13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/1

1.1

Η ΕΟΚΕ απαντά στην επιστολή της Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κας Margot Wallström, παρουσιάζοντας αυτή τη διερευνητική γνωμοδότηση όπου λαμβάνονται υπόψη οι γνωμοδοτήσεις που η ΕΟΚΕ έχει εκδώσει κατά τα τελευταία χρόνια, στις οποίες αντανακλώνται οι σκέψεις, οι αναλύσεις και οι προτάσεις που έχει διατυπώσει για τα θέματα αυτά.

1.2

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να επιδιωχθεί η υλοποίηση των στόχων της Λισσαβώνας σε ό,τι αφορά τις δημογραφικές πολιτικές. Για τον λόγο αυτό, οι ταχείες δημογραφικές αλλαγές που σημειώνονται στην αγορά εργασίας καθιστούν επείγουσα τη λήψη μέτρων για την επίλυση των συναφών προβλημάτων. Τα μέτρα αυτά μπορούν να είναι:

1.3

Πρέπει να αποθαρρυνθεί ο αποκλεισμός των ηλικιωμένων εργαζομένων από τις θέσεις εργασίας· αντιθέτως, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην ένταξη των ηλικιωμένων εργαζομένων στον κύκλο παραγωγής.

1.4

Η θέση εργασίας πρέπει να ανταποκρίνεται στην κατάρτιση και στην επαγγελματική εμπειρία των εργαζομένων, χωρίς καμιά διάκριση για λόγους ηλικίας. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν και να θέσουν σε εφαρμογή το ενωρίτερο δυνατό την οδηγία που έχει εκδοθεί για το σκοπό αυτό με τίτλο «Οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2000, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία».

1.5

Η καλύτερη οργάνωση της εργασίας απαιτεί την αξιολόγηση της τυπολογίας των καθηκόντων (επικίνδυνες, κοπιώδεις ή επαναλαμβανόμενες εργασίες).

1.6

Τα προγράμματα διαρκούς κατάρτισης αποτελούν το κλειδί για την καλύτερη αξιοποίηση των εργαζομένων άνω των 50 ετών τόσο στο εσωτερικό της επιχείρησης όσο και εκτός αυτής. Εν προκειμένου πρέπει να διαδοθούν και να παρακολουθούνται οι περιπτώσεις των βέλτιστων πρακτικών, όπως προβλέπουν οι ετήσιες εκθέσεις παρακολούθησης που υποβάλλουν οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι.

1.7

Μία πολιτική υπέρ της ποιοτικής απασχόλησης πρέπει να κατευθύνει και να διαμορφώνει ολόκληρες γενιές πολιτών καθ' όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους. Τούτο συνεπάγεται την παρέμβαση των κοινωνικών εταίρων και όλων των ενδιαφερόμενων οικονομικών και κοινωνικών φορέων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.8

Η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν επένδυση καθοριστικής σημασίας τόσο για τις μελλοντικές γενιές όσο και για τους ευρωπαίους πολίτες του σήμερα. Για τον λόγο αυτό οι νέοι πρέπει να παροτρύνονται να εγγράφονται σε σχολές θετικών επιστημών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να καλύψει το χάσμα που την χωρίζει από άλλες χώρες, όπως η Κίνα και η Ινδία, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιήσει, σε αυτούς τους τομείς, θεαματική πρόοδο.

1.9

Οι επενδύσεις στις μειονεκτικές περιοχές βοηθούν τους νέους να μην τις εγκαταλείψουν και να καταστούν ένα μέσο που θα επιτρέψει την τοπική ανάπτυξη και αναβάθμιση.

1.10

Κατά το 2007, έτος αφιερωμένο στις ίσες ευκαιρίες για όλους, οι αναλύσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στη διευκόλυνση του συνδυασμού ιδιωτικού και επαγγελματικού βίου, ούτως ώστε η επιλογή της μητρότητας και της πατρότητας να μην εξαρτάται από προσωρινές και δυσάρεστες καταστάσεις ή από την απομόνωση που ενδεχομένως αντιμετωπίζουν οι μελλοντικοί γονείς όταν τίθεται το θέμα της κάλυψης του κόστους, και όχι μόνον του οικονομικού, που συνεπάγεται η γέννηση ενός παιδιού.

1.11

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να προωθηθεί η χρήση σημαντικών οδηγιών, όπως η οδηγία που αφορά τη γονική άδεια, και να εξασφαλιστούν υπηρεσίες προστασίας της παιδικής ηλικίας και περίθαλψης και συνδρομής των ηλικιωμένων. Είναι εξάλλου πεπεισμένη ότι πρέπει γρήγορα να καλυφθεί το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών και να καταπολεμηθεί η προσωρινότητα και η αστάθεια της θέσης εργασίας που ευθύνονται για την ανέχεια πολλών ευρωπαίων γυναικών. Πρέπει επίσης να προσφερθούν κίνητρα που να ωθήσουν τους άνδρες να αναλαμβάνουν μεγαλύτερο μέρος των οικογενειακών ευθυνών απ' ό,τι σήμερα. Η γεννητικότητα και η απασχόληση των γυναικών δεν πρέπει να είναι αντίπαλες έννοιες: για το σκοπό αυτό απαιτείται να υιοθετηθούν όλα τα αναγκαία μέσα προκειμένου να εξασφαλιστεί ο συνδυασμός του επαγγελματικού βίου των μητέρων και της φροντίδας των παιδιών τους.

1.12

Ακόμη και στον επιχειρηματικό κόσμο πρέπει να υιοθετηθούν τα κατάλληλα μέτρα που να εξασφαλίζουν στις γυναίκες δυνατότητες και ευκαιρίες πρόσβασης σε διευθυντικές θέσεις.

1.13

Μία από τις αναγκαίες απαντήσεις στις προκλήσεις που θέτει η γήρανση του πληθυσμού είναι η μετανάστευση. Η υιοθέτηση συνεκτικών πολιτικών κοινωνικής ένταξης και απασχόλησης μπορεί να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη και στην οικονομική μεγέθυνση. Θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι δεξιότητες, οι επαγγελματικές εμπειρίες και οι τίτλοι σπουδών των μεταναστών.

1.14

Η βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας πρέπει να εξασφαλιστεί με μια σειρά μέτρων που να μην ζημιώσουν τον τελικό στόχο, όπως αυτός ορίζεται στις Συνθήκες της ΕΕ (άρθ. 2). Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο, αφενός, να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου και, αφετέρου, να επιδιωχθούν οι στόχοι της καθολικότητας και της ισότητας που το χαρακτηρίζουν.

1.15

Πρέπει να εξασφαλιστούν οι κοινωνικές υπηρεσίες κοινής ωφελείας και να υποστηριχθούν για το έργο που προσφέρουν, όπως και οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας. Οι εθελοντικές ενώσεις στις οποίες οι ηλικιωμένοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους αναπτύσσουν σημαντική κοινωνική δράση που πρέπει να υποστηριχτεί και να αξιοποιηθεί.

1.16

Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση στις μελλοντικές γενιές ήρεμων και αξιοπρεπών γηρατειών και κατά συνέπεια κατάλληλων συνταξιοδοτικών συστημάτων. Οι συμπληρωματικές συντάξεις, εάν χρειαστεί, θα πρέπει να είναι αξιόπιστες, ασφαλείς και να μην επηρεάζονται από τις απρόβλεπτες διακυμάνσεις των χρηματοοικονομικών αγορών.

1.17

Καταπολέμηση της αβεβαιότητας της εργασίας σημαίνει εξασφάλιση αξιοπρεπούς σύνταξης ακόμη και στους νέους εργαζόμενους, αλλά και επίσπευση της εισόδου τους στην αγορά εργασίας.

1.18

Η βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων θα πρέπει να αναλυθεί με βάση μια σειρά πολύπλοκων στοιχείων και όχι μόνο αυτών που αφορούν τη γήρανση του πληθυσμού.

1.19

Σε ορισμένα κράτη της ΕΕ, ο βασικός στόχος που θα πρέπει να τεθεί για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων είναι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής που μαστίζουν ορισμένες χώρες της ΕΕ.

1.20

Σε ό,τι αφορά την υγεία, η γήρανση του πληθυσμού θα απαιτήσει κυρίως την πραγματοποίηση επενδύσεων υπέρ της πρόληψης, της βελτίωσης της ποιότητας της περίθαλψης και της έρευνας, ιδιαίτερα στον τομέα της παθολογίας των ηλικιωμένων, όπου είναι σκόπιμο να εστιαστούν τόσο οι πόροι όσο και οι μελέτες.

1.21

Ακόμη και στον κόσμο της εργασίας τα θέματα της υγείας και της ασφάλισης θα λάβουν άλλη μορφή ενώπιον της γήρανσης του πληθυσμού και θα υποστούν αλλαγές που θα πρέπει να αναλυθούν και να αξιολογηθούν με μεγάλη προσοχή.

1.22

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να υλοποιήσουν, σε συμφωνία με τους κοινωνικούς εταίρους, κοινά προγράμματα για την πρόληψη των επαγγελματικών ατυχημάτων και ασθενειών, ιδιαίτερα δε εκείνων που συνδέονται με την ηλικία των εργαζομένων. Ο έλεγχος και η ανταλλαγή πληροφοριών αποτελούν σημαντικά μέσα στο πλαίσιο αυτό.

1.23

Στους ηλικιωμένους εργαζόμενους θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής όσον αφορά την παράταση του επαγγελματικού τους βίου, αφού πρώτα λαμβάνεται υπόψη το είδος της εργασίας, η επαναληπτικότητά της, η αξιολόγηση των σχετικών με αυτήν κινδύνων, καθώς και η φθορά που προκαλεί.

1.24

Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να συνεχίσει το έργο της διεξοδικής εξέτασης, αξιολόγησης και υποβολής προτάσεων όσον αφορά τις δημογραφικές αλλαγές, έχοντας συνείδηση της πολυπλοκότητας του θέματος το οποίο τα επόμενα χρόνια θα απαιτήσει τη συμμετοχή όλων των θεσμικών, οικονομικών και κοινωνικών φορέων για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων. Σύμφωνα με τον Εσωτερικό Κανονισμό, η ΕΟΚΕ αναλαμβάνει τη δέσμευση να δώσει συνέχεια και να εμβαθύνει τα θέματα που εξετάζονται στην παρούσα γνωμοδότηση.

2.1

Η κα Margot Wallström, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση για την έκθεση που η Επιτροπή, από κοινού με την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής, δημοσίευσε πρόσφατα σχετικά με τις οικονομικές και δημοσιονομικές συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.2

Λόγω της ευρύτητας του θέματος και των σχετικών πολιτικών, η κα Wallström κάλεσε, με την αίτησή της αυτή, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να εκφράσει τις απόψεις της για θέματα που συνδέονται, άμεσα ή έμμεσα, με την αγορά εργασίας και με ορισμένους συναφείς τομείς όπως η υγεία, τα συνταξιοδοτικά συστήματα και η δια βίου μάθηση.

2.3

Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας (Ίδρυμα του Δουβλίνου) έχει αφιερώσει πολυάριθμες μελέτες στην αντιμετώπιση του προβλήματος της γήρανσης του πληθυσμού και στην ανάλυση τον αντικτύπου της στους ευρωπαίους πολίτες και εργαζομένους.

2.4

Είναι πολυάριθμοι οι παράγοντες που καθορίζουν τη γήρανση του πληθυσμού: η μείωση της γεννητικότητας, η συνεχιζόμενη αύξηση του προσδόκιμου ζωής, η προοδευτική απόσυρση από τον ενεργό οικονομικό βίο της γενιάς που γεννήθηκε μετά τον πόλεμο και, εντός ολίγου, της γενιάς του baby-boom (ανάκαμψη της γεννητικότητας) της δεκαετίας του '60 (1), στοιχείο που έχει και θα έχει άμεσες επιπτώσεις στον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας.

2.5

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurostat, οι άνω των εξήντα πέντε ετών στην ΕΕ των 25, από 75 εκατομμύρια το 2005, θα φθάσουν τα 135 περίπου εκατομμύρια το 2050. Το ποσοστό τους στο σύνολο του πληθυσμού των 25 κρατών μελών προβλέπεται να φθάσει το 30 %, με ανώτατα επίπεδα στην Ισπανία (36 %) και την Ιταλία (35 %) και κατώτατα στο Λουξεμβούργο (22 %) και την Ολλανδία (23 %).

2.6

Η γήρανση του πληθυσμού έχει σημαντικές συνέπειες τόσο στις κοινωνικές όσο και στις οικονομικές πτυχές των χωρών και καθιστά αναγκαίο τον εκσυγχρονισμό των δημοσιονομικών πολιτικών και των πολιτικών κοινωνικής πρόνοιας.

2.7

Το σύνολο της οικονομίας μιας χώρας υφίσταται τις συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού: η αγορά εργασίας, η παραγωγικότητα, η τεχνολογική καινοτομία, η οικονομική μεγέθυνση, εφόσον αναπόφευκτα μεταβάλλονται οι ανάγκες και οι δυνατότητες του πληθυσμού.

3.1

Στη στρατηγική της Λισσαβώνας λαμβάνεται υπόψη, μεταξύ άλλων, και το ποσοστό απασχόλησης των ηλικιωμένων εργαζομένων: ο αρχικός στόχος, που δεν έχει όμως ακόμη επιτευχθεί, ήταν, το 2010, το ποσοστό απασχόλησης των ηλικιωμένων εργαζομένων να είναι μεγαλύτερο του 50 %.

3.2

Εάν, με τη γήρανση του πληθυσμού, από τη μια πλευρά σημειώνεται αύξηση του μέσου όρου της ηλικίας του πληθυσμού, από την άλλη παρατηρείται μείωση του συνολικού αριθμού των πολιτών σε ηλικία εργασίας, διότι οι παλαιότερες γενιές δεν αντικαθίστανται από επαρκή αριθμό νέων. Εξάλλου, οι νέοι εισέρχονται στην αγορά εργασίας με ολοένα μεγαλύτερη καθυστέρηση (2).

3.3

Η αγορά εργασίας επηρεάζεται συνεπώς σημαντικά και μεταβάλλεται από το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού. Οι συνέπειες αυτές καθιστούν επείγουσα τη λήψη μέτρων για την επίλυση των προβλημάτων που συνδέονται με την επίτευξη των ακόλουθων στόχων:

3.4

Οι συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού δεν αφορούν μόνο τους εργαζόμενους, αλλά και τους επιχειρηματίες. Στο πλαίσιο της διαδοχής των γενεών, είναι σημαντικό να προβλεφθούν μέσα που θα διευκολύνουν την μεταβίβαση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, κυρίως όταν πρόκειται για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Πράγματι, ακόμη και μεταξύ των επιχειρηματιών διαπιστώνεται μια σταδιακή αύξηση του μέσου όρου ηλικίας και τούτο έχει άμεσες και έμμεσες συνέπειες για την καινοτομία, την αγορά κεφαλαίων και γενικότερα για ολόκληρο τον βιομηχανικό ιστό της Ευρώπης. Πληθυσμός με ηλικιωμένους επιχειρηματίες σημαίνει ότι ένα μεγάλο μέρος τους έχει ήδη αποσυρθεί ή ετοιμάζεται να αποσυρθεί από τον ενεργό επαγγελματικό βίο χωρίς να αντικαθίσταται από νέες γενιές επιχειρηματιών νεαρής ηλικίας. Μείωση του αριθμού των επιχειρηματιών σημαίνει μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων και κατά συνέπεια μείωση του αριθμού των θέσεων εργασίας.

3.5

Ο αποκλεισμός των ηλικιωμένων εργαζομένων είναι ένα φαινόμενο ολοένα πιο ανησυχητικό, όχι μόνο για τη βιομηχανία αλλά και για τον τριτογενή τομέα. Η δυσκολία ένταξης σε ένα νέο εργασιακό πλαίσιο, το μειονέκτημα της επαγγελματικής εμπειρίας που συνδέεται με μία μόνον ή με λίγες θέσεις εργασίας, οι διακρίσεις τις οποίες ασφαλώς υφίστανται οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι κατά την αναζήτηση νέας εργασίας, αποτελούν επίσης προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν όλοι οι ευρωπαίοι εργαζόμενοι.

3.6

Μεγαλύτερη προσοχή θα πρέπει συνεπώς να δοθεί στην ένταξη των ηλικιωμένων εργαζομένων στον παραγωγικό κύκλο, δεδομένου ότι, σε ορισμένους τομείς, η εμπειρία τους αποτελεί τη βάση μιας καλύτερης ποιοτικά παραγωγικότητας· είναι απαραίτητη, και από την πλευρά των επιχειρηματιών, η μετάβαση από μία απλή θεώρηση που συνδέεται με την ηλικία σε μία θεώρηση που να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα προσόντα. Για το σκοπό αυτό, θα πρέπει να εφαρμοστούν, και στη συνέχεια η εφαρμογή τους να αποτελέσει αντικείμενο παρακολούθησης, οι ευρωπαϊκές οδηγίες κατά της άσκησης οιασδήποτε μορφής διακρίσεων (2000/43/ΕΚ και 2000/78/ΕΚ).

3.7

Όλοι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν μία εργασία που να ανταποκρίνεται όσο το δυνατό περισσότερο στην κατάρτιση και την εμπειρία τους: τούτο θα συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας πράγμα που θα αντισταθμίσει, τουλάχιστον εν μέρει, τις επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού (3).

3.8

Οι ισχύουσες πολιτικές υπέρ της απασχόλησης των ηλικιωμένων εργαζομένων πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να λαμβάνουν υπόψη το είδος της εργασίας: εργασίες επικίνδυνες, κοπιώδεις ή με επαναληπτικό χαρακτήρα χρήζουν πράγματι μίας πιο στοχοθετημένης ανάλυσης και απαιτούν από τους ενδιαφερόμενους να επιδείξουν μεγαλύτερη προθυμία (4).

4.1

Ένα από τα θέματα που τίθενται σαφώς προκειμένου να αυξηθεί το ποσοστό απασχόλησης των ηλικιωμένων εργαζομένων είναι η χάραξη αποδοτικών και αποτελεσματικών προγραμμάτων δια βίου μάθησης (lifelong learning), με την ανταλλαγή των ορθών πρακτικών μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ, και η διεξαγωγή συνεχούς διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους, επιθυμία την οποία έχουν διατυπώσει πολλοί ευρωπαϊκοί οργανισμοί (5).

4.2

Μέσα από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση (ΕΣΑ) και ήδη από την διάσκεψη κορυφής του Λουξεμβούργου (1997), έχουν χαραχθεί, χρόνο με τον χρόνο, οι κατευθυντήριες γραμμές για τη δια βίου μάθηση. Σε όλες τις περιπτώσεις υπογραμμιζόταν πάντα η σημασία της απασχολησιμότητας των ηλικιωμένων εργαζομένων και, κατά συνέπεια, της επαγγελματικής προετοιμασίας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργεί η γήρανση του πληθυσμού.

4.3

Γίνεται λόγος για τη δια βίου μάθηση (lifelong learning) προκειμένου να επισημανθεί κάθε σημαντική δραστηριότητα μάθησης που αποσκοπεί στη βελτίωση των ικανοτήτων, των γνώσεων και των δεξιοτήτων. Ενδείκνυται συνεπώς να προβούμε σε μία θεώρηση των δραστηριοτήτων αυτών σε ολόκληρο το φάσμα του ενεργού επαγγελματικού βίου ακριβώς διότι είναι στους πλέον ηλικιωμένους εργαζόμενους που γίνονται αισθητές κατά τρόπο πιο θεαματικό ή αρνητικό οι συνέπειες της απώλειας των ικανοτήτων ή της απουσίας επαγγελματικής επιμόρφωσης.

4.4

Επίσης η ΕΟΚΕ δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει το πόσο συχνά υπάρχει έλλειψη ισορροπίας μεταξύ των γενεών όσον αφορά τη γνώση των τεχνολογιών και την απόκτηση των διαφόρων δεξιοτήτων (6).

4.5

Ένα αποτελεσματικό μέσο προκειμένου να ευνοηθεί η προσαρμοστικότητα των εργαζομένων είναι η κατάρτιση στο εσωτερικό της επιχείρησης. Ορισμένα κράτη μέλη (Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Πορτογαλία, Ολλανδία, Αυστρία), αν και σε διαφορετικό βαθμό το καθένα, προωθούν αυτά τα μαθήματα κατάρτισης και ενημέρωσης στις επιχειρήσεις με την παροχή φορολογικών κινήτρων και απαλλαγών.

4.6

Στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας τονίστηκε ότι οι μέθοδοι και τα συστήματα κατάρτισης που λειτουργούν σωστά και ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας αποτελούν καθοριστικής σημασίας στοιχείο για την επίτευξη ενός εκ των κυριοτέρων στόχων της εν λόγω στρατηγικής, ήτοι της οικοδόμησης μιας οικονομίας που να βασίζεται στη γνώση.

4.7

Μείωση των εμποδίων που τίθενται στην απασχόληση των ηλικιωμένων εργαζομένων σημαίνει πρόληψη των συνεπειών των δημογραφικών αλλαγών.

5.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή είχε υπογραμμίσει, ήδη από το 2004, τη σημασία της προώθησης ενός συμφώνου μεταξύ των γενεών προκειμένου να εξασφαλιστεί στους πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών μία ικανοποιητική διαδοχή των γενεών στην αγορά εργασίας, ένα κοινωνικό κράτος προσαρμοσμένο στις νέες δημογραφικές πραγματικότητες και ευρωπαϊκές ρυθμίσεις που να ευνοούν τις πολιτικές απασχόλησης, την επαγγελματική επιμόρφωση και την προσέγγιση σχολείου και επιχείρησης (7).

5.2

Σε κάθε περίπτωση, οι πολιτικές υπέρ της «καλής» απασχόλησης πρέπει να προσανατολίζονται και προς την προώθηση της εισόδου των νέων στον κόσμο εργασίας, συνοδεύοντάς τους καθ' όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους (8), δίχως ωστόσο αυτό να οδηγήσει σε ένα «ψηφιακό χάσμα» μεταξύ των νέων εργαζόμενων και των ηλικιωμένων που προτίθενται να παραμείνουν στην θέση εργασίας τους.

5.3

Η ΕΟΚΕ διατύπωσε τότε μία πρόκληση: «να αναπτυχθεί, στο μέλλον, περισσότερο η συνεννόηση σχετικά με ένα θέμα πρωταρχικής σημασίας, το οποίο απαιτεί τη συντονισμένη και παρατεταμένη παρέμβαση πολλαπλών παραγόντων και για το οποίο επιβάλλεται να αποφευχθεί η επικράτηση βραχυπρόθεσμων συμφερόντων, ενώ είναι απαραίτητο ένα εποικοδομητικό σχέδιο με συνέχεια. Πρόκειται για την προοδευτική κατάρτιση ενός νέου συμφώνου μεταξύ των γενεών στα εδάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (CESE 1655/2004, σημείο 4.6).

5.4

Η έρευνα και η καινοτομία είναι τομείς στους οποίους πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις εάν θέλουμε να εξασφαλίσουμε στις μελλοντικές γενιές της Ευρώπης ένα μέλλον ευημερίας και ικανοποιητική και σταθερή ποιότητα ζωής. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη και ο μέσος όρος ηλικίας των ευρωπαίων ερευνητών και επιστημόνων και η ανάγκη εισόδου των νέων σε αυτούς τους τόσο σημαντικούς τομείς.

5.5

Η απουσία επαρκών επενδύσεων υπέρ της έρευνας σε όλη την Ευρώπη, η οποία εξακολουθεί ακόμη να απέχει από την υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβώνας, δεν επιτρέπει στους νέους ερευνητές, οι οποίοι συχνά υποχρεώνονται να εργάζονται υπό συνθήκες αυξημένης αβεβαιότητας, να οικοδομήσουν ένα μέλλον και μία σταδιοδρομία στον τομέα της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας. Μία Ευρώπη με επιστήμονες με μέσο όρο ηλικίας υψηλότερο από αυτόν των άλλων παγκόσμιων δυνάμεων αποτελεί κίνδυνο για το μέλλον.

Στην Ινδία και στην Κίνα, για παράδειγμα, ο αριθμός των πτυχιούχων σε επιστημονικούς κλάδους αυξάνεται τόσο, ώστε στις ΗΠΑ το 60 % των ερευνητών και των επιστημόνων προέρχεται από τις χώρες αυτές. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αντιθέτως, στα επιστημονικά ιδρύματα σημειώνεται μείωση των εγγραφών κατά τα τελευταία χρόνια.

5.6

Το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού έχει άμεσες συνέπειες και στην εδαφική συνοχή: οι νέοι έχουν την τάση να εγκαταλείπουν ορισμένες περιφέρειες για να αναζητήσουν εργασία σε ζώνες όπου οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας είναι καλύτερες. Τούτο επαυξάνει τη διαφορά μεταξύ των περιφερειών με πιο αναπτυγμένη οικονομία και των άλλων, που, κατ'επέκταση, φτωχαίνουν και γηράσκουν ταχύτερα.

5.7

Η δυνατότητα συνδυασμού του ιδιωτικού και του επαγγελματικού βίου αποτελεί τον πυλώνα του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου. Η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας του ευρωπαϊκού πληθυσμού θέτει το πρόβλημα της ανάκαμψης της γεννητικότητας. Τούτο πρέπει να νοείται μόνον ως παροχή της δυνατότητας τεκνοποιίας σε όλα τα ζευγάρια χωρίς ωστόσο να χρειάζεται να απαρνηθούν τον ενεργό επαγγελματικό βίο ή να μειώσουν σημαντικά το βιοτικό επίπεδο του νοικοκυριού τους, και να φτάσουν, όπως δυστυχώς συμβαίνει συχνά, στο όριο της φτώχειας. Οι νέοι του σήμερα, αντιμέτωποι με αβέβαιες συνθήκες εργασίας που δεν τους εξασφαλίζουν καμία βεβαιότητα για το μέλλον, έχουν την τάση να κάνουν λιγότερα παιδιά ή μάλιστα και καθόλου.

5.8

Για την επίτευξη του στόχου της σταδιακής αύξησης της γεννητικότητας πρέπει όλες οι κοινωνικές, υγειονομικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες (βρεφονηπιακοί σταθμοί, ιατρική περίθαλψη, πρόληψη, οικονομικές ενισχύσεις, κλπ.) να ενισχυθούν, να βελτιωθούν και να προσαρμοστούν στη δημογραφική πραγματικότητα των χωρών της ΕΕ.

6.1

Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών το 2005 στην ΕΕ των 25 ήταν 56,3 %. Το πρόβλημα είναι λιγότερο έντονο στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης και πιο σοβαρό στις μεσογειακές χώρες. Αλλά και οι γυναίκες που βρίσκονται ήδη στην αγορά εργασίας κοπιάζουν περισσότερο για μια επαγγελματική πορεία που θα τους επιτρέψει να πληρώνουν επαρκείς εισφορές προκειμένου να αποκτήσουν συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Πράγματι, στο πλαίσιο της σχέσης τους με τον κόσμο εργασίας, οι γυναίκες καλούνται συχνά να αντιμετωπίσουν πολυάριθμα προβλήματα:

6.2

Η Επιτροπή υποστηρίζει, ορθά, ότι η μείωση του αριθμού των πολιτών σε ηλικία εργασίας μπορεί εν μέρει να αντισταθμιστεί με μία σειρά μέτρων μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας. Οι πολιτιστικές αλλαγές που κατά τις τελευταίες δεκαετίες επέτρεψαν στις γυναίκες να εργάζονται και να αποκτούν ανεξαρτησία, αντικατοπτρίζονται στις διαφορές των ποσοστών απασχόλησης των γυναικών των διαφόρων γενεών. Πράγματι, στην Ευρώπη, οι νέες γυναίκες έχουν μεγαλύτερη παρουσία στην αγορά εργασίας απ' ό,τι οι γυναίκες μέσης ηλικίας.

6.3

Το γεγονός ότι η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας αυξάνεται αποτελεί αναμφισβήτητα θετικό στοιχείο και στοιχείο πολιτισμού· ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία διαφόρων πρόσφατων στατιστικών αναλύσεων, τούτο δεν επαρκεί ακόμη, ενώ θα πρέπει εξάλλου να ισχύουν στην πράξη οι ίδιες συνθήκες εργασίας και αμοιβής με αυτές που ισχύουν για τους άνδρες, καθώς και να προστατεύονται οι γυναίκες από καταχρήσεις και διακρίσεις στους χώρους εργασίας και στην κοινωνία. Διαφορές στην απασχόληση των γυναικών και των ανδρών υπάρχουν επίσης και στον επιχειρηματικό κόσμο: υπάρχουν πράγματι εμφανείς διαφορές μεταξύ του αριθμού των ανδρών και των γυναικών επιχειρηματιών. Κράτη μέλη και Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλουν συνεπώς να ενισχύσουν τα υφιστάμενα μέσα και να αναζητήσουν νέα προκειμένου να προωθήσουν και να προστατεύσουν την εργασία των γυναικών.

7.1

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η μετανάστευση είναι μια πραγματικότητα σε συνεχή αύξηση. Η μακροσκοπική διαφορά μεταξύ των ευρωπαϊκών οικονομιών και προτύπων διαβίωσης και των αντίστοιχων των αναπτυσσόμενων χωρών ευνοεί τη μετανάστευση προς τις δικές μας χώρες που είναι πλουσιότερες. Η μετανάστευση δεν πρέπει να θεωρείται απειλή αλλά φαινόμενο το οποίο, με τη βοήθεια συνεκτικών πολιτικών, μπορεί να αποτελέσει πιθανό παράγοντα ανάπτυξης, οικονομικής μεγέθυνσης και ολοκλήρωσης.

7.2

Σε ένα πλαίσιο γενικευμένης γήρανσης του πληθυσμού και, εκ παραλλήλου, μείωσης του ενεργού πληθυσμού, οι εργαζόμενοι μετανάστες επιτελούν στην ΕΕ καθήκοντα που συνδυάζονται αποτελεσματικά με τις παραγωγικές, οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες της χώρας υποδοχής. Οι πολιτικές απασχόλησης και κοινωνικής ενσωμάτωσης πρέπει να αποσκοπούν στον καταμερισμό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο των διαθέσιμων ανθρώπινων πόρων στις διάφορες εργασίες, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών, αξιοποιώντας τις ικανότητές τους, τις επαγγελματικές τους εμπειρίες και τους τίτλους σπουδών τους (9).

7.3

Πράγματι, ακόμη και η Επιτροπή επιβεβαιώνει ότι η μετανάστευση μπορεί να διαδραματίσει θετικό ρόλο στις προσαρμογές της αγοράς εργασίας. Υπό την προϋπόθεση ότι εργάζονται επισήμως, οι εργαζόμενοι μετανάστες συμβάλλουν στη χρηματοδότηση του συστήματος κοινωνικής προστασίας με την πληρωμή των φόρων και των εισφορών υπέρ των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και αποτελούν συνεπώς σημαντικό στοιχείο ανανέωσης για το μέλλον της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας των προσεχών ετών. Εξάλλου, δεν πρέπει να υποτιμηθεί η σημασία της οικονομικής υποστήριξης που αποτελούν τα εμβάσματα των μεταναστών στις οικογένειές τους, τα οποία συχνά αποτελούν τα μοναδικά τους μέσα διαβίωσης. Γι αυτόν συνεπώς τον λόγο, η καλύτερη ένταξη των μεταναστών αποτελεί απαραίτητο στόχο των κρατών μελών της ΕΕ (10).

7.4

Η ανάγκη ένταξης στην επίσημη οικονομία δεν αφορά εξάλλου μόνον τους μετανάστες εργαζόμενους: η γήρανση του πληθυσμού θέτει επειγόντως στην ημερήσια διάταξη θέματα όπως η καταπολέμηση της μαύρης εργασίας και της αβεβαιότητας ούτως ώστε οι εθνικές οικονομίες να καταστούν πιο υγιείς και βιώσιμες.

8.1

Σε πολλά ήδη έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζεται ότι, προκειμένου να διασφαλιστεί με σαφή τρόπο η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών των κρατών μελών, πρέπει να υπάρξει παρέμβαση ώστε να τεθεί υπό έλεγχο ή να μειωθεί το δημόσιο χρέος σημαντικά, προοδευτικά και σταθερά. Ως προς τούτο απαιτείται αποτελεσματικός καταμερισμός των πόρων, χωρίς ωστόσο αυτό να έχει επιπτώσεις στην ποιότητα και στην καθολικότητα των δημόσιων υπηρεσιών.

8.2

Λόγω κυρίως των δημογραφικών αλλαγών που προκαλούν μεγάλες ανησυχίες για τη βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας, τα διάφορα συστήματα χρηματοδότησης της κοινωνικής προστασίας των κρατών μελών της ΕΕ πρέπει να εξασφαλίσουν, παρ' όλες τις διαφορές και τις ιδιαιτερότητές τους, μια αποτελεσματική, ίση και διαφανή λειτουργία για την εξυπηρέτηση των πολιτών.

8.3

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι, για την υποστήριξη των οικογενειών και των ηλικιωμένων, οι κοινωνικές υπηρεσίες γενικού συμφέροντος και οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Εφόσον αναγνωρίζεται η σημασία των δραστηριοτήτων αυτών, πρέπει, με βάση κοινά κριτήρια, να υποστηριχθούν με συγκεκριμένους τρόπους αυτές οι ομάδες που διαδραματίζουν χρήσιμο ρόλο στην κοινωνία.

8.4

Εν προκειμένω ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να είναι σημαντικός: η στρατηγική της Λισσαβώνας (ενοποίηση της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης) αποτέλεσε μια απόλυτα καινοτόμο προσέγγιση και ένα από τα μέσα της, η «ανοικτή μέθοδος συντονισμού» μπορεί να θεωρηθεί ως ο πιο ενδιαφέρων νεωτερισμός της κοινοτικής πολιτικής κατά τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς πρόκειται για ένα μέσο που χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα και συχνά υποτιμήθηκε, ενώ την ίδια στιγμή εγκαταλειπόταν το μέσο της κοινοτικής νομοθεσίας. Το ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο παραμένει, πρέπει να το αναγνωρίσουμε, ακόμη ένας στόχος που δεν έχει υλοποιηθεί, αλλά σαφώς δεν αποτελεί ένα εμπόδιο το οποίο πρέπει να θυσιαστεί στο όνομα της εσωτερικής αγοράς.

8.5

Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες — πόσο δε μάλλον ενώπιον μακροφαινομένων όπως η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας του πληθυσμού η χρηματοδότηση των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας και συνταξιοδότησης απειλείται σοβαρά από την μάστιγα της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής. Κάθε βούληση για μεταρρύθμιση του κοινωνικού κράτους, της κοινωνικής πρόνοιας, της υγείας και των πολιτικών υπέρ της απασχόλησης δεν είναι δυνατόν να παραβλέπει το ζήτημα της καταπολέμησης αδικημάτων όπως η φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή που, πρώτα αυτά, θέτουν σε κίνδυνο την ύπαρξη βιώσιμων κρατικών προϋπολογισμών.

8.6

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί συνεπώς να υπογραμμίσει πόσο σημαντική είναι, κατά την αναζήτηση λύσεων και προσαρμογών στις δημογραφικές αλλαγές, η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής, όπως επίσης και του φαινομένου της μείωσης του αριθμού των υποκείμενων σε φορολογία.

9.1

Η μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και η αύξηση των συνταξιούχων, φαινόμενα και τα δύο που οφείλονται στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής, αποτελούν κεντρικό θέμα πολλών εγγράφων που έχει υποβάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων.

