Αγωγές αποζηµίωσης για παράβαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ

Σε αυτή τη Λευκή Βίβλο, η Επιτροπή προτείνει τη βελτίωση των δικαιωμάτων των θυμάτων όσον αφορά τις αποζημιώσεις για παραβίαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), αντιμετωπίζοντας τα νομικά και διαδικαστικά εμπόδια που σήμερα παρεμποδίζουν τους ζημιωθέντες να λάβουν την αποζημίωση που δικαιούνται.

ΠΡΑΞΗ

Λευκή Βίβλος της 2ας Απριλίου 2008 σχετικά με τις αγωγές αποζημίωσης για παραβίαση της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας της ΕΚ [COM(2008)165 τελικό – Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Όπως έχει δηλώσει, με διάφορες ευκαιρίες, το Δικαστήριο, όποιος έχει υποστεί βλάβη εξαιτίας παράβασης των άρθρων 101 και 102 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) («αντιμονοπωλιακοί κανόνες της ΕΕ»), έχει δικαίωμα να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης για την εν λόγω βλάβη. Σκοπός αυτής της Λευκής Βίβλου είναι να αναγνωρίσει τα εμπόδια που σήμερα παρεμποδίζουν την πρόσβαση των θυμάτων σε πλήρη αποζημίωση σε περιπτώσεις παραβάσεων των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ καθώς και να προσδιορίσει τις πολιτικές λύσεις αυτών των προβλημάτων. Το δικαίωμα σε αποζημίωση για βλάβη αφορά όλες τις κατηγορίες θυμάτων των παραβάσεων της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας και όλους τους τομείς της οικονομίας, ανεξάρτητα από το εάν οι αγωγές αποζημίωσης στηρίζονται σε προηγούμενη διαπίστωση παραβίασης της νομοθεσίας από αρχή ανταγωνισμού.

Οι πολιτικές επιλογές που παρουσιάζονται στη Λευκή Βίβλο της Επιτροπής έχουν ως στόχο να διασφαλίσουν ότι όσοι υπέστησαν βλάβη δύνανται να έχουν στη διάθεσή τους αποτελεσματικά μέσα ώστε να λάβουν την αποζημίωση που δικαιούνται. Ταυτόχρονα, μέτρα τέτοιου είδους πρέπει να έχουν τις ρίζες τους στην ευρωπαϊκή νομική παιδεία και τις ευρωπαϊκές νομικές παραδόσεις.

Έννομο συμφέρον: έμμεσοι αγοραστές και συλλογική προσφυγή

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όποιος υποστεί ζημιά εξαιτίας παραβίασης των άρθρων 101 και 102 ΣΛΕΕ δικαιούται αποκατάσταση αυτής της ζημίας. Συνεπώς, τόσο οι άμεσοι όσο και οι έμμεσοι αγοραστές έχουν έννομο συμφέρον να ασκήσουν αγωγή αποζημίωσης. Ωστόσο, τα θύματα των παραβάσεων της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας συχνά δεν διεκδικούν αποζημίωση διότι υφίστανται σποραδικές και σχετικά χαμηλής αξίας ζημίες. Για αυτό το λόγο, η Λευκή Βίβλος εξετάζει πώς οι μηχανισμοί συλλογικής αστικής έννομης προστασίας, οι οποίοι αποτελούν ένα από τα αντικείμενα της ευρύτερης διαβούλευσης της Επιτροπής, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση της ειδικής περίστασης των μαζικών αξιώσεων στον αντιμονοπωλιακό τομέα, ενώ ταυτόχρονα θα διασφαλίζουν τα κατάλληλα εχέγγυα κατά των καταχρηστικών αντιδικιών.

Αυτή η Λευκή Βίβλος προτείνει να διακρίνονται οι μηχανισμοί συλλογικής αστικής έννομης προστασίας σε αγωγές μέσω εκπροσώπων, οι οποίες ασκούνται από νομιμοποιούμενους φορείς, όπως ενώσεις καταναλωτών, κρατικούς φορείς ή εμπορικούς συλλόγους, και σε ομαδικές αγωγές, στις οποίες τα θύματα συνδυάζουν τις ατομικές τους αξιώσεις.

Πρόσβαση σε αποδείξεις και γνωστοποίηση μεταξύ των μερών

Τα θύματα των παραβάσεων της αντιμονοπωλιακή νομοθεσίας δεν έχουν συχνά πρόσβαση στις αποδείξεις που είναι απαραίτητες για τη στοιχειοθέτηση της αγωγής τους, και ειδικά όσον αφορά το ποσό της αποζημίωσης. Η παροχή πρόσβασης σε αποδείξεις οι οποίες βρίσκονται στην κατοχή των εναγομένων είναι συνεπώς απαραίτητη για το μετριασμό της ασυμμετρίας πληροφόρησης μεταξύ των θυμάτων και των εναγομένων σε υποθέσεις παραβίασης της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. Ωστόσο, η ανταλλαγή αποδείξεων μεταξύ των μερών πρέπει να διατάσσεται μόνον από εθνικά δικαστήρια και υπό αυστηρό έλεγχο, ιδίως όσον αφορά την αναλογικότητα της εν λόγω πρόσβασης.

Πριν να διαταχθεί από το δικαστήριο η γνωστοποίηση ορισμένων αποδεικτικών στοιχείων, ο ενάγων πρέπει να προσκομίσει όλα τα διαθέσιμα αποδεικτικά στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για να υποτεθεί ότι υπέστη πράγματι βλάβη λόγω παραβίασης των αντιμονοπωλιακών κανόνων. Το δικαστήριο πρέπει επίσης να πεισθεί ότι ο ενάγων δεν είναι σε θέση να συγκεντρώσει τις απαιτούμενες αποδείξεις από μόνος του. Είναι αναγκαίο να προσδιορίζονται συγκεκριμένες κατηγορίες αποδείξεων που πρέπει να γνωστοποιηθούν. Η γνωστοποίηση των αποδείξεων πρέπει να είναι τόσο συναφής με την υπόθεση όσο και αναγκαία και αναλογική, λαμβάνοντας υπόψη εμπιστευτικές πληροφορίες και επαγγελματικά απόρρητα καθώς και την προστασία των εγγράφων που υποβάλλουν στην Επιτροπή οι αιτούντες επιεικούς μεταχείρισης.

Δεσμευτικό αποτέλεσμα των αποφάσεων των εθνικών αρχών ανταγωνισμού (ΕΑΑ)

Οι αποφάσεις της Επιτροπής που διαπιστώνουν παράβαση των άρθρων 101 και 102 ΣΛΕΕ είναι δεσμευτικές για τα εθνικά δικαστήρια σε αστικές διαδικασίες για αποζημίωση. Αυτή τη στιγμή, το δίκαιο της ΕΕ δεν προβλέπει το ίδιο αποτέλεσμα για τις αποφάσεις που εκδίδονται από τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού (ΕΑΑ). Η Λευκή Βίβλος προτείνει οι αποφάσεις των ΕΑΑ να έχουν δεσμευτικό αποτέλεσμα, παρόμοιο με αυτό που έχουν οι αποφάσεις της Επιτροπής.

Προϋπόθεση της υπαιτιότητας

Η Λευκή Βίβλος προτείνει όπου απαιτείται απόδειξη της υπαιτιότητας σε αγωγή αποζημίωσης, να θεωρείται ότι ο εναγόμενος έχει ενεργήσει ως υπαίτιος εκτός εάν μπορεί να αποδείξει ότι η παράβαση οφείλονταν σε γνησίως συγγνωστό σφάλμα.

Αποζημίωση

Σύμφωνα με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, τα θύματα πρέπει να λαμβάνουν πλήρη αποζημίωση για την πραγματική αξία της ζημίας που υπέστησαν, αποζημίωση η οποία καλύπτει την πραγματική ζημία, το διαφυγόν κέρδος και δικαίωμα σε τόκους.

Για να εξασφαλισθεί περισσότερη ασφάλεια δικαίου, η Επιτροπή προτίθεται να δημοσιεύσει μη δεσμευτικές κατευθύνσεις προς τα εθνικά δικαστήρια για το δύσκολο καθήκον της ποσοτικοποίησης των ζημιών σε αντιμονοπωλιακές υποθέσεις.

Μετακύληση της επιπλέον επιβάρυνσης

Οι άμεσοι πελάτες παραβατών, σε ορισμένες περιστάσεις (ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς) μετακυλούν μέρος ή το σύνολο των παράνομων επιπλέον επιβαρύνσεων στους δικούς τους πελάτες. Οι παραβάτες πρέπει να έχουν το δικαίωμα να επικαλεστούν την ένσταση μετακύλησης για να αντικρούσουν αξίωση αποζημίωσης της επιπλέον επιβάρυνσης από άμεσους πελάτες. Εντούτοις, το βάρος αποδείξεως για την μετακύληση βαρύνει τον δράστη τής παράβασης.

Αφετέρου δε, οι έμμεσοι πελάτες δύσκολα μπορούν να αποδείξουν ότι υπέστησαν ζημία από τη μετακύληση επιπλέον επιβάρυνσης σε αυτούς. Οι έμμεσοι πελάτες πρέπει, επομένως, να είναι σε θέση να στηρίζονται στο μαχητό τεκμήριο ότι η παράνομη επιπλέον επιβάρυνση έχει μετακυλισθεί εξ ολοκλήρου σε αυτούς.

Προθεσμίες παραγραφής

Για να εξασφαλίζεται ασφάλεια δικαίου, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση κανόνων όσον αφορά την έναρξη των προθεσμιών παραγραφής ώστε να μην παρεμποδίζεται η αποκατάσταση των ζημιών. Προτείνεται να μην αρχίσει να υπολογίζεται η προθεσμία παραγραφής πριν το πέρας της παράβασης. Για τους ενάγοντες οι οποίοι δεν μπορούσαν ευλόγως να έχουν αντιληφθεί την παράβαση, η περίοδος αυτή ξεκινάει τη στιγμή που αντιλαμβάνονται την παράβαση.

Ως προς τις παρεπόμενες αγωγές, η προθεσμία παραγραφής δεν πρέπει να εκπνέει εκκρεμούσης της δικαστικής διαδικασίας.

Κόστος αγωγών αποζημίωσης

Το κόστος των αγωγών αποζημίωσης μπορεί να αποτρέψει τους ενάγοντες από την άσκηση αγωγών αποζημίωσης. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή προτείνει να εξετάσουν οι χώρες της ΕΕ κανόνες για τον καταμερισμό του κόστους προκειμένου να παρέχεται η δυνατότητα άσκησης βάσιμων αγωγών, και η δυνατότητα αυτή να μην παρακωλύεται εξαιτίας κανόνων σχετικά με το κόστος.

Αλληλεπίδραση μεταξύ των προγραμμάτων επιεικούς μεταχείρισης και των αγωγών αποζημίωσης

Για να διατηρηθεί η ελκυστικότητα των προγραμμάτων επιεικούς μεταχείρισης, πρέπει να εξασφαλίζεται προστασία του απορρήτου των εταιρικών δηλώσεων στο πλαίσιο της άσκησης αστικών αγωγών αποζημίωσης. Αυτό πρέπει να ισχύει για όλες τις εταιρικές δηλώσεις που υποβάλλονται από αιτούντες επιεική μεταχείριση σύμφωνα με το άρθρο 101 ΣΛΕΕ, ανεξάρτητα από την απόφαση της αρμόδιας αρχής ανταγωνισμού.

Επιπλέον, η Λευκή Βίβλος προτείνει να εξεταστεί το ενδεχόμενο ενός πιθανού περιορισμού της αστικής ευθύνης των προσώπων των οποίων γίνεται δεκτή η αίτηση επιεικούς μεταχείρισης.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 19.08.2011