Το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία 2006/112/ΕΚ — Το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

Η οδηγία αναδιατυπώνει και καταργεί την έκτη οδηγία περί φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) με σκοπό την αποσαφήνιση της ισχύουσας νομοθεσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για τον ΦΠΑ.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Ο ΦΠΑ εφαρμόζεται σε όλες τις πράξεις που πραγματοποιούνται στην ΕΕ για καταβολή πληρωμής από τον υποκείμενο στον φόρο (δηλαδή από κάθε άτομο ή επιχείρηση που παρέχει αγαθά και υπηρεσίες κατά την εργασία τους). Οι εισαγωγές από οποιοδήποτε τέτοιο πρόσωπο υπόκεινται επίσης σε ΦΠΑ.

Οι φορολογητέες πράξεις περιλαμβάνουν παραδόσεις αγαθών ή παροχές υπηρεσιών εντός της ΕΕ, αποκτήσεις αγαθών μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ (αγαθά που παραδίδονται σε ένα κράτος μέλος και αποστέλλονται ή μεταφέρονται από επιχείρηση ενός κράτους μέλους σε επιχείρηση ενός άλλου κράτους μέλους) και εισαγωγές αγαθών στην ΕΕ από τρίτες χώρες.

• O τόπος φορολόγησης εξαρτάται από τη φύση της πράξης, το είδος του παρεχόμενου προϊόντος και εάν πραγματοποιήθηκε η μεταφορά.
  • Παραδόσεις αγαθών. Ο τόπος παράδοσης των αγαθών.
  • Αποκτήσεις αγαθών μεταξύ κρατών μελών. Ο τόπος παράδοσης των αγαθών (δηλ. το κράτος μέλος όπου καταλήγουν τα αγαθά μετά από μεταφορά τους από άλλο κράτος μέλος).
  • Εισαγωγές αγαθών. Συνήθως, το κράτος μέλος όπου καταλήγουν τα αγαθά.
  • Παροχές υπηρεσιών. Εκεί, όπου θεωρείται ότι παρέχονται οι υπηρεσίες. Αυτό δεν εξαρτάται μόνο από το είδος της παρεχόμενης υπηρεσίας, αλλά και από το είδος του πελάτη που λαμβάνει την υπηρεσία. Ο γενικός κανόνας είναι ότι μια υπηρεσία φορολογείται στον τόπο εγκατάστασης του πελάτη εάν πρόκειται για επιχείρηση, ή στον τόπο εγκατάστασης του προμηθευτή εάν ο πελάτης είναι ιδιώτης. Για να διασφαλιστεί ότι η υπηρεσία φορολογείται στον τόπο στον οποίο πράγματι θα χρησιμοποιηθεί, προβλέπονται ορισμένες εξαιρέσεις σε αυτούς τους γενικούς κανόνες, όπως:
    • οι υπηρεσίες σχετικές με ακίνητα αγαθά (ακίνητη περιουσία)·
    • η μεταφορά επιβατών·
    • τις πολιτιστικές, αθλητικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες·
    • οι υπηρεσίες εστίασης.
• Ο ΦΠΑ επιβάλλεται όταν παραδίδονται τα αγαθά ή όταν παρέχονται οι υπηρεσίες, ανάλογα με τη φύση της πράξης. Ο ΦΠΑ μπορεί να επιβληθεί για απόκτηση αγαθών μεταξύ κρατών μελών μετά την ολοκλήρωση της παράδοσης των αγαθών στο σχετικό κράτος μέλος. Όσον αφορά τις εισαγωγές στην ΕΕ, ο ΦΠΑ επιβάλλεται όταν τα αγαθά εισέλθουν σε κάποιο κράτος μέλος.
• Η βάση επιβολής του φόρου για την παράδοση αγαθών και την παροχή υπηρεσιών, καθώς και για την απόκτηση αγαθών μεταξύ των κρατών μελών, περιλαμβάνει όλες τις πληρωμές προς τον προμηθευτή. Στην περίπτωση εισαγωγής αγαθών, αυτή η βάση επιβολής θα συνίσταται στο ποσό που καθορίζεται ως δασμολογητέα αξία. Στη βάση επιβολής του φόρου περιλαμβάνονται δασμοί, φόροι και λοιπές επιβαρύνσεις, αλλά εξαιρούνται ο ίδιος ο ΦΠΑ, οι εκπτώσεις και οι επιστροφές τιμήματος που χορηγούνται στον πελάτη.
• Ο ελάχιστος κανονικός συντελεστής ΦΠΑ που θα εφαρμόζεται από όλα τα κράτη μέλη σε αγαθά και υπηρεσίες είναι τουλάχιστον 15 %. Τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν έναν ή δύο μειωμένους συντελεστές ύψους τουλάχιστον 5 % σε συγκεκριμένα αγαθά ή υπηρεσίες που απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙΙ της οδηγίας. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ισχύει μια σειρά από εξαιρέσεις σε αυτούς τους κανόνες (π.χ. χαμηλότεροι συντελεστές σε άλλα αγαθά ή υπηρεσίες).
• Η οδηγία προβλέπει απαλλαγές από τον ΦΠΑ. Οι περισσότερες από αυτές είναι απαλλαγές χωρίς δικαίωμα έκπτωσης (π.χ. ιατρική περίθαλψη, κοινωνικές υπηρεσίες ή χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες). Ωστόσο, προβλέπονται επίσης απαλλαγές με δικαίωμα έκπτωσης (π.χ. παραδόσεις αγαθών μεταξύ κρατών μελών ή εξαγωγές αγαθών σε χώρα εκτός ΕΕ). Οι απαλλαγές στην πλειοψηφία τους είναι υποχρεωτικές για τα κράτη μέλη, ωστόσο, κάποιες από αυτές είναι προαιρετικές.
• Ο υποκείμενος στον φόρο έχει δικαίωμα έκπτωσης στο ποσό του ΦΠΑ που καταβάλλεται για την απόκτηση αγαθών ή τη λήψη υπηρεσιών για φορολογούμενες πράξεις στο κράτος μέλος στο οποίο αποκτώνται τα εν λόγω αγαθά ή παρέχονται οι εν λόγω υπηρεσίες. Ο συγκεκριμένος ΦΠΑ επί των εισροών μπορεί να αφαιρεθεί από τον ΦΠΑ επί των φορολογούμενων πράξεων (π.χ. εγχώριες παραδόσεις αγαθών ή παροχές υπηρεσιών). Δεν γεννάται, γενικώς, δικαίωμα έκπτωσης σε περίπτωση οικονομικής δραστηριότητας απαλλασσόμενης του ΦΠΑ ή εάν ο υποκείμενος στον φόρο υπάγεται σε ειδικό καθεστώς. Η έκπτωση μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να περιορίζεται ή να διακανονίζεται.
• Η οδηγία ορίζει τις υποχρεώσεις των υποκειμένων και ορισμένων μη υποκειμένων στον φόρο. Γενικά, ο ΦΠΑ οφείλεται από τον υποκείμενο στον φόρο ο οποίος πραγματοποιεί φορολογητέα παράδοση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών. Οι απαλλαγές περιλαμβάνουν συγκεκριμένες πράξεις κατά τις οποίες ο λήπτης καταβάλλει ΦΠΑ (π.χ. στις υπηρεσίες που παρέχονται σε επιχείρηση από προμηθευτή εγκατεστημένο σε άλλη χώρα, καθώς και πράξεις κατά τις οποίες το κράτος μέλος μπορεί να επιλέξει να ορίσει τον αποκτώντα ως υποκείμενο καταβολής ΦΠΑ, όπως συμβαίνει με ορισμένες ευάλωτες στην απάτη προμήθειες).
• Η οδηγία επιτρέπει αποκλίσεις των κρατών μελών από τους συνήθεις κανόνες ΦΠΑ (π.χ. για την αποτροπή ορισμένων περιπτώσεων φοροδιαφυγής). Υπάρχουν, επίσης, ειδικά καθεστώτα ΦΠΑ με σκοπό τη μείωση της γραφειοκρατίας (π.χ. για μικρές επιχειρήσεις και γεωργούς).
• Επιπλέον, η οδηγία επιτρέπει στα κράτη μέλη που έχουν πληγεί περισσότερο από τις απάτες στον τομέα του ΦΠΑ να εφαρμόσουν προσωρινά έναν γενικευμένο αντιλογισμό σε οφειλές του ΦΠΑ. Αυτό συνεπάγεται τη μετατόπιση της υποχρέωσης καταβολής του ΦΠΑ από τον προμηθευτή στον λήπτη. Τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν το μέτρο αυτό, αποκλειστικά, για εγχώρια αγαθά και υπηρεσίες που υπερβαίνουν το όριο των 17.500 ευρώ ανά συναλλαγή, μόνο έως τις 30 Ιουνίου 2022 και υπό αυστηρά καθορισμένους όρους.

Έχει γίνει μια σειρά τροποποιήσεων της οδηγίας 2006/112/ΕΚ, ορισμένων εκ των οποίων πραγματοποιήθηκαν λόγω της πανδημίας COVID-19.

• Η οδηγία (EE) 2020/284 τροποποιεί την οδηγία, με τη θέσπιση ορισμένων απαιτήσεων για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών ώστε να τηρούν αρχεία των διασυνοριακών πληρωμών που αφορούν το ηλεκτρονικό εμπόριο. Έπειτα, τα δεδομένα θα τίθενται στη διάθεση των εθνικών φορολογικών αρχών, υπό αυστηρούς όρους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με την προστασία των δεδομένων. Οι απαιτήσεις αυτές εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2024.
• Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2020/285 προβλέπει απλοποιημένους κανόνες για τη μείωση του διοικητικού φόρτου και του κόστους συμμόρφωσης για τις μικρές επιχειρήσεις, καθώς και για τη δημιουργία πιο ευνοϊκού φορολογικού περιβάλλοντος που θα τις βοηθήσει να αναπτυχθούν και να πραγματοποιούν εμπορικές συναλλαγές πιο αποτελεσματικά σε διασυνοριακό επίπεδο. Οι μικρές επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να ωφελούνται από τους απλοποιημένους κανόνες εκπλήρωσης των υποχρεώσεων καταβολής ΦΠΑ, όταν ο ετήσιος κύκλος εργασιών τους δεν υπερβαίνει το όριο που θέτει το εκάστοτε κράτος μέλος, όριο το οποίο δεν μπορεί να ξεπερνά τις 85 000 ευρώ. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, οι μικρές επιχειρήσεις από άλλα κράτη μέλη, οι οποίες δεν υπερβαίνουν αυτό το όριο, θα μπορούν επίσης να επωφελούνται από το απλοποιημένο καθεστώς, εφόσον ο ετήσιος κύκλος εργασιών τους σε ολόκληρη την ΕΕ δεν υπερβαίνει τα 100 000 ευρώ. Αυτοί οι νέοι κανόνες εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2025.
• Η δέσμη που αφορά τον ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο [οδηγίες (ΕΕ) 2017/2455 και (ΕΕ) 2019/1995, οι οποίες τροποποιούν την οδηγία 2006/112/ΕΚ] θέσπισε νέες απλουστεύσεις για τις εταιρείες που πραγματοποιούν διασυνοριακές πωλήσεις αγαθών ή υπηρεσιών. Διασφαλίζει ότι ο ΦΠΑ σε αυτές τις παραδόσεις ή παροχές αποδίδεται ορθώς στο κράτος μέλος του λήπτη, σύμφωνα με την αρχή της φορολόγησης στο κράτος μέλος προορισμού της ΕΕ. Τα πρώτα μέτρα τέθηκαν σε ισχύ το 2015 και κάλυπταν αποκλειστικά τηλεπικοινωνιακές, ραδιοτηλεοπτικές και ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Οι επιχειρήσεις που προσφέρουν παραδόσεις αγαθών ή παροχές υπηρεσιών από επιχειρήσεις προς καταναλωτές στην ΕΕ, μπορούν πλέον να δηλώνουν και να πληρώνουν το ΦΠΑ μέσω ενός απλουστευμένου συστήματος (θυρίδα ενιαίας εξυπηρέτησης).
• Λόγω της εμφάνισης της πανδημίας COVID-19, η απόφαση (ΕΕ) 2020/1109 μεταθέτει την ημερομηνία έναρξης ισχύος της δεύτερης δέσμης από την 1η Ιανουαρίου 2021 στην 1η Ιουλίου 2021, ώστε να δοθεί περισσότερος χρόνος στα κράτη μέλη και στις επιχειρήσεις να προετοιμαστούν για τους νέους κανόνες.
• Η οδηγία (ΕΕ) 2020/1756 τροποποιεί την οδηγία 2006/112/ΕΚ, έπειτα από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) από την ΕΕ, με τη θέσπιση αριθμών φορολογικού μητρώου ΦΠΑ στη Βόρεια Ιρλανδία με ειδικό πρόθεμα, προκειμένου να υπάρξει διάκριση μεταξύ:
  • των υποκειμένων στον φόρο και νομικών προσώπων μη υποκείμενων στον φόρο, των οποίων οι συναλλαγές αγαθών στη Βόρεια Ιρλανδία υπόκεινται στη νομοθεσία της ΕΕ για τον ΦΠΑ·
  • των προσώπων που πραγματοποιούν λοιπές συναλλαγές για τις οποίες διαθέτουν αριθμό φορολογικού μητρώου ΦΠΑ στο ΗΒ.
• Η οδηγία (ΕΕ) 2020/2020, λόγω της πανδημίας COVID-19 στην Ευρώπη, τροποποιεί την οδηγία για να εξασφαλιστεί πιο προσιτή πρόσβαση στις παραδόσεις εμβολίων και in vitro διαγνωστικών ιατροτεχνολογικών προϊόντων (διαγνωστικά κιτ) για την COVID-19. Από τις 12 Δεκεμβρίου 2020 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022, δίνει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη:
  • να χορηγήσουν απαλλαγή από τον ΦΠΑ με δικαίωμα έκπτωσης για τις παραδόσεις εμβολίων και in vitro διαγνωστικών ιατροτεχνολογικών προϊόντων για την COVID-19, καθώς και για τις παροχές υπηρεσιών που συνδέονται στενά με τέτοια εμβόλια και προϊόντα·
  • να εφαρμόσουν μειωμένο συντελεστή στις παραδόσεις in vitro διαγνωστικών ιατροτεχνολογικών προϊόντων για τη νόσο COVID-19 και στις σχετικές υπηρεσίες, όπως συμβαίνει ήδη με τα εμβόλια.
• Η οδηγία (EE) 2021/1159 τροποποιεί την οδηγία 2006/112/ΕΚ όσον αφορά προσωρινές απαλλαγές εισαγωγών και ορισμένων παραδόσεων αγαθών και παροχών υπηρεσιών, με σκοπό την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Με αυτόν τον τρόπο, καθίσταται ευκολότερο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι οργανισμοί της ΕΕ να αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες προκειμένου να τα παρέχουν χωρίς χρέωση (δηλ. ως δωρεές) σε κράτη μέλη στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης κρίσης δημόσιας υγείας.

Μεταρρύθμιση του συστήματος ΦΠΑ

Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης που προτάθηκε το 2016 για το σχέδιο δράσης για τον ΦΠΑ της Επιτροπής, η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2022/542 τροποποιεί την οδηγία 2006/112/ΕΚ:

• επικαιροποιώντας τον κατάλογο των αγαθών και των υπηρεσιών όπου επιτρέπονται μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ (Παράρτημα III)· παρόλα αυτά, ο αριθμός των στοιχείων στα οποία μπορούν να εφαρμοστούν μειωμένοι συντελεστές είναι περιορισμένος ώστε να αποφεύγεται η ύπαρξη πληθώρας μειωμένων συντελεστών·
• καθιστώντας διαθέσιμες τις ήδη υπάρχουσες απαλλαγές ώστε να επιτρέπεται σε ορισμένα κράτη μέλη η εφαρμογή προνομιακών συντελεστών για συγκεκριμένα προϊόντα, προς όλα τα κράτη μέλη, υπό την προϋπόθεση ότι οι συντελεστές είναι συμβατοί με τις συμφωνημένες αρχές·
• καταργώντας σταδιακά τις περιόδους μειωμένων συντελεστών ή απαλλαγών που εφαρμόζονται σε προϊόντα με αρνητικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο (π.χ. για ορυκτά καύσιμα και άλλα αγαθά με παρόμοιο αντίκτυπο στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που παύουν να εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2030 και για τα χημικά παρασιτοκτόνα και τα χημικά λιπάσματα που παύουν να εφαρμόζονται το αργότερο την 1η Ιανουαρίου 2032)·
• επιτρέποντας στα κράτη μέλη να εφαρμόζουν μειωμένο συντελεστή, ιδίως για:
  • υπηρεσίες πρόσβασης στο διαδίκτυο με σκοπό την αντιμετώπιση της χαμηλής κάλυψης αυτών των υπηρεσιών και την προώθηση της ανάπτυξής τους,
  • ηλιακούς συλλέκτες, ηλεκτρικά ποδήλατα και υπηρεσίες ανακύκλωσης απορριμμάτων που θεωρούνται προϊόντα και υπηρεσίες φιλικά προς το περιβάλλον,
  • προϊόντα και υπηρεσίες που εξυπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς κοινωνικών και πολιτιστικών πολιτικών.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ;

Η οδηγία 2006/112/ΕΚ εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2007 και έπρεπε να καταστεί νόμος στα κράτη μέλη έως την 1η Ιανουαρίου 2008.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες δείτε:

• ΦΠΑ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας (ΕΕ L 347 της 11.12.2006, σ. 1–118).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2006/112/ΕΚ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Οδηγία (ΕΕ) 2020/285 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2020, για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας όσον αφορά το ειδικό καθεστώς για τις μικρές επιχειρήσεις και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 904/2010 όσον αφορά τη διοικητική συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών με σκοπό την παρακολούθηση της ορθής εφαρμογής του ειδικού καθεστώτος για τις μικρές επιχειρήσεις (ΕΕ L 62 της 2.3.2020, σ. 13–23).

Οδηγία (ΕΕ) 2020/284 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2020, για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ όσον αφορά τη θέσπιση ορισμένων απαιτήσεων για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών (EE L 62 της 2.3.2020, σ. 7–12).

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή σχετικά με ένα σχέδιο δράσης για τον ΦΠΑ Προς έναν ενιαίο χώρο ΦΠΑ στην ΕΕ - Η ώρα των αποφάσεων [OM(2016) 148 final της 7.4.2016].

Κανονισμός (ΕE) αριθ. 904/2010 του Συμβουλίου, της 7ης Οκτωβρίου 2010, για τη διοικητική συνεργασία και την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΕΕ L 268 της 12.10.2010, σ. 1–18).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2009/132/ΕΚ του Συμβουλίου, της 19ης Οκτωβρίου 2009, για καθορισμό του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 143 στοιχεία β) και γ) της οδηγίας 2006/112/ΕΚ όσον αφορά την απαλλαγή από τον φόρο προστιθέμενης αξίας ορισμένων οριστικών εισαγωγών αγαθών (ΕΕ L 292 της 10.11.2009, σ. 5–30).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2008/9/ΕΚ του Συμβουλίου, της 12ης Φεβρουαρίου 2008, για τον καθορισμό λεπτομερών κανόνων σχετικά με την επιστροφή του φόρου προστιθέμενης αξίας, που προβλέπεται στην οδηγία 2006/112/ΕΚ, σε υποκείμενους στο φόρο μη εγκατεστημένους στο κράτος μέλος επιστροφής αλλά εγκατεστημένους σε άλλο κράτος μέλος (ΕΕ L 44 της 20.2.2008, σ. 23–28).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2007/74/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2007, για την απαλλαγή από το φόρο προστιθέμενης αξίας και τον ειδικό φόρο κατανάλωσης των εμπορευμάτων που εισάγονται από πρόσωπα που ταξιδεύουν από τρίτες χώρες (ΕΕ L 346 της 29.12.2007, σ. 6–12).

Οδηγία 2006/79/ΕΚ του Συμβουλίου, της 5ης Οκτωβρίου 2006, περί των φορολογικών ατελειών των χορηγουμένων κατά την εισαγωγή εμπορευμάτων υπό μορφή μικροδεμάτων μη εμπορικού χαρακτήρα, προελεύσεως τρίτων χωρών (Κωδικοποιημένη έκδοση) (ΕΕ L 286 της 17.10.2006, σ. 15–18).

τελευταία ενημέρωση 26.04.2022