Προσωρινή προστασία σε περίπτωση μαζικής εισροής εκτοπισθέντων

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Εφαρμογή της προσωρινής προστασίας

• Η προσωρινή προστασία εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη με απόφαση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επιβεβαιώνει τη μαζική εισροή εκτοπισθέντων ατόμων στην ΕΕ και ορίζει τις ομάδες των ατόμων που χρειάζονται προστασία.
• Έχει διάρκεια ενός έτους και μπορεί να παραταθεί μέχρι και δύο έτη.
• Η προστασία μπορεί να λήξει, αν το Συμβούλιο κρίνει ότι είναι ασφαλές για τα άτομα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
• Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα εκτοπισθέντα άτομα επιθυμούν να έρθουν στη χώρα τους.

Αποκλεισμός από την προσωρινή προστασία

Κάποια άτομα μπορεί να αποκλείονται από το καθεστώς προσωρινής προστασίας.

Στα άτομα αυτά συμπεριλαμβάνονται:

• ύποπτοι για:
  • εγκλήματα κατά της ειρήνης¹,
  • εγκλήματα πολέμου,
  • εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας,
  • σοβαρά εγκλήματα που δεν είναι πολιτικά·
• πράξεις που αντιβαίνουν στους σκοπούς και στις αρχές των Ηνωμένων Εθνών·
• που είναι επικίνδυνοι για την ασφάλεια στο κράτος μέλος υποδοχής.

Επιπτώσεις της προσωρινής προστασίας

• Τα κράτη μέλη πρέπει να εκδίδουν άδεια παραμονής για τα άτομα στα οποία έχει χορηγηθεί προσωρινή προστασία. Η εν λόγω άδεια ισχύει για την πλήρη διάρκεια της προστασίας.
• Τα άτομα στα οποία χορηγείται προσωρινή προστασία έχουν το δικαίωμα:
  • να ασκούν μισθωτή ή αυτοαπασχολούμενη δραστηριότητα·
  • να έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικά προγράμματα για ενήλικες, επαγγελματική κατάρτιση και πρακτική άσκηση·
  • να έχουν κατάλληλο κατάλυμα·
  • να τους παρέχεται κοινωνική βοήθεια και χρηματοοικονομική υποστήριξη και ιατρική περίθαλψη.
• Τα παιδιά κάτω των 18 θα έχουν επίσης δικαίωμα στην εκπαίδευση υπό τους όρους που ισχύουν για τους υπηκόους του κράτους μέλους υποδοχής.
• Αν σε κάποια από τα μέλη της ίδιας οικογένειας έχει χορηγηθεί προσωρινή προστασία σε διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ, ή αν κάποια από τα μέλη της οικογένειας δεν βρίσκονται ακόμα στην ΕΕ, πρέπει να έχουν το δικαίωμα επανένωσης στο ίδιο κράτος μέλος.
• Οι εν λόγω κανόνες είναι σύμφωνοι με τους κανόνες της ΕΕ σχετικά με την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία, όπως ορίζονται στην οδηγία 2013/33/ΕΕ (βλέπε σύνοψη).

Αιτήσεις ασύλου

• Τα άτομα στα οποία χορηγείται προσωρινή προστασία πρέπει να μπορούν να υποβάλλουν αίτηση ασύλου. Το κράτος μέλος που υποδέχεται το άτομο είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης.
• Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν ότι κάποιος στον οποίο έχει χορηγηθεί προσωρινή προστασία δεν μπορεί να έχει την ίδια στιγμή το καθεστώς του αιτούντος άσυλο.
• Αυτό βοηθά τα κράτη μέλη να μειώσουν τον φόρτο εργασίας στο σύστημα ασύλου, προσφέροντας προσωρινή προστασία και αναβάλλοντας παράλληλα την εξέταση αιτήσεων ασύλου.
• Η οδηγία 2013/32/ΕΕ θεσπίζει κοινούς κανόνες της ΕΕ για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας (βλέπε σύνοψη).

Λήξη προσωρινής προστασίας

• Κατά την παροχή προστασίας ή όταν λήξει η προσωρινή προστασία, τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να λάβουν μέτρα για τον εκούσιο επαναπατρισμό των προστατευόμενων ατόμων.
• Αν ο αναγκαστικός επαναπατρισμός είναι απαραίτητος, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν τον σεβασμό για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ότι δεν υπάρχουν επιτακτικοί ανθρωπιστικοί λόγοι που θα καθιστούσαν τον επαναπατρισμό αδύνατο.
• Στα άτομα που δεν μπορούν να ταξιδέψουν για λόγους υγείας δεν μπορεί να επιβληθεί αναγκαστικός επαναπατρισμός μέχρι να βελτιωθεί η υγεία τους.
• Σε οικογένειες με τέκνα κάτω των 18 ετών τα οποία φοιτούν στο σχολείο μπορεί να επιτραπεί η παραμονή μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς.

Ρωσικός επιθετικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας

• Μετά την εισβολή μεγάλης κλίμακας της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, το Συμβούλιο εξέδωσε εκτελεστική πράξη, την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/382, με την οποία διαπιστώνεται η ύπαρξη μαζικής εισροής εκτοπισθέντων από την Ουκρανία κατά την έννοια της οδηγίας 2001/55/ΕΚ και έχει ως αποτέλεσμα την εφαρμογή προσωρινής προστασίας. Αυτή είναι η πρώτη περίπτωση που εκδόθηκε μια τέτοια απόφαση στο πλαίσιο της οδηγίας 2001/55/ΕΚ.
• Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/382 εφαρμόζεται σε:
  • Ουκρανούς που διέμεναν στην Ουκρανία πριν τις 24 Φεβρουαρίου 2022·
  • απάτριδες και υπηκόους τρίτων χωρών εκτός της Ουκρανίας που επωφελήθηκαν από διεθνή προστασία ή ισοδύναμη εθνική προστασία στην Ουκρανία πριν από τις 24 Φεβρουαρίου 2022· και
  • μέλη της οικογένειας των προσώπων που αναφέρονται παραπάνω.

Διοικητική υποστήριξη

Τα μέτρα που ορίζει η οδηγία χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης που συστάθηκε βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 516/2014. Αν ο αριθμός εκτοπισθέντων ατόμων υπερβαίνει τη δυνατότητα υποδοχής που δηλώνεται από τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο θα λάβει κατάλληλα μέτρα, κυρίως υποβάλλοντας συστάσεις για πρόσθετη υποστήριξη για τα πληγέντα κράτη μέλη.