7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/1

2.1.1

Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, ο τομέας της κατασκευής πλοίων σημείωσε ραγδαία και συνεχή ανάπτυξη. Η ταχεία τεχνολογική πρόοδος οδήγησε σε σημαντική μείωση του κόστους των θαλάσσιων μεταφορών δίνοντας πραγματική ώθηση στο παγκόσμιο εμπόριο και μετατρέποντας την παγκόσμια ναυτιλία σε κινητήρια δύναμη της παγκοσμιοποίησης.

2.1.2

Τα πλοία, από οικονομική σκοπιά, είναι κινητά επενδυτικά αγαθά τα οποία δεν εισάγονται αλλά νηολογούνται υπό σημαία την οποία επιλέγει ο πλοιοκτήτης. Κατά συνέπεια, το προϊόν δεν χρειάζεται εκτενείς προσπάθειες εμπορικής προώθησης ούτε δίκτυα εμπόρων ή συντήρησης. Φυσικά, το κόστος μεταφοράς των πλοίων είναι πολύ χαμηλό. Λόγω του γενικά χαμηλού κόστους των συναλλαγών και του γεγονότος ότι δεν εφαρμόζονται κανόνες αντιντάμπινγκ, η αγορά ναυπηγικής καθορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις τιμές αγοράς.

2.1.3

Ως αποτέλεσμα του καθοριστικού της ρόλου στην παροχή των βασικών μέσων μεταφοράς για το παγκόσμιο εμπόριο, στην κατασκευή σύγχρονου εξοπλισμού για τις ανάγκες της ασφάλειας και της άμυνας και στην ανάπτυξη προηγμένων τεχνολογιών που προσφέρουν παράγωγα προϊόντα σε άλλους τομείς, η ναυπηγική θεωρείται στρατηγικά σημαντική βιομηχανία για τις περισσότερες βιομηχανοποιημένες και εκβιομηχανιζόμενες χώρες.

2.1.4

Στην Ευρώπη έχει αναπτυχθεί ένα διαφοροποιημένο δίκτυο εταιρειών που συνδέονται με την κατασκευή πλοίων, συμπεριλαμβανομένων των ναυπηγείων και των παραγωγών ναυτιλιακού εξοπλισμού, καθώς και ευρύ φάσμα παροχέων ειδικευμένων υπηρεσιών, που παρέχουν άμεσα περισσότερες από 350 000 θέσεις εργασίας για εργατικό δυναμικό υψηλής ειδίκευσης. Ο τομέας στην ΕΕ έχει κύκλο εργασιών περίπου 34 δις (1).

2.1.5

Η ναυπήγηση εμπορικών πλοίων στην ΕΕ έχασε, ωστόσο, τεράστιο μερίδιο της αγοράς λόγω επιζήμιων επιχειρηματικών μεθόδων, ιδίως της Νότιας Κορέας, και αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες. Από το 2000, το μερίδιο της αγοράς για νέες παραγγελίες (σε αντισταθμισμένη ολική χωρητικότητα — cgt) μειώθηκε κατά 2/3, δηλαδή από 19 % το 2000 σε 6,5 % το 2003 (2). Η κατάσταση επιδεινώθηκε στα μέσα του 2003 και οι τιμές έφτασαν στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 13 ετών, ενώ παράλληλα ενισχύθηκαν περαιτέρω οι συναλλαγματικές ισοτιμίες του ευρώ σε σχέση με το ναυτιλιακό νόμισμα, το δολάριο ΗΠΑ, καθώς και σε σχέση με τα νομίσματα των κυριότερων ασιατών ανταγωνιστών. Ειδικότερα, τον περασμένο χρόνο οι διεθνείς συναλλαγές αυξήθηκαν θεαματικά, λόγω της εξαιρετικά έντονης αύξησης της ζήτησης ενέργειας και πρώτων υλών από την Κίνα, καθώς και των εισαγωγών και εξαγωγών μεταποιημένων αγαθών. Η ζήτηση αυτή οδήγησε σε ρεκόρ νέων παραγγελιών στους τομείς των πετρελαιοφόρων, των πλοίων μεταφοράς φορτίων χύδην και των εμπορευματοκιβωτίων. Τα ευρωπαϊκά ναυπηγεία ωφελήθηκαν από την αύξηση αυτής της ζήτησης και διπλασίασαν σχεδόν τις παραγγελίες τους το 2003 σε σύγκριση με το 2002. Ωστόσο, το μερίδιό τους στην παγκόσμια ναυπηγική αγορά συνέχισε να μειώνεται.

2.1.6

Η εντυπωσιακή αυτή τάση μέχρι τα μέσα του 2003 σταθεροποιήθηκε σε ορισμένο βαθμό σε μερικά κράτη μέλη. Ωστόσο, οι τελευταίες εξελίξεις πιθανόν να μην συνεχιστούν και η Ευρώπη θα πρέπει να αναζητήσει βιώσιμες λύσεις για τη ναυπηγική βιομηχανία στο εγγύς μέλλον. Διαφορετικά, η Ευρώπη διατρέχει σοβαρό κίνδυνο να χάσει αυτόν τον ζωτικό τομέα υψηλής τεχνολογίας. Η εμπειρία δείχνει ότι ναυπηγικές δυνατότητες που χάνονται είναι απίθανο να ανακτηθούν.

2.2.1

Ως τομέας στρατηγικής σημασίας, η ναυπηγική υπήρξε παραδοσιακά μια βιομηχανία με ισχυρή κρατική παρέμβαση παγκοσμίως. Και στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η ναυπηγική πολιτική εστιάστηκε, από τη δεκαετία του '70, στον καθορισμό των όρων για τα συστήματα κρατικών ενισχύσεων. Το επιτρεπόμενο ανώτατο όριο των ενισχύσεων λειτουργίας μειώθηκε σταδιακά από 28 % της συμβατικής αξίας το 1987 σε 9 % το 1992 και τελικά εξαλείφθηκε πλήρως από το 2000.

2.2.2

Το 1989, κατόπιν πρωτοβουλίας των ΗΠΑ άρχισαν διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ, με στόχο τη θέσπιση νέων διεθνών κανόνων για όλες τις κρατικές ενισχύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία. Οι διαπραγματεύσεις αυτές ολοκληρώθηκαν με επιτυχία το 1994 και η τελική πράξη της «συμφωνίας σχετικά με τους συνήθεις όρους ανταγωνισμού στον τομέα της ναυπήγησης και της επισκευής εμπορικών πλοίων» υπεγράφη από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, τη Φιλανδία, την Ιαπωνία, τη Δημοκρατία της Κορέας, τη Νορβηγία, τη Σουηδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, επειδή οι εθνικές διαδικασίες επικύρωσης δεν ολοκληρώθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, η συμφωνία δεν τέθηκε ποτέ σε ισχύ.

2.2.3

Ελλείψει διεθνούς συμφωνίας, το Συμβούλιο θέσπισε, το 1998, νέο κανονισμό για τη ναυπηγική [EΚ 1540/98] που θέσπιζε νέα σειρά κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους κατάργησης σε μονομερή βάση των ενισχύσεων λειτουργίας έως το τέλος του 2000. Ο κανονισμός απαιτούσε επίσης από την Επιτροπή να παρακολουθεί στενά την παγκόσμια αγορά ναυπηγικής και να αξιολογεί κατά πόσο τα ευρωπαϊκά ναυπηγεία θίγονται από αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές.

2.2.4

Ήδη στην πρώτη έκθεσή της προς το Συμβούλιο την οποία εξέδωσε το 1999, η Επιτροπή παρέσχε σαφείς αποδείξεις των επιζήμιων επιχειρηματικών πρακτικών που χρησιμοποιούσαν ιδίως τα ναυπηγεία της Νότιας Κορέας, τα οποία προσέφεραν τιμές κάτω του κόστους. Όλες οι εκθέσεις που ακολούθησαν (επτά συνολικά έως το 2003) επιβεβαίωναν τα αρχικά πορίσματα, παρέχοντας περισσότερες και λεπτομερέστερες αποδείξεις.

2.2.5

Λαμβανομένων υπόψη αυτών των πειστικών στοιχείων, το Συμβούλιο εξέφρασε επανειλημμένως τις σοβαρές ανησυχίες του και άρχισε διμερείς διαβουλεύσεις με τη Νότια Κορέα. Ύστερα από πολλούς γύρους συνομιλιών, μια συμφωνία υπό μορφή «εγκεκριμένων πρακτικών σχετικά με την παγκόσμια ναυπηγική αγορά» υπεγράφη τον Ιούνιο του 2000. Ωστόσο, στις μεταγενέστερες συνομιλίες αποδείχθηκε ότι η κορεατική κυβέρνηση δεν ήταν σε θέση να εφαρμόσει τις αρχές που καθορίζονταν στη συμφωνία.

2.2.6

Εφόσον οι διμερείς συνομιλίες με την Κορέα δεν τελεσφόρησαν, η ναυπηγική βιομηχανία κατέθεσε, τον Οκτώβριο του 2000, καταγγελία δυνάμει του κανονισμού για τα εμπόδια στις συναλλαγές (ΚΕΣ — [EΚ 3286/94]).

2.2.7

Η Επιτροπή παρέμεινε σθεναρά αντίθετη στην επέκταση των ενισχύσεων λειτουργίας στο τέλος του 2000. Ωστόσο, δέχτηκε να προσφύγει στον ΠΟΕ προκειμένου να ζητήσει επανόρθωση κατά των αθέμιτων κορεατικών πρακτικών εάν δεν μπορούσε να επιτευχθεί ικανοποιητική για την ΕΕ λύση μέσω διαπραγματεύσεων με την Κορέα έως το Μάιο του 2001. Επιπλέον, η Επιτροπή πρότεινε παράλληλα έναν προσωρινό αμυντικό μηχανισμό στήριξης, ειδικά σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση των αθέμιτων κορεατικών πρακτικών για την περίοδο που θα ήταν αναγκαία για την ολοκλήρωση της διαδικασίας του ΠΟΕ.

2.2.8

Η Κοινότητα εφάρμοσε τελικά αυτή την αποκαλούμενη διφυή πολιτική το καλοκαίρι του 2002, με την κατάθεση αίτησης σύστασης πάνελ στον ΠΟΕ και την απόφαση για τον προσωρινό αμυντικό μηχανισμό (ΠΑΜ — [EΚ 1177/02]).

2.2.9

Νέες προσπάθειες για τη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού στον ναυπηγικό τομέα αναλήφθηκαν το 2002, επίσης στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ, αλλά αυτή τη φορά χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ. Το Συμβούλιο του ΟΟΣΑ συγκρότησε ειδική διαπραγματευτική ομάδα προκειμένου να βρεθεί νέα και αποτελεσματική λύση στο υπάρχον πρόβλημα. Η μέχρι τώρα πρόοδος θεωρείται μάλλον αργή και το μέλλον θα δείξει κατά πόσο θα είναι εφικτή αυτή η προσέγγιση.

3.1

Παρατίθεται χρονολογική σύνοψη των μέτρων για το «LeaderSHIP 2015»:

3.2.1

Ενώ η κοινοτική προσέγγιση του τομέα της ναυπηγικής εστιάστηκε κυρίως στον ανταγωνισμό και στην εμπορική πολιτική, η βιομηχανία ήταν της γνώμης ότι έλειπε ένας τρίτος ακρογωνιαίος λίθος — η πολιτική για την ανταγωνιστικότητα και ιδίως ο κατάλληλος συντονισμός και των τριών τομέων πολιτικής. Αναγνώριζε επίσης την αδυναμία της να ανταποκριθεί με συντονισμένο τρόπο στις ανταγωνιστικές προκλήσεις που αντιμετώπιζε.

3.2.2

Με το τέλος των ενισχύσεων λειτουργίας, η βιομηχανία δέχτηκε ότι οι επιδοτήσεις δεν ήταν η ορθή γραμμή πλεύσης, ούτε ο προστατευτισμός που οδηγούσε σε μη ανταγωνιστικές βιομηχανίες σε ναυπηγικά κράτη εκτός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ωστόσο, η επιθετική βιομηχανική πολιτική της Νότιας Κορέας έπρεπε να αντιμετωπιστεί επειγόντως. Χρειαζόταν συνεπώς μια νέα προσέγγιση.

3.2.3

Όταν η Επιτροπή των Ενώσεων Ναυπηγών της ΕΕ (CESA) παρουσίασε το σχέδιο πρότασής της για την πρωτοβουλία Leadership 2015 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την άνοιξη του 2002, αναγνωρίστηκε αμέσως η αξία του σχεδίου ως συγκεκριμένης τομεακής απάντησης στη μακροπρόθεσμη στρατηγική της ΕΕ όπως καθορίστηκε από το Συμβούλιο της Λισσαβώνας. Το LeaderSHIP 2015 πράγματι λάμβανε υπόψη τα βασικά στοιχεία της στρατηγικής της Λισσαβώνας.

3.2.4

Έπρεπε να διαμορφωθεί μια σφαιρική στρατηγική, βασισμένη σε στοιχεία της υφιστάμενης προσέγγισης, αλλά το νέο στοιχείο ήταν η πρόσκληση της Επιτροπής προς τη βιομηχανία να διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο. Τον Οκτώβριο του 2002, η CESA παρουσίασε το LeaderSHIP 2015, έναν χάρτη πορείας για το μέλλον της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ναυπήγησης και επισκευής πλοίων.

3.2.5

Για τα ευρωπαϊκά ναυπηγεία στόχος είναι να βελτιωθεί η ηγεμονία σε επιλεγμένα τμήματα της αγοράς με την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μέσω της καινοτομίας και της επιλεκτικής Ε & Α, με μεγαλύτερη εστίαση στον πελάτη, βελτιστοποίηση της παραγωγής και βελτίωση της δομής της βιομηχανίας. Σύμφωνα με τη βιομηχανία, οι στόχοι τους οποίους πρέπει να επιδιώξει άμεσα η ΕΕ περιλαμβάνουν την προώθηση προηγμένων χρηματοδοτικών και εγγυοδοτικών σχεδίων, υψηλότερων προδιαγραφών ασφαλείας και περιβαλλοντικών προτύπων σε σχέση με τις παραγγελίες νέων σκαφών υψηλής ποιότητας και τη διατήρηση και ενίσχυση της προστασίας της ευρωπαϊκής διανοητικής ιδιοκτησίας.

3.2.6

Μια ευρωπαϊκή προσέγγιση των αναγκών της ναυτικής άμυνας συνεπάγεται κοινή πολιτική για την προμήθεια αμυντικού υλικού.

3.2.7

Οι μακροοικονομικές τάσεις μέχρι το 2015 στον τομέα αυτόν υποδηλώνουν ιδίως εξελίξεις σε σχέση με τις συνδυασμένες μεταφορές, τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές και τις θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων, την ενίσχυση της καινοτομίας και της Ε&Α, τη διεύρυνση της ΕΕ, τους κανονισμούς για το περιβάλλον και την υγεία και πρόοδο προς μια κοινή αμυντική πολιτική. Λόγω του αντικτύπου των πολιτικών των κυβερνήσεων και της ΕΕ, η βιομηχανία εκτιμά ότι η Επιτροπή θα πρέπει να συμμετάσχει ενεργά στην ανάπτυξη ιδεών για τη διαμόρφωση των μελλοντικών πολιτικών.

3.2.8

Ο ίδιος ο τομέας της ναυπηγικής επωμίζεται μεγάλο μέρος της ευθύνης για τη διευθέτηση των υποθέσεών του. Ο χάρτης πορείας τάσσεται συνεπώς υπέρ της ανάπτυξης νέων τύπων σκαφών και νέων γενεών ναυτιλιακού εξοπλισμού, που θα συνδυάζουν αποτελεσματικότητα, ασφάλεια, άνεση, περιβάλλον και εξειδίκευση.

3.2.9

Όσον αφορά τη δομή της βιομηχανίας, προβλέπονται δύο συμπληρωματικές προσεγγίσεις για τις εταιρείες:

3.3.1

Στις αρχές του 2003, μια συμβουλευτική ομάδα υψηλού επιπέδου, υπό την προεδρία του Επιτρόπου Liikanen, ξεκίνησε συζητήσεις για το LeaderSHIP 2015 βάσει του χάρτη πορείας της CESA. Η ομάδα περιλάμβανε επτά ευρωπαίους Επιτρόπους, δύο εξέχοντες βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τους Γενικούς Διευθυντές των 10 μεγαλύτερων ναυπηγείων, τον πρόεδρο της ένωσης βιομηχανιών ναυτιλιακού εξοπλισμού και τον Γενικό Γραμματέα της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Μεταλλεργατών.

3.3.2

Η συμβουλευτική ομάδα δημοσίευσε την έκθεσή της για το LeaderSHIP 2015 τον Οκτώβριο του 2003 (3). Η έκθεση αυτή περιέχει οκτώ κεφάλαια τα οποία αποτυπώνουν όλα τα θέματα που αφορά ο ναυπηγικός χάρτης πορείας και ένα τελικό κεφάλαιο για τις ανάγκες ενοποίησης της ευρωπαϊκής ναυπηγικής βιομηχανίας. Το γενικό συμπέρασμα της ομάδας είναι ότι «το LeaderSHIP αποτελεί καλό παράδειγμα αποτελεσματικής ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής σε τομεακό επίπεδο».

3.3.3

Στα οκτώ αυτά κεφάλαια, η ομάδα προσδιορίζει στόχους για τον τομέα της ναυπηγικής και για την ίδια την ΕΕ. Κατά πρώτον, προτείνει τη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού στην παγκόσμια ναυπηγική μέσω της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ, την εφαρμογή των ισχυόντων κανόνων του ΠΟΕ και την ανάπτυξη εφαρμοστέων κανόνων του ΟΟΣΑ.

3.3.4

Στο κεντρικό ζήτημα της Ε&Α και της καινοτομίας, απαιτείται στενή συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και του τομέα της ναυπηγικής. Ο σχετικός κοινοτικός κανονισμός δεν έλαβε πλήρως υπόψη τις ειδικές ανάγκες της ναυπηγικής και της τεχνολογίας της.

3.3.5

Το ίδιο ισχύει για την ανάπτυξη προηγμένων σχεδίων χρηματοδότησης και εγγυοδοσίας. Τα υφιστάμενα μέσα δεν είναι ανταγωνιστικά στην παγκόσμια αγορά. Πρέπει να διερευνηθεί το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού εγγυοδοτικού ταμείου για τη χρηματοδότηση στη φάση πριν και μετά την παράδοση του πλοίου, καθώς και εντατικοποιημένης συνεργασίας με τις ασφαλιστικές εταιρείες για εξαγωγικές πιστώσεις, οι οποίες να καλύπτονται από κατάλληλη αντασφάλιση.

3.3.6

Η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος διαμορφώνεται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Ασφάλεια στη Θάλασσα. Θα συγκροτηθεί μικτή επιτροπή εμπειρογνωμόνων απαρτιζόμενη από ναυτιλιακούς φορείς με τεχνογνωσία, ώστε να παρέχονται τόσο στην Υπηρεσία αυτή όσο και στην Επιτροπή τεχνικές συμβουλές. Θα πρέπει να ενισχυθούν η ποιοτική βελτίωση της αξιολόγησης, η ασφάλεια και ο έλεγχος ώστε να εξασφαλιστεί η εφαρμογή σε παγκόσμια κλίμακα κατάλληλων προτύπων ποιότητας.

3.3.7

Το αίτημα της βιομηχανίας για ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της άμυνας μπορεί, σύμφωνα με την ομάδα, να υποστηριχθεί σε επίπεδο ΕΕ μέσω της προώθησης της βιομηχανικής συνεργασίας μεταξύ των ναυπηγείων και μεταξύ των ναυπηγείων και των προμηθευτών, της πρόσβασης στις αγορές εξαγωγών και της ενοποίησης της βιομηχανίας. Απαιτούνται κοινές επιχειρησιακές απαιτήσεις για τους εθνικούς ναυτικούς στόλους και κοινοί κανόνες για τον αμυντικό εξοπλισμό μέσω της προβλεπόμενης Ευρωπαϊκής Αμυντικής Αρχής.

3.3.8

Επειδή οι ευρωπαίοι ναυπηγοί εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τεχνολογική ηγεμονία τους, πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως τα υφιστάμενα μέσα για την προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Απαιτούνται βάσεις γνώσεων και οι διεθνείς κανόνες για την προστασία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας πρέπει να βελτιωθούν.

3.3.9

Ο τομέας της ναυπηγικής συγκρότησε επισήμως μια επιτροπή για τον κοινωνικό τομεακό διάλογο (η πρώτη του είδους της στο πλαίσιο των μεταλλουργικών επαγγελμάτων), στο πλαίσιο της οποίας θα εξεταστούν και θα αναλυθούν προγράμματα για τις νέες απαιτήσεις σε δεξιότητες.

3.3.10

Για την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων απαιτείται βέλτιστη βιομηχανική δομή. Μια δυναμική αναπτυξιακή διαδικασία οδηγεί σε νέες σχέσεις και συνεργασίες για σχέδια μεταξύ ναυπηγείων και προμηθευτών, δεδομένου ότι σήμερα οι προμηθευτές αντιπροσωπεύουν το 70-80 % της παραγωγής ενός ναυπηγείου. Πρέπει να διευκολυνθεί μια διαδικασία ενοποίησης με ειδικά κίνητρα, βάσει της αρχής «στήριξη για ενοποίηση».

3.4.1

Με την ανακοίνωσή της για το LeaderSHIP 2015 (4), η Επιτροπή μετατρέπει το έργο της συμβουλευτικής ομάδας υψηλού επιπέδου σε επίσημη κοινοτική πολιτική. Τονίζει για άλλη μία φορά ότι μια οριζόντια πολιτική πρέπει να συμπληρώνεται από συγκεκριμένες τομεακές προσεγγίσεις. Η Επιτροπή αξιολογεί κάθε ένα από τα κεφάλαια και επιδοκιμάζει τις συστάσεις της έκθεσης για το LeaderSHIP 2015.

3.4.2

Στην ανακοίνωση, η οποία αναγνωρίζει τη στρατηγική διάσταση της ναυπήγησης και της επισκευής πλοίων, η Επιτροπή επιβεβαιώνει, όπως και η έκθεση για το LeaderSHIP, την ευθύνη της και τη συνυπευθυνότητά της στους ακόλουθους τομείς που καλύπτονται από τα οκτώ κεφάλαια της έκθεσης της συμβουλευτικής ομάδας:

3.5.1

Στις 27 Νοεμβρίου 2003, το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας εξέτασε την ανακοίνωση της Επιτροπής για το LeaderSHIP 2015 στο ευρύτερο πλαίσιο της βιομηχανικής πολιτικής (6). Το Συμβούλιο αναγνώρισε τη σημασία της τομεακής ανάλυσης για την ενίσχυση των οριζόντιων πολιτικών και κάλεσε τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να ενδυναμώσουν τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των μεμονωμένων τομέων.

3.5.2

Όσον αφορά τα τομεακά ζητήματα, εξετάστηκαν συγκεκριμένα οι τομείς της ναυπηγικής, της αεροναυπηγικής, της υφαντουργίας και του ιματισμού.

3.5.3.

Οι απόψεις του Συμβουλίου εμπνέονται από την ανάγκη πλήρως ενοποιημένης προσέγγισης για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Το ίδιο ισχύει και για το LeaderSHIP 2015.

3.5.4

Οι στόχοι της στρατηγικής της Λισσαβώνας απαιτούν τομεακές αναλύσεις, βελτίωση των όρων-πλαίσιο καθώς και ανοικτή και διαφανή διαβούλευση με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένου κοινωνικού διαλόγου. Το Συμβούλιο δίνει έμφαση στη συνέχιση των πρωτοβουλιών στον τομέα αυτόν.

3.5.5

Όσον αφορά το LeaderSHIP 2015, το Συμβούλιο συνιστά να καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες εκ μέρους της βιομηχανίας και των δημοσίων αρχών όσον αφορά:

3.5.6

Το Συμβούλιο εξέφρασε την επιθυμία να τηρείται ενήμερο για τα αποτελέσματα του LeaderSHIP και για την εφαρμογή των συστάσεών του.

4.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η Ευρώπη χρειάζεται μια βιώσιμη ναυπηγική βιομηχανία και ότι πρέπει να προβλεφθούν συγκεκριμένες πολιτικές για κάθε τομέα.

4.2

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η βιομηχανία κατάφερε να καταρτίσει ένα συνεκτικό πρόγραμμα για την περίοδο μέχρι το 2015. Αυτό το μοντέλο σύγχρονης τομεακής προσέγγισης ορθώς βασίζεται στους κανόνες της ΕΕ περί συμμόρφωσης με την αγορά και ανταγωνισμού.

4.3

Εξίσου αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ίδια η βιομηχανία και επτά Επίτροποι εξέδωσαν κοινό σχέδιο για το μέλλον: το LeaderSHIP 2015. Αυτή η αμοιβαία δέσμευση οδήγησε στην έγκριση του LeaderSHIP από την Επιτροπή.

4.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετική τη νέα προσέγγιση που υιοθέτησε το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας σε σχέση με την οριζόντια και τομεακή βιομηχανική πολιτική. Η περίπτωση του LeaderSHIP δείχνει πώς αυτή η βιομηχανική πολιτική μπορεί να συμβάλει στην αρμονική προσαρμογή των απαιτήσεων που προκύπτουν από τομεακές πτυχές με οριζόντιες προσεγγίσεις.

4.5

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις ειδικές συστάσεις του Συμβουλίου όσον αφορά τον τομέα ναυπήγησης και επισκευής πλοίων. Οι συστάσεις αυτές συμφωνούν με εκείνες της Επιτροπής και της ίδιας της βιομηχανίας στο LeaderSHIP 2015.

4.6

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για αυτή την αλλαγή προοπτικής της ναυπηγικής πολιτικής ως προϊόν τόσο μιας νέας μεθόδου εργασίας όσο και μιας νέας προσέγγισης της βιομηχανικής πολιτικής σε τομεακό επίπεδο. Θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο για παρόμοιες πρωτοβουλίες σε άλλους τομείς.

4.7

Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με τη συνέχιση εφαρμογής εθνικών πολιτικών, αλλά είναι της άποψης ότι μόνο με κοινές απόψεις και αρχές και κοινώς συμφωνημένες πρακτικές στην ΕΕ θα καταστεί δυνατή η δημιουργία στέρεας βάσης για μια βιώσιμη βιομηχανία ναυπήγησης και επισκευής πλοίων στην Ευρώπη.

4.8

Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσφέρει ευκαιρίες δεδομένου ότι μπορεί να προσθέσει πολύτιμα πλεονεκτήματα και καθιστά δυνατή την ευρωπαϊκή παρουσία σε τμήματα της αγοράς που δεν καλύπτονταν από τα ναυπηγεία της ΕΕ πριν από τη διεύρυνση (7). Οι εφαρμοστέοι κοινοτικοί κανόνες πρέπει να τηρούνται πλήρως.

4.9

Η επιτυχία του LeaderSHIP 2015 θα εξαρτηθεί από την ταυτόχρονη ανάληψη δράσης από όλους τους συμμετέχοντες εταίρους (βιομηχανικούς εταίρους, την Επιτροπή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα κράτη μέλη) σε όλα τα κεφάλαια και κάθε φορέας πρέπει να αναλάβει δράση στους τομείς για τους οποίους είναι υπεύθυνος.

5.1

Η αξιοπιστία της προτεινόμενης πολιτικής εξαρτάται από την υλοποίησή της. Η συνέχεια που θα δοθεί έχει καθοριστική σημασία και αυτή η διαδικασία πρέπει να είναι διαφανής και να παρακολουθηθεί προσεκτικά Πρέπει να διασφαλιστούν η συμμετοχή, η διαφάνεια και η επαρκής παρακολούθηση. Πέραν των συμπερασμάτων του Συμβουλίου, η ΕΟΚΕ τάσσεται σθεναρά υπέρ της κατάρτισης ετήσιας έκθεσης προόδου από την Επιτροπή προς το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας.

5.2

Το LeaderSHIP 2015 ξεκινά με τον στόχο ενός παγκόσμιου ανταγωνισμού επί ίσοις όροις. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία αυτού του τομέα πολιτικής ως ακρογωνιαίου λίθου της στρατηγικής στο σύνολό της. Τάσσεται πλήρως υπέρ της παρούσας προσέγγισης της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ, η οποία αποβλέπει σε μια αποτελεσματική διεθνή συμφωνία που να διασφαλίζει αυστηρή πειθαρχία σε παγκόσμιο επίπεδο.

5.3

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο αντίκτυπος του αθέμιτου ανταγωνισμού ορισμένων ναυπηγείων της Ασίας δεν αποτελεί μόνο σοβαρή απειλή για τα ευρωπαϊκά ναυπηγεία αλλά πρέπει επίσης να ανησυχεί την ευρωπαϊκή βιομηχανία ναυτιλιακού εξοπλισμού. Οι ανακοινώσεις ορισμένων ηγετικών χωρών στον τομέα της ναυπηγικής, ότι θα εστιαστούν σε τοπικές προμήθειες, πρέπει να ληφθούν πολύ σοβαρά.

5.4

Στο πλαίσιο του ανταγωνισμού επί ίσοις όροις, δεν υπάρχει σαφής μνεία της πειθαρχίας του τομέα στην ΕΕ, παρόλο που εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα και μέθοδοι χρηματοδοτικής στήριξης της ναυπηγικής από τα κράτη μέλη. Ο ανταγωνισμός επί ίσοις όροις σε εσωτερικό επίπεδο και η διαφάνεια και η παρακολούθησή του είναι θέματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η αξιοπιστία της διαδικασίας και η εμπιστοσύνη βάσει των συμφωνημένων κανόνων και στόχων, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η Επιτροπή πρέπει να συνεχίσει να παρακολουθεί προσεκτικά την εφαρμογή των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις και τις πιθανές αθέμιτες πρακτικές.

5.5

Η Ε&Α και η καινοτομία έχουν πρωταρχική σημασία, δεδομένου ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ιδεών στον τομέα της ναυπηγικής παγκοσμίως. Συνεπώς, αυτό αποτελεί έναν άλλο καθοριστικό παράγοντα για τη διασφάλιση της επιτυχίας. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να παρέχουν τα διάφορα μέσα αποτελεσματική στήριξη και να εφαρμόζονται με πρακτικό τρόπο. Η βιομηχανία μπορεί να συμβάλει στην παροχή συγκεκριμένων συμβουλών στους φορείς χάραξης πολιτικής. Πάντως, η εφαρμογή καινοτόμων μέσων πρέπει να είναι διαφανής.

5.6

Για τον εξορθολογισμό των μέσων χρηματοδότησης των πλοίων τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων, όπως προτάθηκε στο LeaderSHIP, πρέπει να καταστεί λειτουργικό το συντομότερο δυνατό. Η Επιτροπή πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην υλοποίησή του. Το Ταμείο αυτό μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση πραγματικά ίσων όρων ανταγωνισμού στην ίδια την Ε.Ε.

5.7

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη συμφωνία μεταξύ της βιομηχανίας και της Επιτροπής σχετικά με το είδος περιβαλλοντικών απαιτήσεων και πολιτικών που είναι αναγκαίες στον τομέα. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να ηγείται της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και να ασκεί πίεση για την αυστηρή εφαρμογή των σχετικών διεθνών κανόνων. Μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση σε σχέση με τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί ικανοποιητικό επίπεδο αποτελεσματικότητας ως προς τη στήριξη της δικαιοδοσίας του ΔΝΟ να δρα αποκλειστικά κατά τη θέσπιση των διεθνών κανόνων.

5.8

Σημαντικές βελτιώσεις έχουν επιτευχθεί στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια στον τομέα της νομοθεσίας για την ασφαλή ναυπήγηση. Ωστόσο, απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή όσον αφορά τα κατάλληλα πρότυπα για τη συντήρηση των πλοίων, όπως προτάθηκαν από το LeaderSHIP.

5.9

Η ΕΕ συνεχίζει να έχει σημαντικές αδυναμίες όσον αφορά την εφαρμογή των ισχυόντων κανόνων για την ασφάλεια της ναυπηγικής. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ τάσσεται σθεναρά υπέρ της αποτελεσματικής συνεργασίας των ευρωπαϊκών ακτοφυλακών.

5.10

Η ενίσχυση των θαλάσσιων μεταφορών μικρών αποστάσεων και ο στόχος της μετατόπισης των μεταφορών από τις οδούς στη θάλασσα αποτελούν επίσης σημαντικούς περιβαλλοντικούς στόχους. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω η σύγχρονη υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των λιμένων και των πλοίων. Όσον αφορά τη δημόσια χρηματοδότηση αυτής της υποδομής, οι κρατικές αρχές θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι επενδύσεις πραγματοποιούνται προς όφελος των παραγωγών της ΕΕ.

5.11

Ο ανθρώπινος παράγοντας αποτελεί ουσιώδες στοιχείο και η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόθεση εντατικοποίησης του τομεακού διαλόγου στον οποίο η Επιτροπή, οι εργοδότες και οι συνδικαλιστικές ενώσεις πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η πρώτη επίσημη επιτροπή για τον κοινωνικό τομεακό διάλογο στο πλαίσιο των μεταλλουργικών επαγγελμάτων συστάθηκε στον τομέα της ναυπηγικής. Άλλη μία ένδειξη για την καινοτόμο στάση του τομέα.

5.12

Ο κοινωνικός διάλογος συμβάλλει ήδη σημαντικά σε ευρύ φάσμα θεμάτων, συμπεριλαμβανομένων της κατάρτισης, της πρόσληψης, της διά βίου μάθησης και της προσαρμογής στις κυκλικές διακυμάνσεις της οικονομίας. Μέχρι σήμερα έχουν συσταθεί δύο ομάδες εργασίας, μία για τη βελτίωση της εικόνας του ναυπηγικού τομέα και μια άλλη για τον εντοπισμό των νέων δεξιοτήτων που απαιτούνται στον τομέα αυτόν.

5.13

Στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου πρέπει επίσης να εξεταστούν οι σημαντικές διαφορές της παραγωγικότητας της εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο.

5.14

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη βελτίωση της προσέγγισης στην Ευρώπη υπέρ ειδικών τμημάτων της μεταποιητικής βιομηχανίας όπως η αεροναυτική και η ναυπηγική σε σχέση με τους αμυντικούς στόχους και με αλληλεπίδραση μεταξύ της μη στρατιωτικής και της αμυντικής βιομηχανίας.

5.15

Στο πλαίσιο αυτό, είναι θετικό το γεγονός ότι το LeaderSHIP προωθεί ευρωπαϊκά προγράμματα ναυπηγικής και τη συνεργασία ναυπηγείων. Μέχρι σήμερα, υπήρχαν εμπόδια για λόγους εθνικής ασφάλειας και διαφορετικών παραδόσεων. Αν όμως οι Ευρωπαίοι δεν αποφασίσουν να συνεργαστούν στενότερα, το κόστος θα συνεχίσει να αυξάνεται και θα εκτεθεί σε κίνδυνο το προβάδισμα που διαθέτουν στους χώρους της καινοτομίας και της τεχνολογίας.

5.16

Υπάρχουν ήδη επιτυχημένα προγράμματα συνεργασίας, για παράδειγμα, μεταξύ Γερμανίας και Ολλανδίας για την κατασκευή φρεγατών και μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας για την κατασκευή αεροπλανοφόρων. Με τη συνεργασία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αγοράς Πολεμικού Εξοπλισμού, μπορούν να προγραμματιστούν νέες συνεργασίες. Ιδιαίτερη σημασία έχει η προαγωγή της καλύτερης δυνατής συνέργιας μεταξύ ναυπηγείων και η βελτίωση της τεχνογνωσίας και των δεξιοτήτων. Θα ήταν σκόπιμο να κληθεί ο Οργανισμός να καταγράψει την ικανότητα, την τεχνολογία και το καινοτόμο δυναμικό που διαθέτουν τα πολεμικά ναυπηγεία, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή με τις νέες αγορές η επιδίωξη του καλύτερου δυνατού συνδυασμού τιμής και ποιότητας. Δεδομένου ότι πελάτες των ναυπηγείων είναι οι κυβερνήσεις, θα πρέπει να αποφευχθεί η υπερπληθώρα επιδοτήσεων μεταξύ της κατασκευής πολεμικών και εμπορικών πλοίων.

5.17

Η ενοποίηση της βιομηχανίας θεωρείται ακρογωνιαίος λίθος της μελλοντικής βιωσιμότητας του τομέα. Ωστόσο, μόνο το μέλλον θα δείξει πώς θα πραγματοποιηθεί αυτή η διαδικασία, δεδομένης της περίπλοκης σχέσης μεταξύ των βασικών δραστηριοτήτων και του υψηλού ποσοστού προμηθευτών.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/8

1.1

Η ΕΕ αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει τόσο πριν όσο και μετά τους στόχους που ετέθησαν στην Σύνοδο Κορυφής της Λισαβόνας: α) σοβαρό πρόβλημα ανταγωνιστικότητας και εκσυγχρονισμού των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ, β) σοβαρά προβλήματα δυσλειτουργιών και γραφειοκρατίας εκ μέρους των δημοσίων διοικήσεων στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, γ) ανεπάρκεια συντονισμού των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των ΜΜΕ, των δημόσιων διοικήσεων και της Επιτροπής για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, δ) έλλειψη συντονισμού των εθνικών πολιτικών για τις ΜΜΕ, ε) απουσία υποχρεωτικής μακροχρόνιας στρατηγικής για τις ΜΜΕ στα κράτη μέλη, στ) σοβαρά προβλήματα χρηματοδοτικών ενισχύσεων των επιχειρήσεων (ιδιαίτερα των ΜΜΕ) από τον τραπεζικό τομέα και από εταιρίες κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών, ζ) υψηλό χρηματοδοτικό κόστος δανεισμού λόγω του μικρού μεγέθους των ΜΜΕ και αυξημένου επιχειρηματικού κινδύνου και η) απουσία μίας μόνιμης πολιτικής για τις ΜΜΕ.

1.2

Η ΕΕ παρά το γεγονός ότι έχει ολοκληρώσει νομοθετικά και κανονιστικά την ενιαία αγορά, αναγνωρίζει ότι το ισχύον καθεστώς και τα δυνητικά του πλεονεκτήματα δεν έχουν γίνει απόλυτα αποδεκτά από τις ΜΜΕ και δεν χρησιμοποιούνται οι δυνατότητες οι οποίες υφίστανται.

