Προστασία των καταναλωτών — Αντιπροσωπευτικές αγωγές

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία (EE) 2020/1828 σχετικά με τις αντιπροσωπευτικές αγωγές για την προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών και για την κατάργηση της οδηγίας 2009/22/ΕΚ

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

Η οδηγία δίνει τη δυνατότητα σε οργανισμούς ή δημόσιους φορείς που έχουν οριστεί από κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) να ζητούν απαγορευτικά διατάγματα ή μέτρα επανόρθωσης και/ή αποκατάστασης για λογαριασμό ομάδων καταναλωτών μέσω αντιπροσωπευτικών αγωγών (συμπεριλαμβανομένων διασυνοριακών αντιπροσωπευτικών αγωγών). Αυτό συνεπάγεται τη διεκδίκηση αποζημίωσης από εμπόρους που παραβιάζουν τα δικαιώματα των καταναλωτών σε τομείς όπως οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, τα ταξίδια και ο τουρισμός, η ενέργεια, η υγεία, οι τηλεπικοινωνίες και η προστασία δεδομένων, κατά περίπτωση και σύμφωνα με την ενωσιακή ή εθνική νομοθεσία.

Δεδομένου ότι τόσο οι δικαστικές όσο και οι διοικητικές διαδικασίες μπορούν να εξυπηρετούν αποτελεσματικά και αποδοτικά την προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών, αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών το κατά πόσον η αντιπροσωπευτική αγωγή μπορεί να ασκηθεί στο πλαίσιο δικαστικών ή διοικητικών διαδικασιών ή και των δύο, ανάλογα με τον σχετικό τομέα του δικαίου ή της οικονομίας.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Νομιμοποιούμενοι φορείς

Τα κράτη μέλη ορίζουν τους φορείς που θα έχουν τη δυνατότητα να ασκούν αντιπροσωπευτικές αγωγές εξ ονόματος των καταναλωτών (νομιμοποιούμενοι φορείς).

Για να μπορούν να ασκούν αντιπροσωπευτικές αγωγές σε κράτος μέλος διαφορετικό από αυτό στο οποίο έχουν οριστεί (διασυνοριακές αγωγές), οι νομιμοποιούμενοι φορείς πρέπει:

• να είναι νομικά πρόσωπα δεόντως συσταθέντα σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο του κράτους μέλους του ορισμού·
• να είναι σε θέση να αποδείξουν 12 μήνες πραγματικής δημόσιας δραστηριότητας στην προστασία των καταναλωτών, πριν την αίτηση ορισμού τους·
• να έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα·
• να αποδεικνύουν βάσει των σκοπών του καταστατικού τους την ύπαρξη έννομου συμφέροντος στην προστασία των καταναλωτών, όπως προβλέπεται στους κανόνες του δικαίου της ΕΕ που αναφέρονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας·
• να μην υπόκεινται σε διαδικασία αφερεγγυότητας και να μην έχουν κηρυχθεί αφερέγγυοι·
• να είναι ανεξάρτητοι και να μην επηρεάζονται από πρόσωπα πέραν των καταναλωτών, ιδίως από φορείς της αγοράς·
• να έχουν θεσπισμένη διαδικασία για να αποκλείουν τέτοιου είδους επιρροή και τυχόν σύγκρουση συμφερόντων·
• να δημοσιοποιούν τους τρόπους χρηματοδότησής τους·
• να κοινοποιούν την οργανωτική και διαχειριστική δομή, τη δομή των μελών τους, τους στόχους, τις µεθόδους εργασίας και τις δραστηριότητές τους·
• να δημοσιοποιούν πληροφορίες που αποδεικνύουν ότι συμμορφώνονται με όλα τα ανωτέρω κριτήρια.

Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να εφαρμόζουν τα προαναφερθέντα κριτήρια στους νομιμοποιούμενους φορείς που έχουν οριστεί εκ των προτέρων και που είναι σε θέση να ασκούν εγχώριες αγωγές (στο κράτος μέλος στο οποίο έχουν οριστεί). Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να ορίζουν νομιμοποιούμενους φορείς σε ad hoc βάση, για τον σκοπό της άσκησης συγκεκριμένης εγχώριας αντιπροσωπευτικής αγωγής.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει τον κατάλογο των νομιμοποιούμενων φορέων που έχουν οριστεί για διασυνοριακές αγωγές σε δικτυακή πύλη, η οποία επικαιροποιείται αναλόγως.

Απαγορευτικά διατάγματα

Ένα απαγορευτικό διάταγμα αποτελεί προσωρινό ή οριστικό μέτρο για την παύση ή την απαγόρευση μιας πρακτικής. Και τα δύο θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον τερματισμό υφιστάμενης πρακτικής ή για την απαγόρευση επικείμενης πρακτικής. Θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει (ανάλογα με το εθνικό δίκαιο) υποχρέωση δημοσίευσης της απόφασης του δικαστηρίου ή διορθωτικής δήλωσης.

Ο νομιμοποιούμενος φορέας δεν υποχρεούται να αποδείξει πραγματική ζημία ή βλάβη από μεμονωμένους καταναλωτές που θίγονται από την παράβαση ή πρόθεση ή αμέλεια του εμπόρου.

Επανόρθωση και/ή αποκατάσταση

Ένα μέτρο επανόρθωσης και/ή αποκατάστασης υποχρεώνει τον έμπορο να παράσχει μέσα έννομης προστασίας όπως αποζημίωση, επισκευή, αντικατάσταση, μείωση του τιμήματος, καταγγελία της σύμβασης ή επιστροφή του καταβληθέντος τιμήματος, κατά περίπτωση και σύμφωνα με την ενωσιακή ή εθνική νομοθεσία.

Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι:

• οι καταναλωτές που εκφράζουν ρητώς ή σιωπηρώς τη βούλησή τους να εκπροσωπηθούν στο πλαίσιο αντιπροσωπευτικής αγωγής («συμμετοχή/opted-in» ή «εξαίρεση/opted-out») δεν μπορούν να εκπροσωπούνται σε άλλη αντιπροσωπευτική αγωγή ή να ασκούν ατομική αγωγή για το ίδιο επίδικο θέμα και κατά του ίδιου εμπόρου·
• οι καταναλωτές δεν λαμβάνουν αποζημίωση πέραν της μίας φοράς για τον ίδιο λόγο·
• ένα μέτρο επανόρθωσης και/ή αποκατάστασης παρέχει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να επωφελούνται από τα μέσα έννομης προστασίας χωρίς να είναι αναγκαία η άσκηση ξεχωριστής αγωγής·
• καθορίζονται κανόνες για τις προθεσμίες εντός των οποίων οι μεμονωμένοι καταναλωτές μπορούν να επωφελούνται από μέτρα επανόρθωσης και/ή αποκατάστασης.

Αυτά τα μέσα έννομης προστασίας δεν θα πρέπει να θίγουν τυχόν επιπρόσθετα μέσα έννομης προστασίας που δεν αποτελούν αντικείμενο της αντιπροσωπευτικής αγωγής.

Για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων σε περίπτωση που η επανόρθωση και/ή αποκατάσταση χρηματοδοτείται από τρίτο μέρος, τα κράτη μέλη που επιτρέπουν αυτόν τον τύπο χρηματοδότησης οφείλουν, ιδίως, να διασφαλίζουν ότι:

• οι αποφάσεις των νομιμοποιημένων φορέων δεν επηρεάζονται από το τρίτο μέρος που δρα ως χρηματοδότης κατά τρόπο που θα ήταν επιζήμιος για τα συλλογικά συμφέροντα των ενδιαφερόμενων καταναλωτών·
• η αντιπροσωπευτική αγωγή δεν ασκείται κατά ανταγωνιστή του χρηματοδότη ή κατά εναγόμενου από τον οποίο εξαρτάται ο χρηματοδότης.

Διακανονισμοί

Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι:

• ο νομιμοποιούμενος φορέας και ο έμπορος μπορούν από κοινού να προτείνουν διακανονισμό για επανόρθωση και/ή αποκατάσταση· ή
• το δικαστήριο ή η διοικητική αρχή, έχοντας διαβουλευθεί με τον νομιμοποιούμενο φορέα και τον έμπορο, δύναται να τους καλέσει να καταλήξουν σε διακανονισμό εντός εύλογης προθεσμίας·
• οι διακανονισμοί που εγκρίνονται από το δικαστήριο ή από διοικητική αρχή είναι δεσμευτικοί για τους νομιμοποιούμενους φορείς, τους εναγόμενους εμπόρους και τους ενδιαφερόμενους καταναλωτές, ωστόσο τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίζουν κανόνες που θα επιτρέπουν στους ενδιαφερόμενους καταναλωτές να αποδεχθούν ή να αρνηθούν τον διακανονισμό.

Δικαστικά έξοδα

• Ο ηττηθείς διάδικος είναι, κατ’ αρχήν, υποχρεωμένος να καταβάλει τα δικαστικά έξοδα.
• Μεμονωμένοι καταναλωτές τους οποίους αφορά αντιπροσωπευτική αγωγή δεν καταβάλουν δικαστικά έξοδα, εκτός, ενδεχομένως, εάν τα έξοδα προκλήθηκαν εκ προθέσεως ή εξ αμελείας από τον μεμονωμένο καταναλωτή.
• Τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίζουν κανόνες που αποσκοπούν στο να διασφαλίσουν ότι η δικαστική δαπάνη που σχετίζεται με αντιπροσωπευτικές αγωγές δεν αποτρέπει τους νομιμοποιούμενους φορείς από το να ασκούν αποτελεσματικά το δικαίωμά τους να ζητούν απαγορευτικά διατάγματα.
• Τα κράτη μέλη δύνανται να καθορίζουν κανόνες που επιτρέπουν στους νομιμοποιούμενους φορείς να απαιτούν από τους καταναλωτές που έχουν εκφράσει τη βούλησή τους να εκπροσωπηθούν από αυτούς σε συγκεκριμένη αντιπροσωπευτική αγωγή για μέτρα επανόρθωσης και/ή αποκατάστασης να καταβάλουν περιορισμένα τέλη εγγραφής ή παρόμοια επιβάρυνση προκειμένου να συμμετάσχουν στην εν λόγω αντιπροσωπευτική αγωγή.

Κυρώσεις

Τα κράτη μέλη πρέπει:

• να καθορίζουν κανόνες για τις κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης ή άρνησης συμμόρφωσης προς απαγορευτικό διάταγμα, υποχρέωση παροχής πληροφοριών ή υποχρέωση κοινοποίησης αποδεικτικών στοιχείων·
• να διασφαλίζουν την επιβολή των εν λόγω κανόνων – οι κυρώσεις πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές.

Κατάργηση

Η οδηγία (EΕ) 2020/1828 καταργεί την οδηγία 2009/22/EΚ (βλέπε σύνοψη) από τις 25 Ιουνίου 2023.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ;

Τέθηκε σε ισχύ στις 24 Δεκεμβρίου 2020. Πρέπει να γίνει νόμος στα κράτη μέλη έως τις 25 Δεκεμβρίου 2022 και να εφαρμοστεί στα κράτη μέλη από τις 25 Ιουνίου 2023.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η οδηγία αποτελεί μέρος της δέσμης «νέα συμφωνία για τους καταναλωτές».

Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:

• Οδηγία περί των αγωγών παραλείψεως (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία (ΕΕ) 2020/1828 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Νοεμβρίου 2020, σχετικά με τις αντιπροσωπευτικές αγωγές για την προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών και για την κατάργηση της οδηγίας 2009/22/ΕΚ (ΕΕ L 409 της 4.12.2020, σ. 1–27).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2020/1828/ΕΕ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Η παρούσα ενοποιημένη έκδοση έχει μόνο αξία τεκμηρίωσης.

τελευταία ενημέρωση 02.05.2023