Στρατηγική σχετικά με την αλλαγή του κλίματος: βάσεις της στρατηγικής

Βάσει αναλύσεως των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος και του κόστους και των πλεονεκτημάτων της ανάληψης δράσης στον εν λόγω τομέα, η Επιτροπή θέτει τα θεμέλια μιας μελλοντικής κοινοτικής στρατηγικής σχετικής με την αλλαγή του κλίματος. Η εν λόγω στρατηγική θα στηρίζεται, ιδίως, στην εφαρμογή των υφιστάμενων πολιτικών, στην επεξεργασία νέων μέτρων σε συνδυασμό με τις άλλες ευρωπαϊκές πολιτικές, στην ενίσχυση της έρευνας, στην ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και στην ευαισθητοποίηση των πολιτών.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 9ης Φεβρουαρίου 2005, «Επιτυχής καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος του πλανήτη» [COM(2005) 35 - Επίσημη Εφημερίδα C 125 της 21ης Μαΐου 2005].

ΣΥΝΟΨΗ

Το κλίμα μεταβάλλεται. Υπάρχει ευρεία συναίνεση μεταξύ των επιστημόνων ως προς τα αίτια των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, τα οποία αποδίδονται πρωτίστως στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι εν λόγω εκπομπές και η συνεχής αύξησή τους ευθύνονται για αύξηση των θερμοκρασιών, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί τις επόμενες δεκαετίες, φθάνοντας σε επίπεδα περίπου + 1,4° Κελσίου έως + 5,8° Κελσίου στο σύνολο του πλανήτη μέχρι το 2100, σε σύγκριση με τις θερμοκρασίες του 1990, σύμφωνα με τη διακυβερνητική ομάδα των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος.

Βάσει διενεργηθείσας ανάλυσης των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος και του κόστους και των οφελών που θα προέκυπταν από την ανάληψη δράσεως στον τομέα αυτόν, η Επιτροπή εκτιμά ότι ορισμένα στοιχεία θα έπρεπε να ενσωματωθούν στη μελλοντική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) εις ό,τι αφορά την αλλαγή του κλίματος.

Στοιχεία μιας στρατηγικής σχετικής με την αλλαγή του κλίματος

Μια στρατηγική αντιμετώπισης της αλλαγής του κλίματος συνιστά τετραπλή πρόκληση: σε επίπεδο του ίδιου του κλιματικού κινδύνου και της πολιτικής βούλησης για την αντιμετώπισή του, σε επίπεδο διεθνούς συμμετοχής στην αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος, σε επίπεδο των αναγκαίων καινοτομιών στην αλλαγή των τρόπων παραγωγής και χρήσης της ενέργειας, καθώς και σε επίπεδο προσαρμογής των χωρών στις αναπόφευκτες συνέπειες της αλλαγής του κλίματος.

Με βάση τα ανωτέρω, κάθε στρατηγική θα όφειλε να περιλαμβάνει:

• τη διεύρυνση της αντιμετώπισης της αλλαγής του κλίματος σε όλες τις ρυπαίνουσες χώρες (με κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες) και σε όλους τους εμπλεκόμενους τομείς (σύνολο των μέτρων μεταφοράς, αποψίλωση των δασών, κλπ.)·
• την ενίσχυση της καινοτομίας, γεγονός που προϋποθέτει την εφαρμογή και εγκατάσταση υφιστάμενων τεχνολογιών καθώς και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών (ιδίως μέσω ενεργών πολιτικών ενίσχυσης που αξιοποιούν την προβλεπόμενη και κανονική αντικατάσταση των υλικών)·
• τη χρήση και ενίσχυση των αγοροκεντρικών μέσων (όπως, λόγου χάριν, το σύστημα ανταλλαγής δικαιωμάτων εκπομπών που θεσπίζει η ΕΕ)·
• την καταβολή προσπαθειών προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος, σε προληπτικό και επανορθωτικό επίπεδο, ανάλογα με τους πλέον πληττόμενους οικονομικούς τομείς και περιφέρειες.

