ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πέμπτο τμήμα)
της 29ης Απριλίου 2004(1)

Οδηγία 94/62/ΕΚ – Συσκευασίες και απορρίμματα συσκευασίας – Πλαστικές σακούλες με χειρολαβή – Εθνική νομοθεσία περί συλλογής και ανακτήσεως των χρησιμοποιημένων συσκευασιών και των απορριμμάτων συσκευασίας – Συλλογή και ανάκτηση των χρησιμοποιημένων συσκευασιών και των απορριμμάτων συσκευασίας – Υποχρέωση χρησιμοποιήσεως εξουσιοδοτημένης επιχειρήσεως ή οργανώσεως συστήματος συλλογής – Παραδεκτό

Στην υπόθεση C-341/01,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Landesgericht Korneuburg (Αυστρία) προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 234 ΕΚ, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Plato Plastik Robert Frank GmbH

και

Caropack Handelsgesellschaft mbH,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία του άρθρου 3, σημείο 1, της οδηγίας 94/62/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 1994, για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας (EE L 365, σ. 10), καθώς και άλλων κοινοτικών διατάξεων,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πέμπτο τμήμα),,

συγκείμενο από τους C. W. A. Timmermans, προεδρεύοντα του πέμπτου τμήματος, A. Rosas (εισηγητή) και S. von Bahr, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: P. Léger
γραμματέας: M. Mugica Arzamendi, κύρια υπάλληλος διοικήσεως,

λαμβάνοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

–

η Plato Plastik Robert Frank GmbH, εκπροσωπούμενη από τον Μ. Deuretsbacher, Rechtsanwalt,

–

η Caropack Handelsgesellschaft mbH, εκπροσωπούμενη από τον K. Berger, Rechtsanwalt,

–

η Αυστριακή Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την C. Pesendorfer,

–

η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον G. de Bergues,

–

η Φινλανδική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την T. Pynnä,

–

η Σουηδική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την B. Hernqvist,

–

η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τον G. zur Hausen,

αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις της Plato Plastik Robert Frank GmbH, εκπροσωπούμενης από τον M. Deuretsbacher και τον P. Angst, Richter im Ruhestand, της Caropack Handelsgesellschaft mbH, εκπροσωπούμενης από τον K. Berger, της Αυστριακής Κυβερνήσεως, εκπροσωπούμενης από τον T. Kramler, και της Επιτροπής, εκπροσωπούμενης από τον G. zur Hausen, κατά τη συνεδρίαση της 22ας Μαΐου 2003,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 11ης Σεπτεμβρίου 2003,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

α)

η συσκευασία προς πώληση ή πρωτογενής συσκευασία, δηλαδή η συσκευασία η σχεδιασμένη κατά τρόπο που να αποτελεί, στο σημείο αγοράς, χωριστή μονάδα προς πώληση στον τελικό χρήστη ή καταναλωτή·

β)

η ομαδοποιημένη συσκευασία ή δευτερογενής συσκευασία, δηλαδή η συσκευασία η σχεδιασμένη κατά τρόπο που να αποτελεί, στο σημείο αγοράς, σύνολο ορισμένου αριθμού μονάδων προς πώληση, είτε αυτές πωλούνται ως έχουν στον τελικό χρήστη ή καταναλωτή, είτε χρησιμεύουν μόνο για την πλήρωση των εκθετηρίων στο σημείο πώλησης· η εν λόγω συσκευασία μπορεί να αφαιρείται από το προϊόν χωρίς να επηρεάζονται τα χαρακτηριστικά του·

γ)

η συσκευασία μεταφοράς ή τριτογενής συσκευασία, δηλαδή η συσκευασία η σχεδιασμένη κατά τρόπο που να διευκολύνει τη διακίνηση και μεταφορά αριθμού μονάδων προς πώληση ή ομαδοποιημένων συσκευασιών, προκειμένου να αποφεύγεται η διά χειρός διακίνηση και οι ζημίες κατά τη μεταφορά […]»

α)

η επιστροφή ή/και η συλλογή χρησιμοποιημένων συσκευασιών ή/και απορριμμάτων συσκευασίας από τον καταναλωτή ή άλλο τελικό χρήστη ή από το ρεύμα των απορριμμάτων, προκειμένου να διοχετεύονται προς τις πλέον ενδεδειγμένες εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης απορριμμάτων·

