Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 139/2004 θεσπίζει τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) σχετικά με τον έλεγχο των συγκεντρώσεων1 όταν δύο ή περισσότερες εταιρείες συνενώνονται μέσω μιας συγχώνευσης ή μιας εξαγοράς ή δημιουργούν μια κοινή επιχείρηση που εκτελεί μόνιμα όλες τις λειτουργίες μιας αυτόνομης οικονομικής οντότητας.
Θεσπίζει ένα νομικό πλαίσιο για την αξιολόγηση των επιπτώσεων αυτών των συγκεντρώσεων στην εσωτερική αγορά, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη της δημιουργίας ή της ενίσχυσης δεσποζουσών θέσεων ή άλλων διαρθρωτικών αλλαγών που θα παρακώλυαν σημαντικά τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό.
Ο κανονισμός εξουσιοδοτεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εγκρίνει (είτε ανεπιφύλακτα είτε με τροποποιήσεις) ή να απαγορεύει τέτοιου είδους συγκεντρώσεις με βάση τις επιπτώσεις τους στον ανταγωνισμό.
Θεσπίζει ένα σύστημα «υπηρεσίας μίας στάσης» για την εξέταση συγκεντρώσεων που, σε διαφορετική περίπτωση, μπορεί να απαιτούσαν να ειδοποιηθούν πολλές αρχές ανταγωνισμού στην ΕΕ.
Παράλληλα, αυτό το σύστημα βασίζεται στην αρχή της επικουρικότητας, σύμφωνα με την οποία η συγκέντρωση εξετάζεται από τη δικαστική αρχή που είναι πιο κατάλληλη να το πράξει.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Ο κανονισμός αυτός εφαρμόζεται σε όλες τις συγκεντρώσεις ενωσιακής διάστασης2. Κατά γενικό κανόνα, το μέρος ή τα μέρη που θα αποκτήσουν έλεγχο μετά τη συγκέντρωση θα πρέπει να το κοινοποιήσουν στην Επιτροπή πριν από την πραγματοποίησή της.
Διαδικασίες παραπομπής πριν από την κοινοποίηση
Ο κανονισμός ορίζει ότι οι συμμετέχουσες εταιρείες ή τα πρόσωπα μπορούν να ενημερώνουν την Επιτροπή, με υποβολή αιτιολογημένης αναφοράς πριν από την κοινοποίηση, ότι η προτεινόμενη πράξη, ενώ οδηγεί σε συγκέντρωση ενωσιακής διάστασης, επηρεάζει τον ανταγωνισμό στην αγορά ενός κράτους μέλους της ΕΕ που παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά μιας διακριτής αγοράς, και μπορεί να ζητήσει η εν λόγω πράξη να παραπεμφθεί στο οικείο κράτος μέλος.
Αν το οικείο κράτος μέλος δεν διαφωνεί με την αίτηση παραπομπής της υπόθεσης εντός 15 εργάσιμων ημερών από την παραλαβή της αναφοράς που υποβλήθηκε, η Επιτροπή έχει στη διάθεσή της 25 εργάσιμες ημέρες από τη λήψη της αναφοράς που υποβλήθηκε, για να παραπέμψει το σύνολο ή μέρος της υπόθεσης στις αρμόδιες αρχές του εν λόγω κράτους μέλους, προκειμένου το κράτος μέλος αυτό να μπορεί να εφαρμόσει το εθνικό της δίκαιο περί ανταγωνισμού.
Η ίδια διαδικασία εφαρμόζεται σε πράξεις που δεν έχουν ενωσιακή διάσταση αλλά μπορούν να εξεταστούν με βάση την εθνική νομοθεσία περί ανταγωνισμού τριών ή περισσοτέρων κρατών μελών. Τα μέρη αυτών των πράξεων μπορούν να ζητήσουν να εξεταστεί η συγκέντρωση από την Επιτροπή.
