του κοινοτικού κεκτημένου (22).

2.12

Η Επιτροπή εκτιμά ότι η νομική βάση της προτεινόμενης οδηγίας πρέπει να εξακολουθήσει να περιορίζεται στο άρθρο 95 της συνθήκης (υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς) και πιστεύει ότι, δυνάμει της αρχής της επικουρικότητας, δεν πρέπει να οριστεί η νομική φύση των δικαιωμάτων χρονομεριστικής μίσθωσης, αλλά να γίνονται σεβαστές οι διαφορετικές απόψεις των κρατών μελών.

2.13

Εξάλλου, η Επιτροπή, ενώ δίδει έμφαση στις διασυνοριακές πτυχές, θεωρώντας μάλιστα ότι «η συντριπτική πλειονότητα των καταγγελιών των καταναλωτών αφορούν θέματα διασυνοριακού χαρακτήρα», υιοθετεί στην πρότασή της μια προσέγγιση σύμφωνα με την οποία ασχολείται αποκλειστικά με τις πτυχές «οι οποίες έχουν προσδιοριστεί ως οι πλέον προβληματικές και συνεπώς απαιτούν κοινοτική δράση», και αφήνει όλα τα υπόλοιπα στις αντίστοιχες εθνικές νομοθεσίες, καταργώντας μάλιστα όλες τις ρυθμίσεις της οδηγίας 94/47/ΕΚ που αφορούσαν τα δικαιώματα καταγγελίας και λύσης των συμβάσεων, ακόμη κι όταν τα δικαιώματα αυτά συνδέονται με το δικαίωμα υπαναχώρησης.

3.1.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει θετική την πρωτοβουλία της Επιτροπής, διαπιστώνει όμως την καθυστέρηση που έχει σημειωθεί, δεδομένου ότι τα προβλήματα είχαν ήδη εντοπιστεί από το 1999 και, επομένως, θα μπορούσαν να έχουν σταθμιστεί εδώ και καιρό οι αντίστοιχες λύσεις.

3.1.2

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει, εξάλλου, ότι ορισμένα από τα ζητήματα που καταγγέλλονται σήμερα, η ίδια τα είχε επισημάνει ήδη στη γνωμοδότηση που εξέδωσε στις 24 Φεβρουαρίου 1993 (23), κατά τη φάση της εκπόνησης της οδηγίας.

3.1.3

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η νομική βάση δεν θα πρέπει να είναι το άρθρο 95 της συνθήκης, αλλά μάλλον το άρθρο 153, εφόσον πρόκειται για θέμα που δεν αφορά αποκλειστικά την ενιαία αγορά, αλλά που άπτεται της πολιτικής για την προστασία των καταναλωτών.

3.1.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επέκταση του πεδίου εφαρμογής σε ορισμένα κινητά περιουσιακά στοιχεία, επειδή ανταποκρίνεται δεόντως στην συνεχή εξέλιξη της αγοράς.

3.1.5

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις τροποποιήσεις που εισήχθησαν στους ορισμούς (24) της παρούσας οδηγίας, καθώς αρμόζουν καλύτερα στα νέα προϊόντα που τίθενται στην αγορά, στον κλάδο αυτόν.

3.1.6

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη διατήρηση της απαγόρευσης οποιασδήποτε μορφής πληρωμής ή κατάθεσης χρημάτων, δεδομένου ότι η απαγόρευση αυτή συνιστά έναν αποτελεσματικό τρόπο να εξασφαλίζεται στον καταναλωτή η άσκηση του δικαιώματος υπαναχώρησης, χωρίς καμία πίεση από οικονομική άποψη. Επιπλέον, εκτιμά ότι, με την επέκταση του κανόνα αυτού σε τρίτους, καλύπτονται δεόντως οι συμβάσεις ανταλλαγής και μεταπώλησης.

3.1.7

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την αύξηση της περιόδου υπαναχώρησης σε 14 ημέρες, με την οποία η προθεσμία καθίσταται ενιαία, αν και θα προτιμούσε να υπολογίζεται η προθεσμία σε εργάσιμες ημέρες και όχι σε ημερολογιακές, όπως εξάλλου έχει ήδη δηλώσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (25). Υπενθυμίζεται εδώ ότι το Συμβούλιο, κατά την υιοθέτηση της οδηγίας 97/7/ΕΚ, είχε εκδώσει δήλωση με την οποία καλούσε την Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα εναρμόνισης της μεθόδου υπολογισμού όσον αφορά τις προθεσμίες υπαναχώρησης που προβλέπονται στις οδηγίες για την προστασία των καταναλωτών.

3.1.8

Όπως έχει δηλώσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (26), και με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 1, παρ. 3, της πρότασης οδηγίας, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να προβεί η Επιτροπή σε πιο άρτιο προσδιορισμό της υφής, των ελαττωμάτων και των συνεπειών των δικαιωμάτων υπαναχώρησης, καταγγελίας και λύσης των συμβάσεων, δεδομένου ότι, διαφορετικά, δεν θα επιτευχθεί η επιδιωκόμενη προσέγγιση των νομοθεσιών, εφόσον το κάθε κράτος μέλος θα υιοθετήσει τους δικούς του κανόνες, με τις επακόλουθες αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη των διασυνοριακών σχέσεων.

3.1.9

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, εφόσον ο στόχος της παρούσας οδηγίας είναι η προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών που αφορούν αυτού του είδους τα δικαιώματα, σε αντίθεση με την αιτιολογική σκέψη 4 της πρότασης και παρά τις υφιστάμενες διαφορές μεταξύ κρατών μελών, η Επιτροπή θα έπρεπε να προχωρήσει περαιτέρω, προσδιορίζοντας τη νομική φύση (27) των δικαιωμάτων αυτών, είτε αυτά διαμορφώνονται ως εμπράγματα δικαιώματα είτε ως πιστωτικά δικαιώματα. Διαφορετικά, η υπό εξέταση πρόταση δεν θα συμβάλει στην επίλυση των προβλημάτων που έχουν εντοπιστεί όσον αφορά τον καθορισμό των κύριων απαιτήσεων ώστε να πληρούται το δικαίωμα και, ειδικότερα, στην περίπτωση που θα οριστεί εμπράγματο δικαίωμα, τις εγγενείς συνέπειες για την εγγραφή.

3.1.9.1

Η ΕΟΚΕ καλεί, λοιπόν, την Επιτροπή να θεσπίσει ορισμό της νομικής φύσης του δικαιώματος — χρονομεριδίου—, διαμορφώνοντάς το είτε ως εμπράγματο δικαίωμα είτε ως προσωπικό δικαίωμα ενοχικής φύσεως — δικαίωμα σε παροχή υπηρεσιών —, με τις αντίστοιχες συνέπειες ως προς τις εφαρμοστέες διατάξεις του Κανονισμού των Βρυξελλών και του Κανονισμού Ρώμη Ι. Διαφορετικά δεν θα επιτευχθεί η επιθυμητή εναρμόνιση και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ, στην προαναφερόμενη γνωμοδότησή της (28), είχε ήδη συμβάλει στον ορισμό αυτό, αναφέροντας ότι το δικαίωμα που γεννάται από τη σύμβαση χρονομεριστικής ιδιοκτησίας, «αποτελεί εμπράγματο ή προσωπικό δικαίωμα και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί σχέση μίσθωσης, διότι στην εκμίσθωση δεν υπάρχει αποξένωση (από την κυριότητα του ακίνητου). Το μεταβιβαζόμενο δικαίωμα αφορά ένα αδιαίρετο μέρος ενός αντικειμένου, ένα διαμέρισμα εξ' αδιαιρέτου, και έχει ή μπορεί να έχει τον χαρακτήρα ενός εμπράγματου δικαιώματος επί ακινήτων […]».

3.1.10

Με την επιφύλαξη του αναγκαίου νομικού προσδιορισμού του δικαιώματος αυτού, ενδεχομένως με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ή ακόμη και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση οδηγίας σε ορισμένα από τα συστατικά της στοιχεία, το γεγονός δηλαδή ότι το ενδιάμεσο αντικείμενό της αφορά κινητά ή ακίνητα περιουσιακά στοιχεία, ως προς το δικαίωμα χρήσεως ή καρπώσεως καταλύματος (το οποίο προϋποθέτει παραμονή με διανυκτέρευση) μέσω ανταλλάγματος, με ελάχιστη διάρκεια ενός έτους.

3.1.11

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή, πέρα από τα προϊόντα που απαριθμούνται ήδη στο άρθρο 2 της πρότασης, να θεσπίσει μία ρήτρα (με τον αναγκαίο ορισμό των συστατικών στοιχείων) προκειμένου να μπορεί να προσαρμόζεται σε ενδεχόμενα μελλοντικά προϊόντα (29), τα οποία θα διατεθούν στην αγορά μετά από την έναρξη ισχύος της οδηγίας, και τα οποία θα διαπιστωθεί ότι δεν μπορούν να καλυφθούν από τον ορισμό των νέων προϊόντων.

3.1.12

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η δυνατότητα να υποχρεούται ο καταναλωτής σε οποιαδήποτε εξόφληση ή πληρωμή, λόγω της έγκαιρης άσκησης του δικαιώματος υπαναχώρησης, συνιστά πρόδηλη στρέβλωση του δικαιώματος αυτού, σύμφωνα με το οποίο ο καταναλωτής δεν καλείται να προβάλει κανέναν λόγο ούτε να καταβάλει κανένα ποσόν. Επομένως, οι παράγραφοι 5 και 6 του άρθρου 5 της πρότασης πρέπει να διαγραφούν.

3.1.13

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής στην παραπομπή στην πρόσφατα υιοθετηθείσα οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (30). Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την παραπομπή αυτή, επισημαίνει όμως ότι στα άρθρα 14 και 15 της εν λόγω οδηγίας δεν θεσπίζεται αναφορά στην παρούσα οδηγία, ούτε και στην παρούσα, υπό εξέταση, οδηγία θεσπίζεται τέτοια αναφορά.

3.1.14

Η ΕΟΚΕ, παρότι συμφωνεί με την αρχή της ελάχιστης εναρμόνισης, φρονεί ωστόσο ότι η υπό εξέταση πρόταση οδηγίας είναι πιο περιοριστική από την ισχύουσα, δεδομένου ότι προβλέπει μεν τη δυνατότητα των κρατών μελών να υιοθετούν μέτρα για την εξασφάλιση υψηλότερου επιπέδου προστασίας των καταναλωτών, περιορίζει όμως τη δυνατότητα αυτή αποκλειστικά σε ό,τι αφορά το δικαίωμα υπαναχώρησης (αφετηρία, λεπτομέρειες και αποτελέσματα της άσκησής του). Η ισχύουσα οδηγία, ειδικότερα δε το άρθρο 11 (31), θεσπίζει ευρύτερο πεδίο για τη δυνατότητα αυτή. Η ΕΟΚΕ, λοιπόν, ζητά από την Επιτροπή να διατηρήσει στην προτεινόμενη οδηγία έναν κανόνα ανάλογο με αυτόν της ισχύουσας.

3.1.15

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να προβλέπει ένα αποτελεσματικό σύστημα κυρώσεων, όχι μόνο για λόγους αποτροπής των πρακτικών που παραβαίνουν τις θεσπιζόμενες από την οδηγία υποχρεώσεις, αλλά και για λόγους σαφήνειας και ασφάλειας δικαίου (32). Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του να προβλέπεται η δυνατότητα θέσπισης, εκ μέρους των κρατών μελών και όχι της Επιτροπής, ποινικών κυρώσεων, αναλογικών αλλά επαρκώς αποτρεπτικών, για τις πρακτικές που συνιστούν παράβαση, όταν αυτές είναι ιδιαίτερα σοβαρές, και τούτο εντός ενός πλαισίου προκαθορισμένου από την Επιτροπή (33).

3.1.16

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την συμπερίληψη ρήτρας τακτικής επανεξέτασης, η οποία δεν υφίσταται στην ισχύουσα οδηγία, και χάρη στην οποία η οδηγία δεν θα καταστεί σύντομα παρωχημένη.

3.1.17

Παρότι έχουν ασκηθεί αγωγές έναντι ορισμένων κρατών μελών (34) για παραβάσεις της ορθής μεταφοράς ορισμένων διατάξεων της οδηγίας, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη έκπληξή της για την έλλειψη δράσης της Επιτροπής, κυρίως όσον αφορά την μη τήρηση της προθεσμίας για την μεταφορά της οδηγίας (30.4.1997), δεδομένου μάλιστα ότι μόνο δύο κράτη μέλη (35) τήρησαν την προθεσμία αυτή. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή, με την ευκαιρία της νέας οδηγίας, να επιδείξει λιγότερη χαλαρότητα απέναντι σε τόσο κατάφωρες καταστρατηγήσεις ως προς την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου.

3.2.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι ο ορισμός του άρθρου 2, παρ. 1, στοιχείο ζ), που αφορά τις διατάξεις του άρθρου 7, είναι υπερβολικά περιοριστικός, δεδομένου ότι το στοιχείο που θεμελιώνει τον παρεπόμενο χαρακτήρα μιας σύμβασης είναι η συμπληρωματική σχέση μεταξύ των δύο συμβάσεων. Επομένως, αυτό που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι ακριβώς η συμπληρωματική σχέση μεταξύ των δύο και όχι τόσο η σχέση υπαγωγής, εφόσον, ιδιαίτερα για τις περισσότερες συνδεδεμένες πιστωτικές συμβάσεις, πρόκειται για εξωγενή σύνδεση μεταξύ συμβάσεων, οι οποίες, από τη νομική τους φύση, παρουσιάζουν νομική αυτονομία μεταξύ τους και, συνεπώς, δεν εμπίπτουν στον προτεινόμενο ορισμό.

3.2.2

Η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με τη διατύπωση του άρθρου 3, παρ. 2, κυρίως όσον αφορά το ενημερωτικό έγγραφο, το οποίο δίδεται μόνο στον «καταναλωτή που [το] ζητεί» και μόνον όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Δεδομένου ότι το άρθρο αυτό αφορά την προσυμβατική ενημέρωση, με βάση την οποία ο καταναλωτής λαμβάνει την απόφαση να συνάψει τη σύμβαση, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το έγγραφο αυτό θα πρέπει να παραδίδεται υποχρεωτικά, και ζητά από την Επιτροπή να θεσπίσει την υποχρέωση αυτή.

3.2.3

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αντικαταστήσει τις διατάξεις του άρθρου 3, παρ. 4, του άρθρου 4, παρ. 1, του παραρτήματος Ι, στοιχείο ιβ), του παραρτήματος ΙΙΙ, στοιχείο στ), και του παραρτήματος IV, στοιχείο δ), με διάταξη ανάλογη προς αυτή του άρθρου 4 της ισχύουσας οδηγίας (36). Η διάταξη αυτή παρέχει μεγαλύτερη προστασία στον καταναλωτή, όχι μόνον όσον αφορά την υποχρέωση καθιέρωσης της γλώσσας του κράτους μέλους του οποίου είναι υπήκοος ο καταναλωτής, αλλά και όσον αφορά την αναγκαία καθιέρωση της επίσημης μετάφρασης στη γλώσσα του κράτους μέλους όπου ευρίσκεται το ακίνητο, κυρίως για λόγους σχετικούς με ενδεχόμενες διατυπώσεις εγγραφής.

3.2.3.1

Πράγματι, η ΕΟΚΕ διαβλέπει τη γενικευμένη υιοθέτηση, εκ μέρους των επαγγελματιών του κλάδου, προτάσεων — συμβάσεων προσχώρησης — στις οποίες ο καταναλωτής θα αρκείται να δηλώσει ότι αυτή είναι η γλώσσα που επέλεξε, χωρίς καμία ελευθερία διατύπωσης ή διαπραγμάτευσης, με ενδεχόμενες σοβαρές ζημίες για τα οικονομικά του συμφέροντα.

3.2.4

Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή την τροποποίηση της διατύπωσης του άρθρου 4, παρ. 2, κυρίως δε τη διαγραφή της φράσης «εκτός ρητής συμφωνίας των συμβαλλόμενων μερών», δεδομένου ότι πρόκειται για ουσιώδεις πληροφορίες, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να υπόκεινται στην αυτονομία βουλήσεως των μερών. Η εμπειρία έχει δείξει ότι η διατήρηση της φράσης αυτής θα οδηγήσει τους επαγγελματίες να προτείνουν μονομερώς συμβάσεις προσχώρησης, τις οποίες ο καταναλωτής θα αρκείται να αποδεχθεί.

3.2.4.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει, επίσης, ότι, για λόγους σαφήνειας και ασφάλειας δικαίου, η Επιτροπή οφείλει να διασαφηνίσει/τυποποιήσει τους λόγους, τους «ανεξάρτητους από τη βούληση του εμπόρου», οι οποίοι θα αποτελούν μέρος της σύμβασης, υπό την έννοια του άρθρου 4, παρ. 2.

3.2.4.2

Ακόμη, πάντα σχετικά με το ίδιο άρθρο, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να καθορίσει τον τρόπο κοινοποίησης των πληροφοριών αυτών, οι οποίες θα πρέπει να παρέχονται κατά τρόπο πρόσφορο, αντικειμενικό και σαφή (37), ενώ θα πρέπει επίσης «το μέγεθος των χρησιμοποιούμενων χαρακτήρων να επιτρέπει την ευχερή ανάγνωση» (38).

3.2.5

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να διασαφηνίσει τη φράση «ο έμπορος εφιστά ρητώς την προσοχή», στο άρθρο 4, παρ. 3, η έννοια της οποίας δεν είναι σαφής από νομοτεχνική άποψη.

3.2.6

Η ΕΟΚΕ συνάγει ότι στο άρθρο 5, παρ. 1, προβλέπονται δύο διαφορετικές περίοδοι για την άσκηση του δικαιώματος υπαναχώρησης. Ζητά, λοιπόν, από την Επιτροπή να θεσπίσει διάταξη που θα παρέχει στον καταναλωτή μία και μόνο δυνατότητα άσκησης του δικαιώματος υπαναχώρησης, εντός προθεσμίας δεκατεσσάρων ημερών από την υπογραφή της οριστικής σύμβασης, στην περίπτωση που θα έχει προηγηθεί δεσμευτικό προσύμφωνο, υπό τον όρο ότι η ιδιοκτησία δεν θα έχει χρησιμοποιηθεί εν τω μεταξύ.

3.2.7

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή, όπως άλλωστε και σε προγενέστερες γνωμοδοτήσεις της, να προσδιορίσει τη φύση της κοινοποίησης σχετικά με την άσκηση του δικαιώματος υπαναχώρησης, ώστε να εξασφαλίζεται στα συμβαλλόμενα μέρη η σχετική απόδειξη. Επισημαίνει, εξάλλου, ότι η διατύπωση της ισχύουσας οδηγίας είναι καταλληλότερη (39).

3.2.8

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο τίτλος του άρθρου 8 θα έπρεπε να τροποποιηθεί ως εξής: «Υποχρεωτικός χαρακτήρας των δικαιωμάτων», δεδομένου ότι ο λόγος ύπαρξης του νόμου δεν είναι να θεσπίζει τον επιτακτικό χαρακτήρα της οδηγίας, αλλά να απαγορεύει τον αποκλεισμό ή τον περιορισμό των συγκεκριμένων δικαιωμάτων, ανεξάρτητα από την εφαρμοστέα νομοθεσία.

3.2.9

Όσον αφορά τη δικαστική και διοικητική προσφυγή, η ΕΟΚΕ θεωρεί πιο κατάλληλες τις διατάξεις που θεσπίζονται στα άρθρα 11 και 12 της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (40), επειδή είναι πιο πλήρεις και παρέχουν ευρύτερη κάλυψη. Ζητά, λοιπόν, από την Επιτροπή να αντικαταστήσει το άρθρο 9 της υπό εξέταση πρότασης από κανόνες αντίστοιχους προς εκείνους.

3.2.10

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής στη σύνταξη των διαφόρων γλωσσικών εκδόσεων της πρότασης, δεδομένου ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου η μετάφραση θα πρέπει να είναι πιο προσεκτική (41).

4.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, πέρα από τις παραλείψεις που αναφέρονται παραπάνω, υπάρχουν και άλλα ζητήματα που θα άξιζε να επανεξεταστούν, με την ευκαιρία της αναθεώρησης της οδηγίας, και που δεν αποτέλεσαν αντικείμενο θέσπισης στο πλαίσιο της πρότασης:

Τα ζητήματα αυτά είναι, κυρίως, τα εξής:

—

[…] ότι η σύμβαση και το έγγραφο που μνημονεύονται στο άρθρο 3 παράγραφος 1 πρέπει να συντάσσονται, από τις επίσημες γλώσσες της Κοινότητας, είτε στη γλώσσα ή σε μία από τις γλώσσες του κράτους μέλους όπου κατοικεί ο αγοραστής, είτε στη γλώσσα ή σε μία από τις γλώσσες του κράτους μέλους του οποίου είναι υπήκοος, κατ' επιλογήν του αγοραστού. Εντούτοις, το κράτος μέλος στο οποίο κατοικεί ο αγοραστής μπορεί να επιβάλει όπως η σύμβαση συντάσσεται οπωσδήποτε τουλάχιστον στην ή στις γλώσσες του εκ των επισήμων γλωσσών της Κοινότητας και

—

ότι ο πωλητής οφείλει να παραδίδει στον αγοραστή πιστή μετάφραση της σύμβασης στη γλώσσα ή σε μία από τις γλώσσες, εκ των επισήμων γλωσσών της Κοινότητας, του κράτους μέλους όπου ευρίσκεται το ακίνητο.»

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/33

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/33

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/34

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/34

1.1

Η ΕΟΚΕ δίδει πολύ μεγάλη σημασία στα θέματα που συνδέονται με την ενεργειακή απόδοση, την αλλαγή του κλίματος και τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Αποδέχεται μάλιστα, σε γενικές γραμμές, τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 8ης και 9ης Μαρτίου, όπου συζητήθηκαν οι τρεις πυλώνες της ενεργειακής πολιτικής για την Ευρώπη (ΕΠΕ):

1.2

Στην έκθεση προόδου για τα βιοκαύσιμα η Επιτροπή επισημαίνει ότι, ελλείψει υποχρεωτικών στόχων, δεν θα είναι δυνατή η επίτευξη ικανοποιητικού ποσοστού χρήσης των βιοκαυσίμων. Αποδείχτηκε ότι ο στόχος να επιτευχθεί ποσοστό 5,75 % του μεριδίου αγοράς το 2010 δεν είναι εφικτός· για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις που ορίζει το Συμβούλιο πρέπει να τεθεί ένας εφικτός στόχος ο οποίος σύμφωνα με την Επιτροπή είναι να επιτευχθεί μερίδιο της αγοράς 10 % έως το 2020, χρησιμοποιώντας τη δυνατότητα που παρέχει το άρθρο 4 § 2 της οδηγίας 2003/30/ΕΚ, που αποκαλείται «ρήτρα επανεξέτασης». Παραδόξως η Επιτροπή επισημαίνει τα οφέλη βασιζόμενη σε ένα σενάριο χρήσης βιοκαυσίμων έως 14 %, ενώ ο στόχος που έχει δηλώσει είναι 10 %, και προβάλλει μη ρεαλιστικά αποτελέσματα σα να προσπαθεί να ωραιοποιήσει την ανακοίνωση.

1.3

Τα βιοκαύσιμα πρώτης γενιάς παρουσιάζουν πολλές αντενδείξεις και δεν ανταποκρίνονται πλήρως στους ευρωπαϊκούς στόχους. Πράγματι αυτά τα βιοκαύσιμα έχουν υψηλό κόστος παραγωγής, υψηλό περιβαλλοντικό κόστος, χρησιμοποιούν δημητριακά που προορίζονται για την παραγωγή και ζωοτροφών και, όπως υποστηρίζει ο FAO (Οργανισμός Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών), είναι συνυπεύθυνα για την αύξηση των τιμών των δημητριακών στην παγκόσμια αγορά.

1.4

Η χρήση βιοκαυσίμων πρώτης γενιάς θέτει ωστόσο προβλήματα δεοντολογίας όπως ο ανταγωνισμός μεταξύ τροφίμων και καυσίμων, που η Επιτροπή τείνει να ελαχιστοποιήσει. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη στενότερης συνεργασίας με τους παγκόσμιους οργανισμούς και ιδρύματα που λειτουργούν στον τομέα της γεωργίας και της διατροφής όπως είναι ακριβώς ο FAO και το ΠΕΠ (Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα).

1.5

Τόσο στο έγγραφο της Επιτροπής όσο και στη μελέτη αντικτύπου που το συνοδεύει, δεν αναφέρονται διάφορα προβλήματα τα οποία είναι ωστόσο σημαντικά.

Όσον αφορά το βιοντίζελ, επισημαίνονται τα ακόλουθα προβλήματα:

Όσον αφορά αντιθέτως τη βιοαιθανόλη τα προβλήματα είναι τα ακόλουθα:

1.6

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να αξιολογηθούν προσεκτικά μαζί με τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές συνέπειες, και τα τεχνικά προβλήματα που συνδέονται με την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων. Ειδικότερα τίθεται το θέμα της παραγωγικής απόδοσης των πρώτων υλών για βιοκαύσιμα: από 1 τόνο ζαχαρότευτλων παράγονται σχεδόν 400 λίτρα βιοαιθανόλης (γύρω στις 1 500 Mcal). Το αποτέλεσμα δεν είναι και τόσο ικανοποιητικό και το επίπεδο απόδοσης χαμηλό, εάν ληφθεί υπόψη η ενέργεια που απαιτείται για να μετατραπεί η βιομάζα σε βιοκαύσιμα. Θα ήταν πιο λειτουργικό να χρησιμοποιηθεί απευθείας η βιομάζα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, για τη θέρμανση ή για θαλάσσιες και δημόσιες αστικές μεταφορές.

1.7

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι από καθαρά περιβαλλοντικής πλευράς πρέπει να εξεταστούν οι κίνδυνοι της αποψίλωσης των δασών καθώς και οι κίνδυνοι αποθήκευσης των πρώτων υλών: θα πρέπει να εξεταστούν με σαφήνεια και προσοχή τα σχετικά βιολογικά και βιοχημικά προβλήματα.

1.8

Η ΕΟΚΕ θέτει επίσης το θέμα της «δεοντολογίας της επιστήμης». Ο πλανήτης Γη είναι ένα ανοικτό σύστημα το οποίο αμείλικτα κλίνει προς την κατάσταση ισορροπίας που θα συμπέσει με το τέλος του. Καθήκον της επιστήμης είναι να επιβραδύνει την τάση καθόδου και της πολιτικής να διευκολύνει τις σχετικές δραστηριότητες και μελέτες.

1.9

Η ΕΟΚΕ συνιστά να πραγματοποιηθεί μια ανάλυση για να εξεταστεί αν η χημική διαδικασία της καύσεως με μόρια διαφορετικά από τους υδρογονάνθρακες μπορεί να καταλήξει στον σχηματισμό και ανάπτυξη ελεύθερων ριζών, που είναι υπεύθυνες για το οξειδωτικό άγχος, το οποίο θεωρείται προκαταρκτική παθολογική κατάσταση σοβαρότερων ασθενειών. Η σύσταση αυτή αιτιολογείται από την απουσία διαθέσιμων σχετικών στοιχείων.

1.10

Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην συντήρηση και στην προστασία του εδάφους. Το έδαφος πρέπει να προστατευθεί διότι μας προστατεύει. Η σταδιακή μείωση και υποβάθμιση των υδροφόρων οριζόντων προκαλείται από ανόητες πολιτικές εκμετάλλευσης και εξασθένησης του εδάφους. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η εναλλαγή των καλλιεργειών ώστε να ευνοηθεί η αναζωογόνηση του εδάφους.

1.11

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή και σε όλα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να λάβουν ιδιαιτέρως υπόψη το πρόβλημα της κατανάλωσης ύδατος για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Από όλες τις συνέπειες της αλλαγής του κλίματος, η μείωση των υδάτινων πόρων μπορεί να έχει δραματικές συνέπειες, σε ορισμένες περιοχές κυρίως. Σε πρόσφατες μελέτες του IWMI (International Water Management Institute — Διεθνές Ίδρυμα Διαχείρισης των Υδάτων) έχει υπολογιστεί ότι για την παραγωγή ενός λίτρου βιοκαυσίμων χρειάζονται τουλάχιστον 1 000 έως 4 000 λίτρα νερού, ανάλογα με τον τύπο του προϊόντος και τη ζώνη παραγωγής.

1.12

Πέραν τούτων των προβλημάτων, που θα μπορούσαν να μειωθούν εάν ληφθούν μέτρα παρακολούθησης και πιστοποίησης των μεθόδων παραγωγής των βιοκαυσίμων, ενδεχομένως και μέσω συστημάτων ανιχνευσιμότητας των προϊόντων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να υποστηριχθούν περαιτέρω η έρευνα και η ανάπτυξη βιοκαυσίμων δεύτερης ακόμη και τρίτης γενιάς όπως η βιοβουτανόλη. Η βιοβουτανόλη έχει χαμηλή πίεση ατμού και αντοχή στη μόλυνση του νερού σε μίγματα βενζίνης, διευκολύνοντας τη χρήση της στην υπάρχουσα παροχή βενζίνης και στα κανάλια διανομής. Η βιοβουτανόλη έχει τη δυνατότητα να αναμιχθεί στη βενζίνη σε υψηλότερες συγκεντρώσεις από τα υπάρχοντα βιοκαύσιμα χωρίς την ανάγκη τροποποίησης των οχημάτων· προσφέρει δε καλύτερη οικονομία καυσίμων από τα μίγματα βενζίνης-αιθανόλης, βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση και μειώνοντας την κατανάλωση ανά λίτρο. Τα καύσιμα νέας γενιάς έχουν μεγάλη ενεργειακή απόδοση και χαμηλό περιβαλλοντικό κόστος, με τη χρήση των αποβλήτων και της βιοχημείας ώστε να ευνοούνται οι φυσικές διαδικασίες διάσπασης της κυτταρίνης, που είναι πολύπλοκες και πολυδάπανες.

1.13

Η ΕΟΚΕ εξετάζει ακόμη και τις δυνατότητες που μπορεί να αντιπροσωπεύει η ανάπτυξη των βιοκαυσίμων για την ευρωπαϊκή οικονομία, συμβάλλοντας στην επίτευξη των στόχων της ατζέντας της Λισσαβώνας. Στο έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο προβλέπεται ρητά αυτός ο τομέας παρέμβασης, αλλά χρειάζεται μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερόμενων φορέων: γεωργών, μεταποιητικής βιομηχανίας, αλλά και ενώσεων προστασίας του περιβάλλοντος, οργανώσεων των εργαζομένων, που ενδιαφέρονται ολοένα και περισσότερο να συνδέσουν το θέμα της αειφόρου ανάπτυξης με πιο προηγμένα πρότυπα κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων.

1.14

Οι δυνατότητες που παρέχει η ανάπτυξη των βιοκαυσίμων στον αγροτικό κόσμο πρέπει να προωθηθούν, υπό τον όρο και οι γεωργοί θα καταβάλουν προσπάθεια να συμβάλουν στην προστασία των πρωτογενών περιβαλλοντικών αγαθών και στον σεβασμό των κοινών πόρων όπως είναι το νερό, η τροφή για τους ανθρώπους και για τα ζώα. Οι γεωργικές ενώσεις έχουν την ευθύνη να διαδίδουν στον αγροτικό κόσμο τους κανόνες που θα καθορίσει η διεθνής κοινότητα για τη ρύθμιση της παραγωγής και του εμπορίου βιοκαυσίμων. Η διάδοση των πρακτικών πιστοποίησης, ανιχνευσιμότητας, ο έλεγχος της συμμόρφωσης, είναι τα θέματα για τα οποία αναμένεται η καθοριστικής σημασίας συμβολή των διαφόρων γεωργικών ενώσεων τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να αναπτύξει συνεργασία με τις εθνικές ΟΚΕ για το θέμα αυτό, όπως και για άλλα θέματα που αφορούν την ενεργειακή απόδοση, τη μείωση των αερίων θερμοκηπίου και την αλλαγή του κλίματος: πράγματι οι εθνικές ΟΚΕ έχουν δείξει, σε διάφορες ευκαιρίες, έντονο ενδιαφέρον για τα θέματα αυτά και συμμετέχουν ενεργά στην επεξεργασία των σχετικών γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ.

1.15

Όσον αφορά τη φορολογική μεταχείριση και ιδιαίτερα τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης για τα βιοκαύσιμα, οι διευκολύνσεις προς τους γεωργούς, τις αυτοκινητοβιομηχανίες για να στηριχθούν οι αναγκαίες δαπάνες έρευνας, προς τους καταναλωτές για τις αναγκαίες παρεμβάσεις στα οχήματα που δεν έχουν σχεδιαστεί για τη χρήση βιοκαυσίμων, καθώς και οι διευκολύνσεις στους ίδιους τους παραγωγούς βιοκαυσίμων δείχνουν ότι ο κατάλογος των υποψηφίων για δημόσιες ενισχύσεις είναι ατελείωτος. Στη Γερμανία, όπου πρόσφατα έχουν μειωθεί αισθητά οι φορολογικές διευκολύνσεις, σημειώθηκε άμεση μείωση της κατανάλωσης που προκάλεσε την άμεση διαμαρτυρία της βιομηχανίας. Οι επενδύσεις χρειάζονται ασφάλεια και σταθερότητα, αλλά η αγορά βιοκαυσίμων είναι ακόμη ανύπαρκτη. Εν πάση περιπτώσει οι ενδεχόμενες ενισχύσεις δεν θα πρέπει να προκαλέσουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

1.16

Στην πρόταση ο τομέας των μεταφορών δεν φαίνεται να υπάγεται στο σύστημα των ποσοστών των εκπομπών. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να μελετήσει την πιθανότητα επέκτασης του συστήματος των πιστοποιητικών εκπομπών στον τομέα των μεταφορών ώστε να αποτελέσουν κίνητρο για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων αναζήτησης νέων λύσεων που να μειώνουν τις βλαβερές εκπομπές. Σε μια ειδική διερευνητική γνωμοδότηση για το θέμα αυτό, που ζήτησε ο αντιπρόεδρος BARROT, η ΕΟΚΕ θα επιχειρήσει να καθορίσει μια λειτουργική προσέγγιση.

