Σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου

Ο βασικός σκοπός της σύμβασης και των πρωτοκόλλων είναι η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των παράκτιων περιοχών της Μεσογείου Θαλάσσης.
Οι αποφάσεις επιτρέπουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να προσχωρήσει στη σύμβαση και στα πρωτόκολλα, καθώς και να ενσωματώνει τροποποιήσεις, εφόσον αυτό ενδείκνυται.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Σύμβαση της Βαρκελώνης

Τα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης της Βαρκελώνης είναι 22. Πρόκειται για διεθνή σύμβαση που περιλαμβάνει 21 χώρες που βρέχονται από τη Μεσόγειο (συμπεριλαμβανομένων 8 χωρών της ΕΕ —Κροατία, Κύπρος, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Μάλτα, Σλοβενία και Ισπανία) και την ΕΕ.
Η σύμβαση απαιτεί από τα συμβαλλόμενα μέρη να πάρουν όλα τα απαραίτητα μέτρα, σε μεμονωμένο επίπεδο ή από κοινού, για την προστασία και τη βελτίωση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των παράκτιων περιοχών της Μεσογείου, προκειμένου να συμβάλουν στην αειφόρο ανάπτυξη.

Οι στόχοι της σύμβασης είναι:

προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των παράκτιων περιοχών μέσω δράσεων που αποσκοπούν στην πρόληψη, τη μείωση και, στο μέτρο του δυνατού, την εξάλειψη της ρύπανσης, είτε αυτή οφείλεται σε θαλάσσιες είτε οφείλεται σε χερσαίες δραστηριότητες·
εκτίμηση και έλεγχος της ρύπανσης·
αειφόρος διαχείριση των φυσικών θαλάσσιων και παράκτιων πόρων·
ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη·
προστασία της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς·
ενίσχυση της αλληλεγγύης μεταξύ των χωρών που βρέχονται από τη Μεσόγειο και
συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Τα συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύονται:

να εισαγάγουν ένα σύστημα συνεργασίας και να εφαρμόζουν ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρακολούθησης και αξιολόγησης με πληροφορίες και εκτιμήσεις ώστε να προστατεύεται το θαλάσσιο περιβάλλον και οι παράκτιες περιοχές της Μεσογείου και να επιτευχθεί η μείωση ή εξάλειψη της ρύπανσης στη Μεσόγειο δημιουργώντας μια καλή περιβαλλοντική κατάσταση*·
να καθορίσουν θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (MPA) και ειδικά προστατευόμενες περιοχές μεσογειακής σημασίας (SPAMI)·
να εφαρμόζουν ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών (ICZM)*·
να καταπολεμούν τη ρύπανση από χερσαίες πηγές·
να καταπολεμούν τη ρύπανση από θαλάσσιες πηγές·
να εκπονήσουν σχέδια έκτακτης ανάγκης·
να συνεργάζονται στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας·
να ορίσουν κατάλληλες διαδικασίες για τον προσδιορισμό της ευθύνης και τις αποζημιώσεις για ζημιές που είναι αποτέλεσμα ρύπανσης από παραβάσεις των διατάξεων της σύμβασης.

Η σύμβαση τροποποιήθηκε το 1995. Οι βασικές τροποποιήσεις αφορούσαν:

την επέκταση του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής της σύμβασης στις ακτές·
την εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης·
την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», βλέπε σύνοψη·
την προώθηση των εκτιμήσεων αντικτύπου·
την προστασία και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας·
την καταπολέμηση της ρύπανσης από τη διασυνοριακή κυκλοφορία επικίνδυνων αποβλήτων·
την πρόσβαση σε πληροφορίες και τη συμμετοχή των πολιτών.

Στη σύμβαση επισυνάπτονται 7 πρωτόκολλα:

Πρωτόκολλο για τις βυθίσεις

Αφορά αποκλειστικά τη ρύπανση που προκαλείται από πλοία και αεροσκάφη στην περιοχή της Μεσογείου.
Απαγορεύει τις βυθίσεις ορισμένων τύπων αποβλήτων και ύλης (ορισμένων τοξικών ενώσεων, υδραργύρου, καδμίου, πλαστικών, αργού πετρελαίου κ.ά.).
Απαιτεί την προηγούμενη χορήγηση εθνικών αδειών για άλλους τύπους αποβλήτων ή ύλης όπως αρσενικό, μόλυβδος, χαλκός, ψευδάργυρος, χρώμιο, νικέλιο, εμπορευματοκιβωτίων, παλαιών σιδερικών και ορισμένων φυτοφαρμάκων.

