Γενικό πλαίσιο για τις κυρώσεις στην ΕΕ

ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:

Άρθρο 29 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση

Άρθρο 215 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 29 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ (ΣΕΕ) ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 215 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (ΣΛΕΕ);

• Το άρθρο 29 της ΣΕΕ επιτρέπει στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εγκρίνει περιοριστικά μέτρα (κυρώσεις) κατά κυβερνήσεων χωρών που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), μη κρατικών οντοτήτων (για παράδειγμα, εταιρειών) και προσώπων (όπως τρομοκρατών) για να επιφέρει αλλαγές στην πολιτική ή στη δραστηριότητά τους.
• Δυνάμει του άρθρου 215 της ΣΛΕΕ, το Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει τα αναγκαία μέτρα για την εφαρμογή αποφάσεων που εγκρίθηκαν δυνάμει του άρθρου 29 της ΣΕΕ για να διασφαλίσει ότι εφαρμόζονται ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

• Η ΕΕ εγκρίνει κυρώσεις, είτε ως ιδία μέτρα (δηλ. αυτόνομες κυρώσεις) ή/και ως τρόπος εφαρμογής των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, σε περιπτώσεις όπου τρίτες χώρες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ομάδες ή μη κρατικές οντότητες:
  • δεν σέβονται το διεθνές δίκαιο ή τα ανθρώπινα δικαιώματα·
  • επιδιώκουν την υιοθέτηση πολιτικών ή δράσεων που δεν συμμορφώνονται με το κράτος δικαίου ή τις δημοκρατικές αρχές.
• Οι εν λόγω κυρώσεις είναι εργαλεία προληπτικού και μη κατασταλτικού χαρακτήρα σχεδιασμένα για να επιτρέψουν στην ΕΕ να αντιδρά γρήγορα σε πολιτικές προκλήσεις και εξελίξεις, σύμφωνα με τις αρχές της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.
• Οι κυρώσεις της ΕΕ θα πρέπει να εξετάζονται σε ένα πλαίσιο ευρύτερου πολιτικού διαλόγου. Τα περιοριστικά μέτρα πρέπει να σχεδιάζονται για την ελαχιστοποίηση των συνεπειών για τον άμαχο πληθυσμό. Ως εκ τούτου, η ΕΕ κρίνει ότι ενδείκνυται η διαχείριση της συγκεκριμένης κατάστασης μέσω της επιβολής στοχευμένων και διαφοροποιημένων κυρώσεων σε μια χώρα ή σε τμήμα αυτής, σε κυβερνητικά μέλη, πρόσωπα, ομάδες ή οντότητες.

Σταδιακές κυρώσεις

Ένα ευρύ φάσμα σταδιακών κυρώσεων μπορεί να επιβάλλεται από την ΕΕ κατά τρίτων χωρών, συμπεριλαμβανομένων των παρακάτω.

• Διπλωματικές κυρώσεις:
  • απέλαση διπλωματών, αναστολή επίσημων επισκέψεων·
  • αναστολή διμερούς ή πολυμερούς συνεργασίας με την ΕΕ· και
  • μποϊκοτάρισμα αθλητικών ή πολιτιστικών εκδηλώσεων.
• Οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κυρώσεις:
  • εμπάργκο όπλων σε στρατιωτικά προϊόντα που περιλαμβάνονται στον κοινό στρατιωτικό κατάλογο της ΕΕ·
  • περιορισμούς στις εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών τόσο με πολιτική όσο και στρατιωτική χρήση (ειδών διπλής χρήσης).

Τα περιοριστικά μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων που κατέχουν ή ελέγχουν στοχευμένα άτομα ή οργανώσεις (όπως μετρητά, τραπεζικές καταθέσεις, αποθεματικά, μετοχές κ.λπ.) και που δεν μπορούν να είναι προσβάσιμα, να μεταφερθούν ή να πωληθούν, καθώς και ακίνητη περιουσία που δεν μπορεί να πωληθεί ή να μισθωθεί·
• απαγόρευση χορήγησης θεώρησης ή ταξιδιωτική που απαγορεύει την είσοδο ατόμων στην ΕΕ·
• απαγορεύσεις τομεακών μέτρων, για παράδειγμα, σε εισαγωγές ή εξαγωγές ορισμένων αγαθών ή τεχνολογιών.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να προβλέπονται παρεκκλίσεις από τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων, ώστε να υπάρξει η δυνατότητα εξαγωγής αγαθών για την κάλυψη των βασικών αναγκών (όπως τρόφιμα ή φάρμακα).

Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να προβλέψουν εξαιρέσεις σε ταξιδιωτικές απαγορεύσεις (για παράδειγμα, να επιτρέψουν σε μέλος κυβέρνησης μιας τρίτης χώρας στο οποίο έχουν επιβληθεί κυρώσεις να συμμετέχει σε διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών που διεξάγεται στην επικράτειά τους).

Αντίκτυπος και αποτελέσματα

Οι κυρώσεις είναι σχεδιασμένες να έχουν πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις. Εφαρμόζονται σε:

• οποιοδήποτε πρόσωπο εντός ή εκτός της επικράτειάς της ΕΕ, είτε είναι υπήκοοι χώρας της ΕΕ είτε είναι υπήκοοι τρίτης χώρας·
• εταιρείες και οργανώσεις που έχουν συσταθεί βάσει της νομοθεσίας ενός κράτους μέλους (συμπεριλαμβανομένων θυγατρικών που ανήκουν σε εταιρείες της ΕΕ σε τρίτες χώρες)·
• κυβερνήσεις, οργανώσεις και μη κρατικές οντότητες τρίτων χωρών·
• οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα διεξάγεται σε τμήμα ή στο σύνολο της ΕΕ.

Θέσπιση καθεστώτων περιοριστικών μέτρων

Το 2018 και το 2019 θεσπίστηκαν τρία καθεστώτα περιοριστικών μέτρων:

• για τη χρήση και τη διάδοση χημικών όπλων, με την έγκριση της απόφασης (ΚΕΠΠΑ) 2018/1544 και του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1542·
• για τους υπεύθυνους κυβερνοεπιθέσεων, με την έγκριση της απόφασης (ΚΕΠΠΑ) 2019/797 και του κανονισμού (ΕΕ) 2019/796·
• για τους υπεύθυνους παράνομων γεωτρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, με την έγκριση της απόφασης (ΚΕΠΠΑ) 2019/1894 και του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1890.

Η παραβίαση των περιοριστικών μέτρων προστέθηκε στον κατάλογο εγκλημάτων της ΕΕ

Τον Νοέμβριο του 2022, το Συμβούλιο ενέκρινε την απόφαση (ΕΕ) 2022/2332, που προσδιορίζει την παραβίαση των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ ως έγκλημα που πληροί τα κριτήρια που καθορίζονται στο άρθρο 83 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

• Το 2004 η Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας της ΕΕ συμφώνησε ορισμένες βασικές αρχές για τη χρήση περιοριστικών μέτρων, που πλέον περιλαμβάνονται σε μια σειρά κατευθυντήριων γραμμών, που επικαιροποιήθηκαν τελευταία φορά το 2018.
• Το 2018 το Συμβούλιο ενέκρινε ένα ενημερωμένο έγγραφο σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ για την αποτελεσματική εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων.
• Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:
  • Πώς και πότε η ΕΕ θεσπίζει κυρώσεις (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης).

ΒΑΣΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — Τίτλος V — Γενικές διατάξεις για την εξωτερική δράση της Ένωσης και ειδικές διατάξεις σχετικά με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας — Κεφάλαιο 2 — Ειδικές διατάξεις σχετικά με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας — Τμήμα 1 — Κοινές διατάξεις — Άρθρο 29 (πρώην άρθρο 15 ΣΕΕ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 33).

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέρος πέμπτο — Η εξωτερική δράση της Ένωσης — Τίτλος IV — Περιοριστικά μέτρα Άρθρο 215 (πρώην άρθρο 301 της ΣΕΚ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 144).

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Απόφαση (ΕΕ) 2022/2332 του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2022, για τον προσδιορισμό της παραβίασης των περιοριστικών μέτρων της Ένωσης ως τομέα εγκληματικότητας που πληροί τα κριτήρια που ορίζονται στο άρθρο 83 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ L 308 της 29.11.2022, σ. 18-21).

Κοινός Στρατιωτικός Κατάλογος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 21 Φεβρουαρίου 2022 (εξοπλισμός που καλύπτεται από την κοινή θέση 2008/944/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου για τον καθορισμό κοινών κανόνων που διέπουν τον έλεγχο των εξαγωγών στρατιωτικής τεχνολογίας και εξοπλισμού) (ΕΕ C 100 της 1.3.2022, σ. 3-35).

Κανονισμός (ΕΕ) 2021/821 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2021, για τη θέσπιση ενωσιακού συστήματος ελέγχου των εξαγωγών, της μεσιτείας, της τεχνικής βοήθειας, της διαμετακόμισης και της μεταφοράς ειδών διπλής χρήσης (αναδιατύπωση) (ΕΕ L 206 της 11.6.2021, σ. 1-461).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2021/821 έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

Κανονισμός (EE) 2019/1890 του Συμβουλίου, της 11ης Νοεμβρίου 2019, σχετικά με περιοριστικά μέτρα λόγω των παράνομων γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο (ΕΕ L 291 της 12.11.2019, σ. 3-12).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2019/1894 του Συμβουλίου, της 11ης Νοεμβρίου 2019, σχετικά με περιοριστικά μέτρα λόγω των παράνομων γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο (ΕΕ L 291 της 12.11.2019, σ. 47-53).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Κανονισμός (ΕΕ) 2019/796 του Συμβουλίου, της 17ης Μαΐου 2019, σχετικά με την επιβολή περιοριστικών μέτρων κατά των κυβερνοεπιθέσεων που απειλούν την Ένωση ή τα κράτη μέλη της (ΕΕ L 129 I της 17.5.2019, σ. 1-12).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2019/797 του Συμβουλίου, της 17ης Μαΐου 2019, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά κυβερνοεπιθέσεων που απειλούν την Ένωση ή τα κράτη μέλη της (ΕΕ L 129 I της 17.5.2019, σ. 13-19).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1542 του Συμβουλίου, της 15ης Οκτωβρίου 2018, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της διάδοσης και της χρήσης χημικών όπλων (ΕΕ L 259 της 16.10.2018, σ. 12-21).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2018/1544 του Συμβουλίου, της 15ης Οκτωβρίου 2018, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της διάδοσης και της χρήσης χημικών όπλων (ΕΕ L 259 της 16.10.2018, σ. 25-30).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέρος Τρίτο — Οι εσωτερικές πολιτικές και δράσεις της Ένωσης — Τίτλος V — Ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης — Κεφάλαιο 4 — Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις — Άρθρο 83 (πρώην άρθρο 31 της ΣΕΕ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 80-81).

τελευταία ενημέρωση 05.05.2023