1.17

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη στρατηγική για τη βιομάζα και τα βιοκαύσιμα: στο ψήφισμα αυτό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει υποχρεωτική και συνολική πιστοποίηση που να επιτρέψει την αειφόρο παραγωγή βιοκαυσίμων σε όλα τα στάδια και να στηρίξει την ανάπτυξη και τη χρήση του συστήματος Παγκόσμιας Παρακολούθησης του Περιβάλλοντος και της Ασφάλειας (GMES) για τον έλεγχο της χρήσης γης για την παραγωγή βιοαιθανόλης, ούτως ώστε να αποφευχθεί η καταστροφή των ομβρόφιλων δασών και άλλες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

1.18

Λόγω των προβλημάτων που επισημάνθηκαν στην γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θέσει τον στόχο του 10 % υπό συνεχή εξέταση ώστε να είναι έτοιμη να υποβάλει προτάσεις για την τροποποίησή του σε περίπτωση που δεν καταστεί δυνατό να επιλυθούν τα προβλήματα κατά τρόπο ικανοποιητικό και βιώσιμο.

2.1

Η Επιτροπή παρουσιάζει την έκθεση προόδου για τη χρήση βιοκαυσίμων, υπογραμμίζοντας το γεγονός ότι στον τομέα των μεταφορών και μόνον προβλέπεται για την περίοδο 2005-2020 αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (εν προκειμένω μόνο CO2) κατά 77 εκατομ. τόνους ετησίως, δηλαδή πάνω από το 60 % του συνόλου της αύξησης των εκπομπών, το οποίο εκτιμάται σε 126 εκατομμύρια τόνους ετησίως.

2.2

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επισημάνθηκε είναι η πλήρης σχεδόν εξάρτηση του τομέα των μεταφορών από τις εισαγωγές πετρελαίου, που αποτελεί τον ενεργειακό πόρο που παρουσιάζει τους περισσότερους κινδύνους για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Με τη σημαντική αύξηση της χρήσης των βιοκαυσίμων, αυτή η εξάρτηση θα πρέπει να μειωθεί.

2.3

Τα οφέλη από την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων δεν θα γίνουν αισθητά στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου όταν, για την παραγωγή τους, μετατρέπονται υφιστάμενες καλλιέργειες ή χρησιμοποιούνται εδάφη που παρουσιάζουν ιδιαίτερο πλούτο βιοποικιλότητας, όπως τα ομβρόφιλα δάση.

2.4

Το 2001 το μερίδιο των βιοκαυσίμων στην αγορά ήταν 0,3 % και μόνον 5 κράτη μέλη είχαν εμπειρία από τη χρήση αυτού του καυσίμου. Η οδηγία 2003/30/ΕΚ δεν έθεσε δεσμευτικούς στόχους, αλλά αναφέρει τον στόχο για το 2010 (ίσο με το 5,75 % του μεριδίου αγοράς για βενζίνη και ντίζελ στις μεταφορές) και έναν ενδιάμεσο στόχο για το 2005 (2 %).

2.5

Ωστόσο, στην ίδια οδηγία, με την ειδική ρήτρα επανεξέτασης που προβλέπεται στο άρθρο 4 παράγραφος 2, παρέχεται η δυνατότητα στην Επιτροπή, σε περίπτωση σημαντικών και αδικαιολόγητων αποκλίσεων από τον στόχο του 2 %, να υποβάλει πρόταση για εθνικούς υποχρεωτικούς στόχους.

2.6

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική διαδραματίζει σημαντικό ρόλο εν προκειμένω, ιδιαίτερα μετά τη μεταρρύθμιση του 2003 με την οποία, αφού αποσυνδέθηκαν οι πληρωμές που καταβάλλονται στους γεωργούς από τις καλλιέργειες που παράγουν, κατέστη δυνατή η εκ νέου χρήση εκτάσεων, που είχαν αποσυρθεί από την παραγωγή, για καλλιέργειες προϊόντων που δεν είναι τρόφιμα και οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις προορίζονται για την παραγωγή βιοκαυσίμων.

2.7

Το 2007 θα χορηγείται πριμοδότηση στις αποκαλούμενες «ενεργειακές καλλιέργειες», που θα συμπληρώνει τις πολιτικές ενθάρρυνσης της παραγωγής ενέργειας από ξύλο και τις ενισχύσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που προβλέπονται στο πλαίσιο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης (1).

2.8

Η ανάπτυξη της χρήσης των βιοκαυσίμων υπήρξε σημαντική, αλλά μόνο δύο χώρες επέτυχαν τους στόχους: τούτο είχε ως αποτέλεσμα το 2005 το συνολικό μερίδιο της αγοράς να είναι 1 %, με ποσοστό 1,6 % για το βιοντίζελ και 0,4 % για τη βιοαιθανόλη. Με βάση τα στοιχεία αυτά η Επιτροπή συμπεραίνει ότι το 2010 δεν θα επιτευχθεί ο στόχος του 5,75 %.

2.9

Η εμπειρία έχει δείξει ότι συγκεκριμένα αποτελέσματα έχουν σημειωθεί είτε μέσω πολιτικών παροχής φορολογικών κινήτρων, χωρίς τον καθορισμό ποσοτικών ορίων, είτε μέσω επιβολής υποχρεώσεων στους προμηθευτές να εμπορεύονται ένα συγκεκριμένο ποσοστό βιοκαυσίμων, επί του συνόλου των καυσίμων. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η επιβολή υποχρεώσεων αποτελεί την αποτελεσματικότερη μεθοδολογία.

2.10

Στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή δηλώνει ότι: «Είναι επιτακτική ανάγκη για την Ένωση να στείλει ένα καθαρό μήνυμα που θα σηματοδοτεί την αποφασιστικότητά της να μειώσει την εξάρτηση από το πετρέλαιο στον τομέα των μεταφορών». Θεωρεί δε ότι η μόνη λύση είναι η προσφυγή στα βιοκαύσιμα, τα οποία αποτελούν «ασφάλεια» έναντι των υψηλών τιμών του πετρελαίου.

2.11

Προκειμένου να υπάρχει αξιοπιστία έναντι των παραγωγών πετρελαίου, οι οποίοι στην αγορά της ΕΕ πωλούν 300 μεγατόνους μόνο στον τομέα των μεταφορών, το μήνυμα θα πρέπει να λάβει τη μορφή νομικά δεσμευτικών στόχων.

2.12

Η προώθηση της έρευνας και της ανάπτυξης των τεχνολογιών από κοινού στα 27 κράτη μέλη έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Ο στόχος να καθοριστεί το μερίδιο της αγοράς για τα βιοκαύσιμα στο 10 % έως το 2020 μπορεί να επιτευχθεί.

2.13

Ένα σταθερό κανονιστικό πλαίσιο με μειωμένες διοικητικές δαπάνες και ο καθορισμός ενδιάμεσων στόχων, όπως για παράδειγμα το 2015, είναι βασικά στοιχεία για να μπορέσουν οι αυτοκινητοβιομηχανίες να προσαρμόσουν τα σχέδιά τους.

2.14

Στην ανάλυση του οικονομικού και περιβαλλοντικού αντικτύπου παρουσιάζονται διάφορα σενάρια, που συνδέονται αφενός, με την τιμή του πετρελαίου, τις εισαγωγές και την ανταγωνιστικότητα των γεωργικών τιμών και αφετέρου, με την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των βιοκαυσίμων «δεύτερης γενιάς» τα οποία θα συμβάλουν στη μείωση του περιβαλλοντικού κόστους.

2.15

Όσον αφορά το κόστος, το σενάριο αύξησης της χρήσης των βιοκαυσίμων σε μερίδιο αγοράς 14 % συνεπάγεται επιπλέον κόστος το 2020 μεταξύ 11,5-17,2 δις ευρώ (με τιμή πετρελαίου 48 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι) και 5,2-11,4 δις ευρώ (με τιμή πετρελαίου 70 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι). Το σημείο εξισορρόπησης της απόδοσης για το βιοντίζελ και τη βιοαιθανόλη επιτυγχάνεται με τιμές βαρελιού που κυμαίνονται αντιστοίχως μεταξύ 69-76 και 63-85 ευρώ. (92, 76-102, 18 και 84, 76-114, 28 USD/b, ισοτιμία της 25.5.2007 1,3444 USD = 1 ευρώ- Σ.Σ.).

2.16

Πάντα σύμφωνα με το σενάριο του μεριδίου αγοράς των βιοκαυσίμων στο 14 % το 2020, η μείωση του κόστους για την αποθήκευση των αποθεμάτων εκτιμάται σε 1 δις ευρώ (720 εκατομμύρια σύμφωνα με το σενάριο του 10 %- Σ.Σ.). Η καλύτερη λύση συνίσταται σε μεικτό εφοδιασμό από τρίτες χώρες και από κοινοτικές χώρες, με την επιθυμητή εμπορία των βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς.

2.17

Το προαναφερθέν σενάριο θα έχει θετικές συνέπειες τόσο στην απασχόληση, θα αυξηθούν κατά 144 000 οι θέσεις εργασίας (ή 100 000 θέσεις σύμφωνα με το σενάριο του 10 %- Σ.Σ.) στην περίπτωση κυρίως εγχώριας παραγωγής βιοαιθανόλης, όσο και στο κοινοτικό ΑΕγχΠ (αύξηση κατά 0,23 %). Οι θετικές συνέπειες των αποτελεσμάτων της έρευνας, ιδιαίτερα όσον αφορά τα βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς θα μπορούσαν να διατηρήσουν υψηλή την ανταγωνιστικότητα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

2.18

Η Επιτροπή υπολογίζει ότι, με την παραγωγή βιοκαυσίμων με τις καλύτερες διαθέσιμες και οικονομικά προσφορότερες τεχνικές μεθόδους, η μείωση των αερίων θερμοκηπίου κυμαίνεται, σύμφωνα με τη μέθοδο υπολογισμού «από το πηγάδι στον τροχό», μεταξύ 35 % και 50 %. Η παραγωγή αιθανόλης από ζαχαροκάλαμο στη Βραζιλία οδηγεί σε μείωση των αερίων θερμοκηπίου κατά περίπου 90 %, ενώ η παραγωγή βιοντίζελ από φοινικέλαιο και σόγια οδηγεί σε μείωση των αερίων θερμοκηπίου κατά περίπου 50 % και 30 % αντιστοίχως. Η παραγωγή βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς θα οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών κατά 90 %. Πάντα σύμφωνα με το σενάριο του 14 %, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου θα κυμαίνονται γύρω στους 101/103 μεγατόνους CO2eq (71-75 μεγατόνους CO2eq. σύμφωνα με το σενάριο του 10 % Σ.Σ.).

2.19

Στην ανακοίνωση υπολογίζεται ότι αν το μερίδιο αγοράς των βιοκαυσίμων είναι 14 %, τότε είναι δυνατή η διαχείριση της περιβαλλοντικής επίπτωσης αρκεί η παραγωγή να μην γίνεται σε απρόσφορα εδάφη όπως τα ομβρόφιλα δάση και άλλα ενδιαιτήματα υψηλής περιβαλλοντικής αξίας.

2.20

Η Επιτροπή ολοκληρώνει την έκθεσή της υποστηρίζοντας ότι με την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων θα υπάρξουν σημαντικά οφέλη όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και θα βελτιωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού. Μέσω μιας στοχοθετημένης πολιτικής παροχής κινήτρων/ενισχύσεων θα πρέπει να εκλείψουν οι κίνδυνοι χρήσης εδαφών με υψηλή βιοποικιλότητα ή χρήσης επιβλαβών συστημάτων για την παραγωγή βιοκαυσίμων, και να προωθηθεί αντιθέτως η ανάπτυξη των βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς.

2.21

Για την υλοποίηση των προτεινόμενων στόχων θα χρειαστεί:

2.22

Τέλος η Επιτροπή προτείνει την αναθεώρηση της οδηγίας για τα βιοκαύσιμα, τον καθορισμό στο 10 % των ελάχιστων στόχων για το μερίδιο αγοράς των βιοκαυσίμων το 2020 καθώς και τη διασφάλιση της χρήσης αποτελεσματικών και φιλικών προς το περιβάλλον βιοκαυσίμων.

3.1

Το βιοντίζελ παράγεται από συμπίεση ελαιούχων σπόρων κράμβης, σόγιας ή ηλίανθου και από μια αντίδραση μετεστεροποίησης, που προσδιορίζει την υποκατάσταση των αρχικών αλκοολικών συστατικών (γλυκερίνη) με μεθυλική αλκοόλη (μεθανόλη). Η βιοαιθανόλη είναι μία αλκοόλη (αιθανόλη ή αιθυλική αλκοόλη) που παράγεται μέσω μιας διεργασίας ζύμωσης των διαφόρων γεωργικών προϊόντων που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες και σάκχαρα όπως τα δημητριακά (καλαμπόκι, σόργο, σιτάρι, κριθάρι), οι καλλιέργειες σακχάρων (ζαχαρότευτλα και ζαχαροκάλαμο), τα φρούτα, οι πατάτες και η οινολάσπη. Θεωρούνται βιοκαύσιμα ακόμη και τα προϊόντα που παράγονται από χημική ένωση μορίων βιολογικής προέλευσης με μόρια ορυκτής προέλευσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ETBE, ο αιθυλοτριτοβουτυλαιθέρας, που παράγεται από χημική αντίδραση βιοαιθανόλης και ισοβουτανίου.

3.2

Η αιθανόλη παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά ενός εξαίρετου καυσίμου: έχει υψηλό αριθμό οκτανίων και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο πρόσμειξης (E5, E10) χωρίς να γίνουν σημαντικές μετατροπές στον κινητήρα, αν και για μια πιο ουσιαστική χρήση (E85) απαιτούνται ειδικοί κινητήρες.

3.3

Τα κυριότερα προβλήματα της χρήσης της αιθανόλης αφορούν την πρόσμειξή της με τη βενζίνη. Ακόμη και για ελάχιστα ποσοστά αιθανόλης, αυξάνεται σημαντικά η πίεση του ατμού (σχεδόν 10 kPa) και συνεπώς οι αναθυμιάσεις. Η συγγένεια της αιθανόλης με το νερό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ποιότητα του τελικού προϊόντος. Πρέπει να αποφεύγεται η πρόσμειξη της κοινής βενζίνης υδρογονανθράκων με τη βενζίνη που περιέχει αιθανόλη, για την οποία πρέπει να χρησιμοποιείται μια ξεχωριστή αλυσίδα τεχνικής υποστήριξης και διανομής.

3.4

Το βιοντίζελ μπορεί να χρησιμοποιηθεί στους κινητήρες ντίζελ μαζί με το πετρέλαιο κίνησης. Στις ευρωπαϊκές χώρες αναμειγνύεται συνήθως σε ποσοστό έως 5 % (B5) σε πετρέλαιο κίνησης σταθερής ποιότητας και η πρόσμειξη δεν παρουσιάζει προβλήματα συμβατότητας. Το πετρέλαιο κίνησης με υψηλό ποσοστό βιοντίζελ (πάνω από 8-10 %) μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε οχήματα με εσωτερικές επενδύσεις από μη συμβατό πολυμερές υλικό. Τα σημαντικότερα προβλήματα εμφανίζονται στα φίλτρα για τα μικροσωματίδια και τη λεπτή σκόνη, που θα πρέπει να υποστούν μεγάλες και δαπανηρές μετατροπές. Για τον λόγο αυτό, ενώ ορισμένοι κατασκευαστές έχουν ήδη προσαρμόσει τα χαρακτηριστικά των οχημάτων, άλλοι περιορίζουν τις εγγυήσεις στα μείγματα B5. Τα χαρακτηριστικά της υγροσκοπικότητας, καθαρισμού και ελλιπούς σταθερότητας κατά την αποθήκευση χρήζουν, για τα μείγματα με υψηλό ποσοστό, ιδιαίτερης προσοχής όσον αφορά τα οχήματα και το σύστημα διανομής του προϊόντος.