Πρωτόκολλο για τις κρίσιμες καταστάσεις και την πρόληψη

Ενσωματώνει στη σύμβαση της Βαρκελώνης κανόνες για τη συνεργασία μεταξύ των μερών σε θέματα πρόληψης και, σε κρίσιμες καταστάσεις, καταπολέμησης της ρύπανσης που προκαλείται από πλοία στη Μεσόγειο.
Επιπλέον, επιδιώκει να προωθήσει την ανάπτυξη και εφαρμογή των διεθνών κανονισμών που έχουν εκδοθεί βάσει του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού.
Ορίζει τα επιχειρησιακά μέτρα τα οποία πρέπει να παίρνουν τα συμβαλλόμενα μέρη σε περιπτώσεις ρύπανσης από πλοία (μέτρα αξιολόγησης, εξάλειψης/περιορισμού και ενημέρωσης), καθώς και τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που πρέπει να ληφθούν σε πλοία, σε παράκτιες εγκαταστάσεις και σε λιμάνια (ειδικότερα τη διαθεσιμότητα σχεδίων έκτακτης ανάγκης και τη συμμόρφωση με αυτά τα σχέδια).

Πρωτόκολλο για τη ρύπανση από χερσαίες πηγές

Αφορά τη ρύπανση που προκαλείται από εκχύσεις προερχόμενες από ποταμούς, εκροές, κανάλια ή άλλα υδάτινα ρεύματα, ή τη ρύπανση που προέρχεται από οποιαδήποτε άλλη πηγή ή δραστηριότητα (συμπεριλαμβανομένης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης χερσαίας προέλευσης) στο έδαφος συμβαλλόμενου μέρους του πρωτοκόλλου.
Περιέχει τις ουσίες των οποίων η απόρριψη απαγορεύεται, και τους παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ώστε να εξαλειφθεί η ρύπανση που προκαλείται από τις ουσίες αυτές.
Επιπλέον, περιέχει ουσίες των οποίων η απόρριψη απαιτεί χορήγηση άδειας από τις αρμόδιες εθνικές αρχές.
Προβλέπει συνεργασία όσον αφορά την έρευνα και την πληροφόρηση, και την έγκριση κατάλληλων προγραμμάτων, μέτρων και προτύπων για τη μείωση ή εξάλειψη των ουσιών αυτών.

Πρωτόκολλο για τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές και τη βιοποικιλότητα

Το πρωτόκολλο αφορά:
- τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές στη Μεσόγειο και τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές μεσογειακής σημασίας·
- την προστασία των φυσικών πόρων στην περιοχή της Μεσογείου·
- τη διατήρηση της ποικιλότητας του αποθέματος γονιδίων και
- την προστασία ορισμένων φυσικών περιοχών με τη δημιουργία ενός συνόλου ειδικά διατηρητέων περιοχών.
Απαιτεί από τα συμβαλλόμενα μέρη να αναπτύξουν κατευθυντήριες γραμμές για τον ορισμό και τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών και παραθέτει μία σειρά κατάλληλα μέτρα τα οποία οφείλουν να εγκρίνουν τα μέρη, όπως:
- απαγόρευση απόρριψης ή εκφόρτωσης αποβλήτων·
- ρύθμιση της εισαγωγής μη αυτοχθόνων ή γενετικώς τροποποιημένων ειδών.
Καθορίζει τα μέτρα σε εθνικό ή τοπικό που πρέπει να πάρουν τα μέρη προκειμένου να προστατεύσουν τα ζώα και φυτά σε ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου.

Πρωτόκολλο Offshore

Καλύπτει ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων διερεύνησης και εκμετάλλευσης, και θίγει μια σειρά ζητήματα που περιλαμβάνουν:
- τις απαιτήσεις έγκρισης·
- την απομάκρυνση εγκαταστάσεων που έχουν εγκαταλειφθεί ή έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται·
- τη χρήση και απομάκρυνση επιβλαβών ουσιών·
- τις απαιτήσεις ευθύνης και αποζημίωσης και
- τον συντονισμό με άλλα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης της Βαρκελώνης σε περιφερειακό επίπεδο.
Τα μέρη υποχρεούνται, μονομερώς ή μέσω διμερούς ή πολυμερούς συνεργασίας, να εγκρίνουν κάθε ενδεδειγμένο μέτρο για την πρόληψη, τη μείωση, την καταπολέμηση και τον έλεγχο της ρύπανσης στην περιοχή του πρωτοκόλλου η οποία προκαλείται από υπεράκτια (offshore) εξερεύνηση και εκμετάλλευση.
Επίσης, δεσμεύονται ότι θα χρησιμοποιούν τις βέλτιστες, περιβαλλοντικά αποτελεσματικότερες και οικονομικά προσφορότερες διαθέσιμες τεχνικές.

Πρωτόκολλο για τα επικίνδυνα απόβλητα

Απαιτεί τη συνεργασία των μερών σε περίπτωση που μια μεγάλη ποσότητα υδρογονανθράκων ή/και άλλων επικίνδυνων ουσιών στη Μεσόγειο Θάλασσα, είτε ακούσια είτε σωρευτικά, θέσει σε σοβαρό και επικείμενο κίνδυνο το θαλάσσιο περιβάλλον, την παράκτια ζώνη ή τα οικονομικά, υγειονομικά ή οικολογικά συμφέροντα ενός ή περισσότερων μερών.
Η συνεργασία επικεντρώνεται στα εξής:
- εκπόνηση σχεδίων εκτάκτου ανάγκης·
- προώθηση μέτρων για την καταπολέμηση της ρύπανσης από υδρογονάνθρακες στη θάλασσα·
- παρακολούθηση και ανταλλαγή πληροφοριών αναφορικά με την κατάσταση στη Μεσόγειο Θάλασσα·
- διάδοση πληροφοριών για την οργάνωση των πόρων, καθώς και
- σε νέες μεθόδους για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης, και την ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων στον τομέα αυτόν.

Πρωτόκολλο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Επιδιώκει τη δημιουργία κοινής βάσης για την ICZM μέσω μιας προσέγγισης με πυρήνα το οικοσύστημα στη Μεσόγειο. Το πρωτόκολλο ισχύει από τις 24 Μαρτίου 2011.
Η ICZM έχει τους εξής 6 στόχους:
- αειφόρο ανάπτυξη των παράκτιων ζωνών μέσω του λογικού σχεδιασμού των δραστηριοτήτων·
- διατήρηση των παράκτιων ζωνών·
- αειφόρο εκμετάλλευση των φυσικών πόρων·
- διατήρηση των οικοσυστημάτων και των ακτών·
- αποτροπή και μετριασμό των φυσικών καταστροφών και της κλιματικής αλλαγής·
- βελτίωση της συνεργασίας.

Η ΕΕ αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος όλων των παραπάνω πρωτοκόλλων εκτός του πρωτοκόλλου για τα επικίνδυνα απόβλητα.

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ ΙΣΧΥΟΣ

Η σύμβαση της Βαρκελώνης ισχύει από τις 15 Απριλίου 1978.
Το πρωτόκολλο για τις βυθίσεις ισχύει από τις 15 Απριλίου 1978.
Το πρωτόκολλο για τη ρύπανση από χερσαίες πηγές ισχύει από τις 6 Νοεμβρίου 1983.
Το πρωτόκολλο για τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές και τη βιοποικιλότητα ισχύει από τις 12 Δεκεμβρίου 1999.
Το πρωτόκολλο για τις κρίσιμες καταστάσεις και την πρόληψη ισχύει από τις 25 Ιουνίου 2004.
Το πρωτόκολλο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών ισχύει από τις 24 Μαρτίου 2011.
Το πρωτόκολλο Offshore ισχύει από τις 29 Μαρτίου 2013.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:

Σύμβαση της Βαρκελώνης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)
Σύμβαση της Βαρκελώνης (Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον).

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Καλή περιβαλλοντική κατάσταση: στην οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική της ΕΕ (οδηγία 2008/56/ΕΚ, βλέπε σύνοψη) ορίζεται ως η περιβαλλοντική κατάσταση των θαλάσσιων υδάτων στην οποία παρέχουν οικολογικά ποικίλους και δυναμικούς ωκεανούς και θάλασσες που είναι καθαρές, υγιείς και παραγωγικές στο πλαίσιο των εγγενών συνθηκών τους, και όπου η χρήση του θαλάσσιου περιβάλλοντος βρίσκεται σε επίπεδο αειφορίας, διασφαλίζοντας έτσι τη δυνατότητα χρήσης και ανάληψης δραστηριοτήτων από τις σημερινές και τις μελλοντικές γενεές.

Ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών: δυναμική διαδικασία με στόχο την αειφόρο διαχείριση και χρήση των παράκτιων ζωνών, κατά την οποία λαμβάνονται ταυτόχρονα υπόψη η ευπαθής φύση των παράκτιων οικοσυστημάτων και τοπίων, η ποικιλομορφία των δραστηριοτήτων και χρήσεων, οι αλληλεπιδράσεις τους, ο θαλάσσιος προσανατολισμός ορισμένων δραστηριοτήτων και χρήσεων και ο αντίκτυπός τους στο θαλάσσιο και το χερσαίο περιβάλλον.

ΒΑΣΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Σύμβαση για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση (Σύμβαση της Βαρκελώνης) (EE L 240 της 19.9.1977, σ. 3-11)

Σύμβαση για την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος και των παρακτίων περιοχών της Μεσογείου (τροποποιημένη Σύμβαση της Βαρκελώνης)

Πρωτόκολλο σχετικό με την πρόληψη της ρυπάνσεως της Μεσογείου Θαλάσσης από τις βυθίσεις αποβλήτων που πραγματοποιούν τα πλοία και τα αεροσκάφη (ΕΕ L 240 της 19.9.1977, σ. 12-34)

Απόφαση 77/585/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 25ης Ιουλίου 1977, περί συνάψεως συμβάσεως για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση, καθώς και του πρωτοκόλλου σχετικού με την πρόληψη της ρυπάνσεως της Μεσογείου Θαλάσσης από τις βυθίσεις αποβλήτων που πραγματοποιούν τα πλοία και τα αεροσκάφη (ΕΕ L 240 της 19.9.1977, σ. 1-2)

Πρωτόκολλο για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές (ΕΕ L 67 της 12.3.1983, σ. 3-18)

Τροποποιήσεις του πρωτοκόλλου για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές (EE L 322 της 14.12.1999, σ. 20-31)

Απόφαση 1999/801/ΕΚ του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 1999, σχετικά με την αποδοχή των τροποποιήσεων του πρωτοκόλλου για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές (σύμβαση της Βαρκελώνης) (ΕΕ L 322 της 14.12.1999, σ. 18-31)

Απόφαση 83/101/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 28ης Φεβρουαρίου 1983, για τη σύναψη του πρωτοκόλλου για την προστασία της Μεσογείου θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές (ΕΕ L 67 της 12.3.1983, σ. 1-2)

Πρωτόκολλο όσον αφορά τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές και τη βιοποικιλότητα στη Μεσόγειο (EE L 322 της 14.12.1999, σ. 3-17)

Απόφαση 84/132/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 1ης Μαρτίου 1984, για τη σύναψη του πρωτοκόλλου για τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές της Μεσογείου (ΕΕ L 68 της 10.3.1984, σ. 36-37)

Απόφαση 1999/800/ΕΚ του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 1999, σχετικά με τη σύναψη του πρωτοκόλλου για τις περιοχές ειδικής προστασίας και βιοποικιλότητας στη Μεσόγειο καθώς και την αποδοχή των παραρτημάτων του εν λόγω πρωτοκόλλου (σύμβαση της Βαρκελώνης) (ΕΕ L 322 της 14.12.1999, σ. 1-2)

Πρωτόκολλο που αφορά τη συνεργασία για την πρόληψη της ρύπανσης από πλοία και, σε κρίσιμες καταστάσεις, για την καταπολέμηση της ρύπανσης στη Μεσόγειο Θάλασσα (ΕΕ L 261 της 6.8.2004, σ. 41-46)

Απόφαση 2004/575/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τη σύναψη, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, του πρωτοκόλλου της σύμβασης της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση, το οποίο αφορά τη συνεργασία για την πρόληψη της ρύπανσης από πλοία και, σε κρίσιμες καταστάσεις, για την καταπολέμηση της ρύπανσης στη Μεσόγειο Θάλασσα (ΕΕ L 261 της 6.8.2004, σ. 40)

Πρωτόκολλο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παρακτίων ζωνών της Μεσογείου (EE L 34 της 4.2.2009, σ. 19-28)

Απόφαση 2010/631/ΕΕ του Συμβουλίου, της 13ης Σεπτεμβρίου 2010, σχετικά με τη σύναψη, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του πρωτοκόλλου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου στη σύμβαση για την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος και των παρακτίων περιοχών της Μεσογείου (ΕΕ L 279 της 23.10.2010, σ. 1-2)

Πρωτόκολλο για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση που προκαλείται από την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους του (ΕΕ L 4 της 9.1.2013, σ. 15-33)

Απόφαση 2013/5/ΕΕ του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2012, για την προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πρωτόκολλο για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση που προκαλείται από την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους του (ΕΕ L 4 της 9.1.2013, σ. 13-14)

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ανακοίνωση όσον αφορά την έναρξη ισχύος του πρωτοκόλλου, στη σύμβαση για την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος και των παρακτίων περιοχών της Μεσογείου, για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση που προκαλείται από την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους του (ΕΕ L 187 της 6.7.2013, σ. 1)

Ανακοίνωση σχετικά με την έναρξη ισχύος του πρωτοκόλλου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου στη σύμβαση για την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος και των παρακτίων περιοχών της Μεσογείου (ΕΕ L 242 της 20.9.2011, σ. 1)

τελευταία ενημέρωση 30.06.2020