9.2

Κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών, τα συνταξιοδοτικά συστήματα πρέπει να είναι σε θέση να εξασφαλίσουν στις μελλοντικές γενιές ήρεμα και αξιοπρεπή γηρατειά. Για τον λόγο αυτό, το πρόβλημα των συνεπειών της γήρανσης του πληθυσμού στα συνταξιοδοτικά συστήματα δεν μπορεί, καταρχάς, να λυθεί αποκλειστικά με την παροχή κινήτρων με σκοπό την προσφυγή σε συμπληρωματικές ή ιδιωτικές συντάξεις: αυτό θα ήταν μια επικίνδυνη απλοποίηση του προβλήματος. Είναι καλύτερα να καταβληθούν προσπάθειες και να βρεθούν αποτελεσματικά μέσα ώστε αυτές οι μορφές των συμπληρωματικών συντάξεων να είναι απλούστερες, ασφαλέστερες και πιο αξιόπιστες και να προστατεύονται από τις απρόβλεπτες διακυμάνσεις των χρηματοοικονομικών αγορών. Θα πρέπει, επιπλέον, να ενισχυθεί η επαγρύπνηση σχετικά με τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία, ούτως ώστε να επεκταθεί το σύστημα ελέγχου και να εξασφαλιστεί μια αυστηρή διαχείριση.

9.3

Σε πολλές χώρες της ΕΕ, η κρίση των συνταξιοδοτικών συστημάτων δεν οφείλεται μόνο στην γήρανση του πληθυσμού, αλλά και στη μείωση των εισφορών χωρίς ταυτόχρονη ανάκτηση των πόρων από άλλη πηγή (π.χ. με την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής), ενώ η ζήτηση συντάξεων εκ μέρους των πολιτών συνεχώς αυξάνεται.

9.4

Το φαινόμενο γίνεται πιο σοβαρό και από το γεγονός ότι οι νέες γενιές εισέρχονται στη αγορά εργασίας ολοένα και αργότερα και συχνά με βάση προσωρινές και μη καλά αμειβόμενες συμβάσεις και κατά συνέπεια καταβάλλουν λιγότερες εισφορές από τις εισφορές που πλήρωναν οι γονείς τους στην ίδια ηλικία.

9.5

Η γήρανση του πληθυσμού ενδέχεται να καταστήσει απαραίτητη την παράταση του ενεργού επαγγελματικού βίου, αλλά, ειδικά για ορισμένες χώρες της Ένωσης, επείγει ακόμη περισσότερο να μειωθεί η καθυστέρηση της εισόδου στην αγορά εργασίας και, γενικότερα, να εξασφαλιστούν καλύτερες συνθήκες και ευκαιρίες εργασίας στην αρχή της επαγγελματικής σταδιοδρομίας.

9.6

Οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έως το 2050 εκτιμούν ότι θα σημειωθεί αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, εκτός της Αυστρίας λόγω των μεταρρυθμίσεων στις οποίες προέβη η χώρα αυτή το 2000. Εάν για την Ιταλία και τη Σουηδία προβλέπονται ελαφρές αυξήσεις των συνταξιοδοτικών δαπανών, δεδομένου ότι τα δημόσια συνταξιοδοτικά τους συστήματα βασίζονται στο καθεστώς των εισφορών, για τις άλλες χώρες προβλέπονται πολύ σημαντικές αυξήσεις που φθάνουν έως και το 9,7 % στην περίπτωση της Πορτογαλίας.

9.7

Το πρόβλημα της βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών συστημάτων δεν μπορεί επομένως να αναλυθεί και να επιλυθεί ως μεμονωμένο στοιχείο: πρέπει να υπάρχει σαφής εικόνα των αιτίων του, τα οποία δεν περιορίζονται στη γενικευμένη γήρανση του πληθυσμού, ενδογενές φαινόμενο της ευρωπαϊκής κοινωνίας, αλλά συνδέονται με τις διάφορες πραγματικότητες της αγοράς εργασίας, της οικονομικής ανάπτυξης και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας των διαφόρων χωρών της ΕΕ.

9.8

Οι στόχοι που πρέπει να τεθούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών συστημάτων υπερβαίνουν την απλή αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης: πράγματι, το μέτρο αυτό, εάν χρησιμοποιηθεί χωρίς συγκεκριμένα κριτήρια, ενδέχεται να αποδειχτεί εντελώς αναποτελεσματικό, ακόμη δε και επιζήμιο, για την ποιότητα ζωής των ευρωπαίων πολιτών.

9.9

Λαμβανομένων υπόψη των διαφορών που υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων τύπων εργασίας, και της παρουσίας μεταξύ αυτών της κοπιώδους, της επαναλαμβανόμενης ή της κουραστικής εργασίας, η λύση για τη γήρανση του πληθυσμού δεν μπορεί να είναι απλώς η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης: «εργασία για περισσότερα χρόνια» δεν σημαίνει το ίδιο για όλα τα επαγγέλματα και πρέπει να ληφθεί υπόψη η διαφορά που υπάρχει μεταξύ νομίμου ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης και πραγματικής ηλικίας εξόδου από τον κόσμο της εργασίας.

9.10

Η καταπολέμηση της ανασφάλειας και της μαύρης εργασίας, η υποστήριξη των μισθολογικών πολιτικών, η πιο υγιής κατανομή του πλούτου και η αποτελεσματικότερη κοινωνική συνοχή συνάδουν με την αναπόφευκτη, σταδιακή και εκούσια αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, που θα πρέπει να συμφωνηθεί και να υποστηριχθεί μέσα από συνεχή διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

10.1

Είναι σαφές ότι η αύξηση της μέσης ηλικίας του πληθυσμού συνεπάγεται αύξηση των δαπανών στον τομέα της υγείας. Η πρόβλεψη όμως της πορείας των δαπανών στον τομέα της υγείας και η επιλογή των συγκεκριμένων τομέων όπου θα χρειαστεί να επικεντρωθούν κατά κύριο λόγο οι επενδύσεις κατά τις προσεχείς δεκαετίες είναι μια ιδιαίτερα πολύπλοκη άσκηση. Δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί πόσο δημόσιο χρήμα θα χρειαστεί να επενδυθεί στην υγεία με βάση μόνο τις δημογραφικές τάσεις· οι δαπάνες στον τομέα της υγείας εξαρτώνται και από το είδος των πολιτικών που θα αποφασιστεί να εφαρμοστούν στον τομέα αυτό, από την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, αλλά και από την εξέλιξη των ασθενειών, από τα επίπεδα της μόλυνσης και από τις πολιτικές και τεχνολογικές επιλογές που θα πραγματοποιηθούν για την αντιμετώπισή τους.

10.2

Όπως έχει λεχθεί, όλες οι αναλύσεις δείχνουν ότι το πιθανότερο σενάριο είναι η παράταση του ενεργού επαγγελματικού βίου. Οι πιο ηλικιωμένοι εργαζόμενοι, για «ληξιαρχικούς» λόγους, υφίστανται αναπόφευκτα τον κίνδυνο ασθενειών και φυσικής κατάρρευσης σε σχέση με τους νεότερους συναδέλφους τους. Δεδομένου ότι βαίνουμε προς έναν συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό ηλικιωμένων εργαζομένων, πρέπει άμεσα να προβλεφθεί και να εφαρμοστεί ένα υγειονομικό σύστημα που να είναι ικανό, σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, να εξασφαλίζει αποτελεσματικές πολιτικές πρόληψης. Εξάλλου, οι εργαζόμενοι που εργάζονται επί μακρό χρονικό διάστημα υπό αβέβαιο καθεστώς θα βρεθούν σε κατάσταση ανάγκης όταν θα έρθει η ώρα της συνταξιοδότησής τους· το σχετικό κόστος θα χρειαστεί να καλυφθεί με διάφορους τρόπους με βάση την αρχή της συλλογικής αλληλεγγύης, ανάλογα με τα όσα ισχύουν σχετικά στα επιμέρους κράτη μέλη, το ίδιο δε ισχύει και για την υγειονομική περίθαλψη και αρωγή. Κατά συνέπεια, μία αύξηση της αβεβαιότητας στον επαγγελματικό τομέα θα έχει άμεσες συνέπειες στο κόστος της κοινωνικής προστασίας.

10.3

Εάν στόχος είναι η συγκράτηση των δημόσιων δαπανών σε βιώσιμα επίπεδα, τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενώσουν τις προσπάθειές τους ώστε να θέσουν σε εφαρμογή τα κατάλληλα προγράμματα περίθαλψης, πρόληψης των ατυχημάτων, ελέγχου και ανταλλαγής πληροφοριών, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μια στενότερη και αποτελεσματικότερη σχέση μεταξύ της αγοράς εργασίας και του τομέα της υγείας.

10.4

Όλοι οι εργαζόμενοι δεν είναι ίσοι. Η γήρανση του πληθυσμού επηρεάζει με διαφορετικούς τρόπους το εργατικό δυναμικό και λόγω του γεγονότος ότι υπάρχουν εργασίες λιγότερο ή περισσότερο κοπιώδεις, λιγότερο ή περισσότερο επικίνδυνες, λιγότερο ή περισσότερο επαναλαμβανόμενες: η προχωρημένη ηλικία έχει διαφορετικές επιπτώσεις ανάλογα με το επάγγελμα. Ο ηλικιωμένος εργαζόμενος δεν μπορεί να εκτελέσει κοπιαστική χειρωνακτική εργασία, ενώ μπορεί ευκολότερα να εκτελέσει καθήκοντα γραφείου ή πνευματική εργασία.

10.5

Η παράταση του ενεργού επαγγελματικού βίου δημιουργεί συνεπώς προβλήματα υγείας σαφώς σοβαρότερα όταν πρόκειται για εργαζόμενους που εκτελούν κοπιαστική εργασία. Τούτο θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Εάν υπάρχει η σκέψη συνταξιοδότησης, μελλοντικά, σε μια όλο και μεγαλύτερη ηλικία, σε τομείς όπου αυτό είναι δυνατό, πρέπει να καταβληθούν σημαντικές προσπάθειες στον τομέα της υγείας και στον τομέα της ασφάλειας στον χώρο εργασίας.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/8

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εκφράζει την λύπη της που μέχρι σήμερα οι πρωτοβουλίες της Επιτροπής για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής δεν υποστηρίζονται δεόντως από τη συνεργασία των κρατών μελών, υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες που θα ληφθούν μεταγενέστερα προς την κατεύθυνση αυτή και καλεί την Επιτροπή να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που αναγνωρίζουν σήμερα οι συνθήκες στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής είναι επαρκώς διαρθρωμένη και θέτει υπό τη σωστή οπτική γωνία τα προβλήματα καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, εντοπίζοντας στην ενίσχυση της διοικητικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, το κύριο μέσο καταπολέμησης της διάδοσης του φαινομένου.

1.3

Στην ανακοίνωση αντιμετωπίζεται συγκεκριμένα το πρόβλημα των σχέσεων με τις τρίτες χώρες και προτείνεται μια κοινοτική προσέγγιση. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση αυτή.

1.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση «επανεξέτασης του ΦΠΑ», για την οποία εξάλλου έχει εκφράσει την επιθυμία σε διάφορες ευκαιρίες, εξετάζοντας τη σκοπιμότητα σύγκλησης μιας «think tank» (ομάδας προβληματισμού) με σκοπό την αντικατάσταση του ΦΠΑ, με τη δέσμευση ότι ένας ενδεχόμενος νέος φόρος δεν θα επιβαρύνει φορολογικά τις επιχειρήσεις και τους πολίτες.

1.5

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να χρησιμοποιήσει πλήρως τις υφιστάμενες αρμοδιότητες της OLAF, χάρη στις οποίες ανατίθενται σημαντικά καθήκοντα στον ευρωπαϊκό οργανισμό καταπολέμησης της απάτης. Η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει εάν η OLAF διαθέτει τα κατάλληλα μέσα για την εκτέλεση των θεσμικών της καθηκόντων.

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εντελώς πρωταρχική την πρόταση να καταστεί αποτελεσματικότερη η συνεργασία μεταξύ των εθνικών οργάνων καταπολέμησης της απάτης, με τη σύνδεση ενδεχομένως σε δίκτυο των αστυνομικών δυνάμεων και των φορέων διερεύνησης, ώστε να τους επιτραπεί να μοιράζονται μεταξύ τους τις διαθέσιμες τράπεζες δεδομένων, και συνιστά την περαιτέρω εξέταση των συναφών τεχνικών και νομικών θεμάτων.

1.7

Η πρόταση του φόρουμ υψηλού επιπέδου για τη διοικητική συνεργασία είναι σωστή και είναι πραγματικά ακατανόητες οι γραφειοκρατικές αντιστάσεις και τα εμπόδια που τίθενται στην υλοποίηση αυτής της ιδέας.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αποτελεσματική την ενσωμάτωση στην κοινοτική νομοθεσία των όσων έχουν ήδη υλοποιηθεί σε ορισμένα κράτη μέλη, με την εισαγωγή του κριτηρίου της «κανονικής αξίας της αγοράς» για την καταπολέμηση της απάτης.

1.9

Η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή κατά την εισαγωγή μέτρων αλληλεγγύης μεταξύ εκχωρητή και δικαιοδόχου, με την πρόβλεψη, ωστόσο, της αντιστροφής του βάρους της αποδείξεως σε περίπτωση εμφανώς αδικαιολόγητων συναλλαγών, ακόμη και υπό το φως των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση της Επιτροπής χρήζει περαιτέρω εξετάσεως, προκειμένου να εισαχθούν απλοποιημένες διατάξεις για τους φορείς που συνεργάζονται με τη Διοίκηση και, αντιστρόφως, πιο δεσμευτικοί έλεγχοι και διαδικασίες για τους υποκείμενους στο φόρο με «επικίνδυνη» συμπεριφορά.

1.11

Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να συνεχίσει τη χρηματοδότηση των κοινοτικών προγραμμάτων δράσης στον τομέα της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, όπως το πρόγραμμα Hercule II.

1.12

Η ΕΟΚΕ συνιστά να εναρμονιστούν οι διατάξεις της οδηγίας 77/799/ΕΟΚ με τα όσα προβλέπονται ήδη για την έμμεση φορολογία και να καταστούν ομοιογενή τα διάφορα συστήματα επιβολής του ΦΠΑ.

2.1

Στην ανακοίνωση της Επιτροπής προτείνεται η «ανάγκη χάραξης συντονισμένης στρατηγικής με σκοπό τη βελτίωση της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής», λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι, αν και το νομικό κοινοτικό πλαίσιο για τη διοικητική συνεργασία ενισχύθηκε πριν από μερικά έτη, δεν χρησιμοποιείται επαρκώς και το επίπεδο χρησιμοποίησης της διοικητικής συνεργασίας είναι δυσανάλογο προς τις διαστάσεις του ενδοκοινοτικού εμπορίου.

2.2

Η Επιτροπή επιστρέφει σε ένα θέμα που έχει εξεταστεί επανειλημμένα, στην ανάγκη, δηλαδή, ενίσχυσης της διοικητικής συνεργασίας των φορολογικών διοικήσεων των κρατών μελών, η οποία αποτελεί ένα από τα μέσα καταπολέμησης της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής, φαινόμενα που μπορούν να οδηγήσουν σε απώλειες δημοσιονομικών πόρων και σε στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, ζημιώνοντας τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

2.3

Με την ευκαιρία της παρουσίασης, ο κ. László Kovács, Επίτροπος αρμόδιος για θέματα φορολογίας και τελωνειακής ένωσης, δήλωσε: «Πιστεύω ακράδαντα ότι είναι καιρός να βρεθούν νέοι και αποτελεσματικότεροι τρόποι καταπολέμησης της φοροδιαφυγής. Είναι πραγματικά ανησυχητική η έκταση του φαινομένου αυτού».

2.4

Οι οικονομολόγοι αναφέρουν γενικά ότι η φοροδιαφυγή ανέρχεται περίπου στο 2 έως 2,5 % του ΑΕγχΠ, επί συνόλου 200-250 δις ευρώ. Οι απάτες ΦΠΑ που αποκαλούνται «αλυσιδωτές απάτες» («καρουσέλ») αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα, αλλά το λαθρεμπόριο και η παραποίηση προϊόντων καπνού και αλκοόλ και οι απάτες όσον αφορά την άμεση φορολογία είναι εξίσου σοβαρά θέματα. Μετά το 1993, η ελευθερία διακίνησης αγαθών, υπηρεσιών, προσώπων και κεφαλαίων εντός της εσωτερικής αγοράς κατέστησε ακόμη πιο δύσκολη την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής για τα κράτη μέλη.

2.5

Στον τομέα της άμεσης φορολογίας, η κοινοτική νομοθεσία προβλέπει για τα κράτη μέλη κοινούς κανόνες (ενιαία διαδικασία, προσδιορισμός των αρμόδιων αρχών, τρόπος διαβίβασης των δεδομένων) για την προώθηση της διοικητικής συνεργασίας και την ανταλλαγή πληροφοριών.

2.6

Η Επιτροπή αναγνωρίζει τρείς τομείς άμεσης παρέμβασης:

2.6.1.1

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η βελτίωση των αποτελεσμάτων των δράσεων καταπολέμησης της φοροδιαφυγής θα επιτευχθεί με:

2.6.2.1

«Η φοροδιαφυγή δεν σταματά στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης». Η Επιτροπή προτείνει μία κοινοτική προσέγγιση για τη συνεργασία με τις τρίτες χώρες η οποία διέπεται σήμερα από διμερείς συμφωνίες μεταξύ των επιμέρους κρατών με αποτέλεσμα να προκύπτουν διαφορετικές καταστάσεις τις οποίες εύκολα εκμεταλλεύονται οι φοροφυγάδες. Η Επιτροπή προτείνει εξάλλου, την ενσωμάτωση ρητρών συνεργασίας στο φορολογικό τομέα, στο πλαίσιο των συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης τις οποίες η Ένωση συνάπτει με τους εταίρους της.

2.6.3.1

Η Επιτροπή ανοίγει τη συζήτηση αναφερόμενη στη δυνατότητα ενίσχυσης της αρχής της αλληλέγγυας ευθύνης για την καταβολή του ΦΠΑ, σε σχέση με τις αρχές της αναλογικότητας και της ασφάλειας του δικαίου.

2.6.3.2

Η Επιτροπή προτίθεται εξάλλου να εξετάσει το ενδεχόμενο εφαρμογής του μηχανισμού αντιστροφής της επιβάρυνσης — η χρήση του οποίου είναι σήμερα υποχρεωτική μόνον για ορισμένες συναλλαγές, ενώ για άλλες επιβάλλεται κατά τη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών — στις συναλλαγές στο εσωτερικό ενός κράτους μέλους. Η Επιτροπή θεωρεί ότι οποιαδήποτε αλλαγή αποφασιστεί στην ισχύουσα νομοθεσία για τον ΦΠΑ, θα πρέπει να μειώνει σημαντικά τις δυνατότητες απάτης, να αποκλείει την εμφάνιση νέων κινδύνων και, κυρίως, να μη συνεπάγεται δυσανάλογο διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις και τις φορολογικές διοικήσεις, να εξασφαλίζει δε την φορολογική ουδετερότητα καθώς και ίση μεταχείριση στους φορολογικούς φορείς.

2.7.1

Η Επιτροπή προτείνει εξάλλου, να εξεταστούν και άλλα ειδικά μέτρα όπως:

3.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα νομικά μέσα που παρέχει το ισχύον κοινοτικό νομικό πλαίσιο επαρκούν για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Ωστόσο, απαραίτητο και επείγον είναι να πιεστούν τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν περισσότερο τα υφιστάμενα μέσα διοικητικής συνεργασίας και να σέβονται τις προβλεπόμενες προθεσμίες και διαδικασίες. Πράγματι, στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σενάριο, στο οποίο ακόμη και οι απάτες λαμβάνουν διακρατικές διαστάσεις, είναι απαραίτητη η διάθεση των αιτούμενων πληροφοριών σε χρόνους συμβατούς με τη διενέργεια των ερευνών.

3.2

Σε κάθε περίπτωση, προκειμένου να υπάρχει ένα πιο ομοιογενές σύστημα μεταξύ άμεσης και έμμεσης φορολογίας, η Επιτροπή θα μπορούσε να προβεί στην εναρμόνιση των διατάξεων της οδηγίας 77/799/ΕΟΚ με τα όσα προβλέπονται για την έμμεση φορολογία και να προβλέψει αποτελεσματικότερες μεθόδους ανταλλαγής πληροφοριών, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία της πληροφορικής. Είναι επίσης σημαντικό να καταστούν ομοιογενή τα διάφορα συστήματα επιβολής του ΦΠΑ, ιδίως όσον αφορά την εκπλήρωση των υποχρεώσεων των υποκείμενων στο φόρο.

3.3

Το κοινοτικό νομικό πλαίσιο μπορεί να διαρθρωθεί σε πέντε βασικούς άξονες:

3.4

Οι αναφορές στην κοινοτική νομοθεσία, μαζί με μια σύντομη σύνοψη των σχετικών διατάξεων, περιλαμβάνονται στο παράρτημα Α.

4.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η αυξανόμενη διάδοση της φοροδιαφυγής πρέπει να αντιμετωπιστεί με μεγαλύτερο δυναμισμό και εκφράζει την λύπη της που η δράση των κρατών μελών και η συνεργασία τους θεωρούνται από την Επιτροπή εντελώς ανεπαρκείς, παρά το πολύπλοκο και διαρθρωμένο νομικό πλαίσιο.

4.2

Η στρέβλωση που προκαλούν η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή στην εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας και της εσωτερικής αγοράς αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα που μέχρι σήμερα έχει υποτιμηθεί, όπως επίσης έχει υποτιμηθεί η σύνδεση μεταξύ των κεφαλαίων που δεν έχουν δηλωθεί στην εφορία, της ανακύκλωσης βρώμικου χρήματος και του οικονομικού εγκλήματος. Πράγματι, διάφορες δόλιες πρακτικές που αποσκοπούν στην αδικαιολόγητη είσπραξη εθνικών ή κοινοτικών επιδοτήσεων εφαρμόζονται συχνά μέσω της υποβολής πλαστών φορολογικών εγγράφων και, αντιστρόφως, τα κεφάλαια που είναι καρπός φορολογικής απάτης, ακόμη και στο πλαίσιο διασυνοριακών πράξεων, χρησιμοποιούνται συχνά για την εκτέλεση άλλων παράνομων ή εγκληματικών πράξεων.

4.3

Σχετικά με τη σημασία της φοροαποφυγής — η οποία, εν αντιθέσει με τη φοροδιαφυγή, συνίσταται στην υιοθέτηση συμπεριφορών οι οποίες καθ' εαυτές δεν είναι απαγορευμένες, αποσκοπούν ωστόσο αποκλειστικά στην εξοικονόμηση, κατά τρόπο παράνομο, φόρων — η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι εθνικές νομοθεσίες δεν έχουν αντιμετωπίσει με ενιαίο τρόπο το θέμα. Προκειμένου να αποφευχθεί η επέκταση του συνακόλουθου διοικητικού και κοινωνικού κόστους σε μια όχι πάντα γραμμική νομοθεσία, κρίνεται σκόπιμη μια παρέμβαση με σκοπό την προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών στον τομέα αυτό, με την εισαγωγή μιας γενικής ρήτρας κατά της φοροαποφυγή ή με την κατάρτιση ενός κοινού καταλόγου των περιπτώσεων στις οποίες οι φορολογικές διοικήσεις δύνανται να ασκήσουν το δικαίωμα άρνησης — για φορολογικούς λόγους — των έννομων αποτελεσμάτων που προκύπτουν από πράξεις που κρίνεται ότι αποσκοπούν σε φοροαποφυγή.

4.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι προτάσεις της Επιτροπής είναι υπερβολικά προσεκτικές όσον αφορά την αντιμετώπιση του θέματος, παρόλο που, σύμφωνα με τις Συνθήκες, η Επιτροπή έχει την αρμοδιότητα να υιοθετήσει όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να εξασφαλιστεί η δημοσιονομική ισορροπία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Πράγματι, η Επιτροπή διαθέτει σημαντικές εκτελεστικές αρμοδιότητες, οι οποίες της έχουν εκχωρηθεί από το Συμβούλιο, όπως προβλέπει η απόφαση του Συμβουλίου 1999/468/ΕΚ, της 28ης Ιουνίου 1999. Εν προκειμένω, απαιτείται η εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας — σύμφωνα με το άρθρο 5 της Συνθήκης της ΕΕ — που επιβάλλει την κοινοτική παρέμβαση ακόμη και σε θέματα που δεν είναι της αποκλειστικής της αρμοδιότητας, όταν οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης είναι αδύνατο να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη, ή όταν μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα σε κοινοτικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αξιοποιήσει πλήρως τις αρμοδιότητες αυτές.

4.5

Η Επιτροπή, ήδη από τον Ιούνιο του 2001 με την ανακοίνωσή της Φορολογική πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση — προτεραιότητες για τα προσεχή έτη (COM(2001) 260 τελικό), είχε επισημάνει την ανάγκη να υιοθετηθούν όλα τα άλλα διαθέσιμα μέσα, εκτός των νομοθετικών, για την επίτευξη των στόχων προτεραιότητας. Τότε, είχε υπογραμμιστεί ότι η φορολογική πολιτική ήταν, και είναι μέχρι σήμερα, εξαρτημένη από τη λήψη αποφάσεων με ομοφωνία (1).

4.6

Η ΕΟΚΕ υποστήριζε, έως τώρα, την ανάγκη τροποποίησης του μεταβατικού καθεστώτος και ταχείας μετάβασης στο οριστικό καθεστώς, το οποίο βασίζεται στην αρχή της φορολόγησης στη χώρα προέλευσης. Με κάποια έμφαση, η ΕΟΚΕ αναρωτιόταν τότε: «πόσα χρόνια ακόμη μεταβατικού καθεστώτος πρέπει να περάσουν πριν επιτευχθεί ο στόχος αυτός», ζητώντας την απλοποίηση και τον εκσυγχρονισμό των κανόνων, την ομοιόμορφη εφαρμογή τους και την ενίσχυση της διοικητικής συνεργασίας. Δεν έχει, ως φαίνεται, επιτευχθεί καμία πρόοδος.

4.7

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη γενική κατεύθυνση της ενίσχυσης της συνεργασίας και με άλλους τρόπους εκτός από το ισχύον σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τον ΦΠΑ (VIES), καθώς και με την ανάπτυξη μέτρων αυτόματων ή αυθόρμητων ανταλλαγών πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών.

4.8

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την έναρξη του διαλόγου για την τροποποίηση του συστήματος ΦΠΑ, υπογραμμίζει όμως την ανάγκη να πραγματοποιηθεί μία διεξοδική μελέτη των επιπτώσεων, με βάση την προϋπόθεση ότι οι ενδεχόμενες τροποποιήσεις θα συμβάλουν στην αποτελεσματικότητα και στην απλοποίηση και δεν θα αποτελέσουν μέσο για τη αύξηση των φορολογικών επιβαρύνσεων που επιβάλλονται στους πολίτες και στις επιχειρήσεις. Εν προκειμένω αναφέρεται η πρόταση που έχει ήδη διατυπώσει η ΕΟΚΕ (2), να εξεταστούν εναλλακτικά συστήματα τα οποία να διασφαλίζουν ίσο επίπεδο είσπραξης με το σημερινό, τα οποία όμως να είναι λιγότερο δαπανηρά για ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο και πιο αποτελεσματικά από την άποψη της είσπραξης.

5.1.1.1

Μια από τις χαρακτηριστικότερες απάτες του ΦΠΑ με ιδιαίτερα επικίνδυνα στοιχεία, σε σχέση με το ποσό της φοροδιαφυγής, και με δολιότητα λόγω των δυσκολιών εντοπισμού είναι η αποκαλούμενη αλυσιδωτή απάτη (τύπου καρουσέλ) που συνίσταται στη χρήση συστημάτων που αποσκοπούν στην μη καταβολή του ΦΠΑ, μέσω της δημιουργίας επιχειρήσεων ad hoc που δρουν σε διεθνές επίπεδο. Στόχος είναι η μη πληρωμή του οφειλόμενου ΦΠΑ ούτως ώστε οι άλλοι κρίκοι της αλυσίδας της απάτης να εκπίπτουν πλασματικά ποσά από τη φορολογία, προκειμένου να επιτυγχάνουν επιστροφή ή μείωση του οφειλόμενου ΦΠΑ. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, κατά κανόνα, ο φορέας που δεν πληρώνει δεν ασκεί πραγματική οικονομική δραστηριότητα, δεν διαθέτει επιχειρησιακές δομές και συχνά η έδρα της επιχείρησης περιορίζεται σε μια ταχυδρομική θυρίδα. Ο φορολογούμενος αυτός εξαφανίζεται, χωρίς να υποβάλει τη σχετική φορολογική δήλωση και χωρίς να πληρώσει τους οφειλόμενους φόρους, μετά από μερικούς μήνες «επίσημης δραστηριότητας», πράγμα που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό του από τις φορολογικές διοικήσεις.

5.1.1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι αλυσιδωτές απάτες κατέστησαν επίσης δυνατές λόγω της ανεπαρκούς συνεργασίας των κρατών μελών, καθώς και λόγω των διαφορετικών συντελεστών. Η ΕΟΚΕ προτείνει συνεπώς να ενεργοποιηθούν όλες οι απαιτούμενες μορφές συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών με τις οποίες μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το φαινόμενο αυτό.

5.1.2.1

Τα φοροδιαφυγόντα ποσά στον τομέα του ΦΠΑ οδήγησαν τις φορολογικές διοικήσεις των κρατών μελών να τελειοποιήσουν, με ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή, τις τεχνικές έρευνας για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του φαινομένου.

Η διοικητική συνεργασία διαδραματίζει καθοριστικής σημασίας ρόλο για την καταπολέμηση των απατών στον τομέα του ΦΠΑ όταν αυτές διαπράττονται μέσω πολλών υποκείμενων στο φόρο που είναι εγκατεστημένοι στα διάφορα κράτη μέλη.

Η χρήση κατάλληλων συμβατικών μέσων επέτρεψε στα κράτη μέλη να έχουν ένα σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών που αποδείχτηκε χρήσιμο για τον προσδιορισμό της φορολογικής κατάστασης των φορολογουμένων και για την καταπολέμηση και των διακρατικών φοροδιαφυγών.

Αναφορικά με τη συνεργασία, η ΕΟΚΕ έχει από καιρό επισημάνει την ανάγκη να διαδραματίσει η Επιτροπή πιο ενεργό ρόλο και, κατά συνέπεια, επικροτεί την οργάνωση ενός συστήματος εποπτείας και επαλήθευσης της παρεχόμενης συνδρομής.

5.1.2.2

Μέχρι σήμερα, πράγματι, η ανταλλαγή πληροφοριών δεν αποτελεί συνήθη πρακτική λόγω διαφορών νοοτροπίας, διαφορετικού βαθμού μηχανοργάνωσης, έλλειψης κανόνων επιβολής κυρώσεων για την αδράνεια των κρατών. Είναι συνεπώς απαραίτητο να καταστεί συνείδηση ότι η αποστολή πληροφοριών στο εξωτερικό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε εξαιρετικές μόνο περιπτώσεις αλλά ως μια κανονική διαδικασία διαπίστωσης κάθε φορά που το απαιτούν οι έλεγχοι.

Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να ξεπεραστούν τα εμπόδια που τίθενται στη διάδοση ενός κοινοτικού διοικητικού πνεύματος, με την προώθηση της πλήρους αξιοποίησης των υφιστάμενων μέσων συνεργασίας, με την τήρηση των προθεσμιών και των προβλεπόμενων όρων ούτως ώστε τα ερευνητικά όργανα να διαθέτουν τις απαιτούμενες πληροφορίες παράλληλα με τη διεξαγωγή των ερευνών.

5.1.2.3

Εξάλλου, σύμφωνα με όσα δηλώνει η Επιτροπή σχετικά με τη χρήση τυποποιημένων μηχανογραφημένων συστημάτων για την ανταλλαγή πληροφοριών, θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα δικτυακής σύνδεσης των αστυνομικών δυνάμεων και των ερευνητικών οργανισμών των επιμέρους κρατών μελών που έχουν αναλάβει την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, για την άμεση ανταλλαγή πληροφοριών μέσω ενός συστήματος πιστοποιημένου ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, και από κοινού χρήσης των τραπεζών δεδομένων που αφορούν πληροφορίες για τις δηλώσεις εισοδήματος των επιμέρους κρατών μελών, όπως συμβαίνει με τα στοιχεία VIES I και II επιπέδου.

Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία ωστόσο απαιτεί εκ των προτέρων συμφωνία για το περιεχόμενο των στοιχείων που καταγράφονται στα αρχεία αυτά και τη συμβατότητα με τις εθνικές νομοθεσίες σε ό,τι αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής, θα αποτελέσει σημαντικό βήμα προς τα εμπρός όσον αφορά τη βελτίωση της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, εφόσον θα καταστήσει δυνατή την άμεση διάθεση των απαιτούμενων πληροφοριών στις ερευνητικές αρχές, σε πραγματικό χρόνο και χωρίς ανώφελες γραφειοκρατικές διαδικασίες.

5.1.2.4

Εξάλλου, αν και οι κανόνες που διέπουν τις ανταλλαγές πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών είναι διαρθρωμένοι και ικανοποιητικοί, το εύρος για την αναχαίτιση των φαινομένων φοροδιαφυγής που σημειώνονται στο εσωτερικό της ΕΕ οφείλεται στην ανομοιογένεια της νομοθεσίας που διέπει την άσκηση των ανακριτικών εξουσιών των επιμέρους εθνικών διοικήσεων καθώς και στην διαφορετική ένταση των μέτρων καταστολής.

Πράγματι, είναι σαφές ότι τα φαινόμενα φοροδιαφυγής εντοπίζονται σε χώρες όπου οι εποπτικές αρμοδιότητες των οργάνων που έχουν αναλάβει του ελέγχους είναι λιγότερο διεισδυτικές ή όπου οι κυρώσεις που επιβάλλονται αποδεικνύονται ακατάλληλες να διαδραματίσουν τον προληπτικό τους ρόλο.

5.1.2.5

Σύμφωνα με την αρχή της κυριαρχίας των κρατών μελών, ενδείκνυται συνεπώς να εναρμονιστούν, εντός της ΕΕ, τα συστήματα επιβολής κυρώσεων για θέματα ανάλογης σοβαρότητας, όπως ήδη προβλέπεται, για παράδειγμα, στη νομοθεσία κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Και τούτο προκειμένου να αποφευχθεί ώστε νομοθεσίες λιγότερο αυστηρές ή λιγότερο αποδοτικά φορολογικά συστήματα να προσδιορίζουν — εκ των πραγμάτων — την επιβίωση «παραδείσων επιβολής κυρώσεων» στους οποίους συρρέουν έσοδα από εγκληματικές δραστηριότητες ή βρίσκονται οι τελικοί αποδέκτες των αλυσιδωτών απατών.

5.1.3.1

Η καταπολέμηση των πρακτικών φοροδιαφυγής πρέπει να αντιμετωπιστεί σύμφωνα με τις κοινοτικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων των αρχών της μη διάκρισης και της αναλογικότητας όπως επανειλημμένα έχει υπογραμμίσει το Δικαστήριο. Μεταξύ των στοιχείων στα οποία υπάρχουν οι περισσότερες διαφορές είναι αυτό που αφορά τη χρήση παραμέτρων καθορισμού της φορολογικής βάσης διαφορετικών από αυτές που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ των συμβαλλομένων, όχι μόνο στην περίπτωση της ίδιας κατανάλωσης ή για σκοπιμότητες εκτός της επιχείρησης αλλά και σε όλες τις περιπτώσεις όπου υπάρχει κίνδυνος απάτης ή φοροδιαφυγής.

Εν προκειμένω, παρατηρείται ότι σε όλες τις διατάξεις των κρατών μελών το κριτήριο καθορισμού της φορολογικής βάσης αξιοποιεί την διαπραγματευτική βούληση των μερών και αποσκοπεί στην εξασφάλιση της φορολόγησης της πραγματικής τιμής εφόσον η φορολογική βάση εκφράζεται γενικά με τη συμφωνηθείσα σύμβαση για την εκχώρηση του αγαθού ή για την παροχή υπηρεσιών. Μαζί με αυτό το κριτήριο «βάσης» χρησιμοποιείται επίσης η «κανονική αξία της αγοράς», με στόχο τη διόρθωση ή τον εκ νέου καθορισμό της βάσης υπολογισμού του φόρου, υπό ορισμένες προϋποθέσεις.