3.5

Η Επιτροπή υπερασπίζεται με πειστικά επιχειρήματα ότι είναι αναγκαία η αποφασιστική υποστήριξη της ανάπτυξης των βιοκαυσίμων. Στην πράξη δεν πιστεύει ότι στο μέλλον είναι εφικτή η δυνατότητα αντικατάστασης της υφιστάμενης παραγωγής βενζίνης (το 2004, σε παγκόσμιο επίπεδο, ίση προς 1,2 δισεκατομμύρια τόνους) εξ ολοκλήρου με βιοκαύσιμα (46 εκατομμύρια τόνοι το 2005, εκ των οποίων 3 στην ΕΕ, όπως φαίνεται από τον ακόλουθο πίνακα), αλλά σκοπεύει να συμπληρώσει, σε λιγότερο από 13 χρόνια, τα υφιστάμενα καύσιμα με ποσοστό βιοκαυσίμων ίσο τουλάχιστον με 10 %, με την υιοθέτηση μιας οδηγίας και τον καθορισμό στόχων για κάθε επιμέρους κράτος μέλος.

3.6

Το υδρογόνο, που έχει ήδη χρησιμοποιηθεί — τουλάχιστον σε πειραματικό επίπεδο — -ως ενδιάμεση μορφή ενέργειας από ορισμένες ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες, παράγεται ακόμη ουσιαστικά είτε από ηλεκτρόλυση, είτε από φυσικό αέριο ή από άλλα ορυκτά καύσιμα. Η χρήση του συνεπώς δεν θα συμβάλει σε καμιά μείωση των αερίων θερμοκηπίου. Παρά την πρόσφατη εξέλιξη της έρευνας για την παραγωγή υδρογόνου από βιομάζα, ακόμη και με τη βοήθεια της βιοτεχνολογίας, ή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η πιθανή διάδοση και εμπορία αυτοκινήτων που λειτουργούν με υδρογόνο επηρεάζεται από το σημαντικό κόστος που συνεπάγεται η αγορά κυψελών καυσίμου. Για να καταστεί όμως το υδρογόνο οικονομικά εφαρμόσιμη εναλλακτική πηγή ενέργειας πρέπει να μειωθεί το κόστος παραγωγής του. Μια υπό εξέλιξη έρευνα που πραγματοποιείται στο University of New South Wales αναζητεί την πιθανότητα επίτευξης του στόχου αυτού με τη χρησιμοποίηση ειδικών ηλιακών συλλεκτών που να έχουν κατασκευαστεί με πορσελάνη από οξείδιο του τιτανίου. Το τιτάνιο είναι μια ευρέως διαδεδομένη επιλογή στο πεδίο του ηλιακού υδρογόνου εφόσον έχει τις ακριβείς ιδιότητες ημιαγωγού και είναι ανθεκτικό στο νερό: σε φυσική κατάσταση πάντως, εάν δεν τροποποιηθεί, δεν είναι ακόμη επαρκώς αποτελεσματικό.

4.1

Η Επιτροπή αναφέροντας τα πιθανά οφέλη, αποφεύγει να επισημάνει τα προβλήματα που συνδέονται με την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων, έστω και εάν κάθε τόσο διατυπώνει κάποιες επιφυλάξεις. Αντιθέτως η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να εξεταστεί σε βάθος και με μεγάλη προσοχή η πρόταση της Επιτροπής προκειμένου να αποφευχθεί η λύση ενός προβλήματος να δημιουργεί άλλα σοβαρότερα, ή να μην προβάλλονται μαζί με τα υπέρ και τα κατά. Είναι παράδοξο το γεγονός ότι για να εκτιμηθούν τα οφέλη της πρότασης λαμβάνεται ως υπόθεση ένα μη ρεαλιστικό σενάριο, δηλαδή το σενάριο να επιτευχθεί έως το 2020 το ποσοστό του 14 %! Τα οφέλη, στην υπόθεση υλοποίησης του στόχου του 10 %, είναι αντικειμενικά λιγότερα.

4.2

Τόσο στο έγγραφο της Επιτροπής όσο και στη σχετική μελέτη αντικτύπου, δεν αναφέρονται ορισμένα σημαντικά προβλήματα. Γενικά, για παράδειγμα, το θέμα της διάθεσης των αποβλήτων της παραγωγής βιοκαυσίμων πρέπει να αποτελεί αντικείμενο συνεχούς ενημέρωσης και να αξιολογείται στο φώς των σύγχρονων συστημάτων των κυψελών καυσίμου και των συναφών ηλεκτρονικών τεχνολογιών παραγωγής.

4.3

Όσον αφορά το βιοντίζελ, επισημαίνονται τα ακόλουθα προβλήματα:

4.4

Όσον αφορά αντιθέτως τη βιοαιθανόλη τα προβλήματα είναι τα ακόλουθα:

Από την άλλη πλευρά υπάρχουν δυνατότητες αύξησης του κύκλου των καλλιεργειών, με την εναλλαγή παραδοσιακών καλλιεργειών ειδών διατροφής τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα ζώα, με άλλες ειδικές καλλιέργειες για την παραγωγή βιομάζας με στόχο την παραγωγή ενέργειας. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η εξέλιξη αυτή να συνεχιστεί αφού ληφθούν ιδιαιτέρως υπόψη οι παραγωγές των περιφερειών. Οι ευρωπαϊκές παραγωγές ωστόσο διέπονται από κανονισμούς σχετικά με την προστασία του εδάφους και τη χρήση λιπασμάτων.

4.5

Τα βιοκαύσιμα απαιτούν κατάλληλες καλλιέργειες σε μεγάλες ποσότητες. Προϋποθέτουν συνεπώς να θυσιαστούν προς όφελός τους άλλες απαραίτητες καλλιέργειες που χρειάζονται για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των φτωχότερων χωρών ώστε να έχουν τρόφιμα με όσο το δυνατό χαμηλότερο κόστος. Η υπόθεση χρήσης της κυτταρίνης ως βάσης για την παραγωγή βιοκαυσίμων είναι βέβαια ενδιαφέρουσα: πρέπει ωστόσο να υπενθυμίσουμε ότι η παραγωγή απαιτεί σε προκαταρκτική φάση μια φυσικοχημική επεξεργασία (ένα είδος έκρηξης της μάζας) ώστε να αντιδράσει η κυτταρίνη στη διεργασία του βιομετασχηματισμού. Πρέπει στη συνέχεια να επισημανθεί το πρόβλημα των καταλοίπων και των χρησιμοποιημένων καταλυτών, που επιτείνουν το πρόβλημα της διάθεσης των αποβλήτων που δημιουργούνται από παρόμοιες διεργασίες.

4.6

Σε ευρεία κλίμακα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο η γλυκερίνη, ακατέργαστη, καθαρή ή σε μείγμα με άλλα καύσιμα. Μεταξύ των μειονεκτημάτων αυτής της εναλλακτικής λύσης επισημαίνονται ωστόσο το κόστος της γλυκερίνης, εάν χρησιμοποιηθεί καθαρή, το κόστος της επεξεργασίας εάν χρησιμοποιηθεί ακατέργαστη, η χαμηλή θερμική αξία και εν πάση περιπτώσει η ανάγκη εξάλειψης των τοξικών ουσιών που σχηματίζονται κατά την καύση (κυρίως ακρολεΐνη γνωστή και ως ακρυλική αλδεΰδη).

4.7

Μια άλλη προσέγγιση θα μπορούσε να βασιστεί στη γενετική τροποποίηση ορισμένων οργανισμών που συμβάλλουν ώστε ορισμένες καλλιέργειες να καθίστανται ιδιαίτερα κατάλληλες για τη διαδικασία του βιομετασχηματισμού, με αυξημένα επίπεδα απόδοσης και κατά συνέπεια με μειωμένη κατανάλωση ενέργειας για την παραγωγή. Η γενετική μηχανική θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί στην τροποποίηση οργανισμών ικανών να διευκολύνουν τη χρήση της κυτταρίνης.

4.8

Από τεχνικής πλευράς τίθεται επίσης το ερώτημα της απόδοσης των πρώτων υλών για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Υπενθυμίζεται για παράδειγμα ότι από 1 τόνο ζαχαρότευτλων παράγονται σχεδόν 400 λίτρα βιοαιθανόλης (γύρω στις 1 500 Mcal). Επαρκεί αυτή η αναλογία για έναν συνολικά θετικό απολογισμό, λαμβανομένων υπόψη των πιθανών κινδύνων και μειονεκτημάτων που προκύπτουν για το περιβάλλον εάν υιοθετηθεί αυτή η μορφή ενέργειας;

4.9

Ένα άλλο σημείο που δεν πρέπει να υποτιμηθεί αφορά, αφενός, τις διεργασίες εκχύλισης και την επιλογή τους και, αφετέρου, τις διεργασίες ζύμωσης που είναι σχετικά πολυδάπανες εάν πραγματοποιηθούν με τη δέουσα προσοχή για την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Από την άλλη πλευρά η πιθανή παρουσία ακαθαρσιών στο καύσιμο μπορεί να προκαλέσει, κατά τη στιγμή της χρήσης του, οικονομικές ζημίες μεγαλύτερες από τα πλεονεκτήματά του, από πλευράς δευτερευουσών αντιδράσεων, ποιότητας του παραγόμενου καυσίμου καθώς και των χαρακτηριστικών των αποβλήτων και των καταλοίπων που δημιουργούνται.

4.10

Από στενά περιβαλλοντική πλευρά πρέπει να εξεταστούν οι κίνδυνοι της αποψίλωσης των δασών (όπως συμβαίνει στη Μαλαισία και στην Ινδονησία για την παραγωγή φοινικέλαιου, ή στο Μαλάουι και στην Ουγκάντα για την καλλιέργεια ζατρόφας (jatropha) σε περιοχές που προορίζονται μόνο για την παραγωγή τροφίμων ή σε ιδιαίτερα πολύτιμες περιοχές ομβρόφιλων δασών) καθώς και οι κίνδυνοι σχετικά με την αποθήκευση των πρώτων υλών. Θα πρέπει να εξεταστούν με μεγάλη προσοχή και σαφήνεια τα σχετικά βιοχημικά και βιολογικά προβλήματα.

4.11

Υπάρχει έπειτα και η «δεοντολογική» πλευρά που θα πρέπει να συνεκτιμηθεί: ο ανταγωνισμός μεταξύ τροφίμων και καυσίμων. Η τιμή των ευγενών πρώτων υλών όπως είναι το σιτάρι, το καλαμπόκι ή το ρύζι αυξάνεται συνεχώς λόγω της αυξημένης ζήτησης από τα «διυλιστήρια» βιοκαυσίμων. (Έκθεση FAO και ΠΕΠ 2007). Η τιμή των «tortillas» στο Μεξικό έχει αυξηθεί κατά 60 %, προκαλώντας σημαντικές διαταραχές και διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Στην Κίνα η αύξηση της τιμής της σόγιας ανεβάζει στα ύψη την τιμή του κρέατος, η οποία αυξήθηκε κατά 43 % από την αρχή του έτους και την τιμή των αβγών η οποία αυξήθηκε κατά 16 %. Η τιμή του αραβοσίτου αυξήθηκε κατά 40 %, της βρώμης κατά 20 %. Στην Ινδία οι τιμές των δημητριακών αυξήθηκαν κατά 10 % και του σιταριού κατά 11 %. Ακόμη και στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας, οι τιμές των πουλερικών θα αυξηθούν κατά 10 % και των αβγών κατά 21 %, ενώ το γάλα θα κοστίζει κατά 14 % ακριβότερα. Στο μέλλον, εάν η αξία των δημητριακών ως καυσίμου υπερβεί την τιμή τους ως τροφή, η αγορά θα στραφεί προς την ενέργεια και η τιμή των τροφίμων θα αυξηθεί με την τιμή του πετρελαίου, όπως θα αυξηθεί και ο κίνδυνος έλλειψης τροφίμων ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

4.12

Η αύξηση των εγκαταστάσεων παραγωγής (μόνο στις ΗΠΑ κατασκευάζονται 79 εργοστάσια, τα οποία θα προστεθούν στα υφιστάμενα 116 που ήδη λειτουργούν) θα επιφέρει εκθετική αύξηση της κατανάλωσης δημητριακών που υπολογίζεται σύμφωνα με το EPI (Earth Policy Institute) σε περίπου 139 εκατομμύρια τόνους, το διπλάσιο από αυτό που υπολογίζει το Αμερικανικό Υπουργείο Γεωργίας. Εάν δε σκεφτούμε ότι η απόδοση είναι 110 γαλόνια αιθανόλης (416,19 λίτρα: λίγο λιγότερο από την πλήρωση 4 δεξαμενών καυσίμου ενός SUV = όχημα παντός εδάφους — Sport Utility Vehicle) για κάθε τόνο καλαμποκιού, τότε το θέμα λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις.

4.13

Εξάλλου η ΕΟΚΕ, σε πρόσφατη γνωμοδότησή (2) της έχει υπογραμμίσει την απαίτηση διαφύλαξης της βιοποικιλότητας και ιδιαίτερα των ομβρόφιλων δασών, τα οποία όχι μόνο φιλοξενούν μια πανίδα καταδικασμένη σε εξαφάνιση, αλλά είναι και ο μοναδικός και έσχατος πνεύμονας του πλανήτη. Οι εντατικές καλλιέργειες ζαχαροκάλαμου στη Βραζιλία και φοίνικα στην Μαλαισία και στην Ινδονησία, που καθημερινά θυσιάζουν εκατοντάδες εκτάρια δάσους σε μονοκαλλιέργειες, πρέπει να σταματήσουν.

4.14

Υπάρχει επίσης το θέμα της «δεοντολογίας της επιστήμης». Ο πλανήτης Γη είναι ένα ανοικτό σύστημα το οποίο αμείλικτα κλίνει προς την κατάσταση ισορροπίας που θα συμπέσει με το τέλος του. Καθήκον της επιστήμης είναι να επιβραδύνει την τάση καθόδου και της πολιτικής να διευκολύνει τις σχετικές δραστηριότητες και μελέτες.

4.15

Πρέπει να καθοριστεί επακριβώς το κόστος: όχι μόνο το οικονομικό, αλλά και το περιβαλλοντικό και το κόστος που αφορά την υγεία. Πρέπει να καταβληθούν σημαντικές προσπάθειες για την καλύτερη αξιολόγηση και τη μελέτη των συνεπειών.

4.16

Όσον αφορά τη χημική διεργασία της καύσης με μόρια διαφορετικά από τους υδρογονάνθρακες, πρέπει να εξεταστεί με ιδιαίτερη προσοχή ο πιθανός σχηματισμός και ανάπτυξη, λόγω της οξειδωτικής τάσης των διεργασιών, ελεύθερων ριζών (δηλαδή μίας εκ των αιτιών που ευθύνονται περισσότερο για τις καρκινογόνες ασθένειες). Πράγματι, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία για την πιθανή αύξηση των ριζών αυτών σε σχέση με την παραγωγή βιοκαυσίμων.

4.17

Είναι καθοριστικής σημασίας η συντήρηση και η προστασία του εδάφους. Το έδαφος πρέπει να προστατευθεί διότι μας προστατεύει. Η σταδιακή μείωση και υποβάθμιση των υδροφόρων οριζόντων προκαλούνται από παράλογες πολιτικές εκμετάλλευσης και εξασθένησης του εδάφους. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η εναλλαγή των καλλιεργειών ώστε να ευνοηθεί η αναζωογόνηση του εδάφους.

4.18

Όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων, η αρμόδια επιτροπή του FAO αφιέρωσε κατά την 33η συνεδρίασή της, που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη από τις 7 έως τις 10 Μαΐου 2007, ένα σημαντικό κεφάλαιο για το θέμα αυτό, στο δε σημείο 45 της έκθεσής της αναφέρει ότι: «Η βιοενέργεια παρέχει ευκαιρίες αλλά ενέχει και κινδύνους για κάθε μια από τις τέσσερις διαστάσεις της ασφάλειας των τροφίμων: διάθεση, πρόσβαση, σταθερότητα και χρήση. Οι συνέπειες της βιοενέργειας στην ασφάλεια των τροφίμων θα επηρεαστούν από την κλίμακα και τον τύπο συστήματος που θα ληφθούν υπόψη, από τη διάρθρωση της αγοράς της ενέργειας και των πρώτων υλών, από τις πολιτικές επιλογές στον τομέα της γεωργίας, της ενέργειας, του περιβάλλοντος και του εμπορίου. Οι τεχνολογικές αλλαγές στον τομέα της βιοενέργειας πραγματοποιούνται γρήγορα και αποτελούν ένα επιπλέον σημαντικό στοιχείο αβεβαιότητας για την ασφάλεια των τροφίμων».

4.19

Στην ίδια αυτή έκθεση ο FAO υπογραμμίζει: «η τιμή των δημητριακών αυξήθηκε εντυπωσιακά το 2006, ιδιαίτερα του σιταριού και του καλαμποκιού, η τιμή των οποίων τον Νοέμβριο έφθασε στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων δέκα ετών. Οι κακές σοδειές στις κυριότερες χώρες παραγωγούς σε συνδυασμό με τη γρήγορη και αυξανόμενη ζήτηση για την παραγωγή βιοκαυσίμων υπήρξαν οι κυριότεροι παράγοντες που επηρέασαν την αγορά των δημητριακών. Ακόμη και στον τομέα του ρυζιού σημειώθηκε μείωση της προσφοράς».

