Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Γειτονίας (2014-2020)

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Κανονισμός (ΕE) αριθ. 232/2014 για τη θέσπιση Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Γειτονίας

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ;

• Θεσπίζει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Γειτονίας (ΕΜΓ).
• Ο ΕΜΓ αποσκοπεί στη δημιουργία μιας περιοχής κοινής ευημερίας και καλής γειτονίας μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των χωρών εταίρων μέσω:
  • της προαγωγής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου, της βιώσιμης δημοκρατίας και της συμμετοχής των πολιτών·
  • της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης και της οικονομικής, κοινωνικής και χωροταξικής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής ενσωμάτωσης στην εσωτερική αγορά της ΕΕ·
  • της κινητικότητας και των διαπροσωπικών επαφών, συμπεριλαμβανομένων των ανταλλαγών φοιτητών·
  • της περιφερειακής ολοκλήρωσης, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων διασυνοριακής συνεργασίας (ΔΣ).
• Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η δημοκρατία και η χρηστή διακυβέρνηση θα αποτελούν σημαντικό κριτήριο που θα επηρεάζει τη χορήγηση κονδυλίων σε χώρες εταίρους.
• Καθώς ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 232/2014 δεν εφαρμόζεται πλέον από τις 31 Δεκεμβρίου 2020, θεσπίζονται πλέον ειδικοί κανόνες σε έναν ξεχωριστό κανονισμό, τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/2192, για τη συνέχιση της υλοποίησης των προγραμμάτων συνεργασίας των οποίων η υλοποίηση έχει διαταραχθεί από τη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και την πανδημία της νόσου COVID-19.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

• Ο ΕΜΓ παρέχει το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης στις 16 χώρες εταίρους που καλύπτονται από την ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας, η οποία αναθεωρήθηκε το 2015 προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις μιας εξελισσόμενης γειτονίας και βασίζεται στη διαφοροποίηση, στην κοινή ανάληψη ευθύνης και στην ευελιξία.
• Αυτός ο μηχανισμός χρηματοδότησης αποσκοπεί στην ενίσχυση των σχέσεων με τους δικαιούχους μέσω διμερών, πολυκρατικών προγραμμάτων και προγραμμάτων ΔΣ.

Χώρες εταίροι

Οι δικαιούχοι του ΕΜΓ είναι η Αλγερία, η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, η Αίγυπτος, η Γεωργία, το Ισραήλ, η Ιορδανία, το Λίβανο, η Λιβύη, η Μολδαβία, το Μαρόκο, η Παλαιστίνη*, η Συρία, η Τυνησία και η Ουκρανία.

Η διασυνοριακή και διακρατική συνεργασία με τη Ρωσία (η οποία δεν ήταν χώρα εταίρος αλλά ήταν επιλέξιμη για έργα περιφερειακής συνεργασίας) και με τη Λευκορωσία έχει ανασταλεί από τον Μάρτιο του 2022, λόγω της ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας.

Ο ΕΜΓ στηρίζει επίσης την εφαρμογή περιφερειακών και μακροπεριφερειακών στρατηγικών (όπως τη συνέργεια για τη Μαύρη Θάλασσα).

Προσέγγιση για τη στήριξη

• Ο ΕΜΓ θα διαφοροποιεί τα επίπεδα στήριξης μέσω της προσαρμογής της παρεχόμενης βοήθειας στις ανάγκες και την πρόοδο των χωρών εταίρων.
• Η στήριξη από την ΕΕ:
  • βασίζεται σε μια προσέγγιση παροχής κινήτρων (που είναι γνωστή ως προσέγγιση more for more), ώστε να επιτρέπεται μεγαλύτερη παροχή στήριξης σε εταίρους που εφαρμόζουν πραγματικά την αρχή της βιώσιμης δημοκρατίας·
  • επικεντρώνεται στα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και των χωρών εταίρων·
  • επιδιώκει την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ της ΕΕ και των πολιτών των χωρών εταίρων καθιστώντας εφικτή τη συμμετοχή σε εσωτερικά προγράμματα της ΕΕ όπως τα προγράμματα Ορίζων 2020 και Erasmus+.
• Ο ΕΜΓ ενθαρρύνει επίσης τη συμμετοχή των οργανώσεων πολιτών και των τοπικών αρχών στην προετοιμασία, εφαρμογή και παρακολούθηση της στήριξης που παρέχεται από την ΕΕ. Ο κοινός προγραμματισμός με τα κράτη μέλη χρησιμοποιείται για να ενισχύσει τον συντονισμό της ΕΕ και να προσδιορίσει και να αναπτύξει κοινές προτεραιότητες.
• Οι χώρες του ΕΜΓ μπορούν επίσης να επωφεληθούν από:
  • την αδελφοποίηση, ένα μέσο της ΕΕ που ενθαρρύνει την ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης μέσω της θεσμικής συνεργασίας μεταξύ των δημόσιων διοικήσεων των κρατών μελών και των χωρών δικαιούχων ή των χωρών εταίρων· και
  • το TAIEX (τεχνική βοήθεια και ανταλλαγή πληροφοριών), ένα άλλο μέσο της ΕΕ που προσφέρει βραχυπρόθεσμη βοήθεια σε χώρες εταίρους παρέχοντας εμπειρογνωμοσύνη για την ενσωμάτωση του δικαίου της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο των εν λόγω χωρών, καθώς και για την επακόλουθη εφαρμογή και επιβολή του.

