Λευκό βιβλίο σχετικά με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας

Το λευκό βιβλίο της Επιτροπής, που αποτελεί συνέχεια του πράσινου βιβλίου για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, παραθέτει την προσέγγιση που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να ευνοήσει την ανάπτυξη ποιοτικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Παρουσιάζει τα κύρια στοιχεία μιας στρατηγικής που έχει ως στόχο την πρόσβαση όλων των πολιτών και των επιχειρήσεων της Ένωσης σε προσιτές και ποιοτικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών, της 12ης Μαΐου 2004, με τίτλο «Λευκό βιβλίο σχετικά με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας» [COM(2004) 374 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Το λευκό βιβλίο παρουσιάζει τα συμπεράσματα που η Επιτροπή συνήγαγε από μια ευρεία δημόσια διαβούλευση (DE) (EN) (FR) η οποία ξεκίνησε με βάση το πράσινο βιβλίο. Κατά τη διαβούλευση διαπιστώθηκαν σημαντικές αποκλίσεις ως προς τις απόψεις και τις προοπτικές. Ωστόσο, διαφαίνεται συναίνεση σχετικά με την αναγκαιότητα διασφάλισης αρμονικού συνδυασμού των μηχανισμών της αγοράς και της αποστολής των δημόσιων υπηρεσιών. Το λευκό βιβλίο παρουσιάζει την προσέγγιση της Επιτροπής με στόχο την ανάπτυξη θετικού ρόλου για την Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την ενίσχυση της δημιουργίας ιδιαίτερα ποιοτικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και παραθέτει τα κύρια στοιχεία της στρατηγικής που αποβλέπει στη διασφάλιση της πρόσβασης σε όλους τους πολίτες και όλες τις επιχειρήσεις της Ένωσης σε ιδιαίτερα ποιοτικές και προσιτές υπηρεσίες.

Η Επιτροπή, παρουσιάζοντας το παρόν λευκό βιβλίο, δεν προτίθεται να τερματίσει τη συζήτηση που ξεκίνησε σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στόχος της είναι να συμμετάσχει στη συνεχιζόμενη συζήτηση και να την προωθήσει, καθορίζοντας το ρόλο της Ένωσης και το πλαίσιο που θα διασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία αυτών των υπηρεσιών.

ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ : ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Το λευκό βιβλίο υπογραμμίζει τη σημασία των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας ως πυλώνα του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και την ανάγκη παροχής ποιοτικών και προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας σε όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ένωση, οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας εξακολουθούν να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διασφάλιση κοινωνικής και εδαφικής συνοχής καθώς και την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Παρά το γεγονός ότι η παροχή των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας μπορεί να διοργανωθεί σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα ή να ανατεθεί σε ιδιωτικές ή δημόσιες επιχειρήσεις, ο ορισμός των υποχρεώσεων και της αποστολής της δημόσιας υπηρεσίας εξακολουθεί να εναπόκειται στις δημόσιες αρχές στο κατάλληλο επίπεδο αρμοδιότητας. Οι εν λόγω δημόσιες αρχές είναι επίσης επιφορτισμένες με τη ρύθμιση της αγοράς και ελέγχουν εάν οι φορείς εκτελούν την αποστολή δημόσιας υπηρεσίας που τους έχει ανατεθεί.

Σ' αυτό το πλαίσιο, το λευκό βιβλίο διευκρινίζει ότι η ευθύνη των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας είναι κοινή μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της. Αυτή η κοινή ευθύνη απορρέει από την αρχή που διέπει το άρθρο 16 της συνθήκης ΕΚ, σύμφωνα με την οποία η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν, εντός των ορίων των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους, ότι οι πολιτικές τους επιτρέπουν στους φορείς που παρέχουν υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος να εκπληρώνουν την αποστολή τους. Το δικαίωμα των κρατών μελών να επιβάλουν ειδικές υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας σε οικονομικούς φορείς και να διασφαλίζουν τη σχετική συμμόρφωση αναγνωρίζεται επίσης έμμεσα στο άρθρο 86 παράγραφος 2 της συνθήκης ΕΚ.

Η συνθήκη ΕΚ παρέχει στην Κοινότητα μια σειρά μέσων για να διασφαλίσει ότι οι χρήστες έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές και προσιτές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Επιτροπή θεωρεί λοιπόν ότι οι εξουσίες τις οποίες διαθέτει είναι κατάλληλες και επαρκείς για να επιτρέψουν τη διατήρηση και την ανάπτυξη αποτελεσματικών υπηρεσιών σε όλη την Ένωση. Ωστόσο, εναπόκειται πρωτίστως στις αρμόδιες εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές να καθορίζουν, να οργανώνουν, να χρηματοδοτούν και να ελέγχουν τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας.

ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Η προσέγγιση της Επιτροπής βασίζεται σε ορισμένες αρχές που αντικατοπτρίζονται στις κοινοτικές τομεακές πολιτικές και μπορούν να αποσαφηνιστούν βάσει των αποτελεσμάτων της συζήτησης για το πράσινο βιβλίο:

ΝΕΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΣΥΝΕΚΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Ένα από τα κύρια ζητήματα που εξετάστηκαν στη δημόσια συζήτηση αφορά την ανάγκη οδηγίας-πλαισίου για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. Οι σχετικές απόψεις που διατυπώθηκαν κατά τη δημόσια διαβούλευση εξακολούθησαν να διίστανται, καθώς ορισμένα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασαν επιφυλάξεις.

Για το λόγο αυτό, παρέμεινε αμφίβολο κατά πόσον η οδηγία-πλαίσιο θα ήταν η καταλληλότερη ενέργεια στο παρόν στάδιο και κατά πόσο θα είχε επαρκή προστιθέμενη αξία. Συνεπώς, η Επιτροπή συμπεραίνει ότι δεν είναι σκόπιμο να υποβάλει πρόταση επί του παρόντος. Η Επιτροπή, κατά κανόνα, θα συνεχίσει να αναπτύσσει την τομεακή της προσέγγιση προτείνοντας, όταν κρίνεται αναγκαίο και σκόπιμο, τομεακούς κανόνες οι οποίοι θα συνεκτιμούν τις ανάγκες και τις ιδιαίτερες καταστάσεις κάθε τομέα.

Η Επιτροπή θα επανεξετάσει τη σκοπιμότητα και την αναγκαιότητα ενός νόμου-πλαισίου για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας αμέσως μετά την έναρξη ισχύος της συνταγματικής συνθήκης και πιο συγκεκριμένα της νέας νομικής βάσης που εισάγει το άρθρο III-6 το οποίο ορίζει τα εξής: «Με την επιφύλαξη των άρθρων III-55, III-56 και III-136 και με δεδομένη τη θέση που κατέχουν οι υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος ως υπηρεσίες στις οποίες οι πάντες στην Ένωση αποδίδουν αξία, καθώς και λόγω της συμβολής των υπηρεσιών αυτών στην προώθηση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της, η Ένωση και τα κράτη μέλη της, εντός των ορίων των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους και εντός του πεδίου εφαρμογής του συντάγματος, μεριμνούν ούτως ώστε οι υπηρεσίες αυτές να λειτουργούν βάσει αρχών και προϋποθέσεων, ιδίως οικονομικών και δημοσιονομικών, οι οποίες επιτρέπουν την εκπλήρωση του σκοπού τους. Ο ευρωπαϊκός νόμος καθορίζει τις εν λόγω αρχές και προϋποθέσεις». Εξάλλου, η Επιτροπή θα επανεξετάσει το 2005 την κατάσταση των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ανάγκη ενδεχόμενων οριζόντιων μέτρων. Έχει επίσης την πρόθεση να υποβάλει πριν το τέλος του 2005 έκθεση με τις διαπιστώσεις της.

Βάσει των αποτελεσμάτων της δημόσιας διαβούλευσης, η Επιτροπή κρίνει επίσης αναγκαίο να συνεχίσει την αποσαφήνιση και την απλοποίηση του νομικού πλαισίου σχετικά με την χρηματοδότηση των υποχρεώσεων των δημόσιων υπηρεσιών (αντισταθμίσεις). Έχει την πρόθεση να εγκρίνει μία σειρά σχετικών μέτρων το αργότερο μέχρι τον Ιούλιο του 2005. Για τα περισσότερα από τα μέτρα αυτά έχει γίνει διαβούλευση υπό μορφή σχεδίων.

Εξάλλου, η δημόσια συζήτηση πρόβαλε την ανάγκη ενός ευκρινούς και διαφανούς πλαισίου για την επιλογή των επιχειρήσεων που θα είναι επιφορτισμένες με υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. Η Επιτροπή σκοπεύει να εξετάσει την κοινοτική νομοθεσία που θα εξασφαλίζει τη διαφανή ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης υπηρεσιών. Η Επιτροπή άρχισε λοιπόν διαβούλευση σχετικά με τις εταιρικές σχέσεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα που αφορούν τις δημόσιες συμβάσεις.

Το πράσινο βιβλίο κίνησε επίσης το ενδιαφέρον των ενδιαφερομένων μερών στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, που διαπίστωσαν ότι η μεγαλύτερη σαφήνεια και δυνατότητα πρόβλεψης είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση απρόσκοπτης εξέλιξης των υπηρεσιών αυτών. Η Επιτροπή εκτιμά ότι είναι χρήσιμο να διαμορφωθεί μία συστηματική προσέγγιση ώστε να εντοπιστούν και να αναγνωριστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης καθώς και να αποσαφηνιστεί το πλαίσιο στο οποίο λειτουργούν και μπορούν να εκσυγχρονιστούν. Η προσέγγιση αυτή θα παρουσιαστεί σε ανακοίνωση σχετικά με τις κοινωνικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, η οποία πρόκειται να εγκριθεί εντός του 2005.

Η αξιολόγηση της λειτουργίας των υπηρεσιών, τόσο σε κοινοτικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι καθοριστική για τη δημιουργία ποιοτικών, προσβάσιμων και προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η Επιτροπή αναλαμβάνει τη δέσμευση να εντατικοποιήσει και να βελτιώσει τις δραστηριότητες αξιολόγησης στον τομέα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

Στο εσωτερικό της Κοινότητας, η τομεακή νομοθεσία σε κοινοτικό επίπεδο καλύπτει κυρίως τις μεγάλες βιομηχανίες δικτύων κοινής ωφέλειας. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η δημόσια διαβούλευση για το πράσινο βιβλίο επιβεβαίωσε αυτή την προσέγγιση και θα λάβει υπόψη τα αποτελέσματα της διαβούλευσης αυτής κατά την προβλεπόμενη εξέταση των διαφόρων τομέων.

Σε διεθνές επίπεδο, η Επιτροπή είναι αποφασισμένη να διασφαλίσει τη συνοχή μεταξύ του εσωτερικού κοινοτικού ρυθμιστικού πλαισίου και των υποχρεώσεων που γίνονται δεκτές από την Κοινότητα και τα κράτη μέλη της στο πλαίσιο των διεθνών εμπορικών συμφωνιών. Η Επιτροπή επιθυμεί επίσης να προωθήσει τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας στο πλαίσιο της αναπτυξιακής συνεργασίας.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 13ης Ιανουαρίου 2004, σχετικά με το πράσινο βιβλίο για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας [A5-0484/2003].

Το Κοινοβούλιο χαιρετίζει την έκδοση του πράσινου βιβλίου της Επιτροπής και την καλεί να υποβάλει, το αργότερο μέχρι τον Απρίλιο του 2004, έκθεση παρακολούθησης. Έχει τη γνώμη ότι ορισμένες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας πρέπει να εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού, όπως η υγεία και η εκπαίδευση, η κοινωνική στέγη αλλά και οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας που αποσκοπούν να διατηρήσουν ή να αυξήσουν την πολυφωνία της πληροφόρησης και της πολιτικής ποικιλομορφίας. Επιπλέον, το Κοινοβούλιο ζητά από την Επιτροπή να υπερασπισθεί αυτή τη θέση στις διαπραγματεύσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου που σχετίζονται με τη γενική συμφωνία για το εμπόριο των υπηρεσιών. Θεωρεί ότι δεν είναι ούτε εφικτό ούτε εύλογο να παγιωθούν κοινοί ορισμοί για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και τις υποχρεώσεις των δημόσιων υπηρεσιών που απορρέουν, αλλά ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να θεσπίσει κοινές γενικές αρχές όπως: καθολικότητα και ισότητα πρόσβασης, συνέχεια, ασφάλεια και προσαρμοστικότητα, ποιότητα, αποδοτικότητα, ευκολία πρόσβασης ως προς τις τιμές, διαφάνεια, προστασία των λιγότερο ευνοημένων κοινωνικών ομάδων, προστασία των χρηστών, των καταναλωτών και του περιβάλλοντος και συμμετοχή των πολιτών, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες για κάθε τομέα συνθήκες. Το Κοινοβούλιο τονίζει επίσης την συμβατότητα των κανόνων ανταγωνισμού με τις υποχρεώσεις του τομέα των δημοσίων υπηρεσιών και τέλος τάσσεται σαφώς κατά της ελευθέρωσης των υπηρεσιών υδροδότησης. Το Κοινοβούλιο κρίνει ότι, στους τομείς της υδροδότησης και των αποβλήτων, οι υπηρεσίες δεν πρέπει να υπάγονται σε τομεακές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά υπογραμμίζει ότι η Ένωση πρέπει να διατηρήσει την αρμοδιότητά της όσον αφορά τα πρότυπα προστασίας της ποιότητας και του περιβάλλοντος στους τομείς αυτούς.

Πράσινο βιβλίο της Επιτροπής, της 21ης Μαΐου 2003, για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας [COM(2003) 270 τελικό - Επίσημη Εφημερίδα C 76, 25.03.2004].

Η Επιτροπή με το πράσινο βιβλίο πραγματοποιεί μια συνολική επανεξέταση των πολιτικών της όσον αφορά τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. Προωθεί τον στόχο διοργάνωσης ανοικτής συζήτησης σχετικά με το ρόλο που αναλογεί παγκοσμίως στην Ένωση για τον καθορισμό των στόχων κοινής ωφέλειας που εξυπηρετούν οι υπηρεσίες αυτές καθώς και για τον τρόπο οργάνωσης, χρηματοδότησης και αξιολόγησής τους. Παράλληλα το πράσινο βιβλίο επιβεβαιώνει εκ νέου τη σημαντική συνεισφορά της εσωτερικής αγοράς και των κανόνων ανταγωνισμού στον εκσυγχρονισμό και στη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας μιας σειράς δημόσιων υπηρεσιών προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, το πράσινο βιβλίο λαμβάνει υπόψη την παγκοσμιοποίηση και την ελευθέρωση και γίνεται απόπειρα να απαντηθεί το ερώτημα κατά πόσο είναι σκόπιμη η δημιουργία ενός γενικού νομικού πλαισίου σε κοινοτικό επίπεδο για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. Το πράσινο βιβλίο επιδιώκει να αντιμετωπίσει τα θέματα αυτά θέτοντας ερωτήσεις που αφορούν: το πεδίο ενδεχόμενων συμπληρωματικών κοινοτικών πρωτοβουλιών για την εφαρμογή της συνθήκης με πλήρη σεβασμό στην αρχή της επικουρικότητας· τις αρχές που θα μπορούσαν να περιληφθούν σε ενδεχόμενη νομοθεσία-πλαίσιο για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και την προστιθέμενη αξία της νομοθεσίας αυτής· τον ορισμό της καλής διακυβέρνησης στον τομέα της οργάνωσης, της ρύθμισης, της χρηματοδότησης και της αξιολόγησης των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας· στην αξιολόγηση οποιωνδήποτε επιπρόσθετων μέτρων, η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως να πραγματοποιηθεί με στόχο την αύξηση της νομικής ασφάλειας και την εξασφάλιση μιας συνεκτικής και αρμονικής σύνδεσης μεταξύ του στόχου της διατήρησης ποιοτικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και της αυστηρής εφαρμογής των κανόνων για τον ανταγωνισμό και την εσωτερική αγορά.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 24.08.2004