4.20

Ακόμη και η Κίνα έλαβε πρόσφατα μέτρα για τη μείωση της παραγωγής αιθανόλης από καλαμπόκι, όπως αναφέρθηκε στο Asia Times Online στις 21 Δεκεμβρίου 2006. «Για την Κίνα, το σημαντικότερο πράγμα είναι να εξασφαλίσει τη διατροφή του 1,3 δις κατοίκων της· μόνον εάν επιτύχει τον στόχο αυτό, θα υποστηρίξει την παραγωγή βιοκαυσίμων» δήλωσε ο Wang Xiaobing, διευθυντικό στέλεχος του Υπουργείου Γεωργίας της Κίνας.

4.21

Στην Ιταλία, στις 20 Ιουλίου 2007, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα La Repubblica ένα άρθρο με θέμα «Πόλεμος μεταξύ βιοκαυσίμων και ζυμαρικών». Η αύξηση της τιμής του αραβοσίτου που προορίζεται για την παραγωγή βιοκαυσίμων θα αυξήσει κατά 20 % την τιμή των ζυμαρικών. Η τιμή το σκληρού σιταριού, κύριο συστατικό των ιταλικών ζυμαρικών έχει αυξηθεί πάνω από το 30 %, αφότου οι γεωργοί εγκατέλειψαν αυτή την καλλιέργεια για να περάσουν στην καλλιέργεια καλαμποκιού που προορίζεται για την παραγωγή βιοαιθανόλης. Το Bushel (27 kg) σιταριού στο χρηματιστήριο του Σικάγου από τα 3,6404 USD στις 3 Απριλίου 2007 έφτασε τα 5,64 USD στις 14 Ιουνίου. Οι Ιταλοί είναι πολύ ευαίσθητοι σε αυτές τις διακυμάνσεις τιμής εφόσον είναι οι πρώτοι καταναλωτές ζυμαρικών στον κόσμο με 28 κιλά κατά κεφαλήν ετησίως αλλά και οι πρώτοι παραγωγοί με 3,2 εκατομμύρια τόνους.

4.22

Ένα άλλο πρόβλημα που έχει αγνοηθεί μέχρι σήμερα είναι η κατανάλωση νερού για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Ορισμένες πρόσφατες μελέτες του IWMI (International Water Management Institute — Διεθνές Ίδρυμα Διαχείρισης των Υδάτων), που δημοσιεύτηκαν στις 10 Μαΐου 2007, έδειξαν ότι, στη Σρι Λάνκα π.χ., για την παραγωγή ενός λίτρου αιθανόλης χρειάζονται τουλάχιστον 1 000 έως 4 000 λίτρα νερού, ανάλογα με τον τύπο του προϊόντος και τις τεχνικές παραγωγής που χρησιμοποιούνται. Στη Βραζιλία υπολογίζεται ότι χρειάζονται 2 200 λίτρα νερού για την παραγωγή ενός λίτρου αιθανόλης, ενώ στην Ινδία, δεδομένης της απουσίας των άφθονων βροχών της Βραζιλίας πρέπει να πραγματοποιούνται αρδεύσεις και για το ίδιο λίτρο αιθανόλης χρειάζονται 3 500 λίτρα αρδεύσιμου νερού! Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται από το «The UNESCO-IHE Institute for Water Education» Διεθνές Ινστιτούτο του Delft, που συνεργάζεται με το τοπικό πανεπιστήμιο και ιδρύθηκε το 2003, καθώς και από πρόσφατες μελέτες της Γεωργικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, που πειραματίζεται σε ειδικές ποικιλίες καλαμποκιού που να χρειάζονται λιγότερο νερό. Τα στοιχεία αυτά είναι διαθέσιμα στην ιστοθέση: www.waterfootprint.org.

4.23

Στην Ευρώπη το πρόβλημα του νερού αφορά κυρίως τις περιοχές του Νότου που πλήττονται εδώ και πολλά χρόνια από έλλειψη νερού και οι οποίες, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας και της επακόλουθης εξάτμισης, θα έχουν ακόμη περισσότερα προβλήματα, ενώ, προς το παρόν, το θέμα αυτό δεν φαίνεται να απασχολεί τις περιοχές του Βορρά.

4.24

Στον πίνακα που ακολουθεί (που παρουσίασε ο Mario Marchionna του ENI σε πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσε η AIDIC — Ένωση Χημικών Μηχανικών της Ιταλίας) πραγματοποιείται μία σύγκριση του κόστους μεταξύ ορυκτών καυσίμων και βιοκαυσίμων, ισοδύναμης ενέργειας.

4.25

Η Επιτροπή εκτιμά ότι για να παραχθεί, στο εσωτερικό της ΕΕ, η ποσότητα των βιοκαυσίμων που απαιτείται για την επίτευξη μεριδίου αγοράς 10 % το 2020 θα χρειαστούν 18 εκατομμύρια καλλιεργήσιμα εκτάρια, ειδικότερα δε:

4.26

Η Επιτροπή δηλώνει ότι η ανάπτυξη της χρήσης των βιοκαυσίμων μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη, ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες, που θα μπορούν να αυξήσουν τις παραγωγές τους που προορίζονται για εξαγωγή. Ωστόσο οι γεωργοί της Αφρικής εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την οικονομική απόδοση των επενδύσεων που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι τώρα. Η εφημερίδα African Agriculture στο τεύχος του Μαΐου 2007, δημοσιεύει ένα άρθρο για τη ζατρόφα {jatropha} (θάμνος από τον οποίο συλλέγονται ελαιώδεις σπόροι τοξικοί για τον άνθρωπο αλλά που παράγουν βιοντίζελ καλής ποιότητας και δεν χρειάζονται ειδική επεξεργασία). Στο άρθρο που έχει ως τίτλο «Η μόδα για τη ζατρόφα είναι αυταπάτη;» τίθενται πολλά ερωτηματικά.

4.27

Ακόμη και οι περιβαλλοντικές αφρικανικές ενώσεις υψώνουν τη φωνή τους, όπως αναφέρει το εβδομαδιαίο περιοδικό The East African Business (εφημερίδα on line που εκδίδεται από τον κύριο εκδοτικό όμιλο της Κένυα, Nation Media Group) στο τεύχος της 7ης Μαΐου 2007. Στην Ουγκάντα η αποψίλωση των δασών αυξάνεται κατά 2,2 % ετησίως, έναντι του 0,2 % ετησίως του παγκόσμιου μέσου όρου: με αυτόν τον ρυθμό, η χώρα κινδυνεύει να αποψιλωθεί πλήρως έως το 2040. Συστάθηκε συνεπώς μια ομάδα ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών, που συγκρότησαν τον συνασπισμό «Save Mabira», από το όνομα του δάσους που η κυβέρνηση της Ουγκάντα αποφάσισε να παραχωρήσει στην Sugar Corporation of Uganda Ltd προκειμένου να έχει περισσότερη γη για την καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου που προορίζεται για την παραγωγή βιοαιθανόλης. Το ένα τέταρτο του μεγαλύτερου παρθένου δάσους της χώρας, δηλαδή 7 100 εκτάρια, θα αφανιστεί για να παραχθούν μερικοί τόνοι βιοαιθανόλης, που μπορεί να προορίζονται και για τα ευρωπαϊκά οικολογικά λεωφορεία!

4.28

Η Επιτροπή δεν αναφέρει τίποτα για τα θέμα αυτό, δηλώνοντας μόνο φευγαλέα ότι πρέπει να αποφευχθεί κατά κάποιο τρόπο τόσο η χρήση καλλιεργειών που προορίζονται για την παραγωγή τροφίμων όσο και η εκμετάλλευση εδαφών υψηλής περιβαλλοντικής αξίας, βρίσκοντας λύσεις σε πολιτικές παροχής οικονομικών αντικινήτρων. Ειλικρινά η στάση της Επιτροπής στο θέμα αυτό δεν είναι θαρραλέα. Η ΕΟΚΕ εκφράζει έντονες ανησυχίες για τους περιβαλλοντικούς κινδύνους, που αναπόφευκτα θα έχουν ως συνέπεια τον πολλαπλασιασμό των καλλιεργειών ΓΤΟ που, αν χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό θα είναι πιο αποδεκτές. Ο κίνδυνος διάδοσης των ΓΤΟ είναι υπαρκτός και μόνο όταν θα έχει ολοκληρωθεί η επιστημονική εμβάθυνση για την επικινδυνότητά τους και θα έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία της βιοποικιλότητας που απομένει στην ΕΕ, θα καταστεί δυνατό να αξιολογηθεί αν είναι σκόπιμη η χρήση τους.

4.29

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την ενίσχυση της συνεργασίας των διεθνών οργανισμών που ασχολούνται με την καταπολέμηση της πείνας στον κόσμο, ιδίως του FAO και του ΠΕΠ (Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα)· η ΕΟΚΕ εκφράζει την λύπη της που κατά τη διαδικασία αξιολόγησης του αντικτύπου η Επιτροπή δεν θεώρησε σκόπιμο να έλθει σε επαφή με αυτούς τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται σοβαρά με το θέμα, χωρίς να κρύβουν τις δυσκολίες και τους κινδύνους που συνδέονται με την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων, ιδίως όσον αφορά την κατανάλωση των υδάτινων πόρων.

4.30

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει γνώση των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 8ης και 9ης Μαρτίου, όπου συζητήθηκε ευρέως η ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη (ΕΠΕ), οι τρεις κύριοι στόχοι της οποίας είναι:

4.31

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει και αποδέχεται τις προτάσεις της Επιτροπής σε ό,τι αφορά γενικά την ενέργεια και ειδικότερα όσον αφορά τα βιοκαύσιμα, έστω και αν η διατύπωση που χρησιμοποιεί σχετικά με την υποχρέωση του 10 % δημιουργεί πολλές αμφιβολίες: «Ο δεσμευτικός χαρακτήρας του στόχου αυτού είναι αποδεκτός στο βαθμό που διασφαλίζεται η βιωσιμότητα της παραγωγής, διατίθενται στην αγορά βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς και εφαρμόζεται η οδηγία σχετικά με την ποιότητα των καυσίμων ώστε να είναι εφικτή η σωστή πρόσμειξη».

4.32

Θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατανοηθεί πώς αυτά τα όρια που τίθενται υποχρεωτικά θα χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά από τα κράτη μέλη. Ειδικότερα η αναφορά στη διάθεση στην αγορά βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς φαίνεται προς το παρόν προβληματική. Η μετατροπή των υφιστάμενων βιομηχανικών εγκαταστάσεων, των εγκαταστάσεων η κατασκευή των οποίων έχει ήδη προχωρήσει και των εγκαταστάσεων που προβλέπονται για τα επόμενα χρόνια, που παράγουν βιοκαύσιμα πρώτης γενιάς με διαδικασίες πολύ διαφορετικές από αυτές που χρειάζονται τα βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς, είναι ιδιαίτερα δαπανηρή. Τούτο σημαίνει ότι εάν δεν υπάρξει αυτή η διάθεση στην αγορά, αίρεται ο υποχρεωτικός χαρακτήρας της απόφασης του Συμβουλίου. Όσον αφορά τη βιωσιμότητα, μαζί με τις υπάρχουσες οδηγίες, πρέπει να θεσπιστούν κι άλλες ευρωπαϊκές νομοθετικές πράξεις προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι κατά την παραγωγή βιομάζας τηρούνται οι προδιαγραφές που έχουν τεθεί και ότι η παραγωγή βιοκαυσίμων δεν θα ανταγωνιστεί την παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών. Σχετικά με τις αλλαγές που απαιτούνται στην οδηγία για την ποιότητα των καυσίμων, η διαδικασία είναι μάλλον πολύπλοκη και θα πρέπει να ασχοληθούν με αυτή οι οργανισμοί τυποποίησης, ιδίως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN) η οποία θα αναλύσει τα προβλήματα που αφορούν τις τεχνικές προδιαγραφές.

4.33

Σε ό,τι αφορά τα βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς, υπάρχουν ήδη ορισμένες πιθανές λύσεις για την παραγωγή αιθανόλης, είτε μέσω της βιολογικής διαδικασίας ζύμωσης και διύλισης, είτε μέσω μια θερμοχημικής διαδικασίας αεριοποίησης της βιομάζας για την παραγωγή συνθετικού αερίου (syngas) (H2 και CO), το οποίο με ζύμωση παράγει αιθανόλη και δημιουργεί ενέργεια μέσω ενός συνδυασμένου κύκλου ή συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας. Η πρώτη εγκατάσταση με ικανότητα 180 000 τ/ε θα λειτουργεί από φέτος στο Porvoo της Φινλανδίας και μια άλλη προβλέπεται να λειτουργήσει, στην ίδια πάντα περιοχή, τέλη του 2008. Ωστόσο οι διαδικασίες αυτές έχουν πολύ χαμηλές ενεργειακές αποδόσεις, εάν όχι αρνητικές, όπως συμβαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις. Για τον λόγο αυτό ερευνήθηκε η δυνατότητα υλοποίησης των διεργασιών αυτών με φωτοχημικές μεθόδους, με την αξιοποίηση του ηλιακού φωτός ως πηγής ενέργειας και κατάλληλους καταλύτες ικανούς να βελτιώσουν τις ιδιότητές του. Μια πιθανή λύση για τα βιοκαύσιμα της νέας γενιάς αποτελεί η βιοβουτανόλη. Η βιοβουτανόλη έχει χαμηλή πίεση ατμού και αντοχή στη μόλυνση του νερού σε μίγματα βενζίνης, διευκολύνοντας τη χρήση της στην υπάρχουσα παροχή βενζίνης και στα κανάλια διανομής. Η βιοβουτανόλη έχει τη δυνατότητα να αναμιχθεί στη βενζίνη σε υψηλότερες συγκεντρώσεις από τα υπάρχοντα βιοκαύσιμα χωρίς την ανάγκη τροποποίησης των οχημάτων· προσφέρει δε καλύτερη οικονομία καυσίμων από τα μίγματα βενζίνης-αιθανόλης, βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση και μειώνοντας την κατανάλωση ανά λίτρο. Η βιοβουτανόλη μπορεί να παραχθεί στις εγκαταστάσεις που παράγουν βιοαιθανόλη.

4.34

Με το 7o πρόγραμμα πλαίσιο έχουν διατεθεί σημαντικές πιστώσεις για την ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών, που παρουσιάζουν ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά και παράγουν «καθαρά» βιοκαύσιμα, τα οποία:

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρώπη οφείλει να διαθέσει περισσότερους οικονομικούς πόρους για την έρευνα των βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς.

5.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τους στόχους της Ενεργειακής Πολιτικής για την Ευρώπη, αλλά επισημαίνει ότι πρέπει να βρεθούν οι χρηματοδοτήσεις που απαιτούνται για τις επενδύσεις, με τη συμμετοχή των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

5.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην έρευνα στον τομέα των βιοκαυσίμων, ιδιαίτερα των βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς, χωρίς ωστόσο να αγνοηθούν άλλες δυνατότητες, όπως η ανάπτυξη του ηλιακού υδρογόνου ή του υδρογόνου που παράγεται από την επεξεργασία της βιομάζας.

5.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά ιδιαιτέρως τον σεβασμό της βιοποικιλότητας και την παραγωγή βιοκαυσίμων αποκλειστικά από καλλιέργειες που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή τροφίμων ώστε να αρθεί ο κίνδυνος ανταγωνισμού μεταξύ τροφίμων και καυσίμων, δεδομένου ότι υπάρχουν ακόμη εκατομμύρια άνθρωποι που δεν έχουν αρκετά τρόφιμα και πεθαίνουν από την πείνα. Στην προαναφερθείσα έκθεση του FAO αναφέρεται στα συμπεράσματα: «Το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη στον κόσμο 854 εκατομμύρια άνθρωποι που πεινούν δείχνει ότι ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί ως προς την επίτευξη των στόχων της Παγκόσμιας Συνόδου Κορυφής για τη Διατροφή (World Food Summit) και των Στόχων Ανάπτυξης της Χιλιετίας (Millennium Development Goals). Ενώ πολλές χώρες, ιδιαίτερα στην υποσαχάρια Αφρική, δείχνουν ότι έχουν τις δυνατότητες να μειώσουν τον αριθμό των πολιτών τους που υποφέρουν από πείνα, οι δυνατότητες αυτές απειλούνται από την αύξηση των τιμών των ειδών διατροφής, από την πιθανή μείωση της προσφοράς στις αγορές δημητριακών, από τις εχθροπραξίες, από τις ασθένειες και από την αλλαγή του κλίματος». Σύμφωνα με τους αμερικανούς μελετητές Ford Runge και Benjamin Senauer του πανεπιστημίου της Μινεσότα με βάση την εξέλιξη των τιμών των δημητριακών που προορίζονται για τη διατροφή του ανθρώπου, ο αριθμός των ανθρώπων που υποφέρουν από πείνα στον κόσμο, αντί να μειωθεί στα 600 εκατομμύρια το 2025, όπως αναμενόταν, θα διπλασιαστεί, θα φτάσει δηλαδή 1 δις 200 εκατομμύρια!

