9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/1

1.1

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο τουρισμός αποτελεί σημαντική οικονομική πραγματικότητα με 5,5 % του ΑεχγΠ (στοιχεία που κυμαίνονται από 3 % έως 8 % ανάλογα με τα κράτη μέλη) μέσω της δραστηριότητας περισσοτέρων από δύο εκατομμύρια επιχειρήσεων που απασχολούν περίπου 9 εκατομμύρια ατόμων. Ο τουρισμός είναι επίσης κινητήρια δύναμη και για άλλους τομείς της οικονομίας: από τη βιομηχανία, κυρίως όσον αφορά τους τομείς που συνδέονται με τη μόδα, την αγροτοβιομηχανία, το εμπόριο και άλλες κατηγορίες παροχής υπηρεσιών.

1.2

Περισσότερο από το 80 % των δραστηριοτήτων του ευρωπαϊκού τουρισμού ασκούνται από άτομα και οικογένειες, ενώ το υπόλοιπο εμπίπτει στον τομέα του επιχειρησιακού τουρισμού που οφείλεται στις εταιρείες. Οι ευρωπαϊκές οικογένειες διαθέτουν περίπου το 1/8 των προσωπικών δαπανών τους σε αγορές που σχετίζονται με τον τουρισμό.

1.3

Η Ευρώπη παραμένει η πλέον τουριστική περιοχή του κόσμου. Πράγματι, η αύξηση της τουριστικής ροής προς την Ευρωπαϊκή Ένωση από τη Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία, όπου χάρη στην οικονομική ανάπτυξη αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς το ποσοστό του πληθυσμού που μπορεί να προβεί σε δαπάνες αυτού του είδους.

1.4

Παρόλα ταύτα, ο τομέας του ευρωπαϊκού τουρισμού έχει να αντιμετωπίσει κάθε χρόνο και περισσότερο τον πιεστικό ανταγωνισμό των νέων αναδυόμενων χωρών. Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης πρωτοβουλίας είναι να θέσει με έμφαση υπόψη των ευρωπαϊκών οργάνων τον θετικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει ο πολιτισμός για τον ευρωπαϊκό τουρισμό και να ζητήσει από αυτά να αναλάβουν τη δέσμευση ότι θα αξιοποιήσουν και θα προστατεύσουν τον πολιτιστικό πλούτο της γηραιάς ηπείρου. Πράγματι, πρόκειται για πόρους που δεν μπορούν να μετεγκατασταθούν, ούτε να παραποιηθούν, όπως συμβαίνει με άλλους βιομηχανικούς τομείς, και γι' αυτό μπορούν να αποτελέσουν νικηφόρο όπλο έναντι του ανταγωνισμού άλλων γεωγραφικών περιοχών.

1.5

Για την κατάρτιση της παρούσας γνωμοδότησης πραγματοποιήθηκαν πολλές συναντήσεις με αρμόδιους των διαφόρων γενικών διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ασχολούνται με το θέμα του τουρισμού και του πολιτισμού, καθώς και με εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επιπλέον στις 18 Νοεμβρίου 2005, διοργανώθηκε στο Paestum, μία από τις υποβλητικότερες αρχαιολογικές τοποθεσίες της Ιταλίας, δημόσια ακρόαση στην οποία συμμετείχαν πολυάριθμοι εκπρόσωποι πολιτικών οργάνων, διεθνών οργανισμών (UNESCO), πολιτιστικών ενώσεων και ιδιωτικών τουριστικών επιχειρήσεων. Η ακρόαση πραγματοποιήθηκε μάλιστα στα πλαίσια της «Όγδοης μεσογειακής αγοράς αρχαιολογικού τουρισμού», πράγμα που επέτρεψε τη συμμετοχή και εκπροσώπων από χώρες της άλλης όχθης της Μεσογείου.

2.1

Η ευρωπαϊκή σύνοδος κορυφής του Μαρτίου 2005 κάλεσε την Επιτροπή, το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη να δώσουν νέα ώθηση στη στρατηγική της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση και να συμμετάσχουν ενεργώς στην επιδίωξη των στόχων αυτών: είναι σαφές ότι ο τουρισμός και ο πολιτισμός μπορούν να συμβάλουν σημαντικά τόσο στην οικονομική αύξηση όσο και στην απασχόληση. Σε ό,τι αφορά την οικονομική ανάπτυξη, πράγματι, ο τουρισμός είναι ένας από τους οικονομικούς τομείς που παρουσιάζει για τα επόμενα χρόνια πιο υψηλές προοπτικές ανάπτυξης: κατά το 2005 θα σημειώσει αύξηση 3,5 %, ενώ προβλέπεται ότι από το 2006 έως το 2015 ο ετήσιος μέσος όρος θα είναι 3,1 %. Από την άποψη της απασχόλησης, ο τουρισμός φαίνεται ότι αποτελεί έναν τομέα με πλήρεις δυνατότητες να συμβάλει σημαντικά στην καταπολέμηση της ανεργίας. Δεδομένου δε ότι χαρακτηρίζεται από υψηλή παρουσία εργαζόμενων γυναικών, μπορεί να συμβάλει επίσης και στην υλοποίηση του ειδικού στόχου της στρατηγικής της Λισσαβώνας που προβλέπει την αύξηση του επιπέδου απασχόλησης των γυναικών (1). Παρόλο ότι υπολογίζεται ότι κατά τα επόμενα 25 χρόνια ο όγκος του ευρωπαϊκού τουρισμού θα πρέπει να διπλασιαστεί, το ποσοστό αυξήσεώς του παραμένει ωστόσο χαμηλότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σε σύγκριση ειδικότερα με ορισμένες περιοχές των αναδυόμενων χωρών. Είναι απαραίτητη συνεπώς η ανάληψη σκόπιμων και θετικών δράσεων εκ μέρους όλων των οργάνων προκειμένου να επιταθεί περισσότερο η τουριστική ανάπτυξη ούτως ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να ανέλθει στην παγκόσμια κορυφή ανάπτυξης του τομέα αυτού.

3.1

Μεταξύ των τουριστικών τομέων με υψηλότερο ποσοστό ανάπτυξης είναι ο πολιτιστικός τουρισμός και κατά συνέπεια ο τουρισμός που συνδέεται με καλλιτεχνικές και φυσιολατρικές αξίες, με τις πόλεις της τέχνης και τις ζώνες που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη συγκέντρωση ιστορικών αξιών και τοπικών παραδόσεων. Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης δεν είναι η αντιμετώπιση των θεμάτων που συνδέονται με τον πολιτισμό στο σύνολό του, αλλά η αξιολόγηση του αντίκτυπου που μπορούν να έχουν οι διάφορες πτυχές του πολιτισμού πάνω στον τουρισμό

3.2

Στο συγκεκριμένο αυτό τουριστικό τομέα, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ιδιαιτέρως ευνοημένη δεδομένου ότι είναι η περιοχή με τη μεγαλύτερη «πολιτιστική πυκνότητα» του κόσμου. Στα 25 κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκονται πράγματι 300 από τις 812 πολιτιστικές και φυσιολατρικές τοποθεσίες που έχουν καταγραφεί σε 135 χώρες της Unesco ως τμήμα της «κληρονομιάς της ανθρωπότητας». Εάν στους 25 προστεθούν και οι 4 χώρες που αναμένουν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Βουλγαρία, Κροατία, Ρουμανία και Τουρκία) ο αριθμός των τοποθεσιών αυτών θα ανέρθει σε 331 (2). Από το δεύτερο ετήσιο συνέδριο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πολιτιστικού Τουρισμού (European Cultural Tourism Network) προέκυψε ένα σημαντικό στοιχείο: η ροή επισκεπτών στην Ευρώπη από την Κίνα και την Ινδία οφείλεται αποκλειστικώς στο ενδιαφέρον των πληθυσμών αυτών για την ευρωπαϊκή κουλτούρα και αρχιτεκτονική. Για το σκοπό αυτό, η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να εξακολουθήσουν να επενδύουν στον τομέα της συντήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς που υπάρχει πλουσιοπάροχη και στην προαγωγή του πολιτιστικού τουρισμού.

3.3

Εκτός από τις οικονομικές αξίες, ο πολιτιστικός τουρισμός έχει σημασία επίσης και για την ανάπτυξη των κοινωνικών αξιών και των αξιών του πολίτη που ευνοούν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και το διάλογο μεταξύ λαών και πολιτισμών. Η ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας είναι αδύνατη χωρίς τη βαθύτερη γνώση των χωρών, των πολιτιστικών παραδόσεων και των «διαφορών» που συνθέτουν το πλούσιο ευρωπαϊκό μωσαϊκό. Κατά την περίοδο που διανύουμε και η οποία χαρακτηρίζεται από την «κρίση της ευρωπαϊκής συνείδησης», η προαγωγή των ευρωπαϊκών πολιτιστικών αξιών μπορεί να αποτελέσει ένα οδόσημο αισιοδοξίας και εμπιστοσύνης για το μέλλον της ΕΕ (3).

3.4

Άλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια προπαντός τη δύσκολη αυτή στιγμή που διέρχεται η πολυπολιτιστική κοινωνία, προκειμένου να αναπτυχθεί ο πολιτικός και θρησκευτικός διάλογος με τους άλλους λαούς και μέσω της προαγωγής του πολιτιστικού τουρισμού. Ιδιαιτέρως σκόπιμη φαίνεται πως είναι η απόφαση της ΕΕ βάσει της οποίας ανακηρύσσεται το 2008 ως «Ευρωπαϊκό έτος του διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών».

3.5

Η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού με την προβολή του ιστορικού και κοινωνικού πλαισίου των ευρωπαϊκών πολιτιστικών αγαθών και την αξιοποίηση της περιβαλλοντικής κληρονομιάς δίδει τη δυνατότητα στους τουρίστες κάθε προελεύσεως να κατανοήσουν το πολιτιστικό βάθρο της Ευρώπης.

4.1

Από καιρό ήδη, η Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολείται με τον τουρισμό και την προστασία και προαγωγή της πολιτιστικής κληρονομιάς, έστω και αν δεν μπόρεσε ποτέ να προβεί σε άμεση χρηματοδότηση των τουριστικών δραστηριοτήτων διότι δεν διέθετε την κατάλληλη νομική βάση. Σήμερα προβλέπεται τελικώς στο σχέδιο της νέας συνταγματικής συνθήκης μία παρόμοια βάση, αλλά δεν έχει ακόμη επικυρωθεί. Η προσέγγιση που υιοθετήθηκε ως σήμερα από την ΕΕ προκειμένου να αξιοποιηθεί κατά το μέγιστο δυνατό το δυναμικό του τουρισμού είναι ουσιαστικώς οριζόντιου χαρακτήρα: ο τουρισμός προάγεται άλλοτε μέσω της χρησιμοποίησης των διαρθρωτικών ταμείων, άλλοτε μέσω της έμμεσης δράσεως σχεδίων τα οποία αν και ενδιαφέρουν και άλλους τομείς όπως το περιβάλλον ή έρευνα, έχουν εν τούτοις ωφελήσει και τον τουρισμό. Παρά την ύπαρξη του εμφανώς θετικού αυτού στοιχείου, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ΔΓ Επιχειρήσεις και Βιομηχανία (μονάδα Τουρισμού) όσον αφορά τον αποτελεσματικό συντονισμό της με τις λοιπές ΓΔ που ασχολούνται άμεσα ή έμμεσα με τον τουρισμό, είναι πολύ πιθανόν να ματαιώσει τα θετικά αποτελέσματα που συνεπάγονται για τον τουρισμό οι διάφορες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες.

4.2

Όσον αφορά τα διαρθρωτικά ταμεία, κατά την περίοδο 2000-2006 η ΕΕ χορήγησε για σχέδια που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τον τομέα του τουρισμού επτά δισεκατομμύρια ευρώ περίπου και δύο δισεκατομμύρια ευρώ περίπου για πολιτιστικά σχέδια (προγράμματα Interreg III, Leader+, Urban). Το συνολικό ποσό ανέρχεται περίπου σε 9 δισεκατομμύρια ευρώ για τον τουρισμό και τον πολιτισμό τα οποία κινδυνεύουν ωστόσο να μην χρησιμοποιηθούν εποικοδομητικά, διότι το επίπεδο συντονισμού όσον αφορά τη διαχείριση των δύο αυτών τομέων που χρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία δεν είναι το βέλτιστο.

4.3

Μεταξύ των πρωτοβουλιών που αναλήφθηκαν από την ΕΕ για την προαγωγή της πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδιαίτερη επιτυχία είχε το σχέδιο «Ευρωπαϊκές πολιτιστικές πρωτεύουσες (Cec)». Σε μία πρόσφατη μελέτη (4) που ανατέθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Πολιτισμού, επισημαίνεται ότι το εν λόγω πρόγραμμα κατά τη διάρκεια του εξεταζόμενου έτους επέφερε στις πόλεις που ανακηρύχθηκαν «Ευρωπαϊκές Πολιτιστικές Πρωτεύουσες» μέση αύξηση του τουρισμού κατά 12 % και το επόμενο έτος προκλήθηκε μία τουριστική ροή υψηλότερη από τον μέσο όρο των προγενέστερων ετών. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, το δυναμικό οικονομικής αύξησης της δραστηριότητας αυτής είναι ήδη υψηλό, θα ήταν σκόπιμο όμως να αξιοποιηθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Για το λόγο αυτό η Γενική Διεύθυνση Πολιτισμού έχει καταρτίσει μία νέα πρόταση για την υιοθέτηση στο μέλλον νέων και σαφέστερων κριτηρίων επιλογής των υποψήφιων πόλεων, για την τόνωση του ανταγωνισμού και την άμιλλα μεταξύ τους για να τονιστεί η ευρωπαϊκή διάσταση και η βιωσιμότητα πολιτιστικών προγραμμάτων και τέλος για να προωθηθεί η διάδοση των ορθών πρακτικών στον τομέα της διαχείρισης πολιτιστικών εκδηλώσεων. Στην πρόταση ζητείται επίσης να τριπλασιαστεί η ευρωπαϊκή συμβολή για το πρόγραμμα «Ευρωπαϊκές πολιτιστικές πρωτεύουσες» που σήμερα ανέρχεται σε 500 χιλιάδες ευρώ.

4.4

Στις αρχές Δεκεμβρίου 2005, η Επιτροπή Ελέγχου Προϋπολογισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σύμφωνα με τον στόχο της αποτελεσματικότερης προαγωγής των δυνατοτήτων του τουρισμού και του πολιτισμού, ενέκρινε, για πρώτη φορά, τη χορήγηση κονδυλίου ύψους 1 000 000 ευρώ για τη χρηματοδότηση εκπόνησης σχεδίου που θα προάγει τους υπέροχους ευρωπαϊκούς προορισμούς

4.5

Η Γενική Διεύθυνση Επιχειρήσεις και Βιομηχανία της Επιτροπής συνέστησε από την πλευρά της μία «Ομάδα για την βιωσιμότητα του τουρισμού» (TSG), που αποτελείται μεταξύ άλλων από εμπειρογνώμονες εκπροσώπους των Οργάνων και των διαφόρων κατηγοριών των φορέων με σκοπό τη διατύπωση προτάσεων που θα υποβληθούν στην Επιτροπή για την υλοποίηση ενός βιώσιμου τουρισμού ενόψει της προετοιμασίας εντός του 2007 της Ευρωπαϊκής Ατζέντα 21 για τον τουρισμό. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι η μόνη μορφή τουρισμού που πρέπει να ενθαρρυνθεί είναι αποκλειστικά η μορφή του βιώσιμου τουρισμού.

4.6

Ο Επίτροπος Günter Verheugen εξήγγειλε άλλωστε επ' ευκαιρία του τετάρτου Ευρωπαϊκού Φόρουμ Τουρισμού που πραγματοποιήθηκε στη Μάλτα στις 20 Οκτωβρίου 2005, ότι εντός των πρώτων μηνών του 2006 θα εγκαινιασθεί μια «ευρωπαϊκή ιστοσελίδα τουρισμού» που θα παρέχει πρόσβαση στις ιστοσελίδες των εθνικών τουριστικών οργανώσεων προκειμένου να βελτιωθεί η προαγωγή των τουριστικών τοποθεσιών της Ευρώπης.

4.7

Τέλος, η ΔΓ Επιχειρήσεις της Επιτροπής άρχισε μία μελέτη με θέμα «Ο αντίκτυπος των πολιτιστικών και αθλητικών εκδηλώσεων στις ΜΜΕ που συνδέονται με τον τουρισμό», ενώ η ΔΓ Πολιτισμός άρχισε μία έρευνα σχετικά με την οικονομία του πολιτισμού στην Ευρώπη.

5.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, με την επίγνωση της σπουδαιότητας που έχει ο τομέας του τουρισμού για την Ευρώπη, έχει από μακρού επιδείξει ενδιαφέρον για τα σχετικά θέματα, όπως οι τουριστικές πολιτικές στη διευρυμένη Ευρώπη, ο τουρισμός και η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, ο τουρισμός και η συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ο τουρισμός και ο αθλητισμός κλπ (5).

5.2

Παράλληλα με τις δύο μελέτες που αναφέρθηκαν στο σημείο 4.7, η παρούσα γνωμοδότηση για τον τουρισμό και τον πολιτισμό, όπως επίσης οι γνωμοδοτήσεις που προαναφέρθηκαν (σημείο 5.1), αποτελούν συμβολή στον προσδιορισμό των μελλοντικών προγραμματικών κατευθύνσεων για τον τουρισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

6.1

Η προαγωγή των πολιτιστικών αξιών πρέπει καταρχάς να απευθύνεται στους διαμένοντες πολίτες μιας περιοχής οι οποίοι πρέπει να αποκτήσουν μεγαλύτερη γνώση του πλούτου των ιστορικών καλλιτεχνικών και περιβαλλοντικών μνημείων των περιοχών τους (6). Εφόσον ευαισθητοποιηθούν τότε πράγματι θα είναι σε θέση να διαδραματίσει αξιόλογο ρόλο για την προστασία και την προαγωγή της περιοχής τους, υποστηρίζοντας τις ενέργειες των δημόσιων αρχών.

6.2

Για να προαχθεί η πολιτιστική ευαισθητοποίηση είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα ήδη από το σχολείο με προγράμματα που βελτιώνουν τις γνώσεις των νέων σχετικά με τον ιστορικό, καλλιτεχνικό και περιβαλλοντικό πλούτο των περιφερειών τους και με πρωτοβουλίες που καθιστούν τους νέους πρωταγωνιστές της αξιοποίησής τους (7).

7.1

Για να προαχθεί αποτελεσματικά ο πολιτιστικός τουρισμός, και για να κατακτηθεί ακόμη και ο «πολιτιστικά αδιάφορος τουρίστας» χρειάζεται ανάλυση και ανάπτυξη των διαφόρων τομέων και προσδιορισμός των τάσεων και των ευκαιριών για περαιτέρω ανάπτυξη. Οι βασικοί τομείς του πολιτιστικού τουρισμού είναι οι εξής: τέχνες και παραδόσεις, σαλόνια και εκθέσεις, φεστιβάλ και εκδηλώσεις, οινογαστρονομία, αγροτικός τουρισμός, «σινετουρισμός» και θεματικά ιστορικοπολιτιστικά πάρκα.

7.2.1

Ο πιο παραδοσιακός τομέας του πολιτιστικού τουρισμού είναι ο τουρισμός που συνδέεται με την «φυσική» καλλιτεχνική κληρονομιά αποτελούμενη από ιστορικά κέντρα, μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Στον τομέα αυτό, προτεραιότητα είναι η ευρύτερη ολοκλήρωση μεταξύ της διαχείρισης των πολιτιστικών αγαθών και της διαχείρισης των τουριστικών υπηρεσιών έτσι ώστε να ευνοείται η «κάρπωσή τους» από πλευράς τουριστών. Χρειάζονται δηλαδή ενιαίοι όροι στο πλαίσιο «τουριστικοπολιτιστικών συστημάτων» που θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης βάσει ολοκληρωμένων λογικών. Θα πρέπει έτσι να ευνοηθεί π.χ. η ενιαία διαχείριση των μεμονωμένων καλλιτεχνικοπεριβαλλοντικών συστημάτων, έστω και αν εμπίπτουν στις αρμοδιότητες των δημόσιων διοικήσεων ή του ιδιωτικού τομέα, και να προωθηθούν πολιτικές ωραρίου και τιμών που μεγιστοποιούν τη προσβασιμότητα και καθιστούν δυνατή την αύξηση των εσόδων και συνεπώς την κάλυψη των δαπανών διαχείρισης. Σκόπιμη είναι επίσης η αναβίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω π.χ. εκθέσεων σε μουσεία, σε ιστορικά κτίσματα με ιδιαίτερη προσοχή στην προαγωγή της σύγχρονης τέχνης.

7.2.2

Υπάρχουν ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες, όπως π.χ. «η τουριστική κάρτα» που εφαρμόστηκε δοκιμαστικά σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις και περιλαμβάνουν τη μεταφορά και την είσοδο σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους.

7.2.3

Σε ό,τι αφορά τα καλλιτεχνικά κέντρα ήσσονος σημασίας ενδείκνυται ιδιαιτέρως η εμπειρία των «πολιτιστικών περιφερειών» που ενσωματώνουν τουριστικές και πολιτικές υπηρεσίες των πιο κοινών ομογενών περιοχών, συγκεντρώνουν χρηματοδοτήσεις από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και προάγονται κατά τρόπον ενιαίο. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμη επίσης και τη συμμετοχή των περιφερειακών τουριστικών οργανισμών στην ανάπτυξη και δημιουργία πολιτιστικών περιφερειών διαμεθοριακού χαρακτήρα.

7.2.4

Θα μπορούσαν επίσης να δημιουργηθούν «δίκτυα» (8) ή περιηγήσεις για τα πολιτιστικά αγαθά που ενυπάρχουν σε διάφορες χώρες, όπως δίκτυα κάστρων ή ιστορικών κτισμάτων, αρχαιολογικών τοποθεσιών (π.χ. το δίκτυο πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας) (9) ή δίκτυα ειδικών μουσείων όπως π.χ. τα «μουσεία επιχειρηματικότητας» ή ακόμη διευρωπαϊκές περιηγήσεις (10), όπως η via Fracigena. Τα εν λόγω δίκτυα ή περιηγήσεις θα μπορούσαν να φέρουν ενιαία επισήμανση με την κατάλληλη σηματοδότηση και να προβάλλονται κατά τρόπον ενιαίο. Επιπλέον και εφόσον είναι εφικτό, θα ήταν σκόπιμο να παρέχονται ομοιογενείς υπηρεσίες φιλοξενίας

7.3.1

Ένας δεύτερος σημαντικός τομέας του πολιτιστικού τουρισμού συνδέεται με τις εκδηλώσεις: εκθέσεις, συναυλίες, φεστιβάλ και άλλες ιδιαίτερες πρωτοβουλίες. Κατά τα τελευταία δέκα με δεκαπέντε χρόνια, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις έχουν καταστεί σημαντικοί παράγοντες προαγωγής του τουρισμού. Ολοένα και μεγαλύτερες ροές παθιασμένων κυρίως νέων ατόμων, μετακινούνται για να επισκεφθούν μεγάλες εκθέσεις, για να συμμετάσχουν σε συναυλίες σε μουσικά και κινηματογραφικά φεστιβάλ και για να παραστούν σε ιδιαίτερες πρωτοβουλίες όπως π.χ. οι «λευκές νύχτες» που διοργανώνονται σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, όπως το Παρίσι, οι Βερσαλλίες, οι Βρυξέλλες, η Ρώμη, η Βιέννη, η Βαρσοβία κλπ.

7.3.2

Για τη βελτίωση του τομέα αυτού απαιτούνται παρεμβάσεις για έργα υποδομής προκειμένου να υλοποιηθούν ή να αναδιαρθρωθούν οι κατάλληλοι χώροι για εκθέσεις και φεστιβάλ, παρεμβάσεις προγραμματισμού καθώς επίσης και παρεμβάσεις στον τομέα της προαγωγής και επικοινωνίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να ενθαρρύνει τη δημιουργία ενιαίου χρονοδιαγράμματος πολιτιστικών εκδηλώσεων, να προαγάγει τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων χωρών και των πολιτιστικών ιδρυμάτων και τέλος να τονώσει τις πρωτοβουλίες των χωρών με λιγότερη εμπειρία και παραδόσεις στον τομέα αυτό αρχής γενομένης από τα δέκα νέα κράτη μέλη.

7.4.1

Ένας τρίτος σημαντικός τομέας του πολιτιστικού τουρισμού είναι ο τομέας που συνδέεται με τις οινογαστρονομικές αξίες των διαφόρων περιοχών: πρόκειται για ένα τομέα «υλικού πολιτισμού» που κατά τα τελευταία χρόνια αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία και 'χει δημιουργήσει ένα αυθεντικό πολιτιστικό και οικονομικό κίνημα για την προώθηση των τυπικών προϊόντων (11).

7.4.2

Και εδώ, πρέπει να ενθαρρυνθεί η δημιουργία «οινογαστρονομικών περιηγήσεων» όπου θα ενσωματώνονται οι πολιτιστικές και καλλιτεχνικές αξίες και θα προωθούνται, στο πλαίσιο ενιαίας προσφοράς, πολιτιστικές επισκέψεις, γευσιγνωσία και ύπαιθρος, ώστε να συνδυάζεται έτσι η γνώση της ιστορίας της τέχνης και η επαφή με τις παραδόσεις όσον αφορά τα κρασιά και τα τυπικά εδέσματα συγκεκριμένων γεωγραφικών περιοχών.

7.4.3

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να ενθαρρύνει την κατάρτιση ενός ευρωπαϊκού άτλαντα οινογαστρονομικών διαδρομών αγροτικού τουρισμού, ευνοώντας ειδικότερα τις διαμεθοριακές διαδρομές που συνδέουν τις παραδόσεις δύο ή τριών χωρών, έτσι ώστε να αξιοποιηθούν οι κοινές ρίζες πολλών παραδόσεων και «διαφορών».

7.5.1

Ένας τέταρτος τομέας του πολιτιστικού τουρισμού ο οποίος αποδεικνύεται τελευταία ότι αποτελεί σημαντική κινητήρια δύναμη τουριστικών ροών είναι ο τομέας που συνδέεται με την παραγωγή κινηματογραφικών και τηλεοπτικών ταινιών. Οι επισκέψεις στους τόπους σκηνοθεσίας των ταινιών που συνάντησαν επιτυχία πολλαπλασιάζουν τη παρουσία τουριστών σε πολλές περιοχές. Έτσι π.χ. το κάστρο Alnwick, στην περιοχή Northumberland (Βόρειος Μεγάλη Βρετανία), όπου γυρίστηκαν οι ταινίες βασισμένες στα μυθιστορήματα της J.K. Rolling που έχουν πρωταγωνιστή το μάγο Harry Potter, είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα μία τουριστική εισροή ύψους 13 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως ώστε να καταστεί μία από τις σημαντικότερες τουριστικές έδρες της Μεγάλης Βρετανίας. Το ίδιο συνέβη στην Ιταλία στο Κάστρο Agliè της περιοχής Πιεμόντε όπου γυρίστηκε η τηλεοπτική ταινία «Ελίζα της Ριβομπρόζα», με 100 έως 3 500 επισκέπτες εβδομαδιαίως κατά μέσο όρο. Και αυτό ισχύει και για ταινίες που δεν έχουν ακόμη προβληθεί αλλά βρίσκονται στο στάδιο των γυρισμάτων: στη Μεγάλη Βρετανία, το χωριό Λίνκολν όπου γυρίζεται η ταινία του best-seller «Ο Κώδικας Da Vinci», βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Dan Brown, έχει ήδη καταστεί έδρα σημαντικών τουριστικών εισροών, ενώ στο Παρίσι έχουν δημιουργηθεί τουριστικά γραφεία που διοργανώνουν επισκέψεις αποκλειστικά στις περιοχές που περιγράφονται στο μυθιστόρημα.

7.5.2

Σύμφωνα με μία αγγλική έρευνα που έγινε στη Μεγάλη Βρετανία τον Αύγουστο 2005, 27 % των ενηλίκων και 45 % των νέων ηλικίας 16 με 24 δηλώνουν ότι επηρεάζεται η επιλογή του τόπου διακοπών τους από τις ταινίες που παρακολούθησαν στον κινηματογράφο ή την τηλεόραση. Για το λόγο αυτό η υπηρεσία προωθήσεως του αγγλικού τουρισμού VisitBritain, παρακολουθεί επισταμένως την παραγωγή των ταινιών και δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της «χάρτες κινηματογραφικών ταινιών» που είναι πολύ εμπεριστατωμένοι και δείχνουν όλους τους τόπους όπου γυρίζονται οι νέες ταινίες με περιγραφή των διαδρομών και των τουριστικών υπηρεσιών που παρέχονται επί τόπου.

7.6.1

Ένας πέμπτος τομέας πολιτιστικού τουρισμού είναι ο τομέας που θα μπορούσε να συνδεθεί με τη δημιουργία θεματικών πάρκων ιστορικοκαλλιτεχνικού χαρακτήρα που συμπληρώνουν τις επισκέψεις στα μουσεία, στα ιστορικά κέντρα και στους αρχαιολογικούς τόπους. Το πάρκο, που θα μπορούσε ενδεχομένως να δημιουργηθεί στην συγκεκριμένη φημισμένη τουριστική τοποθεσία, πρέπει, εφόσον είναι εφικτό, να αποτελεί μέσον υποστήριξης για την κατανόηση της τοπικής ιστορικής πραγματικότητας (12). Παρόμοια πάρκα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν στις μεγάλες πολιτιστικές ευρωπαϊκές περιοχές (13) και η ΕΕ θα μπορούσε να βοηθήσει την υλοποίηση υποδομών infotainement (πληροφόρηση και ψυχαγωγία) ώστε να αποτελέσουν περαιτέρω κίνητρο τουριστικών εισροών.

8.1

Δημιουργία διαδικτύων και δορυφορικών και ψηφιακών τηλεοπτικών σταθμών, χρήση των συστημάτων εικόνας και ήχου στα κυψελωτά κινητά τηλέφωνα τελευταίας γενεάς, υλοποίηση ανοικοδόμησης μνημείων και ιστορικοκαλλιτεχνικών περιβαλλόντων μέσω της χρησιμοποίησης των τεχνικών εικονικής πραγματικότητας: οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας μπορούν να προσφέρουν μεγάλη βοήθεια για την αξιοποίηση των πολιτιστικών αγαθών για τον τουρισμό (14).

8.2

Μία ιδιαίτερη εφαρμογή των νέων τεχνολογιών αφορά την τουριστική βιωσιμότητα και την προστασία των πιο δημοφιλών καλλιτεχνικών τόπων που διατρέχουν κίνδυνο επιδείνωσης λόγω της εισβολής των τουριστικών μαζών: οι τεχνολογίες πληροφόρησης μπορούν πράγματι να παράσχουν νέες ευκαιρίες προγραμματισμού, παρακολούθησης και οργάνωσης των τουριστικών ροών με αυτόματο έλεγχο των μεταβλητών του περιβάλλοντος (π.χ. υγρασία στις αίθουσες των μουσείων) που απειλούν τα έργα τέχνης. Επιπλέον, η εγκατάσταση συστημάτων αναγγελίας με ανοικτή γραμμή και η δυνατότητα επισκέψεων κατόπιν ραντεβού θα ευνοήσουν την αξιοποίηση των χώρων, όπου η επίσκεψη γίνεται μόνο κατά μικρές ομάδες τουριστών κάθε φορά.

8.3

Δεν πρέπει να λησμονηθεί άλλωστε η αξιόλογη συμβολή των σύγχρονων τεχνολογιών όσον αφορά την υλοποίηση διαρθρώσεων και συστημάτων που επιτρέπουν την άρση των αρχιτεκτονικών εμποδίων που πολύ συχνά αποτελούν ανυπέρβλητο εμπόδιο για τα λιγότερο ικανά άτομα.

8.4

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία στο Έβδομο πενταετές πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης αναφέρει ότι οι εφαρμογές των αποτελεσμάτων της έρευνας μπορεί να βοηθήσει τον τομέα του τουρισμού και την πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά, θα μπορούσε να προωθήσει την απτή υλοποίηση πρωτοβουλιών αυτού του είδους, με την κατάρτιση ενδεχομένως καταλόγου των διαθέσιμων τεχνολογιών και χάρτη ορθών πρακτικών σε κοινοτικό επίπεδο προς ενημέρωση των φορέων των διαφόρων χωρών.

8.5

Η χρήση των νέων τεχνολογιών έχει ουσιαστική σημασία για την προαγωγή των ευρωπαϊκών τουριστικοπολιτιστικών προορισμών όχι μόνο στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό της ΕΕ. Και σε αυτόν τον τομέα θα ήταν σκόπιμο να γίνει απογραφή των πρωτοβουλιών που βρίσκονται στο στάδιο υλοποίησης από τις διάφορες χώρες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε επιπλέον να υποστηρίξει και το σχέδιο της υλοποίησης μιας ευρωπαϊκής ιστοσελίδας τουρισμού καθώς επίσης και τη δημιουργία ενός δορυφορικού τηλεοπτικού σταθμού για την προαγωγή του τουρισμού της γηραιάς ηπείρου στις χώρες εκτός της Ευρώπης.

9.1

Για την εξασφάλιση αποτελεσματικού συστήματος τουριστικής αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς απαιτείται η διακυβέρνηση των πολιτιστικών αγαθών: τα αγαθά αυτά είναι ιδιοκτησία είτε του δημοσίου (σε κρατικό ή τοπικό επίπεδο) ή ιδιοκτησία θρησκευτικών και άλλων οργανώσεων ή ιδιοκτησία ιδιωτών. Ιδιαίτερα λεπτή είναι η κατάσταση σε ορισμένα νέα κράτη μέλη όπου, λόγω των εθνικοποιήσεων που επιβλήθηκαν κατά τις περασμένες δεκαετίες, υπάρχει ασάφεια ως προς τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και μεγάλη υποβάθμιση στη συντήρηση ορισμένων πολιτιστικών αγαθών.

9.2

Πρέπει να προωθηθούν πρότυπα διακυβέρνησης που, σεβόμενα την ιδιοκτησία των καλλιτεχνικών και πολιτιστικών αγαθών και παρέχοντας τις μέγιστες εγγυήσεις όσον αφορά την προστασία και τη συντήρηση θα επιτρέπουν το συντονισμένο διαχειρισμό των μεμονωμένων τουριστικών και πολιτιστικών συστημάτων, ευνοώντας παράλληλα τη συμμετοχή δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων και παρέχοντας παράλληλα φορολογικά κίνητρα.

9.3

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να κάνει μια απογραφή των συστημάτων διακυβέρνησης που εφαρμόζονται σήμερα στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες για να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητά τους και να ενθαρρύνει τη διάδοση τους στις άλλες χώρες, και να προτείνει καινοτόμα συστήματα με φορολογικές ελαφρύνσεις που μπορούν να ευνοήσουν τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα όσον αφορά τη διαχείριση.

9.4

Αλληλένδετο με το πρόβλημα της διακυβέρνησης είναι το πρόβλημα της κατάρτισης των απασχολουμένων στον τομέα αυτό που θα πρέπει στο εξής να διαθέτουν εκτός από ιστορικοκαλλιτεχνικές δραστηριότητες και αρμοδιότητες διοικήσεως, μάρκετινγκ και χρήσης των νέων τεχνολογιών καθώς και όλων όσοι έρχονται σε άμεση επαφή με τους τουρίστες (ξενοδόχοι, έμποροι, υπάλληλοι δημόσιων υπηρεσιών κλπ.) και οι οποίοι, εκτός των γλωσσικών δεξιοτήτων, θα πρέπει να έχουν «κοινωνική μόρφωση» και να σέβονται την πολιτιστική διαφορά του τουρίστα. Αλλά και σε αυτό τον τομέα η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να προβεί σε απογραφή των πιο προωθημένων μεθόδων κατάρτισης ευνοώντας τις ανταλλαγές εμπειρίας και τις πρωτοβουλίες αξιολόγησης καθώς και τη διάδοση των ορθότερων πρακτικών με γενικό γνώμονα την προαγωγή του ποιοτικού τουρισμού.

10.1

Η αποτελεσματική διαχείριση του πολιτιστικού τουρισμού μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα και στους άλλους τουριστικούς τομείς, από τον τουρισμό για λουτρά έως τον ορεινό και τον επιχειρηματικό τουρισμό και τον τουρισμό τρίτης ηλικίας.

10.2

Η παρουσία καλλιτεχνικών περιηγήσεων, εκθέσεων, συναυλιών ή οινογαστρονομικών δυνατοτήτων μπορεί να ενθαρρύνει την επιλογή του τουρίστα συγκεκριμένων παραθαλάσσιων ή ορεινών τοποθεσιών και να τις βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τον τουριστικό ανταγωνισμό των αναδυόμενων χωρών που αν και είναι ανταγωνιστικές στο επίπεδο των φυσικών πόρων ή στις χαμηλές τιμές, δύσκολα μπορεί να συγκριθούν με τις δυνατότητες που παρέχουν στον πολιτιστικό τομέα οι αντίστοιχες της Ευρώπης.

10.3

Το ίδιο ισχύει και σε ό,τι αφορά τον επιχειρηματικό τουρισμό εφόσον εξασφαλίζεται η δυνατότητα συνδυασμού του επαγγελματικού ταξιδίου με τον πολιτιστικό τουρισμό συμπεριλαμβανομένου του Σαββατοκύριακου με τη δυνατότητα συμμετοχής της οικογένειας.

10.4

Εάν ληφθεί υπόψη η προσδοκία ζωής του ευρωπαϊκού πληθυσμού, που είναι σήμερα κατά πολύ μεγαλύτερη από ό,τι κατά το παρελθόν, ο πολιτιστικός τουρισμός ανταποκρίνεται πλήρως στις απαιτήσεις του «πρεσβύτη», ο οποίος ολοένα και περισσότερο πλέον αφιερώνει τον ελεύθερο χρόνο του στη γνωριμία με νέες πολιτιστικές παραδόσεις. Το στοιχείο αυτό εξυπηρετεί και την ανάγκη προώθησης του τουρισμού κατά τις μη τουριστικές περιόδους.

10.5

Βεβαίως και στα πλαίσια αυτής της δράσης προαγωγής της ολοκλήρωσης μεταξύ πολιτιστικού τουρισμού και άλλων τουριστικών τομέων, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες και να προωθήσει τα σχέδια αυτά.

11.1

Με βάση τον θετικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει ο πολιτισμός για την ανάπτυξη του τουρισμού και λαμβανομένου υπόψη κυρίως ότι ο τουρισμός, εκτός του ότι μπορεί να κινητοποιεί και άλλους τομείς της οικονομίας, συμβάλλει σημαντικά στην υλοποίηση των στόχων της «ανάπτυξης» και της «απασχόλησης» που προβλέπει η στρατηγική της Λισσαβώνας, πρωταρχικός σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης πρωτοβουλίας είναι, όπως έχει ήδη λεχθεί, να παράσχει στα ευρωπαϊκά όργανα περισσότερα στοιχεία για την προαγωγή του τομέα αυτού, ο οποίος αν και δυναμικός, αντιμετωπίζει ωστόσο τον ισχυρό ανταγωνισμό τρίτων χωρών.

11.2.1

Για να αξιοποιηθεί αποτελεσματικώς ο ευρωπαϊκός πολιτιστικός τουρισμός είναι απαραίτητη η βελτίωση της ολοκληρωμένης επικοινωνίας και προαγωγής της Ευρώπης και των ευρωπαϊκών προορισμών, ενώ παράλληλα πρέπει να ενθαρρυνθεί η διάδοση των ορθών πρακτικών όσον αφορά την προστασία, την αξιοποίηση, τη διακυβέρνηση και την κατάρτιση. Για το σκοπό αυτό χρησιμότατη θα είναι η ευρωπαϊκή ιστοσελίδα τουρισμού εάν βεβαίως πληροί ορισμένες προϋποθέσεις:

11.3.1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να προωθήσει τις καλύτερες πρακτικές στον τομέα της διαχείρισης των τουριστικοπολιτιστικών υπηρεσιών, χρησιμοποιώντας ανταγωνιστικά και επιβραβευτικά συστήματα στα προγράμματά της, αρχής γενομένης από το πρόγραμμα «Ευρωπαϊκές πολιτιστικές πρωτεύουσες» (15) και το μελλοντικό πρόγραμμα «Υπέροχοι ευρωπαϊκοί προορισμοί». Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να παράσχει συμβουλευτικό έργο στις πόλεις και τις περιφέρειες που αποφασίζουν να θέσουν υποψηφιότητα για τα δύο εν λόγω προγράμματα και να προβεί σε σημαντικότερη χρηματοδότηση από ότι σήμερα και ίσως να προβλέψει έναν προτιμησιακό διάδρομο για τη χρησιμοποίηση των διαρθρωτικών ταμείων. Σε εθνικό επίπεδο όμως, καλό θα ήταν να ευνοήσει τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των πόλεων και των τουριστικό πολιτιστικών τοποθεσιών που είναι υποψήφιες για τα δύο προγράμματα επί τη βάσει κριτηρίων που θα καθορισθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο: συστήματα διακυβέρνησης, συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενσωμάτωση τουριστικών και πολιτιστικών υπηρεσιών, προαγωγή και πληροφόρηση κλπ. Όσον αφορά τις «Ευρωπαϊκές πολιτιστικές πρωτεύουσες»: βιωσιμότητα, παράταση της τουριστικής περιόδου, συστήματα διακυβέρνησης, συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενσωμάτωση τουριστικών και πολιτιστικών υπηρεσιών κλπ. Το ίδιο και για το πρόγραμμα «Υπέροχοι ευρωπαϊκοί προορισμοί».

11.4.1

Η προώθηση του διαλόγου μεταξύ των πολιτιστικών παραδόσεων τόσο στο εσωτερικό της ΕΕ, ενόψει της περαιτέρω ένταξης των τεσσάρων υποψήφιων χωρών, όσο και μεταξύ της ΕΕ και των άλλων περιοχών του κόσμου, πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα και για τα τουριστικοπολιτιστικά προγράμματα. Από την άποψη αυτή φαίνεται ιδιαιτέρως σκόπιμη, όπως ήδη τονίστηκε, η απόφαση να ανακηρυχθεί το 2008 ως «ευρωπαϊκό έτος διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών». Καλό θα ήταν ωστόσο να εφαρμοσθούν πριν από το 2008 διάφορα σχέδια π.χ. για τα σχολεία, με την επέκταση και για τους μαθητές της ανώτερης εκπαίδευσης των προγραμμάτων διεθνών ανταλλαγών τύπου Erasmus ή να ευνοηθεί η αδελφοποίηση σχολικών τάξεων διαφόρων χωρών. Ειδικά προγράμματα για την προαγωγή του διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών θα μπορούσαν να προβλεφθούν και για τους ηλικιωμένους. Κατά τον τρόπο αυτό το 2008 θα μπορούσε να καταστεί ένα «έτος βιτρίνα» των πρωτοβουλιών που βρίσκονται στο στάδιο εφαρμογής και να δοθεί ώθηση και σε άλλες πρωτοβουλίες.

11.5.1

Η ΕΕ δεν διαθέτει άμεσα λειτουργικά μέσα για τον πολιτιστικό τουρισμό, δεδομένου ότι δεν υφίσταται ακόμη η σχετική νομική βάση: μολαταύτα θα ήταν σκόπιμο η Ευρώπη να προβεί στην ανάληψη μιας άμεσης δράσης, προκειμένου να ισχυροποιηθεί ο συντονισμός στο επίπεδο της διαχείρισης για την προώθηση των σημερινών και μελλοντικών σχεδίων αξιοποίησης του τομέα. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής υπηρεσίας τουρισμού, στα πλαίσια της αρχής της επικουρικότητας, που θα διαδραματίζει ρόλο ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου στον τομέα του τουρισμού με σκοπό να παρέχει στην Κοινότητα και στα κράτη μέλη πληροφορίες, αξιόπιστα και συγκρίσιμα στοιχεία για τον τουρισμό. Η πρόταση αυτή είχε ήδη υποβληθεί και στην προηγούμενη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με τίτλο «Τουρισμός και αθλητισμός: οι μελλοντικές προκλήσεις της Ευρώπης».

11.6.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις που υπέβαλε ο Επίτροπος κ. Guenter Verheugen στα πλαίσια του 4ου Φόρουμ για τον Ευρωπαϊκό τουρισμό στη Μάλτα καθώς και το πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (16) στο οποίο ζητείται να ανατεθεί στη ΓΔ Επιχειρήσεις και Βιομηχανία ο συντονισμός των διάφορων κοινοτικών πρωτοβουλιών που έχουν αντίκτυπο στον τομέα του τουρισμού.

11.7

Η παρούσα γνωμοδότηση αποκλήθηκε από την ΕΟΚΕ «Δήλωση του Paestum» ένεκα της δημόσιας ακρόασης που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο 2005 σε αυτόν τον υποβλητικό αρχαιολογικό τόπο της Ιταλίας.

—

«European Route of Brick Gothic», σχέδιο στο οποίο συμμετέχουν 7 χώρες (Σουηδία, Δανία, Γερμανία, Πολωνία, Λιθουανία, Λετονία και Εσθονία), 26 πόλεις και 2 περιφέρειες.

—

«Ευρωπαϊκό οδοιπορικό της εβραϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς», πρόγραμμα που βραβεύθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως «η καλύτερη πολιτιστική περιήγηση του Συμβουλίου της Ευρώπης»( % Δεκεμβρίου 2005).

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/8

1.1

Η πολιτική ανταγωνισμού της Ενωσης θεωρήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα η κορωνίδα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ένα κεκτημένο που δεν θα μπορούσε να αμφισβητηθεί. Όμως, λόγω της συζήτησης που φιεξήχθη με αντικείμενο τη συνταγματική συνθήκη, αμφιβητήθηκε το βάσιμο μιας πολιτικής που αποβλέπει στη διασφάλιση του «ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού». Μετά την πραγματοποιηθείσα μεταρρύθμιση όσον αφορά τα μέσα ελέγχου των συμπράξεων και των καταχρήσεων δεσπόζουσας θέσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε να μεταρρυθμίσει το καθεστώς των κρατικών βοηθειών μέσω ενός σχεδίου δράσης. Η παρουσίαση της έκθεσης 2004 προσφέρει συνεπώς στην ΕΟΚΕ την δυνατότητα ενός σφαιρικού προβληματισμού για τους σκοπούς και τις μεθόδους της κοινοτικής πολιτικής ανταγωνισμού, ιδιαίτερα σε σχέση με το εξής πλαίσιο:

1.2

Ο Γενικός Διευθυντής της ΓΔ Ανταγωνισμός αφού εκθέτει πρώτα την «πολιτική πλαισίωση» αναφέρεται στο περιεχόμενο της έκθεσης όπου αναπτύσσονται οι εξής δραστηριότητες της Επιτροπής:

Το 2004, το έτος της διεύρυνσης με νέα δέκα κράτη μέλη χαρακτηρίστηκε από τη θέση σε ισχύ, την 1η Μαΐου, της μεταρρύθμισης του κοινοτικού δικαίου του ανταγωνισμού.

2.1

Η έκθεση υπογραμμίζει, τη σχέση μεταξύ της πολιτικής ανταγωνισμού και της αναθεωρημένης Στρατηγικής της Λισσαβόνας: ανταγωνιστικότητα, ανάπτυξη, απασχόληση και βιώσιμη ανάπτυξη. Η Επιτροπή επιθυμεί να επικεντρώσει την δράση της στους βασικούς τομείς της εσωτερικής αγοράς και της ατζέντας της Λισσαβόνας, τονίζοντας την άρση των εμποδίων για τον ανταγωνισμό στους τομείς που απελευθερώθηκαν πρόσφατα και σε ορισμένους άλλους τομείς που υπόκεινται σε ρυθμίσεις όπως οι τηλεπικοινωνίες, οι ταχυδρομικές υπηρεσίες, η ενέργεια και οι μεταφορές. Η σχέση με την ατζέντα της Λισσαβόνας θα έπρεπε να αιτιολογείται καλύτερα και να εξηγείται περισσότερο.

2.2

Το προκαταρκτικό ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι κατά πόσον η πολιτική ανταγωνισμού πρέπει να αντανακλά τις πολιτικές προτεραιότητες της δεδομένης συγκυρίας ή να διαθέτει μάλλον τη δική της λογική και αυτονομία. Η ΕΟΚΕ δίνει προτεραιότητα στην δεύτερη προσέγγιση για τους εξής λόγους:

2.2.1

Οι επιχειρήσεις, οι καταναλωτές και οι οικονομικοί και κοινωνικοί εταίροι χρειάζονται ένα σταθερό και προβλέψιμο νομικό πλαίσιο. Εάν η πολιτική του ανταγωνισμού πρέπει να κυμαίνεται ανάλογα με τις προτεραιότητες της στιγμής, τότε θα αποτελέσει πηγή νομικής αστάθειας και συνεπώς δεν θα ευνοήσει τις επενδύσεις και την απασχόληση.

2.2.2

Η δημιουργία ενός ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού αποτελεί ουσιαστικό αυτοσκοπό, όχι μόνο σε σχέση με τη συγκυριακή στρατηγική, αλλά και για να διασφαλισθεί η καλή λειτουργία της ευρωπαϊκής ενιαίας εσωτερικής αγοράς. Στην αντίθετη περίπτωση, η αγορά αυτή θα χάσει όλη τη σημασία της και τα πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει στην ευρωπαϊκή οικονομία, δηλαδή την τόνωση της ζήτησης, τη διεύρυνση της προσφοράς, την ισχύ μιας αγοράς 450 εκατομμυρίων καταναλωτών.

2.2.3

Σήμερα, σε μια διευρυμένη Ένωση, οι διαφορές, σε επίπεδο οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών είναι πολύ έντονες. Στο πλαίσιο αυτό, η πολιτική ανταγωνισμού αποκτά τελείως ιδιαίτερη βαρύτητα. Με άλλα λόγια, η καθιέρωση ενός ανταγωνισμού πραγματικά ελεύθερου και όχι νοθευμένου έχει αποφασιστική σημασία προκειμένου να παρέχεται η εγγύηση των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης στους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους τόσο σ'αυτούς που προέρχονται από τις πλούσιες χώρες όσο και σε εκείνους από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και ότι με τον τρόπο αυτό πληρούνται οι συνθήκες που ενισχύουν την οικονομική και κοινωνική συνοχή της Ένωσης.

2.2.4

Η αυτονομία της πολιτικής ανταγωνισμού πρέπει να προστατεύεται και να ενισχύεται. Πρέπει να διαρθρωθεί και με τις άλλες πολιτικές της Ένωσης, όπως με τις πολιτικές υπέρ των καταναλωτών, της οικονομικής μεγέθυνσης, της καινοτομίας, της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. Η πολιτική ανταγωνισμού, χάρη στις μεταρρυθμίσεις που υφίσταται και θα υποστεί, πρέπει να αντανακλά το όραμα αυτό προς τα έξω. Βάσει των προαναφερθέντων η Επιτροπή πρέπει οπωσδήποτε να επιδιώξει μια διαρκή ισορροπία που θα αποσκοπεί στην καλύτερη προστασία των καταναλωτών, των επιχειρήσεων και στο γενικό συμφέρον της Ένωσης. Στο μέλλον, η χάραξη κατευθυντήριων γραμμών για την εξέταση των αμφισβητουμένων περιπτώσεων πρέπει να καθορίζεται γύρω από ορισμένες επιταγές, δηλαδή:

2.2.5

Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ιδιαιτερότητα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και κυρίως στους τομείς της υγείας, της κοινωνικής πρόνοιας, και της παιδείας, προκειμένου να γίνονται σεβαστές οι αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της διαφάνειας, σύμφωνα με τις εθνικές παραδόσεις και πρακτικές. Στην περίπτωση που ανατίθενται σε ιδιωτικούς φορείς, εξολοκλήρου ή μερικώς, καθήκοντα δημόσιων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, οι αρχές ανταγωνισμού πρέπει να έχουν εγγυήσεις για την εφαρμογή της ίσης μεταχείρισης έναντι όλων των πιθανών φορέων, και συγχρόνως για την αποτελεσματικότητα, τη συνέχεια και την ποιότητα της υπηρεσίας. Με βάση τα ανωτέρω η ΕΟΚΕ επικροτεί το έργο της Επιτροπής, το οποίο συνέβαλε, μετά την απόφαση Altmark στο να διευκρινισθούν οι κανόνες χρηματοδότησης των υποχρεώσεων των δημοσίων υπηρεσιών, πράγμα που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά τη διαχείριση των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

2.2.6

Γενικότερα, το πρόβλημα της κοινοτικής πολιτικής ανταγωνισμού είναι ότι αυτή εφαρμόζεται με την προϋπόθεση ότι η ενιαία αγορά λειτουργεί ιδανικά: τέλεια και δωρεάν ενημέρωση των φορέων, ελεύθερη είσοδος και έξοδος των επιχειρήσεων, τόσες αγορές όσες και οι πιθανές ή επιθυμητές δυνατότητες των παραγόντων, κατάργηση των αυξανόμενων αποδόσεων κλίμακας, κατάργηση των δεσποζουσών θέσεων. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική, κυρίως λόγω της συμπεριφοράς ορισμένων κρατών μελών τα οποία συνεχίζουν να σκέπτονται «εθνικά» και επιθυμούν να δίνουν προτεραιότητα «στους εθνικούς πρωταθλητές» ή στις επιχειρήσεις της περιοχής τους.

2.2.7

Για το σκοπό αυτό, η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμός πρέπει να καταρτίσει οικονομικές και κοινωνικές εκθέσεις για την παρακολούθηση των περιπτώσεων που μελετά. Θα πρέπει επίσης να πραγματοποιήσει αναλύσεις αντίκτυπου των σημαντικότερων αποφάσεων που λαμβάνει, τόσο σε οικονομικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής ανταγωνιστικότητας της Ένωσης, όσο και σε κοινωνικό και σε σχέση με την βιώσιμη ανάπτυξη.

3.1

Σχετικά με την παρουσίαση της έκθεσης και για την καλύτερη κατανόηση του συστήματος, που θα γινόταν ακόμη πιο σαφές εάν περιείχε, ιδίως για τον τομέα της κρατικής βοήθειας, κατάλογο με τις αποφάσεις για τις οποίες δεν προβλήθηκε αντίρρηση όσον αφορά τη χορήγηση βοήθειας, και στον οποίο θα ανεφέροντο οι λόγοι για τους οποίους σε ορισμένες περιπτώσεις, η βοήθεια δεν υπαγόταν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 87 §1. Ο κατάλογος αυτός θα αποτελούσε το πλαίσιο των ορθών πρακτικών με αποδέκτες τα κράτη μέλη που χορηγούν βοήθεια.

3.2

Εξάλλου, το 2004 σημαδεύτηκε από τη διεύρυνση. Είναι όμως λυπηρό που η έκθεση δεν παρέχει περισσότερες πληροφορίες για την εφαρμογή της κοινοτικής πολιτικής ανταγωνισμού από τα νέα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ αναμένει συνεπώς από την έκθεση για το 2005 πληρέστερες και πιο επικαιροποιημένες πληροφορίες.

3.3.1

Από την έκθεση συνάγεται ότι η οικονομική ανάλυση κατέστη αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής ανταγωνισμού, πράγμα που ζητούσε πάντοτε με επιμονή η ΕΟΚΕ. Η εξέλιξη της νομοθεσίας όσον αφορά το δίκαιο του ανταγωνισμού (άρθρα 81 και 82), σημείωσε ιδιαίτερη πραγματικά πρόοδο, η οποία συνίσταται στον καλύτερο ορισμό της αγοράς και στη βελτίωση της προσέγγισης των οριζόντιων και κάθετων πρακτικών.

3.3.1.1

Επισημαίνεται, ότι βάσει του άρθρου 81 § 3, (εξαίρεση από την απαγόρευση των περιοριστικών συμφωνιών), η οικονομική ανάλυση εμπλουτίστηκε ιδιαίτερα με τη συμπερίληψη των κερδών της αποτελεσματικότητας. Με τον τρόπο αυτό, οι επιχειρήσεις μπορούν να προσφεύγουν σε νέες τεχνολογίες, σε καταλληλότερες μεθόδους παραγωγής, σε συνέργιες που είναι το αποτέλεσμα ενσωμάτωσης στοιχείων ενεργητικού, οικονομιών κλίμακας ή ακόμη μπορούν να προωθούν την τεχνική και τεχνολογική πρόοδο μέσω, π.χ. κοινών συμφωνιών έρευνας και ανάπτυξης.

3.3.2.1

Όπως επιβεβαιώνεται από τις υποθέσεις που αναφέρονται στην έκθεση, η πολιτική επιείκειας πέτυχε. Υπενθυμίζεται ότι ο μηχανισμός αυτός βασίζεται στην προτροπή στις επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε συμφωνία να προβούν στην «καταγγελία» της στις αρχές ανταγωνισμού, με ανταμοιβή την πλήρη ή μερική απαλλαγή τους από τα πρόστιμα που προβλέπονται. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή και ορισμένα κράτη μέλη κατήρτισαν προγράμματα επιείκειας που περιέχουν τους όρους του μηχανισμού. Τα προγράμματα αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις επιχειρήσεις, διότι εκτός του ότι οι συμφωνίες είναι αρκετά συχνά τελείως παράνομες, τους επιτρέπουν να αντιληφθούν ότι οι εμπορικοί τους αντιπρόσωποι συνήψαν εν αγνοία της επιχείρησης ευρεία συμφωνία, μέσω φαξ, και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, με τους αντιπρόσωπους άλλων επιχειρήσεων.

3.3.2.2

Όμως, η έκθεση δεν προβάλλει επαρκώς ορισμένες βασικές δυσλειτουργίες: τα υφιστάμενα προγράμματα επιείκειας στην Ε.Ε. είναι πολύ ανομοιογενή, τόσο όσον αφορά τις βασικές προϋποθέσεις για την χορήγηση επιείκειας όσο και σε διαδικαστικό επίπεδο· επιπλέον, δεν θέσπισαν προγράμματα επιείκειας όλες οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού: παρόμοιο πρόγραμμα θέσπισαν μόνο 18 αρχές, και η Επιτροπή (1).

3.3.2.3

Τέλος, το αίτημα επιείκειας που απευθύνεται σε μια συγκεκριμένη αρχή δεν ισχύει για τις άλλες. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, η ενδιαφερόμενη επιχείρηση είναι υποχρεωμένη, για να της χορηγηθεί ασυλία, να απευθυνθεί σε όλες τις αρμόδιες αρχές ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι έχει πρωταρχική σημασία να βελτιωθεί ο μηχανισμός όσον αφορά τις περιπτώσεις πολλαπλών αιτήσεων από τις επιχειρήσεις. Έτσι, κρίνεται αναγκαίο να απλουστευθούν οι ισχύουσες διαδικασίες προκειμένου να εφαρμοσθεί ένα σύστημα ομοφωνίας για την «καταγγελία» των συμφωνιών, πράγμα που θα σταματούσε αυτόματα κάθε συμμετοχή στο καρτέλ.

3.3.3.1

Σύμφωνα με την έκθεση, τα πρώτα αποτελέσματα που έδωσε το ευρωπαϊκό δίκτυο ανταγωνισμού φαίνονται ικανοποιητικά. Μέσω αυτού, συνεργάζονται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε., ανταλλάσσοντας πληροφορίες για νέες υποθέσεις και αποφάσεις. Αν υπάρχει πρόβλημα, συντονίζουν τις έρευνες, παρέχοντας συνδρομή και ανταλλάσσοντας αποδεικτικά στοιχεία,

3.3.3.2

Η συνεργασία αυτή δημιουργεί έναν αποτελεσματικό μηχανισμό για την αντιμετώπιση των επιχειρήσεων που εφαρμόζουν περιοριστικές διασυνοριακές πρακτικές ανταγωνισμού και συμβάλλει στην κατάργησή εκείνων που συγκρούονται με τους κανόνες της αγοράς και προξενούν τεράστιες ζημιές στον ανταγωνισμό και στους καταναλωτές.

3.3.3.3

Ένα σημαντικό ζήτημα είναι το απόρρητο των πληροφοριών. Αυτό διασφαλίζεται από μια συγκεκριμένη υπηρεσία, την ADO «Authorised disclosure officer», με την οποία ένα ή περισσότερα πρόσωπα είναι αρμόδια να παρεμβαίνουν κατά τη διαβίβαση απόρρητων πληροφοριών. Οι μηχανισμοί αυτοί εφαρμόστηκαν επανειλημμένως, από την 1η Μαΐου 2004, κυρίως με την Eπιτροπή και φαίνεται ότι στέφθηκαν με επιτυχία.

3.3.3.4

Μολονότι οι οικονομικοί παράγοντες παρουσιάζουν ένα πολύ θετικό απολογισμό της λειτουργίας του ευρωπαϊκού δικτύου ανταγωνισμού, εντούτοις, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής, στις δυσκολίες που ενδεχομένως θα προκύψουν, μακροπρόθεσμα, λόγω την αύξησης των υποθέσεων, πράγμα που θα δυσχεράνει την παροχή εγγυήσεων για την πλήρη προστασία της ανταλλαγής απόρρητων πληροφοριών.

3.4.1

Το άρθρο 82 της συνθήκης απαγορεύει την καταχρηστική εκμετάλλευση κάθε δεσπόζουσας θέσης από μια επιχείρηση, (καταχρηστικές τιμές, κατανομή των αγορών με συμφωνίες για αποκλειστικές πωλήσεις, πριμ πιστότητας που αποβλέπουν στην υφαρπαγή προμηθευτών από τους ανταγωνιστές τους). Άλλωστε, στη διάταξη αυτή υπάγεται ο έλεγχος των συγκεντρώσεων από τη στιγμή που μια συγχώνευση καθιστά δυνατή μια καταχρηστική εκμετάλλευση λόγω της ενίσχυσης της δεσπόζουσας θέσης της επιχείρησης από την οποία πηγάζει η εν λόγω ενέργεια. Το άρθρο αυτό, βασικό για τη νομοθεσία αντιτραστ, είναι ελλειπές από ορισμένες πλευρές λόγω της διφορούμενης ερμηνείας που δίνεται στην ανάλυση της συμπεριφοράς των επιχειρήσεων και των συνεπειών που έχει η συμμετοχή τους στις εμπορικές πρακτικές. Με άλλα λόγια, δεν δόθηκε ακόμη συγκεκριμένος ορισμός στην έννοια της καταχρηστικής εκμετάλλευσης της δεσπόζουσας θέσης και συνεπώς ορισμένες φορές είναι δύσκολο για τις επιχειρήσεις να γνωρίζουν τα όρια του τι επιτρέπεται και τι όχι. Π.χ. όσον αφορά τις καταχρήσεις στον τομέα των τιμών όπως τις εξοντωτικές τιμολογήσεις ή τις τιμές στις εκπτώσεις μια συγκεκριμένη συμπεριφορά μπορεί να έχει διαφορετικές συνέπειες: ένας πολύ αποτελεσματικός ανταγωνιστής μπορεί ακόμη και να ευημερήσει σε μια αγορά στην οποία η δεσπόζουσα επιχείρηση επιβάλλει τις «τιμές της», ενώ ένας «λιγότερο αποτελεσματικός» ανταγωνιστής μπορεί να αποκλεισθεί από την αγορά. Τον τελευταίο πρέπει άραγε να προστατεύσει η πολιτική ανταγωνισμού; Μήπως θα έπρεπε να αναπτυχθούν κανόνες που θα βασίζονται στην αρχή ότι καταχρηστικός θα είναι ο αποκλεισμός των «αποτελεσματικών» ανταγωνιστών;

3.4.2

Η Επιτροπή δημοσίευσε πρόσφατα σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά την εφαρμογή του άρθρου 82, πράγμα που επιδοκιμάζει η ΕΟΚΕ. Η Επιτροπή επιθυμεί την καθιέρωση διαδικασίας που θα πρέπει να ακολουθείται για την εκτίμηση ορισμένων πρακτικών, των πλέον συνηθισμένων, όπως των υπό όρων πωλήσεων καθώς και των εκπτώσεων και μειώσεων των τιμών που είναι δυνατόν να εξασθενήσουν τον ανταγωνισμό (2). Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες που ανέλαβε η Επιτροπή προκειμένου να κινητοποιήσει το μάξιμουμ των πόρων για τις πρακτικές που συγκεντρώνουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να βλάψουν τους καταναλωτές, ώστε να δημιουργηθεί νομική σαφήνεια και ασφάλεια χάρι σε ένα σαφή ορισμό για το τι σημαίνει ο όρος κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Ελπίζει ότι το εν λόγω σχέδιο που είναι σήμερα υπό εξέταση θα επιτρέψει στις επιχειρήσεις, με δεσπόζουσα θέση, να αξιολογήσουν με σαφήνεια εάν η συμπεριφορά τους είναι νόμιμη και υπενθυμίζει ότι για την ακριβή τοποθέτηση του προβληματισμού θα πρέπει να διεξαχθεί διάλογος με τους ενδιαφερόμενους παράγοντες (επιχειρήσεις, κυρίως μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καταναλωτές, κοινωνικούς εταίρους).

3.5.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την εξέλιξη που σημειώθηκε στο όνομα του ρεαλισμού, αφενός, με την καθιέρωση ενιαίας θυρίδας για τις γνωστοποιήσεις των συγκεντρώσεων, και αφετέρου όσον αφορά την απαραίτητη διασαφήνιση που δόθηκε στη δοκιμασία για τον ανταγωνισμό, εφόσον αυτή πλησιάζει περισσότερο την οικονομική πραγματικότητα και είναι πιο συμβατή με τους κανόνες που ισχύουν στα κυριότερα συστήματα ελέγχου των συγκεντρώσεων σε όλο τον κόσμο. Τέλος, μολονότι είναι δύσκολο να αποδειχθούν στην πράξη τα κέρδη που πραγματοποιούνται χάρη στην αποδοτικότητα, των συγχωνεύσεων, εντούτοις μπορεί κανείς να ελπίζει ότι σε ένα βελτιωμένο περιβάλλον, ο έλεγχος των συγκεντρώσεων θα εξυπηρετεί σε μόνιμη βάση τα συμφέροντα του ευρωπαίου καταναλωτή.

3.5.2

Όσον αφορά τις σχέσεις των μεγάλων καταστημάτων διανομής με τα συνοικιακά καταστήματα, εδώ και μερικά χρόνια παρακολουθούμε ένα φαινόμενο μαζικής συγκέντρωσης που μειώνει τα μερίδια της αγοράς των τελευταίων προς όφελος των πρώτων. Έχοντας υπόψη την ανάπτυξη εμπορικών πρακτικών, πολλές φορές πολύ καταναγκαστικών, τις πολιτικές για τους δασμούς, το μέγεθος των εκπτώσεων που χορηγούνται ανάλογα με την ποσότητα αγοράς, τα συνοικιακά καταστήματα δύσκολα μπορούν να υπερθεματίζουν σε τιμές, λόγω του σημαντικού περιθωρίου ελιγμών των μεγάλων καταστημάτων διανομής και της έλξης που διαθέτουν. Εξάλλου, στο ίδιο πλαίσιο οι παραγωγοί υποβάλλονται πολλές φορές σε υπερβολικές πιέσεις. Τέλος, η αύξηση του αριθμού των συγχωνεύσεων πρέπει να οδηγήσει στη συμφιλίωση των στόχων της πολιτικής ανταγωνισμού με τους στόχους της πολιτικής των καταναλωτών προκειμένου να υπάρξει διαρκής τροφοδοσία των αγορών, ποικιλία προσφοράς σε όρους προβολής και ποιότητας των προϊόντων. Συγχρόνως, δεν θα πρέπει να περιορισθεί η συνεργασία των μικρών επιχειρήσεων εφόσον το μερίδιο τους στο σύνολο της αγοράς δεν είναι σημαντικό στο σχετικό τομέα.

3.6.1

Στην έκθεση αναφέρεται ότι ο απολογισμός των αποτελεσμάτων της αναδιοργάνωσης της ΓΔ Ανταγωνισμός είναι θετικός σε απάντηση των κριτικών που διατυπώθηκαν από την κοινή γνώμη σχετικά με την Επιτροπή, όσον αφορά ορισμένες υποθέσεις (Airtours/First Choise, Tetra laval/Sidel και Schneider/Legrand).

3.6.2

Η δημιουργία μιας θέσης προϊσταμένου οικονομολόγου (Chief Competition Economist), που θα συνδράμουν πολλοί οικονομολόγοι, ο διορισμός ομάδας έμπειρων υπαλλήλων στους οποίους θα ανατεθεί η εξέταση κάτω από νέα οπτική γωνία των συμπερασμάτων των ερευνητών της ΓΔ Ανταγωνισμός για τις ευαίσθητες συγκεντρώσεις, η ενίσχυση της διαδικασίας ελέγχου των συγκεντρώσεων, ο ρόλος του συμβούλου — ελεγκτή, είναι ορισμένα μέτρα που συγκλίνουν σε ένα κοινό στόχο, που αποβλέπει στο να καταστεί αυστηρότερη και πιο διαφανής η διαδικασία έρευνας για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων. Τα μέτρα αυτά ανταποκρίνονται στα τρέχοντα αιτήματα της ΕΟΚΕ και πρέπει να χαιρετισθούν με ικανοποίηση.

3.6.3

Εάν η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης το διορισμό «υπεύθυνου για τις σχέσεις με τους καταναλωτές» προκειμένου να τους εκπροσωπεί ενώπιον της ΓΔ Ανταγωνισμός, εκφράζει εν τούτοις τη λύπη της που σχεδόν ένα χρόνο μετά το διορισμό του, στην έκθεση δεν περιέχεται ακριβής απολογισμός για το διάλογο που καθιερώθηκε με τους ευρωπαίους καταναλωτές. Η ΕΟΚΕ αναμένει συνεπώς από την έκθεση για το 2005 απτά στοιχεία που θα επιτρέψουν τη μέτρηση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ θα καταρτίσει επί του σχετικού θέματος γνωμοδότηση πρωτοβουλίας.

3.6.4

Στις πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ ερευνήθηκε το θέμα των μέσων που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ιδιαίτερα στον τομέα επιτήρησης των συγκεντρώσεων, τα οποία κρίνονται πολύ ανίσχυρα σε σύγκριση με τα μέσα που μπορούν να κινητοποιήσουν οι σχετικοί παράγοντες. Το θέμα αυτό παραμένει πάντοτε ανοικτό· φαίνεται ότι η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμός υποφέρει από την έλλειψη ικανού προσωπικού για την εξέταση των υποθέσεων ορισμένων κρατών, κυρίως των νέων κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί και παραμένει αμήχανη λόγω της έλλειψης σχεδιασμού σχετικά με τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων της Επιτροπής και ζητεί επειγόντως τη λήψη μέτρων για να διορθωθεί η κατάσταση.

3.6.5

Τέλος, παρά τις προσπάθειες για διαφάνεια που πραγματοποιήθηκαν ακόμη και τελευταία, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει δραστήρια πολιτική διαβούλευσης των σχετικών εταίρων: πράγματι, όσον αφορά τις οριζόντιες περιπτώσεις που εξετάζονται από τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμός, η μόνη πληροφορία για τις συγκεντρώσεις που υπάρχει στην ιστοσελίδα της Επιτροπής δεν μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική για να περιλάβει τις απόψεις της κοινωνίας των πολιτών, και των διάφορων ενδιαφερομένων οργανώσεων όσον αφορά τη χρηστή διακυβέρνηση.

3.6.6

Σχετικά με τη δημοσίευση εθνικών αποφάσεων για τον ανταγωνισμό στην ιστοσελίδα του διαδικτύου της Επιτροπής πρέπει κανείς να διαπιστώσει ότι δεν επετεύχθηκε ο επιδιωκόμενος στόχος που είναι η ενημέρωση (άρθρο 15 §2 του κανονισμού ΕΚ 1/2003). Αφενός, παρατηρείται ότι το σύστημα που εφαρμόζεται στην ιστοσελίδα λειτουργεί μερικώς μόνο. Έτσι, κυρίως τα νέα κράτη μέλη δεν διαβιβάζουν καθόλου ή σχεδόν καθόλου αντίγραφα των αποφάσεων των εθνικών τους δικαστηρίων. Η κατάσταση αυτή χειραγωγεί κατά κάποιο τρόπο την έννοια της εφαρμογής του δικαίου του ανταγωνισμού στις χώρες αυτές και βλάπτει την προσδοκώμενη εναρμόνιση του. Αφετέρου, όταν υπάρχουν εθνικές αποφάσεις αυτές δεν είναι προσιτές παρά μόνο στη γλώσσα της χώρας καταγωγής, πράγμα που περιορίζει και μάλιστα εκμηδενίζει την ανάγνωσή τους, ενώ έχουν βέβαια τεράστια πρακτική σημασία λόγω των άγνωστων προβλημάτων που εκθέτουν.

3.7.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις 7 Ιουνίου 2005 ένα πρόγραμμα δράσης για τις κρατικές βοήθειες, για το οποίο η ΕΟΚΕ εξέδωσε σχετική γνωμοδότηση (3), στην οποία και παραπέμπει. Η μελέτη της έκθεσης 2004 δημιουργεί παρόλα αυτά ορισμένες γενικές παρατηρήσεις που είναι οι εξής.

3.7.2

Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η διαφάνεια σχετικά με την ενημέρωση που παρέχεται στις επιχειρήσεις που επωφελούνται ειδικής βοήθειας, (ημερομηνία γνωστοποίησης, δικαιολογητικά που παρέχονται από τα κράτη μέλη). Η διαφάνεια αυτή είναι ακόμη πιο αναγκαία εφόσον ο κίνδυνος της λήψης παράνομων βοηθειών βαρύνει τις επιχειρήσεις, ιδίως τις μικρομεσαίες και μάλιστα τις πολύ μικρές, ενώ η διαδικασία γνωστοποίησης πραγματοποιήθηκε από το κράτος μέλος!

3.7.3

Οι εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες να εκτιμούν εάν οι βοήθειες πληρούν ή όχι τα κριτήρια που απαιτούνται δεν διαθέτουν πάντοτε τις απαραίτητες γνώσεις για να φέρουν εις πέρας την οικονομική ανάλυση σχετικά με τις διαδικασίες γνωστοποίησης· συχνά οι αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι αυτές που χορηγούν, π.χ. τις βοήθειες στον τομέα της απασχόλησης ή του περιβάλλοντος, χωρίς να προβαίνουν στην καλύτερη δυνατή ανάλυση των μεριδίων της αγοράς, πράγμα το οποίο σε περίπτωση παράνομης βοήθειας δημιουργεί μεγάλη οικονομική αβεβαιότητα για τις επιχειρήσεις.

3.7.4

Στα πλαίσια της εξέτασης των βοηθειών για την αναδιάρθρωση ή τη διάσωση, παρατηρείται ότι η κοινοτική πολιτική εστιάζεται περισσότερο γύρω από τις οικονομικές συνέπειες που υφίστανται οι ανταγωνιστές του παραλήπτη της κρατικής βοήθειας και ιδιαίτερα στα μέσα που τους επιτρέπουν να «αποζημιωθούν». Πράγματι, η Επιτροπή φροντίζοντας να αποφευχθούν στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό επιβάλλει ορισμένους περιορισμούς στις ευεργετούμενες επιχειρήσεις: μπορεί π.χ. να πρόκειται για τον περιορισμό των ποσοστών των μεριδίων της αγοράς σε συγκεκριμένη γεωγραφική ζώνη, όπως συνέβη στην υπόθεση Thomson Multimedia, ή ακόμη να υποχρεωθεί η ευεργετούμενη επιχείρηση να συνάψει εταιρικές σχέσεις με τους ανταγωνιστές της.

3.7.5

Η ΕΟΚΕ καταγγέλλει ότι η φροντίδα αυτή αποκρύπτει μια άλλη πτυχή εξίσου σημαντική, δηλαδή τις συνέπειες παρόμοιων ενεργειών για τον τελικό καταναλωτή (πελάτη και φορολογούμενο), εφόσον η Επιτροπή δεν ερευνά επαρκώς εάν οι βοήθειες θα εμποδίσουν ή όχι την πτώση των τιμών, την ευρύτερη επιλογή προϊόντων και υπηρεσιών ή ακόμη την καλύτερη ποιότητα. Εντούτοις το συμφέρον των καταναλωτών βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής ανταγωνισμού και το δικαίωμα για τις κρατικές βοήθειες πρέπει κατά ανάγκη να ωφελείται από τις ίδιες αυστηρές απαιτήσεις, σε όρους μακροπρόθεσμης ανάλυσης, για τις συγκεντρώσεις.

3.7.6

Γενικότερα, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της όσον αφορά τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που θα μπορούσαν να καταλήξουν σε διαφορές όσον αφορά τις κρατικές βοήθειες μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί κυρίως για το γεγονός ότι πολύ συχνά οι κρατικές βοήθειες δημιουργούν διακρίσεις. Πράγματι, τα κράτη κινητοποιούνται συχνά υπέρ των επενδύσεων και της διάσωσης των μεγάλων επιχειρήσεων, παραμελώντας τις μικρομεσαίες (στην Ένωση οι τέσσερις από τις πέντε θέσεις απασχόλησης δημιουργούνται από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις), και ευνοεί ορισμένους τομείς ή ορισμένες επιχειρήσεις. Η κατάσταση αυτή δεν ευνοεί την ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος και οδηγεί στην σκλήρυνση του οικονομικού ιστού, ανεπαρκώς δυναμικού και πολύ δυσμενούς για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά.

4.1.1

Η Επιτροπή πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις συνέπειες της διεύρυνσης στις προσεχείς εκθέσεις της, και μάλιστα να αφιερώσει ένα ειδικό κεφάλαιο στην απαρίθμηση των εξελίξεων τόσο των νομοθετικών όσο και του ελέγχου για την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου.

4.1.2

Για περισσότερη νομική ασφάλεια, η απλούστευση του συστήματος επιείκειας φαίνεται να έχει πρωταρχική σημασία. Έχοντας υπόψη την ευαισθησία των πληροφοριών που πρέπει να παρέχονται και την υποχρέωση που δημιουργεί η επανάληψη της ίδιας διαδικασίας ενώπιον των διάφορων αρχών που εμπλέκονται (συμφωνία που παράγει συνέπειες σε πολλά κράτη μέλη), κρίνεται σκόπιμο να πραγματοποιηθεί μια μεταρρύθμιση μέσω αμοιβαίας αναγνώρισης, ή ένα σύστημα ενιαίας θυρίδας.

4.1.2.1

Εξάλλου, είναι άκρως επιθυμητό να υπάρξει αμοιβαία προσέγγιση στα εθνικά προγράμματα μέσω μιας ευέλικτης και έμμεσης εναρμόνισης που θα μπορούσε να λάβει τη μορφή «ορθότερων πρακτικών».

4.1.3

Ενώπιον της παρούσας μεταρρύθμισης της πολιτικής που πραγματοποιεί η Επιτροπή στον τομέα της καταχρηστικής εκμετάλλευσης της δεσπόζουσας θέσης, μέσω του σχεδίου των κατευθυντήριων γραμμών πρέπει να διευκρινισθούν ορισμένα θέματα προκειμένου να επικεντρωθεί η εκτίμηση παρόμοιων καταχρήσεων στη ζημιά που υφίσταται ο καταναλωτής. Η Επιτροπή πρέπει να καθορίσει με ακρίβεια τι σημαίνουν, δεσπόζουσα θέση, κυρίως όμως τι είναι η καταχρηστική εκμετάλλευση και ποιες είναι οι διάφορες μορφές της. Θα πρέπει τέλος να καθορισθεί με ακρίβεια η διαφορά μεταξύ νόμιμου ανταγωνισμού που βασίζεται στις επιδόσεις και του παράνομου ανταγωνισμού που βλάπτει τη λειτουργία του ανταγωνισμού και συνεπώς τον καταναλωτή.

4.1.4

Στον τομέα του ελέγχου των συγκεντρώσεων, προκειμένου να υπολογισθεί η συμβολή της συνεκτίμησης των ωφελειών της αποτελεσματικότητας, η έκθεση της Επιτροπής θα μπορούσε στο μέλλον να αναφερθεί στις εξελίξεις των σχετικών επιχειρήσεων και στον αντίκτυπό που έχουν στους καταναλωτές.

4.1.5

Για να διασφαλιστεί μια δικαιότερη ισορροπία μεταξύ παραγωγής και διανομής (προκειμένου να αποφευχθεί η πλήρης εξαφάνιση των εμπορικών καταστημάτων στις αγροτικές ζώνες ή στις μειονεκτικές αστικές ζώνες, ή στις περιφέρειες που είναι αραιοκατοικημένες) θα πρέπει να ξεκινήσει, σε επίπεδο διανομής, προβληματισμός για τα μέσα ανταγωνισμού, την εμπορική νομοθεσία ή για την υποστήριξη προς τις μικρές επιχειρήσεις ώστε να είναι ελεύθερη η πρόσβαση στην αγορά των πιθανών φορέων και να επιτραπεί στις ΜΜΕ να επωφεληθούν των κρατικών βοηθειών.

4.1.6

Κρίνεται σκόπιμο να περιέχεται στις προσεχείς εκθέσεις περιγραφή των σχέσεων «του υπεύθυνου των σχέσεων με τους καταναλωτές» και με τις οργανώσεις των καταναλωτών κατά την εξέταση των υποθέσεων: θα μπορούν άραγε αυτές να εκφέρουν γνώμη ή να δίνουν πληροφορίες στην Επιτροπή στα πλαίσια υποθέσεων για συγκεντρώσεις, συμφωνίες ή καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης; Είναι σημαντικό να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα του αρμόδιου των σχέσεων με τους καταναλωτές.

4.1.7

Για να βελτιωθεί η λειτουργία του συστήματος δημοσίευσης των αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων, θα ήταν σκόπιμο να συγκροτηθεί ένα δίκτυο ανταποκριτών που θα συγκεντρώνουν τις δικαστικές αποφάσεις ώστε να καταστεί το σημερινό σύστημα άμεσα αποτελεσματικότερο. Για το σύστημα αυτό πρέπει να διατεθούν περισσότεροι ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι.

4.2.1.1

Η αξιολόγηση της λειτουργίας της πολιτικής ανταγωνισμού πρέπει να επιτρέπει τον έλεγχο του κατά πόσο αυτή ευνοεί πραγματικά τον «ελεύθερο και ανόθευτο ανταγωνισμό», στα πλαίσια της Ε.Ε. και να σταθμίζει την αποτελεσματικότητα της καταπολέμησης των μονοπωλίων εκ των πραγμάτων και της καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης, του αντίκτυπου τους για την ίδρυση νέων επιχειρήσεων όπως και για την επιχειρηματικότητα. Η Επιτροπή δεν πρέπει να περιορίσει τις συμφωνίες μεταξύ ΜΜΕ, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό των μεγάλων ολοκληρωμένων ομίλων επιχειρήσεων, αλλά οφείλει να κινητοποιήσει περισσότερα μέσα προκειμένου να καταπολεμήσει αποτελεσματικά τις σοβαρότερες στρεβλώσεις.

4.2.1.2

Όσον αφορά τα ελεύθερα επαγγέλματα, η Επιτροπή δημοσίευσε, ύστερα από την ανακοίνωση της 9ης Φεβρουαρίου 2004, έκθεση για τον ανταγωνισμό στον εν λόγω τομέα (4), στην οποία εκθέτονται οι πρόοδοι που σημειώθηκαν όσον αφορά την κατάργηση των μη απαραίτητων περιορισμών του ανταγωνισμού, όπως οι υποχρεωτικές τιμές, οι κανόνες στον τομέα της διαφήμισης, οι περιορισμοί πρόσβασης σε επάγγελμα και ορισμένα προστατευόμενα επαγγέλματα. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εκπληρώσει την δέσμευσή της και επιβεβαιώνει την άποψη που διατυπώθηκε ομόφωνα στη γνωμοδότηση της με θέμα την έκθεση σχετικά με την πολιτική ανταγωνισμού για το 2003, σύμφωνα με την οποία η εισαγωγή μηχανισμών ευνοϊκότερων για τον ανταγωνισμό θα επιτρέψει στα ελεύθερα επαγγέλματα να βελτιώσουν την ποιότητα και την προσφορά των υπηρεσιών τους, πράγμα που θα ευνοήσει άμεσα τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις.

4.2.2.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να εξετασθεί η πολιτική ανταγωνισμού σε όρους συνολικής συνοχής της Ένωσης, και διερωτάται μήπως οι πολύ εθνικές ακόμη συμπεριφορές (άμεσες κρατικές βοήθειες ή καλυμμένες, βοήθειες που χορηγούνται σε «εθνικούς πρωταθλητές» για την προσέλκυση επενδύσεων, συμπεριφορές που δημιουργούν διακρίσεις, συνέχιση μονοπωλίων εκ των πραγμάτων, καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης, κ.λπ.) δεν στοχεύουν παρά στη διατήρηση της κατάτμησης της ενιαίας αγοράς και στο να παρεμποδίσουν την προσέγγιση των οικονομικών εταίρων της Ένωσης. Με το πνεύμα αυτό η Επιτροπή οφείλει επίσης να πραγματοποιήσει οικονομικές και κοινωνικές αναλύσεις για τον αντίκτυπο που έχουν συνολικά οι πολιτικές αποφάσεις και να καλέσει το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την αλλαγή των συμπεριφορών και των πρακτικών κατάτμησης που περιορίζουν τα συμφέροντα των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων της.

4.2.3.1

Η ΕΟΚΕ είναι στη διάθεση της Επιτροπής για να εξετάσει τις κατευθύνσεις, προκειμένου να διασφαλιστεί μεγαλύτερη διαφάνεια — εντός των πλαισίων που επιτρέπει ο σεβασμός της ζωής των υποθέσεων — για τους παράγοντες που αφορά η πολιτική ανταγωνισμού: οικονομικοί και κοινωνικοί εταίροι, καταναλωτές και άλλοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Κυρίως, στον τομέα των συγκεντρώσεων, πρέπει να διερωτηθεί κανείς για τα μέσα οργάνωσης μιας δραστηριότερης συμμετοχής των τελευταίων, τόσο μέσω μιας διαδικασίας διαβούλευσης όσο και μέσω ακροάσεων, πράγμα που θα ανταποκρινόταν στο μέλημα της χρηστής διακυβέρνησης και της συμμετοχικής δημοκρατίας. Γενικότερα, θα έπρεπε να καθιερωθεί ένα δίκτυο πληροφόρησης για το άμεσο περιβάλλον που θα κάνει ευρύτερα γνωστές τις προτεραιότητες της πολιτικής ανταγωνισμού και θα ενημερώνει τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές όσον αφορά τα δικαιώματά και τις υποχρεώσεις τους. Το δίκτυο αυτό θα βασιζόταν στο δίκτυο των Ευρωπαϊκών Κέντρων Πληροφοριών της Γενικής Διεύθυνσης Επιχείρηση, και στο σύνολο των δικτύων των εμπορικών και βιομηχανικών επιμελητηρίων και των οργανώσεων των καταναλωτών. Η εν λόγω δράση για διαρκή και αποτελεσματική ενημέρωση είναι αναγκαία ιδίως στα νέα κράτη μέλη και στις υποψήφιες χώρες

4.2.4.1

Η πολιτική ανταγωνισμού αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο για να διασφαλισθεί η αποτελεσματική λειτουργία της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς. Οι δυσλειτουργίες της τονίζουν ότι είναι επιτακτική ανάγκη να διασφαλισθεί η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και να σταματήσουν οι πρακτικές που τείνουν συστηματικά στην κατάτμηση της. Όμως η πολιτική αυτή δεν μπορεί να είναι καθεαυτού ικανοποιητική χωρίς το συνολικό συντονισμό των πολιτικών της Ένωσης με σκοπό την επιτυχία της αναθεωρημένης Στρατηγικής της Λισσαβόνας και της αποτελεσματικότητας της πολιτικής για την προστασία των καταναλωτών. Πάντως, είναι επείγον να καταρτισθεί ένα οικονομικό και κοινωνικό πρόγραμμα συνοχής για την Ένωση το οποίο θα ανέθετε στην πολιτική ανταγωνισμού ένα συγκεκριμένο ρόλο για να αποκτήσει εκ νέου μια νέα νομιμότητα, με τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους όσον αφορά την πρόσβαση στην ενιαία αγορά, προκειμένου να ωφεληθούν πραγματικά οι καταναλωτές, οι επιχειρηματίες και οι μισθωτοί από τα πλεονεκτήματα της πρώτης αγοράς στον κόσμο.

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/14

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής να δοθεί ένα ασφαλές, σαφές και διαφανές νομικό πλαίσιο στη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής τυποποίησης, λόγω της σημασίας που έχει το σύστημα τυποποίησης για την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και λόγω του ρόλου που τα ευρωπαϊκά τεχνικά πρότυπα διαδραματίζουν στην εφαρμογή της νομοθεσίας και των κοινοτικών πολιτικών.

1.2

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η ευρωπαϊκή τυποποίηση είναι, και πρέπει να συνεχίσει να είναι, εθελοντική δραστηριότητα που ασκείται από και για τα ενδιαφερόμενα μέρη με στόχο την επεξεργασία προτύπων και άλλων προϊόντων τυποποίησης που να καλύπτουν τις ανάγκες τους.

1.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Επιτροπή μια πιο προενεργό προσέγγιση της ευρωπαϊκής πολιτικής τυποποίησης η οποία θα πρέπει να θεωρείται μια από τις βασικές πολιτικές της Ενώσεως για την υλοποίηση του προγράμματος της Λισσαβώνας που αναθεωρήθηκε πρόσφατα. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να συμβάλει ώστε να ωριμάσει στα ευρωπαϊκά και εθνικά όργανα καθώς και στις επιχειρήσεις ένα πραγματικό «πνεύμα τυποποίησης» ως στρατηγικό στοιχείο στο εσωτερικό και διεθνές επίπεδο.

1.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ουσιαστικό να διασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών σε ένα ενισχυμένο ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης και ιδιαίτερα η συμμετοχή των ΜΚΟ, των ΜΜΕ, των οργανώσεων των καταναλωτών και των οργανώσεων για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ παράλληλα θα εξασφαλίζεται και οικονομική υποστήριξη για την κατάρτιση εξειδικευμένων ανθρώπινων πόρων.

1.5

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η ευρωπαϊκή τυποποίηση είναι σημαντική για τη λειτουργία και την εδραίωση της εσωτερικής αγοράς, κυρίως χάρις στις οδηγίες της λεγόμενης «νέας προσέγγισης» στους τομείς της υγείας, της ασφάλειας, της προστασίας του περιβάλλοντος και των καταναλωτών, καθώς και για την εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας σε πολλούς τομείς κυρίως δε στις μεταφορές και τις τηλεπικοινωνίες. Εξάλλου, η ευρωπαϊκή τυποποίηση επιτρέπει τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, διευκολύνοντας ιδίως την ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων και των υπηρεσιών στην εσωτερική αγορά αλλά και στη διεθνή.

1.6

Όσον αφορά το ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης, που αποτελεί στρατηγικό και αναγκαίο πόρο, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί υγιής και βιώσιμη διαχείριση των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων καθώς και η δυνατότητα επιδίωξης των κοινών στόχων συνεργασίας και των απαραίτητων διοικητικών και χρηματοδοτικών συνθηκών, αφενός για να διατηρηθεί η ανεξαρτησία και η ουδετερότητα και, αφετέρου για να ενισχυθεί η λειτουργικότητα και η παραγωγή τυποποίησης.

1.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το συνολικό ποσό που προτείνεται δεν επαρκεί για την υποστήριξη ολόκληρου του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης για την εξεταζόμενη πενταετία και ότι θα πρέπει να αυξηθεί πάνω από το υφιστάμενο ανώτατο όριο του 2 %, προκειμένου να καταστεί δυνατή η ελεύθερη παραγωγή και διάδοση της τυποποίησης ώστε να συνάδει με την διεύρυνση της ΕΕ σε 25 χώρες και με τις προοπτικές της μελλοντικής προσχώρησης των υποψήφιων χωρών.

1.8

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι έχει σημασία:

1.9

Οι ΕΟΤ παρέχουν τις υποδομές και τις υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για την παραγωγή προτύπων, αλλά δεν παράγουν πρότυπα, τα οποία αντιθέτως αποτελούν καρπό των εργασιών των τεχνικών εμπειρογνωμόνων. Τούτο, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, θα πρέπει να καταστεί σαφές ως σημαντικό σημείο των αιτιολογικών σκέψεων.

1.10

Το συνολικό ποσό των 134 εκατομμυρίων ευρώ που προτείνει η Επιτροπή για την περίοδο 2006–2010, μετά βίας επαρκεί.

2.1

Η ΕΟΚΕ τάχθηκε πάντα υπέρ μιας ευρύτερης χρήσης της ευρωπαϊκής τυποποίησης στις πολιτικές και στη νομοθεσία της Ένωσης, για να ενισχυθεί, ανάλογα με τις ανάγκες τόσο της κοινωνίας όσο και των επιχειρήσεων, η επέκταση της τεχνικής τυποποίησης σε νέους τομείς όπως: οι υπηρεσίες, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, οι μεταφορές, η προστασία των καταναλωτών και ο σεβασμός του περιβάλλοντος.

2.2

Ειδικότερα, αυξάνεται η γνώση τόσο των επιχειρηματιών όσο και των άλλων ενδιαφερόμενων μερών για τα οφέλη που παρέχει η τυποποίηση στον επιχειρηματικό κόσμο: η γνώση αυτή εκδηλώνεται με την ενίσχυση των κυριότερων ευρωπαϊκών δομών τυποποίησης (CEN/CENELEC/ETSI) και την πλήρη συμμετοχή στη διαδικασία επεξεργασίας προτύπων όλων των ενδιαφερομένων, ιδιαίτερα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

2.2.1

Λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες των οργανισμών αυτών να υλοποιήσουν τους στόχους που έθεσε η στρατηγική της Λισσαβώνας, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ευχή να υπάρχει σημαντική παρουσία της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα διοικητικά τους συμβούλια.

2.3

Για να ενισχυθεί η παρουσία και η συμμετοχή των διαφόρων φορέων της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες τυποποίησης που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των CEN, CENELEC και ETSI (1), συμμετέχουν σε αυτούς, ως πλήρη μέλη, οργανισμοί όπως οι ANEC, ETUI-REHS, NORMAPME και πρόσφατα ο ECOS (2), που συστάθηκε το 2002.

2.4

Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα (3) ταχθεί υπέρ της αναθεώρησης του νομοθετικού πλαισίου που διέπει σήμερα την τυποποίηση, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις τελευταίες εξελίξεις και προκλήσεις όσον αφορά τα ευρωπαϊκά τεχνικά πρότυπα, και υπέρ της νομοθετικής απλοποίησης, με βάση την αρχή της «βελτίωσης της νομοθεσίας»  (4) και τους προσανατολισμούς της «Βιομηχανικής πολιτικής σε μια διευρυμένη Ευρώπη»  (5) αλλά και σύμφωνα με τις προτεραιότητες της στρατηγικής της εσωτερικής αγοράς για την περίοδο 2003-2006 (6).

2.5

Η ΕΟΚΕ τάχθηκε επίσης υπέρ της υιοθέτησης ενός σταθερού δημοσιονομικού πλαισίου που να στηρίζει την ευρωπαϊκή τυποποίηση, το οποίο να έχει στέρεες νομικές βάσεις. Παράλληλα πρέπει να διασφαλιστεί η συγχρηματοδότηση μεταξύ Επιτροπής και κρατών μελών των δραστηριοτήτων τυποποίησης, των ευρωπαϊκών υποδομών, καθώς και των δράσεων που αποσκοπούν στη βελτίωση των συνεργιών μεταξύ των ΕΟΤ, προκειμένου να καταστεί πιο αποτελεσματική η διαδικασία για την παραγωγή ευρωπαϊκών τεχνικών προτύπων και η προώθηση των διεθνών προτύπων.

2.5.1

Η μεγαλύτερη συμμετοχή των εκπροσώπων των κρατών μελών θα μπορούσε να διασφαλίσει καλύτερη και ακριβέστερη παραγωγή προτύπων για τους ενδιαφερόμενους φορείς.

2.6

Η ανάπτυξη του ευρωπαϊκού πνεύματος στην τεχνική τυποποίηση είναι σημαντική για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική και ισορροπημένη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης των 25. Είναι συνεπώς σημαντικό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να εξασφαλιστούν δομές ικανές να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά:

2.7

Το 2004 ο συνολικός αριθμός των ευρωπαϊκών προτύπων ήταν περίπου 1 200 για την CEN και περίπου 400 για την CENELEC: δηλαδή το σύνολο των ευρωπαϊκών προτύπων που έχουν εγκρίνει οι δύο οργανισμοί έφθασε σχεδόν τις 15 000.

2.8

Τα χαρακτηριστικά που συνέβαλαν σε αυτή την επιτυχία πρέπει, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, να διατηρηθούν ακέραια και, ενδεχομένως να ενισχυθούν. Το νέο νομικό πλαίσιο που βασίζεται στα άρθρα 95 και 157 της Συνθήκης, και το οποίο διέπει τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων τυποποίησης δεν πρέπει με κανέναν τρόπο, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, να θέσει υπό αμφισβήτηση τη φύση και τα βασικά χαρακτηριστικά της διαδικασίας τυποποίησης, που πρέπει να παραμείνει ελεύθερη, εθελοντική και συναινετική.

2.9

Από την άλλη πλευρά, η ΕΟΚΕ γνωρίζει τη σημασία που έχει ο ορθολογισμός, η εδραίωση και η ασφάλεια στο χρόνο του δημοσιονομικού πλαισίου των κεντρικών ευρωπαϊκών δομών, ακόμη και σε σχέση με την αυξημένη προσφυγή στα τεχνικά πρότυπα που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια.

2.9.1

Πράγματι, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αποφυγή νέων φραγμών στις συναλλαγές μέσω ενός συστήματος τυποποίησης, ικανού να υποστηρίξει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων, των υπηρεσιών και των διεργασιών της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με στόχο την επίτευξη των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών διαστάσεων σύμφωνα με τη στρατηγική της Λισσαβώνας.

2.10

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμιά νομική αναφορά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που να διέπει ρητά τη χρηματοδότηση του συστήματος τεχνικής τυποποίησης και να επιτρέπει στην Επιτροπή να στηρίζει οικονομικά, με πρόσθετους πόρους, όλες τις δραστηριότητες τυποποίησης.

2.10.1

Όπως είναι γνωστό, αυτές οι δραστηριότητες εκτείνονται από τις τεχνολογίες της πληροφορίας και επικοινωνίας ως τις μεταφορές, από την προστασία του περιβάλλοντος και του καταναλωτή ως την ασφαλή επεξεργασία των τροφίμων και την ασφάλεια των προϊόντων διατροφής, από την προ-κανονιστική και συν-κανονιστική έρευνα στον τομέα των υπηρεσιών ως τα «νέα προσδοκώμενα αποτελέσματα»  (7).

2.11

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη συνοχή και σταθερότητα στις κεντρικές δομές των CEN, CENELEC και ETSI, ειδικότερα μετά την ένταξη των νέων κρατών μελών και ενόψει των μελλοντικών διευρύνσεων της Ένωσης.

2.12

Ενώ οι εθνικοί οργανισμοί τυποποίησης μπορούν να χρησιμοποιήσουν, για τη χρηματοδότησή τους, τις άμεσες εισπράξεις από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, οι κοινοτικές υποδομές εξαρτώνται μόνο από τις συνδρομές των μελών και από τις πρόσθετες χρηματοδοτήσεις ΕΕ και ΕΖΕΣ οι οποίες, για διάφορους λόγους, δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν αποτελεσματικότητα και σταθερότητα στο ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης.

2.13

Το Συμβούλιο, στα συμπεράσματα που υιοθέτησε το 2002, είχε καλέσει τις δημόσιες αρχές να αποδώσουν στρατηγική σημασία στην τυποποίηση και να καταστήσουν σαφή τη δέσμευσή τους προς αυτή την κατεύθυνση, κυρίως μέσω ειδικής συνεισφοράς, με στόχο τη διατήρηση αποτελεσματικών και αποδοτικών υποδομών τυποποίησης.

2.14

Τον Δεκέμβριο του 2004, το Συμβούλιο έλαβε γνώση της πρωτοβουλίας της Επιτροπής να αναθεωρήσει το θεσμικό πλαίσιο και να προτείνει μια νέα νομική βάση για τη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής τυποποίησης (8). Κάλεσε συνεπώς την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς οργανισμούς τυποποίησης να εξετάσουν τους πιθανούς τρόπους βελτιστοποίησης του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης, με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Τους κάλεσε επίσης να εξετάσουν περαιτέρω επιλογές για να την εξασφάλιση της αποτελεσματικής χρηματοδότησης της τυποποίησης στην Ευρώπη (9).

2.15

Η Επιτροπή συνέταξε διάφορες προτάσεις για τα πιθανά σενάρια (10), σχετικά με τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης:

2.16

Η αποκλειστική χρηματοδότηση από τη βιομηχανία και τους άλλους «φορείς» περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή τεχνικών προτύπων με προσανατολισμό την αγορά, με στόχο δηλαδή τη βελτίωση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας στην παγκόσμια αγορά.

2.16.1

Αυτός ο τύπος χρηματοδότησης έχει το πλεονέκτημα ότι προέρχεται άμεσα από τη βούληση των επιχειρήσεων και αντικατοπτρίζει τις ανάγκες της αγοράς, χωρίς να εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες. Ταυτόχρονα θα μπορούσε ωστόσο να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο επίπεδο της προστασίας, και μάλιστα της ισόρροπης προστασίας, όλων των συμφερόντων που εκπροσωπούνται, και ιδιαίτερα των συμφερόντων των MME.

2.17

Το σενάριο αποκλειστικής χρηματοδότησης από τα κράτη μέλη, μέσω των ΕΟΤ που είναι μέλη των CEN, CENELEC και ETSI, ενδέχεται να αποδυναμώσει τον ευρωπαϊκό συντονισμό και τη συνοχή του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης.

2.17.1

Από την άλλη πλευρά, η επιλογή αυτή ανταποκρίνεται σε μεγάλο βαθμό στις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας που προβλέπονται στη Συνθήκη.

2.18

Η μεγαλύτερη συμμετοχή της Επιτροπής παρέχει έντονη ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία στην τεχνική τυποποίηση, καταργώντας εθνικά πρότυπα που δεν είναι σύμφωνα με αυτή και ενισχύοντας τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς, ακόμη και σε ό,τι αφορά τις οικονομίες κλίμακας για την παραγωγή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

2.18.1

Η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει και να κατευθύνει τη διαδικασία τυποποίησης με βάση την κοινοτική οπτική γωνία, με πιθανές βελτιώσεις όσον αφορά την προβολή, τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα κατά τη στήριξη των πολιτικών της.

2.19

Όσον αφορά τις δαπάνες, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες (11), το ύψος των ετήσιων δαπανών του συστήματος τυποποίησης CEN/CENELEC/ETSI, ανέρχεται γύρω στα 700 εκατομμύρια ευρώ, κατανεμημένα ως εξής:

2.20

Από την πλευρά των εσόδων, οι κύριες πηγές χρηματοδότησης που υπάρχουν σήμερα μπορούν να κατανεμηθούν ως εξής:

2.21

Σήμερα η οικονομική υποστήριξη της ευρωπαϊκής τυποποίησης βασίζεται σε πολλές πράξεις οι οποίες, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, δεν περιέχουν σαφείς και ειδικούς όρους για τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης. Οι πράξεις αυτές παρέχουν μία βάση που επιτρέπει στην Επιτροπή να ζητεί από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης (CEN, CENELEC, ETSI) να επεξεργαστούν ευρωπαϊκά πρότυπα για τη στήριξη των πολιτικών της.

2.22

Η οικονομική υποστήριξη της ευρωπαϊκής τυποποίησης εντάσσεται στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων που έχουν θεσπιστεί μεταξύ της Επιτροπής, της ΕΖΕΣ και των ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης, και περιλαμβάνονται στις γενικές κατευθύνσεις για τη συνεργασία που υπεγράφησαν στις 28 Μαρτίου 2003.

2.23

Η χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων ευρωπαϊκής τυποποίησης αφορά κυρίως:

2.23.1

Παράλληλα, η τυποποίηση συμβάλλει στη μείωση των τεχνικών φραγμών του διεθνούς εμπορίου μέσω των συμφωνιών που έχουν συζητηθεί στον ΠΟΕ, όπως η TABD (Trans Atlantic Business Dialogue- Διατλαντικός επιχειρηματικός διάλογος) και η MEBF (Mercosur European Business Forum- Φόρουμ ευρωπαϊκών επιχειρήσεων- Mercosur), και μέσω της μεταφοράς των ευρωπαϊκών τεχνικών προτύπων στα διεθνή πρότυπα: ISO, IEC, ITU.

3.1

Κατά την ΕΟΚΕ, προκειμένου να διαφυλαχθούν τα απαραίτητα χαρακτηριστικά της διαδικασίας της ευρωπαϊκής τυποποίησης, η οποία θα πρέπει να παραμείνει εθελοντική, βασισμένη στην ομοφωνία και με προσανατολισμό την αγορά, θα ήταν σκόπιμο να παρεμβληθεί μια νέα αιτιολογική σκέψη ως εξής:

«Η διαδικασία τυποποίησης πρέπει να παραμείνει εθελοντική, βασισμένη στην ομοφωνία και με προσανατολισμό την αγορά. Τα χαρακτηριστικά αυτά πρέπει να διατηρηθούν και να αξιοποιηθούν από τις νέες κοινοτικές νομικές βάσεις για τη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής τυποποίησης, στα πλαίσια του σχεδίου δράσεως για την ευρωπαϊκή τυποποίηση που υιοθέτησε η Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2005: το σχέδιο αυτό θα πρέπει να ενημερώνεται ετησίως με βάση τη σύμφωνη γνώμη των ΕΟΤ και των ενδιαφερομένων μερών».

3.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ταχύτητα των τεχνολογικών μεταβολών δεν αιτιολογεί τον πολλαπλασιασμό των κοινοπραξιών και των φόρουμ για τη δημιουργία ειδικών τεχνικών εκ μέρους της βιομηχανίας, εκτός της επίσημης διαδικασίας ευρωπαϊκής τυποποίησης. Πράγματι αυτό ενέχει τον κίνδυνο να αποδυναμωθούν βασικά στοιχεία της ευρωπαϊκής τυποποίησης: ανοιχτή συμμετοχή σε όλους τους εμπειρογνώμονες, ιδίως των μικρότερων επιχειρήσεων· διαφάνεια της όλης διαδικασίας· επέκταση της βάσεως της εθελοντικής συμφωνίας. Πιστεύει συνεπώς ότι έχει σημασία να παρεμβληθεί η ακόλουθη νέα αιτιολογική σκέψη:

«Οι νέες νομικές βάσεις της χρηματοδότησης θα πρέπει να διασφαλίσουν καλύτερη αποτελεσματικότητα της τυποποίησης και την ενίσχυσή της, για να μπορεί να ανταποκριθεί στο εσωτερικό μιας διαφανούς, ανοιχτής και εθελοντικής διαδικασίας, στα νέα “προσδοκώμενα αποτελέσματα”: συγκεκριμένες τεχνικές, τεχνικές εκθέσεις και οδηγoί. Όσον αφορά τα “προσδοκώμενα αποτελέσματα” (12) οι ΕΟΤ θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε να είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τόσο τις ανάγκες όλων των ενδιαφερομένων μερών, ιδιαίτερα εκείνων με την πιο αδύνατη διάρθρωση και τις μικρότερες διαστάσεις, όσο και τις νόμιμες απαιτήσεις των οργανώσεων των καταναλωτών».

3.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν σκόπιμο να τροποποιηθεί η τέταρτη αιτιολογική σκέψη, διότι στόχος δεν θα πρέπει να είναι μόνο η νομική θεμελίωση «της χρηματοδότησης από την Κοινότητα όλων των δραστηριοτήτων της ευρωπαϊκής τυποποίησης που είναι αναγκαίες για την εφαρμογή των πολιτικών της και της νομοθεσίας της», αλλά και της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής διαδικασίας τυποποίησης ως θεμελιώδους στοιχείου της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, της προστασίας του καταναλωτή, της προστασίας της υγείας και της ευημερίας των ευρωπαίων πολιτών:

«Είναι απαραίτητο να δοθεί σαφής, ολοκληρωμένη και λεπτομερής νομική θεμελίωση στη χρηματοδότηση εκ μέρους της Κοινότητας όλων των δραστηριοτήτων ευρωπαϊκής τυποποίησης, που είναι απαραίτητες για την υλοποίηση των πολιτικών της και της νομοθεσίας της και για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής διαδικασίας τυποποίησης, ως βασικού στοιχείου της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, της διάδοσης των νέων καινοτόμων τεχνολογιών, της προστασίας του καταναλωτή, της προστασίας της υγείας και της ευημερίας των ευρωπαίων πολιτών».

3.4

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι θα πρέπει να διασαφηνιστεί καλύτερα ότι οι ΕΟΤ δεν παράγουν τεχνικούς κανόνες, αλλά παρέχουν μια υπηρεσία ευρωπαϊκών υποδομών, στα πλαίσια της οποίας εμπειρογνώμονες που εκπροσωπούν τα συμμετέχοντα ενδιαφερόμενα μέρη επεξεργάζονται τους κανόνες· για το λόγο αυτό θα πρέπει να παρεμβληθεί νέα αιτιολογική σκέψη μετά την αιτιολογική σκέψη 8:

«Οι οργανισμοί ευρωπαϊκής τυποποίησης παρέχουν κυρίως υπηρεσίες υποδομής για την κατάρτιση τεχνικών κανόνων, οι οποίοι προέρχονται κυρίως από μια ελεύθερη διαδικασία ομόφωνης τεχνικής επεξεργασίας εκ μέρους των εκπροσώπων των ενδιαφερομένων μερών».

3.5

Στο άρθρο 3 της πρότασης αποφάσεως, «Επιλέξιμες δραστηριότητες τυποποίησης για κοινοτική χρηματοδότηση», η ΕΟΚΕ προτείνει να προστεθούν στην παράγραφο 1, μετά το σημείο στ), δύο νέα σημεία ζ) και η):

3.5.1

Όπως ήδη αναφέρθηκε στο σημείο 1.4 της παρούσης γνωμοδοτήσεως, η κατάρτιση των ενδιαφερόμενων φορέων σε θέματα τυποποίησης αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Άρθρο 3, νέο σημείο ζ)

«κατάρτιση των εκπροσώπων των ενδιαφερομένων μερών, ειδικότερα των μικρότερων επιχειρήσεων, του τομέα των υπηρεσιών και της διανομής και των λιγότερο δομημένων οργανισμών, τόσο στο γενικό επίπεδο της διαδικασίας τυποποίησης, όσο και στο ειδικό τεχνικό, για να ενισχυθούν οι ικανότητές τους για “συμπαραγωγή” των ευρωπαϊκών και διεθνών κανόνων».

3.5.2

Προκειμένου να εξασφαλισθεί η όλο και μεγαλύτερη συμμετοχή των φορέων της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες τυποποίησης, κρίνεται απαραίτητο να ενισχυθούν οι συνδέσεις στο δίκτυο. Άρθρο 3, νέο σημείο η)

«ενίσχυση του διεπιστημονικού συντονισμού των μεθόδων, διαδικασιών και πολιτικών, των ευρωπαϊκών διαλογικών δικτύων πληροφορικής μεταξύ των εθνικών/περιφερειακών οργανισμών τυποποίησης».

3.6.1

Η δραστηριότητα των οργανισμών τυποποίησης μοιάζει με δραστηριότητα γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος, εφόσον παράγει υπηρεσίες απαραίτητες για την υγεία, το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη.

3.6.2

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, η χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων των κεντρικών γραμματειών των ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης μπορεί να χορηγηθεί, πέραν της μορφής, «επιδοτήσεων ενεργειών» και «επιδοτήσεων λειτουργίας» (13) ακόμη και με την πρόσκληση υποβολής προτάσεων (Procurement), σύμφωνα με τη διαδικασία των δημόσιων συμβάσεων. Δηλαδή, σύμφωνα με πιο εύκαμπτες αρχές.

3.6.3

Άρθρο 5, «Κανόνες χρηματοδότησης», σημείο 5. Όσον αφορά τις συμφωνίες πλαίσια εταιρικής σχέσης μεταξύ των ΕΟΤ και της Επιτροπής (άρθρο 5), η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι είναι σκόπιμο οι συμφωνίες αυτές να αποτελούν καρπό μιας πραγματικής «ισότιμης εταιρικής σχέσης» και να μην επιβάλλονται μονομερώς. Επίσης, επιβάλλεται να γίνουν πιο ευκίνητες οι γραφειοκρατικές διαδικασίες και ο διοικητικός έλεγχος, αποφεύγοντας τα επαχθή συστήματα πιστοποίησης και λογιστικής αναθεώρησης του καταλογιστέου κόστους, χρησιμοποιώντας συστήματα κατ' αποκοπήν, με 100 % κάλυψη του οριακού κόστους.

3.7.1

Εκτός από τον βασικό στόχο των προτύπων, που είναι η διευκόλυνση των συναλλαγών, η βελτίωση της ποιότητας ζωής, η συμβολή στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των διαδικασιών και των υπηρεσιών, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις περιβαλλοντικές πτυχές.

3.7.2

Παράδειγμα αποτελεί η ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων, η οποία επικεντρώνεται στην έννοια του «περιβαλλοντικού κύκλου ζωής» (14). Οι αναλύσεις των περιβαλλοντικών πτυχών σε επίπεδο επιχείρησης και «θέσης» έχουν ήδη ενταχθεί στο EN/ISO 14.001, που έχει υιοθετηθεί ως ευρωπαϊκό πρότυπο. Επίσης τα άλλα πρότυπα της σειράς ISO 14.000 (περιβαλλοντική διαχείριση) έχουν εισαχθεί στην ευρωπαϊκή πρακτική: ISO 14.020, περιβαλλοντικές ετικέτες και δηλώσεις· ISO 14.030, αξιολόγηση των περιβαλλοντικών παροχών· ISO 14.040, LCA (Life Cycle Assessment-αξιολόγηση του κύκλου ζωής).

3.8.1

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να τροποποιηθεί η παράγραφος 2 του άρθρου 6, σύμφωνα με τη νέα τροποποιημένη αιτιολογική σκέψη 4.

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/19

1.1

Κατά την πορεία προς την πλήρη ολοκλήρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών στην Ευρώπη, η Πράσινη Βίβλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρέχει μεγάλης σημασίας στρατηγικές κατευθύνσεις. Όπως είναι γνωστό η οικονομική ανάπτυξη και η άνθηση των ευρωπαϊκών χωρών συνδέονται στενά με την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών, ολοκλήρωση που αντιπροσωπεύει επίσης την πλήρη υλοποίηση της τρίτης φάσης της ίδιας της Ένωσης.

1.2

Πέρα από την ακαδημαϊκή συζήτηση για το εάν η χρηματοπιστωτική ανάπτυξη προηγείται ή έπεται της οικονομικής ανάπτυξης, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί πως στον δυϊσμό μεταξύ προσανατολισμού προς την τράπεζα και προσανατολισμού προς τις χρηματοπιστωτικές αγορές που χαρακτηρίζει το αποκαλούμενο αγγλοσαξονικό πρότυπο (και κυρίως αμερικανικό) σε αντιδιαστολή με το «ευρωπαϊκό πρότυπο», η εξέλιξη της ισχύουσας νομοθεσίας και οι κατευθύνσεις της Ένωσης φαίνεται να θέλουν να συνεχίσουν στην οδό της πλήρους ολοκλήρωσης των δύο προσανατολισμών στο οικονομικό μας σύστημα.

1.3

Πράγματι, χρηματοπιστωτικές αγορές και ιδρύματα ασκούν στο εσωτερικό της κοινωνίας το θεμελιώδες καθήκον συσχετισμού μονάδων σε χρηματοπιστωτικό «έλλειμμα» με μονάδες σε «πλεόνασμα» υπακούοντας σε κανόνες του παιχνιδιού που βασίζονται σε κριτήρια αποδοτικότητας των επιδοτήσεων και ορθολογισμού. Δεν πρέπει να αγνοείται ότι η σωστή ανταγωνιστικότητα και ανταγωνισμός μεταξύ επιχειρήσεων καθιερώνεται στην χρηματοπιστωτική αγορά, νωρίτερα από ό,τι στην αγορά αγαθών.

2.1

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη διαχείριση των αποταμιεύσεων γενικά, και για τους ΟΣΕΚΑ (Οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες) ειδικά, στρέφεται γύρω από το κανονιστικό πλαίσιο που καθορίστηκε από την Οδηγία 85/611/CEE, η οποία παρέσχε όλα αυτά τα χρόνια το ρυθμιστικό πλαίσιο εντός του οποίου εξελίχτηκε ο τομέας. Αν και η διαδικασία κατάργησης, στο εσωτερικό της ΕΕ, των κανονιστικών φραγμών για την εγκατάσταση και τη διασυνοριακή εμπορία προϊόντων δεν έχει ολοκληρωθεί, η αγορά των ΟΣΕΚΑ κινείται σε ένα εναρμονισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο αναφοράς.

2.2

Η ανάπτυξη της αγοράς των ΟΣΕΚΑ μοιάζει με ακατάπαυστη διαδικασία συνεχούς ανόδου. Το καθαρό ενεργητικό διαχείρισης έχει αυξηθεί κατά τα τελευταία έτη με διψήφιο ποσοστό αύξησης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του «European Fund and Asset Management Association, Investment Company Institute, and other Mutual Fund Association», η αγορά που περιλαμβάνει την ΕΕ, τη Δημοκρατία της Τσεχίας, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Νορβηγία και την Ελβετία σημείωσε, κατά την περίοδο 1996-2005, ετήσια αύξηση κατά 14,5 %, περνώντας από περίπου 1.450 δις ευρώ σε 4.900 και πλέον δις ευρώ καθαρού ενεργητικού.

2.3

H δημοσίευση (1) της ετήσιας εξέλιξης του αριθμού και του συνολικού όγκου των αμοιβαίων κεφαλαίων σε παγκόσμιο επίπεδο καθιστά προφανές πόσο αυξάνεται το φαινόμενο είτε σε επίπεδο παρουσίας είτε σε όγκο διαχείρισης.

2.4

Αν και έχει επίγνωση των δυσκολιών, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι έχει θεμελιώδη σημασία να επιλυθεί το πρόβλημα της φορολογικής σύγκλισης για να αυξηθεί η ροπή προς επένδυση για την ανάπτυξη των ΟΣΕΚΑ. Οι στρατηγικές διεθνοποίησης του τομέα μπορούν να επηρεαστούν τόσο από φραγμούς κατά την είσοδο όσο και από φραγμούς κατά την έξοδο. Οι φραγμοί κατά την έξοδο απορρέουν από τη φορολογία του επενδυτή που δεν είναι μόνιμος κάτοικος σύμφωνα με την εσωτερική νομοθεσία του αμοιβαίου κεφαλαίου. Οι φραγμοί κατά την είσοδο απορρέουν από τη νομοθεσία της χώρας διαμονής του επενδυτή.

2.5

Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, οι κανόνες φορολόγησης των ΟΣΕΚΑ φαίνεται ότι σχεδόν παντού εμπνέονται από την αρχή της ουδετερότητας της επένδυσης σε κεφάλαια σε σχέση με τις άμεσες επενδύσεις· σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει το πρότυπο της τυπικής ή ουσιαστικής φορολογικής διαφάνειας (no-veil) των οργανισμών, που συνεπάγεται την άμεση φορολόγηση των εσόδων των επενδυτών. Το πρότυπο της διαφάνειας είναι λειτουργικό για την εφαρμογή της αρχής του capital export neutrality (ουδετερότητα του εξαγόμενου κεφαλαίου) και, απουσία των παρακρατήσεων στην πηγή επί των οικονομικών εσόδων από το κεφάλαιο, εκφράζεται στη φορολόγηση των επενδυτών με βάση το κριτήριο της κατοικίας.

3.1

Στον ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό κλάδο, ο μέσος όρος της αξίας των ΟΣΕΚΑ ισούται με το λιγότερο από το ένα τρίτο των αντίστοιχων προϊόντων των ΗΠΑ· θεωρείται ότι από αυτό προκύπτουν μικρότερες οικονομίες κλίμακας κατά τη διαχείριση πράγμα που μειώνει την καθαρή απόδοση για τους τελικούς επενδυτές.

3.2

Ωστόσο, ακόμη και εάν ο κοινοτικός νομοθέτης έχει ως πρωταρχικό στόχο τον καθορισμό μιας ρύθμισης υπέρ της χρηματοδότησης του προϊόντος, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το πραγματικό όφελος για τους επενδυτές εξαρτάται από τη συνολική ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος (κατά συνέπεια: ρύθμιση και για τα προϊόντα και για τις υπηρεσίες).

3.3

Στην Πράσινη Βίβλο, κατόπιν, υπογραμμίζεται η πιθανή αύξηση του λειτουργικού κινδύνου λόγω της ανάθεσης σε τρίτους ορισμένων λειτουργικών καθηκόντων, που ενδέχεται να προκαλέσουν σύγκρουση συμφερόντων: κατά την ΕΟΚΕ πρόκειται για μία βάσιμη ανησυχία η οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με κατάλληλες κανονιστικές παρεμβάσεις.

3.4

Από τη στιγμή που μια διαδικασία κατατέμνεται σε περισσότερα μέρη που ανατίθενται σε διαφορετικούς οργανισμούς το πρόβλημα δεν έγκειται τόσο στις τεχνικές πλευρές του διαχωρισμού όσο στους όρους ισορροπίας με τους οποίους αναπτύσσεται η (νέα) αγορά που διέπει τις σχέσεις αγοραστή και πωλητή. Ας λάβουμε ως παράδειγμα την χρηματοπιστωτική ανάλυση. Στην τρέχουσα πρακτική οι χρηματοπιστωτικές αναλύσεις αποτελούν αντικείμενο μη αυτόνομης ανταλλαγής αλλά ενσωματωμένης σε άλλες υπηρεσίες, λειτουργικής συνήθως φύσης: έτσι, για παράδειγμα, η χρηματιστηριακή εταιρεία τίτλων έχει την τάση να διαθέτει αναλύσεις για επί μέρους τίτλους με αντάλλαγμα τη συνέχεια της λειτουργίας βάσει των προμηθειών που εμπεριέχουν το κόστος της ανάλυσης.

3.5

Η κυκλοφορία των πληροφοριών (ανάλυση) πραγματοποιείται συνεπώς σύμφωνα με την λογική της αγοράς που χαρακτηρίζει ένα «δημόσιο αγαθό»: η ποσότητα των αναγκαίων πληροφοριών είναι δεδομένη και η τιμή είναι το άθροισμα των ποσών που έχουν πληρώσει διάφοροι αγοραστές· από αυτούς τους αγοραστές, όμως, μόνον λίγοι πληρώνουν πραγματικά. Το αποτέλεσμα ωστόσο δεν είναι ισόρροπο: η δραστηριότητα της ανάλυσης είναι υποτιμημένη, πράγμα που συνεπάγεται, αφενός, την παρότρυνση για την ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας στην παραγωγή ανάλυσης, με την αναπόφευκτη μείωση της ποιότητας και, αφετέρου, την τάση εκμετάλλευσης των κερδών που απορρέουν ακόμη και από σύγκρουση συμφερόντων (για παράδειγμα, η παρέμβαση του βρετανικού FSA (νόμος περί χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών) στην υπόθεση «soft commission» μεταξύ broker/dealer (χρηματοπιστωτικών διαμεσολαβητών και διαχειριστών ενεργητικού). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρέπει να καθοριστούν χρήσιμοι κανόνες και να αποφευχθεί πάση θυσία η σύγχυση μεταξύ των μηχανισμών διαμόρφωσης των τιμών στον κλάδο της διαμεσολάβησης των κινδύνων που ενυπάρχουν στα χρηματοπιστωτικά κεφάλαια και των μηχανισμών διαμεσολάβησης/ μεταλλαγής των κινδύνων από επενδύσεις.

Α.

Άρση της αβεβαιότητας σχετικά με την αναγνώριση των αμοιβαίων κεφαλαίων που δημιουργήθηκαν στη μεταβατική περίοδο μεταξύ των καθεστώτων ΟΣΕΚΑ I και ΟΣΕΚΑ III.

Β.

Απλούστευση της διαδικασίας κοινοποίησης για τα αμοιβαία κεφάλαια που διαθέτουν το διαβατήριο

Γ.

Στήριξη της εφαρμογής των συστάσεων της Επιτροπής για τη χρήση παράγωγων μέσων και για το απλοποιημένο ενημερωτικό δελτίο,

Δ.

Αποσαφήνιση του ορισμού των «στοιχείων ενεργητικού» που μπορούν να αποκτούν οι ΟΣΕΚΑ.

4.1.1

Για να απαντηθεί το ερώτημα είναι απαραίτητο να γίνει διαχωρισμός μεταξύ χρηματοδότησης του «προϊόντος» και χρηματοδότησης της «υπηρεσίας». Η πρώτη αποσκοπεί στον καθορισμό των λειτουργικών μέσων που καθιστούν δυνατή τη συνάντηση μεταξύ χορηγών και παραληπτών του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου· η δεύτερη αντίθετα, έχει ως στόχο την έρευνα των μέσων που προσαρμόζονται καλύτερα στις απαιτήσεις αυτού που λαμβάνει ή δίνει τα κεφάλαια, με την ένδειξη, σε περίπτωση απουσίας των κατάλληλων προϊόντων, των χαρακτηριστικών που λείπουν.

4.1.2

Η μετατροπή των χρηματοπιστωτικών συστημάτων από «τραπεζοκεντρικά» σε «αγοροκεντρικά» αλλάζει τη λειτουργικότητα της χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης, η οποία ολοένα και συχνότερα συμβάλλει στη διαμεσολάβηση για τους κινδύνους παρά για το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο που τους εμπεριέχει. Η διαμεσολάβηση για τους κινδύνους είναι επωφελής με την προϋπόθεση ότι ο διαμεσολαβητής είναι ικανός να τους διαχειριστεί με μικρότερο κόστος σε σχέση με τον επενδυτή. Πρέπει συνεπώς να αναρωτηθούμε εάν ένα νομοθετικό ίδρυμα που αποσκοπεί στην απόλυτη μείωση των κινδύνων είναι πιο αποτελεσματικό σε σχέση με άλλο που αποσκοπεί στη διασφάλιση των κατάλληλων επιπέδων αποδοτικότητας της διαδικασίας διαμεσολάβησης για τους κινδύνους.

4.1.3

Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι ακόμη και στο πλαίσιο αποδοτικών χρηματοπιστωτικών αγορών ο κίνδυνος που ενέχει συνολικά μία επένδυση χωρίζεται σε δύο μέρη: «κίνδυνος κέρδους και ζημίας» και «κίνδυνος ενημέρωσης». Ο πρώτος μετρά την πραγματική αστάθεια της απόδοσης μιας επένδυσης. Ο δεύτερος, αντίθετα, υπολογίζει τη δυσκολία (που οφείλεται κυρίως σε έλλειψη ενημέρωσης των οικονομικών παραγόντων) που παρουσιάζει η ορθή μέτρηση του κινδύνου κέρδους και ζημίας. Πρέπει να καταστεί συνείδηση ότι η πριμοδότηση του κινδύνου που ενέχεται στις επιλογές των οικονομικών φορέων απορρέει και από τις δύο μορφές του κινδύνου και ότι οι δεσμοί μεταξύ των δύο αυτών μορφών δεν χαρακτηρίζονται απλώς από προσθετικότητα αλλά από συσχετισμούς διαφορετικής έντασης.

4.1.4

Με βάση τα ανωτέρω η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η απάντηση στο ερώτημα είναι καταφατική, με εξαίρεση την προειδοποίηση ότι τα όσα αναφέρονται ισχύουν για τον τομέα της «χρηματοδότησης του προϊόντος». Σχετικά με την «χρηματοδότηση της υπηρεσίας» είναι σκόπιμο να δοθεί μεγαλύτερη ελευθερία παροχής υπηρεσιών σε θέματα επένδυσης, για παράδειγμα με την κατάργηση των υφιστάμενων περιορισμών σε ό,τι αφορά τις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, οι οποίοι δεν τηρούν πλήρως την αρχή της home-country-control (εποπτείας της χώρας υποδοχής) .

4.1.5

Η ανησυχία στην οποία βασίζεται η εν λόγω πρακτική είναι σαφής: αποφυγή συμπεριφορών φοροαποφυγής από την πλευρά φορολογούμενων που προτίθενται να οργανώσουν ένα δίκτυο κερδοσκοπίας εκμεταλλευόμενοι ευνοϊκότερα καθεστώτα χωρών της ΕΕ. Ωστόσο, κατά την ΕΟΚΕ, αυτή η λογική θέση έχει ένα ελάττωμα εξ αρχής: εάν η φοροαποφυγή είναι δυνατή, τούτο σημαίνει ότι δεν υπάρχει πραγματική εξομοίωση των καθεστώτων.

4.1.6

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρέπει να αυξηθεί η «ελεύθερη κυκλοφορία» δραστηριοτήτων που αφορούν την χρηματοδότηση των υπηρεσιών προκειμένου να καταστεί ομοιογενής η επιμέρους εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο των κοινοτικών οδηγιών για τις επενδύσεις και τις κινητές αξίες (συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας ΟΣΕΚΑ ΙΙΙ).

4.2.1

Η σύγκλιση της κανονιστικής ρύθμισης πρέπει ωστόσο να υποστηρίζεται από μέτρα συντονισμού των φορολογικών κανόνων που εφαρμόζονται στον τομέα. Μέχρι σήμερα, συνυπάρχουν στην ευρωπαϊκή αγορά, όπως και σε όλους τους άλλους κλάδους της οικονομίας, τα διάφορα εθνικά συστήματα, στα οποία προστίθενται, για κάποιες πτυχές, οι κανόνες που απορρέουν από διμερείς συμφωνίες κατά της διπλής φορολογίας.

4.2.2

Η διάρθρωση των διαφόρων φορολογικών ρυθμίσεων προσδιορίζει τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, τη διπλή φορολογία, τις ευκαιρίες για κερδοσκοπία, τη φοροαποφυγή και τη φοροδιαφυγή. Η ρυθμιστική βάση του εθνικού μητρώου απαιτεί εν προκειμένω μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα με την αύξηση της διεθνοποίησης της αγοράς.

4.2.3

Για τα εθνικά κράτη η φορολογική μεταβλητή αποτελεί ένα εκπληκτικό μέσο προώθησης και προστασίας. Οι διάφορες φορολογικές ερμηνείες που δίνονται για τους ΟΣΕΚΑ και προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ επιτρέπουν την εφαρμογή λιγότερο κατάλληλων καθεστώτων, και δημιουργούν στην πράξη ένα είδος φραγμού κατά την είσοδο. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει το γεγονός ότι η φορολογική εναρμόνιση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως στόχος που είναι εύκολο να επιτευχθεί βραχυπρόθεσμα, και επειδή απαιτείται ομοφωνία για να υπάρξει παρέμβαση στον τομέα αυτό. Προτείνεται συνεπώς να ληφθεί υπόψη ο ορισμός ενός κοινοτικού φορολογικού καθεστώτος για τα προϊόντα των επενδύσεων σε επίπεδο φορολογίας και εισφοράς.

4.3.1

Το διαβατήριο και το «απλοποιημένο ενημερωτικό δελτίο» κρίνονται μέτρα κατάλληλα για να ξεπεραστούν τα προβλήματα που συνδέονται με τον κατακερματισμό της αγοράς και με τα εμπόδια στην πλήρη κινητικότητα των κεφαλαίων και στην ολοκλήρωση των αγορών και κατάλληλα για την εδραίωση επαρκούς ασφάλειας του δικαίου. Ταυτόχρονα η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να συνεχιστεί η πορεία προς τη διάλυση των αβεβαιοτήτων που συνδέονται με την αναγνώριση των αμοιβαίων κεφαλαίων που δημιουργήθηκαν κατά τη μετάβαση από την οδηγία ΟΣΕΚΑ Ι στην ΟΣΕΚΑ ΙΙΙ.

4.4.1

Η ΕΟΚΕ έχει συνείδηση του γεγονότος ότι στο εσωτερικό της ΕΕ συνυπάρχουν δύο χρηματοπιστωτικά συστήματα: το αγγλικό και το ηπειρωτικό τα οποία δύσκολα μπορούν να συγκλίνουν βραχυπρόθεσμα. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να προβλέπουν οι νέοι κανόνες την εφαρμογή μόνον ενός ρυθμιστικού πλαισίου που θα μπορούσε να διευκολύνει τη διαδικασία της σύγκλισης, επειδή θεωρεί ότι η επιβολή νομοθετικών φραγμών σε επίπεδο μικτής χρήσης των μέσων του ενός ή του άλλου ρυθμιστικού οργανισμού θα συνέβαλε μόνο στη διαιώνιση της σημερινής κατάστασης που χαρακτηρίζεται από έλλειψη ισορροπίας.

4.4.2

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι ο επιμερισμός μεταξύ δύο κρατών μελών της ευθύνης της εποπτείας της Εταιρείας Διαχείρισης και του Αμοιβαίου Κεφαλαίου αυξάνει τις δυσκολίες ελέγχου, με κίνδυνο να μειωθεί η αποτελεσματικότητα της παρέμβασής τους. Αναγνωρίζεται συνεπώς η σκοπιμότητα να προβλεφθεί ότι η ευθύνη έναντι του επενδυτή πρέπει να παραμείνει τελικά στο αμοιβαίο κεφάλαιο της χώρας στην οποία κατοικεί ο επενδυτής ακόμη και στην περίπτωση που η εταιρεία διαχείρισης είναι ξένη.

4.5.1

Μόνον η ρύθμιση της παραγωγικής φάσης των χρηματοπιστωτικών μέσων δεν επαρκεί για τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών αμοιβαίων κεφαλαίων και για την προστασία των επενδυτών. Η ΕΟΚΕ προτείνει να δοθεί η κατάλληλη προσοχή κατά την φάση διανομής προκειμένου να μπορούν οι επενδυτές να προβαίνουν σε συνειδητές επιλογές. Επισημαίνεται ωστόσο ότι η ενίσχυση της διαφάνειας, της συγκρισιμότητας και της προσοχής στις ανάγκες των επενδυτών πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα.

4.5.2

Η ενημέρωση που παρέχεται στους επενδυτές δεν μπορεί να αγνοεί το περιβαλλοντικό και το πολιτιστικό πλαίσιο στο οποίο έχουν ζήσει και μεγαλώσει οι επενδυτές. Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε χώρες που μέχρι πριν από 15 χρόνια δεν συμμετείχαν στην οικονομία της αγοράς θέτει το πρόβλημα του κατά πόσο είναι σκόπιμο να διατηρηθεί ένα ενιαίο πρότυπο ενημέρωσης. Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι θα πρέπει να ξεκινήσει μία σχετική μελέτη που να λαμβάνει υπόψη, αφενός, την ανάγκη ύπαρξης ενός όσο το δυνατό πιο απλού και ενιαίου κανονιστικού πλαισίου και, αφετέρου, τη διαφορετική νοοτροπία στα οικονομικά και χρηματοπιστωτικά θέματα που υπάρχει ακόμη μεταξύ ορισμένων κρατών μελών.

4.6.1

Η αποσαφήνιση των κανόνων επαγγελματικής δεοντολογίας των διανομέων είναι ευπρόσδεκτη κατά την ΕΟΚΕ. Δεν πρέπει ωστόσο να υποτιμηθεί το γεγονός ότι η καθημερινή εφαρμογή της οδηγίας σχετικά με τη διαχείριση των κινδύνων και τη διαφάνεια των προμηθειών ενέχει αντικειμενικές δυσκολίες που δεν είναι πάντα εύκολο να ξεπεραστούν.

4.6.2

Εξετάζεται, για παράδειγμα, το τεχνικό πρόβλημα της απόδοσης έναντι της συγκριτικής αξιολόγησης. Η κατάρτιση αυτή έχει εντελώς διαφορετική ισχύ στην περίπτωση όπου η προς διαχείριση εντολή αποσκοπεί στο «να υπερισχύσει της συγκριτικής αξιολόγησης» σε σχέση με την περίπτωση όπου πρέπει να «απαντήσει στη συγκριτική αξιολόγηση»· η άλλη διαδικασία της μεταβίβασης — σε ισοτιμία με το τεχνικό μέσο — απαιτεί την ανάληψη διαφοροποιημένων κινδύνων, δεδομένου ότι για να υπερισχύσει της συγκριτικής αξιολόγησης είναι απαραίτητο να επιτρέψει στον διαχειριστή αποκλίσεις στις επιδοτήσεις, δηλαδή την ανάληψη πρόσθετων κινδύνων.

4.6.3

Σε αυτό το πλαίσιο προτείνεται η εισαγωγή κανόνων που να αποσκοπούν στο να καταστούν ποιο διαφανείς ακόμη και οι όροι (όχι οι ποσότητες) ανανέωσης των επενδύσεων που έχουν εισαχθεί σε χαρτοφυλάκια: πράγματι, το ίδιο με τη μικτή «απόδοση», οι μεγαλύτερες ανανεώσεις χαρτοφυλακίου συνεπάγονται μεγαλύτερες χρεώσεις του κόστους συναλλαγής, μειώνοντας την καθαρή «απόδοση» για τον πελάτη. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για ένα εξαιρετικά φλέγον ζήτημα εφόσον μέρος του κόστους συναλλαγής θα αναγνωρισθεί ή θα επιστραφεί κατόπιν στον ίδιο τον διαχειριστή.

4.7.1

Η ΟΑΧΜ μπορεί να παράσχει μία σημαντική κανονιστική βάση κυρίως όσον αφορά την παρακολούθηση των υψηλών προτύπων διαφάνειας κατά τη φάση διανομής των ΟΣΕΚΑ.

4.7.2

Ωστόσο η ΟΑΧΜ δεν επιβάλει κανόνες διαφάνειας για τη διαπραγμάτευση των ομολόγων η αδιαφάνεια των οποίων ενδέχεται να είναι σημαντική. Για το λόγο αυτό η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η οδηγία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως το μέσο που συμπληρώνει και καλύπτει όλα τα ενδεχόμενα κενά του κανονιστικού πλαισίου των ΟΣΕΚΑ.

4.8.1

Ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών αμοιβαίων κεφαλαίων είναι ακόμη σχετικά μικρός: το 2004 ήταν 195 εκατομμύρια δολάρια, έναντι 628 εκατομμυρίων δολαρίων για το ίδιο έτος των ΗΠΑ. Αυτό επηρεάζει τις δυνατότητες να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας, συνεπώς τις αποδόσεις και βεβαίως την αποδοτικότητα της εταιρείας που διαχειρίζεται το αμοιβαίο κεφάλαιο.

4.8.2

Είναι γνωστό ότι ένα από τα οικονομικά αποτελέσματα της διαδικασίας παγκοσμιοποίησης της οικονομίας συνίσταται στη μείωση του απόλυτου επιπέδου των κινδύνων με το οποίο συνδέεται η ανασύνθεση μεταξύ κινδύνων συστηματικής φύσεως (αύξοντες) και κινδύνων ειδικής φύσεως (φθίνοντες). Αν και είναι αποδεκτό ότι οι διαδικασίες των διασυνοριακών συγχωνεύσεων αμοιβαίων κεφαλαίων ενδέχεται να αυξήσουν τις οικονομίες κλίμακας, καθίσταται απαραίτητη η περιορισμένη εφαρμογή τους στα προϊόντα εκείνα για τα οποία οι διαδικασίες αυτές έχουν πιθανότητα επιτυχίας, ή σε όλους τους κλάδους διαχείρισης των αποταμιεύσεων όπου η αποδοτικότητα είναι πιο σημαντική από την αποτελεσματικότητα. Αντιθέτως στους τομείς όπου η αποτελεσματικότητα απουσιάζει, οι διαδικασίες συγχώνευσης ενδέχεται να μην έχουν πλεονεκτήματα.

4.9.1

Η συγκέντρωση της διαχείρισης των στοιχείων ενεργητικού διαφορετικών αμοιβαίων κεφαλαίων με βασικά όμοια χαρακτηριστικά επιτρέπει σαφείς οικονομίες κλίμακας και είναι ένα μέσο που ήδη χρησιμοποιείται από τις εταιρείες διαχείρισης για τη βελτίωση της απόδοσης της διαχείρισης των επενδύσεων. Η διασυνοριακή συγκέντρωση των στοιχείων ενεργητικού προσκρούει ωστόσο στα προβλήματα φορολογικής και κανονιστικής φύσεως που αφορούν τα αμοιβαία κεφάλαια επενδύσεων και τα οποία έχουν ήδη αναφερθεί ευρέως προηγουμένως. Κατά την ΕΟΚΕ, δεν μπορεί ωστόσο να αποτελέσει εναλλακτική λύση για τη διευθέτηση των κανονιστικών και θεσμικών προβλημάτων και δυσκολιών που αντιμετωπίζει η εδραίωση του κλάδου των αμοιβαίων κεφαλαίων επενδύσεων.

4.10.1

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι αρνητική, όπως έχει δείξει και η αμερικανική εμπειρία. Στην αμερικανική αγορά τα αμοιβαία κεφάλαια επενδύσεων υπάρχουν εδώ και εξήντα χρόνια: παρά τη θεαματική αύξηση του αριθμού των προσφερόμενων αμοιβαίων κεφαλαίων και το μέγεθός τους, το κόστος για τα αμοιβαία κεφάλαια και για τους επενδυτές έχει συνολικά σχεδόν διπλασιαστεί (2). Τούτο, σε σχέση με τους δείκτες (benchmark) έχει εκφραστεί σε λιγότερο ικανοποιητική καθαρή απόδοση: πράγματι, ενώ κατά την περίοδο 1945-1965 οι δείκτες έδειχναν κατά μέσο όρο υπεραπόδοση 1,7 % ετησίως έναντι των αμοιβαίων κεφαλαίων, την περίοδο 1983-2003 η διαφορά αυτή αυξήθηκε και έφτασε το 2,7 % ετησίως.

4.11.1

Η δυνατότητα επιλογής του θεματοφύλακα σε ένα κράτος μέλος διαφορετικό από το κράτος μέλος της εταιρείας διαχείρισης του αμοιβαίου κεφαλαίου ενδέχεται να αυξήσει τον ανταγωνισμό μεταξύ των θεματοφυλάκων, μειώνοντας τα έξοδα του αμοιβαίου κεφαλαίου.

4.11.2

Παράλληλα, όμως, ενδέχεται να προκαλεί μεγαλύτερους εποπτικούς κινδύνους όταν η συνεργασία και η σύγκλιση μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών του τομέα δεν βελτιωθεί επαρκώς.

4.11.3

Αν και μη αμελητέες, οι προμήθειες του θεματοφύλακα είναι κατώτερες σε σχέση με άλλες δαπάνες, όπως για παράδειγμα, οι δαπάνες διανομής. Η ΕΟΚΕ προτείνει συνεπώς να εξεταστούν πλεονεκτήματα και κίνδυνοι με μια παρόμοια κανονιστική πρωτοβουλία.

4.12.1

Η τυποποίηση, η αυτοματοποίηση και η μηχανοργάνωση της τοποθέτησης των εντολών και της ρευστοποίησης των αμοιβαίων κεφαλαίων αποτελούν βασική προϋπόθεση προκειμένου οι διανομείς να διευρύνουν την προσφορά τους σε προϊόντα και να αυξήσουν τον ανταγωνισμό.

4.12.2

Τούτο ωστόσο απαιτεί παρεμβάσεις σε βάθος στα πρωτόκολλα και στα πρότυπα των λειτουργικών και ενημερωτικών διαδικασιών, πράγμα που σημαίνει σημαντικές δαπάνες για τους φορείς. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι συχνά στην ηπειρωτική Ευρώπη η εταιρεία διαχείρισης των αμοιβαίων κεφαλαίων και οι διανομείς ανήκουν στον ίδιο όμιλο. Στην περίπτωση αυτή είναι πιθανό οι φορείς να μην έχουν κίνητρο να στηρίξουν τις δαπάνες που απαιτούνται για την αύξηση του ανταγωνισμού στο επίπεδο της διανομής. Ενδέχεται, ωστόσο, η παρέμβαση του δημόσιου τομέα να παροτρύνει και να επιταχύνει τη διαδικασία αυτή.

4.13.1

Η αποτελεσματικότητα αυστηρών μορφών συμπεριφοράς έναντι των κινδύνων αποτελεί ανέκαθεν αντικείμενο ευρείας συζήτησης στην οικονομία, ειδικότερα στο φως των εναλλακτικών οφελών που απορρέουν από την εμπειρία που ακολούθησε τις εμπορικές συμφωνίες του Bretton-Woods. Τούτο προκύπτει από την διαφορετική φύση του οικονομικού κινδύνου σε σχέση με τον χρόνο: βραχυπρόθεσμα, πράγματι, ό,τι κυμαίνεται είναι επικίνδυνο σε σχέση με μία δέσμευση, ενώ, αντιθέτως, μακροπρόθεσμα επικίνδυνο είναι ό,τι παραμένει στάσιμο σε σχέση με τις εξελίξεις του συστήματος. Κατά συνέπεια, η εισαγωγή υπερβολικά αυστηρών κανόνων που επιβάλλονται από τυπικά όρια θα έχει βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα-οφέλη, αλλά μακροπρόθεσμα εμπεριέχει ουσιαστικούς κινδύνους.

4.13.2

Σε τούτο πρέπει να προστεθεί και η πτυχή που έχει προκύψει από πρόσφατες μελέτες και αφορά το αποκαλούμενο ρεύμα της «χρηματοδότησης της συμπεριφοράς»: η συμπεριφορά και οι αποφάσεις των μεμονωμένων φορέων τείνουν να επηρεάζονται ουσιαστικά από τον βαθμό επικινδυνότητας που τους περιβάλλει. Με την αύξηση των κινδύνων παρατηρούνται πιο αντιδραστικές συμπεριφορές και αντιστρόφως· κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ αποδοκιμάζει μια υπερβολικά αυστηρή ρύθμιση που ενδέχεται να έχει διττό αποτέλεσμα μακροπρόθεσμα: λειτουργική επικινδυνότητα των μέσων και μειωμένη αντίδραση των οικονομικών φορέων με αποτελέσματα που πρέπει μεν να προσδιοριστούν αλλά θα είναι σαφώς αρνητικά. Αντιθέτως, η συνείδηση της πραγματικής απώλειας του «ίδιου κεφαλαίου» μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματικότερο κίνητρο για την προστασία του.

4.13.3

Το φαινόμενο αυτό συνεπάγεται περαιτέρω στρέβλωση των αγορών: τη δημιουργία προσδοκιών ώστε εάν ο κίνδυνος έχει θετικά αποτελέσματα, ωφελείται ο επενδυτής, ενώ εάν υπάρξουν αρνητικά αποτελέσματα, αυτά μεταφέρονται στην αγορά.

4.14.1

Η ΕΟΚΕ προτείνει συνεπώς άμεση παρέμβαση με ενδεχομένως τυπικές και αυστηρές ρυθμίσεις, αλλά που να αποσκοπούν μόνο στην λύση απατηλών συμφωνιών· εάν συμβεί αυτό η αγορά θα είναι πιο ώριμη, και με την ιδιότητα αυτή, δεν θα απαιτεί αυστηρές δεσμεύσεις. Ένας τομέας ιδιαίτερου ενδιαφέροντος αφορά την απόδοση λογαριασμών: πολύ συχνά οι υποχρεώσεις απόδοσης λογαριασμών επιβάλλονται σε κάθε άλλο παρά συναφείς χρονικούς ορίζοντες (υπερβολικά σύντομους) σε σχέση με τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, ώστε στις αποδόσεις λογαριασμών να καταβάλλεται προσπάθεια να φαίνεται το όφελος της χρονικής διαφοροποίησης που συνεπάγονται ορισμένες επενδύσεις.

4.14.2

Για να ενισχυθεί ο βαθμός προστασίας των επενδυτών η ΕΟΚΕ προτείνει να εξεταστεί η δημιουργία ενός ειδικού ταμείου εγγυήσεων που να τροφοδοτείται και από τις εισπράξεις που προέρχονται από την επιβολή κυρώσεων εκ μέρους των εποπτικών αρχών. Το ταμείο αυτό, φυσικά, δεν θα πρέπει να καλύπτει τους κινδύνους της αγοράς που είναι συναφείς με τις επενδύσεις των ΟΣΕΚΑ: θα πρέπει αντιθέτως, να συμβάλει στην αποζημίωση των ζημιών που υπέστησαν οι επενδυτές εξαιτίας της συμπεριφοράς των ενδιάμεσων που δεν συμμορφώθηκαν προς τους κανόνες.

4.15.1

Τα αμοιβαία κεφάλαια επενδύσεων συγκρίνονται με χρηματοπιστωτικά προϊόντα, όπως τα ασφαλιστήρια αμοιβαίων κεφαλαίων, που οι επενδυτές τα θεωρούν του ιδίου επιπέδου αν και διέπονται από διαφορετική ρυθμιστική νομοθεσία.

4.15.2

Τούτο ενδέχεται να επιφέρει στρεβλώσεις στις επιλογές των επενδυτών, με αρνητικές συνέπειες στο επίπεδο του κόστους και στο επίπεδο των κινδύνων των πραγματοποιηθεισών επενδύσεων. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με μείωση του ανταγωνισμού, μετριάζοντας τους περιορισμούς και τις απαιτούμενες εγγυήσεις κατά την επένδυση σε αμοιβαία κεφάλαια. Αντιθέτως, ενδείκνυται να επιδιωχθεί μια προσαρμογή προς τα άνω των νομοθετικών προτύπων με την οποία τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, που στην πράξη δείχνουν ότι θεωρούνται ως άμεση εναλλακτική λύση των επενδύσεων σε αμοιβαία κεφάλαια, θα διέπονται από παρόμοιες νομοθετικές απαιτήσεις με εκείνες που ισχύουν για τις επενδύσεις σε αμοιβαία κεφάλαια.

4.16.1

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό απαιτεί μία εισαγωγή που να βοηθά στη διευκρίνιση ακόμη και των όρων του προβλήματος που θέτει το προηγούμενο ερώτημα. Πρέπει ο νομοθέτης να καθορίσει με σαφήνεια την έννοια της κινητής αξίας. Πρέπει να διευκρινιστεί χωρίς καμιά αμφιβολία εάν η έννοια αυτή υπερισχύει της έννοιας της ρευστότητας του μέσου ή όχι. Σήμερα οι δύο έννοιες χρησιμοποιούνται στην πράξη ως υποκαταστάτες, πράγμα που ωθεί «εκτός» της έννοιας της κινητής αξίας τόσο τις εναλλακτικές επενδύσεις όσο και τα προϊόντα υποκατάστασης των ΟΣΕΚΑ. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ πρόκειται για σοβαρή παρεξήγηση που θα μπορούσε να οδηγήσει στη σύγχυση δύο πολύ διαφορετικών αρχών της θεωρίας των χρηματοπιστωτικών αγορών: της αποδοτικότητας και της ολοκλήρωσης.

4.16.2

Μία χρηματοπιστωτική αγορά είναι αποδοτική εάν το κόστος συναλλαγών για τις επενδύσεις που περιλαμβάνονται σε αυτή είναι αποδεκτό· μία χρηματοπιστωτική αγορά είναι ολοκληρωμένη εάν περιλαμβάνει όλες τις δυνατές επενδύσεις.

