Προστασία των πειραματόζωων

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία 2010/63/ΕΕ περί προστασίας των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

• Καθορίζει μέτρα για την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένων των ζώων που χρησιμοποιούνται στη βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, ιδίως για την παραγωγή ιατρικών προϊόντων για ανθρώπους και ζώα, καθώς και για τις δοκιμές ασφάλειας και αποτελεσματικότητας προϊόντων και ουσιών.
• Θεσπίζει επίσης προστατευτικά μέτρα για τα ζώα που χρησιμοποιούνται για σκοπούς τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης.
• Η οδηγία αποτελεί σημαντικό βήμα προς τον τελικό στόχο της πλήρους αντικατάστασης των διαδικασιών σε ζώντα ζώα για επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς, όταν αυτό καταστεί επιστημονικά εφικτό.
• Η παρούσα οδηγία αντικαθιστά και καταργεί την οδηγία 86/609/ΕΟΚ.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Τα εν λόγω μέτρα αποσκοπούν στον περιορισμό των δοκιμών σε ζώα στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο και στη θέσπιση υποχρεωτικών προτύπων σχετικά με τη χρήση, τη στέγαση και τη φροντίδα τους, ώστε να προστατευτούν τα εργαστηριακά ζώα και να καταστεί δυνατή η περαιτέρω προαγωγή της έρευνας. Τα υψηλά πρότυπα καλής διαβίωσης των ζώων ωφελούν τόσο τα ζώα όσο και την επιστήμη.

Πεδίο εφαρμογής

• Η οδηγία εφαρμόζεται σε όλα τα ζώντα σπονδυλωτά ζώα πλην του ανθρώπου, καθώς και σε ορισμένα ασπόνδυλα τα οποία είναι πιθανό να αισθανθούν πόνο (σουπιά, χταπόδι κ.λπ.).
• Η χρήση για δοκιμές πρωτευόντων πλην του ανθρώπου υπόκειται σε περιορισμούς, ενώ απαγορεύεται η χρήση ανθρωποειδών πιθήκων (χιμπατζήδων, μπονόμπο, γοριλλών και ουραγκοτάγκων).

Τομείς που υπόκεινται στην πραγματοποίηση δοκιμών σε ζώα

Η πραγματοποίηση δοκιμών σε ζώα επιτρέπεται μόνο στο πλαίσιο διαδικασιών με τους ακόλουθους σκοπούς:

• βασική έρευνα·
• μεταγραφική και εφαρμοσμένη έρευνα με σκοπό την πρόληψη, τη διάγνωση ή τη θεραπεία ανθρώπινων νόσων ή ζωονόσων·
• ανάπτυξη, παρασκευή ή δοκιμή της ποιότητας, της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας φαρμάκων, τροφίμων και ζωοτροφών, καθώς και χημικών προϊόντων κ.λπ.·
• προστασία του φυσικού περιβάλλοντος για τη διασφάλιση της υγείας του ανθρώπου ή των ζώων·
• έρευνα που αποσκοπεί στη διατήρηση ειδών·
• ανώτερη εκπαίδευση ή κατάρτιση·
• ιατροδικαστική έρευνα.

Αξιολόγηση των σχεδίων που περιλαμβάνουν πειράματα σε ζώα

• Η χρήση ζώων για πειραματικούς σκοπούς επιτρέπεται στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν υπάρχει άλλη ικανοποιητική μέθοδος.
• Τα έργα που περιλαμβάνουν πειράματα σε ζώντα ζώα πρέπει να αξιολογούνται από την αρμόδια αρχή. Τα εν λόγω έργα δεν μπορούν να ξεκινήσουν έως ότου λάβουν θετική αξιολόγηση η οποία να καταδεικνύει ότι η χρήση των ζώων είναι αιτιολογημένη και ότι τα αναμενόμενα πλεονεκτήματα αντισταθμίζουν τη βλάβη που προκαλείται στο ζώο, λαμβάνοντας υπόψη δεοντολογικές εκτιμήσεις.
• Ο αριθμός των ζώων που χρησιμοποιούνται σε ένα έργο πρέπει να μειώνεται στο ελάχιστο δυνατό χωρίς, ωστόσο, να διακυβεύονται οι σκοποί του έργου.
• Οι συνθήκες διαβίωσης και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στις διαδικασίες πρέπει να ελαχιστοποιούν τον περιττό πόνο, την ταλαιπωρία ή την αγωνία των ζώων.

Καλή μεταχείριση των ζώων

• Τα ζώα που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς σκοπούς πρέπει να λαμβάνουν την κατάλληλη φροντίδα και θεραπεία.
• Οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να διασφαλίζουν τα ακόλουθα.
  • Τα ζώα στεγάζονται σε κλουβιά κατάλληλα για το μέγεθός τους και σε περιβάλλον προσαρμοσμένο στις ανάγκες του είδους στο οποίο ανήκουν, σύμφωνα με τα πρότυπα που παρατίθενται στο παράρτημα III της οδηγίας.
  • Τα κοινωνικά ζώα στεγάζονται σε κλουβιά και χρησιμοποιούνται «τεχνικές» εμπλουτισμού για την αύξηση του φάσματος δραστηριοτήτων που είναι διαθέσιμες στα ζώα, οι οποίες ενθαρρύνουν, πιο συγκεκριμένα, τη φυσική άσκηση, την εξερεύνηση και τις νοητικές δραστηριότητες σύμφωνα με τη φυσιολογική συμπεριφορά τους.
  • Συστήνεται ένα όργανο για την καλή διαβίωση των ζώων προκειμένου να παρέχει συμβουλές για θέματα καλής μεταχείρισης των ζώων και για νέους τρόπους «αντικατάστασης, μείωσης και βελτίωσης» της χρήσης των ζώων (η λεγόμενη αρχή των «τριών R»). Το εν λόγω όργανο πρέπει να περιλαμβάνει το άτομο που είναι υπεύθυνο για την καλή διαβίωση των ζώων και το οποίο λαμβάνει συμβουλές από αρμόδιο κτηνίατρο. Το έργο τους υποστηρίζεται από εθνικές επιτροπές που συγκροτούνται σε κάθε κράτος μέλος ΕΕ για την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται.
• Οι μέθοδοι θανάτωσης πρέπει να περιορίζουν τον πόνο, την ταλαιπωρία και την αγωνία που βιώνουν τα ζώα. Τα ζώα επιτρέπεται να θανατώνονται μόνο από άτομο το οποίο διαθέτει τις απαιτούμενες δεξιότητες, στις εγκαταστάσεις του εκτροφέα, του προμηθευτή ή του χρήστη, σύμφωνα με τις μεθόδους που παρατίθενται στο παράρτημα IV της οδηγίας.
• Γενικότερα, όλα τα άτομα που έρχονται σε επαφή με τα ζώα πρέπει να διαθέτουν την κατάλληλη κατάρτιση και εμπειρία και η επάρκειά τους πρέπει να έχει αξιολογηθεί προτού εργαστούν χωρίς εποπτεία.

Διαδικασίες

• Οι μόνες αδειοδοτημένες διαδικασίες είναι αυτές που έχουν εγκριθεί ως μέρος ενός αδειοδοτημένου έργου.
• Οι διαδικασίες:
  • ταξινομούνται ανάλογα με τον βαθμό σοβαρότητας, βάσει του παραρτήματος VIII της οδηγίας·
  • πρέπει να εκτελούνται υπό αναισθησία ή με τη χρήση άλλης μεθόδου, όπως η αναλγησία, εκτός εάν αυτή δεν ενδείκνυται ή εάν η αναισθησία κρίνεται πιο τραυματική για το ζώο από τη διαδικασία αυτή καθεαυτή.
• Πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια για την αποφυγή της θανάτωσης του ζώου, όσο αυτό είναι δυνατό. Οι διαδικασίες σχεδιάζονται έτσι ώστε να προκαλούν τον θάνατο όσο το δυνατόν λιγότερων ζώων και να μειώνεται η διάρκεια και η ένταση της ταλαιπωρίας.
• Η επαναχρησιμοποίηση ενός ζώου μπορεί να μειώσει τον συνολικό αριθμό εργαστηριακών ζώων. Πριν από την επαναχρησιμοποίηση ενός ζώου, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη η πραγματική δριμύτητα των συνολικών διαδικασιών, η υγεία του ζώου και η άποψη του κτηνιάτρου.
• Με τη λήξη της διαδικασίας, ο κτηνίατρος ή άλλο αρμόδιο πρόσωπο πρέπει να αποφασίσει αν το ζώο θα μείνει ζωντανό. Στα ζώα που διατηρούνται ζωντανά πρέπει να παρέχεται φροντίδα και στέγη, όπως ορίζεται στο παράρτημα III.

Αδειοδότηση

• Οι εκτροφείς, οι προμηθευτές και οι χρήστες, καθώς και οι εγκαταστάσεις τους, πρέπει να διαθέτουν άδεια και να έχουν δηλωθεί στην αρμόδια αρχή.
• Οι εγκαταστάσεις που διαθέτουν άδεια πρέπει να διαθέτουν κατάλληλους χώρους και εξοπλισμό για τα είδη των ζώων που στεγάζονται σε αυτούς και, σε περίπτωση που διενεργούνται διαδικασίες, για την εκτέλεση των διαδικασιών.
• Θα πρέπει να τηρούν αρχεία στα οποία θα καταγράφονται όλα τα νέα δεδομένα σχετικά με τα ζώα, την καταγωγή τους και τον σκοπό. Τα εν λόγω αρχεία φυλάσσονται για 5 έτη και δημοσιοποιούνται.
• Επιπλέον, κάθε σκύλος, γάτα και πρωτεύον πλην του ανθρώπου πρέπει να διαθέτει ατομικό αναγνωριστικό και αρχείο το οποίο θα περιέχει τις σχετικές αναπαραγωγικές, κτηνιατρικές και κοινωνικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων των έργων στα οποία έχει χρησιμοποιηθεί.

Επιθεωρήσεις

• Οι αρμόδιες αρχές διενεργούν τακτικές επιθεωρήσεις όλων των εκτροφέων, προμηθευτών και χρηστών, καθώς και των εγκαταστάσεών τους, για να διασφαλίζεται η συμμόρφωση προς τις απαιτήσεις της παρούσας οδηγίας.
• Η συχνότητα των επιθεωρήσεων καθορίζεται από τους κινδύνους που ενέχει κάθε εγκατάσταση. Ωστόσο, τουλάχιστον το ένα τρίτο των εγκαταστάσεων των χρηστών επιθεωρούνται σε ετήσια βάση, και ένα ποσοστό των εν λόγω επιθεωρήσεων διενεργείται χωρίς προειδοποίηση.
• Οι εκτροφείς, προμηθευτές και χρήστες πρωτευόντων πλην του ανθρώπου επιθεωρούνται τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο.

Διαφάνεια

• Τα κράτη μέλη πρέπει να συλλέγουν και να δημοσιοποιούν κάθε χρόνο στατιστικές πληροφορίες σχετικά με τη χρήση ζώων σε διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που αφορούν την πραγματική δριμύτητα των διαδικασιών, καθώς και την καταγωγή και τα είδη των πρωτευόντων πλην του ανθρώπου που χρησιμοποιούνται σε διαδικασίες.
• Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να δημοσιοποιούν μη τεχνικές περιλήψεις των έργων (NTS) που διαθέτουν άδεια εντός 6 μηνών από την αδειοδότηση. Τα NTS δεν πρέπει να παραβιάζουν την ανωνυμία των χρηστών.
• Τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν από τις εν λόγω περιλήψεις να προσδιορίζουν κατά πόσο ένα έργο πρόκειται να υποβληθεί σε αναδρομική αξιολόγηση και με ποια προθεσμία. Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να μεριμνούν ώστε η περίληψη να επικαιροποιείται με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης.
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημιουργήσει δύο βάσεις δεδομένων ανοικτής πρόσβασης που περιέχουν τα ετήσια στατιστικά στοιχεία των κρατών μελών (τη στατιστική βάση δεδομένων Alures της ΕΕ) και μη τεχνικές περιλήψεις έργων (τη βάση δεδομένων μη τεχνικών περιλήψεων Alures της ΕΕ).

Υποβολή εκθέσεων

• Τα κράτη μέλη, μέχρι τις 10 Νοεμβρίου 2023 και εφεξής ανά 5 έτη, πρέπει να διαβιβάζουν στην Επιτροπή τις πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας και να τις υποβάλουν και να τις δημοσιεύουν με τη μορφή που ορίζεται στην εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2020/569. Το αργότερο 6 μήνες αργότερα, η Επιτροπή πρέπει να δημοσιεύει και επικαιροποιεί τακτικά μια επισκόπηση σε επίπεδο ΕΕ βάσει των δεδομένων.
• Τα κράτη μέλη πρέπει να συλλέγουν και να δημοσιοποιούν σε ετήσια βάση στατιστικές πληροφορίες σχετικά με τη χρήση ζώων σε διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που αφορούν τη δριμύτητα των διαδικασιών, καθώς και την καταγωγή και τα είδη των πρωτευόντων πλην του ανθρώπου που χρησιμοποιούνται σε διαδικασίες. Πρέπει να υποβάλλουν τις εν λόγω στατιστικές στην Επιτροπή το αργότερο έως τις 10 Νοεμβρίου του επόμενου έτους με τη μορφή που καθορίζεται από την Επιτροπή. Η Επιτροπή θα δημοσιεύει μια ετήσια συνοπτική έκθεση των στατιστικών στοιχείων που υποβάλλουν τα κράτη μέλη.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ;

Η οδηγία έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως τις 10 Νοεμβρίου 2012. Αυτές οι διατάξεις εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2013.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:

• Ζώα που χρησιμοποιούνται στην επιστημονική έρευνα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία 2010/63/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου 2010, περί προστασίας των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς (ΕΕ L 276 της 20.10.2010, σ. 33-79).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2010/63/ΕΕ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2020/569 της Επιτροπής, της 16ης Απριλίου 2020, για τον καθορισμό κοινού μορφοτύπου και πληροφοριακού περιεχομένου για την υποβολή των πληροφοριών που πρέπει να υποβάλλονται από τα κράτη μέλη δυνάμει της οδηγίας 2010/63/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί προστασίας των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς και για την κατάργηση της εκτελεστικής απόφασης 2012/707/ΕΕ της Επιτροπής (ΕΕ L 129 της 24.4.2020, σ. 16-50).

Σύσταση 2007/526/ΕΚ της Επιτροπής, της 18ης Ιουνίου 2007, σχετικά με τη χάραξη κατευθύνσεων για την παροχή στέγης και φροντίδας στα ζώα που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς και άλλους επιστημονικούς σκοπούς (ΕΕ L 197 της 30.7.2007, σ. 1-89).

τελευταία ενημέρωση 02.09.2022