Διαδικασία ελέγχου συγχώνευσης: η Επιτροπή
Όταν λάβει μια κοινοποίηση, η Επιτροπή εξετάζει την κοινοποίηση (Φάση I) και ορίζει με απόφαση αν η συγκέντρωση:
εμπίπτει εντός του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού·
είναι συμβατή με την κοινή αγορά· ή
εγείρει σοβαρές αμφιβολίες αναφορικά με τη συμβατότητά της και απαιτεί τη διεξοδική εξέταση της συγκέντρωσης (Φάση II).
Με εξαίρεση πολύ συγκεκριμένες περιστάσεις ή εάν συμφωνηθεί ρητά με την Επιτροπή με βάση τους όρους που καθορίζονται στον κανονισμό συγκεντρώσεων, μια συγκέντρωση με ενωσιακή διάσταση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί πριν από την κοινοποίηση ή μέχρι να κηρυχθεί συμβατή με την κοινή αγορά. Εάν κάποια συγκέντρωση έχει ήδη πραγματοποιηθεί και έχει κηρυχθεί ασυμβίβαστη με την κοινή αγορά, η Επιτροπή μπορεί να δώσει εντολή στις συμμετέχουσες εταιρείες να ακυρώσουν τη συγκέντρωση ή να αποκαταστήσουν την κατάσταση όπως ήταν πριν από τη συγκέντρωση.
Η Επιτροπή μπορεί επίσης να συνοδεύσει την απόφαση περί συμβατότητας (που εκδίδεται στο τέλος είτε της έρευνας της Φάσης I ή της Φάσης II) με όρους και υποχρεώσεις που αποσκοπούν να εξασφαλίσουν ότι οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις συμμορφώνονται με τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει έναντι της Επιτροπής, προκειμένου να καταστεί η συγκέντρωση συμβατή με την κοινή αγορά.
Για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με τον κανονισμό αυτό, η Επιτροπή δύναται να επιβάλει:
πρόστιμα που δεν υπερβαίνουν το 1 % του συνολικού κύκλου εργασιών της εταιρείας, όταν η εταιρεία παρέχει ανακριβή, ατελή ή παραπλανητικά στοιχεία ή δεν παρέχει στοιχεία εντός της καθορισμένης προθεσμίας·
πρόστιμα έως και το 10 % του συνολικού κύκλου εργασιών της συμμετέχουσας εταιρείας σε περίπτωση που, είτε εσκεμμένα είτε από αμέλεια, η εταιρεία δεν κοινοποιήσει μια συγκέντρωση πριν από την πραγματοποίησή της, σε περίπτωση που πραγματοποιήσει μια συγκέντρωση κατά παράβαση του κανονισμού ή σε περίπτωση που δεν συμμορφωθεί με την απόφαση της Επιτροπής· ή
περιοδικές χρηματικές ποινές που δεν υπερβαίνουν το 5 % του συνολικού μέσου ημερησίου κύκλου εργασιών της εταιρείας ανά εργάσιμη ημέρα υπερημερίας, που υπολογίζεται από την ημερομηνία που έχει καθορίσει η Επιτροπή σε κάποια απόφαση περί απαίτησης στοιχείων, εντολής ελέγχου κ.λπ.
Η Επιτροπή πρέπει να διαβουλεύεται με μια συμβουλευτική επιτροπή που αποτελείται από εκπροσώπους των αρχών των κρατών μελών πριν από κάθε απόφαση της Φάσης II όσον αφορά τη συμβατότητα, το ασυμβίβαστο ή κάποια απόφαση για την επιβολή προστίμων ή περιοδικών χρηματικών ποινών. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να καταργήσει, μειώσει ή αυξήσει το επιβληθέν πρόστιμο ή τη χρηματική ποινή.
Διαδικασίες παραπομπής μετά την κοινοποίηση
Ένα κράτος μέλος μπορεί, εντός προθεσμίας 15 εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία λήψης αντιγράφου της κοινοποίησης, με ιδία πρωτοβουλία ή κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής, να δηλώσει ότι κάποια συγκέντρωση επηρεάζει σημαντικά τον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά της. Σε περίπτωση που η Επιτροπή θεωρεί ότι ένα τέτοιο προϊόν ή αγορά υπηρεσιών παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά μιας διακριτής αγοράς, μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει το σύνολο ή μέρος της υπόθεσης στις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους. Σε περίπτωση που η Επιτροπή θεωρεί ότι μια τέτοια διακριτή αγορά αποτελεί σημαντικό μέρος της κοινής αγοράς, παραπέμπει το σύνολο ή μέρος της υπόθεσης που αφορά την εν λόγω διακριτή αγορά.
Η Επιτροπή έχει στη διάθεσή της είτε 25 εργάσιμες ημέρες (σε έρευνα της Φάσης I) ή 65 εργάσιμες ημέρες (σε έρευνα της Φάσης II) από την κοινοποίησης της συγκέντρωσης για να αποφασίσει αν θα αναλάβει η ίδια την υπόθεση βάσει αυτού του κανονισμού ή αν θα παραπέμψει το σύνολο ή μέρος της υπόθεσης στις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους. Εάν η Επιτροπή δεν λάβει απόφαση, η υπόθεση θεωρείται ότι έχει παραπεμφθεί στο οικείο κράτος μέλος.
Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να ζητήσουν από την Επιτροπή να ερευνήσει μια συγκέντρωση χωρίς ενωσιακή διάσταση, όταν επηρεάζει το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών και απειλεί να επηρεάσει σημαντικά τον ανταγωνισμό εντός της επικράτειας του κράτους μέλους ή των κρατών μελών που υποβάλλουν το αίτημα. Έπειτα, η Επιτροπή πρέπει να πληροφορήσει τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών και τις συμμετέχουσες εταιρείες, καθορίζοντας μια προθεσμία 15 εργάσιμων ημερών, εντός της οποίας οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος μπορεί να συνυπογράψει την αρχική αίτηση. Εάν, εντός 10 εργάσιμων ημερών μετά τη λήξη της προθεσμίας για συνυπογραφή της αρχικής αίτησης, η Επιτροπή δεν έχει λάβει απόφαση για παραπομπή ή άρνηση της παραπομπής, θεωρείται ότι έχει εκδώσει απόφαση σύμφωνα με την αίτηση.
Δέσμη μέτρων για την απλοποίηση των συγχωνεύσεων
Καθώς η εμπειρία έχει δείξει ότι ορισμένες κατηγορίες συγκεντρώσεων, σε γενικές γραμμές, δεν είναι πιθανό να θέσουν ζητήματα ανταγωνισμού, η Επιτροπή έχει προσπαθήσει, τα τελευταία χρόνια, να εστιάσει την προσοχή της σε πιο περίπλοκες υποθέσεις, και να μειώσει το διοικητικό φόρτο αναφορικά με τις υποθέσεις που δεν εγείρουν ανησυχίες.
Η πιο πρόσφατη πρωτοβουλία της Επιτροπής για την απλοποίηση της διαδικασίας πραγματοποιήθηκε το 2023 όταν υιοθέτησε μια δέσμη μέτρων που περιλάμβανε τον κανονισμό (ΕΕ) 2023/914 (μια εκτελεστική πράξη), μια ανακοίνωση σχετικά με την απλοποιημένη διαδικασία για ορισμένες συγκεντρώσεις βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 και μια ανακοίνωση σχετικά με την υποβολή των εγγράφων. Η ανακοίνωση της Επιτροπής καθορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα εξετάζει ορισμένες συγκεντρώσεις και παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για την απλοποιημένη διαδικασία που περιλαμβάνονται στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΕ) 2023/914.
Οι αλλαγές, που τέθηκαν σε ισχύ την , αποσκοπούν να μειώσουν τη γραφειοκρατία όσον αφορά τις κοινοποιήσεις σχετικά με συγχωνεύσεις τόσο για τα μέρη που προβαίνουν στην κοινοποίηση όσο και για την Επιτροπή. Διευκρινίζουν ποιες υποθέσεις μπορούν να εξεταστούν με βάση την απλοποιημένη διαδικασία, μειώνουν τον όγκο των πληροφοριών που απαιτούνται για τις κοινοποιήσεις σχετικά με πράξεις σε όλες τις υποθέσεις και θεσπίζουν ως προεπιλογή τις ηλεκτρονικές κοινοποιήσεις.
ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ;
Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 139/2004 έχει τεθεί σε εφαρμογή από την .
Συγκέντρωση. Συγκέντρωση θεωρείται ότι υπάρχει όταν προκύπτει μόνιμη μεταβολή του ελέγχου είτε από τη συγχώνευση δύο ή περισσότερων προηγουμένως ανεξάρτητων εταιρειών ή τμημάτων εταιρειών, είτε από την απόκτηση, από ένα ή περισσότερα πρόσωπα (που ελέγχουν ήδη μία τουλάχιστον εταιρεία) ή από μία ή περισσότερες εταιρείες, με άμεσο ή έμμεσο έλεγχο, μιας ή περισσοτέρων άλλων εταιρειών. Πολλαπλές πράξεις, που είναι αλληλοεξαρτώμενες ή που συνδέονται στενά, θεωρούνται ότι αποτελούν μια ενιαία συγκέντρωση.
Συγκέντρωση με ενωσιακή διάσταση. Μια συγκέντρωση έχει «ενωσιακή διάσταση» όταν ο συνολικός κύκλος εργασιών που πραγματοποιούν παγκοσμίως όλες οι συμμετέχουσες εταιρείες υπερβαίνει τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ και δύο τουλάχιστον από τις συμμετέχουσες εταιρίες πραγματοποιούν, κάθε μία χωριστά, στην ΕΕ, συνολικό κύκλο εργασιών άνω των 250 εκατομμυρίων ευρώ, εκτός εάν κάθε μία από τις συμμετέχουσες εταιρείες πραγματοποιεί άνω των δύο τρίτων του συνολικού κύκλου εργασιών της σε όλη την ΕΕ σε ένα κράτος μέλος. Ακόμα και αν τα προαναφερθέντα ανώτατα όρια δεν έχουν επιτευχθεί, πρόκειται για συγκέντρωση ενωσιακής διάστασης, εάν:
ο συνολικός κύκλος εργασιών που πραγματοποιούν παγκοσμίως όλες οι συμμετέχουσες εταιρείες υπερβαίνει τα 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ·
σε κάθε ένα από τουλάχιστον τρία κράτη μέλη, ο συνολικός κύκλος εργασιών που πραγματοποιούν παγκοσμίως όλες οι συμμετέχουσες εταιρείες υπερβαίνει τα 100 εκατομμύρια ευρώ·
σε κάθε ένα από τουλάχιστον τρία κράτη μέλη, δύο τουλάχιστον από τις συμμετέχουσες εταιρείες πραγματοποιούν κάθε μία χωριστά συνολικό κύκλο εργασιών άνω των 25 εκατομμυρίων ευρώ·
δύο τουλάχιστον από τις συμμετέχουσες εταιρείες πραγματοποιούν, κάθε μία χωριστά, σε όλη την ΕΕ συνολικό κύκλο εργασιών άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ, εκτός εάν κάθε μία από τις συμμετέχουσες εταιρείες πραγματοποιεί άνω των δύο τρίτων του συνολικού κύκλου εργασιών της σε όλη την ΕΕ σε ένα μόνο κράτος μέλος.
ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 139/2004 του Συμβουλίου, της , για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων («Κοινοτικός κανονισμός συγκεντρώσεων») (ΕΕ L 24 της , σ. 1-22).
ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την απλοποιημένη εξέταση ορισμένων συγκεντρώσεων βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων (ΕΕ C 160 της , σ. 1-10).
Ανακοίνωση της Επιτροπής — Ανακοίνωση σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 2, το άρθρο 13 παράγραφος 3, το άρθρο 20 και το άρθρο 22 του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2023/914 της Επιτροπής, για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 802/2004 της Επιτροπής (ΕΕ C 160 της , σ. 11-13).
Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2023/914 της Επιτροπή, της , για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 802/2004 της Επιτροπής (ΕΕ L 119 της , σ. 22-102).
Οι διαδοχικές τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2023/914 έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη έκδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.