β)

η επαναχρησιμοποίηση ή η ανάκτηση, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης, των συλλεγομένων συσκευασιών ή/και απορριμμάτων συσκευασίας,

«1:α)

Αποτελούν οι πλαστικές σακούλες με χειρολαβή συσκευασία, κατά την έννοια της οδηγίας 94/62 […], ιδίως δε κατά το άρθρο 3, σημείο 1, αυτής

–

στην περίπτωση που προσφέρονται από τον λιανοπωλητή, πλησίον του ταμείου, ως εμπόρευμα, παραδίδονται δε στον πελάτη, κατόπιν αιτήσεώς του και έναντι αντιτίμου, με σκοπό τη μεταφορά των αγορασθέντων εμπορευμάτων, ή

–

στην περίπτωση κατά την οποία παραδίδονται, για τον ίδιο σκοπό, από τον λιανοπωλητή στον πελάτη, μετά την καταβολή του αντιτίμου για τα αγορασθέντα εμπορεύματα, χωρίς να ζητηθούν από αυτόν και χωρίς υποχρέωση καταβολής χωριστού αντιτίμου, τοποθετούνται δε, επομένως, εντός αυτών τα αγορασθέντα εμπορεύματα;

–

Δεύτερο ερώτημα, τιθέμενο επικουρικώς σε περίπτωση, κατά την οποία θα δοθεί αρνητική απάντηση σε ένα εκ των ως άνω ερωτημάτων:

Μπορούν ο Αυστριακός νομοθέτης ή η Επιτροπή να υπαγάγουν προϊόντα, τα οποία δεν αποτελούν συσκευασίες κατά την έννοια της ανωτέρω οδηγίας, στις διατάξεις της οδηγίας αυτής για τις συσκευασίες, ή σε ανάλογες διατάξεις;

2.

Είναι σύμφωνο με το κοινοτικό δίκαιο να επιβάλει τέλη (“τέλη αδείας”) ο φορέας που είναι αρμόδιος για τη λειτουργία του ισχύοντος στην Αυστρία συστήματος συλλογής και ανακτήσεως, ακόμα και όταν πρόκειται για σακούλες οι οποίες δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 94/62, εκ μόνου του λόγου ότι φέρουν σήμα “Der Grüne Punkt”, ήτοι “πράσινη βούλα”) του οποίου τη χρήση δικαιούται να επιτρέπει;

3.

α) Πρέπει να θεωρείται ως “παραγωγός”, κατά την έννοια του άρθρου 3, σημείο 1, της οδηγίας 94/62, μόνον εκείνος ο οποίος συνδυάζει το εμπόρευμα με το προϊόν που χρησιμοποιείται για συσκευασία ή μήπως και εκείνος ο επιχειρηματίας, ο οποίος παράγει το προοριζόμενο για τη συσκευασία προϊόν, το οποίο, επομένως, πρέπει να θεωρείται ως υλικό συσκευασίας;

β) Ερώτημα τιθέμενο επικουρικώς για την περίπτωση, κατά την οποία θα δοθεί καταφατική απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα:

Μπορούν ο Αυστριακός νομοθέτης ή η Επιτροπή να υποχρεώσουν επιχειρηματία, ο οποίος παράγει απλώς υλικό συσκευασίας, ήτοι προϊόν προοριζόμενο να περιλάβει εμπορεύματα, να συμμετάσχει σε σύστημα συλλογής και ανακτήσεως το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή κατά το άρθρο 7, παράγραφος 1, της οδηγίας 94/62;

4.

Αντιβαίνει προς την αρχή “ο ρυπαίνων πληρώνει”, της οποίας γίνεται μνεία στις αιτιολογικές σκέψεις της οδηγίας 94/62, νομοθετική διάταξη, όπως αυτή του άρθρου 3, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, της Verpackungsverordnung, κατά την οποία οι παραγωγοί, ιδίως δε οι παραγωγοί υλικών συσκευασίας (βλ. τις συνδυασμένες διατάξεις του άρθρου 3, παράγραφος 1, και του άρθρου 1, παράγραφος 1, της Verpackungsverordnung), οι εισαγωγείς, συσκευαστές και έμποροι υποχρεούνται να συγκεντρώνουν δωρεάν τις συσκευασίες πωλήσεως και τις συσκευασίες μεταφοράς μετά τη χρήση τους, της αντιθέσεως προς την ως άνω αρχή συνισταμένης ενδεχομένως στο γεγονός ότι η ομάδα προσώπων, τα οποία αφορά αυτή η υποχρέωση, ορίζεται υπερβολικά στενά και δεν περιλαμβάνει τον καταναλωτή, και (ή) αντίκειται η διάταξη αυτή προς το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας, εφόσον σε αυτό μεν ορίζεται ως στόχος της οδηγίας η αποτροπή εμποδίων στο εμπόριο, η δε επιβαλλόμενη στον παραγωγό υποχρέωση να συγκεντρώνει τα υλικά συσκευασίας αποτελεί το μεγαλύτερο από τα δυνατά εμπόδια στο εμπόριο;

5.

Αντιβαίνει προς την αρχή της αναλογικότητας ένα σύστημα συλλογής και ανακτήσεως, όπως αυτό που διαχειρίζεται η εταιρία Altstoff Recycling Austria σύμφωνα με το άρθρο 11 της Verpackungsverordnung, εάν είναι δυσανάλογο προς τις απαιτήσεις αποτελεσματικής προστασίας του περιβάλλοντος;

6.

Αντιβαίνει προς τις αρχές που τίθενται με τα άρθρα 30 ΕΚ επ., ειδικότερα δε με το άρθρο 37 ΕΚ, η εγκαθίδρυση σε κράτος μέλος, όπως συνέβη στην Αυστρία βάσει του άρθρου 11 της Verpackungsverordnung, στο πλαίσιο της εφαρμογής του άρθρου 7 της οδηγίας, ενός συστήματος συλλογής και ανακτήσεως μονοπωλιακού χαρακτήρα (στην Αυστρία, η εταιρία Altstoffrecycling Austria), κατά τρόπο που να περιορίζονται δυσανάλογα και υπερβολικά ο ανταγωνισμός και οι θεμελιώδεις ελευθερίες, το μέτρο δε αυτό να μην συμβάλλει στην αποτελεσματική βελτίωση του επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος, ενώ, εξάλλου, το σύστημα αυτό, το οποίο ισχύει παραλλήλως προς το δίκτυο των οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως, δεν συμβιβάζεται με τον σκοπό του διαχωρισμού των απορριμμάτων στην πηγή, ο οποίος είναι “θεμελιώδους σημασίας” κατά τις αιτιολογικές σκέψεις της οδηγίας, καθόσον προβλέπει την ανάμιξη όλων των συσκευασιών που φέρουν το σήμα “η πράσινη βούλα” και, επιπλέον, αφαιρεί από τον καταναλωτή το δικαίωμα, το οποίο του παρέχει και του διασφαλίζει η έκτη οδηγία ΦΠΑ της 17ης Μαΐου 1977, να υποβάλλεται, κατά περίπτωση, σε ΦΠΑ με συντελεστή μειωμένο κατά το ήμισυ ή με ελαττωμένο συντελεστή, για τη διάθεση των οικιακών του απορριμμάτων;

7.

Μπορεί η Verpackungsverordnung να θέσει σε εφαρμογή τα επιβαλλόμενα από το άρθρο 7, παράγραφος 1, της οδηγίας, συστήματα συλλογής και ανακτήσεως, εγκαθιδρύοντας μονοπώλιο ή ολιγοπώλιο το οποίο να έχει το δικαίωμα διαθέσεως του συνόλου των απορριμμάτων συσκευασίας που μετατρέπονται εκ νέου σε πρώτη ύλη και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, δια της παροχής ενισχύσεων σε ορισμένες επιχειρήσεις, ορισμένους τομείς (π.χ., τη βιομηχανία τσιμέντου) ή ορισμένους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως (π.χ. τον δήμο Βιέννης), να κατευθύνει και να επιδοτεί κατά το δοκούν την ανάκτηση των απορριμμάτων, με συνέπεια τη νόθευση του ανταγωνισμού, ή μήπως ένα τέτοιο σύστημα αντιβαίνει προς το κοινοτικό δίκαιο και, ειδικότερα, προς τα άρθρα 30 ΕΚ επ., ιδίως δε προς το άρθρο 37 ΕΚ;»

Για τους λόγους αυτούς,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πέμπτο τμήμα),