Προϋπολογισμός και εφαρμογή

• Ο προϋπολογισμός του ΕΜΓ για την περίοδο 2014-2020 ανέρχεται σε 15 433 δισεκατομμύρια ευρώ.
• Οι βασικοί κανόνες και διαδικασίες για την εφαρμογή του παρόντος προγράμματος περιλαμβάνονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 236/2014 σχετικά με τη χρηματοδότηση από τους εξωτερικούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς της ΕΕ.
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε μια εκτελεστική πράξη [τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 897/2014] που καθορίζει ειδικούς κανόνες για την υλοποίηση προγραμμάτων ΔΣ που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του ΕΜΓ. Καλύπτει πτυχές που σχετίζονται με τα προγράμματα, όπως:
  • προετοιμασία
  • περιεχόμενο
  • έγκριση
  • προσαρμογές και αναθεώρηση
  • συμφωνίες χρηματοδότησης
  • μεθόδους υλοποίησης
  • συγχρηματοδότηση και συνεισφορές σε είδος
  • περίοδος εκτέλεσης
  • δομές προγραμμάτων, και
  • συστήματα διαχείρισης και ελέγχου.
• Το 2020, η Επιτροπή εξέδωσε τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/879 που τροποποιεί τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 897/2014 για την ευθυγράμμιση των κανόνων εφαρμογής των προγραμμάτων ΔΣ που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του ΕΜΓ με συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Με αυτόν τον τρόπο θα επιτραπεί στα εν λόγω προγράμματα ΔΣ να ανταποκριθούν στις ταχέως αναδυόμενες ανάγκες με ευέλικτο και αποτελεσματικό τρόπο όσον αφορά τους τομείς που πλήττονται περισσότερο, όπως η υγειονομική περίθαλψη, οι επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, και η αγορά εργασίας, και να προωθούν την κοινωνικοοικονομική ανάκαμψη στους τομείς των προγραμμάτων. Μεταξύ άλλων, ο τροποποιητικός κανονισμός ορίζει ότι:
  • ο κανόνας της συγχρηματοδότησης δεν ισχύει για τη συνεισφορά της ΕΕ όσον αφορά τις δαπάνες που πραγματοποιούνται και καταβάλλονται, όπως αναφέρεται στους ετήσιους λογαριασμούς του προγράμματος για τη λογιστική χρήση που αρχίζει την 1η Ιουλίου 2020 και λήγει στις 30 Ιουνίου 2021·
  • η προθεσμία της 31ης Δεκεμβρίου 2021 για την υπογραφή όλων των συμβάσεων εκτός από τα έργα υποδομής που έχουν ήδη ολοκληρωθεί παρατείνεται έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022·
  • οι δραστηριότητες έργων που χρηματοδοτούνται από τα προγράμματα δεν αναμένεται να λήξουν στις 31 Δεκεμβρίου 2022 — η προθεσμία αυτή παρατείνεται έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023·
  • όσον αφορά τη λογιστική χρήση από την 1η Ιουλίου 2019 έως την 30ή Ιουνίου 2020, επιτρέπεται στις ελεγκτικές αρχές να κάνουν χρήση μη στατιστικής μεθόδου δειγματοληψίας·
  • η επιλογή των έργων μπορεί να γίνει μέσω ανάθεσης χωρίς πρόσκληση υποβολής προτάσεων σε εξαιρετικές περιπτώσεις και με τη δέουσα αιτιολόγηση στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19·
  • τα διαδικαστικά βήματα που πρέπει να γίνουν από την Επιτροπή θα πρέπει να συντομευθούν, εφόσον δεν απαιτείται η υποβολή πλήρους αίτησης έργου στην Επιτροπή για την αξιολόγηση του έργου·
  • η επιλεξιμότητα των δαπανών για την ενίσχυση των ικανοτήτων αντιμετώπισης κρίσεων στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 θα πρέπει να επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση από την 1η Φεβρουαρίου 2020·
  • προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή μεταξύ των κανόνων του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 σχετικά με τα διαρθρωτικά ταμεία και το ταμείο συνοχής της ΕΕ (βλ. σύνοψη) και του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 897/2014, εναρμονίζεται η εφαρμογή και των δύο τύπων προγραμμάτων διασυνοριακής συνεργασίας — η περίοδος εκτέλεσης των προγραμμάτων παρατείνεται κατά ένα έτος, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025.

Αντιμετώπιση των διαταράξεων στην υλοποίηση προγράμματος

Για την αντιμετώπιση των διαταράξεων στην υλοποίηση προγράμματος ως αποτέλεσμα των συνεπειών της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και της πανδημίας της νόσου COVID-19, ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/2192 αποσκοπεί:

• στη διευκόλυνση της χρήσης πόρων του ΕΜΓ από τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες για την υποστήριξη μέτρων για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων ως αποτέλεσμα της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας·
• στη θέσπιση μιας εξαίρεσης από τους κανόνες συγχρηματοδότησης που ισχύουν, επί του παρόντος, για την παροχή της απαραίτητης ευελιξίας όσον αφορά τη χρήση των υπαρχόντων επενδυτικών πόρων για την αντιμετώπιση αυτών των διαταράξεων· και
• στη διευκόλυνση της ασφάλειας δικαίου για άλλες πτυχές τις οποίες πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόγραμμα.

Ο κανονισμός επιτρέπει, για παράδειγμα:

• 100% συγχρηματοδότηση από την ΕΕ για προγράμματα ΕΜΓ-ΔΣ για τις λογιστικές χρήσεις που ξεκινούν την 1η Ιουλίου 2021, την 1η Ιουλίου 2022 και την 1η Ιουλίου 2023, που σημαίνει ότι δεν θα χρειάζεται πλέον εθνική συγχρηματοδότηση·
• χορήγηση αναδρομικής επιλεξιμότητας από την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας για έργα που αντιμετωπίζουν μεταναστευτικές προκλήσεις στο πλαίσιο των προγραμμάτων ΕΜΓ-ΔΣ·
• κατ’εξαίρεση παρέκκλιση από την υποχρέωση όλα τα έργα να έχουν τουλάχιστον έναν δικαιούχο από χώρα-εταίρο και όλες οι δραστηριότητες να έχουν πραγματικό διασυνοριακό ή διακρατικό αντίκτυπο και οφέλη·
• δραστηριότητες από διαχειριστικές αρχές προγραμμάτων για την επιτάχυνση των απαραίτητων αλλαγών σε έργα που έχουν ήδη εγκριθεί και βρίσκονται στα μέσα της περιόδου υλοποίησης, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων έργων υποδομών.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ;

Εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2014.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:

• Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης)
• TAIEX και Αδελφοποίηση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)
• Περιφερειακή πολιτική (Ευρωπαϊκή Ένωση).

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Κανονισμός (ΕE) αριθ. 232/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαρτίου 2014, για τη θέσπιση Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Γειτονίας (ΕΕ L 77 της 15.3.2014, σ. 27-43).

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Κανονισμός (ΕΕ) 2022/2192 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Νοεμβρίου 2022, για τον καθορισμό ειδικών διατάξεων για τα προγράμματα συνεργασίας της περιόδου 2014-2020 που στηρίζονται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Γειτονίας και στο πλαίσιο του στόχου της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας, ύστερα από διατάραξη στην υλοποίηση προγράμματος (ΕΕ L 292 της 11.11.2022, σ. 1-11).

Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2020/879 της Επιτροπής, της 23ης Ιουνίου 2020, για την τροποποίηση του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 897/2014 όσον αφορά ειδικές διατάξεις για την ευθυγράμμιση των διατάξεων εφαρμογής των προγραμμάτων διασυνοριακής συνεργασίας που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Γειτονίας με συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 (ΕΕ L 203 της 26.6.2020, σ. 59-62).

Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 897/2014 της Επιτροπής, της 18ης Αυγούστου 2014, για τον καθορισμό των ειδικών διατάξεων εφαρμογής των προγραμμάτων διασυνοριακής συνεργασίας που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 232/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Γειτονίας (ΕΕ L 244 της 19.8.2014, σ. 12-54).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 897/2014 έχουν ενσωματωθεί στο βασικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

τελευταία ενημέρωση 30.03.2023