Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 575/2013, γνωστός ως κανονισμός περί κεφαλαιακών απαιτήσεων (ΚΚΑ), αποσκοπεί στην ενίσχυση των απαιτήσεων προληπτικής εποπτείας των τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Αυτό γίνεται απαιτώντας από αυτές να διαθέτουν επαρκές κεφάλαιο, υποχρεώσεις για την απορρόφηση ζημιών και ρευστά διαθέσιμα, προκειμένου να διασφαλιστεί η οικονομική τους ευρωστία. Ο κανονισμός απαιτεί επίσης από τις τράπεζες να δημοσιοποιούν πώς συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας.
Ο γενικός στόχος είναι να καταστούν οι τράπεζες πιο εύρωστες και ανθεκτικές σε περιόδους ακραίων οικονομικών καταστάσεων.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Ο κανονισμός θεσπίζει ένα ενιαίο σύνολο εναρμονισμένων κανόνων προληπτικής εποπτείας, τους οποίους πρέπει να τηρούν οι τράπεζες σε όλη την ΕΕ. Αυτό το «ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων» έχει ως στόχο τη διασφάλιση της ομοιόμορφης εφαρμογής καθολικών προτύπων (Βασιλεία III) σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Τα κύρια στοιχεία του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 είναι, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω.
Υψηλότερες και καλύτερες κεφαλαιακές απαιτήσεις. Οι τράπεζες πρέπει να διαθέτουν συνολικό ποσό κεφαλαίου που να αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 8 % του ενεργητικού τους, που αποτιμάται με βάση τους κινδύνους τους. Για παράδειγμα, ορισμένα στοιχεία του ενεργητικού, όπως τα μετρητά, θεωρούνται ασφαλή και δεν επιβάλουν κεφαλαιακή απαίτηση· άλλα στοιχεία του ενεργητικού — όπως δάνεια σε άλλες τράπεζες, επιχειρήσεις ή καταναλωτές — θεωρούνται ότι ενέχουν υψηλότερο κίνδυνο και επομένως έχουν κεφαλαιακή απαίτηση. Όσο υψηλότερο κίνδυνο ενέχουν τα στοιχεία του ενεργητικού που διαθέτει ένα ίδρυμα τόσο μεγαλύτερο κεφάλαιο πρέπει να διαθέτει.
Μέτρα για τη ρευστότητα. Για να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες έχουν επαρκή ρευστότητα, ο κανονισμός θεσπίζει δύο απαιτήσεις όσον αφορά τη ρευστότητα:
τον δείκτη κάλυψης του κινδύνου ρευστότητας, ο οποίος στοχεύει να εξασφαλίσει ότι οι τράπεζες διαθέτουν αρκετά ρευστά διαθέσιμα (π.χ. μετρητά ή άλλα στοιχεία του ενεργητικού που μπορούν να μετατραπούν γρήγορα σε μετρητά με μικρή ή καθόλου απώλεια αξίας) βραχυπρόθεσμα·
την απαίτηση καθαρής σταθερής χρηματοδότησης, η οποία στοχεύει να διασφαλίσει ότι οι τράπεζες δεν βασίζονται υπερβολικά στη βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση για να χρηματοδοτήσουν τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στοιχεία του ενεργητικού τους.
Περιορισμός της μόχλευσης. Ο κανονισμός ορίζει έναν δεσμευτικό δείκτη μόχλευσης, ο οποίος στοχεύει να περιορίσει τις τράπεζες από το να χρηματοδοτούν πολύ μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων τους με χρεωστικούς τίτλους.
Τροποποιητική νομοθεσία
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2016/1014 παρέτεινε την περίοδο κατά την οποία οι διαπραγματευτές βασικών εμπορευμάτων εξαιρούνται από τα μεγάλα χρηματοδοτικά ανοίγματα και τις απαιτήσεις ιδίων κεφαλαίων που ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 575/2013 έως τις ή την ημερομηνία έναρξης ισχύος τυχόν τροποποιήσεων, όποια από τις δύο ημερομηνίες προηγείται χρονικά.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2017/2395 θέσπισε μεταβατικές ρυθμίσεις για τον μετριασμό των επιπτώσεων της καθιέρωσης του Διεθνούς Προτύπου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 9 του Συμβουλίου Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (ΔΠΧΑ 9)1 για τα ίδια κεφάλαια και τη διαχείριση μεγάλων χρηματοδοτικών ανοιγμάτων ορισμένων ανοιγμάτων του δημόσιου τομέα που είναι εκπεφρασμένα στο εγχώριο νόμισμα κάποιου κράτους μέλους. Απαίτησε από τις τράπεζες που χρησιμοποιούν το ΔΠΧΠ να καταρτίσουν τις οικονομικές τους καταστάσεις για την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 9 από την . Δεδομένου ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ξαφνική σημαντική αύξηση των προβλέψεων για προσδοκώμενες πιστωτικές ζημίες – και κατά συνέπεια σε ξαφνική μείωση του κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 12 των ιδρυμάτων – ο κανονισμός επέτρεψε στα ιδρύματα να προσθέτουν στο κεφάλαιο κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 ένα μέρος της αύξησης των προσδοκώμενων πιστωτικών ζημιών ως πρόσθετο κεφάλαιο για μια μεταβατική περίοδο πέντε ετών έως τις .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2017/2401 καθορίζει τις αναθεωρημένες κεφαλαιακές απαιτήσεις για θέσεις σε τιτλοποίηση3. Τροποποιεί τις κανονιστικές κεφαλαιακές απαιτήσεις για ιδρύματα που ενεργούν ως μεταβιβάζοντες, ανάδοχοι ή επενδυτές σε συναλλαγές τιτλοποίησης, προκειμένου να αντικατοπτρίζουν επαρκώς τα ειδικά χαρακτηριστικά των απλών, διαφανών και τυποποιημένων τιτλοποιήσεων.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2019/630 τροποποιεί τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 575/2013 όσον αφορά την ελάχιστη κάλυψη ζημιών για μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα. Στοχεύει στην αποτροπή τυχόν υπερβολικής συσσώρευσης μη εξυπηρετούμενων δανείων4 στο μέλλον χωρίς επαρκή κάλυψη των ζημιών στους ισολογισμούς των τραπεζών. Επιδιώκει να διασφαλίσει ότι οι τράπεζες βάζουν στην άκρη επαρκή ίδια κεφάλαια όταν νέα δάνεια καθίστανται μη εξυπηρετούμενα. Ο κανονισμός θεσπίζει ένα «προληπτικό σύστημα ασφαλείας» που επιτρέπει στα ιδρύματα να καλύπτουν, έως τα κοινά ελάχιστα επίπεδα, τις ζημίες που υφίστανται και προβλέπονται από νέα δάνεια μόλις αυτά τα δάνεια καταστούν μη εξυπηρετούμενα. Όταν μια τράπεζα δεν συμμορφώνεται με την ισχύουσα απαίτηση ελάχιστης κάλυψης, θα απαιτείται να γίνει αφαίρεση από τα ίδια κεφάλαιά της.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2019/876 θέσπισε αλλαγές σχετικά με τον δείκτη μόχλευσης, τον δείκτη καθαρής σταθερής χρηματοδότησης, τις απαιτήσεις για ίδια κεφάλαια και επιλέξιμες υποχρεώσεις, τον πιστωτικό κίνδυνο αντισυμβαλλομένου, τον κίνδυνο αγοράς, τα ανοίγματα σε κεντρικούς αντισυμβαλλομένους, τα ανοίγματα σε οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων, τα μεγάλα χρηματοδοτικά ανοίγματα, τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων και δημοσίοποίησης.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2019/2033 θεσπίζει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο προληπτικής εποπτείας για τις επιχειρήσεις επενδύσεων. Παλαιότερα, όλες οι επιχειρήσεις επενδύσεων υπόκεινταν στους ίδιους κανόνες όσον αφορά το κεφάλαιο, τη ρευστότητα και τη διαχείριση κινδύνων με τις τράπεζες.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2020/873 θέσπισε ορισμένες στοχευμένες αλλαγές στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 575/2013 λόγω της πανδημίας της νόσου COVID-19. Αυτές οι αλλαγές αποσκοπούν να προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση από τις κεφαλαιακές απαιτήσεις προκειμένου να μεγιστοποιήσουν την ικανότητα των τραπεζών να δανείζουν και να απορροφούν ζημίες που σχετίζονται με την πανδημία, διατηρώντας παράλληλα την ανθεκτικότητά τους. Αυτές οι αλλαγές περιλαμβάνουν την προσαρμογή του χρόνου εφαρμογής ορισμένων διεθνών λογιστικών προτύπων και την προσωρινή επέκταση της προνομιακής μεταχείρισης στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που επωφελούνται από κρατική εγγύηση στο πλαίσιο των μέτρων για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2021/558 θεσπίζει αλλαγές για την αύξηση της ευαισθησίας ως προς τον συνολικό κίνδυνο του πλαισίου της ΕΕ για τις τιτλοποιήσεις, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η χρήση της τιτλοποίησης γίνεται πιο οικονομικά βιώσιμη για ιδρύματα εντός ενός εποπτικού πλαισίου που διατηρεί τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ΕΕ.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2022/2036 θεσπίζει αλλαγές όσον αφορά τον ενοποιημένο υπολογισμό για παγκόσμια συστημικά σημαντικά ιδρύματα με πολλές οντότητες εξυγίανσης για την καλύτερη διασφάλιση ότι η απορρόφηση των ζημιών και η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών γίνεται μέσω ιδιωτικών μέσων όταν οι εν λόγω τράπεζες γίνουν οικονομικά μη βιώσιμες και, κατά συνέπεια, τεθούν σε διαδικασία εξυγίανσης.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2023/2869 απαιτεί, όταν δημοσιεύουν πληροφορίες, τα ιδρύματα που καλύπτονται από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 575/2013 να υποβάλλουν τις εν λόγω πληροφορίες ταυτόχρονα στο αρμόδιο όργανο συλλογής ώστε να καταστούν προσβάσιμες στο ευρωπαϊκό ενιαίο σημείο πρόσβασης που θεσπίστηκε δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2023/2859.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2024/1623 περιέχει περαιτέρω κανόνες για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των τραπεζών έναντι οικονομικών κλυδωνισμών ενισχύοντας πτυχές των κανονιστικών ρυθμίσεων, της εποπτείας και της διαχείρισης κινδύνων. Οι τροποποιήσεις αποσκοπούν να περιορίσουν τις επιπτώσεις στα εσωτερικά μοντέλα των τραπεζών να υπολογίζουν τις κεφαλαιακές απαιτήσεις, να ενισχύσουν τη μέτρηση του πιστωτικού κινδύνου, του επιχειρησιακού κινδύνου και του κινδύνου της αγοράς και να θεσπίσουν σύστημα προληπτικής εποπτείας για τα ανοίγματα των πιστωτικών ιδρυμάτων σε κρυπτοστοιχεία.
Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 575/2013 παρέχει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξουσίες να εκδίδει κατ' εξουσιοδότηση και εκτελεστικές πράξεις προκειμένου να τεθεί πλήρως σε ισχύ το ενιαίο εγχειρίδιο τραπεζικών κανόνων. Ο πλήρης κατάλογος αυτών των πράξεων είναι διαθέσιμος εδώ.
ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ;
Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 575/2013 εφαρμόζεται από τις .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2016/1014 εφαρμόζεται από τις .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2017/2395 εφαρμόζεται από την .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2017/2401 εφαρμόζεται από την .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2019/630 εφαρμόζεται από τις .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2019/876 εφαρμόζεται από τις , με κάποιες εξαιρέσεις.
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2019/2033 εφαρμόζεται από τις .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2020/873 εφαρμόζεται από τις .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2021/558 εφαρμόζεται από τις .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2022/2036 έχει τεθεί σε εφαρμογή από τις , εκτός από ορισμένες εξαιρέσεις που έχουν τεθεί σε εφαρμογή από την .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2023/2869 εφαρμόζεται από τις .
Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2024/1623 έχει τεθεί σε εφαρμογή από την , εκτός από τις εξαιρέσεις που απαριθμούνται στο άρθρο 2.
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 575/2013 αποτελεί μέρος μιας δέσμης νομοθετικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένης μιας οδηγίας, που εγκρίθηκε για να καταστήσει τον τραπεζικό τομέα της ΕΕ πιο ανθεκτικό. Ο κανονισμός καθορίζει τις απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας για τα πιστωτικά ιδρύματα, ενώ η συνοδευτική οδηγία για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (οδηγία 2013/36/ΕΕ) διέπει την πρόσβαση σε δραστηριότητες αποδοχής καταθέσεων.
Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 9 (ΔΠΧΑ 9). Ένα πρότυπο που στοχεύει στη βελτίωση της χρηματοοικονομικής αναφοράς των χρηματοοικονομικών μέσων με τη χρήση ενός πιο προορατικού μοντέλου για την αναγνώριση των προσδοκώμενων πιστωτικών ζημιών σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία. Η εφαρμογή του ΔΠΧΑ 9 μπορεί να οδηγήσει σε ξαφνική σημαντική αύξηση των προβλέψεων για προσδοκώμενες πιστωτικές ζημίες και κατά συνέπεια σε ξαφνική μείωση του κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 των ιδρυμάτων. Επομένως, απαιτούνται ρυθμίσεις για τον μετριασμό των ενδεχομένως σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων στα κεφάλαια κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 λόγω της λογιστικής μεθόδου για τον προσδιορισμό πιστωτικών ζημιών.
Κεφάλαιο κοινών μετοχών της κατηγορίας 1. Μια συνιστώσα του κεφαλαίου κατηγορίας 1 που αποτελείται από το βασικό κεφάλαιο μιας τράπεζας και περιλαμβάνει κοινές μετοχές και τα κέρδη εις νέον.
Τιτλοποίηση. Μια συναλλαγή η οποία δίνει τη δυνατότητα στον δανειστή —στην πλειονότητα των περιπτώσεων μια τράπεζα— να αναχρηματοδοτήσει μια σειρά δανείων/ στοιχείων του ενεργητικού (π.χ. υποθήκες, μισθώσεις οχημάτων, καταναλωτικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες) μετατρέποντάς τα σε τίτλους στους οποίους μπορούν να επενδύσουν άλλα άτομα.
Μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Ένα δάνειο θεωρείται γενικά μη εξυπηρετούμενο όταν έχουν περάσει περισσότερες από 90 ημέρες χωρίς ο δανειολήπτης (εταιρεία ή άτομο) να πληρώσει τα οφειλόμενα ποσά ή τους τόκους που έχουν συμφωνηθεί ή όταν καθίσταται απίθανο ο δανειολήπτης να το αποπληρώσει.
ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 575/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της , σχετικά με τις απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας για πιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις επενδύσεων και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012 (ΕΕ L 176 της , σ. 1–337).
Οι διαδοχικές τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη έκδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.
ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ
Κανονισμός (ΕΕ) 2023/2859 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της , για τη θέσπιση ευρωπαϊκού ενιαίου σημείου πρόσβασης το οποίο παρέχει κεντρική πρόσβαση σε πληροφορίες διαθέσιμες στο κοινό σε σχέση με τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, τις κεφαλαιαγορές και τη βιωσιμότητα (ΕΕ L, 2023/2859, ).
Κανονισμός (ΕΕ) 2023/2869 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της , για την τροποποίηση ορισμένων κανονισμών όσον αφορά τη θέσπιση και τη λειτουργία του ευρωπαϊκού ενιαίου σημείου πρόσβασης (EE L, 2023/2869, ).
Οδηγία 2013/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της , σχετικά με την πρόσβαση στη δραστηριότητα πιστωτικών ιδρυμάτων και την προληπτική εποπτεία πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων, για την τροποποίηση της οδηγίας 2002/87/ΕΚ και για την κατάργηση των οδηγιών 2006/48/ΕΚ και 2006/49/ΕΚ (ΕΕ L 176 της , σ. 338–436).
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 648/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της , για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους και τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών (ΕΕ L 201 της , σ. 1–59).