5.4

Για να υλοποιηθούν οι στόχοι της προστασίας του περιβάλλοντος και της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, της βελτιστοποίησης της κατανάλωσης της ενέργειας και της χρησιμοποίησης εναλλακτικών πηγών ενέργειας, της ενεργειακής αυτονομίας και της ασφάλειας του εφοδιασμού, η ΕΟΚΕ προτείνει να εφαρμοστεί διαφοροποιημένη μεταχείριση (φορολογικά, διοικητικά κίνητρα, κλπ.) για τα προϊόντα που περισσότερο από άλλα συμβάλλουν αισθητά στην επίτευξη των στόχων αυτών.

5.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι προς το παρόν οι υφιστάμενες τεχνολογίες απαιτούν πολύ υψηλή κατανάλωση ενέργειας, νερού και εκτάσεων (η απόδοση ανά εκτάριο είναι τέτοια που εάν το ένα τρίτο της έκτασης της Ιταλίας διετίθετo για την καλλιέργεια ελαιοκράμβης η ποσότητα βιοντίζελ που θα παραγόταν θα αρκούσε μόνο για να αντικαταστήσει το 10 % της συνολικής κατανάλωσης πετρελαϊκών προϊόντων στη χώρα και το 40 % της κατανάλωσης πετρελαίου κίνησης).

5.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η πρόταση της νέας οδηγίας πρέπει να συνοδεύεται από σημαντική και ευρεία διαδικασία οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής αξιολόγησης· παρατηρεί δε ότι, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, αυτή η διαδικασία δεν ανταποκρίνεται στη σοβαρότητα του θέματος.

5.7

Για να μην ακυρωθούν τα οφέλη από την καταπολέμηση της μόλυνσης, έχει εξαιρετική σημασία τα βιοκαύσιμα να παράγονται από εθνικά γεωργικά προϊόντα με «μηδέν χιλιόμετρα». Τα προϊόντα αυτά δεν πρέπει να μεταφέρονται μεταξύ των διαφόρων χωρών σε μεγάλες αποστάσεις με επακόλουθο την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων. Το πρόβλημα της παραγωγής ενέργειας από κατάλοιπα του γεωργικού τομέα ειδών διατροφής έγκειται στο ότι αυτά είτε είναι διάσπαρτα στην επικράτεια, που σημαίνει ότι η μεταφορά τους στα κέντρα επεξεργασίας συνεπάγεται μεγάλο κόστος, είτε περιέχουν μεγάλη ποσότητα νερού με συνέπεια να είναι μεγάλος ο όγκος επεξεργασίας. Για τους λόγους αυτούς η επεξεργασία της βιομάζας ενδείκνυται να πραγματοποιείται επί τόπου.

5.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να υποστηριχθεί η έρευνα των τεχνολογιών που αφορούν τις κυψέλες βιοκαυσίμου, δηλαδή τις κυψέλες βιολογικού καυσίμου που χρησιμοποιούν βιοκαταλύτες για να μετατρέψουν τη χημική ενέργεια σε ηλεκτρική ενέργεια. Η διαδικασία αυτή, με στόχο την παραγωγή ενέργειας μέσω αυτών των κυψελών, καθιστά δυνατή την ανάκτηση όλων των ηλεκτρονίων που το φυτό, από το οποίο προέρχεται η βιομάζα, έχει συσσωρεύσει κατά τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης (24 ηλεκτρόνια για κάθε μόριο γλυκόζης που οξειδώνεται σε CO2 και νερό).

5.9

Η ΕΟΚΕ συνυπογράφει τις εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο στο ψήφισμά του σχετικά με τη στρατηγική για τη βιομάζα και τα βιοκαύσιμα, που εγκρίθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2006, ανέφερε στις αιτιολογικές σκέψεις ότι«ο τομέας των μεταφορών είναι υπεύθυνος για περισσότερο από το 20 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μολονότι ο εν λόγω τομέας δεν περιλαμβάνεται στον μηχανισμό εμπορίας εκπομπών …». Για τον λόγο αυτό η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα επέκτασης της εφαρμογής των λευκών πιστοποιητικών στον τομέα των αυτοκινήτων.

5.10

Στο ίδιο ψήφισμα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει υποχρεωτική και συνολική πιστοποίηση που θα επιτρέψει την αειφόρο παραγωγή βιοκαυσίμων σε όλα τα στάδια, η οποία θα περιλαμβάνει πρότυπα για τα στάδια της καλλιέργειας και της μεταποίησης, καθώς επίσης και για το ισοζύγιο του συνολικού κύκλου ζωής αερίων του θερμοκηπίου που θα ισχύει τόσο για τα βιοκαύσιμα παραγωγής εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και για τα εισαγόμενα και να στηρίξει την ανάπτυξη και τη χρήση του συστήματος Παγκόσμιας Παρακολούθησης του Περιβάλλοντος και της Ασφάλειας (GMES) για τον έλεγχο της χρήσης γης για την παραγωγή βιοαιθανόλης ούτως ώστε να αποφευχθεί η καταστροφή των ομβρόφιλων δασών και άλλες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον». Η ΕΟΚΕ συμφωνεί και υποστηρίζει τις προτάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

5.11

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι σε ορισμένα κράτη μέλη που πρόσφατα εντάχθηκαν στην ΕΕ τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν είναι ιδιαίτερα παλιά και προέρχονται από παλιά μεταχειρισμένα πλουσιότερων αγορών. Το κατά κεφαλήν εισόδημα σε αυτές τις χώρες είναι μάλλον χαμηλό, όπως είναι εξάλλου και το κατά κεφαλήν εισόδημα σημαντικών τμημάτων του πληθυσμού χωρών με υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα. Τούτο σημαίνει ότι δεν είναι εφαρμόσιμη η ιδέα να προβλεφθούν υποχρεώσεις και δαπάνες γι αυτούς τους ευρωπαίους πολίτες για τους οποίους το αυτοκίνητο αποτελεί ίσως απαραίτητο εργαλείο δουλειάς.

5.12

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι στην παρούσα φάση τα βιοκαύσιμα μπορούν να στηρίξουν την αγορά καυσίμων αλλά δεν αποτελούν διαρθρωτική απάντηση στις απαιτήσεις της αγοράς: οπωσδήποτε, η παραγωγή τους θα πρέπει να ελέγχεται αυστηρά προκειμένου να αποφευχθούν οι περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί κίνδυνοι που επισημαίνονται στην παρούσα γνωμοδότηση. Λόγω των πιθανών προβλημάτων που επισημάνθηκαν στην παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να θέσει τον στόχο του 10 % υπό συνεχή παρακολούθηση έτσι ώστε να είναι έτοιμη να προτείνει τροποποιήσεις σε περίπτωση που τα προβλήματα δεν επιλυθούν ικανοποιητικά και με βιώσιμο τρόπο.

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/44

1.1

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την αναθεώρηση της κοινοτικής στρατηγικής για τη μείωση των εκπομπών CO2 που προέρχονται από την οδική κυκλοφορία.

1.2

Η Επιτροπή πρότεινε — και το Συμβούλιο συμφώνησε — να μειωθούν οι εκπομπές CO2 από τα επιβατικά αυτοκίνητα στα 130 gr/km έως το 2012, με βελτιώσεις της τεχνολογίας των κινητήρων των οχημάτων. Περαιτέρω μείωση κατά 10 g CO2/km θα πρέπει να πραγματοποιηθεί, εφόσον είναι τεχνικώς δυνατό, με άλλες τεχνολογικές βελτιώσεις και με την αύξηση της χρήσης των βιοκαυσίμων, ώστε να επιτευχθεί ο τελικός στόχος των 120 gr/km έως το 2012.

1.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτή η φιλόδοξη πρωτοβουλία μπορεί να στεφθεί από επιτυχία μόνον εάν πραγματοποιηθεί με ισόρροπες και διαφοροποιημένες παρεμβάσεις, καθώς και σε χρόνο που να λαμβάνει υπόψη την ανάγκη των κατασκευαστών να προσαρμόσουν τις προεπιλεγμένες τεχνολογικές λύσεις σε όλα τα μοντέλα που παράγονται, διαδικασία πολύπλοκη και με μη ομοιογενείς δαπάνες. Με άλλα λόγια η βελτίωση των επιδόσεων των αυτοκινήτων όσον αφορά τις εκπομπές CO2 πρέπει να είναι συμβατή με την ικανότητα απορρόφησης τόσο από οικονομικής και τεχνολογικής πλευράς εκ μέρους των κατασκευαστών, όσο και από πλευράς αγοραστικής δύναμης των πιθανών αγοραστών.

1.4

Με αυτή την προοπτική, ενώ η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι είναι σκόπιμο να παροτρυνθούν οι κατασκευαστές για να επιταχύνουν τη μείωση της κατανάλωσης και των εκπομπών, επισημαίνει δε ότι πρέπει να αναζητηθούν και άλλες οδοί προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος μέσω ενός αποτελεσματικότερου και αποδοτικότερου από κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής πλευράς νομοθετικού μηχανισμού.

1.5

Η ΕΟΚΕ συνιστά συνεπώς την διενέργεια ευρείας και σε βάθος αξιολόγησης αντίκτυπου, που να καθορίζει τις δαπάνες και τα οφέλη των διαφόρων πιθανών λύσεων, από παρεμβάσεις στην τεχνολογία του οχήματος έως άλλα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν: προσαρμογή των υποδομών, εναλλακτικά καύσιμα, φορολογικά κίνητρα, ενημέρωση μέσω διαφόρων μορφών εκπαίδευσης και ενός οδηγού για οικολογικές επιλογές (ιδιαίτερα χρήσιμου στις αστικές περιοχές (1)) καθώς και προσανατολισμός της ζήτησης με φορολογία που να στοχεύει τις εκπομπές CO2. Η ΕΟΚΕ πιστεύει εξάλλου ότι μεταξύ των επιθυμητών μέτρων πρέπει να εξετασθεί και η χρησιμοποίηση ελαστικών χαμηλού ποσοστού κύλισης που, σύμφωνα με πηγές της βιομηχανίας, είναι ικανά να μειώσουν κατά 3 %-4 % την κατανάλωση. Την ίδια κατεύθυνση ακολουθεί και η υπόδειξη της Επιτροπής σχετικά με την καθιέρωση συστήματος ελέγχου της πιέσεως των ελαστικών επισώτρων.

1.6

Μια ευφυής και σταθμισμένη χρήση όλων των διαθέσιμων μέτρων μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου για τη μείωση του CO2, χωρίς να καθυστερήσει την ανανέωση του στόλου των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν, με τη συγκράτηση και την ανακατανομή των οικονομικών επιβαρύνσεων ώστε να μη ζημιωθούν οι πιθανοί αγοραστές νέων αυτοκινήτων.

1.7

Η ΕΟΚΕ εκφράζει εξάλλου την ευχή να αποδειχτεί το νομοθετικό μέσο που έχει επιλεγεί όσο το δυνατόν πιο ουδέτερο σε ό,τι αφορά τον ανταγωνισμό μεταξύ των κατασκευαστών, χωρίς να θέτει δεσμευτικούς περιορισμούς στην προσφορά της αγοράς των μοντέλων από τους ίδιους τους κατασκευαστές, αλλά να προσανατολίζει τη ζήτηση των αγοραστών σε μοντέλα με λιγότερες εκπομπές. Η απαιτούμενη μείωση των εκπομπών CO2 θα πρέπει να συνδεθεί με τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των προϊόντων, με τη χρησιμοποίηση ενδεικτικών και αναλογικών με τις εκπομπές CO2 παραμέτρων.

1.8

Όσον αφορά τις πιθανές παραμέτρους, είναι καθοριστικής σημασίας η προεπιλογή να χρησιμεύσει ως μέσο προσανατολισμού των καταναλωτών σε τύπους αυτοκινήτων που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές τους ανάγκες, αποφεύγοντας άσκοπη κατανάλωση και εκπομπές κατά την συνήθη χρήση.

1.9

Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ εκφράζει την αμηχανία της για την πρόθεση της Επιτροπής να προβεί σε νομοθετική παρέμβαση και για τα ελαφρά εμπορικά οχήματα. Πράγματι, τα οχήματα αυτά, που είναι επαγγελματικής χρήσεως, υφίστανται εξονυχιστικό έλεγχο από τους πιθανούς αγοραστές σχετικά με την επίδραση της κατανάλωσης και κατά συνέπεια των εκπομπών CO2 στο κόστος λειτουργίας. Συνεπώς για τα οχήματα που διατίθενται στην αγορά υπάρχουν ήδη από σήμερα αποδοτικότερες λύσεις, ή σχεδόν αποκλειστικά η πετρελαιοκίνηση. Σε κάθε περίπτωση και πριν από τη λήψη της σχετικής απόφασης η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να προβεί σε μια αξιολόγηση αντίκτυπου που να βασίζεται σε μια έγκυρη έρευνα για τις εκπομπές των ελαφρών εμπορικών οχημάτων η οποία σήμερα δεν υφίσταται.

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί τέλος ότι η παρέμβαση των κρατών μελών πρέπει να γίνει σε πολλούς τομείς, πέραν αυτών που αναφέρθηκαν προηγουμένως (οδοί, ευφυείς σηματοδότες, …), κυρίως δε με πρωτοβουλίες οικολογικών αγορών για τη σύνθεση του δικού τους στόλου αυτοκινήτων και με τη δέσμευση να υλοποιήσουν δίκτυα υποδομών που να καταστήσουν δυνατή την πρόσβαση στη διανομή καυσίμων με λιγότερες περιβαλλοντικές συνέπειες όπως το φυσικό αέριο ή να διευκολύνουν την απόκτηση οχημάτων φυσικού αερίου καθώς και υγραερίου, θέμα για το οποίο η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει τη γνώμη της σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (2).

2.1

Το 1995 θεσπίστηκε η κοινοτική στρατηγική για την μείωση των εκπομπών CO2, σύμφωνα με την οποία έπρεπε να ληφθούν μέτρα σχετικά με την προσφορά των κατασκευαστών αυτοκινήτων και τη ζήτηση των καταναλωτών.

2.2

Λεπτομερέστερα και όσον αφορά την προσφορά, το 1998 οι ευρωπαίοι κατασκευαστές αυτοκινήτων υπέγραψαν μια εθελοντική συμφωνία με στόχο τη μείωση, έως το 2008, των μέσων εκπομπών CO2 των αυτοκινήτων σε 140 gr/km. Τον επόμενο χρόνο ανέλαβαν την ίδια δέσμευση οι ιάπωνες και κορεάτες κατασκευαστές για το 2009.

2.3

Παράλληλα, όσον αφορά τη ζήτηση, η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προέβλεπε την ενημέρωση των καταναλωτών για τις εκπομπές CO2 ούτως ώστε να προσανατολίζονται σε κατάλληλες επιλογές, από κοινού με τη στοχοθετημένη χρήση ενός συστήματος φορολόγησης των αυτοκινήτων.

2.4

Στην πράξη, σε ό,τι αφορά την προσφορά σημειώθηκαν σημαντικές βελτιώσεις, αλλά όχι επαρκείς για την επίτευξη του στόχου, λόγω απουσίας των δύο άλλων μέσων, της ενημέρωσης/προσανατολισμού των καταναλωτών και της φορολογίας, όπως αναγνωρίζει και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όταν αναφέρει στην ανακοίνωσή της ότι «το μεγαλύτερο μέρος των μειώσεων των εκπομπών CO2 επετεύχθη χάρις στη βελτίωση της τεχνολογίας των αυτοκινήτων».

2.5

Πράγματι, οι μέσες εκπομπές CO2 των αυτοκινήτων από 186 gr/km που ήταν το 1995 μειώθηκαν στα 161 gr/km το 2005, δηλαδή κατά 13 % σχεδόν, ενώ το 30 % του στόλου των αυτοκινήτων που εισήλθαν στην αγορά το 2004 παράγουν εκπομπές χαμηλότερες από 140 gr/km.

2.6

Αντιθέτως και κατά την ίδια περίοδο, οι προτιμήσεις των καταναλωτών στράφηκαν προς οχήματα μεγαλύτερα, βαρύτερα, καλύτερων επιδόσεων και με πολλές χρήσεις είτε επειδή θεωρούνται ασφαλέστερα είτε επειδή μεγάλο τμήμα του πληθυσμού έχει εγκαταλείψει τα αστικά κέντρα. Κατά συνέπεια η ενημέρωση για τις εκπομπές, η αποκαλούμενη επισήμανση (labelling) δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα στις επιλογές των καταναλωτών.

2.7

Το άλλο μέσο για τον προσανατολισμό της ζήτησης, δηλαδή η στοχοθετημένη φορολόγηση για τη μείωση των εκπομπών CO2, δεν έχει λάβει ακόμη ευρωπαϊκή διάσταση (3), αλλά εφαρμόζεται μόνο βάσει εθνικών πρωτοβουλιών, τουλάχιστον από το ήμισυ των κρατών μελών, με μέτρα που παραδόξως είχαν ορισμένες φορές αρνητικά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά τη μείωση των εκπομπών CO2. Παράδειγμα αποτελεί η αύξηση της φορολόγησης του ντίζελ που μείωσε τη διαδικασία για «την υιοθέτηση της πετρελαιοκίνησης» των τελευταίων ετών σε πολλά κράτη μέλη στα οποία τα οχήματα ντίζελ είναι τα πιο πολυάριθμα.

2.8

Τελικά, είτε λόγω των εξωτερικών παραγόντων που επιβράδυναν τη διαδικασία μείωσης που είχε ξεκινήσει με την αναθεώρηση των τεχνολογιών των κινητήρων βάσει εθελοντικών συμφωνιών, είτε λόγω της μη χρήσεως των άλλων προβλεπόμενων μέσων, οι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2008-2009 δεν φαίνονται εφικτοί. Εξ ου και η απόφαση της Επιτροπής να αναθεωρήσει τη στρατηγική, προτείνοντας την ανακοίνωση την οποία η ΕΟΚΕ έχει κληθεί να αξιολογήσει και στην οποία παρουσιάζονται οι κατευθυντήριες γραμμές τις οποίες θα συμπληρώσει μια νομοθετική πρόταση κατά το πρώτο ήμισυ του 2008.

3.1

Στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή προτείνει να επιτευχθεί έως το 2012 ο στόχος της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών σε 120 gr/km. με συνδυασμό παρεμβάσεων εκ μέρους της ΕΕ και των κρατών μελών.

3.2

Για τον σκοπό αυτό η Επιτροπή θα προτείνει στα μέσα του 2008, ένα νομοθετικό πλαίσιο ορίζοντας τις υποχρεωτικές μειώσεις των εκπομπών CO2 ώστε να επιτευχθεί ο στόχος των 130 g CO2/ km για τον μέσο όρο όσον αφορά τον στόλο νέων αυτοκινήτων, με βελτιώσεις της τεχνολογίας των κινητήρων των οχημάτων.

3.3

Περαιτέρω μείωση κατά 10 g CO2/km, ή ισοδύναμη με αυτή εφόσον είναι τεχνικώς δυνατό, πρέπει να επιτευχθεί με άλλες τεχνολογικές βελτιώσεις και με την αύξηση της χρήσης των βιοκαυσίμων. Ιδίως δε με τα ακόλουθα μέτρα:

3.4

Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι το νομοθετικό πλαίσιο για την επίτευξη του στόχου του μέσου όρου εκπομπών για τον νέο στόλο αυτοκινήτων θα πρέπει να θέτει στόχους μείωσης που να είναι ουδέτεροι από πλευράς ανταγωνισμού, κοινωνικά δίκαιοι και βιώσιμοι, να σέβονται τα διάφορα χαρακτηριστικά των ευρωπαίων κατασκευαστών αυτοκινήτων και να αποτρέπουν κάθε αδικαιολόγητη στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των κατασκευαστών αυτοκινήτων.

3.5

Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να προσαρμόσουν τις φορολογικές πολιτικές τους για τα αυτοκίνητα, ώστε να προαγάγουν την αγορά αυτοκινήτων υψηλής απόδοσης καυσίμου σε ολόκληρη την ΕΕ και να βοηθήσουν τους κατασκευαστές να ανταποκριθούν στο μελλοντικό πλαίσιο βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των καυσίμων.

3.6

Η Επιτροπή προτείνει επίσης, ως αποτελεσματικό μέσο για τη μείωση του κόστους συμμόρφωσης εκ μέρους των κατασκευαστών, μια διαφοροποιημένη φορολόγηση των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στην αγορά, κατά τρόπον που να στραφεί, σταδιακά, ο καταναλωτής, σε αυτοκίνητα με χαμηλότερες εκπομπές.

3.7

Αναφέρεται επίσης ότι τα φορολογικά κίνητρα θα αποτελούσαν εξίσου καλό μέσο προαγωγής των καθαρότερων κατηγοριών ελαφρών εμπορικών αυτοκινήτων στην αγορά· η ίδια έμφαση δίνεται στην απαίτηση για καλύτερη ενημέρωση των δυνητικών αγοραστών σε ό,τι αφορά την κατανάλωση των αυτοκινήτων (το 2007, η Επιτροπή θα εγκρίνει τροποποιητική πρόταση όσον αφορά τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της οδηγίας 1999/94/EΚ σχετικά με την παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές).

3.8

Η Επιτροπή υποστηρίζει τέλος την ανάγκη να προαγάγουν τα κράτη μέλη τρόπους οδήγησης συμβατούς με το περιβάλλον με τη διοργάνωση εκστρατειών κατάρτισης και/ή ευαισθητοποίησης των οδηγών με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης (οικολογική οδήγηση).

3.9

Τέλος οι κατασκευαστές αυτοκινήτων καλούνται να υπογράψουν, εντός του 2007, εθελοντική συμφωνία σχετικά με κοινοτικό δεοντολογικό κώδικα εμπορίας των αυτοκινήτων και της διαφήμισής τους, με στόχο την προώθηση αυτοκινήτων οικονομικής κατανάλωσης καυσίμων.

4.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με την ανάγκη επανεξέτασης της κοινοτικής στρατηγικής για τη μείωση των εκπομπών CO2 που συνδέονται με τις οδικές μεταφορές και οι οποίες ευθύνονται για το 20 % περίπου του συνόλου των εκπομπών.

4.2

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την πολυπλοκότητα της επανεξέτασης αυτής που πρέπει να στοχεύει στην περαιτέρω μείωση των εκπομπών CO2 χωρίς ωστόσο να υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα της αυτοκινητοβιομηχανίας που λειτουργεί σε μια ιδιαίτερα ανταγωνιστική παγκόσμια αγορά.

4.3

Πρέπει πράγματι να επισημανθεί ότι η αυτοκινητοβιομηχανία απασχολεί μόνο στην Ευρώπη δύο εκατομμύρια άτομα στα οποία προστίθενται ακόμη δέκα εκατομμύρια στις συνδεόμενες βιομηχανίες. Η αυτοκινητοβιομηχανία αντιπροσωπεύει το 3,5 % του ΑΕγχΠ της Ευρώπης, οι καθαρές εξαγωγές ανέρχονται σε EUR 33,5 δις και, σημειωτέον, οι φόροι από τα αυτοκίνητα αποφέρουν EUR 365 δις ετησίως στα ταμεία των κρατών μελών.

4.4

Δεν είναι τυχαίο ότι η Επιτροπή με την ανακοίνωση «Cars 21» (4) θέλησε να θέσει τις κατευθυντήριες γραμμές της βιομηχανικής πολιτικής στον κλάδο του αυτοκινήτου που «διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην ευρωπαϊκή οικονομία».

Το έγγραφο αυτό αποτελεί την απάντηση της Επιτροπής στην τελική έκθεση και στις συστάσεις που εξέφρασε τον Δεκέμβριο του 2005 η Ομάδα Υψηλού Επιπέδου CARS 21 στην οποία συμμετείχαν εκτός από την Επιτροπή, εκπρόσωποι της βιομηχανίας και της κοινωνίας των πολιτών. Στο έγγραφο επισημαίνεται ότι η υλοποίηση φιλόδοξων στόχων σε «ευαίσθητους τομείς» όπως η μείωση των εκπομπών CO2, χωρίς να ζημιωθεί η βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και η απασχόληση, απαιτεί ολοκληρωμένη προσέγγιση προκειμένου η συνεισφορά όλων των ενδιαφερόμενων φορέων να συγκλίνει προς τον ίδιο στόχο κοινής ωφέλειας.

4.5

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις ανησυχίες που εξέφρασαν όσοι πιστεύουν ότι υπάρχει φόβος εξαιρετικά υψηλού αντίκτυπου στο βιομηχανικό κόστος από αποφάσεις που ενδέχεται να θέσουν άμεσα ή έμμεσα σε κίνδυνο το ποσοστό απασχόλησης στις αυτοκινητοβιομηχανίες και κατά συνέπεια να ωθήσουν σε στρατηγικές επιλογές πιθανής μετεγκατάστασης της βιομηχανίας εκτός της περιμέτρου της ΕΕ.

4.6

Δεδομένων των ανωτέρω, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την σκοπιμότητα να παροτρυνθούν οι κατασκευαστές αυτοκινήτων να επιταχύνουν τη διαδικασία μείωσης της κατανάλωσης και των εκπομπών, αλλά επισημαίνει την ανάγκη αναζήτησης άλλων διαύλων προκειμένου να θεσπιστεί ένας νομοθετικός μηχανισμός για τη μείωση των εκπομπών CO2 που να είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικός από κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής πλευράς.

4.6.1

Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα στοιχεία που προτείνει η ΕΟΚΕ προκειμένου να βελτιστοποιηθούν τα αποτελέσματα της μελλοντικής κοινοτικής νομοθεσίας για τη μείωση των εκπομπών CO2 που οφείλονται στην οδική κυκλοφορία:

4.6.2

Όλα αυτά τα μέτρα θα έχουν ως αποτέλεσμα να μην υπονομευθεί η διαδικασία ανανέωσης των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν, χάρη στην κατανομή της οικονομικής επιβάρυνσης για τη μείωση του επιπέδου των εκπομπών CO2. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, σύμφωνα με το ECCP (6), η πιθανή μείωση των εκπομπών CO2 με την οικολογική οδήγηση θα είναι ίση προς 50 εκατομμύρια τόνους στην Ευρώπη το 2010 (2006-2010) ενώ μια κοινή μελέτη TNO/IEEP (7) υποστηρίζει ότι η οικολογική οδήγηση δεν είναι μόνο εφικτή αλλά αποτελεσματική και υπολογίσιμη.

4.6.3

Από την άλλη πλευρά, η μέση τιμή πωλήσεως των αυτοκινήτων θα αυξηθεί κατά 3.600 ευρώ (8) προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος των 120 gr/km μόνο μέσω της τεχνολογίας των κινητήρων. Για να υπάρχει πλήρης ενημέρωση προστίθεται ότι οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι η επίτευξη των 130 gr/km συνεπάγεται επιπλέον κόστος για τον αγοραστή, το οποίο θα είναι ωστόσο σημαντικό και της τάξεως των 2 500 ευρώ.

4.6.4

Σε μια Ευρώπη όπου τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν ανανεώνονται κατά μέσο όρο κάθε δώδεκα έτη, όπως υπενθυμίζει η Επιτροπή, είναι σαφές ότι μια τόσο σημαντική αύξηση της τιμής θα επιβραδύνει περαιτέρω τον κύκλο αντικατάστασης των αυτοκινήτων. Όσον αφορά τις κοινωνικές συνέπειες αυτών των αυξήσεων, είναι επίσης σαφές ότι η αύξηση των τιμών θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη την αγορά αυτοκινήτου για τις φτωχότερες ομάδες του πληθυσμού.

4.7

Τέλος η ΕΟΚΕ δεν συμμερίζεται τη θέση της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία οι τεχνολογικές βελτιώσεις θα επιφέρουν μείωση των εκπομπών CO2 κατά 10 gr/km, εφόσον η ικανότητα των βιοκαυσίμων να διεισδύσουν στην αγορά είναι ακόμη αβέβαιη και δεν μπορεί να προεξοφληθεί ότι η συμβολή τους θα φτάσει το αναμενόμενο επίπεδο των 5gr/km. Για τον λόγο αυτό η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί ένα σύστημα αποτελούμενο από μέτρα που να ελέγχονται με ασφάλεια, όπως είναι για παράδειγμα η περίπτωση της οικολογικής οδήγησης και οι υποδομές.

5.1

Η ΕΟΚΕ σύμφωνα με τις ανωτέρω γενικές παρατηρήσεις και στο φως της τρέχουσας κοινοβουλευτικής συζήτησης εύχεται να θεσπιστεί νομοθετικό μέσο που όχι μόνον δεν θα βλάψει την ικανότητα των καταναλωτών να αγοράζουν καινούρια αυτοκίνητα, ώστε να διασφαλιστεί η ανανέωση των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν, αλλά θα μπορεί να προσανατολίζει τη ζήτηση σε μοντέλα με χαμηλότερες εκπομπές.

5.2

Επειδή δεν υπάρχει ευρεία και αναλυτική αξιολόγηση του αντίκτυπου, που να προβάλλει τα κέρδη και τα οφέλη των διαφόρων πιθανών λύσεων, η ΕΟΚΕ επιφυλάσσεται να εκφραστεί σε επόμενη γνωμοδότηση της για τα ενδεδειγμένα και εφικτά όρια όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών CO2, αλλά συνιστά κατά την εφαρμογή του νομοθετικού μέσου που θα αποφασιστεί να ληφθεί δεόντως υπόψη ότι ο παραγωγικός κύκλος των αυτοκινήτων είναι ιδιαίτερα περίπλοκος και απαιτείται χρόνος προσαρμογής (lead time)  (9) που μπορεί να φθάσει και τα 7 έτη.

5.3

Δεδομένου του χρόνου καθορισμού των κανόνων στη διαδικασία συναπόφασης, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το τελικό κείμενο που θα περιέχει τις προς ικανοποίηση απαιτήσεις δεν θα είναι έτοιμο πριν το 2009. Σε σχέση με τα προαναφερθέντα για τους βιομηχανικούς κύκλους που χαρακτηρίζουν τον τομέα, η πρώτη εφικτή ημερομηνία τοποθετείται το 2015, λαμβανομένης ακόμη υπόψη της θέσης σε ισχύ του κανονισμού EURO 6 για τη μείωση των αζωτοξειδίων που, όπως και στην περίπτωση του CO2, απαιτούν διαρθρωτικές παρεμβάσεις στο αυτοκίνητο.

5.4

Αντιθέτως ο στόχος του 2012 κινδυνεύει να μην είναι τεχνικά εφικτός και κατά συνέπεια να έχει έντονες αρνητικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας αυτοκίνητων και στην απασχόληση.

5.5

Από τώρα η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ ενός ουδέτερου νομοθετικού μέσου όσον αφορά τον ανταγωνισμό μεταξύ κατασκευαστών: δηλαδή να μην θέτει δεσμευτικούς περιορισμούς στην προσφορά μοντέλων στην αγορά, αλλά να προσανατολίζει τη ζήτηση των αγοραστών σε μοντέλα με χαμηλότερες εκπομπές· οι μειώσεις του CO2 που απαιτούνται θα πρέπει να καθορίζονται σύμφωνα με τις διαφοροποιήσεις που υπάρχουν στις σειρές των προϊόντων, με τη χρήση ενδεικτικών και ανάλογων των εκπομπών CO2 παραμέτρων.

5.6

Στα πλαίσια αυτά, εκτιμάται ότι η παράμετρος που θα επιλεγεί θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι η συνεισφορά στη μείωση των εκπομπών των διαφόρων τμημάτων και η επακόλουθη αναπόφευκτη αύξηση του κόστους των οχημάτων δεν θα περιορίσουν την δυνατότητα του κάθε πελάτη να αγοράζει το νέο μοντέλο σύμφωνα με την αγοραστική του δύναμη.

5.6.1

Πιθανή παράμετρο αποτελεί το βάρος του οχήματος (όπως υπέδειξε η Ευρωπαϊκή Ένωση Κατασκευαστών Αυτοκινήτων — ΕΕΚΑ), επειδή συνδέεται άμεσα με το επίπεδο εκπομπών CO2. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι από το 1996 ως το 2005 η αύξηση του βάρους των οχημάτων ήταν 32 kg με σχετική αύξηση των εκπομπών CO2 ίση προς 6,6 g/km. Πράγματι, το βάρος θα χρησιμοποιηθεί ως παράμετρος αναφοράς στην στρατηγική για τη μείωση των εκπομπών CO2 στην Ιαπωνία, όπου το 2006 αποφασίστηκε να μειωθούν οι εκπομπές στα 138 g/km μέχρι το 2015. Συνεπώς, η ΕΕΚΑ υποστηρίζει την παράμετρο αυτή εφόσον εναρμονίζει τις πολιτικές για το CO2 σε παγκόσμιο επίπεδο.

5.6.2

Πρέπει να επισημανθεί, ότι προς το παρόν εξετάζονται άλλες παράμετροι που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την επισήμανση και διαφοροποίηση των σειρών του προϊόντος. Ιδιαίτερα, αναφέρεται η πρόταση του κ. C. Davies, εισηγητή του ΕΚ, που αφορά το αποτύπωμα (χώρος που καλύπτει το αυτοκίνητο ανάλογα με το μεταξόνιο και το άνοιγμα των τροχών (10)).

5.6.3

Η ΕΟΚΕ, από την πλευρά της, θεωρεί ότι η εισαγωγή π.χ. ως παραμέτρου του «box volume» (δηλαδή το μήκος x το πλάτος x το ύψος του οχήματος) μπορεί να είναι ενδιαφέρουσα και κατάλληλη, και να αποδειχθεί ως το πιθανό μέσο που θα κατευθύνει τους καταναλωτές προς τον τύπο οχήματος που ανταποκρίνεται στις πραγματικές τους ανάγκες χωρίς άχρηστες εκπομπές CO2 λόγω της δυσανάλογης σχέσης μεταξύ χρήσεως και όγκου του οχήματος. Με άλλα λόγια όποιος χρειάζεται ένα ΟΨΕ (όχημα ψυχαγωγίας/εργασίας) που μπορεί να μεταφέρει περισσότερα άτομα και μεγαλύτερο φορτίο είναι διατεθειμένος να καταβάλει μεγαλύτερη τιμή διότι όντως χρειάζεται ένα τέτοιο όχημα, διαφορετικά θα δει ότι είναι πιο συμφέρον να κατευθυνθεί προς χαμηλότερο τμήμα της αγοράς.

5.7

Όσον αφορά την πρόταση που υπέβαλε ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου C. Davies για τη δημιουργία ενός μηχανισμού Carbon Allowance Reduction System (CARS) — δηλαδή ενός συστήματος που επιτρέπει τη μείωση των εκπομπών άνθρακα με τον ορισμό κυρώσεων και πιστώσεων σε περίπτωση υπέρβασης ή αντιθέτως συμμόρφωσης προς τα προκαθορισμένα όρια, η ΕΟΚΕ θεωρεί αδύνατη την εισαγωγή ενός συστήματος εμπορίας εκπομπών CO2 σε μια αγορά που περιορίζεται στον αυτοκινητιστικό τομέα.

Επειδή οι στόχοι είναι φιλόδοξοι, δεν θεωρείται ρεαλιστική η δημιουργία επαρκούς όγκου εμπορίας εκπομπών για να εξασφαλίσουν τη λειτουργία του συστήματος.

5.7.1

Αντιθέτως, η ΕΟΚΕ θεωρεί δυνατή την εφαρμογή ενός ανοιχτού συστήματος εμπορίας εκπομπών (που επιτρέπει δηλαδή την εμπορία με άλλους τομείς) το οποίο θα έχει το πλεονέκτημα ότι εξασφαλίζει συνολική μείωση των εκπομπών CO2 με επαρκή ευελιξία ενώ θα καθορίζει ανώτατα όρια στις πιθανές αγορές εκ μέρους των κατασκευαστών αυτοκινήτων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει συνεπώς ένα ανοιχτό σύστημα που θα πρέπει να καθοριστεί και να εξεταστεί όσον αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις υπό το φως των αλλαγών που θα επέλθουν στην εμπορία των εκπομπών από σήμερα μέχρι το 2015, επαναλαμβάνοντας ότι οι οικονομικές επιπτώσεις δεν θα πρέπει να επηρεάζουν την δυνατότητα του τελικού πελάτη να αποκτήσει αυτοκίνητο.

5.8

Όσον αφορά την παράγραφο της ανακοίνωσης που αναφέρεται στην εισαγωγή δεοντολογικού κώδικα για τις δραστηριότητες εμπορίας και διαφήμισης, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη υπάρχουν ήδη συμφωνίες για τον καθορισμό κανόνων συμπεριφοράς οι οποίες είναι ως επί το πλείστον ιδιαίτερα αυστηρές. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει καταρχήν την εναρμόνιση των δραστηριοτήτων εμπορίας και διαφήμισης και συνεπώς την καθιέρωση ευρωπαϊκού δεοντολογικού κώδικα όπως υποδεικνύει η Επιτροπή στους κατασκευαστές αυτοκινήτων.

5.9

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί επίσης ότι, στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή αναφέρει την πρόθεσή της να επεξεργαστεί νομοθετικό μέσο για τη μείωση των εκπομπών CO2 που προέρχονται από τα ελαφρά εμπορικά οχήματα.

5.9.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, για τα ελαφρά εμπορικά οχήματα (κατηγορία N1 και σχετικά επιβατηγά αυτοκίνητα) δεν απαιτείται παρόμοια παρέμβαση εφόσον τα οχήματα αυτά προορίζονται για επαγγελματική χρήση και συνεπώς η κατανάλωσή τους και οι εκπομπές CO2 αποτελούν ήδη καθοριστικό στοιχείο για την επιλογή του αγοραστή, επειδή επηρεάζουν κατά πολύ το κόστος για την άσκηση της δραστηριότητάς τους. Συνεπώς, τα οχήματα που προσφέρονται στην αγορά έχουν ήδη υιοθετήσει τις πιο αποτελεσματικές λύσεις, δηλαδή σχεδόν αποκλειστικά κινητήρες ντίζελ.

5.9.2

Η EOKE συνιστά στην Επιτροπή να καταρτίσει αξιολόγηση αντίκτυπου, πριν προβεί σε οποιαδήποτε απόφαση, που να βασίζεται σε πρόσφατα στοιχεία σχετικά με τις εκπομπές των ελαφρών εμπορικών οχημάτων, στοιχεία που προς το παρόν δεν είναι διαθέσιμα.

5.9.3

Η θέσπιση ποσοτικών στόχων υπό μορφή g/km για τα εμπορικά οχήματα, χωρίς να υπάρχει σαφής γνώση των σχετικών στοιχείων, μπορεί να οδηγήσει στη μείωση της μεταφορικής ικανότητας των επιμέρους οχημάτων με την συνακόλουθη αναποτελεσματικότητα, που θα απαιτούσε ή την αύξηση του αριθμού των οχημάτων που χρειάζονται για την μεταφορά της ίδιας ποσότητας εμπορευμάτων ή οχήματα ανώτερης κατηγορίας και διαστάσεων που σημαίνει επιδείνωση των συνολικών εκπομπών.

5.10

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το θέμα του διοξειδίου του άνθρακος που εκπέμπουν τα αυτοκίνητα και τα ελαφρά εμπορικά οχήματα πρέπει να εκτιμηθεί στο σύνολό του λαμβάνοντας υπόψη ολόκληρο τον κύκλο ζωής των αγαθών αυτών, από τη διαδικασία παραγωγής και την χρησιμοποίηση έως το τέλος ζωής. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει υπό το φως των όσων προαναφέρθηκαν, την ανάγκη συντονισμού και συνέπειας μεταξύ των νομοθετικών και ρυθμιστικών πρωτοβουλιών που αφορούν την αυτοκινητοβιομηχανία με αντίκτυπο στις εκπομπές CO2 ώστε να αποφευχθεί η σύγκρουση μεταξύ πρωτοβουλιών με διαφορετικά θέματα που θα προκαλούσε καθυστέρηση στην εφαρμογή τους.

5.11

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι πρωτοβουλίες των μελλοντικών προγραμμάτων πλαισίων για την έρευνα θα πρέπει να προσανατολίζονται κατά προτεραιότητα και χωρίς χρονοτριβή σε προγράμματα που θα επιδιώκουν εφικτές τεχνικές λύσεις και οικονομικά βιώσιμες για τη μείωση των συνολικών εκπομπών CO2 (που δεν συνδέονται συνεπώς μόνο με τις μεταφορές), λαμβάνοντας υπόψη τις καθοριστικές επιπτώσεις όλων των κύκλων ζωής από τις διάφορες πηγές εκπομπών. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι τα ερευνητικά σχέδια θα πρέπει να είναι ευρείας εμβέλειας και να επισημάνουν λύσεις βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, σεβόμενα το στόχο για τη δυνατότητα αγοράς τόσο εκ μέρους του κατασκευαστή όσο και του τελικού πελάτη, κατά τρόπο που να ενθαρρύνει την ανανέωση των κυκλοφορούντων οχημάτων προς την κατεύθυνση της βιώσιμης κινητικότητας.

5.12

Τέλος, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η παρέμβαση των κρατών μελών θα πρέπει να επεκταθεί σε περισσότερα μέτωπα εκτός από εκείνα που αναφέρθηκαν (δρόμοι, ευφυείς σηματοδότες, …), κυρίως δε με πρωτοβουλίες οικολογικών αγορών για τη σύνθεση του δικού τους στόλου αυτοκινήτων και με τη δέσμευση να υλοποιήσουν δίκτυα υποδομών που να καταστήσουν δυνατή την πρόσβαση στη διανομή καυσίμων με λιγότερες περιβαλλοντικές συνέπειες όπως το φυσικό αέριο κα το υγραέριο για το οποίο η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει τη γνώμη της σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις.

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/49

16.2.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/50

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την επιλογή και αδειοδότηση συστημάτων που παρέχουν κινητές δορυφορικές υπηρεσίες και συνιστά να υιοθετηθεί και να τεθεί αμέσως σε εφαρμογή.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά τον βασικό στόχο της παρούσας πρότασης απόφασης, όπως αυτός διατυπώνεται στον Τίτλο Ι, άρθρο 1, πρώτη παράγραφο, και αφορά τη θέσπιση ενιαίας κοινοτικής διαδικασίας για την επιλογή και την αδειοδότηση φορέων εκμετάλλευσης κινητών δορυφορικών συστημάτων εκ μέρους των κρατών μελών.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτή η απόφαση πρέπει να υιοθετηθεί αμέσως λόγω:

1.4.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η δημιουργία και χρήση των συστημάτων δορυφορικών επικοινωνιών, λόγω του χαρακτήρα του πεδίου που καλύπτουν, αποτελούν μείζονες πρωτοβουλίες για την επέκταση του ευρωπαϊκού διαστημικού κλάδου και την ανάπτυξη συγκεκριμένων εφαρμογών στον τομέα των επικοινωνιών και ευθυγραμμίζονται πλήρως με τη στρατηγική της Λισσαβώνας υπέρ της προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης, δεδομένου ότι συμβάλλουν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στο πλαίσιο ενός περιβάλλοντος αυξημένης ανταγωνιστικότητας.

1.5.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το ότι η ΕΕ διαθέτει σημαντικούς τεχνικούς πόρους σε αυτόν τον τομέα, γεγονός που έχει θετικό αντίκτυπο στην παρούσα πρόταση: τρεις από τους μεγαλύτερους φορείς εκμετάλλευσης δορυφορικών συστημάτων παγκοσμίως είναι ευρωπαϊκοί, ενώ οι δορυφορικές επικοινωνίες καταλαμβάνουν ποσοστό 40 % των τρεχόντων εσόδων του ευρωπαϊκού διαστημικού τομέα.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη συναίνεση που επιτεύχθηκε από την Επιτροπή όσον αφορά την προώθηση της εν λόγω πρότασης, η οποία απέσπασε την υποστήριξη όλων των ενδιαφερόμενων μερών με τα οποία διεξήχθησαν διαβουλεύσεις κατά το στάδιο κατάρτισης: ο δορυφορικός κλάδος, οι φορείς εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιακών δικτύων, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος και οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές των κρατών μελών.

1.7.

Ταυτοχρόνως, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η απόφαση — στην παρούσα τελική μορφή της — αποτελεί μια θεμιτή λύση στις αποκλίνουσες απόψεις που εκφράστηκαν κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων σε ό,τι αφορά: τις μεθόδους και τα κριτήρια επιλογής, την ανάγκη μεγαλύτερου βαθμού ευελιξίας σε εθνικό επίπεδο ως προς τον χρόνο που απαιτείται προκειμένου να ληφθεί η εθνική αδειοδότηση και ως προς τη διάρκεια ισχύος αυτής, και τον στενότερο συντονισμό των εθνικών διαδικασιών αδειοδότησης.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να υιοθετηθεί η παρούσα απόφαση στην προτεινόμενη μορφή της, συνυπολογίζοντας ότι όσον αφορά τη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για την εφαρμογή των διατάξεων σχετικά με την επιλογή και αδειοδότηση, είναι αναγκαίο να θεσπιστούν κανονισμοί για την προστασία των συμφερόντων των πολιτών και τη διαφύλαξη της ιδιωτικής ζωής των χρηστών τερματικού εξοπλισμού δορυφορικών συστημάτων

2.1

Η δημιουργία και χρήση ενός πανευρωπαϊκού συστήματος επικοινωνιών, το οποίο θα βασίζεται σε δορυφορικές τεχνολογίες, συνιστά καινοτομική εναλλακτική πλατφόρμα για διάφορους τύπους τηλεπικοινωνιών και υπηρεσιών ευρυεκπομπής/πολυεκπομπής, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική θέση των τελικών χρηστών, όπως διαδικτυακή/ενδοδικτυακή πρόσβαση υψηλών ταχυτήτων, κινητά πολυμέσα και πολιτική προστασία, διαχείριση μη στρατιωτικών κρίσεων (φυσικές ή ανθρώπινες καταστροφές), δημόσια τάξη και ασφάλεια, εφαρμογές διαχείρισης στόλου, παροχή ιατρικής βοήθειας εξ αποστάσεως κ.λπ.

2.2

Το εν λόγω σύστημα είναι σχεδιασμένο κατά τρόπο ώστε να συμβάλει στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας αυξάνοντας τη διάθεση πανευρωπαϊκών υπηρεσιών, την ενθάρρυνση αποδοτικών επενδύσεων προπάντων με την εισαγωγή καινοτόμων υπηρεσιών, προκειμένου να εξασφαλιστούν δυνατότητες επικοινωνίας σε απομακρυσμένες χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές.

2.3

Στην περίπτωση των πανευρωπαϊκών συστημάτων, ειδικότερα, πρέπει να θεσπιστούν κοινοτικές διαδικασίες για την επιλογή των φορέων εκμετάλλευσης των συστημάτων κινητών δορυφορικών επικοινωνιών και να καθοριστούν ορισμένες διατάξεις αναφορικά με την αδειοδότηση των επιλεγμένων φορέων εκμετάλλευσης σε εθνικό επίπεδο. Με την εναρμόνιση των κριτηρίων επιλογής για τα συστήματα κινητών δορυφορικών επικοινωνιών καθίσταται εφικτή η εφαρμογή μιας ενιαίας πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ στον συγκεκριμένο τομέα. Η επιλογή εκ μέρους των κρατών μελών διαφορετικών φορέων εκμετάλλευσης συστημάτων κινητών επικοινωνιών που χρησιμοποιούν διαφορετικούς δορυφόρους ενδέχεται να οδηγήσει σε πολύπλοκες καταστάσεις επιζήμιων παρεμβολών ή ακόμη και να θέσει σε κίνδυνο την ομαλή λειτουργία του συστήματος συνολικά, εάν σε έναν φορέα εκμετάλλευσης κατανεμηθούν διαφορετικές ραδιοσυχνότητες σε διαφορετικά κράτη μέλη. Εξαιτίας των προαναφερόμενων πιθανών κινδύνων, και για την εξασφάλιση μιας ομοιόμορφης προσέγγισης σχετικά με την αδειοδότηση μεταξύ διαφόρων κρατών μελών, οι διατάξεις για τη συγχρονισμένη εκχώρηση ραδιοφάσματος και για εναρμονισμένους όρους αδειοδότησης πρέπει να καθιερωθούν σε κοινοτικό επίπεδο, με την επιφύλαξη της συμβατότητας των επιμέρους εθνικών όρων με την κοινοτική νομοθεσία.

2.4

Οι δορυφορικές επικοινωνίες είναι μια σημαντική πτυχή της εσωτερικής αγοράς, ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα και, κατά συνέπεια, επιδέχονται διεθνή ρύθμιση, λαμβανομένης υπόψη της συμβολής τους στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η επέκταση της γεωγραφικής κάλυψης των ευρυζωνικών επικοινωνιών.

3.1.

Με την προτεινόμενη απόφαση, η οποία έχει ως νομική βάση το άρθρο 95 της ΣΕΚ, καθορίζεται το αναγκαίο νομικό πλαίσιο για την επιλογή και αδειοδότηση των υπηρεσιών κινητών δορυφορικών επικοινωνιών. Η επιλογή αυτή θα πρέπει να πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τους γενικούς στόχους και εφαρμόζοντας την ανταγωνιστική διαδικασία επιλογής που περιγράφεται στην πρόταση. Επίσης, θα συμμετέχει η Επιτροπή συνεπικουρούμενη από την Επιτροπή Επικοινωνιών. Η αδειοδότηση (δικαιώματα χρήσης ραδιοφάσματος) επιλεγμένων φορέων εκμετάλλευσης θα χορηγείται σε εθνικό επίπεδο, υπό τον όρο ότι θα τηρείται μια στοιχειώδης δέσμη εναρμονισμένων όρων, όπως καθορίζεται στην πρόταση.

4.1.

Η Επιτροπή προτείνει η εφαρμογή της παρούσας απόφασης να βασιστεί στην αξιολόγηση των ακόλουθων πτυχών: