Νομοθεσία της ΕΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

Η οδηγία θεσπίζει ένα νομικό πλαίσιο για την επεξεργασία των αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
Το πλαίσιο αποσκοπεί στην προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας τονίζοντας τη σημασία της ορθής διαχείρισης των αποβλήτων, της ανάκτησης και των τεχνικών ανακύκλωσης για τη μείωση της πίεσης που ασκείται στους πόρους και τη βελτίωση της χρήσης τους.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Οδηγία 2008/98/ΕΚ

Η οδηγία θεσπίζει την ιεράρχηση των αποβλήτων:
- πρόληψη·
- προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση·
- ανακύκλωση·
- άλλου τύπου ανάκτηση (π.χ. ανάκτηση ενέργειας)· και
- διάθεση.
Η οδηγία επιβεβαιώνει την «αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»», σύμφωνα με την οποία ο αρχικός παραγωγός αποβλήτων πρέπει να επιβαρύνεται με το κόστος της διαχείρισης των αποβλήτων.
Επιπλέον, η οδηγία εισάγει την έννοια της «διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού».
Γίνεται διάκριση μεταξύ των αποβλήτων και των υποπροϊόντων*.
Η διαχείριση των αποβλήτων πρέπει να πραγματοποιείται χωρίς να δημιουργείται κανένας κίνδυνος για το νερό, τον αέρα, το έδαφος, τα φυτά ή τα ζώα και χωρίς να προκαλείται όχληση από θόρυβο ή οσμές, ούτε να βλάπτεται το τοπίο ή οι τοποθεσίες ιδιαίτερου ενδιαφέροντος.
Οι παραγωγοί ή οι κάτοχοι των αποβλήτων πρέπει να τα επεξεργάζονται οι ίδιοι ή να αναθέτουν την επεξεργασία σε επισήμως αναγνωρισμένο φορέα εκμετάλλευσης. Και για τις δύο περιπτώσεις απαιτείται άδεια και διενεργούνται περιοδικές επιθεωρήσεις.
Οι αρμόδιες εθνικές αρχές πρέπει να καταρτίζουν σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και προγράμματα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων.
Ισχύουν ειδικοί όροι για τα επικίνδυνα απόβλητα, τα απόβλητα ορυκτέλαια και τα βιολογικά απόβλητα.
Καθορίζονται στόχοι ανακύκλωσης και ανάκτησης που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2020 για τα οικιακά απόβλητα (50 %) και τα απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων (70 %).
Η νομοθεσία δεν καλύπτει ορισμένους τύπους αποβλήτων, όπως τα ραδιενεργά στοιχεία, τα αποχαρακτηρισμένα εκρηκτικά, τα περιττώματα, τα λύματα και τα πτώματα ζώων.

Τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2018/851

Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία, η οδηγία (ΕΕ) 2018/851 τροποποιεί την οδηγία 2008/98/ΕΚ.
Θεσπίζει τις ελάχιστες λειτουργικές απαιτήσεις για τα προγράμματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού*. Τα εν λόγω μέτρα μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν οργανωτική αρμοδιότητα και ευθύνη για συμβολή στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και στη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης και την ανακυκλωσιμότητα των προϊόντων.
Επιπλέον, η οδηγία ενισχύει τους κανόνες σχετικά με την πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων. Όσον αφορά την παραγωγή αποβλήτων, τα κράτη μέλη της ΕΕ λαμβάνουν μέτρα για τα εξής:
- την υποστήριξη μοντέλων βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης·
- την ενθάρρυνση του σχεδιασμού, της παραγωγής και της χρήσης προϊόντων που διασφαλίζουν την αποτελεσματική χρήση των πόρων και είναι ανθεκτικά, επισκευάσιμα, επαναχρησιμοποιήσιμα και με δυνατότητα αναβάθμισης·
- τη στόχευση προϊόντων που περιέχουν κρίσιμες πρώτες ύλες προκειμένου να μην μετατραπούν τα εν λόγω υλικά σε απόβλητα·
- την ενθάρρυνση της διαθεσιμότητας ανταλλακτικών, εγχειριδίων οδηγιών, τεχνικών πληροφοριών ή άλλων μέσων για την επισκευή και επαναχρησιμοποίηση προϊόντων χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο η ποιότητά τους και η ασφάλεια στη χρήση τους·
- τη μείωση της παραγωγής αποβλήτων τροφίμων συμβάλλοντας στην επίτευξη του Στόχου Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για μείωση κατά 50 % της κατά κεφαλήν παγκόσμιας σπατάλης τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή, και για μείωση των απωλειών τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού μέχρι το 2030·
- την προώθηση της μείωσης της περιεκτικότητας των υλικών και των προϊόντων σε επικίνδυνες ουσίες·
- την ανάσχεση της παραγωγής θαλάσσιων απορριμμάτων.
Επιπλέον, ορίζονται νέοι στόχοι για την ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων: έως το 2025, θα πρέπει να ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 55 % των αστικών αποβλήτων κατά βάρος. Ο εν λόγω στόχος θα αυξηθεί στο 60 % έως το 2030 και στο 65 % έως το 2035.
Τα κράτη μέλη πρέπει:
- να καθιερώσουν, έως την 1η Ιανουαρίου 2025, τη χωριστή συλλογή προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας και επικίνδυνων αποβλήτων παραγόμενων από νοικοκυριά·
- να διασφαλίσουν, έως την 31η Δεκεμβρίου 2023, ότι τα βιολογικά απόβλητα συλλέγονται χωριστά ή ανακυκλώνονται στην πηγή (για παράδειγμα, με λιπασματοποίηση).
Η οδηγία παρουσιάζει επίσης παραδείγματα κινήτρων για την εφαρμογή της ιεράρχησης των αποβλήτων, όπως τα τέλη υγειονομικής ταφής και αποτέφρωσης και τα προγράμματα «πληρωμή κατά την απόρριψη».

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ;

Η οδηγία 2008/98/ΕΚ έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως την 12η Δεκεμβρίου 2010.
Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2018/851 έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως την 5η Ιουλίου 2020.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η παραγωγή αποβλήτων αποτελούσε αναπόφευκτο και ατυχές υποπροϊόν της οικονομικής δραστηριότητας και της ανάπτυξης. Με σύγχρονη τεχνολογία και προσεκτική διαχείριση, αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να σπάσει.
Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:
- Απόβλητα και ανακύκλωση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Υποπροϊόν. Η ουσία ή αντικείμενο που προκύπτει από διαδικασία παραγωγής, πρωταρχικός σκοπός της οποίας δεν είναι η παραγωγή της εν λόγω ουσίας ή του εν λόγω αντικειμένου. Η οδηγία καθορίζει τους όρους υπό τους οποίους μια τέτοια ουσία ή ένα τέτοιο αντικείμενο δεν πρέπει να θεωρείται απόβλητο.

Προγράμματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού. Ένα σύνολο μέτρων που καθορίζονται από τα κράτη μέλη προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι παραγωγοί των προϊόντων φέρουν οικονομική ευθύνη ή οικονομική και οργανωτική ευθύνη για τη διαχείριση του σταδίου του κύκλου ζωής ενός προϊόντος που καθίσταται απόβλητο.

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008, για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών (ΕΕ L 312 της 22.11.2008, σ. 3–30).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2008/98/ΕΚ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2021/19 της Επιτροπής, της 18ης Δεκεμβρίου 2020, για τον καθορισμό κοινής μεθοδολογίας και μορφοτύπου για την υποβολή δεδομένων σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση σύμφωνα με την οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 10 της 12.1.2021, σ. 1–7).

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/1004 της Επιτροπής, της 7ης Ιουνίου 2019, για τη θέσπιση κανόνων με σκοπό τον υπολογισμό, την επαλήθευση και την υποβολή στοιχείων σχετικά με τα απόβλητα σύμφωνα με την οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και για την κατάργηση της εκτελεστικής απόφασης C(2012) 2384 της Επιτροπής (ΕΕ L 163 της 20.6.2019, σ. 66-100).

Κατ’ εξουσιοδότηση απόφαση (ΕΕ) 2019/1597 της Επιτροπής, της 3ης Μαΐου 2019, για τη συμπλήρωση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τη θέσπιση κοινής μεθοδολογίας και ελάχιστων απαιτήσεων ποιότητας για την ομοιόμορφη μέτρηση των επιπέδων αποβλήτων τροφίμων (ΕΕ L 248 της 27.9.2019, σ. 77–85).

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/2000 της Επιτροπής, της 28ης Νοεμβρίου 2019, όσον αφορά τον καθορισμό του μορφοτύπου για την υποβολή στοιχείων σχετικά με τα απόβλητα τροφίμων και την υποβολή έκθεσης ποιοτικού ελέγχου σύμφωνα με την οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 310 της 2.12.2019, σ. 39–45).

Οδηγία (ΕΕ) 2015/1127 της Επιτροπής, της 10ης Ιουλίου 2015, για την τροποποίηση του παραρτήματος II της οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών (ΕΕ L 184 της 11.7.2015, σ. 13-15).

Απόφαση 2000/532/ΕΚ της Επιτροπής, της 3ης Μαΐου 2000, για αντικατάσταση της απόφασης 94/3/ΕΚ για τη θέσπιση καταλόγου αποβλήτων σύμφωνα με το άρθρο 1 στοιχείο α) της οδηγίας 75/442/ΕΟΚ του Συμβουλίου και της απόφασης 94/904/ΕΚ του Συμβουλίου για την κατάρτιση καταλόγου επικίνδυνων αποβλήτων κατ’ εφαρμογή του άρθρου 1 παράγραφος 4 της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ του Συμβουλίου για τα επικίνδυνα απόβλητα (ΕΕ L 226 της 6.9.2000, σ. 3–24).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

τελευταία ενημέρωση 16.06.2022