5.1.3.2

Η έννοια της κανονικής αξίας της αγοράς για τον ΦΠΑ είναι σχεδόν η ίδια σε όλα τα κράτη μέλη και ουσιαστικά προκύπτει από την οδηγία αριθ. 77/388/ΕΟΚ της 17ης Μαΐου 1977 (Έκτη οδηγία) η οποία την ορίζει με βάση τη μέση τιμή αγοράς αγαθών και υπηρεσιών του ιδίου είδους υπό συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού, κατά το ίδιο στάδιο εμπορίας και στον χρόνο και στον τόπο που πραγματοποιείται η πράξη, ή ελλείψει τούτου, στον πλησιέστερο χρόνο και τόπο.

5.1.3.3

Σε όλες τις κοινοτικές διατάξεις, η χρήση της κανονικής αξίας αποτελεί εναλλακτική μέθοδο καθορισμού της φορολογικής βάσης:

5.1.3.4

Μαζί με τα ανωτέρω, υπάρχουν περιπτώσεις παρέκκλισης από την αρχή του καθορισμού της φορολογικής βάσης, με βάση το αντάλλαγμα, σε περιπτώσεις:

5.1.3.5

Εν προκειμένω το Δικαστήριο (4) έχει δηλώσει ότι οι εθνικές διατάξεις που αφορούν την πρόληψη των απατών ή τη φοροδιαφυγή μπορούν να αποκλίνουν, το πολύ, από την αρχή καθορισμού της φορολογικής βάσης του ΦΠΑ με βάση το συμφωνηθέν αντάλλαγμα, που περιλαμβάνεται στην έκτη οδηγία, μόνο στα αυστηρώς απαραίτητα όρια για την επίτευξη του στόχου αυτού.

5.1.3.6

Με άλλα λόγια, η κανονική αξία αποτελεί το σημείο αναφοράς για την επισήμανση ενδεχόμενης απάτης. Η φορολογική βάση, αποτελούμενη από το συμφωνηθέν αντάλλαγμα, εάν είναι κατώτερη από την κανονική αξία, δεν αντικαθίσταται από αυτή, αλλά η φορολογική διοίκηση μπορεί να εικάσει την ύπαρξη απάτης με την αντιστροφή του βάρους της αποδείξεως.

5.1.4.1

Στο πλαίσιο των νομοθετικών πρωτοβουλιών που έχουν ως στόχο να ανακόψουν τη διάδοση της λεγόμενης «αλυσιδωτής απάτης» (ή απάτης τύπου «καρουσέλ»), σε ορισμένες εθνικές νομοθεσίες εισήχθησαν κανόνες που καθιερώνουν την αλληλέγγυα ευθύνη του εκδοχέα για την παράλειψη καταβολής του ΦΠΑ εκ μέρους του εκχωρητή στην περίπτωση της πώλησης αγαθών, τα οποία εμπίπτουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες, σε τιμές κατώτερες της κανονικής αξία τους.

5.1.4.1.1

Οι εν λόγω διατάξεις βρίσκουν έρεισμα στο άρθρο 21 της έκτης οδηγίας που αναγνωρίζει στα κράτη τη δυνατότητα να επιβαρύνουν άλλο πρόσωπο, διάφορο του οφειλέτη του φόρου, με την αλληλέγγυα ευθύνη για την καταβολή του φόρου αυτού, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας.

5.1.4.2

Μια τέτοια επιλογή αιτιολογείται με βάση το σκεπτικό ότι μια συναλλαγή που πραγματοποιείται με τιμές διαφορετικές από την αγοραία αξία ενδέχεται να κρύβει στην πραγματικότητα μια άλλη κατάσταση, όπως την ύπαρξη ενός δόλιου σχεδίου. Στην ουσία, κατά την χρήση των όρων που προβλέπονται από τον κανόνα εικάζεται η κακή πίστη του εκδοχέα, με το σκεπτικό ότι, λόγω της καταβληθείσας τιμής, ο αγοραστής δεν θα μπορούσε να μην γνωρίζει τη συντελούμενη απάτη (5). Το εν λόγω τεκμήριο θεωρείται σχετικό, δεδομένου ότι ο εκδοχέας μπορεί να τεκμηριώσει το γεγονός ότι η κατώτερη τιμή έναντι της κανονικής αξίας προέκυψε από αντικειμενικά γεγονότα και καταστάσεις ή βάσει νομοθετικών διατάξεων και ότι, επομένως, δεν σχετίζεται με την αθέτηση της καταβολής του φόρου επιφέροντας, κατ' αυτόν τον τρόπο, την κατάργηση των σκεπτικών περί αλληλέγγυας ευθύνης σε σχέση με τη μη καταβολή του φόρου εκ μέρους του εκχωρητή.

5.1.4.3

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις ανησυχίες που διατυπώθηκαν από πολλούς φορείς σχετικά με την αρχή της αλληλέγγυας ευθύνης και, υπό το φώς της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (6), εκτιμά ότι τα ενδεχόμενα μέτρα πρέπει να περιορίζονται στην αναζήτηση εγγυήσεων πληρωμής από εκείνους που ορίζεται σαφώς ότι είναι πραγματικά υποχρεωμένοι να καταβάλλουν το φόρο. Θα μπορούσε επομένως να προβλεφθεί ότι, σε περίπτωση που η εκχώρηση πραγματοποιηθεί σε τιμή κατώτερη της κανονικής αξίας ενός αγαθού, ο εκδοχέας είναι αλληλεγγύως υπόχρεος με τον προμηθευτή του αγαθού. Ενώπιον μιας τόσο δραστικής πρόβλεψης, η οποία ζημιώνει τον αγοραστή επιβάλλοντάς του την υποχρέωση να καταβάλει έναν φόρο τον οποίο κάποιοι άλλοι αποφεύγουν, απαιτείται να οριοθετηθεί σαφώς η απτή εφαρμογή του εν λόγω κανόνα με την καθιέρωση των εξής συγκεκριμένων προϋποθέσεων:

5.1.5

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη δυνατότητα επέκτασης της χρησιμοποίησης του μηχανισμού αντίστροφης επιβάρυνσης στις συναλλαγές που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό των κρατών μελών. Σε πρόσφατη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ εξέφρασε την άποψη ότι ο μηχανισμός αυτός «αποτελεί εργαλείο το οποίο μπορεί να είναι απαραίτητο για την παρεμπόδιση της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής. Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό όταν ο πωλητής αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες» (7). Η ίδια η Επιτροπή επέκτεινε το πεδίο προαιρετικής εφαρμογής της αντίστροφης επιβάρυνσης έπειτα από τα θετικά αποτελέσματα που παρατηρήθηκαν στον τομέα των δομικών υλικών και των υπηρεσιών που σχετίζονται με τις κατασκευές. Τα μέτρα αυτά δεν θα πρέπει εντούτοις να καταφέρουν πλήγμα στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές εμπορευμάτων και υπηρεσιών, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι διαφορετικές υποχρεώσεις τιμολόγησης μπορούν να υπονομεύσουν την αποτελεσματικότητα της εσωτερικής αγοράς.

5.2.1

Η προσπάθεια καταπολέμησης της φοροδιαφυγής πρέπει επίσης να αναληφθεί και στο γενικότερο επίπεδο της εναρμόνισης των νομοθεσιών των κρατών μελών στον τομέα της άμεσης φορολογίας και της επαλήθευσης.

5.2.1.1

Λόγω της αύξησης του αριθμού των χωρών που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι διαφορές μεταξύ των φορολογικών συστημάτων αναμένεται ότι θα επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο τις αποφάσεις περί κατανομής των κεφαλαίων στις διάφορες χώρες, καθώς και τον τρόπο διαχείρισης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Είναι γεγονός ότι εάν επιτευχθεί ένας σημαντικός συντονισμός των οικονομικών πολιτικών, οι διάφοροι εθνικοί φορολογικοί κανόνες θα αποτελέσουν το μέσο με το οποίο τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να επηρεάσουν τις αποφάσεις σχετικά με την τοποθέτηση των επενδύσεων και των πόρων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εντούτοις, οι αξιοσημείωτες διαφορές που υφίστανται ακόμη μεταξύ των ποικίλων συστημάτων άμεσης φορολογίας των κρατών μελών ενδέχεται να παρεμποδίσουν σε ορισμένες περιπτώσεις τη διαδικασία ολοκλήρωσης των αγορών (8), προκαλώντας αρνητικό αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας.

5.2.2

Η προσέγγιση των φορολογικών νομοθεσιών των κρατών μελών αποτέλεσε αντικείμενο ανάλυσης εκ μέρους της Επιτροπής στην ανακοίνωση COM (2003) 726 της 24.11.2003. Εντούτοις, στην περίπτωση της φορολόγησης των επιχειρήσεων, κυρίως όσον αφορά τα λεγόμενα περιεκτικά μέτρα («comprehensive measures») που προορίζονται να διευκολύνουν την καθιέρωση ενός ευρωπαϊκού φόρου εταιρειών σύμφωνα με μια κοινή ενοποιημένη φορολογική βάση (9), εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές δυσκολίες εφαρμογής λόγω της ύπαρξης μόνιμων αποκλίσεων μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών ως προς τα κριτήρια καθορισμού της φορολογικής βάσης. Εξάλλου, η υιοθέτηση μιας κοινής φορολογικής βάσης, εκτός από ένα υψηλό επίπεδο σύγκλισης των οικονομικών πολιτικών, προϋποθέτει επίσης και ένα ενδεδειγμένο νομικό πλαίσιο. Επί του παρόντος, το άρθρο 94 της Συνθήκης ΕΚ προβλέπει ότι το Συμβούλιο, ύστερα από πρόταση της Επιτροπής, αποφασίζει ομόφωνα σχετικά με τις οδηγίες για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών οι οποίες έχουν άμεση επίπτωση στην εγκαθίδρυση ή τη λειτουργία της κοινής αγοράς.

5.2.3

Η ύπαρξη τέτοιων διατάξεων και η διαιώνιση της φορολογικής κυριαρχίας των κρατών μελών, τα οποία δεν φαίνονται διατεθειμένα να διευκολύνουν τις πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη δημιουργία μιας κοινής ενοποιημένης φορολογικής βάσης για τις εταιρείες που λειτουργούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εξακολουθούν να παρακωλύουν σημαντικά τη διαδικασία προσέγγισης των συστημάτων φορολόγησης των εταιρειών είτε εξαιτίας της αύξησης του αριθμού των κρατών μελών, γεγονός το οποίο καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την επίτευξη ομοφωνίας, είτε ελλείψει πρόβλεψης — στο τελικό κείμενο του Συντάγματος για την Ευρώπη — σχετικά με τον κανόνα της ειδικής πλειοψηφίας για τη θέσπιση νόμων και νόμων-πλαισίων οι οποίοι να καθορίζουν τα προς ανάληψη μέτρα στον τομέα της φορολογίας των εταιρειών.

5.2.4

Ενόψει της ενδεχόμενης παράκαμψης του κανόνα της ομοφωνίας, ένα απτό βήμα προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικής εναρμόνισης των φορολογικών βάσεων για την επιβολή του φόρου εταιρειών συντελείται με την ανάλυση — η οποία περιλαμβάνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής (έγγρ. SEC(2005) 1785 της 23.12.2005) με τίτλο «Εξάλειψη των εμποδίων όσον αφορά την φορολόγηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην εσωτερική αγορά — περιγραφή ενός πιθανού πιλοτικού καθεστώτος φορολόγησης βάσει των κανόνων του κράτους εγκατάστασης» σχετικά με την πειραματική εφαρμογή του καθεστώτος φορολόγησης βάσει των κανόνων του κράτους εγκατάστασης (Home State Taxation) στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (10). Από τη μελέτη αυτή, προέκυψε ότι οι 23 εκατομμύρια μικρομεσαίες επιχειρήσεις που υπάρχουν στην Ένωση των 25 χωρών αντιπροσωπεύουν το σημαντικότερο τμήμα της ευρωπαϊκής οικονομίας — απαρτίζοντας ποσοστό ανερχόμενο σε 99,8 % του συνόλου των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων — και διασφαλίζουν περίπου το 66 % της ιδιωτικής απασχόλησης (11). Η έμπρακτη υιοθέτηση του προαναφερθέντος καθεστώτος θα συνέβαλε σε περαιτέρω διεθνοποίηση της δραστηριότητας των εν λόγω επιχειρήσεων, χάρη στον περιορισμό του κόστους συμμόρφωσης (compliance) (12) που επιβαρύνει τις επιχειρήσεις αυτές πολύ περισσότερο από ό,τι τις μεγάλες επιχειρήσεις (13), ενώ θα επεκταθεί η δυνατότητα μεταφοράς των ζημιών που αποτελεί το βασικό εμπόδιο για την ανάπτυξη διασυνοριακών οικονομικών δραστηριοτήτων, συνεισφέροντας στην προσέγγιση των νομοθεσιών περί φορολόγησης των εταιρειών, σε κοινοτικό πλαίσιο.

5.3.1

Η ανάπτυξη και η τεχνολογική εξέλιξη του ηλεκτρονικού εμπορίου παρέχουν νέες ευκαιρίες στους οικονομικούς φορείς, αλλά οι νέες μέθοδοι συναλλαγής επιβάλλουν διάφορες προσαρμογές των φορολογικών συστημάτων, ειδικότερα όσον αφορά τις πτυχές που συνδέονται με την καταβολή των φόρων κατανάλωσης. Στην πράξη, τα φορολογικά συστήματα, τα οποία εδράζονται κυρίως στους κανόνες του παραδοσιακού εμπορίου, πρέπει να συνεκτιμήσουν τις αλλαγές αυτές και να προσαρμοστούν στις νέες μορφές εμπορίου που θα αναπτυχθούν.

5.3.2

Το κυριότερο πρόβλημα που σχετίζεται με τη φορολόγηση των τηλεματικών συναλλαγών αφορά το ενδεχόμενο διακριτικής μεταχείρισης που θα μπορούσε να προκύψει λόγω διαφορετικής αντιμετώπισης μιας συναλλαγής ανάλογα με τους διαφορετικούς τρόπους παράδοσης του αγαθού που αποτελεί αντικείμενο της συναλλαγής.

5.3.2.1

Κατά την αξιολόγηση των δυνατοτήτων εφαρμογής των παραδοσιακών αρχών του φορολογικού δικαίου στις ιδιαίτερες συνθήκες της ψηφιακής εποχής, απαιτείται να επιβληθεί η τήρηση της φορολογικής ουδετερότητας με στόχο την αποφυγή φαινομένων διακριτικής μεταχείρισης για ανάλογες συναλλαγές οι οποίες, στην προκειμένη περίπτωση, διαφέρουν μόνον ως προς τον τρόπο παράδοσης (με ή χωρίς απευθείας σύνδεση — on line ή off line).

5.3.3

Πιο συγκεκριμένα, τα σημαντικότερα προβλήματα σχετίζονται με τη φορολογία, άμεση και έμμεση, που επιβάλλεται στα άυλα (ή ψηφιοποιημένα) αγαθά, δεδομένου ότι όλα τα στάδια της εμπορικής συναλλαγής (εκχώρηση και παράδοση) αναλαμβάνονται δια της τηλεματικής οδού (ηλεκτρονικό εμπόριο), μέσω της δικτυακής προμήθειας εικονικών προϊόντων. Στην πράξη, οι υπηρεσίες και τα αγαθά «εξαϋλώνονται» από τον παρέχοντα κατά την αποστολή τους και υλοποιούνται από τον αποδέκτη κατά την άφιξή τους. Σε αυτήν την υποθετική περίπτωση, δεν υφίσταται ένα αγαθό με απτή φυσική υπόσταση το οποίο να μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο «υλικής» εξακρίβωσης, ακόμη και ενόψει της διενέργειας επιθεώρησης.

5.4.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δυνάμει της ισχύουσας κοινοτικής νομοθεσίας, η οποία αποτελεί τη νομική βάση αναφοράς για τη σύσταση της OLAF, ανατίθενται ήδη σημαντικά καθήκοντα στην εν λόγω υπηρεσία, όπως ορίζεται στο άρθρο 2 της Απόφασης 1999/352/ΕΚ, ΕΚΑΧ, Ευρατόμ της Επιτροπής. Κατά συνέπεια, προτρέπει την Επιτροπή να δραστηριοποιηθεί εποικοδομητικά για την απτή υλοποίηση των υφισταμένων αρμοδιοτήτων, παρέχοντας στην OLAF — εφόσον τούτο κριθεί αναγκαίο — πρόσθετα μέσα για την εκπλήρωσης της θεσμικής αποστολής της, χρησιμοποιώντας, παραδείγματος χάρη, το πρότυπο των άρθρων 81/86 της Συνθήκης τα οποία ρυθμίζουν τον ανταγωνισμό.

5.4.2

Σε αυτό το πλαίσιο, η OLAF θα μπορούσε να αποκτήσει καθήκοντα ανάλυσης και συντονισμού σε επίπεδο ΕΕ επιπέδων για την καταπολέμηση της απάτης ακόμη και φορολογικής φύσεως, με την ανάθεση στην εν λόγω υπηρεσία καθηκόντων και αρμοδιοτήτων όσον αφορά τη διοικητική συνεργασία στο φορολογικό τομέα (άμεσοι και έμμεσοι φόροι, καθώς και ειδικοί φόροι κατανάλωσης), στο στόχο να διευκολυνθεί η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των οργανισμών οι οποίοι καλούνται, σύμφωνα με τις εκάστοτε εθνικές νομοθεσίες, να αναλάβουν την πάταξη των φαινομένων φοροδιαφυγής.

5.5

Η ανάπτυξη του ενδοκοινοτικού εμπορίου συνηγορεί υπέρ της επίτασης της συνεργασίας για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη διαχείριση των κινδύνων. Η Επιτροπή δεν προτείνει, όμως, συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, πέραν της προτροπής προς τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν τον Οδηγό διαχείρισης του κινδύνου για τις φορολογικές διοικήσεις. Σχετικά με το θέμα αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει να δημιουργηθεί μια κεντρική βάση δεδομένων για τη ροή των πληροφοριών μεταξύ των διοικήσεων, οι οποίες επί του παρόντος είναι τυποποιημένες μόνον στον τελωνειακό τομέα και σε διμερή βάση.

5.5.1

Εν προκειμένω, θα μπορούσαν να προσδιορισθούν τυπολογίες προϊόντων τα οποία — σύμφωνα με τα πορίσματα των ερευνών που διενεργούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες των μεμονωμένων κρατών μελών — υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν για τη διάπραξη αλυσιδωτής απάτης. Για επεξηγηματικούς λόγους, αναφέρονται τα μηχανοκίνητα οχήματα και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως τα μέσα που χρησιμοποιούνται στους τομείς της πληροφορικής και της τηλεφωνίας. Αυτή η δραστηριότητα ανάλυσης θα μπορούσε να ανατεθεί στην OLAF, η οποία θα ήταν σκόπιμο να διαβιβάζει περιοδικά τα σχετικά πορίσματα στα κράτη μέλη, με στόχο τον προσανατολισμό της μετέπειτα δράσης για την παρακολούθηση του φαινομένου και τη διευκόλυνση συνακόλουθων στοχοθετημένων λειτουργικών παρεμβάσεων. Κρίνεται, επίσης, σκόπιμο να προβλεφθεί και να ρυθμισθεί κανονιστικά μια ανάλογη επικοινωνιακή ροή από τα κράτη μέλη προς την OLAF.

5.6

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η προοπτική μιας κοινοτικής προσέγγισης για τις σχέσεις με τις τρίτες χώρες είναι σίγουρα προτιμότερη από τις διμερείς συμφωνίες. Προς το σκοπό αυτό, θα μπορούσαν να εισαχθούν ειδικές διατάξεις στο σχέδιο έγκρισης του κοινοτικού υποδείγματος σύμβασης περί αποφυγής της διπλής φορολογίας που προβλέπεται από τις ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: SEC (2001) 1681, «Φορολογία επιχειρήσεων στην εσωτερική αγορά» και COM (2003) 726, «Μία εσωτερική αγορά χωρίς φορολογικά εμπόδια των επιχειρήσεων — επιτεύγματα, τρέχουσες πρωτοβουλίες και εναπομένοντα προβλήματα», η οποία εξετάστηκε επίσης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο έγγραφο A5-0048/2003. Απαιτείται να υποστηριχθεί το ενδεχόμενο κατάρτισης μιας ειδικής σύμβασης συνεργασίας, προς ενσωμάτωση στις Συμφωνίες Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης. Ελλείψει ξεκάθαρης και αποφασιστικής βούλησης εκ μέρους των κρατών μελών, θεωρείται εν πάση περιπτώσει απολύτως αναγκαίο να συνεχίσει να ακολουθείται η οδός των διμερών συμφωνιών, χωρίς τις οποίες επέρχεται αναπόφευκτα η διακοπή των διαδικασιών που τελούν υπό διαμόρφωση.

5.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ενίσχυση των υποχρεώσεων υποβολής δήλωσης, που τίθεται ως ενδεχόμενο από την Επιτροπή, πρέπει να διαπνέεται πλήρως από την αρχή της αναλογικότητας και της απλοποίησης. Η επιβεβλημένη προσπάθεια για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής δεν θα πρέπει να επιβαρύνει αδικαιολόγητα την πλειονότητα των έντιμων φορολογουμένων και επιχειρήσεων. Προς το σκοπό αυτό θεωρείται ενδεδειγμένη η σημαντική ελάφρυνση των επιβαρύνσεων για τις «ενάρετες» επιχειρήσεις που συνεργάζονται ενεργά με τη Φορολογική Διοίκηση και η δίκαιη επίδειξη μεγαλύτερης αυστηρότητας έναντι των υποχρεώσεων εκείνων οι οποίοι θεωρούνται, σύμφωνα με αντικειμενικά κριτήρια, επικίνδυνοι.

5.8

Η ΕΟΚΕ δεν συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής όσον αφορά τη φορολόγηση των καπνών και των αλκοολούχων ποτών που αντιμετωπίζονται ως «κανονικά» εμπορεύματα. Ορισμένα κράτη μέλη επέλεξαν τη διαχείριση των ειδικών φόρων κατανάλωσης επί των καπνών και των αλκοολούχων ποτών ως λύση για την αντιμετώπιση των συναφών προβλημάτων υγείας, τα οποία προφανώς αποτελούν προτεραιότητα έναντι της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς. Η Επιτροπή προτείνει την εξάλειψη των στρεβλώσεων αυτών, αλλά για να γίνει αυτό θα χρειαστεί πολύς καιρός ακόμη, δεδομένης της μεγάλης απόκλισης των εισοδηματικών επιπέδων μεταξύ των κρατών μελών και των διαφορετικών στόχων και μέτρων των πολιτικών τους για τη φορολογία και την υγεία. Εν αναμονή ενός λογικού βαθμού εναρμόνισης των φορολογικών συντελεστών, θα πρέπει να βρεθούν άλλες λύσεις που να εγγυώνται ότι το κάθε κράτος μέλος διατηρεί πλήρως τη δυνατότητά του να θέτει τους δικούς του στόχους πολιτικής στους τομείς της φορολογίας και της υγείας. Πρέπει ωστόσο να ληφθεί υπόψη ότι το λαθρεμπόριο προϊόντων καπνού όντως προκαλείται σε ελάχιστο βαθμό από τις κοινοτικές χώρες και ελέγχεται από τις πολυεθνικές του εγκλήματος. Η ΕΟΚΕ — παρότι έχει επίγνωση του υψηλού κοινωνικού και υγειονομικού κόστους που συνεπάγεται η κατάχρηση τέτοιων ουσιών και προσβλέπει στην υιοθέτηση ενδεδειγμένων μέτρων από τις αρμόδιες αρχές για τον έλεγχο της χρήσης τους — εκτιμά ότι οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης που επιβάλλονται στα προϊόντα καπνού και στα οινοπνευματώδη ποτά απαιτείται να παραμείνουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών.

5.9

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει το πρόγραμμα «Hercule II», ευελπιστώντας στην ταχεία έγκριση εκ μέρους του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου του εγγράφου COM(2006) 339 τελικό, στο οποίο ζητείται να παραταθεί η κοινοτική δράση για την προώθηση δράσεων στον τομέα της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας. Το πρόγραμμα αυτό έχει ήδη αποφέρει αξιοσημείωτα αποτελέσματα, με 19 δράσεις κατάρτισης στις οποίες συμμετείχαν 2.236 άτομα προερχόμενα από διάφορα κράτη μέλη, από 5 τρίτες χώρες και από άλλα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη την απαίτηση περί ενίσχυσης της συνεργασίας ενόψει της διεύρυνσης της Ένωσης με την ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, χωρών οι οποίες θα επωφεληθούν επίσης από τέτοιες δράσεις.

5.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί χρήσιμη τη σύσταση ενός φόρουμ συζήτησης ή/και διαβούλευσης σε υψηλό επίπεδο, με στόχο μια πιο σφαιρική προσέγγιση των ζητημάτων που άπτονται της φοροδιαφυγής και της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών. Ο υφιστάμενος κατακερματισμός των δραστηριοτήτων διαβούλευσης σε μια πληθώρα επιτροπών υψηλού επιπέδου, ανάλογα με τις αρμοδιότητες, δεν επιτρέπει την επωφελή ανταλλαγή των πρακτικών για την ενίσχυση της συνεργασίας και των συμπεριφορών των διοικήσεων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ακατανόητες και κατακριτέες τις γραφειοκρατικές αντιδράσεις και δυσκολίες που ενέκυψαν στο Ecofin.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/17

1.1

Το δικαίωμα στέγασης είναι πρωτίστως θεμελιώδες δικαίωμα, η πρόσβαση στο οποίο αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσβαση στα λοιπά θεμελιώδη δικαιώματα και τη διασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης. Αυτό αναγνωρίζεται στο Χάρτη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στον αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και στα συντάγματα πολλών ευρωπαϊκών κρατών. Η διάθεση στέγης είναι ουσιώδους σημασίας προκειμένου ένα άτομο να μπορέσει να εξελιχθεί και να ενταχθεί σε μια κοινωνία.

1.2.1

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Κατοικίας που υιοθέτησε η διακομματική ομάδα «Αστική ανάπλαση — στέγαση» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που επισημαίνει τις αυξανόμενες και πολυάριθμες αλληλεπιδράσεις των ευρωπαϊκών πολιτικών και των στεγαστικών πολιτικών και υπενθυμίζει τη σημασία του δικαιώματος στέγασης.

1.2.2

Η ΕΟΚΕ ζητά, κατά συνέπεια, ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Κατοικίας να ενσωματωθεί στη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα τη στέγαση και την περιφερειακή πολιτική.

1.3.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να προταθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια σειρά κοινών στόχων για την πρόσβαση σε στέγη, καθώς και ελάχιστες προδιαγραφές για την ποιότητα της στέγης οι οποίες να προσδιορίζουν τον όρο «αξιοπρεπής στέγη». Χωρίς αυτά τα κριτήρια, θα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στην πράξη το δικαίωμα στέγασης, και φαίνεται ότι η πρόσβαση σε στέγη αποτελεί την ελάχιστη προϋπόθεση για αξιοπρεπή διαβίωση.

1.3.2

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι ο τομέας των κοινωνικών και κατ' οίκον υπηρεσιών καθίσταται όλο και περισσότερο πρόκληση σε μια γηράσκουσα κοινωνία και ότι οι υπηρεσίες αυτές συχνά προσφέρονται σε σχέση με τη στέγη και ζητά οι εν λόγω υπηρεσίες να αποτελέσουν αντικείμενο ευρωπαϊκών ανταλλαγών και να ενισχυθεί η προβολή τους. Υπενθυμίζει ακόμη ότι η κοινωνική στέγη πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερης μέριμνας και ότι αυτή, από τη φύση της, δεν είναι δυνατόν να εξαρτάται από τους νόμους της αγοράς, όπως αναγνωρίζεται στην οδηγία για τις υπηρεσίες.

1.4.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί πλήρως σήμερα η δυνατότητα χρησιμοποίησης των διαρθρωτικών ταμείων για τη βελτίωση των συνθηκών στέγασης όχι μόνο στα νέα 12 κράτη μέλη αλλά και στις χώρες της ΕΕ των 15, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους πόρους των διαρθρωτικών ταμείων για δράσεις ολοκληρωμένης αστικής ανάπτυξης. Οι δαπάνες αυτές θα έχουν θετικό αντίκτυπο στην κοινωνική και εδαφική συνοχή και στην οικονομική ανάπτυξη. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ προτείνει να χορηγούν τα ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δάνεια με πολύ χαμηλά επιτόκια σε ολοκληρωμένα ευρωπαϊκά στεγαστικά προγράμματα υπέρ των νέων, των μεταναστών, των ηλικιωμένων, και των ατόμων με ειδικές ανάγκες, ευνοώντας την επαγγελματική κινητικότητα, την ανάμειξη των κοινωνικών τάξεων, και ένα κόστος προσιτό για τους ενοίκους.

1.4.2

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η χρησιμοποίηση του μέσου Jessica θα προσφέρει τα στοιχεία για τη δημιουργία ενός ταμείου εγγυήσεων για σχέδια κοινωνικών κατοικιών ευρύτερου πεδίου και ζητά κατά την ενδιάμεση αξιολόγηση των Διαρθρωτικών Ταμείων να εξεταστεί το θέμα αυτό.

1.4.3

Για το σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δημιουργία ενός μηχανισμού τεχνικής βοήθειας για τα στεγαστικά σχέδια κατά την περίοδο 2007/2013 σε συνεργασία με τους εκπροσώπους και τα δίκτυα των τοπικών και περιφερειακών αρχών και με την υποστήριξη της Επιτροπής και των κρατών μελών. Ο μηχανισμός αυτός θα επιτρέψει τη συγκέντρωση των πρωτοβουλιών και των μεθόδων που πρέπει να ακολουθηθούν για την καλύτερη ενσωμάτωση των στεγαστικών σχεδίων στα προγράμματα για την ανάπλαση των πόλεων. Αυτό θα επέτρεπε, επίσης, τη συγκέντρωση εμπειρογνωμοσύνης και θα διευκόλυνε τη μεταφορά των εμπειριών. Φαίνεται ότι έχει πρωταρχική σημασία η δημιουργία ενός ειδικού μέσου για τη στέγη με σκοπό την προώθηση της ορθής χρήσης των διαρθρωτικών κονδυλίων. Αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του άρθρου 45 του κανονισμού για τις γενικές διατάξεις σχετικά με τα Διαρθρωτικά Ταμεία, βάσει του οποίου ζητείται από την Επιτροπή η διευκόλυνση της δημιουργίας ενός μηχανισμού τεχνικής βοήθειας.

1.5.1

Επίσης, η ΕΟΚΕ προτείνει να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ανταλλαγών με θέμα την κατοικία και την ενεργειακή απόδοση, το οποίο θα προωθήσει την ανταλλαγή εμπειριών και την αξιοποίηση και εμβάθυνση των εμπειριών των φορέων του τομέα προκειμένου να καθοριστούν εύστοχες και φιλόδοξες ενεργειακές πολιτικές. Το δίκτυο αυτό μπορεί να συνδεθεί με το μηχανισμό βοήθειας σχετικά με τα διαρθρωτικά ταμεία. Επειδή, όμως, οι δύο μηχανισμοί δεν έχουν τους ίδιους στόχους πρέπει να διασφαλιστεί ο κατάλληλος συντονισμός τους.

1.5.2

Η ΕΟΚΕ προτείνει να αναληφθεί, σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε συνεργασία με τα δίκτυα που δραστηριοποιούνται σχετικά, μια εκστρατεία για την προβολή των δυνατοτήτων εξοικονόμησης ενέργειας στον τομέα της κατοικίας. Αυτή η εκστρατεία θα πρέπει να επιδιώκει την αλλαγή των συνηθειών των χρηστών. Η εν λόγω προσέγγιση θα απαιτήσει τη συμμετοχή των ευρωπαίων πολιτών και θα επιτρέψει την κινητοποίηση όλων των παραγόντων γύρω από μια θετική πρωτοβουλία. Η ευρωπαϊκή εκστρατεία για τη βιώσιμη ενέργεια δεν είναι επαρκώς στοχοθετημένη για να κερδίσει την απαιτούμενη προβολή και δεν διαθέτει επαρκείς πόρους.

1.5.3

Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις βασιζόμενες σε μια προσέγγιση ευρύτερη από αυτή που ακολουθήθηκε μέχρι σήμερα και με την οποία να επιδιώκεται κυρίως η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Είναι απαραίτητο να υπάρξει συνεργασία με τους διαμένοντες στις κατοικίες και να ληφθούν καλύτερα υπόψη τα υφιστάμενα κτήρια.

1.6.1

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής να συγκροτήσει διυπηρεσιακή ομάδα για τα αστικά ζητήματα. Προτείνει η διυπηρεσιακή ομάδα της Επιτροπής για τα αστικά ζητήματα να συμπεριλάβει μεταξύ των θεμάτων της και το θέμα της στέγης και να ορίσει έναν υπεύθυνο γι' αυτό.

1.6.2

Εξάλλου, φαίνεται σημαντικό να συμπεριληφθεί το θέμα της στέγης στην ημερήσια διάταξη των υπουργών περιφερειακών και αστικών θεμάτων.

2.1.1

Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ο οποίος υιοθετήθηκε στη Νίκαια, στις 7 Δεκεμβρίου 2000, ορίζει (άρθρο ΙΙ-34): «Η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, σύμφωνα με τους κανόνες που ορίζονται στο δίκαιο της Ένωσης και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές».

2.1.2

Υπενθυμίζοντας ότι η στέγαση δεν υπάγεται στις ευρωπαϊκές αρμοδιότητες και ότι η αρχή της επικουρικότητας εν προκειμένω ισχύει πλήρως, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το εν λόγω άρθρο θα πρέπει να εφαρμοστεί με την υλοποίηση ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση της επείγουσας κοινωνικής ανάγκης και της έλλειψης στέγης για τους απόρους (αλλά και για τους πολίτες χαμηλού εισοδήματος και τους νέους που αρχίζουν τον επαγγελματικό και οικογενειακό τους βίο).

2.1.3

Στη σύνοδο κορυφής του Λάακεν, το Δεκέμβριο του 2001, αναγνωρίστηκε, εντούτοις, η σημασία των ζητημάτων των σχετικών με τη στέγαση, προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος επιδείνωσης της φτώχειας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι η εν λόγω σύνοδος κορυφής σήμανε την έναρξη τη συζήτησης για την ανάγκη «ενίσχυσης της προσφοράς κοινωνικής κατοικίας για την καταπολέμηση της φτώχειας στην Ευρώπη.»

2.1.4

Το δικαίωμα στη στέγαση συμπεριλαμβάνεται στα συντάγματα πολυάριθμων κρατών μελών της ΕΕ, όπως του Βελγίου, της Ισπανίας, της Ελλάδας, της Πορτογαλίας, της Φινλανδίας και των Κάτω Χωρών. Είναι, επομένως, θεμιτή η πρόβλεψη ενός ευρωπαϊκού δικαιώματος στη στέγαση. Η ΕΟΚΕ κρίνει μεγάλης στρατηγικής σημασίας την προσθήκη της στέγασης στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ο οποίος αποτελεί παράρτημα της ευρωπαϊκής συνταγματικής συνθήκης, και εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το δικαίωμα στη στέγαση ή τουλάχιστον το δικαίωμα σε κατοικία δεν είχε συμπεριληφθεί σ' αυτόν.

2.1.4.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί κρίσιμης σημασίας τη χάραξη ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη στέγαση, δεδομένου ότι η διάθεση στέγης σε κάθε πολίτη αποτελεί προϋπόθεση για τον αποτελεσματικό σεβασμό των υπολοίπων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως είναι: «ο σεβασμός του ιδιωτικού και οικογενειακού βίου, της κατοικίας και της επικοινωνίας» καθώς και το δικαίωμα «στο γάμο και τη δημιουργία οικογένειας».

2.1.5

Μετά από την αποδοχή της αρχής για δικαίωμα στη στέγαση, τίθεται το θέμα της επικλήσεως αυτού του δικαιώματος, δηλαδή της δυνατότητας προσφυγής ενός ατόμου, το οποίο δεν βρίσκει στέγη. Επομένως, η ΕΕ πρέπει να μεριμνήσει για τις συνθήκες αποτελεσματικότητας του δικαιώματος στη στέγαση. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατόν να εξευρεθεί ενιαία λύση, τότε κάθε κράτος μέλος που αναγνωρίζει το δικαίωμα στη στέγαση οφείλει να είναι σε θέση να διασαφηνίσει:

2.1.6

Σε συνέχεια του ευρωπαϊκού χάρτη στέγασης, που υιοθετήθηκε από τη διακομματική ομάδα «Αστική ανάπλαση — στέγαση» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στις 26 Απριλίου 2006, όπου η στέγαση ορίζεται ως «αγαθό πρώτης ανάγκης», η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία του ΕΚ να καταρτίσει έκθεση με θέμα «Η στέγαση και η περιφερειακή πολιτική». Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ελπίδα ότι το ΕΚ θα υποστηρίξει το αίτημά της για την αναγνώριση του δικαιώματος στέγασης και θα προτείνει μια εταιρική σχέση με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές προκειμένου «να υπάρξει ικανοποιητικό επίπεδο στέγασης και να καταστεί προσιτή η στέγαση σε εκείνους που δεν έχουν πρόσβαση στην αγορά στέγης».

2.1.7

Η μελέτη του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας, η οποία δημοσιεύθηκε το 2006, σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσης και τις κοινωνικές διαστάσεις της στέγης (1), καταδεικνύει ότι υφίστανται αισθητές διαφορές μεταξύ των χωρών της ΕΕ των 15 και εκείνων της ΕΕ των 10 όσον αφορά την ποιότητα και την ποσότητα των κατοικιών. Θα ήταν, επίσης, σκόπιμο να υπενθυμιστεί ότι η πρόσβαση σε ζεστό νερό και εσωτερικά αποχωρητήρια δεν είναι διασφαλισμένη για όλους τους ευρωπαίους πολίτες, μολονότι ότι τα δύο κριτήρια αυτά συμπεριλαμβάνονται μεταξύ εκείνων που καθορίζουν τις ελάχιστες συνθήκες για αξιοπρεπή στέγαση.

2.1.8

Δεδομένου ότι η στέγαση αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου, οι προκλήσεις που τίθενται στην Ευρώπη σχετικά με τις κοινωνικές και δημογραφικές αλλαγές οφείλουν να μεταφραστούν σε πολιτικές για τη στέγαση. Η γήρανση του πληθυσμού, η φτώχεια των νέων γενεών που παραμένουν στην γονική κατοικία εξαιτίας της έλλειψης επαρκών πόρων, η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες σε κατάλληλα προσαρμοσμένη στέγη και η πρόσβαση στη στέγαση των μεταναστών αποτελούν διαστάσεις που πρέπει να ληφθούν, επίσης, υπόψη. Η ΕΟΚΕ προτείνει, σε συνέχεια των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Λάακεν, του Δεκεμβρίου 2001, να υιοθετηθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο:

2.1.9

Είναι, εξάλλου, ουσιώδες να ευνοηθεί η κινητικότητα στα συγκροτήματα κατοικιών προκειμένου να διασφαλιστεί η κινητικότητα των εργαζομένων. Πολυάριθμοι πολίτες είναι «αιχμάλωτοι» των κατοικιών τους, είτε αυτές είναι κοινωνικές είτε ιδιόκτητες, εξαιτίας της έλλειψης προσφοράς ή φορολογικών κινήτρων ή ακόμη εξαιτίας των συνθηκών δανεισμού. Η αύξηση της κινητικότητας όσον αφορά τη στέγη είναι αναγκαία για τη βελτίωση της κινητικότητας της αγοράς εργασίας.

2.1.10

Η στέγαση, εξαιτίας των συνεπειών της στον κοινωνικό βίο και στην οικονομία των πόλεων, δεν πρέπει πλέον να αποτελεί αντικείμενο επί μέρους στρατηγικών και ενεργειών. Η ΕΟΚΕ προτείνει, με πλήρη σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας, να θεωρηθεί η στέγαση σημαντικό πολιτικό ζήτημα, το οποίο έχει συνέπειες για την καθημερινή ζωή των πολιτών, και μέσο προσέγγισης των πολιτών προς ένα ευρωπαϊκό σχέδιο, το οποίο διαγράφεται όλο και πιο ασαφές.

2.1.11

Πρέπει να προσδιοριστεί η συμβολή της πολιτικής της στέγασης στην εκπλήρωση των στόχων της Λισαβόνας και κυρίως ως κινητήριας δύναμης για την οικονομική ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι συνέπειες της πολιτικής αυτής επί της κινητικότητας των εργαζομένων την καθιστά συμπληρωματική πολιτική των ευρωπαϊκών πολιτικών που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ανάπτυξη και την απασχόληση, καθώς και πολιτική που συμβάλλει στην ενίσχυση της εδαφικής συνοχής. η οποία θα πρέπει να γίνει πραγματικότητα κυρίως στα κράτη μέλη που προσχώρησαν πρόσφατα στην ΕΕ, μετά από σχετική προσαρμογή των μεθόδων χρηματοδότησης των αστικών και αγροτικών δικτύων υποδομών, και να συνδυαστεί με τις κατάλληλες ενεργειακές πολιτικές.

2.2.1

Ανέκαθεν, η κατοικία διαδραματίζει διαρθρωτικό ρόλο για τις κοινωνίες μας. Οι κοινοί χώροι που εγγυώνται τη συμβίωση δημιουργούνται σε σύνδεση με ζώνες ατομικών ή συλλογικών κατοικιών. Η πολεοδομία και η δημιουργία συνοικιών άνετης διαβίωσης, των οποίων η κατοικία αποτελεί θεμελιώδη συνιστώσα, επηρεάζουν την κοινωνική και εδαφική συνοχή.

2.2.2

Μολονότι η στέγαση και οι στεγαστικές πολιτικές διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών, η ΕΕ χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα μεγάλη αστική πυκνότητα. Η ευρωπαϊκή πόλη είναι συμπαγής μολονότι χαρακτηρίζεται μάλλον από κτήρια μέσου μεγέθους και η κατοικία είναι εκείνη που διαμορφώνει το αστικό τοπίο.

2.2.3

Συνεπώς, η στέγαση, στο πλαίσιο των αστικών, οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών, έχει ιδιαίτερη σημασία σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και οι διάφορες λύσεις που δίνονται στα προβλήματα θα έπρεπε να είναι στη διάθεση όλων, και ειδικότερα σε σχέση με τις κρίσεις που εκδηλώθηκαν στις υποβαθμισμένες συνοικίες πολλών κρατών μελών.

2.2.4

Η ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική στοχεύει στην ενίσχυση της εδαφικής, κοινωνικής και οικονομικής συνοχής, με τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης των λιγότερο ευνοημένων περιοχών και, από το 2005, έχει λάβει συγκεκριμένη μορφή με την επιδίωξη των στόχων προτεραιότητας για ανάπτυξη και απασχόληση στο πλαίσιο της αναθεωρημένης ατζέντας της Λισαβόνας.

2.2.5

Για να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα όλων των περιοχών και να ευνοηθεί η επαγγελματική κινητικότητα, είναι ουσιώδους σημασίας η διαφοροποίηση της προσφοράς στέγης, όχι μόνον όσον αφορά τον τύπο κάλυψης αλλά και το μίγμα των δραστηριοτήτων στις συνοικίες (κατοικίας και οικονομικών δραστηριοτήτων), ή την κοινωνική ανάμειξη, η οποία αποτελεί εγγύηση της κοινωνικής συνοχής. Η γκετοποίηση ορισμένων συνοικιών καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την ανάληψη οικονομικών δραστηριοτήτων σ' αυτές.

2.2.6

Η τοποθεσία της οικονομικά προσιτής στέγης είναι η λογική συνέπεια των όσων έχουν αναφερθεί παραπάνω. Σχετικά με το δικαίωμα στη στέγαση, οι ενδιαφερόμενες αρχές οφείλουν να διασφαλίσουν, σε όλες τις περιοχές για τις οποίες είναι υπεύθυνες, τη διάθεση ποιοτικής στέγης, η οποία να είναι εντός των οικονομικών δυνατοτήτων των πολιτών τους.

2.2.7

Η ανάπτυξη των οικιστικών ζωνών έχει έντονο αντίκτυπο επί των αγροτικών περιοχών και για ένα επιτευχθεί βιώσιμη ανάπτυξη είναι ουσιώδους σημασίας στις πολιτικές στέγασης να ληφθεί καλύτερα υπόψη η αλληλεπίδραση των αγροτικών και των αστικών περιοχών.

2.3.1

Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως όσων επωφελούνταν των πόρων του ταμείου συνοχής κατά την παρελθούσα περίοδο προγραμματισμού, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης συνδέεται στενά με το δυναμισμό του στεγαστικού τομέα. Εντούτοις, αυτό δεν σημαίνει ότι οι πολίτες έχουν εύκολη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγη. Το ιρλανδικό εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του 2006, στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας, υπογραμμίζει την περιορισμένη διάρκεια της ανάπτυξης ελλείψει εγγυημένης και προσιτής οικονομικά στέγης. Στο σχέδιο μεταρρυθμίσεων του 2006, για παράδειγμα, η Πορτογαλία υπενθυμίζει την ανάγκη μεγαλύτερης στήριξης του οικοδομικού τομέα και των δήμων, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η βιώσιμη ανάπτυξη στον τομέα της στέγης.

2.3.2

Για να υπάρξει μια δυναμική πηγή αγοράς εργασίας, η προσφορά στέγης σε όλους τους υπαλλήλους και τους εργαζόμενους παραμένει ουσιώδης προϋπόθεση για την ανάπτυξη και πολυάριθμες περιοχές αγοράς εργασίας στην Ευρώπη εμφανίζουν περιορισμένη ανάπτυξη εξαιτίας της έλλειψης στέγης. Συνεπώς, η έλλειψη στέγης μπορεί να αποτελεί παράγοντα ακαμψίας των τοπικών αγορών εργασίας και να περιορίσει την κινητικότητα των εργαζομένων.

2.3.2.1

Αναφέρεται εν προκειμένω ένα ενδιαφέρον παράδειγμα: στη Γαλλία, οι εργοδότες συμμετέχουν σε ποσοστό 0,45 % επί του συνόλου της μισθοδοσίας στις στεγαστικές πολιτικές, ως συμπληρωματικό μέσον για την ανάπτυξη λύσεων για το στεγαστικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μισθωτοί. Οι κοινωνικοί εταίροι διαχειρίζονται, επίσης, ειδικούς μηχανισμούς για τους νέους και τα προβληματικά νοικοκυριά (κατάθεση εγγύησης).

2.3.3

Ειδικότερα, πρόκειται για μια πιεστική ανάγκη για τις περιοχές που υποδέχονται αυξανόμενο αριθμό μεταναστών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην εξεύρεση στέγης σε αγορές υψηλής ζήτησης και υφίστανται διακρίσεις που οδηγούν σε περιθωριοποίηση των εθνοτικών κοινοτήτων.

2.3.4

Ο τομέας κατασκευής κατοικιών αποτελεί έναν από τους τομείς με την υψηλότερη απασχόληση στην Ευρώπη. Υπάρχουν πολυάριθμα εργασιακά πεδία που δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμη, κυρίως στον τομέα των τεχνικών βιώσιμης και οικολογικής κατοικίας, τα οποία αναμένεται να αναπτυχθούν στο μέλλον. Εξάλλου, ο τομέας κατασκευών αποτελεί έναν από τους τομείς που αντιμετωπίζουν σημαντική έλλειψη εξειδικευμένων εργαζομένων.

2.3.5

Οι κατ' οίκον υπηρεσίες και, ειδικότερα, οι υπηρεσίες αρωγής στους πολίτες συνιστούν ένα ιδιαίτερα μεγάλο πεδίο δυνατοτήτων απασχόλησης και συχνά οργανώνονται και παρέχονται στο πλαίσιο των υπηρεσιών που συνδέονται με τη στέγη. Επομένως, οι φορείς κοινωνικών κατοικιών σε συνεργασία με τις οργανώσεις παροχής κοινωνικών υπηρεσιών προτείνουν κατ' οίκον υπηρεσίες για τους ηλικιωμένους ή τα άτομα με αναπηρίες, αλλά και ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης ή φύλαξης παιδιών, όπως για παράδειγμα οι κατοικίες όπου στεγάζονται άτομα διαφορετικών γενεών. Ο πολιτιστικός και κοινωνικός δυναμισμός των συνοικιών που αντιμετωπίζουν αναταραχές είναι δυνατόν να ενισχυθεί με την υποστήριξη τοπικών πρωτοβουλιών.

2.4

Πέραν του χαρακτήρα τους ως πεδίων δυνατοτήτων απασχόλησης, οι κατ' οίκον υπηρεσίες που συνδέονται με τη στέγη επιτρέπουν να αντιμετωπιστούν οι δημογραφικές προκλήσεις οι οποίες, εκ των πραγμάτων, έχουν αντίκτυπο στην απασχόληση σε περιφερειακό επίπεδο. Για παράδειγμα, οι κατοικίες όπου στεγάζονται άτομα διαφορετικών γενεών, οι οποίες, στη Γερμανία, αποτελούν αντικείμενο ειδικής πολιτικής, συνιστούν απάντηση στην ανάγκη κοινωνικής ανομοιογένειας και δίνουν τη δυνατότητα αποτελεσματικής καταπολέμησης του αποκλεισμού των μοναχικών ηλικιωμένων. Δεδομένης της γενικευμένης γήρανσης του ευρωπαϊκού πληθυσμού, θα πρέπει να υποστηριχθεί η ανταλλαγή ορθών πρακτικών.

2.4.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το ζήτημα του δικαιώματος στέγασης δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο από την οπτική γωνία της καταπολέμησης του αποκλεισμού, αλλά και από εκείνη της γήρανσης του πληθυσμού, των μεταναστευτικών εισροών και των νέων μορφών φτώχειας και τέλος, από την πλευρά της στρατηγικής της Λισαβόνας, η οποία προβλέπει την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας μέσω της ενίσχυσης της κινητικότητας στην αγορά εργασίας.

2.4.2

Η κινητικότητα των εργαζομένων θα παραμείνει κενή περιεχομένου εφόσον δεν ενισχυθεί η πρόσβαση στα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το δικαίωμα στεγαστικής αρωγής. Αξίζει να σημειωθεί το φαινόμενο της αυξανόμενης φτώχειας που παρατηρείται μεταξύ των κατοίκων σε συγκροτήματα κοινωνικών κατοικιών, τα οποία αρχικά σχεδιάστηκαν για τη στέγαση των μισθωτών. Οι τελευταίοι δεν έχουν πλέον κατά προτεραιότητα πρόσβαση σε κατοικίες του τύπου αυτού και, στις ζώνες όπου υπάρχει μεγάλη ζήτηση αγοράς κατοικίας, αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσχέρειες να βρουν αξιοπρεπή στέγη.

2.4.3

Κατά την τελευταία δεκαετία, οι τιμές των κατοικιών παρουσίασαν σταθερή αύξηση σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ. Η αύξηση αυτή προκάλεσε τον περιορισμό των δυνατοτήτων των νοικοκυριών να καταναλώνουν άλλα αγαθά, γεγονός που συνιστά μακροχρόνιο εμπόδιο για βιώσιμη ανάπτυξη. Τα χαμηλά επιτόκια προκάλεσαν, επίσης, υπερβολικές επενδύσεις στον τομέα των κατοικιών, γεγονός που έθεσε υπό πίεση τα χρηματοδοτικά μέσα που διατίθενται για τη στέγαση (βλ. το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Σουηδίας). Ο τομέας των κοινωνικών κατοικιών συνιστά όργανο ρύθμισης της τιμής της κατοικίας (μέσω της ενοικίασης) και της σταθερότητας του τομέα.

2.4.4

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει, εξάλλου, ότι οι όροι παρέμβασης των δημόσιων αρχών των κρατών μελών και των φορέων που σχετίζονται με τη στέγαση πλαισιώνονται όλο και περισσότερο από το κοινοτικό δίκαιο κατά την εφαρμογή των πολιτικών κοινωνικής στέγης. Είναι σημαντικό οι πολιτικές για τον ανταγωνισμό και την ενιαία αγορά να μην θέτουν εμπόδια στις στεγαστικές πολιτικές που έχουν ως στόχο τη διασφάλιση της πρόσβασης όλων σε αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγη, δεδομένης της συμβολής τους στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρώπη. Η αποστολή τους έχει εξελιχθεί και οι κοινωνικοί δανειστές υποχρεώθηκαν να αναπτύξουν κοινωνικές υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στην απουσία πολιτικής για την κοινωνική ένταξη κυρίως των μεταναστών.

2.5.1

Η συμβολή της κατοικίας στην πρόκληση για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας είναι μεγάλης σημασίας και η διάσταση αυτή, λαμβανομένης υπόψη της τιμής της ενέργειας, θα καταστεί πηγή έλξης για μια περιοχή.

2.5.2

Το σημαντικότερο δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας βρίσκεται στον τομέα της κατοικίας (νοικοκυριά), όπου αυτό υπολογίζεται σε ποσοστό 27 % επί της χρησιμοποιούμενης ενέργειας, όπως επισημαίνει η Επιτροπή στο σχέδιο δράσης της για την ενέργεια.

2.5.3

Όλο και περισσότερα νοικοκυριά στην Ευρώπη ζουν σε συνθήκες ένδειας εξαιτίας των ενεργειακών δαπανών της κατοικίας τους (fuel poverty).

2.5.4

Οι δυνατότητες μείωσης της κατανάλωσης θα είναι ακόμη μεγαλύτερες, εάν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα παροχής κινήτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.5.5

Από την άποψη αυτή, είναι απορίας άξιον το γεγονός ότι η προσέγγιση που υιοθέτησε η Επιτροπή στο σχέδιο δράσης της για την ενεργειακή απόδοση επικεντρώνεται κυρίως στον τομέα των νέων κατασκευών και προτείνεται η επέκταση του πεδίου των προτύπων σε αυτόν τον τομέα.

2.5.6

Η προσέγγιση αυτή είναι ιδιαίτερα μονομερής δεδομένου ότι δεν λαμβάνει υπόψη την επιτακτική ανάγκη αλλαγής των καθημερινών συνηθειών σε ένα πιο σφαιρικό πλαίσιο βιωσιμότητας, στο οποίο περιλαμβάνονται οι ατομικές συνήθειες (συμπεριλαμβανομένου του ιδεώδους της ατομικής κατοικίας για όλους, αλλά και των καθημερινών οικολογικών συνηθειών). Αυτό προκαλεί την αύξηση του κόστους παραγωγής, το οποίο είναι ήδη ιδιαίτερα υψηλό για τα νοικοκυριά μέσου και χαμηλού εισοδήματος, χωρίς παράλληλα να επιδιώκει τη βελτίωση του σύγχρονου κτιρίου και την αλλαγή των συμπεριφορών, τη στιγμή μάλιστα που πολυάριθμες μελέτες καταδεικνύουν τη σπουδαιότητά τους.

2.5.7

Η ενίσχυση των ευρωπαϊκών περιφερειακών πολιτικών για τη βελτίωση της συνοχής και των συνθηκών ζωής αποτελεί πλέον αδήριτη ανάγκη. Ωστόσο, η καλύτερη συνεκτίμηση του στεγαστικού τομέα σε αυτές τις πολιτικές θα συνέβαλε στη δημιουργία θετικών συνεργιών.

2.5.8

Οι πολιτικές για την εξοικονόμηση ενέργειας βασίζονται στις νέες κατασκευές, χωρίς να ασχολούνται με τις υφιστάμενες κατασκευές, ή εφαρμόζουν στις κατασκευές αυτές τους κανόνες που αφορούν τις νέες. Ωστόσο, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη όχι μόνο η ύπαρξη αλλά και η ανάπτυξη προσεγγίσεων προσαρμοσμένων στα χαρακτηριστικά του συνόλου των παραδοσιακών κατοικιών και στο ιδιαίτερα υψηλό κόστος της εφαρμογής των κανόνων.

2.5.8.1

Κατά τη χορήγηση των κρατικών ενισχύσεων, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ιδιαιτερότητα των κοινωνικών κατοικιών: περιορισμένη πιστωτική επιφάνεια των κατοίκων, φορολογικές ενισχύσεις λιγότερο προσαρμοσμένες απ` ό,τι στον ιδιωτικό τομέα.

2.5.8.2

Το ζήτημα της βιώσιμης ανάπτυξης δεν περιορίζεται στην ενέργεια αλλά αφορά και το νερό, τη διαχείριση των αποβλήτων, τη δυνατότητα πρόσβασης των ατόμων με αναπηρίες, την ασφάλεια, την ποιότητα του αέρα, και την υγιεινή της κατοικίας. Η κατοικία μπορεί να έχει αποφασιστική συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά προϋποθέτει την ύπαρξη προσαρμοσμένων μέσων, κυρίως όσον αφορά την υπάρχουσα κτιριακή κληρονομιά.

2.6.1

Η ΕΟΚΕ υποστήριξε τη διεύρυνση της επιλεξιμότητας του ΕΤΠΑ για τη χρηματοδότηση έργων στέγασης στα 12 νέα κράτη μέλη και έργων που συνδέονται με τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και την ενεργειακή απόδοση στις χώρες της ΕΕ των 15, καθώς και στο πλαίσιο ολοκληρωμένων προσεγγίσεων ανάπτυξης των υποβαθμισμένων συνοικιών. Λαμβανομένης υπόψη της σημασίας της διάστασης της κατοικίας, κρίνεται σκόπιμο να ενθαρρυνθούν και να βοηθηθούν τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες προκειμένου να προγραμματίσουν την αναδιάρθρωση των συνοικιών και τη βελτίωση της στέγης στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων.

2.6.2

Είναι, πράγματι, δύσκολο να εφαρμοστούν ολοκληρωμένες στρατηγικές ανάπτυξης των συνοικιών χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο στεγαστικός τομέας. Από την άποψη αυτή, η προσέγγιση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κοινωνική ένταξη που συμπεριλάμβανε έναν στόχο για την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και αξιοπρεπή στέγη, ως προϋπόθεση επιτυχίας της κοινωνικής ένταξης, παραμένει επίκαιρη. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι καθοριστικής σημασίας να ενεργοποιηθούν όλα τα ευρωπαϊκά μέσα για την καλύτερη κοινωνική ένταξη όλων των πολιτών.

2.6.3

Για το σκοπό αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο οφείλει να στηρίζει περισσότερο τις δράσεις για την κοινωνική ένταξη, πέραν της ένταξης στην αγορά εργασίας διότι, όπως υποστηρίχθηκε, η αγορά στέγης και η αγορά εργασίας συνδέονται άρρηκτα. Επίσης, οι πολιτικές για τη μετανάστευση, οι οποίες επί του παρόντος καθορίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν είναι δυνατόν να μην λαμβάνουν υπόψη τους και τη στέγαση, προκειμένου να αποτρέπεται ο διαχωρισμός στο χώρο. Οι κατευθυντήριες γραμμές που πρέπει να δημοσιεύσει η Επιτροπή σχετικά με την ένταξη των μεταναστών μέσω της στέγασης αναμένεται να αποτελέσουν την πρώτη φάση μιας διαδικασίας που θα έχει ως στόχο, στο πλαίσιο το προγράμματος PROGRESS (2), τη μεγαλύτερη υποστήριξη σχεδίων στεγαστικού χαρακτήρα.

2.6.4

Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια δεν αποτελεί προτεραιότητα μόνο για τα νέα 10 κράτη μέλη αλλά για το σύνολο της Ένωσης. Η ενεργειακή απόδοση συνίσταται, όπως και η βελτίωση των κοινόχρηστων χώρων, στη χρησιμοποίηση και την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην εφαρμογή μέτρων για την κοινωνική ένταξη, η οποία αποτελεί επιλέξιμο στόχο για τα κοινωνικά ταμεία σε όλα τα κράτη μέλη.

2.6.5

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για τη δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού μέσου, του Jessica (3), για την ειδική υποστήριξη της ανάπτυξης των υποβαθμισμένων αστικών συνοικιών, συμπεριλαμβανομένου και του θέματος της στέγασης στις εν λόγω συνοικίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μέσο αυτό, με την παροχή δανείων αλλά και εγγυήσεων στους φορείς που δραστηριοποιούνται για την ανάπλαση των πόλεων και τις κοινωνικές κατοικίες, θα μπορούσε να κινητοποιήσει τα απαιτούμενα κεφάλαια για την αναβάθμιση των συνοικιών. Αυτό το μέσο θα πρέπει να το διαχειρίζονται εξειδικευμένοι φορείς που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της ανάπλασης των πόλεων και στέγασης, σε στενή συνεργασία με τις τοπικές αρχές. Αυτό το μέσο πρέπει να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης των συνοικιών για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων τους. Το μέσον Jeremie (4) προσφέρει επίσης δυνατότητες στους φορείς κοινωνικής στέγης που δραστηριοποιούνται για τη δημιουργία βιώσιμων και ευχάριστων για όλους συνοικιών.

2.6.6

Στον τομέα των πολιτικών για την ενέργεια, η Επιτροπή πρότεινε στο πλαίσιο του προγράμματος Intelligent Energy (ευφυής ενέργεια) μια πειραματική δράση για τον τομέα των κοινωνικών κατοικιών, η οποία έδωσε τη δυνατότητα να επιλεγούν και να προωθηθούν υποδειγματικά σχέδια στο πεδίο της ενεργειακής απόδοσης και των ανταλλαγών μεταξύ των παραγόντων του τομέα. Δεδομένων των ευρωπαϊκών φιλοδοξιών για τη χάραξη κοινής ενεργειακής πολιτικής, η οποία να συντονίζει με τον καλύτερο τρόπο τις δράσεις των κρατών μελών στον εν λόγω τομέα, κρίνεται σημαντική η διασφάλιση της συνέχειας της δράσης αυτού του μέσου και πέραν της υποστήριξης πιλοτικών δράσεων.

2.6.7

Τέλος, στον τομέα της τεχνικής αλλά και κοινωνικής καινοτομίας, η υποστήριξη του έβδομου προγράμματος πλαίσιο για την έρευνα και την ανάπτυξη θα δώσει τη δυνατότητα εντοπισμού των δυναμικών στον στεγαστικό τομέα όσον αφορά τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης αλλά και τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη.

2.6.8

Η τυποποίηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο αφορά κυρίως την κατοικία και τις υπηρεσίες που συνδέονται με αυτήν. Επιπλέον, πρόκειται για έναν τομέα όπου οι τεχνικές ή πολεοδομικές επιλογές περιορίζουν τις επιλογές της κοινωνίας και δεν είναι αποδεκτό να επιβληθούν κανόνες στους φορείς μόνο βάσει των πορισμάτων των ομάδων εργασίας χωρίς να διασφαλίζονται τα μέσα πολιτικού ελέγχου επί της διαδικασίας τυποποίησης. Το παράδειγμα του κανόνα «πρόληψη των κακόβουλων προθέσεων διαμέσου της πολεοδομίας και της κατασκευής», που υιοθετήθηκε χωρίς πραγματική πολιτική θεώρηση του αστικού προτύπου που προέκυψε από τις κλίμακες ανάλυσης του κινδύνου, μας επιβάλει την επανεξέταση της κανονιστικής διαδικασίας σε αυτόν τον τομέα.

2.6.9

Τέλος, η Επιτροπή επεξεργάστηκε στρατηγική για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, η οποία αναμένεται να ενθαρρύνει τις πόλεις να μελετήσουν την ανάπτυξή τους, κυρίως από την άποψη των πολιτικών για τις μεταφορές. Ωστόσο, η εν λόγω στρατηγική είναι μόνο ενδεικτική και υπάρχει ο κίνδυνος να μην μπορέσει να αναπτυχθεί στο σύνολο του δυναμικού της, εάν δεν ληφθεί υπόψη η κοινωνική διάσταση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/23

1.1

H υπό εξέταση πρόταση αφορά την αναδιατύπωση της οδηγίας 69/335/EOK του Συμβουλίου η οποία αναφέρεται στον φόρο εισφοράς του κεφαλαίου των επιχειρήσεων και έχει τροποποιηθεί επανειλημμένα. Η οδηγία αυτή — η οποία στην αρχή είχε σκοπό να εναρμονίσει τα φορολογικά συστήματα και να αποτρέψει τα κράτη μέλη από την επιβολή άλλων παρόμοιων φόρων — τροποποιήθηκε με διάφορες ευκαιρίες, μέχρις ότου το 1985 η οδηγία 85/303/ΕΟΚ αναγνώρισε ότι ο φόρος εισφοράς πρέπει να καταργηθεί λόγω των αρνητικών οικονομικών του επιπτώσεων στις επιχειρήσεις.

1.2

Η απώλεια φορολογικών εσόδων που θα προέκυπτε από την κατάργηση του φόρου θεωρήθηκε ωστόσο απαράδεκτη από ορισμένα κράτη μέλη. Συνεπώς, η οδηγία του 1985 έπρεπε να χορηγήσει παρέκκλιση, αναγνωρίζοντας στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να απαλλάσσουν τις πράξεις από το φόρο εισφοράς ή να επιβάλλουν φόρο με ενιαίο συντελεστή ο οποίος δεν θα υπερέβαινε το 1 %.

1.3

Στην υπό εξέταση πρόταση οδηγίας, που αποτελεί απλή αναδιατύπωση των προηγούμενων κειμένων, ισχύει φυσικά η ίδια αρχή. Η ΕΟΚΕ λαμβάνει απλώς γνώση και εγκρίνει. Η έκθεση της Επιτροπής δίδει λαβή για ορισμένες σκέψεις τις οποίες το Συμβούλιο θα μπορούσε ίσως να εκμεταλλευτεί σε μεταγενέστερες πρωτοβουλίες.

2.1

Τα περισσότερα από τα 25 κράτη μέλη υιοθέτησαν τις κατευθυντήριες γραμμές του Συμβουλίου του 1985 και κατήργησαν εντελώς το φόρο. Προς το παρόν μόνο 7 κράτη μέλη τον επιβάλλουν ακόμη: η Πολωνία και η Πορτογαλία με συντελεστή 0,50 % ή χαμηλότερο, η Κύπρος με 0,60 %, ενώ η Ελλάδα, η Ισπανία, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία επιβάλλουν ολόκληρο το 1 %. Αυτή η άνιση μεταχείριση δημιουργεί εμπόδιο στην επίτευξη ίσης μεταχείρισης έναντι των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, που είναι μία από τις συνθήκες για την καλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Αληθεύει βέβαια ότι στον φορολογικό τομέα υφίστανται ακόμη άλλες αποκλίσεις και εμπόδια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έπρεπε να καταργηθεί εξολοκλήρου αυτός ο φόρος.

2.2

Τα κράτη μέλη που ακόμη κάνουν χρήση της παρέκκλισης θα μπορούσαν να αντιπαραθέσουν τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από τα φορολογικά έσοδα στην πιθανή (και σε ένα βαθμό μετρήσιμη) απώλεια των επενδύσεων από άλλες κοινοτικές ή τρίτες χώρες, που αποθαρρύνονται από την επιβολή ενός φόρου που έχει πλέον εξαλειφθεί σχεδόν παντού. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αποποίηση της παρέκκλισης θα αποτελούσε πλεονέκτημα για τους ενδιαφερόμενους και ένα βήμα προς τα εμπρός για την καλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς στο σύνολό της.

2.3

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί άλλωστε να επιστήσει την προσοχή σε μια πρακτική που υιοθέτησαν ορισμένα κράτη μέλη: την εισαγωγή νέων επιβαρύνσεων μετά την κατάργηση του φόρου, που κατ' αυτό τον τρόπο αντικαθίσταται κατά τρόπο αθέμιτο. Σε ορισμένες περιπτώσεις η Επιτροπή επενέβη και έθεσε σε κίνηση μια διαδικασία παραβάσεως, αλλά δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί η πιθανότητα και άλλων επεισοδίων που δεν επισημάνθηκαν. Η επαγρύπνηση των κοινωνικών εταίρων θα μπορούσε να συνεισφέρει στην εξάλειψή τους.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/24

1.1

Η ΕΟΚΕ, εφόσον συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά την αναζήτηση μιας ολοένα και μεγαλύτερης ασφάλειας στην οδική κυκλοφορία, υποστηρίζει πλήρως την υπό εξέταση πρόταση, που εντάσσεται δικαίως στις πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί για την επίτευξη του στόχου αυτού.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την Επιτροπή η οποία, πριν υποβάλει την πρόταση, προέβη σε προσεκτική ανάλυση κόστους — οφέλους και σε αξιολόγηση του αντίκτυπου: τούτο συνέβαλε ώστε να διαρθρωθεί μια πραγματιστική πρόταση, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις πτυχές του προβλήματος και παρέχοντας τη δέουσα προτεραιότητα στην προστασία των πλέον ευάλωτων χρηστών του δρόμου.

1.3

Ωστόσο η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρέπει να επισημανθούν ορισμένα κρίσιμα σημεία που προκύπτουν από την πρόταση όπως είναι τώρα διατυπωμένη, προτείνοντας προσθήκες και διευκρινίσεις που θα καταστήσουν ορθότερη και πιο ευέλικτη των εφαρμογή της, όσον αφορά τα χρονοδιαγράμματα, την πιστοποίηση και τον έλεγχο της θέσης σε λειτουργία.

1.4

Η ΕΟΚΕ εύχεται η Επιτροπή να λάβει σοβαρά υπόψη της τις συστάσεις της για την ανάγκη μια πραγματικής ομοιομορφίας στη μεταχείριση ώστε να αποφύγει στρεβλώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών, όπως επίσης και τις συστάσεις που αφορούν τη σημασία παροχής στα κράτη μέλη περισσότερων ενδείξεων για τα συστήματα πιστοποίησης που να εφαρμόζονται εύκολα από τις αρμόδιες εθνικές αρχές.

1.5

Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η προτεινόμενη οδηγία να εφαρμοστεί το ταχύτερο δυνατό και να καλύψει το μεγαλύτερο τμήμα των οχημάτων που ήδη κυκλοφορούν ούτως ώστε να σωθούν όσο το δυνατόν περισσότερες ανθρώπινες ζωές.

2.1

Η οδική ασφάλεια αποτελεί ανέκαθεν πρώτιστη και απόλυτη προτεραιότητα των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Σημαντική στιγμή για την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος γύρω από αυτό το θέμα υπήρξε η δημοσίευση της Λευκής Βίβλου για την πολιτική μεταφορών (1), η οποία έθετε μεταξύ των στόχων της τη μείωση κατά το ήμισυ του αριθμού των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα έως το 2010.

2.2

Μετέπειτα πρωτοβουλίες, όπως το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για την Οδική Ασφάλεια (Road safety action programme)  (2), η πρωτοβουλία «e-safety» και πολλές άλλες, οδήγησαν σε ολοκληρωμένη προσέγγιση του προβλήματος με τη συμμετοχή της βιομηχανίας, των δημόσιων αρχών και των ενώσεων των χρηστών των δρόμων και υπερέβησαν με τον τρόπο αυτό τα όρια που είχαν τεθεί κατά το παρελθόν, ακόμη και στο όνομα της αρχής της επικουρικότητας, για την υλοποίηση συγκεκριμένων και υποχρεωτικών δράσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.3

Έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος: αρκεί να αναφερθεί ότι κατά τα τελευταία 30 χρόνια, ενώ έχει τριπλασιαστεί η οδική κυκλοφορία, ο αριθμός των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα έχει μειωθεί κατά το ήμισυ. Ωστόσο τα στοιχεία αυτά δεν πρέπει με κανένα τρόπο να μας καθησυχάζουν, διότι η Ευρώπη πληρώνει ακόμη πολύ ακριβά τη συνεχή αύξηση της κινητικότητας, με περίπου 40 000 θανάτους το χρόνο και η ενθαρρυντική πρόβλεψη που έθετε η Λευκή Βίβλος το 2001 κινδυνεύει να μην επαληθευτεί.

2.4

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι σημαντική πρόοδος από πλευράς οδικής ασφάλειας μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την από κοινού βελτίωση των τριών «πυλώνων» που την αποτελούν, δηλαδή αυτοκινητοβιομηχανία, υποδομές και συμπεριφορά των χρηστών. Τούτο δεν σημαίνει ωστόσο ότι δεν πρέπει να ενθαρρύνεται οιαδήποτε πρωτοβουλία, που αν και αναφέρεται σε έναν μόνον από τους τρεις «πυλώνες», αποσκοπεί στην προσέγγιση του φιλόδοξου στόχου του 2001.