1.3

Η ΕΕ δίνει την μάχη του ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο προσπαθώντας να αντεπεξέλθει στην ισχυρή οικονομική και πολιτική θέση των ΗΠΑ (1), οι οποίες έχουν εξαιρετικά επιτεύγματα ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας, την Ιαπωνία, τις Χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας (2) και τις ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις της Κίνας, της Ινδίας και της Βραζιλίας.

1.4

Η ΕΕ αντιμετωπίζει ως το μέγιστο κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα την ανεργία και έχει θέσει ως πρωταρχικό της στόχο τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης κυρίως στις ΜΜΕ, οι οποίες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

1.5

Η ΕΕ καταβάλλει σημαντική προσπάθεια να ενισχύσει την έρευνα και την τεχνολογία διότι γνωρίζει ότι η πρόοδος σε αυτούς τους τομείς αποτελεί τη μοναδική εγγύηση ανάπτυξης και προόδου, αλλά η προτεινόμενη στρατηγική δεν επιφέρει πάντοτε τα αναμενόμενα αποτελέσματα λόγω έλλειψης ευέλικτων μηχανισμών και κανονιστικών πλαισίων που ενισχύουν τη γραφειοκρατία, μειώνουν την αποτελεσματικότητα και δημιουργούν αρνητικές καθυστερήσεις.

1.6

Για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω δεδομένων, το Συμβούλιο του Άμστερνταμ (Ιούνιος 1997) και η ειδική Σύνοδος Κορυφής για την Απασχόληση (Νοέμβριος 1997 — Λουξεμβούργο) έβαλαν τις βάσεις για την Πρωτοβουλία για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση και το Συμβούλιο Υπουργών με τις Αποφάσεις 98/347/ΕΚ (3) και 2000/819/ΕΚ (4) έθεσε τις βάσεις για μία οργανωμένη και συνεχή ενίσχυση της ευρωπαϊκής επιχειρηματικότητας με παράλληλο στόχο την αύξηση των θέσεων απασχόλησης, μέσω συγκεκριμένου προγράμματος.

2.1.1

Ο λόγος ενίσχυσης των ΜΜΕ είναι ότι έχει αποδειχθεί ότι οι ΜΜΕ δημιουργούν ευκολότερα νέες θέσεις απασχόλησης λόγω της προσαρμοστικότητας που επιδεικνύουν στην αλλαγή των συνθηκών αγοράς και στην εύκολη λήψη αποφάσεων και στην ταχύτερη εφαρμογή νέων συνθηκών εντός της επιχείρησης. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι συνήθως αυτές οι επιχειρήσεις είναι που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα στη σύστασή τους (λόγω γραφειοκρατικών διαδικασιών και έλλειψη χρηματοδοτικών πόρων), στην ενίσχυση καινοτόμων σχεδίων, (δεδομένης της απουσίας δυνατότητας πρόσβασης στην τραπεζική χρηματοδότηση και στα νέα κράτη μέλη της απουσίας τραπεζικού συστήματος, ικανού να παράσχει παρόμοιες χρηματοδοτήσεις) και στην ανάπτυξη διεθνικών συνεργασιών.

2.2.1

Ο προϋπολογισμός του προγράμματος ανερχόταν σε 432,56 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 168 εκατ. ευρώ για τον Μηχανισμό εκκίνησης του ΕΜΤ, 57 εκατ. ευρώ για το JEV και 198,56 εκατ. ευρώ για τον μηχανισμό εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ. Λόγω της μεγάλης χρήσης του μηχανισμού εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ, ποσό 30,56 εκατ. ευρώ μεταφέρθηκε από το JEV στον μηχανισμό εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ. Έως τις 29 Μαΐου 2002, δηλαδή έως τη λήξη της περιόδου δέσμευσης των δημοσιοοικονομικών κονδυλίων, ο αρχικός προϋπολογισμός που είχε δεσμευθεί για το μηχανισμό εκκίνησης του ΕΜΤ και τον μηχανισμό εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ, είχε απορροφηθεί πλήρως από το ΕΤΕ. Όσον αφορά το JEV διατέθηκαν για την υλοποίηση διαφόρων σχεδίων συνολικά κονδύλια 14,5 εκατ. ευρώ.

2.2.2

Ο μηχανισμός επιχειρηματικών κεφαλαίων (ενισχύσεις εκκίνησης του ΕΜΤ) δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την απόκτηση συμμετοχών με επιχειρηματικά κεφάλαια σε ΜΜΕ κυρίως κατά τη σύσταση και τα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους ή/και σε καινοτόμες ΜΜΕ, μέσω επενδύσεων σε ειδικευμένες εταιρίες κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών.

2.2.2.1

Στο Joint European Venture (JEV) η ΕΕ χορηγεί χρηματοδοτικές συνεισφορές σε ΜΜΕ για τη σύσταση νέων διεθνικών κοινών επιχειρήσεων στην ΕΕ.

2.2.2.2

Στο μηχανισμό εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ, η ΕΕ διαθέτει δημοσιονομικούς πόρους για την κάλυψη του κόστους των εγγυήσεων και αντεγγυήσεων που παρέχει το ΕΤΕ για να προαγάγει την αύξηση των δανείων προς τις ΜΜΕ σε νέες καινοτόμες επιχειρήσεις. Ο επιδιωκόμενος στόχος επιτυγχάνεται με την αύξηση της δυναμικότητας των προγραμμάτων εγγυήσεων που λειτουργούν στα κράτη μέλη και αφορά τόσο νέα όσο και υπάρχοντα χαρτοφυλάκια. Ο μηχανισμός καλύπτει μέρος των ζημιών που προκύπτουν από τις εγγυήσεις μέχρι ένα προκαθορισμένο ανώτατο όριο και αποδίδεται ιδιαίτερη προσοχή στη χρηματοδότηση των άυλων στοιχείων του ενεργητικού των ΜΜΕ.

3.1

Βάσει της έκθεσης της Επιτροπής στα πλαίσια του μηχανισμού εκκίνησης του ΕΜΤ, επωφελήθηκαν τον Ιούνιο του 2002 (6), περίπου 206 ΜΜΕ του τομέα της υψηλής τεχνολογίας (βιοτεχνολογία/βιοεπιστήμες και τεχνολογία της πληροφορίας) οι οποίες και στον τομέα νέων θέσεων εργασίας είχαν θετικότατα αποτελέσματα, από τον μηχανισμό εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ υποστηρίχθηκαν 112 000 μικρότερες επιχειρήσεις οι οποίες είχαν αύξηση απασχόλησης περισσότερο από 30 % ενώ από τον μηχανισμό JEV υποστηρίχθηκαν ελάχιστες προτάσεις (μόνο 137 προτάσεις έγιναν δεκτές).

4.1

Η έκθεση της Επιτροπής (7) και για τα τρία προγράμματα στηρίχθηκε σε πολύ μικρό δείγμα επιχειρήσεων έτσι ώστε τα εξαγόμενα συμπεράσματα να εμπεριέχουν μεγάλες πιθανότητες στατιστικού αλλά και ουσιαστικού λάθους.

4.2

Στην τετραετία 1998 (χρόνος έναρξης) έως 2002 (χρόνος αξιολόγησης): α) από τον μηχανισμό εκκίνησης του ΕΚΤ επωφελήθηκαν περίπου 206 ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί τον αριθμό αυτό χαμηλό, εάν συγκριθεί με τις επιδόσεις αντίστοιχων προσπαθειών στις ΗΠΑ όπου υπήρξε έκρηξη ίδρυσης ΜΜΕ και εξαιρετική επιχειρηματικότητα μέσω αντίστοιχων μηχανισμών, οι οποίοι στηρίχθηκαν σε επιχειρηματικά κεφάλαια υψηλού ρίσκου, β) από τον μηχανισμό JEV δημιουργήθηκαν μόνον 31 διεθνικές επιχειρήσεις και παρήχθησαν 252 νέες θέσεις απασχόλησης, αποτελέσματα που δεν αντιστοιχούσαν στις προβλεπόμενες προσδοκίες, γ) θετικά κρίνονται τα αποτελέσματα του μηχανισμού εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ.

4.3

Οι προβλέψεις της έκθεσης σχετικά με την αύξηση των ποσοστών απασχόλησης στις υπό ενίσχυση επιχειρήσεις στηρίζονται σε παλαιά στοιχεία (2001 — ήμισυ 2002) και δεν μπορούν να αξιολογηθούν επαρκώς και για τα τρία υποπρογράμματα.

4.4

Η ΕΟΚΕ δεν κατέχει τα οριστικά, πραγματικά και πλήρη στοιχεία για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (1998-2003). Έτσι, καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη η αξιολόγηση αλλά και η παρουσίαση θέσεων και συμπερασμάτων. Παρ' όλα αυτά η ΕΟΚΕ τονίζει για μία ακόμη φορά το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της για την προσπάθεια δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης και καλεί την Επιτροπή να τη διατηρήσει ως ύψιστη προτεραιότητα μετά την τροποποίηση του εν λόγω προγράμματος.

4.5

Η ανάληψη υψηλών επενδυτικών ρίσκων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ενίσχυση καινοτόμων ιδεών ώστε να μετατραπούν σε επιχειρηματικά σχέδια και να καταλήξουν σε επιτυχείς επενδυτικές προσπάθειες. Η εκπληκτική επιτυχία ορισμένων τέτοιων σχεδίων αποσβένουν αποτυχημένες προσπάθειες άλλων καινοτόμων σχεδίων που δεν γίνονται τελικά αποδεκτά από την αγορά.

4.6

Από το πρόγραμμα αγνοείται πλήρως η παραδοσιακή οικονομία. Η συνεχής αναφορά σε καινοτόμες δράσεις αποκλείει τη δυνατότητα πρόσβασης μικρών ή μεσαίων παραδοσιακών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση. Η καινοτομία είναι πολύ σημαντικό εργαλείο για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της. Θα πρέπει όμως να τονισθεί ότι: α) Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κινδυνεύουν να απολέσουν οριστικά τα μερίδια αγοράς εντός της ευρωπαϊκής αγοράς από εισαγωγές προϊόντων παραδοσιακής οικονομίας τρίτων χωρών χαμηλού κόστους, β) η μη στήριξη των παραδοσιακών μικρομεσαίων επιχειρήσεων ενέχει τον κίνδυνο δημιουργίας ολιγοπωλίων στον τομέα διανομής και εμπορίου, με αλυσιδωτές επιπτώσεις σε όλη την παραγωγική διαδικασία, με αποτέλεσμα τη συνολική απώλεια θέσεων εργασίας.

4.7

Η μείωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών με τη δημιουργία ενιαίων θυρίδων (οne stop shops) που θα αναλαμβάνουν τη διεκπεραίωση των διαδικασιών και η κατάργηση των περιττών εγγράφων με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την παρουσία των ΜΜΕ στα εν λόγω προγράμματα.

5.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις προτεινόμενες από την Επιτροπή τροποποιήσεις της Απόφασης 2000/819/ΕΚ.

5.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη της Επιτροπής ότι η μέτρηση του συνολικού αντίκτυπου των τριών χρηματοδοτικών μέσων μπορεί να γίνει μετά την παρέλευση σημαντικού χρονικού διαστήματος αλλά θεωρεί ότι αφενός παρήλθε ικανός χρόνος από την έναρξη έως την αξιολόγηση ώστε να μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα που θα οδηγήσουν σε διαρθρωτικές κινήσεις, αφετέρου στις σημερινές παγκοσμιοποιημένες συνθήκες της διεθνούς οικονομίας με εκρηκτικό ανταγωνισμό δεν υφίσταται η πολυτέλεια χρόνου λόγω συνεχών αλλαγών των τάσεων και των προοπτικών των επιχειρήσεων.

5.3

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι κατά τα έτη 2001 και 2002 το διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον υπήρξε αρνητικό και ότι υπήρξε μείωση των επιχειρηματικών κεφαλαίων στην ΕΕ και απροθυμία των μεγάλων τραπεζών να δανείζουν κεφάλαια στις ΜΜΕ. Το 2002 η ζήτηση για εγγυήσεις στην Ευρώπη αυξήθηκε σημαντικά, δεδομένου ότι οι μεγάλες τράπεζες άρχισαν να ζητούν πρόσθετες ασφάλειες, θεωρώντας ότι υφίσταται υψηλό ρίσκο και υψηλό κόστος διαχείρισης. Η ΕΟΚΕ εξαιτίας των παραπάνω συνθηκών θεωρεί ακόμα χρησιμότερη την ύπαρξη των μηχανισμών αυτών και κυρίως του Μηχανισμού εγγυήσεων και του Μηχανισμού εκκίνησης. Επίσης προτείνει την ενίσχυση της συνεργασίας με εξειδικευμένες μικρές τράπεζες οι οποίες έχουν ως κύριο αντικείμενο την εξυπηρέτηση των ΜΜΕ και οι οποίες διαθέτουν ευέλικτους μηχανισμούς επικοινωνίας.

5.4

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προσπάθειες των τριών υποπρογραμμάτων και αναγνωρίζει την αναγκαιότητά τους, θεωρεί όμως δύσκολη, γραφειοκρατική και ανελαστική την διαδικασία ένταξης σε τέτοιου είδους προγράμματα από τις ΜΜΕ, οι οποίες συνήθως έχουν σημαντικά προβλήματα ενημέρωσης και εσωτερικής οργάνωσης.

5.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο τον Μηχανισμό εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ και ζητεί να υπάρξουν σημαντικές ενισχύσεις των χρηματοδοτήσεων αυτών και να καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να συμπεριληφθούν άμεσα οι χώρες που δεν έχουν ήδη καλυφθεί (Ελλάδα, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο).

5.6

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προσπάθειες ενίσχυσης του μηχανισμού εγγυήσεων λόγω της εισόδου των νέων χωρών μελών στις οποίες υφίστανται χιλιάδες ΜΜΕ οι οποίες δεν βρίσκουν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό κι έτσι αδυνατούν να προχωρήσουν σε παραγωγικές επενδύσεις και σε δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

5.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να επανεξετασθεί ο προϋπολογισμός του προγράμματος ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες των νέων κρατών μελών. Ο παρόν διαθέσιμος προϋπολογισμός αφορούσε και έχει ορισθεί για τα 15 κράτη μέλη και όχι για 25 κράτη μέλη εκ των οποίων είναι βέβαιον ότι οι νέοι εταίροι θα παρουσιάσουν αυξημένες ανάγκες.

5.8

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να λάβει τα αναγκαία μέτρα ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω ο μηχανισμός εκκίνησης του ΕΜΤ διότι αποτελεί απαραίτητο εργαλείο ανάπτυξης καινοτόμων ΜΜΕ και στήριξης υψηλού ρίσκου επιχειρηματικών σχεδίων τα οποία είναι αναγκαία για την ανάπτυξη της έρευνας και της τεχνολογίας αλλά και άλλων επενδυτικών σχεδίων ΜΜΕ τα οποία δεν υπάγονται στον χώρο της υψηλής τεχνολογίας αλλά παρουσιάζουν σοβαρό επιχειρηματικό ενδιαφέρον και πρέπει να έχουν ανοικτή γραμμή σε κάθε μορφής χρηματοδοτικών μέσων και εργαλείων. Κατά συνέπεια προτείνεται:

5.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα κεφάλαια, ιδιωτικά και δημόσια, τα οποία διατίθενται στην ΕΕ στον τομέα της Ε&ΤΑ είναι ανεπαρκή και δεν μπορούν να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες των ΜΜΕ πληροφορικής, νέων τεχνολογιών και βιοτεχνολογίας. Η ΕΟΚΕ ζητεί την ανεύρεση σημαντικά μεγαλύτερων πόρων για να καλυφθούν οι ανάγκες αυτές.

5.10

Θα πρέπει να μελετηθούν, να αξιολογηθούν και να χρησιμοποιηθούν, όπου αυτό είναι απαραίτητο, οι ταχείς και ευέλικτοι μηχανισμοί που υφίστανται και λειτουργούν με εξαιρετικά αποτελέσματα στις ΗΠΑ και να γίνει περαιτέρω άνοιγμα συνεργασίας με ειδικευμένα ταμεία ιδιωτικών επιχειρηματικών κεφαλαίων, όπου και όταν υφίσταται επενδυτικό ενδιαφέρον (8). Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στον τομέα αυτό.

5.11

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες ενημέρωσης των ΜΜΕ για την ύπαρξη και λειτουργία του μηχανισμού εγγυήσεων, αλλά και να βρεθούν καλύτεροι τρόποι πρόσβασης και επικοινωνίας με την ΕΤΕ και το ΕΤΕΠ. Από την διεξαχθείσα έρευνα προέκυψε ότι η πλειοψηφία των ΜΜΕ έχουν άγνοια ότι η ΕΕ καταβάλλει οργανωμένη προσπάθεια ενίσχυσής τους. Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαία η άμεση ανάμιξη των φορέων των επιχειρήσεων (επιμελητήρια, εμπορικοί σύλλογοι, οργανώσεις μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, κ.λπ.) ώστε να υπάρξει καλύτερη διάχυση της πληροφορίας, αμεσότερη και ουσιαστικότερη επικοινωνία με τις ΜΜΕ και πιο γρήγορη επίλυση των πρακτικών προβλημάτων που παρουσιάζονται στην εφαρμογή του προγράμματος.

5.12

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει σε σύντομο χρονικό διάστημα από την ένταξη των νέων χωρών, να γίνει ειδική αξιολόγηση χρήσης των εργαλείων του προγράμματος διότι παρά το γεγονός καταγραφής των προβλημάτων που υφίστανται σήμερα στις υπό διεύρυνση χώρες, είναι βέβαιον ότι α) η πραγματική κατάσταση θα αποδειχθεί δυσμενέστερη από ό,τι έχει καταγραφεί, β) θα απαιτηθούν σημαντικές ενισχύσεις, οι οποίες σήμερα δεν μπορούν να αποτιμηθούν και γ) θα υπάρξει μία περίοδος προσαρμογής η οποία κρύβει σοβαρούς κινδύνους για τις ΜΜΕ.

5.13

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής για κατάργηση του JEV προσωρινά, δεδομένης της παρούσας δομής του που αποτελεί αντικείμενο επικρίσεων. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι εξακολουθεί να στηρίζει προγράμματα διεθνικού χαρακτήρα διότι θεωρεί ότι υφίστανται σημαντική υστέρηση διεθνικών συνεργασιών και επιχειρηματικών προσπαθειών στην ΕΕ και ότι είναι αναγκαίο μέσα στην Ευρώπη να καταργηθούν τα επιχειρηματικά σύνορα.

5.14

Επίσης, θα πρέπει να υφίσταται υπό εξέταση επανασύστασης ο μηχανισμός JEV ή μηχανισμός παρόμοιας φιλοσοφίας εάν και εφόσον δημιουργηθούν οι δυνατότητες, μετά τη Διεύρυνση, για τη δημιουργία διεθνικών συνεργασιών εντός της ΕΕ και ΕΟΧ, δηλαδή να υπάρχει μία πολιτική η οποία θα υποστηρίζει διεθνικές συνεργασίες ΜΜΕ ώστε να καθίσταται δυνατή η επίτευξη του σημαντικού αυτού στόχου, χωρίς τα ιδιαίτερα γραφειοκρατικά βάρη που επιβάρυναν το πρόγραμμα JEV και τα οποία έγιναν αιτία αποτυχίας.

5.15

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει μετά τις ήδη αποκτηθείσες εμπειρίες στο 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, να επανέλθουν σε χρήση μικρά προγράμματα για τις ΜΜΕ τα οποία σήμερα απουσιάζουν από τη φιλοσοφία του προγράμματος.

5.16

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι υφίσταται σοβαρό διαχειριστικό κόστος στην εφαρμογή προγραμμάτων χαμηλών χρηματοδοτήσεων και ότι για το λόγο αυτό υπάρχει η τάση σημαντικής μείωσής τους. Επισημαίνει όμως ότι ο περιορισμός τέτοιων προγραμμάτων αφαιρεί τη δυνατότητα συμμετοχής στις ΜΜΕ οι οποίες αδυνατούν να συμμετέχουν σε προγράμματα υψηλών χρηματοδοτήσεων. Για τους παραπάνω λόγους η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και καλεί την Επιτροπή να είναι ιδιαίτερα προσεκτική στη μείωση ή κατάργηση των προγραμμάτων αυτών ιδιαίτερα που ανταποκρίνονται αποδεδειγμένα σε ουσιαστικές ανάγκες των ΜΜΕ. Για το σκοπό αυτό η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την συνεργασία της Επιτροπής με τους επιχειρηματικούς αντιπροσωπευτικούς φορείς.

5.17

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική πρωτοβουλία τον Ευρωπαϊκό Χάρτη μικρών επιχειρήσεων που εγκρίθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Φέιρα (19.6.2002) και έχει τοποθετηθεί με γνωμοδοτήσεις της κατ' επανάληψη στο παρελθόν. Θεωρεί αναγκαίο να υπενθυμίζει την ανάγκη πρακτικής εφαρμογής του μέσω σαφών νομοθετικών ρυθμίσεων των επισημάνσεων του Χάρτη.

5.18

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τους στόχους ενισχύσεις που τίθενται στο Παράρτημα 1 (περιγραφή των τομέων δράσης) σχετικά με τον μηχανισμό εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ (παράρτημα 1, παράγραφος 4 στοιχείο α) σημείο ii) αλλά θεωρεί ότι μπορούν να διευρυνθούν περαιτέρω μετά από σοβαρό και ενδελεχή διάλογο με τους αντιπροσωπευτικούς φορείς των ΜΜΕ (π.χ., συστήματα ποιότητας, περιβαλλοντικές μελέτες, μελέτες ποιότητας, τεχνική και τεχνολογική βοήθεια, μεταφορά τεχνογνωσίας κ.λπ.).

5.19

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΕΕ πρέπει να καταβάλλει εντονότερες και αποφασιστικότερες προσπάθειες στην ενίσχυση των καινοτόμων ΜΜΕ, αφαιρώντας από τα προγράμματα γραφειοκρατικές διαδικασίες, όπως (π.χ., περιττά έγγραφα, γρηγορότερη προώθηση των διαδικασιών κ.λπ.) οι οποίες έχουν αρνητικά αποτελέσματα και καθυστερήσεις.

5.20

Η ΕΟΚΕ αξιολογεί θετικά την πορεία των προγραμμάτων και επιθυμεί την συνεχή στήριξη και βελτίωσή τους.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/12

1.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε στις 2 Δεκεμβρίου 2003 ένα έγγραφο διαβούλευσης με τίτλο «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο για τις πληρωμές στην εσωτερική αγορά».

1.1.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπιστώνει ανεπάρκειες νομικής και τεχνικής φύσεως στον τομέα των διασυνοριακών πληρωμών μικρών ποσών σε ευρώ. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένας από τους λόγους των εν λόγω διασυνοριακών ανεπαρκειών απορρέει από το ακατάλληλο νομικό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Έχουν υιοθετηθεί διάφορες νομοθετικές πράξεις σχετικά με τις πληρωμές — μεταξύ των οποίων ο Κανονισμός 2560/2001/EΚ (1), που θεσπίζει την αρχή της ισότητας των εξόδων των διασυνοριακών πληρωμών σε ευρώ στην ΕΕ, η οδηγία 97/5/EΚ (2) σχετικά με την προστασία των χρηστών ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής — δεν υφίσταται όμως συνεπές νομοθετικό πλαίσιο. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς αγαθών και υπηρεσιών η δυνατότητα χρησιμοποίησης φτηνών αποτελεσματικών και ασφαλών υπηρεσιών πληρωμής. H Επιτροπή απαριθμεί ορισμένες κατευθυντήριες αρχές, οι οποίες θεωρούνται ιδιαιτέρως σημαντικές στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις πληρωμές. Οι αρχές αυτές έχουν ως εξής: 1) η αποτελεσματικότητα ως μόνιμος στόχος· 2) η ασφάλεια ως «conditione sine qua non» (απαραίτητη προϋπόθεση) 3) ανταγωνισμός: πρόσβαση και ίσοι όροι συμμετοχής στην αγορά· 4) υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών (3)· 5) οι νομοθετικές διατάξεις πρέπει να είναι ουδέτερες από τεχνική άποψη· 6) η αναθεώρηση της νομοθεσίας περί πληρωμών πρέπει να προσθέτει αξία· 7) η φύση του μελλοντικού νομοθετικού πλαισίου.

1.2

Το έγγραφο διαβούλευσης της Επιτροπής προέκυψε από τις προκαταρκτικές εργασίες που έγιναν κατά τη διάρκεια μιας σχετικά μεγάλης χρονικής περιόδου με απώτερο σκοπό να οδηγήσουν μέσα στην άνοιξη του 2004 στην ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας.

1.3

Στόχος της Επιτροπής μέσω της άρσης των τεχνικών και νομοθετικών εμποδίων, είναι να επιτύχει την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών πληρωμών, ίσους όρους ανταγωνισμού, κατάλληλη προστασία των καταναλωτών, ασφάλεια των πληρωμών καθώς και νομική βεβαιότητα για όλους όσοι εμπλέκονται στην διαδικασία πληρωμών.

1.4

Η Επιτροπή επικροτεί τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν από τις Ευρωπαϊκές Τράπεζες (4). Πράγματι, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πληρωμών ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2002. Έχει ήδη καταρτίσει ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εργασιών για την υλοποίηση του ενιαίου χώρου πληρωμών σε ευρώ και υποβάλει προτάσεις για σημαντικές αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης των υπηρεσιών πληρωμών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μεταξύ των προγραμμάτων αυτών πρέπει να αναφερθεί ιδίως η απόφαση για την ταχεία δημιουργία νέας υποδομής (5) για τις μεταφορές πίστωσης σε ευρώ με πολύ χαμηλό κόστος και προθεσμία εκτέλεσης τριών ημερών κατ' ανώτατο όριο.

1.5

Κατά την άποψη της Επιτροπής, η απελευθέρωση των κινήσεων κεφαλαίων διευκόλυνε τις διασυνοριακές μεταφορές χρηματικών ποσών στην ΕΕ. Παράλληλα, η εσωτερική αγορά, ιδίως για πληρωμές μικρών ποσών δεν ακόμα τόσο αποτελεσματική όσο σε εθνικό επίπεδο. Διαφορές υπάρχουν επίσης στην εσωτερική αγορά μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών και των συμβατικών πρακτικών που εφαρμόζονται στις υπηρεσίες πληρωμών στην εσωτερική αγορά. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο θα καταργήσει όπου είναι αναγκαίο τα νομοθετικά εμπόδια στη δημιουργία ενιαίου χώρου πληρωμών, ιδίως εάν τα εμπόδια αυτά δυσχεραίνουν την καλή λειτουργία των υποδομών και των συστημάτων πληρωμών σε επίπεδο ΕΕ, όπως για παράδειγμα οι κανόνες σχετικά με την ανάκληση της εντολής πληρωμής που διαφέρουν ανάλογα με τον τόπο στον οποίο δόθηκε η εντολή στην εσωτερική αγορά. Η διαλειτουργικότητα, η χρήση κοινών τεχνικών προτύπων και η εναρμόνιση των ουσιωδών νομικών κανόνων έχουν πρωταρχική σημασία.

1.6

Η έλλειψη ασφάλειας δικαίου αναγκάζει τους παρόχους και τους χρήστες υπηρεσιών πληρωμών να είναι επιφυλακτικοί. Αυτό συμβαίνει π.χ. στην περίπτωση των συναλλαγών με απευθείας χρέωση, οι οποίες δεν υπάρχουν ακόμα στο επίπεδο της ΕΕ (βλ. παράρτημα 16). Συμβαίνει στην περίπτωση των τακτικών επαναλαμβανόμενων πληρωμών (π.χ. για μία ξένη εφημερίδα ή για την παροχή υπηρεσίας κοινής ωφελείας σε εξοχικό σπίτι σε άλλο κράτος μέλος) για τις οποίες η πληρωμή με πάγια εντολή δεν είναι ακόμη δυνατή. Για να μπορέσουν οι χρήστες π.χ. καταναλωτές και ΜΜΕ να επωφεληθούν πλήρως από τα πλεονεκτήματα της εσωτερικής αγοράς, οι υπηρεσίες διασυνοριακών πληρωμών πρέπει να είναι εξίσου αποτελεσματικές με τις υπηρεσίες πληρωμών σε εθνικό επίπεδο. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο θα πρέπει συνεπώς να ικανοποιεί την απαίτηση αυτή και να ενισχύει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στον ενιαίο χώρο πληρωμών και την ευημερία τους στην εσωτερική αγορά.

1.7

Στην εσωτερική αγορά η εμπιστοσύνη του καταναλωτή στο σύστημα πληρωμών έχει ιδιαίτερη σημασία, δεδομένου ότι αποτελεί συχνά διασυνοριακή δραστηριότητα και δεδομένου ότι η εμπιστοσύνη έχει ουσιαστική σημασία για την χρησιμοποίησή των δυνατοτήτων του ηλεκτρονικού εμπορίου εντός της ευρωπαϊκής αγοράς. Το άρθρο 153 της Συνθήκης ορίζει ότι απαιτείται υψηλό επίπεδο προστασίας του καταναλωτή, που είναι και μία από τις κατευθυντήριες αρχές του νέου νομικού πλαισίου. Ωστόσο το κόστος της προστασίας αυτής πρέπει να εκτιμηθεί, διότι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα βαρύνει τελικά τον ίδιο τον καταναλωτή.

1.8

Για την προστασία του καταναλωτή χρειάζονται συνεπείς και φιλικές προς το χρήστη απαιτήσεις πληροφόρησης πριν και μετά την εκτέλεση της πληρωμής. Στην ισχύουσα νομοθεσία πληρωμών της ΕΕ, υπάρχουν ήδη πολλές διατάξεις περί του θέματος αυτού οι οποίες πρέπει να αναθεωρηθούν. Μία από τις πλέον δυσχερείς πτυχές είναι η επίτευξη κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ περιεχομένου και όγκου των πληροφοριών κατά τρόπο ώστε ο χρήστης υπηρεσίας πληρωμών να μπορεί να τις κατανοεί και να γνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του.

1.9

Η Επιτροπή θεωρεί επίσης ότι έχει μεγάλη σημασία η πρόβλεψη νομικών διασφαλίσεων που θα προστατεύουν τον καταναλωτή σε περίπτωση μη ορθής ή μη εγκεκριμένης εκτέλεσης μιας πληρωμής.

1.10

Το σημαντικό τμήμα της ανακοίνωσης καλύπτεται από τα 21 παραρτήματα, κάθε ένα εκ των οποίων θίγει ένα ειδικό νομικό και ή τεχνικό ζήτημα σχετικά με την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς πληρωμών.

2.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το στόχο της Επιτροπής να θεσπίσει ένα συνεπές και περιεκτικό νομικό πλαίσιο για την δημιουργία ενιαίου χώρου πληρωμών. Τα εμπόδια που υφίστανται στην εσωτερική αγορά πληρωμών οφείλονται στις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των εθνικών νομοθετικών συστημάτων. Οι πληρωμές στην εσωτερική αγορά σήμερα διέπονται σε μεγάλο βαθμό από τους εθνικούς κανόνες και/ή τις σχετικές συμβάσεις. Δεδομένου ότι το 98 % του συνόλου των ευρωπαϊκών πληρωμών μικρών ποσών είναι εγχώριες (6), η ζήτηση για διασυνοριακές πληρωμές στην ΕΕ είναι προφανώς περιορισμένη.

2.2

Πολλές εγχώριες αγορές πληρωμών στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές. Κατά συνέπεια, η νομοθεσία πρέπει να περιοριστεί στην κατάργηση των εμποδίων για τις διασυνοριακές πληρωμές, έτσι ώστε να επιτευχθεί ένα κοινό επίπεδο αποτελεσματικότητας. Η βελτίωση των διασυνοριακών συστημάτων πληρωμών δεν θα πρέπει συνεπώς να έχει αρνητικές επιπτώσεις στα υπάρχοντα αποτελεσματικά εθνικά συστήματα πληρωμών.

2.3

Η Επιτροπή θα πρέπει να καταργήσει τα νομικά εμπόδια που εμποδίζουν τη δημιουργία πανευρωπαϊκών συμβάσεων και συμφωνιών της σχετικής αγοράς, χωρίς όμως να επιβάλλει ρυθμίσεις σε πτυχές που καλύπτονται από τις εν λόγω συμβάσεις και συμφωνίες. Πράγματι, πρέπει να επιτευχθεί η απαιτουμένη ισορροπία μεταξύ της αυτορύθμισης/από κοινού ρύθμισης και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

2.4

Κατά την ΕΟΚΕ (7), θα υποστηριχτούν η αυτορύθμιση και η από κοινού ρύθμιση. Σε περίπτωση αποτυχίας των μέτρων αυτών πρέπει να προβλεφθεί κανονισμός.

2.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αρχή του υψηλού και κοινού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή δεδομένου ότι αποτελεί βασικό στόχο της Συνθήκης.

2.6

Η εσωτερική αγορά πληρωμών πρέπει να είναι διεθνώς ανταγωνιστική. Εάν το νέο νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των δαπανών που συνδέονται με τις πληρωμές, τότε υπάρχει πραγματικός κίνδυνος οι πράξεις πληρωμών να διενεργούνται ολοένα και περισσότερο από φορείς τρίτων χωρών εκτός Ευρώπης και συνεπώς να αποτύχει η νομοθετική πρωτοβουλία.

2.7

Όσον αφορά το πεδίο των μέσων πληρωμών που καλύπτονται από το νέο νομοθετικό μέσον, η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί σκόπιμη την εξαίρεση των επιταγών, καθότι σε ορισμένα κράτη μέλη αυτό το μέσον πληρωμής χρησιμοποιείται ακόμη στις τρέχουσες συναλλαγές.

2.8

Απαραίτητο, επίσης, θα είναι, στο νέο καθεστώς, να εξασφαλισθεί, μέσω της αυτορύθμισης, ότι οι πιστωτικές ή οι χρεωστικές κάρτες που έχουν εκδοθεί ή εγκριθεί από οποιονδήποτε χρηματοπιστωτικό οργανισμό σε ένα κράτος μέλος, θα γίνονται δεκτές από οποιανδήποτε ΑΤΜ, σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος.

3.4.1

Η ημερομηνία αξίας δεν αφορά μόνον το ζήτημα των πληρωμών. Οι ημερομηνίες αξίας συχνά δεν σχετίζονται ιδιαίτερα με μια πληρωμή — αυτό μπορεί να προκύψει από οιαδήποτε πράξη επί λογαριασμού.

3.4.2

Όπως αναγνωρίζει η Επιτροπή, η ημερομηνία αξίας είναι κατ' αρχάς ζήτημα τιμολόγησης, δηλαδή προϊόν διαχείρισης ή σχέσης με τον πελάτη. Ως προϊόν διαχείρισης, οι ημερομηνίες αξίας είναι ανεξάρτητες από τις καταχωρήσεις, που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό των κινήσεων επί του λογαριασμού.

3.4.3

Οι ημερομηνίες αξίας μπορεί να ποικίλλουν από τράπεζα σε τράπεζα, από πελάτη σε πελάτη εντός της αυτής τράπεζας και ακόμη από τις διάφορες πράξεις του ίδιου πελάτη στην ίδια τράπεζα.

3.4.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ιδέα των απαιτήσεων διαφάνειας από την πλευρά των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών όσον αφορά τη χρήση της ημερομηνίας αξίας. Θα πρέπει να μετριαστεί ο οικονομικός αντίκτυπος της ημερομηνίας αξίας επί του καταναλωτή. Θα πρέπει, επίσης, να μελετηθεί η σύγκλιση του συστήματος ημερομηνιών αξίας ανά την Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι, λόγω των σημαντικών διαφοροποιήσεων που παρουσιάζουν τα εθνικά συστήματα των κρατών μελών, η σύγκλιση αυτή θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μεσοπρόθεσμος στόχος.

3.4.5

Στα πλαίσια της διαδικασίας σύγκλισης, θα πρέπει να συμπίπτει η ημερομηνία αξίας για μία πληρωμή με την ημερομηνία κατά την οποία εκτελείται από τον πάροχο της σχετικής υπηρεσίας πληρωμής η χρηματική ροή που συνδέεται με την εντολή πληρωμής.

3.5.1

Ο ισχύων κανονισμός 2560 παραπέμπει στην IBAN (8) και στον BIC (9) που προωθήθηκαν υπό την αιγίδα των ευρωπαϊκών αρχών περιλαμβανομένου και του ευρωπαϊκού συστήματος κεντρικών τραπεζών. Το σύστημα αρίθμησης IBAN έγινε δεκτό και λειτουργεί με επιτυχία σε όλη την ΕΕ. Αυτό το κωδικό σύστημα δεν επιτρέπει τη φορητότητα. Ωστόσο, οι τράπεζες θα πρέπει να εγγυώνται στους πελάτες τους ότι μπορούν να διατηρήσουν τον αριθμό λογαριασμού τους όταν μετακινούνται σε άλλο υποκατάστημα τη ιδίας τραπέζης.

3.10.1

Για να εξασφαλισθεί η νομική βεβαιότητα ενός πελάτη, ορθότερη προσέγγιση του παραρτήματος αυτού θα ήταν η συζήτηση γύρω από τον ορισμό και την γνωστοποίηση της «ανάκλησης» ανάλογα με το μέσο πληρωμής που χρησιμοποιήθηκε. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι ο πελάτης πρέπει να ενημερώνεται σχετικά με τις προϋποθέσεις ανάκλησης όσον αφορά τα διάφορα συστήματα πληρωμής και τα μέσα πληρωμής που εμπλέκονται.

3.10.2

Πρέπει να υπενθυμιστεί ότι οι πελάτες δεν αποστέλλουν μόνο αλλά και λαμβάνουν πληρωμές. Συνεπώς οι μακρές περίοδοι ανάκλησης θα αποβούν τελικώς εις βάρος των πελατών που αναμένουν τις εν λόγω πληρωμές.

3.10.3

Επιπλέον έχει σημασία να γίνει διάκριση μεταξύ της δυνατότητας ανάκλησης του πελάτη και του συστήματος ανάκλησης. Για λόγους σαφήνειας και ασφάλειας του δικαίου η διεκπεραίωση των εντολών πληρωμής δεν θα πρέπει κατά γενικό κανόνα να ανακαλείται από τη στιγμή που εισέλθει στο σύστημα όπως ορίζεται από την οδηγία για την οριστική περάτωση διακανονισμού.