4.16.3

Τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια (private equity) και τα αμοιβαία κεφάλαια υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου (hedge funds) πρέπει να κρίνονται πρώτα από πλευράς αποτελεσματικότητας (ικανότητα επιλογής των καλύτερων επενδύσεων) και μετά από πλευράς αποδοτικότητας (ικανότητα επίτευξης οικονομιών κλίμακας στο κόστος). Για τον λόγο αυτό, είναι λιγότερο σημαντικό το θέμα του μεγέθους των αμοιβαίων κεφαλαίων: αντιθέτως, προβλήματα που συνδέονται με την αποτελεσματικότητα (ικανότητα ταχείας κίνησης στην αγορά χωρίς να επηρεάζεται η πορεία της) και με τον περιορισμό του συστημικού κινδύνου (βλέπε διάσωση του αμοιβαίου κεφαλαίου LTCM το 1998) δείχνουν ότι είναι προτιμότερο να μην προωθούνται στόχοι για την υπερβολική αύξηση του μεγέθους.

4.17.1

Οι επενδύσεις αυτές χαρακτηρίζονται από την εκτεταμένη παρουσία, μαζί με τον κίνδυνο κέρδους και ζημίας, του κινδύνου ενημέρωσης. Είναι σωστό να περιοριστεί ο κίνδυνος αυτός, κυρίως επειδή εμπεριέχει τον κίνδυνο της απάτης, αλλά θα ήταν σφάλμα να επιδιωχθεί η υπερβολική μείωσή του. Πράγματι, εάν αναπτυσσόταν πλήρως η διαφάνεια αυτών των αμοιβαίων κεφαλαίων, θα υπήρχε ο κίνδυνος να καταστεί μάταιη η αρμοδιότητα του διαχειριστή, που αποτελεί τη βάση της παραγωγής αποδόσεων που δεν συνδέονται επαρκώς με την αγορά.

4.17.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η προς ανάληψη δράση δεν είναι η ουτοπιστική επιδίωξη να καταστεί διαφανής μία πολύπλοκη διαδικασία, αλλά να ενημερωθεί ο «μέσος» επενδυτής ότι η εναλλακτική επένδυση απαιτεί περισσότερες γνώσεις ή, εάν δεν υπάρχουν, την παρέμβαση ενός ειδικού.

4.18.1

Ο καθορισμός μιας κοινής νομοθεσίας για τις ιδιωτικές τοποθετήσεις που να απευθύνεται σε ειδικευμένους επενδυτές μπορεί να αποτελέσει σημαντική ώθηση για την ανάπτυξη των ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

4.18.2

Οι ειδικευμένοι επενδυτές πρέπει να έχουν εξ ορισμού τις τεχνικές αρμοδιότητες και τα αναγκαία περιουσιακά στοιχεία για να πραγματοποιούν επενδύσεις υψηλού κινδύνου, όπως τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια. Προϋπόθεση αποτελεί επίσης να γνωρίζουν να αξιολογούν τις ικανότητες και την αξιοπιστία των διαχειριστών. Δεδομένου εξάλλου ότι τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια εξασφαλίζουν αφ' εαυτών μια ορισμένη διαφοροποίηση των κινδύνων, δεν θα πρέπει να απαιτούνται άλλα συνοδευτικά μέτρα που να διέπουν τη δραστηριότητα της εταιρείας διαχείρισης.

4.19.1

Υπάρχουν διάφορα παραδείγματα που δείχνουν τις ελλείψεις της υφιστάμενης προσέγγισης: αρκεί να αναφερθεί η περίπτωση των ETF (Exchange Traded Funds- διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια), τα οποία συνδυάζουν τις θετικές πτυχές ενός αμοιβαίου κεφαλαίου (σημαντική διαφοροποίηση) με τις θετικές πτυχές μιας μετοχής (συνεχής δυνατότητα αγοραπωλησίας στην αγορά). Η οδηγία διευκολύνει τη διάδοση αυτού του μέσου, διότι του αποδίδει το όφελος του διαβατηρίου ως ΟΣΕΚΑ. Εξάλλου, περιορίζει την κατακράτησή του από άλλο ΟΣΕΚΑ διότι στην περίπτωση αυτή το εκλαμβάνει ως μετοχικό τίτλο.

4.19.2

Με βάση τις παρατηρήσεις που έγιναν σχετικά με τις εναλλακτικές επενδύσεις και τη σημασία που έχει να μην εστιαστεί η προσοχή μόνον στη χρηματοδότηση του προϊόντος αλλά και στη χρηματοδότηση της υπηρεσίας, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι καλό θα ήταν οι ρυθμίσεις να βασίζονται στις αρχές. Ταυτόχρονα, θεωρεί ότι η ενημέρωση του κανονιστικού πλαισίου θα πρέπει να γίνει προοδευτικά, αναζητώντας μια λογική ισορροπία μεταξύ του χρόνου για τις διαβουλεύσεις και της ταχύτητας της διαδικασίας αναθεώρησης.

5.1

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι το ευρωπαϊκό σύστημα των ΟΣΕΚΑ φαίνεται ακόμη κατακερματισμένο εφόσον αποτελείται από επιχειρήσεις σχετικά μικρών διαστάσεων, σε σχέση με τις αμερικανικές, όπου η συνεργασία και οι διασυνοριακές ροές αποτελούν αντικείμενο ανελαστικότητας, στοιχεία που δεν επιτρέπουν την επίτευξη υψηλών οικονομιών κλίμακας και κατά συνέπεια την περικοπή των δαπανών.

5.2

Από την άλλη πλευρά, το να δοθεί υπερβολική σημασία, όπως γίνεται στην Πράσινη Βίβλο (3), στον ορισμό των στοιχείων ενεργητικού που μπορούν να αποκτηθούν από τους ΟΣΕΚΑ, με την φορολόγηση των κεφαλαίων επενδύσεων κυρίως σε ρευστά χρηματοπιστωτικά μέσα, θα εμποδίσει την παρέμβαση σε μη οργανωμένες αγορές.

5.3

Ωστόσο, ενδείκνυται να ληφθεί υπόψη η δυνατότητα εισαγωγής πράξεων ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων. Τούτο συνάδει με το στόχο που συνίσταται στο άνοιγμα των κεφαλαίων των ΜΜΕ στη συμμετοχή του κεφαλαίου επιχειρηματικού κινδύνου και συνεπώς των ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων.

5.4

Το οικονομικό ευρωπαϊκό σύστημα χαρακτηρίζεται έντονα από την παρουσία των ΜΜΕ, που συχνά φαίνονται υποκεφαλαιοποιημένες επειδή καταφεύγουν κυρίως στις τράπεζες.

5.5

Αυτή η υποκεφαλαιοποίηση συχνά συνοδεύεται από υπερβολική χρέωση, κυρίως με τη μορφή βραχυπρόθεσμου χρέους και με υψηλή παρουσία χρεώσεων και πιστώσεων εμπορικής φύσεως που συνδέονται με την αλληλεξάρτηση επιχειρήσεων της ίδιας παραγωγικής αλυσίδας. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι επίσης συνέπεια του οικογενειακού καπιταλισμού όπου συχνά η περιουσία του επιχειρηματία και το κεφάλαιο της επιχείρησης είναι άμεσα συνδεδεμένα.

5.6

Τα προβλήματα αυτά σε επίπεδο επιχείρησης και η ανάγκη υλοποίησης γενικότερων στόχων του παραγωγικού «συστήματος» σε ευρωπαϊκή κλίμακα, καθιστούν στρατηγικής σημασίας την επίλυση των οικονομικών προβλημάτων των ΜΜΕ. Οι στόχοι αυτοί διαρθρώνονται σε τρεις κατευθυντήριους άξονες που έχουν ως εξής:

5.7

Σε αυτά τα πλαίσια, ο ευρωπαίος νομοθέτης θα πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στον σημαντικό τομέα των «ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων», ενώ ο τομέας των «κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου» δεν είναι ακόμη πολύ αναπτυγμένος στην Ευρώπη.

5.8

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, εξάλλου, ότι ο προβληματισμός για το νομοθετικό πλαίσιο των αμοιβαίων κεφαλαίων επενδύσεων πρέπει να είναι η ευκαιρία για να εξεταστεί προσεκτικά και η ανάπτυξη της κοινωνικά υπεύθυνης οικονομίας, που δεν θυσιάζει στον βωμό του κέρδους την κοινωνική ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος. Το 2003 μπορούσε να υπαχθεί σε «αμοιβαία κεφάλαια δεοντολογίας» το 0,37 % του συνόλου των στοιχείων ενεργητικού που διαχειρίζονται οι ευρωπαϊκοί ΟΣΕΚΑ (4). Η σύγκριση με την αμερικανική αγορά, όπου την ίδια χρονιά το 11,3 % του συνόλου των στοιχείων ενεργητικού που διαχειρίζονται οι ΟΣΕΚΑ ανήκε σε αμοιβαία κεφάλαια δεοντολογίας, δείχνει ότι στην Ευρώπη τα περιθώρια αύξησης της κοινωνικά υπεύθυνης οικονομίας είναι ακόμη πολύ μεγάλα.

5.9

Για να ευνοηθεί η ταχύτερη ανάπτυξη, της κοινωνικά υπεύθυνης οικονομίας, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να προβλέψουν μηχανισμούς παροχής φορολογικών κινήτρων επικεντρωμένους σε μερική απαλλαγή των κερδών που εισπράχθηκαν από τις επενδύσεις αυτές ακολουθώντας την γραμμή, που ήδη προβλέπεται σε ορισμένα κράτη μέλη, που επιτρέπει την έκπτωση από τον φόρο εισοδήματος των εθελοντικών εισφορών σε κοινωφελείς οργανώσεις. Θα πρέπει επίσης, να δοθούν φορολογικές διευκολύνσεις και επί των κερδών από τα αμοιβαία κεφάλαια τα οποία ενδεχομένως επανεπενδύονται σε κοινωφελείς οργανώσεις.

5.10

Δεδομένου του καινοτόμου χαρακτήρα αυτής της προτάσεως, η ΕΟΚΕ εύχεται να πραγματοποιηθεί περαιτέρω σε βάθος εξέταση του θέματος καθώς και μελέτη σκοπιμότητας, που να βασίζεται στην ανάλυση των ήδη υφιστάμενων βέλτιστων πρακτικών.

5.11

Οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προκλήσεις συνίστανται κυρίως:

5.12

Οι σωστές πληροφορίες για τους κινδύνους και τα προϊόντα, η αξιοπιστία των διαχειριστών για το μέγεθος και τους όρους των συναλλαγών, είναι στοιχεία που, πέρα από τους απαραίτητους κανόνες, προσδίδουν στην αγορά εμπιστοσύνη, τιμιότητα και κανόνες συμπεριφοράς, δηλαδή στοιχεία θεμελιώδη για την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα της αγοράς κατά την διανομή των πόρων.

5.13

Συνεπώς, η εναρμόνιση της φορολογίας, η ενθάρρυνση των συγχωνεύσεων, η δυνατότητα κοινής διαχείρισης των αμοιβαίων κεφαλαίων (το επονομαζόμενο pooling), η παρότρυνση του ανταγωνισμού κατά τη διαχείριση και τη διανομή των προϊόντων και των υπηρεσιών, η επίλυση του προβλήματος ότι τόσο η εταιρεία διαχείρισης όσο και ο θεματοφύλακας ανήκουν στο ίδιο κράτος μέλος, η αποφυγή υψηλού «κόστους συναλλαγών» λόγω των αποσπασματικών διαδικασιών εγγραφής και εξαγοράς, θα προσδώσει στην αγορά μεγαλύτερη αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα.

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/26

1.1

Υπάρχει επείγουσα και επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα και η συμβατότητα της αγοράς προσβάσιμων προϊόντων και υπηρεσιών στην περιοχή της Ευρώπης αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα.

1.2

Ο κλάδος των ΤΠΕ αρχίζει να κινείται στην ανεκμετάλλευτη αγορά των καταναλωτών με ειδικές ανάγκες καθώς και στους κόλπους του διαρκώς αυξανόμενου πληθυσμού των ηλικιωμένων καταναλωτών που θα μπορούσαν να ωφεληθούν σημαντικά εφόσον διασφαλιστεί η προσβασιμότητα στο σχεδιασμό και την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών στον τομέα αυτό.

1.3

Τα κράτη μέλη της ΕΕ επιχειρούν ολοένα και συχνότερα, τόσο από κοινού όσο και μεμονωμένα, να αντιμετωπίσουν το ψηφιακό χάσμα και να προαγάγουν την ηλεκτρονική ένταξη (eInclusion) και προσβασιμότητα (eAccessibility) με τη θέσπιση νομοθετικών αλλά και εθελοντικών μέτρων. Ο συντονισμός σε επίπεδο ΕΕ θεωρείται επιβεβλημένος στο χώρο αυτό, για να αντιστραφεί ο σημερινός κατακερματισμός της αγοράς και να αποτραπεί η επιδείνωσή του και η επανάληψη λαθών του παρελθόντος, όπου υπήρχε πρόβλημα πρόσβασης στις βασικές υπηρεσίες των ΤΠΕ και ασυμβατότητας των βοηθητικών τεχνολογιών και των βασικών προϊόντων και υπηρεσιών, πράγμα που απέκλειε πολλούς δυνητικούς καταναλωτές από την αγορά. Από ευρύτερη οικονομική άποψη, τα λάθη αυτού του είδους είχαν πρόσθετες αρνητικές συνέπειες, κυρίως επειδή διαιώνιζαν τον κοινωνικό αποκλεισμό πολλών ανθρώπων και παρεμπόδισαν την πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας.

1.4

Στην ανακοίνωση της Επιτροπής για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα (eAccessibility) παρουσιάζονται οι βασικές προτεραιότητες που πρέπει να εξεταστούν για να αποτραπεί ο κατακερματισμός της αγοράς αλλά και να προαχθούν η σύγκλιση και η οικονομική ανάπτυξη στον τομέα αυτό.

2.1

Πρόθεση της ανακοίνωσης της Επιτροπής για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα είναι η συμβολή στη δημιουργία του βασικού στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή κοινωνία των πληροφοριών, όπως περιγράφεται στην ανακοίνωση i2010 (1) που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2005.

2.2

Κύριος στόχος της ανακοίνωσης είναι η προαγωγή μιας συνεκτικότερης προσέγγισης των πρωτοβουλιών για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα στα κράτη μέλη και στη βιομηχανία.

2.3

Στην ανακοίνωση περιγράφονται λεπτομερώς τα οφέλη που προκύπτουν από τη νέα τεχνολογία για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, καθώς και τα προβλήματα και τα νέα εμπόδια που προκύπτουν κατά την ανάπτυξη παρόμοιων τεχνολογιών.

2.4

Στην ανακοίνωση εκφράζονται ανησυχίες για τον κατακερματισμό της υφιστάμενης αγοράς στο χώρο των προσβάσιμων τεχνολογιών και για τον κίνδυνο που υπάρχει να επιδεινωθούν τα προβλήματα εξαιτίας της έλλειψης εναρμόνισης και διαλειτουργικότητας που παρατηρείται σε αυτή την αγορά.

2.5

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, στην ανακοίνωση προσδιορίζονται τρεις προσεγγίσεις:

3.1

Όλο και συχνότερα, γίνεται αντιληπτό ότι η πρόοδος που σημειώνεται στον κλάδο των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες όλων των μελών της κοινωνίας, ιδιαιτέρως των ομάδων που είναι περισσότερο ευάλωτες στον κοινωνικό αποκλεισμό, να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του ψηφιακού χάσματος και της διαιώνισης της κοινωνίας των δύο ταχυτήτων.

3.2

Πρέπει να αναγνωριστεί ότι η πρόσβαση ατόμων με ειδικές ανάγκες στην πληροφόρηση είναι, κατά πρώτο και κύριο λόγο, θέμα δικαιωμάτων. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες, που αποτελούν το 10 % του πληθυσμού της ΕΕ, έχουν τα ίδια δικαιώματα με όλους τους άλλους ανθρώπους σε ό,τι αφορά στην πρόσβαση σε προϊόντα και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων και υπηρεσιών ΤΠΕ.

3.3

Οι κυβερνήσεις και η βιομηχανία έχουν και άλλους, σημαντικούς λόγους που τις υποχρεώνουν να αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα το ζήτημα αυτό. Με την αντιμετώπιση και την επίλυση των προβλημάτων που έχουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στις ΤΠΕ θα ωφελήσουν όλους τους χρήστες και ιδιαιτέρως τον αυξανόμενο πληθυσμό ηλικιωμένων, παιδιών, και ατόμων με προσωρινές αναπηρίες.

3.4

Τα άτομα με ειδικές ανάγκες συνιστούν μια ετερογενή ομάδα. Ταυτόχρονα, θεωρείται σωστό να λεχθεί ότι οι ομάδες που αντιμετωπίζουν προβλήματα πρόσβασης στις ΤΠΕ είναι κυρίως οι ακόλουθες: τα άτομα με γνωστικές και μαθησιακές αναπηρίες, τα άτομα με αισθητηριακές αναπηρίες (κωφοί και βαρήκοοι, τυφλοί και άτομα με μειωμένη όραση, κωφάλαλοι και δυσλεκτικοί) καθώς και τα άτομα με σωματικές αναπηρίες.

3.5

Τα άτομα με ειδικές ανάγκες έχουν ωφεληθεί με διάφορους τρόπους από την πρόοδο που έχει σημειωθεί στο χώρο των ΤΠΕ — τόσο σε σχέση με τις βασικές τεχνολογίες, όσο και σε σχέση με τις βοηθητικές. Για παράδειγμα:

3.6

Ταυτόχρονα, προκύπτουν νέα εμπόδια. Για παράδειγμα:

4.1

Στη στρατηγική της Λισαβόνας τονίζεται η ανάγκη να διασφαλιστεί η οικονομική και κοινωνική ένταξη όλων των ανθρώπων μέσω της απασχολησιμότητας. Ωστόσο, όσο οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών δεν είναι σχεδιασμένες με τρόπο που να διευκολύνουν την πρόσβαση, τα άτομα με ειδικές ανάγκες θα παραμένουν αποκλεισμένα από τη συνήθη αγορά εργασίας, κατάσταση η οποία αναμένεται να επιδεινωθεί. Η πλήρης και αποτελεσματική εφαρμογή των αρχών και των πρακτικών της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας έχουν καθοριστική σημασία για την ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες στην οικονομία και στην κοινωνία. Η τήρηση των αρχών της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας ισοδυναμεί με την τήρηση των απαιτήσεων για την περιβαλλοντική ασφάλεια (όπως είναι η αντιμετώπιση ασυμβατότητας των ηλεκτρονικών και ηχητικών παρεμβολών που βιώνουν τα άτομα που χρησιμοποιούν ακουστικά βοηθήματα όταν χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα). Κατά μέσο όρο, το ποσοστό συμμετοχής των ατόμων με ειδικές ανάγκες στο εργατικό δυναμικό της ΕΕ είναι κάτω από 35 %, σε σύγκριση με 70 % για τους εργαζόμενους που δεν πάσχουν από κάποια μειονέκτημα. Επίσης, η Επιτροπή εκτιμά ότι περίπου 2 έως 3,5 εκατ. άτομα με ειδικές ανάγκες μπορούν να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό, εάν ληφθούν κατάλληλα μέτρα για την άρση των εμποδίων στα οποία προσκρούει η ένταξή τους (4). Η οικονομική ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες θα ωφελήσει την κοινωνία και την οικονομία της Ευρώπης εν γένει, κατάσταση η οποία θα άρει την εξάρτηση πολλών ατόμων με ειδικές ανάγκες.

4.2

Τη στιγμή που ένας αυξανόμενος αριθμός επιχειρήσεων στον κλάδο της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών οφείλει να αντιληφθεί τα οικονομικά σε επιχειρηματικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η κάλυψη των αναγκών των ατόμων με ειδικές ανάγκες, καθώς και άλλων χρηστών, στα πλαίσια του σχεδιασμού προϊόντων και της παροχής υπηρεσιών, πρέπει να προαχθεί περισσότερο ενεργά και εκτεταμένα η πληροφόρηση σχετικά με τα πλεονεκτήματα αυτά σε ολόκληρο τον κλάδο. Υπάρχει ιδιαίτερη ανάγκη εκπαίδευσης του προσωπικού που απασχολείται στον κλάδο, είτε πρόκειται για την διαχείριση, για το τεχνικό προσωπικό ή για το προσωπικό που έρχεται σε άμεση επικοινωνία με τους πελάτες σχετικά με τις απαιτήσεις και τα χαρακτηριστικά της προσβασιμότητας, προκειμένου να καλυφθούν κατά καλύτερο τρόπο οι αυξανόμενες ανάγκες.

4.3

Τα άτομα με ειδικές ανάγκες αντιστοιχούν στο 10-12 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Επιπλέον, η Ευρώπη τα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σημαντική δημογραφική αλλαγή. Τον σοβαρότερο αντίκτυπο θα έχει η γήρανση του πληθυσμού. Έως το 2050, το 34,5 % του πληθυσμού της Ευρώπης θα είναι ηλικίας άνω των 60 ετών.

4.4

Τα άτομα με ειδικές ανάγκες, τα άτομα με προσωρινές αναπηρίες, και οι ηλικιωμένοι αντιστοιχούν μαζί σε 40 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού (5). Επιπλέον, η προσβάσιμη τεχνολογία θα ωφελήσει το ευρύτερο καταναλωτικό κοινό, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των ατόμων που δεν έχουν εξοικειωθεί με τις νέες τεχνολογίες, καθώς επίσης και των ευρύτερων κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων. Ένα σχετικό παράδειγμα είναι η γραπτή επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο, η οποία προσφέρει δυναμικό σε μια αγορά η οποία επεκτείνεται πολύ πέραν της κοινότητας των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

4.5

Τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι ηλικιωμένοι συνθέτουν μια αναξιοποίητη αγορά την οποία η βιομηχανία πρέπει να εκμεταλλευθεί καλύτερα, προωθώντας τα προϊόντα της με διαφορετικές μεθόδους από αυτές που χρησιμοποιούσε μέχρι σήμερα. Μια γερμανική μελέτη έδειξε ότι το 48 % των ατόμων άνω των 50 ετών θεωρούν ότι τα προϊόντα και υπηρεσίες των ΤΠΕ δεν καλύπτουν επαρκώς τις ανάγκες τους (6). Επιπλέον, σε πρόσφατη μελέτη της Microsoft διαπιστώθηκε ότι το 50 % των ατόμων άνω των 59 ετών θα αποκόμιζε σημαντικό όφελος από τη βελτίωση της προσβασιμότητας των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών. Οι προσβάσιμες και σχεδιασμένες για όλους τεχνολογίες έχουν οδηγήσει στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης στον κλάδο, ιδιαιτέρως στο χώρο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες άνοιξαν τον δρόμο για την εισαγωγή καινοτομιών σε προσβάσιμες τεχνολογίες και την πρόοδο σε νέους κλάδους και νέα επαγγέλματα.

—

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανακοίνωση της Επιτροπής για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα στην οποία περιλαμβάνονται σημαντικές προτάσεις και δεσμεύσεις στους χώρους της ανάθεσης των δημόσιων συμβάσεων, της πιστοποίησης και της νομοθεσίας. Η υπό εξέταση ανακοίνωση ενισχύει σημαντικά την ανακοίνωση i2010 σχετικά με την ευρωπαϊκή κοινωνία των πληροφοριών για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

—

Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να τοποθετήσουν τις δράσεις που προτείνονται στην ανακοίνωση για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού στρατηγικού πλαισίου για την κοινωνία των πληροφοριών. Οι στόχοι που σχετίζονται με την προαγωγή της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας και ένταξης θα τύχουν περισσότερης προσοχής στις δράσεις i2010.

—

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι υπάρχουν πολλά άτομα και οικογένειες που στερούνται πρόσβασης στις τηλεφωνικές υπηρεσίες λόγω χαμηλού εισοδήματος. Επιπλέον, ο εξοπλισμός και οι υπηρεσίες των ΤΠΕ (όπως η πρόσβαση στο διαδίκτυο) μπορεί να συνεπάγονται ένα απαγορευτικό κόστος για τα άτομα αυτά, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι ηλικιωμένοι. Καλεί, συνεπώς, τις κυβερνήσεις των κρατών μελών να προσφέρουν οικονομικές ενισχύσεις για να διευκολύνουν την πρόσβαση των ευάλωτων και των κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων στα προϊόντα και τις υπηρεσίες των ΤΠΕ.

—

Η ΕΟΚΕ γνωρίζει και επικρατεί ιδιαιτέρως την πρόοδο των εργασιών της Επιτροπής Επικοινωνίες Χωρίς Διακρίσεις (INCOM) και των ομάδων εργασίας TCAM (7) για τα άτομα με ειδικές ανάγκες υπό την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτές οι ομάδες εργασίας συγκέντρωσαν όλους τους ενδιαφερόμενους για τον καθορισμό των βασικών προτεραιοτήτων και των τομέων όπου πρέπει να αναληφθεί δράση σε ό,τι αφορά την ηλεκτρονική προσβασιμότητα προϊόντων και υπηρεσιών.

—

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι το θέμα της προαγωγής της προσβασιμότητας των ατόμων με ειδικές ανάγκες στα βασικά προϊόντα και τις υπηρεσίες των ΤΠΕ έχει αναφερθεί και υποστηριχτεί σε σειρά εγγράφων της, όπως στα ακόλουθα:

6.1.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις ανησυχίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την έλλειψη εναρμονισμένων λύσεων στο χώρο της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας. Δεδομένης της παγκόσμιας φύσης του κλάδου της τεχνολογίας των πληροφοριών και επικοινωνιών, πρέπει να ληφθούν μέτρα για να διασφαλιστεί ο κατακερματισμός που είναι προϊόν της ύπαρξης και ανάπτυξης διαφορετικών λύσεων στα κράτη μέλη. Όμως, για να προαχθούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό οι οικονομίες κλίμακας και οι δυνατότητες επιλογής για τους καταναλωτές, πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί ο παγκόσμιος κατακερματισμός με την καθιέρωση ενιαίων περιφερειακών προδιαγραφών.

6.1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο κλάδος των ΤΠΕ συνειδητοποιεί ολοένα και περισσότερο την ύπαρξη μιας ανεκμετάλλευτης αγοράς που αποτελείται από τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τους ηλικιωμένους καταναλωτές. Όμως, η επίγνωση αυτή πρέπει να προωθηθεί και να υποστηριχθεί περισσότερο.

6.1.3

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει απόλυτα την ανάπτυξη και την εφαρμογή ευρωπαϊκών προτύπων προσβασιμότητας τα οποία να έχουν διαφανή, συναινετικό και αντικειμενικό χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, με τα πρότυπα αυτά πρέπει να αναγνωρίζεται η παγκόσμια κατάσταση και να συμπληρώνονται τα διεθνή πρότυπα. Η έλλειψη συμπληρωματικότητας των ευρωπαϊκών και διεθνών προτύπων θα προκαλεί σύγχυση και δυσαρέσκεια τόσο στους καταναλωτές με ειδικές ανάγκες, όσο και στην βιομηχανία.

6.1.4

Πρέπει να υπάρξει μέριμνα για την ενεργό συμμετοχή των χρηστών στη διαδικασία τυποποίησης και πρέπει να δοθεί ενίσχυση για να διασφαλιστεί η εκπροσώπηση των οργανώσεων των ατόμων με ειδικές ανάγκες στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που έχουν σχέση με την κατάρτιση των ευρωπαϊκών προτύπων προσβασιμότητας.

6.1.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης πρέπει να συνεκτιμούν το στοιχείο της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας όταν αναπτύσσουν οποιαδήποτε πρότυπα.

6.2.1

Έχει αποδειχθεί ότι η συμπερίληψη απαιτήσεων για την προσβασιμότητα στις προκηρύξεις διαγωνισμών για την ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για την προώθηση του σχεδιασμού για όλους και των προσβάσιμων τεχνολογιών καθώς και για την προαγωγή της απασχόλησης και της ανάπτυξης. Η χρήση των δημόσιων συμβάσεων για την προώθηση της προσβασιμότητας προσφέρει ένα πραγματικό κίνητρο στη βιομηχανία για να μεταφέρει την προσέγγιση αυτή στο επίκεντρο της μεθόδου με την οποία λειτουργεί. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να μεριμνήσει ώστε στην μια πρωτοβουλία της για τις ηλεκτρονικές δημόσιες προμήθειες να προαχθεί η αγορά μέσω του διαδικτύου και να διασφαλιστεί η πλήρης πρόσβαση των ατόμων με ειδικές ανάγκες σ' αυτή, σε συμφωνία με τους στόχους και τις πρωτοβουλίες για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα, και για να αποτραπούν περιπτώσεις παρατυπιών ή διαφθοράς.

6.2.2

Η τροποποίηση των οδηγιών της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις προσφέρει τη δυνατότητα να συμπεριληφθεί η προσβασιμότητα ως κριτήριο για την ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων προμήθειας προϊόντων και υπηρεσιών των ΤΠΕ. Υπενθυμίζεται ότι οι δημόσιες συμβάσεις αντιστοιχούν στο 16 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ, δηλαδή σε 1,5 τρις ευρώ, ενώ ο κλάδος των ΤΠΕ αντιστοιχεί στο 6 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ Οι μέσες δαπάνες του δημόσιου τομέα στην Ε.Ε για τις ΤΠΕ ανέρχονται σε 0,8 %, δηλαδή σε 76 δις ευρώ. Δεδομένου του ύψους των επενδύσεων, οι δημόσιες προμήθειες πρέπει οπωσδήποτε να διασφαλίζουν μια μακροπρόθεσμα βιώσιμη πολιτική αγορών στα πλαίσια της οποίας ΟΛΑ τα μέλη της κοινωνίας θα έχουν πρόσβαση στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρονται. Αυτή η πολιτική έχει καθοριστική σημασία για την αποδοτική λειτουργία των τοπικών οικονομιών και για την προαγωγή της ευημερίας και της ανεξαρτησίας των μελών της κοινότητας.

6.2.3

Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει απόλυτα την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συνεχιστεί η προσπάθεια με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών προτύπων προσβασιμότητας για τις δημόσιες προμήθειες προϊόντων και υπηρεσιών των ΤΠΕ. Όμως, στα πλαίσια των ρυθμίσεων αυτών, πρέπει οπωσδήποτε να διασφαλιστεί η ισορροπία μεταξύ των αναγκών των χρηστών και των απαιτήσεων της βιομηχανίας, καθώς και ότι οι ρυθμίσεις θα είναι χρήσιμες για τις δημόσιες αρχές και δεν θα οδηγούν στον κατακερματισμό της ευρωπαϊκής αλλά — στο μέτρο του δυνατού — ούτε και της παγκόσμιας αγοράς.

6.2.4

Επιπλέον, στην περίπτωση των μελλοντικών αναθεωρήσεων των οδηγιών της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις (8), η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε την ενίσχυση των διατάξεων, προκειμένου να συμπεριληφθούν συγκεκριμένες απαιτήσεις σχετικά με την προσβασιμότητα στις δημόσιες προμήθειες.

6.3.1

Ο κλάδος των ΤΠΕ πρέπει να γνωστοποιεί σαφέστερα στους καταναλωτές τα χαρακτηριστικά προσβασιμότητας και σχεδιασμού για όλους που περιλαμβάνονται στα βασικά προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρει.

6.3.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ενδιαφέρουσα την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να μελετηθούν διάφορες μέθοδοι πιστοποίησης και αυτο-πιστοποίησης, να προαχθούν η διαφάνεια και μεγαλύτερη αναγνώριση της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας, και να αναζητηθούν κατάλληλα συστήματα πιστοποίησης για την επισήμανση της συμμόρφωσης των προϊόντων και υπηρεσιών που πληρούν τα πρότυπα της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας.

6.3.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η επικείμενη διερεύνηση και συγκέντρωση δεδομένων γύρω από τις διάφορες επιλογές θα συμβάλει ώστε να διευκρινιστεί η καλύτερη μέθοδος που μπορεί να εφαρμοστεί. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επικροτεί ιδιαιτέρως τις επικείμενες διασκέψεις και πρωτοβουλίες της ΕΕ γύρω από το θέμα αυτό.

6.4.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφιστά ορθώς την προσοχή στην ισχύούσα κοινοτική νομοθεσία η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί για την προαγωγή και την τήρηση των απαιτήσεων σχετικά με την ηλεκτρονική προσβασιμότητα.

6.4.2

Πρέπει να επικροτηθούν και να ενθαρρυνθούν οι εθελοντικές δεσμεύσεις της βιομηχανίας. Οι δεσμεύσεις αυτές καταδεικνύουν το ενδιαφέρον και τη σημασία που αποδίδει η βιομηχανία στο θέμα της προσβασιμότητας κατά το σχεδιασμό προϊόντων και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, δεν έχει αποδειχθεί ότι οι εθελοντικές δεσμεύσεις αφ' εαυτές αρκούν για να διασφαλίσουν την ορθή εφαρμογή των απαιτήσεων προσβασιμότητας, έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες με τις βασικές τεχνολογίες. Πρέπει να προωθηθούν εθνικές δεσμεύσεις και στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων με την ανάληψη νομοθετικών πρωτοβουλιών.

6.4.3

Η ΕΕ πρέπει να δηλώσει ρητώς τη δέσμευσή της σε ό,τι αφορά την ηλεκτρονική ένταξη και προσβασιμότητα και να μεριμνήσει ώστε το στοιχείο αυτό να συμπεριληφθεί με οριζόντιο τρόπο σε όλες τις σχετικές πρωτοβουλίες της.

6.4.4

Για παράδειγμα, η ισχύουσα νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις και τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες ενισχύεται σημαντικά από τη νομοθεσία της ΕΕ για την αποτροπή των διακρίσεων, η οποία προσφέρει ορισμένες σημαντικές δυνατότητες για να διευκολυνθεί η πρόσβαση των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

6.4.5

Η οδηγία για την καθολική υπηρεσία (9) καλύπτει σήμερα την πρόσβαση του κοινού σε κοινόχρηστα τηλέφωνα και σε δημόσιες τηλεφωνικές υπηρεσίες, όπως είναι οι κλήσεις έκτακτης ανάγκης και υπηρεσίες πληροφοριών καταλόγου. Η ΕΟΚΕ εκφράζει όμως τη λύπη της γιατί η οδηγία δεν καλύπτει ούτε την κινητή τηλεφωνία ούτε το ευρυζωνικό φάσμα. Πρέπει να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για την καθολική υπηρεσία, έτσι ώστε να καλύπτει την κινητή τηλεφωνία και τις ευρυζωνικές υπηρεσίες (10). Επιπλέον, πρέπει να διασφαλιστεί η ισότητα πρόσβασης στα δίκτυα και τις υπηρεσίες με την καθιέρωση δίκαιων ή ακόμη και κοινωνικών τελών, εάν τούτο είναι απαραίτητο.

6.4.6

Πολλά άτομα με ειδικές ανάγκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσχέρειες σε ό,τι αφορά στη χρήση και στην πρόσβαση στις κινητές επικοινωνίες. Υπάρχει ανάγκη να διασφαλιστεί σε πραγματικό χρόνο η διαδραστική κινητή επικοινωνία για τους κωφούς και τους βαρήκοους, για άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα δυσλεξίας, και άτομα που πάσχουν από κώφωση και τύφλωση. Οι διαδραστικές επαφές με κινητές επικοινωνίες πρέπει να παρέχονται με τις ίδιες προϋποθέσεις σε όλους τους ανθρώπους, πράγμα που ισχύει για την ευχρηστία και την ποιότητα των υπηρεσιών, τον εξοπλισμό, τη δυνατότητα επιλογής, τη διαθεσιμότητα και το κόστος.

6.4.7

Πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της διαλειτουργικότητας στα υφιστάμενα συστήματα που χρησιμοποιούνται από άτομα που αντιμετωπίζουν αισθητηριακές δυσχέρειες. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες πρέπει να είναι σε θέση να επικοινωνούν σε πραγματικό χρόνο και χωρίς προβλήματα σε όλη την Ευρώπη και στο διεθνή χώρο.

6.4.8

Το διαδίκτυο χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο ως δημόσια υπηρεσία και μέσο επικοινωνίας. Όμως, τα άτομα με ειδικές ανάγκες αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα πρόσβασης όταν επιχειρούν να το χρησιμοποιήσουν. Ένα σχετικό παράδειγμα είναι οι ευρυζωνικές υπηρεσίες: Νέες τεχνολογίες, όπως το πρωτόκολλο φωνητικής τηλεφωνίας διαμέσου του διαδικτύου (VOIP), προσφέρουν ήδη ευρυζωνικές «τηλεφωνικές» υπηρεσίες, μια φθηνή και ιδιαίτερα ελκυστική για τους χρήστες υπηρεσία, ιδιαιτέρως σε ό,τι αφορά τις διεθνείς κλήσεις. Όμως, δεν υπάρχει εγγύηση ότι το πρωτόκολλο φωνητικής τηλεφωνίας διαμέσου του διαδικτύου θα προσφέρει πρόσβαση σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης ή σε υπηρεσίες πληροφοριών καταλόγου. Το πρόβλημα αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί.

7.1.1

Η ΕΟΚΕ καλεί τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης να συνεκτιμούν το στοιχείο της προσβασιμότητας όταν αναπτύσσουν οποιαδήποτε πρότυπα των ΤΠΕ.

7.1.2

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση να οριστούν ευρωπαϊκά πρότυπα και να αναληφθούν νομοθετικές δεσμεύσεις για την εναρμόνιση των απαιτήσεων προσβασιμότητας για τα άτομα με ειδικές ανάγκες στους ακόλουθους τομείς:

7.2.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής να εξεταστεί η δυνατότητα καθιέρωσης ενός συστήματος πιστοποίησης και επισήμανσης προϊόντων με αυτο-πιστοποίηση παράλληλα με τον υποχρεωτικό ή εθελοντικό χαρακτήρα των εν λόγω διαδικασιών, και συμφωνεί με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων πλευρών, ιδιαιτέρως των οργανώσεων που εκπροσωπούν τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Τα σχετικά πορίσματα θα πρέπει να γνωστοποιηθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ΕΟΚΕ κατά τη διάρκεια του 2007.