2.5

Υπ' αυτό το πρίσμα εξάλλου η ΕΟΚΕ είχε υποστηρίξει (3) τότε την έγκριση της οδηγίας 2003/97/ΕΚ (4) με την οποία προτεινόταν, με στόχο πάντα την οδική ασφάλεια, μια ενιαία λύση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη μείωση των κινδύνων λόγω ελλιπούς πλευρικής ορατότητας των οδηγών των βαρέων οχημάτων εμπορευματικών μεταφορών.

2.6

Πράγματι, ο στόχος της οδηγίας 2003/97/ΕΚ ήταν να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος πιθανών ατυχημάτων, επειδή τα βαρέα φορτηγά οχήματα έχουν ένα τυφλό πλευρικό σημείο στην πλευρά του συνοδηγού, με την τοποθέτηση αποτελεσματικότερων κατόπτρων από το 2006-2007.

2.7

Πράγματι, πολλά ατυχήματα συμβαίνουν διότι οι οδηγοί οχημάτων μεγάλων διαστάσεων, ακριβώς λόγω του τυφλού σημείου του οχήματός τους, δεν αντιλαμβάνονται την παρουσία άλλων χρηστών του οδικού δικτύου πολύ κοντά ή δίπλα στο δικό τους όχημα.

2.8

Ειδικότερα, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος σε διασταυρώσεις και σε κυκλικούς κόμβους όταν ο οδηγός αλλάζοντας κατεύθυνση, λόγω του τυφλού σημείου στην πλευρά του συνοδηγού, δεν βλέπει άλλους χρήστες πολύ κοντά ή δίπλα στο δικό του όχημα, όπως πεζούς, ποδηλάτες και μοτοσικλετιστές, που είναι και οι πλέον ευάλωτοι.

2.9

Υπολογίζεται ότι περίπου 400 άτομα ετησίως χάνουν τη ζωή τους σε τέτοιες περιστάσεις και τούτο εξηγεί γιατί η ΕΟΚΕ, και όχι μόνον η ΕΟΚΕ, είχε υποστηρίξει ανεπιφύλακτα την έγκριση της οδηγίας 2003/97/CE που κατάργησε και αντικατέστησε την πρώτη οδηγία για την έγκριση τύπου συσκευών έμμεσης όρασης (71/127/ΕΟΚ) και τις μετέπειτα τροποποιήσεις. Η οδηγία που καταργήθηκε όριζε απαιτήσεις για τον τρόπο τοποθέτησης των κατόπτρων οδήγησης στα οχήματα και για την κατασκευή τους, χωρίς πάντως να θίγει τις εθνικές απαιτήσεις για το θέμα αυτό. Μόνο με την οδηγία 2003/97/ΕΚ η τοποθέτηση συγκεκριμένης σειράς κατόπτρων ή άλλων συσκευών έμμεσης όρασης καθίσταται υποχρεωτική, από εθελοντική που ήταν, σε ολόκληρη την Ευρώπη.

2.10

Όσον αφορά τους τύπους των βαρέων οχημάτων, η οδηγία 2003/97/ΕΚ αφορούσε τα οχήματα εμπορευματικών μεταφορών τύπου N2 άνω των 7,5 τόνων και N3 (5): και αυτή ωστόσο τροποποιήθηκε από την οδηγία 2005/27/ΕΚ (6) η οποία — υπό ορισμένους όρους — επιβάλλει την υποχρέωση εγκατάστασης κατόπτρων κλάσης IV και V (7) στα οχήματα βάρους 3,5 τόνων και όχι 7,5 τόνων όπως προηγουμένως.

2.11

Οι προδιαγραφές της οδηγίας 2003/97/ΕΚ εφαρμόζονται στα οχήματα με έγκριση τύπου (νέου τύπου) από τις 26 Ιανουαρίου 2006 και στα οχήματα νέας ταξινόμησης (νέα οχήματα) από τις 26 Ιανουαρίου 2007. Τούτο σημαίνει ότι για τα οχήματα που ήδη κυκλοφορούν, και τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα των οχημάτων, δεν θα ισχύουν οι ίδιες προδιαγραφές.

2.12

Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει περισσότερα από πέντε εκατομμύρια βαρέα οχήματα (>= 3,5 t). Δεδομένης της διάρκειας ζωής των οχημάτων αυτών (16 έτη) και του αργού ρυθμού αντικατάστασής τους (300 000 ταξινομήσεις ετησίως), με την έναρξη του turn over το 2007, η πλήρης ανανέωση όλων των οχημάτων με τα νέα κάτοπτρα θα ολοκληρωθεί το 2023.

2.13

Η πρόταση της Επιτροπής την οποία καλείται να εξετάσει τώρα η ΕΟΚΕ, θέτει ως στόχο την εξεύρεση λύσεων προκειμένου να καταστούν ασφαλέστερα το συντομότερο δυνατό τα οχήματα που ήδη κυκλοφορούν.

3.1

Πολύ συνοπτικά, με την υπό εξέταση πρόταση, που διαμορφώνεται ως προσωρινή διάταξη, η Επιτροπή ζητά να επεκταθούν στα οχήματα των κατηγοριών N2 και N3 που ήδη κυκλοφορούν οι διατάξεις της οδηγίας 2003/97/ΕΚ όσον αφορά τα νέα κάτοπτρα των κλάσεων IV και V (ορατότητα από την πλευρά του συνοδηγού), με τις ακόλουθες εξαιρέσεις:

3.2

Τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να εφαρμόσουν την οδηγία, και κατά συνέπεια να επιβάλουν την τοποθέτηση των νέων κατόπτρων, ένα έτος μετά την ημερομηνία έναρξης της ισχύος της οδηγίας, με ορισμένες πιθανές εξαιρέσεις:

3.3

Τα οχήματα που είναι αδύνατον να εξοπλιστούν με κάτοπτρα σύμφωνα με την παρούσα οδηγία, λόγω έλλειψης διαθέσιμων τεχνικών λύσεων, επιτρέπεται να εξοπλιστούν με άλλα συστήματα έμμεσης όρασης (ηλεκτρονικές κάμερες ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα) υπό τον όρο ότι αυτά καλύπτουν τουλάχιστον το 99 % του προαναφερθέντος συνολικού οπτικού πεδίου. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα οχήματα θα πρέπει να λαμβάνουν χωριστή έγκριση από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών.

3.4

Τα κράτη μέλη έχουν την δυνατότητα να επεκτείνουν την εφαρμογή της οδηγίας και σε οχήματα με παλαιότητα πέραν των 10 ετών.

4.1

Αξίζει τον κόπο να υπογραμμιστεί ότι η πρόταση έχει νόημα εάν εφαρμοστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα ώστε να επηρεάσει σημαντικά τα οχήματα που ήδη κυκλοφορούν. Πράγματι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής η προοδευτική αύξηση των οχημάτων που είναι εξοπλισμένα με τα νέα κάτοπτρα θα συμβάλει στη διάσωση 1 200 ακόμη ανθρώπινων ζωών.

4.2

Ωστόσο η ίδια η Επιτροπή, στην αξιολόγηση του αντίκτυπου που συνοδεύει την πρόταση (9), αναγνωρίζει ότι η άμεση και αυστηρή εφαρμογή των νέων διατάξεων ενδέχεται να δημιουργήσει πολλά προβλήματα τεχνικής φύσεως, με αρνητικές συνέπειες ακόμα και οικονομικού χαρακτήρα, για τους φορείς του τομέα, καθώς και πιθανές στρεβλώσεις της αγοράς.

4.3

Η Επιτροπή προβλέπει ότι για πάνω από το ήμισυ των οχημάτων που ήδη κυκλοφορούν, η αντικατάσταση των κατόπτρων είναι εφικτή και με λογικό κόστος, δηλαδή γύρω στα 150 ευρώ (10). Για τα υπόλοιπα οχήματα, υπάρχουν απλές λύσεις, όπως μια ελαφρά αναθεώρηση προς τα κάτω των προδιαγραφών ορατότητας (> 99 %) αλλά και πιο πολύπλοκες για τα παλαιότερα οχήματα για τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτούνται ουσιαστικές μετατροπές του θαλάμου οδήγησης, αβέβαιης αποτελεσματικότητας εξάλλου, που κοστίζουν χιλιάδες ευρώ.

4.4

Μπροστά σε αυτές τις εναλλακτικές λύσεις, και σε σχέση με τις δύσκολες ή με τις φαινομενικά δισεπίλυτες περιπτώσεις (λόγω του μοντέλου του οχήματος), η Επιτροπή «καλεί τις εθνικές αρχές ελέγχου να επιδείξουν ευελιξία και να αποδεχτούν κατ' εξαίρεση λύσεις με λογικό κόστος» (11).

4.5

Η ΕΟΚΕ, αν και κατανοεί τους λόγους αυτής της απροσδιόριστης κατάστασης, εξαιτίας της πληθώρας των τεχνικών προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν, θεωρεί ότι η πρόταση όπως είναι διατυπωμένη ενέχει κινδύνους σημαντικά διαφορετικών ερμηνειών, με αρνητικές συνέπειες στην ευρωπαϊκή αγορά των εμπορευματικών μεταφορών.

4.6

Τα κρίσιμα σημεία που επισημαίνει η ΕΟΚΕ στην πρόταση, έτσι όπως είναι διατυπωμένη, είναι κυρίως δύο: ο κίνδυνος άνισης μεταχείρισης των φορέων στον τομέα των εμπορευματικών μεταφορών, με αποτέλεσμα τη στρέβλωση του ανταγωνισμού, και η απουσία ενός απλού, ομοιογενούς και αξιόπιστου συστήματος πιστοποίησης και ελέγχου των νέων διατάξεων.

4.6.1

Σε ό,τι αφορά το πρώτο σημείο, αντενδείκνυται να ζητηθεί για τα νέα κάτοπτρα ποσοστό κάλυψης του οπτικού πεδίου κατά 99 %, ενώ παράλληλα επιτρέπεται στα κράτη μέλη που έχουν ήδη νομοθετήσει για το θέμα αυτό το ποσοστό του 95 %. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πιο δίκαιο, αλλά και πιο απλό για τους ελέγχους, να καθιερωθεί ενιαίο ποσοστό που να ισχύει για ολόκληρη την ΕΕ.

4.6.2

Όσον αφορά δε την ίση μεταχείριση, η δυνατότητα που παρέχεται στα κράτη μέλη να καθυστερούν αυτόνομα την εφαρμογή των νέων μέτρων για τα παλαιότερα οχήματα (12), ενδέχεται να δημιουργήσει στρεβλώσεις του ανταγωνισμού στα οχήματα που κυκλοφορούν διεθνώς. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των προβλεπόμενων μέτρων να είναι το ίδιο σε όλα τα κράτη μέλη.

4.6.2.1

Εν προκειμένω, λόγω του μεγάλου αριθμού των οχημάτων και της πολυπλοκότητας της πιστοποίησης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι μία περίοδος προσαρμογής δύο ετών μετά την μεταφορά της οδηγίας είναι απαραίτητη, αλλά και επαρκής. Για το θέμα αυτό, οι γενικοί προσανατολισμοί του τελευταίου Συμβουλίου Μεταφορών (13) φαίνεται να συμφωνούν με την προτεινόμενη λύση. Αντιθέτως, το ίδιο Συμβούλιο μοιάζει να θέλει να εφαρμόσει την οδηγία στα οχήματα που έχουν ταξινομηθεί όχι από το 1998, αλλά μετά την 1η Ιανουαρίου 2000, αποκλείοντας με τον τρόπο αυτό το 15 % των οχημάτων που ήδη κυκλοφορούν.

4.6.3

Ακόμη πιο κρίσιμο είναι για την ΕΟΚΕ το δεύτερο πρόβλημα που επισημάνθηκε σχετικά με την πιστοποίηση και τον έλεγχο των νέων προδιαγραφών. Είναι πράγματι αμφίβολο εάν ο έλεγχος και η πιστοποίηση μπορούν να πραγματοποιηθούν αποτελεσματικά σε κάθε όχημα στα πλαίσια του περιοδικού τεχνικού ελέγχου. Ο προσδιορισμός του πεδίου ορατότητας αποτελεί πράγματι ένα έργο δύσκολο στο οποίο εμπλέκονται διαφορετικές και πολύπλοκες παράμετροι και ενδείξεις.

4.6.3.1

Κανονικά η εγκεκριμένη σήμανση, όπως στην περίπτωση της επανειλημμένα αναφερθείσας οδηγίας 2003/97/ΕΚ, αφορά την πιστοποίηση ενός συνόλου (κάτοπτρο, βραχίονας, θάλαμος οδήγησης, κάθισμα και ύψος του κατόπτρου από το έδαφος) που δεν εξαρτάται μόνον από το κάτοπτρο, αλλά και από τον τύπο του οχήματος στο οποίο θα τοποθετηθεί. Οι δοκιμές αυτές πραγματοποιήθηκαν σε ένα πρωτότυπο η αποδοχή του οποίου συνεπάγεται και εξασφαλίζει την αποδοχή της μετέπειτα μαζικής παραγωγής. Κατά συνέπεια τα κάτοπτρα εγκρίνονται ως ένα ενιαίο σύνολο στοιχείων, με ένα σήμα έγκρισης που τίθεται επί του πλαισίου του κατόπτρου ώστε σε περίπτωση αντικατάστασης του γυαλιού του κατόπτρου να μη χρειάζεται και η αντικατάσταση του σήματος. Επομένως, τα οχήματα που ήδη κυκλοφορούν με έγκριση τύπου της παλιάς οδηγίας 71/127/ΕΟΚ, εάν αντικαταστήσουν μόνο το γυαλί του κατόπτρου θα βρεθούν να έχουν ένα σήμα έγκρισης το οποίο θα αναφέρεται σε μια οδηγία που έχει καταργηθεί.

4.6.3.2

Ωστόσο, εάν δεν προβλεφθεί μια κάποια εγγύηση πιστότητας (σήμα, πιστοποιητικό, κλπ.), υπάρχει ο κίνδυνος να πρέπει να ελεγχθούν όλα τα οχήματα και να υποβληθούν στις δοκιμές που προβλέπονται από την οδηγία 2003/97/ΕΚ, σαν να έπρεπε να εγκριθεί εκ νέου το οπτικό πεδίο κάθε μεμονωμένου οχήματος, σύμφωνα με όσα προβλέπονται για τις περιπτώσεις όπου για να επιτευχθεί το προβλεπόμενο οπτικό πεδίο πρέπει να χρησιμοποιούνται ηλεκτρονικά μέσα. Εύκολα φαντάζεται κάποιος τί συνέπειες μπορεί να έχει αυτό στον φόρτο εργασίας των αρχών πιστοποίησης και ελέγχου, εάν σκεφτεί ότι πρόκειται για εκατομμύρια οχημάτων.

4.6.3.3

Με τη λύση που προτείνει η Επιτροπή και το Συμβούλιο η πιστοποίηση συμμόρφωσης ανατίθεται στους ετήσιους τεχνικούς ελέγχους (road worthiness test) που ορίζονται με την οδηγία 96/96/ΕΚ της 20ής Δεκεμβρίου 1996 για τα οχήματα βάρους άνω των 3,5 τόνων.

4.6.3.4

Οι έλεγχοι αυτοί, σε ό,τι αφορά τα κάτοπτρα, περιορίζονται στην επισήμανση της παρουσίας τους στα επίμαχα σημεία, στην ακεραιότητά τους και στην ασφάλεια της τοποθέτησής τους. Είναι όμως απίθανο να πιστοποιήσουν ότι το συνολικό αποτέλεσμα ορατότητας, όπως αναφέρεται παραπάνω, επιτυγχάνει το απαιτούμενο ποσοστό.

4.6.3.5

Η λύση που προτείνει η ΕΟΚΕ και η οποία είναι πιο πρακτική στην εκτέλεσή της και πιο αξιόπιστη ως προς τα αποτελέσματά της συνίσταται στην πρόβλεψη δήλωσης πιστότητας από τον υπεύθυνο τοποθέτησης των νέων κατόπτρων. Θα μπορούσε να είναι ένα έγγραφο με την υπογραφή του υπεύθυνου της επιχείρησης, στο οποίο θα αναφέρονται, πέραν όλων των στοιχείων του οχήματος, και τα στοιχεία που αφορούν τα κάτοπτρα ή τα γυαλιά κατόπτρων που αντικαταστάθηκαν. Η δήλωση αυτή θα φυλάσσεται στο όχημα και θα ισχύει τόσο στα πλαίσια του ετήσιου τεχνικού ελέγχου όσο και στην περίπτωση οδικού ελέγχου. Εξάλλου, επειδή πρόκειται για έγγραφο που θα περιλαμβάνει μόνο αριθμητικούς κωδικούς, δεν θα παρουσιάσει ιδιαίτερα προβλήματα μετάφρασης στις κοινοτικές γλώσσες.

5.1

Στην αιτιολογική έκθεση της πρότασης υπενθυμίζεται ότι η οδηγία 2003/97/EΚ τροποποιήθηκε με την οδηγία 2005/27/EΚ της Επιτροπής για να επεκταθεί η γενική υποχρέωση τοποθέτησης κατόπτρων των κλάσεων IV και V στα οχήματα των 3,5 τόνων αντί των αρχικά προβλεπόμενων 7,5 τόνων.

5.1.1

Η διατύπωση αυτή είναι όμως απατηλή εφόσον μπορεί να διαβαστεί ως μία διάταξη που ισχύει για όλα τα οχήματα της κατηγορίας N2 κάτω των 7,5 τόνων. Στην πραγματικότητα, η οδηγία 2005/27/ΕΚ προβλέπει την υποχρέωση μόνον για τα οχήματα της κατηγορίας N2 των οποίων ο θάλαμος οδήγησης είναι παρόμοιος με εκείνον των οχημάτων της κατηγορίας N3, όπου ένα κάτοπτρο της κλάσεως V μπορεί να τοποθετηθεί σε απόσταση δύο μέτρων από το έδαφος. Μόνο σε αυτή την περίπτωση μπορεί να ζητηθεί η εγκατάσταση των δύο νέων κατόπτρων.

5.1.2

Η ΕΟΚΕ προτείνει συνεπώς, για μεγαλύτερη σαφήνεια, να αναθεωρηθεί το άρθρο 2 β) της πρότασης και να προστεθεί ειδική εξαίρεση που να αφορά τα οχήματα της κατηγορίας N2 βάρους όχι ανώτερου των 7,5 τόνων στα οποία είναι αδύνατο να τοποθετηθεί κάτοπτρο της κλάσεως V, σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται στην οδηγία 2005/27/ΕΚ.

5.2

Στην αιτιολογική σκέψη 8, προβλέπονται εξαιρέσεις για «τα οχήματα με μικρό υπόλοιπο διάρκειας ζωής» και εννοούνται βεβαίως τα οχήματα που κυκλοφορούν ήδη εδώ και αρκετά χρόνια και κατά συνέπεια έχουν περιορισμένο υπόλοιπο ζωής. Δεδομένου ότι η μέση διάρκεια ζωής των οχημάτων που κυκλοφορούν ποικίλει από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, ενδείκνυται η Επιτροπή να διασαφηνίσει καλύτερα την έννοια αυτή θέτοντας αριθμητικά όρια.

5.3

Σε πολλά οχήματα που ήδη κυκλοφορούν έχει τοποθετηθεί προαιρετικά ένα ευρυγώνιο κάτοπτρο (κλάση IV) στην πλευρά του οδηγού. Με την υποχρέωση που θεσπίζεται τώρα για την εγκατάσταση νέου ευρυγωνίου κατόπτρου στην πλευρά του συνοδηγού θα πρέπει να αντικατασταθεί και το πρώτο κάτοπτρο. Πράγματι, ο οδηγός, οποίος πρέπει να ελέγχει μία σειρά κατόπτρων, ενδέχεται να έχει πρόβλημα εκτίμησης με δύο ευρυγώνια κάτοπτρα διαφορετικής καμπυλότητας.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/28

1.1

Υψηλές αποδόσεις στον επιστημονικό και τεχνικό τομέα, και η μετατροπή τους σε ανταγωνιστική, οικονομική δύναμη, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση του μέλλοντός μας, όσον αφορά για παράδειγμα τη νανοτεχνολογία, την κοινωνία των πληροφοριών, την ενέργεια και το ζήτημα του κλίματος, τη διαφύλαξη και βελτίωση της τρέχουσας θέσης μας στον κόσμο, και την ανάπτυξη αντί για τη θέση σε κίνδυνο του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί πάντα οιαδήποτε πρωτοβουλία αποσκοπεί:

1.3

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει θερμά την ιδέα δημιουργίας ενός μέσου, όπως το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (ΕΙΤ), που θα έχει ως στόχο να συμβάλει στην ανάπτυξη της ποιότητας της εκπαίδευσης, της καινοτομίας και της έρευνας και θα ενθαρρύνει τη συνεργασία και την ολοκλήρωση των ευρωπαϊκών κέντρων αριστείας στον τομέα της βιομηχανίας, των πανεπιστημίων και της επιστήμης.

1.4

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της συνεκτικής ανάπτυξης της πρότασης του ΕΙΤ με τη νομική του βάση που αποσκοπεί κυρίως «να επιταχύνει την προσαρμογή της βιομηχανίας στις διαρθρωτικές μεταβολές, να προαγάγει ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάληψη πρωτοβουλιών και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων του συνόλου της Κοινότητας, και ιδίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, να προαγάγει περιβάλλον που να ευνοεί τη συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων, να βελτιώσει την εκμετάλλευση του βιομηχανικού δυναμικού των πολιτικών στους τομείς της καινοτομίας, της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης (2)».

1.5

Ωστόσο, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, για να επιτύχει αυτό το νέο ολοκληρωμένο μέσο της γνώσης, της έρευνας και της καινοτομίας θα πρέπει να χαρακτηριστεί και να διαφοροποιηθεί από τα υφιστάμενα ήδη ολοκληρωμένα μέσα, όπως είναι για παράδειγμα οι ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες, οι ευρωπαϊκές κοινές πρωτοβουλίες, τα ευρωπαϊκά δίκτυα αριστείας, τα ολοκληρωμένα προγράμματα ή τα ευρωπαϊκά σχέδια υψηλού επιπέδου πτυχίων (3).

1.6

Η ΕΟΚΕ έχει πλήρη συνείδηση του γεγονότος ότι θα ήταν άστοχο να πραγματοποιηθούν απλοί παραλληλισμοί μεταξύ του μελλοντικό ΕΙΤ και ενός ινστιτούτου όπως το ΜΙΤ των Ηνωμένων Πολιτειών, από τη στιγμή το ΜΙΤ δεν υπήρξε ποτέ ένα ομοσπονδιακό σχέδιο αριστείας, αλλά ένα άριστο πανεπιστήμιο που χαρακτηρίζεται από την παρουσία μιας σύμπραξης ΜΙΤ (MIT corporation), με την υποστήριξη μιας εταιρείας επενδύσεων και διαχείρισης (Investment management company). Επίσης η επιτυχία ιδρυμάτων όπως το ΜΙΤ αποδεικνύει ότι η αριστεία είναι το αποτέλεσμα μιας εξελικτικής διεργασίας που βασίζεται σε σωστές αρχές και σε επαρκή υποστήριξη.

1.7

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ωστόσο ότι το μελλοντικό ΕΙΤ, εάν θέλει να καταστεί «performer» και«world class player», δηλαδή ένα πρότυπο αναφοράς και ένα σύμβολο απόδοσης της ευρωπαϊκής αριστείας, πρέπει να ξεφύγει από τη λειτουργία του απλού συλλέκτη πόρων.

1.8

Για τον σκοπό αυτό, όχι μόνον ο σχεδιασμός του, η δομή του, και οι διαρθρώσεις του πρέπει να ανταποκρίνονται πλήρως και με συνέπεια στους στόχους της Συνθήκης, που αποτελούν την κατ' εξοχήν νομική βάση, αλλά και να αναπτυχθεί ένα πνεύμα ανταγωνισμού και αριστείας προς την κατεύθυνση της επιστήμης και της τεχνολογίας που να προσελκύει τους καλύτερους σπουδαστές και να διαμορφώνει τους καλύτερους επιστήμονες και μηχανικούς. Τούτο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία νέας γνώσης και συνεχούς καινοτομίας.

1.9

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι εξίσου σημαντικό να προωθηθεί η ιδέα της «Ναυαρχίδας της γνώσης διεθνούς ακτινοβολίας»  (4), απαιτείται όμως η δύναμη όλων των εμπλεκόμενων φορέων για να υπάρξουν σημαντικά αποτελέσματα που να χαρακτηρίζουν τις κοινότητες γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ) και να αναζητηθεί η επιδίωξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων με αντίκτυπο στην αγορά:

1.10

Οι δομές και οι διαρθρώσεις του ΕΙΤ θα πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν κατά τρόπον ώστε:

1.10.1

Η μορφή της κοινής επιχείρησης θα πρέπει να εξεταστεί δεόντως.

1.11

Η επιτυχία του ΕΙΤ, στην αρχή τουλάχιστον, εξαρτάται κυρίως από την επαρκή χρηματοδότηση από πλευράς της Κοινότητας και των κρατών μελών, η οποία όμως δεν θα πρέπει να γίνει εις βάρος των άλλων προγραμμάτων που έχουν υιοθετηθεί για την έρευνα και την καινοτομία.

1.11.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, στο μελλοντικό ΕΙΤ θα αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, αφενός οι μηχανισμοί προώθησης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και τα καθεστώτα διαχείρισης της πνευματικής ιδιοκτησίας και, αφετέρου, η ικανότητα ανάκτησης ιδιωτικών χρηματοδοτικών κεφαλαίων: τα εν λόγω κεφάλαια πρέπει να είναι κατά πολύ ανώτερα των κοινοτικών ούτως ώστε να μην αφαιρούνται πόροι από άλλα προγράμματα, κυρίως δε από προγράμματα που αφορούν την έρευνα και την καινοτομία.

1.11.2

Σχετικά με τους οικονομικούς πόρους είναι απαραίτητο, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, να προβλεφθεί μία αρχική χρηματοδότηση από κοινοτικούς πόρους, που θα μπορούσαν να βρεθούν στο πλαίσιο των πρόσθετων πόρων κατά την ενδιάμεση αναθεώρηση του 7ου προγράμματος πλαισίου ΕΤΑ, ενώ ένα σταθερό τμήμα θα πρέπει να προέρχεται από κατ' αναλογία εισφορές των κρατών μελών, χωρίς να αγνοηθεί η δυνατότητα ενεργοποίησης των δράσεων της ΕΤΕ για τα δίκτυα καινοτομίας και για την πανεπιστημιακή έρευνα.

1.12

Επίσης σημαντικές, είναι κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, οι δεξιότητες που θα αναπτύξει το ΕΙΤ στην αγορά της γνώσης, της καινοτομίας και της έρευνας, προκειμένου να εξασφαλιστεί μια σταδιακά αυξανόμενη αλληλεπίδραση μεταξύ του Ινστιτούτου και των διακλαδώσεών του δηλαδή των κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ).

1.12.1

Τούτο μπορεί να επιτευχθεί μέσω δημόσιων διαγωνισμών που θα διοργανώσει το ΕΙΤ, με στόχο την αξιοποίηση ενός ενιαίου σήματος αριστείας, νοουμένου ως μιας δικτυακής αποκεντρωμένης δομής όσον αφορά την προσέλκυση και τη διάδοση πόρων γνώσης και καινοτομίας.

1.12.2

Η καινοτομία και η επιτυχία είναι αποτέλεσμα μιας λεπτής ισορροπίας μεταξύ στοχοθετημένων διαδικασιών και ατομικών ελευθεριών για την ανάπτυξη νέων ιδεών και σχεδίων που να μπορούν να εφαρμοστούν στο πεδίο δοκιμής του ανταγωνισμού. Η ικανοποίηση ποιοτικών και τυποποιημένων, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κριτηρίων ασφάλειας πρέπει να αποτελεί τη βάση της δράσης έρευνας, γνώσης και καινοτομίας ολόκληρης της δικτυακής διάρθρωσης του ΕΙΤ. Χωρίς μια κατευθυνόμενη προς την αγορά αλληλεπίδραση της έρευνας, της καινοτομίας και της βιομηχανίας, η δημόσια χρηματοδότηση για την έρευνα θα έχει περιορισμένο αντίκτυπο στην οικονομία.

1.13

Το σύστημα επιλογής των δικτύων επιχειρήσεων, των κέντρων ερευνών, των εργαστηρίων και των πανεπιστημίων, υποψήφιων να καταστούν ΚΓΚ, θα πρέπει κατά την άποψη της ΕΟΚΕ να διέπεται από την αρχή της «εκ των κάτω προς τα άνω προσέγγισης», και να βασίζεται σε σαφή και διαφανή κριτήρια, μεταξύ των οποίων κυρίως, η αριστεία και η επαγγελματική επιτυχία, οι δεξιότητες και οι εμπειρίες σε διαδικασίες μεταφοράς τεχνολογίας, ιδίως προς τις ΜΜΕ.

1.13.1

Εν πάση περιπτώσει, το νέο καθεστώς των ΚΓΚ δεν πρέπει να θεωρείται ότι αποκτάται επ' αόριστον, αλλά να υποβάλλεται σε περιοδικές αξιολογήσεις σε ό,τι αφορά την ποιότητα και τα επιτευχθέντα αποτελέσματα και τούτο παρά την ανάγκη μιας κατάλληλης περιόδου προσαρμογής.

1.14

Η ΕΟΚΕ εκτιμά επίσης ότι το σύστημα ΕΙΤ θα πρέπει να αποσκοπεί -όπου κρίνεται σκόπιμο- στην ενσωμάτωση επιλεγμένων κέντρων αριστείας που ήδη υπάρχουν στην ΕΕ, αλλά να αποφύγει να καταστεί μία γραφειοκρατική υπερκατασκευή υποστήριξης όλων των κέντρων αριστείας που υφίστανται ήδη στην Ένωση· για τον λόγο αυτό στόχος θα πρέπει να είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αξιοποίηση της βιομηχανικής συνιστώσας και της διεπιστημονικής έρευνας, τόσο εντός των οργάνων που προβλέπονται από το καταστατικό όσο και εντός των οργάνων επιλογής.

1.14.1

Εν προκειμένω ενδείκνυται να συσταθεί μία «εταιρεία επενδύσεων και διαχείρισης του ΕΙΤ»(IET investment management company) που να μπορεί να προβάλλεται με καινοτόμους όρους σε σχέση με τις παραδοσιακές ελλείψεις οι οποίες χαρακτηρίζουν συχνά τις σχέσεις βιομηχανίας, ακαδημαϊκής κοινότητας και έρευνας.

1.15

Τέλος η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια σε ό,τι αφορά τον ορισμό και την απονομή των πτυχίων ΕΙΤ από τα δίκτυα των ΚΓΚ και από το ίδιο το ΕΙΤ. Τουλάχιστον για μια μεγάλη αρχική περίοδο, η απονομή των πτυχίων θα πρέπει να παραμείνει αρμοδιότητα και ευθύνη αυτών των πανεπιστημίων και/ή των τεχνικών επιστημονικών κέντρων (τεχνολογικά ιδρύματα) των κρατών μελών, που έχουν επιλεγεί ως εταίροι σε κάθε ΚΓΚ· εφόσον πληρούνται οι ελάχιστες απαιτήσεις, τα πτυχία τους θα μπορούν να λάβουν και το σήμα ΕΙΤ.

1.16

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, η απόδοση του σήματος ΕΙΤ στα πτυχία των δικτύων των ΚΓΚ θα είναι δυνατή υπό τον όρο ότι οι πραγματοποιηθείσες έρευνες και μελέτες έχουν διεξαχθεί σε τουλάχιστον τρία διαφορετικά ιδρύματα τριών κρατών μελών, ώστε να εξασφαλίζεται η ευρωπαϊκή διεπιστημονική διάσταση του ίδιου του πτυχίου, ότι οι εν λόγω έρευνες και μελέτες έχουν επαρκή αντίκτυπο σε ό,τι αφορά την καινοτομία, και, ότι τέλος υποστηρίζονται από το κεντρικό ΕΙΤ.

1.17

Όσον αφορά το καταστατικό του ΕΙΤ, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ενδείκνυται να συσταθεί παράλληλα με το διοικητικό συμβούλιο και την εκτελεστική επιτροπή (5), που προβλέπονται από την πρόταση καταστατικού της Επιτροπής, μία επιτροπή παρακολούθησης αποτελούμενη από εκπροσώπους των κρατών μελών και υπό την προεδρία εκπροσώπου της Επιτροπής, και μία εκτελεστική επιτροπή απαρτιζόμενη από δύο εκπροσώπους η κάθε μια του επιχειρηματικού κόσμου, των ερευνητικών κέντρων και των πανεπιστημίων και υπό τη διεύθυνση του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου, ενός διοικητικού διευθυντή και ενός πρύτανη.

2.1

Στην ενδιάμεση έκθεση προς το εαρινό Συμβούλιο του 2005 Συνεργασία για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση Νέο ξεκίνημα για τη στρατηγική της Λισσαβώνας  (6) είχαν οριστεί ορισμένες βασικές αρχές για το νέο ξεκίνημα, όπως ανάληψη καλύτερα στοχοθετημένων πρωτοβουλιών, ευρεία συμμετοχή, αποδοχή των στόχων και τέλος ύπαρξη καλά καθορισμένων επιπέδων ευθύνης.

2.2

Μεταξύ των στοιχείων της στρατηγικής της Λισσαβώνας έχει περιληφθεί και το στοιχείο της διάδοσης της γνώσης, που θα εφαρμοστεί κυρίως σε ένα σύστημα υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης. Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να καταβάλει προσπάθειες προκειμένου τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια να μπορούν να ανταγωνιστούν τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου: για την επίτευξη τούτου όμως απαιτείται η υλοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου ανώτερης εκπαίδευσης, μέσω του οποίου να προκύπτει ευκολότερα η παραγωγή και η διάδοση της γνώσης σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης.

2.3

Για την υλοποίηση του στόχου αυτού, η Επιτροπή είχε δηλώσει την πρόθεσή της να προτείνει τη δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας» και τη βούλησή της να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια να καταστούν ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο, εφόσον οι «υφιστάμενες στρατηγικές για τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την ποιότητα, είναι ακόμη ανεπαρκείς ενόψει της πρόκλησης αυτού που έχει καταστεί μία παγκόσμια αγορά για τους ακαδημαϊκούς, τους σπουδαστές και για την ίδια τη γνώση».

2.4

Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα εκφράσει τη γνώμη της για το θέμα αυτό (7), υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων στη διερευνητική της γνωμοδότηση με θέμα «Η πορεία προς την ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης — Η συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στη στρατηγική της Λισσαβώνας  (8)», την ανάγκη δημιουργίας ενός Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου της Γνώσης, που να βασίζεται στη συνεργασία στους τομείς της μάθησης, της καινοτομίας και της έρευνας. Στην γνωμοδότηση αυτή, η ΕΟΚΕ καλούσε επίσης τον επιχειρηματικό κόσμο, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τα ιδιωτικά ιδρύματα να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να αυξήσουν τις επενδύσεις στην οικονομία της γνώσης, υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων τις συμφωνίες συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα (ΣΙΔ) σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.5

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, το Massachussets Institute of Technology — MIT, που ιδρύθηκε στη Βοστόνη το 1861, αριθμεί σήμερα 10.000 σπουδαστές και ένα σώμα καθηγητών αποτελούμενο από 10 000 άτομα που απασχολούνται σε ένα σύστημα διεπιστημονικού χαρακτήρα υψηλής ποιότητας, που εκτείνεται από την οικονομία έως το δίκαιο, από την αρχιτεκτονική έως τη μηχανολογία, από τις τεχνικές διαχείρισης, τα μαθηματικά και τη φυσική έως τη βιολογία. Το MIT κοστίζει πάνω από 1 000 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο, αλλά στον αποκαλούμενο «κατάλογο της Σαγκάης», στον οποίο περιλαμβάνονται τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου (9), κατέχει την 5η θέση.

2.6

Όσον αφορά την Ευρώπη, έως το 2010 θα πρέπει να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί στα πλαίσια της διαδικασίας της Μπολόνιας, δηλαδή της πρωτοβουλίας που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Ένωση το 1999 για την σύγκλιση των διαφόρων ευρωπαϊκών συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης με στόχο τη δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτερης Εκπαίδευσης» και την προώθηση σε παγκόσμια κλίμακα του ευρωπαϊκού συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης, με τους ακόλουθους στόχους:

2.7

Στις 26 Σεπτεμβρίου 2006 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε ένα ψήφισμα για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων (11), στο οποίο λαμβάνεται υπόψη η διαδικασία της Μπολόνιας καθώς και η διαδικασία της Κοπεγχάγης του 2002 και βασίζεται στην περαιτέρω προώθηση της ευρωπαϊκής συνεργασίας, για θέματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης, με στόχο μια σειρά συγκεκριμένων αποτελεσμάτων (12).

2.8

Το 2005 η Επιτροπή δημοσίευσε τη δεύτερη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά τους στόχους της Λισσαβώνας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (13): σε αυτή επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, η δυσκολία αύξησης του αριθμού των πτυχιούχων στην Ευρώπη, η ανάγκη ενημέρωσης και ενσωμάτωσης των γνώσεων, των αρμοδιοτήτων και των δεξιοτήτων κατά τη διάρκεια του επαγγελματικού βίου μέσω προχωρημένων συστημάτων συνεχούς μάθησης και τέλος η ανάγκη αύξησης των δημόσιων επενδύσεων στην ανώτερη εκπαίδευση και κατάρτιση συμπληρώνοντάς τες με ιδιωτικές επενδύσεις καθώς και η εκπαίδευση καθηγητών και διδακτικού προσωπικού, στον βαθμό που απαιτείται για την διαδοχή των γενεών (περίπου 1.000.000 άτομα, για την περίοδο 2005-2015).

2.9

Το 2006 ολοκληρώθηκε, στα πλαίσια του ΟΟΣΑ, μία μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την πλευρά της ζήτησης (14) και με θέμα Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών (PISA) (15), που παρέχει ένα γενικό πλαίσιο των χαρακτηριστικών, των θέσεων και των ικανοτήτων των σπουδαστών να χρησιμοποιούν τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει.

2.10

Οι αδυναμίες του ευρωπαϊκού πανεπιστημιακού εκπαιδευτικού συστήματος οφείλονται κυρίως σε τέσσερις αιτίες (16):

2.11

Τα κυριότερα προβλήματα γενικού χαρακτήρα τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΙΤ), είναι τα ακόλουθα:

2.12

Στο ψήφισμά του για τον ετήσιο προϋπολογισμό του 2007, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εάν από τη μια πλευρά τάχθηκε υπέρ της ιδέας της αύξησης του δυναμικού του τριπτύχου της γνώσης (εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία) και της ενίσχυσης των σχέσεων, από την άλλη φάνηκε επιφυλακτικό εφόσον προειδοποιεί ότι η ίδρυση ενός νέου Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας «ίσως να υπονομεύσει υφιστάμενες δομές ή να συνεπάγεται αλληλοεπικάλυψη με αυτές και άρα ίσως να μην αποτελεί την πλέον αποτελεσματική χρήση πόρων σχετικά» (18).

2.13

Από την πλευρά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 15-16 Ιουνίου 2006 επανέλαβε ότι «η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΙΤ), που θα συνεργάζεται με τα υπάρχοντα εθνικά ιδρύματα, θα αποτελέσει σημαντικό βήμα για την κάλυψη του σημερινού χάσματος μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας, μαζί με άλλες δράσεις που ενισχύουν τη δημιουργία δικτύων και συνεργειών μεταξύ άριστων κοινοτήτων έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη», και κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει «επίσημη πρόταση για την ίδρυσή του». Ανταποκρινόμενη στην πρόσκληση αυτή η Επιτροπή υπέβαλε τον Νοέμβριο του 2006 την πρόταση που αποτελεί αντικείμενο της παρούσης γνωμοδότησης (19), και που αποτελεί συνέχεια των δύο προηγούμενων σχετικών ανακοινώσεών της (20).

2.13.1

Στη συνέχεια, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου 2006 επιβεβαίωσε τη θετική του στάση που τονίστηκε προηγουμένως.

3.1

Η αρχική ιδέα της πρότασης κανονισμού της Επιτροπής για την ίδρυση του ΕΙΤ βασίζεται στο ότι το ΕΙΤ μπορεί συμβάλει στην ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας ενισχύοντας την καινοτομική ικανότητα των κρατών μελών και της Κοινότητας. Οι στόχοι της πρότασης για το ΕΙΤ είναι:

3.2

Η Επιτροπή προτείνει το ΕΙΤ να έχει μια ολοκληρωμένη διοικητική δομή που να συνδυάζει την προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή με την προσέγγιση από την κορυφή προς τη βάση, σύμφωνα με το ακόλουθο σχήμα:

3.3

Ο γενικός προϋπολογισμός του ΕΙΤ για την περίοδο o 2007-2013 υπολογίζεται γύρω στα 2 367,1 εκατομμύρια ευρώ, προερχόμενα από:

4.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί οποιαδήποτε πρωτοβουλία αποσκοπεί στην ενίσχυση της ικανότητας καινοτομίας της Κοινότητας και των κρατών μελών, προωθώντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση του τριπτύχου της γνώσης, και ειδικότερα μεταξύ του ακαδημαϊκού και του επιχειρηματικού κόσμου. Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ του καλύτερου συντονισμού των ερευνητικών προσπαθειών, της ενίσχυσης της καινοτομίας και της εκπαίδευσης στην ΕΕ, της αποτελεσματικότερης σύμπραξης ιδιωτικού και δημόσιου τομέα σε θέματα ΕΤΑ καθώς και υπέρ της καλύτερης πρόσβασης των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στις νέες γνώσεις (21).

4.2

Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί ωστόσο να απομακρυνθεί από τις τρεις βασικές αρχές που τέθηκαν κατά την επαναδρομολόγηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας, δηλαδή:

4.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να αξιολογηθεί προσεκτικά ο τρόπος ένταξης της παρούσας πρωτοβουλίας στην πληθώρα των άλλων τρεχουσών πρωτοβουλιών, οι οποίες προωθούνται από διάφορες άλλες πολιτικές όπως η πολιτική έρευνας, η πολιτική για τις επιχειρήσεις, για τη περιφερειακή ανάπτυξη, για την κοινωνία των πληροφοριών και για τον πολιτισμό.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι για να καταστεί σημείο αναφοράς και σύμβολο ευρωπαϊκής αριστείας το μελλοντικό Ινστιτούτο δεν θα πρέπει να αρκεστεί στο να γίνει ένας συλλέκτης πόρων, αλλά πρέπει να οργανωθεί, στο επίπεδο του σχεδιασμού του, της διοίκησής του και της διάρθρωσης του, προκειμένου να υλοποιήσει το γράμμα της Συνθήκης που αποτελεί τη νομική του βάση.

4.3.2

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι καθοριστικό στοιχείο για την επιτυχία του μελλοντικού ΕΙΤ πρέπει να είναι η ικανότητα αξιοποίησης της εμπορίας ενός ενιαίου σήματος αριστείας, αποτελούμενο από αποκεντρωμένη δικτυακή δομή, σε ό,τι αφορά την προσέλκυση και τη διάθεση των πόρων της γνώσης και της καινοτομίας.

4.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη να δοθεί στο ΕΙΤ μια όσο το δυνατό περισσότερο ελαφριά, ευέλικτη και δυναμική δομή, που θα του επιτρέψει να δεχτεί και να ικανοποιήσει τις νέες απαιτήσεις: θεωρεί δε ότι θα πρέπει να εξεταστεί η πιθανότητα σύστασης μιας κοινής επιχείρησης (22), υπογραμμίζει ωστόσο την ανάγκη ότι η δομή αυτή πρέπει να στρέφεται αποφασιστικά στον κόσμο των επιχειρήσεων και της απασχόλησης και επαναλαμβάνει ότι το ΕΙΤ πρέπει να επικεντρωθεί στον πρωταρχικό του στόχο που είναι η μετατροπή των αποτελεσμάτων της έρευνας και της ανάπτυξης σε ευκαιρίες αγοράς.

4.4.1

Για τον λόγο αυτό τα κριτήρια επιλογής των άμεσων οργάνων του πρέπει να αφορούν όχι μόνο την επιστημονική αριστεία, αλλά και την ικανότητα προσέλκυσης καινοτόμων κεφαλαίων, τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, τη δημιουργία και αξιοποίηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας καθώς και την προσέλκυση ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων χωρίς να αγνοούνται οι ΜΜΕ.

4.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο προσανατολισμός αυτός πρέπει να αντικατοπτρίζεται στα κριτήρια επιλογής των ΚΓΚ, οι συμπράξεις των οποίων πρέπει να παραμένουν ανοικτές, στα πλαίσια των προτεραιοτήτων του πολυετούς κοινοτικού προγράμματος έρευνας και καινοτομίας, προκειμένου να διευκολύνεται η συμμετοχή μικρότερων επιχειρήσεων και οντοτήτων, να εξασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή ευελιξία και ο ελάχιστος διοικητικός φόρτος.

4.5.1

Τα κριτήρια επιλογής των ΚΓΚ θα πρέπει να καθοριστούν καλύτερα:

4.6

Στα πλαίσια της στρατηγικής της Λισσαβώνας, εάν θέλουμε να προωθήσουμε τον ευρωπαϊκό χώρο της γνώσης, πρέπει να δημιουργηθούν κίνητρα, για να προαχθεί η κινητικότητα μεταξύ των διαφόρων πνευματικών επαγγελμάτων και μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, για να ευνοηθεί η μεταφορά των διαφόρων διοικητικών θέσεων μεταξύ στελεχών, ερευνητών και μηχανικών και τέλος για να διευκολυνθεί η μετάβαση από θεσμικούς κλάδους σε ιδιωτικούς τομείς και το αντίστροφο (23): η κινητικότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να αποτελεί στοιχείο ποιότητας της πορείας της εκπαίδευσης, της έρευνας και των τεχνολογικών εφαρμογών.

4.7

Όσον αφορά τους οικονομικούς πόρους που θα στηρίξουν τις δραστηριότητες του ΕΙΤ, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η αρχική χρηματοδότηση που προτείνεται είναι πολύ περιορισμένη, ενώ οι πηγές χρηματοδότησης μοιάζουν να στρέφονται προς παραδοσιακά προγράμματα (24) και να φτάνουν τις ήδη μειωμένες πιστώσεις του προϋπολογισμού 2007-2013 για την έρευνα, την καινοτομία και την εκπαίδευση, από κοινού με άλλα όργανα ολοκληρωμένης προσέγγισης αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητας, όπως τα ΟΕ/ολοκληρωμένα έργα, τα ΔΑ/δίκτυα αριστείας και άλλα που δημιουργήθηκαν πιο πρόσφατα όπως οι JTI/κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες ή οι ΕΤΠ/ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες.

4.7.1

Η χρηματοδότηση που προβλέπεται για το 7o Πρόγραμμα πλαίσιο ΕΤΑ, για την περίοδο 2007/2013, και που αντιστοιχεί στο σχεδόν 5,8 % του συνολικού προϋπολογισμού της Κοινότητας, αποδεικνύεται ανεπαρκής για να στηρίξει την πολιτική ενθάρρυνσης της έρευνας, και δεν είναι δυνατή η εξεύρεση πόρων από αυτή παρά μόνον μέσω των συνήθων μηχανισμών συμμετοχής σε διαγωνισμούς, στους οποίους θα πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν και το ΕΙΤ και οι ΚΓΚ, επί ίσοις όροις με τους άλλους διαγωνιζόμενους.

4.7.2

Στην αρχή τουλάχιστον η επιτυχία του ΕΙΤ θα εξαρτηθεί κυρίως από την επαρκή κοινοτική χρηματοδότηση, η οποία ωστόσο δεν θα πρέπει να αποβεί εις βάρος των άλλων προγραμμάτων που έχουν υιοθετηθεί σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία· στην πραγματικότητα, είναι υποτιμημένες οι εκτιμήσεις της Επιτροπής για την περίοδο 2007-2013 για το σύνολο του συστήματος του ΕΙΤ ενώ είναι πολύ περιορισμένοι οι κοινοτικοί πόροι που προέρχονται από πλεονάσματα του προϋπολογισμού. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα μπορούσε να μελετηθεί η δυνατότητα προσφυγής σε μια μορφή όπως η κοινή επιχείρηση σύμφωνα με το πρώην άρθρο 171 της Συνθήκης με την άμεση συμμετοχή των ενδιαφερόμενων κρατών μελών (βλέπε για παράδειγμα τη μορφή που έχει χρησιμοποιηθεί για την κοινή επιχείρηση Galileo) (25).

4.7.3

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η απαραίτητη αρχική χρηματοδότηση θα μπορούσε να αναζητηθεί στο πλαίσιο των πρόσθετων πόρων, της ενδιάμεσης αναθεώρησης του 7ου προγράμματος πλαισίου ΕΤΑ · οι πόροι αυτοί θα πρέπει να προστεθούν στις κατ' αναλογία άμεσες εισφορές των κρατών μελών.

4.7.4

Μια άλλη πηγή χρηματοδότησης θα μπορούσε να προκύψει από τις δραστηριότητες της ΕΤΕ στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας για την Καινοτομία 2010» (i2i) και από τη δράση της ΕΤΕ για την πανεπιστημιακή έρευνα (26) και τα πανεπιστημιακά δίκτυα.

4.8

Η κοινοτική πολιτική ΕΤΑ απαιτεί από την άλλη πλευρά συστηματικότερο έλεγχο όλων των πτυχών που εμποδίζουν την κινητικότητα των ερευνητών, η οποία σήμερα τιμωρείται λόγω της ποικιλίας των διατάξεων που αφορούν την αναγνώριση των ακαδημαϊκών τίτλων καθώς και λόγω των φορολογικών, ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών κανόνων (27).

4.9

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι εάν το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (ΕΙΤ) θέλει να γίνει σύμβολο αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο, ικανό να ενθαρρύνει και τους άλλους φορείς και τα άλλα ευρωπαϊκά δίκτυα του τριπτύχου της γνώσης να βελτιώσουν τα αποτελέσματά τους, θα πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την προσέλκυση σημαντικού όγκου ιδιωτικών κεφαλαίων, που θα πρέπει σταδιακά να καταστούν η κύρια πηγή χρηματοδότησής του.

4.10

Εν προκειμένω θα συνέβαλλε σημαντικά η λύση που θα δοθεί στα προβλήματα της πνευματικής ιδιοκτησίας, που ίσως θα πρέπει να διευκρινιστούν μεταγενέστερα στην πρόταση, αλλά και στα προβλήματα που αφορούν τον προσδιορισμό των πτυχίων του ΕΙΤ και την απονομή τους.

4.11

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να διευκρινιστεί καλύτερα ο προσδιορισμός των πτυχίων ΕΙΤ από τα δίκτυα των ΚΓΚ και από το ίδιο το ΕΙΤ.

4.11.1

Τουλάχιστον για μια μεγάλη αρχική περίοδο, η απονομή των πτυχίων θα πρέπει να παραμείνει αρμοδιότητα και ευθύνη αυτών των πανεπιστημίων και/ή των πολυτεχνείων των κρατών μελών, που έχουν επιλεγεί ως εταίροι σε κάθε ΚΓΚ. Ωστόσο, ακόμη και την εν λόγω αρχική περίοδο, η απονομή των πτυχίων θα πρέπει να πληροί τις ελάχιστες απαιτήσεις.

4.11.2

Οι απαιτήσεις αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα στοιχεία:

4.12

Όσον αφορά το καταστατικό του ΕΙΤ, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ενδείκνυται να συσταθούν δίπλα στο διοικητικό συμβούλιο με τη σύνθεση της εκτελεστικής επιτροπής όπως προτείνεται στην πρόταση καταστατικού της Επιτροπής, με πέντε εκπροσώπους από τον επιχειρηματικό κόσμο, πέντε από τα δημόσια και ιδιωτικά ερευνητικά κέντρα και πέντε από τα δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια, στα οποία θα προστεθούν άλλα 4 μέλη που θα αντιπροσωπεύουν το προσωπικό και τους σπουδαστές του ΕΙΤ και των ΚΓΚ (28), υπό την προεδρία εκπροσώπου της Επιτροπής:

4.12.1

Εάν υιοθετηθεί η λύση της κοινής επιχείρησης ΕΙΤ, τα μέλη του διοικητικού και επιστημονικού προσωπικού της κοινής επιχείρησης θα πρέπει να έχουν σύμβαση ορισμένης διάρκειας, σύμφωνα με το καθεστώς που εφαρμόζεται στο λοιπό προσωπικό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (29).

—

Ενιαίο πλαίσιο για τη διαφάνεια των αρμοδιοτήτων και των προσόντων (ευρωπαϊκό cv, πιστοποιητικά, πτυχία, σήμα ευρωπαϊκό διαβατηρίου κατάρτισης, κλπ.),

—

Σύστημα μεταφοράς μονάδων για την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, ανάλογο με αυτό που ισχύει για την ανώτατη εκπαίδευση,

—

Κοινές αρχές ποιότητες για την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, στη βάση ενός πυρήνα κοινών κριτηρίων εγγύησης της ποιότητας που να χρησιμεύσει ως βάση για πρωτοβουλίες ευρωπαϊκού επιπέδου guidelines και checklistγια την εκπαίδευση και την κατάρτιση,

—

Κοινές αρχές για την κατοχύρωση της επίσημης και ανεπίσημης εκπαίδευσης, ιδιαίτερα για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη συμβατότητα μεταξύ των διαφόρων εθνικών προσεγγίσεων σε διάφορα επίπεδα,

—

Ευρωπαϊκή διάσταση του εκπαιδευτικού προσανατολισμού και των συμβουλευτικών υπηρεσιών ώστε να μπορέσουν οι πολίτες να έχουν καλύτερη πρόσβαση στη δια βίου μάθηση.

1)

την αξιολόγηση της διαδικασίας μάθησης με την πάροδο του χρόνου και τη σύγκριση της προόδου μεταξύ των διαφόρων χωρών

2)

τη σχέση που υπάρχει μεταξύ ορισμένων πτυχών της εκπαίδευσης και των αποτελεσμάτων της μάθησης,

3)

την αξιολόγηση των δεξιοτήτων ΤΠΕ καθώς και τη χρήση της τεχνολογίας ως μέσου κατανόησης ευρύτερου φάσματος καθηκόντων αξιολόγησης.

—

Το Διοικητικό Συμβούλιο που απαρτίζεται από τα ιδρυτικά μέλη. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία, με εξαίρεση ορισμένες σημαντικές αποφάσεις, για τις οποίες απαιτείται πλειοψηφία 75 %. Το Διοικητικό Συμβούλιο λαμβάνει όλες τις στρατηγικές αποφάσεις σε ό,τι αφορά τον προγραμματισμό, τα οικονομικά θέματα και τον προϋπολογισμό. Επίσης, διορίζει το Διευθυντή της κοινής επιχείρησης.

—

Η Εκτελεστική Επιτροπή: η οποία επικουρεί το Διοικητικό Συμβούλιο και το Διευθυντή

—

Ο Διευθυντής: Είναι το εκτελεστικό όργανο που επιφορτίζεται με την καθημερινή διαχείριση της κοινής επιχείρησης και ο νόμιμος αντιπρόσωπός της. Διοικεί το προσωπικό της κοινής επιχείρησης, ενημερώνει το σχέδιο ανάπτυξης του προγράμματος, καταρτίζει και υποβάλλει στο Διοικητικό Συμβούλιο τους λογαριασμούς και τους ετήσιους ισολογισμούς και, τέλος, συντάσσει τις ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο του προγράμματος και την οικονομική του κατάσταση.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/35

1.

Σκοπός της πρότασης είναι η κωδικοποίηση της οδηγίας 74/347/EOK του Συμβουλίου της 25ης Ιουνίου 1974, περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών των αναφερομένων στο οπτικό πεδίο και στους υαλοκαθαριστήρες των γεωργικών ή δασικών ελκυστήρων με τροχούς.

2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι χρησιμότατη η κωδικοποίηση όλων των κειμένων αυτών σε μια οδηγία. Παρέχεται η διαβεβαίωση ότι η κωδικοποιημένη αυτή συλλογή δεν συνεπάγεται καμία ουσιαστική αλλαγή, και ότι μοναδικός στόχος είναι να καταστεί σαφής και διαφανής η κοινοτική νομοθεσία. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με τον στόχο αυτό και αφού έλαβε την ανωτέρω διαβεβαίωση επιδοκιμάζει την πρόταση.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/36

1.

Σκοπός της πρότασης είναι η κωδικοποίηση της οδηγίας 74/151/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 4ης Μαρτίου 1974 περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών των αναφερομένων σε ορισμένα στοιχεία και χαρακτηριστικά των γεωργικών ή δασικών ελκυστήρων με τροχούς.

2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η κωδικοποίηση όλων των κειμένων αυτών σε μια οδηγία είναι εξαιρετικά χρήσιμη. Παρέχεται η διαβεβαίωση ότι η κωδικοποιημένη αυτή συλλογή δεν συνεπάγεται καμία ουσιαστική αλλαγή και ότι μοναδικός της στόχος είναι να καταστεί σαφής και διαφανής η κοινοτική νομοθεσία. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με τον στόχο αυτό και, αφού έλαβε την ανωτέρω διαβεβαίωση, εγκρίνει την πρόταση.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/37

1.

Σκοπός της παρούσας πρότασης είναι η κωδικοποίηση της οδηγίας 74/152/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 4ης Μαρτίου 1974 περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών των αναφερομένων στη μεγίστη εκ κατασκευής ταχύτητα και στις εξέδρες φορτώσεως των γεωργικών ή δασικών ελκυστήρων με τροχούς.

2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι χρησιμότατη η κωδικοποίηση όλων των κειμένων αυτών σε μια οδηγία. Παρέχεται η διαβεβαίωση ότι η κωδικοποιημένη αυτή συλλογή δεν συνεπάγεται καμία ουσιαστική αλλαγή, και ότι μοναδικός στόχος είναι να καταστεί σαφής και διαφανής η κοινοτική νομοθεσία. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με τον στόχο αυτό και, αφού έλαβε την ανωτέρω διαβεβαίωση, εγκρίνει την πρόταση.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/38

1.

Σκοπός της παρούσας πρότασης είναι η κωδικοποίηση της οδηγίας 75/321/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 20ής Μαΐου 1975 περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών των αναφερομένων στο σύστημα διευθύνσεως των γεωργικών ή δασικών ελκυστήρων με τροχούς.

2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι χρησιμότατη η κωδικοποίηση όλων των κειμένων αυτών σε μια οδηγία. Παρέχεται η διαβεβαίωση ότι η κωδικοποιημένη αυτή συλλογή δεν συνεπάγεται καμία ουσιαστική αλλαγή και ότι μοναδικός στόχος είναι να καταστεί σαφής και διαφανής η κοινοτική νομοθεσία. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με τον στόχο αυτό και, αφού έλαβε την ανωτέρω διαβεβαίωση, εγκρίνει την πρόταση.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/39

1.

Η παρούσα πρόταση οδηγίας για την κωδικοποίηση της οδηγίας 98/27/ΕΚ (1) της 19ης Μαΐου 1998, επαναλαμβάνει, με τροποποιήσεις, την πρόταση για το ίδιο θέμα, η οποία είχε υποβληθεί στις 12 Μαΐου του 2003 (2), και για την οποία η ΕΟΚΕ είχε εκδώσει σύμφωνη γνώμη (3).

2.

Η κατάρτισή της κατέστη αναγκαία μετά από τη δημοσίευση, εν τω μεταξύ, της οδηγίας 2005/29/ΕΚ της 11ης Ιουνίου 2005, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, στην οποία αναγνωρίζεται ρητώς ότι οι εν λόγω πρακτικές είναι δυνατόν να αποτελούν αντικείμενο των αγωγών παραλείψεων που προβλέπονται στην προαναφερθείσα οδηγία, με σκοπό την πρόληψη και τη διακοπή αυτού του είδους των παράνομων πρακτικών, και νομιμοποιούνται οι οργανώσεις που εκπροσωπούν τα συλλογικά συμφέροντα των καταναλωτών να ασκούν τις αγωγές αυτές.

3.

Όπως αναφέρεται στην προαναφερόμενη γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, σύμφωνα με τη διοργανική συμφωνία, της 20ής Δεκεμβρίου 1994, μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, δεν είναι δυνατόν να εισαχθούν ουσιαστικές αλλαγές ως μέρος μίας κωδικοποίησης. Μετά από τη λεπτομερή εξέταση των τροποποιήσεων που προτείνονται επί του παρόντος, διαπιστώνεται η τήρηση της ανωτέρω αρχής. Εξάλλου, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή ανταποκρίθηκε στο αίτημα της ΕΟΚΕ, το οποίο διατυπώθηκε στην προηγούμενη γνωμοδότησή της, η προτεινόμενη οδηγία να συνοδεύεται από το πλήρες κείμενο της τροποποιούμενης πρότασης, με σαφή επισήμανση όλων των προτεινόμενων αλλαγών.

4.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ οφείλει να υπενθυμίσει ότι, στη γνωμοδότησή της για την πρώτη πρόταση της Επιτροπής επί του θέματος (4), επί της οποίας βασίζεται η παρούσα οδηγία 98/27/ΕΚ, είχε επισημάνει ότι η αναφορά στο άρθρο 1, παρ. 1, σε ένα «παράρτημα» που περιλαμβάνει κατάλογο των οδηγιών προκαλεί, πράγμα μη επιθυμητό, την ανάγκη συνεχούς ενημέρωσής του, όποτε, όπως έχει ήδη συμβεί, δημοσιεύεται μία νέα οδηγία οι ουσιαστικές διατάξεις της οποίας απαιτούν την εφαρμογή τους μέσω αγωγών του τύπου του προβλεπόμενου στο διατακτικό της παρούσας πρότασης, με σκοπό την προστασία συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών (5).

4.1

Επιπλέον, αυτός ο τρόπος κατάρτισης των άρθρων αντιπροσωπεύει μία άσκοπα περίπλοκη μορφή του νομοθετείν, η οποία έρχεται σε αντίφαση με τους στόχους της «καλύτερης νομοθεσίας» και της «απλούστευσης της νομοθεσίας», τους οποίους, από κοινού με την Επιτροπή, συμμερίζεται η ΕΟΚΕ.

5.

Εξάλλου, η δημοσίευση της οδηγίας 2005/29/ΕΚ (6), και ειδικότερα οι διατάξεις των άρθρων 11 και 14, ενισχύει τη σύσταση, η οποία διατυπώθηκε στην προαναφερόμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, του 1996, σύμφωνα με την οποία είχε ήδη τότε θεωρηθεί ότι «αξίζει να εξετασθεί κατά πόσον είναι σκόπιμη η άσκηση αγωγής αποζημίωσης, η οποία θα λειτουργούσε συμπληρωματικά προς την αγωγή παραλείψεως».

5.1

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να επανεξετάσει τη σκοπιμότητα της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής των ενεργειών εκπροσώπησης συλλογικών συμφερόντων, ιδίως δε των συμφερόντων των καταναλωτών.

6.

Συμπερασματικά, εντός των αυστηρών ορίων της κωδικοποίησης στην οποία προέβη η Επιτροπή βάσει της απόφασης της 1ης Απριλίου 1987 [COM(1987) 868 PV], η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την παρούσα πρόταση, όπως έχει πράξει και στο παρελθόν, όσον αφορά την ίδια οδηγία.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/40

1.1

Δεδομένου ότι μετά από 50 χρόνια αδιάλειπτης ευρωπαϊκής νομοθετικής δραστηριότητας, μέσω συνθηκών, οδηγιών, κανονισμών και συστάσεων, αλλά και μέσω της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και άλλων κοινοτικών κειμένων, δεν έχει γίνει καμία ολοκληρωμένη απόπειρα ενοποίησης των νομικών κειμένων, η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει καταστεί εξαιρετικά αδιαφανής και δυσπρόσιτη ακόμη και για τους ειδικούς.

1.2

Σε ορισμένους τομείς της Νομοθεσίας εκδίδονται, για παράδειγμα, νέες οδηγίες χωρίς να εξετάζεται ενδελεχώς αν οι ισχύουσες οδηγίες καθίστανται με τον τρόπο αυτό παρωχημένες ή αν θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στις νέες οδηγίες και να καταργηθούν, κατά συνέπεια, οι ισχύουσες οδηγίες με το ίδιο αντικείμενο. Σε άλλες περιπτώσεις, ορισμένες πτυχές συναφών νομικών τομέων ρυθμίζονταν επί σειρά ετών ξεχωριστά, στο πλαίσιο νέων ανεξάρτητων οδηγιών. Άλλοτε πάλι, ορισμένες οδηγίες αποτέλεσαν εκ των υστέρων αντικείμενο μερικής τροποποίησης μέσω νομικών πράξεων, χωρίς συγχρόνως να υιοθετηθεί ένα νέο, νομικά δεσμευτικό και ενοποιημένο κείμενο.

1.3

Η κατάσταση αυτή πρέπει, πράγματι, επειγόντως να αλλάξει. Κάθε ενοποίηση τεχνικού χαρακτήρα είναι απολύτως θεμιτή, όσο πραγματοποιείται με ειλικρινείς προθέσεις και δεν χρησιμοποιείται ως μέσο για την επίτευξη άλλων στόχων, όπως η επίλυση διαφορών με άλλα κοινοτικά όργανα ή η επιβολή, μέσω αυτής της οδού, οικείων θέσεων, που δεν θα ήταν δυνατό να γίνουν δεκτές μέσω της κανονικής πολιτικής διαδικασίας.

Συνεπώς, η διατυπωθείσα πρόθεση της Επιτροπής να βάλει μία τάξη, από καθαρά νομοτεχνική άποψη, στο κοινοτικό κεκτημένο γίνεται γενικά δεκτή.

1.4

Επίσης, επιδοκιμάζεται η δήλωση της Επιτροπής να συμβάλει, μέσω της απλούστευσης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, στην κατάργηση της γραφειοκρατίας και των αλόγιστων επιβαρύνσεων στα κράτη μέλη.

1.5

Ωστόσο, οι προτάσεις οδηγίας της Επιτροπής με αντικείμενο την κατάργηση ή την τροποποίηση ισχυουσών νομικών πράξεων στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, θα πρέπει να εξετασθούν και αυτές με βάση τις δύο προαναφερθείσες πτυχές.

2.1

Η Επιτροπή προτείνει την κατάργηση της ισχύουσας οδηγίας 71/304/ΕΟΚ μέσω της θέσπισης νέας οδηγίας (2).

2.2

Η οδηγία 71/304/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 26ης Ιουλίου 1971, είχε εκδοθεί με στόχο να υποχρεωθούν τα κράτη μέλη να άρουν τους περιορισμούς που ετίθεντο στην πρόσβαση, την ανάθεση, την εκτέλεση — ή την συμμετοχή στην εκτέλεση — συμβάσεων δημοσίων έργων για λογαριασμό του κράτους ή περιφερειακών ή τοπικών αρχών ή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και να διευκολύνουν την πρόσβαση στον τομέα αυτό αλλοδαπών φορέων παροχής υπηρεσιών. Η οδηγία στόχευε στην καταπολέμηση των άμεσων ή έμμεσων διακρίσεων σε βάρος αλλοδαπών φορέων παροχής υπηρεσιών κατά την ανάθεση δημοσίων έργων από τα κράτη μέλη και υποχρέωνε επίσης τα κράτη μέλη να φροντίζουν ώστε οι αλλοδαποί εργολάβοι να έχουν την ίδια πρόσβαση στις πιστώσεις, τις ενισχύσεις και τις επιδοτήσεις με τους ημεδαπούς, για «να μπορούν να χρησιμοποιούν χωρίς περιορισμούς και εν πάση περιπτώσει με τους ίδιους όρους όπως οι ημεδαποί τις δυνατότητες εφοδιασμού επί των οποίων το κράτος ασκεί ακόμη έλεγχο, και τις οποίες έχουν ανάγκη για την εκτέλεση της συμβάσεώς τους».

2.3

Η Επιτροπή αιτιολογεί την υπό εξέταση πρότασή της με το επιχείρημα ότι η ισχύουσα οδηγία είναι πλέον παρωχημένη λόγω των τροποποιήσεων που έχει υποστεί στο μεταξύ.

2.3.1

Καταρχάς, ο τομέας των δημοσίων συμβάσεων ρυθμίζεται πλέον από τις οδηγίες 2004/17/ΕΟΚ και 2004/18/ΕΟΚ και συνεπώς η οδηγία είναι παρωχημένη.

2.3.2

Επιπλέον, στο βαθμό που η οδηγία 71/304/ΕΟΚ αφορά γενικά την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, η οδηγία είναι επίσης παρωχημένη λόγω της εξέλιξης της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Προκειμένου να αποδείξει την ορθότητα των θέσεών της, η Επιτροπή παραθέτει κατά λέξη μια παράγραφο από τη δικογραφία της υπόθεσης C-76/90 Säger: «Πρέπει να επισημανθεί καταρχήν ότι το άρθρο 59 [που έχει μετατραπεί σε άρθρο 49] της Συνθήκης απαιτεί όχι μόνον την εξάλειψη κάθε διάκρισης έναντι του παρόχου υπηρεσιών για λόγους εθνικότητας, αλλά επίσης την κατάργηση κάθε περιορισμού, ακόμη και εάν αυτός εφαρμόζεται αδιακρίτως και στους ημεδαπούς παρόχους και στους παρόχους των άλλων κρατών μελών, όταν ο περιορισμός αυτός μπορεί να απαγορεύσει ή να παρακωλύσει με άλλο τρόπο τις δραστηριότητες του παρόχου που είναι εγκατεστημένος σε άλλο κράτος μέλος, στο οποίο παρέχει επίσης ανάλογες υπηρεσίες».

2.3.3

Στην αιτιολόγηση της πρότασής της, η Επιτροπή συνοψίζει τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ως εξής: «Έτσι, είναι σαφές ότι το άρθρο 49 της συνθήκης ΕΚ απαγορεύει τα αδιακρίτως εφαρμοζόμενα μέτρα, τα οποία μπορούν να παρακωλύσουν την άσκηση ελεύθερης παροχής υπηρεσιών».

2.4

Στις αιτιολογικές σκέψεις, η Επιτροπή παραπέμπει εκ νέου στις νέες οδηγίες ανάθεσης δημοσίων έργων και στην απόφαση για την υπόθεση Säger, τονίζοντας ότι οι οδηγίες αυτές επιτρέπουν να επιτευχθεί, για τους παράγοντες της οικονομίας, επίπεδο προστασίας ίσο ή ανώτερο από εκείνο που διασφαλίζεται με την οδηγία που πρόκειται να καταργηθεί.

2.5

Το κείμενο της οδηγίας αποτελείται από τέσσερα άρθρα. Με το άρθρο 1 καταργείται η οδηγία 71/304/ΕΟΚ. Το άρθρο 2 απαιτεί από τα κράτη μέλη να θέσουν σε ισχύ τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που είναι απαραίτητες για τη συμμόρφωση προς τη νέα οδηγία, να κοινοποιήσουν αμέσως στην Επιτροπή το κείμενο των εν λόγω διατάξεων καθώς και τον πίνακα αντιστοιχίας μεταξύ των εθνικών διατάξεων και της νέας οδηγίας, και να μεριμνούν ώστε οι διατάξεις που θα θεσπίζουν σχετικά θα περιέχουν ή θα συνοδεύονται, κατά την επίσημη δημοσίευσή τους, από παραπομπή στην νέα οδηγία. Ο τρόπος της παραπομπής αποφασίζεται από τα κράτη μέλη. Το άρθρο 3 ορίζει ότι η νέα οδηγία αρχίζει να ισχύει την ημέρα της δημοσίευσής της και το άρθρο 4 ορίζει ότι η οδηγία απευθύνεται στα κράτη μέλη.

3.1

Δυστυχώς, η πρόταση οδηγίας για την κατάργηση της οδηγίας 71/304/ΕΟΚ δεν ανταποκρίνεται σε όλα τα κριτήρια που αναφέρονται στο σημείο 1 της παρούσας γνωμοδότησης.

3.2

Σε γενικές γραμμές, πρέπει να σημειωθεί ότι η υπό εξέταση πρόταση οδηγίας, με την οποία επιδιώκεται η κατάργηση μιας άλλης οδηγίας, είναι μια από τις πρώτες μιας ολόκληρης σειράς από οδηγίες αυτού του είδους. Για το λόγο αυτό, τίθεται το ερώτημα εάν ο αποτελεσματικότερος τρόπος υλοποίησης του προγράμματος εργασίας, κατά τους επόμενους μήνες και χρόνια, είναι πράγματι η θέσπιση οδηγιών για την κατάργηση κάθε μεμονωμένης οδηγίας που έχει καταστεί παρωχημένη. Στο πλαίσιο της περαιτέρω υλοποίησης του προγράμματος εργασίας, πρέπει να εξετασθεί και πάλι αν θα ήταν ενδεχομένως περισσότερο αποτελεσματικό να θεσπίζεται μία μόνο νέα οδηγία με την οποία να καταργείται ένα σύνολο οδηγιών. Επειδή δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις στις οποίες τα κράτη μέλη υιοθετούν ένα νομοσχέδιο με το οποίο τίθενται ταυτόχρονα σε εφαρμογή περισσότερες της μιας οδηγίες, με τη μέθοδο αυτή θα μπορούσε να αποφευχθεί η υποχρέωση της αλλεπάλληλης προσαρμογής, στα κράτη μέλη, των ίδιων νόμων σε μικρό χρονικό διάστημα.

3.3

Όσον αφορά την υπό εξέταση πρόταση οδηγίας, πρέπει μία ακόμη φορά να εξεταστεί κατά πόσον η μέθοδος εφαρμογής που προβλέπεται στο άρθρο 2 όντως δεν παρέχει τη δυνατότητα εναλλακτικών λύσεων και μήπως θα αρκούσε να κληθούν τα κράτη μέλη να εξετάσουν τη νομοθεσία τους προκειμένου να διαπιστώσουν αν χρήζει προσαρμογής και, στην περίπτωση που αυτό είναι απαραίτητο, να προβούν στις δέουσες τροποποιήσεις.

3.4

Βασικός στόχος της οδηγίας του 1971 της οποίας προτείνεται η κατάργηση ήταν πράγματι η άρση των νομοθετικών διατάξεων και κανονιστικών ρυθμίσεων που εισήγαγαν διακρίσεις, την εποχή εκείνη, στα κράτη μέλη και η προώθηση των γενικών αρχών της κοινοτικής νομοθεσίας στο χώρο των ανάθεσης συμβάσεων δημοσίων έργων, αρχών οι οποίες εν τω μεταξύ επαναλαμβάνονται και περιγράφονται λεπτομερέστερα σε νεότερες οδηγίες.

3.5

Η κατάργηση των εθνικών νομοθετικών διατάξεων που εισήγαγαν διακρίσεις επετεύχθη στα επιμέρους κράτη μέλη κατά τη δεκαετία του '70, στο πλαίσιο της μεταφοράς της οδηγίας 71/304/ΕΟΚ στις εθνικές τους νομοθεσίες, ή, όσον αφορά τις χώρες που προσχώρησαν αργότερα στην ΕΕ, στο πλαίσιο της υιοθέτησης εκ μέρους τους του κοινοτικού κεκτημένου. Εάν σήμερα καταργηθεί, όπως προτείνεται, η οδηγία αυτή, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να ανακληθεί η κατάργηση των παλαιών ρυθμίσεων που εισήγαγαν διακρίσεις στα κράτη μέλη. Συνεπώς, οι νόμοι που θεσπίσθηκαν τότε από τα κράτη μέλη με σκοπό την κατάργηση των εν λόγω ρυθμίσεων δεν χρειάζεται να τροποποιηθούν με την αντικατάσταση της οδηγίας 71/304/ΕΟΚ, επειδή ο σκοπός για τον οποίο θεσπίσθηκαν — δηλαδή η κατάργηση των διακρίσεων — έχει επιτευχθεί και η Συνθήκη, καθώς και όλες οι νεότερες οδηγίες, προβλέπουν ούτως ή άλλως ρητώς την κατάργηση ή την απαγόρευση παρόμοιων διακρίσεων.

3.6

Άλλωστε, με την υιοθέτηση, πιο πρόσφατα, των οδηγιών 2004/18/ΕΟΚΕ και 2004/17/ΕΟΚ, η νομοθεσία των κρατών μελών στον τομέα της ανάθεσης συμβάσεων δημοσίων έργων έχει πλέον προσαρμοστεί στο επίπεδο που αντιστοιχεί στην εξέλιξη της ευρωπαϊκής νομοθεσίας από το 1971 και μετά. Στους τομείς όπου δεν έχουν ακόμη γίνει οι σχετικές προσαρμογές, η Επιτροπή μπορεί πάντοτε να εφαρμόζει τις νέες οδηγίες. Εφόσον κατά κανόνα όλες οι οδηγίες απευθύνονται στον νομοθέτη των κρατών μελών, η απλή κατάργηση της οδηγίας 71/304/ΕΟΚ σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η απαίτηση να διενεργούν τα κράτη μέλη τους απαραίτητους σχετικούς ελέγχους θα αρκούσαν χωρίς άλλο για να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος στόχος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, χρειάζεται απλώς να διαγραφεί η παραπομπή στην παρωχημένη οδηγία 71/304/ΕΟΚ, στο μέτρο που υπάρχει βεβαίως τέτοια παραπομπή.

3.7

Παρόλο που τα πράγματα δεν μπορούν πλέον να αντιστραφούν, είναι λυπηρό που η οδηγία 71/304/ΕΟΚ δεν καταργήθηκε με την υιοθέτηση των οδηγιών 2004/17/ΕΚ και 2004/18/ΕΚ. Για το λόγο αυτό, στο μέλλον συνιστάται να εξετάζεται συστηματικά κάθε πρόταση οδηγίας προκειμένου να διαπιστώνεται κατά πόσον καθιστά παρωχημένες προηγούμενες οδηγίες και κατά πόσον οι οδηγίες αυτές πρέπει ενδεχομένως να καταργούνται αμέσως. Πρόκειται για ένα ακόμη μέτρο που μπορεί να συμβάλει στη σταδιακή βελτίωση της συνοχής και της σαφήνειας της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

4.

Η ΕΟΚΕ συνεπώς προτείνει να τροποποιηθεί η πρόταση οδηγίας έτσι ώστε να δηλώνει απλώς την κατάργηση της οδηγίας και να καλεί τα κράτη μέλη να προβούν σε εξέταση της νομοθεσίας τους προκειμένου να διαπιστώσουν αν χρήζει προσαρμογής και, στην περίπτωση που αυτό είναι απαραίτητο, να προβούν στις δέουσες τροποποιήσεις.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/44

1.1

Η σαφήνεια και η διαφάνεια του κοινοτικού δικαίου εξαρτώνται επίσης από την κωδικοποίηση των τροποποιημένων πράξεων.

1.2

Η κωδικοποίηση πρέπει να πραγματοποιείται με πλήρη τήρηση της κανονικής νομοθετικής διαδικασίας της Κοινότητας.

1.3

Σκοπός της παρούσας πρότασης είναι η κωδικοποίηση της οδηγίας 89/104/EOK του Συμβουλίου της 21ης Δεκεμβρίου 1988 για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων. Η νέα οδηγία θα αντικαταστήσει τις διάφορες πράξεις που αποτελούν αντικείμενο της κωδικοποίησης· η παρούσα πρόταση σέβεται πλήρως την ουσία των κωδικοποιούμενων κειμένων και αρκείται στη συγκέντρωσή τους, επιφέροντας μόνο τις τυπικές τροποποιήσεις που απαιτούνται από την ίδια τη διαδικασία κωδικοποίησης.

1.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με αυτή την κωδικοποίηση.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/45

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την εισαγωγή, στο σύστημα της επιτροπολογίας, της κανονιστικής διαδικασίας με έλεγχο, η οποία επιτρέπει στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο να ελέγχουν και ενδεχομένως να τροποποιούν τους εκτελεστικούς κανονισμούς που εκδίδει η Επιτροπή όταν η νομοθετική πράξη της αναγνωρίζει τη δυνατότητα να ασκεί εκτελεστικές αρμοδιότητες σε ορισμένους τομείς, χωρίς όμως να της επιτρέπει να επιφέρει ουσιαστικές τροποποιήσεις, αλλά μόνο, κατ' αρχήν, να προβαίνει στις προσαρμογές και τις εξελίξεις που απαιτούνται για την ορθή εφαρμογή της πράξης, σύμφωνα με το άρθρο 251 της ΣΕΚ.

1.2

Παρατηρεί ότι η επείγουσα τροποποίηση ορισμένων πράξεων που προτείνει η Επιτροπή (1) συνάδει τόσο με την απόφαση 2006/512/ΕΚ όσο και με την κοινή δήλωση που περιέχει τον κατάλογο των πράξεων που πρέπει να προσαρμοστούν το συντομότερο δυνατό και καταργεί τους χρονικούς περιορισμούς για την άσκηση των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων της Επιτροπής.

2.1

Η απόφαση 2006/512/ΕΚ του Συμβουλίου της 17ης Ιουλίου 2006 (2) τροποποίησε την απόφαση του Συμβουλίου της 28ης Ιουνίου 1999 για τον καθορισμό των όρων άσκησης των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων που ανατίθενται στην Επιτροπή (1999/468/ΕΚ) (3), προσθέτοντας συγκεκριμένα ένα άρθρο 5α, το οποίο θεσπίζει μια νέα κανονιστική διαδικασία με έλεγχο.

2.2

Προστίθεται, έτσι, άλλη μία δυνατότητα επιλογής στις διαδικασίες επιτροπολογίας με τις οποίες εξασφαλίζεται ο έλεγχος της εφαρμογής κάθε νομοθετικής πράξης, η οποία θα ενισχύσει τον ρόλο του Κοινοβουλίου στην άσκηση των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων που ανατίθενται από τη νομοθετική πράξη στην Επιτροπή, όποτε πρόκειται για πράξεις που προβλέπουν αυτή τη νέα δυνατότητα και εκδίδονται με συναπόφαση ή εμπίπτουν στη διαδικασία Lamfallussy για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

2.3

Σε κοινή τους δήλωση (4), η Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο συμφώνησαν επί ενός καταλόγου πράξεων που θεωρούν ότι πρέπει να προσαρμοσθούν επειγόντως στην τροποποιημένη απόφαση, προκειμένου να αντικατασταθεί η διαδικασία που προέβλεπαν αρχικά με την κανονιστική διαδικασία με έλεγχο. Στη δήλωση αυτή προβλέπεται επίσης ότι, σύμφωνα με τις αρχές της καλής νομοθεσίας, οι εκτελεστικές αρμοδιότητες που ανατίθενται στην Επιτροπή δεν πρέπει να έχουν χρονικό περιορισμό.

2.4

Η Επιτροπή προτείνει τώρα να τροποποιηθούν αναδρομικά 25 νομοθετικές πράξεις που θεωρούνται προτεραιότητας (5), προκειμένου να προβλεφθεί σε αυτές η νέα διαδικασία και, αν χρειάζεται, να καταργηθούν οι χρονικοί περιορισμοί που ενδεχομένως προβλέπουν για την άσκηση των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων της Επιτροπής.

2.5

Σε τρεις περιπτώσεις, οι πράξεις συναπόφασης που περιλαμβάνονται στον κατάλογο όχι μόνο τροποποιούν ήδη υφιστάμενες βασικές πράξεις, αλλά και περιέχουν παραπομπή σε διατάξεις επιτροπολογίας οι οποίες πρέπει να εναρμονιστούν στις εν λόγω πράξεις. Ως εκ τούτου, για τις τρεις αυτές περιπτώσεις, η Επιτροπή πρότεινε την προσαρμογή τους. Πιο συγκεκριμένα:

2.5.1

Για την εναρμόνιση της οδηγίας 2005/1/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 9ης Μαρτίου 2005, η Επιτροπή προτείνει να προσαρμοσθούν οι εξής πράξεις:

2.5.2

Για την εναρμόνιση της οδηγίας 2003/41/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 3ης Ιουνίου 2003, για τις δραστηριότητες και την εποπτεία των ιδρυμάτων που προσφέρουν υπηρεσίες επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών, η Επιτροπή προτείνει να προσαρμοσθεί η εξής πράξη:

2.5.3

Για την εναρμόνιση της οδηγίας 2001/107/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Ιανουαρίου 2002, η Επιτροπή προτείνει να προσαρμοσθεί η εξής πράξη:

2.6

Ο πλήρης κατάλογος των πράξεων που πρέπει να εναρμονισθούν κατά προτεραιότητα έχει ως εξής:

3.1

Η ΕΟΚΕ ήταν ανέκαθεν της άποψης ότι οι διαδικασίες επιτροπολογίας, στις οποίες συμμετέχουν αποκλειστικά εκπρόσωποι της Επιτροπής και των κυβερνήσεων των κρατών μελών και αποσκοπούν, ανάλογα με τη φύση της εκάστοτε επιτροπής, στη διαχείριση, τη διαβούλευση ή τη ρύθμιση που αποδεικνύονται αναγκαίες από τον έλεγχο και την εφαρμογή των νομοθετικών πράξεων, θα έπρεπε να είναι πιο διαφανείς και πιο ευνόητες για τους κατοίκους της ευρωπαϊκής επικράτειας και ιδιαίτερα για εκείνους που αφορούν αυτές οι πράξεις.

3.2

Επικροτεί, συνεπώς, την απόφαση να θεσπιστεί μια νέα κανονιστική διαδικασία με έλεγχο για τις πράξεις που εκδίδονται με συναπόφαση, διότι, εφόσον το Κοινοβούλιο δεν συμμετείχε άμεσα στις επιτροπές, ήταν επιθυμητό να υπάρχει ένα σύστημα ελέγχου των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων της Επιτροπής, το οποίο να επιτρέπει να επαληθεύεται ότι η Επιτροπή δεν υπερβαίνει αυτές τις αρμοδιότητες στους εκτελεστικούς κανονισμούς που εκδίδει αυτόνομα.

3.3

Η κατάργηση των χρονικών περιορισμών, που προβλέπονταν σε ορισμένες πράξεις για τις εκτελεστικές αρμοδιότητες, απορρέει λογικά από την ενίσχυση του ελέγχου του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και από τη δυνατότητά τους να τροποποιούν τους εκτελεστικούς κανονισμούς που εκδίδει η Επιτροπή, όταν οι πράξεις υπάγονται στη διαδικασία συναπόφασης και στη διαδικασία Lamfalussy.

3.4

Η κοινή δήλωση της 21/10/2006 ζητούσε από την Επιτροπή να παρουσιάσει επειγόντως προτάσεις κατ' εφαρμογή της απόφασης της 17/7/2006 και η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι η Επιτροπή ανταποκρίθηκε δεόντως σ' αυτό το αίτημα.

3.5

Παρατηρεί, επίσης, ότι οι τροποποιούμενες πράξεις συνάδουν με τις προτεραιότητες που είχαν καθοριστεί στην εν λόγω απόφαση.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/48

1.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι σημαντικό να καταστεί η χρήση των φυτοφαρμάκων περισσότερο αειφόρος προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα θετικά αποτελέσματά τους και να μειωθούν οι δυσμενείς επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, στους καταναλωτές, στους χρήστες των φυτοφαρμάκων και στην κοινωνία συνολικά.

1.2

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει κατ' αρχήν την πρόταση της Επιτροπής, δεδομένου ότι ασχολείται με ένα ζήτημα που είναι πολύ σημαντικό για την ευημερία των ευρωπαίων πολιτών, για τη διαφύλαξη της ποιότητας ζωής και για την προστασία του οικοσυστήματος, για την αγροτική ανάπτυξη, καθώς επίσης και για την προώθηση των προϊόντων ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικά τόσο στην εσωτερική όσο και στη διεθνή αγορά με συνεχώς βελτιούμενη ποιότητα.

1.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να καταρτίζονται τα σχέδια δράσης σε εθνικό επίπεδο για τον καθορισμό των στόχων μείωσης των κινδύνων και για τη χάραξη μιας πραγματικής πολιτικής εναρμόνισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.3.1

Το περιεχόμενο των σχεδίων πρέπει να υλοποιείται σε κατάλληλα εθνικά, περιφερειακά και τοπικά μέτρα, αφού ληφθούν υπόψη οι τρεις πτυχές αειφορίας, δηλαδή ο οικονομικός, ο κοινωνικός και ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος.

1.4

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η κατάρτιση και η ενημέρωση αποτελούν ουσιαστικές συνιστώσες μιας ορθολογικής και αειφόρου χρήσης των συστημάτων προστασίας της γεωργικής παραγωγής και καθιστούν δυνατή την αποφυγή ενδεχόμενων δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

1.4.1

Η κατάρτιση πρέπει να επεκταθεί σε όλους τους ενδιαφερομένους κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων αρχών και οργανισμών, καθώς και των μη επαγγελματιών χρηστών. Είναι προφανές ότι πρέπει να διατηρηθούν τα εθνικά συστήματα κατάρτισης, τα οποία αποτελούν ήδη αντικείμενο διαχείρισης δεόντως εγκεκριμένων οργανισμών.

1.5

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης θα πρέπει να είναι αντικειμενικές και ουδέτερες, να προβάλλουν τα οφέλη και τους κινδύνους για την παραγωγή και να απευθύνονται ειδικότερα στους μη επαγγελματίες χρήστες, κυρίως δε στις τοπικές δημόσιες υπηρεσίες και αρχές.

1.6

Κατά τη θέσπιση προληπτικών μέτρων σε ιδιαίτερα ευαίσθητες καταστάσεις, όπως ο καθορισμός των κανόνων για τους αεροψεκασμούς, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα ήταν προτιμότερο να εξασφαλίζεται ένας ορισμένος βαθμός επικουρικότητας.

1.7

Η ΕΟΚΕ κρίνει σημαντικό να προωθηθεί δεόντως η γεωργική έρευνα και η έρευνα για τη φυτοπροστασία, με στόχο την ελαχιστοποίηση του κινδύνου που είναι πάντοτε υπαρκτός όταν χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες και μείγματα χημικών ουσιών.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να τύχει ενδεδειγμένης αντιμετώπισης η συνεργασία τόσο με τους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο FAO (Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ), ο ΟΟΣΑ και η ΠΟΥ, όσο και με τις γειτονικές περιοχές.

1.9

Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων απαιτεί, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, μια κοινοτική δράση, για τη διάδοση των ευρωπαϊκών παραγωγικών και υγειονομικών προτύπων ποιότητας σε παγκόσμια κλίμακα, ιδίως μέσω της μεταφοράς τους στον Codex Alimentarius.

2.1

Με τον όρο «φυτοφάρμακα» υποδεικνύονται οι δραστικές ουσίες και τα προϊόντα που έχουν σχεδιαστεί για να επιδρούν σε θεμελιώδεις λειτουργίες των ζωντανών οργανισμών και που έχουν, ως εκ τούτου, τη δυνατότητα να θανατώνουν ή να καταπολεμούν επιβλαβείς οργανισμούς (1). Στην πρόταση της Επιτροπής γίνεται ωστόσο αναφορά ακόμη και στον ειδικότερο ορισμό των «φυτοπροστατευτικών προϊόντων» (2).

2.2

Τα φυτοφάρμακα θεωρούνται βασικά για την προστασία των καλλιεργειών από τα έντομα, τα τρωκτικά και τους φυσικούς παθογόνους μικροοργανισμούς, αλλά μπορούν επίσης να συσσωρευτούν στο περιβάλλον και να προκαλέσουν σοβαρούς κινδύνους στην υγεία του ανθρώπου και των ζώων, ιδιαίτερα όταν καταλήγουν να μολύνουν το πόσιμο νερό. Μεταξύ των πιθανών κινδύνων για τον άνθρωπο περιλαμβάνεται ο καρκίνος, οι γενετικές διαταραχές, καθώς και η πρόκληση μόνιμων βλαβών στο ανοσοποιητικό σύστημα.

2.3

Οι κίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου είναι δυνατόν να προκύψουν από άμεση ή έμμεση έκθεση σε φυτοφάρμακα, από την ακατάλληλη χρήση τους, από ακούσια γεγονότα, ιδίως κατά ή μετά τη χρήση τους στη γεωργία, στην αρχιτεκτονική τοπίου ή σε άλλες δραστηριότητες.

2.4

Οι κίνδυνοι που ενέχει κάθε επιμέρους δραστική ουσία των φυτοφαρμάκων αξιολογούνται στο πλαίσιο των αντίστοιχων διαδικασιών έγκρισης, δεν διενεργείται όμως ικανοποιητική αξιολόγηση σε επίπεδο κρατών μελών, των αποτελεσμάτων της έκθεσης σε μείγματα χημικών ουσιών. Είναι επομένως ιδιαίτερα δύσκολο να αξιολογηθεί το σύνολο των επιπτώσεων όλων των χρησιμοποιούμενων σήμερα ουσιών στην υγεία του ανθρώπου (3).

2.5

Η έμμεση έκθεση διερχομένων, κατοίκων (μέσω της μετακίνησης του ψεκαστικού νέφους) και καταναλωτών (μέσω των υπολειμμάτων των φυτοφαρμάκων στα γεωργικά προϊόντα ή στο νερό) μπορεί να έχει μεγαλύτερες συνέπειες στην περίπτωση των ιδιαίτερα ευπαθών ομάδων του πληθυσμού. Συγκεκριμένα, πρόσφατες μελέτες (4) έχουν καταδείξει την ειδική ευαισθησία των εμβρύων, η νευρολογική ανάπτυξη των οποίων επηρεάστηκε στις περιπτώσεις που οι μητέρες τους εκτέθηκαν στα φυτοφάρμακα.

2.6

Πρέπει να ληφθούν υπόψη οι κίνδυνοι για το περιβάλλον από τις ακούσιες και υπέρμετρες ροές χημικών ουσιών στο νερό, στην ατμόσφαιρα και στο έδαφος με δυσμενείς επιπτώσεις στα φυτά, στην άγρια χλωρίδα και πανίδα, στην ποιότητα των στοιχείων του περιβάλλοντος και στη βιοποικιλότητα εν γένει.

2.6.1

Δεν πρέπει, επίσης, να αγνοηθεί το γεγονός ότι η σύγχρονη κοινωνία στηρίζεται στη χρήση ευρείας ποικιλίας λιπασμάτων, βιοκτόνων, προσθέτων τροφίμων, εντομοκτόνων, φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων τα οποία έχουν πολυάριθμα ευεργετικά αποτελέσματα εφόσον εξασφαλίζουν υψηλότερα επίπεδα ποιότητας ασφάλειας των τροφίμων.

2.7

Εφόσον χρησιμοποιούνται υπεύθυνα, οι ουσίες αυτές εξασφαλίζουν την ύπαρξη στην αγορά πρώτων υλών, ειδών διατροφής και οπωροκηπευτικών προϊόντων υψηλής ποιότητας σε χαμηλές τιμές, προσιτές σε όλους τους καταναλωτές. Η χρήση προστατευτικών προϊόντων των καλλιεργειών εξασφαλίζει υψηλές αποδόσεις, μειώνει τα φυσικά επίπεδα τοξινών, που προκαλούνται από τους μύκητες και τα βακτηρίδια, μειώνει τις απώλειες της συγκομιδής και βοηθά ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής και βιώσιμη προσφορά τροφίμων στην εσωτερική και στην παγκόσμια αγορά.

2.7.1

Άλλωστε, όλα τα μυκητοκτόνα, τα εντομοκτόνα και τα ζιζανιοκτόνα υπόκεινται ήδη σε μια αυστηρή διαδικασία έγκρισης προτού επιτραπεί η εμπορία και η χρήση τους.

2.8

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι σημαντικό να καταστεί η χρήση των φυτοφαρμάκων περισσότερο αειφόρος προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα θετικά αποτελέσματά τους και να μειωθούν οι δυσμενείς επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, στους καταναλωτές και στους καλλιεργητές, με στόχο να βελτιωθεί η εικόνα των καλλιεργητών και των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που χρησιμοποιούν τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα με προσοχή.

2.9

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι πρέπει να προβληθούν περισσότερο τα οφέλη που συνεπάγεται για τους αγρότες μια πιο ορθολογική και εκλογικευμένη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Οι ίδιοι οι αγρότες έχουν δεσμευτεί, εδώ και αρκετά χρόνια, για την ανάπτυξη ορθολογικότερων τεχνικών, όπως, παραδείγματος χάρη, η ολοκληρωμένη διαχείριση καλλιεργειών και η ολοκληρωμένη διαχείριση επιβλαβών οργανισμών, επιδιώκοντας την προώθηση της ολοκληρωμένης καλλιέργειας με περισσότερο απτό τρόπο, τάση η οποία πρέπει να ενθαρρυνθεί.

2.10

Η πραγματική πρόκληση για το μέλλον δεν αφορά μόνον την παροχή προϊόντων υψηλής ποιότητας και συμβατικών και βιολογικών προϊόντων τα οποία να είναι ασφαλή για τους «πιο προσεκτικούς καταναλωτές», αλλά και την ικανοποίηση εκείνων που αναζητούν προϊόντα σε «συγκρατημένη» τιμή τα οποία όμως να παρέχουν εξίσου έγκυρες εγγυήσεις ποιότητας.

2.11

Η προβληματική σχετικά με την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων της χρήσης των φυτοφαρμάκων εντάσσεται στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων που καθορίζονται στο Έκτο Πρόγραμμα Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον (2002-2012), το οποίο προβλέπει τη χάραξη και την ανάληψη επτά θεματικών στρατηγικών.

2.12

Υπάρχει μια σαφής αλληλεπίδραση μεταξύ των όσων προτείνονται στις εγκριθείσες θεματικές στρατηγικές — και ιδιαίτερα σε εκείνες που αφορούν την προστασία των υδροφόρων οριζόντων και των φυσικών πόρων πανίδας και χλωρίδας, την προστασία του εδάφους, τη διαχείριση των αποβλήτων, τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας — και της υπό εξέτασης πρότασης οδηγίας.

2.12.1

Στη θεματική στρατηγική για την αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων προβλέπονται τέσσερα νέα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένης και της πρότασης οδηγίας για τον καθορισμό πλαισίου κοινοτικής δράσης με σκοπό την επίτευξη αειφόρου χρήσης των φυτοφαρμάκων, η οποία είναι το θέμα της παρούσας γνωμοδότησης.

2.12.2

Η Επιτροπή διενήργησε επίσης μια εκτίμηση του αντικτύπου των διαφόρων σεναρίων, τα οποία ενδέχεται να προκύψουν από την εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται για την αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων, και του κόστους των εν λόγω μέτρων: «οι ζημίες (για τη βιομηχανία ΦΠΠ και για τους γεωργούς που πληρώνουν για την κατάρτιση καθώς και για την πιστοποίηση και τη συντήρηση του εξοπλισμού εφαρμογής) και τα οφέλη (για τους γεωργούς που καταναλώνουν μικρότερες ποσότητες φυτοφαρμάκων και για τις εταιρείες που αναλαμβάνουν την κατάρτιση, συντήρηση ή πιστοποίηση) εξισώνονται»  (5) .

2.13

Η καθαρή συνολική επίπτωση που αντιστοιχεί στη μείωση του εξωτερικού κόστους είναι συνεπώς θετική: «Η παρέκταση των αποτελεσμάτων συνολικής μελέτης που εκπονήθηκε στη Γερμανία καταδεικνύει ότι η βελτιστοποιημένη χρήση φυτοφαρμάκων αναμένεται να αποφέρει, στην ΕΕ, συνολικό όφελος άνω των 200 εκατ. ευρώ ετησίως, χάρη στη μείωση εξωτερικών συντελεστών κόστους, όπως επί παραδείγματι των δυσμενών επιπτώσεων στο περιβάλλον και στην υγεία του ανθρώπου» (6).

2.14

Η ΕΟΚΕ είχε ήδη την ευκαιρία, το 2003 (7), να υποστηρίξει την πρωτοβουλία της Επιτροπής σχετικά με τη χάραξη μιας θεματικής στρατηγικής για τα φυτοφάρμακα. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης σκόπιμη τη ρητή αναφορά τόσο στην λειτουργία της προστασίας των καλλιεργειών που μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση των φυτοφαρμάκων, όσο και σε άλλες τεχνικές, όπως π.χ. βιολογικά φυτοφάρμακα, εκχυλίσματα φυτών, προληπτικές μέθοδοι, βιολογικές μέθοδοι και ανθεκτικότητα των φυτών σε συγκεκριμένα φυτοφάρμακα των οποίων οι κίνδυνοι και τα οφέλη πρέπει να αξιολογηθούν σύμφωνα με μια στέρεη επιστημονική βάση.

3.1

Η πρόταση της Επιτροπής αποσκοπεί στην προστασία τόσο της υγείας του ανθρώπου και των ζώων όσο και του περιβάλλοντος από την επικίνδυνη, ακατάλληλη ή υπερβολική χρήση των φυτοφαρμάκων στη γεωργία και στο οικοσύστημα, με τη μείωση των κινδύνων και των δυσμενών επιπτώσεών τους «κατά τρόπο που να συμβιβάζεται με την αναγκαία προστασία των καλλιεργειών».

3.2

Η πρόταση προβλέπει, ειδικότερα, τα εξής:

4.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής, δεδομένου ότι ασχολείται με ένα ζήτημα το οποίο είναι πολύ σημαντικό για την ευημερία των ευρωπαίων πολιτών και καταναλωτών, για τη διαφύλαξη της ποιότητας ζωής και για την προστασία της γεωργίας και του οικοσυστήματος.

4.2

Η αξία των ετήσιων πωλήσεων φυτοφαρμάκων, παγκοσμίως, υπολογίζεται σε 25 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου και η χρήση τους εξακολουθεί να είναι πολύ εκτεταμένη στις αναπτυσσόμενες χώρες, ακόμη και εάν πρόκειται για στάσιμες ή συρρικνούμενες αγορές (8). Από την άλλη πλευρά, η παγκοσμιοποίηση των γεωργικών αγορών και των αγορών τροφίμων απαιτεί ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή όσον αφορά την καθολική τήρηση των κατάλληλων παραγωγικών και υγειονομικών προτύπων του Codex Alimentarius, προκειμένου να αποφευχθεί να αντικατοπτριστεί και σε αυτές τις αγορές ο νόμος του Γκρέσαμ (9).

4.3

Επιπλέον, σε διάφορα μέρη του κόσμου, σπαταλιέται ή χρησιμοποιείται άνευ λόγου τεράστια ποσότητα φυτοφαρμάκων και ένας μεγάλος αριθμός ατόμων παθαίνει δηλητηρίαση επειδή οι αγρότες, οι χρήστες και οι τοπικές αρχές δεν γνωρίζουν ή δεν έχουν ενημερωθεί σχετικά με τις νέες τεχνολογικές εφαρμογές, καθώς και επειδή ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται για τα φυτοφάρμακα είναι συχνά πεπαλαιωμένος ή κακοσυντηρημένος. Εξάλλου, επικίνδυνες ουσίες που έχουν ήδη απαγορευτεί στην ΕΕ εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε αναπτυσσόμενες χώρες (10).

4.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η καθιέρωση Εθνικών Σχεδίων Δράσης με ποσοτικούς στόχους και χρονοδιαγράμματα είναι εξαιρετικά ενδεδειγμένη προκειμένου να καθοριστούν τα κατάλληλα μέτρα για τη μείωση των κινδύνων, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις τρεις πτυχές της αειφορίας, δηλαδή τον οικονομικό, τον κοινωνικό και τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

4.5

Η κοινωνικά υπεύθυνη χρήση προϊόντων για την προστασία της γεωργικής παραγωγής είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την επίτευξη ολοένα και σημαντικότερων κοινωνικών στόχων, κατά τρόπο ώστε να αναλάβουν οι αγρότες τις ευθύνες τους εντός της τροφικής αλυσίδας, εξασφαλίζοντας στους καταναλωτές τρόφιμα υψηλής ποιότητας, καθώς και να διασφαλισθούν ικανοποιητικά επίπεδα γεωργικής ανταγωνιστικότητας στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας τόσο στην εσωτερική όσο και στην παγκόσμια αγορά.

4.6

Η οικονομική πτυχή της αειφορίας εγγυάται ότι τα προϊόντα χρησιμοποιούνται στον βαθμό που επιτρέπουν να διατηρούνται τα παράσιτα και οι υπόλοιπες ασθένειες κάτω από το όριο κινδύνου, βελτιώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο το επίπεδο απόδοσης και διαθεσιμότητας των γεωργικών προϊόντων, πέραν της αποδοτικότητας της γεωργικής διαχείρισης.

4.7

Σε επίπεδο περιβάλλοντος, θα πρέπει να αποφεύγονται οι κίνδυνοι που οφείλονται σε ακούσια και υπερβολική παρουσία χημικών ουσιών στο νερό, στο έδαφος, στον αέρα στα γεωργικά προϊόντα και στα μεταποιημένα τρόφιμα. Οι ουσίες αυτές έχουν βλαβερές συνέπειες στον άνθρωπο, στην πανίδα και στη χλωρίδα, στην ποιότητα του περιβάλλοντος και στην βιοποικιλότητα εν γένει. Ενδείκνυται επίσης να ληφθεί υπόψη ότι είναι απαραίτητη η πρόληψη της διάδοσης και του πολλαπλασιασμού των ασθενειών των φυτών.

4.8

Κατά την καθιέρωση Εθνικών Σχεδίων Δράσης, κρίνεται σημαντικό — προς αποφυγήν στρεβλώσεων του ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά — τα μέτρα τα οποία θα υιοθετηθούν να βασίζονται σε κοινά κριτήρια και οδηγίες για ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ.

4.9

Η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η πληροφόρηση αποτελούν ουσιαστικές συνιστώσες στο πλαίσιο μιας ορθολογικής και αειφόρου χρήσης των συστημάτων προστασίας της γεωργικής παραγωγής, αλλά και αναγκαίο προαπαιτούμενο τόσο για τη διασφάλιση των καλύτερων γεωργικών πρακτικών όσο και για την αποφυγή ενδεχόμενων δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κυρίως όσον αφορά την ολοκληρωμένη κατάρτιση όλων των ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων αρχών και οργανισμών, καθώς και των μη επαγγελματιών χρηστών.

4.10

Τα κράτη μέλη έχουν διαμορφώσει διαφορετικά συστήματα κατάρτισης, τα οποία βασίζονται σε εθνικές νομοθετικές διατάξεις και απαιτήσεις και εμπίπτουν ήδη στη διαχείριση δεόντως εγκεκριμένων οργανισμών. Κατά την ΕΟΚΕ, απαιτείται συνεπώς ένα ευπροσάρμοστο κοινοτικό πλαίσιο αναφοράς, το οποίο να καθιστά δυνατή την επίτευξη ολοκλήρωσης με τη συνεκτίμηση των απαιτήσεων των διαφόρων ομάδων χρηστών, κυρίως βάσει διδακτικών μεθόδων και εκπαιδευτικού περιεχομένου αποδεκτών από τους ενδιαφερομένους φορείς σε ευρωπαϊκό επίπεδο (11) και εξεταζόμενων στο πλαίσιο τομεακού διαλόγου και συνεργασίας μεταξύ των τοπικών κοινωνικών εταίρων.

4.11

Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των εκστρατειών πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης, οι οποίες πρέπει να είναι αντικειμενικές και ουδέτερες όσον αφορά τα οφέλη των δυνητικών πρακτικών για την προστασία της παραγωγής και τους κινδύνους βλαβερών συνεπειών. Οι εκστρατείες αυτές θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν στα μεμονωμένα κράτη μέλη μέσω της επιβολής μιας εισφοράς στα προϊόντα προστασίας των καλλιεργειών. Τα χρήματα που θα συλλεχθούν κατ' αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν για την ευαισθητοποίηση των χρηστών, ιδιαίτερα των μη επαγγελματιών εξ αυτών, παραδείγματος χάρη με τη βοήθεια απλών τεχνικών οδηγών που θα ενημερώνονται μέσω του Διαδικτύου.

4.12

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να συγκροτήσουν τα κράτη μέλη συστήματα τακτικού τεχνικού ελέγχου και συντήρησης του εν χρήσει εξοπλισμού εφαρμογής φυτοφαρμάκων, σύμφωνα με κοινά και εναρμονισμένα πρότυπα, στηριζόμενα στις προβλεπόμενες βασικές απαιτήσεις.

4.13

Όσον αφορά τη θέσπιση προληπτικών μέτρων σε ιδιαίτερα ευαίσθητους τομείς, όπως η προστασία των υδάτων (12) — τα οποία πρέπει να είναι σύμφωνα προς τις διατάξεις της οδηγίας-πλαίσιο επί του θέματος — και στους τομείς που καθορίζονται στο πλαίσιο του Δικτύου Natura 2000, κρίνεται σκόπιμη η συνεκτίμηση των τοπικών συνθηκών και του είδους των καλλιεργειών, όπως η ρυζοκαλλιέργεια.

4.13.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι ακολουθούνται οι βέλτιστες πρακτικές για τη μείωση των κινδύνων, καθορίζοντας — κατά τρόπο ισορροπημένο και ορθολογικό — κοινές διατάξεις και ελάχιστες παραμέτρους, ενώ η επιλογή των μέτρων και η αυστηρή παρακολούθηση της εφαρμογής τους θα πρέπει να εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, χωρίς την καθιέρωση γενικευμένης απαγόρευσης, την οποία η ΕΟΚΕ θεωρεί ως υπερβολικό μέτρο.

4.14

Όσον αφορά τη θέσπιση αυστηρών ορίων για τους αεροψεκασμούς, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να εξεταστεί με μεγάλη προσοχή το γεγονός ότι υπάρχουν γεωγραφικές περιοχές και καταστάσεις στις οποίες η πρακτική αυτή δεν μπορεί να αντικατασταθεί από άλλες τεχνικές και ότι, ενδεχομένως ενδείκνυται να επιτραπούν πολύ περιορισμένες παρεκκλίσεις γι αυτού του είδους τις παρεμβάσεις, να εξασφαλιστεί το ύψιστο επίπεδο ασφάλειας και επαγγελματικής ικανότητας των χρηστών προκειμένου να αποφευχθούν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον. Τα κράτη μέλη και οι αρμόδιες στις διάφορες βαθμίδες δημόσιες αρχές θα πρέπει να προβαίνουν σε συστηματική παρακολούθηση των επιπέδων ασφάλειας και ικανότητας χρησιμοποιώντας ομοιόμορφες διαδικασίες αξιολόγησης των κινδύνων.

4.15

Στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής υποστηρίζεται ολοένα και περισσότερο η ανάπτυξη (13) τεχνικών ολοκληρωμένης διαχείρισης των καλλιεργειών (Integrated Crop Management — ICM) (14) στις οποίες θα ήταν σκόπιμο να συμπεριληφθούν, σταδιακά και κατόπιν συμφωνίας, νέες μέθοδοι ολοκληρωμένης διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών (Integrated Pest Management — IPM). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά τις τεχνικές ICM οι οποίες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της αειφορίας των συστημάτων καλλιέργειας.

4.16

Εξάλλου, είναι πολύ δύσκολο να διαχωριστούν τα διάφορα αποτελέσματα της προστασίας των καλλιεργειών από τα αποτελέσματα μιας ολόκληρης σειράς άλλων γεωργικών πρακτικών (εναλλασσόμενη καλλιέργεια, κλπ.): εάν αποφασισθεί η διαμόρφωση και η υποχρεωτική εφαρμογή γενικών προτύπων/στόχων εκ μέρους των κρατών μελών έως το 2014, τότε η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι θα απαιτηθεί προς το σκοπό αυτό η πλήρης συμμετοχή των χρηστών, καθώς και η πλήρης συνεκτίμηση των γενικών τεχνικών ICM, της τεχνικής προόδου και της τεχνολογικής έρευνας στον τομέα, που θα πρέπει να υποστηριχθεί και να ενισχυθεί και στα προγράμματα εργασίας του 7ου κοινοτικού προγράμματος πλαισίου Ε&ΤΑ.

4.17

Η ΕΟΚΕ κρίνει σημαντικό να προωθηθεί περαιτέρω η γεωργική έρευνα και η έρευνα για τη φυτοπροστασία όσον αφορά τα επίπεδα μη βλαβερότητας των νέων προηγμένων τεχνολογιών καθώς και να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος που σχετίζεται με τη χρήση χημικών ουσιών και μειγμάτων χημικών ουσιών, στο πλαίσιο των προγραμμάτων εργασίας και των προσκλήσεων υποβολής προσφορών που προβλέπονται από το Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Ε&ΤΑ 2007-2013.

4.18

Στη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ με θέμα «Το μέλλον της ΚΓΠ»  (15), αναφέρονται διάφορες δυνατότητες για την καλύτερη ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών πτυχών στη γεωργική πολιτική. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι στον αποκαλούμενο «δεύτερο πυλώνα» της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής προβλέπεται ότι τα κράτη μέλη, στη νέα περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 των διαρθρωτικών ταμείων και στα εθνικά και περιφερειακά σχέδια αγροτικής ανάπτυξης, πρέπει να αναπτύξουν μηχανισμούς για την ενίσχυση των γεωργών που μειώνουν τους κινδύνους που συνεπάγεται η χρήση χημικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων (16).

4.19

Ο καθορισμός των τεχνικών IPC πρέπει να είναι σύμφωνος προς τις νέες διατάξεις για τη διάθεση στην αγορά των προϊόντων προστασίας των καλλιεργειών, ενώ όσον αφορά τα πρότυπα για τις τεχνικές IPM κρίνεται σκόπιμη η συνεκτίμηση των διαφόρων φυσικών και κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν στην ΕΕ.

4.20

Ο χειρισμός και η αποθήκευση των προϊόντων προστασίας της γεωργικής παραγωγής πρέπει να πραγματοποιούνται κατά τρόπο ο οποίος να καθιστά δυνατή την αποτροπή παντός δυνητικού κινδύνου για την υγεία και το περιβάλλον. Πέραν των προτάσεων που διατυπώνονται, η ΕΟΚΕ θεωρεί ενδεδειγμένη τη διαμόρφωση, σε κοινοτικό επίπεδο, ενός πλαισίου ελαχίστων προτύπων για την αποθήκευση των εν λόγω προϊόντων από τους χονδρεμπόρους, τους λιανοπωλητές και τους γεωργούς (17).

4.21

Όσον αφορά το σύστημα εναρμονισμένων δεικτών για την υποχρεωτική συγκέντρωση και αναφορά των στατιστικών στοιχείων σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση των φυτοφαρμάκων, η ΕΟΚΕ συμφωνεί απόλυτα τόσο με το γεγονός ότι απαιτούνται στατιστικές πληροφορίες όσο και με την υποχρεωτική και τακτική συλλογή δεδομένων, βάσει εναρμονισμένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεικτών κινδύνου και χρήσης.

4.22

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της ομοιογένειας των στοιχείων που πρέπει να ζητούνται από όλους τους ενδιαφερομένους φορείς, αποφεύγοντας οποιαδήποτε επικάλυψη και κάθε υπερβολική επιβάρυνση, από πλευράς γραφειοκρατίας και τεχνικής πολυπλοκότητας.

4.23

Οι δείκτες θα ήταν προτιμότερο να βασίζονται στον κίνδυνο παρά στην ποσότητα των χρησιμοποιούμενων προϊόντων ή των υπαρχόντων υπολειμμάτων, στις επιπτώσεις στην υγεία, ακόμη και μέσω των αναλύσεων της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και να αφορούν επίσης τα επίπεδα διάδοσης των ασθενειών και παθογόνων φαινομένων που πλήττουν τις καλλιέργειες.

4.24

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να τύχουν ενδεδειγμένης αντιμετώπισης οι διεθνείς πτυχές της συνεργασίας τόσο με τους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο FAO (Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ) (18) και ο ΟΟΣΑ (19), όσο και με τις γειτονικές περιοχές και κυρίως με τις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου, με τα Βαλκάνια και με τις όμορες χώρες.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/53

1.1

Η πρόταση της Επιτροπής επιδιώκει την κατάργηση της οδηγίας του Συμβουλίου 68/89/ΕΟΚ της 23ης Ιανουαρίου 1968 περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την ταξινόμηση της ακατεργάστου ξυλείας.

1.2

Δεδομένου ότι, στα κράτη μέλη, ο τομέας της δασοκομίας και οι βιομηχανίες που συνδέονται με αυτόν ισχυρίζονται επί σειρά ετών ότι η εν λόγω οδηγία γενικά δεν εφαρμόζεται σε όλο το φάσμα του εμπορίου ξυλείας, η Επιτροπή προτείνει τώρα την κατάργησή της.

2.1

Στα μέσα του 2005, 19 κράτη μέλη και 11 εκπρόσωποι ομοσπονδιών εθνικών βιομηχανιών έλαβαν μέρος σε διαβουλεύσεις που στόχο είχαν να διαπιστωθεί κατά πόσον η εν λόγω οδηγία εφαρμοζόταν και κατά πόσον μια ενδεχόμενη κατάργησή της θα είχε ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Το πόρισμα της σχετικής έρευνας επιβεβαίωσε ότι η πλειοψηφία τόσο των κρατών μελών όσο και των βιομηχανικών ομοσπονδιών δεν τηρούν την οδηγία στο πλαίσιο του εμπορίου ξυλείας καθώς θεωρούν ότι η οδηγία δεν είναι επαρκώς αναλυτική, δεν λαμβάνει υπόψη τις προβλεπόμενες χρήσεις του ξύλου κι ότι δεν είναι προσανατολισμένη στις ανάγκες της αγοράς.

2.2

Μη όντας δεσμευτική, η εφαρμογή της οδηγίας του Συμβουλίου υπήρξε περιορισμένη, τα συστήματα ταξινόμησης και μέτρησης είναι ξεπερασμένα και κατά συνέπεια οι φορείς του τομέα της αγοράς ξυλείας αποφάσισαν — όπως και έγινε — να εφαρμόσουν άλλες μεθόδους μέτρησης και ταξινόμησης. Παρά το γεγονός αυτό, η εσωτερική αγορά ακατέργαστης ξυλείας επεκτάθηκε, όπως επίσης και το εμπόριο με τρίτες χώρες, και αυτό χωρίς προβλήματα.

Επιπλέον, στο μεταξύ καθιερώθηκαν ευρωπαϊκά πρότυπα για την μέτρηση και ταξινόμηση της ξυλείας· μπορούν, εάν χρειαστεί, να εφαρμοστούν στο πλαίσιο εμπορικών συναλλαγών του τομέα και θεωρούνται καλύτερη λύση.

2.3

Η ιδέα της κατάργησης της οδηγίας είναι συνεπώς σύμφωνη με τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων που διεξήχθησαν με εκπροσώπους των κρατών μελών και του τομέα της δασοκομίας και των βιομηχανιών που συνδέονται με αυτόν. Οι στόχοι της οδηγίας μπορούν να επιτευχθούν χωρίς την επιβολή κοινοτικής νομοθεσίας.

2.4

Για τους πιο πάνω λόγους και καθώς η κατάργηση της οδηγίας δεν θα έχει δημοσιονομικές επιπτώσεις, ενώ παράλληλα θα συμβάλει στην απλοποίηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της πρότασης της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ρυθμίσεις οι οποίες εφαρμόζονται σπάνια και οι οποίες δεν είναι καθοριστικής σημασίας για την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς στον τομέα αυτό δεν πρέπει να παραμένουν σε ισχύ.

13.7.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/54

1.1

Έχοντας υπόψη το αυξανόμενο ενδιαφέρον που εκδηλώνεται στην Ε.Ε. για την προώθηση των μεθόδων παραγωγής και εκτροφής, η καλή μεταχείριση των κατοικίδιων ζώων θα πρέπει να λαμβάνεται πλέον περισσότερο από ποτέ υπόψη. Με βάση τα ανωτέρω, προτείνεται να συμπληρωθούν τα ισχύοντα υποχρεωτικά ελάχιστα πρότυπα για την καλή μεταχείριση των ζώων με μια εθελούσια ρύθμιση επισήμανσης, η οποία θα μπορεί να χρησιμοποιείται ως σύνηθες εμπορικό σήμα αλλά και ως σήμα με έμφαση στην ποιότητα, όπως και ως «ένδειξη ποιότητας (quality schemes)». Η ρύθμιση αυτή θα ενισχύσει τις δυνάμεις της αγοράς και δεν θα επιβαρύνει άσκοπα ούτε το πολιτικό σύστημα της Ε.Ε., ούτε τις εθνικές ελεγκτικές αρχές. Τα σήματα ποιότητας αποτελούν παράμετρο πρωταρχικής σημασίας για τον ανταγωνισμό που υπάρχει στον τομέα των τροφίμων, περιέχουν συχνά διάφορα στοιχεία που συνδέονται με την καλή μεταχείριση των ζώων και λαμβάνονται περισσότερο υπόψη σε σύγκριση με τα στοιχεία που αφορούν τα ισχύοντα υποχρεωτικά ελάχιστα πρότυπα. Είναι όμως δύσκολο για τους καταναλωτές να αντιληφθούν που βασίζεται η επισήμανση και το περιεχόμενο των κανόνων, εφόσον και οι πτυχές αυτών που σχετίζονται με την καλή μεταχείριση των ζώων δεν είναι πάντοτε επιστημονικά τεκμηριωμένες.

1.2

Ένα σύστημα, που θα βασίζεται στην αγορά και σε επιστημονικά κριτήρια για την ποσοτική απεικόνιση της καλής μεταχείρισης των ζώων θα είναι πιο ευέλικτο, αποτελεσματικό και προοδευτικό από τα κριτήρια που καθορίζονται για λόγους πολιτικής και έτσι η μελλοντική ανάπτυξη της παραγωγής θα είναι πιο προσαρμοσμένη και θα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη διαφοροποίηση των συνθηκών παραγωγής, λόγω της διεύρυνσης της ΕΕ, της συνεχιζόμενης εξειδίκευσης και διαφοροποίησης της παραγωγής όπως και εξαιτίας των διαρθρωτικών αλλαγών στο λιανεμπόριο και των συμπράξεων γύρω από την ανάπτυξη προϊόντων και τα επώνυμα προϊόντα.

1.3

Όσον αφορά τις μεθόδους παραγωγής και εκτροφής που μπορούν να ανταποκριθούν περισσότερο στις απαιτήσεις της καλής μεταχείρισης των ζώων, είναι σημαντικό να προωθηθούν μέθοδοι τόσο άμεσα, μέσω της εκπαίδευσης και της διάδοσης των νέων ερευνητικών αποτελεσμάτων, όσον και μέσω των μηνυμάτων της αγοράς, τα οποία λόγω της φύσης τους θα αποτελέσουν συγχρόνως πολύ σημαντική αφετηρία για τον καθορισμό προτεραιοτήτων όσον αφορά την εκπαίδευση, τις επενδύσεις κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό, ένα σύστημα επισήμανσης μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία της απαραίτητης συνολικής συνεργίας και στην ορθολογικότερη εκμετάλλευση των πόρων. Οι κτηνοτρόφοι χρειάζονται σταθερότητα, δεδομένου ότι σήμερα μπορεί να υποστούν τις λίγο ως πολύ δικαιολογημένες μεταβολές σε άλλα σημεία της παραγωγικής αλυσίδας, πράγμα που επηρεάζει τον προγραμματισμό και τη στρατηγική επενδύσεων που εφαρμόζουν.

1.4

Έτσι, πρέπει να εφαρμοστεί ένα σύστημα επισήμανσης όσον αφορά την καλή μεταχείριση των ζώων, το οποίο θα είναι πιο βελτιωμένο σε σύγκριση με τις βασικές απαιτήσεις. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να αποτελεί ευχέρεια που προσφέρεται στους παράγοντες της παραγωγής, του εμπορίου και της βιομηχανίας, και να στοχεύει στο να μπορούν οι ρυθμίσεις της ιδιωτικής επισήμανσης να αναφέρονται σε πρότυπα που βασίζονται σε επιστημονική και πρακτική βάση και προσαρμόζονται στις νέες επιστημονικές ανακαλύψεις. Η συγκεκριμένη διατύπωση μπορεί να είναι μια προσφορά με τη μορφή λογότυπου, σε συνδυασμό με έγχρωμη επισήμανση ή με σύστημα μορίων, που θα συμπληρώνει τα εμπορικά σήματα και θα αποτελεί την αντικειμενική βάση για την εμπορική προβολή που θα συνδυάζεται με κάποια μορφή ιδιωτικού και ανεξάρτητου ελέγχου. Καταρχήν το σύστημα θα μπορεί να χρησιμοποιείται για όλα τα είδη ζώων και τα ζωικά προϊόντα. Το σύστημα αυτό θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιείται, σύμφωνα με τους κανόνες του ΠΟΕ, με τις ίδιες προϋποθέσεις, και για τα εισαγόμενα προϊόντα.

1.5

Η κλασική ρύθμιση στην οποία προβαίνουν οι αρχές πρέπει να συνεχισθεί να χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό των ελάχιστων απαιτήσεων της ΕΕ, όπως συνέβη μέχρι σήμερα για την επισήμανση των μεθόδων παραγωγής για τα αυγά ή τα βιολογικά προϊόντα. Αυτό το είδος ρύθμισης είναι εν τω μεταξύ επαχθές σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο, και ως εκ τούτου δεν είναι κατάλληλο ως κίνητρο για την ανάπτυξη μεθόδων παραγωγής και εκτροφής οι οποίες θα λαμβάνουν περισσότερο υπόψη την καλή μεταχείριση των ζώων. Συγχρόνως, οι παραγωγοί, η βιομηχανία και το εμπόριο κρίνουν το σύστημα ανελαστικό και γραφειοκρατικό, χωρίς να αντισταθμίζεται από σημαντικότερα πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές.

1.6

Η προτεινόμενη ρύθμιση ομοιάζει σημαντικά με τις γενικές ρυθμίσεις βιολογικής επισήμανσης, δηλαδή με τα κοινά σήματα για το περιβάλλον της Ε.Ε. Έτσι, τα βιολογικά σήματα βασίζονται στην εφαρμογή των κοινών αρχών παραγωγής και στην χρησιμοποίηση πολύ διαφορετικών προϊόντων, πράγμα που επιτρέπει την επίτευξη περισσότερων συνεργιών και τη διασφάλιση της ευρείας διάδοσης του σήματος. Εν τω μεταξύ, οι φορείς του τομέα διατροφής δίνουν προτεραιότητα στα δικά τους σήματα ποιότητας, λόγω του μεταξύ τους ανταγωνισμού, πράγμα που δεν καθιστά άμεσα δυνατή τη χρήση του «πρότυπου για το περιβάλλον» όσον αφορά την επισήμανση για την καλή μεταχείριση των ζώων, εφόσον αυτή πρέπει οπωσδήποτε να βασίζεται σε συγκεκριμένη έρευνα και στην δική τους εκτίμηση των δεικτών καλής μεταχείρισης.

1.7

Έτσι, η έρευνα στην Ε.Ε. στον κτηνοτροφικό τομέα είναι καθοριστικής σημασίας για να καταστεί δυνατό, στο μέλλον, να ενσωματωθεί η καλή μεταχείριση των ζώων στη γεωργική αλυσίδα και ακολούθως στην αλυσίδα παραγωγής και εμπορίου με βάση επιστημονικά και αντικειμενικά δεδομένα. Εν τω μεταξύ πρέπει το ταχύτερο δυνατόν να καθοριστούν τα στοιχεία για τη ρύθμιση της επισήμανσης έτσι ώστε, μόλις παρουσιάζονται πορίσματα ερευνών και δείκτες που πρέπει να είναι αντικειμενικά μετρίσιμοι και αναπαραγώγιμοι, να χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση στρατηγικών και στο σύστημα επισήμανσης προκειμένου οι σχετικοί παράγοντες να εξοικειωθούν με τη ρύθμιση.

1.8

Πάντως, είναι απαραίτητο να αναληφθούν εκστρατείες ενημέρωσης μεγάλης εμβέλειας με στόχο τους καταναλωτές και το λιανεμπόριο κ.λπ. αλλά και με σκοπό τη διάδοση των υποχρεωτικών βασικών προτύπων της ΕΕ. Συγχρόνως, μπορεί να εξεταστεί η καθιέρωση διαδικτυακής πύλης και βάσης δεδομένων που θα υποστηρίζονται από την ΕΕ, με στόχο τη μεγαλύτερη διαφάνεια και την τήρηση ανοικτής στάσης στην περίπτωση που η εφαρμογή των κοινών προσανατολισμών προϋποθέτει τη γνωστοποίηση του ακριβούς περιεχομένου. Ακόμη, πρέπει να εξεταστεί η επιβολή αυστηρότερης απαγόρευσης και αυστηρότερου ελέγχου των ανακριβών και ψευδών ισχυρισμών, προκειμένου οι επιχειρήσεις να εκπληρώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις υποσχέσεις που περιέχονται στις δικές τους διαβεβαιώσεις.

2.1

Σύμφωνα με την αίτηση της γερμανικής Προεδρίας, η γνωμοδότηση αποσκοπεί στην περιγραφή των πιθανών συστημάτων για την επισήμανση της καλής μεταχείρισης των ζώων και τη διαμόρφωσή τους με στόχο την προώθηση των μεθόδων παραγωγής και εκτροφής τους, ώστε να λαμβάνεται περισσότερο υπόψη η καλή μεταχείρισή τους. Τα ανωτέρω πρέπει να συνδυαστούν με το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την καλή μεταχείριση των ζώων στην Ε.Ε., όπου το ζήτημα αυτό όπως και άλλες δεοντολογικές συνθήκες όλο και περισσότερο εντάσσονται ως στοιχεία στο ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο. Οι καταναλωτές προσδοκούν δικαιολογημένα — όπως καταδεικνύουν οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν βάσει των αποτελεσμάτων του ευρωβαρομέτρου — να παράγονται τα ζωικά προϊόντα με τη χρήση συστημάτων που λαμβάνουν υπόψη τους όλους τους υφιστάμενους κανόνες της ΕΕ, και ειδικά εκείνους που αναφέρονται στην καλή μεταχείριση των ζώων, και να υπάρχουν αντικειμενικές και αξιόπιστες δυνατότητες για την επιλογή των τροφίμων τα οποία έχουν παραχθεί με ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά την καλή μεταχείριση των ζώων (1). Από πολλές απόψεις, η καλή μεταχείριση των ζώων και η υγεία έχουν σχέση με την εκδήλωση ασθενειών οι οποίες μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο.

2.2

Σύμφωνα με τις περισσότερες έρευνες, οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται την καλή μεταχείριση των ζώων ως παράμετρο ιδιαίτερης σημασίας για την ποιότητα των προϊόντων. Η αντίληψη αυτή μπορεί ωστόσο να είναι λιγότερο διαδεδομένη σε ορισμένα κράτη μέλη. Η καλή μεταχείριση των ζώων ή ποιότητα ζωής τους μπορεί να ορισθεί ως το σύνολο των θετικών και αρνητικών καταστάσεων στις οποίες εκτίθεται το ζώο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Πόνοι, ζωονόσοι, επιθετική ή προβληματική συμπεριφορά και χρόνιο στρες μπορούν να θεωρηθούν ως αρνητικές καταστάσεις για το ζώο, ενώ ανάπαυση, ύπνος, διατροφή, φροντίδα για τα νεογνά και φροντίδες για το δέρμα μπορούν να θεωρηθούν ως θετικές καταστάσεις. Εν τω μεταξύ, δεν έχει αναγνωριστεί ενιαίος ορισμός για την καλή μεταχείριση των ζώων.

2.3

Η Ε.Ε. έχει θεσπίσει, μεταξύ άλλων, με βάση τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης σειρά βασικών προτύπων για την καλή μεταχείριση των ζώων, με τη μορφή κλασικών ρυθμίσεων που επιβάλλονται από τις αρχές. Πολλά από τα πρότυπα αυτά πρέπει να αναθεωρηθούν, σύμφωνα με παλαιότερες αποφάσεις, τα προσεχή χρόνια. Έχουν εξάλλου θεσπισθεί ειδικοί κανόνες για την προαιρετική επισήμανση των βιολογικών προϊόντων και την υποχρεωτική επισήμανση των μεθόδων παραγωγής για τη διάθεση αυγών στο εμπόριο, καθώς και διάφοροι επικουρικοί κανόνες για τα πουλερικά που εκτρέφονται για την παραγωγή κρέατος και για το βόειο κρέας.

2.4

Η βιομηχανία τροφίμων και το λιανεμπόριο χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο από αύξηση των συγκεντρώσεων και του ανταγωνισμού και χρησιμοποιούν σε μεγαλύτερη ακόμη έκταση ετικέτες ποιότητας, τα οποία στοχεύουν ιδιαίτερα στις διάφορες ποιοτικές ιδιότητες, καθώς και σε διαφορετικό βαθμό στην καλή μεταχείριση των ζώων. Παράλληλα οι οργανώσεις των παραγωγών και των συνεταιρισμών έχουν καθιερώσει ετικέτες ποιότητας με βάση την περιοχή, οι οποίες ενσωματώνουν συχνά την καλή μεταχείριση των ζώων και βιολογικά στοιχεία. Ορισμένες από τις εν λόγω παραγωγές μπορούν να χρησιμοποιήσουν το σύστημα της Ε.Ε. για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και τα παραδοσιακά προϊόντα (2).

2.5

Από χώρα σε χώρα παρατηρούνται σημαντικές διαφορές, π.χ. μπορεί να αναφερθεί ότι η βρετανική αγορά κυριαρχείται από ετικέτες ποιότητας του εμπορίου, ενώ π.χ. στη Γαλλία και στην Ιταλία υπάρχει σημαντικός αριθμός ετικετών ποιότητας με βάση την περιοχή. Η ολλανδική παραγωγή κυριαρχείται παραδοσιακά από τις ετικέτες ποιότητας της βιομηχανίας μεταποίησης, ενώ το λιανικό εμπόριο και οι οργανώσεις των παραγωγών δημιουργούν όλο και περισσότερες ετικέτες. Στη Σουηδία κυριαρχούν οι ετικέτες που ανήκουν στον παραγωγό, όπου σύμφωνα με την παράδοση, όπως άλλωστε και σε πολλές άλλες χώρες, τα εθνικά προϊόντα θεωρούνται υψηλότερης ποιότητας, και λόγω της καλής μεταχείρισης των ζώων.

2.6

Με βάση τις εμπειρίες από τις διάφορες εθελοντικές ρυθμίσεις επισήμανσης η Επιτροπή προτίθεται να προωθήσει τη χρήση ειδικών, αντικειμενικών και μετρήσιμων δεικτών για την καλή μεταχείριση των ζώων στην ισχύουσα και στη μελλοντική κοινοτική νομοθεσία. Οι δείκτες αυτοί θα αποτελέσουν τη βάση της νομοθεσίας για την καθιέρωση συστημάτων παραγωγής, τα οποία χρησιμοποιούν υψηλότερα πρότυπα καλής μεταχείρισης σε σύγκριση με τα βασικά πρότυπα, τα οποία έχουν θεσπισθεί με τις διάφορες ρυθμίσεις (3). Αυτό συνεπάγεται, σύμφωνα με την Επιτροπή, την ταξινόμηση των χρησιμοποιούμενων προτύπων καλής μεταχείρισης με σκοπό την προώθηση της ανάπτυξης μεθόδων παραγωγής και εκτροφής, οι οποίες ανταποκρίνονται όλο και περισσότερο στην καλή μεταχείριση των ζώων και διευκολύνουν τη χρήση των εν λόγω προτύπων στην Ε.Ε. και σε διεθνές επίπεδο. Η Επιτροπή επιθυμεί επίσης να εξετάσει με βάση τα ανωτέρω, τις δυνατότητες της κοινοτικής επισήμανσης.

3.1

Η ΕΟΚΕ ως αντιπρόσωπος της κοινωνίας των πολιτών είναι φυσικό να συμβάλει και να είναι συνυπεύθυνη για τη διαμόρφωση και την εισαγωγή σημαντικών ρυθμίσεων επισήμανσης με τη μορφή ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος, που θα μπορεί να υποστηρίξει τη βιώσιμη ανάπτυξη στην εσωτερική αγορά και στις εμπορικές συναλλαγές με το λοιπό κόσμο. Η καλή μεταχείριση των ζώων αποτελεί ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά και ανήκει στις ηθικές αξίες της ΕΕ, όπως και η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων, η προστασία του περιβάλλοντος και οι βιολογικές πτυχές, όπως άλλωστε έχει ενσωματωθεί, ως ένα βαθμό στη νομοθεσία της ΕΕ. Εδώ υπάρχει ορισμένη σύμπτωση με τις βιολογικές μεθόδους, οι οποίες ως σύστημα βιώσιμης ανάπτυξης της παραγωγής στη γεωργία, βασίζονται στο σεβασμό του περιβάλλοντος και στην καλή μεταχείριση των ζώων.

3.2

Έτσι, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις προθέσεις της Επιτροπής που αποσκοπούν στην προβολή της καλής μεταχείρισης των ζώων πάνω σε αντικειμενικές και βιώσιμες βάσεις (4) και φρονεί ότι είναι σκόπιμο καθιερωθεί ένα κοινό σύστημα επισήμανσης των μεθόδων παραγωγής και εκτροφής οι οποίες θα αποσκοπούν στην ακόμη καλύτερη μεταχείριση των ζώων. Στην περίπτωση αυτή, ο στόχος θα είναι πρώτα απ' όλα να λειτουργήσουν οι δυνάμεις της αγοράς και να ακολουθήσουν αντικειμενικά τη σωστή κατεύθυνση. Συγχρόνως είναι σημαντικό να προωθηθούν, μέσω της εκπαίδευσης και της διάδοσης των νέων ερευνητικών αποτελεσμάτων, οι μέθοδοι παραγωγής και εκτροφής οι οποίες λαμβάνουν περισσότερο υπόψη την καλή μεταχείριση των ζώων. Λόγω της φύσης του θέματος, τα μηνύματα της αγοράς πρέπει να αποτελέσουν συγχρόνως την αφετηρία των προτεραιοτήτων που πρέπει να χορηγηθούν στους τομείς της έρευνας, της εκπαίδευσης των γεωργών, των συμβούλων και των κτηνιάτρων καθώς και στις μελλοντικές επενδύσεις στον τομέα της παραγωγής. Έτσι, το σύστημα επισήμανσης μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη συνεργιών και στην ορθολογική χρήση των πόρων καθώς και στον προγραμματισμό των παραγωγών και στη στρατηγική των επενδύσεων.

3.3

Πάντως, πρόκειται για διεργασία μακρόχρονη η οποία πρέπει οπωσδήποτε να διεξαχθεί παράλληλα με την επιστημονική ανάπτυξη, αντικειμενικών, μετρήσιμων και επαναλήψιμων δεικτών καλής μεταχείρισης και με την καθιέρωση διαφόρων συστημάτων παραγωγής. Πρέπει, όμως από νωρίς να καθιερωθούν τα πλαίσια και οι αρχές για τη διαμόρφωση των κοινών συστημάτων επισήμανσης στον τομέα της καλής μεταχείρισης των ζώων, έτσι ώστε να είναι δυνατές η προετοιμασία των εργασιών και η προσαρμογή των ενιαίων δεικτών καλής μεταχείρισης με το σύστημα, ενόσω αναπτύσσεται. Γι' αυτό πρέπει, όσο το δυνατόν ταχύτερα, τα συμβαλλόμενα μέρη να κατανοήσουν και να αποδεχθούν τις κατευθυντήριες γραμμές και τη διαμόρφωση του κοινού συστήματος το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλα τα ζωικά προϊόντα, σε εθελοντική και ευέλικτη βάση, όσο είναι δυνατόν.

3.4

Συγχρόνως πρέπει να αναγνωρίσει κανείς ότι η διεργασία δυσχεραίνεται όχι μόνο λόγω έλλειψης γνώσεων για τις πτυχές της καλής μεταχείρισης των ζώων και για τις μεταξύ τους προτεραιότητες, αλλά και λόγω της ποικιλίας των προτιμήσεων των καταναλωτών και της κατάστασης που επικρατεί στην παραγωγή. Δυσκολεύεται, ακόμη, και από την επίδραση που ασκείται για τη διαμόρφωση άποψης μέσω των διαφόρων παραδόσεων και της πληροφόρησης, του ανταγωνισμού στον τομέα των τροφίμων, της πολυπλοκότητας των υφιστάμενων νομοθετικών ρυθμίσεων, της δυσχέρειας για τη σύγκριση του περιεχομένου των ιδιωτικών σημάτων ποιότητας, καθώς και λόγω της έλλειψης αξιοπιστίας όσον αφορά τις ιδιωτικές και δημόσιες λειτουργίες ελέγχου, μεταξύ άλλων για τις εισαγωγές στην Ε.Ε.

3.5

Οπωσδήποτε, η σαφής και ενημερωτική επισήμανση αποτελεί βασικό παράγοντα για την προώθηση των μεθόδων παραγωγής και εκτροφής στις οποίες λαμβάνεται περισσότερο υπόψη η καλή μεταχείριση των ζώων. Οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν από τα βιολογικά προϊόντα και από τα εναλλακτικά συστήματα παραγωγής αυγών, κατέδειξαν ότι μέσω των κανόνων επισήμανσης είναι δυνατόν να επηρεαστούν τα συστήματα παραγωγής ώστε να βελτιωθεί και άλλο η μεταχείριση των ζώων.

3.6

Οι κανόνες επισήμανσης ανήκουν στην αρμοδιότητα της Ε.Ε. Αποτελούν ακόμη αντικείμενο συζήτησης και συγκρουόμενων συμφερόντων, σκοπός όμως της Επιτροπής είναι η υποβολή πρότασης για την τροποποίηση της οδηγίας για την επισήμανση, στα τέλη του 2007 (5). Η κατάλληλη και κατανοητή επισήμανση είναι συχνά αποτέλεσμα συμβιβασμού ο οποίος δεν είναι δυνατόν να ικανοποιήσει όλες τις επιθυμίες και απαιτήσεις. Αυτό ισχύει και για τα τρόφιμα, για τα οποία δίνεται συχνά η εντύπωση ότι οι απαιτήσεις για την επισήμανση είναι εκτενείς. Οι αρμόδιες αρχές για τα τρόφιμα είναι επίσης επιφυλακτικές όσον αφορά την πρόσθετη επισήμανση, διότι υπάρχει κίνδυνος να επικαλυφθούν βασικές πληροφορίες για τις ιδιότητες των τροφίμων από άλλες πληροφορίες. Οι καταναλωτές διερωτώνται κατά πόσο οι πολλές πληροφορίες για τα τρόφιμα είναι χρήσιμες, ιδίως όσον αφορά την δεοντολογία. Βάσει των ανωτέρω, η επισήμανση για την καλή μεταχείριση των ζώων πρέπει να βασίζεται σ' ένα μικρότερο έγχρωμο λογότυπο, με άστρα ή μόρια, το οποίο θα αποτελεί συμπλήρωμα στην υπάρχουσα επισήμανση.

4.1

Περισσότερες νομοθετικές απαιτήσεις και περιορισμοί στην Ε.Ε. εμπεριέχουν τον κίνδυνο να εκτοπισθεί η παραγωγή και το εμπόριο στην Ε.Ε. λόγω των εισαγωγών από χώρες με χαμηλότερα πρότυπα, με αποτέλεσμα την απώλεια μεριδίων της αγοράς σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεγαλύτερη εστίαση της προσοχής στην καλή μεταχείριση των ζώων στην εσωτερική αγορά που αποτελείται από 30 ευρωπαϊκές χώρες με 500 εκατ. κατοίκους (6) θα έχει μεταδοτικές συνέπειες στις εξαγωγές των τρίτων χωρών προς την Ε.Ε. Ο «International Finance Corporation» της Διεθνούς Τράπεζας τόνισε το αυξανόμενο ενδιαφέρον, σε παγκόσμιο επίπεδο, για την καλή μεταχείριση των ζώων και ανέφερε ότι είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθούν προσαρμογές προς την κατεύθυνση αυτή, τόσο στην πρωτογενή παραγωγή όσο και στη βιομηχανική μεταποίηση (7).