3.10.4

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ το ζήτημα της ανάκλησης είναι πολυσύνθετο και χρειάζεται περισσότερη συζήτηση. Ωστόσο, ο πάροχος υπηρεσιών πληρωμών θα πρέπει να ενημερώνει τον πελάτη του, τη αιτήσει του, για το θέμα της ανάκλησης όσον αφορά την υπό εξέταση πληρωμή.

3.12.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι ο πάροχος υπηρεσιών πληρωμών πρέπει να ευθύνεται για την ορθή εκτέλεση μιας εντολής πληρωμής και να φέρει το βάρος της απόδειξης ότι η συναλλαγή καταγράφηκε, εκτελέστηκε και καταχωρήθηκε ορθά στο λογαριασμό του δικαιούχου. Είναι υπεύθυνος για το τμήμα του συστήματος πληρωμής (υπό τεχνική έννοια) που είναι υπό τον έλεγχό του. Ταυτόχρονα είναι σαφές ότι ο πάροχος υπηρεσιών πληρωμών δεν μπορεί να θεωρείται υπεύθυνος πέραν της αστικής του ευθύνης εφόσον δεν υπάρχει αμέλεια, ή σε περίπτωση «ανωτέρας βίας». Συνεπώς, ο πάροχος υπηρεσιών πληρωμών πρέπει να ευθύνεται για την ορθή εκτέλεση μιας εντολής πληρωμής και να φέρει το βάρος της απόδειξης ότι η συναλλαγή καταγράφηκε, εκτελέστηκε και καταχωρήθηκε ορθά στο λογαριασμό του δικαιούχου και ότι η υποχρέωση δεν περιορίζεται ούτε αποφεύγεται με συμβατικά μέσα.

3.12.2

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη ισχυρισμών που σχετίζονται με θέματα εκτός του δικού τους ελέγχου με τη μορφή υπηρεσίας προστιθέμενης αξίας. Αυτό θα είναι προς όφελος του καταναλωτή και θα οδηγήσει σε αυξημένο ανταγωνισμό.

3.13.1

Όσον αφορά τις πληρωμές με κάρτες, τα πιστωτικά ιδρύματα οφείλουν ήδη να ευθυγραμμιστούν με τις διατάξεις της Σύστασης 97/489/ΕΚ, και συγκεκριμένα:

3.13.2

Το οργανωμένο έγκλημα βρίσκεται πίσω από τις δόλιες συναλλαγές. Το όριο των 150 ευρώ ενθαρρύνει την απάτη. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να καθιερωθεί ένα όριο με βάση τον κίνδυνο. Η ευθύνη του κατόχου στην προαναφερθείσα περίπτωση πρέπει να είναι ανάλογη του συνολικού πιστωτικού ορίου της κάρτας του που αναγράφεται στο συμβόλαιό του. Η προσέγγιση αυτή λαμβάνει υπόψη τον αληθινό κίνδυνο και το κόστος ενώ ταυτοχρόνως αποθαρρύνει αποτελεσματικότερα την απάτη και συνεπώς μειώνει το σύνηθες κόστος.

3.13.3

Η περιορισμένη ενημέρωση της σύστασης 97/489/ΕΚ με βάση το νέο Νομικό Πλαίσιο αποτελεί ένα θετικό βήμα. Η ΕΟΚΕ έχει τη γνώμη ότι το παράρτημα αυτό πρέπει να αναγνωστεί σε συνάρτηση με τις ευκαιρίες που παρέχονται με τη χρήση ηλεκτρονικής υπογραφής σε σχέση με την οδηγία για τις ηλεκτρονικές υπογραφές.

3.13.4

Διερωτάται κανείς κατά πόσον ο κάτοχος υπηρεσιών πληρωμών μπορεί να αποδείξει πειστικά εάν ο πελάτης ήταν ο εντολέας της συναλλαγής που πραγματοποιήθηκε με το τεχνικά ασφαλές ηλεκτρονικό μέσο πληρωμής. Ειδικότερα στην περίπτωση των τραπεζικών συναλλαγών ανοικτής γραμμής, οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών δυσκολεύονται να προσκομίσουν τέτοια μαρτυρία δεδομένου ότι οι εν λόγω συναλλαγές μπορούν να πραγματοποιούνται μέσω ιδιωτικών προσωπικών υπολογιστών, πέραν της σφαίρας ελέγχου του παρόχου υπηρεσιών πληρωμών.

3.14.1

Η αρχή της μεταφοράς του πλήρους ποσού προς τον δικαιούχο αποτελεί το κύριο θέμα του παραρτήματος. Η αρχή αυτή έχει πλέον καθιερωθεί με τον κανονισμό 2560/2001 για τις πληρωμές με αυτοματοποιημένη επεξεργασία εφόσον οι αντίστοιχες εγχώριες πληρωμές καταβάλλονται εξ ολοκλήρου χωρίς παρακρατήσεις στον δικαιούχο.

3.14.2

Επιπλέον, η αυτορύθμιση υφίσταται με τη μορφή του κανονισμού για τις διασυνοριακές πληρωμές σε ευρώ (12) που σήμερα περιορίζει το πεδίο εφαρμογής των μεταφορών πιστώσεων σε ευρώ. Ο κανονισμός αυτός προάγει την κατάργηση της δυνατότητας των ενδιάμεσων τραπεζών, εφόσον χρησιμοποιούνται, να κάνουν παρακρατήσεις κατά τη μεταφορά του ποσού.

3.14.3

Σε ένα νομοθετικό πλαίσιο δεν πρέπει να υπάρχουν τεχνικοί όροι που χρησιμοποιούνται σε ειδικά μηνύματα και συστήματα (όπως SHARE, BEN, OUR), που σε πολλές περιπτώσεις δεν προσιδιάζουν στο εγχώριο πλαίσιο. Η ΕΟΚΕ έχει τη γνώμη ότι δε θα πρέπει να δημιουργηθούν επιπρόσθετες διατάξεις για την αντικατάσταση της οδηγίας 97/5/ΕΚ. Οι ισχύουσες επιλογές χρέωσης παρέχουν στους πελάτες μία επιλογή που αποτελεί τμήμα των όρων και των προϋποθέσεων που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ ενός πελάτη και μιας τράπεζας. Ο κίνδυνος μιας υπεραπλούστευσης και περιορισμού της επιλογής πρέπει να αποφευχθεί δεδομένου ότι οι επιλογές αυτές ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς που υπερβαίνουν τα βασικά ενδοκοινοτικά μέσα μεταφοράς πίστωσης και είναι απαραίτητα για την υποστήριξη των διαφόρων τύπων πληρωμής καθώς και του εξ αποστάσεως εμπορίου. Η ΕΟΚΕ ζητεί από τον τομέα αυτό να αυξήσει τη διαφάνεια σχετικά με τις εφαρμοζόμενες επιλογές χρέωσης.

3.14.4

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να καταργήσει τη διαφορά μεταξύ της επιλογής «OUR» της Οδηγίας, που αποτελεί ένα μηχανισμό χρέωσης ο οποίος δεν υφίσταται στα περισσότερα κράτη μέλη και της επιλογής «SHA» που ευνοείται από τον Κανονισμό.

3.15.1

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πληρωμών συμφώνησαν ότι η εκτέλεση μιας μεταφοράς πίστωσης πραγματοποιείται εντός τριών εργάσιμων ημερών (μετά την ημερομηνία αποδοχής) μέσω αυτορυθμίσεως στα πλαίσια της σύμβασης CREDEURO. Πράγματι, η προθεσμία των τριών ημερών μπορεί να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο από μεμονωμένες τράπεζες. Δεδομένου ότι η προθεσμία εκτέλεσης αποτελεί σημαντικότατο στοιχείο της παροχής υπηρεσιών, θα πρέπει να αφεθεί στη διάκριση των ανταγωνιστικών δυνάμεων η επίταση των υπηρεσιών.

3.15.2

Θα απαιτηθούν περαιτέρω νομοθετικά μέτρα εφόσον η πρωτοβουλία του τομέα αυτού αποτύχει.

3.16.1

Η σχετική νομοθεσία και τα νομικά εμπόδια που θα πρέπει να καταργηθούν θα καθορισθούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληρωμών και θα διαβιβαστούν στην Επιτροπή μόλις το ευρωπαϊκό σύστημα απευθείας χρέωσης εγκριθεί επίσημα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληρωμών. Το νομικό πλαίσιο που απαιτείται για την υποστήριξη του πανευρωπαϊκού συστήματος άμεσης χρέωσης θα εξαρτηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από το υπόδειγμα που θα επιλεγεί. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι θα πρέπει να υπάρξει στενή συνεργασία μεταξύ του τομέα και του νομοθέτη της ΕΚ.

3.17.1

Το παράρτημα δεν αναφέρεται στο θέμα των πληρωμών και συνεπώς δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του νέου νομοθετικού πλαισίου για τις πληρωμές.

3.17.2

Δε θα πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ των πληρωμών με μετρητά ή χωρίς χρήση μετρητών. Αρκετά ρυθμιστικά και τεχνικά εμπόδια παρακωλύουν την ανάπτυξη της διασυνοριακής χρηματαποστολής στην ευρωζώνη, ειδικότερα μεταξύ υποκαταστημάτων εθνικών τραπεζών σε μία χώρα και υποκαταστημάτων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε μια άλλη χώρα.

3.17.3

Η πρόσβαση στις διασυνοριακές υπηρεσίες της Εθνικής Κεντρικής Τράπεζας αποτελεί μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του ενιαίου νομίσματος στην ευρωζώνη.

3.17.4

Ο ανταγωνισμός στον τομέα των χρηματαποστολών θα πρέπει να ενισχυθεί εντός της ευρωζώνης για να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητά του. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτείται να θεσπιστεί ειδική άδεια για τις διασυνοριακές χρηματαποστολές και να ελέγχεται επαρκώς η εφαρμογή της.

3.21.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το θέμα του παραρτήματος 21 αποτελεί επιμέρους ζήτημα του παραρτήματος 12 (μη εκτέλεση ή μη ορθή εκτέλεση). Πράγματι, πρέπει να αναγνωρισθεί ότι:

3.21.2

Δεν θα πρέπει να συνεπάγεται ευθύνη για τον πάροχο υπηρεσιών πληρωμών όσον αφορά τις πληρωμές που δεν είχαν εισέλθει στο σύστημα κατά τη στιγμή της βλάβης. Ο πάροχος υπηρεσιών πληρωμών έχει περιορισμένη ευθύνη σύμφωνα με την αστική του ευθύνη και πρέπει να αποδείξει ότι έλαβε όλα τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη της τεχνικής βλάβης.

3.21.3

Μετά τις πρόσφατες ηλεκτρονικές επιθέσεις κατά τραπεζών του ΗΒ, ένας πάροχος ανοικτής γραμμής θεώρησε ότι το κλείσιμο της υπηρεσίας ανοικτής γραμμής ήταν η καίρια απάντηση στην επίθεση. Οι επιθέσεις αυτές είναι πέραν του άμεσου ελέγχου του παρόχου, λόγω της άμεσης ηλεκτρονικής επαφής μεταξύ εκείνου που επιτίθεται και του πελάτη. Οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών θα πρέπει να ενημερώνουν τους πελάτες τους, ει δυνατόν, πρωτού κλείσουν το σύστημα για λόγους ασφάλειας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δεν είναι ορθό να υφίσταται κυρώσεις ο πάροχος επειδή λαμβάνει παρόμοια μέτρα για την προστασία των πελατών του. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα για την αποφυγή παρόμοιων μορφών απάτης.

4.1

Το νέο νομοθετικό πλαίσιο πρέπει να είναι συνεπές με την ευρωπαϊκή στρατηγική προστασίας των καταναλωτών δεδομένου ότι βασικός στόχος του είναι η επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αυξηθεί η εμπιστοσύνη του καταναλωτή, η νομική βεβαιότητα και η αποτελεσματικότητα της αγοράς για τις πληρωμές στην εσωτερική αγορά. Αποτελεί επίσης θετική προσέγγιση το γεγονός ότι η αυτορύθμιση και η από κοινού ρύθμιση αντιμετωπίζονται ως πιθανά προοδευτικά βήματα στους διάφορους τομείς που αναφέρονται στα 21 παραρτήματα.

4.2

Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στα νομοθετικά μέτρα που καλύπτουν τα παραρτήματα 1, 2, 8, 12, 13, 18 και 19. Ιδιαιτέρως, είναι επείγουσα ανάγκη να επιδειχθεί προσοχή στα παραρτήματα με τις απαιτήσεις πληροφόρησης (2), στις πληροφορίες σχετικά με τον εντολέα της πληρωμής (8) και στα ζητήματα που αφορούν την προστασία των δεδομένων (18).

4.3

Η αυξημένη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και του τραπεζικού κλάδου είναι απαραίτητη για την κατάρτιση του ευρωπαϊκού συστήματος απευθείας χρέωσης (παράρτημα 16), για να καθορισθεί το δικαίωμα παροχής υπηρεσιών πληρωμών στο κοινό (παράρτημα 1) καθώς και στον τομέα της αξιολόγησης της ασφάλειας των μέσων πληρωμών και των συστατικών μερών τους (παράρτημα 7).

4.4

Σε ό,τι αφορά τα λοιπά παραρτήματα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αυτορύθμιση ή η από κοινού ρύθμιση αποτελεί τον καταλληλότερο τρόπο για την επίτευξη του στόχου της Επιτροπής που είναι η εξασφάλιση μιας αποτελεσματικής εσωτερικής αγοράς για πληρωμές. Είναι σαφές ότι εάν αποτύχουν τα μέτρα αυτορύθμισης, πρέπει να προβλεφθεί η θέσπιση ευρωπαϊκού κανονισμού.

4.5

Παρομοίως, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σφαιρικό πλαίσιο θα πρέπει να επικεντρωθεί στην εξασφάλιση διαφάνειας προς τους καταναλωτές και να βασισθεί στις υφιστάμενες πρακτικές και τους κανόνες αυτορύθμισης. Επί παραδείγματι, δεν είναι απαραίτητο να υπάρξουν περαιτέρω ρυθμίσεις όπου η αγορά έχει ήδη επιτύχει τους στόχους του νομοθέτη (π.χ. δεν είναι απαραίτητο να εκσυγχρονισθεί η Οδηγία για τη μεταφορά πιστώσεων για να μειωθούν οι προθεσμίες εκτέλεσης). Ωστόσο, σε ορισμένους τομείς η κοινή προσέγγιση αποτελεί την ορθή λύση.

4.6

Το πεδίο εφαρμογής της Ανακοίνωσης είναι συχνά πολύ ευρύτερο από τις πληρωμές και μόνο γι' αυτό η Επιτροπή είναι υποχρεωμένη να τονίζει με πιο ρητό τρόπο τη διαφορά που υφίσταται μεταξύ των εμπορικών υπηρεσιών και των συστημάτων πληρωμής. Η λήψη οιουδήποτε νομοθετικού μέτρου για τις πληρωμές θα πρέπει να αποκλείει ζητήματα που αναφέρονται σε ζητήματα εκτός των ίδιων των πληρωμών.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/19

1.1

Σκοπός της παρούσας πρότασης είναι η κωδικοποίηση της απόφασης 73/391/EOK του Συμβουλίου της 3ης Δεκεμβρίου 1973, περί των διαδικασιών διαβουλεύσεως και πληροφορήσεως στους τομείς της ασφαλίσεως πιστώσεων, των εγγυήσεων και των χρηματοδοτικών πιστώσεων. Η εν λόγω απόφαση τροποποιήθηκε με την απόφαση 76/641/ΕΟΚ του Συμβουλίου και με τις πράξεις προσχώρησης πρώτα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας και έπειτα της Αυστρίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας.

1.2

Οι αποφάσεις αφορούν αποκλειστικά τον τομέα των κρατικών πιστωτικών εγγυήσεων κατά την εξαγωγή και ρυθμίζουν κυρίως υπό ποίες προϋποθέσεις ένα κράτος μέλος οφείλει, όταν σχεδιάζει την χορήγηση εξωτερικών πιστώσεων ή εγγυήσεων εξωτερικών πιστώσεων, να κινεί διαδικασία διαβούλευσης με τα άλλα κράτη μέλη και την Επιτροπή. Η απόφαση δεν αφορά τις ιδιωτικές ασφαλίσεις εξωτερικών πιστώσεων.

1.3

Η πρόταση αντικαθιστά τις διάφορες νομικές πράξεις που αποτελούν αντικείμενο της κωδικοποίησης.

1.4

Η πρόταση δεν τροποποιεί την ουσία των κωδικοποιούμενων κειμένων. Αρκείται απλώς στη συγκέντρωσή τους, επιφέροντας μόνο τις τυπικές τροποποιήσεις που απαιτούνται από την ίδια τη διαδικασία κωδικοποίησης.

2.1

Η πρόταση είναι σύμφωνη με την πρόθεση της Επιτροπής να κωδικοποιούνται οι τροποποιημένες νομικές πράξεις «για λόγους σαφήνειας και ορθολογισμού».

2.2

Οι σχετικές διατάξεις ήταν μέχρι σήμερα διασκορπισμένες σε διάφορες νομικές πράξεις και ήταν απαραίτητη μία χρονοβόρα αναζήτηση και η αντιπαραβολή πολλών πράξεων για τον εντοπισμό των εν ισχύι διατάξεων.

2.3

Η πρόταση περιορίζεται στη συγκέντρωση των διαφόρων πράξεων σε μία ενιαία πράξη, διατηρώντας ταυτόχρονα πλήρως την ουσία τους. Δεν συντρέχουν λόγοι για ουσιαστικές τροποποιήσεις.

2.4

Η πρόταση συμβάλλει στη διασφάλιση της διαφάνειας και στην καλύτερη κατανόηση της κοινοτικής νομοθεσίας και για το λόγο αυτό πρέπει να επιδοκιμαστεί (1).

2.5

Ωστόσο, στο πλαίσιο της κωδικοποίησης η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει επίσης υπόψη τα εξής σημεία:

2.6

Εξάλλου, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην ορθότητα των μεταφράσεων, επειδή η ασάφεια μπορεί να προκαλέσει νομική ανασφάλεια και λανθασμένη εφαρμογή.

α)

Στο άρθρο 4, εδάφια ε) ii) και iv), το «σημείο ενάρξεως της πιστώσεως» θα πρέπει να μεταφραστεί ως «ponto de partida do crédito» και όχι ως «inicio do crédito», καθώς οι δύο ημερομηνίες δεν συμπίπτουν αναγκαστικά.

β)

Στο άρθρο 4, εδάφιο ε) iv), η φράση «εάν οι εξοφλήσεις δεν κλιμακώνονται ισόποσα κατά τμήματα, τακτικά κατανεμημένα» θα πρέπει να μεταφραστεί ως «escalonadas em prestações iguais e espaçadas de modo regular» και όχι ως «escalonadas por parcelas de igual montante de modo regular».

γ)

Ομοίως, η φράση «πίστωση βοήθειας» [π.χ. στα άρθρα 4, στοιχείο στ) i) και 5, στοιχείο e) i)] θα πρέπει να μεταφραστεί ως «crédito de ajuda» και όχι ως «crédito de auxílio», που έχει πολύ διαφορετική σημασία στη νομοθεσία της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις.

δ)

Τέλος, υπάρχουν πολλά ορθογραφικά λάθη, τουλάχιστον στο άρθρο 3, παράγραφος 2, πρώτη και τρίτη σειρά («ntureza» και «peirem»), στο άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχείο γ) («desdadoravel») και στο παράρτημα 1, μέρος Β, στοιχείο δ) («antiantamentos»).

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/20

1.1

Ο Διεθνής Κώδικας Διαχείρισης για την Ασφαλή Λειτουργία των Πλοίων και την Πρόληψη της Ρύπανσης (Κώδικας ΙSM) εκδόθηκε από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΔΝΟ) το 1979, προκειμένου να προωθήσει την ανάπτυξη μιας ευρείας αντίληψης για την ασφάλεια και την περιβαλλοντική συνείδηση στον ναυτιλιακό τομέα. Το 1994 ο ΔΝΟ αποφάσισε να καταστήσει τον Κώδικα υποχρεωτικό, μέσω της συμπερίληψης ενός νέου Κεφαλαίου ΙΧ «Διαχείριση για την ασφαλή λειτουργία των πλοίων» στη Διεθνή Σύμβαση του 1974 για την Ασφάλεια της Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα (Σύμβαση SOLAS).

1.2

Η υποχρεωτική εφαρμογή του Κώδικα πραγματοποιήθηκε σε δύο στάδια. Την 1η Ιουλίου 1998 ο Κώδικας ISM κατέστη υποχρεωτικός για τις ναυτιλιακές εταιρείες που εκμεταλλεύονται επιβατηγά πλοία, δεξαμενόπλοια μεταφοράς πετρελαίου, δεξαμενόπλοια μεταφοράς χημικών προϊόντων, δεξαμενόπλοια μεταφοράς αερίου και φορτηγά μεταφοράς εμπορεύματος χύδην ολικής χωρητικότητας 500 κόρων και άνω, σε διεθνή δρομολόγια. Την 1η Ιουλίου 2002 ο Κώδικας ISM κατέστη υποχρεωτικός για τις ναυτιλιακές εταιρείες που εκμεταλλεύονται άλλα εμπορικά πλοία ολικής χωρητικότητας 500 κόρων και άνω, σε διεθνή θαλάσσια δρομολόγια.

1.3

Ως αντίδραση στην τραγωδία του Estonia, η ΕΕ αποφάσισε να αναλάβει δράση για την εσπευσμένη εφαρμογή του Κώδικα ISM στα επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία Roll-on/Roll off (Ro-Ro) που εκτελούν διεθνή και εσωτερικά δρομολόγια εντός της Κοινότητας, από την 1η Ιουλίου 1996, δυνάμει του Κανονισμού (EΚ) αριθ. 3051/95 (8/12/1995) (1). Η ΕΟΚΕ επικρότησε τη δράση αυτή στη σχετική γνωμοδότησή της και υποστήριξε την πρωτοβουλία της Επιτροπής (2).

1.4

Ο Κανονισμός αυτός τροποποιήθηκε δύο φορές: α) από τον κανονισμό 179/98 (3) σχετικά με την ομοιόμορφη εφαρμογή των εγγράφων και των πιστοποιητικών του Κώδικα ISM στα οχηματαγωγά που εκτελούν δρομολόγια στην Ευρώπη και β) από τον κανονισμό 1970/2002 (4), προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι μεταγενέστερες τροποποιήσεις του Κώδικα ISM που εγκρίθηκαν από τον ΔΝΟ. Ο Κανονισμός τέθηκε σε ισχύ στις 26/11/2002.

2.1

Όταν εκδόθηκε ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 3051/95, τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δήλωσαν ότι η εφαρμογή του Κώδικα ISM στα επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία Ro-Ro αποτελούσε προτεραιότητα, καθώς επίσης ότι ήταν και η πρώτη μιας σειράς διαρκών πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της ασφάλειας στη θάλασσα.

2.2

Ο προτεινόμενος Κανονισμός, ο οποίος θα αντικαταστήσει τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 3051/95, είναι γενικότερης φύσεως και έχει ως βασικό σκοπό να διευκολύνει την ορθή, αυστηρή και εναρμονισμένη εφαρμογή του Κώδικα σε όλα τα κράτη μέλη και στις υπό ένταξη χώρες. Παράλληλα, ο Κανονισμός αυτός αποσκοπεί στη διατήρηση των υφισταμένων στην ΕΕ κανόνων ISM που ισχύουν για τα επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία Ro-Ro, ανεξαρτήτως σημαίας, τα οποία εκτελούν τακτικά δρομολόγια με προορισμό και αφετηρία ευρωπαϊκούς λιμένες.

2.3

Ο Κανονισμός θα εφαρμόζεται σε όλες τις ναυτιλιακές εταιρείες που εκμεταλλεύονται τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα πλοία στη θάλασσα:

2.4

Το πεδίο εφαρμογής του προτεινόμενου κανονισμού βασίζεται στις διατάξεις του κεφαλαίου ΙΧ της Σύμβασης SOLAS και εφαρμόζεται σε όλα τα πλοία που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης SOLAS και φέρουν τη σημαία κράτους μέλους, ακόμη και εάν εκτελούν εσωτερικά δρομολόγια. Εντούτοις, για τα επιβατηγά πλοία που εκτελούν εσωτερικά δρομολόγια, οι διατάξεις θα εφαρμόζονται μόνο στα επιβατηγά πλοία που πλέουν σε απόσταση άνω των 5 μιλίων από την ακτογραμμή, πλην όμως οι εν λόγω κανόνες θα εφαρμόζονται σε όλες τις σημαίες.

2.5

Κάθε εταιρεία που εκμεταλλεύεται τουλάχιστον ένα από τα προαναφερθέντα πλοία θα πρέπει να συμμορφώνεται με τον Διεθνή Κώδικα Διαχείρισης για την Ασφαλή Λειτουργία των Πλοίων και την Πρόληψη της Ρύπανσης (Κώδικα ΙSM), ο οποίος αναπαράγεται στο κεφάλαιο Ι του παραρτήματος του κανονισμού. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις κατευθυντήριες γραμμές για τη διαδικασία πιστοποίησης («Διατάξεις για τις διοικήσεις σχετικά με την εφαρμογή του Κώδικα ISM»), όπως παρουσιάζονται στο κεφάλαιο ΙΙ του παραρτήματος.

3.1

Ο Κώδικας ISM είναι ένα από τα σημαντικότερα βήματα προόδου που έχει πραγματοποιήσει ο ΔΝΟ στον τομέα της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, διότι παρέχει το ενδεδειγμένο πλαίσιο για την αποτελεσματική εφαρμογή των Συμβάσεων του ΔΝΟ. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, όπως έχει διατυπωθεί και σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της, ο Κανονισμός αριθ. 3051/95 απεδείχθη χρήσιμος, καθώς συνέβαλε στην επίσπευση της εφαρμογής του Κώδικα ISM στα επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία Ro-Ro κατά 2 έτη και στην επέκταση του πεδίου εφαρμογής του και στα πλοία αυτού του είδους που εκτελούν εσωτερικά θαλάσσια δρομολόγια.

3.2

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι, όσον αφορά τις ναυτιλιακές εταιρείες που εκμεταλλεύονται επιβατηγά και εμπορικά πλοία σε διεθνή δρομολόγια, ο στόχος του προτεινόμενου κανονισμού έχει ήδη επιτευχθεί, δεδομένου ότι η υποχρέωση συμμόρφωσης με τον Κώδικα ISM απορρέει από τη Σύμβαση SOLAS. Ομοίως, για τις ναυτιλιακές εταιρείες που εκμεταλλεύονται επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία Ro-Ro σε εσωτερικά δρομολόγια, ο στόχος έχει επίσης επιτευχθεί μέσω της εφαρμογής του κανονισμού 3051/95.

3.3

Το βασικό επιχείρημα που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για την αιτιολόγηση της πρότασης είναι ότι η πλήρης μεταφορά του Κώδικα ISM και των σχετικών κατευθυντήριων γραμμών του ΔΝΟ στο δίκαιο της ΕΕ θα ενισχύσει την αποτελεσματική εφαρμογή του Κώδικα ISM εντός της κοινότητας. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με αυτό το επιχείρημα και υποστηρίζει πλήρως αυτόν τον στόχο, στον βαθμό που αφορά πλοία στα οποία εφαρμόζεται ήδη ο Κώδικας ISM. Ωστόσο, όσον αφορά την προστιθέμενη αξία της προτεινόμενης επέκτασης της εφαρμογής του Κώδικα ISM σε άλλους τύπους πλοίων, η ΕΟΚΕ διατυπώνει τις ακόλουθες παρατηρήσεις.

3.3.1

Ο Κώδικας ISM ξεκίνησε από μια πρωτοβουλία του κλάδου ως ένα εθελοντικό εργαλείο για την προαγωγή της ποιοτικής ναυσιπλοΐας. Η πείρα από την υποχρεωτική γενική εφαρμογή του Κώδικα ISM μετά την έναρξη του πρώτου σταδίου το 1998 αποκάλυψε, όπως αναμενόταν, τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του Κώδικα. Αναγνωρίστηκε γενικά ότι απαιτούνται καλύτερη κατανόηση των στόχων του Κώδικα από όλη τη ναυτιλιακή κοινότητα (κράτη σημαίας, νηογνώμονες και ναυτιλιακές εταιρείες), καλύτεροι σύνδεσμοι ανάμεσα στους οργανισμούς έκδοσης των πιστοποιητικών ISM και ενιαία πρότυπα κατάρτισης των ελεγκτών του Κώδικα ISM. Ο ακρογωνιαίος λίθος της καλής διαχείρισης της ασφάλειας είναι η δέσμευση από την κορυφή. Στην ασφάλεια και την πρόληψη της ρύπανσης στη θάλασσα, αυτό που καθορίζει το τελικό αποτέλεσμα είναι η δέσμευση και η καλή διάθεση των ατόμων σε όλα τα επίπεδα. Εάν δεν είναι κατανοητός από τη ναυτιλιακή κοινότητα, ο Κώδικας ISM θα μπορούσε να καταστεί η άσκηση επί χάρτου την οποία θα αρέσκονται να επισημαίνουν οι σκεπτικιστές.

3.3.2

Η αξιολόγηση του κινδύνου χρησιμοποιείται σήμερα ευρέως ως ένα αντικειμενικό και αξιόπιστο εργαλείο για τον προσδιορισμό των βελτιώσεων της ασφάλειας. Βάσει της προσέγγισης αυτής και λαμβάνοντας υπόψη την καταδεδειγμένη ανάγκη, η υποχρεωτική εφαρμογή του Κώδικα ISM εντός της ΕΕ για τα οχηματαγωγά πλοία που εκτελούν τακτικά δρομολόγια με προορισμό και αφετηρία ευρωπαϊκούς λιμένες ήταν πλήρως δικαιολογημένη και αποδεκτή. Για τους ίδιους λόγους, η εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών σε όλα τα άλλα πλοία που εκτελούν εσωτερικά δρομολόγια επαφίεται μέχρι στιγμής, πολύ σωστά, στη διακριτική ευχέρεια των εθνικών διοικήσεων βάσει της αρχής της επικουρικότητας. Η ΕΟΚΕ δεν γνωρίζει καμία εθνική νομοθεσία που να επεκτείνει την υποχρεωτική εφαρμογή του Κώδικα ISM σε άλλα πλοία που εκτελούν εσωτερικά δρομολόγια.

3.3.3

Ο Κώδικας ISM, ο οποίος έχει σχεδιαστεί για πλοία που εκτελούν διεθνή δρομολόγια και, επομένως, δεν μπορεί να τροποποιηθεί εύκολα από τις διοικήσεις και τις ναυτιλιακές εταιρείες, θέτει σημαντικές υποχρεώσεις στις ναυτιλιακές εταιρείες και τα πλοία, επιβάλλει τη συμμόρφωση με τις διεθνείς συμβάσεις και ενθαρρύνει την τήρηση των προτύπων του κλάδου. Επιπλέον, το καθεστώς ασφαλείας των εμπορικών πλοίων που εκτελούν αποκλειστικά εσωτερικά δρομολόγια ρυθμίζεται από τις εθνικές νομοθεσίες, οπότε τα πλοία αυτά ενδέχεται, κατά συνεπαγωγή, να είναι υποχρεωμένα να συμμορφωθούν με το καθεστώς που εφαρμόζεται στα εμπορικά πλοία που εκτελούν διεθνή δρομολόγια.

3.3.4

Η ΕΟΚΕ, ως θεματοφύλακας, μεταξύ άλλων, των συμφερόντων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην Ευρώπη, ανησυχεί για την υποχρεωτική εφαρμογή του Κώδικα ISM στις μικρές και μεσαίες ναυτιλιακές εταιρείες που επιδίδονται αποκλειστικά σε εσωτερικά δρομολόγια. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω παρατηρήσεων, ο προτεινόμενος Κανονισμός θα πρέπει να συνεκτιμήσει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και το κόστος συμμόρφωσης που συνεπάγεται η εφαρμογή του εν λόγω Κώδικα στα πλοία αυτών των εταιρειών. Θα χρειαστεί, επομένως, ευελιξία στην εφαρμογή ή/και παρεκκλίσεις.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ενδέχεται να απαιτηθούν παρεκκλίσεις, για πρακτικούς λόγους, όσον αφορά τα μικρά εμπορικά πλοία και τα επιβατηγά πλοία που εκτελούν εσωτερικά δρομολόγια και ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που τα πλοία αυτά λειτουργούν υπό την εκμετάλλευση ή την άμεση εποπτεία του ιδιοκτήτη τους.

4.2.1

Κατά συνεπαγωγή, τα προαναφερόμενα πλοία ενδέχεται να είναι υποχρεωμένα να συμμορφωθούν με το καθεστώς που εφαρμόζεται στα πλοία που εκτελούν διεθνή δρομολόγια. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο παρών Κανονισμός θα πρέπει να καθορίσει με σαφήνεια τις βασικές απαιτήσεις του Κώδικα ISM που αφορούν αυτά τα πλοία.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την υποχρεωτική εφαρμογή της διαδικασίας πιστοποίησης, που είναι η κυριότερη έγκυρη αιτιολόγηση του προτεινόμενου κανονισμού.

4.3.2

Σε σχέση με τις παραγράφους 2 και 6 αυτού του άρθρου, πρέπει να σημειωθεί ότι τα Έγγραφα Συμμόρφωσης και τα Πιστοποιητικά Διαχείρισης της Ασφάλειας, αντιστοίχως, μπορούν επίσης να εκδοθούν από μία διοίκηση κατόπιν αιτήσεως της διοίκησης του κράτους της σημαίας.

4.3.3

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι παράγραφοι 4 και 9 του άρθρου 5 χρήζουν διασαφήνισης και εξορθολογισμού σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα ISM, διότι θέτουν άσκοπους περιορισμούς και δημιουργούν σύγχυση.

4.4.1

Η διαδικασία διασφάλισης δεν περιλαμβάνει, όπως θα έπρεπε, αναφορά στο κράτος μέλος ή στο κράτος της σημαίας που έχει εκδώσει το Έγγραφο Συμμόρφωσης και το οποίο μπορεί να χρειαστεί να αναστείλει την ισχύ του ή να αποσύρει το έγγραφο.

4.5.1

Το άρθρο αυτό αναφέρεται σε ένα έντυπο υποβολής εκθέσεων που θα εκπονηθεί από την Επιτροπή, αλλά δεν προσδιορίζει τι θα πρέπει να περιέχει αυτό το έντυπο. Θα πρέπει να διευκρινιστεί εάν οι εκθέσεις αυτές θα αναφέρονται στη συμμόρφωση των κρατών μελών με τον κανονισμό και, πιο συγκεκριμένα, με τις διαδικασίες πιστοποίησης ή στη συμμόρφωση των ναυτιλιακών εταιρειών και των πλοίων τους, όπως αυτή πιστοποιείται από τους ελέγχους των κρατών της σημαίας και του λιμένα.

4.6.1

Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις για τα άρθρα 3 και 4, η ΕΟΚΕ θεωρεί ενδεδειγμένη τη μεταβατική περίοδο του ενός έτους για τη συμμόρφωση των εμπορικών πλοίων και των επιβατηγών πλοίων που εκτελούν εσωτερικά δρομολόγια.

5.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη μεταφορά ολόκληρου του Κώδικα ISM και των σχετικών κατευθυντήριων γραμμών του ΔΝΟ στο δίκαιο της ΕΕ μέσω του προτεινόμενου νέου κανονισμού, που αντικαθιστά τον κανονισμό 3051/95. Ωστόσο, σε πραγματικούς όρους, η προστιθέμενη αξία της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής του προτεινόμενου Κανονισμού μπορεί να είναι περιορισμένη, αφού τα πλοία που εκτελούν διεθνή δρομολόγια και τα επιβατηγά Ro-Ro που εκτελούν εσωτερικά δρομολόγια συμμορφώνονται ήδη με τον Κώδικα ISM.

5.2

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η πείρα από την εφαρμογή του Κώδικα ISM μετά την έναρξη του πρώτου σταδίου της, το 1998, έχει αποκαλύψει τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του Κώδικα. Όλα τα μέρη της ναυτιλιακής κοινότητας που συμμετέχουν στην εφαρμογή του Κώδικα ISM θα πρέπει να κατανοήσουν πλήρως τους στόχους του Κώδικα, διαφορετικά ο Κώδικας ενδέχεται να καταστεί μια απλή άσκηση επί χάρτου. Η ανάγκη αυτή είναι ακόμη πιο εμφανής για τις ναυτιλιακές εταιρείες και τα πλοία που δεν υπάγονταν μέχρι σήμερα στο καθεστώς του Κώδικα ISM.

5.3

Η πρωτοβουλία για την επέκταση της εφαρμογής του Κώδικα ISM σε όλα τα πλοία που εκτελούν εσωτερικά δρομολόγια θα πρέπει να αναθεωρηθεί, με στόχο να καταστεί περισσότερο ευπροσάρμοστη. Ακουσίως και δυσανάλογα, οι νέες κατηγορίες πλοίων ενδέχεται να χρειαστεί να συμμορφωθούν με το καθεστώς που εφαρμόζεται στα πλοία που εκτελούν διεθνή δρομολόγια, πιθανόν με απαγορευτικό κόστος συμμόρφωσης, ιδίως στην περίπτωση των πλοίων που λειτουργούν υπό την εκμετάλλευση ή την άμεση εποπτεία του ιδιοκτήτη τους. Η διαδικασία πιστοποίησης του προτεινόμενου κανονισμού πρέπει να προσαρμοστεί, έτσι ώστε να μην επιβάλει άσκοπους περιορισμούς στις μικρές και μεσαίες εταιρείες που εκτελούν σε εσωτερικά δρομολόγια. Ενδέχεται, επομένως, να απαιτηθούν παρεκκλίσεις ή, εναλλακτικά, σαφής ορισμός των βασικών απαιτήσεων του Κώδικα ISM που αφορούν αυτά τα πλοία.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/23

1.1

Η Επιτροπή με την Ανακοίνωσή της σχετικά με τη «βελτίωση της ασφάλειας στις θαλάσσιες μεταφορές» (1) και με την Πρότασή της για Κανονισμό σχετικά με την «βελτίωση της ασφάλειας στα πλοία και στις λιμενικές εγκαταστάσεις» (2) αντιμετώπισε τις ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια των πλοίων και τη διεπαφή πλοίου/λιμένα και πρότεινε ειδικές ενέργειες οι οποίες βρίσκονται ήδη στο στάδιο της νομοθετικής επεξεργασίας. Ωστόσο, ο προτεινόμενος Κανονισμός σταμάτησε στο μέρος του λιμένα το οποίο αντιπροσωπεύει τη διεπαφή πλοίου/λιμένα, δηλαδή τον τερματικό σταθμό.

1.2

Η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της (3) επικροτούσε την προτεινόμενη δράση και υποστήριζε την πρόθεση της Επιτροπής ως δεύτερο βήμα προς την προώθηση της εφαρμογής συμπληρωματικών κοινοτικών μέτρων που θα εξασφαλίζουν τον λιμένα και τη διεπαφή του με την ενδοχώρα.

1.3

Το δεύτερο, και δυσκολότερο, μέτρο της πρωτοβουλίας της Επιτροπής αναγνωρίζει την ανάγκη για μια περιεκτική πολιτική ασφάλειας λιμένων λαμβάνοντας υπόψη την ευπάθεια των ευρύτερων περιοχών λιμένων που αποτελούν ουσιώδη κρίκο με το σύνολο της αλυσίδας μεταφορών και τις ροές επιβατών.

2.1

Η πρόταση συμπληρώνει τα μέτρα ασφαλείας που εισήχθησαν με τον κανονισμό για τη βελτίωση της ασφαλείας στα πλοία και στις λιμενικές εγκαταστάσεις εξασφαλίζοντας ότι το αποτέλεσμα θα είναι η κάλυψη ολόκληρου του λιμένα από κάποιο σύστημα ασφαλείας. Η Οδηγία θα διασφαλίσει, αφενός, τα ενδεδειγμένα επίπεδα ασφαλείας για τους λιμένες της Κοινότητας και, αφετέρου, την εναρμονισμένη εφαρμογή μέτρων ασφαλείας τα οποία θα καλύπτουν ολόκληρες τις λιμενικές ζώνες.

2.2

Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι τα προσδοκώμενα κοινά μέτρα του ΔΝΟ και της ΔΟΕ με τη μορφή εθελοντικού Κώδικα Πρακτικής για την Ασφάλεια Λιμένων, τα οποία βρίσκονται επί του παρόντος στο στάδιο της προετοιμασίας, δεν πρόκειται να διασφαλίσουν την ταχεία καθιέρωση του αναγκαίου συστήματος ασφαλείας. Ως εκ τούτου, η ΕΕ οφείλει να αναλάβει εκ των προτέρων δράση, κατά προτίμηση με τη μορφή Οδηγίας, για την εισαγωγή της απαιτούμενης ευελιξίας.

2.3

Η προτεινόμενη Οδηγία θα επιτρέψει τη διατήρηση των υφισταμένων συστημάτων ασφαλείας τα οποία πληρούν τις αρχές και τις απαιτήσεις που τίθενται στο πλαίσιό της. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της Οδηγίας επιβάλλεται η πραγματοποίηση εκτιμήσεων ασφαλείας, ο καθορισμός των επιπέδων ασφαλείας, η διαμόρφωση και η έγκριση των σχεδίων ασφαλείας, ο διορισμός υπευθύνων ασφαλείας, η σύσταση επιτροπών ασφαλείας και η υποστήριξη της εφαρμογής των μέτρων.

3.1

Τα γεγονότα και οι ενέργειες μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 δικαίωσαν τις προβλέψεις σύμφωνα με τις οποίες ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας είναι βέβαιο ότι θα διαρκέσει για πολύ. Τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στη Μαδρίτη στις 11 Μαρτίου 2004 έφεραν στο προσκήνιο την ευπάθεια ολόκληρου του συστήματος των μεταφορών έναντι των τρομοκρατικών επιθέσεων και απέδειξαν ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί ποτέ απόλυτη ασφάλεια. Η ΕΟΚΕ, στη διερευνητική γνωμοδότησή της σχετικά με την ασφάλεια των μεταφορών (4) και στη συνακόλουθη γνωμοδότησή (5) της σχετικά με την ασφάλεια στις θαλάσσιες μεταφορές, τόνισε ότι η ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο σε διεθνή κλίμακα σε ό,τι αφορά την εκπόνηση ευρύτερου πλαισίου για την ασφάλεια το οποίο θα εξετάζει τα αίτια της τρομοκρατίας και δε θα αποσκοπεί αποκλειστικά στην πρόληψη ή την εξάλειψη των αποτελεσμάτων της.

3.2

Η ασφάλεια της ναυτιλίας είναι ένα γενικό πρόβλημα και ως εκ τούτου έχει τύχει της δέουσας προσοχής τόσο παγκοσμίως όσο και εκ μέρους της ΕΕ. Εντούτοις, η ασφάλεια των σιδηροδρομικών μεταφορών φαίνεται να επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο σε πρωτοβουλίες εθνικής κλίμακας, ενώ μέχρι στιγμής έχει δοθεί ελάχιστη προσοχή στην τρομοκρατία στις οδικές μεταφορές και στις εσωτερικές πλωτές μεταφορές. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι όλοι οι άλλοι τρόποι μεταφοράς θα πρέπει να αναλάβουν το μερίδιο της ευθύνης τους, διαφορετικά ο «πιο αδύναμος κρίκος» θα είναι ο στόχος των τρομοκρατών για να διεισδύσουν στο σύστημα. Δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένεται να καλύψουν οι λιμένες τα κενά ασφαλείας άλλων τρόπων μεταφοράς και είναι άδικο να υποχρεούνται να επωμισθούν αυτήν την οικονομική επιβάρυνση.

3.3

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι τα μέτρα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας θα πρέπει να συνδυάζονται με μέτρα για την καταπολέμηση των συνηθέστερων προβλημάτων ασφαλείας (οργανωμένο έγκλημα, πειρατεία, απάτη, λαθρεμπόριο και λαθρομετανάστευση). Τέτοια προβλήματα ασφαλείας υπάρχουν στις ευρύτερες περιοχές λιμένων και θα έπρεπε να είχαν αντιμετωπισθεί επειγόντως, όπως είχε ζητήσει η ΕΟΚΕ. Επ'αυτού, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ δεν είναι ακόμη συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης «για την καταστολή παράνομων πράξεων» (ΚΠΠ) και του Πρωτοκόλλου της και τονίζει την επιτακτική ανάγκη και τον επείγοντα χαρακτήρα της άμεσης επικύρωσής τους η οποία θα ενίσχυε τα ένδικα μέσα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

3.4

Η ΕΟΚΕ (6) υποστηρίζει την κοινοτική δράση που επιδιώκει συνομιλίες με τις ΗΠΑ με στόχο την επίτευξη συμφωνίας που θα προβλέπει ίση μεταχείριση για όλα τα φορτία (εμπορευματοκιβώτια) που προέρχονται από την ΕΕ και τη μεταφορά/ενσωμάτωση των διμερών συμφωνιών σε μια πολυμερή συμφωνία υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Τελωνείων (ΠΟΤ). Η σύναψη παρεμφερών αμοιβαίων συμφωνιών θα πρέπει να επιδιωχθεί και με άλλες περιοχές/χώρες με την υποστήριξη ενός συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών. Όπου κρίνεται απαραίτητο, οι συμφωνίες αυτές θα πρέπει να μεριμνούν για την τεχνική συνεργασία και για τη χρηματοδοτική ενίσχυση των αναπτυσσομένων χωρών προκειμένου να αναβαθμίσουν την υποδομή ασφαλείας των λιμένων τους.

3.5

Το πλαίσιο των προτεινόμενων μέτρων είναι παρόμοιο με εκείνο που ισχύει για τις λιμενικές εγκαταστάσεις (τερματικούς σταθμούς) και το σημαντικό νέο στοιχείο του έγκειται στην επέκταση του γεωγραφικού του πεδίου προκειμένου να καλύψει ολόκληρες τις λιμενικές ζώνες και να καθορισθεί από τα κράτη μέλη σύμφωνα με την παρεμφερή δράση που αναλαμβάνεται από τις ΗΠΑ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο επιδιωκόμενος σκοπός θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα μέσω της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΚ) 725/2004 (7). Εντούτοις, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τους περιορισμούς που τίθενται όσον αφορά την ταχεία επέκταση του πλήρους συστήματος ασφαλείας του προαναφερθέντος Κανονισμού προκειμένου να καλυφθούν οι ευρύτερες περιοχές λιμένων, καθώς και την ανάγκη να παρασχεθεί στα κράτη μέλη, μέσω της Οδηγίας, η απαραίτητη ευελιξία για την εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική ποικιλομορφία των κοινοτικών λιμένων και τις διαφορετικές δραστηριότητες που ασκούνται σε αυτούς. Η ευελιξία δεν θα πρέπει να προκαλέσει μεγάλες διαφορές μεταξύ των μέτρων στους λιμένες της ΕΕ που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην κατάταξη των λιμένων των άλλων χωρών στους «ασφαλείς» και στην καταχώρησή τους στη μαύρη λίστα των «μη ασφαλών», με την έννοια της επισήμανσης παράνομων μεταναστών και τρομοκρατών, καθώς ενδέχεται να προκληθεί στρέβλωση της αγοράς και να τεθεί σε κίνδυνο η ομαλή ροή του διεθνούς εμπορίου.

3.6

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την άποψή (8) της ότι, με τη διεύρυνση της ΕΕ, η Μεσόγειος Θάλασσα αποκτά σημαντικότερο ρόλο. Το γεγονός ότι βρίσκεται πλησίον σε περιοχές από τις οποίες μπορούν να προκύψουν προβλήματα ασφάλειας τονίζει την ανάγκη να δοθεί Μεσογειακή διάσταση στην πολιτική ασφάλειας των θαλάσσιων μεταφορών. Η ΕΟΚΕ είχε επικροτήσει (9) την ανάπτυξη Ευρωμεσογειακού Δικτύου Μεταφορών και την ενσωμάτωση της ασφάλειας από τρομοκρατικές ενέργειες στους στόχους του. Είχε, επίσης, συμφωνήσει ότι είναι ζωτικό για τους Μεσογειακούς εταίρους να ενισχύσουν τα μέτρα ασφαλείας και η ίδρυση του Ευρωμεσογειακού Ιδρύματος για την Ασφάλεια θεωρήθηκε ως πρώτο βήμα για την επίτευξη του εν λόγω στόχου.

3.7

Με την παρούσα μορφή της, η Οδηγία εστιάζεται σε διοικητικές πτυχές, χωρίς να προσδιορίζει εναρμονισμένες διαδικασίες για την εφαρμογή των λεπτομερειών που σχετίζονται με τα παραρτήματα. Αντ' αυτού, παρέχει τη δυνατότητα μελλοντικών προσαρμογών. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι είναι επείγουσα ανάγκη να ενισχυθεί η ασφάλεια πέρα από τη διεπαφή πλοίου/λιμένα, αλλά επισημαίνει ότι θα ήταν πιο συνετό να αξιολογηθεί η πρόοδος που έχει μέχρι στιγμής επιτευχθεί επί του θέματος σε διεθνές επίπεδο, και ειδικότερα στον ΔΝΟ, στη ΔΟΕ και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Τελωνείων (ΠΟΤ), και να παρασχεθεί ταχεία και σαφής καθοδήγηση για την υλοποίηση του στόχου της Οδηγίας.

3.8

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η Οδηγία δεν δημιουργεί νέες υποχρεώσεις σε περιοχές οι οποίες καλύπτονται ήδη από τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 725/2004 (10), ή στις επεκταθείσες περιοχές λιμένων. Εντούτοις, δράττεται της ευκαιρίας να επαναλάβει τη βασική αρχή σύμφωνα με την οποία τα μέτρα ασφαλείας λιμένων θα πρέπει να είναι ισορροπημένα όσον αφορά τους στόχους που επιδιώκουν, το κόστος τους και τον αντίκτυπό τους στις ροές των μεταφορών και του εμπορίου. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να εξεταστούν προσεκτικά οι προτάσεις και να εκτιμηθεί κατά πόσον είναι ρεαλιστικές και πρακτικά εφικτές. Τα μέτρα θα πρέπει να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και να τηρούν τις αρχές που αναγνωρίζονται ειδικότερα από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τρόπο ώστε να μην περιορίζουν αδικαιολόγητα τα προσωπικά ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών ούτε τη συνταγματική τάξη των επιμέρους κρατών, εξυπηρετώντας έτσι τους σκοπούς των τρομοκρατών. Συνεπώς, θα πρέπει να επιδειχθεί προσοχή ώστε να αποφευχθούν:

3.9

Το κόστος της συμμόρφωσης προς τα συμπληρωματικά μέτρα ασφαλείας για την κάλυψη της γεωγραφικής περιοχής του πολύ ευρύτερου λιμένα, δηλαδή περιορισμοί της πρόσβασης, έλεγχος φορτίου και αποσκευών και εξακρίβωση της ταυτότητας των προσώπων θα πολλαπλασιασθεί για τους περισσότερους λιμένες, καθώς η επέκταση της εφαρμογής των μέτρων ασφάλειας θα απαιτήσει πρόσθετες ρυθμίσεις από πλευράς υποδομής, εξοπλισμού, ανθρώπινου δυναμικού και κατάρτισης. Η ΕΟΚΕ, υπενθυμίζοντας τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της σχετικά με τη χρηματοδότηση των δαπανών ασφαλείας, καλεί εκ νέου την Επιτροπή να θεσπίσει ένα πρόγραμμα της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της εφαρμογής των μέτρων. Η ΕΟΚΕ υποστήριξε συγκεκριμένα ότι «αν και ένα μέρος αυτού του αυξημένου κόστους θα μετακυλισθεί στους καταναλωτές, για λόγους δίκαιης μεταχείρισης, οι κυβερνήσεις της ΕΕ οφείλουν να αναλάβουν μέρος του κόστους δεδομένου ότι η τρομοκρατία αποτελεί αντίδραση στις πολιτικές των κυβερνήσεων». Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της να καταρτίσει η Επιτροπή μια σφαιρική οικονομική μελέτη σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις των αυξημένων μέτρων ασφαλείας και συντάσσεται με το σχετικό αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

3.9.1

Οι θαλάσσιοι λιμένες αποτελούν ζωτικά στοιχεία του εθνικού πλούτου. Τα μέτρα που αποσκοπούν στην ασφάλεια ολόκληρης της λιμενικής ζώνης θεωρούνται εύλογα ότι είναι μέτρα κοινής ωφελείας. Η δημόσια χρηματοδότηση τέτοιων μέτρων, επομένως, δεν θα υπόκειτο στους κανόνες της Συνθήκης της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις. Λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι τα κράτη μέλη έχουν ωστόσο δυνατότητα επιλογής όσον αφορά την παροχή ή όχι δημόσιας στήριξης σε τέτοιου είδους μέτρα, θα πρέπει να διαμορφωθεί μια εναρμονισμένη προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ για να αποφευχθεί η στρέβλωση του ανταγωνισμού. Αυτή η προσέγγιση, η οποία συνεκτιμά επίσης τη χρηματοδότηση των μέτρων ασφαλείας των λιμενικών εγκαταστάσεων, θα πρέπει να βασιστεί στις ακόλουθες αρχές:

3.9.2

Ο υπολογισμός του κόστους των μέτρων ασφαλείας λιμένων είναι εξαιρετικά δύσκολος. Εντούτοις, συγκριτικά, το κόστος των μέτρων ασφαλείας λιμένων θα είναι υψηλότερο από ό,τι στις ΗΠΑ λόγω γεωγραφικών αιτίων που οφείλονται στο μεγαλύτερο αριθμό λιμένων της ΕΕ. Συγκριτικά ομιλώντας, αναμένεται ότι το κόστος της συμμόρφωσης των μεγάλων (11) και των μικρών λιμένων θα είναι δυσθεώρητο.

3.10

Η αδυναμία ταχείας ανταπόκρισης στα νέα δεδομένα όσον αφορά την τρομοκρατία ενδέχεται να οδηγήσει σε επαχθείς αναστολές λιμενικών δραστηριοτήτων, με κόστος ανερχόμενο σε πολλά δισεκατομμύρια. Κατά συνέπεια, ο κίνδυνος από πλευράς ασφαλείας μπορεί να καταστεί μη δασμολογικό εμπόδιο στις εμπορικές συναλλαγές.

4.1

Οι λιμένες γενικώς προσδιορίζονται ικανοποιητικά από την άποψη του γεωγραφικού πεδίου και της διοίκησης και στο εσωτερικό τους συνυπάρχουν διάφορες δραστηριότητες. Κανονικά, τα όρια των λιμένων καλύπτουν τις λιμενικές εγκαταστάσεις και όχι το αντίστροφο, όπως υπονοείται στο άρθρο 2.4 ή ακόμη στον ορισμό της έννοιας «λιμένας» ή «θαλάσσιος λιμένας» στο άρθρο 3. Ο ορισμός φαίνεται να υπονοεί ότι η λιμενική ζώνη είναι μικρότερη από την περιοχή της «λιμενικής εγκατάστασης» που περιλαμβάνει επιπλέον σημεία προσόρμισης, προβλήτες αναμονής και ζώνες προσέγγισης από τη θάλασσα. Συνεπώς, απαιτείται διασαφήνιση του όρου «κατισχύουν» που χρησιμοποιείται στο άρθρο 2.4.

4.2

Δεδομένου ότι το σχέδιο ασφαλείας λιμένων αποτελεί ρυθμιστικό σχέδιο, απαιτείται κατ'αρχήν να είναι συμβατό με τις αποφάσεις που έχουν ήδη ληφθεί κατά τη διαδικασία εφαρμογής του κώδικα ISPS και με τον Κανονισμό (ΕΚ) 725/2004 (12) όσον αφορά τα κριτήρια που ισχύουν για τις λιμενικές εγκαταστάσεις. Στο σχέδιο αυτό θα πρέπει να συμπεριληφθούν και τα ολοκληρωμένα σχέδια ασφαλείας για τις λιμενικές εγκαταστάσεις εντός των ορίων του λιμένα. Σε τελική ανάλυση, οι δευτερεύουσες λιμενικές εγκαταστάσεις θα πρέπει να λειτουργούν ως τμήματα του λιμένα και τα σχέδια ασφαλείας τους να ενσωματωθούν στο συνολικό σχέδιο ασφαλείας λιμένα με τις κατάλληλες προσαρμογές που είναι απαραίτητες για την εναρμόνιση και το συντονισμό τους με τους ευρύτερους στόχους του εν λόγω σχεδίου και συνεπώς η αρχή για την ασφάλεια του λιμένα θα πρέπει να φέρει την τελική εξουσία και ευθύνη.

4.3

Ο συμβουλευτικός ρόλος των προβλεπόμενων επιτροπών ασφαλείας λιμένα θα ενισχύσει την αποτελεσματική εφαρμογή του σχεδίου ασφαλείας λιμένα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επιτροπές αυτές θα συσταθούν από τις αρχές ασφαλείας λιμένα με επιπρόσθετο σκοπό τον προσδιορισμό των συνιστωσών του σχεδίου ασφαλείας λιμένα. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συμμετοχή εκπροσώπων των χειριστών των συσκευών αυτόματης αναγνώρισης του περιεχομένου και των λιμενεργατών με στόχο την εξεύρεση πρακτικών λύσεων.

4.4

Το φορτίο και οι επιβάτες δεν πρέπει να υπόκεινται σε διπλό έλεγχο κατά την είσοδό τους στη λιμενική ζώνη και, εν συνεχεία, τελικώς κατά την είσοδό τους στην περιοχή της 'λιμενικής εγκατάστασης'. Επιπλέον, απαιτείται μια πρακτική προσέγγιση όσον αφορά την κινητικότητα των πληρωμάτων, των επισκεπτών και των προμηθευτών των πλοίων.

4.5

Οι επιθεωρήσεις της συμμόρφωσης προς τα μέτρα ασφαλείας λιμένων σε ένα κράτος μέλος μπορούν να διεξάγονται από υπαλλήλους ασφαλείας άλλου κράτους μέλους υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Άρθρο 17.2 και 14.3).

5.1

Τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στη Μαδρίτη στις 11 Μαρτίου 2004 επιβεβαίωσαν τους φόβους σχετικά με την ευπάθεια ολόκληρου του συστήματος των μεταφορών στις τρομοκρατικές επιθέσεις και ενίσχυσαν την πεποίθηση ότι δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί απόλυτη ασφάλεια.

5.2

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι όλοι οι τρόποι μεταφοράς θα πρέπει να αναλάβουν το μερίδιο της ευθύνης τους, διαφορετικά ο «πιο αδύναμος κρίκος» θα είναι ο στόχος των τρομοκρατών προκειμένου να διεισδύσουν στο σύστημα. Δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένεται να καλύψουν οι λιμένες τα κενά ασφαλείας άλλων τρόπων μεταφοράς και είναι άδικο να υποχρεούνται να επωμισθούν την οικονομική επιβάρυνση.

5.3

Η ασφάλεια της ναυτιλίας είναι ένα πρόβλημα που τίθεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη διεθνή και κοινοτική δράση με στόχο την επίτευξη συμφωνίας που θα προβλέπει ίση μεταχείριση για όλα τα φορτία (εμπορευματοκιβώτια) από και προς τους λιμένες της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ έχει την ακράδαντη πεποίθηση ότι η στρατηγική της αστυνόμευσης δεν αποτελεί ασφαλή στρατηγική σε έναν μη ασφαλή κόσμο. Συνεπώς, η ΕΕ θα πρέπει να πρωτοστατήσει σε διεθνή κλίμακα για την ανάπτυξη ενός ευρύτερου πλαισίου ασφαλείας το οποίο να εξετάζει συγχρόνως και τα αίτια της τρομοκρατίας και να μην επικεντρώνεται μόνον στην εξάλειψη των επιπτώσεών της.

5.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί πλήρως την προτεινόμενη Οδηγία περί εφαρμογής των μέτρων ασφαλείας στις ευρύτερες περιοχές λιμένων. Η ευελιξία που παρέχεται στα κράτη μέλη δυνάμει της προτεινόμενης Οδηγίας δεν θα πρέπει να οδηγήσει στην κατάταξη των λιμένων των άλλων χωρών στους «ασφαλείς» και στην καταχώρηση σε μαύρη λίστα των «μη ασφαλών», καθώς ενδέχεται να προκληθεί στρέβλωση της αγοράς και να τεθεί σε κίνδυνο η ομαλή ροή του διεθνούς εμπορίου.

5.5

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι τα μέτρα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας θα πρέπει να συνδυάζονται με μέτρα για την καταπολέμηση των συνηθέστερων προβλημάτων ασφαλείας (οργανωμένο έγκλημα, πειρατεία, απάτη, λαθρεμπόριο και λαθρομετανάστευση).

5.6

Οι θαλάσσιοι λιμένες αποτελούν ζωτικά στοιχεία του εθνικού πλούτου. Τα μέτρα που αποσκοπούν στην ασφάλεια ολόκληρης της λιμενικής ζώνης θεωρούνται εύλογα ως μέτρα κοινής ωφελείας. Η δημόσια χρηματοδότηση τέτοιων μέτρων, επομένως, δεν θα υπόκειτο στους κανόνες της Συνθήκης της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις. Όσον αφορά την παροχή δημόσιας στήριξης, απαιτείται η διαμόρφωση μίας εναρμονισμένης προσέγγισης των κρατών μελών σε επίπεδο ΕΕ για να αποφευχθεί η στρέβλωση του ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ καλεί εκ νέου την Επιτροπή να θεσπίσει ένα πρόγραμμα της ΕΕ για τη χρηματοδότηση, όποτε τούτο κρίνεται αναγκαίο, της εφαρμογής των μέτρων αυτών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η οικονομική διάσταση της ασφαλείας λιμένων αποτελεί μείζον ζήτημα για το διεθνές εμπόριο το οποίο χρήζει επειγόντως αντιμετώπισης εκ μέρους της ΕΕ.

5.7

Τα μέτρα ασφαλείας στις περιοχές λιμένων θα πρέπει να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και να τηρούν τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τρόπο ώστε να μην περιορίζουν αδικαιολόγητα τα προσωπικά ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών ούτε τη συνταγματική τάξη.

5.8

Η ΕΟΚΕ τονίζει την επείγουσα ανάγκη να δοθεί Μεσογειακή Διάσταση στη ναυτιλιακή πολιτική ασφαλείας που αποκτά ζωτική σημασία με τη διεύρυνση της ΕΕ.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/27

1.

2.

3.

4.

5.

6.

1.1

Η ωφέλιμη ενέργεια (1) αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία οικοδομούνται ο σύγχρονος τρόπος ζωής και ο πολιτισμός μας. Μόνο η διάθεση ενέργειας σε επαρκείς ποσότητες μας επέτρεψε να φθάσουμε στο σημερινό βιοτικό επίπεδο, το οποίο, στις μεγάλες αλλά και στις αναδυόμενες βιομηχανικές χώρες, χαρακτηρίζεται από προσδόκιμο ζωής, εξασφάλιση του εφοδιασμού σε είδη διατροφής, γενική ευημερία και προσωπική ελευθερία χωρίς προηγούμενο. Χωρίς επαρκή ενεργειακό εφοδιασμό τα επιτεύγματα αυτά θα κινδύνευαν να εκμηδενιστούν.

1.2

Η ανάγκη για ασφαλή, οικονομικό, φιλικό για το περιβάλλον και βιώσιμο εφοδιασμό με ωφέλιμη ενέργεια αποτελεί κεντρικό θέμα των αποφάσεων των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων της Λισσαβόνας, του Γκέτεμποργκ και της Βαρκελώνης. Ως εκ τούτου, η ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικεντρώνεται σε τρεις στενά συνδεδεμένους μεταξύ τους και εξίσου σημαντικούς στόχους: προστασία και βελτίωση 1) της ανταγωνιστικότητας, 2) της ασφάλειας εφοδιασμού και 3) του περιβάλλοντος, στο πλαίσιο πάντοτε μίας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

1.3

Η ΕΟΚΕ, σε πολλές γνωμοδοτήσεις της, έχει διαπιστώσει ότι η επίτευξη των στόχων αυτών αναχαιτίζεται από σοβαρά εμπόδια και έχει ασχοληθεί αρκετές φορές με τις διάφορες πτυχές και τους δυνατούς τρόπους επίλυσης του ενεργειακού προβλήματος που δημιουργούν τα εν λόγω εμπόδια (2). Σημειωτέες είναι εν προκειμένω οι γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ σχετικά με την Πράσινη Βίβλο της Επιτροπής «Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού» (3) καθώς και σχετικά με τις «Ερευνητικές ανάγκες για τη διασφάλιση ενός βιώσιμου ενεργειακού εφοδιασμού» (4).

1.4

Στις γνωμοδοτήσεις αυτές, η ΕΟΚΕ έχει ήδη υπογραμμίσει ότι η διάθεση και χρήση ενέργειας συνδέονται με τη ρύπανση του περιβάλλοντος, με κινδύνους, με την εξάντληση των φυσικών πόρων, με το πρόβλημα της εξάρτησης από τρίτες χώρες και με αστάθμητους παράγοντες και ότι η σημαντικότερη δράση που πρέπει να αναληφθεί για τη μείωση των κινδύνων για τον ενεργειακό εφοδιασμό και των λοιπών υφιστάμενων κινδύνων συνίσταται στην όσο το δυνατόν πολύπλευρη και ισορροπημένη χρήση όλων των μορφών και ειδών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την εξοικονόμηση και την ορθολογική χρήση της ενέργειας. Οι εν λόγω γνωμοδοτήσεις περιέχουν και μια σύντομη παρουσίαση (5) των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των διαφόρων διαδικασιών, η επανάληψη της οποίας, ωστόσο, εκφεύγει των ορίων του παρόντος προσχεδίου γνωμοδότησης.

1.5

Όλες οι εναλλακτικές λύσεις και τεχνικές που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στον μελλοντικό ενεργειακό εφοδιασμό παρουσιάζουν τεχνικές ατέλειες, συνεπάγονται επιπτώσεις για το περιβάλλον, δεν επαρκούν για την κάλυψη του συνόλου των αναγκών, ενώ δεν μπορεί να προβλεφθεί το δυναμικό τους για το μακροπρόθεσμο μέλλον. Για τον λόγο αυτό, μια υπεύθυνη και διορατική ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική δεν μπορεί να θεωρήσει δεδομένη τη διασφάλιση επαρκούς, κατά την έννοια των ανωτέρω στόχων, ενεργειακού εφοδιασμού, απλώς μέσω της χρήσης ορισμένων μόνο πηγών ενέργειας. Αυτό επιβάλλεται και για λόγους εξοικονόμησης και οικολογικής χρήσης της ενέργειας.

1.6

Συνεπώς, δεν έχει διασφαλισθεί ακόμη ένας μακροπρόθεσμος, φιλικός για το περιβάλλον και οικονομικά αποδεκτός ενεργειακός εφοδιασμός στην Ευρώπη, αλλά ούτε και σε παγκόσμιο επίπεδο (6). Η επίλυση του προβλήματος μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της περαιτέρω εντατικής έρευνας και της ανάπτυξης της τεχνολογίας. Η έρευνα στον τομέα της ενέργειας (7) αποτελεί στρατηγικό στοιχείο και αναγκαία προϋπόθεση κάθε μακροπρόθεσμα επιτυχημένης ενεργειακής πολιτικής. Στην προαναφερθείσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ πρότεινε ανάλογο συνεκτικό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ερευνών, σημαντικά στοιχεία του οποίου ήδη περιλαμβάνονται τόσο στο 6ο πρόγραμμα Ε & Α όσο και στο πρόγραμμα έρευνας και κατάρτισης της EURATOM, αλλά θεωρεί ότι ο προβλεπόμενος προϋπολογισμός για την Ε & Α θα πρέπει να αυξηθεί αισθητά.

1.7

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει ότι η μελέτη του ενεργειακού προβλήματος πρέπει να χαρακτηρίζεται από έναν περισσότερο παγκόσμιο προσανατολισμό και να εκτείνεται σε πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, δεδομένων ότι οι εξελίξεις στην ενεργειακή οικονομία συντελούνται με αργούς ρυθμούς, ότι οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου δεν αποτελούν τοπικό αλλά παγκόσμιο πρόβλημα και ότι θα πρέπει, κατά το δεύτερο ήμισυ του 21ου αιώνα, να αναμένουμε κλιμάκωση του ενεργειακού προβλήματος.

1.8

Τόσο το πρόβλημα που γεννάται λόγω των περιορισμένων φυσικών πόρων όσο και αυτό των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, επιδεινώνονται ακόμη περισσότερο από την πρόγνωση ότι οι παγκόσμιες ενεργειακές ανάγκες θα διπλασιαστούν ή ακόμη και θα τριπλασιαστούν έως το 2060, ως αποτέλεσμα της πληθυσμιακής αύξησης και των αναγκών αναπλήρωσης της καθυστέρησης των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών. Η στρατηγική που θα ακολουθηθεί και οι προοπτικές ανάπτυξης πρέπει, συνεπώς, να προσανατολιστούν πέρα από τον ορίζοντα των στόχων αυτών.

1.9

Στη γνωμοδότηση που εξέδωσε η ΕΟΚΕ πρόσφατα σχετικά με την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων, τόνισε εκ νέου ότι κάθε στρατηγική για τη βιωσιμότητα πρέπει να καλύπτει μια σαφώς μεγαλύτερη περίοδο.

1.10

Όπως έχει ήδη διαπιστώσει η ΕΟΚΕ, η εν λόγω προσέγγιση δεν ανακλάται επαρκώς στον τρόπο με τον οποίο αυτό το πρόβλημα γίνεται αντιληπτό από τους πολίτες, ούτε στις δημόσιες συζητήσεις για το θέμα αυτό. Αντιθέτως, μεταξύ αυτών που υποτιμούν τους κινδύνους και τις δυνατότητες και εκείνων που τις υπερτιμούν, το φάσμα των απόψεων είναι ευρύ. Οι γνώμες εκτείνονται από την άποψη ότι δεν υφίσταται ενεργειακό πρόβλημα και ότι μέχρι σήμερα όλα πήγαν καλά και, σε περίπτωση ανάγκης, θα βρεθούν νέα κοιτάσματα (εξάλλου, κυκλοφορούν ήδη εδώ και δεκαετίες προγνώσεις σύμφωνα με τις οποίες τα δάση θα αφανισθούν ή ότι τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου θα εξαντληθούν εντός των προσεχών 40 ετών), έως την άποψη ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν κάλλιστα να καλύψουν το σύνολο των ενεργειακών αναγκών, εάν όλοι οι ερευνητικοί πόροι επικεντρωθούν στο στόχο αυτό και το κοινωνικό σύνολο προσαρμοστεί αναλόγως.

1.11

Ως εκ τούτου, δεν υφίσταται ακόμη μια επαρκώς ενιαία, παγκόσμια ενεργειακή πολιτική, ενώ ακόμη και μεταξύ των κρατών μελών της Ένωσης υπάρχουν σαφείς διαφορές ως προς την αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος.

2.1

Τόσο η πυρηνική σχάση εξαιρετικά βαρέων πυρήνων, όσο και η σύντηξη εξαιρετικά ελαφρών πυρήνων, αποτελούν διαδικασίες κατά τις οποίες, σε σύγκριση με την χρησιμοποιημένη μάζα, εκλύεται ποσότητα ενέργειας η οποία υπερβαίνει κατά ένα εκατομμύριο μονάδες την ποσότητα ενέργειας που εκλύεται κατά τις χημικές διαδικασίες.

2.2

Οι πρώτες ανακαλύψεις, το 1928, απέδειξαν ότι η πυρηνική σύντηξη αποτελεί την έως τότε ανεξήγητη πηγή ενέργειας του Ήλιου και των περισσότερων άστρων. Κατά συνέπεια, η ενέργεια σύντηξης είναι η πηγή ενέργειας που καθορίζει, μέσω της ακτινοβολίας του Ήλιου, την επιβίωσή μας αλλά και την ανάπτυξη των φυτών, την δημιουργία ορυκτών πηγών ενέργειας και την εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

2.3

Όταν ανακαλύφθηκε η πυρηνική σχάση, το 1938, και αναγνωρίστηκαν οι τεράστιες δυνατότητες που προσφέρει ως πηγή ενέργειας και για ειρηνικούς σκοπούς, άρχισε μια ελπιδοφόρα και δυναμική εξέλιξη για την αξιοποίησή της.

2.4

Η πορεία της εξέλιξης αυτής κατέδειξε ότι ενώ ο στόχος της αξιοποίησης της πυρηνικής σχάσης επιτεύχθηκε εκπληκτικά σύντομα, οι ελπίδες για μια σχεδόν ανεξάντλητη επίγεια πηγή ενέργειας μέσω της πυρηνικής σύντηξης, δεν έχουν εκπληρωθεί ακόμη.

2.5

Η αξιοποίηση και των δύο μορφών πυρηνικής ενέργειας στοχεύει συγκεκριμένα i) στην παραγωγή ηλεκτρισμού χωρίς την πρόκληση εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και, επιπλέον, ii) στη βελτίωση της κατανάλωσης υδρογονανθράκων (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), οι οποίοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως καύσιμο στον τομέα των μεταφορών και οι οποίοι, δεδομένου ότι η καύση τους προκαλεί, σε σύγκριση με τον άνθρακα, μειωμένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, εξετάζονται ή και ήδη αξιοποιούνται εκτενέστερα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (8).

2.6

Ωστόσο, ο τρόπος λειτουργίας, οι όροι παραγωγής, οι περιβαλλοντικές πτυχές και οι πτυχές που αφορούν την ασφάλεια, τα αποθέματα και η διαθεσιμότητα των αναγκαίων πόρων για τη διαδικασία της πυρηνικής σχάσης και της πυρηνικής σύντηξης, εμφανίζουν σημαντικές διαφορές. Η πυρηνική σύντηξη παρουσιάζει για κάθε μια από τις πτυχές αυτές βασικά πλεονεκτήματα.

2.7

Η πυρηνική σχάση χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες ως μέθοδος παραγωγής ενέργειας. Οι αντιδραστήρες πυρηνικής σχάσης έχουν ήδη συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στην αποφυγή των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου (CO2) και την άμβλυνση των εξαρτήσεων που δημιουργούν η κατανάλωση και οι εισαγωγές αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Για τον λόγο αυτό, έχει επανέλθει στο προσκήνιο η συζήτηση για το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας, ιδίως σε σχέση με τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και τα μέσα που προβλέπονται για την επίτευξη του στόχου αυτού (κίνητρα/χρηματικές ποινές). Το θέμα αποτέλεσε αντικείμενο πρόσφατης γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ (9).

2.8

Καύσιμη ύλη για την πυρηνική σχάση αποτελούν τα ισότοπα (10) των ιδιαίτερα βαρέων στοιχείων του περιοδικού συστήματος στοιχείων, δηλαδή του θορίου, του ουρανίου και του πλουτωνίου. Τα νετρόνια που απελευθερώνονται κατά την πυρηνική σχάση προκαλούν νέες διασπάσεις στους ατομικούς πυρήνες των στοιχείων αυτών, με αποτέλεσμα να προκαλείται μία αλυσιδωτή αντίδραση που οδηγεί στην παραγωγή ενέργειας η οποία πρέπει να ελέγχεται ως προς την έκτασή της. Η έκλυση στη βιόσφαιρα των ραδιενεργών προϊόντων σχάσης, εν μέρει ιδιαίτερα μεγάλης ημίσειας ζωής, και των ακτινίδων, που δημιουργούνται κατά την εν λόγω διαδικασία, πρέπει να εμποδιστεί για χιλιετίες. Το γεγονός αυτό προκαλεί ανησυχίες και έχει οδηγήσει μέρος της κοινής γνώμης στη γενική απόρριψη της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας. Επιπλέον, κατά την πυρηνική σχάση δημιουργούνται και νέα σχάσιμα υλικά, όπως πλουτώνιο (από το ουράνιο με μαζικό αριθμό 238), που υπόκεινται σε έλεγχο ως υλικά που δύνανται να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.

2.9

Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες σχάσης λειτουργούν ως κλίβανοι. Ένα απόθεμα πυρηνικής καύσιμης ύλης αρκετών ετών (σε σταθμό παραγωγής ενέργειας της τάξης μεγέθους 100 τόνων και άνω) εγκλείεται σε έναν πυρήνα αντίδρασης και, μέσα από ελεγχόμενες διαδικασίες, απελευθερώνεται ο εκάστοτε αναγκαίος αριθμός αντιδράσεων σχάσης προκειμένου να εκλυθούν οι επιδιωκόμενες ποσότητες ενέργειας. Παρά την εξαιρετικά προηγμένη τεχνολογία ρύθμισης αυτών των διαδικασιών και τη εξαιρετική ασφάλεια με την οποία πραγματοποιούνται, η υπερβολικά μεγάλη ποσότητα ενέργειας που αποθηκεύεται αρκεί για να αυξήσει ακόμη περισσότερο τις ανησυχίες. Πρόσθετες ανησυχίες προκαλεί και το φαινόμενο της υπολειπόμενης θερμότητας του αντιδραστήρα μετά την παύση του. Εξαιτίας αυτού, στους περισσότερους τύπους πυρηνικών αντιδραστήρων, ακόμη και μετά τη διακοπή λειτουργίας τους, πρέπει να συνεχιστεί η εντατική ψύξη του αντιδραστήρα για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου να αποφευχθεί η υπερθέρμανση του προστατευτικού τους περιβλήματος.

2.10

Σχετικά με αυτούς τους προβληματισμούς, η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει και στην γνωμοδότηση (11) που εξέδωσε πρόσφατα σχετικά με το θέμα αυτό, ότι εν τω μεταξύ έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή αντιδραστήρων πυρηνικής σχάσης της 4ης γενεάς. Σε σύγκριση με τις ήδη υψηλές προδιαγραφές ασφαλείας των υφιστάμενων αντιδραστήρων, οι αντιδραστήρες αυτοί παρουσιάζουν ακόμη μεγαλύτερη εγγενή ασφάλεια.

2.11

Αναλογικά προς την χρησιμοποιούμενη μάζα, η πυρηνική σύντηξη αποτελεί την αποτελεσματικότερη διαδικασία παραγωγής ενέργειας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γη. Οι αντιδραστήρες πυρηνικής σύντηξης είναι μονάδες που προορίζονται για την ελεγχόμενη συντέλεση διαδικασιών πυρηνικής σύντηξης και την εκμετάλλευση της εκλυόμενης κατά τις εν λόγω διαδικασίες ενέργειας, και μάλιστα ως μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνεχούς λειτουργίας (12), κατά προτίμηση στο βασικό φορτίο. Ως καύσιμο υλικό χρησιμοποιούνται τα βαρέα ισότοπα του υδρογόνου (βλ. κατωτέρω). Το ήλιο (13), το οποίο είναι ένα αβλαβές ευγενές αέριο με χρήσιμες εφαρμογές, αποτελεί την «τέφρα» του αντιδραστήρα πυρηνικής σύντηξης.

2.12

Ωστόσο, κατά την αντίδραση της σύντηξης, η οποία συντελείται μόνον όταν τα στοιχεία της αντίδρασης προσκρούουν μεταξύ τους με πολύ μεγάλη ταχύτητα (14), απελευθερώνονται επίσης νετρόνια, με αποτέλεσμα να παράγονται ραδιενεργά στοιχεία στα τοιχώματα του αντιδραστήρα (τα οποία μπορούν να μεταβάλουν τις μηχανικές του ιδιότητες). Για τον λόγο αυτό, ένας από τους στόχους του σχετικού προγράμματος Ε & Α είναι η ανάπτυξη υλικών των οποίων η ραδιοτοξικότητα (15) να μειώνεται στα επίπεδα της ραδιοτοξικότητας της τέφρας του άνθρακα ήδη μετά την πάροδο εκατό ή το πολύ μερικών εκατοντάδων ετών, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης μεγάλου τμήματος αυτών των υλικών. Κατ' αυτόν τον τρόπο το πρόβλημα της τελικής εναπόθεσης περιορίζεται σημαντικά.

2.13

Από επιστημονική και τεχνική άποψη, οι διαδικασίες για την παραγωγή ενέργειας σύντηξης είναι εξαιρετικά απαιτητικές. Κατά βάση, πρόκειται για τη δύσκολη διαδικασία της θέρμανσης ενός αερίου αποτελούμενου από ισότοπα υδρογόνου (δηλαδή, ενός μείγματος δευτερίου και τριτίου) σε θερμοκρασίες άνω των 100 εκατομμυρίων βαθμών (έτσι μετατρέπεται σε πλάσμα (16)), προκειμένου η ταχύτητα των συγκρουόμενων πυρήνων να επιτύχει το ύψος που απαιτείται ώστε να συντελεστούν οι επιδιωκόμενες διαδικασίες σύντηξης. Επιπλέον, πρέπει να επιτευχθούν η συγκράτηση της ενότητας του πλάσματος για επαρκή χρόνο και η εξαγωγή και διοχέτευση προς την κατανάλωση της πυρηνικής ενέργειας σύντηξης που εκλύεται κατά την εν λόγω διαδικασία.

2.14

Οι διαδικασίες αυτές συντελούνται μέσα στο θάλαμο καύσης του αντιδραστήρα σύντηξης, ενώ τα αποθέματα ενέργειας της καύσιμης ύλης που εισάγεται συνεχώς στο θάλαμο είναι τόσο λίγα (μερικά γραμμάρια) ώστε, χωρίς επανατροφοδότηση, να επαρκούν για παραγωγή ισχύος μόλις μερικών λεπτών και να αποφεύγονται οι ανεπιθύμητες διαρροές ενέργειας. Επιπλέον: ακριβώς το γεγονός ότι κάθε σφάλμα χειρισμού οδηγεί στην ψύξη και στην παύση της «θερμοπυρηνικής» διαδικασίας καύσης (17), αποτελεί μία εγγενή πρόσθετη δικλείδα ασφαλείας.

2.15

Οι εν λόγω εγγενείς ασφαλιστικές δικλείδες, η δυνατότητα δραστικής μείωσης των μεγάλης διάρκειας ζωής ραδιοτοξικών αποβλήτων, δεδομένου ότι κατά τη σύντηξη δεν δημιουργούνται καν προϊόντα σχάσης και μεγάλης διάρκειας ζωής και ιδιαίτερα επικίνδυνα συστατικά (ακτινίδες) και το σχεδόν ανεξάντλητο απόθεμα πόρων που προσφέρουν, καθιστούν τη χρήση της ενέργειας σύντηξης ένα ιδιαίτερα ελκυστικό και καθοριστικό στοιχείο του βιώσιμου ενεργειακού εφοδιασμού στο μέλλον και συμβάλλουν κατ' αυτόν τον τρόπο στην επίλυση των υφιστάμενων προβλημάτων.

2.16

Όσον αφορά το ζήτημα αυτό, η EOKE έχει τονίσει ήδη σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ότι ο προσανατολισμός της Ε & Α προς την αξιοποίηση της ενέργειας σύντηξης, συνιστά ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο της μελλοντικής ενεργειακής πολιτικής και αποτελεί αξιοσημείωτο παράδειγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ότι, για τον λόγο αυτό, πρέπει, στο πλαίσιο των κοινοτικών προγραμμάτων-πλαισίων και των ερευνητικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων Ευρατόμ, να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση των εν λόγω εργασιών.

3.1

Οι πρώτες σκέψεις σχετικά με την χρήση της ενέργειας σύντηξης για ειρηνικούς σκοπούς εκφράστηκαν πριν από μόλις 50 έτη. Ενώ την εποχή εκείνη μερικά κράτη διέθεταν ήδη την τεχνολογία χρήσης των διαδικασιών σύντηξης για την παραγωγή όπλων (βόμβα υδρογόνου), το βήμα προς την αξιοποίηση της ενέργειας σύντηξης για ειρηνικούς σκοπούς έμοιαζε με μια πολλά υποσχόμενη εξέλιξη μεν, πλην όμως, εξαιρετικά δύσκολη και μακροπρόθεσμη.

3.2

Δύο θέσεις από την εποχή εκείνη, οι οποίες εξακολουθούν να μνημονεύονται έως και σήμερα, διαφωτίζουν τα παραπάνω και αποδεικνύουν ότι από νωρίς είχε κατανοηθεί η διάσταση μεταξύ των υψηλών προσδοκιών και των εξαιρετικά δύσκολων φυσικών και τεχνικών προβλημάτων. Αφενός, ο Homi J. Bhabha είχε δηλώσει στην εναρκτήρια ομιλία του της πρώτης διεθνούς διάσκεψης για τις ειρηνικές εφαρμογές της ατομικής ενέργειας, που πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη το 1955: «I venture to predict that a method will be found for liberating fusion energy in a controlled manner within the next two decades.» (18) Αφετέρου, το 1956, στο πρώτο ολοκληρωμένο άρθρο (19) που επέτρεψαν οι ΗΠΑ να δημοσιευτεί σχετικά με το θέμα της σύντηξης, το επιστημονικό περιοδικό «Reviews of Modern Physics» έγραφε: «However, the technical problems to be solved seem great indeed. When made aware of these, some physicists would not hesitate to pronounce the problem impossible of solution.» (20)

3.3

Εκ των υστέρων μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι μεταξύ των ποικίλων ιδεών που εκφράστηκαν εκείνη την εποχή σχετικά με τον τρόπο που θα μπορούσε να υλοποιηθεί το εν λόγω σχέδιο, υπήρχαν και ιδέες που βασίζονταν στη λεγόμενη «μαγνητική περίσφιξη», οι οποίες στο μεταξύ αποδείχθηκαν ως οι πιο επιτυχημένες και πολλά υποσχόμενες διαδικασίες για την επίτευξη των απαιτούμενων συνθηκών. Η απόδειξη αυτή ήταν ωστόσο αποτέλεσμα επίπονων προσπαθειών, που συνοδεύονταν από εμπόδια και αποτυχίες, για την περαιτέρω εξέλιξη και βελτιστοποίησή τους από επιστημονική και τεχνική άποψη. Πρόκειται για την εφαρμογή του μοντέλου ΤΟΚΑΜΑΚ (ακρωνύμιο της ρωσικής ονομασίας της συσκευής: σπειροειδής (21) μαγνητικός θάλαμος), και της συσκευής STELLARATOR. Και οι δύο διαδικασίες είναι παραλλαγές της κοινής βασικής ιδέας, δηλαδή της περίσφιξης, σύμφωνα με τις απαιτούμενες συνθήκες, του θερμαινόμενου πλάσματος, μέσω κατάλληλα δομημένων σπειροειδών μαγνητικών πεδίων.

3.4

Τον πρωτοποριακό ρόλο σε αυτό το πλαίσιο διαδραμάτισε το κοινοτικό έργο JET (Joint European Torus), ο τεχνικός σχεδιασμός του οποίου (22) ολοκληρώθηκε είκοσι χρόνια μετά (23). Μέσω του JET, κατά την πειραματική φάση του, οι επιστήμονες όχι μόνο κατόρθωσαν να επιτύχουν πραγματικά για πρώτη φορά τις απαιτούμενες θερμοκρασίες του πλάσματος, αλλά, τη δεκαετία του 1990, με την αξιοποίηση της διαδικασίας σύντηξης δευτερίου-τριτίου, να ελέγξουν και την έκλυση αξιόλογων ποσοτήτων (περίπου 20 Megajoule σε κάθε πειραματική διαδικασία) ενέργειας σύντηξης. Με τον τρόπο αυτό, κατέστη εφικτό να εκλυθεί βραχυπρόθεσμα από το πλάσμα σχεδόν τόση παραχθείσα μέσω των αντιδράσεων σύντηξης ισχύς, όση τροφοδοτήθηκε για τη θέρμανσή του.

3.5

Η επιτυχία αυτή κατέστη εφικτή με τη επικέντρωση όλων των προσπαθειών στο ερευνητικό πρόγραμμα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη σύντηξη, εκτελούμενο στο πλαίσιο του προγράμματος Ευρατόμ. Στο δίκτυο του προγράμματος αυτού, τα επιμέρους εργαστήρια των κρατών μελών, τα οποία είναι συνδεδεμένα με το Ευρατόμ με τις εκάστοτε πειραματικές εγκαταστάσεις τους και το μέρος του έργου που τους έχει ανατεθεί καθώς και με τη συμμετοχή τους στο JET, απόκτησαν μια νέα, κοινή ταυτότητα. Από αυτή την άποψη, ο Ευρωπαϊκός Ερευνητικός Χώρος έχει ήδη υλοποιηθεί πρώιμα και έχει συνεπώς αποδείξει την αποτελεσματικότητά του.

3.6

Κατ' αυτόν τον τρόπο ολοκληρώθηκε με επιτυχία το πρώτο, αποφασιστικό βήμα της παγκόσμιας έρευνας στον τομέα της ενέργειας σύντηξης και αποδείχθηκε, έτσι, στην πράξη η αρχή της φυσικής της παραγωγής και μαγνητικής περίσφιξης των πλασμάτων σύντηξης.

3.7

Καθοριστικής σημασίας για την πρόοδο αυτή αποτέλεσε μια υποδειγματική συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, το συντονισμό της οποίας ανέλαβαν μεταξύ άλλων οργανώσεις όπως η ΔΟΑΕ (Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας) και η ΔΕΕ (Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας). Καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε κυρίως η ευρωπαϊκή έρευνα. Ως αποτέλεσμα της φιλόδοξης προσπάθειάς της να φτάσει και να ξεπεράσει τα επιτεύγματα των ΗΠΑ, η Ευρώπη έχει κατακτήσει πλέον την πρωτοκαθεδρία στον εν λόγω τομέα, γεγονός που αναγνωρίζεται διεθνώς.

3.8

Με απαρχή μια πρωτοβουλία των προέδρων Gorbatschow και Reagan και μεταγενέστερα και του προέδρου Mitterand, η οποία δρομολογήθηκε ήδη πριν από 17 χρόνια, προέκυψε το έργο ITER (24), για την ανάπτυξη, ως κοινοτικού σχεδίου παγκόσμιας κλίμακας, του πρώτου πειραματικού αντιδραστήρα με θετικό ισοζύγιο ισχύος του πλάσματος (που σημαίνει ότι από το πλάσμα εκλύεται, μέσω διαδικασιών σύντηξης, σαφώς περισσότερη ισχύς από όση διοχετεύεται σε αυτό) και ενδεχομένως για την κατασκευή και λειτουργία του σε κοινοτικό επίπεδο. Το ITER στοχεύει στο να αποδείξει σε επίπεδο σταθμού παραγωγής ότι, από επιστημονικής και τεχνικής πλευράς, είναι εφικτή η παραγωγή ωφέλιμης ενέργειας από την πυρηνική σύντηξη μέσω της καύσης πλάσματος.

3.9

Με τον όρο «καύση» (ονομάζεται επίσης «θερμοπυρηνική καύση») εννοείται η κατάσταση εκείνη κατά την οποία η εκλυόμενη μέσω των διαδικασιών σύντηξης ενέργεια (πιο συγκεκριμένα: η ενέργεια με την οποία είναι φορτισμένοι οι πυρήνες ηλίου που δημιουργούνται) συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό στη διατήρηση των απαιτούμενων, εξαιρετικά υψηλών, συνθηκών θερμοκρασίας του πλάσματος. Τα αποτελέσματα των πειραμάτων που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα κατέδειξαν ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω μηχανισμών επαρκούς μεγέθους, ανάλογου με αυτό των μονάδων ισχύος. Το μέγεθος του ITER καθορίστηκε με βάση αυτή τη διαπίστωση.

3.10

Το εν λόγω πρόγραμμα βρίσκεται συνεπώς σε ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ έρευνας και ανάπτυξης, χωρίς, ωστόσο, να είναι εφικτός ο αυστηρός διαχωρισμός αυτών των δύο σταδίων. Για την επίτευξη των στόχων του ITER πρέπει αφενός να διερευνηθούν τα φυσικά ζητήματα που μπορούν να αποσαφηνιστούν μόνο μέσω της μεγάλης σε χρονική διάρκεια καύσης του πλάσματος, και αφετέρου θα χρειασθεί να αναπτυχθούν τεχνικά εξαρτήματα (όπως, λόγου χάρη, πολύ ισχυροί υπεραγώγιμοι μαγνήτες, ένας θάλαμος καύσης ικανός να συγκρατήσει το πλάσμα (25), μονάδες για την θέρμανση του πλάσματος κτλ.) τα οποία, βάσει παρόμοιων προδιαγραφών και διαστάσεων κατασκευής, θα χρησιμοποιηθούν μεταγενέστερα σε έναν εν λειτουργία αντιδραστήρα ισχύος. Τούτο είναι συνεπώς το πρώτο βήμα μετάβασης από τη φυσική στην τεχνολογία μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

3.11

Τα αποτελέσματα των προσπαθειών σχεδιασμού του ITER σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν ήδη λάβει τη μορφή στοιχείων μελέτης, εκτενών σχεδίων κατασκευής καθώς και τη μορφή πρωτότυπου και δοκιμασμένων συστατικών στοιχείων. Την βάση αυτών αποτελούν η εμπειρία και τα συμπεράσματα που έχουν συναχθεί από το σύνολο των προηγούμενων πειραμάτων στα οποία πρωτοστάτησε η JET, όχι μόνο για το ευρωπαϊκό, αλλά και για το παγκόσμιο πρόγραμμα πυρηνικής σύντηξης.

3.12

Οι γραμμικές διαστάσεις του ITER (μέση μεγάλη διάμετρος της σφαίρας του πλάσματος 12 μέτρα, χωρητικότητα του θαλάμου καύσης περίπου 1 000 cbm) θα είναι συνεπώς σχεδόν διπλάσιες από εκείνες της JET. Με το ITER θα παράγεται ενέργεια σύντηξης ισχύος περίπου 500 MW —ενίσχυση της ισχύος κατά δέκα φορές (26) — ενώ θα επιτυγχάνονται αντιδράσεις σύντηξης διάρκειας τουλάχιστον 8 λεπτών η καθεμία (σε περίπτωση μειωμένης αύξησης της ισχύος κατά βάση απεριόριστης διάρκειας καύσης).

3.13

Το κόστος κατασκευής του ITER προβλέπεται να ανέλθει σε περίπου 5 δις ευρώ. (27)

3.13.1

Το κύριο μέρος του κόστους αυτού θα καταβληθεί στις εταιρείες στις οποίες θα ανατεθεί η κατασκευή και η συναρμολόγηση των επιμέρους τμημάτων της πειραματικής εγκατάστασης. Από την ουσιαστική συμμετοχή της Ευρώπης στην κατασκευή του ITER θα επωφεληθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανία αυξάνοντας την ικανότητά της για καινοτομία αλλά και τις γνώσεις της στον τομέα της τεχνογνωσίας, γεγονός που εξυπηρετεί τους στόχους της Λισσαβώνας.

3.13.2

Η βιομηχανία επωφελήθηκε και κατά το παρελθόν από τα κερδοφόρα υποπροϊόντα του προγράμματος σύντηξης (28). Το σημαντικό αυτό δευτερεύον κέρδος που θα προκύψει από την κατασκευή του ITER αναμένεται να είναι ιδιαίτερα υψηλό.

3.13.3

Κατά την περίοδο κατασκευής του ITER, το ύψος των ευρωπαϊκών δαπανών (δηλαδή της Κοινότητας και των κρατών μελών) που απαιτούνται για ολόκληρο το πρόγραμμα σύντηξης προβλέπεται ότι δεν θα υπερβεί το 0,2 % του κόστους της τελικής κατανάλωσης σε ενέργεια στην Ευρώπη.

3.14

Η εταιρική συνεργασία για το ITER ξεκίνησε αρχικά μεταξύ της ΕΕ, της Ιαπωνίας, της Ρωσίας και των ΗΠΑ, οι οποίες, στην πορεία της διαρκώς μεταβαλλόμενης εξέλιξης (29) του προγράμματος, αποχώρησαν πριν από πέντε έτη περίπου για να επανενταχθούν το 2003, ενώ προσχώρησαν επίσης η Νότια Κορέα και η Κίνα. Στο πλαίσιο της εν λόγω συνεργασίας, αφενός μπόρεσε να επιμεριστεί το κόστος του σχεδιασμού μεταξύ όλων των σημαντικών εταίρων της παγκόσμιας έρευνας για την ενέργεια, αφετέρου διασφαλίστηκε, επίσης, ότι το σύνολο των παγκοσμίως διαθέσιμων ερευνητικών αποτελεσμάτων θα αξιοποιούνταν για το σχεδιασμό του ITER.

3.15

Επιπλέον, κατά αυτόν τον τρόπο αναδείχθηκε και η σημασία του σχεδίου ως ενός έργου παγκοσμίων διαστάσεων για την επίλυση ενός παγκόσμιου προβλήματος.

3.16

Επιπλέον, η κατασκευή και η εκμετάλλευση του ITER από κοινού, θα προσφέρει σε όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα σημαντική αύξηση γνώσεων και τεχνολογικών δεξιοτήτων (βλ. σχετικά και το κεφάλαιο 5), όχι μόνο όσον αφορά αυτό το νέο σύστημα παραγωγής ενέργειας, αλλά και όσον αφορά γενικά την καινοτομία στον τομέα των προηγμένων τεχνολογιών.

3.17

Η ανάπτυξη ενός μηχανισμού με τους στόχους του ITER για μια και μοναδική φορά παγκοσμίως, θα αποτελούσε, ωστόσο, καινοτομία στην ιστορία της τεχνολογίας, δεδομένου ότι για την εξέλιξη αυτή δεν θα λαμβάνονταν υπόψη η ανάπτυξη και τα αποτελέσματα δοκιμών ανταγωνιστικών, εξίσου εξελιγμένων, εναλλακτικών επιλογών - όπως συνέβη π.χ. κατά την εξέλιξη της αεροπορίας, της αστροναυτικής ή των πυρηνικών αντιδραστήρων σχάσης.

3.18

Εντούτοις, αυτός ο περιορισμός, που θα γινόταν για λόγους οικονομίας, θα έπρεπε να υποστηριχθεί από ιδιαίτερα αποτελεσματικά συνοδευτικά προγράμματα, στα οποία θα υπήρχαν περιθώρια ανάπτυξης καινοτόμων ιδεών και παραλλαγών σχεδίων (30) που θα μείωναν τους αναπτυξιακούς κινδύνους και θα εξετάζονταν, ωστόσο, αρχικά σε περιορισμένη έκταση και κατά συνέπεια με μικρό κόστος.

4.1

Τα συσσωρευμένα αποτελέσματα του ITER, τα οποία αναμένονται μετά 20 έτη περίπου από την έναρξη της κατασκευής του αντιδραστήρα, θα προσφέρουν τα βασικά στοιχεία για το σχεδιασμό και την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα επίδειξης DEMO, ο οποίος θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Ως εκ τούτου, η κατασκευή του DEMO μπορεί να ξεκινήσει σε περίπου 20-25 χρόνια.

4.2

Βάσει των απόψεων που επικρατούν σήμερα, ο σχεδιασμός των αντιδραστήρων πυρηνικής σύντηξης πρέπει να διαθέτει τα εξής χαρακτηριστικά:

4.3

Για την ανάπτυξη του DEMO, πέρα από ορισμένα βασικά ζητήματα, όπως η ενεργειακή εκμετάλλευση και οι διαδικασίες που περιορίζουν τη διάρκεια καύσης, οι οποίες θα πρέπει ήδη να διερευνηθούν και να επιδειχθούν μέσω του ITER, και πέρα από τις ήδη διαθέσιμες ή τις υπό ανάπτυξη για το σκοπό αυτό απαιτητικές τεχνολογικά διαδικασίες, κρίνεται απαραίτητη η προαγωγή και ενίσχυση και άλλων σημαντικών τεχνολογικών εξελίξεων.

4.4

Το στάδιο αυτό αφορά πρωτίστως το εσωτερικό κύκλωμα της καύσιμης ύλης (παραγωγή και χειρισμός του τριτίου), την εξαγωγή ισχύος, την ανθεκτικότητα των υλικών υπό συνθήκες φόρτισης του πλάσματος (αλληλεπίδραση πλάσματος- τοιχωμάτων) και νετρονικού βομβαρδισμού, την τεχνολογία επισκευών, την τελειοποίηση των τεχνολογιών εξ αποστάσεως χειρισμού, καθώς και τις τεχνικές για την αύξηση της διάρκειας καύσης, με στόχο την επίτευξη απόλυτα συνεχόμενης διαδικασίας καύσης. Ιδιαίτερα σημαντικό μέλημα αποτελεί και η ανάπτυξη κατάλληλων δομικών υλικών με χαμηλό ενεργειακό περιεχόμενο ή με ενεργειακό περιεχόμενο σύντομης διάρκειας ζωής, τα οποία, βάσει μακροχρόνιας δοκιμής και πιστοποίησής τους, πρέπει να υποβληθούν σε δραστικότερη επεξεργασία.

4.5

Ωστόσο, θα ήταν σφάλμα να πιστέψουμε ότι με την κατασκευή του DEMO η αποστολή των προγραμμάτων Ε & Α θα έχει εκπληρωθεί. Η ιστορία της τεχνολογίας καταδεικνύει ότι σε πολλές περιπτώσεις η εντατική έρευνα και ανάπτυξη άρχιζαν μετά την κατασκευή του πρωτότυπου δείγματος.

4.5.1

Η ιστορία της τεχνολογίας καταδεικνύει επίσης ότι τα πρώτα δείγματα μιας νέας τεχνολογίας είναι συχνά χοντροκομμένες, ατελείς μηχανές, συγκρινόμενα με τα τελικά μοντέλα των κομψών μηχανών που βαθμιαία παράγονται με την εξέλιξη των εν λόγω δειγμάτων.

4.5.2

Η σύγχρονη βελτιστοποίηση των κινητήρων ντίζελ επιτεύχθηκε 100 σχεδόν έτη μετά την ανακάλυψη τους. Έτσι, και οι αντιδραστήρες σύντηξης θα βελτιώνονται, θα βελτιστοποιούνται και θα πρέπει να προσαρμόζονται στις νέες απαιτήσεις που θα προκύπτουν.

5.1

Επί του παρόντος διεξάγεται μία έντονη διαμάχη σε ύψιστο πολιτικό επίπεδο σχετικά με τον τόπο εγκατάστασης του ITER, με διεκδικήτριες την πόλη Cadarache (36) στην Ευρώπη και την περιοχή Rokkasho-Mura (37) στην Ιαπωνία, από την έκβαση της οποίας θα εξαρτηθεί τόσο η χρηματοδοτική συμμετοχή των διαφόρων εταίρων, όσο και η διαμόρφωση του αναγκαίου συνοδευτικού προγράμματος.

5.2

Πριν από την επαναπροσχώρηση των ΗΠΑ στην εταιρική συνεργασία για το ITER δεν υπήρχε ουσιαστικά καμία αμφιβολία ότι η Ευρώπη θα ήταν ο τόπος εγκατάστασης του ITER, δεδομένου ότι έτσι, μεταξύ άλλων, θα διασφαλιζόταν με τον καλύτερο τρόπο η επιτυχία του ITER, όπως και του JET.

5.3

Ωστόσο, έχει πλέον προκύψει μια νέα κατάσταση εφόσον σήμερα οι ΗΠΑ και η Κορέα προωθούν την επιλογή της περιοχής Rokkasho-Mura στην Ιαπωνία ως τόπου εγκατάστασης του πειραματικού αντιδραστήρα, παρά το γεγονός ότι η θέση Cadarache παρουσιάζει σαφή και ακόμη και σήμερα γενικώς αποδεκτά τεχνικά πλεονεκτήματα.. Τυχόν επιλογή της ανωτέρω τοποθεσίας θα σημάνει την απώλεια από την Ευρώπη της ηγετικής της θέσης και των καρπών των έως τώρα επενδύσεων και προσπαθειών της, με όλες σχετικές επιπτώσεις για την έρευνα και τη βιομηχανία.

5.4

Λαμβανομένων υπόψη των παραπάνω, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει, χαιρετίζει και υποστηρίζει την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25/26 Μαρτίου 2004, στην οποία αφενός επιβεβαιώνει την ομόφωνη υποστήριξή του στην «ευρωπαϊκή προσφορά» και αφετέρου καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με το σχέδιο ITER με στόχο να επιτευχθεί η έναρξη της λειτουργίας του, όσο το δυνατό ταχύτερα, στην ευρωπαϊκή υποψήφια τοποθεσία.

6.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η χρήση της ενέργειας σύντηξης για ειρηνικούς σκοπούς μπορεί να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση του ενεργειακού εφοδιασμού, με κριτήριο τη βιωσιμότητα, τη φιλικότητα προς το περιβάλλον και την ανταγωνιστικότητα.

6.1.1

Οι λόγοι που συνηγορούν υπέρ αυτής της άποψης είναι τα δυνητικά πλεονεκτήματα αυτής της τεχνολογίας του μέλλοντος, όπως:

6.1.2

Το δυναμικό της ενέργειας σύντηξης συμπληρώνει ιδιαίτερα το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενώ η ενέργεια σύντηξης διαθέτει επιπλέον έναντι της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας, το πλεονέκτημα ότι δεν εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες ή τις εποχικές και ημερήσιες μεταβολές. Αυτό ισχύει και όσον αφορά την ισορροπημένη σχέση μεταξύ κεντρικών και αποκεντρωμένων συστημάτων, προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις.

6.1.3

Η ΕΟΚΕ έχει ταχθεί σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις (39) υπέρ μιας σαφούς και ενισχυμένης προώθησης τους προγράμματος Ε & Α για την ενέργεια σύντηξης.

6.2

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι το πρώτο, καθοριστικό στάδιο της έρευνας στον τομέα της σύντηξης ολοκληρώθηκε, χάρη στον πρωτοποριακό ρόλο του ευρωπαϊκού προγράμματος σύντηξης και της κοινής ευρωπαϊκής επιχείρησης JET, με επιτυχία, απεδείχθη δηλαδή η εφαρμογή της φυσικής αρχής της έκλυσης ενέργειας ως αποτέλεσμα της πυρηνικής σύντηξης. Έτσι, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την κατασκευή του πειραματικού αντιδραστήρα ITER, στoν οποίo θα παραχθεί και θα διερευνηθεί για πρώτη φορά ένα θερμαινόμενο πλάσμα σύντηξης, το οποίο εκπέμπει σαφώς περισσότερη ενέργεια από αυτήν που λαμβάνει.

6.3

Αναλόγως, οι μακροχρόνιες εργασίες Ε & Α και οι σχετικές επενδύσεις στο πλαίσιο της διεθνούς πλέον συνεργασίας, οδήγησαν τις εργασίες σχεδιασμού και τις πολιτικές δράσεις για την κατασκευή και λειτουργία του πειραματικού αντιδραστήρα ITER, οι διαστάσεις του οποίου πλησιάζουν τις αντίστοιχες μιας μονάδας ισχύος, στο στάδιο της λήψης αποφάσεων.

6.4

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την πρωτοποριακή και ηγετική συμβολή του κοινοτικού προγράμματος σύντηξης, χωρίς το οποίο δεν θα υφίστατο ακόμη το σχέδιο ITER.

6.5

Από τα αποτελέσματα του ITER θα πρέπει να αντληθούν τα βασικά στοιχεία για το σχεδιασμό και την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα επίδειξης DEMO που θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Συνεπώς, η κατασκευή του DEMO θα μπορεί να αρχίσει σε περίπου 20 με 25 χρόνια.

6.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την Επιτροπή στην προσπάθειά της να προετοιμάσει την Ευρώπη στρατηγικά ώστε να μπορέσει να καταλάβει ηγετική θέση και στο στάδιο της εμπορικής αξιοποίησης του προγράμματος, και, προς τον σκοπό αυτό, να προσαρμόσει από σήμερα ήδη τμήματα του ερευνητικού προγράμματος σύντηξης με στόχο να υπερβούν τα όρια του ITER και να προσανατολιστούν προς το DEMΟ.

6.7

Για την ανάπτυξη του DEMO, πέρα από τις απαντήσεις σε βασικά ζητήματα που ήδη απομένει να διερευνηθούν και να επιδειχθούν μέσω του ITER, είναι απαραίτητη η περαιτέρω πρόοδος σε άλλα ζητήματα καθοριστικής σημασίας: τέτοια είναι, λόγου χάρη, τα ζητήματα που σχετίζονται με τη βελτιστοποίηση της μαγνητικής διάταξης, την ανάπτυξη υλικών (π.χ. βελτιώσεις όσον αφορά την επαγωγική διάβρωση του πλάσματος, τη βλάβη των νετρονίων, το χρόνο μείωσης της επαγωγικής ραδιενέργειας), το κύκλωμα της καύσιμης ύλης, την εξαγωγή ισχύος, την κίνηση του ηλεκτρικού φορτίου του πλάσματος και τον χειρισμό της εσωτερικής του κατανομής, τον βαθμό επίδρασης καθώς και την αξιοπιστία των συστατικών στοιχείων.

6.7.1

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η πρόοδος αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω ενός εκτεταμένου ευρωπαϊκού προγράμματος Ε & Α, στο οποίο να συμμετέχουν τα κράτη μέλη και για το οποίο απαιτείται ένα δίκτυο φυσικών και ιδιαίτερα τεχνικών πειραμάτων, καθώς και εγκαταστάσεων μεγάλου μεγέθους, με στόχο την υποστήριξη και συμπλήρωση του ITER.

6.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικά σημαντική τη διατήρηση του σημερινού ρυθμού προόδου ώστε να αντιμετωπιστεί η πρόκληση της επίτευξης αυτού του τόσο απαιτητικού από επιστημονικής και τεχνικής πλευράς, πλην εξαιρετικά καθοριστικού για τον μακροπρόθεσμο ενεργειακό εφοδιασμό, στόχου, με επιμονή, την καταβολή κάθε αναγκαίας προσπάθειας και με τη διάθεση των αναγκαίων πόρων. Αυτό αποτελεί και μια σοβαρή δέσμευση για την υλοποίηση των στρατηγικών της Λισσαβώνας και του Γκέτεμποργκ.

6.8.1

Ως εκ τούτου, κρίνεται απαραίτητη τόσο η διάθεση, στο πλαίσιο του μελλοντικού εβδόμου προγράμματος-πλαισίου Ε & Α και του προγράμματος Ευρατόμ, σαφώς περισσότερων πιστώσεων για την ενεργειακή έρευνα συνολικά, και ιδίως για το ερευνητικό πρόγραμμα σύντηξης, οι οποίες είναι απαραίτητες για την επιτυχή εφαρμογή του ITER, όσο και η εξάντληση όλων των λοιπών δυνατοτήτων για τη χρηματοδότησή του.

6.8.2

Μεταξύ των μέτρων που πρέπει να ληφθούν, καθοριστικής σημασίας είναι η δημιουργία μιας επαρκούς βάσης ανθρώπινου δυναμικού που θα αποτελείται από ειδικούς επιστήμονες στους τομείς της φυσικής και της τεχνολογίας, ώστε να διατίθεται επαρκής αριθμός ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων αρμόδιων για τη λειτουργία του ITER και την ανάπτυξη του DEMΟ. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην πρόσφατη γνωμοδότησή της (40) σχετικά με αυτό το ειδικό θέμα.

6.8.3

Αναγκαία κρίνεται ακόμη η διατήρηση της συμμετοχής των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων στο δίκτυο: αφενός, για να συμβάλλουν στην κατάρτιση των μελλοντικών επιστημόνων και μηχανικών, παρέχοντάς τους τις απαιτούμενες ειδικές γνώσεις, και, αφετέρου, για να εισφέρουν τις ειδικές γνώσεις και τον εξοπλισμό τους στην προσπάθεια επίτευξης των τιθέμενων στόχων, αλλά και για να λειτουργήσουν ως συνδετικοί κρίκοι με την κοινωνία των πολιτών.

6.8.4

Τέλος, ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην έγκαιρη προσέλκυση και διασφάλιση της ολοένα και περισσότερο αναγκαίας συμμετοχής της ευρωπαϊκής βιομηχανίας σε αυτόν τον τομέα των πολύπλευρων επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων αιχμής. Ενώ στο υπάρχον πρόγραμμα σύντηξης η ευρωπαϊκή βιομηχανία έχει, κατά βάση, αναλάβει ρόλο κατασκευαστή και προμηθευτή μεμονωμένων, εξαιρετικά εξειδικευμένων και υψηλών απαιτήσεων εξαρτημάτων - ένας θησαυρός τεχνογνωσίας που πρέπει να διατηρηθεί και να αξιοποιηθεί - πρέπει, στο πλαίσιο της λειτουργίας στην πράξη των αντιδραστήρων σύντηξης, η οποία ολοένα και πλησιάζει, να αναλάβει σταδιακά έναν πιο αυτόνομο και αποφασιστικό, ρόλο.

6.8.5

Τα προβλεπόμενα σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια που θα καταβληθούν στη βιομηχανία για την κατασκευή του ITER και την ανάπτυξη του DEMΟ θα συμβάλλουν τόσο στην ενίσχυση της οικονομίας όσο, και αυτό είναι ακόμη σημαντικότερο, στην αύξηση των δεξιοτήτων και της καινοτομίας σε ένα νέο και εξαιρετικά υψηλών απαιτήσεων επιστημονικό πεδίο. Αυτό διαφαίνεται και από τα πολυάριθμα κερδοφόρα υποπροϊόντα του υφιστάμενου ερευνητικού προγράμματος σύντηξης.

6.9

Σε διεθνές επίπεδο, η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει μια πολλαπλή πρόκληση: πρέπει αφενός να υπερασπιστεί τον ηγετικό της ρόλο στον τομέα της έρευνας για την ενέργεια σύντηξης όχι μόνο απέναντι στις ΗΠΑ, που παραδοσιακά αποτελεί ισχυρό ανταγωνιστή στον τομέα της έρευνας, αλλά και απέναντι στην αναδυόμενη δύναμη των τριών (!) ασιατικών (41) εταίρων του ITER. Αφετέρου, όμως, πρέπει να μεριμνήσει για την συνέχεια και την ανάπτυξη της υποδειγματικής, έως σήμερα, διεθνούς συνεργασίας.

6.10

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ στηρίζει τη θέση της Επιτροπής σχετικά με την ανάγκη ανταπόκρισης στην πρόκληση αυτή. Καλεί το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη να υποστηρίξουν τη θέση αυτή και να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διατήρηση της ηγετικής θέσης της Ευρώπης σε αυτόν τον σημαντικό τομέα του μέλλοντος. Εδώ ανακύπτουν, ωστόσο, προβλήματα.

6.11

Πριν από την επαναπροσχώρηση των ΗΠΑ και την προσχώρηση της Κίνας και της Κορέας στην εταιρική συνεργασία για το ITER, δεν υπήρχε ουσιαστικά καμία αμφιβολία ότι η Ευρώπη θα ήταν ο τόπος εγκατάστασης του ITER, δεδομένου ότι έτσι, μεταξύ άλλων, θα διασφαλιζόταν με τον καλύτερο τρόπο η επιτυχία του ITER, όπως και του JET.

6.12

Ωστόσο, έχει πλέον προκύψει μια νέα κατάσταση, εφόσον σήμερα οι ΗΠΑ και η Κορέα προωθούν την επιλογή της περιοχής Rokkasho-Mura στην Ιαπωνία ως τόπου εγκατάστασης του πειραματικού αντιδραστήρα, παρά το γεγονός ότι η θέση Cadarache παρουσιάζει σαφή και ακόμη και σήμερα γενικώς αποδεκτά τεχνικά πλεονεκτήματα. Τυχόν επιλογή της ανωτέρω τοποθεσίας θα σημάνει την απώλεια από την Ευρώπη της ηγετικής της θέσης και των καρπών των έως τώρα επενδύσεων και προσπαθειών της, με όλες σχετικές επιπτώσεις για την έρευνα και τη βιομηχανία.

6.13

Λαμβανομένων υπόψη των παραπάνω, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει, χαιρετίζει και υποστηρίζει την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25/26 Μαρτίου 2004, στην οποία αφενός επιβεβαιώνει την ομόφωνη υποστήριξή του στην «ευρωπαϊκή προσφορά» και αφετέρου καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με το σχέδιο ITER με στόχο να επιτευχθεί η έναρξη της λειτουργίας του, όσο το δυνατό ταχύτερα, στην ευρωπαϊκή υποψήφια τοποθεσία.

6.14

Συνοψίζοντας, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση προς το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να επιτείνουν τις προσπάθειές τους, να εξαντλήσουν κάθε δυνατότητα και ενδεχομένως να αναπτύξουν νέα σχέδια διαρθρωτικού χαρακτήρα, ώστε το ITER να εγκατασταθεί οπωσδήποτε σε ευρωπαϊκό έδαφος ενόψει του στρατηγικού ρόλου που διαδραματίζει για την ανάπτυξη μιας σημαντικής και αειφόρου πηγής ενέργειας.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/35

1.1

Το πρόγραμμα GALILEO αποτελεί μείζονα πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση, την ανεξαρτησία της, τις τεχνολογικές και επιστημονικές της ικανότητες, την οικονομία της και, κατά πρώτο λόγο, τον διαστημικό της τομέα και τον τομέα τηλεπικοινωνιών της. Πράγματι, η ανάπτυξη του διαστημικού τομέα στηρίχθηκε κυρίως, τα τελευταία χρόνια, στην εμπορική δραστηριότητα που συνδέεται με τις τηλεπικοινωνίες μέσω δορυφόρων. Οι δυσκολίες που έπληξαν σκληρά τη βιομηχανία των τηλεπικοινωνιών είχαν σοβαρό αντίκτυπο σε ένα διαστημικό τομέα με ανεπαρκή στήριξη σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο, ιδίως σε σύγκριση με τους κυριότερους ανταγωνιστές μας.

1.2

Αφού καθυστέρησε εξαιτίας των συζητήσεων σχετικά με την κατανομή των «δίκαιων επιστροφών» του προγράμματος μεταξύ των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος καθώς και εξαιτίας εξωτερικών πιέσεων στην Ευρώπη, το πρόγραμμα GALILEO εισήλθε επιτέλους σε φάση πραγματικής έναρξης της λειτουργίας του, κατόπιν της συμφωνίας που συνήφθη στις 26 Μαΐου 2003 στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος σχετικά με τις χρηματοδοτικές εισφορές των κρατών μελών της Υπηρεσίας.

1.3

Το πρόγραμμα GALILEO σε σύγκριση με το παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού στίγματος (GPS) έχει το πλεονέκτημα ότι είναι πρόγραμμα για μη στρατιωτικούς σκοπούς. Το μεγάλο αυτό έργο υποδομής έχει αποφασιστική στρατηγική σημασία για την Ευρώπη και την ανεξαρτησία της, όπως έχουν ήδη υπογραμμίσει η ΕΟΚΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Εγγράφεται πλήρως στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας. Η σημασία ενός προγράμματος παρόμοιας διάστασης για την ευρωπαϊκή οικοδόμηση πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα.

1.4

Το σύστημα GALILEO θα παρέχει πέντε υπηρεσίες:

1.5

Παρόλα αυτά, καθώς είναι σύστημα για μη στρατιωτικούς σκοπούς, η κύρια χρήση του θα είναι στην καθημερινή ζωή, ιδίως σε θέματα μεταφορών. Θα πρέπει, λοιπόν, να είναι ικανό να διασφαλίζει τη συνέχεια και την ασφάλεια της υπηρεσίας και, σε περίπτωση βλάβης, θα μπορεί να του καταλογιστεί αστική ευθύνη, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με το GPS.

1.6

Τέλος, το GALILEO θα έχει λίγο μεγαλύτερη ακρίβεια από το GPS και, προπαντός, θα καλύπτει το σύνολο του πλανήτη. Εξάλλου, διαθέτει ικανότητα επαλήθευσης της ακεραιότητας του σήματος σε πραγματικό χρόνο πράγμα που είναι σημαντικό για ορισμένες εφαρμογές και ιδιαίτερα για την πολιτική αεροπορία.

1.7

Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι κυρίως να κάνει τον απολογισμό της προόδου του προγράμματος GALILEO, να εξετάσει τις μελλοντικές προοπτικές και να εντοπίσει μερικές αβεβαιότητες που παραμένουν για ένα έργο το οποίο αναμένεται να κινητοποιήσει 3,2 δις ευρώ σε τρεις φάσεις:

—

την κατάσταση προόδου της φάσης ανάπτυξης,

—

την έκβαση της διεθνούς συνεργασίας,

—

τη μετάβαση στις φάσεις εγκατάστασης και εκμετάλλευσης.

—

τις τελευταίες εργασίες της φάσης καθορισμού,

—

τη βασική υποδομή,

—

το EGNOS, που θα είναι σύντομα επιχειρησιακό,

—

το ευρωπαϊκό σχέδιο ραδιοπλοήγησης.

2.1.3.1

Τα διακυβεύματα ήταν εξαιρετικά σημαντικά για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία είχε δύο στόχους:

2.1.3.2

Οι συζητήσεις διεξάγονταν σε μια κατάσταση χαρακτηριζόμενη από το ιστορικό μονοπώλιο του αμερικανικού συστήματος GPS, αλλά τελικά η Ευρωπαϊκή Κοινότητα επέτυχε τα αποτελέσματα που έλπιζε, τόσο όσον αφορά τους όρους χρήσης του φάσματος συχνοτήτων όσο και σε σχέση με την απαίτηση ακέραιου πολυμερούς συντονισμού.

2.2.1

Όπως έχει τονίσει επανειλημμένα το Συμβούλιο, η διεθνής συνεργασία είναι ουσιαστική για να αποκομιστούν τα μέγιστα δυνατά οφέλη από το πρόγραμμα GALILEO. Άλλωστε, όλο και περισσότερες τρίτες χώρες ζητούν να συνδεθούν με το σύστημα αυτό. Σε σχέση με αυτό το θέμα, η Επιτροπή ακολουθεί ταυτόχρονα δύο προσεγγίσεις: μία διμερή και μία περιφερειακή.

2.2.2

Η πρώτη συμφωνία υπογράφηκε με την Κίνα στις 30 Οκτωβρίου 2003 και έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ινδία και το Ισραήλ. Παρόμοιες συζητήσεις πραγματοποιούνται με τη Νότιο Κορέα, τη Βραζιλία, την Ιαπωνία, τον Καναδά, την Αυστραλία, το Μεξικό και τη Χιλή.

2.2.3

Όσον αφορά την περιφερειακή συνεργασία, έχει ξεκινήσει διάλογος με την περιοχή της Μεσογείου, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική.

2.2.4

Τέλος, έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τις χώρες που διαθέτουν ήδη σύστημα δορυφορικής ραδιοπλοήγησης, δηλαδή με τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι διαπραγματεύσεις αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς αποσκοπούν στη διασφάλιση της τεχνικής συμβατότητας και της διαλειτουργικότητας του συστήματός τους με το σύστημα GALILEO. Ας θυμηθούμε ότι αρχικά οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν αμφισβητήσει τον ίδιο τον λόγο ύπαρξης του προγράμματος GALILEO. Εν πάση περιπτώσει, ο μηχανισμός συνεννόησης, που τελεί υπό συζήτηση, πρέπει να στηρίζεται στη συμμετρία των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων του κάθε εταίρου έναντι του άλλου, ιδίως όσον αφορά την άσκηση ενδεχόμενου δικαιώματος βέτο.

2.3.1.1

Αυτή τη διαδικασία ανάθεσης τη διαχειρίζεται η κοινή επιχείρηση. Η διαδικασία άρχισε τον Οκτώβριο του 2003. Οι τέσσερις υποψηφιότητες που καταχωρίσθηκαν έγιναν δεκτές. Προέρχονταν από κοινοπραξίες αποτελούμενες από έναν αριθμό κύριων εταίρων, στους οποίους προστίθεται μια πλειάδα συνεργαζόμενων εταιρειών. Όλοι οι υποψήφιοι θεωρούν ότι το μελλοντικό ευρωπαϊκό σύστημα μπορεί να αποφέρει αξιοσημείωτα εμπορικά έσοδα και πιστεύουν ότι μπορούν, συνεπώς, να χρηματοδοτήσουν με δικά τους κονδύλια μεγάλο μέρος των εισροών του.

2.3.1.2

Αυτό το στοιχείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού το Συμβούλιο δεν επιθυμεί να υπερβαίνουν οι εισροές των κοινοτικών κονδυλίων το ένα τρίτο της χρηματοδότησης της φάσης εγκατάστασης. Τέλος, για τη δεύτερη φάση της ανταγωνιστικής διαπραγμάτευσης, επιλέχθηκαν τρεις κοινοπραξίες (Alcatel/Alenia/Vinci, EADS/Thalès/Inmarsat, Eutelsat).

2.3.1.3

Προσδιορίστηκαν έξι πηγές χρηματοδότησης:

2.3.2.1

Η Επιτροπή έχει διαβιβάσει στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τις δομές διαχείρισης του ευρωπαϊκού προγράμματος δορυφορικής ραδιοπλοήγησης. Αρχικά είχε προτείνει να δημιουργηθούν δύο δομές: μία Εποπτική Αρχή και ένα κέντρο ασφάλειας και προστασίας, το οποίο θα ετίθετο υπό την άμεση ευθύνη του Γενικού Γραμματέα/Ύπατου Εκπροσώπου για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας, Τελικά, η Εποπτική Αρχή πρόκειται όντως να συσταθεί και να αναλάβει αρμοδιότητες σε θέματα ασφαλείας. Το κέντρο ασφάλειας και προστασίας δεν θα συσταθεί και τις αποφάσεις σε περίπτωση κρίσης θα τις λαμβάνει το ίδιο το Συμβούλιο σε πραγματικό χρόνο.

2.3.2.2

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα σε σχέση με την πλαισίωση του συστήματος αφορά τις ενδεχόμενες απειλές για την ιδιωτική ζωή. Ας υπενθυμίσουμε ότι το σύστημα GALILEO δεν παρουσιάζει από μόνο του καμία απειλή για την ιδιωτική ζωή, αφού δεν λαμβάνει καμία πληροφορία για τους χρήστες του (δεν υπάρχει ανοδική ζεύξη της γης με τον δορυφόρο). Ωστόσο, οι πληροφορίες που λαμβάνει ο χρήστης μπορούν να αναμεταδοθούν από άλλο σύστημα – κινητά τηλέφωνα, για παράδειγμα – και να επιτρέψουν έτσι τον εντοπισμό του. Η ευθύνη για τη ρύθμιση τέτοιων χρήσεων των πληροφοριών που παρέχονται από το GALILEO δεν ανήκει στις ευρωπαϊκές αρχές διαχείρισης του προγράμματος, αλλά στις εθνικές αρχές. Πρέπει να επιστηθεί η προσοχή των τελευταίων στα μέτρα που πρέπει να λάβουν για την πλαισίωση των χρήσεων του GALILEO και, από εδώ και εμπρός, και του GPS.

3.1

H EOKE εκτιμά τη βουλησιαρχική στάση που δείχνει το έγγραφο της Επιτροπής, επειδή γνωρίζουμε ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό και πολύ δύσκολο σχέδιο. Σ' αυτό το πνεύμα, που χαρακτηρίζεται από βούληση επιτυχίας, ορισμένα ζητήματα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο συνεχιζόμενης προσοχής:

3.2

Η επιτυχία του μεγάλου αυτού έργου εξαρτάται από τη σαφή επιβεβαίωση και τη σταθερή διατήρηση της πολιτικής και χρηματοδοτικής βούλησης του Συμβουλίου. Αναλαμβάνοντας τη δέσμευση για το GALILEO, εκδήλωσε τη φιλοδοξία που έχει για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για τη διαστημική πολιτική της.

4.1

Στα συμπεράσματά της, η Επιτροπή μοιάζει να εκφράζει ορισμένες ανησυχίες ή αβεβαιότητες όσον αφορά το ζήτημα της χρηματοδότησης. Το ζήτημα αυτό είναι θεμελιώδες, διότι αν διακυβευτεί η χρηματοδότηση, ενδέχεται να διακυβευτεί ολόκληρο το πρόγραμμα. Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να επιβεβαιώσει τη μείζονα στρατηγική σημασία του προγράμματος GALILEO για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το μέλλον του διαστημικού της τομέα, και για την πρόοδο της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, όπως έχει ήδη τονίσει έντονα και λεπτομερώς στις γνωμοδοτήσεις της (1). Συμμερίζεται την ικανοποίηση της Επιτροπής όσον αφορά την αξιόλογη πρόοδο που έχει σημειωθεί από την έναρξή του και ελπίζει να μην μετριαστεί η αισιοδοξία που εκφράζεται από δυσκολίες της τελευταίας στιγμής.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/38

1.

Στόχος της παρούσας πρότασης είναι η κωδικοποίηση της οδηγίας 95/18/EK του Συμβουλίου, της 19ης Ιουνίου 1995, σχετικά με τις άδειες σε σιδηροδρομικές επιχειρήσεις (1).

2.

Στα πλαίσια της Ευρώπης των πολιτών, η απλούστευση και η διασαφήνιση της κοινοτικής νομοθεσίας έχουν ιδιαίτερη σημασία. Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή επισημαίνουν την ανάγκη κωδικοποίησης των νομοθετικών πράξεων που έχουν αποτελέσει αντικείμενο συχνών τροποποιήσεων και υπέγραψαν, στις 20 Δεκεμβρίου 1994, διοργανική συμφωνία που παρέχει τη δυνατότητα προσφυγής στη διαδικασία του επείγοντος. Η κωδικοποίηση δεν μπορεί να επιφέρει καμία επί της ουσίας τροποποίηση στις πράξεις στις οποίες εφαρμόζεται.

3.

Η υπό εξέταση πρόταση της Επιτροπής αποβλέπει ακριβώς στο σκοπό αυτό και, ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ δεν έχει να προβάλει καμία αντίρρηση.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/39

1.1

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τους όρους πρόσβασης στο δίκτυο για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας (αποκαλούμενος στο εξής «κανονισμός για την ηλεκτρική ενέργεια») έχει ως σκοπό τον καθορισμό δίκαιων κανόνων για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας. Για τη διαμόρφωση των τιμών στην περίπτωση διασυνοριακής τροφοδοσίας και για την κατανομή του διαθέσιμου δυναμικού σύνδεσης πρέπει να θεσπιστούν δίκαιοι, προσανατολισμένοι στο κόστος, διαφανείς και άμεσα ισχύοντες κανόνες, οι οποίοι συνεκτιμούν τη σύγκριση αποτελεσματικών διαχειριστών δικτύων από διαρθρωτικά συγκρίσιμες περιοχές και συμπληρώνουν τις διατάξεις της οδηγίας 96/92/ΕΚ, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται κατά τις διασυνοριακές συναλλαγές η ουσιαστική πρόσβαση στα δίκτυα μεταφοράς.

2.1

Η Δημοκρατία της Σλοβενίας υπέβαλε στην Επιτροπή αίτηση τροποποίησης του κανονισμού για την ηλεκτρική ενέργεια, ώστε να της επιτραπεί να συνεχίσει να χρησιμοποιεί το τρέχον σύστημα διαχείρισης συμφορήσεων στις διασυνδέσεις με την Αυστρία και την Ιταλία μέχρι την 1η Ιουλίου 2007. Επί του παρόντος, το ήμισυ του συνολικά διαθέσιμου δυναμικού των εν λόγω δύο διασυνδέσεων κατανέμεται από τη Σλοβενία βάσει του συστήματος αυτού. Στην πράξη, βάσει διακανονισμού που υφίσταται μεταξύ των ενδιαφερόμενων διαχειριστών δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, τα άλλα ημίσεα του συνολικού δυναμικού κατανέμονται από τους διαχειριστές δικτύων μεταφοράς της Ιταλίας και της Αυστρίας αντιστοίχως. Σύμφωνα με το τρέχον σύστημα της Σλοβενίας, σε περίπτωση που η συνολική ζήτηση υπερβαίνει το διαθέσιμο δυναμικό (συμφόρηση), αυτό κατανέμεται στους αιτούντες κατ' αναλογία (κατ' αναλογία περικοπή των αιτήσεων δυναμικού). Το δυναμικό κατανέμεται δωρεάν. Ένα τέτοιο σύστημα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν εισάγει διακριτική μεταχείριση και ότι βασίζεται στην αγορά κατά την έννοια του κανονισμού για την ηλεκτρική ενέργεια. Η εξαίρεση αυτή αιτιολογείται με το επιχείρημα ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η αναδιάρθρωση της σλοβενικής βιομηχανίας ούτε έχει ακόμη προσαρμοστεί η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα αυτή στις νέες συνθήκες που επικρατούν στην αγορά (υψηλές επενδυτικές δαπάνες για την προστασία του περιβάλλοντος).

3.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει την πρότασή της στο άρθρο 95 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το οποίο αποτελεί μέρος του κεφαλαίου σχετικά με την εναρμόνιση των νομοθεσιών. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 θεσπίσθηκε μετά από την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και μετά την υπογραφή της συμφωνίας ένταξης, η Σλοβενία δεν είχε τη δυνατότητα να συμμετάσχει στη διαδικασία έγκρισης του κανονισμού. Το γεγονός αυτό και μόνο δικαιολογεί μια προσέγγιση υπό το πρίσμα της συμφωνίας και της πράξης ένταξης.

3.2

Η πράξη ένταξης περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με την εφαρμογή αποφάσεων των κοινοτικών οργάνων κυρίως όταν πρόκειται για αποφάσεις στη λήψη των οποίων δεν είχε τη δυνατότητα να λάβει μέρος ένα νέο κράτος μέλος, εφόσον η απόφαση αυτή λήφθηκε μεταξύ της ημερομηνίας υπογραφής της συμφωνίας προσχώρησης και της πραγματικής προσχώρησης, την 1η Μαΐου 2004. Αυτό ακριβώς ισχύει στην περίπτωση της Σλοβενίας.

3.3

Επομένως, το αίτημα της κυβέρνησης της Σλοβενίας να αναβληθεί έως την 1η Ιουλίου 2007 η εφαρμογή του άρθρου 6, εδάφιο 1 καθώς και των σχετικών διατάξεων που περιέχονται στο παράρτημα του κανονισμού και συνεπώς η σχετική πρόταση της Επιτροπής, πρέπει να εξετασθούν υπό το πρίσμα αυτών των διατάξεων.

3.4

Με βάση την αρχή «pacta sunt servanda», το αίτημα αυτό θα μπορούσε να απορριφθεί μόνο σε περίπτωση που η υιοθέτηση της πρότασης θα προκαλούσε ανεπανόρθωτη ζημιά σε ολόκληρη την Ένωση.

3.5

Στην πρότασή της, η Επιτροπή προβάλει το επιχείρημα ότι η μεταβατική περίοδος θα έχει ελάχιστες πρακτικές επιπτώσεις για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με αυτή την εκτίμηση. Ωστόσο, κανείς δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί αβίαστα ότι η Σλοβενία θα επιτύχει, εντός της προτεινόμενης προθεσμίας, να λειτουργήσει πλήρως ως σχετικά σημαντική περιφερειακή κινητήρια δύναμη της ενιαίας αγοράς.

3.6

Ακόμη και το βάσιμο επιχείρημα ότι ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 θεσπίστηκε για να δοθεί επί τέλους πραγματική ώθηση στο διεθνές εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας (1), και ότι το αίτημα της Σλοβενίας έρχεται σε αντίθεση προς το στόχο αυτό, αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι το αίτημα αυτό είναι περιορισμένο ως προς το χρόνο, τον όγκο παραγωγής και τη γεωγραφική έκταση, με αποτέλεσμα να μην είναι αρκετά ισχυρό επιχείρημα ώστε να μπορεί να συντελέσει στην απόρριψη του αιτήματος.

3.7

Η κατ' αρχήν ορθή διαπίστωση ότι ο θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ, π.χ., των ευρωπαίων παραγωγών αλουμινίου και χάλυβα, ή μεταξύ των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της εσωτερικής αγοράς, επίσης δεν υπερτερεί ως επιχείρημα.

3.8

Από την άλλη πλευρά όμως, η ανάγκη αφενός της προσφοράς ασφαλούς και αξιόπιστου συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας στη Σλοβενία, και αφετέρου της διευκόλυνσης των επενδύσεων για την προστασία του περιβάλλοντος, συνηγορούν υπέρ της έγκρισης της πρότασης της Επιτροπής.

3.8.1.1

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, η έγκριση της πρότασης της Επιτροπής επιβάλλεται ακόμη περισσότερο αν ληφθούν υπόψη οι παρατηρήσεις που διατύπωσε σχετικά με τις συνέπειες για τις τότε ακόμη υποψήφιες χώρες, στη γνωμοδότηση (2) που εξέδωσε στις 17 Οκτωβρίου 2001 για τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1228/2003: «… Οι τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου στις υποψήφιες χώρες χαρακτηρίζονται, … από πολύ λίγο ανταγωνιστικές υποδομές και μεθόδους διαχείρισης. Η άμεση συνέπεια αυτής της κατάστασης θα είναι η ισχυρή μείωση της απασχόλησης στις επιχειρήσεις των τομέων αυτών, πράγμα που θα προκαλέσει δυσβάστακτες κοινωνικές εντάσεις στις υποψήφιες χώρες, και ιδιαίτερα στις χώρες που δεν διαθέτουν ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλειας παρόμοιο με το σύστημα που υπάρχει στα κράτη μέλη. Θα πρέπει συνεπώς να προσαρμοστεί το άνοιγμα των νέων αγορών στην αναδιάρθρωση των ενεργειακών κλάδων τους, προκειμένου οι υποψήφιες χώρες να είναι σε θέση να συμμετάσχουν στον ανταγωνισμό σε ισότιμη βάση.»

4.1

Τα επιχειρήματα που προβάλλονται από την Επιτροπή για να στηριχθεί η αναβολή έως την 1η Ιουλίου 2007 της θέσης σε εφαρμογή του άρθρου 6, παράγραφος 1 και των συναφών διατάξεων των κατευθυντήριων γραμμών του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 για την αντιμετώπιση των προβλημάτων συμφόρησης, αν εξετασθούν από την οπτική του θεμιτού ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά, δεν επαρκούν ώστε να αιτιολογήσουν την τροποποίηση του εν λόγω κανονισμού.

4.2

Αντιθέτως, η προσέγγιση της ΕΟΚΕ με βάση το χρονικό διάστημα από τη θέσπιση του κανονισμού έως την υπογραφή της συμφωνίας ένταξης, θα αιτιολογούσε παρόμοια τροποποίηση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε περίπτωση αποδοχής του αιτήματος για αναβολή σύντομης διάρκειας δεν θα προκύψει ανεπανόρθωτη ζημιά για την Ένωση συνολικά, αλλά ότι θα συμβεί μάλλον το αντίθετο: ενισχύονται η ασφάλεια και η αξιοπιστία του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής της Σλοβενίας αλλά και οι επενδύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και επειδή η ΕΟΚΕ, στη γνωμοδότηση για τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 (3) σχετικά με τον ανταγωνισμό στις τότε ακόμη υποψήφιες χώρες, κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να προσφέρει τη βοήθειά της, προτείνεται, κατά την εξέταση της αίτησης, να ληφθεί σοβαρά υπόψη το γεγονός ότι η Σλοβενία δεν είχε τη δυνατότητα να λάβει μέρος στη συζήτηση για την θέσπιση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1228/2003.

4.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αιτιολογία και η νομική βάση της πρότασης της Επιτροπής θα πρέπει να συμπληρωθούν ή και να προσαρμοστούν στην προσέγγιση που περιγράφεται στα προηγούμενα σημεία, και συνιστά να υιοθετηθεί η πρόταση τροποποίησης (αναβολή της έναρξης της ισχύος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1228/2003 έως την 1η Ιουλίου 2007).

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/41

—

περιφερειακή ανάπτυξη ως ρυθμιστικός παράγοντας της παγκοσμιοποίησης μέσω της δημιουργίας «συμπλεγμάτων» (cluster) σε περιφερειακό επίπεδο, δεδομένου ότι αυτό είναι αποτελεσματικότερο για την προσέλκυση και την εγκατάσταση των επιχειρήσεων,

—

κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων και εφαρμογή «ορθών πρακτικών» στο πλαίσιο μίας προσέγγισης πρόληψης και πρόνοιας για τις μεταβολές,

—

διαπραγματεύσεις και κοινωνικός διάλογος στις επιχειρήσεις ώστε η αναδιάρθρωση να αντιμετωπισθεί κατά τρόπο κοινωνικώς υπεύθυνο, μέσω μίας θετικής προσέγγισης της διοίκησης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, υπό την έννοια της εξεύρεσης λύσεων που θα είναι επιτυχείς για τις επιχειρήσεις, τους εργαζομένους και τις κοινότητες και, κατ' αυτόν τον τρόπο, επίτευξης της ισορροπίας μεταξύ του κοινωνικού και του οικονομικού παράγοντα,

—

δραστηριοποίηση βάσει εταιρικής σχέσης μεταξύ των επιχειρηματιών, των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών (πανεπιστημίων, κέντρων έρευνας και καινοτομίας, ενώσεων, κ.λπ.) και των τοπικών αρχών, κατά τρόπο ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες για την αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση του αναπτυξιακού δυναμικού των περιφερειών,

—

πρόταση για τη δημιουργία της έννοιας «περισσότερο εννοούμενη περιφέρεια» για τις συνθήκες των περιφερειών που, ενώ παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής συνοχής και απασχόλησης, χάνουν αιφνιδίως δυνατότητες, εξαιτίας της επανεγκατάστασης επιχειρήσεων και της έλλειψης εναλλακτικών οικονομικών δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν αυτές τις περιφέρειες όσον αφορά την απασχόληση. Αυτές οι περιφέρειες θα δικαιούνται χρηματοδοτικής ενίσχυσης, με ειδικό στόχο την αναζωογόνηση του οικονομικού ιστού.

1.1

Για τους σκοπούς της ορθής και ερμηνευτικής πλαισίωσης της παρούσας γνωμοδότησης πρωτοβουλίας, ως «βιομηχανική μεταλλαγή» ορίζεται «η μόνιμη και ομαλή αντίδραση ενός βιομηχανικού τομέα στη συνεχή εξέλιξη του οικονομικού περιβάλλοντος στο οποίο εντάσσεται, προκειμένου να διαφυλαχθεί η ανταγωνιστικότητα και να δημιουργηθούν ευκαιρίες ανάπτυξης του συγκεκριμένου τομέα» (2), ενώ ως «αναδιάρθρωση» ορίζεται «η ειδική μορφή βιομηχανικής μεταλλαγής που συνίσταται συνήθως σε μια έκτακτη, πολλές φορές αναγκαστική, διαδικασία προσαρμογής στις συνθήκες του εμπορικού περίγυρου με σκοπό την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας, η οποία προκαλεί ασυνέχεια της εμπορικής δραστηριότητας» (3). Η έννοια της «πρόνοιας» αποτελεί το κλειδί για την ορθή διαχείριση των μεταλλαγών, επειδή είναι δυνατόν να αποφευχθεί μία προβληματική αναδιάρθρωση. Συγκεκριμένα, η πρόνοια και η διαδικασία μελέτης και πρόβλεψης των μελλοντικών συνθηκών του ανταγωνισμού και των απαιτήσεων των αγορών, οι οποίες επιτρέπουν τον προσεκτικό προγραμματισμό των προσαρμογών, περιορίζουν τα κοινωνικά προβλήματα, καθώς και τα προβλήματα που σχετίζονται με την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων.

1.2

Θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως παγκοσμιοποίηση την προσπάθεια καθιέρωσης μιας κατάστασης όπου οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ χωρών θα είναι συχνότερες και ευκολότερες, ενδεχόμενο στο οποίο συμβάλλουν η άρση των εμπορικών φραγμών μεταξύ των χωρών, η μείωση (κατάργηση) των τελών επί των εισαγωγών και η ενίσχυση διεθνών ομάδων χωρών (όπως η ΕΕ και η Mercosur): Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, η κυβέρνηση κάθε χώρας παρέχει κίνητρα για την εγκατάσταση αλλοδαπών επιχειρήσεων στο έδαφός της και διευκολύνει τη διεθνοποίηση όλων των εμπορικών δραστηριοτήτων της. Ωστόσο, η παγκοσμιοποίηση απαιτεί την εγκαθίδρυση και την τήρηση βασικών και παγκοσμίως ισχυόντων κοινών κανόνων.

1.3

Στόχος της πολιτικής για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή είναι η άμβλυνση των υφιστάμενων οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και των περιφερειών, καθώς και η επιτάχυνση των ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης και η προώθηση περισσότερο αειφόρου ανάπτυξης, παρέχοντας βοήθεια στις περισσότερο μειονεκτούσες περιφέρειες, ώστε αυτές να προσαρμοσθούν στις απαιτήσεις της οικονομίας της γνώσης, και βοηθώντας, με τον τρόπο αυτό, όλες τις περιφέρειες να επιτύχουν τους στόχους της στρατηγικής της Λισσαβόνας.

Πιο συγκεκριμένα, η πολιτική αυτή πρέπει να εφαρμόζεται στους τομείς των υποδομών, του περιβάλλοντος, της επιχειρηματικότητας, του κατά κεφαλήν εισοδήματος, της πρόσβασης στην απασχόληση και την κοινωνική ασφάλιση, αλλά και για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, την πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες των πληροφοριών, την εκπαίδευση και τη δια βίου κατάρτιση, καθώς και για τη βελτίωση της διακυβέρνησης και την ενίσχυση των ικανοτήτων των οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων.

1.4

Ένας ικανοποιητικός ορισμός του «cluster» (σύμπλεγμα) δόθηκε από τον Michael PORTER (καθηγητή του Harvard Business School) στο βιβλίο του «Η ανταγωνιστικότητα των εθνών» και έχει ως εξής: «μία ομάδα επιχειρήσεων και συναφών οργανισμών (πανεπιστημίων, δημοσίων αρχών ή εμπορικών οργανώσεων) που γειτονεύουν γεωγραφικά και που αλληλοσυνδέονται σε συγκεκριμένο τομέα με δεσμούς ανταγωνισμού και συνεργασίας» (4).

2.1

Είναι βέβαιο πως το σύνολο της ευρωπαϊκής κοινωνίας παραδέχεται ότι οι βιομηχανικές είναι αναπόφευκτες, οφείλονται στις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και είναι αποτέλεσμα των διαρκών μεταβολών που συντελούνται στην παγκόσμια οικονομία και σηματοδοτούνται από την ταχεία και ριζική εξέλιξη των αγορών και των συμπεριφορών, την αυξανόμενη τεχνική πολυπλοκότητα και τον υψηλό βαθμό συμμετοχής των καταναλωτών στη διαδικασία σχεδιασμού και παραγωγής αγαθών και προϊόντων και παροχής υπηρεσιών.

2.2

Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί την κινητήρια δύναμη του ανταγωνισμού, σε παγκόσμια κλίμακα, στους τομείς των αγορών εργασίας και της παραγωγικότητας. Οι πολυεθνικές εταιρείες κατευθύνουν πλέον τις επενδύσεις τους προς χώρες με χαμηλό εργατικό κόστος, όπου υπάρχει άμεση πρόσβαση στις αγορές και στις τεχνολογικές ικανότητες.

2.3

Η αύξηση του ανταγωνισμού, η γήρανση του πληθυσμού, οι απαιτήσεις και το επίπεδο των καταναλωτών συνδιαμορφώνουν τελικώς ένα υφιστάμενο και προβλεπόμενο πλαίσιο αναφοράς που προκαλεί σημαντικές εντάσεις και μεγάλα προβλήματα.

2.4

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αντιμετωπίσει αποφασιστικά αυτές τις εντάσεις και αυτά τα προβλήματα με τη θέσπιση μέτρων που θα αποτρέπουν την αποβιομηχάνιση της Ευρώπης. Πρέπει δηλαδή να αποφευχθεί η ταυτόχρονη εμφάνιση των ακόλουθων τριών εξελίξεων:

Μολονότι είναι βέβαιο ότι, επί του παρόντος, οι τρεις αυτές εξελίξεις δεν συντελούνται ταυτόχρονα, είναι ωστόσο προφανές ότι η μείωση της απασχόλησης και η υποχώρηση του εμπορικού ισοζυγίου αποτελούν υπαρκτά φαινόμενα.

2.5

Η ανταπόκριση της ΕΕ στις προκλήσεις αυτές θα μπορούσε να στεφθεί από επιτυχία μόνον εάν η βιομηχανική πολιτική αναθεωρηθεί ώστε να γίνει περισσότερο προ-ενεργή και να προσφέρει απόλυτη και συστηματική διαφάνεια όσον αφορά τις ειδικές και σωρευτικές συνέπειες οιασδήποτε απόφασης που επηρεάζει τις δομές του κόστους και της απόδοσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, τόσο από οριζόντια άποψη όσο και σε ειδικούς βιομηχανικούς τομείς, όπως είναι οι κλάδοι της χαλυβουργίας και της κλωστοϋφαντουργίας, με τη συνεκτίμηση σε κάθε περίπτωση των συνεπειών της διεύρυνσης σε 25 χώρες.

3.1

Το παράδοξο των καιρών μας είναι η συνεχιζόμενη ύπαρξη ανισοτήτων, σε μια εποχή κατά την οποία η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας έπρεπε να παρέχει τη δυνατότητα να χορτάσουν όλοι, και συγχρόνως η διαπίστωση ότι η «νέα παγκοσμιοποιημένη οικονομία», επειδή ακριβώς στηρίζεται στον άκρατο ανταγωνισμό, ενέχει σοβαρούς κινδύνους επιδείνωσης των ανισοτήτων αυτών.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι απολύτως αναγκαία η επίτευξη της περιφερειακής ανάπτυξης, ως ρυθμιστικού μέσου της ίδιας της παγκοσμιοποίησης. Καθίσταται επομένως αναγκαία η προσέγγιση των ανθρώπων όπου και αν βρίσκονται, παρέχοντας σε όλους πρόσβαση στα αγαθά, τις υπηρεσίες και τις ευκαιρίες.

3.2

Η ανάπτυξη πρέπει να φθάσει στους ανθρώπους στον τόπο όπου διαμένουν και δεν μπορούμε να δεχθούμε «ελαφρά τη καρδία» ως κανόνα την κινητικότητα που διαθέτουν ορισμένοι προκειμένου να αναζητήσουν την ανάπτυξη, για τον πρόσθετο λόγο ότι εκείνοι που περισσότερο στερούνται μέσων είναι επίσης εκείνοι που δεν έχουν δυνατότητες μετακίνησης.

Οι περιφέρειες πρέπει να ορίσουν τις προσδοκίες τους όσον αφορά τις βιομηχανικές μεταλλαγές και αναδιαρθρώσεις, να προσδιορίσουν τις επενδύσεις που πρέπει να γίνουν και τις μορφές συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, και ειδικότερα τις υποδομές που σχετίζονται με την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση.

3.3

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η δημιουργία περιφερειακών συμπλεγμάτων (cluster) θα είναι το αποτελεσματικότερο μέσο για την προσέλκυση και εγκατάσταση των επιχειρήσεων, καθώς αποτελεί σημαντικό παράγοντα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας σε περιφερειακό επίπεδο και, ταυτόχρονα, συνιστά διαδικασία που προάγει την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και μέθοδο πρόληψης των αρνητικών οικονομικών, κοινωνικών και εδαφικών συνεπειών που ενδέχεται να έχουν οι βιομηχανικές μεταλλαγές και αναδιαρθρώσεις.

Ανάμεσα στους παράγοντες που θα μπορούσαν να αναγάγουν τα συμπλέγματα (cluster) σε συστήματα που διευκολύνουν την εγκατάσταση των επιχειρήσεων και τη διατήρηση των τοπικών ικανοτήτων, μπορούμε να αναφέρουμε τους εξής:

3.4.

Το γεγονός ότι, στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον, οι επιχειρήσεις συνδέονται στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού, τις κάνει να εγκαθίστανται ή να μετεγκαθίστανται σε συμπλέγματα που έχουν σχέση με τον κλάδο δραστηριότητάς τους, από τα οποία μπορούν να αντλήσουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που βασίζονται σε παράγοντες γενικού χαρακτήρα, όπως το επίπεδο και τα επαγγελματικά προσόντα του εργαζόμενου πληθυσμού, η ποιότητα της διακυβέρνησης, οι υποδομές της περιοχές και το τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο καινοτομίας και ανάπτυξης (Ε&Α) και, γενικά, η ποιότητα ζωής στην περιοχή (η οποία πιθανόν να απαιτεί, για παράδειγμα, δημόσια παρέμβαση για την εξυγίανση εγκαταλελειμμένων βιομηχανικών θέσεων). Τα περιφερειακά συμπλέγματα μπορούν να αναδειχθούν σε σημαντικούς παράγοντες ενίσχυσης της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής και να αποτελέσουν έναυσμα για την εγκατάσταση επιχειρήσεων σε αναπτυσσόμενες περιφέρειες, υπό την προϋπόθεση ότι η ΕΕ και οι εθνικές κυβερνήσεις θα υλοποιήσουν και θα χρηματοδοτήσουν προγράμματα στήριξης επιχειρήσεων τεχνολογικής βάσης, προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α), επαγγελματικής κατάρτισης και ενθάρρυνσης της σύναψης εταιρικών σχέσεων μεταξύ επιχειρήσεων, πανεπιστημίων, τοπικών αρχών, κοινωνικών εταίρων και κοινωνίας των πολιτών.

3.5

Οι μητροπολιτικές περιοχές, ως κέντρα πολιτισμού και διαφόρων δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί φορείς εργάζονται από κοινού για την εξεύρεση λύσεων αλλαγής και νεωτερισμού, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για την υλοποίηση και την επιτυχή εγκαθίδρυση των συμπλεγμάτων, δεδομένου ότι οι περιοχές αυτές «βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των τεχνολογικών αλλαγών που αφορούν τις μεταφορές, την οικοδόμηση και τα δημόσια έργα, τις τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών, τη διαχείριση των υποδομών κ.λπ. Αυτές οι τεχνολογικές αλλαγές αποτελούν επίσης τη βάση της βιομηχανικής αναδιάρθρωσης και της μετεγκατάστασης δραστηριοτήτων εργατικού δυναμικού και υπηρεσιών με υψηλή προστιθέμενη αξία. Η οικονομική εξειδίκευση έχει και μία χωρική διάσταση: “cluster” ή ομάδες επιχειρήσεων συνεργάζονται στο πλαίσιο ενός δικτύου με κέντρα ερευνών και καινοτομίας και με πανεπιστήμια» (6).

Η μεγάλη πρόκληση των ευρωπαϊκών μητροπολιτικών περιοχών έχει επίσης να κάνει με τα προβλήματα κοινωνικής συνοχής, όπως είναι ο αποκλεισμός και η φτώχεια, των οποίων η λύση εξαρτάται, προφανώς, από την αρμονική, ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη των μεγάλων ευρωπαϊκών μητροπολιτικών περιοχών, αλλά και από τη διασύνδεσή τους με τις γειτονικές περιοχές. Εντούτοις, η εξεύρεση κατάλληλων λύσεων αποδεικνύεται δύσκολη, εξαιτίας της έλλειψης συνεπών στατιστικών στοιχείων.

(1) & (2)

Στα δύο αυτά σενάρια έχουμε να κάνουμε με οριζόντιες στρατηγικές επενδύσεων. Στο πρώτο σενάριο, οι πολυεθνικές επιδιώκουν κυρίως την κατάκτηση νέων αγορών και την επέκταση του δικτύου των παρεχόμενων υπηρεσιών τους, όπως λόγου χάρη των τραπεζικών υπηρεσιών ή των δικτύων μεταφορών και ενέργειας. Στο δεύτερο σενάριο, οι πολυεθνικές επιζητούν την επέκταση των παραγωγικών τους ικανοτήτων στους τομείς των υπηρεσιών ή των προϊόντων που μπορούν εύκολα να επανεξαχθούν.

(3)

Στο σενάριο αυτό έχουμε να κάνουμε με μία κάθετη στρατηγική μετεγκατάστασης, που έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην απασχόληση.

Οι επιχειρήσεις των οποίων οι δραστηριότητες χαρακτηρίζονται από υψηλή ένταση εργασίας (π.χ. κλωστοϋφαντουργία και ηλεκτρονικά εξαρτήματα αυτοκινήτων) είναι περισσότερο επιρρεπείς στο σενάριο αυτό.

4.4.1

Στη διαδικασία βιομηχανικής αναδιάρθρωσης, είναι αναγκαία η εκτίμηση του ενεργητικού σε υποδομές, εξοπλισμό και ανθρώπινους, ενώ πρέπει να δοθούν κίνητρα για την εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εξυγίανση του εδάφους και του υπεδάφους τη στιγμή εγκατάλειψης μίας περιοχής είναι αναγκαία για την επαναχρησιμοποίησή της.

Πρέπει να ενισχύεται και να εποπτεύεται η εδαφική ευθύνη των επενδυτών που έλαβαν δημόσια χρηματοδότηση.

Η σύναψη συμφωνιών συνεργασίας ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους παράγοντες είναι αναγκαία για την ενδυνάμωση των περιφερειών που πλήττονται από τις βιομηχανικές μεταλλαγές.

4.7.1

Από τη δεκαετία του 1970, χαρακτηριστικό γνώρισμα της οικονομικής μεγέθυνσης υπήρξε η υπεροχή του τομέα των υπηρεσιών επί του τομέα της βιομηχανικής παραγωγής. Ωστόσο, η αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο τομέων έχει θεμελιώδη σημασία για την αύξηση της παραγωγικότητας και της καινοτομίας, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας των προσφερόμενων προϊόντων και υπηρεσιών.

Η συγκεκριμένη αλληλεπίδραση είναι ζωτικής σημασίας στο πλαίσιο των βιομηχανικών αναδιαρθρώσεων και μεταλλαγών, καθώς οι εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες (π.χ. Ε & Α) στις βιομηχανικές επιχειρήσεις συνήθως τις ακολουθούν όταν αυτές μετεγκαθίστανται.

5.1

Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Βιομηχανικές μεταλλαγές στην Ευρώπη: σημερινή κατάσταση και προοπτικές — σφαιρική προσέγγιση» (7), η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η Ευρώπη έχει ανάγκη να βιώσει «ένα νέο παράδειγμα επικεντρωμένο στις βιομηχανικές μεταλλαγές με ανθρώπινο πρόσωπο», το οποίο πρέπει να στηρίζεται στην ανταγωνιστικότητα, στη βιώσιμη ανάπτυξη και στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή. Θεμέλιο της προοπτικής αυτής είναι οι στόχοι που καθορίζονται στη στρατηγική της Λισσαβόνας και, προς την κατεύθυνση αυτή, η ΕΕ επικαλέσθηκε ιδιαίτερα το νόημα της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τις βέλτιστες πρακτικές της δια βίου επαγγελματικής κατάρτισης, την οργάνωση της εργασίας, την ισότητα των ευκαιριών, την κοινωνική ένταξη και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

5.2.

Αναγνωρίζεται γενικώς, και αυτό έχει και ηθική βάση, ότι η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων αφορά συγκεκριμένα δύο θεμελιώδη ζητήματα:

Συνήθως ζητείται από τις επιχειρήσεις να δεχθούν τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, των τοπικών αρχών, των καταναλωτών και των προμηθευτών, στο αντίστοιχο επίπεδο αρμοδιοτήτων τους.

5.3.

Η ανάληψη κοινωνικής ευθύνης από τις επιχειρήσεις (στα ζητήματα που προαναφέρονται) μπορεί να αποτελέσει μέσο που θα προαγάγει την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, υπό την προϋπόθεση ότι, κατά τρόπο προ-ενεργό, υιοθετείται μία προληπτική προσέγγιση για τη διαχείριση της μεταλλαγής ή της αναδιάρθρωσης, η οποία θα είναι επωφελής για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

6.1

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ενθαρρύνει και στηρίζει τις εμπειρίες «ορθών πρακτικών» που αφορούν τον χειρισμό των βιομηχανικών μεταλλαγών. Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο της Αλλαγής (European Monitoring Centre on Change, EMCC), το οποίο δραστηριοποιείται στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας με έδρα το Δουβλίνο, κοινοποιεί σε τακτά διαστήματα παρόμοιες εμπειρίες αξιοποίησης της κοινωνικής και εδαφικής ευθύνης των επιχειρήσεων. Εξάλλου, και η πρώτη φάση της διαβούλευσης που ανέλαβε η Επιτροπή υπό τον τίτλο «Anticipating and Managing Change — a dynamic approach to the social aspects of corporate restructuring» έδωσε τη δυνατότητα εντοπισμού μίας σειράς ορθών πρακτικών στο εξεταζόμενο επίπεδο.

Σε γενικές γραμμές, αυτές οι εμπειρίες ορθώς πρακτικών εκδηλώνονται μέσω:

6.2

Οι κοινωνικές διαπραγματεύσεις και ο κοινωνικός διάλογος έχουν ουσιαστική σημασία προκειμένου να προωθηθεί η αναδιάρθρωση κατά τρόπο που να συμβιβάζεται με την κοινωνική ευθύνη, οπότε είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει θετική στάση από πλευράς τόσο των επιχειρήσεων όσο και των συνδικάτων, ώστε να εξευρεθούν μέθοδοι αναδιάρθρωσης που θα είναι επιτυχημένες για τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και τις τοπικές κοινωνίες. Η Επιτροπή έχει ενθαρρύνει την προσφυγή σε αυτές τις ορθές πρακτικές με την έκδοση οδηγιών (98/59/ΕΚ, 2001/23/ΕΚ, 94/45/ΕΚ και 2001/12/ΕΚ), που θεσπίζουν συγκεκριμένους προσανατολισμούς και υποχρεώσεις. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπογραμμίζουμε την πρωτοβουλία που αναλήφθηκε το 2002, η οποία προβλέπει την «κοινωνικά έξυπνη αναδιάρθρωση» και είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση ορισμένων κατευθυντήριων γραμμών τον Ιούνιο του 2003. Πρέπει να δοκιμάζονται όλες οι εναλλακτικές διέξοδοι προκειμένου να αποφεύγονται οι απολύσεις.

6.3

Υπάρχουν πολυάριθμα θετικά παραδείγματα ορθών πρακτικών, σε αυτόν τον τομέα, από ευρωπαϊκές επιχειρήσεις οι οποίες προσέφυγαν στην εφαρμογή πρακτικών που διέπονται από κοινωνική ευθύνη προκειμένου να προωθήσουν τη στρατηγική τους για βιομηχανική μεταλλαγή ή αναδιάρθρωση, όπως — για να παραθέσουμε μία μόνο από αυτές — ο σιδηρουργικός όμιλος ACELOR, ο οποίος προέκυψε από τη συγχώνευση των επιχειρήσεων Arbed, Acelaria και Usinor και ο οποίος αποφάσισε — εντός ενός πλαισίου υπερβάλλοντος διαρθρωτικού δυναμικού παραγωγής μεταλλικών ελασμάτων και για τη βελτίωση των συνεργιών — το σταδιακή θέση εκτός λειτουργίας των παλαιών φούρνων στη Λιέγη και τη μείωση της παραγωγής στη Βρέμη και στην Eisenhuttenstadt. Ενόψει της απώλειας των θέσεων εργασίας που θα προκαλούσαν αυτά τα μέτρα, η Arcelor δεσμεύθηκε να μην αφήσει απολύτως κανέναν εργαζόμενο με πρόβλημα απασχόλησης, να επαναχρησιμοποιήσει τις εν λόγω βιομηχανικές εγκαταστάσεις και, με τη βοήθεια όλων των ενδιαφερόμενων μερών, να συμβάλει στην επανεκβιομηχάνιση του τοπικού οικονομικού ιστού.

Από την άλλη μεριά, ένα αρνητικό παράδειγμα μη υιοθέτησης ορθών πρακτικών και αναδιάρθρωσης της αυτοκινητοβιομηχανίας καταγράφεται στο Mezzogiorno (Ιταλία), όπου επιδιώχθηκε η μεταφορά δραστηριοτήτων υπεργολαβίας σε ξένη χώρα, χωρίς να υπάρξει πρόβλεψη για τη λήψη επαρκών μέτρων συνοδείας και επίλυσης των προκαλούμενων κοινωνικών προβλημάτων.

6.4

Οι βιομηχανικές μεταλλαγές που είναι αναγκαίες ώστε να εξακολουθήσουν οι επιχειρήσεις να είναι ανταγωνιστικές πρέπει να στηρίζονται από τις αρχές και να χρηματοδοτούνται στο επίπεδο της εκπαίδευσης και κατάρτισης του εργατικού δυναμικού, ενώ το πλαίσιο αυτό προσφέρεται και για την προώθηση της χρήσης των νέων τεχνολογιών. Επιπλέον, επιβάλλεται να λαμβάνεται υπόψη η ενίσχυση της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων και η προάσπιση των κοινωνικών συμφερόντων για τη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας, καθώς και η διαφύλαξη της βιωσιμότητας του περιβάλλοντος στις περιφέρειες όπου είναι εγκατεστημένες οι επιχειρήσεις.

7.1

Ο στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης έχει πρωταρχική σημασία για την ΕΕ. Τα μεγάλα διευρωπαϊκά σχέδια, όπως τα οδικά δίκτυα και άλλα έργα υποδομής που προβλέπεται να δημιουργηθούν σε ευρωπαϊκή κλίμακα, δεν επαρκούν για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης και για την προαγωγή της ανάπτυξης γενικότερα σε όλες τις μειονεκτούσες περιφέρειες. Οι ανισότητες όσον αφορά την παραγωγή, την παραγωγικότητα και τη δυνατότητα πρόσβασης στην απασχόληση που συνεχίζουν να υφίστανται μεταξύ κρατών και περιφερειών οφείλονται στην έλλειψη υποδομών που συμβάλλουν καθοριστικά στην ανταγωνιστικότητα, δηλαδή σε ακατάλληλες διαρθρώσεις όσον αφορά το ανθρώπινο και υλικό δυναμικό, σε υφιστάμενα περιβαλλοντικά προβλήματα και σε ελλείψεις ικανοτήτων καινοτομίας και αδυναμίες της περιφερειακής διακυβέρνησης.

7.2

Οι ευκαιρίες που προκύπτουν από τις βιομηχανικές μεταλλαγές, με δεδομένα τα αποτελέσματά τους επί του οικονομικού, του κοινωνικού και του επιστημονικού ιστού και όσον αφορά τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των τοπικών αρχών μέσω της συνδυασμένης προσφυγής στα μέσα και στις πολιτικές κοινωνικής συνοχής και στις κοινοτικές διαρθρωτικές πολιτικές, είναι σε θέση να βοηθήσουν ουσιαστικά και να συμβάλουν στη διαδικασία της βιώσιμης και ισόρροπης ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, οι μεταλλαγές απαιτούν την καταβολή προσπαθειών για προσαρμογή, έρευνα και καινοτομία, καθώς και την υιοθέτηση νέων στάσεων, από πλευράς τόσο των επιχειρηματιών όσο και των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών που θα συνεργάζονται στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων, με σκοπό να βοηθήσουν τις ενδιαφερόμενες περιφέρειες να διατηρήσουν και να βελτιώσουν με αρμονικό τρόπο τις οικονομικές και κοινωνικές δομές τους.

8.1

Η Επιτροπή προτείνει μια νέα αρχιτεκτονική για την πολιτική οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της ΕΕ, η οποία θα περιστρέφεται γύρω από τρεις προτεραιότητες:

9.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η τρίτη έκθεση για την οικονομική και κοινωνική συνοχή, που παρουσιάσθηκε στις 18 Φεβρουαρίου, αναφέρεται με σαφή και αντικειμενικό τρόπο στο θέμα των «βιομηχανικών και οικονομικών αλλαγών εν γένει».

9.2

Ειδικότερα, εκφράζει τη συμφωνία της όσον αφορά τις αρχές στις οποίες βασίζονται οι στρατηγικές της τρίτης Έκθεσης για τη Συνοχή, καθώς και τη σύνδεση μεταξύ της στρατηγικής της Λισσαβόνας και της μελλοντικής περιφερειακής πολιτικής σε σχέση με τα προγράμματα τα προσανατολισμένα στη γνώση και τα εθνικά και περιφερειακά προγράμματα με στόχο την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης των λιγότερο ευνοημένων περιφερειών. Εντούτοις, εκτιμά ότι τα συγκεκριμένα μέτρα είναι ανεπαρκή και ασκεί κριτική όσον αφορά τα ακόλουθα σημεία:

10.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι υποβληθείσες από την Επιτροπή προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της πολιτικής συνοχής είναι ανεπαρκείς και ότι δεν αξιοποιείται εξ ολοκλήρου η προσφερόμενη ευκαιρία για διαχείριση των αλλαγών, οι οποίες, εκτός από αναπόφευκτες, είναι και ουσιαστικής σημασίας ως έκφραση του οικονομικού δυναμισμού και ως μοχλός για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Και αυτό εξαιτίας της απουσίας βελτιστοποίησης και συγκερασμού των ευκαιριών που παρέχει η στρατηγική της Λισσαβώνας και θετικής προσέγγισης των ζητημάτων των μεταλλαγών, της ανταγωνιστικότητας και της συνοχής, της ατζέντας για την κοινωνική πολιτική, που προσδιορίζει την πρόβλεψη και διαχείριση των αλλαγών ως βασική πρόκληση, και της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση, που αναφέρεται στον πυλώνα της προσαρμοστικότητας.

10.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις οικονομικές και τις κοινωνικές πτυχές, με την υιοθέτηση μίας διαχείρισης των βιομηχανικών μεταλλαγών που θα επιδιώκει έναν διττό στόχο: την εξασφάλιση και την προώθηση συνολικών κοινωνικών στόχων (κατάρτιση, απασχόληση, ευκαιρίες και κοινωνική προστασία) και τη διασφάλιση της επιβίωσης των επιχειρήσεων, με την εφαρμογή ειδικών πολιτικών για τη στήριξή τους που θα εξασφαλίζουν την αναδιάρθρωση και τη σταθεροποίηση ως προϋπόθεση για την επιβίωση και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, μέσω ολοκληρωμένων και συμπληρωματικών δράσεων που θα προωθούνται από κοινού από τους κυριότερους εμπλεκόμενους παράγοντες, δηλαδή το κράτος (στα ποικίλα επίπεδά του: κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό) και τις επιχειρήσεις.

10.3

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, για την επιτυχή έκβαση της πολιτικής οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής είναι απαραίτητο να υπάρξει περισσότερος και καλύτερος συντονισμός των ακόλουθων παραγόντων κατά την εφαρμογή των υφιστάμενων αναπτυξιακών πολιτικών της ΕΕ: των ισχυουσών οδηγιών που ρυθμίζουν το ζήτημα της συμμετοχής των εργαζομένων στις επιχειρήσεις, του εγκάρσιου κοινωνικού διαλόγου μεταξύ των βιομηχανικών τομέων, της τακτικής διαβούλευσης στους κόλπους της Συμβουλευτικής Επιτροπής Βιομηχανικών Μεταλλαγών (ΣΕΒΜ) της ίδιας της ΕΟΚΕ, του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Βιομηχανικών Μεταλλαγών (ΕΠΒΜ), της διάθεσης των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων, της πολιτικής ανταγωνισμού και της προώθησης της εφαρμογής της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων. Για το σκοπό αυτό, είναι ζωτικής σημασίας η συναίνεση και η δέσμευση όλων των ενδιαφερόμενων μερών.

10.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης, πρέπει να εφαρμόζεται ένα σύνολο αρχών που θα αποτελούν τη βάση και το υπόβαθρο των ορθών πρακτικών, συνυπολογίζοντας την ανάγκη τόνωσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και τις απαιτήσεις της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.

10.5

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η συνεχιζόμενη υποβάθμιση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης σε σχέση με τις ΗΠΑ οφείλεται στην απουσία απαιτήσεων όσον αφορά την τήρηση των προθεσμιών εφαρμογής από τα κράτη μέλη των θεμελιωδών στρατηγικών και μέσων παρέμβασης της ΕΕ, όπως είναι η στρατηγική της Λισσαβόνας, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και η βιώσιμη ανάπτυξη.

Εάν συνεχισθεί η τάση αυτή, η ΕΕ κινδυνεύει να υποβαθμισθεί από δεύτερη σε τρίτη παγκόσμια δύναμη (ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να αποδίδεται στην Ιαπωνία, την Κίνα και την Ινδία), και πρέπει να αποτρέψουμε το ενδεχόμενο αυτό. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι χρειάζεται να προβληθούν αυξημένες απαιτήσεις και ότι είναι αναγκαίο να διαδραματίσει η Επιτροπή πιο ενεργό ρόλο στον συντονισμό και στην παρακολούθηση της ουσιαστικής υλοποίησης των προαναφερόμενων στρατηγικών. Ένα από τα κύρια μέτρα συντονισμού θα ήταν ο ορισμός ενός επιτρόπου αρμόδιου για την παρακολούθηση των βιομηχανικών μεταλλαγών και μετεγκαταστάσεων, γεγονός που θα επέτρεπε την καλύτερη διασύνδεση της βιομηχανικής πολιτικής με την προστασία του περιβάλλοντος.

α)

Επιβάλλεται η επανεξέταση της στρατηγικής θεώρησης της συνοχής λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ΕΕ, μέσω ενός νέου και ενισχυμένου ορισμού της έννοιας της συνοχής, το περίγραμμα της οποίας δεν θα περιορίζεται από τα στενά οικονομικά κριτήρια των διαρθρωτικών ταμείων και του Ταμείου Συνοχής αλλά θα επαναπροσδιορισθεί υπό το πρίσμα του τριπλού σκοπού της:

β)

Θα ήταν σκόπιμο να αλλάξει το απόλυτο κριτήριο του κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ που χρησιμοποιείται για τον καθορισμό των επιλέξιμων περιφερειών, δεδομένου ότι το κριτήριο αυτό δημιουργεί σχετικές αδικίες κατά την υλοποίηση των διαρθρωτικών πολιτικών. Ως γνωστόν, ο σχετικός πλούτος δεν εκφράζεται απλώς και μόνον από έναν ψυχρό αριθμό όπως είναι το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ. Τα επίπεδα εξειδίκευσης του ανθρώπινου δυναμικού, οι ελλείψεις σε υποδομές, η απόσταση από το κέντρο της κινητήριας δύναμης της ευρωπαϊκής οικονομίας και η δημογραφική διάρθρωση πρέπει να αποτελούν καθοριστικά κριτήρια επιλεξιμότητας των κοινοτικών περιφερειών.

γ)

Επιβάλλεται η καθιέρωση μίας νέας κλίμακας κριτηρίων αξιολόγησης των περιφερειών, προκειμένου να διαμορφωθεί ένας νέος χάρτης ευρωπαϊκής συνοχής.

δ)

Όσον αφορά την εδαφική συνοχή, η διαχείριση της κοινοτικής επικράτειας πρέπει να επανασχεδιασθεί, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα μίας πολυκεντρικής, αρμονικής, ισόρροπης και διαρκούς ανάπτυξης. Η συγκεκριμένη χωροταξική διευθέτηση πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη διαπεριφερειακή συνοχή από φυσική και οικονομική άποψη και να στηρίζεται στη συμμετοχή των τοπικών, περιφερειακών, εθνικών και ευρωπαϊκών αρχών με στόχο την οικοδόμηση ενός ευρωπαϊκού προτύπου χωροταξικής ανάπτυξης, το οποίο θα καθοδηγεί τις νέες οικονομικές (επενδύσεις, Ε&Α) και κοινωνικές (απασχόληση) στρατηγικές.

ε)

Είναι αναγκαία η καθιέρωση μιας λογικής που θα ευνοεί την επιτάχυνση της χάραξης των διαρθρωτικών πολιτικών για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, ως μεθόδου πρόβλεψης των οικονομικών αλλαγών γενικότερα, και ειδικότερα των βιομηχανικών αναδιαρθρώσεων. Το ισχύον ανώτατο όριο χρηματοδοτικών πόρων της ΕΕ [ποσοστό 1,24 % επί του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος (ΑΕγχΠ)] — και είναι πιθανή η μείωση αυτού στις δημοσιονομικές προοπτικές της περιόδου 2007-2013 — δεν αρκεί για την κάλυψη των αναγκών και επιβάλλει μια λογική περιορισμού των δράσεων, γεγονός που παρακωλύει την ταχύτερη επίτευξη των στόχων της συνοχής.

στ)

Έχει σημασία η έμφαση στο ανθρώπινο δυναμικό, με την επικέντρωση των πόρων στους τομείς της επαγγελματικής εκπαίδευσης και της καθεαυτό επαγγελματικής κατάρτισης, βάσει μίας ευέλικτης προσέγγισης που θα επιδέχεται προσαρμογές στα διαφορετικά είδη προβλημάτων που θα έχουν να αντιμετωπίσουν στον τομέα αυτό τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες.

ζ)

Πρέπει να στηριχθούν ειδικότερα οι περιφέρειες που αντιμετωπίζουν δραματικά προβλήματα αναδιάρθρωσης της βιομηχανικής παραγωγικής δομής τους, μέσω του προσδιορισμού των τομέων και περιφερειών που κινδυνεύουν σε μεγάλο βαθμό με απώλεια ανταγωνιστικότητας, και να υποβληθούν συγκεκριμένες προτάσεις στήριξης λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε τομέα. Πρέπει να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή στον αντίκτυπο της βιομηχανικής αναδιάρθρωσης στα νέα κράτη μέλη.

η)

Στο πλαίσιο των συστάσεων της προηγούμενης παραγράφου, είναι αναγκαία η καθιέρωση της «αρχής της περισσότερο ευνοούμενης περιφέρειας», όπου θα υπάρχει δυνατότητα χορήγησης ειδικών χρηματικών ενισχύσεων με σκοπό την προώθηση της μετατροπής της συγκεκριμένης περιφέρειας. Στο πλαίσιο αυτό, ο κοινωνικός διάλογος ενέχει θεμελιώδη ρόλο, όπως και ο διάλογος με τους πολίτες με τη συμμετοχή όλων των ζωντανών δυνάμεων που είναι παρούσες (επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, τοπικές αρχές, ενώσεις, συνδικάτα κ.λπ.). Κατ' αυτόν τον τρόπο, θα επιτευχθεί η αναζωογόνηση του οικονομικού ιστού της περιφέρειας μέσω της δημιουργίας νέων εναλλακτικών διεξόδων οικονομικής δραστηριότητας.

θ)

Έχει σημασία να στηριχθεί η ανάπτυξη περιφερειακών συμπλεγμάτων (cluster) μέσω της ενθάρρυνσης της επέκτασης των τομέων της τεχνολογίας των πληροφοριών και των επικοινωνιών και των δημιουργικών βιομηχανικών μονάδων με έντονη τεχνολογική βάση, που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων και ικανοτήτων των περιφερειών, αυξάνοντας την ικανότητά τους για την προσέλκυση και την εγκατάσταση επιχειρήσεων. Κατ' αυτόν τον τρόπο, υποστηρίζεται η ολοκλήρωση των βιομηχανικών μεταλλαγών και αναδιαρθρώσεων με την παράλληλη ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των περιφερειών, τη βελτίωση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής και την αύξηση της απασχόλησης.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η εκπόνηση περιφερειακών μελετών και ο από κοινού προγραμματισμός με τις εθνικές και τις περιφερειακές κυβερνήσεις όσον αφορά τον τρόπο αξιοποίησης όλου του δυναμικού μίας περιφέρειας για τη δημιουργία του συμπλέγματος.

ι)

Πρέπει να ληφθεί υπόψη η θετική πείρα του παρελθόντος, στο πλαίσιο τομεακών προγραμμάτων όπως τα RECHAR, RESIDER και RETEXT, όσον αφορά τη χάραξη πολιτικών για το βιομηχανικό εκσυγχρονισμό των περιφερειών, με σκοπό τη δυνατότητα αξιοποίησης όλου του αναπτυξιακού δυναμικού τους.

ια)

Η Επιτροπή οφείλει να συνεχίσει τον εκσυγχρονισμό και την ενεργοποίηση της βιομηχανικής πολιτικής με στόχο την προσαρμογή των κανόνων της στο νέο πλαίσιο που επικρατεί σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπό την έννοια αυτή, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόσφατη πρόταση αναθεώρησης της βιομηχανικής πολιτικής, η οποία δημοσιοποιήθηκε στις 20 Απριλίου 2004 (8). Πρέπει να υπάρξει ιδιαίτερη μέριμνα για το συντονισμό μεταξύ της βιομηχανικής πολιτικής και άλλων κοινοτικών πολιτικών, και ειδικότερα της περιβαλλοντικής.

ιβ)

Η Ευρώπη υποχρεούται να επιβάλλει την αυστηρή εφαρμογή των κανόνων της ΔΟΕ, ενώ είναι δυνατόν να εισέλθουμε σε οικονομική κρίση, λόγω της απώλειας ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, εάν δεν καταβληθούν προσπάθειες για την εξάλειψη του «κοινωνικού και φορολογικού ντάμπινγκ» σε άλλες περιοχές του κόσμου, όπου δεν ακολουθείται το ίδιο σχέδιο επιβολής ισότιμων κανόνων στην αγορά.

ιγ)

Η Ευρώπη πρέπει να συμμετάσχει στο παγκόσμιο παιχνίδι ποντάροντας στις μεγάλες τεχνικές και τεχνολογικές ικανότητές της και στον υψηλό βαθμό εξειδίκευσης του ανθρώπινου δυναμικού της. Για να το επιτύχει αυτό, ωστόσο, πρέπει να αναθεωρήσει την πολιτική που ακολουθεί σχετικά με τη στήριξη της έρευνας, και κυρίως του ανθρώπινου δυναμικού. Είναι γνωστό ότι από τους περίπου 14 000 ευρωπαίους ερευνητές που σπουδάζουν στις ΗΠΑ, μόνον 3 000 περίπου προτίθενται να επιστρέψουν στην Ευρώπη. Πρόκειται για μια ανησυχητική κατάσταση, για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται η λήψη χωρίς καθυστέρηση των κατάλληλων μέτρων. Ένα ορθό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί η πρωτοβουλία «Regions for Knowledge» (KnowREG), στο πλαίσιο της οποίας αποφασίσθηκε, στις 27 Απριλίου 2004, η εκπόνηση 14 πρότυπων σχεδίων για την προώθηση της οικονομίας της γνώσης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

ιδ)

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να συνδέσει σαφώς τους στόχους για την ανταγωνιστικότητα και τη γνώση με τη μελλοντική περιφερειακή πολιτική.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/49

1.1

Η «Διεθνής Σύμβαση για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των διακινούμενων εργαζομένων και των μελών των οικογενειών τους» υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών με το ψήφισμα 45/158 της 18ης Δεκεμβρίου 1990 και ετέθη σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2003, μετά από την κύρωσή της από τα πρώτα είκοσι κράτη. Σήμερα, τα κράτη που την έχουν επικυρώσει ανέρχονται σε 25 (1). Πρόκειται, επομένως, για διεθνή συνθήκη με ισχύ αναγκαστικής εφαρμογής για τα κράτη που την επικυρώνουν.

1.2

Στόχος της Σύμβασης είναι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των προσώπων που μεταναστεύουν για οικονομικούς ή εργασιακούς λόγους σε ολόκληρο τον κόσμο, μέσω κατάλληλων νομοθεσιών και εθνικών ορθών πρακτικών. Η προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οφείλουν να αποτελούν την κοινή βάση μιας προσήκουσας διεθνούς νομοθεσίας για τις πολιτικές που αφορούν τη μετανάστευση. Η Σύμβαση εξασφαλίζει επίσης την ισορροπία των διαφόρων καταστάσεων, τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στις χώρες υποδοχής μεταναστών.

1.3

Είναι μία από τις επτά διεθνείς συνθήκες ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών και αναγνωρίζει σε όλους τους διακινούμενους εργαζομένους και στα μέλη των οικογενειών τους τη διεθνή προστασία ορισμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου που καθορίζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η Σύμβαση κωδικοποιεί κατά τρόπο ολοκληρωμένο και καθολικό τα δικαιώματα των μεταναστευόντων εργαζομένων και των οικογενειών τους, με βάση την αρχή της ίσης μεταχείρισης. Καθορίζει τα δικαιώματα που πρέπει να εφαρμόζονται για τους νόμιμους και για τους παράνομους μετανάστες, ορίζει ελάχιστα πρότυπα προστασίας σχετικά με τα αστικά, τα οικονομικά, τα πολιτικά, τα κοινωνικά και τα εργασιακά δικαιώματα και αναγνωρίζει ότι οι διακινούμενοι εργαζόμενοι πρέπει να απολαμβάνουν συγκεκριμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων που πρέπει να προστατεύονται βάσει διεθνών κανόνων.

1.4

Αναπτύσσοντας περαιτέρω προγενέστερες συμβάσεις της ΔΟΕ (2), η Σύμβαση αυτή διευρύνει το νομικό πλαίσιο σε όλες τις διεθνείς μεταναστεύσεις· προάγει τη δίκαια μεταχείριση των μεταναστών και επιχειρεί να εμποδίσει την εκμετάλλευση των παράνομων μεταναστών. Εξετάζει όλη τη μεταναστευτική διαδικασία: κατάρτιση, επιλογή, έξοδος και διέλευση, παραμονή στο κράτος απασχόλησης και επιστροφή και επανεγκατάσταση στη χώρα προέλευσης.

1.5

Η διαχείριση των μεταναστευτικών ρευμάτων αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών. Η ΕΟΚΕ, σε συμφωνία με το Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, επιθυμεί να βελτιωθεί η διμερής, περιφερειακή και διεθνής συνεργασία μεταξύ χωρών προέλευσης και χωρών υποδοχής μεταναστών. Η Σύμβαση δεν προωθεί ούτε διαχειρίζεται τις μεταναστευτικές κινήσεις, επιχειρεί απλά να εξασφαλίσει την καθολική αναγνώριση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και να ενισχύσει τη διεθνή προστασία τους.

1.6

Η Σύμβαση εξετάζει κατά διαφορετικό τρόπο τη διοικητική κατάσταση των μεταναστευόντων: εξασφαλίζεται η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου σε όλα τα πρόσωπα· και για τους νόμιμους μετανάστες εφαρμόζονται περαιτέρω δικαιώματα.

1.7

Μέσω της Σύμβασης, η διεθνής κοινότητα και τα Ηνωμένα Έθνη επιβεβαιώνουν τη βούλησή τους για τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των εθνών για την πρόληψη και την εξάλειψη της λαθραίας διακίνησης και εργασίας των παράνομων μεταναστών, καθώς και για την επέκταση της προστασίας των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στους μεταναστεύοντες σε ολόκληρο τον κόσμο (3).

2.1

Η Σύμβαση επιχειρεί να εξασφαλίσει την ίση μεταχείριση και τις ίδιες νομικές συνθήκες για τους μετανάστες και τους ημεδαπούς εργαζομένους, πράγμα που προϋποθέτει:

2.2

Η Σύμβαση αναγνωρίζει επίσης στους μετανάστες το δικαίωμα να διατηρούν τους δεσμούς με τη χώρα προέλευσής τους, γεγονός που προϋποθέτει:

2.3

Η Σύμβαση στηρίζεται στη θεμελιώδη έννοια ότι όλοι οι μετανάστες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε έναν ελάχιστο βαθμό προστασίας. Η Σύμβαση εξετάζει τις δύο καταστάσεις (νόμιμη και παράνομη) στις οποίες μπορεί να βρίσκονται οι μετανάστες εργαζόμενοι· θεσπίζει κατάλογο ευρύτερων δικαιωμάτων για εκείνους που βρίσκονται σε νόμιμη κατάσταση, αναγνωρίζει όμως επίσης ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα στους παράνομους μετανάστες.

2.4

Η Σύμβαση προτείνει να αναληφθούν δράσεις για την εξάλειψη της παράνομης μετανάστευσης, κυρίως μέσω της καταπολέμησης της παραπλανητικής ενημέρωσης που ενδέχεται να παροτρύνει τον κόσμο στην παράνομη μετανάστευση, καθώς και μέσω κυρώσεων για τους διακινούντες και τους απασχολούντες μετανάστες χωρίς έγγραφα.

2.5

Συγκροτείται Επιτροπή προστασίας των δικαιωμάτων των διακινούμενων εργαζομένων και των μελών της οικογένειάς τους, απαρτιζόμενη από δέκα εμπειρογνώμονες επιφορτισμένους να μεριμνούν για την εφαρμογή της Σύμβασης, τους οποίους διορίζουν τα κράτη που την έχουν επικυρώσει.

3.1

Οι διεθνείς μεταναστεύσεις είναι απόρροια των μεγάλων οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων που υφίστανται μεταξύ των πλούσιων χωρών του βορρά και των αναπτυσσόμενων χωρών· ανισότητες οι οποίες, σε ένα οικονομικό σύστημα όλο και περισσότερο παγκοσμιοποιημένο, οξύνονται ολοένα. Ωστόσο, οι χώρες που έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση είναι, στην πλειονότητά τους, χώρες προέλευσης μεταναστών. Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Ιαπωνία και οι λοιπές δυτικές χώρες που είναι αποδέκτες μεγάλου αριθμού μεταναστών (4) δεν έχουν επικυρώσει ούτε και υπογράψει (5) μέχρι στιγμής τη Σύμβαση.

3.2

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που επιχειρεί την καθιέρωση διεθνών κανόνων σε διάφορους τομείς (στον ΠΟΕ για το διεθνές εμπόριο, μέσω του Κυότο για το περιβάλλον κ.λπ.), έχει επίσης χρέος να προωθήσει την εξασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών μέσω διεθνών κανόνων.

4.1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας χώρος όπου διασφαλίζονται και προστατεύονται τα δικαιώματα του ανθρώπου και όπου εφαρμόζεται η πλειονότητα των διεθνών νομικών πράξεων των Ηνωμένων Εθνών. Διαθέτει επίσης δικές της νομικές πράξεις, όπως η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ή ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

4.2

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επίσης αναπτύξει διάφορα νομικά μέσα για την καταπολέμηση των διακρίσεων (6). Εντούτοις, διάφοροι εμπειρογνώμονες, καθώς και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο των φαινομένων ρατσισμού και ξενοφοβίας (7), έχουν γνωστοποιήσει τις διακρίσεις που υφίστανται οι μετανάστες ως προς τις συνθήκες εργασίας.

4.3

Από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Τάμπερε, η Ευρωπαϊκή Ένωση καταρτίζει σταδιακά κοινή νομοθεσία για την παροχή ασύλου και την αποδοχή μεταναστών, καθώς και για τη βελτίωση της συνεργασίας με τις τρίτες χώρες για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Επίσης, στο Τάμπερε συμφωνήθηκε ότι τα πρόσωπα πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης μεταχείρισης και ότι είναι αναγκαία η ανάπτυξη πολιτικών για την ενσωμάτωση και για την καταπολέμηση των διακρίσεων.

4.4

Η Επιτροπή έχει εκπονήσει διάφορες νομοθετικές πρωτοβουλίες, οι οποίες ωστόσο συζητούνται με μεγάλες δυσκολίες στο Συμβούλιο (8). Τέσσερα χρόνια μετά το Συμβούλιο του Τάμπερε, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά. Η νομοθεσία που έχει υιοθετηθεί είναι αποκαρδιωτική και απέχει μακράν από τους στόχους του Τάμπερε, από τις προτάσεις της Επιτροπής, από τις θέσεις του Κοινοβουλίου και από τις απόψεις της ΕΟΚΕ. Η επίτευξη συμφωνιών στο Συμβούλιο είναι πολύ δυσχερής, λόγω των ακινητοποιήσεων που επιτρέπει το ισχύον σύστημα και λόγω της στάσης ορισμένων κυβερνώντων.

4.5

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, με διάφορες γνωμοδοτήσεις της, έχει ζητήσει από το Συμβούλιο να ενεργεί πιο υπεύθυνα και με πιο εποικοδομητικό και συνεργάσιμο πνεύμα. Μία κατάλληλη κοινή νομοθεσία για τη νόμιμη και διαφανή διαχείριση της εισερχόμενης μετανάστευσης καθίσταται ολοένα και πιο αναγκαία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

4.6

Η ΕΟΚΕ έχει καταρτίσει διάφορες γνωμοδοτήσεις (9), στις οποίες προτείνεται να αποκτήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση μια κατάλληλη πολιτική προκειμένου να διοχετεύεται προς τις νόμιμες οδούς η οικονομική μετανάστευση, να αποτρέπεται η παράνομη είσοδος μεταναστών και να καταπολεμηθεί η παράνομη διακίνηση προσώπων.

4.7

Επείγουσα καθίσταται πλέον η υιοθέτηση της Οδηγίας για τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής και πρόσβασης στην απασχόληση των μεταναστών, με βάση την πρόταση της Επιτροπής (10) και λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις της ΕΟΚΕ (11).

4.8

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης έκρινε θετική την Ανακοίνωση της Επιτροπής για τη μετανάστευση, την ένταξη και την απασχόληση (12), όπου επισημαίνεται ότι κατά τα προσεχή έτη θα αυξηθεί σημαντικά η είσοδος μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση για εργασιακούς λόγους και, ως εκ τούτου, θα καταστεί αναγκαία η ύπαρξη κατάλληλης νομοθεσίας για τη νόμιμη διαχείριση της μετανάστευσης. Η Επιτροπή δηλώνει επίσης ότι θα είναι απαραίτητη η ανάπτυξη πολιτικών για την ενσωμάτωση των μεταναστευτικών πληθυσμών, καθώς και για την καταπολέμηση κάθε μορφής εκμετάλλευσης και διακρίσεων.

4.9

Ορισμένες εθνικές νομοθεσίες για την είσοδο μεταναστών δεν σέβονται πλήρως τις διεθνείς Συμβάσεις για τα δικαιώματα του ανθρώπου, και μάλιστα ορισμένες από τις ευρωπαϊκές οδηγίες (όπως, για παράδειγμα, εκείνη που αφορά την οικογενειακή επανένωση) έχουν κριθεί αντίθετες προς τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, και από διάφορους ΜΚΟ και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ οφείλουν να συνιστούν τη βάση για ολόκληρο το ευρωπαϊκό νομοθετικό οικοδόμημα που αφορά τη μετανάστευση.

5.1

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εισάγει τελευταία μια μονομερή αντίληψη για τη διαχείριση των διεθνών θεμάτων. Ολόκληρο το σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών υφίσταται σοβαρά προβλήματα που απορρέουν από την κατάσταση αυτή, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο το μοναδικό υφιστάμενο σύστημα για την πολυμερή και από κοινού επίλυση των διεθνών διαφορών.

5.2

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με μεγάλες δυσκολίες, οικοδομεί μια κοινή εξωτερική πολιτική στην οποία τα Ηνωμένα Έθνη καλούνται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο. Η μελλοντική Συνταγματική Συνθήκη θα εδραιώσει την εντολή αυτή για την εξωτερική πολιτική μεταξύ των κοινοτικών αρμοδιοτήτων.

5.3

Η πολυμερής προσέγγιση συνιστά τη βάση των εξωτερικών σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και την ενεργό της δέσμευση με το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών. Σε πρόσφατο έγγραφό της (13), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει: «Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν σήμερα τα Ηνωμένα Έθνη είναι σαφής: η “παγκόσμια διακυβέρνηση” θα παραμείνει ανίσχυρη αν τα πολυμερή όργανα δεν είναι σε θέση να διασφαλίσουν την πραγματική εφαρμογή των αποφάσεων και των κανόνων τους —τόσο στη σφαίρα “υψηλής πολιτικής” της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, όσο και κατά την πρακτική εφαρμογή των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί στις πρόσφατες διασκέψεις του ΟΗΕ στον κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό τομέα. Εν προκειμένω, η ΕΕ έχει ιδιαίτερη ευθύνη. Από τη μια πλευρά, έχει καταστήσει τον πολυμερισμό σταθερή αρχή που διέπει τις εξωτερικές της σχέσεις. Από την άλλη, θα μπορούσε και θα όφειλε να αποτελεί πρότυπο για τους άλλους εφαρμόζοντας —ή ακόμη και ξεπερνώντας— τις διεθνείς της δεσμεύσεις».

5.4

Η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί νέες ευκαιρίες και νέα προβλήματα για τη διακυβέρνηση του κόσμου (14). Οι μεταναστεύσεις συνεπάγονται σήμερα μεγάλα προβλήματα για τα πρόσωπα που μεταναστεύουν και για τις χώρες προέλευσης και υποδοχής. Η πρόκληση που αντιμετωπίζεται είναι η μετουσίωση των προβλημάτων σε ευκαιρίες για όλους: για τα πρόσωπα που μεταναστεύουν, για τις χώρες προέλευσης και για τις χώρες υποδοχής. Η πολυμερής προσέγγιση και η διεθνής συνεργασία είναι ο οδηγός για μια χρηστή παγκόσμια διακυβέρνηση, για την καθιέρωση ενός συστήματος κανόνων και θεσμών, θεσπισμένων από τη διεθνή κοινότητα και παγκοσμίως αναγνωρισμένων.

5.5

Όπως είπε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών κ. Kofi Annan στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις 29 Ιανουαρίου 2004, η διεθνής συνεργασία είναι ο καλύτερος τρόπος για τη διαχείριση των διεθνών μετακινήσεων, οι οποίες θα αυξηθούν κατά τα ερχόμενα έτη. «Μόνο μέσω της συνεργασίας —διμερούς, περιφερειακής και παγκόσμιας— θα μπορέσουμε να οικοδομήσουμε συμμαχίες μεταξύ των χωρών υποδοχής και των χωρών προέλευσης, που να αποβαίνουν προς το συμφέρον όλων, τόνισε. Να γίνει η μετανάστευση μοχλός ανάπτυξης· να καταπολεμηθούν αποτελεσματικά τα κυκλώματα παράνομης διακίνησης προσώπων· και να συμφωνηθούν κοινοί κανόνες για τη μεταχείριση των μεταναστών και τη διαχείριση της μετανάστευσης».

5.6

Η Ευρώπη είναι χώρος ελευθερίας, δημοκρατίας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των προσώπων. Για να ενισχυθούν στο μέλλον οι αξίες αυτές, οι διεθνείς συμβάσεις που προστατεύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου πρέπει να επικυρωθούν από όλα τα κράτη της Ένωσης, και οι νομικές τους επιταγές να ενσωματωθούν στην εθνική και την κοινοτική νομοθεσία.

5.7

Το άρθρο 7 του Σχεδίου Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης προτείνει την προσχώρηση της Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, την οποία υποστηρίζει και η ΕΟΚΕ. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης την ενσωμάτωση στο Σύνταγμα του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ένωσης, ο οποίος θα αποτελέσει κοινή βάση για τα δικαιώματα όλων των προσώπων στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

5.8

Οι αξίες αυτές πρέπει επίσης να ενσωματωθούν στις διεθνείς σχέσεις της Ένωσης. Η Ευρώπη οφείλει, με βάση τις διεθνείς συμβάσεις που υποστηρίζουν τα Ηνωμένα Έθνη, να προωθήσει τη σύσταση ενός κοινού νομικού σώματος για τη διεθνή προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των ανθρώπινων όντων, χωρίς διακρίσεις εθνικής προέλευσης και όποιος κι αν είναι ο τόπος διαμονής τους.

6.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, στο πνεύμα των γνωμοδοτήσεων που έχει καταρτίσει για την ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης και σύμφωνα με την άποψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προτείνει να επικυρώσουν τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη διεθνή σύμβαση για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των διακινούμενων εργαζομένων και των μελών των οικογενειών τους, την οποία έχει εγκρίνει η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών (ψήφισμα αριθ. 45/158 της 18ης Δεκεμβρίου 1990) και η οποία έχει τεθεί σε ισχύ από 1ης Ιουλίου 2003.

6.2

Η ΕΟΚΕ προτείνει στον Πρόεδρο της Επιτροπής και στην Προεδρία του Συμβουλίου να υιοθετήσουν τις κατάλληλες πολιτικές πρωτοβουλίες προκειμένου, εντός των προσεχών 24 μηνών, τα κράτη μέλη να προβούν στην κύρωση της Σύμβασης, καθώς επίσης και να κυρώσει τη Σύμβαση και η ΕΕ, όταν η συνταγματική συνθήκη θα την εξουσιοδοτήσει για την υπογραφή διεθνών συμφωνιών. Προκειμένου να διευκολυνθεί η επικύρωση, η Επιτροπή θα διεξάγει μελέτη όπου θα εξετάζονται οι εθνικές και κοινοτικές νομοθεσίες σε συνάρτηση με τη Σύμβαση. Ακόμη, οι κοινωνικοί εταίροι και λοιπές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα συνταχθούν με την ΕΟΚΕ και την Επιτροπή για την προώθηση της επικύρωσης.

7.12.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 302/53

1.1

Το Νοέμβριο του 2003 η Επιτροπή οργάνωσε Διάσκεψη στο Salzbourg, σχετικά με το μέλλον της Κοινοτικής πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου στην προοπτική της Διάσκεψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Διάσκεψη αυτή επέτρεψε, όπως ακριβώς η Διάσκεψη του Cork υπέρ «ενός ζωντανού αγροτικού χώρου» (1), να:

Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει να στηριχθεί ο προβληματισμός σχετικά με τις προσαρμογές της πολιτικής της ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών για την περίοδο 2007-2013 στα συμπεράσματα της Διάσκεψης αυτής.

1.2

Διαπιστώνοντας ότι η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης εισάγει μια μεγαλύτερη ποικιλία αγροτικών περιοχών αλλά κυρίως την κυριαρχία του κοινωνικού ζητήματος και της απασχόλησης στα νέα κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει μεγάλη σημασία να τονιστούν η συνάφεια και η διάρθρωση μεταξύ της περιφερειακής πολιτικής και του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ.

1.3

Η Επιτροπή δημοσίευσε δύο έγγραφα που παρουσιάζουν τις δημοσιονομικές προοπτικές για τη μελλοντική περίοδο προγραμματισμού (2) και την Τρίτη Έκθεση για τη Συνοχή (3). Από τα έγγραφα αυτά προκύπτει ότι η περιφερειακή πολιτική ενσωματώνει πλήρως τη στρατηγική της Λισσαβώνας υπέρ μιας ανταγωνιστικής οικονομίας της γνώσης και ότι η πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου συγκαταλέγεται σε στήλη με τίτλο «Βιώσιμη διαχείριση και προστασία των φυσικών πόρων» που αναφέρεται στη στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης. Η στήλη αυτή περιλαμβάνει επίσης τον πρώτο πυλώνα της ΚΓΠ και τα κοινοτικά προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος.

1.4

Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του GÖTEBORG, στις 15 και 16 Ιουνίου 2001 (4), επέτρεψαν την υιοθέτηση μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης, στην οποία διευκρινίζεται ότι η Κοινή Γεωργική Πολιτική «… θα πρέπει να προβλέψει μεταξύ των άλλων στο να συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη ενθαρρύνοντας περισσότερο τα υγιή προϊόντα υψηλής ποιότητας, μεθόδους παραγωγής οικολογικώς βιώσιμες …» (5).

1.5

Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου «Γεωργία και αλιεία» του Λουξεμβούργου τον Ιούνιο του 2003 επιβεβαιώνουν την ενίσχυση του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ προκειμένου να «… προωθηθεί το περιβάλλον, η ποιότητα και η ευζωία των ζώων για να βοηθηθούν οι καλλιεργητές να συμμορφωθούν με τους ευρωπαϊκούς κανόνες παραγωγής που θα αρχίσουν να ισχύουν 2005 (6)». Για τον λόγο αυτό, η γνωμοδότηση πρωτοβουλίας θα πρέπει να αναλύσει και να εμβαθύνει τον προβληματισμό επί των τριών αξόνων δράσης που αποφασίστηκαν στο Salzbourg, δηλαδή: ανταγωνιστική γεωργία, προστασία του περιβάλλοντος και συμβολή στην οικονομική και κοινωνική συνοχή στις αγροτικές περιοχές.

1.6

Οι παράγοντες της ανάπτυξης της υπαίθρου υπογράμμισαν επίσης σε τελική δήλωση στο Salzbourg ότι μια αισθητή απλούστευση της κοινοτικής πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου ήταν μαζί αναγκαία και επείγουσα. Αυτή η απλούστευση θα πρέπει ταυτόχρονα να παρέχει περισσότερες ευθύνες στις κοινοπραξίες των προγραμμάτων προκειμένου να προσδιοριστούν και εφαρμοστούν συνολικές στρατηγικές.

1.7

Η ΕΟΚΕ προτίθεται συνεπώς να εξετάσει στα πλαίσια αυτής της γνωμοδότησης πρωτοβουλίας τη συνοχή μεταξύ της μελλοντικής περιφερειακής πολιτικής και της μελλοντικής πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου προκειμένου να περιοριστούν οι «γκρίζες ζώνες», να εμβαθυνθούν οι προτάσεις των τριών μελλοντικών αξόνων που θα συγκροτήσουν την πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου και να στοχοθετηθούν τα στοιχεία της διοικητικής απλούστευσης.

2.1

Η υιοθέτηση της Ενιαίας Πράξεως το 1986 επιτάχυνε τη διαδικασία ολοκλήρωσης των οικονομιών των κρατών μελών. Ωστόσο, η διαφορά των επιπέδων ανάπτυξης των περιφερειών της επικράτειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο ανταγωνισμός τους έθεσαν τις βάσεις για μια πραγματική πολιτική συνοχής που θα έπρεπε να αποτελέσει αντιστάθμισμα στους περιορισμούς της ενιαίας αγοράς για τις χώρες της Νότιας Ευρώπης και τις μειονεκτικές περιοχές. Στη συνέχεια η Συνθήκη του Μάαστριχ για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που άρχισε να ισχύει το 1993, θεσμοθέτησε την πολιτική της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.

2.2

Παράλληλα, η ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων της Ένωσης και το προοδευτικό άνοιγμα της εσωτερικής αγοράς ενέτειναν τον ανταγωνισμό των ευρωπαϊκών περιφερειών μολονότι δεν διαθέτουν όλες τους τα ίδια πλεονεκτήματα. Στη διάρκεια της δεκαετίας του `90, η διαρθρωτική πολιτική απέβλεπε συνεπώς στο να απαντηθούν οι ακόλουθες κύριες προκλήσεις:

2.3

Επεκτείνοντας τα στοιχεία της υφιστάμενης διαρθρωτικής πολιτικής, η μεταρρύθμιση του 1999 (Ατζέντα 2000) επεδίωξε να:

2.4

Η Δήλωση των Υπουργών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που είναι επιφορτισμένοι με την χωροταξία (Postdam, 10-11 Μαΐου 1999 (7)) και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Göteborg (Ιούνιος 2001) για τον καθορισμό μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα της εδαφικής συνοχής για μία ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη των εδαφών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τελευταίο στάδιο στην εξέλιξη αυτή, η Ευρωπαϊκή Συνέλευση πρότεινε στο άρθρο 3 του Συντάγματος για την Ευρώπη να εγγραφεί η εδαφική συνοχή στους στόχους της Ένωσης (8).

2.5

Επιπλέον, ο κανονισμός, αριθ. 1260/99 (9), που αναφέρεται στις γενικές διατάξεις των διαρθρωτικών ταμείων αναγνωρίζει ότι η ανάπτυξη του ενδογενούς δυναμικού των αγροτικών ζωνών παραμένει πρωταρχικός στόχος ανάπτυξης και διαρθρωτικής προσαρμογής των περιφερειών με υστέρηση ανάπτυξης.

2.6

Έχοντας υπόψη την εξέλιξη των κατευθυντήριων αρχών της διαρθρωτικής πολιτικής, δηλαδή την υποστήριξη της ανάπτυξης και την βιώσιμη ανάπτυξη η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να υπενθυμίσουν, στα πλαίσια της εδαφικής συνοχής ότι, η ανάπτυξη των αγροτικών περιφερειών πρέπει να παραμείνει πρωταρχικός στόχος της περιφερειακής πολιτικής. Έτσι, οι προβληματικές για τη δημιουργία απασχόλησης, τη συνεχή επιμόρφωση και την πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες της πληροφορίας στον αγροτικό χώρο θα πρέπει να βρουν πλήρως την απάντησή τους στα πλαίσια της πολιτικής αυτής.

3.1

Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη γεωργία τα τελευταία πενήντα χρόνια είναι ουσιαστικές. Στη διάρκεια του χρόνου, διαμόρφωσαν την εξέλιξη της κοινοτικής πολιτικής για τις γεωργικές διαρθρώσεις. Από το 1962 έως το 1972, η κοινοτική παρέμβαση περιορίζονταν στον συντονισμό των μέτρων διαχείρισης των αγορών δεδομένου ότι αυτές βρίσκονται στο στάδιο της συγκρότησης. Από το 1972 έως το 1985, προέκυψαν δύο μεγάλες κατηγορίες συμπληρωματικών δράσεων: από τη μια μεριά οι οριζόντιες δράσεις, που εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη μέλη (επαγγελματικής επιμόρφωση, πρόωρη συνταξιοδότηση…), αφετέρου οι περιφερειακές δράσεις που αποβλέπουν στη μείωση των διαρθρωτικών φυσικών μειονεκτημάτων και στην προώθηση του συνόλου της γεωργίας.

3.2

Από το 1985 έως το 1999, η επιδίωξη ισορροπίας μεταξύ της βελτίωσης που είναι αναγκαία για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής γεωργίας και της προσαρμογής του δυναμικού παραγωγής στις ανάγκες της αγοράς, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης των μειονεκτικών περιοχών είχαν ως αποτέλεσμα ότι η πολιτική των γεωργικών διαρθρώσεων αποτέλεσε το γεωργικό σκέλος της νέας στρατηγικής της περιφερειακής πολιτικής. Έτσι, η πολιτική των διαρθρώσεων εφαρμόζει, επιπλέον των οριζόντιων δράσεων και δράσεις διατήρησης του αγροτικού χώρου, προστασίας του περιβάλλοντος, ανάπτυξης των αγροτικών υποδομών, τουριστικών και γεωργικών δραστηριοτήτων.

3.3

Βάσει της Διάσκεψης του Cork, «η Ατζέντα 2000» επέτρεψε να τεθεί σε εφαρμογή μια ολοκληρωμένη πολιτική γεωργικής ανάπτυξης με δύο νομικά μέσα (ΕΓΤΠΕ-Εγγύηση και ΕΓΤΠΕ-Προσανατολισμός). Τα δύο αυτά μέσα επιδιώκουν καλύτερη συνάφεια μεταξύ της πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη (2ος πυλώνας της ΚΓΠ) και της πολιτικής των αγορών (1ος πυλώνας της ΚΓΠ) προωθώντας κυρίως την διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας.

3.4

Επιπλέον, καθιερώθηκε ο επιλεκτικός μηχανισμός διαμόρφωσης των άμεσων ενισχύσεων. Επιτρέπει να αυξηθούν τα δημοσιονομικά μέσα υπέρ των αγροπεριβαλλοντικών μέτρων, της πρόωρης συνταξιοδότησης, της αναδάσωσης ή και τις ενισχύσεις που προορίζονται για τις μειονεκτικές ζώνες μέσω εισφοράς στις αντισταθμιστικές ενισχύσεις για την μείωση των θεσμικών τιμών που αποφασίζονται στις κοινές οργανώσεις των αγορών των γεωργικών προϊόντων.

3.5

Ο κανονισμός αριθ. 1257/99 (10), σχετικά με την υποστήριξη στην ανάπτυξη της υπαίθρου μέσω του ΕΓΤΠΕ, στηρίζεται στις ακόλουθες θεωρήσεις:

3.6

Η σειρά των 22 μέτρων, που τα κράτη μέλη μπορούν να συμπεριλάβουν στον προγραμματισμό τους στα θέματα της ανάπτυξης της υπαίθρου, κατανέμονται με τον ακόλουθο τρόπο στο προγραμματισμό 2000-2006 (11): το 39,2 % για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την προσαρμογή της γεωργίας, το 35 % για τις μειονεκτικές ζώνες και τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα και το 25,8 % για την προσαρμογή και την ανάπτυξη των αγροτικών ζωνών.

3.7

Η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ, που υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 2003, ενίσχυσε μια από τις αποστολές της πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου δηλαδή τη συνοδεία της προσαρμογής της γεωργίας στις απαιτήσεις της κοινωνίας. Το πεδίο των μέτρων διευρύνθηκε με την προώθηση της ποιότητας των προϊόντων, τη βελτίωση των προδιαγραφών παραγωγής (περιβάλλον, ευζωία των ζώων), την εφαρμογή του προγράμματος Natura 2000 και την ενίσχυση των μέτρων υπέρ της εγκατάστασης νέων γεωργών.

3.8

Επιπλέον, ο μηχανισμός διαφοροποίησης είναι πλέον εγγεγραμμένος σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα πρέπει να αντιστοιχεί στη δημοσιονομική μεταφορά περίπου 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, σε πλήρες έτος, της πολιτικής των αγορών προς την πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου.

3.9

Σε σχέση με την εξέλιξη αυτή η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι ο 2ος πυλώνας της ΚΓΠ πρέπει να συνεχίσει να έχει ως πρώτο στόχο την συνοδεία της γεωργίας στην προσαρμογή της προκειμένου να ανταποκριθεί στις διαρθρωτικές εξελίξεις των προσδοκιών που έχουν οι πολίτες.

3.10

Η ανακοίνωση της Επιτροπής για τις δημοσιονομικές προοπτικές της περιόδου 2007-2013 παρουσιάζει έναν σταθερό και περιορισμένο προϋπολογισμό διαθέτοντας ένα ποσοστό των ίδιων πόρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ανέχεται στο 1,24 % του ΕΑΠ. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής και υπογραμμίζει ότι η μείωση των κοινοτικών πόρων θα αποτελέσει κακό σημάδι τη στιγμή που πραγματικά υλοποιείται η διεύρυνση της ΕΕ.

3.11

Αυτή η διαπίστωση ισχύει επίσης για την πολιτική της ανάπτυξης της υπαίθρου. Πράγματι μόνος «συμπληρωματικός» πόρος για την πολιτική αυτή είναι η εφαρμογή της προσαρμογής. Πράγμα που καταλήγει να είναι αποκλειστική η άδεια χρηματοδοτικών μεταφορών μεταξύ του 1ου και του 2ου πυλώνα του ΚΓΠ. Για το λόγο αυτό η ΕΟΚΕ ζητεί από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να φροντίσουν ώστε να δοθούν ικανοποιητικά δημοσιονομικά μέσα στην πολιτική αυτή γιατί διαφορετικά αυτή θα στερείται περιεχομένου.

3.12

Τέλος, η μελλοντική πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου θα τεθεί σε εφαρμογή από τη νέα Επιτροπή που συγκροτείται από 25 Επιτρόπους. Η διαχείριση των δύο πυλώνων της ΚΓΠ από διαφορετικούς Επιτρόπους αποτελεί πραγματικό κίνδυνο απώλειας συνοχής μεταξύ των δύο πολιτικών. Η ΕΛΚΕ υπογραμμίζει την αντίθεσή της σε κάθε προσπάθεια ύπαρξης δύο διαφορετικών Γενικών Διευθύνσεων καθώς και στον ορισμό δύο διαφορετικών Επιτρόπων για τα γεωργικά ζητήματα και την ανάπτυξη της υπαίθρου.

4.1

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υπενθυμίσει, σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (12) ότι οι γεωργικές αγορές είναι από τη φύση τους ασταθείς και υπόκεινται ευρύτατα σε διακυμάνσεις των τιμών. Για το λόγο αυτό, οι μηχανισμοί ρύθμισης των προσφορών και της αγοράς αποτελούν απαραίτητη συνθήκη προκειμένου να μπορούν οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις να ικανοποιήσουν τις προϋποθέσεις βιώσιμης γεωργικής παραγωγής. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η διατήρηση της πολιτικής υπέρ της ρύθμισης των αγορών γεωργικών προϊόντων συμβάλει επίσης στην επιτυχία της πολιτικής για την ανάπτυξη των γεωργικών περιοχών γενικότερα.

4.2

Εξάλλου, η κατάργηση της διασύνδεσης μεταξύ της πράξης παραγωγής και της δημόσιας υποστήριξης στη γεωργία καθιερώθηκε στην τελευταία μεταρρύθμιση της ΚΓΠ, στις 26 Ιουνίου 2003. Η εξέλιξη αυτή ενισχύει την αναγκαιότητα μίας προοπτικής για την οικονομική ανάπτυξη των γεωργικών δραστηριοτήτων, προκειμένου να ληφθούν καλύτερα υπόψη οι νέες απαιτήσεις όπως η βιοποικιλία, η συντήρηση των ειδικών τοπίων ή η δημιουργία απασχόλησης από τον τομέα αυτό. Η ΕΟΚΕ θεωρεί συνεπώς ότι πρέπει να υπενθυμίσει πως η αγροτική παραγωγική δραστηριότητα συμβάλει κατά πρώτο λόγο στην εμφάνιση ζωντανής υπαίθρου διότι επιτρέπει την ανάπτυξη άμεσης σχέσης μεταξύ των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και του χώρου τους.

4.2.1

Η εδαφική αγκύλωση των παραγωγικών συστημάτων και των μέσων αξιοποίηση των γεωργικών προϊόντων κυρίως μέσω της ανάπτυξης προστατευόμενης ονομασίας προελεύσεως (AOP), Γεωγραφικών Ενδείξεων Παραγωγής και (IGP), της άμεσης πώλησης, αποτελεί μια από τις πρώτες πτυχές της πολυλειτουργικότητας της γεωργίας που συμβάλει στην ανάπτυξη της υπαίθρου.

4.3

Η γεωργία αντιπροσωπεύει στην Ένωση των 25 κρατών μελών πάνω από 13 εκατομμύρια άμεσες θέσεις εργασίας και πάνω από 5 εκατομμύρια έμμεσες θέσεις εργασίας τόσο στο αρχικό όσο και στο κατοπινό στάδιο της γεωργίας. Αυτές οι απασχολήσεις λόγω της φύσεώς τους συνδέονται στενά με το έδαφος. Η εξέλιξη των διακοινοτικών συναλλαγών, προς ένα τμήμα όπου συνεχώς κυριαρχούν τα μεταποιημένα αγροεπισιτιστικά προϊόντα, ενισχύει τον σύνδεσμο μεταξύ του γεωργικού και του επισιτιστικού τομέα. Η διατήρηση και η ανακατανομή της γεωργικής δραστηριότητας στις αγροτικές περιοχές καθίσταται συνεπώς προτεραιότητα διότι διαφορετικά θα αποτελέσει παράγοντα που θα περιορίζει την ενσωμάτωση των αγροτικών ζωνών στην περιφερειακή οικονομία.

4.4

Η γεωργική δραστηριότητα επεκτείνεται στο 45 % της ευρωπαϊκής επικράτειας δηλαδή 190 εκατομμύρια εκτάρια (ΕΕ 27). Το 2001, πάνω από το 10 % της ωφέλιμης γεωργικής επιφάνειας υπόκειταν σε μέτρα αγροεπισιτιστικού χαρακτήρα. Το 15 % των ζωνών που έχουν ταξινομηθεί υπό τον τίτλο «προστασία βιοτόπων και πτηνών» είναι γεωργικές ζώνες. Το 38 % των γεωργικών εδαφών της ΕΕ των 15 έχει προσδιορισθεί ως «ευαίσθητη στα αζωτούχα λιπάσματα». Τα μέτρα αυτά ανταποκρίνονται σε τοπικούς στόχους συντήρησης του περιβάλλοντος και της χωροταξικής οργάνωσης. Συνεπώς είναι αναμφισβήτητη η πρωταρχική θέση της γεωργικής δραστηριότητας στη διαχείριση των εδαφών.

4.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι πολυλειτουργικές πτυχές της γεωργικής παραγωγής συμβάλουν από πολλές απόψεις στη διατήρηση μίας ζωντανής υπαίθρου. Η Επιτροπή και το Συμβούλιο θα πρέπει να το υπενθυμίζουν στο προοίμιο κάθε νέου προσανατολισμού της πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου.

4.6

Μολονότι υποστηρίζει τα συμπεράσματα της Διάσκεψης του Salzbourg για τη διαφοροποίηση της οικονομίας της υπαίθρου, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να αποφευχθεί η απόκλιση προς την «αγροαστικοποίηση της υπαίθρου», δηλαδή η εφαρμογή ίδιων αναπτυξιακών δράσεων στις αγροτικές ζώνες μ'αυτές που εργάζονται στις αστικές ζώνες. Σχετικά μ'αυτό η ΕΟΚΕ καταρτίζει γνωμοδότησης πρωτοβουλίας για την περιαστική γεωργία (13). Για το λόγο αυτό, ο άξονας «διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας» στα πλαίσια της πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη πρέπει να επικεντρωθεί σε ορισμένες θεματικές σε στενή σύνδεση με τη γεωργία κυρίως τις υπηρεσίες στο γεωργικό πληθυσμό με στόχο τη βελτίωση στης ζωής, την ανάπτυξη του αγροτουρισμού και την υποστήριξη της πολυδραστηριότητας που βασίζεται στη γεωργική δραστηριότητα.

5.1

Τα συμπεράσματα της τρίτης έκθεσης για τη συνοχή αποδεικνύουν ότι οι ανισότητες που συνεχίζουν να υπάρχουν μεταξύ των περιφερειών στα θέματα της βιώσιμης παραγωγής, της παραγωγικότητας και της δημιουργίας απασχόλησης προκύπτουν από διαρθρωτικές ανεπάρκειες όσον αφορά τους κυριότερους παράγοντες ανταγωνιστικότητας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου θα πρέπει επίσης να εμπνευστεί από τις αρχές αυτές προκειμένου να συμμορφωθεί με ένα εγχείρημα διαρθρωτικής ανάπτυξης των αγροτικών ζωνών.

5.2

Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενισχύει την προβληματική της οικονομικής ανάπτυξης των αγροτικών περιφερειών λόγω της ισχυρής παρουσίας μιας «λανθάνουσας ανεργίας» στα νέα κράτη μέλη. Πράγμα που καθιστά ακόμη πιο πολύπλοκη τη διάκριση μεταξύ περιφερειακής πολιτικής και πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Η ΕΟΚΕ προτείνει να διευκρινιστούν οι κοινές θεματικές της περιφερειακής πολιτικής και της πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου στα πλαίσια ενός νέου κανονισμού για τα διαρθρωτικά ταμεία και ότι ένας αριθμός μέτρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη μια ή την άλλη από τις πολιτικές αυτές, θα πρέπει να περιοριστεί προκειμένου να διευκολυνθεί η καλύτερη ευκρίνεια της κάθε μίας από αυτές.

5.3

Εάν η γεωργία δεν μπορεί από μόνη της να διασφαλίσει την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, ωστόσο ο τομέας αυτός δραστηριότητας παραμένει απαραίτητος για κάθε επιτυχία μίας προοπτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Η σύνδεση των άμεσων και έμμεσων θέσεων απασχόλησης με το έδαφος, η έκταση του συντηρούμενου χώρου έχουν ως αποτέλεσμα ότι η συνόδευση της γεωργίας στην προσαρμογή της στην εξέλιξη των προσδοκιών που επηρεάζονται από τους πολίτες παραμένει πρωταρχική. Επιπλέον, ο 1ος όπως και 2ος πυλώνας της ΚΓΠ συμμετέχουν στους στόχους της ανάπτυξης της υπαίθρου υποστηρίζοντας ή ενισχύοντας τις γεωργικές δραστηριότητες.

5.4

Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιπροσωπεύει επίσης σημαντική πρόκληση για το μέλλον της ΚΓΠ. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι ανταλλαγές εμπειρίας και οι μεταφορές μεθοδολογίας θα πρέπει επίσης να καταλάβουν ιδιαίτερη θέση στις συνθήκες εφαρμογής του 2ου πυλώνα της ΚΓΠ στο μέλλον.

5.5

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι απομακρυσμένες περιοχές χαμηλής πυκνότητας πληθυσμού όπως είναι τα νησιά, οι αρκτικές περιοχές και οι ορεινές ζώνες σχετίζονται πάντοτε, λόγω των μόνιμων φυσικών μειονεκτημάτων τους, με τον στόχο της επίτευξης της ενιαίας αγοράς. Η περιφερειακή πολιτική όπως και η πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου πρέπει να λάβουν υπόψη τους αυτή την πτυχή κατά την διαδικασία εφαρμογής, κυρίως της πρότασης υψηλότερων συντελεστών συγχρηματοδότησης, για να ληφθούν έτσι υπόψη οι περιορισμοί. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ καταρτίζει την περίοδο αυτή γνωμοδότηση πρωτοβουλίας που εξετάζει ειδικότερα τις διαδικασίες που θα επιτρέψουν την καλύτερη ενσωμάτωση των μειονεκτικών ζωνών στην περιφερειακή αδυναμία.

5.6

Τέλος, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου και η περιφερειακή πολιτική δεν είναι τα μένα μέσα δράσης των δημόσιων αρχών υπέρ της αρμονικής ανάπτυξης των εδαφών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η κατάλληλη εδαφική αγκύρωση των δημόσιων υπηρεσιών στον πληθυσμό συμβάλει επίσης στο στόχο της εδαφικής συνοχής.

6.1

Η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2003 τόνισε τον ενισχυμένο δεσμό που υφίσταται μεταξύ του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ, που έχει αφιερωθεί στην ανάπτυξη της υπαίθρου, και την προσαρμογή του πρώτου πυλώνα. Έτσι, έχει εισαχθεί ένα σύνολο νέων συνοδευτικών μέτρων του πρώτου πυλώνα της ΚΓΠ αυξάνοντας από 22 σε 26 τον αριθμό τους.

6.1.1

Καθιερώθηκαν δύο νέα μέτρα υπέρ της ποιότητας των τροφίμων (συμμετοχή και δράσεις προώθησης και ενημέρωσης των καταναλωτών για τα προϊόντα αυτά). Τα δύο άλλα μέτρα συνδέονται με την προσαρμογή των τεχνικών παραγωγής στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές σχετικά με το περιβάλλον, την ευζωία των ζώων, την υγεία των φυτών και των ζώων.

6.1.2

Επίσης, πολλά υφιστάμενα μέτρα προσαρμόστηκαν (συνυπολογισμός των ζητημάτων ευζωίας των ζώων στα πλαίσια των αγροεπισιτιστικών μέτρων, ενίσχυση της δημόσιας υποστήριξης στην εγκατάσταση νέων γεωργών, εφαρμογή της οδηγίας «Βιότοπος και πτηνά» και χρηματοδότηση δασικών επενδύσεων στα πλαίσια των δασών που αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης σύμφωνα με περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια).

6.2

Σχετικά με τα νέα κράτη μέλη, για την περίοδο 2004-2006 υιοθετήθηκε προσωρινό πρόγραμμα ανάπτυξης της υπαίθρου. Το πρόγραμμα αυτό θα χρηματοδοτήσει, εκτός από τα τέσσερα νέα συνοδευτικά μέτρα: την ενίσχυση της συνένωσης των γεωργών, την υποστήριξη στις εκμεταλλεύσεις που καλύπτουν εν μέρει τις ανάγκες των γεωργών, την τεχνική ενίσχυση και τη συμπλήρωση των άμεσων ενισχύσεων του πρώτου πυλώνα της ΚΓΠ.

7.1

Η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και το προοδευτικό άνοιγμα της εσωτερικής αγοράς σε γεωργικές οικονομίες που επωφελούνται από φυσικά συγκριτικά πλεονεκτήματα ή πιο περιορισμένους οικολογικούς κανόνες έχουν ως αποτέλεσμα ότι το ευρωπαϊκό γεωργικό πρότυπο παρέμβει υπό την πίεση μίας αναγκαίας βελτίωσης της ανταγωνιστικότητάς του.

7.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει συνεπώς ότι ο άξονας «ενίσχυση των επενδύσεων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις» στα πλαίσια της πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου θα πρέπει να συνεχίσει να ενισχύεται. Οι επενδύσεις που επιτρέπουν στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις να λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις για τη βελτίωση της ευζωίας των ζώων και τις συνθήκες εργασίας πρέπει να υποστηριχθούν ακόμη περισσότερο γιατί συμβάλλουν στην ενίσχυση της γεωργικής δραστηριότητας στην περιοχή.

7.3

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η εφαρμογή του μέτρου «Γεωργικό Συμβούλιο» που επιτρέπει την υποστήριξη για προσαρμογή στις νέες προδιαγραφές παραγωγής θα πρέπει να εφαρμοσθεί νωρίτερα. Πράγματι, το μέτρο αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά στα πλαίσια των κρατών μελών πριν το 2006. Οι προϋποθέσεις χορήγησης όμως θα ισχύσουν ήδη από το 2005.