Τα στοιχεία αυτά θα μπορούσαν να υλοποιηθούν μέσω των ακόλουθων δράσεων:

• εξασφάλιση της άμεσης και αποτελεσματικής εφαρμογής των πολιτικών που συμφωνήθηκαν, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος του περιορισμού των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 8% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, όπως καθορίζεται στο πρωτόκολλο του Κυότο. Τα περί ων ο λόγος μέτρα είναι ιδίως εκείνα που απαριθμούνται στην Πράσινη Βίβλο για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και στην Λευκή Βίβλο για την πολιτική μεταφορών, καθώς και τα μέτρα προαγωγής των φιλικών προς το κλίμα τεχνολογιών, όπως, λόγου χάριν, των οικολογικών τεχνολογιών ·
• περαιτέρω ευαισθητοποίηση των πολιτών ούτως ώστε να καταστεί δυνατή μία μεταβολή της συμπεριφοράς τους, ιδίως μέσω της εγκαινίασης εκστρατείας ευαισθητοποίησης σε επίπεδο ΕΕ·
• ενίσχυση και καλύτερη εστίαση της έρευνας, προκειμένου, αφενός, να εξασφαλιστεί η εμβάθυνση των γνώσεων των σχετικών με την αλλαγή του κλίματος και των επιπτώσεών του σε πλανητικό και τοπικό επίπεδο και, αφετέρου, να αναπτυχθούν στρατηγικές άμβλυνσης της αλλαγής του κλίματος, διαμορφώνοντας μία ευνοϊκή σχέση κόστους/απόδοσης (ιδίως στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της γεωργίας και της βιομηχανίας), καθώς και στρατηγικές προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος·
• ενίσχυση της συνεργασίας με τις τρίτες χώρες, αφενός, σε επιστημονικό επίπεδο και σε επίπεδο μεταφοράς φιλικών προς το κλίμα τεχνολογιών και, αφετέρου, ειδικά εις ό,τι αφορά τις αναπτυσσόμενες χώρες, μέσω της επεξεργασίας φιλικών προς το κλίμα αναπτυξιακών πολιτικών και της ενίσχυσης των δυνατοτήτων προσαρμογής των πλέον ευπρόσβλητων χωρών. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ θα διατηρούσε τον ρόλο της ως κινητήριου μοχλού των εν προκειμένω διεθνών διαπραγματεύσεων·
• εγκαινίαση μίας νέας φάσης του ευρωπαϊκού προγράμματος σχετικά με την αλλαγή του κλίματος (es de en fr) το 2005, προκειμένου να καθοριστούν τα νέα ληπτέα μέτρα σε συνέργια με τη στρατηγική της Λισσαβόνας, ιδίως εις ό,τι αφορά την ενεργειακή απόδοση, τις ανανεώσιμες ενεργειακές μορφές, τις μεταφορές καθώς και τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα.

Οφέλη και κόστος της στρατηγικής

Τα οφέλη από έναν περιορισμό των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου προκύπτουν κυρίως από την πρόληψη των ζημιών που προκαλεί η αλλαγή του κλίματος, όπως είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η αύξηση των πλημμύρων, ο περιορισμός των πηγών πόσιμου νερού, τα προβλήματα υγείας, η αλλοίωση των οικοσυστημάτων, οι ζημίες στις οικονομίες που βασίζονται στη γεωργία και στον τουρισμό, ο πολλαπλασιασμός των κινδύνων πυρκαϊών και ακραίων καιρικών φαινομένων (θύελλες, κύματα καύσωνα), η επακόλουθη αύξηση του κόστους και των δαπανών ασφάλισης, κλπ. Είναι ωστόσο δύσκολο να εκτιμηθεί επακριβώς το μέγεθος των οφελών μιας τέτοιας δράσης. Εξάλλου, οι διάφορες περιφέρειες και οι οικονομικοί τομείς στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν θα επηρεαστούν στον ίδιο βαθμό.

Δύσκολη είναι επίσης η εκτίμηση του κόστους της ανάληψης δράσης. Θα συνίστατο κυρίως στην αναδιάρθρωση των συστημάτων μεταφορών καθώς και των συστημάτων παραγωγής και χρήσης ενέργειας. Εξάλλου, το κόστος αυτό θα αυξανόταν σημαντικά σε περίπτωση αδράνειας εκ μέρους των άλλων χωρών που αποτελούν μεγάλους παραγωγούς αερίων θερμοκηπίου. Σύμφωνα με την Επιτροπή, μία λιγότερο φιλόδοξη πολιτική αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής δεν αποτελεί καλή εναλλακτική επιλογή, δεδομένου ότι δεν θα επέτρεπε την επίτευξη των καθορισθέντων στόχων και θα είχε ως αποτέλεσμα συμπληρωματικό κόστος οφειλόμενο στην αλλαγή του κλίματος.

Συγκέντρωση αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα

Το 2005, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε αυτό που το Συμβούλιο είχε ήδη διακηρύξει το 1996, δηλαδή την αναγκαιότητα περιορισμού της αύξησης των θερμοκρασιών του πλανήτη κατά 2° Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Ο εν λόγω στόχος των 2° Κελσίου παρουσιάζεται, συχνά, ως ατμοσφαιρική συγκέντρωση αερίων θερμοκηπίου και εκφράζεται σε μέρη ανά εκατομμύριο (ppmv).

Από πρόσφατες ερευνητικές εργασίες προκύπτει ότι ένα κατώτερο των 550 ppmv επίπεδο (ισοδύναμα CO2) θα αντιπροσώπευε, στην καλύτερη των περιπτώσεων, μία πιθανότητα στις έξι για την επίτευξη του στόχου των 2° Κελσίου, ενώ εάν η συγκέντρωση έφθανε τα 650 ppmv, η πιθανότητα αυτή θα περνούσε στη μία πιθανότητα στις δεκαέξι. Κατά συνέπεια, θα έπρεπε, πιθανότατα, να σταθεροποιηθούν οι συγκεντρώσεις αερίων θερμοκηπίου σε πολύ κατώτερα επίπεδα, προκειμένου να επιτευχθεί ο περιορισμός της αύξησης των θερμοκρασιών κατά 2Ί Κελσίου. Ωστόσο, ο καθορισμός αριθμητικού στόχου περιορισμού εξαρτάται από τα αποτελέσματα των επί διεθνούς επιπέδου συζητήσεων για τον βαθμό και τον τύπο συμμετοχής των υπόλοιπων μεγάλων παραγωγών αερίων θερμοκηπίου. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή δεν συνιστά, στη φάση αυτή, τη θέσπιση ειδικού κοινοτικού στόχου.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Απόφαση αριθ. 280/2004/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Φεβρουαρίου 2004, για μηχανισμό παρακολούθησης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου στην Κοινότητα και εφαρμογής του πρωτοκόλλου του Κιότο [Επίσημη Εφημερίδα L 49, 19.02.2004].

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της 3ης Ιουνίου 1998, «Αλλαγή του κλίματος - Κατάστρωση στρατηγικής της ΕΕ μετά τη συνδιάσκεψη του Κιότο [COM(98) 353 (es de en fr) - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Απόφαση 2002/358/ΕΚ του Συμβουλίου, της 25ης Απριλίου 2002, για την έγκριση, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, του πρωτοκόλλου του Κιότο στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές και για την από κοινού τήρηση των σχετικών δεσμεύσεων [Επίσημη Εφημερίδα L 130, 15.05.2002].

Οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου [Επίσημη Εφημερίδα L 275, 25.10.2003].

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 08.06.2005