7.3.1

Η ΕΟΚΕ καλεί επειγόντως τα κράτη-μέλη της ΕΕ να μεταφέρουν χωρίς καθυστέρηση τις διατάξεις των οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις στην νομοθεσία τους και να διασφαλίσουν τη θέσπιση αυστηρών διατάξεων σχετικά με τις απαιτήσεις για τα άτομα με ειδικές ανάγκες στις εθνικές νομοθεσίες.

7.3.2

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση σε όλες τις δημόσιες αρχές να συμπεριλαμβάνουν κριτήρια προσβασιμότητας στις δημόσιες συμβάσεις.

7.3.3

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για τη συμπερίληψη δεσμευτικών διατάξεων για την προσβασιμότητα κατά τη μελλοντική μεταρρύθμιση των οδηγιών για τις δημόσιες προμήθειες. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να απαγορεύεται δια νόμου στις δημόσιες αρχές να χρησιμοποιούν λογισμικό, υλικό, ή άλλα προϊόντα και υπηρεσίες των ΤΠΕ που δεν πληρούν τα ισχύοντα πρότυπα προσβασιμότητας.

7.3.4

Σε ό,τι αφορά στην εντολή τυποποίησης προς τις οργανώσεις CEN, CENELEC και ETSI, για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών προτύπων προσβασιμότητας για τις δημόσιες συμβάσεις προμήθειας προϊόντων και υπηρεσιών των ΤΠΕ, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση στα κράτη μέλη της ΕΕ να καταρτίσουν σχέδιο δράσης για την εφαρμογή των ευρωπαϊκών προτύπων σε εθνική κλίμακα και με τον περισσότερο αποτελεσματικό τρόπο, μέσω μιας κοινής και συνεκτικής προσέγγισης.

7.4.1

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση να αναγνωριστεί ρητώς η σημασία της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας και του σχεδιασμού για όλους και της εργονομικής προσέγγισης των ΤΠΕ σε όλες τις νομοθετικές και άλλες προτάσεις της ΕΕ, και ιδιαιτέρως σε σημαντικά έγγραφα της ΕΕ για την κοινωνία των πληροφοριών και στους κανονισμούς των διαρθρωτικών ταμείων, τα χρηματοδοτικά μέσα για τα νέα κράτη μέλη, καθώς και στο 7ο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα.

7.5.1

Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να υιοθετήσουν επισήμως και χωρίς τροποποιήσεις την δεύτερη έκδοση των κατευθυντήριων γραμμών για την προσβασιμότητα στον παγκόσμιο ιστό και να την ενσωματώσουν σε όλες τις δημόσιες ιστοθέσεις.

7.5.2

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την εφαρμογή του δευτέρου επιπέδου συναίνεσης για την έκδοση δύο των κατευθυντήριων γραμμών W3C-WAI για την πρόσβαση σε περιεχόμενο δικτύου, πράξη η οποία συνεπάγεται μέριμνα για την αύξηση του επιπέδου προσβασιμότητας όλων των δικτυακών πόρων.

7.5.3

Η ΕΟΚΕ σημειώνει την επείγουσα ανάγκη να αναπτυχθούν και να καταστούν ευκόλως διαθέσιμα συγγραφικά εργαλεία (11) για την προσβασιμότητα, τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιούν οι σχεδιαστές ιστοθέσεων για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση αυτών με τα πρότυπα W3C-WAI WCAG 2.0. Τα εργαλεία αυτά πρέπει να είναι συμβατά με την δεύτερη έκδοση των κατευθυντήριων γραμμών ATAG για την προσβασιμότητα των συγγραφικών εργαλείων W3C-WAI.

7.6.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αναλάβει εντονότερες δράσεις προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη θα συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που έχουν έναντι των ατόμων με ειδικές ανάγκες, σύμφωνα με τις ισχύουσες οδηγίες για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Από τις απαντήσεις που δόθηκαν στο ερωτηματολόγιο INCOM της Επιτροπής για δέσμη των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, προκύπτει ότι τα κράτη μέλη δεν έχουν σεβαστεί όσον έπρεπε τις δεσμεύσεις αυτές.

7.6.2

Σε περίπτωση που τα κράτη μέλη δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που έχουν σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινήσει διαδικασίες κατά παραβάσεων εναντίον των εμπλεκομένων κρατών μελών, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η πλήρης συμμόρφωση αυτών

7.6.3

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση να υπάρξει μέριμνα, έτσι ώστε, με τις επικείμενες αναθεωρήσεις της κοινοτικής νομοθεσίας για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, να ενισχυθούν σημαντικά οι διατάξεις περί προσβασιμότητας και να καταστούν επιτακτικές.

7.6.4

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημοσιεύσει συγκριτική μελέτη για το στάδιο στο οποίο βρίσκονται οι δραστηριότητες των κρατών μελών σε σχέση με την ηλεκτρονική προσβασιμότητα και να κινήσει τις σχετικές νομικές διαδικασίες σε περίπτωση που ορισμένα κράτη μέλη δεν έχουν συμμορφωθεί με τις δεσμεύσεις τους που απορρέουν από τις αντίστοιχες οδηγίες για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες.

7.6.5

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την ενίσχυση και την επέκταση του πεδίου εφαρμογής των διατάξεων περί προσβασιμότητας στις οδηγίες της ΕΕ για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες στα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Ιδιαιτέρως:

7.7.1

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ευρωπαϊκή κοινωνία των πληροφοριών (12) απαιτεί από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν σε ετήσια βάση έκθεση για την πρόοδο που έχουν σημειώσει και για τον τρόπο με τον οποίο προτίθενται να εφαρμόσουν τα μεταρρυθμιστικά τους προγράμματα.

7.7.2

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν στην ετήσια έκθεση που υποβάλλουν την ηλεκτρονική προσβασιμότητα και ένταξη και ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει την έκκλησή της.

7.7.3

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να ορίσουν σαφείς και συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιαγράμματα για την εφαρμογή των διατάξεων για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα στα εθνικά σχέδια δράσης.

7.8.1

Η ΕΟΚΕ καλεί τα αρμόδια για τη λήψη αποφάσεων όργανα της ΕΕ να διασφαλίσουν ολοκληρωμένες και επί ίσοις όροις διαβουλεύσεις καθώς και τη συστηματική συμμετοχή χρηστών που είναι άτομα με ειδικές ανάγκες και προέρχονται από τις οργανώσεις που εκπροσωπούν την ομάδα αυτή και στην ανάπτυξη και τον σχεδιασμό προϊόντων και υπηρεσιών καθώς και στην κατάρτιση προτύπων. Τα όργανα της ΕΕ πρέπει να προσφέρουν πρόσθετους πόρους για να διασφαλιστεί η δέουσα συμμετοχή των ατόμων με ειδικές ανάγκες στη διαδικασία αυτή.

7.9.1

Η ΕΟΚΕ καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών μελών και τη βιομηχανία να αναπτύξουν και να υποστηρίξουν μέτρα για την προαγωγή της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης των ατόμων με ειδικές ανάγκες και ορισμένων ηλικιωμένων στις ΤΠΕ στα πλαίσια της δια βίου εκπαίδευσης, μεταξύ άλλων αποκλεισμένων ομάδων, προκειμένου να διασφαλιστεί η καλύτερη, οικονομικότερη, και ευκολότερη πρόσβαση των ατόμων αυτών στις εν λόγω τεχνολογίες.

7.9.2

Μέτρα για την αύξηση της επίγνωσης, όπως είναι η προαγωγή μιας ευρωπαϊκής εκπαίδευσης στο σχεδιασμό για όλους, προσφέρουν σοβαρές δυνατότητες για τη βελτίωση της κατανόησης και για την ένταξη του στοιχείου της προσβασιμότητας στις ΤΠΕ.

7.9.3

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία να προωθήσουν ενεργώς και να εντάξουν το σχεδιασμό για όλους στα προγράμματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης στον τομέα των ΤΠΕ.

7.9.4

Η ΕΟΚΕ καλεί τη βιομηχανία να διασφαλίσει την εσωτερική ή εξωτερική εκπαίδευση του προσωπικού της στην προσβασιμότητα του σχεδίου.

7.10.1

Η ΕΟΚΕ έχει δεσμευτεί «να φροντίσει για το νοικοκυριό της» για να διασφαλίσει την τήρηση της αρχής της προσβασιμότητας στις δραστηριότητές της που έχουν σχέση με τις δημόσιες προμήθειες.

7.10.2

Η ΕΟΚΕ θα εξετάσει τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν για να διασφαλιστεί η πλήρης και ίση πρόσβαση των ατόμων με ειδικές ανάγκες στην ιστοσελίδα της, το λογισμικό και τον εξοπλισμό ΤΠΕ που χρησιμοποιεί.

7.10.3

Η ΕΟΚΕ θα καθιερώσει εσωτερικές διαδικασίες για να διασφαλιστεί η έκδοση όλων των εγγράφων της σε προσβάσιμο μορφότυπο.

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/33

1.1

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει την τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2037/2000 (άρθρο 4 παράγραφος 3 στοιχείο θ), επικροτεί την προσθήκη του εν λόγω επιπέδου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως συν-νομοθέτη καθώς και την τροποποίηση της νομοθετικής βάσης που προτείνεται σχετικά.

2.1

Η πρόταση τροποποίησης του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2037/2000 αφορά την προσθήκη του στοιχείου θ) στο άρθρο 4 παράγραφος 3, που προβλέπει, για τα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ κατά την 1η Μαϊου 2004, τροποποίηση της ημερομηνίας βάσεως για τον καθορισμό των ποσοστώσεων υδροχλωροφθορανθράκων: δεν θα καθορίζονται πλέον επί τη βάσει των ποσοστώσεων του 1999 αλλά με βάση το μέσο μερίδιο αγοράς των ετών 2002 και 2003.

2.1.1

Η εν λόγω αλλαγή της ημερομηνίας βάσεως είναι καθαρά εμπορικό ζήτημα διότι έτσι εξασφαλίζεται ο μη αποκλεισμός των εταιρειών που εισήλθαν στην αγορά μετά το 1999 και δεν επηρεάζονται αισθητά οι συνολικές ποσοστώσεις διάθεσης στην αγορά οι οποίες παραμένουν αμετάβλητες. Κατά συνέπεια, αποκλείεται η οποιαδήποτε περιβαλλοντική επίπτωση. Η αλλαγή της ημερομηνίας βάσεως αποτελεί επίσης και την απάντηση έναντι των ενδεχόμενων μελλοντικών ενστάσεων για παράβαση των αρχών της «ισότιμης μεταχείρισης και των νόμιμων προσδοκιών».

2.2

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει γνώση και συμφωνεί με την προσθήκη στον τίτλο του εν λόγω κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως συ-νομοθέτη.

2.3

Τέλος, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την τροποποίηση της νομικής βάσεως του ίδιου του Κανονισμού, που δεν στηρίζεται πλέον στο άρθρο 57, παράγραφος 2 της Συνθήκης Ένταξης, αλλά στο άρθρο 175, παράγραφος 1 της Συνθήκης ΕΕ, όπως προβλέπεται στην Προσθήκη 1, διορθωτικό 1 και συμφωνήθηκε από την Ομάδα Περιβάλλοντος στις 21 Οκτωβρίου 2005.

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/34

1.1

Στόχος της παρούσας πρόσθετης γνωμοδότησης είναι να προτείνει ορισμένες εξελίξεις και λειτουργικά μέσα που να αντιστοιχούν στη γνωμοδότηση «κοινωνική διάσταση του πολιτισμού» που υιοθέτησε η ΕΟΚΕ στις 31 Μαρτίου 2004.

1.2

Επιχειρεί να διασαφηνίσει την έννοια «κοινωνική διάσταση του πολιτισμού» γύρω από τρεις βασικές έννοιες. Αυτές οι έννοιες είναι οικείες στην ΕΟΚΕ και πάνω σ' αυτές εμβαθύνει και συνεχίζει την ανάλυσή της. Πρόκειται για την «κοινωνία της γνώσης», την «παγκοσμιοποίηση της οικονομίας» και την «κοινωνία των πολιτών».

1.3

Κατ' αρχάς, δεν διατηρεί τις υποθέσεις που τέθηκαν στην πρώτη γνωμοδότηση σχετικά με τη συγκρότηση νέων δομών του τύπου «παρατηρητήριο», «εργαστήριο», «ειδική ομάδα».

1.4

Ζητά ωστόσο από την Επιτροπή να καθορίσει ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες που θα της επιτρέψουν να επιβεβαιώσει ότι τα σημερινά κοινοτικά μέσα επαρκούν για να αποτιμηθεί:

1.5

Με την ευκαιρία του έτους 2008, που χαρακτηρίστηκε έτος του διαπολιτισμικού διαλόγου, η γνωμοδότηση προτείνει να υποβάλει η Επιτροπή μια εξαιρετικά λεπτομερή έκθεση για το φαινόμενο αυτό και τον στόχο αυτό. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να συμβάλει με ιδιαίτερα ενεργό τρόπο στην κατάρτιση της εκθέσεως.

1.6

Προτείνει συνεπώς να υπάρξει νέος προβληματισμός με θέμα τον πολιτισμό. Διότι φαίνεται ότι η πολιτισμική σκέψη έχει απολιθωθεί πάνω σε θέματα που αφορούν τα περιουσιακά στοιχεία, τη διατήρηση της κληρονομιάς και λιγότερο τις έννοιες της δημιουργίας, του μηχανισμού, του νέου φαντασιακού κόσμου. Διότι ο πολιτιστικός σπόρος στον κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό τομέα καταλαμβάνει ακόμη ελάχιστο χώρο.

1.7

Εκφράζει την επιθυμία να αξιοποιηθούν οι εργασίες του Ιδρύματος του Δουβλίνου στους τομείς αυτούς. Κάθε φορά που η ΕΟΚΕ πραγματεύεται θέματα ή έρχεται αντιμέτωπη με την ανάγκη για «πολιτισμικές επαναστάσεις», «αλλαγή νοοτροπίας», «μεταβολή των προγονικών παραδειγμάτων», οι έννοιες αυτές θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο συγκεκριμένης ανάλυσης και συνεπώς, τουλάχιστον, ιδιαίτερης παραγράφου.

1.8

Υπογραμμίζει ότι η μέθοδος των «ορθών ή βέλτιστων πρακτικών» θα μπορούσε, εφόσον εγκαταλείψει τον συχνά ρητορικό της χαρακτήρα, να αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για τον διάλογο, την ανταλλαγή και την μεταβίβαση γνώσεων και πολιτισμών.

2.1

Η γνωμοδότηση κατέληγε σε ορισμένο αριθμό υποθέσεων:

2.2

επιβεβαίωση της πολιτιστικής αποστολής της ΕΟΚΕ, παρά το γεγονός ότι, μέχρι στιγμής, δεν της έχουν επίσημα ανατεθεί αρμοδιότητες στον τομέα αυτόν·

2.2.1

συμβολή, μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στη σταδιακή σύσταση ενός ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου της πολιτιστικής συνεργασίας, το οποίο να δύναται να εκδίδει δική του ετήσια έκθεση·

2.2.2

ανάπτυξη στενής συνεργασίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της ΕΟΚΕ, η οποία να επιτρέψει, εκτός από την σύσταση του προαναφερθέντος παρατηρητηρίου, να τίθεται «ένας ετήσιος στόχος προαγωγής μίας τουλάχιστον κοινής πολιτιστικής αξίας»·

2.2.3

σχεδιασμός ενός εργαστηρίου πολιτισμικών μεταμορφώσεων που εμφανίζονται στο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό πεδίο·

2.2.4

σύσταση μιας ευρωπαϊκής ειδικής ομάδας που να ευνοεί τις πολιτιστικές και καλλιτεχνικές ανταλλαγές στις εμπόλεμες ζώνες.

2.3

Η παρούσα πρόσθετη γνωμοδότηση νομιμοποιείται από την ταχύτητα με την οποία χρειάστηκε να καταρτιστεί η αρχική γνωμοδότηση. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προς το τέλος της θητείας του, μας είχε ζητήσει τη δρομολόγηση μιας διαδικασίας και μιας εταιρικής σχέσης ΕΟΚΕ/ΕΚ. Η ΕΟΚΕ ανέλαβε τη συνέχιση του έργου αυτού με ιδιαίτερο ενθουσιασμό, πόσο μάλλον που φαίνεται να εμφανίζεται «διπλή επιτάχυνση» ως προς την ίδια τη σύλληψη της προσέγγισης της πολιτιστικής διάστασης εκ μέρους των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.3.1

Οι πρώτες δηλώσεις του Προέδρου της Επιτροπής κ. J. M. Barroso, που επιβεβαίωναν ότι έφθασε πλέον «η ώρα του πολιτισμού», ότι «στην ιεραρχία των αξιών, οι πολιτισμικές αξίες θεωρούνται ανώτερες των οικονομικών αξιών (1)», φαίνονταν πολύ ενθαρρυντικές και σηματοδοτούσαν μία ουσιαστική στροφή. Αποτέλεσαν, για την ΕΟΚΕ, την πρώτη επιτάχυνση.

2.3.2

Τη δεύτερη επιτάχυνση, την προκάλεσε η ίδια η ΕΟΚΕ. Πρόκειται για την ομόφωνη υιοθέτηση του προγράμματος που υπέβαλε η Πρόεδρός της κα Anne-Marie Sigmund, και στο οποίο ο πολιτισμός ανακηρύχθηκε ως μία από τις κεντρικές προτεραιότητες της θητείας της.

2.3.3

Ωστόσο, διαπιστώνεται αναπόφευκτα ότι το σκεπτικό αυτού του συλλογισμού παραμένει σαθρό. Όντως, το πρόγραμμα που υπέβαλε η νέα σύνθεση της Επιτροπής δεν δίνει πραγματικά μια συγκεκριμένη υπόσταση σ' αυτή τη στροφή. Δεν αναφέρεται καν ρητώς στη νέα αυτή ιεράρχηση υπέρ του πολιτισμού! Εξ ορισμού, το πρόγραμμα «Πολιτισμός 2007-2013», που παρουσίασε η Επιτροπή, δεν υποβάλλεται για γνωμοδότηση στην ΕΟΚΕ. Επομένως, δεν έχουμε αρμοδιότητα να το σχολιάσουμε στα πλαίσια της γνωμοδότησης ετούτης. Μπορούμε, όμως, να σχολιάσουμε ότι δεν φαίνεται εκ πρώτης όψεως να λαμβάνει υπόψη την «κοινωνική διάσταση του πολιτισμού». Καθώς και ότι ο προϋπολογισμός του αντιπροσωπεύει σαφώς λιγότερα από αυτά που επιθυμούσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να αφιερωθούν στο πρόγραμμα αυτό. Εξάλλου, ακόμη και όσον αφορά τη θέση προτεραιότητας του πολιτισμού στο πρόγραμμα της ΕΟΚΕ, θα ήταν υπερβολικό να υποστηρίξουμε ότι της έχει ήδη δοθεί μια ουσιαστική και συγκεκριμένη μορφή.

2.3.4

Επιπλέον, η περίοδος προβληματισμού την οποία αποφάσισε να δρομολογήσει το Συμβούλιο μετά από την απόρριψη, εκ μέρους της Γαλλίας και των Κάτω Χωρών, του Σχεδίου Συνταγματικής Συνθήκης για την Ευρώπη (μιας συνθήκης που έθετε τον πολιτισμό μεταξύ των στόχων της Ένωσης (άρθρο Ι-3.3) και τροποποιούσε τους μηχανισμούς απόφασης για τα πολιτιστικά θέματα και επέτρεπε τη μη εφαρμογή, σε πολλούς τομείς, του ασφυκτικού κανόνα της ομοφωνίας (άρθρο Ι — 17 και ΙΙΙ- 280)), καθώς και η μετριότητα του συμβιβασμού που επετεύχθη σχετικά με τις δημοσιονομικές προοπτικές της Ένωσης, καθιστούν πολύ ασαφή τη θέση του πολιτισμού και ακόμη περισσότερο την «κοινωνική διάσταση του πολιτισμού» στα πλαίσια μιας αναζωογόνησης της Ένωσης.

3.1

Η γνωμοδότηση για την «κοινωνική διάσταση του πολιτισμού» που υπερψήφισε η ΕΟΚΕ κατέληξε, σε μία πρώτη φάση, σε τρεις ουσιαστικές κατευθύνσεις που θα πρέπει να ακολουθήσει ο σχετικός προβληματισμός:

3.2

Η παρούσα πρόσθετη γνωμοδότηση επιδιώκει να συμβάλει στον προσδιορισμό των σημαντικών κατευθύνσεων, των «βασικών εννοιών» που θα επιτρέψουν να μεταφερθούν με τον απλούστερο δυνατό τρόπο οι πρώτες αυτές σκέψεις στις τρέχουσες κοινοτικές πολιτικές.

3.3.1

Όπως διευκρινίζεται στη γνωμοδότηση για την «κοινωνική διάσταση του πολιτισμού», η καθολική πλέον τάση προς μια νοητική, εγκεφαλική θεώρηση όλων των επιμέρους χώρων εργασίας, συμπεριλαμβανομένης και της «εργασίας» που λέγεται κατανάλωση, και ο αυξημένος ρόλος που διαδραματίζουν σε αυτούς τους χώρους τα κριτήρια που βασίζονται στις σχέσεις, στο ύφος και στη δημιουργία βρίσκονται ήδη, και θα βρίσκονται όλο και περισσότερο, στο επίκεντρο των αποκλίσεων ανταγωνιστικότητας, ελκυστικότητας, κοινωνικής αγωγής και επιχειρηματικότητας μεταξύ των διαφόρων «γεωπολιτιστικών» περιοχών του πλανήτη. Η Ευρώπη πρέπει και μπορεί να αναφέρεται στη «δημιουργική οικονομία».

3.3.2

Ακριβώς γι' αυτό το λόγο, το ζήτημα της εργασίας, της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής απασχόλησης, της οικονομίας του πολιτισμού, συνιστά ένα από τα στοιχεία για τα οποία η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ επιμένει και ζητά να αξιοποιηθούν οι εργασίες του Ιδρύματος του Δουβλίνου. Θα ήταν χρήσιμο να αναλυθεί πως οι διάφορες μορφές που λαμβάνει η πολιτιστική και καλλιτεχνική εργασία παρέχουν πληροφορίες για μια πιο δημιουργική αξιολόγηση της εργασίας γενικότερα και συμμετέχουν στην οικονομία της γνώσης.

3.3.3

Η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί αποδεκτό το ότι το πεδίο του «υψηλού πολιτισμού» και τα πεδία της πολιτιστικής διάστασης του τεχνικού, του οικονομικού, του κοινωνικού, του υγειονομικού και του περιβαλλοντικού τομέα, εμφανίζονται ακόμη υπερβολικά διαχωρισμένα. Η ΕΟΚΕ, όμως, ιδίως μάλιστα στα πλαίσια του συνεχούς της έργου υπέρ της πραγματικής εφαρμογής της δια βίου μάθησης, της διαμόρφωσης μιας «μανθάνουσας» κοινωνίας συμμετέχει σκοπίμως στη μη αποσύνδεση.

3.3.4

Η τεράστια ανάγκη για ασφαλείς και ευέλικτες δραστηριότητες και θέσεις απασχόλησης στους τομείς της μετάδοσης, της διαμεσολάβησης, της τέχνης, της παράστασης υπό όλες τις εκφάνσεις της, των γνώσεων σχετικά με τις γνώσεις, προσκρούει σε πρότυπα θέσεων απασχόλησης που χαρακτηρίζονται ταυτόχρονα από ακαμψία και προσωρινότητα.

3.3.5

Η ακαμψία της παραδοσιακής ιεράρχησης σε θέματα επαγγελματικής αναγνώρισης μπορεί επίσης να αποτελέσει εμπόδιο για την ανάδειξη νέων επαγγελμάτων. Γενικότερα πρέπει να σημειωθεί η απουσία μιας πραγματικής οικονομικής αξιοποίησης του άυλου, η υπερβολικά περιορισμένη κυκλοφορία των καλλιτεχνών και των «εργατών» του πολιτισμού, καθώς και των δημιουργιών και των έργων τους, στον ευρωπαϊκό χώρο. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ένα μεγάλο έλλειμμα όσον αφορά την κοινή πρόσβαση στις πολιτιστικές καινοτομίες και την αμοιβαία σύγκρισή τους, χάρις στην οποία θα μπορούσε να αποτρέπεται η ατέρμονη επανάληψη του ήδη γνωστού.

3.3.6

Η επιτυχία των προγραμμάτων «ERASMUS» και «Τηλεόραση χωρίς σύνορα», η προσφορά της Ευρώπης για την αναβίωση ερημωμένων τόπων διαβίωσης, η ανάκτηση της δυναμικότητας μεγάλων αστικών συνόλων μέσω της ανάπτυξης καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, η αύξηση της ελκυστικότητας από την οποία επωφελούνται για μεγάλο διάστημα οι πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης, όλα αυτά αντιπροσωπεύουν το ξεκίνημα μιας απόδειξης του τι πρέπει να νοείται ως «κοινωνική διάσταση του πολιτισμού». Το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρότι οι αρμοδιότητές της έχουν ρόλο συνοδείας και μόνον των εθνικών πολιτικών, ήδη συνιστά συχνά καθοριστικό παράγοντα για την ίδια την ύπαρξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων αποδεικνύει ότι πρόκειται για μια πολιτική που λειτουργεί καταλυτικά. Η συνεχής τροφοδότηση μιας «τράπεζας» γνώσεων σχετικά με τις γνώσεις, θα μπορούσε να έχει σημαντικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.

3.3.7

Αντίθετα, η σημαντική απώλεια πόρων και ανάπτυξης συνδέσμων που επέρχονται σε ολόκληρο τον οικονομικό και κοινωνικό ιστό όταν σταματά, έστω και προσωρινά, η δραστηριότητα ορισμένων φεστιβάλ ή πολιτιστικών εκδηλώσεων, τεκμηριώνουν την επίδραση της «ολιστικής» αποδοτικότητας που έχουν για τη βιώσιμη ανάπτυξη οι θέσεις απασχόλησης και οι δραστηριότητες στον τομέα των τεχνών, του πολιτισμού και της διαμεσολάβησης, καθώς και η ελεύθερη διάδοσή τους και η αμοιβαία γονιμοποίησή τους.

3.4.1

Κατά την ΕΟΚΕ, τα μέτρια αποτελέσματα που παρουσιάζει η στρατηγική της Λισσαβώνας, σε σύγκριση με τους φιλόδοξους στόχους της, οφείλονται κυρίως στην υποτίμηση του ανθρώπινου, του πολιτιστικού, του συμμετοχικού παράγοντα. Σε μία «παγκοσμιοποιημένη οικονομία», μόνον η προαγωγή ενός ευρωπαϊκού πολιτισμού που δεν θα χωρίζει πλέον, δεν θα κατατάσσει ιεραρχικά τους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, είναι σε θέση να επιτρέψει στην ζώνη «Ευρώπη» να σταματήσει, και μάλιστα να αντιστρέψει, το επιζήμιο για αυτήν αναπτυξιακό χάσμα που διανοίγεται έναντι των περισσοτέρων άλλων ζωνών του πλανήτη.

3.4.2

Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αλλά επίσης και σε άλλα μέρη του κόσμου, η οικονομική σημασία της βιομηχανίας του πολιτισμού και της δημιουργίας είναι πλέον αδιαμφισβήτητη και πιστοποιείται από πολλές εκθέσεις, μελέτες και ποσοτικές αξιολογήσεις. Στους τομείς αυτούς, πολλές επιχειρήσεις και συνεπώς θέσεις απασχόλησης δημιουργήθηκαν κατά τα τελευταία χρόνια. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι στον τομέα αυτό η τάση είναι η δημιουργία μικρών επιχειρήσεων, πολύ μικρών επιχειρήσεων και ατομικών επιχειρήσεων, γεγονός που έχει πολύπλοκες κοινωνικές επιπτώσεις.

Για παράδειγμα προκύπτει η ανάγκη για τη δημιουργία δικτύων εφόσον λόγω του μικρού μεγέθους των επιχειρήσεων οι εργασίες πρέπει συχνά να αναλαμβάνονται από κοινού. Αυτό απαιτεί να έχουν οι ενδιαφερόμενοι φορείς αρμοδιότητες στις τεχνικές επικοινωνίας, διαπραγμάτευσης και παρουσίασης και γνώσεις όσον αφορά το δίκαιο των συμβάσεων και το καθεστώς για την παροχή αδειών κ.τ.λ.

Οι αρμοδιότητες αυτές, που είναι απαραίτητες σε όλες τις σύγχρονες επιχειρήσεις, θέτουν συχνά τις μικρές επιχειρήσεις μπροστά στην μεγάλη πρόκληση εφόσον οι γνώσεις τους εν προκειμένω είναι ενίοτε ανύπαρκτες ή μόνο μερικές και οι επαγγελματικές λύσεις είναι συχνά ιδιαίτερα επιβαρυντικές για τις οικονομικές δυνατότητες της επιχείρησης, ακόμη και αν άλλες μικρομεσαίες επιχειρήσεις κατάφεραν να γίνουν απολύτως αποτελεσματικές σε αυτούς τους τομείς.

Από την πλευρά της, η κοινωνική πολιτική πρέπει να βρει απαντήσεις σε θέματα που αφορούν την κοινωνική προστασία (για παράδειγμα όσον αφορά την ασφάλιση ασθενείας, το ταμείο συντάξεων και το ταμείο ανεργίας) που απορρέουν από τις νέες διαρθρώσεις των επιχειρήσεων, τις νέες μορφές απασχόλησης κ.τ.λ.

3.4.3

Μια άλλη κοινωνική διάσταση απορρέει από το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις που αναπτύσσουν δραστηριότητα στους «νέους» οικονομικούς τομείς όπως η βιομηχανία της δημιουργίας, είναι συχνά απομονωμένες διότι εργάζονται σε τομείς που δεν παρουσιάζουν ακόμη παρά περιορισμένες τιμές αναφοράς, πρότυπα συμβάσεων, τομεακούς δείκτες κλπ.. Η πτυχή αυτή είναι επίσης σημαντική για τη μελλοντική ανάπτυξη της βιομηχανίας της δημιουργίας και θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη με τον κατάλληλο τρόπο εφόσον μάλιστα, λόγω της επέκτασης της παγκοσμιοποίησης και της ανάγκης επιβολής στον διεθνή ανταγωνισμό, αυτές οι βασικές πληροφορίες είναι ακριβώς αποφασιστικές για την οικονομική πρόοδο.

3.4.4

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ακόμη περισσότερο σε θέση να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο η οικονομική παγκοσμιοποίηση επηρεάζει και θα επηρεάσει τη διαμόρφωση νέων διεθνών πολιτιστικών αξιών, δεδομένου ότι η ίδια οφείλει να επαναδιατυπώσει τους στόχους της. Ιδιαίτερα τώρα, που δεν είναι, και δεν μπορεί πλέον να είναι, μια λέσχη, μια περιορισμένη ομοσπονδία «προοδευμένων» κρατών, σχετικά ομοιογενών από οικονομική, πολιτισμική και πνευματική άποψη· τώρα που έχει ανοιχτεί πλήρως στους κόσμους του προτεσταντισμού, της ορθοδοξίας και του ισλαμισμού· τώρα που αρχίζει τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας -μια διεύρυνση που, εάν ευοδωθεί, δεν θα μοιάζει με καμία άλλη. Τώρα που οργανώνει μεθοδικά τις σχέσεις της με τους άμεσους γείτονές της και που οφείλει να αναθεωρήσει τη θέση της, την ιδιαίτερη λειτουργία της μέσα σε μια παγκοσμιοποίηση, τα δεδομένα της οποίας έχουν επίσης μεταμορφωθεί με ιλιγγιώδη ταχύτητα (2).

3.4.5

Μία «Ευρώπη-πολιτισμός», γεννημένη από κράτη-έθνη που, ιστορικά, διετέλεσαν πρωταθλητές στην πρόκληση πολέμων και στην αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό σε όλες τους τις μορφές, λαμβάνει σήμερα ίσως την πιο κατάλληλη μορφή μιας «Ευρώπης- δύναμης» που είναι ικανή να εξαγάγει, να διαδώσει, να αναπτύξει σε «επαγγελματικό» επίπεδο το ιδεώδες της ειρήνης, της κοινωνικής αγωγής και της ποιότητας. Πρόκειται για μια επιστροφή στο ίδιο το ιδανικό που προείχε κατά την οικοδόμηση της Ένωσης. Στη βούληση να συμβάλει στην παγκοσμιοποίηση των αξιών και των τεχνικών που προωθούν την επικράτηση της ειρήνης και την ανάπτυξη σχέσεων ανταλλαγής, και όχι των αξιών που προάγουν μία νοοτροπία επιβολής εξουσίας και ιεραρχιών.

3.5.1

Το γεγονός ότι η ΕΟΚΕ, οι τυπικές αρμοδιότητες της οποίας δεν επεκτείνονται ρητά στο πεδίο του πολιτισμού, υιοθετεί, κατόπιν υποβολής από την Πρόεδρό του, ένα σφαιρικό πρόγραμμα δράσης που δίδει προτεραιότητα στον πολιτισμό  (3) , επέχει θέση μανιφέστου.

3.5.2

Είναι, μάλιστα, μια μορφή επιβεβαίωσης ενάντια σε κάθε ηγεμονία σκέψης, που βασίζεται αποκλειστικά στην οικονομία, και δίνει υπερβολική σημασία στην παραγωγικότητα, ή ακόμη σκέψης που αφορά αποκλειστικά τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό τομέα. Και η επιβεβαίωση αυτή είναι ακόμη πιο πολύτιμη επειδή πηγάζει από τους οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς της Ένωσης, από την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, σε όλες τις διαστάσεις της: αυτές της παραγωγής, της κατανάλωσης και της ανακατανομής.

3.5.3

Αυτός ο εν εξελίξει ευρωπαϊκός πολιτισμός, ο οποίος βρίσκεται σε διαδικασία επανένωσης μέσω των διενεργούμενων ιστορικών διευρύνσεων, αποτελεί τον καρπό μιας ιστορίας, ενός επιπέδου και ενός τρόπου ανάπτυξης που είναι εντελώς ιδιαίτεροι, που δεν έχουν όμοιό τους (4). Και αποτελεί επιτακτική ανάγκη η σαφής θεώρηση του πολιτισμού αυτού, πόσο μάλλον που μπορεί να αντισταθμίσει εκείνο που δεν είναι δυνατόν να αποκρυφτεί, να παραγνωριστεί: «μια βαθιά έλλειψη ενδιαφέροντος και περιέργειας, αν όχι και πραγματική αδιαφορία, του εκάστοτε εθνικού κοινού για τις υπόλοιπες χώρες της Ένωσης» (5), μία έλλειψη που σίγουρα θα μπορούσαν να την τροποποιήσουν αισθητά οι πολιτικές παροχής κινήτρων (προγράμματα «Πολιτισμός» της Ευρωπαϊκής Ένωσης), στην πλήρη υπέρβαση όμως της οποίας, μόνο μια «ολιστική» θεώρηση του πολιτισμού, η πλήρης αναγνώριση της κοινωνικής διάστασης του πολιτισμού, θα μπορούσε να οδηγήσει.

3.5.4

Η πληθώρα των προκλήσεων που τίθενται και απαιτούν την σύλληψη μιας πραγματικής κοινωνικής και πολιτισμικής δημοκρατίας, αξίζει να μελετηθεί περαιτέρω, σε συνεργασία όχι μόνον με τα κοινοτικά όργανα, αλλά και με τα κοινωνικά κινήματα, τα πολιτιστικά δίκτυα και τους κοινωνικούς εταίρους. Η καθιέρωση μιας δεοντολογίας που να διέπει τη συνεργασία μεταξύ των εταίρων αποτελεί, αναμφίβολα, μία από τις μείζονες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να επιτευχθεί αυτό κατά τρόπο εποικοδομητικό και να διευκολυνθεί η μετάβαση προς ένα παγκόσμιο πολιτισμικό σύνολο που να βασίζεται στη μη βία.

3.5.5

Οι κοινωνίες μας δεν μπορούν πλέον να συνεχίσουν να στερούνται την αναγνώριση και τη συμμετοχή όλων των φορέων τους, καθώς και όλων των ειδών περιβάλλοντος μέσα στα οποία αυτοί κινούνται. Όπως απέδειξαν το «ευρωπαϊκό έτος για τα άτομα με ειδικές ανάγκες» και οι σχετικές γνωμοδοτήσεις και πρωτοβουλίες της ΕΟΚΕ, καθώς και εκείνες που αφορούσαν τις διακρίσεις και την μεγάλη φτώχια, οι κοινωνίες μας θα κριθούν με γνώμονα την θέση και το ρόλο που θα αναγνωρίσουν στους πλέον άπορους και στους πλέον περιθωριοποιημένους. Όχι μόνον για να τους δοθεί η θέση που πρέπει να αναγνωρίζεται σε κάθε άτομο, αλλά και για να μπορέσει η πολιτισμική συμβολή του αγώνα τους ενάντια στη δυστυχία να διαποτίσει την ανθρωπότητα και να επιτρέψει μία ανανέωση του σύγχρονου ανθρωπισμού. Στα τόσο κλασσικά αυτά παραδείγματα της ιεραρχικής αλυσίδας λήψεως αποφάσεων και της «επικουρούμενης εξάρτησης» (βλ. τους διάφορους τύπους του κράτους προνοίας), δεν θα ήταν σκόπιμο να αντιτάξουμε σήμερα ένα πρότυπο που να προβλέπει την ενεργό συμμετοχή όλων, την ανάθεση ευθυνών σε όλους τους οικονομικούς, κοινωνικούς, οικογενειακούς και πολιτισμικούς παράγοντες; Εν ολίγοις, στη νέα δημοκρατική αντίληψη του κόσμου που χρειάζεται και επιτρέπει μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία, δεν είναι πλέον δυνατό να δίδεται δευτερεύουσα θέση στην «κοινωνία των πολιτών», μολονότι δεν έχει άμεση σχέση με την εξουσία. Για να έχει ένα δομημένο μέλλον και να προστατευθεί από αυθαιρεσίες, οφείλει να προαγάγει τις αξίες της αλληλεγγύης και να διαφυλάξει την ικανότητα και τις εγγυήσεις της «συλλογικής σκέψης».

4.1

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, η θέσπιση νέων δομών του τύπου των «παρατηρητηρίων», των «εργαστηρίων» ή των «ειδικών ομάδων» φαίνεται στους θεσμικούς εταίρους της (Επιτροπή, Κοινοβούλιο) και, εν μέρει, και στην ίδια, είτε άσκοπη, είτε πρόωρη, είτε αδύνατη.

4.2

Κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και, απ' ό,τι φαίνεται, και κατά το Κοινοβούλιο, η σύνδεση μέσω δικτύου των δομών, ειδικότερα δε των ήδη υφιστάμενων διαφόρων ειδών παρατηρητηρίων, δύναται να οδηγήσει σε ικανοποιητικά αποτελέσματα όσον αφορά την ευρωπαϊκή πολιτιστική συνεργασία, χωρίς να είναι αναγκαία η επινόηση νέων μηχανισμών.

4.3

Η ΕΟΚΕ ζητά, ωστόσο, από την Επιτροπή να θεσπίσει ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες -και να διασαφηνίσει εκείνους που ήδη υπάρχουν- για τη δικαιολόγηση, την καθοδήγηση και την αξιολόγηση των στόχων προώθησης του διαπολιτισμικού διαλόγου, της κινητικότητας καλλιτεχνών και έργων, της μεταφοράς γνώσεων και εννοιών μεταξύ διαφόρων πεδίων που μέχρι σήμερα βρίσκονται υπερβολικά περιχαρακωμένα.

4.4

Το ζητούμενο, για την ΕΟΚΕ, δεν είναι μόνο η εκ των υστέρων διαπίστωση της ποσοτικής προόδου των στόχων αυτών. Πράγματι, η πληθώρα των διαπολιτισμικών επαφών και εκδηλώσεων σε μια διευρυμένη Ευρώπη, σε μια ενιαία αγορά πιο ανεπτυγμένη, ιδιαίτερα δε στον τομέα των υπηρεσιών, αναμένεται σίγουρα να αυξηθεί.

Το ζητούμενο είναι εάν η λογιστική αύξηση της πολιτισμικής κατανάλωσης, των τουριστικών ανταλλαγών, σημαίνουν μηχανική αύξηση των γνώσεων, της προσοχής που δίνουμε στον άλλο, του πολιτισμού. Ο πολλαπλασιασμός των φαινομένων αποκλεισμού, ρατσισμού (ακόμη και εκεί όπου μακροπρόθεσμες πολυπολιτισμικές πολιτικές ή ενσωμάτωσης φαίνεται ότι οικοδόμησαν σταθερά μοντέλα όπως στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες για παράδειγμα) αποσύνδεσης των ατομικών συμφερόντων από το γενικό συμφέρον, κατακερματισμού και μη σύγκλισης αξίζουν όχι μόνο να μετρηθούν ποσοτικά και ποιοτικά αλλά να γίνουν κατανοητά.

4.5

Επιπλέον, ο καθένας έχει επίγνωση ότι ορισμένες εθνικές πολιτιστικές πολιτικές, ακόμη και πολύ βολονταριστικές, ακόμη κι εάν διεξάγονται κατά περίπου σταθερό τρόπο επί δεκαετίες από τις χώρες που συμμετέχουν στην Ένωση, δεν έχουν σχεδόν καθόλου τροποποιήσει την παραδεδεγμένη κοινωνική διαστρωμάτωση.

4.6

Γι' αυτό το λόγο επιμένει τόσο η ΕΟΚΕ να αποτελέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση έναν χώρο προβληματισμού σχετικά με την ίδια την υπόστασή της, αμοιβαίας εξέτασης των πολιτιστικών πολιτικών του καθενός από τα κράτη μέλη της. Έναν χώρο που να ευνοεί μια νέα πολιτιστική σκέψη με αντικείμενο τον πολιτισμό. Η προετοιμασία του έτους του διαπολιτισμικού διαλόγου (2008) θα πρέπει να δώσει την ευκαιρία στην Επιτροπή να υποβάλει μια ιδιαίτερα λεπτομερή έκθεση πάνω στην πραγματική διάσταση αυτού του διαλόγου, τα συνεχή ή τα νέα εμπόδια που συναντά, τις νέες υποθέσεις που θα μπορούσαν να διατυπωθούν ενόψει της πραγματικής του εμβάθυνσης. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να συμβάλει, κυρίως μέσω της «κοινωνικής διάστασης του πολιτισμού», και της «πολιτισμικής διάστασης της κοινωνίας» και βασικά από την άποψη των «σχέσεων δια μέσου των γενεών», στην κατάρτιση αυτής της έκθεσης.

4.7

Η πρόσθετη γνωμοδότηση, προτείνει επίσης τα εξής:

4.7.1

μια σταθερή «πολιτιστική υγιεινή» της ΕΟΚΕ: κάθε φορά που μια γνωμοδότηση πραγματεύεται θέματα στα οποία η πολιτιστική πτυχή φαίνεται να αποτελεί καθοριστικό παράγοντα θα πρέπει να αφιερώνεται ένα τμήμα της γνωμοδότησης ρητώς στο θέμα αυτό. Δεν θα πρέπει πλέον να μας αρκεί να αναφέρουμε, αφηρημένα, ότι επιβάλλονται «πολιτιστικές επαναστάσεις», απαραίτητες «αλλαγές νοοτροπίας», αναπόφευκτες τροποποιήσεις των παραδοσιακών παραδειγμάτων που θεωρούνται πλέον απαρχαιωμένα. Οι συνθήκες που απαιτούνται για την επίτευξη αυτών των πολιτιστικών μεταμορφώσεων θα πρέπει να αναφέρονται όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένα.

4.7.2

απόδοση μεγαλύτερης προσοχής στην ανοιχτή μέθοδο συντονισμού και την αξιοποίηση των «ορθών πρακτικών».

Δεν πρέπει, άραγε, να επέλθει μια «σκλήρυνση» των εννοιών και των διαδικασιών αυτών, ώστε να αποκτήσουν πολύ πιο συγκεκριμένη λειτουργική ικανότητα; Και τούτο, προκειμένου ο εντοπισμός και η μεταφορά γνώσεων και πολιτισμικών αλλαγών που καταλήγουν σε πιο αποδοτικές, πιο οικονομικές και πιο συγκλίνουσες μεταρρυθμίσεις, να μπορούν να κατανοούνται σαφώς, να γίνονται κτήμα και, επομένως, να τυγχάνουν της κατάλληλης αντιμετώπισης.

4.7.3

μια βούληση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής —που συνιστά ιδανικό χώρο για τη συνάντηση των εθνικών, επαγγελματικών, κοινωνικών και κοινωνιακών πολιτισμών— να αρχίσει να αναζητά, για συγκεκριμένους κλάδους, ποια είναι τα στοιχεία που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο ανταλλαγών μεταξύ διαφόρων πεδίων πρακτικής. Για παράδειγμα, ανάμεσα στον κλάδο της υγιεινής και τον κλάδο της παιδείας, όπου η εγγύτητα των πολιτισμικών αλλαγών —εκείνων που βρίσκονται υπό εξέλιξη και εκείνων που θα ήταν επιθυμητές— θα άξιζε να επωφεληθεί από περισσότερες αντιπαραβολές, ανταλλαγές και αμοιβαία «δάνεια», προκειμένου να επιτευχθεί μια νέα ρύθμιση των σύνθετων αυτών συστημάτων. Το ίδιο ισχύει και για την μεγάλη ομολογία σχετικά με την υπέρβαση του μεμονωμένου χαρακτήρα των επαγγελματικών πρακτικών, με την προώθηση ομαδικής πολυκλαδικής εργασίας και άλλες ανάλογες. Και τούτο, προκειμένου να υποχωρήσουν η περιχαράκωση και οι «παρωπίδες» ανά κλάδους. Ώστε οι πρόοδοι που διαγράφονται σε ένα πεδίο να μπορούν να αποβαίνουν επωφελείς και για τα υπόλοιπα πεδία, ταχύτερα και πληρέστερα απ' ό,τι συνήθως. Ώστε ο πολιτισμός ως σύστημα, χωρίς διαχωρισμούς πλέον μεταξύ του οικονομικού, του κοινωνικού και του περιβαλλοντικού πεδίου, να μπορέσει να εδραιωθεί εφόσον η πολιτιστική ενότητα της Ευρώπης συνίσταται στην ποικιλομορφία της. και στην πρόοδο των βιοτικών συνθηκών των λαών της.

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/39

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή επιδοκιμάζει το έγγραφο της Επιτροπής στο οποίο παρουσιάζεται το Πρόγραμμα JEREMIE (1) (Joint Resources for Micro to Medium Enterprises — Κοινοί πόροι για πολύ μικρές έως μεσαίες επιχειρήσεις).

1.1.1

Εκφράζει τις ευχαριστίες της στην αρμόδια για την περιφερειακή πολιτική Επίτροπο, κυρία Danuta HÜBNER, και στις υπηρεσίες της ΓΔ REGIO και του ΕΤΑΕ για το ενδιαφέρον με το οποίο αναπτύσσουν αυτό το ευαίσθητο πρόγραμμα και για την υποστήριξή τους στις εργασίες της ΕΟΚΕ.

1.1.2

Η ΕΟΚΕ ανέκαθεν στηρίζει τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της πρόσβασης των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων σε πιστώσεις, με την πεποίθηση, την οποία εξάλλου συμμερίζεται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ότι η πρόσβαση στις πιστώσεις αποτελεί πάντα στοιχείο αδυναμίας για τις μικρότερες επιχειρήσεις.

1.1.3

Η διαδικασία ενίσχυσης των μικρότερων επιχειρήσεων αποτελεί θεμελιώδη κρίκο της στρατηγικής της Λισσαβώνας, διότι συνδέεται με την καινοτομία, δημιουργεί σταθερή απασχόληση και συμβάλλει στη διαρκή κατάρτιση του εργατικού δυναμικού.

1.1.4

Σε πολλές γνωμοδοτήσεις της, και κυρίως σε αυτές που έχει εκδώσει από το 1982 (2), η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει τις προσπάθειες που καταβάλει η Επιτροπή, ιδιαίτερα η ΓΔ XXIII (3), για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με το πιστωτικό σύστημα, και κυρίως με τις τράπεζες.

1.1.5

Η ΕΟΚΕ έχει άλλωστε επισημάνει την ανάγκη ευρύτερης συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων σε όλα τα προβλήματα που αφορούν τις επιχειρήσεις και, ιδιαίτερα, στα προβλήματα για την άντληση πιστώσεων που έχουν σημαντικές συνέπειες στην ευημερία και στην κοινωνική ανάπτυξη.

1.2

Καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του '90 η ΓΔ XXIII (4) προσπάθησε να παρέμβει στα προβλήματα πίστωσης, σε στενή συνεργασία με τις οργανώσεις που εκπροσωπούν τη βιοτεχνία και τις ΜΜΕ. Οι διαδοχικές ευρωπαϊκές διασκέψεις της βιοτεχνίας και των ΜΜΕ (5) και οι πολυάριθμες προπαρασκευαστικές συναντήσεις (κατά μέσο όρο 10 πριν από κάθε διάσκεψη, στις οποίες συμμετείχαν εκατοντάδες μικροί επιχειρηματίες) συνέβαλαν ώστε:

1.2.1

Με βάση τις ανωτέρω εμπειρίες, και ενόψει της νέας περιόδου προγραμματισμού 2007-2013 και των στόχων της Λισσαβώνας, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να δοθούν περισσότερες πληροφορίες για τα νέα προγράμματα, και κυρίως για εκείνα που αφορούν τις πολύ μικρές και τις μικρές επιχειρήσεις, με τη βοήθεια συναντήσεων που θα οργανωθούν στα κράτη μέλη με τους εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών.

1.2.2

Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες και τις προγραμματισμένες παρεμβάσεις κατά την τελευταία εικοσαετία, σε πολλές περιφέρειες της Ευρώπης των 25, και κυρίως στις πλέον μειονεκτικές, λείπει ένα σχέδιο ικανό να συντονίζει και να ολοκληρώνει τα πολυάριθμα μέσα που υπάρχουν σήμερα και αφορούν την πίστωση.

1.2.2.1

Σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια επιχειρήσεις, δηλαδή το 20 % των υφιστάμενων επιχειρήσεων, θεωρεί ότι η πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την ανάπτυξή τους (9).

1.2.2.2

Μόνο λίγες δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεων μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν τα κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα (10). Υπάρχει συνεπώς μία μεγάλη διαφορά μεταξύ του τρόπου παρουσίασης του προβλήματος και των αποτελεσμάτων που έχουν επιτευχθεί. Πρέπει συνεπώς να μελετηθούν συγκεκριμένες δυνατότητες παρέμβασης με συστήματα ικανά να συμβάλουν στη μεγαλύτερη συμμετοχή των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και στον πολλαπλασιασμό των αποτελεσμάτων.

1.2.2.3

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι πρέπει να αυξηθούν οι προσπάθειες για τη βελτίωση της ενημέρωσης όσον αφορά τις δυνατότητες πίστωσης που παρέχονται από την Επιτροπή, την ΕΤΕ, το ΕΤΑΕ, την BERS και από τις εθνικές και περιφερειακές διοικήσεις. Πράγματι, πολύ συχνά οι πολύ μικρές και οι μικρές επιχειρήσεις αποκλείονται, και μάλιστα με δική τους υπαιτιότητα, από τις διόδους ενημέρωσης.

1.3

Η πρωτοβουλία JEREMIE θα μπορούσε συνεπώς να προταθεί ως ένα ευφυές μέσο συντονισμού και ορθολογισμού των υφιστάμενων δυνατοτήτων.

1.3.1

Η πρωτοβουλία JEREMIE εντάσσεται στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών της στρατηγικής της Κοινότητας για μία πολιτική συνοχής που να στηρίζει την ανάπτυξη και την απασχόληση. Η θέση της ΕΟΚΕ μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:

1.3.2

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία που έχει να υποστηρίξει η Επιτροπή την πρωτοβουλία, όχι μόνον προς το εξωτερικό, αλλά και μέσω εσωτερικού συντονισμού των υπηρεσιών που διαχειρίζονται τις παρεμβάσεις υπέρ της πολύ μικρής, της μικρής και της μεσαίας επιχείρησης, με τη δημιουργία ενός «Εστιακού σημείου JEREMIE» νοούμενου ως μονάδας συντονισμού και ενημέρωσης των διαφόρων δράσεων με στόχο τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων τους.

1.3.3

Κατά την ΕΟΚΕ θα ήταν σκόπιμο να υποβάλει η Επιτροπή κάθε δύο έτη έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή των Περιφερειών και στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, σχετικά με την πορεία του προγράμματος και την αποτελεσματικότητά του, ώστε η σημαντική αυτή η εμπειρία να μπορέσει να επεκταθεί και σε άλλους τομείς.

1.3.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά, τέλος, να διασφαλιστεί η πλήρης τήρηση των αρχών της οικονομίας, της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας στις διαδικασίες διαγωνισμών και επιλογής, στη διαχείριση των περιφερειακών κεφαλαίων συμμετοχής (Holding funds), καθώς και στη διαπίστευση των ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών που έχουν αναλάβει τη διαχείριση των σχεδίων: θα πρέπει κυρίως να διασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή των σχετικών κοινοτικών κανόνων, ακόμη και στην περίπτωση των αποκλειστικών δικαιωμάτων, και η δυνατότητα επιβολής κυρώσεων και ανάκλησης των μη αποτελεσματικών Holding funds καθώς και αναθεώρησης των καταλόγων των ενδιάμεσων διαπιστευμένων χρηματοπιστωτικών οργανισμών.

2.1

Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει τον ρόλο, όχι μόνο οικονομικό αλλά και κοινωνικό, που διαδραματίζουν οι μικρότερες επιχειρήσεις στα αντίστοιχα κράτη μέλη, και έχει διευκρινίσει τον ρόλο αυτό σε διάφορες γνωμοδοτήσεις μεταξύ των οποίων οι γνωμοδοτήσεις του 1992 (13), του 1997 (14), του 2001 (15), του 2003 (16), καθώς και στις γνωμοδοτήσεις της για τον Ευρωπαϊκό Χάρτη της μικρής επιχείρησης (17).

2.1.1

Οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στην ευρωπαϊκή οικονομία. Ανέρχονται σε περίπου 25 εκατομμύρια, αντιπροσωπεύουν το 99 % όλων των επιχειρήσεων και δίδουν εργασία σε περίπου 95 εκατομμύρια άτομα, διασφαλίζοντας το 55 % του συνόλου των θέσεων εργασίας σε ό,τι αφορά τον ιδιωτικό τομέα (18).

2.1.2

Από τους αριθμούς αυτούς καταδεικνύεται η σημασία και ο ρόλος των ΜΜΕ στη στρατηγική της Λισσαβώνας και η ανάγκη εδραίωσης ισχυρής συνεργασίας με τους εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων, ώστε να καταστεί δυνατή η εμφάνιση νέων μορφών συνεργασίας (19), με στόχο την υλοποίηση των κοινωνικών και οικονομικών αξιών που καθιστούν την Ευρώπη μία κοινωνική οικονομία της αγοράς (20).

2.1.3

Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κατά τη σύστασή τους και την ανάπτυξή τους οι πολύ μικρές και οι μικρές επιχειρήσεις, είναι κατά σειρά σπουδαιότητας, τα εξής:

2.1.4

Κατά συνέπεια, η πρόσβαση στις πιστώσεις, ο πρώτος όρος για τη σύσταση μιας επιχείρησης αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την ανάπτυξη και την αύξηση των πολύ μικρών ή των μικρών επιχειρήσεων, για τις οποίες οι περιορισμοί του πιστωτικού συστήματος είναι μεγαλύτεροι και εμφανέστεροι σε σχέση με ό,τι συμβαίνει για τις μεγάλες επιχειρήσεις.

2.1.5

Μόνον η άμεση επαφή με την επιχείρηση και τα προβλήματά της και η γνώση από πλευράς της επιχείρησης των δυνατοτήτων που παρέχει το πιστωτικό σύστημα, και κυρίως των δυνατοτήτων που διαδίδονται στον χώρο όπου αυτή λειτουργεί, μπορεί να προβάλει τις θετικές πλευρές της πίστωσης, ούτως ώστε να αποφευχθεί η ακαμψία των πηγών χρηματοδότησης, με επακόλουθη αύξηση του βαθμού κινδύνου, ακόμη και σε σχέση με την εξέλιξη των συμφωνιών της Βασιλείας. Κατά συνέπεια η επιχείρηση θα πρέπει να προσδιορίσει το δικό της σημείο χρηματοοικονομικής ισορροπίας και τα αναγκαία μέσα.

2.1.6

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η αυτοχρηματοδότηση, αν και σπανίως η επιχείρηση μικρών διαστάσεων μπορεί να πραγματοποιήσει το δικό της επενδυτικό σχέδιο με το μέσο αυτό. Στο 90 % των περιπτώσεων είναι απαραίτητο:

2.1.7

Από όλα αυτά τα μέσα, το κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου αντιμετωπίζεται με καχυποψία από την μικρή επιχείρηση. Όταν γίνεται λόγος για κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου σε σχέση με τις πολύ μικρές (21) και τις μικρές επιχειρήσεις (22) (το 90 % των οποίων αποτελείται από ατομικές επιχειρήσεις ή από προσωπικές εταιρείες) στην πραγματικότητα πρόκειται μόνο για το 5 ή 6 % αυτού του τεράστιου πεδίου. Για να μην παραμείνει συνεπώς η χρήση του μέσου αυτού υπολειμματική, πρέπει να προωθηθούν νέες μορφές κεφαλαίου επιχειρηματικού κινδύνου που να μπορούν να παρέμβουν ακόμη και στην περίπτωση των προσωπικών εταιρειών.

2.1.8

Οι προτεραιότητες που έχουν καθοριστεί για να ξεπεραστεί αυτό το χάσμα μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων και των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:

2.1.9

Οι αναλύσεις και οι αξιολογήσεις των αναγκών και των δυνατοτήτων, που θα εξεταστούν κατά την προκαταρκτική φάση του JEREMIE, θα πρέπει να εφαρμοστούν στις επιμέρους περιφέρειες της Ενώσεως με την πραγματική συμμετοχή των ενδιαφερομένων οικονομικών και κοινωνικών μερών, στα πλαίσια μιας αποτελεσματικής και υπεύθυνης εταιρικής σχέσεως.

2.2.1

Το πρόβλημα της πρόσβασης στις πιστώσεις, όπως αποδείχτηκε προηγουμένως, εμφανίζεται με διαφορετική ένταση, ανάλογα με το επίπεδο της οικονομικής ανάπτυξης και της αγοράς. Οι περιοχές της σύγκλισης (25), που είναι αυτές που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από πιστωτικά μέσα για να αυξήσουν την απασχόληση μέσω της επιχειρηματικότητας, είναι αντιθέτως οι περιοχές όπου η πρόσβαση στις πιστώσεις παρουσιάζει τις μεγαλύτερες δυσκολίες και τα επιτόκια είναι υψηλότερα σε σχέση με αυτά που εφαρμόζονται στις αναπτυγμένες περιοχές (26).

2.2.2

Τα κεφάλαια της ΕΤΕ, που χορηγούνται εκ περιτροπής (27) στα πιστωτικά ιδρύματα για να κατανεμηθούν και διανεμηθούν στις ΜΜΕ με κυμαινόμενα και σχετικά χαμηλά επιτόκια (28), χρησιμοποιούνται κυρίως από τράπεζες που λειτουργούν σε αναπτυγμένες περιοχές, όπου ο τραπεζικός ανταγωνισμός είναι μεγαλύτερος και η χορήγηση ενός δανείου της ΕΤΕ χρησιμεύει στο να διατηρηθεί και να παραμείνει πιστή η πελατεία.

2.2.3

Εφόσον στις μειονεκτικές περιοχές οι τράπεζες, και κυρίως οι τράπεζες συνεταιριστικής πίστης ή «λαϊκές», είναι λίγες, δεν υπάρχει μεγάλος τραπεζικός ανταγωνισμός ούτε η νοοτροπία να δίδεται προσοχή στους «μικρούς»: συνεπώς σπανίως στις περιοχές αυτές γίνεται προσφυγή στα αξιόλογα μέσα που παρέχει η ΕΤΕ.

2.2.4

Στην ουσία, εάν δεν καταβληθούν προσπάθειες για αναστροφή της τάσης, ακόμη και μέσω της χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης των μέσων με τα οποία η πρωτοβουλία JEREMIE μπορεί να συμπληρώσει τα παραδοσιακά μέσα της ΕΤΕ και του ΕΤΑΕ (29), οι φτωχότερες περιοχές είναι καταδικασμένες να συνεχίσουν να υποφέρουν για καιρό ακόμη από τη φτώχεια τους.

2.2.5

Για την υποστήριξη των πιστώσεων, κυρίως στις περιοχές της σύγκλισης, με την πρωτοβουλία JEREMIE θα μπορούσε να οργανωθεί μία θυρίδα στο ΕΤΑΕ, με καθήκον την υποστήριξη μέσω των εγγυοδοτικών μέσων, των εγγυήσεων επί των πιστώσεων που παρέχουν οι τράπεζες, με τη μεσολάβηση πιστωτικών κοινοπραξιών ή άλλων ενεργών οργανισμών κυρίως στις πιο μειονεκτικές περιοχές.

2.3.1

Το πρόβλημα της πρόσβασης σε πιστώσεις των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων καθιστά σαφείς ορισμένες αποτυχίες της αγοράς:

2.3.2

Πρόκειται συνεπώς, για την αντιμετώπιση των αποτυχιών της αγοράς, μέσω παρεμβάσεων:

2.3.3

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2005 δρομολογήθηκε εκ νέου η στρατηγική της Λισσαβώνας και οι κυβερνήσεις και οι οικονομικοί και κοινωνικοί κύκλοι καλούνται να αναλάβουν δράση πάνω σε τρεις πρωταρχικούς άξονες:

2.3.4

Οι δαπάνες στις οποίες εκτίθενται τα κράτη μέλη για να στηρίξουν την απασχόληση και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι μερικές φορές σημαντικές αλλά δικαιολογούνται από τα κοινωνικά αποτελέσματα (31). Στην περίπτωση ενός γενικευμένου δανείου ύψους 20.000 ευρώ στις μισές από τις υφιστάμενες ΜΜΕ στην ΕΕ των 25, συνεπώς σε περίπου 12 εκατομμύρια επιχειρήσεις, η προβλεπόμενη απώλεια λόγω αφερεγγυότητας (32) δεν θα υπερβαίνει τα 6,5 δις ευρώ, δηλαδή το 0,07 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ των 25·η γενικευμένη χορήγηση του δανείου θα μπορούσε ωστόσο να επιτρέψει στις περισσότερες επιχειρήσεις να εδραιώσουν τη θέση τους και να καινοτομήσουν σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες και τα προϊόντα.

2.3.5

Εάν η χορήγηση του δανείου πραγματοποιηθεί με τη μεσολάβηση μιας πιστωτικής κοινοπραξίας, ικανής να επωμιστεί το 50 % των ανεξόφλητων χρεών, η απώλεια θα μοιραστεί στη μέση (50 % για τον καθένα) μεταξύ της κοινοπραξίας και της τράπεζας.

2.3.6

Η νοοτροπία που αποδίδει στην πίστωση κοινωνική λειτουργία συμβάλλει στην επεξεργασία των απαραίτητων μέσων της χρηματοοικονομικής τεχνικής με τη συμμετοχή κεφαλαίων του δημοσίου, των ευρωπαϊκών ταμείων καθώς και των ταμείων αλληλεγγύης που καταβάλλονται στις κοινοπραξίες πιστωτικών ιδρυμάτων από τους ίδιους τους επιχειρηματίες ή κατά την εγγραφή τους στην κοινοπραξία ή ακόμη με τη μορφή ποσοστού που καταβάλλεται επί των τραπεζικών τόκων (33).

2.4.1

Η χορήγηση μεγάλου αριθμού μικρών δανείων, όπως απαιτούν οι επιχειρήσεις κατά τη φάση εκκίνησης καθώς και οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις εξαρτάται από:

2.4.2

Ορισμένες απαντήσεις στα ανωτέρω προβλήματα υπάρχουν ήδη σε υφιστάμενα μέσα, τα οποία όμως θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν καλύτερα και εκτενέστερα:

2.5.1

Ο πολλαπλασιαστής έχει καταστεί, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, ένα μέσο που αναλύεται και χρησιμοποιείται τόσο από τις κοινοπραξίες πιστωτικών ιδρυμάτων όσο και από τις τράπεζες για να διευρύνει τη δυνατότητα πίστωσης (37). Η συστηματική ανάλυση της κατάστασης, κυρίως στις περιοχές της σύγκλισης, καθιστά δυνατή την προσαρμογή του πολλαπλασιαστή στην τοπική κατάσταση. Το ποσοστό των αφερεγγυοτήτων αυξάνεται, όπως είναι εμφανές, στις πλέον μειονεκτικές περιοχές, όπου φτάνει το 10 %· ενώ στις πλουσιότερες περιοχές, πάντα σε επίπεδο πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, παραμένει γύρω στο 2,5 %.

2.5.2

Ιδιαίτερα στις περιοχές της σύγκλισης, η πρωτοβουλία JEREMIE μπορεί να αναπτύξει τις δυνατότητές της παρέχοντας στις κοινοπραξίες πιστωτικών ιδρυμάτων εγγυοδοτικές ασφάλειες και ευνοώντας τις διαδικασίες τιτλοποίησης, ούτως ώστε να αυξηθούν οι δυνατότητες πίστωσης και να αντισταθμιστεί η αδυναμία του πολλαπλασιαστή.

2.6.1

Το πρόγραμμα πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία 2007/2013 — (ΠΑΚ) (38) — συνενώνει διάφορα κοινοτικά προγράμματα και μέτρα, μεταξύ των οποίων τα ακόλουθα:

2.6.2

Είναι επίσης σκόπιμο να αναλυθούν τα χρηματοδοτικά μέσα που περιλαμβάνονται στο 4o πολυετές πρόγραμμα 2000/2005 (Multi annual programme — MAP), που έχει παραταθεί έως τις 31/12/2006, και διαθέτει 531,5 εκατομμύρια ευρώ (47), που θα πρέπει να μεταφερθούν στο ΠΑΚ και να ενταχθούν στην στρατηγική της πρωτοβουλίας JEREMIE.

2.6.2.1

Το ΜΑΡ βασίζεται σε τρεις πυλώνες:

2.6.2.2

Η ανάλυση της λειτουργίας των χρηματοδοτικών μέσων του ΜΑΡ μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε ποια έχουν δώσει τα καλύτερα αποτελέσματα και μπορούν συνεπώς να περιληφθούν στη στρατηγική της πρωτοβουλίας JEREMIE. Τα μέσα αυτά αποτελούν, εδώ και πολύ καιρό, τα κυριότερα κονδύλια για τις δαπάνες του 4ου ΜΑΡ: το 2003, για παράδειγμα, αποτέλεσαν το 67 % του συνολικού προϋπολογισμού του προγράμματος (48). Η κατανομή των πόρων στο εσωτερικό αυτών των χρηματοδοτικών μέσων έχει ως εξής:

2.6.2.3

Τα μέσα αυτά είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί κατά την περίοδο 1998/2000, στο πρόγραμμα «Πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη και την απασχόληση», από κοινού με τα άλλα όπως:

2.6.2.4

Η Δράση «Κεφάλαιο αρχικής ώθησης» έχει, μέχρι σήμερα αποδώσει πενιχρά αποτελέσματα όπως εξάλλου και η ΕΚΕ (Ευρωπαϊκή Κοινή Επιχείρηση).

2.6.2.5

Έως το τέλος του 2003 είχαν ωφεληθεί από το χρηματοδοτικό μέσο ΜΜΕ-Εγγυήσεις περίπου 178.000 (53) ΜΜΕ (136.000 με το πρόγραμμα Ανάπτυξη και απασχόληση, 32.000 με το πρόγραμμα Εγγυήσεις επί των πιστώσεων, 10.000 με το πρόγραμμα Μικροπιστώσεις).

2.6.2.6

Κατά την ίδια περίοδο ωφελήθηκαν από το πρόγραμμα ΕΜΤ-Εκκίνηση, περίπου 240.000 (54) ΜΜΕ.

2.6.3

Συνεπώς η πρωτοβουλία JEREMIE θα μπορούσε να μεταδίδει την εμπειρία αυτών των δύο χρηματοδοτικών μέσων, αυξάνοντας τον αριθμό των δικαιούχων ΜΜΕ, κυρίως στις περιοχές της σύγκλισης.

2.6.4

Πρέπει να υπενθυμιστεί ότι μόνον το 0,81 % των ευρωπαϊκών ΜΜΕ μπόρεσε, τα έτη αυτά, να επωφεληθεί από τις κοινές παρεμβάσεις των: ΓΔ-Επιχειρήσεις· ΓΔ-Οικονομικά και Δημοσιονομικά Θέματα· ΕΤΑΕ.

2.6.5

Είναι ωστόσο σημαντικό η πρωτοβουλία JEREMIE να κινηθεί προς νέες οδούς, εν μέρει στα όσα ήδη προβλέπονται από τα νέα προγράμματα, και ιδιαιτέρως σε:

2.6.6

Ωστόσο η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι, σε σχέση με όλες αυτές τις παρεμβάσεις, υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα ενημέρωσης και κατάρτισης: στην επίλυση του προβλήματος αυτού θα πρέπει να συμμετέχουν τόσο τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όσο και οργανώσεις εκπροσώπησης των επιχειρηματιών και των εργαζομένων με την προοπτική τήρησης των αρχών της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων και του κοινωνικού σκοπού της πίστωσης.

2.7.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί κεφαλαιώδους σημασίας, για να εξασφαλιστεί η πλήρης επιτυχία της πρωτοβουλίας JEREMIE, να εφαρμοστεί πλήρως η κοινοτική νομοθεσία σχετικά με την ανάθεση των συμβάσεων υπηρεσιών.

2.7.2

Σε κάθε περίπτωση, οι υπηρεσίες JEREMIE της Επιτροπής και/ ή του ΕΤΑΕ πρέπει να διασφαλίζουν και να πιστοποιούν την πλήρη συμφωνία των διαδικασιών ανάθεσης των συμβάσεων στις αρχές της οικονομίας, της αποτελεσματικότητας, της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας. Οι προδιαγραφές, που θα έχουν προκαθοριστεί από την Επιτροπή, θα πρέπει κυρίως να περιλαμβάνουν, μεταξύ των υποχρεωτικών κριτηρίων επιλεξιμότητας της αρχής ή της κοινοπραξίας, τα ακόλουθα:

2.7.2.1

Όταν ισχύουν οι συμφωνίες Holding Fund/Λειτουργικά προγράμματα 2007-2015, πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα επιβολής κυρώσεων ή ανάκλησης και απομάκρυνσης των Holding Fund, σε περίπτωση αναποτελεσματικότητας, παρατυπίας ή σοβαρών αδυναμιών εκπλήρωσης υποχρεώσεων. Η διαχείριση θα πρέπει να ελέγχεται σε διετή βάση, με την υποστήριξη των περιφερειακών οικονομικών και κοινωνικών εταίρων και με διαφανείς διαδικασίες δημοσίευσης των ενημερωτικών εκθέσεων, που θα πρέπει να αποστέλλονται στις εθνικές κεντρικές αρχές, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην ΕΟΚΕ και στην Επιτροπή των Περιφερειών.

2.7.3

Στις χρηματοπιστωτικές αρχές ή κοινοπραξίες που εδρεύουν σε άλλο κράτος μέλος, ή σε ένα από τα κράτη που έχουν υπογράψει τη συμφωνία για την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων, όπως αναφέρεται στο παράρτημα της Συμφωνίας OCM (operating capital maintenance = διατήρηση διαχειριστικού κεφαλαίου), πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα συμμετοχής, υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν για τους εθνικούς συμμετέχοντες φορείς, στη βάση τεκμηρίωσης σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία στις αντίστοιχες χώρες, που να αποδεικνύει ότι πληρούνται οι απαιτήσεις που προβλέπονται για την συμμετοχή.

2.7.4

Οι διατάξεις αυτές θα πρέπει να ισχύουν και σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες διαπίστευσης των ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων: τα ιδρύματα αυτά πρέπει να υπάγονται σε συστηματικούς ελέγχους της απόδοσης, οι οποίοι καθορίζονται με τη συμμετοχή των εκπροσώπων των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων αναφοράς, καθώς και σε περιοδική αναθεώρηση της διαπίστευσης, που να προβλέπει σε κάθε περίπτωση την αλλαγή, κάθε τρία χρόνια, τμήματος των στοιχείων της.

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/46

1.1

Η ΕΟΚΕ συγχαίρει την Επιτροπή για το σύνθετο και ενδελεχές έργο που επιτέλεσε με στόχο την απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών· επισημαίνει, εντούτοις, ότι υφίσταται κάποια απόκλιση μεταξύ της αναφοράς που πραγματοποιείται στην αρχή της αιτιολογικής έκθεσης («το παρόν σχέδιο .... εξετάζει τις τεχνικές τροποποιήσεις που μπορούν να εισαχθούν βάσει του ισχύοντος κανονισμού») και της απτής εμβέλειας πολυάριθμων διατάξεων.

1.1.1

Πολλές από τις «τεχνικές» τροποποιήσεις που αφορούν τις σχέσεις με τις επιχειρήσεις και τους πολίτες έχουν «πολιτική» σημασία και εμβέλεια: η μεγιστοποίηση της διαφάνειας, η επιτάχυνση των διαδικασιών, η επίσπευση του χρόνου ανταπόκρισης και η επίδειξη μεγαλύτερης εμπιστοσύνης προς τους κοινωνικούς εταίρους αποτελούν ενδείξεις μιας απολύτως ευπρόσδεκτης εξέλιξης όσον αφορά τη «διακυβέρνηση» της δημόσιας διοίκησης.

1.2

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ οφείλει να επισημάνει ότι απαιτείται η επίδειξη σύνεσης: η επιθυμία για ευνοϊκή αντιμετώπιση των κοινωνικών εταίρων δεν πρέπει να επισκιάσει το γεγονός ότι για τους διαχειριστές του δημοσίου χρήματος απαιτείται ένα όριο ως προς την ευελιξία, το οποίο έγκειται στη συγκριτική αξιολόγηση των δυνητικών ελλειμμάτων και των πραγματικά εξοικονομούμενων πόρων, δηλαδή με άλλα λόγια αφορά το δύσκολο αλλά αναγκαίο εγχείρημα που συνίσταται στην αξιολόγηση του κινδύνου. Το εν λόγω εγχείρημα μπορεί να μην είναι διόλου προσφιλές στους διαχειριστές, αλλά φαίνεται ότι αποτελεί τη μόνη λογική ακολουθητέα πορεία.

2.1

Στο υπό εξέταση έγγραφο καθορίζονται μεν οι κανόνες εφαρμογής του ισχύοντος δημοσιονομικού κανονισμού αριθ. 1605/2002, αλλά συγχρόνως — και με στόχο την επίσπευση του χρόνου εκτέλεσης — συνεκτιμώνται διάφορες τεχνικές τροποποιήσεις οι οποίες εισάγονται με τη νέα πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Δημοσιονομικού Κανονισμού που βρίσκεται επί του παρόντος στο στάδιο της υιοθέτησης (1). Αυτό το τελευταίο έγγραφο έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ (2).

2.2

Σύμφωνα με την προσέγγιση που υιοθετήθηκε και στην προηγούμενη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ δεν προτίθεται να διατυπώσει παρατηρήσεις σχετικά με τις αμιγώς τεχνικολογιστικές πτυχές, οι οποίες μπορούν να εξετασθούν αποτελεσματικότερα από τους θεσμικούς οργανισμούς που διαθέτουν κατάλληλη επαγγελματική ικανότητα και άμεση εμπειρία επί του θέματος. Αντ' αυτού, θα εστιάσει την προσοχή της, όπως και κατά το παρελθόν, στους κανόνες που θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο σε τρίτους (οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών), οι οποίοι διατηρούν σχέσεις με τα ευρωπαϊκά όργανα.

