31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/1

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, στα πλαίσια των γνωμοδοτήσεων που καταρτίζει ως συμβολή στο σχέδιο μιας ευρωπαϊκής τουριστικής πολιτικής, προτίθεται τώρα να καταρτίσει μία γνωμοδότηση που να χρησιμεύσει ως πλαίσιο αναφοράς προκειμένου συγκεκριμένες τουριστικές πρωτοβουλίες να μπορέσουν να αποβούν χρήσιμες σε ό,τι αφορά τη δραστηριοποίηση των ευρωπαϊκών, εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών, καθώς και των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και οργανώσεων που εμπλέκονται στον τομέα του τουρισμού, και προκειμένου να μπορέσουν να ενώσουν τις προσπάθειές τους και να παράσχουν εναλλακτικές δυνατότητες στις ενδιαφερόμενες ζώνες -και ιδιαίτερα στα άτομα και τις επιχειρήσεις που βρίσκουν σ' αυτές τρόπους ζωής και αποδοτικότητας- με στόχο να διατηρηθεί μία παραγωγική δραστηριότητα και, επομένως, να προκύψουν τα αντίστοιχα θετικά αποτελέσματα.

1.2

Στόχος του παρόντος εγγράφου είναι να αποτελέσει μία συμβολή προς την αναγκαία αναδιάρθρωση διαφόρων περιοχών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες, για πολύ διαφορετικούς λόγους, βρίσκονται σε κατάσταση κοινωνικο-οικονομικής παρακμής, μια συμβολή που θα επικεντρωθεί στην εναλλακτική λύση που μπορεί να προσφέρει η τουριστική βιομηχανία στις περιοχές αυτές.

1.3

Για την κατάρτιση του οριστικού εγγράφου της γνωμοδότησης ακολουθήθηκε η εξής διαδικασία:

1.4

Πρέπει να ληφθεί υπόψη μία διττή πραγματικότητα, δύο πτυχές που αλληλοσυμπληρώνονται κατά τρόπο θετικό.

2.1

Η γνωμοδότηση δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει επισκόπηση των διαδικασιών που οδήγησαν τις ζώνες σε μία συγκεκριμένη κατάσταση, αλλά ούτε και ανάλυση των δράσεων που αναλήφθηκαν για μετατροπές διαφορετικής φύσεως (στο βιομηχανικό, εξορυκτικό, γεωργικό, κ.λπ. τομέα) αν και, σε συγκεκριμένα θέματα, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη πτυχές που προκύπτουν από αυτές για την κατάρτιση τουριστικών προτάσεων.

2.2

Στην ανάλυσή μας, θα κάνουμε, εξαρχής, τη διάκριση εάν η κάθε εξεταζόμενη ζώνη προέρχεται από μία συγκεκριμένη διαδικασία μετατροπής ή εάν είναι μία ζώνη σε ύφεση που δεν έχει ακόμη αναπτύξει παραγωγικά σημαντική δραστηριότητα και ο τουρισμός μπορεί να αποτελέσει μία αφετηρία ως αρχική διαδικασία και μοχλός μιας ευρύτερης ανάπτυξης.

2.3

Με βάση την παρατήρηση αυτή, η γνωμοδότησή μας αναπτύσσεται σύμφωνα με το ακόλουθο σχεδιάγραμμα:

2.3.1

Ανάλυση της κατάστασης των ζωνών σε παρακμή και προφανείς διαπιστώσεις με βάση τις πιο σημαντικές πτυχές που πρέπει να ληφθούν υπόψη για μελλοντικές τουριστικές προτάσεις: κοινωνικός τομέας και τομείς της απασχόλησης, της επιχειρηματικής δραστηριότητας της δέσμευσης των αρχών και θεσμικών οργάνων, κλπ.. Θα πρέπει, κατά προτεραιότητα, να οριστεί με πλήρη ακρίβεια τι εννοούμε με τον όρο «ζώνες σε παρακμή», δεδομένου ότι το ευρύ φάσμα περιστάσεων και συνθηκών μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικές εναλλακτικές δυνατότητες.

2.3.2

Με βάση τα παραπάνω, στη γνωμοδότησή μας εξετάζονται οι ακόλουθες πτυχές:

2.3.2.1

Η κατάσταση των ζωνών σε παρακμή: Θα πρέπει να προσδιοριστούν οι ελλείψεις τους από διάφορες απόψεις στα πλαίσια της ανάλυσης καθεμιάς από αυτές: προβλήματα που προέρχονται, σε ορισμένες περιπτώσεις, από ένα βιομηχανικό και επιχειρηματικό παρελθόν «μονοκαλλιέργειας», ακαταλληλότητα ή υποβάθμιση περιβαλλοντικών παραγόντων, ελλείψεις σε υποδομές ή ανεπάρκειά τους για τη μετάβαση σε μία νέα τουριστική δραστηριότητα, εργατικό δυναμικό που προέρχεται από άλλες ειδικεύσεις που δεν συμβιβάζονται με την απασχόληση στον τουρισμό, άγνοια ή έλλειψη προσαρμογής του κοινωνικού περιβάλλοντος για την ενσωμάτωση νέων δραστηριοτήτων, μεταξύ άλλων, στον τομέα του τουρισμού. Πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερα υπόψη το γεγονός ότι οι ζώνες σε βιομηχανική παρακμή δεν αποτελούν, κατ' αρχήν, τουριστικές ζώνες ως φυσικό επακόλουθο, πράγμα το οποίο προσθέτει μία ιδιαίτερη δυσχέρεια σε ό,τι αφορά την αναζήτηση του κατάλληλου τουριστικού προϊόντος: πολιτισμικός και αρχαιολογικός τουρισμός, αθλητικός τουρισμός, εγκυκλοπαιδικός τουρισμός και άλλες πολλαπλές μορφές τουρισμού, διαφορετικές από τις παραδοσιακές. Η αντίληψη που επικρατεί, ιδιαίτερα, είναι ότι η «θετική εμπειρία» αποτελεί τη βάση κάθε τουριστικού προϊόντος και αυτή ακριβώς η εμπειρία πρέπει να εντοπιστεί και να προωθηθεί.

2.3.2.2

Η δέσμευση των αρχών και των θεσμικών οργάνων: Η γνωμοδότηση αυτή αντιπροσωπεύει μια έκκληση και μια διαμόρφωση της αναγκαίας συνεργασίας ανάμεσα στις διάφορες δημόσιες διοικήσεις και θεσμικά όργανα, καθώς και μια εξέταση των διαφόρων μορφών, σεναρίων και προτύπων συνεργασίας μεταξύ θεσμικών οργάνων και δημόσιων πόρων που μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση μιας τουριστικής δραστηριότητας. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο ρόλο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων για την ανάκαμψη ζωνών σε παρακμή. Τα θεσμικά όργανα καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην απαραίτητη κατάρτιση για την προσαρμογή της απασχόλησης που προέρχεται από βιομηχανικές ζώνες σε παρακμή σε μορφές απασχόλησης στον τομέα των υπηρεσιών.

2.3.2.3

Στόχος: η κοινωνική εδραίωση: Οι κλάδοι που βρίσκονται σε παρακμή έχουν συνδεθεί με τις ζώνες όπου αυτοί αναπτύχθηκαν και εξαντλήθηκαν επί πολλά έτη. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα οι πολίτες των πόλεων και χωριών, διαφορετικής έκτασης και πληθυσμού, στην πορεία των ετών, να καθιερώσουν, εδώ και γενεές, μία σχέση με το περιβάλλον τους που βασίζεται στη ζωή και την εργασία. Σε σημαντικό βαθμό, οι τουριστικές πρωτοβουλίες που προτείνουμε θα πρέπει να συμβάλουν στη διατήρηση αυτής της κοινωνικής εδραίωσης με την εξασφάλιση των συνθηκών που την καθιστούν δυνατή: κατοικία, υπηρεσίες, επικοινωνίες, κλπ.. Άλλος τρόπος για να ενθαρρυνθεί η εν λόγω κοινωνική εδραίωση είναι η δημιουργία σταθερών θέσεων απασχόλησης, δεδομένου ότι, ενώ ο τουρισμός είναι μία καλή πηγή ποσότητας απασχόλησης, το σοβαρό πρόβλημα του εποχικού χαρακτήρα μπορεί να την δυσχεράνει και να αναγκάσει τα άτομα να πραγματοποιούν μη επιθυμητές μετακινήσεις για ορισμένες περιόδους του έτους.

2.3.2.4

Ο κοινωνικός διάλογος, βασικό στοιχείο της ανάλυσης και ανάπτυξης εναλλακτικών δυνατοτήτων: προτείνουμε ο κοινωνικός διάλογος να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο για την ανάληψη δέσμευσης μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών, μέσω των συνδικαλιστικών οργανώσεων και ενώσεών τους, για την ανάδειξη σχεδίων και πρωτοβουλιών. Αυτός ο διμερής διάλογος θα πρέπει να οδηγήσει στη συμμετοχή, σε τριμερή βάση, των διοικητικών αρχών στην αναζήτηση εφικτών εναλλακτικών δυνατοτήτων. Και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και του τουριστικού τομέα θα πρέπει να συμβάλουν, επίσης, στο να δοθεί ώθηση στην υλοποίηση των σχεδίων.

2.3.2.5

Η προώθηση πρωτοβουλιών στα πλαίσια της δέσμευσης ως προς τη βιώσιμη διάσταση του τουρισμού: Παρά την κοινωνική δυσπραγία που έχει προκαλέσει για σημαντικές ζώνες η κοινωνικοοικονομική παρακμή, επισημαίνουμε ότι η διαμόρφωση νέων εναλλακτικών δυνατοτήτων ανάπτυξης όχι μόνο μπορεί να διορθώσει σφάλματα του παρελθόντος στο σχεδιασμό προηγούμενων δραστηριοτήτων, αλλά και μπορεί να τοποθετήσει τις νέες δραστηριότητες εντός των παραμέτρων που υποστηρίζει η ΕΟΚΕ για ένα βιώσιμο τουρισμό από κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική άποψη.

2.3.2.6

Το περιβάλλον ως άξονας ανάκαμψης και σχεδιασμού τουριστικών δραστηριοτήτων:

2.3.2.7

Η διατήρηση και αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και η τόνωση των παραγωγικών επενδύσεων: Επιχειρούμε να καταρτίσουμε, όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένα, έναν κατάλογο πρωτοβουλιών για την υποστήριξη της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. Οι επιχειρηματίες των ζωνών σε παρακμή προέρχονται από μία ειδίκευση στην αρχική δραστηριότητα, είτε επειδή συμμετείχαν άμεσα σε αυτήν είτε επειδή συμμετείχαν έμμεσα μέσω επιχειρήσεων βοηθητικών ως προς την κύρια δραστηριότητα. Υπό την έννοια αυτή, η γνωμοδότηση εξετάζει διάφορες μορφές δεσμεύσεων για τη διατήρηση και τη δημιουργία επιχειρήσεων, την επιχειρηματική κατάρτιση και οικοδόμηση επιχειρηματικής ικανότητας, την ανάπτυξη κριτηρίων ανταγωνιστικότητας, έρευνας και ανάπτυξης, σχεδιασμού, εμπορίας κλπ.. Θα πρέπει να αναδειχθούν έννοιες όπως η προώθηση, η δημιουργία ενώσεων και η συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων καθώς και μεταξύ επιχειρήσεων και δημοσίων διοικήσεων, και η δημιουργία δικτύων μεταξύ επιχειρήσεων, ζωνών και κλάδων. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις μικρομεσαίες και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

2.3.2.8

Η διατήρηση και η δημιουργία απασχόλησης ως προτεραιότητα: Το μεγαλύτερο κοινωνικό κόστος των διαδικασιών κοινωνικοοικονομικής παρακμής σε επιχειρήσεις και κλάδους συνίσταται στην απώλεια θέσεων απασχόλησης. Επομένως, οι πρωτοβουλίες για την ανάκαμψη πρέπει να έχουν ως κύριο στόχο τη διατήρηση και, κατά το μέτρο του δυνατού, την αύξηση της απασχόλησης στις ζώνες αυτές. Για το λόγο αυτό, προτείνουμε, εκτός από τους μεταβατικούς μηχανισμούς κοινωνικής προστασίας, να προωθηθούν, κατά την ανάπτυξη τουριστικών πρωτοβουλιών, οι επενδύσεις που δημιουργούν απασχόληση, η κατάρτιση και η επαγγελματική επιμόρφωση, η προώθηση και η νοοτροπία της αυτοαπασχόλησης και της κοινωνικής οικονομίας κ.λπ.

2.3.2.9

Η ενσωμάτωση όλων των συντελεστών μιας τουριστικής πολιτικής: Στα πλαίσια των σχεδίων τουρισμού για την κοινωνικοοικονομική ανάκαμψη ζωνών σε παρακμή, πρέπει να δοθεί η μεγαλύτερη δυνατή ώθηση σε όλα τα στοιχεία, εκτός από τα προαναφερόμενα, που διαμορφώνουν μία τουριστική πολιτική. Κατά τον τρόπο αυτό, θα πρέπει να προσδιοριστεί η συμβολή παραγόντων που έχουν σχέση με τον πολιτισμό, την ιστορία, την πολιτισμική κληρονομιά, τη φύση, τον αθλητισμό, κλπ.

2.3.2.9.1

Μία σημαντική πρόκληση, που έχει ήδη αντιμετωπιστεί με θετικά αποτελέσματα σε συγκεκριμένες ζώνες, συνίσταται στην αξιοποίηση στοιχείων προηγούμενων δραστηριοτήτων με την ενσωμάτωσή τους στο σχεδιασμό νέων εναλλακτικών δυνατοτήτων τουρισμού.

2.3.3

Κρίνεται σκόπιμο να αναλυθούν διεξοδικά οι διάφορες επιτυχείς εμπειρίες που έχουν καταγραφεί σε διάφορα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όχι μόνο για να καταβληθεί προσπάθεια να αναπαραχθούν κατά τρόπο προσαρμοσμένο σε ένα άλλο περιβάλλον, αλλά και για να υποστηριχθούν και ενισχυθούν. Δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα πολυάριθμες οι θετικές εμπειρίες, οπότε και δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί ένα φάσμα θετικών εμπειριών όσο το δυνατόν περισσότερο ευρύ και διαφοροποιημένο.

2.3.4

Θα πρέπει, ειδικά, να ληφθεί υπόψη η δυνατότητα οι διάφοροι τουριστικοί προορισμοί που προέρχονται από ζώνες σε παρακμή να αναπτύξουν δραστηριότητα υπό μορφή δικτύου, δημιουργώντας ισχυρές βάσεις προώθησης, ώστε οι διάφορες ζώνες να υποστηρίζονται μεταξύ τους.

2.3.5

Η ενίσχυση και προώθηση της αυτοαπασχόλησης είναι αναμφισβήτητα μία πολύ σημαντική δύναμη που μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες προσαρμογής των εργαζομένων σε μία νέα πραγματικότητα. Η μελέτη αυτής της δυνατότητας θα αποτελέσει αναμφισβήτητα μεγάλη συμβολή προς τις ζώνες σε παρακμή στη διαδικασία μετατροπής τους σε τουριστικές ζώνες, και ιδιαίτερα σε ζώνες αγροτουρισμού. Θα πρέπει να μελετηθούν οι μορφές υποστήριξης που απαιτεί αυτός ο τύπος απασχόλησης προκειμένου να αποτελέσει αποτελεσματικό μέσο σε αυτή τη δυσχερή διεργασία προσαρμογής.

2.3.5.1

Ακολουθούν ορισμένες πρωτοβουλίες που πρέπει να αναπτυχθούν στον τομέα αυτό:

2.3.5.1.1

Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τον όρο «αυτοαπασχόληση» εννοείται η ικανότητα και απόφαση των εργαζομένων να ασκήσουν μία δραστηριότητα για ίδιο λογαριασμό, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Ο αυτοαπασχολούμενος είναι πάνω απ'όλα ένας εργαζόμενος που, αναλαμβάνοντας μία αυτόνομη δραστηριότητα, συνδέεται με τους προμηθευτές και πελάτες του με διάφορους τρόπους ως έμπορος και ως πολίτης.

2.3.5.1.2

Επί σειρά ετών, η αυτοαπασχόληση αντιπροσώπευε έναν αποτελεσματικό τρόπο προστασίας έναντι των βιομηχανικών οικονομικών κρίσεων, δεδομένου ότι καθιστούσε δυνατή τη διατήρηση της απασχόλησης και ανταποκρινόταν στις νέες ανάγκες δημιουργίας απασχόλησης.

2.3.5.1.3

Σήμερα, η αυτοαπασχόληση εμφανίζεται ιδιαίτερα στον εργασιακό πληθυσμό μεταξύ των νέων και των γυναικών.

2.3.5.1.4

Μία τουριστική προσφορά που βασίζεται στην αυτοαπασχόληση, για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να παρέχει κίνητρα για την απόκτηση νέων επαγγελματικών ικανοτήτων. Τα νέα αγροτικά επαγγέλματα που μπορούν να δημιουργηθούν είναι, μεταξύ άλλων, και χωρίς να επιχειρούμε την εξαντλητική τους καταγραφή, τα εξής:

2.3.6

Παρόμοιες παρατηρήσεις μπορούν να διατυπωθούν και για τον κοινωνικό τουρισμό, που θα κληθεί αναμφισβήτητα στο μέλλον να αποτελέσει εναλλακτική δυνατότητα για πολλές ζώνες σε παρακμή που αναζητούν στον τουρισμό μία νέα οικονομική δραστηριότητα. Ιδιαίτερα, και λόγω των διαφοροποιημένων χαρακτηριστικών του, ο κοινωνικός τουρισμός είναι ένα καλό μέσον για την καταπολέμηση του εποχικού χαρακτήρα των διακοπών και την προώθηση των ετεροχρονισμένων διακοπών.

2.3.7

Το νέο ευρωπαϊκό σενάριο για την προώθηση τουριστικών εναλλακτικών δυνατοτήτων στις ζώνες σε παρακμή: στη γνωμοδότηση γίνεται αναφορά στην ευκαιρία που παρέχει η διευρυμένη Ευρώπη προκειμένου, εντός της προβληματικής αυτής, να καθοριστούν πλαίσια συνολικής αναφοράς για την ανάληψη δράσης, την ανταλλαγή πληροφοριών, τη σύνδεση σχεδίων, την προώθηση ορθών πρακτικών, την ανάπτυξη της συνεργασίας δημόσιου — ιδιωτικού τομέα, κλπ.

2.3.8

Εξάλλου, η δέσμευση της Συνταγματικής Συνθήκης έναντι των πολιτών, των δικαιωμάτων τους, καθώς και των πλέον μειονεκτικών περιφερειών και ζωνών, καθιστά δυνατό, παράλληλα με τα όσα θεσπίζονται για τον τουρισμό στο συνταγματικό κείμενο, να αποτελέσει η γνωμοδότησή μας μία απάντηση ευρωπαϊκής διάστασης συναρθρωμένη με την εθνική, περιφερειακή και τοπική πραγματικότητα.

2.4

Ενσωμάτωση των γραμμών δράσης που μπορούν να συμβάλουν σε μία εναλλακτική δυνατότητα: στο κείμενο της γνωμοδότησης αυτής εξετάζονται οι προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ, οι πρωτοβουλίες της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καθώς και οι εμπειρίες οργανισμών όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού και το Διεθνές Γραφείο Κοινωνικού Τουρισμού.

2.5

Οι εμπειρίες ως βασικός άξονας: στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι να έχει πρακτική αξία και χρησιμότητα, ιδιαίτερα για τις ζώνες στην ανάκαμψη των οποίων επιθυμούμε να έχουμε θετική συμβολή. Για το λόγο αυτό, θα συμπεριλάβουμε σε αυτή παραδείγματα ορθών πρακτικών για την ανάπτυξη πρωτοβουλιών αυτού του τύπου.

3.1

Δεν είναι εύκολο να οριστεί με ακρίβεια τι σημαίνει «ζώνες σε παρακμή» στις οποίες αναφέρεται ο τίτλος της παρούσας γνωμοδότησης, και τούτο όχι μόνο λόγω της ποικιλίας χαρακτηριστικών που τις προσδιορίζουν, της προέλευσης και αιτίων της παρακμής τους, του εύρους ή της έκτασης των συνεπειών της, της γεωγραφικής διασποράς τους, αλλά κυρίως λόγω της βαθιάς επίδρασης που έχει η παρακμή αυτή στη ζωή των ανθρώπων που ζουν σ' αυτές τις ζώνες και στις επιχειρήσεις που αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους σε αυτές.

3.2

Το πρώτο ίσως στοιχείο που θα πρέπει να εξετάσουμε για να χαρακτηρίσουμε και να διακρίνουμε την τυπολογία των διαφόρων ζωνών σε παρακμή είναι η οικονομική ιστορία της κάθε ζώνης, με τη μορφή διαφόρων δεικτών, η οποία αναμένεται να μας παράσχει σαφή εικόνα σχετικά με το κατά πόσον η κατάσταση δημιουργήθηκε πρόσφατα και προκλήθηκε από εξωγενείς τεχνολογικές, κοινωνικές ή οικονομικές μεταβολές ή κατά πόσον πρόκειται για μια μόνιμη κατάσταση κατά την οποία η ζώνη αυτή δεν κατόρθωσε σε καμιά στιγμή της ιστορίας της να επιτύχει μια οικονομική ανάπτυξη ικανή να δημιουργεί πλούτο και ευημερία για τους κατοίκους της. Η διαφορά αυτή έχει σίγουρα σημαντικό αντίκτυπο όσον αφορά την ιδανικότερη λύση για την αντιμετώπιση του προβλήματος της παρακμής και για την εξεύρεση κατάλληλων εναλλακτικών επιλογών. Η επιχειρηματική εμπειρία, η κατάρτιση των κατοίκων και, τελικά, η δυνατότητα εξεύρεσης υποκατάστατων ή νέων δραστηριοτήτων διαφέρουν πολύ από τη μία περίπτωση στην άλλη.

3.3

Στην περίπτωση των ζωνών που δεν έχουν ακόμη επιτύχει ένα ικανοποιητικό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, τα αίτια της κατάστασης ενδέχεται να είναι ποικίλα: περιφερειακή γεωγραφική θέση, ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, ανεπαρκείς υποδομές, έλλειψη επιχειρηματικού πνεύματος του τοπικού πληθυσμού και, τέλος, ένα σύνολο αιτίων που οδήγησαν, και εξακολουθούν να οδηγούν τον τοπικό πληθυσμό στη μετανάστευση προς ζώνες που προσφέρουν μεγαλύτερες δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης, τόσο στο εσωτερικό της ίδιας χώρας όσο και στο εξωτερικό. Τελικά, η σταδιακή ερήμωση και ο επακόλουθος κοινωνικός ξεριζωμός ευρέων περιοχών της Ευρώπης, κυρίως αγροτικών, συνιστά πρόβλημα που οι πολιτικές και οι μηχανισμοί περιφερειακής ανάπτυξης της ΕΕ καταπολεμούν με αποφασιστικότητα. Ο τουρισμός και η ανάπτυξη γύρω από τη δραστηριότητα αυτήν αποτελούν στόχο διαφόρων και αξιόλογων δράσεων προς αυτήν την κατεύθυνση.

3.4

Όσον αφορά τις ζώνες που σε κάποια στιγμή της ιστορίας τους διέθεταν ισχυρή οικονομική δραστηριότητα στηριζόμενη σε διάφορες δραστηριότητες -γεωργία, ορυχεία, βιομηχανία διαφόρων ειδών: κλωστοϋφαντουργική, μεταλλουργική, χημική- και οι οποίες, για διάφορους λόγους, εγκατέλειψαν τις δραστηριότητες αυτές, το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στην χρεοκοπία του προτύπου κοινωνίας, με όλα τα επακόλουθα που αυτό συνεπάγεται για τον πληθυσμό και τον επιχειρηματικό ιστό της περιοχής. Στις περιπτώσεις αυτές, η «μονοκαλλιέργεια» ή η ελλιπής οικονομική διαφοροποίηση είναι πρόσθετα στοιχεία που δυσχεραίνουν την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων για την απώλεια θέσεων εργασίας που συνεπάγεται η οικονομική παρακμή.

3.5

Πολλά και ποικίλα είναι τα αίτια που μπορούν να επηρεάσουν και που πράγματι επηρεάζουν την παρακμή μιας ζώνης που ήταν προηγουμένως δραστήρια, αποδοτική και ανταγωνιστική, που δημιουργούσε απασχόληση και πλούτο· είναι όμως πιθανό, σε παγκόσμιο επίπεδο, η παγκοσμιοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας και οι τεχνολογικές αλλαγές να αποτελούν τη αιτία όλων αυτών. Οι αγορές εξελίσσονται με ταχείς ρυθμούς, συχνά απότομα, και η σταθερότητα που σήμανε η βιομηχανία για τα έθνη εκείνα που στάθηκαν ικανά να εφαρμόσουν επιτυχώς τις αρχές της βιομηχανίας κατά τους περασμένους αιώνες εξανεμίστηκε, για να εγκατασταθεί στη θέση της η τεχνολογική και κοινωνική αλλαγή, η διεύρυνση των αγορών, η στιγμιαία πληροφόρηση σε παγκόσμιο επίπεδο, ο καθολικά παγκοσμιοποιημένος ανταγωνισμός και η μετεγκατάσταση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. Το κόστος του παράγοντα «εργασία» παρουσιάσθηκε ως το βασικό κριτήριο για την επιλογή τόπου εγκατάστασης των βιομηχανιών, αλλά η ικανότητα έρευνας, η ανάπτυξη και η καινοτομία, η εγγύτητα και η ποιότητα των υπηρεσιών, η εξειδικευμένη διαχείριση, ο επαγγελματισμός των εργαζομένων είναι ακριβώς οι παράγοντες που, σε συνδυασμό με την πρόσβαση στις τεχνολογίες, καθορίζει την ανταγωνιστικότητα μιας οικονομικής δραστηριότητας. Η αναχαίτιση της διαδικασίας αποβιομηχανοποίησης της Ευρώπης και η εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων για τη δημιουργία απασχόλησης είναι πιθανώς οι πιο σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, όπως αναγνωρίζεται και στους στόχους της Λισσαβώνας.

3.6

Οι συνέπειες της παρακμής μιας ζώνης για τον πληθυσμό και τις επιχειρήσεις της είναι διάφορες: απώλεια θέσεων απασχόλησης, γενική πτώχευση, δημογραφικές μεταβολές και ερήμωση, απώλεια βιομηχανικού ιστού· είναι σημαντικό όμως να επισημανθεί ότι οι συνέπειες αυτές επεκτείνονται σε πολλές γενεές και με πολύ διαφορετικούς τρόπους. Η γενεά που υφίσταται άμεσα την οικονομική παρακμή, συχνά βρίσκει στους μηχανισμούς κοινωνικής προστασίας μια μορφή υποκατάστατου, που δεν είναι μεν επιθυμητή, αλλά είναι απαραίτητη, εφόσον μέσω των κοινωνικών επιδομάτων συγκεντρώνει τα αναγκαία έσοδα. Τέτοια είναι η περίπτωση της διαδικασίας εξαφάνισης των μεγάλων βιομηχανικών και εξορυκτικών επιχειρήσεων, όπου άτομα νεαρής ή μέσης ηλικίας, ενδεχομένως ικανά για εργασία, εξωθούνται στην αεργία και στην επιβίωση μέσω των κοινωνικών παροχών. Παρότι η κατάσταση αυτή δεν είναι επιθυμητή, το πρόβλημα της επόμενης γενεάς, που δεν διαθέτει ούτε μέσα εργασίας ούτε επιδόματα, είναι ίσως περισσότερο οξύ. Σε τέτοιες καταστάσεις, το επιχειρηματικό πνεύμα, η διαφοροποίηση δραστηριοτήτων, η κατάρτιση δεν είναι πλέον απλά ένα μέσον· συνιστούν επιτακτική ανάγκη.

3.7

Εν κατακλείδι, για αυτές τις ζώνες σε παρακμή -εκείνες που δεν επέτυχαν ακόμη μια οικονομική ανάπτυξη και εκείνες που, ενώ την είχαν επιτύχει, την απώλεσαν- ο τουρισμός μπορεί ακριβώς να αντιπροσωπεύσει μια βιώσιμη εναλλακτική δυνατότητα για τον αναπροσανατολισμό της οικονομικής τους ανάπτυξης προς μια βιομηχανία όπως αυτή του τουρισμού, που έχει αποδειχθεί ότι είναι μια βιομηχανία ισχυρή, σταθερή, με ολοένα και περισσότερες ευνοϊκές προοπτικές για το μέλλον, που δημιουργεί απασχόληση και που είναι ικανή να διατηρήσει την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ισορροπία από άποψη βιωσιμότητας. Είναι προφανές ότι η πολιτισμική και οικονομική μεταβολή που αυτό ασφαλώς προϋποθέτει, δεν είναι μια εύκολη μεταβολή και ότι δεν θα επιτευχθεί σε όλες τις περιπτώσεις, οι εναλλακτικές όμως δυνατότητες που παρουσιάζονται για τις ζώνες σε παρακμή δεν είναι πολλές και εκείνες που μπορούν να βρεθούν απαιτούν ενδεχομένως ακόμη πιο δύσκολα επιτεύξιμες προϋποθέσεις.

3.8

Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε ότι, ορισμένες φορές, σε μεγάλες πόλεις και γύρω από αυτές, συμπεριλαμβανομένων και πόλεων με ανθηρή οικονομία, δημιουργούνται περιθωριακές και υποβαθμισμένες ζώνες με χαμηλή ή ανύπαρκτη οικονομική δραστηριότητα. Στις περιπτώσεις αυτές, διάφορα διεθνή γεγονότα μπορούν να συμβάλουν στην αναβάθμιση και την οικονομική επανενεργοποίηση. Παραδείγματα όπως οι Διεθνείς Εκθέσεις της Σεβίλλης και της Λισσαβώνας, οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Βαρκελώνης ή, πιο πρόσφατα, της Αθήνας έδειξαν ότι μπορούν να αποτελέσουν βασικά στοιχεία για να υπάρξει φυσική αποκατάσταση και για να δοθεί νέα ώθηση, συχνά με χαρακτηριστικά και συνθήκες νέας τουριστικής ζώνης.

4.1

Μετά από την ανάλυση της κατάστασης, της προέλευσης και των κυρίων χαρακτηριστικών των ζωνών σε παρακμή, πρέπει να δούμε ποιοι μπορεί να είναι οι στόχοι και οι μέθοδοι που θα μας επιτρέψουν να εντοπίσουμε, έτσι όπως υποδεικνύει και ο τίτλος της παρούσας γνωμοδότησης, ποια είναι η συμβολή του τουρισμού στην οικονομική ανάκαμψη των εν λόγω ζωνών σε κοινωνικοοικονομική παρακμή.

4.1.1

Κατά πρώτο λόγο και ως αρχική υπόθεση, πρέπει να αναφερθεί ότι ο κύριος στόχος οποιασδήποτε δράσης για την οικονομική ανάπτυξη δεν μπορεί παρά να είναι το να βρει ο πληθυσμός, τα πρόσωπα που ζουν στο περιβάλλον αυτό, τις κατάλληλες συνθήκες για την προσωπική και κοινωνική τους ανάπτυξη, προκειμένου να μην υποχρεώνονται να μεταναστεύουν και, σε τελική ανάλυση, προκειμένου να εξακολουθήσουν να διατηρούν τις κοινωνικές ρίζες που διατήρησαν για γενεές ολόκληρες στο πλησιέστερο περιβάλλον τους. Γι' αυτό, οι τουριστικές πρωτοβουλίες που παρουσιάζονται ως εναλλακτική δυνατότητα πρέπει να εξασφαλίζουν κατά τρόπο αποτελεσματικό όχι μόνο τις προϋποθέσεις σε ό,τι αφορά τις αναγκαίες υποδομές, αλλά και την σταθερή απασχόληση των προσώπων που απασχολούνται στον τουρισμό με την ευρύτερη έννοια. Η καθιέρωση τουριστικών προϊόντων μακροπρόθεσμα βιώσιμων αποτελεί σημαντικό στόχο προκειμένου να προσφερθεί εναλλακτική λύση για την ανεργία που προκαλεί η κοινωνικοοικονομική παρακμή, εάν υπάρχει η βούληση να διατηρηθούν οι κοινωνικές ρίζες ως κύριος στόχος.

4.2

Η διαφοροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας εμφανίζεται επίσης ως στόχος για οποιαδήποτε δράση οικονομικής ανάπτυξης στις ζώνες σε παρακμή. Εάν ένας από τους λόγους της παρακμής συνίσταται πιθανότατα σε μεταβολές τεχνολογικές ή της αγοράς σε ζώνες όπου η οικονομική δραστηριότητα χαρακτηριζόταν από τη «μονοκαλλιέργεια» μιας βιομηχανίας, είναι προφανές ότι, για να μην επαναληφθεί η ίδια κατάσταση, πρέπει να διαρθρωθεί ένα σύνολο συμπληρωματικών και διαφοροποιημένων δραστηριοτήτων που θα είναι ικανές να υποστηρίξουν στο μέλλον την οικονομία της περιοχής. Ο τουρισμός, χάρη στον εγκάρσιο χαρακτήρα του όπου παρεμβαίνουν πολλαπλοί παράγοντες, επιχειρήσεις διαφόρων διαστάσεων, οικογενειακές και πολυεθνικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις με πολύ ποικίλους κοινωνικούς στόχους και διαφορετική εστίαση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, αποτελεί θετικό στοιχείο για τη διαφοροποίηση του παραγωγικού συστήματος μιας περιοχής.

4.3

Η βιώσιμη ισορροπία της δραστηριότητας ως προς την οικονομική, την κοινωνική και την περιβαλλοντική πτυχή της, ιδιαίτερα δε την τελευταία, είναι άλλος ένας από τους στόχους οποιασδήποτε αναπτυξιακής δράσης για τις ζώνες σε παρακμή. Έχει συμβεί πολύ συχνά η παρακμάζουσα βιομηχανική ή εξορυκτική δραστηριότητα να συνεπάγεται σοβαρή υποβάθμιση των φυσικών συνθηκών μιας περιοχής: πεπαλαιωμένα και εγκαταλειμμένα κτίρια, ρυπογόνα βιομηχανικά απόβλητα, υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, μολυσμένο έδαφος, είναι συχνά τα αποτελέσματα μιας πεπαλαιωμένης βιομηχανικής δραστηριότητας, τα οποία προφανώς δεν αποτελούν κατ' αρχήν τις ιδανικότερες συνθήκες για την ανάπτυξη μιας τουριστικής δραστηριότητας, η οποία κατά κανόνα προϋποθέτει να βρίσκεται η φύση στην καλύτερη δυνατή κατάσταση από αισθητική άποψη και από άποψη ελκυστικότητας.

4.3.1

Κατ' αρχήν, η ανάκαμψη των αρχέγονων φυσικών συνθηκών μιας περιοχής, ή τουλάχιστον η κατά το δυνατόν αποκατάστασή τους, είναι ευθύνη των επιχειρήσεων που ανέπτυξαν εκεί τη βιομηχανική τους δραστηριότητα. Προφανώς, στην πράξη δεν είναι εύκολο να εφαρμοστεί η αρχή αυτή, καθώς η κατάσταση ακριβώς της επιχειρηματικής παρακμής δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο· επομένως, ανήκει στην αρμοδιότητα των δημοσίων αρχών να ενεργούν επικουρικά προκειμένου να εξασφαλίζουν ότι το περιβάλλον θα διατηρείται υπό κατάλληλες συνθήκες. Ειδικότερα, αυτό είναι σημαντικό όταν οι επιχειρήσεις που μετεγκαθίστανται είχαν λάβει δημόσιες επιδοτήσεις κατά την εγκατάστασή τους. Η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων πρέπει να τις οδηγεί στην κάλυψη των πρόσθετων αυτών δαπανών της δραστηριότητάς τους.

4.4

Προκειμένου να επιτευχθούν οι δύσκολοι αυτοί στόχοι πρέπει να εφαρμόζονται μέθοδοι που θα ευνοούν την επίτευξή τους. Προς τούτο, ως πρώτη υπόθεση εργασίας εννοείται ότι ο κοινωνικός διάλογος αποτελεί καθοριστικό στοιχείο για την ανάπτυξη εναλλακτικών δυνατοτήτων. Ο κοινωνικός διάλογος μεταξύ των οικονομικών και κοινωνικών φορέων, μεταξύ επιχειρηματιών και εργαζομένων μέσω των συνδικάτων και των εργοδοτικών οργανώσεων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της διαδικασίας κατάρτισης σχεδίων και ανάληψης πρωτοβουλιών. Η κοινωνία των πολιτών, στις διάφορες εκφάνσεις της — συλλογικές, καταναλωτών, πολιτών — μπορεί επίσης και οφείλει να συμμετέχει στη διαδικασία.

4.4.1

Ειδικότερα, όμως, οι δημόσιες αρχές πρέπει να δεσμεύονται και να συμμετέχουν ενεργά στην προώθηση εναλλακτικών επιλογών στις ζώνες σε παρακμή, είτε αυτές είναι τουριστικές είτε άλλης βιομηχανίας ή εναλλακτικών υπηρεσιών. Η συνεργασία των διαφόρων επιπέδων διοίκησης και των δημοσίων φορέων πρέπει να εξασφαλίζει τις γενικές προϋποθέσεις για την επιτυχία των πρωτοβουλιών και, εάν αυτό είναι αναγκαίο, να στηρίζει την οικονομική βιωσιμότητα των σχεδίων. Τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ είναι προνομιούχοι μηχανισμοί για τη συντονισμένη αυτή δράση ευρωπαϊκού, εθνικού, περιφερειακού και τοπικού επιπέδου για την έρευνα και εφαρμογή σχεδίων και πρωτοβουλιών για την περιφερειακή ανάπτυξη, ικανών να αναζωογονήσουν τις ζώνες σε παρακμή.

4.5

Η κατάρτιση των κατοίκων των ζωνών σε παρακμή είναι μια από τις καθοριστικές συνιστώσες για τη διαδικασία αποκατάστασης των εν λόγω ζωνών. Πρέπει να εξασφαλιστεί ο επαγγελματικός αναπροσανατολισμός εκείνων που έμειναν χωρίς απασχόληση, ώστε να μπορέσουν να απασχοληθούν στις εναλλακτικές δραστηριότητες που, συνήθως, είναι πολύ διαφορετικές από τις προηγούμενες δραστηριότητές τους ως προς τις απαιτήσεις και τις ικανότητες. Η πρακτική έχει δείξει ότι ο αναπροσανατολισμός αυτός είναι σημαντική πρόκληση και ότι μόνο μέσω ισχυρών και συνεχών δράσεων κατάρτισης είναι δυνατόν να μετατραπούν οι εργαζόμενοι του βιομηχανικού κλάδου σε εργαζόμενους στον τομέα των υπηρεσιών. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για τη δεύτερη γενιά, εκείνη που δεν υπέστη άμεσα την απώλεια εργασίας, αλλά που δεν βλέπει στον περίγυρό της πιθανότητες απασχόλησης στην παραδοσιακή βιομηχανία της περιοχής. Μόνον η κατάρτιση μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστεί αυτή η απουσία εργασιακών προσδοκιών.

4.6

Η υπό εξέλιξη διαδικασία της ευρωπαϊκής διεύρυνσης μπορεί, αφενός, να προσθέσει στοιχεία μεγαλύτερης δυσκολίας, δεδομένου ότι οι ζώνες που πρέπει να αναπτυχθούν είναι περισσότερες και με ένα παρελθόν βιομηχανίας, ορυχείων ή αγροτικής δραστηριότητας που δύσκολα μπορεί να ξεπεραστεί, αφετέρου, όμως, είναι σαφές ότι η ζήτηση κινητικότητας για ψυχαγωγία και τουρισμό μπορεί να αυξηθεί σημαντικά, γεγονός που θα σημάνει την ενίσχυση της τουριστικής βιομηχανίας. Οι δράσεις προώθησης ενός βιώσιμου τουρισμού στο σύνολο του ευρωπαϊκού χώρου, σύμφωνα με τα κριτήρια ενός ευρωπαϊκού τουριστικού προτύπου, μπορεί να αποτελέσει κατάλληλο μέσον για την οικονομική ανάπτυξη ορισμένων ζωνών σε παρακμή.

5.1

Ένας από τους κύριους στόχους της παρούσας γνωμοδότησης είναι η συγκέντρωση, ενσωμάτωση και ενημέρωση σχετικά με διάφορες ορθές πρακτικές στις οποίες ο τουρισμός αποτέλεσε επιτυχή εναλλακτική δραστηριότητα για τις ζώνες σε παρακμή.

5.1.1

Προς τούτο, εκτός από τις διάφορες εμπειρίες που συγκεντρώθηκαν στην ακρόαση που διοργάνωσε η ΕΟΚΕ στην Κόρδοβα σε συνεργασία με το Επαρχιακό Συμβούλιο, συγκεντρώθηκαν και άλλες πρωτοβουλίες, οι οποίες, χάρη στην παιδαγωγική τους αξία, αξίζει να μελετηθούν και να αναλυθούν ώστε να μπορέσουν ενδεχομένως να χρησιμεύσουν ως παραδείγματα.

5.2

Η εμπειρία από την Asturias της Ισπανίας: πρόκειται για μια επιτυχή περίπτωση όπου μια ολόκληρη περιφέρεια, που άλλοτε στηριζόταν κατά κύριο λόγο στα ορυχεία και τη βιομηχανία, αντιδρά στην παρακμή και την απώλεια απασχόλησης στους τομείς αυτούς και επιλέγει να αναπτύξει εντατικά τον τουρισμό. Αναπτύσσει προς τούτο διάφορα Τουριστικά Σήματα και Προϊόντα που συνδέονται στενά με την έννοια «Asturias και Φύση»:

5.2.1

Η νέα αυτή στρατηγική τοπικής ανάπτυξης είχε σημαντική επιτυχία, εφόσον η απασχόληση στην περιοχή αυξήθηκε κατά ποσοστά της τάξεως του 8 % τα τελευταία χρόνια. Είναι προφανές ότι, στην περίπτωση αυτή, η επιλογή υπέρ της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας αποτέλεσε τον άξονα για έναν ποιοτικό τουρισμό που ενσωματώνει τη φύση, και ότι τόσο οι οικονομικοί όσο και οι κοινωνικοί παράγοντες και οι δημόσιοι φορείς επέλεξαν να υποστηρίξουν ενεργά την αλλαγή στρατηγικής και προτύπου περιοχής.

5.3

Η εμπειρία της Zabrze (Πολωνία). Σε όλη την περιφέρεια της Σιλεσίας, η μετατροπή της οικονομίας και άλλες καταστάσεις της αγοράς προκάλεσαν την εξαφάνιση πολυάριθμων επιχειρήσεων και οδήγησαν στην απώλεια δεκάδων χιλιάδων θέσεων απασχόλησης και στην ερήμωση ενός τοπίου που βρίθει βιομηχανικών εγκαταστάσεων σε εγκατάλειψη. Καταβλήθηκαν πολλές προσπάθειες για τουριστική προώθηση, αλλά η περιοχή εξακολουθεί να πλήττεται από την παραδοσιακή της εικόνα ως βιομηχανικής περιοχής, με σκοτεινά τοπία και υποβαθμισμένο περιβάλλον. Η εικόνα αυτή όμως, ελάχιστα ελκυστική για τους τουρίστες, θα μπορούσε να μεταμορφωθεί σε θετικό στοιχείο για την κοινωνική και οικονομική ζωή της περιοχής, εάν αξιοποιηθεί η βιομηχανική κληρονομιά της ζώνης για τουριστικούς σκοπούς, έτσι όπως επιθυμούν και σχεδιάζουν οι αρχές. Η ιδέα είναι να μετατραπούν οι μεταβιομηχανικές εγκαταστάσεις ώστε να έχουν πλέον νέες λειτουργίες, κυρίως τουριστικής φύσεως, με το προτέρημα ότι δεν πρόκειται για εποχικές δραστηριότητες. Έτσι, διατηρείται η βιομηχανική κληρονομιά και διαφυλάσσεται ο αρχικός χαρακτήρας των πόλεων και περιφερειών.

5.3.1

Ωστόσο, το εγχείρημα αυτό παρουσιάζει πολλές δυσκολίες. Στην κακή τεχνική κατάσταση και την εγκατάλειψη της κληρονομιάς προστίθενται προβλήματα που σχετίζονται με την ιδιοκτησία των εγκαταστάσεων, την έλλειψη χρηματοδοτικών πόρων και εξειδικευμένου προσωπικού, την απουσία υποδομών υποδοχής και με άλλους παράγοντες εξαιτίας των οποίων ένας περιορισμένος μόνο αριθμός εγκαταστάσεων βιομηχανικής «αρχαιολογίας» μπορεί να πληροί τις προϋποθέσεις για να μετατραπεί σε πλέγμα αποδοτικών τουριστικών προϊόντων. Ο ρόλος των ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων, όπως το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ, μπορεί να αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για να ξεπεραστούν τα εμπόδια χρηματοδότησης κεφαλαίων και κατάρτισης του πληθυσμού.

5.3.2

Σε περιφερειακό επίπεδο, καταρτίστηκε σχέδιο εκμετάλλευσης των μεταβιομηχανικών εγκαταστάσεων για τουριστικούς σκοπούς με τίτλο: «Περιήγηση σε χώρους βιομηχανικής αρχαιολογίας», που συγκεντρώνει 30 επιλεγμένους χώρους με βάση διάφορα κριτήρια όπως η ευκολία πρόσβασης, η ελκυστικότητα, η ικανότητα υποδοχής της τουριστικής ροής και η ασφάλεια των ταξιδιωτών.

5.3.3

Ιδιαίτερα στην περίπτωση του δήμου της Zabrze, μιας πόλης μέσων διαστάσεων που βρίσκεται στο Νότο της Πολωνίας, οι δημοτικές αρχές κατόρθωσαν να εκτιμήσουν τη σημασία του βιομηχανικού τουρισμού και, από το 2003, η Zabrze εμφανίζεται ως πρότυπο βιομηχανικού τουρισμού το οποίο έχει αναγνωριστεί και έχει τιμηθεί με διάφορα πιστοποιητικά που αναγνωρίζουν την τουριστική της αξία. Η Zabrze όχι μόνο κατάφερε να σχεδιάσει τη δική της εναλλακτική λύση για την βιομηχανική παρακμή των ορυχείων της, αλλά και έθεσε το στόχο να μετατραπεί σε κέντρο προβληματισμού και έμπνευσης για τα μελλοντικά σχέδια ανάπτυξης του βιομηχανικού τουρισμού στην Πολωνία και σε ολόκληρη την Ευρώπη, διοργανώνοντας διεθνείς διασκέψεις για τη μελέτη των «Θησαυρών της βιομηχανικής κληρονομιάς για τον τουρισμό και την ψυχαγωγία», όπως εκείνες που πραγματοποιήθηκαν το Σεπτέμβριο του 2004 και το Μάιο του 2005. Καρπός των διασκέψεων αυτών είναι οι αποφάσεις της Zabrze που προσφέρουν μια πολύ αξιόλογη θεώρηση για τη χρήση της βιομηχανικής κληρονομιάς ως στοιχείου για τον τουρισμό και την ψυχαγωγία. Αξίζει να αναφερθεί η βούληση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού να συμμετάσχει στη διαδικασία σύστασης ενός δικτύου Βιομηχανικού Τουρισμού που θα συμβάλει στην προώθηση του προϊόντος.

5.3.4

Συνολικά, η εμπειρία της Zabrze προσφέρει μια πολύ αξιόλογη παρακαταθήκη γνώσεων και εμπειριών, που ασφαλώς μπορούν να φανούν χρήσιμες σε άλλους τόπους με ανάλογα χαρακτηριστικά που θα έχουν τη βούληση να τα αξιοποιήσουν τουριστικά. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ρητά την αξία αυτήν, την υποστηρίζει και θα την διαδώσει με κάθε κατάλληλη ευκαιρία.

5.4

Η εμπειρία του Μουσείου Ορυχείων του Río Tinto στην Huelva της Ισπανίας. Το ορυχείο του Río Tinto υπήρξε κατά την αρχαιότητα πλούσια πηγή πολύτιμων μετάλλων που έφεραν πλούτο ήδη από την ρωμαϊκή εποχή. Το 1982 το ορυχείο έκλεισε και η περιοχή περιήλθε σε οικονομικό μαρασμό. Σήμερα, το Μουσείο Ορυχείων του Río Tinto φροντίζει την κληρονομιά όλων εκείνων των μεταβολών. Είναι κέντρο ενημέρωσης του Πάρκου Ορυχείων του Río Tinto, ενός θεματικού πάρκου που περιλαμβάνει τα χωριά και το τοπίο της κοιλάδας των ορυχείων. Το Πάρκο των Ορυχείων, με έκταση 900 εκταρίων, είναι τόπος όπου οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν μια περιήγηση με τραίνο ακολουθώντας τις παλιές τροχιές του τραίνου που μετέφερε τα ορυκτά στην Huelva, μπορούν να επισκεφτούν παλιά ορυχεία, ένα ρωμαϊκό νεκροταφείο και το χωριό των εργατών του ορυχείου που είχε οικοδομήσει η αγγλική ιδιοκτήτρια εταιρεία στα τέλη του 19ου αιώνα. Δηλαδή, ένας τόπος που παλαιότερα ήταν τόπος διαμονής, έχει μετατραπεί σε τόπο αναψυχής και αναβίωσης της κληρονομιάς και του πολιτισμού. Η βασική «εμπειρία» οποιουδήποτε τουριστικού αξιοθέατου στην περίπτωση αυτή, όπως και σε άλλες, παρέχει την ευκαιρία στις επιχειρήσεις που το εκμεταλλεύονται να επιτύχουν αποδοτικότητα από ζώνες για τις οποίες η μοναδική εναλλακτική δυνατότητα θα ήταν η εγκατάλειψη.

5.5

Η ζώνη ορυχείων και βιομηχανίας της Peñarroya-Pueblonuevo (Ισπανία), που διαθέτει αξιόλογη βιομηχανική κληρονομιά, κατάλοιπο ενός σημαντικού εργοστασιακού κόμβου του 20ού αιώνα, και η οποία επί του παρόντος ανακτάται προκειμένου να αφιερωθεί σε διάφορες δραστηριότητες ψυχαγωγίας για τον τοπικό πληθυσμό και για τους επισκέπτες. Αξίζει να αναφερθεί ότι διάφορα χωριά της Κοιλάδας του Άνω Guadiato, στην επαρχία της Κόρδοβας, έχουν ενώσει τις προσπάθειές τους σε ένα κοινό σχέδιο αναβάθμισης διαφόρων στοιχείων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται το γεωλογικό μουσείο ορυκτών της Peñarroya-Pueblonuevo, επιχειρώντας να εξεύρουν τον τρόπο να προσελκύσουν τον τουρισμό που θα σταθεί ικανός να αναζωογονήσει οικονομικά ορισμένα χωριά όπου η εγκατάλειψη των ορυχείων έφερε την ανεργία. Η εμπειρία αυτή επηρεάζει μία συνολική και συντονισμένη προσφορά στην οποία περιλαμβάνονται πρώην βιομηχανικές και γεωλογικές περιοχές, και στα πλαίσια της οποίας διάφοροι πληθυσμοί, όπως της Fuenteovejuna, Bélmez και άλλων περιφερειών της ζώνης αυτής, προσφέρουν γαστρονομικό, αθλητικό και πολιτισμικό τουρισμό.

5.6

Το «Σύστημα του Μουσείου της Επιστήμης και της Τεχνικής της Καταλωνίας» (Ισπανία) περιλαμβάνει έως 20 θεματικές ενότητες, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τη βιομηχανική αρχαιολογία της περιφέρειας της Καταλωνίας: κλωστοϋφαντουργία, βιομηχανία, χαρτοβιομηχανία, βυρσοδεψία, μεταφορές κ.λπ.. Χωρίς αμφιβολία, η καταλανική βιομηχανία είχε, κατά τους περασμένους αιώνες, μια εξαιρετική παρουσία και αξία, και από οικονομική άποψη, αλλά και από πολιτισμική, αρχιτεκτονική και κοινωνική, που αποτελούν συστατικό στοιχείο της συλλογικής καταλανικής ταυτότητας. Η έννοια του «Συστήματος» σημαίνει την ενιαία τουριστική προώθηση των 20 θεματικών ενοτήτων και, τελικά, τη λειτουργία τους ως δικτύου τόπων τουριστικού και πολιτισμικού ενδιαφέροντος. Αυτό το πρότυπο δράσης αποδεικνύεται ιδανικό και για άλλα σχέδια με παρόμοια χαρακτηριστικά.

5.7

Άλλη ενδιαφέρουσα εμπειρία είναι αυτή που υποστηρίζεται από το Διεθνές Γραφείο Κοινωνικού Τουρισμού (BITS) η οποία έχει συμβάλει στην τοπική και εναλλακτική ανάπτυξη μιας περιοχής ανθρακωρυχείων σε παρακμή στην La Roche-en-Ardenne (Βέλγιο) με τη δημιουργία ενός κέντρου διακοπών κοινωνικού τουρισμού που συμβάλλει σημαντικά στην απασχόληση στην περιοχή.

5.8

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, βρίσκονται σε εξέλιξη διάφορες καινοτόμες τουριστικές εμπειρίες με τις οποίες επιχειρείται να εξευρεθεί, έστω και εν μέρει, μία εναλλακτική δυνατότητα για καταστάσεις οικονομικής παρακμής. Ως παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η περίπτωση των παραδοσιακών αλιέων που προσφέρουν στους τουρίστες τη δυνατότητα να συμμετάσχουν ενεργά, μία ολόκληρη ημέρα, στην εργασιακή τους δραστηριότητα στο αλιευτικό τους σκάφος. Έτσι, οι τουρίστες έχουν μια εμπειρία επαφής με μια επαγγελματική και πολιτισμική πραγματικότητα με σημαντικό τουριστικά αξιοποιήσιμο δυναμικό, ενώ συγχρόνως καθίσταται δυνατό να βελτιωθούν τα εισοδήματα μιας δραστηριότητας σε παρακμή.

5.9

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την κοινή δήλωση του Ευρωπαϊκού Συνδικάτου Τροφίμων, Ξενοδοχειακού τομέα — Τουρισμού και Γεωργίας (EFFAT) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ξενοδοχείων και Εστιατορίων (HOTREC) σχετικά με γραμμές δράσης για τη διατήρηση και ανάπτυξη της απασχόλησης στον τουριστικό τομέα στις αγροτικές περιοχές.

6.1

Κατά τις διάφορες συνεδριάσεις της ομάδας μελέτης που ανέλαβε την κατάρτιση της παρούσας γνωμοδότησης, καθώς και κατά την εποικοδομητική ακρόαση που πραγματοποιήθηκε στην Κόρδοβα, συγκεντρώθηκαν όχι μόνο απόψεις, που περιελήφθησαν στο παραπάνω κείμενο, αλλά και πολύ αξιόλογα συμπεράσματα και συστάσεις.

6.2

Ο τουρισμός, έτσι όπως νοείται σε διάφορα έγγραφα της Επιτροπής, της ίδιας της ΕΟΚΕ, καθώς και σε πολυάριθμες μελέτες, αποτελεί οικονομική δραστηριότητα ιδιαίτερα σημαντική όχι μόνον από την αυστηρά οικονομική άποψη, αλλά και από την κοινωνική και την περιβαλλοντική. Ειδικότερα, πρέπει να αναφερθεί ότι ο τουρισμός είναι μια βιομηχανία ισχυρή, σταθερή, με προοπτικές για το μέλλον και που δημιουργεί απασχόληση, και μάλιστα ποιοτική απασχόληση, εάν αναπτυχθεί σύμφωνα με κριτήρια βραχυπρόθεσμης, μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας.

6.3

Η κοινωνικοοικονομική παρακμή των αντίστοιχων ζωνών σε διάφορες χώρες της Ευρώπης έχει ποικίλα αίτια και εκφάνσεις, σε όλες τους όμως η πτώση της απασχόλησης και η απουσία οικονομικών εναλλακτικών δυνατοτήτων είναι ταυτόχρονα η πλέον προφανής εκδήλωση και η πλέον οδυνηρή συνέπεια για τον τοπικό πληθυσμό, που συχνά εξαναγκάζεται να μεταναστεύσει σε αναζήτηση άλλων εναλλακτικών λύσεων, διαφορετικών από τις παραδοσιακές για τις συγκεκριμένες ζώνες. Η ερήμωση ευρέων ζωνών, αγροτικών, βιομηχανικών ή ζωνών ορυχείων, είναι το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα των μεταβολών της οικονομικής διάρθρωσης.

6.4

Η κοινωνική εδραίωση του τοπικού πληθυσμού είναι ο πρωταρχικός στόχος οποιασδήποτε πολιτικής επιχειρεί να επιτύχει την περιφερειακή ισορροπία και, επομένως, να βρει βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις για τις παρακμάζουσες αυτές ζώνες. Από την άποψη αυτή, τα ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο ως μηχανισμοί αυτής της πολιτικής για την κοινωνική εδραίωση. Η διατήρηση ή η δημιουργία απασχόλησης, ως μέσον κοινωνικής συνοχής, πρέπει να θεωρείται ύψιστη προτεραιότητα.

6.5

Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει πιθανώς, για πολύ ποικίλες καταστάσεις παρακμής, μια κατάλληλη εναλλακτική δυνατότητα για την επίτευξη μιας πηγής οικονομικής δραστηριότητας με σημαντικές προοπτικές κοινωνικής και επιχειρησιακής ανάπτυξης και ανάπτυξης της απασχόλησης. Τούτο επικυρώνεται και επιβεβαιώνεται από διάφορες εμπειρίες, σε όλα τα επίπεδα.

6.6

Η διαδρομή όμως αυτή των ζωνών σε παρακμή προς την αναζήτηση της εναλλακτικής λύσης του τουρισμού παρουσιάζει ανέκαθεν διάφορες δυσκολίες και εμπόδια. Ειδικότερα, πρέπει να επισημανθεί ότι οι ζώνες σε παρακμή, κατ' αρχήν, δεν είναι ζώνες από τη φύση τους τουριστικές, και μάλιστα το αντίθετο ακριβώς, δεδομένου ότι συχνά έχουν έλλειμμα τουριστικής ελκυστικότητας, με υποβαθμισμένο περιβάλλον, και είναι δύσκολο να ανακτηθεί ή να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον όπου να μπορεί να αναπτυχθεί βιώσιμος τουρισμός. Επομένως, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν προϊόντα και προσφορά που να μπορούν να δημιουργήσουν ζήτηση.

6.7

Επιπροσθέτως προς την βασική αυτή αρνητική κατάσταση, τα εμπόδια που εμφανίζονται για την εναλλακτική λύση του τουρισμού στις ζώνες σε παρακμή είναι διάφορα:

6.8

Ακριβώς όμως αυτή η δυνατότητα εναλλακτικού προσανατολισμού προς τον τουρισμό, σε συνδυασμό με τις ενδογενείς δυσκολίες της διαδικασίας, είναι οι δύο παράμετροι που θα πρέπει να κινητοποιήσουν τόσο τους δημόσιους φορείς, όσο και τους κοινωνικούς παράγοντες και γενικά τους πολίτες και να θέσουν την πρόκληση να γίνει πραγματικότητα η δυνατότητα αυτή. Η ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική και οι λοιπές ευρωπαϊκές πολιτικές — τουριστικές, πολιτισμικές, απασχόλησης, μεταφορών και υποδομών κ.λπ. — είναι οι τομείς πολιτικής δράσης που οφείλουν να προωθήσουν και να συμβάλουν στην εκπλήρωση των αντίστοιχων στόχων. Το να λησμονείται η κατάσταση των ζωνών σε παρακμή ή να μην αντιμετωπίζονται οι κίνδυνοι και τα εμπόδια της εναλλακτικής λύσης του τουρισμού δεν φαίνεται να είναι ορθή στρατηγική. Για τις ζώνες σε παρακμή, οι άλλες εναλλακτικές δυνατότητες εκτός από την τουριστική δραστηριότητα δεν είναι ούτε πολλές ούτε και εύκολες.

6.9

Προκειμένου ο τουρισμός να αποτελέσει βιώσιμη εναλλακτική λύση για τις ζώνες σε παρακμή, θα πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις:

6.10

Τα τουριστικά προϊόντα που θα επιλεγούν σε κάθε ζώνη θα ποικίλλουν, προφανώς, ανάλογα με διάφορες παραμέτρους και είναι δύσκολο να διευκρινιστεί ποιο είναι το πλέον ιδανικό για την κάθε περίπτωση. Ως παράδειγμα, όμως, μπορεί να αναφερθεί ότι ο αγροτουρισμός, σε συνδυασμό με τη βιοτεχνία, την παραγωγή και εμπορία τοπικών προϊόντων διατροφής, ο βιομηχανικός τουρισμός που παρουσιάζεται παραπάνω σε διάφορες ορθές πρακτικές, ο τουρισμός υγείας, ο πολιτισμικός τουρισμός, είναι ορισμένες δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τον τουρισμό και που μπορούν να δημιουργήσουν έναν εναλλακτικό τουριστικό χώρο. Η θεσμική υποστήριξη προς τον αγροτουρισμό είναι αναγκαία για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του.

6.11

Η τυπολογία των επιχειρήσεων βάσει των οποίων μπορούν να αναπτυχθούν τουριστικά προϊόντα και δραστηριότητες σε ζώνες σε παρακμή δεν διαφέρει από την τυπολογία των επιχειρήσεων υπό διαφορετικές συνθήκες, μπορούν όμως να αναφερθούν ρητώς οι εξής:

6.12.

Για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των τουριστικών επιχειρήσεων που δημιουργούνται ως εναλλακτική δυνατότητα στις ζώνες σε παρακμή, έχει ζωτική σημασία να δημιουργούνται στο περιβάλλον τους διάφορες συμπληρωματικές δραστηριότητες που να μπορούν να συμβάλουν στην εκπλήρωση ενός κοινού στόχου, αναπτύσσοντας μία αυθεντική «τουριστική συμμαχία» στα πλαίσια της οποίας κάθε επιχείρηση πρέπει να νοείται ως μέρος μιας συνολικής προσφερόμενης τουριστικής δέσμης. Έτσι, η συμμαχία του πολιτισμού, η γαστρονομία, η φύση, τα καταλύματα, και, τελικά, όλες οι οικονομικές δραστηριότητες που συναποτελούν το τουριστικά αξιοποιήσιμο δυναμικό πρέπει να συντονίζονται, τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια συνιστώσα τους. Η συμμαχία αυτή, που ορισμένες φορές, αλλά όχι πάντα, δημιουργείται στον παραδοσιακό τουρισμό, είναι απαραίτητη στην περίπτωση των νέων εξελίξεων σε ζώνες σε παρακμή λόγω της ακραίας δυσχέρειας και επιχειρησιακής αστάθειας που παρουσιάζουν. Η έννοια του «τουριστικού κυκλώματος», στο οποίο παρεμβαίνουν διάφοροι οικονομικοί παράγοντες, είναι ένας τρόπος να λάβει συγκεκριμένη μορφή η συμμαχία αυτή. Εν πάση περιπτώσει, η συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων πρέπει να ενισχυθεί από όλους τους οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

7.1

Η κοινωνικο-οικονομική ανάκαμψη των ευρωπαϊκών ζωνών σε παρακμή συνιστά σημαντική και δύσκολη πρόκληση για τις δημόσιες αρχές σε όλα τα επίπεδα, για τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες και για τους πολίτες, είναι όμως μια πρόκληση που δεν πρέπει να παρακάμπτεται εάν δεν επιθυμούμε να καταδικάσουμε ορισμένες περιφέρειες σε ερήμωση και τους τοπικούς πληθυσμούς τους στη φτώχια ή στη μετανάστευση. Η εναλλακτική λύση του τουρισμού δεν είναι παρά μια από τις πιθανές δυνατότητες, η προστιθέμενη αξία της, όμως, η ικανότητά της για τη δημιουργία απασχόλησης και οι μελλοντικές της προοπτικές την καθιστούν προνομιακή και της προσδίδουν προτεραιότητα.

7.2

Πράγματι, τόσο οι ευρωπαϊκές πολιτικές όσο και τα κείμενα των θεσμικών οργάνων προσανατολίζονται προς την οδό αυτήν: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ευνοούν και προωθούν την εναλλακτική αυτή λύση, αλλά η χρηματοδοτική υποστήριξη για δράσεις των διαρθρωτικών ταμείων προς την κατεύθυνση αυτήν είναι ακόμη ανεπαρκής, ενώ διαρκώς αυξανόμενη δυσχέρεια παρουσιάζει η χρησιμοποίησή τους ως μέσων από τα οποία να προκύπτει μία νέα οικονομική ώθηση. Προτείνεται στην Επιτροπή να καταρτίσει, με βάση επιτυχείς εμπειρίες, ένα πειραματικό σχέδιο στα πλαίσια του οποίου να μελετηθεί στην πράξη η καλύτερη δυνατή μεθοδολογία για την εφαρμογή των διαρθρωτικών ταμείων για την προώθηση του τουρισμού στις ζώνες σε κοινωνικοοικονομική παρακμή.

7.3

Άλλοι θεσμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΤ) και το Διεθνές Γραφείο Κοινωνικού Τουρισμού (BITS) αναπτύσσουν δράσεις μεγάλης στρατηγικής σημασίας, καθώς ενισχύουν και ευνοούν τα δίκτυα προώθησης και δι-επικοινωνίας, αναγκαία για τη βιωσιμότητα των σχεδίων τουρισμού σε ζώνες σε παρακμή.

7.4

Στο εσωτερικό των κρατών μελών θα έπρεπε να προωθηθεί ο συντονισμός των δράσεων των διαφόρων επιπέδων διοίκησης: κρατικού, περιφερειακού και τοπικού. Η σύσταση Παρατηρητηρίων του Τουρισμού που να μελετούν τις δυνατότητες του κλάδου και να χαράσσουν τις διάφορες ολοκληρωμένες στρατηγικές και πολιτικές για την τουριστική ανάπτυξη, αποτελεί ενδιαφέρον μέσον διερεύνησης και δράσης.

7.5

Η ΕΟΚΕ, στα πλαίσια διαφόρων γνωμοδοτήσεων σχετικών με τον τουρισμό, προωθεί την καθιέρωση ευρωπαϊκών πολιτικών γύρω από τον άξονα της διαμόρφωσης ενός Ευρωπαϊκού Τουριστικού Προτύπου που δεν θα βασίζεται απαραίτητα σε κανονιστικές ρυθμίσεις, αλλά σε αξίες και αρχές βιωσιμότητας, προστασίας του περιβάλλοντος, ποιότητας υπηρεσιών, προϊόντων και απασχόλησης, ασφάλειας για τους καταναλωτές, συνεργασίας δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, πρόσβασης για όλα τα άτομα, ενίσχυσης των τοπικών παραδοσιακών και πολιτισμικών αξιών και άλλων αξιών που θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι ο τουρισμός στην Ευρώπη και σε όλες τις χώρες θα σέβεται και θα στηρίζεται σε σταθερές αρχές βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η παρούσα γνωμοδότηση προστίθεται σε αυτό το σύνολο στρατηγικών και πολιτικών εγγράφων και προβάλλει την θετική προσφορά του τουρισμού για την κοινωνικοοικονομική ανάκαμψη των ζωνών σε παρακμή ως συστατικό στοιχείο αυτού του Ευρωπαϊκού Τουριστικού Προτύπου.

8.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή θα δημοσιεύσει την παρούσα γνωμοδότηση, η οποία και θα αποτελέσει τη συμβολή της στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Τουρισμού 2005, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στη Μάλτα τον Οκτώβριο, με τίτλο «Δήλωση της Κόρδοβα για τη συμβολή του τουρισμού στην κοινωνικοοικονομική ανάκαμψη των ζωνών σε παρακμή».

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/11

1.1

Η οδηγία 2004/18/ΕΚ της 31ης Μαρτίου 2004 διευθετεί και διασφαλίζει το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών. Με την εν λόγω οδηγία συγκεντρώθηκαν οι προγενέστερες οδηγίες επί του θέματος, με τροποποίηση του περιεχομένου τους και με τη δημιουργία ενός νομικού και απλοποιημένου πλαισίου.

1.2

Κατά τον προσδιορισμό του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας, προβλέπεται μια σειρά κατώτατων ορίων, κάτω των οποίων οι κανονιστικές ρυθμίσεις δεν μπορούν να τύχουν εφαρμογής, καθώς και μια ειδική διαδικασία για την περιοδική επανευθυγράμμιση των προαναφερθέντων κατώτατων ορίων.

1.3

Τα κατώτατα όρια της οδηγίας ορίστηκαν σε ευρώ, ενώ τα αντίστοιχα όρια που συναρτώνται με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ένωσης βάσει της συμφωνίας στο πλαίσιο του ΠΟΕ για τις δημόσιες συμβάσεις εκφράστηκαν σε ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα (ΕΤΔ). Το άρθρο 78 της οδηγίας παρέχει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να επανεξετάζει και να αναθεωρεί τα κατώτατα όρια, εφόσον τούτο καθίσταται αναγκαίο λόγω της εξέλιξης της ισοτιμίας ΕΤΔ-ευρώ. Ακόμη και στην περίπτωση ενδεχόμενης αναθεώρησης, τα κατώτατα όρια πρέπει να παραμένουν ουσιαστικά στο ίδιο επίπεδο.

1.4

Η Επιτροπή είχε αποφασίσει, ειδικότερα, να διατηρήσει αμετάβλητα τα κατώτατα όρια των 249.000 ευρώ τα οποία εφαρμόζονται στις δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών που επιδοτούνται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50 % από τις αναθέτουσες αρχές [άρθρο 8 β)], καθώς και στις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών που συνάπτονται από αναθέτουσες αρχές άλλες από εκείνες που αναφέρονται στο παράρτημα IV (ήτοι από αναθέτουσες αρχές οι οποίες δεν είναι κεντρικές κυβερνητικές αρχές).

1.5

Στο άρθρο 78 έχει, εκ παραδρομής, προβλεφθεί ότι οι συμβάσεις που επιδοτούνται σε ποσοστό άνω του 50 % από τις αναθέτουσες αρχές, οι οποίες ορίζονται στο άρθρο 8 β), επανευθυγραμμίζονται με διαφορετική τιμή, γεγονός το οποίο στην πράξη επιφέρει μείωση του προβλεπομένου επιπέδου.

2.1

Στην πρόταση οδηγίας ζητείται απλώς η επανόρθωση του εν λόγω λάθους εκ παραδρομής. Με τη διόρθωση του άρθρου 78, αποκαθίσταται η συνοχή μεταξύ του κατώτατου ορίου που ορίζεται στο άρθρο 8, το οποίο διέπει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, και του μηχανισμού επανεξέτασης των κατώτατων ορίων που προβλέπεται επίσης στο άρθρο 78.

2.2

Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να επικροτήσει μια τροποποίηση η οποία αποκαθιστά τη συνοχή του κανονιστικού κειμένου.

2.3

Τα ανωτέρω έχουν ιδιαίτερη σημασία κυρίως ενόψει της επικείμενης λήξης της προθεσμίας που προβλέπεται για την αναθεώρηση των κατώτατων ορίων — σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 78 παράγραφος 4 — η οποία αναμένεται να λάβει χώρα το Νοέμβριο του 2005.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/12

1.1

Η Επιτροπή παρουσίασε πρόταση κανονισμού σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα όταν ταξιδεύουν αεροπορικώς, με στόχο να εξασφαλίσει στα άτομα με αναπηρία και στα άτομα με μειωμένη κινητικότητα ίσες ευκαιρίες με τον υπόλοιπο πληθυσμό κατά τις αεροπορικές μετακινήσεις.

1.2

Η Επιτροπή θεωρεί ότι οι αεροπορικές μετακινήσεις συνιστούν ένα από τα μέσα για την ένταξη και την ενεργό συμμετοχή ατόμων με αναπηρίες στην οικονομική και κοινωνική ζωή.

1.3

Η Επιτροπή εντάσσει την παρούσα πρωτοβουλία στο πλαίσιο των πολιτικών της για τη μη εισαγωγή διακρίσεων, πρακτική που διατυπώνεται ρητώς ως γενική αρχή στο άρθρο 21 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, το άρθρο 13 της συνθήκης ΕΚ παρέχει τη δυνατότητα στην Κοινότητα να αναλάβει δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων, μεταξύ άλλων, λόγω αναπηρίας.

1.4

Στόχος του παρόντος κανονισμού είναι να διασφαλισθεί ότι οι δυνατότητες που διανοίγονται από την δημιουργία της ενιαίας αγοράς αεροπορικών μεταφορών αποφέρουν ισοδύναμα οφέλη σε όλους τους επιβάτες.

1.5

Η πρόταση της Επιτροπής συνιστά την πρώτη νομοθετική πράξη στο κοινοτικό δίκαιο, η οποία εστιάζει ειδικά στα άτομα με αναπηρίες, μολονότι οι επιδράσεις της θα είναι θετικές για πολλά ηλικιωμένα άτομα και επιβάτες με προσωρινώς μειωμένη κινητικότητα.

1.6

Η ανωτέρω πρόταση, στόχο της οποίας αποτελεί η πρόληψη της άνισης μεταχείρισης, βασίζεται σε ορισμένες θεμελιώδεις αρχές:

1.7

Οι εκούσιες συμφωνίες που έχουν συνάψει οι αεροπορικές εταιρείες και οι αερολιμένες κατά τα τελευταία χρόνια πρέπει να θεωρούνται ως ένα πρώτο θετικό βήμα για την εξάλειψη της άνισης μεταχείρισης και για τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών στα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Ωστόσο, επειδή οι συμφωνίες αυτές έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς κρίνεται αναγκαίο να προσδιοριστούν σαφείς αρμοδιότητες και κανόνες σε αυτόν τον σημαντικό τομέα.

2.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής και εκφράζει την πλήρη υποστήριξή της στις θεμελιώδεις αρχές της πρότασης.

2.2

Ο παρών κανονισμός συμβάλλει σαφώς στην άρση των εμποδίων στις αεροπορικές μεταφορές για τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Επιπλέον συνδέεται με τον πρόσφατο κανονισμό που ενέκρινε η ΕΕ για την αποζημίωση των επιβατών αεροπορικών μεταφορών και την παροχή συνδρομής σε αυτούς σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης και ακύρωσης ή μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης (1), που συμβάλλει στην προαγωγή των δικαιωμάτων των επιβατών.

2.3

Περαιτέρω, η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει σε πρόσφατες γνωμοδοτήσεις (2) της, την ανάγκη να θεσπιστεί νομοθεσία πέρα από τον τομέα της απασχόλησης, που να επικεντρώνεται στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες σε άλλους τομείς της ζωής. Η κινητικότητα συνιστά τομέα κλειδί για την κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρίες.

2.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι η νομοθεσία δεν προβλέπει τη δυνατότητα πρόσβασης για άτομα με αναπηρίες στις αεροπορικές υποδομές, στα οχήματα μεταφοράς επιβατών και στα αεροσκάφη. Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι μόνο τέτοια μέτρα θα διασφαλίσουν τις ίσες ευκαιρίες στις αεροπορικές μετακινήσεις. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει πρόσθετες νομοθετικές προτάσεις προκειμένου να διασφαλισθεί η προσβασιμότητα των νέων υποδομών και μεταφορικού εξοπλισμού και η βαθμιαία εξάλειψη των υφιστάμενων εμποδίων.

2.5

Η ΕΟΚΕ στηρίζει το γενικό πλαίσιο του εν λόγω κανονισμού και συμφωνεί ειδικότερα με τη διάταξη για τη θέσπιση ενιαίου κεντρικού φορέα διαχείρισης υπηρεσιών στους αερολιμένες, δεδομένου ότι ένα τέτοιο σύστημα συνιστά τον πλέον αξιόπιστο τρόπο για τη διασφάλιση της απόδοσης ευθυνών και την παροχή υψηλής ποιότητας και αδιάλειπτης συνδρομής σε επιβάτες με μειωμένη κινητικότητα.

2.6

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ορισμένες διατάξεις πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να επιτευχθεί ο γενικός στόχος κατά το βέλτιστο δυνατό τρόπο.

2.7

Η ΕΟΚΕ επιμένει επίσης ότι επιβάλλεται να διενεργηθεί ευρεία διαβούλευση με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι τα δικαιώματα όλων των πολιτών, περιλαμβανομένων και εκείνων με μειωμένη κινητικότητα, εξασφαλίζονται στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών. Επιπλέον, προκειμένου να διασφαλιστεί η καλύτερη εφαρμογή του κανονισμού, είναι σημαντικό να καθιερωθεί διάλογος (που να καλύπτει και τα πρότυπα ασφαλείας) στον οποίο θα συμμετέχουν αεροδρόμια, πάροχοι υπηρεσιών, αεροπορικές εταιρείες και αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των επιβατών με μειωμένη κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένων ατόμων με περιορισμένη κινητικότητα από την Επιτροπή χρηστών του αερολιμένα.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η συνδρομή δεν θα επιβαρύνει τα άτομα με αναπηρίες αλλά διαφωνεί με την πρόταση να χρηματοδοτείται η εν λόγω συνδρομή με τρόπο που να μεταθέτει το κόστος ισότιμα σε όλους τους επιβάτες, όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη 7 της πρότασης κανονισμού. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι το κόστος της συνδρομής πρέπει να κατανέμεται μεταξύ των αερομεταφορέων ανάλογα με τον αριθμό των επιβατών καθενός από αυτούς από και προς το συγκεκριμένο αερολιμένα και ότι, σε καμία περίπτωση, δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε αύξηση των ναύλων που καταβάλλουν οι επιβάτες.

2.8

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η παρέκκλιση από τη βασική αρχή που διατυπώνεται στο άρθρο 3 — η πρόληψη άρνησης μεταφοράς — η οποία ορίζεται στο άρθρο 4, βάσει της οποίας είναι δυνατή η άρνηση επιβίβασης για την πλήρωση απαιτήσεων ασφαλείας, πρέπει να διασαφηνιστεί περαιτέρω προκειμένου να αποφευχθούν περιπτώσεις αυθαίρετης άρνησης. Κρίνει αναγκαίο να προσδιοριστεί συγκεκριμένο πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ που να καθορίζει και να αποσαφηνίζει τις απαιτήσεις ασφαλείας, είτε μέσω ενός παραρτήματος στον παρόντα κανονισμό, είτε μέσω ενός κανονισμού εφαρμογής. Επί του παρόντος, οι κανόνες αυτοί προσδιορίζονται από τους αερομεταφορείς ή από τη νομοθεσία και για το λόγο αυτό διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό και ορισμένες φορές είναι αντιφατικοί. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καθορίζονται οι απαιτήσεις ασφαλείας από την εθνική νομοθεσία δεν θα επιλύσει το πρόβλημα. Επιπροσθέτως, πληροφορίες σχετικά με τις απαιτήσεις ασφαλείας πρέπει να διατίθενται ελεύθερα σε όλους τους επιβάτες και όχι μόνο κατόπιν αιτήσεως.

2.9

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης την έλλειψη ρητής διάταξης που να υποχρεώνει την εκάστοτε αεροπορική εταιρεία να επιστρέφει τους καταβληθέντες ναύλους ή να πραγματοποιεί εκ νέου κράτηση θέσης ή να μεριμνεί για άτομα στα οποία αρνήθηκε την επιβίβαση βάσει του κανονισμού κατά τρόπο παρόμοιο με εκείνο που προβλέπει ο κανονισμός για την αποζημίωση των επιβατών αεροπορικών μεταφορών και παροχή συνδρομής σε αυτούς σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης και ακύρωσης ή μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης.

2.10

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη ενίσχυσης των διατάξεων σχετικά με την υποχρέωση παροχής συνδρομής που αναφέρεται στο άρθρο 5. Η ευθύνη του φορέα διαχείρισης του αερολιμένα πρέπει να επεκταθεί και στους επιβάτες που μεταφέρονται ή διέρχονται μέσω ενός αερολιμένα εφόσον έχουν λάβει 24ωρη προηγούμενη ειδοποίηση. Η υφιστάμενη διατύπωση της πρότασης («καταβάλλει κάθε εύλογη προσπάθεια») δεν είναι ικανοποιητική. Ωστόσο, μπορούν να ληφθούν υπόψη εξαιρετικές περιπτώσεις που δεν εξαρτώνται από τον φορέα διαχείρισης.

2.11

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όλοι οι ευρωπαϊκοί αερολιμένες πρέπει να θεσπίσουν συνεκτικά, υψηλής ποιότητας πρότυπα για τους επιβάτες με περιορισμένη κινητικότητα, πέρα από εκείνα που προβλέπονται στο παράρτημα Ι του εν λόγω κανονισμού. Με το προτεινόμενο όριο των δύο εκατομμυρίων επιβατών εξαιρείται σημαντικός αριθμός ευρωπαϊκών αερολιμένων από την ανωτέρω βασική υποχρέωση. Ακόμη, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι και για τους μικρούς αερολιμένες με λιγότερο από ένα εκατομμύριο διακινούμενους επιβάτες ετησίως, πρέπει να θεσπισθούν ποιοτικά πρότυπα, προσαρμοσμένα στο μέγεθός τους και σε τοπικό επίπεδο, σε στενή συνεργασία με οργανώσεις ατόμων με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένων ατόμων με περιορισμένη κινητικότητα.

2.12

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει εξάλλου ότι πρέπει να προβλεφθεί η επιμόρφωση κατάλληλου προσωπικού σε θέματα που αφορούν τα άτομα με αναπηρίες, ώστε να εξασφαλίζεται επαρκής συνδρομή ανάλογα με τις ανάγκες και την κατάσταση κάθε ατόμου. Η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών (όπως υπηρεσίες σύντομων μηνυμάτων ή συσκευών επικοινωνίας) θα μπορούσε επίσης να διευκολύνει τη μεταφορά επιβατών με μειωμένη κινητικότητα (όπως άτομα με μειωμένη ακοή και όραση).

2.13

Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι πρέπει να υπάρχει μια απλή διαδικασία για τη γνωστοποίηση της ανάγκης για παροχή συνδρομής· η συνδρομή αυτή θα πρέπει εξάλλου να παρέχεται δωρεάν. Η γνωστοποίηση απευθύνεται κατά γενικό κανόνα στις αεροπορικές εταιρείες και πραγματοποιείται κατά την κράτηση των εισιτηρίων. Συνεπώς, έχει μεγάλη σημασία η μεταφορά των πληροφοριών από τις αεροπορικές εταιρείες προς τους αερολιμένες να είναι αξιόπιστη, προκειμένου να διασφαλιστεί η βέλτιστη ποιότητα των υπηρεσιών. Θα πρέπει να χορηγείται ένας κωδικός επιβεβαίωσης στους επιβάτες όταν κοινοποιείται η ανάγκη συνδρομής. Ακόμη, σε περίπτωση διαφοράς, η απόδειξη για την απουσία κοινοποίησης πρέπει να βαρύνει τους αερομεταφορείς και/ή στον ταξιδιωτικό πράκτορα που προέβη στην κράτηση.

2.14

Επιπλέον, στη διαδικασία γνωστοποίησης θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι απαιτήσεις ως προς τη δυνατότητα πρόσβασης. Θα πρέπει να διατίθενται εναλλακτικές λύσεις επικοινωνίας, π.χ. τηλέφωνο ή διαδίκτυο. Οι ιστοσελίδες πρέπει να είναι συμβατές με την τεχνολογία WAI (3) και η τηλεφωνική γνωστοποίηση πρέπει να πραγματοποιείται δωρεάν.

2.15

Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι στο κείμενο του κανονισμού θα πρέπει να εισαχθεί αναφορά στην οδηγία 95/46/ΕΚ σχετικά με την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τα όργανα και τους οργανισμούς της Κοινότητας και σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών, προκειμένου να διασφαλισθεί τόσο ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής όσο και η χρήση της αιτούμενης πληροφορίας μόνο για την εκτέλεση της υποχρέωσης συνδρομής και όχι εις βάρος του επιβάτη που ζητεί την υπηρεσία.

2.16

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της διότι ο ορισμός ποικίλων φορέων αρμόδιων για τις παραβάσεις στα κράτη μέλη μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη αποτελεσματικών διαδικασιών, αλλά και την πρόσβαση εκ μέρους των επιβατών. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να οριστεί ένα μόνο όργανο, με ευχερή πρόσβαση, το οποίο θα παραλαμβάνει τις καταγγελίες, θα ελέγχει την εφαρμογή του κανονισμού και θα λαμβάνει μέτρα για την εκτέλεσή του. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι κάθε κράτος μέλος μπορεί να ορίσει ένα μόνο αρμόδιο φορέα για τα θέματα αυτά, ώστε να δημιουργηθεί ένα σύστημα απλούστερο από το προτεινόμενο. Λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνοποίηση των αεροπορικών συγκοινωνιών, καθώς και τον αυξανόμενο αριθμό επιβατών που ταξιδεύουν μεταξύ χωρών εκτός της χώρας διαμονής τους, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμη τη θέσπιση ενός φορέα σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

2.17

H EOKE εκτιμά ότι σε περίπτωση καταστροφής ή απώλειας εξοπλισμού κινητικότητας, τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα πρέπει να αποζημιώνονται πλήρως. Πρέπει να ληφθούν δεόντως υπόψη οι σημαντικές επιπτώσεις στην κινητικότητα, την αυτονομία και την ασφάλεια του επιβάτη. Η ΕΟΚΕ εκτιμά εξάλλου ότι ο αερομεταφορέας πρέπει να είναι υπεύθυνος για το χειρισμό του εξοπλισμού μετακίνησης από το προσωπικό εδάφους, ώστε να εξασφαλίζεται η συνοχή με το διεθνές πλαίσιο για την ευθύνη του αερομεταφορέα όπως ορίζει η Σύμβαση του Μόντρεαλ.

2.18

Επίσης, η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη να θεσπισθούν ρητά στον κανονισμό σαφείς αρμοδιότητες και νομικές ευθύνες σε περίπτωση ατυχήματος ή εσφαλμένης μεταχείρισης επιβατών που χρήζουν συνδρομής, είτε στο αεροδρόμιο, είτε κατά την επιβίβαση στο αεροσκάφος σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρσοβίας όπως τροποποιήθηκε από τις Συμβάσεις της Χάγης και του Μόντρεαλ (4).

2.19

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί επίσης να αναφερθεί σε ορισμένα ζητήματα σχετικά με τη συνδρομή επί του αεροσκάφους. Η ΕΟΚΕ προτείνει να διαγραφεί ο περιορισμός της μεταφοράς εκπαιδευμένων σκύλων σε πέντε ώρες, διότι τέτοιος περιορισμός δεν υφίσταται στην πράξη. Ο κανονισμός πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την απαίτηση να ενημερώνουν οι αερομεταφορείς σχετικά με τους περιορισμούς μεταφοράς εξοπλισμού μετακίνησης στο αεροσκάφος. Οι διατάξεις που αφορούν την πρόσβαση στις πληροφορίες σχετικά με τις πτήσεις πρέπει να αφορούν και τα μέτρα ασφαλείας.

2.20

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί επίσης διότι ο κανονισμός δεν αναφέρεται στο σύνολο των παραγόντων που παρεμποδίζουν την αεροπορική μεταφορά. Έχει μεγάλη σημασία να διαθέτουν όλοι οι νέοι αερολιμένες πρόσβαση για άτομα με μειωμένη κινητικότητα και να καταργηθούν σταδιακά στους υπάρχοντες αερολιμένες όλα τα εμπόδια στην ισότιμη πρόσβαση.

2.21

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι αερομεταφορείς, κατά την αγορά νέων αεροσκαφών, θα πρέπει να επιλέγουν αεροσκάφη που να ανταποκρίνονται καλύτερα στις προδιαγραφές πρόσβασης.

3.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την πρόταση αλλά συνιστά ορισμένες αλλαγές ώστε στο Μέρος 2, να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη συνοχή και αποτελεσματικότητα ως προς την παροχή ίσων ευκαιριών σε επιβάτες με αναπηρίες και μειωμένη κινητικότητα όταν ταξιδεύουν αεροπορικώς.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/15

1.1

Η εποπτεία της ασφάλειας ρυθμίζεται σε παγκόσμια κλίμακα σύμφωνα με τη σύμβαση του Σικάγου, του 1944, για τις διεθνείς αερομεταφορές, με βάση πρότυπα που αναπτύχθηκαν από το Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας, ο οποίος συστάθηκε με τη σύμβαση αυτή. Στην ουσία, οι αερομεταφορείς επιτηρούνται από τις χώρες καταγωγής τους, ιδιαιτέρως όσον αφορά τη συμμόρφωσή τους με τις προδιαγραφές ασφαλείας.

1.2

Εκτός Ε.Ε., τα επίπεδα ασφάλειας εξαρτώνται από την αποτελεσματικότητα των εποπτικών διαδικασιών που εφαρμόζονται σε τρίτες χώρες. Προκειμένου να κατοχυρωθεί ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας για όλα τα αεροσκάφη που πετούν από, εκτός και εντός Ε.Ε., το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υιοθέτησαν πρόσφατα την οδηγία 2004/36/ΕΚ (1) για την ασφάλεια αεροσκαφών τρίτων χωρών που χρησιμοποιούν τους κοινοτικούς αερολιμένες, η οποία προβλέπει ένα εναρμονισμένο σύστημα επιθεωρήσεων ξένων αεροσκαφών, όταν αυτά χρησιμοποιούν ευρωπαϊκούς αερολιμένες. Επιπλέον, η οδηγία αυτή προβλέπει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ κρατών μελών, καθώς και τη δυνατότητα επέκτασης σε όλη την επικράτεια της Κοινότητας μέτρων που θεσπίζονται από ένα κράτος μέλος σε βάρος αεροσκαφών τρίτης χώρας που δεν συμμορφώνονται με τα διεθνή πρότυπα ασφαλείας.

1.3

Εν ολίγοις, η οδηγία «SAFA» υποχρεώνει τα κράτη μέλη να καθιερώσουν μηχανισμούς για τη συλλογή πληροφοριών που θα τους επιτρέπουν να εντοπίζουν δυνητικά ανασφαλείς αερομεταφορείς.

1.4

Ωστόσο, το δυστύχημα που συνέβη στο Sharm-el Sheikh όπως και τα άλλα δυστυχήματα κατά το 2005 έδειξαν ότι πρέπει να θεσπιστούν αυστηροί κανόνες.

1.5

Για να καταστούν υποχρεωτικές οι επιθεωρήσεις στο πεδίο στάθμευσης και για να υποχρεωθούν τα κράτη μέλη να συμμετέχουν σε μια ευρύτερη ανταλλαγή πληροφοριών, να εφαρμόζουν κοινά μέτρα τα οποία αποφασίζονται με βάση τα πορίσματα των ελέγχων αυτών. Η Επιτροπή θα πρέπει να παράσχει έναν κατάλογο των προβληματικών, από την άποψη της ασφάλειας, αερομεταφορέων.

1.6

Πρέπει, επίσης, να διενεργούνται τυχαίοι έλεγχοι στον προσομοιωτή του πληρώματος πτήσεως με πτήσεις στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο, για να διαπιστώνεται αν το πλήρωμα είναι ικανό να πετά σε συνωστισμένους αεροδιαδρόμους.

1.7

Οι επιβάτες πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τον πραγματικό αερομεταφορέα τη στιγμή που κάνουν κράτηση μέσω ιστοσελίδας αεροπορικής εταιρίας ή μέσω τουριστικού γραφείου και πρέπει να ενημερώνονται πριν ταξιδέψουν σχετικά με ενδεχόμενες αλλαγές, όπως π.χ. αν πρόκειται για πλήρως εκμισθωμένο αεροσκάφος άλλης εταιρίας. Σε περίπτωση που οι επιβάτες δεν είναι ικανοποιημένοι, πρέπει να προβλέπεται δυνατότητα επιστροφής του συνολικού ποσού που κατέβαλαν.

1.8

Εάν το επιθυμούν, οι επιβάτες πρέπει επίσης να ενημερώνονται σχετικά με τον τύπο, το μοντέλο και την ηλικία του αεροσκάφους. Αυτό ισχύει και για τη χώρα στην οποία είναι καταχωρημένο.

1.9

Μεταξύ των πτήσεων, πρέπει να προβλέπεται επαρκής χρόνος ανάπαυσης για τα πληρώματα.

1.10

Το πλήρωμα καμπίνας πρέπει να έχει επαρκείς γνώσεις αγγλικών ή κάποιας άλλης ευρωπαϊκής γλώσσας, ανάλογα με τον προορισμό, ούτως ώστε να μπορεί σε περίπτωση ανάγκης να αντιμετωπίζει προβλήματα επιβατών ή έκτακτα περιστατικά.

1.11

Δεν θα πρέπει να επιτρέπονται στα αεροσκάφη στα οποία έχει απαγορευθεί για λόγους ασφάλειας να χρησιμοποιούν τα αεροδρόμια της ΕΕ, να χρησιμοποιούν κανένα αεροδρόμιο.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/16

1.1

Η γρίπη των πτηνών (ΓΠ) είναι μια άκρως μολυσματική ιογενής νόσος των πουλερικών, η οποία μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα ζώα, ενίοτε δε και στον άνθρωπο. Τους τελευταίους μήνες η Κίνα εφαρμόζει ένα εκτενές πρόγραμμα εμβολιασμού, μετά την ανακάλυψη αποδημητικών αγριόχηνων που είχαν σκοτωθεί από τον ιό στη δυτική επαρχία Κινγκάι.

1.2

Κατά τα πρόσφατα κρούσματα της υψηλής παθογονικότητας μορφής της νόσου που εκδηλώθηκαν σε διάφορες περιοχές του κόσμου, μεταξύ των οποίων και σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, πάνω από 200 εκατομμύρια πουλερικά πέθαναν ή σκοτώθηκαν και καταστράφηκαν, προκειμένου να ελεγχθεί η ασθένεια. Αυτή η μαζική θανάτωση και καταστροφή ζώων προξένησε σημαντικές ανησυχίες για την καλή διαβίωση των ζώων, αλλά και για ηθικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους, ιδίως μεταξύ των πολιτών της ΕΕ.

1.3

Η ικανότητα ταχείας μετάλλαξης και προσαρμογής του ιού της γρίπης συνιστά ιδιαίτερη απειλή για την υγεία των ζώων και των ανθρώπων. Αν και οι υπάρχουσες γνώσεις δείχνουν ότι οι κίνδυνοι που εγκυμονούν για την υγεία οι λεγόμενοι χαμηλής παθογονικότητας ιοί της ΓΠ (ΓΠΧΠ) είναι μικρότεροι από εκείνους που εγκυμονούν οι ιοί υψηλής παθογονικότητας (ΓΠΥΠ), οι δεύτεροι προέρχονται από τη μετάλλαξη ορισμένων ιών ΓΠΧΠ, συγκεκριμένα από τους ιούς των τύπων H5 και H7, και μπορούν να προκαλέσουν στα πουλερικά νόσο με πολύ υψηλό ποσοστό θνησιμότητας. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι οι ιοί ΓΠΧΠ των τύπων H5 και H7 είναι υπεύθυνοι για τη μεγάλη πλειονότητα των κρουσμάτων ΓΠ που έχουν αναφερθεί στους ανθρώπους και για όλους τους θανάτους ανθρώπων λόγω ιών της ΓΠ. Αν και υπάρχουν στοιχεία για μετάδοση στους ανθρώπους ιών ΓΠΧΠ του τύπου Η9 από τους χοίρους και τα πουλερικά, η πραγματική απειλή για την ανθρώπινη υγεία από αυτόν τον τύπο του ιού παραμένει ασαφής.

1.4

Οι ανεξέλεγκτες εστίες γρίπης των πτηνών είναι δυνατόν να οδηγήσουν στην εμφάνιση ενός ιού πλήρως προσαρμοσμένου στον άνθρωπο και να καταλήξουν σε πανδημία γρίπης με καταστροφικές υγειονομικές και κοινωνικοοικονομικές συνέπειες για τον κόσμο.

2.1

Η πρώτη υποβληθείσα πρόταση αποσκοπεί στην κατάργηση της οδηγίας 92/40/ΕΟΚ για τη γρίπη των πτηνών και την αντικατάστασή της με μια νέα οδηγία, η οποία θα επικαιροποιεί τις υφιστάμενες διατάξεις.

2.2

Η πρόταση περιλαμβάνει μία αλλαγή του ορισμού της γρίπης των πτηνών, έτσι ώστε να καλύπτει, εκτός από τους ιούς ΓΠΥΠ, και τους ιούς ΓΠΧΠ. Τα μέτρα καταπολέμησης, ωστόσο, διαφέρουν, ανάλογα με τους διαφορετικούς κινδύνους που εγκυμονούν τα δύο είδη ιών.

2.3

Η πρόταση θεσπίζει υποχρεωτικά μέτρα παρακολούθησης και καταπολέμησης για τους ιούς ΓΠΧΠ. Προτείνεται να υποχρεούνται τα κράτη μέλη να υποβάλλουν στην Επιτροπή για έγκριση προγράμματα παρακολούθησης για την έγκαιρη ανίχνευση των ιών ΓΠΧΠ, ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν ταχέως τα μέτρα για τον έλεγχο της νόσου και να αποτραπεί η μετάλλαξη των ιών ΓΠΧΠ σε ΓΠΥΠ.

2.4

Σε περίπτωση θετικής ανίχνευσης ιών ΓΠΧΠ, προτείνεται να λαμβάνονται αμέσως μέτρα καταπολέμησης, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής της ελεγχόμενης σφαγής όταν οι κίνδυνοι κρίνονται αμελητέοι. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, και η πλήρης εξολόθρευση των εκμεταλλεύσεων ως μέτρο ελέγχου, όποτε θεωρείται σκόπιμη.

2.5

Προβλέπονται νέες και ευέλικτες διατάξεις για τον εμβολιασμό των πουλερικών και άλλων πτηνών, οι οποίες περιλαμβάνουν τη δυνατότητα τόσο «επείγοντος» όσο και «προληπτικού» εμβολιασμού.

2.6

Προτείνεται να συμπεριληφθούν στις διατάξεις για τον έλεγχο τόσο της ΓΠΧΠ όσο και της ΓΠΥΠ και τα άλλα οικόσιτα πτηνά πέραν των πουλερικών, όπως εκείνα που φιλοξενούνται σε ζωολογικούς κήπους. Προτείνεται, ωστόσο, να επαφίεται στα κράτη μέλη να αποφασίζουν αν θα υιοθετήσουν προσέγγιση εμβολιασμού ή εξολόθρευσης, βάσει αναλύσεως του κινδύνου.

2.7

Προτείνονται διατάξεις σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των κτηνιατρικών αρχών και των αρχών δημόσιας υγείας σε περιπτώσεις ανίχνευσης ΓΠ, με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας.

2.8

Προτείνεται μια διάταξη σχετικά με την καθιέρωση ταχείας διαδικασίας λήψης αποφάσεων μέσω των διαδικασιών της επιτροπολογίας.

2.9

Προτείνεται, μέσω μιας τροποποίησης της δεύτερης υποβαλλόμενης πρότασης, να καθιερωθεί η δυνατότητα χορήγησης κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής και για τα μέτρα εξάλειψης που εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη με σκοπό την καταπολέμηση των ιών ΓΠΧΠ.

2.10

Προτείνεται επίσης να εξετάσει η Επιτροπή τη δυνατότητα δημιουργίας τράπεζας εμβολίων κατά της γρίπης των πτηνών.

3.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί αυτή την πρόταση, διότι αποτελεί σημαντική απάντηση στα αυξανόμενα κρούσματα γρίπης των πτηνών, στην παρουσία του ιού σε άγρια πτηνά, στη πείρα που έχει αποκτηθεί από τη διαχείριση των εστιών και στις νέες γνώσεις σχετικά με την ικανότητα μετάλλαξης του ιού της γρίπης, συμπεριλαμβανομένου του χαμηλής παθολογικότητας τύπου του.

3.2

Η ΕΟΚΕ έχει επίσης πλήρη επίγνωση του δυνητικού κινδύνου για την υγεία των ανθρώπων των ζώων, αν δεν ληφθούν νέα μέτρα για την καταπολέμηση της νόσου.

3.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί τον νέο ορισμό της γρίπης των πτηνών και την απαίτηση παρακολούθησης και ελέγχου της ΓΠΧΠ σημαντικό βήμα στη μάχη κατά του ιού της ΓΠ και των δυνητικών αρνητικών του επιπτώσεων.

3.4

Η ΕΟΚΕ δέχεται την αρνητική αντίδραση του κοινού σε μια πολιτική μαζικής σφαγής των πτηνών ως μοναδικού μέσου για την καταπολέμηση της γρίπης των πτηνών.

3.5

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις γνώσεις που έχουν αποκτηθεί σε σχέση με τον εμβολιασμό και επικροτεί την καθιέρωση πολιτικής επείγοντα και προληπτικού εφοδιασμού ως πρόσθετου εργαλείου για τον έλεγχο της γρίπης των πτηνών.

3.6

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση που αφορά την υποχρεωτική κοινοποίηση της γρίπης των πτηνών στις αρχές δημόσιας υγείας.

4.1

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τους δυνητικούς κινδύνους για την υγεία των ζώων, ιδίως ως συνέπεια των νέων συνόρων της ΕΕ μετά τη διεύρυνση· συνιστά, συνεπώς, να διαθέσει η Επιτροπή επαρκείς πόρους για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της μεταφοράς των σχετικών οδηγιών στο εθνικό δίκαιο και της εφαρμογής τους.

4.2

Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται τις διεθνείς διαστάσεις της γρίπης των πτηνών και ζητεί από την Επιτροπή να επιδιώξει ισοδύναμο επίπεδο ελέγχου της γρίπης των πτηνών σε όλο τον κόσμο.

4.3

Αν και η ΕΟΚΕ επικροτεί την προβλεπόμενη χρηματοδοτική συνδρομή και τη συμβολή της ΕΕ όταν ως μέσο ελέγχου της ΓΠΧΠ χρησιμοποιείται η εξολόθρευση, προτείνει εντούτοις να αυξηθεί το ποσοστό αντιστάθμισης από 30 % σε 50 %.

5.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής για την καλύτερη προστασία της υγείας των ζώων και των ανθρώπων από τον ταχέως μεταλλασσόμενο και μεταβαλλόμενο ιό της γρίπης των πτηνών.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/18

2.1.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρόταση της Επιτροπής απορρέει από τη μεταρρύθμιση στον τομέα του καπνού που υιοθετήθηκε τον Απρίλιο 2004 και η οποία προβλέπει την εγκατάλειψη του συστήματος πριμοδοτήσεων και ποσοστώσεων παραγωγής καθώς και τη θέσπιση του νέου συστήματος της αποσυνδεδεμένης ενίσχυσης.

2.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι για λόγους απλούστευσης έπειτα από τη μεταρρύθμιση του 2004 και των συζητήσεων που διεξάγονται στην Επιτροπή διαχείρισης «Άμεσης ενίσχυσης», θα ήταν περισσότερο χρήσιμο και πρακτικό να υποβάλλει η Επιτροπή πρόταση ενοποιημένου κειμένου του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2075/92 αντί της προτεινόμενης τροποποίησης και κατάργησης ορισμένων άρθρων.

2.3.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ η πρόταση είναι τυπικού χαρακτήρα, υποβάλλεται για λόγους νομικής σαφήνειας και διαφάνειας, κινείται στη σωστή κατεύθυνση και μπορεί να γίνει αποδεκτή από την ΕΟΚΕ.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/19

1.

Οι κοινοτικές Συμφωνίες αλιείας με τις τρίτες χώρες ανανεώνονται μέσω της διαπραγμάτευσης νέου πρωτοκόλλου, προβλέποντας επαρκή χρόνο ώστε να μην υπάρξει διακοπή της δραστηριότητας των αλιευτικών στόλων.

2.

Με την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, η ΕΕ και η τρίτη χώρα μονογράφουν το κείμενο και το παράρτημα του νέου πρωτοκόλλου, καθώς και μια ανταλλαγή επιστολών σχετικά με την προσωρινή εφαρμογή του νέου πρωτοκόλλου, με ημερομηνία έναρξης ισχύος που, κανονικά, τοποθετείται την επομένη από την ημερομηνία λήξης του προηγουμένου πρωτοκόλλου.

3.

Για την επικύρωση της μονογραφής όλων αυτών των εγγράφων, οι υπηρεσίες της Επιτροπής κινούν διαδικασία διαβιβάζοντας επίσημη πρόταση στο Συμβούλιο για έγκριση.

4.

Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει δύο σκέλη:

5.

Η διαδικασία αυτή μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες μέχρις ότου υιοθετηθεί από το Συμβούλιο η επίσημη πρόταση που θα διαβιβάσει η Επιτροπή, και ενδέχεται η πράξη αυτή του Συμβουλίου να υιοθετηθεί αρκετούς μήνες μετά από την ημερομηνία προσωρινής εφαρμογής που προβλέπεται στην ανταλλαγή επιστολών, δεδομένου ότι η ημερομηνία λήξης των διαπραγματεύσεων εξαρτάται από την τρίτη χώρα.

6.

Όταν συμβαίνει αυτό, προκύπτει ένα χρονικό διάστημα, από την ημερομηνία προσωρινής εφαρμογής, κατά το οποίο δεν είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν οι αλιευτικές δυνατότητες που προβλέπονται στο νέο πρωτόκολλο.

7.

Οι διαδικασίες και πρότυπα ανάπτυξης που οφείλουν να ακολουθούν η Επιτροπή και το κράτος μέλος καταχώρισης του κοινοτικού αλιευτικού σκάφους, για τη διαχείριση των αλιευτικών δραστηριοτήτων των κοινοτικών αλιευτικών σκαφών στα πλαίσια των Συμφωνιών αλιείας και για τη διευθέτηση των αιτήσεων αδειών αλιείας με την τρίτη χώρα, διέπονται από τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 3317/94 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 1994 (1).

8.

Η παρούσα πρόταση Κανονισμού προβλέπει την προσθήκη νέου εδαφίου στο άρθρο 5, παράγραφος 2 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 3317/94, όπου αναπτύσσεται η διαδικασία για τις άδειες αλιείας, και όπου παρέχεται στην Επιτροπή η δυνατότητα να διευθετεί χωρίς καθυστέρηση τις αιτήσεις για αλιευτικές δυνατότητες που προέρχονται από τα κράτη μέλη και να τις διαβιβάζει με τη σειρά της στην τρίτη χώρα, χωρίς να πρέπει να περιμένει την υιοθέτηση από το Συμβούλιο της πράξης σχετικά με την προσωρινή εφαρμογή του νέου πρωτοκόλλου.

9.

Η ΕΟΚΕ, λαμβάνοντας υπόψη ότι έχει μεγάλη σημασία να αποτρέπεται η οποιαδήποτε διακοπή των αλιευτικών δραστηριοτήτων, ότι η πρόταση επιτρέπει τη διατήρηση της μεθόδου κατανομής των αδειών αλιείας που ίσχυαν σύμφωνα με το προηγούμενο πρωτόκολλο, στα πλαίσια τήρησης της αρχής της σχετικής σταθερότητας, και ότι η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται με την επιφύλαξη των διατάξεων που ενδέχεται να υιοθετήσει μεταγενέστερα το Συμβούλιο, δίδει τη σύμφωνη γνώμη της για την πρόταση Κανονισμού που υποβάλλει η Επιτροπή.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/20

1.1

Η Επιτροπή δημοσίευσε Πράσινο Βιβλίο με το οποίο ανοίγει διαβούλευση σχετικά με τη δικαιοδοσία, τις συγκρούσεις νομοθεσίας και την αμοιβαία αναγνώριση σε θέματα διεθνούς διαζυγίου. Ωστόσο, το προτεινόμενο πεδίο εφαρμογής περιορίζεται στα κράτη μέλη της Ένωσης (επισημαίνεται ότι το Πράσινο Βιβλίο κληρονομική διαδοχή και διαθήκη προτείνει μια προσέγγιση που περιλαμβάνει επίσης τα πρόσωπα και τα αγαθά στις τρίτες χώρες).

1.2

Υπάρχουν διάφορες διεθνείς πράξεις που αφορούν άμεσα ή έμμεσα το ζήτημα:

1.3

Θα ήταν μάταιο να αρνηθούμε το σύνθετο χαρακτήρα ενός ζητήματος που άπτεται ιδιαιτεροτήτων που χαρακτηρίζουν διάφορες θρησκείες και πολιτισμούς, οι οποίες είναι βαθιά ριζωμένες στη συλλογική συνείδηση, ενώ παράλληλα, με την πάροδο του χρόνου, υφίστανται σημαντικές εξελίξεις εδώ και μερικές δεκαετίες, όπως και όλο το οικογενειακό δίκαιο. Εντούτοις, μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο ελευθερίας και δικαίου, και λαμβάνοντας υπόψη την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, ο ευρωπαϊκός νομοθέτης δεν μπορεί να αγνοεί ότι τουλάχιστον πολλοί γάμοι καταλήγουν σε διαζύγιο και ότι ένας αυξανόμενος αριθμός μεταξύ αυτών έχουν διεθνή χαρακτήρα.

1.4

Η σύγχρονη εξέλιξη του εθνικού οικογενειακού δικαίου στις διάφορες χώρες στηρίζεται κυρίως στις έννοιες της δημοκρατίας (εξουσία των κοινοβουλίων να νομοθετούν), καθώς και της ελευθερίας των ατόμων και της ισότητας των προσώπων, που είναι έννοιες δημόσιας τάξης, τόσο σε κοινοτικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο του καθενός από τα κράτη μέλη. Παρατηρείται συνεπώς μία τάση ανάληψης συμβατικών υποχρεώσεων στο οικογενειακό δίκαιο (γάμος ή σύμβαση αστικού δικαίου μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, συναινετικό διαζύγιο, συμβάσεις για την κληρονομική διαδοχή, …).

1.5

Η εξέλιξη αυτή φαίνεται ότι δεν είναι αντιστρεπτή, παρότι πραγματοποιείται με διαφορετικούς ρυθμούς. Η ισχυρή πολιτισμική υπεροχή θρησκευτικών αντιλήψεων περισσότερο ή λιγότερο βαθιά ριζωμένων φαίνεται ότι παίζει κάποιον ρόλο ως προς την ταχύτητα και το περιεχόμενο των μεταβολών, οι οποίες ενδέχεται να έρχονται σε σύγκρουση με αντιλήψεις και κανόνες που στηρίζονται σε μακρές παραδόσεις, καθώς και με τις νομικές και κοινωνικές αντιλήψεις και έννοιες όπου αυτές αντικατοπτρίζονταν.

1.6

Πάντως, το εθνικό δίκαιο των κρατών μελών παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία ως προς το δίκαιο του διαζυγίου και του δικαστικού χωρισμού, καθώς και ως προς τις προϋποθέσεις και τις συνέπειες της ακύρωσης του γάμου. Μία χώρα δεν αναγνωρίζει το διαζύγιο (Μάλτα). Ως εκ τούτου, το Πράσινο Βιβλίο (φρονίμως) προτείνει να μην επιλεγεί η οδός της εναρμόνισης του ουσιαστικού δικαίου.

1.7

Προτείνει, λοιπόν, για τα διαζύγια που παρουσιάζουν διεθνείς (ευρωπαϊκές) πτυχές, να προσανατολιστεί ενδεχομένως η νομοθεσία προς δύο κατευθύνσεις:

1.8

Οι διατάξεις του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙ σχετικά με τον καθορισμό της αρμόδιας εθνικής δικαιοδοτικής αρχής και την αμοιβαία αναγνώριση των δικαστικών αποφάσεων χωρίς διαδικασία εκτελεστού τύπου εφαρμόζονται ήδη για θέματα διαζυγίου. Το ερώτημα είναι εάν αυτές είναι επαρκείς ή όχι ως έχουν και κατά πόσον ένα κράτος θα μπορούσε ή όχι να αντιτάξει διατάξεις της εσωτερικής του δημόσιας τάξης στην εκτέλεση μιας απόφασης του αρμοδίου δικαστηρίου άλλου κράτους μέλους, το οποίο εφαρμόζει διαφορετικό ουσιαστικό δίκαιο για την προκειμένη περίπτωση (και όχι αναγκαστικά το κοινό εθνικό του δίκαιο).

1.9

Ένα μείζον πρόβλημα τίθεται λόγω των σημαντικών αποκλίσεων που υφίστανται μεταξύ των εσωτερικών κανόνων για το παραδεκτό μιας αίτησης διαζυγίου που παρουσιάζει διεθνείς πτυχές. Είναι δυνατόν, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αίτηση διαζυγίου να μην μπορεί να γίνει δεκτή από κανένα δικαστήριο κράτους μέλους. Μία τέτοια κατάσταση στερεί από τα μέρη το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με ένα θεμελιώδες δικαίωμα, και συνεπώς είναι απαράδεκτο.

1.10

Θα έπρεπε να προβλεφθεί ένας κανόνας για την αναγνώριση δικαιοδοτικής αρμοδιότητας, ώστε να αποτραπεί αυτή η άρνηση του δικαιώματος προσφυγής στη δικαιοσύνη. Ποια μορφή όμως θα μπορούσε να έχει ο κανόνας αυτός;

1.11

Όσον αφορά το εφαρμοστέο δίκαιο, αυτό ενδέχεται να διευκολύνει τη διαδικασία διαζυγίου ή, αντίθετα, να την καθιστά χρονοβόρα, περίπλοκη, ακόμη και περιοριστική όσον αφορά τους λόγους ή τις προϋποθέσεις που μπορούν να επικαλεσθούν τα μέρη. Εάν το μόνο εφαρμοστέο δίκαιο είναι το δίκαιο του δικάζοντος δικαστηρίου, τότε ενδέχεται να προκληθεί «αγώνας δρόμου» για την προσφυγή στο δικαστήριο, στην περίπτωση που ο πρώτος ενάγων θα μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο και το εθνικό δίκαιο που είναι ευνοϊκότερο για το αίτημά του· αυτό όμως ενδέχεται να θεωρηθεί επιζήμιο από το άλλο μέρος, επειδή το δίκαιο αυτό δεν θα ανταποκρίνεται απαραίτητα στις προσδοκίες του, εάν δεν υπάρχει, για παράδειγμα, καμία ή σχεδόν καμία σχέση με τη νομοθεσία για τον γάμο και την υπηκοότητα των συζύγων.

1.12

Τότε, λοιπόν, θα έπρεπε να επιτρέπεται η παραπομπή σε άλλη αρμόδια δικαιοδοτική αρχή, εάν ο εναγόμενος προβάλλει την ύπαρξη ισχυρότερων ή εξίσου ισχυρών συνδέσμων με άλλη δικαιοδοτική αρχή, ή εάν η πρώτη δικαιοδοτική αρχή στην οποία εισήχθη η υπόθεση και οι κανόνες ουσιαστικού δικαίου που αυτή εφαρμόζει για τέτοιου είδους αιτήσεις δεν έχουν κανέναν ή σχεδόν κανένα αντικειμενικό σύνδεσμο.

1.13

Η δυνατότητα αυτή παραπομπής θα πρέπει να επιτρέπεται (θα πρέπει όμως να αποτραπεί το «πήγαινε-έλα» της υπόθεσης μεταξύ διαφόρων δικαστηρίων) και η υπόθεση θα πρέπει να εκδικάζεται μέσα σε αρκετά σύντομη προθεσμία (διαδικασία επείγοντος), ώστε να αποτρέπονται ελιγμοί με στόχο την καθυστέρηση της εξέτασης επί της ουσίας. Πράγματι, τα μέρη δικαιούνται οριστικής εκδίκασης μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, ακόμη και σε περίπτωση «προβληματικού» διαζυγίου.

1.14

Όσον αφορά το δίκαιο που οφείλει να εφαρμόσει η εθνική δικαιοδοτική αρχή, η αρχή αυτή εφαρμόζει, ανάλογα με την περίπτωση, το κοινό εσωτερικό της δίκαιο ή τους εθνικούς κανόνες του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου. Το ζήτημα της εφαρμογής κανόνων μιας τρίτης χώρας (προσωπικό δίκαιο των συζύγων, για παράδειγμα), το οποίο δεν θίγεται στο Πράσινο Βιβλίο, είναι ωστόσο σημαντικό στην περίπτωση όπου ο ένας ή και οι δύο σύζυγοι έχουν υπηκοότητα τρίτης χώρας, πράγμα αρκετά συχνό στην Ευρώπη.

1.15

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει τις κατευθύνσεις εργασίας που προτείνονται στο Πράσινο Βιβλίο και προτείνει να αποφευχθεί η οποιαδήποτε διαδικασία παραπομπής προς τρίτη χώρα όταν ο ένας από τους συζύγους έχει ευρωπαϊκή υπηκοότητα, όποιο κι εάν είναι το δίκαιο του γάμου.

1.16

Πέραν από την αναγνώριση του διαζυγίου, θα έπρεπε να εξεταστεί επίσης και το ζήτημα της αναγνώρισης της ακύρωσης του γάμου και του δικαστικού χωρισμού. Το εθνικό δίκαιο των διαφόρων χωρών παρουσιάζει διαφορές ως προς τις προϋποθέσεις και τις συνέπειες της ακύρωσης (ειδικότερα δε το πρόβλημα του εικαζόμενου γάμου). Επίσης, έστω και εάν το εθνικό δίκαιο δεν προβλέπει το διαζύγιο, κάθε κράτος μέλος πρέπει να αναγνωρίζει στην επικράτειά του όχι μόνο την ισχύ ενός διαζυγίου που ελήφθη σε άλλο κράτος μέλος, αλλά και όλες τις νομικές και κληρονομικές επιπτώσεις καθώς και τις επιπτώσεις στο καθεστώς των ατόμων.

1.17

Τα κριτήρια της σύμβασης της Χάγης για την αρμοδιότητα είναι, κατά σειρά σπουδαιότητας: ο συνήθης τόπος διαμονής («domicile» για το «common law») του ενάγοντος, ή τουλάχιστον ενός χρόνου συνεχής διαμονή στη χώρα όπου υποβάλλεται η αίτηση στο δικαστήριο (2), η τελευταία κοινή κατοικία των συζύγων πριν από την αίτηση, η εθνικότητα των δύο συζύγων ή τουλάχιστον του ενός εκ των δύο.

1.18

Ο Κανονισμός 2201/2003 προβλέπει (όγδοη αιτιολογική σκέψη) ότι «όσον αφορά τις αποφάσεις διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης γάμου, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο στη λύση του συζυγικού δεσμού και δεν θα πρέπει να επηρεάζει θέματα όπως οι λόγοι του διαζυγίου, οι περιουσιακές συνέπειες του γάμου ή άλλα συναφή ζητήματα» (οφείλουμε, ωστόσο, να παραδεχθούμε ότι οι οικονομικές και άλλες συνέπειες του διαζυγίου ενδέχεται να διαφέρουν ανάλογα με το αρμόδιο δικαστήριο ή με το εφαρμοστέο δίκαιο, και ότι οι σύζυγοι θα μπορούν να το λάβουν αυτό υπόψη κατά την επιλογή δικαστηρίου).

1.19

Επιπλέον, οι οριστικές αποφάσεις των εθνικών δικαιοδοτικών αρχών θα πρέπει να αναγνωρίζονται αυτόματα στο σύνολο της Ένωσης, χωρίς άλλη διαδικασία επικύρωσης ή επίκλησης λόγων μη εκτέλεσης (3). Το πιστοποιητικό που χορηγείται για την εκτέλεση δεν θα πρέπει να επιδέχεται καμία προσφυγή.

1.20

Η γενική αρμοδιότητα είναι εκείνη του τόπου (κράτος μέλος ή νομική υποδιαίρεση του κράτους μέλους στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου όπου εφαρμόζεται διαφορετικό δίκαιο για την Αγγλία και την Ουαλία, τη Σκωτία, τη Βόρειο Ιρλανδία και το Γιβραλτάρ). Στα κριτήρια της Χάγης, και με την ίδια πρακτικά σειρά, ο Κανονισμός προσθέτει: τη συνήθη διαμονή του ενός ή του άλλου συζύγου σε περίπτωση κοινής αίτησης. Όσον αφορά την υπηκοότητα, πρέπει να είναι η ίδια και για τους δύο συζύγους εάν η αίτηση εισαχθεί στη χώρα καταγωγής, όποια κι εάν είναι η πραγματική διαμονή ή κατοικία του καθενός. Το χρονικό όριο διαμονής του ενάγοντος περιορίζεται σε έξι μήνες εάν έχει την υπηκοότητα της χώρας διαμονής.

1.21

Η παράγραφος 2 του άρθρου 7 για τις επικουρικές δικαιοδοτικές βάσεις παρέχει τη δυνατότητα στον σύζυγο που έχει την υπηκοότητα κράτους μέλους να υποβάλει την αίτησή του στο κράτος μέλος της συνήθους διαμονής του και σύμφωνα με τους κανόνες δικαιοδοσίας που εφαρμόζονται στο εν λόγω κράτος, εάν ο άλλος σύζυγος είναι υπήκοος τρίτης χώρας ή δεν έχει τη συνήθη διαμονή του (ή το «domicile» με την έννοια του «common law») σε κράτος μέλος. Ενδέχεται όμως να ανακύψει πρόβλημα θετικής σύγκρουσης αρμοδιότητας με δικαιοδοτική αρχή τρίτης χώρας στην οποία μπορεί να προσφύγει ο άλλος σύζυγος. Επιπλέον, εάν καμία δικαιοδοτική αρχή κράτους μέλους δεν είναι αρμόδια, ενώ είναι αρμόδια δικαιοδοτική αρχή τρίτου κράτους, και εάν ο ένας ή και οι δύο πρώην σύζυγοι είναι υπήκοοι κράτους μέλους ή έρχονται να εγκαταστήσουν σε αυτό τη συνήθη διαμονή τους και επιθυμούν την αναγνώριση της αλλοδαπής απόφασης σε όλα τα κράτη μέλη, ή τουλάχιστον στις χώρες της αντίστοιχης εθνικότητάς τους ή συνήθους διαμονής τους, στην περίπτωση αυτή, στα εν λόγω κράτη, θα υπόκεινται στο δίκαιο που εφαρμόζεται στις αλλοδαπές αποφάσεις ή στις διατάξεις αμοιβαίας αναγνώρισης ενδεχόμενων διεθνών συμφωνιών. Μήπως πρέπει να αναθεωρηθεί ο Κανονισμός «Βρυξέλλες ΙΙ» επί του σημείου αυτού για τους υπηκόους ενός κράτους μέλους;

1.22

Επομένως, ο εν λόγω κοινοτικός Κανονισμός περιλαμβάνει περισσότερα και σαφέστερα κριτήρια για την αναγνώριση δικαιοδοτικής αρμοδιότητας, σε σύγκριση με τη σύμβαση της Χάγης και, συνεπώς, τα κριτήρια αυτά θα έπρεπε να χρησιμεύσουν ως βάση για τα κριτήρια που θα πρέπει να περιληφθούν σε ενδεχόμενο ειδικό κανονισμό για το διαζύγιο (λόγου χάρη, παραπομπή στις διατάξεις αυτές, καθώς και στις σχετικές με την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων).

1.23

Όμως, ούτε η σύμβαση της Χάγης ούτε ο προαναφερόμενος Κανονισμός «Βρυξέλλες ΙΙ» δεν περιλαμβάνουν διατάξεις σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο για το διαζύγιο, και ο Κανονισμός περιορίζει το πεδίο εφαρμογής του στο διαζύγιο, το δικαστικό χωρισμό και την ακύρωση του γάμου καθεαυτού, χωρίς να εφαρμόζεται στα αίτια ή τις συνέπειες της λύσης του γάμου· τα ζητήματα αυτά παραπέμπονται στο εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο.

1.24

Σημειώνεται, για παράδειγμα, ότι το 15 % περίπου των αιτήσεων διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης του γάμου στη Γερμανία παρουσιάζουν διεθνείς πτυχές. Ο αριθμός των διαζυγίων που παρουσιάζουν διεθνείς πτυχές στα διάφορα κράτη μέλη δεν είναι γνωστός.

2.1

Οι κανόνες που διέπουν τη σύγκρουση νόμων, επί του παρόντος, είναι οι εθνικοί κανόνες του κράτους μέλους στο οποίο βρίσκεται το δικαστήριο όπου εισήχθη η υπόθεση· οι λύσεις που θα προκύψουν ενδέχεται να διαφέρουν πολύ από τη μία χώρα στην άλλη, όσον αφορά το εφαρμοστέο δίκαιο για μία και την αυτή κατάσταση, ανάλογα με τη χώρα όπου θα εισαχθεί η αίτηση.

2.2

Το Πράσινο Βιβλίο παραθέτει σχετικά ορισμένα καλά επιλεγμένα παραδείγματα, τόσο σχετικά με την αρμοδιότητα -που μπορεί να προκαλέσει αρνητική σύγκρουση αρμοδιότητας και να καταλήξει σε αρνησιδικία-, όσο και σχετικά με την ποικιλία των λύσεων. Επομένως, η λύση ενδέχεται να μην ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του ενός εκ των συζύγων, ή ακόμη και των δύο. Οπωσδήποτε, προκύπτει κάποια νομική αβεβαιότητα και έλλειψη προβλεψιμότητας σε ορισμένες περιπτώσεις, καθώς και κίνδυνος εμφάνισης φαινομένων «άγρας δικαστηρίου» («forum shopping») και «αγώνα δρόμου» για την προσφυγή στο δικαστήριο, λόγω του κανόνα «litispendance» του Κανονισμού «Βρυξέλλες ΙΙ» (το πρώτο δικαστήριο όπου εισάγεται η αίτηση είναι αρμόδιο, εφόσον υφίσταται κριτήριο σύνδεσης).

2.3

Το πρόβλημα τίθεται ειδικότερα όταν οι σύζυγοι δεν έχουν ούτε κοινή υπηκοότητα ούτε κοινό τόπο διαμονής, ή όταν, ενώ έχουν την ίδια υπηκοότητα, διαμένουν σε χώρες διαφορετικές από εκείνη της οποίας είναι υπήκοοι.

2.4

Σε τέτοιες περιπτώσεις, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη ότι θα έπρεπε να αφήνεται κάποια ευχέρεια στα μέρη προκειμένου να επιλέγουν το εφαρμοστέο δίκαιο, ή στον εναγόμενο προκειμένου να επικαλείται τις προσδοκίες του για θέματα εφαρμοστέου δικαίου ή να ζητά την παραπομπή σε άλλη δικαιοδοτική αρχή, με την οποία ο γάμος πιθανόν να έχει τους περισσότερους αντικειμενικούς συνδέσμους. Σε περιπτώσεις όπου ο ενάγων επικαλείται μία δικαιοδοτική αρχή και το κοινό εθνικό δίκαιο που αυτή εφαρμόζει, ενώ ο εναγόμενος επικαλείται άλλη αρμόδια δικαιοδοτική αρχή ή άλλο εφαρμοστέο δίκαιο, η προκαταρκτική απόφαση σχετικά με την αρμόδια δικαιοδοτική αρχή ή με το εφαρμοστέο δίκαιο θα πρέπει να υπάγεται στην αρμοδιότητα του Πρωτοδικείου όπου εισήχθη αρχικά η αίτηση του ενάγοντος, και να αποτελεί αντικείμενο επείγουσας διαδικασίας.

2.5

Στην περίπτωση όπου το μόνο κριτήριο σύνδεσης είναι η υπηκοότητα του ενός εκ των μερών, ο Κανονισμός επιβάλλει την προσφυγή στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου της συνήθους διαμονής τους, το εφαρμοστέο δίκαιο του οποίου ενδέχεται να μην ανταποκρίνεται στις κοινές προσδοκίες τους (για παράδειγμα, επιθυμία εφαρμογής του δικαίου της χώρας με την οποία ο γάμος παρουσιάζει στενότερους συνδέσμους).

2.6

Στην περίπτωση αυτή, θα έπρεπε μάλλον να μπορεί να ληφθεί υπόψη η αυτονομία της βούλησης των μερών, παρά να αρκούμαστε σε μια αυτόματη εφαρμογή των κριτηρίων σύνδεσης. Για παράδειγμα, να επιτρέπεται η επιλογή μεταξύ του δικαίου της χώρας υπηκοότητας ή του δικαίου του επιληφθέντος δικαστηρίου, χωρίς όμως δυνατότητα παραπομπής.

2.7

Για θέματα θρησκευτικής ακύρωσης από εκκλησιαστικό δικαστήριο, ορισμένα κράτη δήλωσαν ότι υποβάλλουν τέτοιου είδους αποφάσεις για αναγνώριση στα πολιτικά τους δικαστήρια, δυνάμει διεθνούς συνθήκης (Κονκορδάτου) ή σύμβασης που έχουν συνάψει με την Αγία Έδρα (Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Μάλτα (4))· η θρησκευτική ακύρωση ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα σύγκρουσης με το εσωτερικό δίκαιο άλλων κρατών μελών, επειδή δεν αναγνωρίζουν το θρησκευτικό αίτιο της ακύρωσης, ή για λόγους διαδικασίας (5).

2.8

Σε περίπτωση σύγκρουσης, επί της ουσίας ή επί της διαδικασίας, με την εσωτερική του δημόσια τάξη ή με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα δικαιώματα του ανθρώπου και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, το κράτος που επιλαμβάνεται της υπόθεσης θα έπρεπε να αρνείται τον εκτελεστό τύπο ή την αναγνώριση της εκκλησιαστικής απόφασης. Στην περίπτωση αυτή, ο ενάγων θα έπρεπε να μπορεί να προχωρήσει σε κανονική πολιτική διαδικασία για ακύρωση, δικαστικό χωρισμό ή διαζύγιο. Διαφορετικά, οι αιτούντες δεν θα είχαν πλέον άλλη λύση από την προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δικαιωμάτων του ανθρώπου, στο Στρασβούργο, πράγμα που θα παρέτεινε ανάρμοστα τη διάρκεια της διαδικασίας.

2.9

Ακόμη κι εάν ο αριθμός των περιπτώσεων αρνητικής σύγκρουσης αρμοδιοτήτων μπορεί να αποδειχθεί σχετικά περιορισμένος, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι δικαιολογείται η ανάληψη κοινοτικής πρωτοβουλίας, δεδομένου ότι η κατάσταση αυτή καταλήγει σε παραβίαση ενός θεμελιώδους δικαιώματος: του δικαιώματος πρόσβασης σε αρμόδιο δικαστή για την έκδοση της απόφασης και για το διακανονισμό του διαζυγίου, του δικαστικού χωρισμού ή της ακύρωσης.

2.10

Συνεπώς, αυτό θα πρέπει να οδηγήσει στην αποδοχή μιας εναρμόνισης των κανόνων σχετικά με τη σύγκρουση νομοθεσιών και τη σύγκρουση αρμοδιοτήτων, ώστε να αποφεύγεται μία τέτοια ενδεχόμενη αρνησιδικία.

2.11

Οι εναρμονισμένοι, όμως, αυτοί κανόνες θα πρέπει να περιλαμβάνουν επιφύλαξη δημοσίας τάξεως για θέματα αναγνώρισης ή εκτελεστού τύπου της απόφασης που παρουσιάζει ευρωπαϊκές πτυχές και η οποία απαγγέλλεται σε τρίτη χώρα, εάν η απόφαση αυτή θέτει υπό αμφισβήτηση ένα αναγνωρισμένο στην Ευρώπη θεμελιώδες δικαίωμα για ένα από τα μέρη, ή άλλες αναγκαστικές διατάξεις εσωτερικής δημόσιας τάξης που ο δικαστής οφείλει να επικαλεσθεί αυτεπάγγελτα.

2.12

Επιπλέον, το κοινοτικό δίκαιο δεν θα έπρεπε να δέχεται καμία υποχρεωτική αναγνώριση από όλα τα κράτη μέλη μιας απόφασης διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης γάμου η οποία απαγγέλλεται σε τρίτη χώρα και αφορά άτομα που έχουν τη συνήθη διαμονή τους εντός της Ένωσης αλλά δεν έχουν υπηκοότητα κράτους μέλους, χωρίς προηγούμενη διαδικασία εκτελεστού τύπου, εάν ένα άλλο κράτος μέλος έχει προηγουμένως αναγνωρίσει τέτοια απόφαση, δυνάμει διμερούς συμφωνίας που έχει συνάψει με την εν λόγω τρίτη χώρα (6).

2.13

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η παρέκταση δικαιοδοσίας θα πρέπει να γίνεται δεκτή σε περιπτώσεις κοινής προσφυγής, με την προϋπόθεση της ύπαρξης κριτηρίου σύνδεσης με το επιλεγόμενο δικαστήριο. Θα μπορούσε να απαιτείται επίσημη πράξη (λ.χ. συμβολαιογραφική) για την κοινή αίτηση παρέκτασης.

2.14

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι πραγματικές συνέπειες του διαζυγίου, για θέματα δικαιωμάτων των γονέων και επιμέλειας των ανηλίκων τέκνων και για περιουσιακά θέματα, θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο συγκριτικής μελέτης ανά χώρα. Τα στοιχεία αυτά δεν πρέπει να παραβλέπονται όταν γίνεται λόγος για ενδεχόμενη «συρροή στα δικαστήρια». Πάντως φαίνεται δύσκολο να εξεταστεί το θέμα του διαζυγίου χωρίς να ληφθούν καθόλου υπόψη οι οικογενειακές και κληρονομικές επιπτώσεις του, που μερικές φορές διαφέρουν από τη μία χώρα στην άλλη ανάλογα με το ισχύον δίκαιο ή την τρέχουσα νομολογία των εθνικών δικαστηρίων (π.χ. όσον αφορά την επίσκεψη των παιδιών και τη γονική κηδεμονία) όπως γίνεται στο Πράσινο Βιβλίο.

2.15

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να κληθούν να εξετάσουν, αν δεν το έχουν ήδη κάνει, όλες τις δυνατότητές τους να εισάγουν εναλλακτικούς τρόπους ρύθμισης των διαφορών, όπως η διαμεσολάβηση (7), στις υποθέσεις διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης γάμου με ευρωπαϊκή συνιστώσα. Κατ' αυτόν τον τρόπο θα διευκολύνονταν η πρόσβαση στη δικαιοσύνη και η μείωση της διάρκειας των διαδικασιών για τους διαδίκους.

2.16

Η ΕΟΚΕ παραμένει ανοιχτή όσον αφορά ένα ζήτημα σημαντικό για τους πολίτες και την κινητικότητά τους. Θα παρακολουθήσει τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων που έχει δρομολογήσει η Επιτροπή, καθώς και τις πιο συγκεκριμένες προτάσεις νομοθετικών ρυθμίσεων που θα υποβληθούν ενδεχομένως στη συνέχεια. Θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο προσαρμογής του Νέου Κανονισμού «Βρυξέλλες ΙΙ» ή έκδοσης ειδικού Κανονισμού για το διαζύγιο. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να γνωρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια ποιος είναι ανά χώρα ο αριθμός των περιπτώσεων αιτήσεων διαζυγίου με κοινοτικές πτυχές, ο αριθμός των περιπτώσεων αρνητικών συγκρούσεων αρμοδιοτήτων, καθώς και άλλες σχετικές πληροφορίες. Θα μπορούσε, έτσι, να εξετάσει πιο συγκεκριμένα τα προβλήματα, σε περίπτωση μελλοντικής νομοθετικής πρότασης για θέματα αρμοδιότητας και εφαρμοστέου δικαίου σε περιπτώσεις διαζυγίου.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/25

1.1

Οι Κανονισμοί 1408/71 και 574/72, περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στους μισθωτούς, στους μη μισθωτούς και στα μέλη των οικογενειών τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας, τροποποιήθηκαν πολλές φορές από τότε που εγκρίθηκαν, προκειμένου να ληφθεί υπόψη η σταδιακή εξέλιξη των συστημάτων αυτών και των σχετικών παροχών.

1.2

Πρόκειται στην ουσία για την προσαρμογή των κανονισμών αυτών στις τροποποιήσεις που επιφέρουν τα κράτη μέλη στη νομοθεσία τους, αλλά και στις διάφορες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Με την έννοια αυτή, η πρόταση Κανονισμού που υποβάλλεται για γνωμοδότηση στην ΕΟΚΕ επιδιώκει πάνω από όλα να αντικατοπτρίσει τις τροποποιήσεις που έγιναν στην εθνική νομοθεσία των νέων κρατών μελών, και να ολοκληρώσει την απλούστευση των διαδικασιών σχετικά με την ιατρική περίθαλψη που παρέχεται στο εξωτερικό, επεκτείνοντας ορισμένες από τις τροποποιήσεις αυτές στις διαδικασίες που ισχύουν για τις παροχές στις περιπτώσεις εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας.

1.3

Η τελευταία τροποποίηση στους δύο αυτούς κανονισμούς έγινε μέσω του κανονισμού υπ' αριθ. 631/2004 (1), που καθιερώνει τις προαναφερθείσες τροποποιήσεις σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες πρόσβασης στην ιατρική περίθαλψη σε άλλο κράτος μέλος. Σχετικά με την πρόταση κανονισμού, η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκδώσει την γνωμοδότησή της (2).

1.4

Ωστόσο, η μεγαλύτερη τροποποίηση που έγινε στα πλαίσια του συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν αποτέλεσμα του Κανονισμού υπ' αριθ. 883/2004 (3) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, που ύστερα από έξι χρόνια διαδικασιών μεταξύ των οργάνων της Ένωσης εγκρίθηκε και δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο εν λόγω Κανονισμός, που αντικαθιστά τον Κανονισμό υπ' αριθ. 1408/71, δεν έχει αρχίσει ακόμα να ισχύει, εν αναμονή της έγκρισης του αντίστοιχου Κανονισμού εφαρμογής, που με τη σειρά του θα αντικαταστήσει το σημερινό κανονισμό υπ' αριθ. 574/72.

Σχετικά με τον Κανονισμό συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, η ΕΟΚΕ κατήρτισε γνωμοδότηση (4) για την πρόταση που υποβλήθηκε από την Επιτροπή.

2.1

Η πρόταση παρουσιάζει τροποποιήσεις για δύο κανονισμούς. Από τη μια πλευρά, για τον Κανονισμό υπ' αριθ. 1408/71, και από την άλλη, για τον Κανονισμό υπ' αριθ. 574/72, που θεσπίζει τις διαδικασίες εφαρμογής του προηγούμενου Κανονισμού. Οι δύο τροποποιήσεις δεν συνδέονται μεταξύ τους, δεδομένου ότι έχουν ως προέλευση διαφορετικές νομικές πτυχές, όπως έχει ήδη αναφερθεί στο σημείο 1.2 της παρούσας γνωμοδότησης.

2.1.1

Όσον αφορά τον κανονισμό υπ' αριθ. 1408/71, επιφέρει τροποποιήσεις σε διάφορα παραρτήματα που τον συνοδεύουν. Τα παραρτήματα αυτά αναφέρονται σε ειδικές καταστάσεις στα διάφορα κράτη μέλη, οι οποίες, για να έχουν τις αντίστοιχες επιδράσεις στους πολίτες, θα πρέπει να αναφέρονται ρητώς στα εν λόγω παραρτήματα.

2.1.2

Σε ότι αφορά τον κανονισμό υπ' αριθ. 574/72, οι τροποποιήσεις γίνονται με στόχο την απλούστευση του κειμένου και τη μείωση των διοικητικών διατυπώσεων που απαιτούνται σήμερα σε περίπτωση παροχής υγειονομικής περίθαλψης για λόγους εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας σε άλλο κράτος μέλος, εφαρμόζοντας τα ίδια κριτήρια απλούστευσης των διαδικασιών με εκείνα που εισήγαγε ο κανονισμός υπ' αριθ. 631/2004 για την γενικότερη υγειονομική περίθαλψη.

3.1

Η ΕΟΚΕ δέχεται ευνοϊκά το περιεχόμενο της πρότασης, κρίνοντας ότι η πρόταση συνεχίζει τις προσπάθειες βελτίωσης και απλούστευσης των διαδικασιών με στόχο τον καλύτερο συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάθε ευνοϊκή για τον πολίτη της Ένωσης τροποποίηση που αποβλέπει στη διευκόλυνση των σχέσεών του με τις δημόσιες διοικήσεις των κρατών μελών θα γίνεται πάντοτε δεκτή θετικά από την ΕΟΚΕ.

3.2

Ακόμη, η ΕΟΚΕ εκφράζει θετική άποψη για την πρόταση του Κανονισμού στο μέτρο που συμβάλει ρητώς σε μια από τις τέσσερις ελευθερίες που συγκροτούν το θεμέλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το ξεκίνημά της, την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και, κατ' επέκταση, σήμερα, την ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων στα οποία εφαρμόζεται ο υπό εξέταση κανονισμός. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει άλλη μια φορά το αίτημά της να προχωρήσουν τα διάφορα όργανα της Ένωσης και τα κράτη μέλη στην άρση όλων των εμποδίων που υφίστανται ακόμη προκειμένου να δημιουργηθεί ένας πραγματικός χώρος ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων εντός των συνόρων της Ένωσης, και να θεσπιστεί ένα πραγματικό κοινωνικό δικαίωμα. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το περιεχόμενο της πρότασης, δεδομένου ότι επιφέρει ένα νέο στοιχείο και συμβάλει έτσι στην παγίωση ενός βασικού δικαιώματος των πολιτών.

3.3

Η διαδικασία της συναπόφασης, λόγω της χρονικής της διάρκειας, μπορεί να συνεπάγεται σημαντικές αλλαγές στο περιεχόμενο των προτάσεων. Σε προηγούμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (5), για πρόταση που περιείχε μερικές τροποποιήσεις των δύο κανονισμών εκφράζαμε την άποψή μας για την αναγκαιότητα συμμετοχής και γνωμοδότησης σε πραγματικό χρόνο, κυρίως όταν πρόκειται για τέτοιου είδους προτάσεις, που σχετίζονται με αλλαγές στην κοινωνικοεργασιακή νομοθεσία. Η άποψη αυτή επιβεβαιώθηκε και σε κατοπινή γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (6), που αναφέρονταν στη δυνατότητα της ΕΟΚΕ να αποφαίνεται για το σύνολο των τροποποιήσεων που επιφέρονται στα κείμενα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας απόφασης. Για όλους αυτούς τους λόγους η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη να λαμβάνεται υπόψη ο ρόλος της σε διαδικασίες αυτού του είδους.

3.4

Η κατάσταση που περιγράφεται στην παράγραφο 3.3 είναι ακόμη πιο προφανής με την έγκριση και τη δημοσίευση του κανονισμού υπ' αριθ. 883/2004 (7) σχετικά με το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Στη γνωμοδότηση (8) που είχε καταρτιστεί από την ΕΟΚΕ εκφράζονταν η αναγκαιότητα να εξασφαλιστεί η παρακολούθηση της εξέλιξης της πρότασης, λόγω της πολυπλοκότητάς της, και των πολυάριθμων τροποποιήσεων που οπωσδήποτε επρόκειτο να γίνουν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας έγκρισης. Τέσσερα έτη μετά τη σύνταξη της γνωμοδότησης αυτής, ο εν λόγω Κανονισμός υιοθετήθηκε χωρίς να μπορέσει η ΕΟΚΕ να αποφανθεί εκ νέου επί του κειμένου.

Λόγω της σημασίας αυτού του είδους των κανονισμών και κρίνοντας ότι είναι ουσιαστικό η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ να παρέχεται την πιο κατάλληλη στιγμή, η ΕΟΚΕ ζητά να προσαρμοστεί η διαδικασία διαβουλεύσεων προκειμένου να γίνει πιο αποτελεσματικός ο ρόλος που ασκεί η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών στη νομοθετική διαδικασία της Ένωσης.

Επίσης, με στόχο να αποκτήσει νόημα η άποψη που εκφράστηκε από την ΕΟΚΕ στην προαναφερθείσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την κατάρτιση γνωμοδότησης πρωτοβουλίας για το νέο Κανονισμό υπ' αριθ. 883/2004 για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, ο οποίος πρόκειται να αντικαταστήσει το σημερινό κανονισμό υπ' αριθ. 1408/71.

3.5

Επίσης η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να τηρείται πιστά και σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στον Κανονισμό υπ' αριθ. 1408/71 ο συμβουλευτικός ρόλος που ασκείται από τη Συμβουλευτική Επιτροπή για την κοινωνική ασφάλιση των μεταναστών εργαζομένων, η οποία θεσπίστηκε στον Τίτλο V του εν λόγω Κανονισμού. Η Επιτροπή αυτή, που απαρτίζεται κυρίως από εκπροσώπους των συνδικάτων και των εργοδοτών, αποτελεί το βήμα μέσω του οποίου οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες μεταφέρουν στα θεσμικά όργανα τις απόψεις τους, με τη μορφή γνωμοδοτήσεων ή προτάσεων, σχετικά με τις τροποποιήσεις που πρέπει να καθιερωθούν στα θέματα της κοινωνικής ασφάλισης σε κοινοτικό επίπεδο.

3.6

Το άρθρο 90 του κανονισμού υπ' αριθ. 883/2004 αφορά την ανάκληση, εκτός από ορισμένες συγκεκριμένες περιπτώσεις, του κανονισμού υπ' αριθ. 1408/71, ενώ το άρθρο 91 θεσπίζει ότι ο κανονισμός θα αρχίσει να ισχύει είκοσι μέρες μετά τη δημοσίευσή του. Ωστόσο, η δεύτερη παράγραφος του εν λόγω άρθρου διευκρινίζει ότι ο κανονισμός θα αρχίσει να ισχύει από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του αντίστοιχου κανονισμού εφαρμογής.

Με την έννοια αυτή και ενόψει της επικείμενης προώθησης, το 2006, του ευρωπαϊκού έτους κινητικότητας των εργαζομένων, η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της Ένωσης και τα κράτη μέλη να προωθήσουν το ταχύτερο δυνατό και με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο την διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης του μελλοντικού Κανονισμού εφαρμογής, ούτως ώστε ο νέος Κανονισμός συντονισμού να τεθεί σε ισχύ το συντομότερο δυνατό και να αντικαταστήσει έτσι τις πολύπλοκες διατάξεις που συγκροτούν τον σημερινό κανονισμό υπ' αριθ. 1408/71.

4.1

Κανονισμός υπ' αριθ. 1408/71 του Συμβουλίου της 14ης Ιουνίου 1971 περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στους μισθωτούς, στους μη μισθωτούς και στα μέλη των οικογενειών τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας

4.1.1

Το άρθρο 1 της πρότασης τροποποιεί τα παραρτήματα Ι, ΙΙ, ΙΙ α), ΙΙΙ, IV και VI του Κανονισμού.

4.1.2

Με στόχο να ενσωματωθούν οι αλλαγές που έγιναν στη νομοθεσία της Σλοβακίας, τροποποιείται το τμήμα ΙΙ του παραρτήματος Ι που αναφέρεται στο προσωπικό πεδίο εφαρμογής του κανονισμού σε ό,τι αφορά την έννοια του «μέλους της οικογενείας».

4.1.3

Λόγω αλλαγών στη νομοθεσία της Γαλλίας, τροποποιείται το τμήμα Ι του παραρτήματος ΙΙ, σχετικά με τα ειδικά καθεστώτα των μη μισθωτών εργαζομένων που αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού.

4.1.4

Ως συνέπεια νομικών τροποποιήσεων που εισήχθησαν στη νομοθεσία της Εσθονίας, Λετονίας και Πολωνίας, τροποποιείται το τμήμα ΙΙ του παραρτήματος ΙΙ σχετικά με τα ειδικά επιδόματα τοκετού ή υιοθεσίας που αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού. Επίσης τροποποιείται το εν λόγω παράρτημα σε ό,τι αφορά το Λουξεμβούργο, ως συνέπεια απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που θεωρεί ότι το ειδικό επίδομα τοκετού ή υιοθεσίας δεν μπορεί να παραμείνει αποκλεισμένο από τον κανονισμό, αλλά αποτελεί οικογενειακή παροχή που μπορεί να μεταφέρεται.

4.1.5

Λόγω διαφόρων προσαρμογών και ενημερώσεων των αντίστοιχων νομοθεσιών της Γερμανίας, Σλοβακίας, Λετονίας και Πολωνίας, τροποποιείται το παράρτημα ΙΙ α) του κανονισμού σχετικά με τις ειδικές παροχές χωρίς συνεισφορά.

4.1.6

Προκειμένου να εξαλειφθούν τα περιττά σημεία και να απλοποιηθεί έτσι το περιεχόμενό του, τροποποιείται το παράρτημα ΙΙΙ στο τμήμα Α σχετικά με τις διατάξεις συμβάσεων κοινωνικής ασφάλειας που συνεχίζουν να ισχύουν παρά τις διατάξεις του κανονισμού για την εξάλειψή τους.

Επίσης, με τον ίδιο στόχο, τροποποιείται το παράρτημα ΙΙΙ στο τμήμα Β σχετικά με τις διατάξεις συμβάσεων κοινωνικής ασφάλισης που τα οφέλη τους δεν επεκτείνονται σε όλα τα άτομα στα οποία εφαρμόζεται ο κανονισμός. Προσαρμόζεται η αρίθμηση και ενσωματώνονται οι συμβάσεις ή οι διμερείς συμφωνίες που πληρούν τις απαιτήσεις ώστε να περιληφθούν στο παράρτημα.

4.1.7

Δεδομένου ότι έχει ενσωματωθεί στη νομοθεσία της Τσεχικής Δημοκρατίας, τροποποιείται το τμήμα Α του παραρτήματος IV, που περιέχει τις εθνικές νομοθεσίες για τις οποίες το ποσό των παροχών αναπηρίας είναι ανεξάρτητο από τη διάρκεια της περιόδου ασφάλισης.

Για τον ίδιο λόγο, και σε σχέση με την Τσεχική Δημοκρατία και την Εσθονία τροποποιείται το τμήμα Γ του παραρτήματος IV, σχετικά με τις περιπτώσεις κατά τις οποίες μπορεί να καταργηθεί ο διπλός υπολογισμός του επιδόματος, δεδομένου ότι ποτέ δεν θα οδηγήσει σε πιο υψηλό αποτέλεσμα.

Για λόγους αλλαγής στη νομοθεσία της Σλοβακίας, τροποποιείται το τμήμα Δ του παραρτήματος IV, σχετικά με τις παροχές και τις συμφωνίες για την σώρευση παροχών του ίδιου χαρακτήρα που δικαιούται κανείς, βάσει της νομοθεσίας, σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη.

4.1.8

Λόγω νομοθετικών τροποποιήσεων στις Κάτω Χώρες, τροποποιείται το παράρτημα VI σχετικά με τις ειδικές διαδικασίες εφαρμογής των νομοθεσιών ορισμένων κρατών μελών.

4.1.9

Οι τροποποιήσεις που εισάγονται στα διάφορα παραρτήματα που συνοδεύουν τον κανονισμό αριθ. 1408/71 επιτελούν διάφορες λειτουργίες τις οποίες η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει.

Κατά πρώτο λόγο, επισημαίνουμε ότι οι εν λόγω τροποποιήσεις επιφέρουν μια σειρά απλουστεύσεων στο κείμενο που βελτιώνουν την εφαρμογή και την κατανόησή του. Με την έννοια αυτή προχωρούμε στην κατεύθυνση που έχει χαραχθεί από τον κανονισμό υπ' αριθ. 883/2004 σχετικά με τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, στόχος του οποίου είναι η απλοποίηση και ο εκσυγχρονισμός του εν λόγω συντονισμού, ενώ τηρούνται όλες οι εθνικές νομοθεσίες στα θέματα της κοινωνικής ασφάλισης. Για όλους αυτούς τους λόγους, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις τροποποιήσεις αυτές.

Κατά δεύτερο λόγο διαπιστώνεται ότι ορισμένες εθνικές νομοθεσίες έχουν εισάγει νέα επιδόματα για ορισμένες περιπτώσεις, που αποτελούν πραγματική πρόοδο στις ρυθμίσεις κοινωνικής φύσεως των αντίστοιχων κρατών. Με την έννοια αυτή, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόοδο που μπορεί να υπάρξει στα θέματα των κοινωνικών δικαιωμάτων στα διάφορα κράτη μέλη, εκφράζει όμως τη λύπη της για το γεγονός ότι οι πολίτες των κρατών της τελευταίας διεύρυνσης αντιμετωπίζουν ειδικούς διοικητικούς φραγμούς.

4.1.10

Τέλος η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το τμήμα ΙΙ του παραρτήματος ΙΙ του Κανονισμού θα πρέπει να καταργηθεί. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιδεικνύουν ευαισθησία στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετικά με το γεγονός ότι τα επιδόματα τοκετού ή υιοθεσίας δεν αποτελούν ειδικά επιδόματα αλλά οικογενειακές παροχές και για το λόγο αυτό μπορούν να μεταφέρονται. Εκφράζουμε την επιθυμία να υιοθετήσουν τα κράτη την εν λόγω νομική πραγματικότητα, πριν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο την επεκτείνει μέσω των αποφάσεών του σε όλη την Ένωση.

4.2

Κανονισμός αριθ. 574/72 του Συμβουλίου περί του τρόπου εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71

4.2.1

Το άρθρο 2 της πρότασης τροποποιεί τέσσερα άρθρα του Κανονισμού, που αναφέρονται όλα στην υγειονομική περίθαλψη σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας.

4.2.2

Καταργούνται οι παράγραφοι 5 και 6 του άρθρου 60 σχετικά με τις παροχές σε είδος σε περίπτωση διαμονής σε κράτος μέλος που δεν είναι το αρμόδιο. Καταργούνται ορισμένες διαδικασίες κοινοποίησης που δεν εφαρμόζονταν στην πράξη.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη συμφωνία της με όλα εκείνα τα μέτρα που επιφέρουν απλούστευση και κατάργηση της μη παραγωγικής γραφειοκρατίας.

4.2.3

Τροποποιείται το κείμενο του άρθρου 62 (παροχές σε είδος σε περίπτωση διαμονής σε κράτος μέλος που δεν είναι το αρμόδιο). Με την καθιέρωση υγειονομικής κάρτας καταργούνται οι περιττές διαδικασίες που εν πάσει περιπτώσει εφαρμόζονται στο επίπεδο των αρμόδιων οργάνων των κρατών μελών και όχι από τον ενδιαφερόμενο. Η διατύπωση είναι παρόμοια με αυτή του άρθρου 21 του Κανονισμού, σύμφωνα με την τροποποίηση που καθιερώθηκε από τον Κανονισμό υπ' αριθ. 631/2004.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει κάθε τροποποίηση που επιφέρει διευκόλυνση της πρόσβασης των πολιτών στις παροχές που δικαιούνται.

4.2.4

Τροποποιείται η παράγραφος 2 του άρθρου 63 σχετικά με τις παροχές σε είδος στους εργαζομένους σε περίπτωση μεταφοράς της κατοικίας ή επιστροφής στη χώρα κατοικίας καθώς και στους εργαζομένους οι οποίοι έχουν έγκριση να μεταβούν σε άλλο κράτος μέλος για θεραπεία. Τροποποιείται λόγω της αναφοράς που γίνεται στο άρθρο αυτό στις παραγράφους 5 και 6 του άρθρου 60, οι οποίες όμως καταργούνται από την ίδια πρόταση Κανονισμού.

4.2.5

Τροποποιείται η παράγραφος 1 του άρθρου 66 σχετικά με την αμφισβήτηση του επαγγελματικού χαρακτήρα του ατυχήματος ή της ασθένειας, προκειμένου να καταργηθεί η αναφορά στο άρθρο 20 του Κανονισμού, που με τη σειρά του είχε καταργηθεί από τον κανονισμό υπ' αριθ. 631/2004.

4.2.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλες τις τροποποιήσεις που εισάγονται, δεδομένου ότι συμβάλουν στη βελτίωση του κανονισμού, όσον αφορά την απλούστευση του κειμένου και την εξάλειψη της γραφειοκρατίας, στο μέτρο που οι τροποποιήσεις αυτές διευκολύνουν τη σχέση των πολιτών με τις διοικήσεις.

5.1

Γενικότερα, η ΕΟΚΕ δέχεται θετικά την πρόταση του κανονισμού με τις παρατηρήσεις που εκφράζονται στην παρούσα γνωμοδότηση. Θεωρούμε θετικό ότι απλοποιείται και βελτιώνεται το κείμενο των Κανονισμών υπ' αριθ. 1408/71 και 574/72, προκειμένου να διευκολυνθεί η ελεύθερη διακίνηση των πολιτών της Ένωσης, ωστόσο πιστεύουμε ότι θα ήταν πιο θετικό ακόμη να τεθεί σε ισχύ ο Κανονισμός υπ' αριθ. 883/2004, που αποτελεί αφ' εαυτού συνολική και μεγαλύτερης εμβέλειας απλούστευση στα θέματα του συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.

5.2

Δεδομένου ότι η ΕΟΚΕ δεν μπόρεσε να εκφραστεί για το τελικό κείμενο της μακρόχρονης νομοθετικής διαδικασίας που χρειάστηκε ο εν λόγω κανονισμός υπ' αριθ. 883/2004, θεωρούμε ότι θα πρέπει το συντομότερο δυνατό να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για το θέμα αυτό, πριν αρχίσει η νομοθετική διαδικασία του νέου κανονισμού εφαρμογής που η Επιτροπή πρόκειται να δημοσιεύσει προσεχώς.

5.3

Από τη σκοπιά της, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ολοκληρώσει το συντομότερο δυνατόν την πρόταση Κανονισμού εφαρμογής, και το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να ενεργήσουν με γρήγορους ρυθμούς κατά τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας για την υιοθέτηση του εν λόγω Κανονισμού, ούτως ώστε να μην επαναληφθεί η εμπειρία της καθυστερήσεως που σημειώθηκε κατά τη διαδικασία υιοθέτησης του Κανονισμού υπ' αριθ. 883/2004, ειδικότερα δε λαμβάνοντας υπόψή τον εορτασμό, το 2006 του έτους κινητικότητας των εργαζομένων.

5.4

Όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις που αναφέρονται στα διάφορα παραρτήματα του Κανονισμού υπ' αριθ. 1408/71, η ΕΟΚΕ ζητά να καταργηθεί το ταχύτερο δυνατόν η μεταρρύθμιση που περιέχεται στο τμήμα ΙΙ του παραρτήματος ΙΙ για τα ειδικά επιδόματα τοκετού και υιοθεσίας, βάσει συμφωνίας των κρατών μελών που εξακολουθούν να διατηρούν την εξαίρεση.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/29

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή επιβεβαιώνει το έντονο ενδιαφέρον της για την επίτευξη πραγματικής προόδου σε ό,τι αφορά την προώθηση της ισότητας των φύλων, όπως έχει τονίσει επανειλημμένως στις πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της για το θέμα αυτό (2). Η ισότητα των φύλων αποτελεί — και πρέπει να παραμείνει — προτεραιότητα των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μολονότι έχει καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια για την προώθηση της ισότητας των φύλων στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες παραμένουν σε μειονεκτική θέση στους περισσότερους τομείς δραστηριότητας (3) — αυτό πρέπει να αλλάξει. Εάν και σε μικρότερο βαθμό, υφίστανται διακρίσεις φύλου και εναντίον των ανδρών — και αυτό θα πρέπει να επιλυθεί. Πρέπει να αντιμετωπιστεί, επίσης, ένα πλήθος προβλημάτων που οφείλονται στις διακρίσεις (λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού, της ηλικίας, της υγείας, των ειδικών αναγκών, της εθνικής καταγωγής) τα οποία εντείνονται από τη διάσταση του φύλου.

1.1.1

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές ανισότητας των φύλων σε όλη την ΕΕ και είναι σημαντικό να εντοπιστούν, να τεκμηριωθούν, να αναλυθούν, να εξαχθούν τα σχετικά διδάγματα σε κοινοτικό επίπεδο, και να εξευρεθούν ικανοποιητικές λύσεις.

1.1.2

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει κάθε αποτελεσματικό μέσο που επιταχύνει την υλοποίηση της ισότητας των φύλων.

1.1.3

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση για ίδρυση Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (4), επειδή έχει την πεποίθηση ότι θα αποτελέσει αποτελεσματικό μέσο — με σπουδαίο δυναμικό — στη στήριξη των προσπαθειών της ΕΕ και των κρατών μελών για την πραγματοποίηση προόδου σε ό,τι αφορά την προώθηση της ισότητας των φύλων.

1.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επιχειρηματολογία για την ίδρυση ανεξάρτητου ινστιτούτου και αποδέχεται χωρίς επιφυλάξεις την απόφαση ότι το Ινστιτούτο δεν πρέπει να αντικαταστήσει ή να αποδυναμώσει τους σημερινούς δοκιμασμένους και ειδικευμένους οργανισμούς ή εκείνους που πρόκειται να ιδρυθούν σε κοινοτικό επίπεδο (5). Ούτε θα πρέπει η ίδρυση του Ινστιτούτου να αποδυναμώσει την υλοποίηση της ένταξης της διάστασης του φύλου στα μέσα και σε όλες τις πολιτικές και τα προγράμματα της Κοινότητας: η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το βήμα αυτό, αντιθέτως, θα ενισχύσει την ενσωμάτωση αυτή.

1.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το Ινστιτούτο θα στηρίξει το κύρος του στην αντικειμενικότητα, την ουδετερότητα, την ανεξαρτησία, την εμπειρογνωμοσύνη, και την ικανότητα συγκέντρωσης σχετικών στοιχείων σε έναν τόπο και ότι θα μπορούσε να αποτελέσει μέσο για ένα ευρύ πεδίο χρηστών. Χάρη στη συστηματική ένταξη της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές, το Ινστιτούτο θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσει μια μεγάλη ποικιλία «πελατείας» — που εκτείνεται από τα πιο διαφορετικά στρώματα της κοινωνίας των πολιτών έως τα όργανα της ΕΕ που είναι αρμόδια για τη λήψη αποφάσεων.

1.3.1

Εξάλλου, οι δραστηριότητες του Ινστιτούτου δεν θα αναπτύσσονται αποκλειστικά εντός της ΕΕ αλλά θα επεκτείνονται σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο, όπως η ετοιμασία των περαιτέρω διευρύνσεων της Ένωσης, και σε διεθνές επίπεδο. Συνεπώς, θα εργάζεται, επίσης, για την καλλιέργεια πολυπολιτισμικών διασυνδέσεων και ανταλλαγών.

1.4

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι, ενόψει του φιλόδοξου στόχου και των καθηκόντων που αναμένουν το Ινστιτούτο, οι εξουσίες και οι ευθύνες του πρέπει να καθοριστούν με περισσότερη σαφήνεια σε σχέση με τις λειτουργίες που αναλαμβάνει στους τομείς της έρευνας, της πληροφόρησης, της προβολής κλπ. Οι στόχοι της συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων πρέπει να προσδιοριστούν, έτσι ώστε το Ινστιτούτο να είναι σε θέση να συμβάλει στη διαδικασία της χάραξης πολιτικής. Πρέπει να είναι σε θέση να διευκρινίζει τα μέτρα και τη νομοθεσία που πρέπει να υιοθετούν τα κοινοτικά όργανα. Το Ινστιτούτο θα πρέπει να διαδραματίζει, επίσης, εκπαιδευτικό ρόλο σε θέματα ένταξης της διάστασης του φύλου και να έχει τη δυνατότητα να παρουσιάζει τις απόψεις του για τις κοινοτικές πρωτοβουλίες και δραστηριότητες στον τομέα.

1.4.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι ένας ακριβέστερος προσδιορισμός των στόχων και των αρμοδιοτήτων του Ινστιτούτου θα συνέβαλε, επίσης, ώστε να τονιστεί η σημασία του και να καταδειχθεί σαφώς ότι χρειάζεται τους ανάλογους πόρους για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων.

1.5

Το Ινστιτούτο θα πρέπει να διαθέτει το απαραίτητο κύρος, αυξημένη διαφάνεια, και να διασφαλίζει αποτελεσματικές διασυνδέσεις με σχετικές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που αναφέρονται στο άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχεία α) έως γ), οι οποίες διαθέτουν πλούτο αναλυτικής εμπειρίας και εμπειρογνωμοσύνης στα θέματα ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών και, έτσι, μπορούν να αντικατοπτρίζουν άμεσα τις ανάγκες των πολιτών της ΕΕ. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά με εμμονή να διατεθούν στους εκπρόσωπους της κοινωνίας των πολιτών περισσότερες θέσεις στο διοικητικό συμβούλιο του Ινστιτούτου (βλ. σημεία 3.7.2 και 3.7.3 παρακάτω). Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ τονίζει και πάλι το σημαντικό ρόλο των κοινωνικών εταίρων στην επίλυση των προβλημάτων της ισότητας των φύλων και στην αγορά εργασίας.

1.6

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι εκπρόσωποι των κοινωνικών εταίρων της Ευρώπης και των σχετικών ΜΚΟ πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα άλλα μέλη στο διοικητικό συμβούλιο — δηλ. να έχουν δικαίωμα ψήφου (βλ. σημείο 3.7.4 παρακάτω).

1.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η χρηματοδότηση του Ινστιτούτου πρέπει να είναι ανάλογη του έργου που θα επιτελέσει, δίπλα στους υφιστάμενους οργανισμούς και τα κοινοτικά προγράμματα που, επίσης, πραγματεύονται το θέμα της ισότητας των φύλων.

1.8

Μολονότι στην πρόταση κανονισμού δεν αναφέρεται που θα βρίσκεται η έδρα του Ινστιτούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει η έδρα του να είναι σε μια από τις χώρες που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004. Ορισμένες από τις χώρες αυτές ήδη εξέφρασαν ενδιαφέρον να φιλοξενήσουν το Ινστιτούτο, κάτι το οποίο θα ικανοποιήσει και την ανάγκη για ισόρροπη αποκέντρωση των οργάνων σε όλη την ΕΕ και θα δώσει τη δυνατότητα αμεσότερης επαφής με πολίτες κάποιας από τις παραπάνω χώρες, όπου πρέπει να υποστηριχθεί η εφαρμογή της ισότητας των ευκαιριών για άνδρες και γυναίκες.

1.9

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η στενή συνεργασία με το Ινστιτούτο θα ωφελήσει και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και δηλώνει ότι είναι έτοιμη να συνεργαστεί μαζί του στο πλαίσιο των κοινοτικών κανόνων.

2.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ίδρυση Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (6) στις 8 Μαΐου 2005 και δήλωσε, μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωση τύπου (7) ότι:

«Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την ισότητα των φύλων θα είναι ένα ανεξάρτητο κέντρο αριστείας σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Θα συγκεντρώνει, θα αναλύει, και θα διοχετεύει έγκυρα και συγκρίσιμα στοιχεία έρευνας και πληροφορίες χρήσιμες στους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικών στις Βρυξέλλες και στα κράτη μέλη. Θα διαθέτει κέντρο τεκμηρίωσης και βιβλιοθήκη ανοικτή για το κοινό.

Το Ινστιτούτο θα υποκινεί την έρευνα και τις ανταλλαγές εμπειριών με τη διοργάνωση συνεδριάσεων των υπευθύνων για τη χάραξη πολιτικής, εμπειρογνωμόνων και ενδιαφερόμενων φορέων και θα προωθεί την ευαισθητοποίηση για τις πολιτικές ισότητας των φύλων με γεγονότα όπως συνέδρια, εκστρατείες και σεμινάρια. Άλλο σημαντικό καθήκον θα είναι η ανάπτυξη μέσων για την ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές».

2.2

Το μεγάλο χρονικό διάστημα, που μεσολάβησε μεταξύ της πρώτης ώθησης για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου το 1995 (8) και της ανακοίνωσης της πρότασης κανονισμού το Μάιο του 2005, επέτρεψε τη διεξαγωγή εμπειρογνωμοσύνης και πολιτικής έρευνας, που οδήγησε στην προετοιμασία ενός μέτρου μετά από μελέτη του θέματος.

2.3

Στη συνεδρίαση του 1ης και 2ας Ιουνίου 2004, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «Απασχόληση, την κοινωνική πολιτική, την υγεία και θέματα καταναλωτών» δήλωσε ομόφωνα ότι υποστηρίζει την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου (9).

«Οι αντιπροσωπίες υποστήριξαν κατ' αρχήν πλήρως την ίδρυση του Ινστιτούτου, τονίζοντας παράλληλα ότι είναι σημαντικό η νέα δομή να προσφέρει πρόσθετη αξία και να μην αναπαράγει δραστηριότητες που έχουν ήδη αναληφθεί σε αυτόν τον τομέα. Τονίστηκε επίσης η ανάγκη δημοσιονομικής ουδετερότητας.»

Το Συμβούλιο ανάθεσε στο Ινστιτούτο τα ακόλουθα:

2.3.1

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε στη συνέχεια την Επιτροπή να υποβάλει την πρότασή της (10).

2.4

Η απόφαση για ίδρυση του Ινστιτούτου, συνεπώς, ελήφθη μετά τη διεύρυνση της ΕΕ με δέκα νέες χώρες και η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό να λειτουργήσει από την αρχή στη διευρυμένη ΕΕ, πράγμα το οποίο επιτρέψει να αξιοποιηθεί ένα ευρύτερο φάσμα εμπειριών, καταστάσεων, και εμπειρογνωμοσύνης.

2.5

Στη γνωμοδότησή της «Πεκίνο, δέκα χρόνια μετά: αξιολόγηση της προόδου που σημειώθηκε σε ό,τι αφορά την ισότητα ανδρών και γυναικών στην Ευρώπη και στις αναπτυσσόμενες χώρες» (11), η ΕΟΚΕ πρόσφατα συνόψισε το ιστορικό και τα είδη των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στην ΕΕ για την ισότητα των φύλων. Η ΕΟΚΕ αναφέρεται στην παραπάνω γνωμοδότηση και τονίζει ότι πρέπει να τονιστεί ότι αυξάνονται τόσο η ανάγκη για εκθέσεις εμπειρογνωμόνων, αναλύσεις και στοιχεία, όσο και οι απαιτήσεις για την ποιότητα των παραπάνω. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της δεδομένου ότι η πρόοδος αυτή είναι συνέπεια της ευρύτερης εφαρμογής της αρχής της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου.

2.6

Στην πράξη αποκαλύπτονται νέα και υπάρχοντα προβλήματα, άμεσα συνδεδεμένα με τα θέματα φύλου που αντιμετωπίζουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη, τα οποία το Ινστιτούτο πρέπει να πραγματευθεί:

2.6.1

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει τον αναγνώστη στη γνωμοδότησή της με θέμα «Πεκίνο, δέκα χρόνια μετά» στην οποία αναφέρεται λεπτομερώς σε ένα φάσμα τομέων όπου θα πρέπει να αναληφθεί δράση (12).

2.7

Όπως τονίστηκε παραπάνω, η ΕΟΚΕ γνωρίζει ότι η ένταξη της διάστασης του φύλου εφαρμόζεται ολοένα και περισσότερο και συνεχίζει να αναπτύσσεται. Ωστόσο, ή ίσως εξαιτίας αυτού, η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι το έργο της συγκέντρωσης των προσπαθειών των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων φορέων της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν κοινοτικούς φορείς για τα θέματα αυτά, πρέπει να ανατεθεί σε ένα ανεξάρτητο όργανο το οποίο θα ενισχύσει το αποτέλεσμα της συνεργασίας. Η ΕΟΚΕ είναι, επίσης, πεπεισμένη ότι θα υπάρξουν εγγυήσεις που θα διασφαλίζουν ότι το Ινστιτούτο και οι υφιστάμενοι οργανισμοί αλληλοσυμπληρώνονται και ότι η αρχή της ένταξης διάστασης του φύλου θα συνεχίσει να αναπτύσσεται στα όργανα της ΕΕ σε στενή συνεργασία με το Ινστιτούτο. Εξάλλου, πρέπει να εδραιωθεί συστηματική συνεργασία με τους θεσμικούς μηχανισμούς στον τομέα της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών.

2.8

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι μολονότι η ίδρυση του Ινστιτούτου αποτελεί πρόοδο, δεν αποκλείει την ανάγκη επιπλέον μέτρων που να αποσκοπούν στην επίτευξη προόδου σε ό,τι αφορά την εφαρμογή της ισότητας ευκαιριών και να ικανοποιούν ταυτόχρονα όλους τους στόχους των κοινοτικών εγγράφων. Έχει ιδιαίτερη σημασία η ενεργή συμβολή του Ινστιτούτου στην εκπλήρωση των στόχων της Λισσαβόνας για την προώθηση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης.

2.9

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ίδρυση του Ινστιτούτου. Ωστόσο, θα πρέπει να προβληθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να προκαλέσει την πιο θετική ανταπόκριση εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, χωρίς την υποστήριξη της οποίας δεν μπορεί να υπάρξει θετική εκκίνηση. Συνεπώς, στο νέο αυτό οργανισμό πρέπει να διατεθούν τα απαραίτητα μέσα που θα του εξασφαλίσουν αξιοπιστία και εμπιστοσύνη και θα του επιτρέψουν να επιτελέσει με επιτυχία δραστηριότητες κάθε είδους και να προκαλέσει το ενδιαφέρον που του αξίζει.

3.1

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει τη νομική βάση με την οποία πρόκειται να ιδρυθεί το Ινστιτούτο, δηλαδή το άρθρο 141, παράγραφος 3, και το άρθρο 13, παράγραφος 2, της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συμφωνεί με τους λόγους που παρατίθενται στις αιτιολογικές σκέψεις, που επίσης δικαιολογούν ότι η πρόταση συμφωνεί με το άρθρο 5 της συνθήκης.

3.2

Η ΕΟΚΕ κρίνει, επίσης, ότι η λειτουργία βάσει της υφιστάμενης υποδομής — ιδρύματα και άλλοι φορείς — συμφωνεί με την επιθυμία του Συμβουλίου για αποτροπή επανάληψης δραστηριοτήτων. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η αιτιολογική σκέψη 12 εμμέσως περιλαμβάνει και άλλα όργανα και αρχές που εργάζονται στην ΕΕ, όπως η Στατιστική Υπηρεσία της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανακοίνωση της Επιτροπής για το πλαίσιο λειτουργίας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών οργανισμών (13) και στο σχέδιο διοργανικής συμφωνίας για το πλαίσιο λειτουργίας (14) και τονίζει ότι η θέση του Ινστιτούτου μεταξύ των υφιστάμενων οργάνων θα καθοριστεί επίσης στο πλαίσιο αυτό.

3.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αγγλική επονομασία του Ινστιτούτου (άρθρο 1) «The European Institute for Gender Equality» αντικατοπτρίζει με σαφήνεια την αποστολή του και είναι ανοιχτή σε πολλές συνεκδοχές (ηθικές, αισθητικές, σεξουαλικές κλπ.). Είναι γνωστό από την εμπειρία ότι η λέξη «φύλο» δεν αντιστοιχεί σε κάποια συγκεκριμένη λέξη σε ορισμένες γλώσσες της ΕΕ. Συνεπώς, οι μεταφράσεις θα πρέπει γίνονται με τέτοιο τρόπο που να πλησιάζουν κατά το δυνατόν το πρωτότυπο.

3.4

Σε ό,τι αφορά τους στόχους του Ινστιτούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το άρθρο 2 πρέπει να επεκταθεί, ώστε να είναι σαφέστερο ότι σκοπό αποτελεί η προώθηση της αρχής της ενσωμάτωσης του φύλου σε όλα τα επίπεδα.

3.4.1

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι το Ινστιτούτο μπορεί να βοηθήσει του οργανισμούς εργοδοτών και εργαζομένων και άλλους φορείς της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Ο στόχος αυτός θα πρέπει να δηλωθεί με σαφήνεια και να ληφθεί υπόψη.

3.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα καθήκοντα που αναφέρονται στο άρθρο 3 είναι όσο σημαντικά όσο και οι στόχοι και θα πρέπει να επεκταθούν, όπως αναφέρθηκε στο σημείο 1.4 της παρούσας γνωμοδότησης.

3.5.1

Η ΕΟΚΕ ζητά τη ρητή αναφορά των κοινωνικών εταίρων στο άρθρο 3, παράγραφος 1, περίπτωση α). Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να σημειωθεί ότι οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι πρόσφατα υιοθέτησαν μια «Στρατηγική-πλαίσιο στον τομέα της ισότητας των γυναικών και ανδρών».

3.5.2

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι εάν το Ινστιτούτο αποσκοπεί στην παραγωγή προστιθέμενης αξίας, θα πρέπει να δημοσιεύει τακτικά, επιπλέον της ετήσιας έκθεσης, συμπεράσματα που σχετίζονται με την εκπλήρωση καθηκόντων βάσει, παραδείγματος χάρη, της κοινοτικής στρατηγικής για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών. Θα πρέπει, επίσης, να δημοσιεύει, μεταξύ άλλων, το πρόγραμμα εργασίας και την ετήσια έκθεσή του (άρθρο 3, παράγραφος 1, περίπτωση ε).

3.5.3

Τα θέματα τα οποία πραγματεύεται το Ινστιτούτο θα απαιτούν, επίσης, κατάλληλες μεθόδους εργασίας. Αυτές θα πρέπει να προσφέρουν λύσεις σε διαφορετικά είδη ανισότητας και διάκρισης των φύλων και θα πρέπει, συνεπώς, να χρησιμοποιούν συγκρίσιμες μεθόδους (συγκριτική αξιολόγηση), περιπτωσιολογικές μελέτες, κάθετη (τομεακή) συλλογή στοιχείων, κλπ. Εξυπακούεται ότι το Ινστιτούτο πρέπει επίσης να συνεργάζεται με ειδικευμένα όργανα και υπηρεσίες για το σκοπό αυτό.

3.5.4

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι στο σημείο (παράγραφος 1, στοιχείο δ) του ίδιου άρθρου δηλώνεται ότι το Ινστιτούτο θα διενεργήσει έρευνα στην «Ευρώπη», όπου εννοεί την ευρύτερη δραστηριοποίησή του στον ΕΟΧ, ως μέρος της μελλοντικής διεύρυνσης και στις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης.

3.5.5

Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να προστεθεί το εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο στο άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο ζ). Έτσι, θα ήταν δυνατή η συμμετοχή και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, όπως των τοπικών και περιφερειακών αρχών, που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τα θέματα ισότητας των φύλων στο ευρύ κοινό — πράγμα που συμφωνεί με τους στόχους που παρατίθενται στο άρθρο 2 και στην αιτιολογική έκθεση.

3.6

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι το Ινστιτούτο πρέπει να είναι ανεξάρτητο από εθνικούς φορείς και από την κοινωνία των πολιτών (άρθρο 5). Κρίνει, ωστόσο, ότι θα πρέπει, επίσης, να είναι ανεξάρτητο από τα κοινοτικά όργανα, κάτι το οποίο θα το διευκολύνει να υιοθετήσει πιο αντικειμενική στάση προς αυτά. Για τον παραπάνω λόγο, η ΕΟΚΕ προτείνει την αύξηση των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών στο διοικητικό συμβούλιο για τη διασφάλιση μεγαλύτερης ανεξαρτησίας του Ινστιτούτου.

3.6.1

Η ΕΟΚΕ κατανοεί και υποστηρίζει ότι το Ινστιτούτο θα εργαστεί ελεύθερα και ανεξάρτητα με τα θεσμικά όργανα των κρατών μελών. Ωστόσο, διερωτάται εάν θα αποκτήσει εύκολα και εγκαίρως τα στοιχεία που χρειάζεται και εάν θα έπρεπε να εξετάσει την ανάθεση αρμοδιοτήτων για το λόγο αυτό σε μέλη του συμβουλευτικού φόρουμ (βλέπε παρακάτω). Το ρόλο αυτό θα μπορούσαν να αναλάβουν φορείς που θα δραστηριοποιηθούν στα κράτη μέλη βάσει της οδηγίας για την παγίωση οδηγιών για την ισότητα των ευκαιριών (15).

3.7

Σε ό,τι αφορά τους φορείς του Ινστιτούτου (άρθρα 9 και 10), η ΕΟΚΕ εκτιμά τις προσπάθειες να καταστεί το διοικητικό συμβούλιο λειτουργικός φορέας που να μπορεί να διασφαλίσει την προσαρμογή του στις αλλαγές και τις απαιτήσεις.

3.7.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, ωστόσο, ότι η Επιτροπή πρέπει να διορίσει μόνο μέλη του διοικητικού συμβουλίου που θα εκπροσωπήσουν την κοινωνία των πολιτών κατόπιν πρότασης των σχετικών οργανώσεων. Αυτό πρέπει να δηλώνεται στο άρθρο 10.

3.7.2

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, εάν το διοικητικό συμβούλιο είναι σε θέση να ανταποκριθεί καταλλήλως στις ανάγκες — δηλ. να αντανακλά τις ευθύνες του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη — και να λαμβάνει την κατάλληλη ανατροφοδότηση από την κοινωνία των πολιτών, οι κοινωνικοί εταίροι της Ευρώπης και οι σχετικές ΜΚΟ πρέπει να εκπροσωπούνται πιο αποτελεσματικά και ορατά. Επιπλέον, δεν υπάρχει λόγος να μην προταθεί μια τέτοια συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών. Δεδομένου ότι οι κοινωνικοί εταίροι δε θα εκπροσωπούνται εδώ σε εθνικό επίπεδο, σε αντίθεση με τους κοινοτικούς τριμερείς φορείς, είναι επιθυμητό, έστω με τον τρόπο αυτό, να εξασφαλιστεί η ενεργή συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των σχετικών ΜΚΟ, και ιδίως των γυναικών.

3.7.3

Η ΕΟΚΕ, συνεπώς, επιθυμεί να αυξηθεί ο αριθμός των μελών του διοικητικού συμβουλίου. Πιστεύει ότι έξι μέλη από κάθε μέρος (Συμβούλιο, Επιτροπή, κοινωνικοί εταίροι, και αρμόδιοι μη κυβερνητικοί οργανισμοί σε κοινοτικό επίπεδο) θα ήταν το ιδανικό, που θα έδινε, επίσης, τη δυνατότητα σε καθεμιά από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που αναφέρονται στο άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχεία α) έως γ) να διασφαλίσουν ίση εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών κατά την επιλογή υποψηφίων. Έτσι, λοιπόν, καθεμιά από τις οργανώσεις που αναφέρονται στην υπό εξέταση πρόταση κανονισμού θα διαθέτει δύο θέσεις.

3.7.4

Δεν υπάρχει λόγος να μην έχουν δικαίωμα ψήφου οι εκπρόσωποι των κοινωνικών εταίρων και των ΜΚΟ. Για την καλύτερη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της αντικειμενικότητας των διαδικασιών, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εκχωρήσει πλήρη δικαιώματα ψήφου στους εκπροσώπους των εργοδοτών, των εργατών και των σχετικών ΜΚΟ, ώστε να μην αποτελούν κάτι παραπάνω από παρατηρητές. Αυτό συμφωνεί με το σημείο 4, όπου δηλώνεται ότι «Κάθε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου ή, σε περίπτωση απουσίας του, ο αναπληρωτής του διαθέτει μια ψήφο.»

3.7.5

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι διευθυντές του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για την Βελτίωση των Συνθηκών Εργασίας, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στο Χώρο της Εργασίας, του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης, και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θα πρέπει ενδεχομένως να έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν συστηματικά στις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου του Ινστιτούτου με την ιδιότητα του παρατηρητή (άρθρο 10, παράγραφος 11). Ο διευθυντής του Ινστιτούτου θα πρέπει, επίσης, να είναι σε θέση να συμμετέχει στις συνεδριάσεις των εν λόγω οργανισμών (εξ ονόματος του διοικητικού συμβουλίου ή/και βάσει «μνημονίων συνεννόησης»).

3.8

Η ΕΟΚΕ σέβεται το γεγονός ότι ο ρόλος της συμβουλευτικής ομάδας θα δώσει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να εμπλέξουν σχετικούς φορείς και να συστήσουν ένα δίκτυο εμπειρογνωμόνων. Βάσει του άρθρου 12, το όργανο αυτό δεν θα διαθέτει δικαιώματα λήψης αποφάσεων στο Ινστιτούτο και είναι περιττό, συνεπώς, να δηλωθεί, ότι τα τρία μέλη που εκπροσωπούν ενδιαφερόμενα μέρη σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Θα μπορούσε κάποιος να διερωτηθεί για ποιο λόγο διορίζονται από την Επιτροπή και γιατί δεν διορίζονται απευθείας από τις σχετικές οργανώσεις που αναφέρονται στο άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχεία α) έως γ).

3.8.1

Πρέπει να ευρεθεί τρόπος ώστε να διασφαλιστεί η ίση εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών στο συμβουλευτικό φόρουμ.

3.8.2

Όπως δηλώνεται στο σημείο 3.6.1 παρακάτω, τα μέλη του συμβουλευτικού φόρουμ πρέπει να αναλάβουν συγκεκριμένη ευθύνη για να διασφαλιστεί η συνεργασία των υπηρεσιών των χωρών τους και του Ινστιτούτου (άρθρο 12, παράγραφος 4).

3.9

Η ΕΟΚΕ έχει επιφυλάξεις όσον αφορά τη σχεδιαζόμενη χρηματοδότηση του Ινστιτούτου. Διαπιστώνει αντιφάσεις σε όσα αναφέρει η ανακοίνωση τύπου του Συμβουλίου ότι πρέπει να πραγματοποιήσει (παρατίθεται παραπάνω στο σημείο 2.3 της γνωμοδότησης), δηλαδή να επιφέρει προστιθέμενη αξία εκπληρώνοντας απαιτητικούς στόχους, τηρώντας ταυτόχρονα δημοσιονομική ουδετερότητα.

3.9.1

Αναφέρεται ότι η χρηματοδότηση του Ινστιτούτου θα συνεπάγεται μερική μείωση των πιστώσεων του προγράμματος Progress. Το σημείο 3.6 της αιτιολογικής έκθεσης του σχεδίου πρότασης δηλώνει ότι: «Οι δραστηριότητες του Ινστιτούτου θα είναι διαφορετικές από εκείνες που προτείνονται στον τομέα “ισότητα των φύλων” του προγράμματος Progress (2007-2013).» Η ΕΟΚΕ κρίνει το παραπάνω αποτελεί επιχείρημα που υποστηρίζει τη θέση που εξέφρασε στη γνωμοδότησή της για το πρόγραμμα Progress:

«Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά, κατά την κατάρτιση του γενικού χρηματοδοτικού πλαισίου για το πρόγραμμα Progress, η δέσμευση των αναγκαίων για το σκοπό αυτό πόρων να μη συνεπάγεται μείωση των πιστώσεων — όπως προκύπτει από το παρόν Σχέδιο, και προτείνει την κατάρτιση αυτοτελούς προϋπολογισμού για το Ινστιτούτο ισότητας των φύλων»  (16).

3.9.2

Η ΕΟΚΕ συνιστά, συνεπώς, να ληφθεί υπόψη η απαιτούμενη χρηματοδότηση για τη διαχείριση και τη σωστή λειτουργία του Ινστιτούτου κατά τη συζήτηση των δημοσιονομικών προοπτικών της ΕΕ και οι εν λόγω πόροι οπωσδήποτε να κατανεμηθούν σταδιακά, έτσι ώστε το Ινστιτούτο να εκπληρώσει τα καθήκοντα που θα του ανατεθούν και να αποκτήσει νομική και δημοσιονομική βεβαιότητα.

3.9.3

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η συγκέντρωση του έργου για την ισότητα των φύλων σε ένα μόνο φορέα συνεπάγεται οικονομία για την Κοινότητα και για τους εθνικούς φορείς. Το προσχέδιο προϋπολογισμού για το πρόγραμμα Progress δεν θα πρέπει, συνεπώς, να μειωθεί αλλά, αντιθέτως, να αυξηθεί σε περίπτωση που δεν υπάρχει απόφαση για χωριστή χρηματοδότηση του Ινστιτούτου.

3.9.4

Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει η ίδρυση του Ινστιτούτου να αποτελεί δικαιολογία για τη μείωση της χρηματοδότησης άλλων οργάνων — παραδείγματος χάρη, του Ιδρύματος του Δουβλίνου — του οποίου οι αρμοδιότητες περιλαμβάνουν, επίσης, θέματα όπως είναι οι ίσες ευκαιρίες.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/34

1.1.

Το δεύτερο σχέδιο δράσης για τη Βόρεια Διάσταση (ΣΔΒΔ ΙΙ) (1) τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2004.

1.2.

Το ΣΔΒΔ ΙΙ καλύπτει πέντε τομείς προτεραιότητας:

1.3.

Το ΣΔΒΔ ΙΙ εστιάζεται, επίσης, σε περιφέρειες με ειδικές ανάγκες όπως, για παράδειγμα, το Καλίνινγκραντ και η Αρκτική Ζώνη. Επίσης, ενθαρρύνει τις συντονισμένες ενέργειες όλων των ενδιαφερομένων εταίρων για την ενίσχυση οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών και πολιτικών στον τομέα της απασχόλησης.

1.4.

Στο ΣΔΒΔ ΙΙ παρουσιάζονται ποικίλες δυνατότητες ανάληψης δράσης στους εν λόγω τομείς, ενώ η πρακτική εφαρμογή των δράσεων αφήνεται στην αρμοδιότητα των ενδιαφερόμενων μερών. Για την ΒΔ δεν έχει προβλεφθεί ειδικός προϋπολογισμός, αλλά χρηματοδοτείται από διάφορα κοινοτικά προγράμματα (π.χ. Tacis), τις ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις, και τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (ΣΤΕ — Σκανδιναβική Τράπεζα Επενδύσεων, ΕΤΑΑ — Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, κλπ.).

1.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπονεί ετήσιες εκθέσεις προόδου σχετικά με την εφαρμογή του ΣΔΒΔ ΙΙ. Η ετήσια έκθεση προόδου 2004 επισημαίνει μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων στους πέντε τομείς προτεραιότητες. Η έκθεση υπογραμμίζει, επίσης, το συμπέρασμα που έχει διατυπώσει η ΕΟΚΕ, ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δεν είναι επαρκώς ενημερωμένες σχετικά με τις δραστηριότητες της ΒΔ και ζητεί την καλύτερη πληροφόρηση του κοινού και την περαιτέρω συμμετοχή των περιφερειακών οργανώσεων στην εφαρμογή και την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων της ΒΔ.

1.6.

Η εφαρμογή του ΣΔΒΔ ΙΙ παρακολουθείται σε ετήσια βάση: το 2004 πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση ανώτατων υπαλλήλων, το 2005 υπουργική διάσκεψη, και το δεύτερο εξάμηνο του 2006 προβλέπεται συνεδρίαση ανώτατων υπαλλήλων.

2.1.

Στο ΣΔΒΔ ΙΙ ζητά τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) στην εφαρμογή του ΣΔΒΔ: «Για να επιτευχθεί ευρεία συμμετοχή των ομάδων της κοινωνίας των πολιτών στον έλεγχο της προόδου στο πλαίσιο του σχεδίου δράσεως, θα ήταν επίσης χρήσιμο να οργανώσει η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ετήσιο φόρουμ για την εκτέλεση του σχεδίου δράσεως, συγκαλώντας εκπρόσωπους των κοινωνικών και οικονομικών οργανώσεων που εκπροσωπούνται στην εν λόγω επιτροπή.»  (2)

2.2.

Το ανωτέρω αίτημα βασίστηκε στις συμβολές της ΕΟΚΕ κατά το παρελθόν: στις γνωμοδοτήσεις για τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα κράτη της Βαλτικής (3), για τη Βόρεια Διάσταση της ΕΕ και σχέσεις με τη Ρωσία (4), για τη Βόρεια Διάσταση: σχέδιο δράσης για τη Βόρεια Διάσταση της εξωτερικής και διασυνοριακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2000–2003 (5) και για τη στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ-Ρωσίας: το επόμενο βήμα (6) ·στις δηλώσεις των υπουργικών διασκέψεων το 1999, 2001, και 2002· και στα συμπεράσματά των δύο διασκέψεων για τη ΒΔ (Φόρουμ), που διοργάνωσε η ΕΟΚΕ το 2001 και το 2003.

2.3.

Η ΕΟΚΕ αποκρίθηκε θετικά στο αίτημα της Επιτροπής και αποφάσισε να συγκεντρώσει πληροφορίες όσον αφορά τις απόψεις των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με:

2.4.

Οι απόψεις των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών συγκεντρώθηκαν το 2004 με τη βοήθεια ερωτηματολογίου, το οποίο διανεμήθηκε ευρέως στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες και μέσω διερευνητικών αποστολών στο Γκντάνσκ, το Καλίνινγκραντ και στη Ρίγα

3.1.

Η ΕΟΚΕ εκπροσωπήθηκε στη συνεδρίαση των ανώτατων υπαλλήλων που διεξήχθη τον Οκτώβριο του 2004 και παρουσίασε σε ειδική έκθεση τα συμπεράσματα και τις συστάσεις της (7).

3.2.

Το γενικό συμπέρασμα όσον αφορά τη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε αυτό το στάδιο του δεύτερου σχεδίου δράσεως για τη Βόρεια Διάσταση συνίσταται στο γεγονός ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών:

Η κατάσταση όσον αφορά αυτές τις τρεις παραμέτρους φαίνεται να είναι πιο θετική στα «παλαιά» κράτη μέλη της ΕΕ στην εν λόγω περιοχή απ' ό,τι στα άλλα κράτη.

Μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με τις οποίες υπήρξαν επαφές διαπιστώθηκε γενικό ενδιαφέρον για περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά τη ΒΔ και το ΣΔΒΔ ΙΙ, για την ενασχόληση με προγράμματα, και για τη συμμετοχή τους στην παρακολούθηση τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η ΕΟΚΕ πρότεινε τη βελτίωση της πληροφόρησης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με το ΣΔΒΔ ΙΙ καθώς και την ενίσχυση της συμμετοχής τους στην εφαρμογή και στην παρακολούθησή του.

Η ΕΟΚΕ προσέφερε τη βοήθειά της για δραστηριότητες στον τομέα της ενημέρωσης και της παρακολούθησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά, ταυτοχρόνως τόνισε ότι οι δραστηριότητες της ΒΔ θα πρέπει πρωτίστως να εστιαστούν σε υποπεριφερειακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο με στόχο την ανάπτυξη της εποικοδομητικής αλληλεπίδρασης των αρχών και των ενδιαφερομένων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Η ΕΟΚΕ υποστήριξε την αρχή, η οποία αναφέρεται στο ΣΔΒΔ ΙΙ (8), σύμφωνα με την οποία θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών στις ετήσιες συνεδριάσεις των ανώτατων υπαλλήλων.

Προτάθηκε, επίσης, κατά τη διάρκεια του ΣΔΒΔ ΙΙ να εξετάσει ΕΕ ορισμένες πρόσθετες πτυχές:

3.3.

Οι συστάσεις αυτές εξακολουθούν να είναι επίκαιρες.

4.1.

Στην έκθεση του 2004, η ΕΟΚΕ εξέφρασε την πρόθεσή της να συμβάλει στην υπουργική διάσκεψη του 2005 καθώς και στη συνεδρίαση των ανώτατων υπαλλήλων το 2006, στηριζόμενη στα ίδια κριτήρια όπως και το 2004.

4.2.

Στο πλαίσιο της νεοσυσταθείσας ομάδας επαφής για την Ανατολική Ευρώπη (ΟΕΑΕ), η ΕΟΚΕ προώθησε τις δραστηριότητές της στον τομέα της Βόρειας Διάστασης. Η ΟΕΑΕ απαρτίζεται από μέλη της ΕΟΚΕ και διαχειρίζεται τις δραστηριότητες της ΕΟΚΕ που αφορούν τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Στόχος αυτών των δραστηριοτήτων είναι η υποστήριξη των κοινοτικών πολιτικών για τη βελτίωση των σχέσεων με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, η αξιοποίηση των συμβολών των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο αυτό, και η ανάπτυξη απευθείας επαφών με φορείς της κοινωνίας των πολιτών στις χώρες αυτές.

4.3.

Η ΕΟΚΕ έχει προωθήσει την πληροφόρηση σχετικά με τη Βόρεια Διάσταση συνάπτοντας επαφές και αναφερόμενη στο σύστημα πληροφόρησης για τη Βόρεια Διάσταση (ΣΠΒΔ) που έχει δημιουργήσει η Επιτροπή.

4.4.

Στο πλαίσιο της προετοιμασίας της γνωμοδότησης, τον Ιούνιο του 2005, η ΕΟΚΕ διένειμε σχετικό ερωτηματολόγιο σε 100 περίπου οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συζήτησε το θέμα της ΒΔ με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της Ρωσίας κατά την κατάρτιση της γνωμοδότησης για τις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας. Ως εκ τούτου, τα συμπεράσματα που διατυπώνονται στην εν λόγω γνωμοδότηση αντικατοπτρίζουν τις απόψεις των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε χώρες εταίρους.

5.1.1.

Η μελέτη για την ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού σχετικά με το ΣΔΒΔ εκπονήθηκε τον Ιούνιο του 2005. Τα ερωτηματολόγια απεστάλησαν σε διάφορες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στις χώρες που κατεξοχήν καλύπτονται από τις δραστηριότητες του Σχεδίου Δράσης (οι χώρες της Βαλτικής και οι Σκανδιναβικές Χώρες, η Γερμανία, η Ρωσία, περιλαμβανομένου του Καλίνινγκραντ, και η Πολωνία). Το ερωτηματολόγιο διερεύνησε τις απόψεις σχετικά με τις ίδιες πτυχές, όπως και κατά το παρελθόν έτος: α) η ενημέρωση των φορέων της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τη ΒΔ και το ΣΔΒΔ ΙΙ, β) η γνώμη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τη ΒΔ και γ) η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή και παρακολούθηση του ΣΔΒΔ ΙΙ.

5.1.2.

Ελήφθησαν 20 μόνο απαντήσεις — αριθμός που καταδεικνύει ότι η γενική ενημέρωση σχετικά με την ΒΔ και το ΣΔΒΔ ΙΙ παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Αυτό ενισχύθηκε περαιτέρω από τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων — ενώ οι περισσότερες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών απάντησαν ότι διέθεταν κάποια ενημέρωση σχετικά με τη ΒΔ και το ΣΔΒΔ ΙΙ, σε λίγες μόνο περιπτώσεις ήταν φανερό ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διέθεταν πραγματικές γνώσεις όσον αφορά το ΣΔΒΔ ΙΙ. Το 1/3 των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών απάντησε ότι είχε ακούσει ορισμένα πράγματα σχετικά με τη ΒΔ και το ΣΔΒΔ ΙΙ, ωστόσο, ήταν σαφές ότι δεν διέθεταν ουσιαστικές γνώσεις σχετικά με τους στόχους και το περιεχόμενό τους.

5.1.3.

Επιπλέον διαπιστώθηκε ότι ορισμένοι φορείς ήταν ενημερωμένοι σχετικά με ορισμένες συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) στο πλαίσιο της ΒΔ, κατά κύριο λόγο σε ό,τι αφορά την περιβαλλοντική εταιρική σχέση (ΠΕΣ). Επιπλέον, ορισμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ήταν ενημερωμένες για τη ΒΔ μέσω διαφόρων περιφερειακών οργανώσεων στην περιοχή της Βαλτικής, και πρωτίστως μέσω του Συμβουλίου των Χωρών της Βαλτικής. Τα δίκτυα των εργοδοτών (Business Advisory Council — γνωμοδοτικό συμβούλιο των εργοδοτών) και των συνδικαλιστικών οργανώσεων (Baltic Sea Trade Union Network — Δίκτυο συνδικαλιστικών οργανώσεων της Βαλτικής) προώθησαν επίσης την ενημέρωση σχετικά με τη ΒΔ μεταξύ των μελών τους.

5.1.4.

Ορισμένοι θεωρούν το ΣΔΒΔ ΙΙ ως ένα πρόγραμμα το οποίο δεν αφορά τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, αλλά μάλλον ως πολιτικό πρόγραμμα για την περιφερειακή συνεργασία των κυβερνήσεων και των αρμοδίων αρχών. Αυτό φαίνεται να ισχύει, ανεξάρτητα από τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή για τη βελτίωση της ενημέρωσης του κοινού μέσω της πρωτοβουλίας «Σύστημα πληροφόρησης για τη Βόρεια Διάσταση».

5.2.1.

Τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων καταδεικνύουν σαφώς ότι οι κυβερνήσεις, οι αρχές και άλλες ενώσεις έχουν αναλάβει πολύ λίγες πρωτοβουλίες για την ενημέρωση και συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στο ΣΔΒΔ ΙΙ. Λίγες ήταν μόνο οι απαντήσεις που επιβεβαίωσαν μια τέτοια δέσμευση. Ωστόσο, οι αρμόδιες αρχές έχουν προωθήσει τη διοργάνωση σεμιναρίων και εργαστηρίων, αντικείμενο των οποίων αποτέλεσε η εφαρμογή του ΣΔΒΔ ΙΙ. Το ίδιο επίσης ισχύει και με τα περιφερειακά όργανα.

5.2.2.

Λίγες μόνο οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών συμμετείχαν στο ΣΔΒΔ ΙΙ εξ ιδίας πρωτοβουλίας. Η συμμετοχή αυτή αφορά δραστηριότητες για βελτίωση του επενδυτικού κλίματος στις περιοχές της ΒΔ, την προώθηση της συνεργασίας με άλλες ενώσεις στις χώρες της ΒΔ, την ενθάρρυνση του διαλόγου για το μέλλον της ΒΔ και σε γενικές γραμμές την παρακολούθηση των εξελίξεων στο πλαίσιο της ΒΔ.

—

Ζητήματα αγοράς εργασίας, απασχόληση και κοινωνικός διάλογος

—

Προώθηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων

—

Διευκόλυνση εμπορικών συναλλαγών και οικονομικών σχέσεων

—

Βελτίωση των συνθηκών για τις διασυνοριακές επενδύσεις

—

Αλληλοσύνδεση των υποδομών και βελτίωση των δικτύων μεταφορών

—

Δράσεις για τη συμμετοχή φορέων της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή του ΣΔΒΔ ΙΙ

—

Δημιουργία κατάλληλων δομών για την εφαρμογή του ΣΔΒΔ ΙΙ

—

Διάθεση επαρκών πόρων για το ΣΔΒΔ ΙΙ

—

Διανομή εκθέσεων προόδου σχετικά με την εφαρμογή του ΣΔΒΔ ΙΙ

6.1.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη συνέχιση της περιφερειακής συνεργασίας στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης μέσω της διαρθρωμένης, πολυμερούς, διασυνοριακής συνεργασίας, η οποία θα συμπεριλαμβάνει και τρίτες χώρες της περιοχής. Η Βόρεια Διάσταση εκτιμάται ως η κατάλληλη πρωτοβουλία για την επίτευξη του στόχου αυτού.

6.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σχέδια για τη σύνδεση της ΒΔ με τη συνεργασία ΕΕ-Ρωσίας και τους τέσσερις κοινούς χώρους. Στην πρόσφατη γνωμοδότησή της με θέμα «Συμβολή της κοινωνίας των πολιτών στις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας» (9), στο σημείο 3.2.5, η ΕΟΚΕ υπογράμμισε: «Παρομοίως θα πρέπει να ανανεωθεί από κοινού με τη Ρωσία η περιφερειακή συνεργασία στο πλαίσιο της βόρειας διάστασης … Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ευχαρίστηση ότι η πτυχή αυτή έχει επίσης ληφθεί δεόντως υπόψη στους οδικούς χάρτες και ενθαρρύνει τη λήψη περαιτέρω μέτρων προκειμένου να αναπτυχθεί η περιφερειακή συνεργασία ως τμήμα των σχέσεων ΕΕ — Ρωσίας».

6.3.

Για μια επιτυχή περιφερειακή συνεργασία στο πλαίσιο της ΒΔ, απαιτείται η δέουσα συμμετοχή της Ρωσίας στην προετοιμασία και εφαρμογή της μελλοντικής πολιτικής της ΒΔ. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να εξεταστούν κατάλληλοι μηχανισμοί συνεργασίας, π.χ., ένα κοινό διοικητικό συμβούλιο, που θα συνυπολογίζουν και τις υπόλοιπες τρίτες χώρες στην περιοχή.

6.4.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τις συστάσεις που διατυπώνονται στη γνωμοδότηση σχετικά με τις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας, στις οποίες προτείνεται η αναβάθμιση ζητημάτων της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο των οδικών χαρτών ΕΕ-Ρωσίας και η ενίσχυση της συμμετοχής των φορέων της κοινωνίας των πολιτών στη συνεργασία ΕΕ-Ρωσίας. Θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να εξεταστούν τρόποι ανάπτυξης διαρθρωμένων διαβουλεύσεων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στους μελλοντικούς μηχανισμούς της ΒΔ.

6.5.

Οι πέντε τομείς της συνεργασίας στο πλαίσιο της ΒΔ εξακολουθούν να είναι επίκαιροι για το μέλλον. Θα πρέπει πρωτίστως να αξιοποιηθούν οι θετικές εμπειρίες της προσέγγισης των εταιρικών σχέσεων της ΒΔ (στους τομείς περιβάλλον, κοινωνικός διάλογος και υγεία, τεχνολογίες της πληροφορίας). Στο πλαίσιο αυτό, ξεχωριστή έμφαση πρέπει να δοθεί στη σύναψη εταιρικών σχέσεων στους εξής τομείς:

6.6.

Τα υφιστάμενα περιφερειακά όργανα στην περιοχή της Βαλτικής, κυρίως το Συμβούλιο των Χωρών της Βαλτικής, πρέπει να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην επικείμενη εφαρμογή της ΒΔ. Στο πλαίσιο αυτό παρέχεται μια καλή δυνατότητα στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να συμμετάσχουν και να συμβάλλουν στη ΒΔ μέσω των δικτύων περιφερειακής συνεργασίας και των καθιερωμένων δεσμών στα προαναφερόμενα όργανα.

6.7.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της από το 2004 όσον αφορά την ενίσχυση της διάδοσης πληροφοριών στο κοινό σχετικά με τη ΒΔ. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να αναβαθμιστεί το ΣΠΒΔ. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης ότι η διάδοση των πληροφοριών πρέπει να πραγματοποιηθεί κατεξοχήν σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, δεδομένου ότι αποτελεί ευθύνη των κυβερνήσεων και των αρμοδίων αρχών στα ενδιαφερόμενα μέλη. Η καλύτερη πληροφόρηση μπορεί να ωθήσει την ανάπτυξη ευρύτερου ενδιαφέροντος για την ΒΔ και να ενθαρρύνει τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά την ενίσχυση της συμμετοχής και συμβολής τους.

6.8.

Η χρηματοδότηση εταιρικών σχέσεων στα πλαίσια της ΒΔ πρέπει να προσδιοριστεί στη βάση μιας περιπτωσιολογικής μελέτης, ενώ οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί πρέπει να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στο εγχείρημα αυτό. Οι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί της Νορβηγίας και του ΕΟΧ θα συμβάλουν στην προώθηση όλων των κοινών διασυνοριακών δράσεων της ΒΔ. Το Ευρωπαϊκό Μέσο Εταιρικής Σχέσης και Γειτνίασης πρέπει να αποκτήσει τοπικό χαρακτήρα από τις αρχές του 2007.

6.9.

Η ΕΟΚΕ θα συνεχίσει τις δραστηριότητές της στο πλαίσιο της ΒΔ και προτίθεται να συμβάλλει στη συνεδρίαση των ανώτατων υπαλλήλων το 2006. Η συμβολή αυτή μπορεί να περιλαμβάνει και συμπεράσματα βασισμένα στις συζητήσεις της ΕΟΚΕ με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στις χώρες εταίρους. Η ΕΟΚΕ θα είναι κατάλληλα προετοιμασμένη να συμβάλει στην περαιτέρω εξέταση του ζητήματος της μελλοντικής εφαρμογής της Βόρειας Διάστασης.

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/39

1.1.1

Η βελτίωση της νομοθεσίας αποτελεί ένα πραγματικό κοινωνικό αίτημα, το οποίο η ΕΟΚΕ θα μεταφέρει στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και στις κυβερνήσεις, βασιζόμενη στις ανάγκες της κοινωνίας των πολιτών, των χρηστών της νομοθεσίας.

1.1.2

Βελτίωση της νομοθεσίας σημαίνει κατ' αρχάς αντιμετώπιση της κατάστασης από τη θέση του χρήστη της νομοθεσίας. Γι' αυτό και είναι σημαντική μια συμμετοχική προσέγγιση, η οποία να περιλαμβάνει τη διοργάνωση προκαταρκτικών διαβουλεύσεων με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους κοινωνικούς εταίρους, καθώς και τις ομάδες που αφορά άμεσα το νομοθέτημα, λαμβάνοντας υπόψη την αντιπροσωπευτικότητά τους, και να αξιοποιεί τους πόρους και τις ικανότητες των συμβουλευτικών οργάνων.

1.1.3

Βελτίωση της νομοθεσίας σημαίνει επίσης μείωσή της, καταπολέμηση του νομοθετικού πληθωρισμού και απλοποίηση του κεκτημένου, διότι ο υπερβολικός αριθμός νομοθετημάτων καθιστά τη νομοθεσία δυσνόητη, παρεμποδίζοντας έτσι τις συναλλαγές. Πρέπει εξάλλου να εξασφαλίζεται η απλή και αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας.

1.1.4

Βελτίωση της νομοθεσίας σημαίνει επαναφορά της στα ουσιώδη, στους στόχους που πρέπει να εκπληρώνει. Σημαίνει επίσης νομοθεσία ευέλικτη και προσαρμόσιμη, αλλά και ικανή να διατηρηθεί για λογικό χρονικό διάστημα. Προς τούτο απαιτείται ακρίβεια και, κυρίως, συνοχή, από τη σύλληψή της έως την επιτόπια εφαρμογή της.

1.1.5

Απλοποίηση σημαίνει όσο το δυνατόν λιγότερο περίπλοκη νομοθεσία, χωρίς όμως αναγκαστική δραστική μείωση του κοινοτικού νομοθετικού έργου ή απορρύθμιση, διότι αυτό θα αντέβαινε στις προσδοκίες της κοινωνίας των πολιτών για ασφάλεια και στις ανάγκες των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των ΜΜΕ, για νομική βεβαιότητα και σταθερότητα.

1.1.6

Κάθε νομοθέτημα ή τμήμα νομοθετήματος που έχει καταστεί παρωχημένο πρέπει να καταργείται ρητώς.

1.2.1

Κάθε Γενική Διεύθυνση (ΓΔ) της Επιτροπής, λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των κειμένων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά της και τον περίπλοκο χαρακτήρα τους (που μπορεί να υπολογίζεται π.χ. βάσει του συνολικού αριθμού των γραμμών και των εσωτερικών παραπομπών σε παλαιότερη νομοθεσία, αλλά και των συνακόλουθων διοικητικών υποχρεώσεων), πρέπει να προτείνει αναλογικό πρόγραμμα απλοποίησης, το οποίο θα εντάσσεται στο γενικότερο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το οποίο θα προσδιορίζει τη σκοπιμότητα και τις προβλεπόμενες επιπτώσεις των προτάσεών της για τους άμεσους χρήστες της προς απλοποίηση νομοθεσίας. Το πρόγραμμα θα πρέπει να καθορίζει τα προτεινόμενα μέτρα ανά ομάδα κειμένων (κατάργηση, αναθεώρηση, κωδικοποίηση κλπ.) και τους πόρους που κρίνονται απαραίτητοι για την υλοποίησή του.

1.2.2

Μια ενιαία ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Απλοποίηση του κεκτημένου και καλύτερη εφαρμογή της νομοθεσίας» θα αναλύει το πρόγραμμα που έχει επιλεγεί για το τρέχον έτος, θα κάνει τον απολογισμό της έμπρακτης εφαρμογής του προγράμματος του προηγούμενου έτους και θα παρουσιάζει την κατάσταση που διαμορφώνεται μεσοπρόθεσμα για το κυλιόμενο πρόγραμμα απλοποίησης και το πρόγραμμα εργασίας της. Θα αναφέρεται επίσης στις κοινοτικές και τις εθνικές εξελίξεις σε θέματα απλοποίησης και βελτίωσης της νομοθεσίας, εν ανάγκη δε θα περιλαμβάνει νέες προτάσεις και συστάσεις. Με τον τρόπο αυτό θα αποφεύγεται η πληθώρα εκθέσεων και ανακοινώσεων που είτε διατέμνονται είτε αλληλεπικαλύπτονται ως προς το περιεχόμενό τους.

1.2.3

Το δικαίωμα πρωτοβουλίας δεν είναι ουδέτερο, αλλά επηρεάζει καθοριστικά την επιλογή των προτεραιοτήτων και των σκοπών της νομοθεσίας, την προετοιμασία και τη διατύπωσή της ή την αναδιατύπωσή της σε περίπτωση εισαγωγής τροποποιήσεων εκ μέρους του νομοθέτη. Η ποιότητα και η σκοπιμότητα του νομοσχεδίου έχουν άμεσες συνέπειες στη διάρκεια και την έκβαση της διαδικασίας υιοθέτησής του από τα νομοθετικά όργανα. Ανεπαρκής προετοιμασία συνεπάγεται σημαντική απώλεια χρόνου και πόρων για όλα τα θεσμικά όργανα και για όλες τις οργανώσεις που έχουν συμμετάσχει στις διαβουλεύσεις.

1.2.4

Η ποιότητα του κειμένου που υιοθετείται στο τέλος της νομοθετικής διαδικασίας και η ποιότητα της μεταφοράς των οδηγιών στην εθνική νομοθεσία έχουν επίσης συνέπειες αν είναι ανεπαρκείς ή παρουσιάζουν δυσκολίες ερμηνείας: αντιδικίες, παρεμβάσεις των εθνικών και των κοινοτικών δικαστικών αρχών και πρόσθετο κόστος για τις εθνικές διοικήσεις και τους αποδέκτες.

1.2.5

Η Επιτροπή και ο νομοθέτης δεν είναι παντογνώστες και η κοινωνική, οικονομική και τεχνολογική πραγματικότητα περιπλέκεται και μεταλλάσσεται συνεχώς. Η εκ βάθρων τροποποίηση ή η απλοποίηση ενός νόμου που η εφαρμογή του στην πράξη αποκλίνει από τους επιδιωκόμενους στόχους ή συνεπάγεται υπερβολικό κόστος για τις διοικήσεις ή τους χρήστες όχι μόνο δεν εξασθενεί το κύρος του νομοθέτη, αλλά καταδεικνύει πολιτική ευφυΐα και μπορεί να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των χρηστών και την τήρηση της νομοθεσίας.

1.2.6

Η αξιολόγηση της νομοθεσίας, η οποία ξεκινά πριν από την παραγωγή της, ολοκληρώνεται με τη μελέτη (ή την αξιολόγηση) του αντικτύπου (impact assessment), η οποία διερευνά τον τρόπο πρακτικής υποδοχής της νομοθεσίας και ένταξής της στο προϋπάρχον σύνολο κανόνων δικαίου, καθώς και τα ενδεχόμενα προβλήματα στην εφαρμογή της.

1.2.7

Σε περίπτωση που η Επιτροπή αποσύρει τις νομοθετικές προτάσεις που ήδη εξετάζονται, θα ήταν αρμόζον να αιτιολογήσει η Επιτροπή την επιλογή της να θέσει τέλος στη νομοθετική διαδικασία που έχει αρχίσει και να συμβουλευθεί τα νομοθετικά και συμβουλευτικά θεσμικά όργανα καθώς και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών των οποίων η γνώμη είχε ήδη ζητηθεί ή των οποίων τα συμφέροντα πλήττονται από μια τέτοια απόσυρση.

1.2.8

Τόσο η εκ των προτέρων όσο και η εκ των υστέρων αξιολόγηση της νομοθεσίας μπορεί να νοηθεί μόνον ως πολυμερής και συμμετοχική διαδικασία, αν θέλουμε να έχει αδιαμφισβήτητη πολιτική και πρακτική νομιμότητα. Η εκ των προτέρων αξιολόγηση προηγείται και έπειτα διενεργείται παράλληλα με τη διαδικασία κατάρτισης, ενώ η εκ των υστέρων διενεργείται σε δύο φάσεις: πρώτα κατά τη φάση της μεταφοράς των οδηγιών ή της εφαρμογής των κανονισμών, οπότε ενδέχεται να εμφανιστούν οι πρώτες δυσκολίες υποδοχής και εφαρμογής, και κατόπιν ως κυρίως ειπείν αξιολόγηση του αντικτύπου, μετά από προκαθορισμένο διάστημα πρακτικής εφαρμογής, οπότε μπορεί να εντοπιστούν τυχόν απροσδόκητες ή ακόμη και ανεπιθύμητες επιπτώσεις. Αυτή η αξιολόγηση του αντικτύπου μπορεί να περιλαμβάνει ανατροφοδότηση (feedback) σε σχέση με τη νομοθεσία ή με τις λεπτομέρειες εφαρμογής της (1).

1.2.9

Οι αρνητικές ή απροσδόκητες συνέπειες μπορεί να ποικίλλουν ευρέως ως προς τη φύση τους: η αξιολόγησή τους όσον αφορά το υπερβολικό κόστος για τις διοικήσεις ή τους χρήστες πρέπει να συμπληρωθεί με τη μελέτη των κοινωνικών, των οικονομικών και των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων ή σε σχέση με τα θεμελιώδη δικαιώματα.

1.2.10

Θα πρέπει να αξιολογείται η άσκηση των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων, τόσο σε κοινοτικό επίπεδο (άμεση εκτέλεση, επιτροπολογία κανονιστικών ρυθμίσεων, ρυθμιστικοί οργανισμοί) όσο και σε εθνικό (υπουργεία, αποκεντρωμένες αρχές, ανεξάρτητες διοικητικές αρχές), οι επιπτώσεις τους (απαιτούμενες διοικητικές ενέργειες για τους αποδέκτες, κόστος, περίπλοκος χαρακτήρας) και η αποτελεσματικότητα των ελέγχων ή των ενδεχόμενων κυρώσεων. Ο νομοθέτης πρέπει να μπορεί να παρακολουθεί αυτή την άσκηση, στο πλαίσιο της οποίας συνδυάζονται η ρύθμιση και η εκτέλεση.

1.2.11

Τα κράτη μέλη αναπτύσσουν και τελειοποιούν τα δικά τους μέσα αξιολόγησης και υποβάλλουν έκθεση στην Επιτροπή και στον εθνικό νομοθέτη σχετικά με τα αποτελέσματα, τονίζοντας τις επιτυχίες και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν.

1.2.12

Μια πολιτική συντονισμού, ενημέρωσης και ανταλλαγών σχετικά με τις εθνικές πρακτικές και την αποτελεσματικότητά τους, σε συνδυασμό με την τακτική δημοσίευση πινάκων μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία, όπως προβλέπεται στην απόφαση της Επιτροπής, και του πίνακα για την πορεία της εσωτερικής αγοράς (Internal Market Scoreboard), επιτρέπουν την αποτελεσματική παρακολούθηση και την εισαγωγή διορθώσεων.

1.2.13

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, τηρώντας τη δέσμευση που ανέλαβε τον Οκτώβριο του 2000 (Κώδικας Δεοντολογίας), θα συνεχίσει να δημοσιεύει κάθε χρόνο μία γνωμοδότηση για τη γενική έκθεση «Απλοποίηση του κεκτημένου και βελτίωση της νομοθεσίας», καθώς και για τις ανακοινώσεις και τις διάφορες τομεακές εκθέσεις που δημοσιεύει η Επιτροπή σχετικά με την απλοποίηση του κεκτημένου και την ποιότητα της νομοθεσίας.

1.3.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το καθήκον της απλοποίησης και της μεγαλύτερης συνοχής και σκοπιμότητας του συνόλου της κοινοτικής νομοθεσίας δεν είναι μόνο ζήτημα μεθόδων και τεχνικών, αλλά ζήτημα βαθιά πολιτικό, το οποίο απαιτεί ευρεία διοργανική κινητοποίηση με έντονη συμμετοχική υποστήριξη από πλευράς της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

2.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) έλαβε αίτηση της βρετανικής Προεδρίας να καταρτίσει γνωμοδότηση με θέμα «Βελτίωση της νομοθεσίας». Έλαβε επίσης αίτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταρτίσει γνωμοδότηση για τη 12η έκθεσή της σχετικά με την απλοποίηση της κοινοτικής νομοθεσίας και έλαβε υπόψη της την ανακοίνωση «Καλύτερη εφαρμογή της νομοθεσίας για την ανάπτυξη και την απασχόληση», η οποία καταρτίστηκε μετά την αναθεώρηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής σχετικά με τη μεταφορά των οδηγιών στην εθνική νομοθεσία.

2.2

Οι προτάσεις της ΕΟΚΕ δεν θέτουν υπό αμφισβήτηση την κοινοτική μέθοδο, η οποία στηρίζεται στις αρχές του κράτους δικαίου, επιβεβαιώνεται και παγιώνεται στη Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος και συμπληρώνεται με την προσθήκη διαδικασίας άμεσης παρέμβασης της κοινωνίας των πολιτών ενώπιον της αρχής πρωτοβουλίας. Στηρίζονται κυρίως στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Εδιμβούργου του 1992, στη Λευκή Βίβλο για τη διακυβέρνηση και τη στρατηγική της Λισσαβώνας (2000-2001) και στη διοργανική συμφωνία της 16ης Δεκεμβρίου 2003, ενώ λαμβάνουν επίσης υπόψη τις εργασίες που έχουν ξεκινήσει με πρωτοβουλία των έξι Προεδριών και του Συμβουλίου.

2.3

Ωστόσο, εστιάζονται στη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία κατάρτισης, αξιολόγησης και εκ των υστέρων αναθεώρησης της νομοθεσίας. Οι γνώμες και προτάσεις της ΕΟΚΕ σχετικά με το αντικείμενο και την ποιότητα των νομοσχεδίων έχουν σκοπό να συμβάλουν εποικοδομητικά στη βελτίωση του νομικού και του διοικητικού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις και για τους πολίτες.

2.4

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την ανάγκη για τη βελτίωση της νομοθεσίας και υποστηρίζει κάθε παρόμοια πρωτοβουλία. Όμως, τονίζει ότι δεν πρέπει κάθε ρύθμιση να θεωρείται περιττή ή ότι μειώνει την ικανότητα της Ε.Ε. να προσαρμοσθεί στις προκλήσεις που της παρουσιάζονται. Εξάλλου, δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει μια διαδικασία που θα οδηγούσε την Επιτροπή, που είναι ο φρουρός του κοινοτικού συμφέροντος και η κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, να απαρνηθεί την άσκηση του δικαιώματος της ανάληψης πρωτοβουλιών και εξαιτίας αυτού να συμβάλει στη δημιουργία μιας Ένωσης που αναπτύσσει συνεχώς πιο στενές σχέσεις μεταξύ των λαών.

3.1

Η βελτίωση της νομοθεσίας συμβάλλει στη βελτίωση της διακυβέρνησης, διότι μια απλούστερη και πιο κατανοητή νομοθεσία δίδει στην κοινωνία των πολιτών μια θετική εικόνα των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων όσον αφορά την ικανότητά τους να κυβερνούν αποτελεσματικά και αποκαθιστά την εμπιστοσύνη της κοινωνίας των πολιτών στα θεσμικά όργανα που διαθέτουν νομοθετικές εξουσίες.

3.2

Η αρχή της ισότητας έναντι του νόμου αμφισβητείται σήμερα λόγω του περίπλοκου χαρακτήρα και του μεγάλου αριθμού των ισχυόντων κανόνων και της δυσκολίας πρόσβασης στο ισχύον και το υπό διαμόρφωση δίκαιο. Οι επιταγές της διαύγειας και της εύκολης πρόσβασης στη νομοθεσία πρέπει να κυριαρχούν τόσο στην απλοποίηση του κεκτημένου όσο και στην προετοιμασία των νέων νομοσχεδίων.

3.3

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, που διακηρύχθηκε επίσημα στη Νίκαια το 2000, επιβεβαιώνει το δικαίωμα των ευρωπαίων πολιτών σε χρηστή διακυβέρνηση. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική άσκηση αυτού του δικαιώματος από τη σκοπιά των χρηστών του δικαίου είναι η ενημέρωση και η συμμετοχή των ενδιαφερομένων, η αναγκαιότητα υποβολής νομοσχεδίων, η δυνατότητα προσφυγής σε ανεξάρτητη και αξιόπιστη εμπειρογνωσία, η εφαρμογή των αρχών της αναλογικότητας και της επικουρικότητας, η ποιότητα της νομοθεσίας, της μεταφοράς και της εφαρμογής της και η απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών.

3.4

Οι προτεραιότητες της «απλοποίησης του κεκτημένου» και της «βελτίωσης της νομοθεσίας» και οι κοινοτικές δράσεις που ανελήφθησαν για τον σκοπό αυτό εντάσσονται στην ίδια προσπάθεια για χρηστή διακυβέρνηση και απαιτούν τη διάθεση επαρκών πόρων για την ένταξή τους στη διαδικασία υιοθέτησης και εφαρμογής της νομοθεσίας. Αφού δρομολογηθεί δεόντως, η προσπάθεια αυτή πρέπει να υποστηριχθεί χρονικά, πολιτικά και οικονομικά.

3.5

Η απλοποίηση του κοινοτικού κεκτημένου και η βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας έχουν αναχθεί σε απόλυτη κοινοτική προτεραιότητα για την ανταγωνιστικότητα, την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση, την αειφόρο ανάπτυξη, την ποιότητα ζωής των πολιτών της Ένωσης, καθώς και για τη διευκόλυνση της οικονομικής δραστηριότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στην εσωτερική αγορά και στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές.

3.6

Ωστόσο, οι εργασίες και οι πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί απέχουν ακόμη πολύ από τη μέγιστη απόδοσή τους. Η έως σήμερα ανεπιτυχής εφαρμογή της στρατηγικής της Λισσαβώνας, η διαπίστωση και οι προτάσεις της έκθεσης του Wim Kok και η επανενεργοποίηση της στρατηγικής αυτής από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο οδηγούν αναγκαστικά στην επανεκτίμηση της στρατηγικής για μια ουσιαστική βελτίωση της νομοθεσίας και της εφαρμογής της, που έχει ξεκινήσει στο επίπεδο των θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών από το 1992 και έχει ενισχυθεί σημαντικά μετά το 2001.

3.7

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι επιβάλλεται μια συνολική επανεκτίμηση των αναγκών και των διαθέσιμων πόρων, μεταξύ των άλλων και σε εθνική κλίμακα.

3.8

Ωστόσο, λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζει η Ευρώπη από άποψη ανταγωνιστικότητας, υλοποίησης μιας οικονομίας της γνώσης και, σε πολιτικό επίπεδο, από άποψη διαφάνειας, συμμετοχής, αποτελεσματικότητας και αποδοχής της νομοθεσίας από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, απαιτείται αποφασιστική ενίσχυση ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και επαναπροσδιορισμός των μεθόδων και ανακατανομή των πόρων, για τη βελτίωση της νομοθεσίας σε μια Ευρώπη των 25, η οποία θα συνεχίσει να διευρύνεται στο μέλλον.

3.9

Η σημερινή στρατηγική της Επιτροπής προσδιορίζεται με σαφήνεια σε δύο ανακοινώσεις που δημοσιεύθηκαν τον Μάρτιο του 2005 (2) και θα συμπληρωθεί με την πρόταση για το πλαίσιο λειτουργίας των οργανισμών, η οποία αναμένεται να υποβληθεί εντός του τρέχοντος έτους. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να περιορίζεται στον καθορισμό κατευθυντήριων γραμμών, χωρίς να θίγει την αυτονομία των οργανισμών, οι οποίοι ελέγχονται ήδη από το Ελεγκτικό Συνέδριο όσον αφορά την εκτέλεση των προϋπολογισμών τους και από τις δικαστικές αρχές σε περίπτωση ένδικων διαφορών.

3.10

Στη 12η έκθεση με θέμα «Βελτίωση της νομοθεσίας 2004» (3) υπενθυμίζονται οι βάσεις της στρατηγικής της Ένωσης: το σχέδιο δράσης της Επιτροπής για την «Απλοποίηση και βελτίωση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος», η διοργανική συμφωνία του Δεκεμβρίου 2003 (4) και η στρατηγική των κρατών μελών που περιλαμβάνεται στο διακυβερνητικό πρόγραμμα δράσης που υιοθετήθηκε τον Μάιο του 2002 από τους υπουργούς Δημόσιας Διοίκησης. Στην 11η έκθεσή της με θέμα «Καλύτερη εφαρμογή της νομοθεσίας 2003» (5), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπενθύμιζε τους στόχους της, οι οποίοι αναλύονται επιπλέον λεπτομερώς σε 8 θεματικές ανακοινώσεις (6).

3.11

Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής στηρίζεται στις προπαρασκευαστικές εργασίες εμπειρογνωμόνων και στη Λευκή Βίβλο του 2001 για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, καθώς και στις εργασίες της ομάδας για την ποιότητα της νομοθεσίας, η οποία συστάθηκε το 2000 από τους Υπουργούς Δημόσιας Διοίκησης. Έχει πλέον επιτευχθεί αρκετά ευρεία συναίνεση.

3.12

Η βελτίωση του κοινοτικού κεκτημένου μέσω της απλοποίησής του αποτελεί ουσιώδη στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία έχει ορίσει συγκεκριμένη μεθοδολογία και συγκεκριμένα μέσα για την επίτευξή της.

3.13

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θεσπίσει επίσης συγκεκριμένες διατάξεις-πλαίσιο σχετικά με τις λεπτομέρειες για τις προκαταρκτικές διαβουλεύσεις, τη διεξαγωγή των αξιολογήσεων αντίκτυπου, την ποιότητα της νέας νομοθεσίας και τον ακριβή τρόπο σύνταξής της. Το πλαίσιο αυτό χρονολογείται από την έναρξη της διαδικασίας απλοποίησης και εφαρμογής των αρχών της αναλογικότητας και της επικουρικότητας, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου του 1992, και η συνέχεια και η πρόοδός της έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο 12 ετήσιων εκθέσεων. Ωστόσο, η πρόοδος αυτή, μολονότι πραγματική, απέχει ακόμη πολύ από το να πείσει απόλυτα τους χρήστες της νομοθεσίας.

3.14

Η πρωτοβουλία που ανέλαβε το Συμβούλιο επί ιρλανδικής Προεδρίας για τη βελτίωση της νομοθεσίας αποτέλεσε το 2004 το αντικείμενο σχετικής δήλωσης των έξι Προεδριών (7). Το Συμβούλιο «Ανταγωνιστικότητα» του Νοεμβρίου 2004 προσδιόρισε 20 περίπου νομοθετικές πράξεις (χωρισμένες σε 15 προτεραιότητες) για την απλοποίηση και συνέχισε τις εργασίες του για το θέμα αυτό τον Φεβρουάριο του 2005. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε να συγκεκριμενοποιήσει τους προσανατολισμούς αυτούς και η επίτευξή τους έχει καταστεί επιτακτική.

3.15

Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Βελτίωση της νομοθεσίας για την ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση» (8), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επαναπροσδιορίζει την προσέγγισή της του 2002 στο πλαίσιο της αναθεώρησης της στρατηγικής της Λισσαβώνας.

3.16

Η ΕΟΚΕ, από την πλευρά της, είναι επίσης αποφασισμένη, ως θεσμική εκπρόσωπος της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, να συμβάλει ευθύς εξ αρχής και πολύ πιο ενεργά στην πρωτοβουλία για μια καλύτερη, σαφέστερη, πιο συνεκτική και πιο αποτελεσματική νομοθεσία στην Ευρώπη, προκειμένου να ανταποκριθεί στις θεμιτές προσδοκίες των πολιτών και των επιχειρήσεων. Το πρωτόκολλο (9) που έχει συνάψει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της επιτρέπει να διοργανώνει διαβουλεύσεις για τα νομοσχέδια. Οι γνωμοδοτήσεις της στο πλαίσιο αυτό πρέπει να είναι πιο αιχμηρές και να εκφράζουν κατά προτεραιότητα τις θέσεις των αποδεκτών της νομοθεσίας.

4.1

Η νομοθεσία αποτελεί το κατ' εξοχήν μέσο της κοινοτικής δράσης, σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που έχει θεσπιστεί από τις Συνθήκες, σε αντίθεση με τα κράτη μέλη, τα οποία μπορούν να προσφύγουν σε μεγαλύτερη ποικιλία μέσων.

4.2

Η βελτίωση της νομοθεσίας (ισχύουσας και μελλοντικής) θα πρέπει να αποσκοπεί στην απλοποίηση, στη συνοχή των νομικών εννοιών και στη σαφήνεια της σύνταξης, κατά προτεραιότητα στους τομείς όπου η νομοθεσία εξελίσσεται ταχύτερα ή είναι πιο ογκώδης ή περίπλοκη. Μπορούμε να αναφέρουμε ως παράδειγμα κατά πρώτο λόγο τη νομοθεσία για την εσωτερική αγορά και το περιβάλλον. Η πολιτική των μεταφορών και οι στατιστικές φαίνεται ότι αξίζουν επίσης ιδιαίτερης προσοχής.

4.3

Η στρατηγική της Λισσαβώνας, ιδίως όσον αφορά την ανάγκη βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, αλλά και τον στόχο της καλύτερης ευρωπαϊκής διακυβέρνησης (10), συνεπάγεται συγκεκριμένα τη μελέτη της ρυθμιστικής λειτουργίας και των συνθηκών άσκησής της ταυτόχρονα με τον αντίκτυπο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στα κράτη μέλη (νομοθεσία, διοίκηση), προκειμένου να εξασφαλιστεί μια πιο ομοιόμορφη εφαρμογή του δικαίου και η συνοχή της νομοθεσίας σε μια εσωτερική αγορά όπου επικρατούν ίσοι όροι ανταγωνισμού. Γι' αυτό, κατά τη μεταφορά στην εθνική νομοθεσία δεν πρέπει να προστίθενται περιττές διατάξεις ή να περιπλέκονται οι διατάξεις των οδηγιών.

4.4

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας είχε καλέσει την Επιτροπή, το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη να χαράξουν μέχρι το 2001 μια στρατηγική συντονισμένης δράσης για την απλοποίηση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος (11). Είχε επίσης υπογραμμίσει την ανάγκη προσανατολισμού προς νέες και πιο ευέλικτες ρυθμιστικές προσεγγίσεις.

4.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτές οι νέες ρυθμιστικές προσεγγίσεις, τις οποίες υποστηρίζει (12), περιλαμβάνουν μια πιο άμεση και πιο σταθερή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη νομοθετική δραστηριότητα, είτε σε συνεργασία με τα θεσμικά όργανα είτε με πιο αυτόνομο τρόπο (από κοινού ρύθμιση και αυτορρύθμιση), όπως προβλέπεται στη διοργανική συμφωνία του Δεκεμβρίου 2003.

4.6

Πρέπει να δημιουργηθούν νέες εταιρικές σχέσεις με τους κοινωνικο-οικονομικούς τομείς (μεγαλύτερη κινητοποίηση των επιτροπών απασχόλησης και του κοινωνικού διαλόγου, αλλά ενδεχομένως και σύσταση τομεακών επιτροπών ή θεματικών ομάδων εργασίας, για παράδειγμα), καθώς η οικονομία παγκοσμιοποιείται και καθίσταται όλο και πιο άυλη (ψηφιακή οικονομία και κοινωνία της γνώσης, ζητήματα βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας, έλεγχοι στις επιχειρήσεις και νέα χρηματοπιστωτικά μέσα και υπηρεσίες) (13). Στο πλαίσιο αυτό, οι παραδοσιακές διαδικασίες και τα παραδοσιακά μέσα τίθενται ως ένα βαθμό υπό αμφισβήτηση και πάντως πρέπει να υπερκεραστούν οι δυσκολίες προσαρμογής τους στις ραγδαίες εξελίξεις των αγορών και στις ανάγκες σε θέματα καινοτομίας, επενδύσεων ή κατάρτισης και έρευνας.

4.7

Η Επιτροπή, από την πλευρά της, εφαρμόζει ήδη διαδικασίες διαβούλευσης και αξιολόγησης των επιπτώσεων, για τις οποίες δημοσιεύει χάρτη πορείας κάθε χρόνο, χρησιμοποιώντας ιδίως τη μέθοδο της σύγκρισης «κόστους/οφέλους» που συμπληρώνεται από άλλα μέσα, όπως η ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων. Ωστόσο, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η μέθοδος αυτή δεν αποτελεί πλήρως ενδεδειγμένο μέσο για όλους τους τομείς, ούτε για όλες τις επιπτώσεις της νομοθεσίας (π.χ. στη δημόσια υγεία ή στο περιβάλλον). Πράγματι, στην ανάλυση του αντικτύπου ορισμένων σχεδίων πρέπει να συμπεριληφθούν και άλλοι παράγοντες, όπως η εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων ή το γενικό συμφέρον, οι οποίοι είναι ενίοτε δύσκολο να αξιολογηθούν σε βάση κόστους/οφέλους.

4.8

Εκτός από την ανακοίνωση «Ενημέρωση και απλούστευση του κοινοτικού κεκτημένου» (14), η οποία καθορίζει το πλαίσιο δράσης, έχουν αναληφθεί δύο πιο εξειδικευμένες πρωτοβουλίες. Η πρώτη που αφορά τη νομοθεσία για τα γεωργικά (15) και, από το 2004, για τα αλιευτικά θέματα (16), είναι αρκετά ογκώδης και προχωρεί με ταχύ ρυθμό, ενώ η δεύτερη (SLIM) που αφορά την απλοποίηση της νομοθεσίας για την εσωτερική αγορά, εφαρμοζόταν από το 1996 και είχε δώσει περιορισμένα μεν, αλλά ενθαρρυντικά αποτελέσματα, παρόλο που δεν ακολουθήθηκε για πολύν καιρό από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο και σήμερα φαίνεται πως έχει εγκαταλειφθεί (17).

4.9

Η διοργανική συμφωνία της 16ης Δεκεμβρίου 2003 μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (18) αποσκοπεί στην καθιέρωση μιας νέας προσέγγισης της νομοθετικής λειτουργίας στο επίπεδο των θεσμικών οργάνων και ανοίγει περισσότερες δυνατότητες για εναλλακτικές μορφές ρύθμισης όπως η σύμβαση, η από κοινού ρύθμιση και η αυτορρύθμιση. Κατόπιν της συμφωνίας αυτής, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε μία γνωμοδότηση για το θέμα της απλούστευσης (19) και την προαναφερθείσα ενημερωτική έκθεση σχετικά με τις εναλλακτικές μορφές ρύθμισης (20). Προηγουμένως, η προσοχή της ΕΟΚΕ εστιαζόταν κυρίως στη δράση SLIM. Κατά την εφαρμογή της διοργανικής συμφωνίας, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, θα έπρεπε να αποδοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις ΜΜΕ και στην εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Χάρτη των Μικρών Επιχειρήσεων.

4.10

Ακούγεται ενίοτε ότι περισσότερο από το ήμισυ της ισχύουσας νομοθεσίας των κρατών μελών είναι κοινοτικής προέλευσης. Το 2000, κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες για τη χρηστή διακυβέρνηση, ο όγκος της κοινοτικής νομοθεσίας εκτιμήθηκε σε 80.000 σελίδες κεκτημένου. Σήμερα, ωστόσο, άλλες μελέτες δείχνουν πιο περιορισμένη εξέλιξη, της τάξεως του 10 % της νέας εσωτερικής νομοθεσίας.

4.11

Σε κάθε περίπτωση, η επεξεργασία, η μεταφορά και η εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής έχει κάποιο κόστος, όχι μόνο για την Ένωση και τα κράτη μέλη, αλλά και για τις επιχειρήσεις και τα άτομα που οφείλουν να γνωρίζουν τον νόμο, να τον τηρούν και να ακολουθούν συγκεκριμένες διοικητικές διαδικασίες (κόστος συμμόρφωσης/compliance costs).

4.12

Αν και το κόστος παραγωγής και τήρησης της νομοθεσίας και των διοικητικών και γραφειοκρατικών επιπτώσεών της είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, διατυπώνονται εντούτοις ολοένα και περισσότερες επικρίσεις, ιδίως από πλευράς των επιχειρήσεων, για την υπογράμμιση των απαιτήσεων, των δυσκολιών, των εμποδίων και των συχνά άσκοπων ενεργειών που απορρέουν από αυτή και αποτελούν, κατά την άποψη ορισμένων, η οποία συμπίπτει με τις ανησυχίες του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σημαντική τροχοπέδη για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Για μια αντικειμενική προσέγγιση της ποιότητας της νομοθεσίας, το κόστος αυτό πρέπει να υπολογιστεί. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, το κόστος της τήρησης του κανονιστικού πλαισίου κυμαίνεται μεταξύ του 3 % και του 4 % του ευρωπαϊκού ΑΕγχΠ (21).

4.13

Ωστόσο, η προσέγγιση βάσει του κόστους συμμόρφωσης ή βάσει των επιπτώσεων στην ανταγωνιστικότητα καλύπτει μία μόνο πτυχή, η οποία βεβαίως δεν είναι αμελητέα, αλλά δεν είναι ούτε η μοναδική ούτε η κυριότερη πτυχή του ζητήματος (22). Θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα μιας προσέγγισης βάσει των αποτελεσμάτων, σύμφωνα με την οποία βέλτιστη νομοθεσία θα ήταν εκείνη που επιτυγχάνει τους στόχους της με ελάχιστο κόστος εφαρμογής και συμμόρφωσης. Πρόκειται για μία σύσταση της έκθεσης Mandelkern, η οποία, κατά την ΕΟΚΕ, θα ήταν ευκταίο να δοκιμαστεί πειραματικά σε προτάσεις που έχουν αντίκτυπο στις επιχειρήσεις, ιδίως τις μικρομεσαίες. Η Επιτροπή εξετάζει ήδη το θέμα του διοικητικού κόστους στην προσέγγισή της και εργάζεται προς το παρόν σε ένα πιλοτικό σχέδιο για να το εντάξει σε ένα μοντέλο (Μοντέλο καθαρού διοικητικού κόστους της ΕΕ).

4.14

Η νομοθετική διαδικασία αποτελεί πολιτική πράξη που αφορά, πέραν των κοινοτικών θεσμικών οργάνων και των κυβερνήσεων, την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών και όλους τους ευρωπαίους πολίτες. Πολλές επικρίσεις αφορούν την αδιαφάνεια του ευρωπαϊκού δικαίου και την στείρα εισαγωγή άχρηστων απαιτήσεων ή διαδικασιών κατά τη μεταφορά μίας οδηγίας στις εθνικές νομοθεσίες (επιχρύσωση/gold-plating), και δαιδαλωδών διοικητικών διαδικασιών που πολλαπλασιάζουν τα εμπόδια, το «χαρτοβασίλειο» και το κόστος για τους χρήστες (γραφειοκρατία/red tape). Οι ΜΚΟ και οι κοινωνικοί εταίροι διαμαρτύρονται συχνά για τον τυπικό χαρακτήρα και τα στενά όρια των διαδικασιών προκαταρκτικής διαβούλευσης, που τους επιβάλλουν σημαντικές και δαπανηρές επενδύσεις χρόνου και εμπειρογνωσίας.

4.15

Πρόκειται για προβλήματα ορατότητας των θεσμών, της διακυβέρνησης και της δημοκρατίας τόσο στο επίπεδο των οργάνων όσο και σε εκείνο των κρατών μελών. Πρόκειται για την εικόνα της Ευρώπης και των οργάνων της, τα οποία υποχρεούνται σήμερα να βρίσκουν γρήγορες και αποτελεσματικές λύσεις. Ταυτόχρονα, πρόκειται για την καλύτερη δυνατή ανταπόκριση στις προκλήσεις της μεγέθυνσης, της απασχόλησης και της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης. Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να εξετάσουν τη δυνατότητα μιας μεταρρύθμισης του δημόσιου τομέα και των διοικητικών οργάνων του, γιατί εμπλέκονται άμεσα σ' αυτές τις επικρίσεις και είναι απαραίτητη η ενεργός συμβολή τους στη συνολική βελτίωση της διακυβέρνησης.

4.16

Όλα αυτά έχουν άμεσο αντίκτυπο στην πρόοδο της ευρωπαϊκής ιδέας και της οικοδόμησης της Ένωσης, ιδίως σήμερα που η πολιτική συζήτηση για το σχέδιο της Συνταγματικής Συνθήκης βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής των πολιτών. Πρέπει να ικανοποιηθούν οι προσδοκίες τους σχετικά με τη βελτίωση της ποιότητας των νόμων και του ευανάγνωστου της κοινοτικής νομοθεσίας, καθώς και με την απλοποίησή της, και να αποτιμηθεί ο γραφειοκρατικός φόρτος της εφαρμογής της για τις διοικήσεις και τις επιχειρήσεις.

5.1

Το Φεβρουάριο του 2003, η Επιτροπή ξεκίνησε ένα πλαίσιο δράσεων με σκοπό να μειωθεί ο όγκος του κοινοτικού κεκτημένου, να βελτιωθεί η δυνατότητα πρόσβασης στη νομοθεσία και να απλοποιηθεί η υφιστάμενη νομοθεσία. Στη βάση αυτή, η Επιτροπή κατήρτισε ένα κυλιόμενο πρόγραμμα απλοποίησης και υπέβαλε 30 περίπου πρωτοβουλίες που είχαν ως αποτέλεσμα απλοποιήσεις για τους οικονομικούς φορείς, τους πολίτες και τις εθνικές διοικήσεις. Μέχρι σήμερα, 15 νομοσχέδια βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της εξέτασης από το νομοθέτη και εκκρεμούν προς υιοθέτηση.

5.2

Η ΕΟΚΕ αναμένει την παρουσίαση της νέας φάσεως του προγράμματος απλοποίησης της Επιτροπής τον Οκτώβριο 2005. Κατά την φάση αυτή θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η γνώμη των ενδιαφερομένων μερών (Βλέπε κοινή δημόσια διαβούλευση που ξεκίνησε την 1η Ιουνίου 2005 στην ιστοθέση EUROPA) και να συμπεριληφθεί τομεακή προσέγγιση.

5.3

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σημασία της εφαρμογής της διοργανικής συμφωνίας «Βελτίωση της νομοθεσίας» που υιοθετήθηκε το Δεκέμβριο 2003 και συγκεκριμένα το σημείο 36 σχετικά με τις μεθόδους εργασίας του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την εξέταση των προτάσεων απλοποίησης.

5.4

Η κωδικοποίηση, ουσιώδες μέσο απλοποίησης, πρέπει να αντικαθιστά νομικά τους διάσπαρτους νομικούς κανόνες που συγκεντρώνονται και εναρμονίζονται με τον κώδικα και οι παλαιότερες αυτές νομικές διατάξεις πρέπει να καταργούνται, ώστε ο κώδικας να αποκτά τη νομική ασφάλεια που προσδοκούν οι αποδέκτες και οι χρήστες του δικαίου. Η κωδικοποίηση περιλαμβάνει την επίσημη αναγνώριση των κωδίκων από τον νομοθέτη, σε αντίθεση με την ενοποίηση, που επιτελείται σήμερα από την Υπηρεσία Επίσημων Εκδόσεων, έχει τεχνικό χαρακτήρα και δεν παρέχει τις ίδιες εγγυήσεις νομικής ασφάλειας, παρότι διευκολύνει τη γνώση του δικαίου. Η ενοποίηση αποτελεί ήδη προετοιμασία της κωδικοποίησης, ακολουθώντας το ίδιο μορφότυπο.

5.5

Κάθε τομέας που κωδικοποιείται πρέπει να παρέχει κάποιο επίπεδο πληρότητας ή σταθερότητας του δικαίου, εάν η κωδικοποίηση πραγματοποιείται χωρίς μεταβολή της νομοθεσίας. Τίποτα δεν εμποδίζει την κωδικοποίηση ορισμένων τομέων με διαφορετικό τρόπο, στις περιπτώσεις όπου καθίσταται αναγκαία η μερική τροποποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας.

5.6

Αν μια διάταξη μπορεί να ενταχθεί σε δύο ή περισσότερους κώδικες, καταχωρείται κατ' αρχήν σε έναν από αυτούς, ενώ στους άλλους εμφανίζεται με ειδικά τυπογραφικά στοιχεία και με αναφορά του κώδικα της κατ' αρχήν καταχώρησης.

5.7

Αν κατά τη διαδικασία ενοποίησης διαπιστωθούν εσωτερικές αντιφάσεις, όπως αποκλίσεις μεταξύ των κειμένων ως προς τους ορισμούς ή το λεξιλόγιο, θα πρέπει να υποβάλλεται το συντομότερο δυνατό στον νομοθέτη μια συνολική αναδιατύπωση προς αντικατάσταση του ενοποιημένου κειμένου.

5.8

Τυχόν σφάλματα κατάργησης ή κωδικοποίησης διορθώνονται και δημοσιεύονται το συντομότερο δυνατό.

5.9

Η συστηματική προσφυγή στην ενοποίηση αποτελεί ένα σταθερό και αποτελεσματικό μέσο απλοποίησης, το οποίο τονίζει την ανάγκη κωδικοποίησης ή αναθεώρησης της νομοθεσίας, προκειμένου να καταστεί πιο σαφής και πιο συνεκτική· έτσι, διευκολύνεται κατά πολύ η πρόσβαση στο ισχύον δίκαιο.

5.10

Ο ιστοτόπος EURlex πρέπει να επιτρέπει την πρόσβαση στο σύνολο του ισχύοντος δικαίου. Όλα τα κωδικοποιημένα και ενοποιημένα κείμενα που περιλαμβάνονται στο ισχύον δίκαιο θα πρέπει να παραμένουν μόνιμα καταχωρημένα στο EURlex.

5.11

Μετά την παρέλευση ορισμένου χρονικού διαστήματος, τα ισχύοντα κείμενα καθίστανται δυσπρόσιτα λόγω της μεθόδου πρόσβασης στις Επίσημες Εφημερίδες, οπότε παρεμποδίζεται η πλήρης γνώση του κεκτημένου. Το τεχνικό αυτό πρόβλημα πρέπει να επιλυθεί.

6.1

Ο ιστοτόπος PRElex θα πρέπει να επιτρέπει την πρόσβαση στο σύνολο του υπό διαμόρφωση δικαίου, τοποθετώντας το στο κατάλληλο πλαίσιο (δηλαδή, συνοδεύοντάς το με εκτιμήσεις, διαβουλεύσεις, μελέτες και διευκρινίσεις). Όταν ένα νομοσχέδιο παραπέμπει σε άλλες οδηγίες η κανονισμούς, ένας σύνδεσμος υπερκειμένου πρέπει να επιτρέπει την άμεση πρόσβαση σε αυτά, ανεξάρτητα από την ημερομηνία δημοσίευσής τους στην Επίσημη Εφημερίδα.

6.2

Κάθε παλαιότερος κανόνας που αντιφάσκει με νέα νομοθεσία θα πρέπει να καταργείται ή να τροποποιείται.

6.3

Οι περισσότερες από τις μεθόδους αυτές υπάρχουν ήδη και εφαρμόζονται, ορισμένες όμως πρέπει να τελειοποιηθούν. Μπορούν να εξεταστούν ως ενδεχόμενο και άλλες μέθοδοι ή διευθετήσεις, αλλά η συνολική εφαρμογή τους δεν πρέπει να επιβαρύνει υπερβολικά ή να καθυστερεί άσκοπα τις ήδη περίπλοκες διαδικασίες κατάρτισης, πολύ περισσότερο τώρα που η Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης καθιστά τη συναπόφαση συνήθη νομοθετική διαδικασία.

6.4

Έτσι, η Επιτροπή προτείνει (COM(2005) 97) να συγκροτηθούν δύο νέα επικουρικά της σώματα:

6.5

Η Επιτροπή προσφεύγει ήδη σε τέτοια εμπειρογνωσία, ανάλογα με τα νομοσχέδια· η πείρα θα δείξει εάν αυτή η τυποποίηση της προσφυγής σε εμπειρογνώμονες θα παράσχει προστιθέμενη αξία, σε σχέση με τις ισχύουσες πρακτικές.

α)

Προσδιορισμός των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν με τη νομοθεσία βάσει του πρωτογενούς δικαίου, της υπάρχουσας νομοθεσίας και της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στον συγκεκριμένο τομέα, εξέταση των δυνατοτήτων βέλτιστης επίτευξης των προβλεπόμενων ή επιδιωκόμενων στόχων χωρίς νομοθετικό πληθωρισμό και με τήρηση των αρχών της αναλογικότητας και της επικουρικότητας.

β)

Ιεράρχηση των στόχων και καθορισμός των προτεραιοτήτων μέσω τομεακών ή οριζόντιων μέτρων, ρόλος του Συμβουλίου σε αυτό το εγχείρημα, εξέταση της αναγκαιότητας νομοθετικής δράσης εάν δεν προβλέπονται ήδη στις Συνθήκες ή στο παράγωγο δίκαιο μέσα για την επίτευξη των ίδιων στόχων.

γ)

Μεσοπρόθεσμος προγραμματισμός (χρονοδιάγραμμα, πρόγραμμα εργασίας) για την επίτευξη των καθορισθέντων στόχων, σύναψη νέων εταιρικών σχέσεων για τον σκοπό αυτό.

δ)

Προσδιορισμός της πιο κατάλληλης νομικής πράξης ή πράξεων για τους επιδιωκόμενους στόχους: οδηγία (νόμος-πλαίσιο), κανονισμός (νόμος), απλοποίηση (συγχώνευση της νέας νομοθεσίας και της παλαιότερης με ενοποίηση των νομικών εννοιών και των ορισμών, συστηματική ενοποίηση των τροποποιήσεων με το προϋπάρχον κείμενο, κωδικοποίηση, restatement, ήτοι συγχώνευση της διάσπαρτης νομοθεσίας σε ένα αναθεωρημένο και απλοποιημένο νομοθέτημα) ή άλλη μορφή ρύθμισης με εναλλακτικές μεθόδους (συναπόφαση, από κοινού ρύθμιση, «εποπτευόμενη» ή μη αυτορρύθμιση, σύμβαση), ενσωμάτωση του στόχου της απλοποίησης και της διασαφήνισης σε κάθε νέα νομοθετική ενέργεια.

ε)

Προκαταρκτικές μελέτες αντικτύπου που να υπερβαίνουν τη μέθοδο της σύγκρισης κόστους/ οφέλους με καθαρά οικονομικά κριτήρια, ιδίως σε τομείς όπου είναι δύσκολη η ποσοτικοποίηση με βάση τα κριτήρια αυτά (π.χ. για τα περιβαλλοντικά μέτρα: αντίκτυπος στη δημόσια υγεία, στη βιοποικιλότητα, στην ποιότητα του αέρα ή των υδάτων· για τα κοινωνικά μέτρα: συμμετοχή, συνθήκες διαβίωσης και εργασίας και προβλεπόμενος αντίκτυπός τους στην παραγωγικότητα, την οικονομική αποδοτικότητα ή την κοινωνική ευημερία). Ο συνολικός απολογισμός πρέπει να είναι θετικός για το δημόσιο ή το γενικό συμφέρον (π.χ. πραγματική κατοχύρωση των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων), αλλά στις λεπτομέρειες εφαρμογής πρέπει να αποφεύγονται κατά το δυνατόν οι υπερβολικά αυστηροί περιορισμοί, το δυσανάλογο κόστος εφαρμογής (compliance costs) ή οι έλεγχοι και οι διατάξεις που περιττεύουν για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων. Αν ο οικονομικός υπολογισμός παραμένει απαραίτητος, μπορεί σε μερικές περιπτώσεις να συσχετιστεί με ορισμένους πολιτικούς στόχους προτεραιότητας.

στ)

Συμμετοχική δημοκρατία: Εναλλακτικές μορφές ρύθμισης που περιλαμβάνουν την άμεση συμμετοχή των αποδεκτών της νομοθεσίας· σε περίπτωση νομοθετικών μέσων, διαβουλεύσεις με αποτελεσματική, επαρκή και κατά προτεραιότητα συμμετοχή των αμεσότερα ενδιαφερόμενων φορέων της κοινωνίας των πολιτών, είτε απευθείας είτε μέσω των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων· ενδεχόμενη αίτηση διερευνητικών γνωμοδοτήσεων από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ή/και την Επιτροπή των Περιφερειών· χρήση των Πράσινων και των Λευκών Βιβλίων ως προπαρασκευαστικών μέσων και ευρεία διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών και τα θεσμικά όργανα· σύναψη εταιρικών σχέσεων με τις οργανώσεις της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, χρήση των μέσων επικοινωνίας για την επεξήγηση των στόχων και του περιεχομένου των υπό διαμόρφωση νομοθετημάτων.

8.1.1

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση την υιοθέτηση νέων εσωτερικών κατευθυντηρίων γραμμών από την Επιτροπή για την ανάλυση αντικτύπου που ισχύουν από τις 15 Ιουνίου 2005.

8.1.2

Οι προκαταρκτικές αξιολογήσεις του αντικτύπου, οι οποίες θα πρέπει να είναι ανάλογες με το εύρος και την πολυπλοκότητα των επιδιωκόμενων στόχων, θα πρέπει να αρχίζουν με την ενεργοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και των διαθέσιμων ικανοτήτων στους κόλπους της Γενικής Διεύθυνσης ή των Γενικών Διευθύνσεων που επιθυμούν να ξεκινήσουν ένα νομοσχέδιο, αφού καθοριστούν οι στόχοι που επιδιώκονται με την προβλεπόμενη νομοθεσία σε πολιτικό επίπεδο, με την υποστήριξη των υφιστάμενων επιτροπών εμπειρογνωμόνων. Αυτή θα ήταν μια πρώτη προσέγγιση της αξιολόγησης.

8.1.3

Τα κριτήρια και η μέθοδος μπορούν να στηρίζονται σε μια προκαθορισμένη, τυποποιημένη μεθοδολογία, που προσαρμόζεται κατόπιν σε κάθε ΓΔ, και μπορούν, εν ανάγκη, να προσαρμόζονται στο συγκεκριμένο νομοθετικό σχέδιο. Στο στάδιο αυτό μπορούν να προβλεφθούν άτυπες διαβουλεύσεις με μερικές από τις πλέον αντιπροσωπευτικές ή περισσότερο ενδιαφερόμενες οργανώσεις και με εθνικούς εμπειρογνώμονες, σε σχέση με το πεδίο εφαρμογής, τους στόχους, τη φύση του νομοθετήματος και τον προβλεπόμενο αντίκτυπό του, χωρίς πάντως να διακυβεύεται η αρχή της ανοιχτής διαβούλευσης.

8.1.4

Ακολούθως μπορεί να οριστικοποιηθεί αυτό που η ΕΟΚΕ θεωρεί προκαταρκτική μελέτη αντικτύπου (23) σε εσωτερικό επίπεδο, εν ανάγκη με προσφυγή σε ανεξάρτητη εξωτερική εμπειρογνωσία ή σε εθνικούς εμπειρογνώμονες (24) βάσει του υποδείγματος που προτείνει η Επιτροπή.

8.1.5

Η ΕΟΚΕ εμμένει στο γεγονός ότι οι αναλύσεις αντικτύπου πρέπει να τηρούν τις ισορροπίες όταν εξετάζουν τις τρεις διαστάσεις — οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική — της στρατηγικής της Λισσαβόνας.

8.1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να τοποθετείται η μελέτη αντικτύπου στο κέντρο της διαδικασίας κατάρτισης και εφαρμογής της νομοθεσίας· οι μελέτες αυτές δεν πρέπει πλέον να παρουσιάζονται ως υποχρεωτικές διοικητικές διαδικασίες χωρίς προστιθέμενη αξία.

8.1.7

Η ΕΟΚΕ επιμένει στην υποχρεωτική εκτίμηση του αντικτύπου τουλάχιστον για κάθε νομοσχέδιο που επηρεάζει τις επιχειρήσεις ή τους εργαζομένους στους διάφορους οικονομικούς τομείς και για κάθε νομοσχέδιο που εμπίπτει στη διαδικασία της συναπόφασης. Η νομοθετική επιλογή ή η ενδεχόμενη εναλλακτική, μη νομοθετική λύση (από κοινού ρύθμιση, σύμβαση, αυτορρύθμιση) θα πρέπει να δικαιολογείται για κάθε σχέδιο όπως προβλέπεται στη διοργανική συμφωνία του Δεκεμβρίου 2003 για τη βελτίωση της νομοθεσίας, και από την άποψη της συμβολής της στη νομοθετική ή διοικητική απλοποίηση για τους αποδέκτες της. Πάντως, τα αποτελέσματα της ανάλυσης αντίκτυπου δεν αρκούν για να αιτιολογηθεί η έναρξη μιας νομοθετικής διαδικασίας.

8.2.1

Η επόμενη φάση, ήτοι η σύνταξη της νομοθεσίας αυτή καθαυτή, διεξάγεται επίσης κατ' αρχάς σε εσωτερικό επίπεδο, σύμφωνα με τις μεθόδους εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ιδίως του οδηγού για τη σύνταξη κειμένων, ο οποίος θα μπορεί να βελτιωθεί ως προς τις λεπτομέρειες με τη συνδρομή των επιτροπών νομικών και εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής. Κατά τη σύνταξη, ορισμένες επιλογές θα πρέπει να παραμένουν ανοιχτές. Πράγματι, κατά το στάδιο της διαβούλευσης δεν θα πρέπει να παρέχεται ένα κείμενο ήδη παγιωμένο μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια, αλλά να ζητείται η γνώμη των ενδιαφερομένων για τις διάφορες δυνατές πολιτικές επιλογές.

8.2.2

Εάν πρόκειται για αρκετά σημαντικά νομοσχέδια, θα πρέπει ήδη από αυτό το στάδιο να ζητείται ή να εκφράζεται με ίδια πρωτοβουλία η γνώμη των συμβουλευτικών κοινοτικών οργάνων. Για παράδειγμα, πέρα από την περίπτωση των Πράσινων και των Λευκών Βιβλίων, θα μπορούσε να ζητείται συμβουλευτική διερευνητική γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών, εκπροσώπου των τοπικών διοικήσεων και αρχών, και της ΕΟΚΕ, ως εκπροσώπου της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, σχετικά με τα νομοσχέδια που αφορούν ιδίως την εσωτερική αγορά, την οικονομία, τις επιχειρήσεις, το διεθνές εμπόριο, τις εξωτερικές σχέσεις, το περιβάλλον, τα κοινωνικά θέματα και τη μετανάστευση, την κατανάλωση ή τις μεταρρυθμίσεις της γεωργικής νομοθεσίας. Η γνωμοδότηση θα πρέπει να αναφέρεται, πέρα από τους επιδιωκόμενους στόχους και τα μέσα για την επίτευξή τους, και στην προκαταρκτική μελέτη του αντικτύπου.

8.2.3

Πράγματι, οι γνωμοδοτήσεις για νομοθετικά κείμενα που έχουν ήδη διατυπωθεί λεπτομερώς και έχουν αποτελέσει αντικείμενο αρχικών συνδιαλλαγών είναι πολύ όψιμες για να επηρεάσουν σημαντικά τη γενική τους οικονομία. Η εμπειρογνωσία των δύο Επιτροπών σε νωρίτερο στάδιο θα μπορούσε να συμβάλει πολύ πιο εποικοδομητικά στη βελτίωση της νομοθεσίας και της κατανόησης και αποδοχής της από τους αποδέκτες.

8.2.4

Κατά τη φάση αυτή θα πρέπει να πραγματοποιείται απευθείας διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους, τα όργανα ή τις οργανώσεις και τους εθνικούς και τοπικούς οργανισμούς, με συνδυασμό κλασικών μέσων (ακροάσεις, σεμινάρια, αιτήσεις συμβουλευτικής γνωμοδότησης) και ηλεκτρονικών μέσων (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ερωτηματολόγιο στην ιστοσελίδα της κυρίως αρμόδιας Γενικής Διεύθυνσης). Κατ' εφαρμογή των πρωτοκόλλων που έχουν συναφθεί με τα συμβουλευτικά όργανα, μπορούν να οργανώνουν τα ίδια ορισμένες διαδικασίες διαβουλεύσεων. Η χρήση τους θα πρέπει να αναπτυχθεί.

8.2.5

Η έναρξη ανοικτής διαβούλευσης μέσω κοινοτικής ιστοσελίδας προϋποθέτει τη χρήση κατάλληλων μέσων επικοινωνίας και δημοσιότητας, ώστε η φύση, το συνοπτικό περιεχόμενο και η ιστοσελίδα της διαβούλευσης να γίνουν γνωστά στον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ατόμων, κοινωνικοοικονομικών φορέων, επιχειρήσεων ή τοπικών διοικήσεων που ενδιαφέρονται για το νομοσχέδιο. Θα μπορούσε να συνταχθεί ένας κατάλογος με τις ευρωπαϊκές και εθνικές οργανώσεις, τις τοπικές διοικήσεις, τα εθνικά και περιφερειακά ΟΚΣ κλπ., προκειμένου να ειδοποιούνται για την έναρξη διαβούλευσης μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Θα μπορούσαν επίσης να ειδοποιούνται τα κατάλληλα μέσα επικοινωνίας (γενικός, εξειδικευμένος, περιφερειακός Τύπος κλπ., προκειμένου να διαδώσουν την πληροφορία.

8.2.6

Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας πρέπει να δημοσιεύεται μια αντικειμενική σύνοψη των διαβουλεύσεων, μαζί με τις ίδιες τις απαντήσεις, στον ιστοτόπο της Επιτροπής. Η σύνοψη αυτή πρέπει να είναι απαλλαγμένη από κάθε προκατάληψη ή τάση να παρουσιάζονται κατά προτεραιότητα τα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της αρχικής πρόθεσης της Επιτροπής. Επίσης, θα πρέπει να παραμένει ανεπηρέαστη από πιέσεις των λόμπι και από προϊδεασμούς, ώστε να υπερισχύει το γενικό συμφέρον έναντι των ειδικών συμφερόντων και ο ρεαλισμός της πρακτικής εφαρμογής έναντι των ιδεολογικών προσεγγίσεων.

8.2.7

Σε αντίθετη περίπτωση, ενδέχεται να ανακύψουν στη συνέχεια ανυπέρβλητες δυσκολίες, όπως συνέβη με τα δύο σχέδια για τις «λιμενικές δέσμες» (απουσία μελέτης του αντικτύπου, απουσία παραπομπών στις διεθνείς ναυτιλιακές συμβάσεις της ΔΟΕ που έχουν επικυρωθεί από τα κράτη μέλη), με το σχέδιο οδηγίας για τις «υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά» (παραίτηση από την εναρμόνιση των νομοθεσιών) ή με το σχέδιο οδηγίας για τις «εφευρέσεις που εφαρμόζονται σε υπολογιστή» (που εισήγαγε σοβαρές νομικές συγχύσεις και αβεβαιότητες και έναντι του οποίου η ΕΟΚΕ είχε εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις και το οποίο απερρρίφθη τελικώς από το Κοινοβούλιο σε 2η ανάγνωση (25)).

8.2.8

Όσον αφορά τον αντίκτυπο στις εθνικές διοικήσεις, που είναι οι κατ' εξοχήν αρμόδιες για την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, θα ήταν σκόπιμο να χρησιμοποιούνται οι μέθοδοι που εφαρμόζονται ήδη σε πολλές χώρες, μέσω της ανάπτυξης συνδέσμων μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης της Επιτροπής και των αρμόδιων υπηρεσιών των υπουργείων και των διοικήσεων (όχι μόνο των νομικών τους διευθύνσεων, αλλά και των ενδιαφερόμενων τεχνικών διευθύνσεων). Θα πρέπει να προβλέπεται συνεργασία και αξιολόγηση των εσωτερικών διαδικασιών εκπόνησης της μελέτης αντικτύπου (συγκριτική αξιολόγηση/benchmarking), προκειμένου να προσδιοριστούν συγκρίσιμα κριτήρια και να εξασφαλιστεί ότι λαμβάνονται υπόψη οι τελικοί αποδέκτες της νομοθεσίας.

8.2.9

Τα κριτήρια για τον καθορισμό της ποιότητας και των επιπτώσεων της νομοθεσίας πρέπει να είναι απλά, όπως εκείνα που προτείνει η έκθεση Mandelkern (26), και να χρησιμοποιούν με τον πιο κατάλληλο τρόπο τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά και εθνικά στατιστικά στοιχεία και την πείρα των υπηρεσιών ελέγχου ή εποπτείας. Δεν θα πρέπει να αμελείται η διαβούλευση με το προσωπικό που είναι υπεύθυνο για την εκτέλεση και την παρακολούθηση, το οποίο θα εφαρμόζει τη νομοθεσία στην πράξη, ούτε οι ανάγκες ενημέρωσης ή ενδεχομένως συμπληρωματικής κατάρτισης ή προσλήψεων/ ανακυκλώσεων, με στόχο την αποτελεσματική εφαρμογή στην πράξη.

8.2.10

Στην ουσία, πρόκειται για τον όσο το δυνατόν λεπτομερέστερο προσδιορισμό του κόστους εφαρμογής και των τεχνικών προϋποθέσεων σε κάθε επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη την ήδη υπάρχουσα νομοθεσία στον αντίστοιχο τομέα. Κατ' αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερη γνώση των διαφόρων πτυχών του αντικτύπου της προβλεπόμενης νομοθεσίας και να ελαχιστοποιηθεί το κόστος εφαρμογής της.

8.2.11

Το δίκτυο επιστημονικών εμπειρογνωμόνων που θα συσταθεί ως επικουρικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα μπορούσε να ασχοληθεί με την περαιτέρω επεξεργασία της μεθοδολογίας που χρησιμοποιείται επί του παρόντος στους κόλπους της Επιτροπής, προκειμένου να ενισχύσει την αποτελεσματικότητά της. Θα μπορούσε επίσης να εξετάζει τις ειδικές μελέτες αντικτύπου για συγκεκριμένα νομοσχέδια και τις ενδεχόμενες τροπολογίες που υποβάλλονται.

8.2.12

Για κάθε νομοσχέδιο απαιτείται προγραμματισμός, προκειμένου να προσδιοριστούν τα στάδια και οι χρονικοί περιορισμοί και να προβλεφθεί λογικό χρονικό διάστημα για την προετοιμασία της νομοθεσίας, συνυπολογίζοντας τις ενδεχόμενες περιπλοκές ή επείγουσες περιστάσεις.

8.2.13

Θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα αναθεώρησης των μελετών αντικτύπου που κρίνονται ατελείς ή ανεπαρκείς, εν ανάγκη και με προσφυγή σε εξωτερική εμπειρογνωσία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μόλις άνοιξε μια νέα σελίδα στον ιστοτόπο του OEIL (27), η οποία αφορά την ανάλυση των μελετών αντικτύπου και η οποία θα μπορούσε να συμπληρώνει, πιθανώς με κριτικά σχόλια, τα έγγραφα που έχουν ήδη δημοσιευθεί από την Επιτροπή (χάρτη πορείας και ειδικές εκτιμήσεις για όλα τα νομοσχέδια που εμπίπτουν στη διαδικασία της συναπόφασης, τις οποίες η Επιτροπή έχει δεσμευθεί να δημοσιεύει από το 2005).

8.2.14

Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή η ολοκλήρωση του νομοσχεδίου, της μελέτης αντικτύπου (28) και του δημοσιονομικού δελτίου, καθώς και του συνόλου των διευκρινίσεων για την άρτια κατανόησή του από τους χρήστες, τους επαγγελματίες του δικαίου και τους κοινοτικούς και εθνικούς νομοθέτες — με όσο το δυνατόν πιο απλό τρόπο, αλλά χωρίς να θυσιάζεται η σαφήνεια των νομικών εννοιών και όρων — των σκοπών, του πεδίου εφαρμογής και των πρακτικών συνεπειών της προτεινόμενης νομοθεσίας. Ο «έλεγχος της ποιότητας» της νομοθεσίας θα πρέπει να επιτελείται ιδίως κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης· μένει να καθοριστούν οι πρακτικές του λεπτομέρειες.

8.2.15

Η ανακοίνωση της Επιτροπής προς τους νομοθέτες και τα κοινοτικά και εθνικά συμβουλευτικά όργανα ή προς τα τοπικά όργανα που είναι αρμόδια για την εφαρμογή και τον έλεγχο θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα ανωτέρω στοιχεία.

8.2.16

Αφού επιλεγεί το νομοθετικό μέσο, έχει σημασία να προσδιοριστεί όσο το δυνατόν πιο σαφώς και ρητώς το πεδίο εφαρμογής του. Πρέπει να διαχωρίζονται σαφώς τα στοιχεία που ρυθμίζονται καλύτερα με το προβλεπόμενο νομοθέτημα (οδηγία) από εκείνα που θα μπορούσαν να ρυθμιστούν με διαφορετικό νομοθετικό μέσο (κανονισμό) ή το αντίστροφο, καθώς και από εκείνα που θα μπορούσαν να ρυθμιστούν με κάποια εναλλακτική μέθοδο.

8.2.17

Η σύνταξη πρέπει να είναι σαφής και όχι διφορούμενη και να παραπέμπει ρητά, πέραν της νομικής βάσης που έχει επιλεγεί, στα άλλα σχετικά άρθρα των Συνθηκών και στην προϋπάρχουσα νομοθεσία (η απλή τεχνική παραπομπή σε ένα τεύχος της Επίσημης Εφημερίδας δεν αρκεί. Πρέπει να παρατίθεται ο ακριβής τίτλος και μια σύντομη σύνοψη του περιεχομένου και του πεδίου εφαρμογής των νομοθετημάτων που αφορά η παραπομπή, ώστε να διευκολύνεται η κατανόησή τους από τους χρήστες του δικαίου και όχι μόνο από τους ειδικευμένους νομικούς μετά από νομική ερμηνεία). Οι αιτιολογικές σκέψεις ή η νομική ανάλυση είναι ιδιαίτερα σημαντικές για να καταστούν σαφείς και ρητοί οι στόχοι και το περιεχόμενο της νομοθεσίας αυτής καθαυτής, και πρέπει να συντάσσονται με ορθότητα και σαφήνεια, χωρίς άσκοπες ή περιττές αναπτύξεις.

8.2.18

Η εξέλιξη ή η περαιτέρω τροποποίηση της νομοθεσίας μπορεί να ενσωματώνεται στην ίδια τη νομοθεσία (έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μετά από προκαθορισμένο διάστημα εφαρμογής όπως σήμερα ή, ακόμη καλύτερα, τυποποιημένη ρήτρα αναθεώρησης — sunset clause — μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα, π.χ. τρία χρόνια) (29). Αυτό προϋποθέτει ένα σύστημα ανατροφοδότησης (feedback), το οποίο θα στηρίζεται στην αίτηση πληροφοριών και συστάσεων από την κοινωνία των πολιτών, η οποία θα πρέπει να έχει ένα κοινοτικό συνομιλητή για τον σκοπό αυτό (ένα και μοναδικό σημείο επαφής στις αντιπροσωπείες της Επιτροπής στα κράτη μέλη ή συγκεκριμένη υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην οποία παραπέμπει το ίδιο το νομοθέτημα).

8.2.19

Η Επιτροπή θα πρέπει τότε, κατ' εφαρμογήν της ρήτρας αναθεώρησης, είτε να προτείνει τροποποιήσεις ή να αναλάβει πρωτοβουλία εντός συγκεκριμένης προθεσμίας είτε να εξηγήσει, εντός της ίδιας προθεσμίας, γιατί, κατά την άποψή της, οι τροποποιήσεις δεν είναι αναγκαίες.

8.2.20

Ορισμένες ομάδες προβληματισμού («think tanks») πρότειναν να συσταθεί ένας ευρωπαϊκός οργανισμός ελέγχου της ποιότητας ή της σκοπιμότητας της νομοθεσίας. Θα ήταν δυσανάλογο και αντίθετο με το γράμμα και το πνεύμα των Συνθηκών να δημιουργηθεί ένα είδος ανώτερης αρχής για την εποπτεία της νομοθεσίας, με εξουσία τροποποίησης. Θα διακυβευόταν έτσι η εξουσία — και το καθήκον — πρωτοβουλίας της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ, πάντως, δεν είναι υπέρ της σύστασης ενός τέτοιου «υπεροργανισμού» για τον έλεγχο της άσκησης της εξουσίας πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Προτιμά να επιμείνει στις διαδικασίες προκαταρκτικής διαβούλευσης, στην ποιότητα των προκαταρκτικών μελετών αντικτύπου και στις τελικές μελέτες και διαβουλεύσεις.

8.2.21

Οι αυτόνομες ή εκχωρημένες ρυθμιστικές εξουσίες πρέπει επίσης να αξιολογούνται, καθότι οι νομοθετικές επιτροπές και οι ρυθμιστικοί οργανισμοί εργάζονται σε συνθήκες σχετικής αδιαφάνειας σε σχέση με τις συνήθεις νομοθετικές διαδικασίες. Ο νομοθέτης πρέπει να μπορεί να ελέγχει την άσκηση αυτών των εξουσιών. Εξάλλου, οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να αντιπροσωπεύονται ισότιμα στη σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων αυτών των οργανισμών.

8.2.22

Η ποιότητα των μεταφράσεων στις επίσημες γλώσσες της Ένωσης θέτει ενίοτε προβλήματα. Ο αριθμός και οι ικανότητες των γλωσσομαθών νομικών στους κόλπους της Επιτροπής πρέπει να ενισχυθούν, για να ληφθούν υπόψη οι διευρύνσεις. Η εμπειρογνωσία σχετικά με το τυπικό των νομοθετικών πράξεων και την αξιολόγηση της νομοθεσίας πρέπει να αναπτυχθεί εντός των θεσμικών οργάνων, για τους υπαλλήλους που συμμετέχουν στη σύνταξη των νομοσχεδίων και στην προσπάθεια απλοποίησης, και να ενισχυθεί στις νομικές σχολές των εθνικών πανεπιστημίων, ενόψει μελλοντικών προσλήψεων ειδικευμένων υπαλλήλων σε ευρωπαϊκή και εθνική κλίμακα. Ορισμένα πανεπιστήμια παρέχουν ήδη τέτοια μαθήματα και διεξάγουν έρευνες στους τομείς αυτούς και θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η εμπειρογνωσία τους.

8.2.23

Πριν από τη δημοσίευση μιας πρωτοβουλίας, οι ειδικές επιτροπές εμπειρογνωμόνων που έχουν συσταθεί ως επικουρικές ή στους κόλπους της Επιτροπής πρέπει να διατυπώνουν προτάσεις για τη σαφήνεια, τη συνοχή και την καταλληλότητα του περιεχομένου και της σύνταξης, καθώς και για τη συνοχή μεταξύ των νομικών εννοιών και όρων που χρησιμοποιούνται στα διάφορα νομοσχέδια και σε σύγκριση με την ισχύουσα νομοθεσία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη καταρτίσει έναν κοινό πρακτικό οδηγό για τα άτομα που συμβάλλουν στη σύνταξη των νομοσχεδίων στους κόλπους των οργάνων, με στόχο την ομοιομορφία, των χρησιμοποιούμενων νομικών όρων και εννοιών και τη συνοχή του δικαίου. Το ζητούμενο είναι να εφαρμόζονται ορθά αυτοί οι συντακτικοί κανόνες.

8.2.24

Η ποιότητα της νομοθεσίας θα εξαρτηθεί επίσης σε μεγάλο βαθμό από τις μελέτες αντικτύπου και τις διαδικασίες προκαταρκτικής διαβούλευσης, με τις οποίες είναι δυνατό να προληφθούν οι υπερβολικά πολυάριθμες ή υπερβολικά εκτενείς τροπολογίες σε σχέση με το αρχικό σχέδιο. Η ποιότητα των τροπολογιών μπορεί επίσης να επηρεάσει την τελική μορφή του κειμένου. Αν πρόκειται για συναινετικές τροπολογίες που υστερούν από άποψη σαφήνειας ή είναι υπερβολικά γενικόλογες για να ικανοποιήσουν όλα τα μέρη, η αποτελεσματικότητα και η σαφήνεια του δικαίου μπορεί να θιγούν. Μια επιτροπή ορολογίας (γλωσσομαθείς νομικοί και εμπειρογνώμονες) θα μπορούσε να επικουρεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αναδιατύπωση των προτεινόμενων τροποποιήσεων, ώστε να διαφυλάσσεται η σαφήνεια και η συνοχή στις τροποποιήσεις που θα μπορούσε να αποδεχθεί ενόψει της επόμενης ανάγνωσης.

8.2.25

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ενδιαφέρον ότι η Επιτροπή αναθεωρεί τις κατευθυντήριες γραμμές της για την αξιολόγηση του αντικτύπου, καθορίζοντας σαφέστερη καθοδήγηση σε σχέση με την οικονομία και την ανταγωνιστικότητα και προβλέποντας επίσης εξέταση της συμβατότητας με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (30). Η αναθεωρημένη αυτή προσέγγιση ανταποκρίνεται σε αρκετές συστάσεις της παρούσας γνωμοδότησης και η ΕΟΚΕ θα παρακολουθήσει την εφαρμογή τους.

8.2.26

Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο διενέργειας μελετών αντικτύπου για τις τροπολογίες που υποβάλλονται από τον ευρωπαίο νομοθέτη, όταν οι τροπολογίες αυτές έχουν ουσιώδη χαρακτήρα, χρησιμοποιώντας την μέθοδο που κατήρτισε η Επιτροπή, χωρίς όμως να παρατείνεται άσκοπα η διαδικασία προσαρμογής. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι τα τρία θεσμικά όργανα θα μπορέσουν να προσδιορίσουν κοινή προσέγγιση όσον αφορά την ανάλυση αντίκτυπου στο πλαίσιο της εφαρμογής της διοργανικής συμφωνίας «βελτίωση της νομοθεσίας».

9.1

Θα πρέπει να περιορίζεται όσο το δυνατόν περισσότερο η ανάγκη προσφυγής σε ερμηνείες για την κατανόηση της νομοθεσίας, μολονότι η ερμηνεία από τον δικαστή, όπως συμπληρώνεται από την ερμηνεία των θεωρητικών και των επαγγελματιών του δικαίου, παραμένει απαραίτητη για την εφαρμογή του νόμου ανάλογα με την περίπτωση στο εσωτερικό και στο κοινοτικό επίπεδο. Μια ασαφής και αβέβαιη νομοθεσία διακυβεύει την ασφάλεια δικαίου, αυξάνει το κόστος συμμόρφωσης δημιουργώντας την υποχρέωση συνεχών προσφυγών σε νομικούς και τεχνικούς εμπειρογνώμονες και τελικά στον δικαστή, παρατείνει τις προθεσμίες εφαρμογής και προξενεί λάθη κατά τη μεταφορά στην εθνική νομοθεσία. Ο δικαστής υποχρεώνεται τότε να υποκαταστήσει τον νομοθέτη, ενώ παράλληλα δημιουργείται ο κίνδυνος συσσώρευσης των υποθέσεων μέχρις σημείου να διακυβεύεται το δικαίωμα προσφυγής στο δικαστήριο και τουλάχιστον μιας δίκαιης δίκης σε λογικές προθεσμίες.

9.2

Με τις απαντήσεις του στις προδικαστικές ερωτήσεις, ο κοινοτικός δικαστής ευνοεί την ενοποίηση των εθνικών νομοθεσιών. Ωστόσο, η ενδεχόμενη κακή ποιότητα της νομοθεσίας τον υποχρεώνει να διευκρινίζει τη σημασία και τη νομική ισχύ διατάξεων με διφορούμενη ερμηνεία, υποκαθιστώντας έτσι μια αδυναμία του νομοθέτη.

9.3

Τέλος, θα πρέπει να αξιοποιηθούν καλύτερα στο μέλλον οι δυνατότητες δημιουργίας ειδικευμένων πρωτοβάθμιων δικαστηρίων, ώστε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να μπορεί να αποφαίνεται πρωτοδίκως όσο το δυνατόν συντομότερα και να διαδραματίζει καλύτερα και ταχύτερα σε δευτεροβάθμιο επίπεδο τον ρόλο της ενοποίησης της νομολογίας και της διασαφήνισης του πρωτογενούς και του παράγωγου κοινοτικού δικαίου.

10.1

Οι κυβερνήσεις και οι εκπρόσωποί τους στους κόλπους της ΕΜΑ, των διαφόρων συνθέσεων του Συμβουλίου και των νομοθετικών επιτροπών φέρουν ιδιαίτερη ευθύνη για την κατάρτιση και την εφαρμογή της νομοθεσίας, τόσο ως νομοθετική εξουσία όσο και ως εκτελεστική, από κοινού με την Επιτροπή.

10.2

Ήδη από το στάδιο της εξέτασης των νομοσχεδίων θα πρέπει να ξεκινά μια καλύτερη συνεργασία μεταξύ των διαπραγματευτών και των αρμόδιων υπουργείων για τη μεταφορά και την εφαρμογή, ώστε να προβλέπονται και να προετοιμάζονται καλύτερα οι εκτελεστικές διατάξεις και να μειώνονται οι προθεσμίες εφαρμογής.

10.3

Πέραν της ενσωμάτωσής τους στο κοινοτικό θεσμικό σύστημα και των εκχωρήσεων κυριαρχίας ή των τρόπων κοινής άσκησης της κυριαρχίας που έχουν αποδεχθεί, τα εθνικά κράτη έχουν εξελιχθεί και σε εσωτερικό επίπεδο. Διαθέτουν πλέον πολλαπλά κέντρα αποφάσεων, λόγω της αποκέντρωσης των δημοσίων διοικήσεων και υπηρεσιών, της εκχώρησης αρμοδιοτήτων σε τοπικές αρχές ή σε ανεξάρτητα διοικητικά όργανα και οργανισμούς με ρυθμιστικές και διοικητικές εξουσίες, με τις δημοσιονομικές συνέπειες που όλα αυτά δημιουργούν. Πέραν της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα κράτη υπόκεινται και σε άλλες υπερεθνικές έννομες τάξεις (τις οποίες έχουν καταστήσει υποχρεωτικές ακριβώς επειδή τις έχουν αποδεχθεί, βάσει της αρχής pacta sunt servanda), ενώ σε ορισμένους τομείς έχει εξασθενήσει η εξουσία τους σε θέματα οικονομικής διακυβέρνησης (παγκοσμιοποίηση και ΠΟΕ, ενιαία αγορά, ιδιωτικοποιήσεις).

10.4

Όμως, η μεταρρύθμιση του κράτους και των διοικήσεων δεν εξελίσσεται πάντα με τον επιθυμητό ρυθμό και οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων δημιουργούν αβεβαιότητα ή νομικές δυσκολίες, που είναι επιζήμιες για τις επιχειρήσεις και τις υπηρεσίες του Δημοσίου ή για τις τοπικές αρχές που είναι αρμόδιες για την εφαρμογή του δικαίου.

10.5

Το κράτος δεν είναι πλέον η μοναδική πηγή δικαίου, αλλά μεταφέρει τη νομοθεσία σύμφωνα με τους δικούς του κανόνες εφαρμογής και ελέγχου χωρίς να τους μοιράζεται πάντοτε σαφώς με τις τοπικές αρχές ή τις αποκεντρωμένες αρχές. Για τον λόγο αυτό δημιουργούνται μερικές φορές σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των χωρών όσον αφορά την εφαρμογή του δικαίου και των διοικητικών απαιτήσεων κοινοτικής προέλευσης και αυτό αποβαίνει εις βάρος της απαραίτητης εναρμόνισης, ιδίως στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς, όπου η κατάσταση αυτή δημιουργεί στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

10.6

Χωρίς την ενεργό και αποφασιστική συμμετοχή των κρατών μελών, στη διαδικασία απλοποίησης και βελτίωσης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, τόσο στο επίπεδο της πολιτικής όσο και στην πράξη, η νομοθεσία αυτή δεν θα είναι αρκετά ευαισθητοποιημένη έναντι των πολιτών και οι προσπάθειες που έχουν αναληφθεί θα αποβούν μάταιες. Οι αρχές της ενιαίας θυρίδας, της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, της απλοποίησης και ενοποίησης των εντύπων προοδεύουν μεν, όπως στον τελωνειακό τομέα, όμως η εξέλιξή τους είναι πολύ αργή. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη το «ψηφιακό χάσμα» στον τρόπο διάδοσης των πληροφοριών στους χρήστες των κανόνων δικαίου.

10.7

Ωστόσο, σημαντικός αριθμός κυβερνήσεων και κοινοβουλίων έχει συνειδητοποιήσει την ανάγκη βελτίωσης της νομοθεσίας και της διοίκησης, δημιουργώντας συχνά ειδικά όργανα για την ακρόαση ορισμένων τομέων της κοινωνίας των πολιτών και επιφορτισμένων με τη μέριμνα για την ποιότητα της νομοθεσίας που τελεί υπό διαμόρφωση ή προς μεταφορά. Αξίζει να γίνει ένας απολογισμός των εμπειριών αυτών, ώστε να ενθαρρυνθεί η ανταλλαγή εμπειριών και η καλύτερη εναρμόνιση των χρησιμοποιούμενων κριτηρίων και μεθόδων.

10.8

Ο ρόλος του εθνικού δικαστή και οι αιτήσεις του για προδικαστικές αποφάσεις πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη. Η δημόσια υπηρεσία της δικαιοσύνης πρέπει γενικότερα να βελτιωθεί όσον αφορά τη διάρκεια των διαδικασιών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, το κόστος της πρόσβασης των πολιτών στη δικαιοσύνη.

10.9

Η εντολή των εμπειρογνωμόνων (ομάδα εμπειρογνωμόνων και δίκτυο ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων που προβλέπει η Επιτροπή) (31) που παρεμβαίνουν προς υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για να συμβάλουν στη βελτίωση της νομοθεσίας, θα μπορούσε ενδεχομένως να διευρυνθεί με την ανάθεση συμβουλευτικών καθηκόντων στον τομέα του ελέγχου της ποιότητας της μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία. Θα μπορούσε να τεθεί σε λειτουργία ένα σύστημα ταχείας ειδοποίησης από τις εθνικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους αποδέκτες της νομοθεσίας (ειδικό σημείο επαφής, Ευρωπαϊκά Κέντρα Πληροφοριών κ.ά.).

10.10

Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε επίσης να εξετάσει ως ενδεχόμενο την καθιέρωση εκπροσώπησης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στα ειδικευμένα της τμήματα, επί παραδείγματι στα τμήματα «Γεωργία, ανάπτυξη της υπαίθρου» και «περιβάλλον και Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση» με το Παρατηρητήριο της Ενιαίας Αγοράς και την ανανεωμένη βάση δεδομένων PRISM. Η αξιολόγησή της για τις εκθέσεις της Επιτροπής σχετικά με την απλοποίηση και τη βελτίωση της νομοθεσίας θα μπορούσε έτσι να είναι πιο θεμελιωμένη και πλησιέστερη στις ανάγκες που εκφράζουν οι αποδέκτες, ώστε να διατυπώνει αποτελεσματικότερα προτάσεις βελτίωσης.

11.1

Τα κράτη μέλη θα αναπτύξουν επίσης πρωτοβουλία για τη βελτίωση της νομοθεσίας με σκοπό την αύξηση της ανταγωνιστικότητας στα πλαίσια του ΟΟΣΑ. Διάφορες εκθέσεις του ΟΟΣΑ αποφέρουν στις περισσότερες περιπτώσεις περιορισμένα αποτελέσματα σε σχέση με τους στόχους που επιδιώκονται, ορισμένοι όμως συμπλέουν με τις κοινοτικές προσδοκίες (ποιότητα του κανονιστικού πλαισίου, απλούστευση των σχέσεων με τις διοικήσεις και των διαβημάτων (ενιαίες θυρίδες), δημιουργία νέων μέσων συνδρομής στη λήψη απόφασης, πιο ανοιχτές διαδικασίες λήψης απόφασης (διαφάνεια, συμμετοχή), ηλεκτρονική διακυβέρνηση, αποκέντρωση κοκ.).

11.2

Ο ΟΟΣΑ ενθαρρύνει τη δημιουργία σε κάθε χώρα μιας μονάδας που θα είναι υπεύθυνη για την εκτίμηση του κόστους, της ποιότητας και του αντίκτυπου των νέων κανόνων δικαίου. Μολονότι δεν υπάρχει πλήρης αντιστοιχία μεταξύ των πρωτοβουλιών και κριτηρίων που αναπτύσσονται από την κοινοτική νομοθεσία και τον ΟΟΣΑ, λόγω της ποικιλίας των αρμοδιοτήτων που οι 25 της Ένωσης ασκούν από κοινού, υπάρχουν εντούτοις συνεργίες μεταξύ των δύο προσεγγίσεων (32).

11.2.1

Βρίσκεται επίσης υπό κατάρτιση ένα σχέδιο ΕΕ-ΟΟΣΑ για την ενσωμάτωση της κοινοτικής νομοθεσίας στην εθνική νομοθεσία των δέκα νέων κρατών μελών. Αξίζει συνεπώς να μελετηθεί μια μεγαλύτερη συνεργία μεταξύ της ΕΕ και του ΟΟΣΑ.

11.3

Τα προβλήματα της μεταφοράς της κοινοτικής νομοθεσίας στην εθνική προέρχονται κυρίως από τις εθνικές κυβερνήσεις και τις κεντρικές διοικήσεις τους. Στον τομέα αυτό, η ποιότητα θα πρέπει να αποτελεί τη βασικότερη προτεραιότητα. Η τήρηση των προθεσμιών είναι εξίσου σημαντική για να αποφεύγεται ο πρόσκαιρος κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς.

11.4

Η επέκταση του τομέα της συναπόφασης που προβλέπει η Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης είναι σημαντική από την άποψη της δημοκρατίας. Οι διαδικασίες παρατείνονται και καθίστανται πιο περίπλοκες επειδή συνδέονται με τις διαδικασίες διαβουλεύσεων και αξιολογήσεων σε διάφορες χρονικές στιγμές και σε διαφορετικά επίπεδα, καθώς και λόγω της εφαρμογής των απαιτήσεων ποιότητας. Συνεπώς, η αρχική ποιότητα των νομοσχεδίων και η ποιότητα της μεταφοράς των οδηγιών στην εθνική νομοθεσία μπορούν να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο παράτασης των προθεσμιών κατάρτισης. Η κατάρτιση των δεικτών ποιότητας της νομοθεσίας έχει συνεπώς θεμελιώδη σημασία (33).

11.5

Το δυσκολότερο ζήτημα είναι η απλοποίηση του κεκτημένου. Πρόκειται για επαχθές καθήκον και η ΕΟΚΕ αμφιβάλλει αν μπορούν να διατεθούν οι απαραίτητοι πόροι χωρίς την πλήρη υποστήριξη των πολιτικών αποφάσεων και των οικονομικών συνεπειών τους από τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ απευθύνει, συνεπώς, στα κράτη μέλη σχετική έκκληση.

11.6

Πρέπει να τονιστεί ότι η συμμετοχική διαδικασία θέτει σημαντικές απαιτήσεις στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, στα θεσμικά όργανα και στους οργανισμούς τους, στις κυβερνήσεις και τις διοικήσεις τους. Τυπικές ή τεχνοκρατικές συνταγές δεν θα έχουν καμιά πιθανότητα επιτυχίας χωρίς άλλη υποστήριξη, ακόμη και αν διατίθενται τεχνικά μέσα όπως το τυπικό των νομοθετικών πράξεων και οι δείκτες ποιότητας (και απαιτείται σημαντικό έργο για να ετοιμαστούν τα μέσα αυτά).

11.7

Όταν η Επιτροπή έχει την εξουσία να συνάπτει διεθνείς συνθήκες (όπως στον ΠΟΕ και αλλού), οι διαβουλεύσεις και η συμμετοχή των οργανώσεων των κοινωνικοοικονομικών φορέων και των άλλων συνιστωσών της κοινωνίας των πολιτών πρέπει επίσης να μπορούν να διενεργούνται τόσο σε κοινοτικό επίπεδο όσο και σε εθνικό. Θα πρέπει να μελετηθούν αρχές και μέθοδοι για τον σκοπό αυτό.

11.8

Η απλοποίηση του κεκτημένου και η καλύτερη ποιότητα της νομοθεσίας δεν πρέπει να συγχέονται με κάποια ιδεολογία οικονομικής και κοινωνικής απορρύθμισης. Αποτελούν ένα διάβημα για καλή διακυβέρνηση που έχει σαν αποτέλεσμα να ελέγχεται καλύτερα από νομική και πολιτική άποψη η πολυπλοκότητα του νομοθετικού έργου για μία Ένωση Κρατών, σύμφωνα με δημοκρατικές, συμμετοχικές και ορθολογικές διαδικασίες.

11.9

Τέλος, έχουν τεθεί σαφώς τα προβλήματα και οι προοπτικές για τη λύση τους· οι προσπάθειες που έχουν αναληφθεί είναι κατάλληλες για την επίτευξη των καθορισθέντων στόχων. Γιατί τότε σημειώνονται μικρές μόνο πρόοδοι στην πρακτική εφαρμογή; Υπάρχουν παράγοντες αντίστασης, και ποιοι; Οι πόροι επαρκούν ή πρέπει να αυξηθούν; Υπάρχει επαρκής πολιτική βούληση για επιτυχία εκ μέρους των ενδιαφερομένων φορέων; Μπορούν να υπερκεραστούν τα εμπόδια; Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά παραμένουν ανοιχτές, φαίνεται όμως ότι η ύπαρξη σταθερής πολιτικής βούλησης και η μακροπρόθεσμη συνέχεια των δράσεων έχουν ουσιαστική σημασία για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος της «απλοποίησης του κεκτημένου» και της «βελτίωσης της νομοθεσίας στην Ευρώπη».

31.1.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/52

1.1.

Η εύρυθμη λειτουργία μιας εσωτερικής αγοράς με τη δέουσα κοινωνική προστασία — ιδίως όσον αφορά στους εργαζόμενους, τους καταναλωτές και το περιβάλλον — βρίσκεται στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και τη νομιμοποιεί την αποφέροντας σημαντικά οφέλη για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις

1.2

Η ΕΕ βασίζεται στο κράτος δικαίου, το οποίο ενισχύει τα θεμέλια της εσωτερικής αγοράς και αποτρέπει την εισαγωγή διακρίσεων με βάση τη χώρα παραγωγής ή προέλευσης των προϊόντων, των προσώπων ή των εταιρειών. Η αποτελεσματική εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας προάγει την εμπιστοσύνη του κοινού στις ευρωπαϊκές πολιτικές και διαδικασίες και φέρνει την ΕΕ πιο κοντά στους προβληματισμούς των πολιτών και των επιχειρήσεων. Ωστόσο, για τον σκοπό αυτό απαιτείται έγκαιρη και ορθή μεταφορά της κοινοτικής νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο.

1.3

Επιπλέον, η ευρωπαϊκή νομοθεσία που στοχεύει στην άρση των εμποδίων οποιασδήποτε μορφής για τη δημιουργία ισότιμων συνθηκών ανταγωνισμού πρέπει να εφαρμόζεται άμεσα και με συνεκτικό τρόπο σε όλη την ΕΕ και να τηρείται αποτελεσματικά απ' όλες τις ενδιαφερόμενες αρχές, εθνικές και περιφερειακές.

1.4

Η εσωτερική αγορά λειτουργεί κανονικά και αποτελεί πηγή ανάπτυξης και ευημερίας μόνον εφόσον δεν υφίστανται συγκαλυμμένοι φραγμοί ή εμπόδια διακριτικής μεταχείρισης για τους πολίτες ή τις επιχειρήσεις, περιλαμβανομένων των περίπλοκων και χρονοβόρων διοικητικών διαδικασιών. Πλήθος καταγγελιών που υποβάλλονται από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις κάθε χρόνο συνιστούν το αποτέλεσμα εθνικών μέτρων που συχνά τείνουν να είναι εξαιρετικά περιοριστικά, ή υπερβολικά περίπλοκα και δυσανάλογα. (1) Τούτο οφείλεται εν μέρει στη λεγόμενη «προσθήκη περιττών διατάξεων» που γίνεται κατά τη μεταφορά της κοινοτικής νομοθεσίας στην αντίστοιχη εθνική. Με την «προσθήκη περιττών διατάξεων» προστίθενται εθνικοί κανονισμοί που ενδεχομένως καθιστούν δυσνόητους τους στόχους της ΕΕ.

1.5

Η βελτίωση της νομοθεσίας είναι αναπόσπαστο μέρος της ημερήσιας διάταξης της Λισσαβώνας. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 22-23 Μαρτίου 2005 αναγνωρίζεται ρητώς η θετική συμβολή ενός βελτιωμένου ρυθμιστικού πλαισίου για την ανταγωνιστικότητα. Η συμβολή αυτή αναγνωρίστηκε και από το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας στις 6-7 Ιουνίου 2005. (2) Από την άποψη αυτή πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η βελτίωση της νομοθεσίας και η εφαρμογή και τήρησή της είναι στενά συνυφασμένες: καλή νομοθεσία είναι εκείνη που μπορεί να εφαρμοστεί και να τηρηθεί.

1.6

Προκειμένου να είναι εφαρμόσιμη μια νομοθετική πράξη πρέπει να είναι επαρκώς σαφής, ενώ η αποτελεσματικότητά της συνίσταται στη δυνατότητα παροχής ενδεδειγμένων λύσεων σε συγκεκριμένα προβλήματα. Σε περιπτώσεις όπου το δίκαιο είναι εξαιρετικά περίπλοκο και ασαφές, επειδή λόγου χάρη δεν υπήρξε κατάλληλη αξιολόγηση του αντίκτυπου, αναπόφευκτα προκύπτουν προβλήματα εφαρμογής. Συνεπώς, οι πρόσθετοι νόμοι πρέπει να καταρτίζονται έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στα προβλήματα αυτά. Η κακή νομοθεσία οδηγεί σε πολλαπλασιασμό των νόμων και σε υπερβολικό αριθμό κανόνων που επιβάλλουν περιττές υποχρεώσεις συμμόρφωσης στις επιχειρήσεις και προκαλούν σύγχυση στους πολίτες. (3)

1.7

Για να διασφαλισθεί η αποτελεσματική εφαρμογή των νόμων οι αρχές πρέπει να έχουν τη βασική διοικητική ικανότητα. Σε διαφορετική περίπτωση, οι διοικητικές αδυναμίες συνεπάγονται προβλήματα εφαρμογής και τήρησης.

1.8

Ταυτόχρονα, η αποτελεσματική εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα και διευκολύνει τη διασυνοριακή συνεργασία, δύο από τους θεμελιώδεις στόχους της ατζέντας της Λισσαβόνας.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει πρόβλημα εφαρμογής και συμμόρφωσης. Τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την κατάσταση εφαρμογής της κοινοτικής νομοθεσίας καταδεικνύουν ότι τα κράτη μέλη καθυστερούν την έγκαιρη μεταφορά των οδηγιών. Τα στατιστικά στοιχεία όσον αφορά τις διαδικασίες επί παραβάσει αποκαλύπτουν ότι συχνά η μεταφορά είναι εσφαλμένη και ελλιπής. Πράγματι, το 78 % των διαδικασιών που κίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά κρατών μελών την περίοδο 2002-2005 αφορά τη μεταφορά και εφαρμογή των οδηγιών. Από αυτό συνάγεται ότι τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν προβλήματα στον προσδιορισμό των εσωτερικών μεθόδων που πρέπει να ακολουθήσουν προκειμένου να τεθούν σε εφαρμογή οι οδηγίες.

1.10

Σε διάφορα ψηφίσματά του το Συμβούλιο έχει επεξεργαστεί προβλήματα εφαρμογής και επιβολής της νομοθεσίας. (4). Η διοργανική συμφωνία του 2003 για τη βελτίωση της νομοθεσίας κάνει επίσης λόγο για «καλύτερη μεταφορά και εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας».

1.11

Σε μια σειρά περιπτώσεων το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων εξέδωσε αποφάσεις σχετικά με την υποχρέωση των κρατών μελών να διασφαλίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή και τήρηση της νομοθεσίας. (5)

1.12

Η Επιτροπή έχει δημοσιεύσει αρκετά έγγραφα με θέμα τους τρόπους που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κράτη μέλη για τη βελτίωση της μεταφοράς και των επιδόσεων εφαρμογής της νομοθεσίας. (6) Στη Λευκή Βίβλο για τη Διακυβέρνηση, η Επιτροπή τονίζει: «σε τελική ανάλυση, ο αντίκτυπος των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαρτάται από τη βούληση και την ικανότητα των αρχών των κρατών μελών να διασφαλίσουν την μεταφορά τους στο εσωτερικό δίκαιο και την αποτελεσματική, πλήρη και έγκαιρη εκτέλεσή τους» (7). Στην πρόσφατη ανακοίνωσή της από 16ης Μαρτίου 2005 με θέμα την «Βελτίωση της νομοθεσίας για την ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση», η Επιτροπή επισημαίνει μια σειρά ενεργειών για τη βελτίωση του κοινοτικού ρυθμιστικού πλαισίου χωρίς υπερβολικές διοικητικές επιβαρύνσεις.

1.13

Από το 1985 η νέα προσέγγιση αποτέλεσε ένα ολοένα και πιο επιτυχημένο εργαλείο για την ενίσχυση της αποτελεσματικής εναρμόνισης των προτύπων και κανονιστικών προσεγγίσεων. Δημιουργεί ένα σταθερό, απλουστευμένο και διαφανές νομικό πλαίσιο περιλαμβάνοντας ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπιών για τις αρχές, με τη χρήση μεγαλύτερης ποικιλίας μέσων που προσδιορίζονται στις οδηγίες, και προβλέπει σημαντική ευθύνη για τους παραγωγούς και τρίτα μέρη. Σε ό,τι αφορά την εφαρμογή, η Επιτροπή συμπεραίνει, ειδικά βάσει μίας εμπεριστατωμένης ανάλυσης, ότι «η πείρα έχει επίσης καταδείξει ότι η εφαρμογή αυτών των οδηγιών μπορεί να βελτιωθεί περαιτέρω με διάφορους τρόπους» (8). Το έγγραφο αυτό αποκαλύπτει σημαντικές ελλείψεις.

1.14

Στη Δεύτερη Έκθεσή της σχετικά με την εφαρμογή της στρατηγικής για την εσωτερική αγορά 2003-2006 (9) η Επιτροπή εξετάζει αναλυτικά τις ελλείψεις στην εφαρμογή και τήρηση της νομοθεσίας σε πλήθος τομέων. Προσδιορίζει επίσης στόχους και δράσεις για βελτίωση. Μεταξύ άλλων σε αυτούς περιλαμβάνεται η αμεσότερη δέσμευση των κρατών μελών και ως εκ τούτου η ενίσχυση της πολιτικής βούλησης. Στη σύσταση της Επιτροπής για τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο οδηγιών που επηρεάζουν την εσωτερική αγορά (10) εντοπίζονται ορισμένες πρακτικές τις οποίες τα κράτη μέλη καλούνται να υιοθετήσουν. Κύρια πρακτική μεταξύ αυτών αποτελεί η ανάθεση της αρμοδιότητας παρακολούθησης και συντονισμού σε έναν υπουργό ή υπουργείο, η δημιουργία εθνικής βάσης δεδομένων των οδηγιών που μεταφέρονται και η ενθάρρυνση της στενής συνεργασίας μεταξύ των εθνικών υπαλλήλων που διεξάγουν διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες και των υπαλλήλων που εφαρμόζουν τα εθνικά μέτρα.

1.15

Οι «πίνακες αξιολόγησης» όσον αφορά την εφαρμογή καταδεικνύουν ελλείψεις στην επίσημη μεταφορά. Ωστόσο, παρά την προσοχή που φαίνεται να επιδεικνύουν τα σχετικά ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, ο τρόπος εφαρμογής των εγκεκριμένων κανόνων στο εθνικό δίκαιο ή/και το εθνικό ρυθμιστικό πλαίσιο δεν έχουν εξεταστεί συστηματικά, ούτε έχει συζητηθεί η συνέχεια που πρέπει να δοθεί από το Συμβούλιο. Ενώ οι διαφορές στην εφαρμογή σε διάφορα τμήματα ενός κράτους μέλους θα οδηγούσαν σε δημόσια έκκληση για δράση, οι διαφορές στην εφαρμογή μεταξύ των κρατών μελών δεν εντάσσεται καν στην πολιτική ημερήσια διάταξη.

1.16

Αναμφισβήτητα οι «πίνακες αξιολόγησης» έχουν καταστήσει πιο διαφανείς τις διαδικασίες μεταφοράς που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη. Δεν υπάρχουν ακόμη ισοδύναμοι «πίνακες αξιολόγησης» για την εφαρμογή προκειμένου να ενισχυθεί η διαφάνεια στους τρόπους εφαρμογής της κοινοτικής νομοθεσίας και των πολιτικών της ΕΕ από τις εθνικές αρχές.

1.17

Μολονότι έχουν συζητηθεί βελτιώσεις, η ενημέρωση και η δέσμευση των δημόσιων αρμόδιων φορέων εξακολουθούν να είναι περιορισμένες σε όλη την επικράτεια της Ευρώπης όσον αφορά τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας, της κοινοτικής νομοθεσίας ως βάσης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της δέουσας τήρησης της όλης διαδικασίας: θέσπιση οδηγιών, μεταφορά, εφαρμογή, τήρηση. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει ούτε επιθυμία συνεκτικής εφαρμογής της όλης διαδικασίας. Τα έγγραφα της Επιτροπής, πλήθος αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και η συναφής πανεπιστημιακή βιβλιογραφία συνιστούν επαρκείς πηγές για τα κράτη μέλη προκειμένου να εστιασθούν στη βελτίωση της εκπλήρωσης των νομικών τους υποχρεώσεων.

1.18

Για την αποτελεσματική εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή και να υπάρξουν επαρκείς διασφαλίσεις σε μια ΕΕ με αυξανόμενο αριθμό κρατών μελών. Η διαδικασία ολοκλήρωσης της ΕΕ δεν πρέπει να διακυβευτεί από μία αποδυνάμωση της αποτελεσματικότητας της κοινοτικής νομοθεσίας.

2.1

Ενώ η Συνθήκη ΕΚ προβλέπει μια σειρά μέτρων για την προσέγγιση και εναρμόνιση των νομοθετικών διατάξεων με στόχο την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς (11), οι εμπειρίες τη δεκαετία του '70 και στις αρχές της δεκαετίας του '80 έχουν καταδείξει ότι η πλήρης εναρμόνιση αποτελεί μια αργή, περίπλοκη και σε ορισμένες περιπτώσεις περιττή διαδικασία. Η διαπραγμάτευση και εφαρμογή μέτρων που βασίζονται στην αμοιβαία αναγνώριση και τον έλεγχο στη χώρα καταγωγής αποδείχτηκαν ευκολότερες. Τα μέτρα αυτά υπήρξαν επίσης πιο αποτελεσματικά ελευθερώνοντας τις εμπορικές συναλλαγές και τις επενδύσεις χωρίς να επιβάλουν υπερβολικές υποχρεώσεις συμμόρφωσης. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η ΕΕ έχει εισέλθει σε μια νέα φάση, η οποία χαρακτηρίζεται από αυξανόμενες διαφορές σε ό,τι αφορά τις πρακτικές διακυβέρνησης. Αυτό ενδέχεται να ανανεώσει την ανάγκη για θέσπιση κανονισμών προκειμένου να επιτευχθεί η σύγκλιση και η προώθηση ορθών πρακτικών.

2.2

Παρά τη στροφή προς νέα μέσα πολιτικής, η διοργάνωση της κοινοτικής νομοθεσίας υπήρξε, αφενός, η φυσική απόρροια της εμβάθυνσης και διεύρυνσης της ολοκλήρωσης, αφετέρου, όμως, και το αποτέλεσμα ελλιπούς ή εσφαλμένης εφαρμογής από τα κράτη μέλη. Νέοι κανόνες θεσπίστηκαν προκειμένου να υποχρεωθούν τα κράτη μέλη να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους και να μην θεσπίζουν εξαιρετικά πολύπλοκους εθνικούς κανόνες. (12) Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι οδηγίες ελευθέρωσης που θέσπισε η Επιτροπή βάσει του άρθρου 86, παράγραφος 3, σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες και ο τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός.

2.3

Δεδομένων των δυσκολιών που αντιμετώπισαν πολλά κράτη μέλη (13), η βελτίωση της εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου απαιτεί επίσης συντονισμένες προσπάθειες από τις αρχές των κρατών μελών. Μέχρι σήμερα αυτές δεν έχουν γίνει, ενώ τα κράτη μέλη δεν έχουν προχωρήσει στην ευκταία στροφή προς λιγότερο παρεμβατικά και περισσότερο ήπια μέσα εφαρμογής των κοινοτικών πολιτικών και της νομοθεσίας.

2.4

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας το 2000, το οποίο δρομολόγησε αυτή τη διαδικασία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ένωσης, εισήγαγε την ανοιχτή μέθοδο συντονισμού με στόχο τη βελτίωση της εφαρμογής και υλοποίησης με τη χρήση ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών, μεθόδων συγκριτικής αξιολόγησης των επιδόσεων και βέλτιστων πρακτικών. Τα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη επικεντρωθεί πιο συστηματικά και εκτεταμένα σε τέτοιες βέλτιστες πρακτικές προκειμένου να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στον τομέα της εφαρμογής των πολιτικών.

2.5

Αρχικά, η ανοιχτή μέθοδος συντονισμού δημιούργησε υψηλές προσδοκίες, όπως και οι στόχοι της συγκριτικής αξιολόγησης των επιδόσεων και οι βέλτιστες πρακτικές. Ωστόσο, η εμπειρία έδειξε ·ότι τα αποτελέσματα δεν ήταν τόσο θετικά. Χωρίς την ύπαρξη υποχρεωτικών δεσμεύσεων, τα κράτη μέλη δείχνουν απρόθυμα να υιοθετήσουν τη νομοθεσία, πόσο μάλλον να την εφαρμόσουν και να την τηρήσουν.

2.6

Έως το 2004 τα δέκα υποψήφια κράτη μέλη είχαν ενσωματώσει το κοινοτικό κεκτημένο στις εθνικές τους νομοθεσίες. Επομένως, αυτή η προθεσμία τηρήθηκε τυπικά. Ωστόσο, η τροποποίηση της νομοθεσίας δεν συνεπάγεται αυτόματα και την ορθή μεταφορά της. Επιπλέον, για την εφαρμογή και τήρηση των νόμων απαιτείται η ύπαρξη κατάλληλων διοικητικών αρχών και διαδικασιών, οι οποίες, σε πολλές περιπτώσεις, πρέπει να διαμορφωθούν σε νέα βάση, διότι υπάρχει έλλειψη της αναγκαίας πείρας για την αποτελεσματική εφαρμογή των κοινοτικών κανόνων. Η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ εθνικών αρχών και θεσμικών οργάνων της Κοινότητας πρέπει να διευκολύνει την ομοιόμορφη εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας σε όλη την επικράτεια της Ένωσης. (14).

2.7

Μολονότι οι ρυθμίσεις και η νομοθεσία της ΕΕ εστιάζονται στη διαμόρφωση κοινών συνθηκών σε μια ανοιχτή ευρωπαϊκή αγορά, τα εργαλεία μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από τον έναν τομέα στον άλλο. Η αρχή ενδέχεται να είναι κοινή σε όλους τους τομείς, ωστόσο ο βαθμός ενσωμάτωσης μπορεί να διαφέρει κατά πολύ. Το αποτέλεσμα είναι η θέσπιση κανόνων που βασίζονται λιγότερο ή περισσότερο αυστηρά στην κοινοτική νομοθεσία και, κατά συνέπεια, η υιοθέτηση διαφορετικών προοπτικών και νομικών προσεγγίσεων.

2.8

Οι ανωτέρω διαφορές προκύπτουν λόγω των διαφορετικών στοχοθετήσεων της ολοκλήρωσης μεταξύ λόγου χάρη τομέων όπως η εσωτερική αγορά και οι περιβαλλοντικές πολιτικές, και τομέων όπως η κοινωνική πολιτική και ο τομέας της υγείας που εμπίπτουν κατεξοχήν στην εθνική δικαιοδοσία. Η ίδια η Συνθήκη χρησιμοποιεί λιγότερο τολμηρούς όρους όσον αφορά τη δημόσια υγεία και εκπαίδευση. Στους εν λόγω τομείς πολιτικής ο ρόλος της ΕΕ έγκειται στον «συντονισμό» και την «ενθάρρυνση» παρά στην ολοκλήρωση.

2.9

Ως εκ τούτου, οι τρέχουσες εξελίξεις διαμορφώνουν μια εικόνα πολυσχιδούς ποικιλομορφίας, στο πλαίσιο της οποίας τα διάφορα νομοθετικά μέσα της Κοινότητας συνυπάρχουν, επηρεάζοντας με τη σειρά τους τις εθνικές προσεγγίσεις. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:

2.10

Αυτό το ευρύ φάσμα κοινοτικών μέσων που προϋποθέτουν μεταφορά, εφαρμογή και τήρηση από τα κράτη μέλη συχνά αποτελούν αιτία εθνικών, και, κατά συνέπεια, διαφορετικών ερμηνειών σχετικά με τι πρέπει να εφαρμοστεί και να επιβληθεί σε εθνικό επίπεδο και όσον αφορά τους αντίστοιχους τρόπους εφαρμογής.

2.11

Ο πρακτικός αντίκτυπος του προτύπου, όπως αυτό εφαρμόζεται επί του παρόντος, λαμβάνει υπόψη σε διαφορετικό βαθμό τα ακόλουθα στοιχεία όσον αφορά τα κράτη μέλη:

2.12

Η κοινοτική προσέγγιση σέβεται βέβαια την πολυμορφία των κρατών μελών και τις πλούσιες διοικητικές τους παραδόσεις, τις νομικές παραδόσεις και τα πολιτικά συστήματα. Επιπλέον, αυτό αποτελεί θέμα αρχής. Εντούτοις, οι διαφορετικές παραδόσεις και συνήθειες πρέπει να μπορούν να διασφαλίζουν αποτελεσματική εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, ώστε να αποφεύγονται στρεβλώσεις ή εισαγωγή διακρίσεων. Η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της Ένωσης και η τελευταία διεύρυνση δείχνουν τον περίπλοκο χαρακτήρα του έργου αυτού.

2.13

Όσον αφορά την Επιτροπή, ορισμένα ειδικά επιτακτικά στοιχεία που έχουν αντίκτυπο στο τελικό αποτέλεσμα είναι και τα εξής:

2.14

Παράλληλα με την αύξηση της κοινοτικής νομοθεσίας ανάλογη αύξηση διαπιστώνεται και στα μη νομικά μέσα και διαδικασίες, στόχο των οποίων αποτελεί η προτροπή των κρατών μελών να εφαρμόζουν το κοινοτικό δίκαιο έγκαιρα και ορθά, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται λόγου χάρη οι τακτικές εκθέσεις και οι πίνακες αξιολόγησης σχετικά με τις επιδόσεις των κρατών μελών όσον αφορά τη μεταφορά της κοινοτικής νομοθεσίας.

2.15

Εκτός αυτού, η Επιτροπή έχει αναλάβει μια σειρά δράσεων για την ενημέρωση των πολιτών και των επιχειρήσεων σχετικά με τα δικαιώματά τους και την ενθάρρυνσή τους να ασκούν τα εν λόγω δικαιώματα ενώπιον των εθνικών αρχών και δικαστηρίων. Παραδείγματος χάρη, στόχο των σημείων επαφής για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις και των κέντρων SOLVIT (Δίκτυο επίλυσης προβλημάτων στην εσωτερική αγορά) αποτελεί ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι πολίτες και οι εταιρείες που μετεγκαθίστανται ή ασκούν τη δραστηριότητά τους σε άλλα κράτη μέλη από το κράτος καταγωγής τους.

2.16

Η τελευταία έκθεση σχετικά με περιπτώσεις τις οποίες κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τα κέντρα SOLVIT καταδεικνύει ότι πάνω από το 50 % του συνόλου των προβλημάτων αφορούσαν την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων, την πρόσβαση των προϊόντων στην αγορά, την ταξινόμηση των μηχανοκίνητων οχημάτων και τις άδειες παραμονής. Μολονότι το 80 % των υποθέσεων επιλύθηκαν επιτυχώς, αυτά τα στατιστικά στοιχεία υποδεικνύουν επίσης ότι τα συγκεκριμένα προβλήματα δεν είναι καινούργια. Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες λόγω των γραφειοκρατικών διαδικασιών και της απροθυμίας των εθνικών διοικητικών αρχών να απλουστεύσουν τις απαιτήσεις τους. Επιπλέον, παρά την επιτυχία που κατέγραψαν τα κέντρα SOLVIT, το 20 % των προβλημάτων παρέμειναν ανεπίλυτα. Τα κράτη μέλη πρέπει να ενεργήσουν κατά τέτοιο τρόπο ώστε αυτό το ποσοστό να μειωθεί και τα εθνικά κέντρα SOLVIT και το ευρωπαϊκό δίκτυο SOLVIT να γίνουν ευρύτερα γνωστά στις επιχειρήσεις και τους πολίτες.

2.17

Η διεύρυνση της Ένωσης αποτελεί επίσης και μια πρόκληση. Η διαχείριση της αύξησης των κρατών μελών δεν είναι δυνατή χωρίς αντίστοιχη ενίσχυση των διαδικασιών διαβούλευσης και εποπτείας.

2.18

Αυτή η ενίσχυση των διαδικασιών διαβούλευσης και εποπτείας ήλθε στο προσκήνιο κατά την πρόσφατη διεύρυνση και στις παραμέτρους που συμφωνήθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών το Δεκέμβριο του 2004 σχετικά με τις επικείμενες διευρύνσεις. Τα υπό ένταξη κράτη μέλη θα υποβληθούν σε ακριβέστερη εξέταση από την Επιτροπή και υποχρεούνται να έχουν ενσωματώσει μεγαλύτερο τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου προτού προσχωρήσουν στην ΕΕ. Απαιτείται επίσης να έχουν ολοκληρώσει ταχύτερα την εφαρμογή τυχόν μεταβατικών διατάξεων που ενδεχομένως να τους επιβληθούν.

3.1

Η αποτελεσματική εφαρμογή και τήρηση της νομοθεσίας συνιστούν θέματα ζωτικής σημασίας για τους πολίτες και τις εταιρείες. Συνιστούν αναπόσπαστο τμήμα του κράτους δικαίου. Λόγω των συχνά αποκλινουσών ερμηνειών της από κοινού θεσπισθείσας νομοθεσίας ανακύπτουν ερωτήματα μεταξύ των επιχειρήσεων και των πολιτών όπως: που να προσφύγω; ποιος είναι αρμόδιος; τι να πράξω στο βραχυπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα; Περισσότερο καθοριστικό είναι το ερώτημα: σε ποιο βαθμό η αναποτελεσματική εφαρμογή οδηγεί σε καθυστέρηση ή τροποποίηση των επενδυτικών προτύπων και σε έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών; Τα ερωτήματα αυτά αφορούν τη νομιμότητα, τη συνεκτικότητα και την διορατικότητα των κοινοτικών πολιτικών. Η συνέχιση του σημερινού, μη ικανοποιητικού ρυθμού ενσωμάτωσης και εφαρμογής δεν μπορεί να γίνει πλέον αποδεκτή.

3.2

Η πολυπλοκότητα και οι συγκεχυμένες εξελίξεις σε ό,τι αφορά την ορθή εφαρμογή των εγκριθεισών οδηγιών σε επίπεδο ΕΕ απαιτούν μία σφαιρική ανάλυση SWOT (πλεονεκτήματα, αδυναμίες, ευκαιρίες, απειλές) του συστήματος, με βάση την τρέχουσα λειτουργία του: Σε ποια κατάσταση βρισκόμαστε; Ποιες είναι οι αιτίες των προβλημάτων; Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη; Που στοχεύουν τα κράτη μέλη; Ποια είναι η ευκταία σχέση και αλληλεπίδραση μεταξύ της επικουρικότητας και της παρακολούθησης από την ΕΕ; Με άλλα λόγια: Ποιος είναι αρμόδιος και τι αξιολογεί; Ποια είναι τα κριτήρια που εφαρμόζει; Σε ποιο βαθμό ανταποκρίνονται τα νομικά μέσα και οι τρέχουσες πρακτικές στους στόχους της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης; Πως σκοπεύουν να αποκριθούν η ΕΕ και τα κράτη μέλη στις καταγγελίες εταιρειών και πολιτών σχετικά με τον ελλιπή και ορισμένες φορές αντιπαραγωγικό τρόπο μεταφοράς, εφαρμογής και τήρησης των κανόνων της ΕΕ στις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές;

3.3

Εκτός από τις συζητήσεις σχετικά με βελτιώσεις που πρέπει να εφαρμοστούν στα κράτη μέλη, πρέπει να τεθούν αυτά τα ενδιαφέροντα ερωτήματα προκειμένου να ξεκινήσει μια ευρεία και ανοιχτή συζήτηση μεταξύ αρμοδίων για τη χάραξη πολιτικής και υπαλλήλων, καθώς και μεταξύ του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών, σε ό,τι αφορά ευκταίες προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στις διαδικασίες και πρακτικές, οι οποίες εφαρμόζονται στην ΕΕ και στα κράτη μέλη. Η συζήτηση αυτή οφείλει να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τον αντίκτυπο της ορθής μεταφοράς, εφαρμογής και τήρησης για όλες τις συμφωνηθείσες κοινοτικές πολιτικές.

3.4

Είναι αναγκαίο να εξεταστεί ο αναμενόμενος αντίκτυπος των μελλοντικών διευρύνσεων στη συνοχή και την ενιαία εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου σε όλη την επικράτεια της ΕΕ. Η ΕΕ πρέπει να εξετάσει τρόπους για να αποφευχθεί μια κατάσταση όπου η Ένωση των 27 ή περισσότερων κρατών μελών με ακόμη μεγαλύτερη πολυμορφία μπορεί να δημιουργήσει ορισμένους φραγμούς στις εμπορικές συναλλαγές, τις επενδύσεις και την εγκατάσταση.

3.5

Εκφράζονται διάφορες απόψεις σχετικά με το ζήτημα της επίλυσης της κακής εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου, η οποία, από πολιτική σκοπιά, συνεπάγεται αντιπαράθεση μεταξύ της αρχής της επικουρικότητας και της κοινοτικής προσέγγισης. Καταρχάς υποστηρίζεται η άποψη ότι, αποδεχόμενη πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, η Επιτροπή πρέπει να εποπτεύει αυτήν την εφαρμογή. Αφετέρου, η δεύτερη προσέγγιση βασίζεται στην αρχή της επικουρικότητας: παροχή μεγαλύτερων περιορισμών δράσης στα κράτη μέλη και δυνατότητες να αντιμετωπίζει κάθε κράτος μέλος τα δικά του προβλήματα. Μια τρίτη δυνατότητα συνιστά την ενίσχυση της διακριτικής ευχέρειας των κρατών μελών και την ανάληψη περισσότερων αρμοδιοτήτων, καθώς και την ταυτόχρονη υποχρέωσή τους να λογοδοτούν το ένα στο άλλο, ενώ η Επιτροπή θα εποπτεύει τη συμμόρφωση και θα χρησιμοποιεί τις νομικές της εξουσίες, όπου επιβάλλεται και όταν κρίνεται απαραίτητο.

3.6

Ως θεματοφύλακας των Συνθηκών και νομοθέτης, η Επιτροπή διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση της ορθής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς. Μέλημά της αποτελεί η κατάρτιση απλής και εφαρμόσιμης νομοθεσίας, που να επιλύει προβλήματα στην εσωτερική αγορά χωρίς να επιβάλει υπερβολικές δαπάνες στα κράτη μέλη και τις επιχειρήσεις. Πράγματι, η Επιτροπή έχει καταβάλει αξιόλογες προσπάθειες κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών για να απλουστεύσει τη νομοθεσία και να αξιολογήσει τον αντίκτυπο της προτεινόμενης νομοθεσίας. Ταυτοχρόνως, η Επιτροπή πρέπει να δράσει άμεσα και αποφασιστικά προκειμένου να τερματίσει τις παραβάσεις. Η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει τρόπους επέκτασης των συστάσεων που υπέβαλε το 2004 (βλέπε παραπάνω) σχετικά με την έγκαιρη και ορθή μεταφορά του κοινοτικού δικαίου, έτσι ώστε να καλύψει και το στάδιο της εφαρμογής και τήρησης της νομοθεσίας.

3.7

Τα κράτη μέλη, ως σημαντικά μέρη τη ΕΕ, οφείλουν να ενεργούν καλόπιστα έναντι αυτής, να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους, να διευκολύνουν την υλοποίηση των καθηκόντων της Κοινότητας και να μη θέτουν σε κίνδυνο τους στόχους που ορίζονται στο άρθρο 10 της Συνθήκης ΕΚ. Πρέπει να καταστεί σαφές: Η στάση των κρατών μελών πρέπει να αντικατοπτρίζει την πεποίθηση ότι οι ίδιες αποτελούν την ΕΕ και ότι επενδύουν ανάλογα στις αποφάσεις της Ένωσης (15)

3.8

Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έχει αποφανθεί με σαφήνεια σε πλήθος περιπτώσεων ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να χρησιμοποιούν ως πρόσχημα την ύπαρξη εσωτερικών διοικητικών δυσκολιών, για να δικαιολογούν την ελλιπή και εσφαλμένη εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας. Οι αποφάσεις αυτές μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση των διαδικασιών που προβλέπονται για το μέλλον.

3.9

Απαραίτητο κρίνεται ακόμη η εξέταση του είδους των νομικών και μη νομικών μέσων και διαδικασιών, οι οποίες θα είναι οι πλέον ενδεδειγμένες για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των πολιτικών σε μια Ένωση με περισσότερα από 30 μέλη.

3.10

Τα αποτελέσματα από τη χρήση μη νομικών μέσων και διαδικασιών είναι μάλλον συγκεχυμένα. Παρά την ελπιδοφόρα αρχή της, η ανοιχτή μέθοδος συντονισμού δεν αποδείχθηκε επιτυχημένη. Αντιθέτως, τα κέντρα SOLVIT επέλυσαν 80 % των προβλημάτων που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν.

3.11

Το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας, στα συμπεράσματά του που δημοσιεύτηκαν τον Μάρτιο του 2005, κάλεσε τα κράτη μέλη να εξετάσουν αναλυτικά την εσωτερική τους νομοθεσία όσον αφορά τη συμβατότητά της με τους κοινοτικούς κανόνες, προκειμένου να εξαλείψουν τα εμπόδια που αντιμετωπίζει η αγορά και να ανοίξουν τον δρόμο για τον ανταγωνισμό. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επίσης αναγνωρίσει τα θετικά στοιχεία της πρότασης για παρακολούθηση της συμμόρφωσης των εσωτερικών νομοθεσιών με το κοινοτικό δίκαιο από τις εθνικές διοικητικές αρχές. Η αναλυτική εξέταση αποτελεί μια πρακτική μέθοδο για τον εντοπισμό και την εξάλειψη των εμποδίων στις εμπορικές συναλλαγές, είτε αυτά προκύπτουν λόγω εσφαλμένης εφαρμογής, ανεπαρκούς τήρησης του κοινοτικού δικαίου, είτε συνιστούν απλώς απόρροια μιας διοικητικής πρακτικής, που δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις της ΕΕ.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εφαρμογή και η τήρηση συνιστούν αναπόσπαστα στοιχεία της βελτίωσης της νομοθεσίας, και, ως εκ τούτου, αποτελούν πολιτική προτεραιότητα (16). Αυτό ωστόσο δεν εφαρμόζεται ακόμη, μολονότι, σε ορισμένα κράτη μέλη και εντός της Επιτροπής αναδύεται μια νέα προσέγγιση που ανοίγει τον δρόμο προς το μέλλον. Συχνά οι νομοθέτες δεν λαμβάνουν υπόψη τις απαιτήσεις εφαρμογής και τήρησης της νομοθεσίας. Στις συνεκτικές αξιολογήσεις του αντίκτυπου για τη βελτίωση της νομοθεσίας πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη ο ενδεδειγμένος τρόπος θέσπισης και εφαρμογής της νομοθεσίας. Το σύνολο της διαδικασίας αποτελεί προϋπόθεση για τη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού και τη διασφάλιση της νομιμότητας της ΕΕ.

4.1.2

Κατ' αρχήν, η διασφάλιση της δέουσας εφαρμογής και τήρησης του κοινοτικού δικαίου εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών. Ο ρόλος της Επιτροπής, ως θεματοφύλακα των Συνθηκών, έγκειται στο να διασφαλίζει ότι τα κράτη μέλη εκπληρώνουν πράγματι τις υποχρεώσεις τους. Τυχόν ελλείψεις μπορούν να αντιμετωπιστούν από την Επιτροπή μέσω διαδικασιών επί παραβάσει ή με άλλα μέσα που κρίνονται ως ενδεδειγμένα για την επίλυση προβλημάτων εσφαλμένης εφαρμογής της κοινοτικής νομοθεσίας.

4.1.3

Βάσει της διοργανικής συμφωνίας του 2003, το Συμβούλιο μελετά προσεκτικά επί του παρόντος τις δυνατότητες βελτίωσης και απλούστευσης της νομοθεσίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί επαρκής προσοχή στη βελτίωση της εφαρμογής του συνόλου της κοινοτικής νομοθεσίας, και όχι μόνο των οδηγιών που πρέπει να εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη.

4.1.4

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας, λαμβάνοντας υπόψη τη δέσμευσή του για την Εσωτερική Αγορά, η οποία συνιστά τον πυρήνα της διαδικασίας ολοκλήρωσης, πρέπει να αποτελέσει το φυσικό συνεργάτη της Επιτροπής σε κοινοτικό επίπεδο όσον αφορά τη συζήτηση για την εφαρμογή και τήρηση της νομοθεσίας.

4.1.5

Μια εξαιρετικά σημαντική και συχνά καθοριστική πτυχή είναι ότι οι εθνικές διοικητικές ρυθμίσεις των κρατών μελών δεν εντάσσονται στο πεδίο εφαρμογής των Συνθηκών. Ωστόσο, από το άρθρο 10 της Συνθήκης ΕΚ και από τη νομολογία απορρέει ότι οι εθνικές αρχές πρέπει να διασφαλίζουν τη δέουσα εφαρμογή και τήρηση. Από αυτήν την άποψη, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη «συνιδιοκτησία» των κρατών μελών και της ΕΕ και, βεβαίως, τη συνυπευθυνότητά τους.

4.1.6

Η θέσπιση νέας νομοθεσίας στην ΕΕ ήταν προτεραιότητα επί πάρα πολύ μεγάλο διάστημα. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι σε μια ΕΕ των 25 κρατών μελών η έμφαση πρέπει να δοθεί στην εφαρμογή και τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας παρά στην προσθήκη νέων κανόνων. Η νέα κοινοτική νομοθεσία δεν συνιστά μια ελκυστική επιλογή, δεδομένου ότι απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε χρόνο και πόρους. Επίσης, η αποκλειστική εφαρμογή νομικών διαδικασιών προκειμένου να παρακινηθούν τα κράτη μέλη προς την επίλυση των προβλημάτων απαιτεί εξίσου πολύ χρόνο, δεσμεύοντας ταυτόχρονα και τους ανεπαρκείς πόρους. Αυτό που μάλλον κρίνεται ως αναγκαίο είναι η αλλαγή στάσης, στο πλαίσιο της οποίας τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα στραφούν από τη θέσπιση νέας νομοθεσίας στην εφαρμογή και την τήρηση της ισχύουσας, διασφαλίζοντας κατ' αυτόν τον τρόπο ότι η θεσπισθείσα κοινοτική νομοθεσία και η πολιτική της ΕΕ διατηρούν την πλήρη αποτελεσματικότητά τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει, ασφαλώς, ότι η έμφαση που θα δοθεί στην εφαρμογή και την τήρηση της νομοθεσίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για τη μη θέσπιση νέας νομοθεσίας σε τομείς όπου αυτό είναι απαραίτητο.

4.1.7

Η αναλυτική εξέταση της υφιστάμενης και της ήδη εφαρμοζόμενης κοινοτικής νομοθεσίας — όπως για παράδειγμα στη Δανία — θα συμβάλουν στη βελτίωση της νομοθετικής διαδικασίας. Πρόκειται για εύγλωττο παράδειγμα της σχέσης μεταξύ απλούστευσης και βελτίωσης της εφαρμογής και της τήρησης των νόμων.

4.1.8

Όσον αφορά τις εναλλακτικές δυνατότητες, δηλαδή την αυτορρύθμιση και τη συρρύθμιση (17), κρίνεται σκόπιμη η κατά περίπτωση εξέταση, δηλαδή σε ποιους τομείς είναι εφαρμόσιμες και σε ποιους όχι. Παρά την ανάγκη προώθησης πρωτοβουλιών αυτορρύθμισης και από κοινού ρύθμισης, η βιωσιμότητά τους πρέπει να ελέγχεται κατά την εφαρμογή στην πράξη.

4.1.9

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ είναι επίσης προφανές ότι οι αυξανόμενες δυσκολίες που εντοπίζονται στις διαδικασίες εφαρμογής και επιβολής σε εθνικό επίπεδο πρέπει να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν μέσω στενότερης συνεργασίας μεταξύ των εθνικών και κοινοτικών αρχών. Η βιωσιμότητα των εναλλακτικών λύσεων μπορεί να εξακριβωθεί στη διαδικασία συγκεκριμένης εφαρμογής.

4.1.10

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι μια τέτοια ενισχυμένη συνεργασία εξυπηρετεί εξίσου και τον στόχο της αποφυγής της περιττής κοινοτικής νομοθεσίας, που είναι μάλλον αναποτελεσματικός τρόπος για τη στήριξη των εθνικών διαδικασιών εφαρμογής. Οι εν λόγω διαδικασίες είναι αργές και περίπλοκες και συχνά επιδιώκουν την επίτευξη στόχων της εθνικής πολιτικής μέσω δυσανάλογων μέσων.

4.2.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα κράτη μέλη πρέπει να συνεχίσουν να έχουν διακριτική ευχέρεια στον καθορισμό ιδίων μεθόδων και διαδικασιών εφαρμογής. Αυτές οι μέθοδοι και διαδικασίες μπορούν επίσης να εξεταστούν από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή στο πλαίσιο της αξιολόγησης του αντίκτυπου τους.

4.2.2

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, ανεξάρτητα από τις μεθόδους ή τις διαδικασίες που θα επιλέξουν τα κράτη μέλη για την εφαρμογή της κοινοτικής ή εθνικής νομοθεσίας, που επηρεάζει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, τα αποτελέσματα πρέπει να είναι παρόμοια σε όλη την ΕΕ. Επιπλέον, τα ανωτέρω αποτελέσματα πρέπει να προσδώσουν πραγματικό λειτουργικό περιεχόμενο στο πρωτογενές και παράγωγο δίκαιο της ΕΕ.

4.2.3

Όταν γίνεται αναφορά στα κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτείται και η συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών με αυτόνομες νομοθετικές εξουσίες ή/και αρμοδιότητες εφαρμογής της νομοθεσίας (π.χ. ομόσπονδα κράτη, επαρχίες, περιφέρειες).

4.2.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το επόμενο βήμα όσον αφορά τη συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των εθνικών αρχών για την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας και των πολιτικών της Ένωσης είναι η ενίσχυση ή η εναρμόνιση της διοικητικής ικανότητας εφαρμογής των πολιτικών σε εθνικό επίπεδο, θέμα που συζητείται επί του παρόντος σε ορισμένα κράτη μέλη.

4.2.5

Η διοικητική ικανότητα είναι ζήτημα «κοινού ενδιαφέροντος» και τα κράτη μέλη πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι οι αρμόδιες για την εφαρμογή και τήρηση των νόμων αρχές διαθέτουν αυτήν την ικανότητα σε υψηλό επίπεδο. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, αυτό συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, τη στενότερη συνεργασία μεταξύ των φορέων που διαπραγματεύονται στις Βρυξέλλες και των νομοθετικών οργάνων των εθνικών αρχών.

4.2.6

Μια συγκεκριμένη προσέγγιση που έχει επισημάνει η ΕΟΚΕ είναι η λειτουργία εθνικών ρυθμιστικών αρχών σε ορισμένους τομείς, όπως οι τηλεπικοινωνίες. Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές τηρούν συγχρόνως τους κοινούς ευρωπαϊκούς κανόνες και τους κανόνες εθνικής εποπτείας. Οι ανωτέρω πρακτικές πρέπει να εξεταστούν ενδελεχώς.

4.2.7

Ακόμη, πρέπει να δοθούν κίνητρα στα κράτη μέλη για αναλυτική εξέταση των εθνικών κανόνων και διαδικασιών (όπως πράττουν σήμερα ορισμένα κράτη μέλη π.χ. η Δανία). Τα προβλήματα εφαρμογής συχνά προκύπτουν επειδή η εθνική νομοθεσία και οι διαδικασίες δεν είναι επαρκώς εναρμονισμένες με την ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά.