Καταπολέμηση της βίας εις βάρος παιδιών, εφήβων και γυναικών: πρόγραμμα Δάφνη

Στόχος του προγράμματος είναι η λήψη μέτρων για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της σωματικής και ψυχικής υγείας των παιδιών, των εφήβων και των γυναικών κατά της βίας (συμπεριλαμβανομένης της βίας υπό μορφή σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης), με την πρόληψη της βίας και την παροχή βοήθειας στα θύματα της βίας με σκοπό ιδίως την πρόληψη της περαιτέρω έκθεσής τους στη βία. Το πρόγραμμα αυτό έληξε στα τέλη του 2003 και αντικαταστάθηκε από το πρόγραμμα Δάφνη ΙΙ.

ΠΡΑΞΗ

Απόφαση αριθ. 293/2000/ΕΚ, της 24ης Ιανουαρίου 2000, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση προγράμματος κοινοτικής δράσης (πρόγραμμα Δάφνη) για την καταπολέμηση της βίας εις βάρος παιδιών, εφήβων και γυναικών (2000-2003) [Επίσημη Εφημερίδα L 34 της 09.02.2000].

ΣΥΝΟΨΗ

Η παρούσα απόφαση αντιμετωπίζει καταρχάς την έννοια της βίας θύματα της οποίας μπορούν να είναι τα παιδιά, οι έφηβοι και οι γυναίκες. Περιγράφοντας τις σοβαρές επιπτώσεις των εν λόγω μορφών βιαιοπραγίας, το κείμενο ορίζει την έννοια της «υγείας» σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, δηλαδή ως κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς ως έλλειψη ασθένειας ή αναπηρίας.

Η ανάγκη ανάληψης συντονισμένης δράσης σε παγκόσμια κλίμακα για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και για την καταπολέμηση της βίας είναι προ πολλού αναγνωρισμένη σε διάφορα επίπεδα και με διάφορους τρόπους.

Πολλά μέτρα έχουν ληφθεί για τον σκοπό αυτό όπως η Σύμβαση του 1979 για την εξάλειψη των διακρίσεων όσον αφορά τις γυναίκες, η Σύμβαση του 1989 περί των δικαιωμάτων του παιδιού, το πρόγραμμα δράσης της Διάσκεψης του Πεκίνου το 1995, η Διακήρυξη της Στοκχόλμης του 1996 και το πρόγραμμα δράσης που εγκρίθηκε από το πρώτο παγκόσμιο συνέδριο για την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης παιδιών για εμπορικούς σκοπούς.

Το πρόγραμμα Δάφνη, τετραετούς διάρκειας (2000-2003), αποσκοπούσε επίσης στην ενημέρωση όσον αφορά τη βία εις βάρος των παιδιών, των εφήβων και των γυναικών ενώ παράλληλα αποτελεί σημαντική επιπλέον ενίσχυση των υφιστάμενων προγραμμάτων. Μολονότι η δράση μεγάλου αριθμού προγραμμάτων σε εθνικό επίπεδο είναι θεμελιώδης όσον αφορά την επιτυχία των εν λόγω πρωτοβουλιών, η προστιθέμενη αξία της κοινοτικής διάστασης είναι υψηλή.

Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την αφετηρία μιας ευρωπαϊκής συνεργασίας σε επίπεδο μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) και εθελοντικών οργανώσεων που διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην καταπολέμηση της βίας εις βάρος παιδιών, εφήβων και γυναικών. Οι εν λόγω οργανώσεις συχνά παρέχουν υπηρεσίες που οι κρατικές αρχές δεν είναι σε θέση να προσφέρουν ή για τις οποίες δεν διαθέτουν την απαιτούμενη αρμοδιότητα. Η κοινωνία θα αποκομίσει σημαντικά οφέλη από την προώθηση και τη διάδοση σε ολόκληρη την Κοινότητα των εμπειριών, των ιδεών και των προγραμμάτων των ΜΚΟ καθώς και από τις ανταλλαγές τους με ανάλογες οργανώσεις άλλων κρατών μελών.

Τα μέτρα που πρότειναν οι ΜΚΟ στο πλαίσιο του προγράμματος αφορούσαν αφενός μεν τη δημιουργία και την ενίσχυση ευρωπαϊκών δικτύων, αφετέρου δε την υλοποίηση καινοτόμων, πρότυπων σχεδίων των οποίων τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε άλλα κράτη μέλη και περιφέρειες, παρέχοντας με τον τρόπο αυτό προστιθέμενη αξία στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρόγραμμα Δάφνη συμβάλλει ιδίως στην προώθηση και στην ενθάρρυνση καλύτερων πρακτικών. Με αυτή την προοπτική, και προβλέποντας ευρύ πεδίο για την επικουρικότητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.

Διοργανώθηκαν ενημερωτικές εκστρατείες για να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη για τις καταστρεπτικές επιπτώσεις, τόσο από προσωπική όσο και από κοινωνική άποψη, της βίας στα θύματα, την οικογένεια, την κοινωνική ομάδα και το κοινωνικό σύνολο γενικά.

Η δράση των ΜΚΟ απέβλεπε στη βελτίωση και την ανάπτυξη των εξής δράσεων:

• ανταλλαγή πληροφοριών, συντονισμός και συνεργασία (μεταξύ των ΜΚΟ και των εθελοντικών οργανώσεων των διάφορων κρατών μελών και μεταξύ των ΜΚΟ και των κρατικών αρχών, συμπεριλαμβανομένων των αστυνομικών αρχών και των εργαζομένων στον κοινωνικό τομέα)·
• ευαισθητοποίηση του κοινού και ανταλλαγή των βέλτιστων πρακτικών μέσω πιλοτικών σχεδίων και ερευνητικών προγραμμάτων.

Υπό το πρίσμα της προενταξιακής στρατηγικής των υποψήφιων χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και για να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την ενίσχυση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, το πρόγραμμα Δάφνη ήταν ανοικτό στη συμμετοχή των χωρών αυτών, καθώς και στις χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), την Κύπρο, τη Μάλτα και την Τουρκία, σύμφωνα με ιδιαίτερες διατάξεις.

Για την εφαρμογή του προγράμματος, η Επιτροπή είχε τη βοήθεια συμβουλευτικής επιτροπής, η οποία αποτελούνταν από αντιπροσώπους των κρατών μελών και προεδρευόταν από την Επιτροπή.

Επί πλέον, η Επιτροπή έλαβε τα αναγκαία μέτρα για τη συνεχή παρακολούθηση και αξιολόγηση του προγράμματος. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή υπέβαλε έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους και κατά τη λήξη του προγράμματος.

Ο προϋπολογισμός του προγράμματος Δάφνη, που κάλυψε την περίοδο από 1ης Ιανουαρίου 2000 έως 31 Δεκεμβρίου 2003, ορίστηκε σε 20 εκατ. ευρώ.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Έκθεση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο για το Πρόγραμμα Δάφνη (2002-2003) [COM (2002) 169 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]. Το άρθρο 9 της απόφασης αριθ. 293/2000/EΚ που καθιερώνει το πρόγραμμα Δάφνη για την περίοδο 2000-2003 προβλέπει ότι η Επιτροπή υποβάλει ενδιάμεσα έκθεση αξιολόγησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Η έκθεση περιγράφει την κατάσταση προόδου του προγράμματος και παρουσιάζει σύνοψη των αρχικών υλοποιήσεων του. Η Επιτροπή εκφράζει τα συγχαρητήρια της για την πρόοδο του προγράμματος κατά τα δύο πρώτα έτη ύπαρξής του. Το 2000 και το 2001, 73 νέα σχέδια χρηματοδοτήθηκαν από το Δάφνη. Αυτό αποδεικνύει ότι με τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων που καταπολεμούν κάθε μορφή βίας (εγχώρια, κατά των γυναικών, κατά των εθνικών μειονοτήτων, κατά των ατόμων με ειδικές ανάγκες κ.λπ.) το πρόγραμμα ανταποκρίνεται σε βαθιά αιτήματα της κοινωνίας των πολιτών.

Δεδομένου ότι πρόκειται για σχέδια χρηματοδοτούμενα από το πρόγραμμα, η έκθεση αξιολόγησης επιτρέπει τον εντοπισμό των ακόλουθων τάσεων:

• όσον αφορά τους τομείς δραστηριοτήτων, η σεξουαλική βία σε όλες τις μορφές της βρίσκεται σαφώς στην πρώτη θέση των χρηματοδοτούμενων από το πρόγραμμα σχεδίων. Στη συνέχεια ακολουθεί η οικιακή ή οικογενειακή βία, καθώς και το Διαδίκτυο και η βία εις βάρος των παιδιών·
• τα περισσότερα από τα σχέδια αφορούν την πρόληψη και την προστασία έναντι της βίας, αλλά υπάρχουν και άλλοι σημαντικοί στόχοι όπως τα νομοθετικά μέτρα, η μεταχείριση των θυμάτων και των εγκληματιών·
• όσον αφορά τις μεθόδους και τα μέσα που χρησιμοποιούνται, ως το πιο σημαντικό μέσο εμφανίζεται η δημιουργία δικτύου, συνοδευόμενη από τη διάδοση βέλτιστων πρακτικών, την παραγωγή υλικού, την ευαισθητοποίηση και την επιμόρφωση.

Σύμφωνα με την έκθεση, οι αρμόδιοι οργανισμοί αποκόμισαν αναμφισβήτητα πολλά οφέλη από τη συμμετοχή τους σε ευρωπαϊκές εταιρικές σχέσεις μέσω του προγράμματος Δάφνη, είτε από τα διδάγματα που αποκόμισαν επί της ουσίας, είτε από την ενίσχυση των συντονιστικών ή διαχειριστικών ικανοτήτων τους ή, απλούστερα, από τη βελτίωση της εικόνας τους. Το πρόγραμμα Δάφνη κατάφερε να συνεχίσει την κινητοποίηση των ΜΚΟ σε όλα τα επίπεδα, προωθώντας την καθιέρωση πολλαπλών εταιρικών σχέσεων και συμμαχιών που συμβάλλουν στη χάραξη συνεκτικότερων ευρωπαϊκών πολιτικών για την καταπολέμηση της βίας.

Τον Δεκέμβριο του 2001, επ' ευκαιρία του δεύτερου διεθνούς συνεδρίου κατά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών για εμπορικούς σκοπούς (Γιοκοχάμα), το πρόγραμμα Δάφνη αναγνωρίστηκε από τη διεθνή κοινότητα ως σημαντικό μέσο καταπολέμησης της βίας.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 16.08.2007