2.3

Τρεις από τις τεχνικολογιστικού περιεχομένου αρχές του προϋπολογισμού — δηλαδή, η αρχή της ενότητας, η αρχή της ετήσιας διάρκειας και η αρχή της ενιαίας νομισματικής μονάδας — παραμένουν ουσιαστικά αμετάβλητες και απλώς τροποποιούνται ή αποσαφηνίζονται. Όσον αφορά την τέταρτη αρχή — την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης — η πρόταση κανονισμού εμπνέεται από τα ήδη ισχύοντα κριτήρια, παρέχοντας ωστόσο περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά με το περιεχόμενο της εκ των προτέρων αξιολόγησης, καθώς και σαφέστερες κατευθύνσεις όσον αφορά την εμβέλεια της εκ των προτέρων, της ενδιάμεσης και της εκ των υστέρων αξιολόγησης, υπό το φως της αρχής της αναλογικότητας. Η ΕΟΚΕ σημειώνει την πρόθεση της Επιτροπής να προβεί στην «αναδιατύπωση» των προτεραιοτήτων αξιολόγησης, «έτσι ώστε να εστιασθούν σε προτάσεις με πραγματική επίδραση στις επιχειρήσεις και στους πολίτες», δήλωση η οποία δεν μπορεί παρά να γίνει δεκτή με εξαιρετική ικανοποίηση.

2.4

Επιδεικνύοντας την ίδια ευαισθησία έναντι των προσδοκιών των επιχειρήσεων και των πολιτών, αλλά και τη μέγιστη δυνατή προσοχή έναντι της ορθολογικής χρησιμοποίησης του δημοσίου χρήματος, η Επιτροπή τονίζει ότι τα πειραματικά σχέδια και οι προπαρασκευαστικές ενέργειες ενδείκνυται να υπόκεινται σε αξιολόγηση όταν πρόκειται να συνεχισθούν ως προγράμματα. Ωστόσο, προκειμένου να απλοποιηθούν οι διαδικασίες, δεν θα πρέπει να επαναλαμβάνεται η αξιολόγηση σχεδίων ή ενεργειών που έχουν ήδη αξιολογηθεί, όπως π.χ. σε περίπτωση ανάληψης κοινών ενεργειών από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη.

3.1

Οι παρατηρήσεις που είχε διατυπώσει η ΕΟΚΕ στην προαναφερθείσα γνωμοδότησή της σχετικά με την πρόταση κανονισμού ισχύουν, προφανώς, και για τους κανόνες εφαρμογής: από τη μια πλευρά η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να επικροτήσει την υιοθέτηση απλούστερων διαδικασιών και ελαστικότερων κριτηρίων για την εφαρμογή των κανόνων, αλλά από την άλλη πλευρά δεν είναι δυνατόν να αποδεχθεί την τάση να εκλαμβάνεται ως «αμελητέο» κάθε ποσό που είναι χαμηλότερο από ένα προκαθορισμένο κατώτατο όριο. Με άλλα λόγια, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την αύξηση των κατώτατων ορίων πέραν των οποίων οι διαδικασίες απλοποιούνται, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το επίπεδο της προσοχής και του ελέγχου των δαπανών μπορεί να καταστεί ελαστικότερο, με το αιτιολογικό ότι η ενδεχόμενη υλική ζημία δεν θα είχε καμία ουσιαστική επίπτωση στο σύνολο του προϋπολογισμού.

3.2

Χωρίς να επιδιώκει να αναφερθεί στην καταπάτηση και στην υπερβολική επίκληση των αρχών της δημόσιας ηθικής, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στον κίνδυνο που εγκυμονεί η χαλάρωση της επαγρύπνησης έναντι της νομιμότητας των πράξεων δαπανών που αφορούν ποσά θεωρούμενα ως «χαμηλά», ιδιαίτερα στην περίπτωση των επιχορηγήσεων και των δημοσίων συμβάσεων. Η επιτάχυνση των διαδικασιών δεν πρέπει να δημιουργήσει στην κοινή γνώμη την εντύπωση ότι είναι δυνατόν να εξευρεθούν και άλλοι τρόποι, πέραν των νομίμων, για την άντληση κεφαλαίων από τις δημόσιες αρχές: μια τέτοιου είδους εντύπωση θα συνιστούσε βαρύτατο πλήγμα για την εικόνα της Ευρώπης.

3.3

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι μια προσεκτική διερεύνηση των εκθέσεων της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) από τις αρμόδιες λογιστικές υπηρεσίες της Επιτροπής θα συνέβαλε στην εξακρίβωση της αποτελεσματικότητας ή των δυνητικών «αδυναμιών» τόσο των υφισταμένων όσο και των μελλοντικών απλοποιήσεων: τα λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τις αποκαλυφθείσες περιπτώσεις απάτης θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή πολύτιμων πληροφοριών.

4.1

Το νέο άρθρο 85α αφορά την άσκηση προσφυγής εκ μέρους τρίτων κατά απόφασης της Επιτροπής με την οποία επιβάλλονται πρόστιμα, περιοδικές χρηματικές ποινές ή άλλες κυρώσεις: για την προστασία των συμφερόντων της Κοινότητας, ο υπόλογος οφείλει να ζητήσει από τον προσφεύγοντα την προσωρινή κατάθεση είτε του αντίστοιχου ποσού είτε χρηματικής εγγύησης (ο χρησιμοποιούμενος τεχνικός όρος είναι απλώς «εγγύηση»). Η εγγύηση πρέπει να προβλέπει ότι — σε περίπτωση απόρριψης της προσφυγής — ο εγγυητής θα καταβάλει το ποσό που ζητεί η αρμόδια αρχή πάραυτα, άνευ όρων και χωρίς να απαιτείται προγενέστερη αναγκαστική εκτέλεση έναντι του οφειλέτη. Από τεχνική άποψη, πρόκειται για εγγύηση εκτελεστή κατόπιν του πρώτου αιτήματος, σύμφωνα με την αρχή «solve et repete» που έχει υιοθετηθεί από πολλές φορολογικές υπηρεσίες και συνηθίζεται στο πλαίσιο των διαδικασιών ανάθεσης συμβάσεων.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ δεν έχει καμία ιδιαίτερη αντίρρηση ως προς αυτό το είδος εγγύησης· σημειώνει, απλώς, ότι η εγγύηση που καθίσταται εκτελεστή κατόπιν του πρώτου αιτήματος είναι πιο επαχθής από μια συνήθη εγγύηση, καθώς και ότι οι προμήθειες υπολογίζονται κατ' αναλογία προς τη χρονική διάρκεια ισχύος της εγγύησης. Λαμβανομένης υπόψη της δαπάνης που επιβαρύνει τον προσφεύγοντα, οι διαδικασίες εξέτασης των προσφυγών θα πρέπει εύλογα να καταστούν ταχύτερες από ό,τι επί του παρόντος. Μολονότι η εν λόγω παράμετρος — για την οποία διαμαρτύρονται αρκετοί κοινωνικοί εταίροι — δεν σχετίζεται άμεσα ούτε με το δημοσιονομικό κανονισμό ούτε με τους κανόνες εφαρμογής του, καλό θα ήταν να αποτελέσει αντικείμενο ενδελεχούς εξέτασης στο πλαίσιο των σχέσεων των διοικητικών αρχών με τρίτους.

4.2

Το νέο άρθρο 90 ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι στην περίπτωση των δημοσίων συμβάσεων και των επιχορηγήσεων που συνδέονται με τομεακά προγράμματα, η έγκριση των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας θεωρείται ότι αντιστοιχεί σε αυτή καθ'εαυτή την απόφαση χρηματοδότησης που είναι αναγκαία για την καταχώρηση της ανάληψης μιας δαπάνης στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Το εν λόγω μέτρο, παρότι έχει λογιστικό-διοικητικό εσωτερικό χαρακτήρα, θα μπορούσε ωστόσο να επιταχύνει τις διαδικασίες διάθεσης των πόρων και ως εκ τούτου να αποβεί, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, προς όφελος των πιστωτών ή των δικαιούχων.

4.3

Το άρθρο 129 προβλέπει ότι θα πρέπει να διευκολυνθεί η διαχείριση των δημοσίων συμβάσεων με ύψος χαμηλότερο από συγκεκριμένα κατώτατα όρια. Στην πράξη τούτο σημαίνει ότι, όταν τα σχετικά ποσά δεν είναι πολύ υψηλά, η αρμόδια αρχή δύναται να καταφεύγει σε μια «διαδικασία με διαπραγμάτευση» (ή, ακριβέστερα, σε απευθείας συμφωνία) κατόπιν διαβουλεύσεων με διαφόρους υποψηφίους, και πιο συγκεκριμένα:

Στην πράξη, η εν λόγω νέα διάταξη δεν καινοτομεί, αλλά περιορίζεται στην αναπροσαρμογή, προς τα άνω, των κατώτατων ορίων που ίσχυαν βάσει των προηγούμενων κανόνων.

4.3.1

Εν συνεχεία, τα άρθρα 130 και 134 εισάγουν επίσης ορισμένες απλοποιήσεις. Βάσει του πρώτου εξ αυτών (άρθρο 130), για τις συμβάσεις ύψους κατώτερου των 60 000 ευρώ, η αναθέτουσα αρχή είναι δυνατόν να περιορίσει το περιεχόμενο των εγγράφων που αναφέρονται στην πρόσκληση υποβολής προσφοράς στα «απολύτως απαραίτητα» (προφανώς σύμφωνα με τα δικά της κριτήρια και υπ'ευθύνη της). Βάσει του δεύτερου εξ αυτών (άρθρο 134), η τεκμηρίωση των ικανοτήτων που απαιτούνται για τη συμμετοχή στη διαδικασία ανάθεσης μιας σύμβασης μπορεί να αντικατασταθεί από υπεύθυνη δήλωση· ωστόσο, η αναθέτουσα αρχή διατηρεί το δικαίωμα να ζητήσει, σε ένα δεύτερο στάδιο, την κατάθεση των αποδεικτικών στοιχείων που επιβεβαιώνουν την αρχική δήλωση.

4.3.2

Μια άλλη απλοποίηση που περιλαμβάνεται στο άρθρο 134 συνίσταται στην απαλλαγή από την υποχρέωση υποβολής αποδεικτικών στοιχείων, εφόσον τα εν λόγω στοιχεία έχουν ήδη υποβληθεί για άλλους σκοπούς σε αυτήν την ίδια ή σε άλλη αναθέτουσα αρχή, πριν από την πάροδο διαστήματος έξι μηνών. Και σε αυτήν την περίπτωση, η τεκμηρίωση μπορεί να αντικατασταθεί από υπεύθυνη δήλωση.

4.3.3

Το άρθρο 135 προβλέπει την παροχή περαιτέρω διευκολύνσεων όσον αφορά τα αποδεικτικά στοιχεία της οικονομικής, χρηματοδοτικής, τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας των υποψηφίων. Όντως, το εν λόγω άρθρο ορίζει ότι η αναθέτουσα αρχή είναι δυνατόν, ανάλογα με την αξιολόγηση κινδύνων που πραγματοποιεί, να αποφασίσει να μη ζητήσει τα προαναφερθέντα αποδεικτικά στοιχεία. Εντούτοις, η δυνατότητα αυτή περιορίζεται στις συμβάσεις ύψους κατώτερου ή ίσου των 60 000 ευρώ, εάν ο δικαιούχος της σύμβασης είναι η ίδια η αρχή, ή στις συμβάσεις διαφορετικού ύψους, ανάλογα με την περίπτωση, όπου οι δικαιούχοι είναι τρίτοι. Πρόσθετο περιορισμό συνιστά η απαγόρευση της πραγματοποίησης προχρηματοδότησης ή ενδιάμεσης πληρωμής, όταν αποφασίζεται να μη ζητηθούν αποδεικτικά στοιχεία: τούτο αποτελεί μεν εγγύηση για την αρχή, αλλά τροχοπέδη για το άλλο συμβαλλόμενο μέρος, το οποίο μπορεί να αποφασίσει να προσκομίσει ούτως ή άλλως τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία για να αποφύγει μια δυνητικά επαχθή επιβάρυνση.

4.3.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το σύνολο των εν λόγω διατάξεων που αποσκοπούν στην ελάφρυνση των διαδικασιών ανάθεσης συμβάσεων — οι οποίες είναι δαπανηρές και για τους υποψηφίους και για την αναθέτουσα αρχή — όταν πρόκειται για σχετικά μικρά ποσά. Εντούτοις, επισημαίνει ότι απαιτείται να επιδειχθεί εξαιρετική επαγρύπνηση για την αποτροπή ενδεχόμενων καταχρήσεων, δεδομένου ότι οι πιθανότητες καταχρήσεων αυξάνονται όταν οι διαδικασίες καθίστανται ελαστικότερες.

4.4

Στο πλαίσιο των κανόνων εφαρμογής, το ζήτημα των επιχορηγήσεων εξετάζεται με ευρύτητα πνεύματος έναντι των κοινωνικών εταίρων και — όπως μπορεί να συναχθεί από το σύνολο των διατάξεων — με συνεκτίμηση της ιδιαίτερης φύσεως των δικαιούχων. Το άρθρο 164 προβλέπει, ως αρχικό μέτρο για τις επιχορηγήσεις ύψους κατώτερου ή ίσου των 25.000 ευρώ, ότι ο διατάκτης έχει τη δυνατότητα να ζητήσει την παροχή εξαιρετικά απλοποιημένων αποδεικτικών στοιχείων: η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει μεν αυτή τη διαδικασία αλλά δεν μπορεί να μην επισημάνει, αφενός, τις βαριές ευθύνες που επωμίζεται ο διατάκτης και, αφετέρου, τον κίνδυνο να εξαλειφθούν σε ορισμένες περιπτώσεις τα οφέλη της απλοποίησης εξαιτίας μιας — κατανοητής — απροθυμίας για την ανάληψη των εν λόγω ευθυνών.

4.5

Διάφορες άλλες διατάξεις έχουν ως στόχο τη διευκόλυνση ή την παροχή πρόσβασης στην κοινοτική χρηματοδότηση για οργανισμούς διαφόρων ειδών: προς το σκοπό αυτό, για τους οργανισμούς που βρίσκονται σε κατάσταση μονοπωλίου εκ των πραγμάτων ή εκ του νόμου, το άρθρο 168 επιβάλλει απλώς τη διενέργεια μιας άτυπης έρευνας η οποία πρέπει να λάβει τη μορφή αιτιολογημένης δήλωσης του διατάκτη. Το άρθρο 162, το οποίο προέβλεπε επιδοτήσεις λειτουργίας — χωρίς μείωση σε περίπτωση ανανέωσης — προς όφελος οργανισμών που επιδιώκουν στόχο γενικού ευρωπαϊκού συμφέροντος, επεκτείνει τον κατάλογο των πιθανών δικαιούχων στους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται τόσο στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας όσο και για την προώθηση της ιθαγένειας. Το άρθρο 172 επιτρέπει στο διατάκτη να υπολογίσει τη συγχρηματοδότηση σε είδος (όπως η εθελοντική εργασία) ως συνεισφορά εκ μέρους του χρηματοδοτούμενου οργανισμού.

4.5.1

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει μεν το σύνολο των εν λόγω διατάξεων, αλλά επισημαίνει ακόμη μια φορά ότι οι ελαστικότεροι κανόνες ενέχουν κινδύνους για τον κοινοτικό προϋπολογισμό, επιβαρύνουν με ευθύνες τους διατάκτες και επιβάλλουν τη διενέργεια αυστηρότερων ελέγχων.

4.6

Μια σειρά άλλων διατάξεων αποσκοπεί στην απλοποίηση των διαδικασιών: πλέον όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα (και όχι μόνον τα ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπως κατά το παρελθόν) απαλλάσσονται από την επαλήθευση της οικονομικής ικανότητας (άρθρο 176)· όσον αφορά τις επιχορηγήσεις ύψους κατώτερου ή ίσου των 25 000 ευρώ, ο διατάκτης έχει τη δυνατότητα να συντάξει μια συμφωνία/σύμβαση επιχορήγησης με περιορισμένο αριθμό στοιχείων (άρθρο 164). Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 173, η υποχρέωση προσκόμισης αποδεικτικών στοιχείων για τη διενέργεια εξωτερικού λογιστικού ελέγχου δεν ισχύει για τις συμφωνίες/συμβάσεις επιχορήγησης ύψους κάτω των 750 000 ευρώ, για τις συμφωνίες/συμβάσεις ύψους κάτω των 100 000 ευρώ, καθώς και για τις συμφωνίες/συμβάσεις με πολυάριθμους δικαιούχους οι οποίοι έχουν υπογράψει ένα έγγραφο ανάληψης υποχρεώσεων, αλληλεγγύως και από κοινού.

4.6.1

Η ΕΟΚΕ κατανοεί, και επί της αρχής επικροτεί, τη βούληση να απλοποιηθούν οι διαδικασίες όσο το δυνατόν περισσότερο. Διερωτάται, εντούτοις, μήπως η ακολουθούμενη προσέγγιση είναι υπερβολική στην προκειμένη περίπτωση: η απαλλαγή των δικαιούχων από την υποχρέωση να υποβάλλουν μια δαπανηρή και ενίοτε υπερβολική τεκμηρίωση είναι ένα πράγμα, αλλά η εξαίρεση από την κοινοποίηση της οικονομικής κατάστασης των δικαιούχων επιχορήγησης όταν πρόκειται για ποσά τα οποία — ιδιαίτερα όσον αφορά τις περιπτώσεις που καλύπτονται από το άρθρο 173 — κρίνονται εξαιρετικά υψηλά, είναι εντελώς άλλο πράγμα. Καθοριστικό κριτήριο θα πρέπει να αποτελεί πάντοτε η εξεύρεση της δέουσας ισορροπίας μεταξύ των προσδοκώμενων ωφελημάτων (εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος για την Επιτροπή και για τους πολίτες) και των ενδεχόμενων δαπανών (απώλεια δημόσιου χρήματος, υπολογιζόμενη βάσει των πιθανοτήτων και του μεγέθους του κινδύνου).

4.7

Εξάλλου, το κριτήριο της προσεκτικής αξιολόγησης των κινδύνων, το οποίο αναφέρεται στο προηγούμενο σημείο (4.6.1), φαίνεται να έχει υιοθετηθεί αντιθέτως όσον αφορά την προχρηματοδότηση: κατά κανόνα, απαιτείται η παροχή κάποιας μορφής εγγύησης για κάθε προχρηματοδότηση ίσης αξίας με την επιχορήγηση, καθώς και για οποιαδήποτε προχρηματοδότηση υπερβαίνει το 80 % του ύψους της επιχορήγησης και αφορά ποσό άνω των 60 000ευρώ.

4.7.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο προαναφερθείς κανόνας εμπνέεται από συνετά κριτήρια βασισμένα στην αρχή της προφύλαξης, όπως εκτίθεται στο σημείο 4.6.1· διερωτάται, ωστόσο, μήπως θα ήταν δυνατή η υιοθέτηση των ίδιων κριτηρίων και για αυτές καθ'εαυτές τις επιχορηγήσεις (π.χ. στις περιπτώσεις που αναφέρονται στο σημείο 4.6), δεδομένου ότι, από την άποψη του πραγματικού κινδύνου , η διαφορά μεταξύ προχρηματοδότησης και επιχορήγησης, είναι πολύ συχνά περισσότερο γραφειοκρατική από ό,τι αντικειμενική — παρά την ύπαρξη ορισμένων, και ενίοτε αξιοσημείωτων, εξαιρέσεων.

4.8

Το άρθρο 165 εισάγει ένα απολύτως αποδεκτό κριτήριο το οποίο, όμως, δεν έχει τύχει πάντοτε εφαρμογής στο παρελθόν: όταν οι δικαιούχοι των επιχορηγήσεων είναι οργανισμοί που επιδιώκουν στόχο γενικού ευρωπαϊκού συμφέροντος, η Επιτροπή έχει δικαίωμα να ανακτήσει το ποσοστό του ετήσιου κέρδους που αντιστοιχεί στη συνεισφορά που είχε πραγματοποιήσει στον προϋπολογισμό των εν λόγω οργανισμών. Η διάταξη αυτή εφαρμόζεται, ωστόσο, μόνον όταν το υπόλοιπο ποσό του προϋπολογισμού των συναφών οργανισμών καταβάλλεται από αρχές των κρατών μελών, οι οποίες οφείλουν να ανακτήσουν οι ίδιες το μερίδιό τους επί των κερδών.

4.8.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με την εν λόγω διάταξη, αλλά δυσκολεύεται να πιστέψει ότι το κείμενο, υπό την παρούσα διατύπωσή του, αφήνει να εννοηθεί ότι η Επιτροπή δεν έχει δικαίωμα ανάκτησης των κερδών ακόμη και στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το υπόλοιπο ποσό του προϋπολογισμού δεν καταβάλλεται από δημόσιες αρχές, αλλά από ιδιωτικούς φορείς.

9.5.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 110/49

1.1

Με την επανενεργοποίηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας, τα κριτήρια της βιωσιμότητας ενσωματώνονται στις προτεραιότητες της πολιτικής της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για τις ανανεώσιμες φυτικές πρώτες ύλες μπορεί να προσφέρει ώθηση σε σημαντικά αλληλοσυνδεόμενα θέματα, όπως:

1.1.1

Ακόμη και σε περίπτωση αυξημένης χρήσης πρώτων υλών φυτικής προέλευσης, η φειδωλή και αποτελεσματική χρήση των πρώτων υλών παραμένει βασική προϋπόθεση για την μελλοντική ανάπτυξη.

1.1.2

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την εξαιρετικά μεγάλη συμβολή της οικονομίας παραγωγής ανανεώσιμων πρώτων υλών για την απασχόληση στις περιφέρειες της Ένωσης και κρίνει αναγκαία να αναπτυχθεί η κατάλληλη πολιτική για την εξειδίκευση και επιμόρφωση των εργαζομένων και των χρηστών σε όλους τους τομείς που είναι συναφείς με την παραγωγή και χρήση των ανανεώσιμων φυτικών πρώτων υλών.

1.2

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι το θέμα αυτό απασχολεί πάρα πολλές και διάφορες υπηρεσίες της Επιτροπής, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους. Διαπιστώνει, όμως, ότι λείπει ένα συγκεκριμένο κέντρο συντονισμού ή μια ειδική ομάδα που θα ασχοληθεί με αυτό τον τομέα πολιτικής στην Ε.Ε.. Καλεί συνεπώς την Επιτροπή να προβεί στην αναγκαία αναδιάρθρωση προκειμένου να διασφαλισθεί η εφαρμογή εύστοχης πολιτικής στον τομέα των ανανεώσιμων φυτικών πρώτων υλών.

1.3

Με την αποσύνδεση των άμεσων πληρωμών στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης κοινής της γεωργικής πολιτικής, που αποφασίστηκε στο Λουξεμβούργο το 2003, και στον κανονισμό ELER, καθώς και με τη μελλοντική αποδέσμευση των σακχαρότευτλων για τη χρήση τους ως ανανεώσιμων πρώτων υλών, τέθηκαν τα θεμέλια για την επέκταση των καλλιεργειών στην Ευρώπη.

1.3.1

Οι πριμοδοτήσεις για τα ενεργειακά φυτά θα πρέπει να προσαρμοστούν στα ακόλουθα σημεία κατά την επανεξέτασή τους το 2006:

1.4

Η ΕΟΚΕ αναμένει ότι η ανάπτυξη αυτού του οικονομικού κλάδου θα συμπεριληφθεί στην κατανομή των πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία, με τη χορήγηση σημαντικών ποσών.

1.5

Η έρευνα και ανάπτυξη των τεχνολογιών στον τομέα των ανανεώσιμων φυτικών πρώτων υλών παραμελήθηκε σε σοβαρό βαθμό στο έκτο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα. Η ΕΟΚΕ ζητά γι αυτό — παράλληλα με τους πόρους για την παραγωγή ενέργειας από βιομάζα — να θεσπιστούν από το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα ειδικά μέτρα για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πρώτων υλών και την προαγωγή της υλικής αξιοποίησης αυτών. Για το σκοπό αυτό χρειάζονται σημαντικά υψηλότερες πιστώσεις.

1.6

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι δεν αποτελεί η διαθέσιμη ποσότητα σε ανανεώσιμες πρώτες ύλες αναχαιτιστικό παράγοντα για την ανάπτυξη, αλλά ότι έχει μείνει στάσιμη η εξέλιξη των τεχνολογιών μεταποίησης των πρώτων υλών σε προϊόντα της αγοράς.

1.7

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη βιομάζα. Εκφράζει όμως τη λύπη της επειδή δεν εξετάζεται η υλική αξιοποίηση αλλά μόνο η παραγωγή ενέργειας από βιομάζα, και ελπίζει ότι θα πραγματοποιηθεί αξιολόγηση του σχεδίου δράσης και ότι θα δημιουργηθούν κίνητρα για την κατάρτιση εθνικών και περιφερειακών σχεδίων δράσης.

1.7.1

σε ό,τι αφορά τις ανανεώσιμες ενέργειες και κυρίως εκείνες που παράγονται από βιομάζα, οι ελλειμματικές νομοθετικές προϋποθέσεις στα περισσότερα κράτη μέλη δεν επιτρέπουν την ικανοποιητική αξιοποίηση των υφιστάμενων δυνατοτήτων. Η ΕΟΚΕ καλεί γι αυτό την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αναπτύξουν αποτελεσματικότερη πολιτική στον τομέα αυτό.

1.8

Η ΕΟΚΕ τάσσεται ρητά υπέρ του ορισμού στόχων εκ μέρους της Ε.Ε. σχετικά με το ποσοστό χρήσης ανανεώσιμων πρώτων υλών. Προτείνει δε ο στόχος να ορισθεί στο 4 × 25 μέχρι το 2020, δηλαδή 25 % αντιστοίχως για ηλεκτρισμό, θερμότητα, καύσιμα και νέες ύλες όπως π.χ. σύνθετα υλικά, πλαστικές ύλες ενισχυμένες με φυσικές ίνες, μονωτικά υλικά ή προϊόντα της πετροχημικής βιομηχανίας.

1.9

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι για όλους τους τομείς που προαναφέρθηκαν (ηλεκτρισμός, θερμότητα, καύσιμα και υλικές εφαρμογές) έχει καθοριστική σημασία να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν αποτελεσματικά μέτρα εισαγωγής στην αγορά. Ως επιτυχημένα παραδείγματα στον τομέα αυτό μπορούν να αναφερθούν τα νομοθετικά μέτρα που έχουν λάβει ορισμένα κράτη μέλη για την ενεργειακή τροφοδοσία. Έχει ιδιαίτερη σημασία να είναι ευέλικτα τα μέτρα αυτά ώστε να διασφαλίζουν και να δημιουργούν κίνητρα για επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και συγχρόνως να συνεκτιμούν διαφορετικές βασικές προϋποθέσεις π.χ. όσον αφορά την τεχνολογία ή τη φθίνουσα εξέλιξη του κόστους.

1.10

Όσον αφορά στον προσδιορισμό των πολιτικών προσεγγίσεων και των πολιτικών εμποδίων, στη γνωμοδότηση εξετάζονται διάφορα περαιτέρω θέματα, όπως η νομοθεσία για τις εκπομπές και τα απόβλητα, ο κανονισμός για τις συσκευασίες και για τα παλιά οχήματα, η φορολογική νομοθεσία, η τυποποίηση και η οργάνωση αγοράς για τα κλωστικά φυτά. Με τον κανονισμό REACH για τις χημικές ουσίες, δημιουργήθηκαν νέες προοπτικές για την εφαρμογή νέων μεθόδων με βάση τη βιομάζα. Τα πολιτικά και διοικητικά προσκόμματα στα 25 κράτη μέλη διαφέρουν σημαντικά εξαιτίας των διαφορετικών μεθόδων και συστημάτων που εφαρμόζονται. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εντοπίσει τα πολιτικά εμπόδια και να προτείνει πιθανές λύσεις.

1.11

Σχετικά με την καλλιέργεια, η ΕΟΚΕ διατυπώνει όρους ανταγωνισμού για τη χρήση της γης σε σχέση με τα εδώδιμα φυτά, για την ενέργεια και την οικολογική ισορροπία, καθώς και για την προστασία της φύσης, του περιβάλλοντος και του τοπίου. Προτείνει να δημιουργηθεί ένα σύστημα πιστοποίησης της προέλευσης και της μεταποίησης των προϊόντων.

1.12

Σχετικά με τη διεθνή διάσταση του θέματος, στην παρούσα γνωμοδότηση τονίζονται οι ευκαιρίες που διαθέτει η ΕΕ όσον αφορά στις εξαγωγές τεχνολογιών. Σε ό,τι αφορά, όμως το διεθνές εμπόριο βιολογικών πηγών ενέργειας, η ΕΟΚΕ ζητά να θεσπιστούν ειδικοί κανόνες από τον ΠΟΕ. Οι κανόνες αυτοί θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την διατροφική αυτάρκεια και να περιλαμβάνουν οικολογικά και κοινωνικά πρότυπα.

1.13

Η ΕΟΚΕ θα εκδώσει ξεχωριστή γνωμοδότηση σχετικά με το κοινοτικό σχέδιο δράσης για την βιομάζα.

2.1

Στόχοι της πολιτικής της ΕΕ: Με την επανενεργοποίηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας, τα κριτήρια της βιωσιμότητας ενσωματώνονται στις προτεραιότητες της πολιτικής της ΕΕ.

Στόχος της γνωμοδότησης πρωτοβουλίας είναι να φωτίσει σημαντικές πτυχές από τη σκοπιά της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών.

2.2

Ορισμός: οι ανανεώσιμες φυτικές πρώτες ύλες έχουν οριστεί ως γεωργικά, δασοκομικά και αλιευτικά προϊόντα που δεν χρησιμοποιούνται για διατροφικούς σκοπούς ή ζωοτροφές. Στις ύλες αυτές συμπεριλαμβάνεται οτιδήποτε παράγεται με φωτοσύνθεση και τις επακόλουθες βιολογικές διαδικασίες. Πρόκειται ουσιαστικά για συσσωρευμένη ηλιακή ενέργεια. Η χρήση βιομάζας μπορεί να εξυπηρετεί την παραγωγή τόσο υλικών όσο και ενέργειας.

2.3

Ιστορικό: η καλλιέργεια ανανεώσιμων φυτικών πρώτων υλών, αποτελεί παράλληλα με την παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών, μία από τις βασικές αποστολές της γεωργίας. Η εκτόπιση αυτών των γεωργικών προϊόντων άρχισε με τη βιομηχανική επανάσταση· Μόνο από το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα και μετά τα πετροχημικά προϊόντα αντικατέστησαν σε καθοριστικό βαθμό τα προϊόντα που παράγονταν με βάση τη βιομάζα. Με βάση την παλιά τεχνογνωσία και με τη βοήθεια νέων τεχνολογιών και της επιστημονικής δημιουργικότητας, έχουν προκύψει σήμερα πολλές και διάφορες δυνατότητες αξιοποίησης στους τομείς της ενέργειας, της παραγωγής φαρμακευτικών και χημικών προϊόντων, των κατασκευών καθώς και των μεταφορών.

2.4

Το παγκόσμιο πλαίσιο στο χώρο της πολιτικής για τη διαχείριση πόρων: οι οικονομίες των κρατών μελών της ΕΕ εξαρτώνται σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές σε ενέργεια και πρώτες ύλες. Η αυξανόμενη χρήση ορυκτών πρώτων υλών, όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας και η εξάρτηση από αυτές προσκρούει σε όρια και έχει πολλαπλές επιπτώσεις.

2.4.1

Η έλλειψη καινοτόμων εξελίξεων και επενδύσεων, με στόχο την αντικατάσταση των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές χώρες, είναι το αποτέλεσμα μονόπλευρου πολιτικού προσανατολισμού. Οι οικολογικές ζημιές, η αλλαγή του κλίματος του πλανήτη, αλλά και οι κίνδυνοι για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, αποτελούν δραματικά φαινόμενα που οφείλονται στην εξάρτηση από ορυκτές πρώτες ύλες.

2.4.2

Οι συνέπειες της αλλαγής του κλίματος του πλανήτη, η αύξηση των τιμών ενεργείας και η έλλειψη αποτελεσματικών εναλλακτικών λύσεων αποτελούν άλλη μια πτυχή των εσφαλμένων εξελίξεων στις οποίες οφείλεται η φτώχεια στις αναπτυσσόμενες χώρες.

2.4.3

Οι δραματικές διαστάσεις της αλλαγής του κλίματος, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζονται παγκοσμίως όσον αφορά στην εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Κιότο, οι υψηλές προσδοκίες που εναποτέθηκαν στην Διεθνή Διάσκεψη του Μόντρεαλ για την προστασία του κλίματος και τα πενιχρά αποτελέσματα που επέφερε, έχουν αναλυθεί εντατικά σε διάφορα έγγραφα της ΕΟΚΕ. Η ανεύρεση λύσεων απαιτείται παντού και καθημερινά, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

2.5

Οι ανανεώσιμες φυτικές πρώτες ύλες αποτελούν μια διαρκώς ανανεώσιμη πηγή πρώτων υλών και ενέργειας. Οι ύλες αυτές μπορούν, μέσω της επίτευξης οικολογικής ισορροπίας να περιορίσουν την επιβάρυνση του περιβάλλοντος, ιδιαιτέρως όσον αφορά το CO2, προσφέρουν νέες ευκαιρίες για τις περιφερειακές αλυσίδες της οικονομίας και της προστιθέμενης αξίας· συμβάλλουν στη δημιουργία και την διασφάλιση θέσεων απασχόλησης στις αγροτικές περιφέρειες καθώς και στους κλάδους που προηγούνται και έπονται της γεωργίας και της δασοκομίας και μπορούν να αποτελέσουν μοχλό μιας νέας δυναμικότητας της οικονομίας. Μπορούν να συμβάλλουν σε μια ελαστικότερη εναλλαγή των καλλιεργειών και να προωθήσουν έτσι την διατήρηση της βιοποικιλότητας. Επειδή προσφέρουν δυνατότητες για την προαγωγή της καινοτομίας, είναι πολλαπλά χρήσιμες και παρέχουν ευρεία υλική βάση για την παραγωγή χημικών προϊόντων.

2.6

Οι πολιτικές των κρατών μελών της ΕΕ προσαρμόζονται στη μεταβαλλόμενη κατάσταση που παρατηρείται στο χώρο των πρώτων υλών

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσπίσει νόμους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ιδιαίτερα για την τροφοδοσία ηλεκτρισμού από αναπαραγόμενους πόρους. Με βάση διάφορα τεχνολογικά και οικονομικά κριτήρια, η τιμή της τροφοδοσίας ορίζεται σε υψηλότερα επίπεδα. Με βάση διάφορα τεχνολογικά και οικονομικά κριτήρια, η τιμή της τροφοδοσίας ορίζεται σε υψηλότερα επίπεδα. Το αποτέλεσμα είναι η ευρεία παραγωγή και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην αγορά, η μείωση του κόστους με την αξιοποίηση της εκτενούς εμπειρίας των επιχειρήσεων και η τελειοποίηση των τεχνολογιών. Όπως προκύπτει όμως από τις ανακοινώσεις της Επιτροπής COM (2005) 627 και 628, σε πολλά κράτη μέλη χρειάζεται να ληφθούν επειγόντως μέτρα για τη δημιουργία αποτελεσματικών κινήτρων για την ανάπτυξη και την εισαγωγή στην αγορά των υλών αυτών.

2.7

Παγκόσμιες πολιτικές: οι ανανεώσιμες φυτικές πρώτες ύλες διαδραματίζουν ολοένα σημαντικότερο ρόλο, ιδιαιτέρως στις αγροτικές περιοχές, σε διάφορες χώρες και πολιτισμούς. Μερικές από τις πολιτικές και οικονομικές πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί είναι, για παράδειγμα, το πρόγραμμα για την αιθανόλη στη Βραζιλία, τα πειράματα με τους καρπούς Jatropha (ελαιούχα φυτά) στις ξηρές ζώνες της Ινδίας και της Αφρικής. Συγχρόνως, σημειώνονται όμως και πολύ ανησυχητικές τάσεις, π.χ. στη Νοτιοανατολική Ασία και στην Νότια Αμερική, όπου καταστρέφονται ολόκληρες δασικές εκτάσεις προκειμένου να καλυφθεί η αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση για έλαια καυσίμων. Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι μόνο τα στοιχεία για την εξέλιξη του κλίματος εξαιρετικά ανησυχητικά. Οι ΗΠΑ έχουν προγραμματίσει, αν και με μεγάλη καθυστέρηση, τον αναπροσανατολισμό της ενεργειακής τους πολιτικής. Έχουν θέσει ως στόχο, μέχρι το 2030 το 20 % των καυσίμων και το 25 % των χημικών υλών να παράγονται με βάση τη βιομάζα. Ο Πρόεδρος και το αμερικανικό Κογκρέσο προσπαθούν σήμερα, μέσω της νομοθεσίας για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, να καθιερώσουν τον κλάδο της βιομάζας ως θεμέλιο λίθο της αμερικανικής οικονομίας.

2.8

Οι ανανεώσιμες φυτικές πρώτες ύλες στο πλαίσιο των εργασιών της Ε.Ε: περισσότερες από 10 διαφορετικές ΓΔ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξετάζουν το θέμα από διαφορετικές απόψεις. Το κέντρο βάρους περιέρχεται στη ΓΔ Γεωργία και στη ΓΔ Ενέργεια και Μεταφορές. Το θέμα απασχολεί και τις ΓΔ επιχειρήσεων, βιομηχανίας, ανάπτυξης, έρευνας, περιφερειακής πολιτικής, εμπορίου, ανταγωνισμού και φορολογίας. Σημαντική είναι η συμβολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος στην Κοπεγχάγη.

2.8.1

Οι πρωτοβουλίες της Ε.Ε. για την ανάπτυξη ανανεώσιμων φυτικών πρώτων υλών:

Πρόσφατα, στις 7 Δεκεμβρίου 2005, η Επιτροπή δημοσίευσε:

Σήμερα, στα ευρωπαϊκά όργανα εκτυλίσσονται διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τα ακόλουθα θέματα: