ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 28.5.2025

JOIN(2025) 135 final

ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Η στρατηγική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου

Η γεωστρατηγική σημασία της περιοχής του Εύξεινου Πόντου

Ο Εύξεινος Πόντος είναι μια περιοχή καίριας γεωστρατηγικής σημασίας, η οποία γεφυρώνει την Ευρώπη με την Ασία και διαθέτει αναξιοποίητες δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης και στρατηγικές οδούς διαμετακόμισης, ιδίως για την πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους και κρίσιμες πρώτες ύλες.

Η κρίσιμη σημασία της αναδεικνύεται από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, ο οποίος κλόνισε τα θεμέλια της διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες και αποκάλυψε τα τρωτά σημεία της ευρωπαϊκής και περιφερειακής ασφάλειας. Ο πόλεμος αυτός έχει βυθίσει την περιφερειακή ασφάλεια στα χαμηλότερα επίπεδα από τον Ψυχρό Πόλεμο και απαιτεί την ισχυρή και συντονισμένη αντίδραση της ΕΕ. Σε αυτό το εξελισσόμενο γεωπολιτικό τοπίο με επίκεντρο την περιοχή του Εύξεινου Πόντου, η ΕΕ εντείνει τις προσπάθειές της με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία έχει ως στόχο, αφενός, τη στήριξη της δημοκρατικής ανθεκτικότητας μιας περιοχής που είναι ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα και την ευημερία της Ευρώπης και, αφετέρου, τη διαφύλαξη των συμφερόντων μας.

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να στηρίξει την Ουκρανία και τις γειτονικές της χώρες, προασπίζοντας την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική τους ακεραιότητα, προωθώντας την ειρήνη και τον διάλογο, παρέχοντας εγγυήσεις ασφάλειας και συμβάλλοντας στην ανάκαμψη και στην ανασυγκρότηση. Αντιστοίχως, η ασφάλεια στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας δίκαιης, καθολικής και διαρκούς ειρήνης.

Ορισμένες χώρες στην περιοχή βρίσκονται σε πορεία προσχώρησης ή στενότερης ευθυγράμμισης με την ΕΕ. Η διαδικασία διεύρυνσης, η σταδιακή ενσωμάτωση των υποψήφιων χωρών στην εσωτερική αγορά και οι ολοκληρωμένες εταιρικές σχέσεις στην περιοχή θα απελευθερώσουν το οικονομικό δυναμικό, θα ενισχύσουν το κράτος δικαίου και θα επιταχύνουν τις μεταρρυθμίσεις. Η ειρήνη και η ασφάλεια αποτελούν τη βάση αυτής της ανανεωμένης προσέγγισης.

Ο Εύξεινος Πόντος, πέρα από την άμεση γειτονία του, είναι σημαντικός σε παγκόσμιο επίπεδο. Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου αποτελεί κρίσιμο σύνδεσμο μεταξύ της Ευρώπης, του Νότιου Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας και της Ανατολικής Μεσογείου και διαδραματίζει στρατηγικό ρόλο για την ευρωπαϊκή και τη συνολική παγκόσμια ασφάλεια, το διεθνές εμπόριο, την ενέργεια και την επισιτιστική ασφάλεια (κυρίως όσον αφορά τα σιτηρά). Με πληθυσμό σχεδόν 174 εκατομμυρίων ανθρώπων 1 , τα κράτη που περιβάλλουν τον Εύξεινο Πόντο 2 (εξαιρουμένης της Ρωσίας) παράγουν ΑΕΠ της τάξης περίπου των 2 τρισ. EUR 3 . Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για τις περισσότερες χώρες της περιοχής του Εύξεινου Πόντου, με συνολικό όγκο εμπορικών συναλλαγών ύψους 310 δισ. EUR 4 , και ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για την Κεντρική Ασία 5 . Η ισχυροποίηση της συνεργασίας μας και η προώθηση ενισχυμένων οικονομικών δεσμών θα συμβάλουν στην ανταγωνιστικότητα τόσο της περιοχής όσο και της ίδιας της ΕΕ. 

Παράλληλα με τη γεωπολιτική και οικονομική σημασία του, ο Εύξεινος Πόντος αποτελεί δυναμικό κόμβο καινοτομίας και πολιτισμού. Οι περιβαλλοντικές προκλήσεις του Εύξεινου Πόντου απαιτούν επίσης ισχυρότερη περιφερειακή συνεργασία —για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, την ανάπτυξη της γαλάζιας οικονομίας και την αύξηση της ανθεκτικότητας των παράκτιων κοινοτήτων στην κλιματική αλλαγή. Η ασφάλεια και η προστασία του Εύξεινου Πόντου είναι ουσιαστικής σημασίας για την κατοχύρωση της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας, της ασφάλειας και της προστασίας στη θάλασσα. Επιπλέον, πρέπει να αντιμετωπίσουμε άμεσα τις υβριδικές απειλές, όπως οι κυβερνοεπιθέσεις, οι εκστρατείες παραπληροφόρησης και η χειραγώγηση των πληροφοριών και οι παρεμβάσεις από το εξωτερικό (FIMI).

Η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ: κόμβος ασφάλειας, σταθερότητας και ευημερίας

Η στρατηγική αυτή συγκεντρώνει εσωτερικά και εξωτερικά μέσα της ΕΕ σε ένα ενιαίο πλαίσιο. Στο πλαίσιο της Global Gateway, η ΕΕ έχει ως στόχο να κινητοποιήσει στρατηγικές επενδύσεις, να εμβαθύνει τις εταιρικές σχέσεις και να εξασφαλίσει απτά οφέλη μέσω της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», ενισχύοντας τον ρόλο της Ευρώπης ως αξιόπιστου γεωπολιτικού παράγοντα. Η νέα στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου που περιγράφεται συνοπτικά στην παρούσα κοινή ανακοίνωση ανταποκρίνεται στην εξελισσόμενη γεωπολιτική συγκυρία και προτείνει πολλαπλές οδούς για την ανάπτυξη στενότερης συνεργασίας με την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, τη Γεωργία, την Τουρκία, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, καθώς και με σχετικούς εταίρους και οργανισμούς.

Ο ρόλος και η ευθύνη της ΕΕ στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου αυξάνονται, ιδίως με την έναρξη των διαπραγματεύσεων προσχώρησης με την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, αλλά και με τη Γεωργία, σε περίπτωση που η χώρα επανέλθει στην πορεία της προς την ΕΕ. Η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ αποτελεί στρατηγική επένδυση για την ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας και ανθεκτικότητας. Η ΕΕ σκοπεύει να στηρίξει τους ενδιαφερόμενους εταίρους για την ένταξή τους στην ΕΕ ενισχύοντας το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Με τη σταδιακή ένταξη των υποψήφιων χωρών και τη συμμετοχή τους σε πρωτοβουλίες της ΕΕ θα εξασφαλιστούν απτά οφέλη για τους πολίτες και θα αντιμετωπιστούν προκλήσεις ήδη πριν από την προσχώρηση. Η ΕΕ θα συνεργαστεί στενά με τους εταίρους της για την ευθυγράμμιση με την κοινή της εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων και της αμυντικής πολιτικής. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην επιβολή των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ κατά της Ρωσίας και της Λευκορωσίας, κυρίως όσον αφορά την αντιμετώπιση της καταστρατήγησης των κυρώσεων.

Στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, η ΕΕ επικεντρώνεται στην ειρήνη και στο διεθνές δίκαιο για την απελευθέρωση δυνατοτήτων οικονομικής ανάπτυξης, βιώσιμων επενδύσεων και ενισχυμένης περιφερειακής συνδεσιμότητας. Στο πλαίσιο αυτό, η στήριξη της συνολικής ανθεκτικότητας, ασφάλειας και ανασυγκρότησης της Ουκρανίας έχει καθοριστική σημασία, παράλληλα με την ειρήνη και τη σταθερότητα στον Νότιο Καύκασο, ιδίως όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεων Αρμενίας–Αζερμπαϊτζάν, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης υπογραφής της ειρηνευτικής συνθήκης, καθώς και την εξομάλυνση των σχέσεων Αρμενίας–Τουρκίας.

Σημαντική είναι και η υιοθέτηση συντονισμένης προσέγγισης με την Τουρκία, η οποία αποτελεί υποψήφια προς ένταξη χώρα και εταίρο στρατηγικής σημασίας για την ΕΕ. Η επανέναρξη της συνεργασίας παραμένει καίριας σημασίας σύμφωνα με την κοινή ανακοίνωση του Νοεμβρίου του 2023 6 και τα σχετικά συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 7 . Πρόκειται για κοινή ευθύνη με στόχο την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή, με βάση τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και το διεθνές δίκαιο. Η Τουρκία και η ΕΕ έχουν κοινό στόχο τον τερματισμό του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, τον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας της Ουκρανίας και τη διαφύλαξη της ασφάλειας στην περιοχή. Η συμμετοχή της Τουρκίας σε διπλωματικές προσπάθειες, όπως η διευκόλυνση της πρωτοβουλίας για τα σιτηρά στον Εύξεινο Πόντο 8 και των ανταλλαγών κρατουμένων, αναδεικνύει τη σημασία της ως οικονομικού παράγοντα και παράγοντα ασφάλειας στην περιοχή. Επιπλέον, η Τουρκία μπορεί να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο στην αντιμετώπιση του σκιώδους στόλου της Ρωσίας και να συμβάλει στις προσπάθειες για την ενίσχυση της ασφάλειας στη θάλασσα, της ενεργειακής ασφάλειας και της συνδεσιμότητας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τις σχετικές συμβάσεις. Η Τουρκία και η ΕΕ βρίσκονται σε τελωνειακή ένωση και έχουν σημαντική εμπορική εταιρική σχέση μεταξύ τους.

Τρεις πυλώνες για τη μελλοντική συνεργασία ΕΕ – Εύξεινου Πόντου

Η μελλοντική συνεργασία με την περιοχή του Εύξεινου Πόντου θα διαρθρωθεί σε τρεις βασικούς πυλώνες:

Øενίσχυση της ασφάλειας, της σταθερότητας και της ανθεκτικότητας·

Øπροώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και ευημερίας·

Øυποστήριξη της προστασίας του περιβάλλοντος, της ανθεκτικότητας και της ετοιμότητας στην κλιματική αλλαγή και της πολιτικής προστασίας.

Για να αυξηθεί ο επιθυμητός αντίκτυπος των κοινών δράσεων, θα υλοποιηθούν εμβληματικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο καθενός από αυτούς τους πυλώνες. Στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών θα αντιμετωπιστούν οι άμεσες προκλήσεις των συγκρούσεων και της ασφάλειας και θα απελευθερωθεί το αναπτυξιακό δυναμικό της περιοχής.

Η μελλοντική πορεία για τη δέσμευση της ΕΕ

Η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ είναι ένα μακρόπνοο πλαίσιο πολιτικής, το οποίο συνδυάζει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα.

Για την αξιοποίηση του δυναμικού της περιοχής του Εύξεινου Πόντου, η ΕΕ αναλαμβάνει τις ακόλουθες δεσμεύσεις:

·Εμβάθυνση των εταιρικών σχέσεων: Ενίσχυση των διμερών δεσμών με τις χώρες του Εύξεινου Πόντου για την προώθηση της περιφερειακής ασφάλειας και ευημερίας, με παράλληλη διασφάλιση των διασυνδέσεων με την ΕΕ και ενίσχυση της διαπεριφερειακής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας με τη Βαλτική θάλασσα.

·Ασφάλεια και η επίλυση των συγκρούσεων: Στήριξη της ειρήνης και της επίλυσης των συγκρούσεων, μεταξύ άλλων με την ενθάρρυνση της διαμεσολάβησης και της διευκόλυνσης του διαλόγου και την ενίσχυση της συνεργασίας για την ανάπτυξη ικανοτήτων, τη στρατιωτική κινητικότητα και την αποναρκοθέτηση. Η δέσμευση αυτή αφορά επίσης τη στήριξη της διαπραγμάτευσης και της παρακολούθησης των συμφωνιών κατάπαυσης του πυρός, καθώς και τη διευκόλυνση συμπεριληπτικών προσπαθειών για την οικοδόμηση της ειρήνης.

·Προάσπιση του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας: Ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας, κυρίως μέσω της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικότητας του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, καθώς και μέσω της αντιμετώπισης της διαφθοράς, του οργανωμένου εγκλήματος, της κυβερνοασφάλειας, της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό και της παραπληροφόρησης, αλλά και της προώθησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ισότητας των φύλων.

·Ενοποίηση της αγοράς ενέργειας: Προώθηση μεταρρυθμίσεων πολιτικής ώστε να καταστεί δυνατή η αύξηση της εμπορίας ενέργειας σε διασυνοριακό επίπεδο, να διευκολυνθεί η ανάπτυξη της δυναμικότητας παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, να διαφοροποιηθεί ο ενεργειακός εφοδιασμός για τη μείωση της εξάρτησης από τη Ρωσία, να βελτιωθεί η βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, να αυξηθεί η πρόσβαση των νοικοκυριών σε οικονομικά προσιτή ενέργεια και, εντέλει, να ενισχυθεί η ενεργειακή ασφάλεια.

·Ενεργειακή απόδοση και απανθρακοποίηση: Προώθηση μέτρων ενεργειακής απόδοσης για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σύμφωνα με την πορεία απανθρακοποίησης της ΕΕ και τις διεθνείς δεσμεύσεις, και στήριξη της μετάβασης της περιοχής σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών.

·Ανάπτυξη υποδομών: Βελτίωση της συνδεσιμότητας μέσω της ανάπτυξης υποδομών μεταφορών και ενέργειας και ψηφιακών υποδομών, ευθυγραμμισμένων με τα διευρωπαϊκά δίκτυα, για τη σύνδεση μεταξύ της Ευρώπης, της Ασίας και της Μεσογείου.

·Εμπόριο: Μεγιστοποίηση των αμοιβαίων οικονομικών οφελών με τη βελτίωση των εμπορικών σχέσεων, την προώθηση επενδύσεων με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και τη διασφάλιση περαιτέρω οικονομικής ολοκλήρωσης. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται η πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες στην Κεντρική Ασία μέσω του διαδρόμου μεταφορών μέσω της Κασπίας για τη σύνδεση με μια σταθερή και ασφαλή περιοχή του Εύξεινου Πόντου. 

·Ετοιμότητα και ανθεκτικότητα: Ενίσχυση της συνεργασίας και της ανταλλαγής ορθών πρακτικών με σκοπό την πρόβλεψη, τον εντοπισμό, την πρόληψη και τη διαχείριση απειλών και περιστατικών, ιδίως ενόψει κοινών προκλήσεων στη Βαλτική θάλασσα, μεταξύ άλλων για την αντιμετώπιση της χειραγώγησης των πληροφοριών, και βελτίωση της προστασίας κρίσιμων υποδομών —συμπεριλαμβανομένων όλων των τύπων ενεργειακών υποδομών— από υβριδικές απειλές. Ενίσχυση της ικανότητας ανάκαμψης.

·Προστασία του περιβάλλοντος και κλιματική αλλαγή: Ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας για την προστασία και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος με σκοπό τη διατήρηση του δυναμικού της γαλάζιας οικονομίας και την αύξηση της ανθεκτικότητας των παράκτιων κοινοτήτων, με παράλληλη αντιμετώπιση των ευρύτερων περιβαλλοντικών απειλών και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, καθώς και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, και προώθηση βιώσιμων πρακτικών.

·Εκπαίδευση, δεξιότητες και έρευνα: Ενίσχυση των δεσμών μεταξύ του τομέα της έρευνας και της ακαδημαϊκής κοινότητας και προώθηση της ποιότητας και της συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης. Προώθηση πολιτικών ανάπτυξης δεξιοτήτων και απασχόλησης σε ολόκληρη την περιοχή, σύμφωνα με τους στόχους της Ένωσης Δεξιοτήτων.

·Αμυντική βιομηχανία: Συνεργασία για την ανάπτυξη βιομηχανικών πόρων που σχετίζονται με την άμυνα στην περιοχή.

·Πολιτισμός: Ενίσχυση των πολιτιστικών ανταλλαγών και της πολιτιστικής συνεργασίας για την απελευθέρωση του αναπτυξιακού δυναμικού, την προώθηση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας και την προώθηση κοινών αξιών και αμοιβαίας κατανόησης.

Η υλοποίηση θα βασιστεί σε μια σειρά εταιρικών σχέσεων και πλαισίων συνεργασίας με τις χώρες της περιοχής του Εύξεινου Πόντου, κυρίως στις συμφωνίες σύνδεσης / σφαιρικές και σε βάθος ζώνες ελεύθερων συναλλαγών (στο εξής: DCFTA) με την Ουκρανία 9 , τη Δημοκρατία της Μολδαβίας 10 —και τα αντίστοιχα διαπραγματευτικά τους πλαίσια με την ΕΕ— και τη Γεωργία 11 , στη συμφωνία σύνδεσης με την Τουρκία 12 , στην κοινή ανακοίνωση του ΥΕ/ΑΠ – της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Νοεμβρίου 2023, με τίτλο «Η τρέχουσα κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ–Τουρκίας» 13 , και σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στη συνολική και ενισχυμένη συμφωνία εταιρικής σχέσης με την Αρμενία 14 και στη συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με το Αζερμπαϊτζάν 15 , καθώς και στα πλαίσια περιφερειακής συνεργασίας της συνέργειας του Εύξεινου Πόντου 16 , του κοινού θαλάσσιου θεματολογίου για τον Εύξεινο Πόντο 17 , του στρατηγικού θεματολογίου έρευνας και καινοτομίας (στο εξής: SRIA) 18 , του προγράμματος Interreg NEXT για τη λεκάνη του Εύξεινου Πόντου 19 και των λωρίδων αλληλεγγύης ΕΕ–Ουκρανίας 20 .

Ειδικότερα, η Ανατολική Εταιρική Σχέση 21 διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη στήριξη κρίσιμων μεταρρυθμίσεων, στην προώθηση της συνεργασίας και των επενδύσεων, στη συνεργασία με τους νέους και την κοινωνία των πολιτών και στην προώθηση στενότερων δεσμών μεταξύ της ΕΕ και των ενδιαφερόμενων εταίρων, καθώς και στην περιφερειακή συνεργασία. Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου είναι πρωταρχικής σημασίας για την αναζωογόνηση του πλαισίου της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, στο επίκεντρο του οποίου θα υπάρχει ειδικό θεματολόγιο περιφερειακής συνδεσιμότητας.

Η Global Gateway 22 —η στρατηγική της ΕΕ για την προώθηση της βιώσιμης και υψηλής ποιότητας ανάπτυξης υποδομών παγκοσμίως— θα αποτελέσει πρωταρχικό πλαίσιο για την κινητοποίηση επενδύσεων στον τομέα της συνδεσιμότητας και για την προώθηση ισχυρότερων επιχειρηματικών δεσμών μεταξύ της ΕΕ και της ευρύτερης περιοχής του Εύξεινου Πόντου, σύμφωνα με την εφαρμογή της πολιτικής για τα διευρωπαϊκά δίκτυα. Η στρατηγική Global Gateway εφαρμόζεται ήδη ενεργά στην Ουκρανία, τη Μολδαβία, τον Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Ο Εύξεινος Πόντος λειτουργεί ως σύνδεση καίριας σημασίας μεταξύ της ΕΕ και της Κεντρικής Ασίας, καθώς διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην ενίσχυση της συνδεσιμότητας και στην προώθηση του εμπορίου. Με στρατηγική εστίαση στην περιοχή, βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικές επενδύσεις για την ενίσχυση των μεταφορών, της ενέργειας και των ψηφιακών υποδομών με στόχο την περαιτέρω βελτίωση, αφενός, των διηπειρωτικών συνδέσεων μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας και, αφετέρου, της ασφάλειας των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού.

1. Ασφάλεια, σταθερότητα και ανθεκτικότητα

Η ασφάλεια στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου και στην Ευρώπη είναι στενά συνδεδεμένη με την ασφάλεια της Ουκρανίας. Η ΕΕ θα προωθήσει δράσεις οι οποίες θα συμβάλουν στις εγγυήσεις ασφάλειας προς την Ουκρανία, μεταξύ άλλων στον θαλάσσιο τομέα. Η ασφάλεια στη θάλασσα στον Εύξεινο Πόντο είναι απαραίτητη για την παροχή εγγυήσεων στους περιφερειακούς εταίρους και για την αξιοποίηση του ανεκμετάλλευτου δυναμικού της περιοχής του Εύξεινου Πόντου.

Η ΕΕ θα πρέπει να εντείνει, να στηρίξει και να συντονίσει τις προσπάθειες των κρατών μελών και των εταίρων για την ανάπτυξη θαλάσσιων ικανοτήτων και παραγόντων διευκόλυνσης όσον αφορά την παρακολούθηση της θάλασσας, μεταξύ άλλων για την παρατήρηση πιθανής κατάπαυσης του πυρός στη θάλασσα, τις προσπάθειες εκκαθάρισης ναρκών, την προστασία κρίσιμων υποδομών, τις περιπολίες εμπορικών θαλάσσιων γραμμών, την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών, με σκοπό την αποτροπή μελλοντικών επιθέσεων στην περιοχή και, εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες, την εδραίωση της ειρήνης. 

Η ΕΕ θα στηρίξει τα κράτη μέλη της και τις ομονοούσες χώρες-εταίρους του Εύξεινου Πόντου ώστε να αναπτύξουν την άμυνά τους και να αποκτήσουν τις απαιτούμενες ικανότητες για την αντιμετώπιση αυξανόμενων και πολύπλευρων απειλών, μεταξύ άλλων μέσω της δέσμης μέτρων για την άμυνα που συμφωνήθηκε πρόσφατα 23 και στηρίζεται από τη χρηματοδότηση που προβλέπεται από το σχέδιο «ReArm Europe» / Readiness 2030 24 . Η ενσωμάτωση της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας στην ευρωπαϊκή τεχνολογική και βιομηχανική βάση στον τομέα της άμυνας (ΕΒΤΒΑ) και η αύξηση των επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες θα συμβάλουν στην ενίσχυση των θαλάσσιων ικανοτήτων στον Εύξεινο Πόντο.

Η ΕΕ ενισχύει τη συνεργασία της με τις χώρες της περιοχής του Εύξεινου Πόντου μέσω διαλόγων για την ασφάλεια και την άμυνα, της ανάπτυξης ικανοτήτων, της δράσης για την αποναρκοθέτηση, της ανάπτυξης ενωσιακών αποστολών Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (στο εξής: ΚΠΑΑ) και της παροχής στήριξης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για την Ειρήνη (ΕΜΕ). Με τη θέσπιση διαφόρων πρωτοβουλιών για την ασφάλεια, για παράδειγμα της αναθεωρημένης στρατηγικής της ΕΕ για την ασφάλεια στη θάλασσα 25  ή της αντιμετώπισης υβριδικών απειλών 26  , και την ενίσχυση της ασφάλειας κρίσιμων θαλάσσιων υποδομών 27 , παρέχονται νέες δυνατότητες για την ενίσχυση της ασφάλειας στην περιοχή. Τόσο η στρατηγική εταιρική σχέση της ΕΕ με το ΝΑΤΟ όσο και οι καθιερωμένες μορφές και οι εδραιωμένοι τομείς συνεργασίας σε επίπεδο προσωπικού μπορούν να αξιοποιηθούν περαιτέρω.

1.1    Στήριξη της περιφερειακής συνεργασίας για την αποναρκοθέτηση και την ασφάλεια στη θάλασσα, την άμυνα και την προστασία

Βασική πρόκληση στον Εύξεινο Πόντο αποτελεί ο κίνδυνος που ενέχουν οι ναρκοθετημένες περιοχές στα ύδατα των παράκτιων κρατών, οι παρασυρόμενες νάρκες και άλλα μη εκραγέντα υλικά (στο εξής: ΜΕΥ), που δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια και την προστασία στη θάλασσα, τις δραστηριότητες της γαλάζιας οικονομίας και το θαλάσσιο περιβάλλον. Με βάση την υφιστάμενη τριμερή πρωτοβουλία αποναρκοθέτησης της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Τουρκίας για τον Εύξεινο Πόντο και σε συντονισμό με αυτήν, η ΕΕ θα εργαστεί ώστε οι ακτές και η περιοχή του Εύξεινου Πόντου να απαλλαγούν από νάρκες, κάτι που είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη διαδρόμων μεταφορών που στηρίζουν το εμπόριο.

Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν τα εξής: ·Δέσμευση και αναζήτηση συνεργειών με χώρες-εταίρους και οργανισμούς που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις για την αποναρκοθέτηση στην περιοχή με μακροπρόθεσμη προοπτική. ·Χρήση προγραμμάτων και έργων της ΕΕ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας (ΕΤΘΑΥ), του προγράμματος «Ορίζων» και του Interreg για τη χαρτογράφηση και την αξιολόγηση της κατάστασης των ΜΕΥ. ·Αξιοποίηση του μέσου SAFE και του προγράμματος για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (EDIP) για ευκαιρίες συνεργασίας με σκοπό την πραγματοποίηση επενδύσεων σε νέες αμυντικές τεχνολογίες. ·Αντιμετώπιση των απτών κινδύνων για την ασφάλεια στη θάλασσα και το περιβάλλον στον Εύξεινο Πόντο που συνεπάγεται η χρήση του σκιώδους στόλου από τη Ρωσία. ·Επιδίωξη εταιρικών σχέσεων με τον ιδιωτικό τομέα και τον ναυτιλιακό κλάδο για την ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών που αποσκοπούν στην πρόληψη περιστατικών και στη διασφάλιση της προστασίας και της ανθεκτικότητας κρίσιμων υποθαλάσσιων υποδομών. ·Πλήρης εφαρμογή του διεθνούς κώδικα για την ασφάλεια των πλοίων και των λιμενικών εγκαταστάσεων 33 (ISPS) και του κεκτημένου της ΕΕ για την ασφάλεια στη θάλασσα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και τις υποψήφιες χώρες. ·Συνεχής προβολή και διάλογος με τις ενδιαφερόμενες τρίτες χώρες και συνεργασία με διεθνείς εταίρους, μεταξύ άλλων με τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΔΝΟ), για τη θέσπιση και την τήρηση αυστηρών προτύπων ασφάλειας και προστασίας στη θάλασσα.

1.2    Ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας και των υποδομών διπλής χρήσης

Ένα βασικό σκέλος δράσης συνδέεται με την ανάγκη να ενισχυθεί η στρατιωτική κινητικότητα τόσο εντός όσο και πέριξ του Εύξεινου Πόντου και να διευκολυνθούν τα έργα υποδομών διπλής χρήσης στα κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία θα συνδέουν επίσης γειτονικές χώρες, σε χερσαίους, θαλάσσιους και εναέριους τομείς. Παράλληλα με την παροχή σαφούς προστιθέμενης αξίας στην ασφάλεια της ΕΕ, η ενισχυμένη στρατιωτική κινητικότητα στην περιοχή θα προσφέρει πρόσθετα οφέλη όσον αφορά την ασφάλεια της ΕΕ και την ασφάλεια και την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας.

Στο επίκεντρο της στρατιωτικής κινητικότητας βρίσκεται η ανάγκη επείγουσας αναβάθμισης των υποδομών μεταφορών διπλής χρήσης κατά μήκος του υφιστάμενου δικτύου στρατιωτικής κινητικότητας —που περιλαμβάνει πολυτροπικές διαδρομές μεταφοράς οι οποίες συνδέονται με κόμβους εφοδιαστικής— ώστε να είναι σε θέση να διαχειρίζονται δυνητικές μεγάλου βάρους και μεγάλης κλίμακας στρατιωτικές μεταφορές. Οι λιμένες επιβίβασης και αποβίβασης της ΕΕ στον Εύξεινο Πόντο και στον Δούναβη, καθώς και οι σιδηροδρομικές και οδικές υποδομές σύνδεσης, είναι καίριας σημασίας για τη διευκόλυνση της στρατιωτικής κινητικότητας. Η ικανότητα ταχείας μετακίνησης στρατιωτικού εξοπλισμού και στρατευμάτων στην Ουκρανία θα χρησιμεύσει ως πρόσθετη εγγύηση ασφάλειας για την αποτροπή μελλοντικών επιθέσεων.

Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν τα εξής: ·Αναβάθμιση των υποδομών μεταφορών ώστε να καταστεί δυνατή η ετοιμότητά τους για διπλή χρήση. ·Εξοπλισμός επαρκούς αριθμού θαλάσσιων και ποτάμιων λιμένων και αερολιμένων στην περιοχή, ιδίως στους διαδρόμους στρατιωτικής κινητικότητας, με τις εξειδικευμένες υποδομές που απαιτούνται για τη φόρτωση / εκφόρτωση υπερμεγέθους και υπέρβαρου στρατιωτικού εξοπλισμού και υλικού και την παροχή επαρκούς χώρου αποθήκευσης, ώστε να εξασφαλίζεται η δυνατότητα ομαλών μεταφορών στο εσωτερικό της εκάστοτε χώρας. ·Προστασία των κρίσιμων υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των διαδρόμων στρατιωτικής κινητικότητας και των οικονομικών και ενεργειακών πλατφορμών. ·Συνεργασία με τους εταίρους για την καθιέρωση μηχανισμών που διασφαλίζουν τη διαφάνεια και την αξιοπιστία της ιδιοκτησιακής δομής και της διαχείρισης των λιμένων και των κρίσιμων θαλάσσιων υποδομών, μεταξύ άλλων μέσω της εφαρμογής του μηχανισμού ελέγχου των άμεσων ξένων επενδύσεων 34 στην ΕΕ.

1.3    Αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών

Οι χώρες της περιοχής του Εύξεινου Πόντου, οι κοινωνίες και οι υποδομές τους αποτελούν στόχους υβριδικών απειλών, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνοαπειλών, των εκστρατειών παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό. Η ΕΕ και η περιοχή του Εύξεινου Πόντου θα επωφεληθούν από τη στενότερη συνεργασία στους τομείς αυτούς, ιδίως με την περιοχή της Βαλτικής θάλασσας, με στόχο να ενισχυθεί η κοινή κατανόηση της εικόνας της απειλής, των παραγόντων της απειλής και των μεθόδων τους, καθώς και μέσω της ανταλλαγής προσεγγίσεων πολιτικής, τρόπων αντιμετώπισης και βέλτιστων πρακτικών. Η ΕΕ προσφέρει τη χρήση μέσων, όπως η εργαλειοθήκη της ΕΕ για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών και η εργαλειοθήκη της ΕΕ για τη διπλωματία στον κυβερνοχώρο, για την αντιμετώπιση αυτών των συγκεκριμένων απειλών και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της περιοχής.

Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν τα εξής: ·Δημιουργία δικτύου για κοινούς μηχανισμούς αντιμετώπισης που μειώνουν τα περιθώρια για εκστρατείες χειραγώγησης των πληροφοριών και παρεμβάσεων από το εξωτερικό και εκστρατείες παραπληροφόρησης, μεταξύ άλλων σε αγροτικές και παραμεθόριες περιοχές. ·Αύξηση της ικανότητας, της συνεργασίας και της ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με υβριδικές απειλές και κυβερνοαπειλές, μεταξύ άλλων για κρίσιμες υποδομές, σε ολόκληρη την περιοχή, με την κινητοποίηση των ειδικών αποστολών ΚΠΑΑ στην περιοχή και την αξιοποίηση έργων και πλαισίων της ΕΕ, όπως η έρευνα για κινδύνους υβριδικών απειλών και οι ενωσιακές ομάδες ταχείας αντίδρασης σε υβριδικές ενέργειες ή σε συντονισμό με το ΝΑΤΟ και άλλους ομονοούντες εταίρους. ·Συμμετοχή σε συντονισμένες δράσεις για την επιβολή κόστους σε κακόβουλους παράγοντες μέσω διαβημάτων, δηλώσεων, καταλογισμού ή κυρώσεων, με πλήρη αξιοποίηση των εργαλειοθηκών της ΕΕ για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών, τη διπλωματία στον κυβερνοχώρο και την αντιμετώπιση της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό. ·Ενίσχυση της ικανότητας των χωρών-εταίρων να χρησιμοποιούν καινοτόμες τεχνολογίες και την τεχνητή νοημοσύνη ως εργαλεία για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό, σε συνδυασμό με προσαρμοσμένες δράσεις για την προώθηση του γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας και της κριτικής σκέψης σε ολόκληρο τον πληθυσμό, προωθώντας τη διαμόρφωση νοοτροπίας δημοκρατικής συμμετοχής. ·Ισχυροποίηση της συνεργασίας μεταξύ περιφερειακών δικτύων ελεγκτών γεγονότων, με βάση το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη δημοκρατία και τη δέσμη μέτρων για την προάσπιση της δημοκρατίας. ·Ενίσχυση των πολυμερών διαδικασιών για τον μετριασμό των κινδύνων στις επιγραμμικές πλατφόρμες, με τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο διαδίκτυο, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

1.4    Καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της παράνομης διακίνησης 

Σύμφωνα με την ProtectEU, την ευρωπαϊκή στρατηγική για την εσωτερική ασφάλεια 35 , η ΕΕ στηρίζει ενεργά τις γειτονικές της χώρες όσον αφορά την αντιμετώπιση αναδυόμενων απειλών, την προώθηση βαθύτερης επιχειρησιακής συνεργασίας, τη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών και την ανάπτυξη ικανοτήτων ευθυγραμμισμένων με τα πρότυπα της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Πολυκλαδική Πλατφόρμα κατά των Εγκληματικών Απειλών (EMPACT), μέσω της προτεραιότητας «πυροβόλα όπλα», και η Ευρωπόλ έχουν επισημάνει ανησυχίες σχετικά με την πιθανή διάδοση πυροβόλων όπλων και εκρηκτικών που προέρχονται από τις στρατιωτικές εχθροπραξίες κατά της Ουκρανίας. Η ΕΕ θα ενισχύσει τη συνεργασία για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, με ιδιαίτερη έμφαση στην καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και του λαθρεμπορίου πυροβόλων όπλων και ναρκωτικών.

Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν τα εξής: ·Ενθάρρυνση της συμμετοχής των χωρών-εταίρων στην Ευρωπαϊκή Πολυκλαδική Πλατφόρμα κατά των Εγκληματικών Απειλών 36 (EMPACT) για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και την ανάληψη ηγετικών ή συνηγετικών θέσεων σε επιχειρησιακά σχέδια δράσης για την αντιμετώπιση περιφερειακών τομέων προτεραιότητας. ·Ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων μεταξύ, αφενός, των υπηρεσιών επιβολής του νόμου και των συνοριακών και τελωνειακών αρχών στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου και, αφετέρου, του Frontex, της Eurojust, της Ευρωπόλ και του CEPOL. ·Εφαρμογή προγράμματος για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ εμπειρογνωμόνων για την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς, κυρίως στους λιμένες, με εστίαση στον περιορισμό της επιρροής των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος. ·Ενίσχυση της δικαστικής συνεργασίας μέσω αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, με εστίαση στην ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων και στη συνεργασία με τους οργανισμούς της ΕΕ. ·Βελτίωση των πληροφοριών βάσει δεδομένων για την παρακολούθηση της διαφθοράς, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της καταστρατήγησης των κυρώσεων, του οργανωμένου εγκλήματος, της παράνομης διακίνησης και του λαθρεμπορίου αγαθών.

2.    Ανάπτυξη και ευημερία

Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου αποτελεί στρατηγική οικονομική ζώνη. Η ΕΕ θα συνεχίσει να διαφοροποιεί τους διαδρόμους μεταφορών και να αναπτύσσει εναλλακτικά, ανθεκτικά και ασφαλή δίκτυα ψηφιακής και ενεργειακής συνδεσιμότητας. Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες που σχετίζονται με τη συνδεσιμότητα εκτείνονται πέραν του Εύξεινου Πόντου. Ως εκ τούτου, απαιτείται θεματολόγιο περιφερειακής συνδεσιμότητας, ευθυγραμμισμένο με τα διευρυμένα διευρωπαϊκά δίκτυα, το οποίο θα περιλαμβάνει όλους τους βασικούς εταίρους από την ΕΕ, την περιοχή του Εύξεινου Πόντου, τον Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Σύμφωνα με την πορεία απανθρακοποίησης της ΕΕ και τις διεθνείς δεσμεύσεις, το θεματολόγιο συνδεσιμότητας θα τονώσει τις αξιακές αλυσίδες, την ανταγωνιστικότητα και την οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή.

Η Ανατολική Εταιρική Σχέση, ως στρατηγικό και φιλόδοξο πλαίσιο πολιτικής που βασίζεται στις κοινές αξίες, το αμοιβαίο συμφέρον και την κοινή ευθύνη, θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του θεματολογίου συνδεσιμότητας με βάση τις υφιστάμενες εταιρικές σχέσεις και τους μηχανισμούς διακυβέρνησης στους τομείς του εμπορίου, της ενέργειας, των μεταφορών και της ψηφιακής τεχνολογίας. Η ευθυγράμμιση των κανόνων και των προτύπων στην περιοχή, η οποία βασίζεται σε κοινά συμφέροντα στο πλαίσιο της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, θα βελτιώσει το επιχειρηματικό και εμπορικό περιβάλλον και θα απελευθερώσει επενδυτικές ευκαιρίες τόσο εντός όσο και εκτός της περιοχής του Εύξεινου Πόντου.

Η ΕΕ θα αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό του υφιστάμενου δικτύου εμπορικών συμφωνιών 37  μεταξύ της ΕΕ και των εταίρων της στον Εύξεινο Πόντο (τελωνειακή ένωση και σφαιρική και σε βάθος ζώνη ελεύθερων συναλλαγών που ισχύουν επί του παρόντος), το οποίο αποτελεί στέρεη βάση για την ανάπτυξη διασυνοριακών αξιακών αλυσίδων και την περαιτέρω περιφερειακή εμπορική ολοκλήρωση και έχει οδηγήσει ήδη σε σημαντική αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών στην περιοχή.

Το Μέσο Διευκόλυνσης για την Ουκρανία 38 , η διευκόλυνση μεταρρυθμίσεων και ανάπτυξης για τη Δημοκρατία της Μολδαβίας 39 , το σχέδιο ανθεκτικότητας και ανάπτυξης της ΕΕ για την Αρμενία 40 και οι επενδύσεις στο Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο της Global Gateway θα δημιουργήσουν πρόσθετες ευκαιρίες στο πλαίσιο αυτό. Επιπλέον, η αξιοποίηση του δυναμικού της σταδιακής ένταξης των υποψήφιων χωρών στην ενιαία αγορά της ΕΕ, σε συνδυασμό με την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων σε όλες τις χώρες-εταίρους της περιοχής του Εύξεινου Πόντου στους τομείς του κράτους δικαίου, της δικαιοσύνης και της καταπολέμησης της διαφθοράς, θα προσελκύσει νέες επενδύσεις και επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Ως σαφής παράγοντας διευκόλυνσης της περιφερειακής συνδεσιμότητας και καταλύτης για την καινοτομία και την ανάπτυξη, η στήριξη της ψηφιοποίησης θα ενσωματωθεί σε όλες τις δραστηριότητες της στρατηγικής προσέγγισης της ΕΕ. Η πλήρης ισχύς των ψηφιακών εργαλείων θα αξιοποιηθεί για τη διασφάλιση κρίσιμων υποδομών στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας.

Η συνεργασία για την ψηφιακή μετάβαση, τον οικολογικό προσανατολισμό της οικονομίας, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, την έρευνα, την επιστήμη και την καινοτομία θα προσδώσει την ανθρώπινη διάσταση στη νέα προσέγγιση της ΕΕ για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου.

2.1    Ενίσχυση της συνδεσιμότητας και της ενεργειακής ασφάλειας

Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας έχει σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στη δυναμική του εμπορίου στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου και παγκοσμίως. Η διακοπή των ουκρανικών εξαγωγών σιτηρών συνέβαλε αρχικά στην αύξηση των παγκόσμιων τιμών των τροφίμων και στην όξυνση της παγκόσμιας επισιτιστικής ανασφάλειας. Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της κατάστασης αυτής, οι λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ–Ουκρανίας 41 δημιούργησαν νέες διαδρομές μεταφοράς, παρέχοντας σανίδα σωτηρίας στην ουκρανική οικονομία. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι λωρίδες αλληλεγγύης εξακολουθούν να παρέχουν νέες διαδρομές μεταφοράς που είναι ζωτικής σημασίας, μεταξύ άλλων για τις μη γεωργικές ουκρανικές εξαγωγές προς την ΕΕ, καθώς και για τις εξαγωγές της ΕΕ προς την Ουκρανία. Από τον Μάιο του 2022 η συνολική αξία των εμπορικών συναλλαγών μέσω των λωρίδων αλληλεγγύης ανέρχεται περίπου σε 213 δισ. EUR, συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών προς την Ουκρανία ύψους περίπου 150 δισ. EUR. Για την ενίσχυση των λωρίδων αλληλεγγύης έχουν κινητοποιηθεί πάνω από 2 δισ. EUR, συμπεριλαμβανομένων των συνεισφορών από την Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης και την Παγκόσμια Τράπεζα 42 . Η επιτυχής δημιουργία νέου θαλάσσιου διαδρόμου από την Ουκρανία συνέβαλε στην αποκατάσταση των εξαγωγών σιτηρών από τους λιμένες της στον Εύξεινο Πόντο, εξέλιξη που υποστηρίζεται περαιτέρω από τη σταθερή δυναμικότητα που προσφέρουν οι ουκρανικοί λιμένες του Δούναβη που συνδέονται απευθείας με τον Εύξεινο Πόντο ή με θαλάσσιους λιμένες της ΕΕ.

Παρά τις επιτυχείς αυτές προσπάθειες, οι τακτικές και στοχευμένες επιθέσεις της Ρωσίας εξακολουθούν να αποτελούν εμπόδιο για τις μεταφορές και τις συνολικές επενδύσεις σε περιφερειακά έργα και υποδομές και οδηγούν σε υψηλό κόστος ασφάλισης. Θα χρειαστούν σημαντικές επενδύσεις όχι μόνο για την ανακατασκευή των υποδομών μεταφορών στον Εύξεινο Πόντο και στην περιοχή του Δούναβη —που έχουν υποστεί εκτεταμένες ζημίες λόγω των επανειλημμένων επιθέσεων, οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά το εμπόριο, αυξάνουν το κόστος και υπονομεύουν την αξιοπιστία των μεταφορών—, αλλά και για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των παρωχημένων υποδομών, συστημάτων εφοδιαστικής και εξοπλισμού ελέγχου των συνόρων, ώστε να πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ.

Ως άμεση αντίδραση στις αρνητικές συνέπειες που προκάλεσε ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας στη δυναμική του εμπορίου, τόσο στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου όσο και παγκοσμίως, ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών του διαδρόμου μεταφορών μέσω της Κασπίας διπλασιάστηκε το 2022 και η άνοδος της ζήτησης οδήγησε σε σημαντική αύξηση της κυκλοφορίας εμπορευματοκιβωτίων. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των σημείων συμφόρησης και των ελλείψεων δυναμικότητας θα διαμορφώσει μια οικονομικά βιώσιμη εναλλακτική λύση για τους φορείς του ιδιωτικού τομέα που επιδιώκουν να διαφοροποιήσουν τις εμπορικές διαδρομές, ενώ παράλληλα θα συρρικνώσει τον υφιστάμενο εκτιμώμενο χρόνο διαμετακόμισης των 14-45 ημερών 43 .

Η συνεργασία με περιφερειακούς εταίρους, ιδίως με το Αζερμπαϊτζάν 44 , αποτελεί μία από τις βασικές δράσεις για τη στήριξη των προσπαθειών της ΕΕ να καταργήσει σταδιακά τις εναπομένουσες ρωσικές εισαγωγές ενέργειας και να επιταχύνει την ενεργειακή διαφοροποίηση, όπως περιγράφεται στον χάρτη πορείας του REPowerEU 45 , ενισχύοντας έτσι την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ. Το Αζερμπαϊτζάν, ως διοργανωτής της Διάσκεψης των μερών της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP29), ανέλαβε επιπλέον τη δέσμευση για την απανθρακοποίηση και την πολυμερή διαδικασία, η οποία αποτελεί βασική προτεραιότητα για την ΕΕ.

Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου διαθέτει τεράστιο και πολυσχιδές δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί για την απανθρακοποίηση των οικονομιών σύμφωνα με τις διεθνείς δεσμεύσεις των χωρών. Το δυναμικό αυτό καθιστά την περιοχή σημαντικό ενεργειακό εταίρο για την ΕΕ και πέραν αυτής. Η ταχύτερη ανάπτυξη ανανεώσιμων καυσίμων θα είναι απαραίτητη για τη μείωση της εξωτερικής εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Η τεχνική και χρηματοδοτική συνεργασία έχει ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και έχει επιταχύνει την ενεργειακή μετάβαση. Από την άλλη πλευρά, η ενεργειακή συνεργασία στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου θα πρέπει να ενισχυθεί 46 για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων, τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές και τον εξορθολογισμό του ποικιλόμορφου κανονιστικού περιβάλλοντος που αποτελούν εμπόδιο για τις διασυνδέσεις και την ενοποίηση της αγοράς ενέργειας. Με την υλοποίηση επενδύσεων σε ενεργειακές διασυνδέσεις και έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε διασυνοριακό επίπεδο, καθώς και με την εμβάθυνσή τους, η ΕΕ και οι χώρες-εταίροι θα θέσουν τις βάσεις για πραγματικά ενοποιημένες περιφερειακές αγορές ενέργειας, οι οποίες θα στηρίζουν την απανθρακοποίηση, θα ενισχύουν την ανθεκτικότητα και θα απελευθερώνουν νέες επενδυτικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη καθαρών τεχνολογιών. Η ΕΕ θα συνεργαστεί στενά με τους περιφερειακούς εταίρους για τη διαμόρφωση κοινής μελλοντικής πορείας. Συζητούνται ήδη διάφορα έργα υποδομών, συμπεριλαμβανομένης της σύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας στον Εύξεινο Πόντο. Η ΕΕ είναι έτοιμη να τα αξιολογήσει για την παροχή πιθανής ενωσιακής στήριξης στο πλαίσιο έργου αμοιβαίου ενδιαφέροντος και να διερευνήσει πιθανούς τρόπους για τη στήριξη ευρύτερων δεσμών στον τομέα της πράσινης ενέργειας σε ολόκληρη την περιοχή, μεταξύ άλλων και μέσω της Global Gateway ή σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Όσον αφορά την πυρηνική ασφάλεια, οι πυρηνικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής γύρω από την περιοχή του Εύξεινου Πόντου εκτίθενται επίσης σε πολλαπλούς κινδύνους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με φυσικούς κινδύνους και ένοπλες συγκρούσεις. Οι χώρες που έχουν επιλέξει να χρησιμοποιούν πυρηνική ενέργεια πρέπει να τηρούν τα υψηλότερα πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας, προστασίας και μη διάδοσης.

Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν τα εξής: ·Ο συντονισμός του επενδυτικού σχεδιασμού και η ανάπτυξη στρατηγικών διασυνοριακών τελωνειακών υποδομών και υποδομών μεταφορών στο εκτεταμένο δίκτυο ΔΕΔ-Μ, καθώς και η αξιοποίηση ενισχυμένων πολυτροπικών μεταφορικών συνδέσεων, συμπεριλαμβανομένων των σιδηροδρομικών, των οδικών και των πλωτών συνδέσεων με βασικούς λιμένες του Εύξεινου Πόντου και των συνδέσεων με την περιοχή του Δούναβη, θα ενισχύσουν τη θέση της περιοχής ως ζωτικού εμπορικού κόμβου και τον καίριο ρόλο που διαδραματίζει στον διάδρομο μεταφορών μέσω της Κασπίας. ·Μετάβαση σε καθαρότερο, ασφαλέστερο, ενεργειακά αποδοτικό και απανθρακοποιημένο σύστημα θαλάσσιων μεταφορών και λιμένων. Η αντιμετώπιση των ελλείψεων στα κανονιστικά πλαίσια, η αύξηση της αποτελεσματικότητας των ναυτικών αρχών και η ενθάρρυνση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών και της δημιουργίας θεσμών θα καταστήσουν δυνατή τη μετάβαση προς ένα καθαρότερο, ασφαλέστερο, ενεργειακά αποδοτικότερο και απανθρακοποιημένο σύστημα θαλάσσιων μεταφορών και λιμένων. ·Τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης και η ευρύτερη υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορούν να επιτευχθούν με την ενίσχυση του σχεδιασμού για την ανάπτυξη δικτύων, τη σύγκλιση των κανονιστικών πλαισίων και των κωδίκων δικτύου, καθώς και με πιθανά διασυνοριακά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, πιλοτικά έργα όπως πλωτά υπεράκτια αιολικά πάρκα ή βελτιωμένα γεωθερμικά συστήματα. Οι δράσεις αυτές μπορούν να συμβάλουν στην απανθρακοποίηση της θέρμανσης, της βιομηχανίας και των μεταφορών, με τη στήριξη του εξηλεκτρισμού και του καθαρού υδρογόνου. ·Κρίσιμες πρώτες ύλες. Εμβάθυνση της συνεργασίας για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, με στόχο τη διασφάλιση βιώσιμων και διαφοροποιημένων αλυσίδων εφοδιασμού και αμοιβαίας ευημερίας, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της συνέχειας που θα δοθεί στη σύνοδο κορυφής ΕΕ – Κεντρικής Ασίας. ·Ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και της προστασίας των υποδομών. Η ενεργειακή ασφάλεια και η προστασία των υποδομών θα ενισχυθούν με τη βελτίωση της φυσικής ασφάλειας, τη βελτιστοποίηση των ενεργειακών ροών με τη χρήση έξυπνων δικτύων, καθώς και με τη διασφάλιση της προστασίας των υφιστάμενων υποβρύχιων καλωδίων στον Εύξεινο Πόντο από απειλές κατά της ασφάλειας, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ασφάλεια των καλωδίων 47 . ·Στήριξη των ενεργειακών δεσμών μεταξύ των χωρών γύρω από τον Εύξεινο Πόντο, και ειδικότερα της δημιουργίας ενός διαδρόμου πράσινης ενέργειας που θα συνδέει την παραγωγή καθαρής ενέργειας στην περιοχή του Καυκάσου με τις αγορές της ΕΕ, για παράδειγμα, μέσω υποθαλάσσιων γραμμών διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας στο βυθό του Εύξεινου Πόντου. ·Εξασφάλιση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου πυρηνικής ασφάλειας μέσω της συνεχιζόμενης συνεργασίας με περιφερειακούς εταίρους στους τομείς της πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας και των πυρηνικών διασφαλίσεων. ·Η δημιουργία ψηφιακών δεσμών και αξιόπιστου ψηφιακού περιβάλλοντος είναι αναγκαία για την κατοχύρωση της ασφαλούς συνεργασίας των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, της ψηφιοποίησης των τελωνειακών καθεστώτων, των πρωτοβουλιών ενιαίας θυρίδας και της διασυνοριακής διαλειτουργικότητας των ψηφιακών υπηρεσιών, καθώς και των δράσεων για την ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων και την προώθηση των ψηφιακών δεξιοτήτων, της καινοτομίας και της έρευνας.

2.2    Ολοκληρωμένη ανάπτυξη για την ανταγωνιστικότητα της περιοχής του Εύξεινου Πόντου

Παράλληλα με τη συνδεσιμότητα, ο εκσυγχρονισμός και η απανθρακοποίηση των βασικών τομέων της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της γαλάζιας οικονομίας και της γεωργίας, θα τονώσουν την οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα στην περιοχή. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη συνοχή και την ισόρροπη ανάπτυξη για τη δημιουργία μιας πιο ευημερούσας και ανθεκτικής οικονομίας, όπου όλες οι περιφέρειες και οι κοινότητες θα μπορούν να επωφεληθούν από τη βιώσιμη μεγέθυνση και ανάπτυξη.

Η γαλάζια οικονομία στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου έχει σημειώσει απτή πρόοδο χάρη στο κοινό θαλάσσιο θεματολόγιο για τον Εύξεινο Πόντο 48 , το οποίο υποστηρίζεται από την ΕΕ, όσον αφορά τη διαχείριση της θαλάσσιας ρύπανσης, την επιχειρηματικότητα της γαλάζιας οικονομίας, τον παράκτιο τουρισμό, την καινοτομία και την προστασία του περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο της Γενικής Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο (ΓΕΑΜ), η βιώσιμη αλιεία και υδατοκαλλιέργεια στον Εύξεινο Πόντο θα παραμείνει βασικός τομέας κοινού ενδιαφέροντος, με σημαντικά μακροπρόθεσμα οφέλη που εκτείνονται πέραν του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας.

Η γεωργία είναι ένας άλλος κρίσιμος τομέας εστίασης για την ολοκληρωμένη περιφερειακή ανάπτυξη. Η εξαγωγή βασικών τροφίμων, όπως το σιτάρι, ο αραβόσιτος και το ηλιέλαιο, ιδίως προς παγκόσμιους εταίρους, διαδραματίζει καίριο ρόλο στη διασφάλιση της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας. Η διατήρηση αυτών των παραδοσιακών οδών εξαγωγής, οι οποίες έχουν διαταραχθεί από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας, είναι κρίσιμης σημασίας και στηρίζει τη σταθερότητα του παγκόσμιου εφοδιασμού τροφίμων. Για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της περιοχής, θα πρέπει να υιοθετηθεί πολύπλευρη προσέγγιση της γεωργικής ανάπτυξης που θα επικεντρώνεται στην ενίσχυση των προτύπων τα οποία εφαρμόζονται στη γεωργική παραγωγή, στην εμπορική ικανότητα, συμπεριλαμβανομένης της εφοδιαστικής τροφίμων, και στην προώθηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών που ελαχιστοποιούν το οικολογικό αποτύπωμα του τομέα και την έκθεση στην κλιματική αλλαγή. Θα διερευνηθεί η συνεργασία μεταξύ των εταίρων για την αντιμετώπιση κρίσιμων εξαρτήσεων.

Η εκπαίδευση, οι δεξιότητες, η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν βασικές κινητήριες δυνάμεις της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης. Η ΕΕ θα αξιοποιήσει τις υφιστάμενες εταιρικές σχέσεις της με τους ομολόγους της στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θεσπίστηκαν μέσω του προγράμματος Erasmus+, προκειμένου να αξιολογήσει τις ανάγκες σε δεξιότητες, να βελτιώσει την ποιότητα της εκπαίδευσης και να παράσχει στους πολίτες τις απαιτούμενες δεξιότητες, ώστε να έχουν τα εφόδια για να αντεπεξέλθουν στη μεταβαλλόμενη κοινωνία και αγορά εργασίας και να προωθήσουν τη μελλοντική ανάπτυξη.

Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου μπορεί επίσης να επωφεληθεί από την ενίσχυση των δεσμών έρευνας και καινοτομίας με το οικοσύστημα καινοτομίας και νεοφυών επιχειρήσεων της ΕΕ, ώστε να είναι δυνατή η εμπορευματοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων ως μοχλών παραγωγικότητας και οικονομικών οφελών για ολόκληρη την περιοχή. Η επιστημονική συνεργασία μπορεί να δημιουργήσει γέφυρες στην περιοχή και πέραν αυτής. Οι περισσότεροι εταίροι στην περιοχή είναι ήδη συνδεδεμένοι με τα προγράμματα-πλαίσια της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία και μπορούν να έχουν πρόσβαση στη στήριξη της κατάρτισης και της ανάπτυξης ικανοτήτων που παρέχει το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η συμμετοχή της περιοχής στα προγράμματα-πλαίσια αυξάνεται. Πρωτοβουλίες όπως η πρωτοβουλία «Danube and Black Sea lighthouse» (Φάρος για τον Δούναβη και τον Εύξεινο Πόντο) στο πλαίσιο της αποστολής της ΕΕ «Αποκατάσταση των ωκεανών και των υδάτων μας έως το 2030» στηρίζουν την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των γλυκών υδάτων και της θάλασσας, φέρνοντας σε επαφή ενδιαφερόμενους φορείς των τοπικών κοινοτήτων και του κλάδου στην περιοχή. Η σύμπραξη για τη βιώσιμη γαλάζια οικονομία επικεντρώνεται επίσης στον Εύξεινο Πόντο. Η πρωτοβουλία BIOEAST σχεδιάζει να επεκτείνει τις δραστηριότητές της προς την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας και τα Δυτικά Βαλκάνια στους βασιζόμενους στη γνώση τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας και της υδατοκαλλιέργειας στο πλαίσιο της βιοοικονομίας.

Η στήριξη της ΕΕ για την εδαφική συνοχή μέσω του προγράμματος Interreg NEXT για τη λεκάνη του Εύξεινου Πόντου θα συμβάλει στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων περιοχών όσον αφορά τις ευκαιρίες ανάπτυξης και θα αυξήσει την ελκυστικότητα της περιοχής του Εύξεινου Πόντου ως τόπου διαβίωσης, εργασίας και επενδύσεων. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται η στήριξη για την ενίσχυση των περιφερειακών δομών διακυβέρνησης και την ανάπτυξη διοικητικής και επενδυτικής ικανότητας στο πλαίσιο τοπικών και περιφερειακών έργων, ειδικότερα για τις χώρες που βρίσκονται σε πορεία προσχώρησης στην ΕΕ. Η ΕΕ και οι εταίροι της θα συνεχίσουν επίσης να συνεργάζονται για την προώθηση της ισότητας των φύλων, συμπεριλαμβανομένης της γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ των φύλων και των μισθολογικών διαφορών, καθώς και για τη βελτίωση της πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας και οικονομικά προσιτές υπηρεσίες φροντίδας για όσους έχουν ανάγκη, μεταξύ άλλων για τα παιδιά και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, για τη διευκόλυνση της ενεργού συμμετοχής στην αγορά εργασίας, η οποία είναι καίριας σημασίας για την περαιτέρω ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων και τη συνολική ευημερία της περιοχής.

Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν τα εξής: ·Απόδοση προτεραιότητας στις επενδύσεις στη γαλάζια οικονομία. Η ΕΕ θα κινητοποιήσει επενδύσεις σε έργα γαλάζιας οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της βιώσιμης υδατοκαλλιέργειας και του παράκτιου και θαλάσσιου τουρισμού, με την ενίσχυση της συμμετοχής των τοπικών κοινοτήτων και των περιφερειακών ενδιαφερόμενων μερών. Ενίσχυση της ανάπτυξης των ικανοτήτων τους, κυρίως ως προς τις προτεραιότητες του επικείμενου ευρωπαϊκού συμφώνου για τους ωκεανούς. ·Κινητοποίηση επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα για τη γαλάζια οικονομία. Η διευκόλυνση της πρόσβασης καινοτόμων ΜΜΕ σε μηχανισμούς χρηματοδότησης, η κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα και η μόχλευση μηχανισμών χρηματοδότησης που μπορούν να εξασφαλίσουν επενδύσεις μεγαλύτερης κλίμακας στη γαλάζια οικονομία, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και την απανθρακοποίηση βασικών τομέων της γαλάζιας οικονομίας, καθώς και την ικανότητά τους να καινοτομούν. ·Βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων. Ενίσχυση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στη θαλάσσια λεκάνη, αποτελεσματική διαχείριση της αλιείας 49 και βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια για τη διασφάλιση ισόρροπης και βιώσιμης χρήσης του θαλάσσιου χώρου και των θαλάσσιων βιολογικών πόρων. ·Διατήρηση των παραδοσιακών εμπορικών οδών προς παγκόσμιους εταίρους, με παράλληλη ενίσχυση των προτύπων παραγωγής και της βιώσιμης γεωργίας. Η ΕΕ θα διευκολύνει και θα διατηρήσει καθιερωμένες εμπορικές οδούς, ιδίως προς παγκόσμιους εταίρους, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς και αποθήκευσης τροφίμων, σε συνδυασμό με τη βελτίωση των προτύπων παραγωγής και των βιώσιμων γεωργικών πρακτικών, μεταξύ άλλων όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση και την αποδοτική χρήση των υδάτων. ·Έξυπνη εξειδίκευση σε διασυνοριακό επίπεδο. Η ΕΕ θα εντείνει τη συνεργασία με τους εταίρους του Εύξεινου Πόντου στο πλαίσιο της έξυπνης εξειδίκευσης σε διασυνοριακό επίπεδο, με σκοπό την προώθηση της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης. ·Στήριξη της συνεργασίας για την εδαφική συνοχή και ανάπτυξη, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες, κυρίως σε υπηρεσίες φροντίδας υψηλής ποιότητας για όσους έχουν ανάγκη στην κοινωνία. ·Διάλογοι με τους επενδυτές και τις επιχειρήσεις. Η ΕΕ θα εντείνει τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα μέσω ειδικών και εξατομικευμένων επιχειρηματικών διαλόγων και προβολής, με τη διευκόλυνση των επιχειρηματικών συμπράξεων μεταξύ επιχειρήσεων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ, και επιχειρήσεων των χωρών-εταίρων· με τη χρήση χρηματοδοτικών μέσων για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου καινοτόμων επενδύσεων με αναπτυξιακό δυναμικό, σε αμφότερους τους τομείς της μη στρατιωτικής και της αμυντικής βιομηχανίας, μεταξύ άλλων για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. ·Ενίσχυση της συνεργασίας και των συνεργειών με πλαίσια και πρωτοβουλίες σε περιφερειακό επίπεδο πέραν της περιοχής του Εύξεινου Πόντου προς άλλες θαλάσσιες λεκάνες, όπως η Κασπία θάλασσα, η Βαλτική θάλασσα, η Δυτική Μεσόγειος, ο Ατλαντικός και η ευρύτερη Βόρεια Θάλασσα, καθώς και με μακροπεριφερειακές στρατηγικές, όπως η μακροπεριφερειακή στρατηγική για τον Δούναβη. Οι μακροπεριφερειακές εταιρικές σχέσεις θα αναπτυχθούν σε θεματικούς τομείς όπως η (γαλάζια) βιοοικονομία, η βιομάζα, η σχέση τροφίμων και νερού. ·Εφαρμογή του στρατηγικού θεματολογίου έρευνας και καινοτομίας για τον Εύξεινο Πόντο (SRIA), το οποίο καθορίζει κοινές περιφερειακές προτεραιότητες, συμπεριλαμβανομένης της γαλάζιας οικονομίας και των ερευνητικών υποδομών, καθώς και της εκπαίδευσης και της ανάπτυξης ικανοτήτων. Θα αξιοποιήσουμε τις εργασίες του επιχειρησιακού δικτύου χρηματοδοτών, θα διευκολύνουμε τον κοινό καθορισμό προτεραιοτήτων και την ανάπτυξη πιθανών στοχευμένων προσκλήσεων χρηματοδότησης που θα καλύπτουν τις ειδικές ανάγκες της περιοχής. ·Η ΕΕ θα αξιοποιήσει το πρόγραμμα Erasmus+, με την προώθηση εταιρικών σχέσεων, την ενίσχυση της συνεργασίας, τον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών και την αύξηση της κινητικότητας μεταξύ των ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου και στα κράτη μέλη της ΕΕ, μεταξύ άλλων στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) και την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ώστε οι εργαζόμενοι και τα άτομα που αναζητούν εργασία να διαθέτουν τις απαιτούμενες δεξιότητες και να καλλιεργηθούν ταλέντα μέσω της επανειδίκευσης και της αναβάθμισης των δεξιοτήτων των ατόμων σύμφωνα με τους στόχους της Ένωσης Δεξιοτήτων. ·Επιστημονική διπλωματία. Θα δημιουργηθούν στενότεροι δεσμοί μεταξύ του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και των εταίρων του Εύξεινου Πόντου, ώστε να αυξηθεί η κινητικότητα των ερευνητών, να ενισχυθεί η ικανότητά τους να διεξάγουν δωρεάν έρευνα και να προαχθεί η ασφάλεια της έρευνας. ·Διπλωματία στον τομέα του πολιτισμού. Η ΕΕ θα αξιοποιήσει το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» προκειμένου να προωθήσει τη συνεργασία στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργικότητας με εταίρους στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου. ·Ενίσχυση της ψηφιακής συνδεσιμότητας μεταξύ των πανεπιστημίων και της ακαδημαϊκής κοινότητας των χωρών του Εύξεινου Πόντου και διοργάνωση ανταλλαγών με τη Μεσόγειο για την ανάπτυξη σχετικής πείρας. Στο πλαίσιο αυτό θα περιλαμβάνεται η αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχουν τα έργα συνεργασίας του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», καθώς και τα έργα που υπάγονται στους νεοσυσταθέντες ευρωπαϊκούς κόμβους ψηφιακής καινοτομίας στην περιοχή. ·Προπαρασκευαστικές εργασίες για το «ψηφιακό δίδυμο του Εύξεινου Πόντου» που θα συνδέεται με το ενωσιακό «ψηφιακό δίδυμο του ωκεανού» για τη στήριξη της ανθεκτικότητας, την παρακολούθηση της ρύπανσης, τη συμβολή στην προστασία της βιοποικιλότητας, τη βελτίωση του συντονισμού της κυκλοφορίας των πλοίων και των πτυχών της ασφάλειας στη θάλασσα, καθώς και για τη διευκόλυνση της διασυνοριακής ανταλλαγής δεδομένων.

3.Προστασία του περιβάλλοντος, ανθεκτικότητα και ετοιμότητα έναντι της κλιματικής αλλαγής, πολιτική προστασία

Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου παρουσιάζει εξαιρετικά σύνθετο προφίλ κινδύνου καταστροφών. Είναι εκτεθειμένη σε ευρύ φάσμα κινδύνων καταστροφών, από σεισμούς, πλημμύρες, κατολισθήσεις, δασικές και υπόγειες πυρκαγιές μέχρι ακραίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ισχυρότερες στην περιοχή αυτή απ’ ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη: η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας αυξάνεται δύο φορές ταχύτερα απ’ ό,τι στη Βόρεια Θάλασσα 50 , τα θαλάσσια απορρίμματα είναι σχεδόν διπλάσια απ’ ό,τι στη Μεσόγειο θάλασσα, ενώ πολλές συγκεντρώσεις ρύπων υπερβαίνουν τα όρια τοξικότητας. Η περιοχή είναι επιρρεπής στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας και ευάλωτη σε βιομηχανικούς, χημικούς, βιολογικούς, ραδιολογικούς και πυρηνικούς κινδύνους, με σημαντικές απειλές για τις οικονομίες και τα μέσα διαβίωσης των χωρών 51 .

Στο θαλάσσιο περιβάλλον, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος 52 επιδεινώνεται περαιτέρω από τις ενέργειες της Ρωσίας στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας 53 , όπως καταδεικνύεται από την καταστροφή του φράγματος Nova Kakhovka 54 , τη χρήση παρασυρόμενων ναρκών και άλλων εκρηκτικών. Οι κίνδυνοι θαλάσσιων καταστροφών εξακολουθούν να υφίστανται λόγω πιθανών ατυχημάτων με δεξαμενόπλοια, καθώς και λόγω της ρύπανσης που φθάνει στη θάλασσα μέσω των ποταμών.

Η προσέγγιση «από την πηγή έως τη θάλασσα», η οποία αναγνωρίζει τη διασύνδεση μεταξύ των εσωτερικών υδάτων και της θαλάσσιας ρύπανσης, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον Εύξεινο Πόντο με τη μεγάλη λεκάνη απορροής του και το δυναμικό ανάπτυξης της υδατοκαλλιέργειας. Η ΕΕ θα στηρίξει την προσέγγιση αυτή στην περιοχή σύμφωνα με την επικείμενη στρατηγική της ΕΕ για την ανθεκτικότητα των υδάτων, το ευρωπαϊκό σύμφωνο για τους ωκεανούς, την οδηγία-πλαίσιο της ΕΕ για τη θαλάσσια στρατηγική 55 και την οδηγία-πλαίσιο της ΕΕ για τα ύδατα 56 .

Οι χώρες του Εύξεινου Πόντου που συμμετέχουν στη διεύρυνση της ΕΕ, μεταξύ των οποίων η Ουκρανία, η Δημοκρατία της Μολδαβίας, η Γεωργία και η Τουρκία (στο πλαίσιο της διεύρυνσης της ΕΕ), καθώς και η Αρμενία ως συνδεδεμένος εταίρος, έχουν δεσμευτεί να εφαρμόσουν τη νομοθεσία της ΕΕ για τα ύδατα και το θαλάσσιο περιβάλλον και να επιτύχουν τους παγκόσμιους στόχους για την προστασία των ωκεανών, συμπεριλαμβανομένων της αποκατάστασης του 30 % όλων των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων και της διατήρησης της γης, των υδάτων και των θαλασσών έως το 2030.

ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ 3: Ενίσχυση της ετοιμότητας των παράκτιων κοινοτήτων και των τομέων της γαλάζιας οικονομίας  Βελτίωση της ετοιμότητας για την πρόβλεψη, τη διαχείριση και την αντιμετώπιση των κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, με βάση τις πολιτικές των χωρών του Εύξεινου Πόντου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την άντληση διδαγμάτων από τις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη συνεργασία με τις τοπικές αρχές, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη στο πεδίο, συμπεριλαμβανομένης της νεολαίας.

Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν τα εξής: ·Αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών ζημιών από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, με ιδιαίτερη προσοχή στη μείωση της μόλυνσης, την πρόληψη πετρελαιοκηλίδων και την αποκατάσταση των πληττόμενων οικοσυστημάτων και προστατευόμενων περιοχών. ·Αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων στην περιοχή με την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων στους τομείς της άμυνας και του διαστήματος. ·Η ΕΕ θα επιτρέψει στους εταίρους του Εύξεινου Πόντου να προσχωρήσουν στο ευρωπαϊκό σύστημα προειδοποίησης για τις πλημμύρες 57 , στο ευρωπαϊκό σύστημα πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές 58 και στο ευρωπαϊκό παρατηρητήριο για την ξηρασία. ·Ανάπτυξη επιστημονικής συνεργασίας σε συνδυασμό με την υπηρεσία διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης του Copernicus. ·Επέκταση της κοινής παρακολούθησης, της ανταλλαγής δεδομένων και της αξιολόγησης της ποιότητας του περιβάλλοντος, της ρύπανσης και των κλιματικών κινδύνων, με βάση, μεταξύ άλλων, την πλατφόρμα περιβαλλοντικών δεδομένων του Εύξεινου Πόντου 59 . Η σύνδεση των σχετικών συστημάτων δεδομένων με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Παρατηρήσεων και Δεδομένων της Θάλασσας 60 και με την υπηρεσία παρακολούθησης θαλάσσιου περιβάλλοντος του Copernicus, ιδίως με το κέντρο παρακολούθησης και πρόγνωσης του Εύξεινου Πόντου 61 , θα διασφαλιστεί σταδιακά. ·Ενίσχυση της περιφερειακής περιβαλλοντικής συνεργασίας και διακυβέρνησης, μεταξύ άλλων μέσω της προσχώρησης της ΕΕ στη σύμβαση του Βουκουρεστίου για την προστασία του Εύξεινου Πόντου. ·Συμμετοχή σε διάλογο πολιτικής και υποβολή κοινών πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας του περιβάλλοντος και της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένης της ανθεκτικότητας των υδάτων· ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών και προώθηση του διαλόγου με φορείς του ιδιωτικού τομέα. ·Προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας όσον αφορά την ετοιμότητα μέσω της διαμόρφωσης κοινής αντίληψης των κρίσεων και των επιπτώσεών τους· ελάχιστα κριτήρια ετοιμότητας που σχετίζονται με το περιβάλλον, το κλίμα και τους φυσικούς κινδύνους· και βελτίωση των δικτύων επικοινωνίας. ·Σύνδεση των χωρών του Εύξεινου Πόντου, όπου αυτό είναι εφικτό, με σχετικές πρωτοβουλίες ετοιμότητας της ΕΕ σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στρατηγική για την Ένωση Ετοιμότητας 62 και το πλαίσιο διαχείρισης κρίσεων. Η σύνδεση θα βασίζεται στη συνεργασία σε σχέση με τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης και άλλα πλαίσια. ·Δημιουργία πολυμερούς πλατφόρμας για την ανθεκτικότητα του Εύξεινου Πόντου («Black Sea Resilience») για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση κρίσεων σε θαλάσσια περιστατικά. Εστίαση στην ενίσχυση των συστημάτων διαχείρισης καταστροφών μέσω της βελτίωσης των σχεδίων έκτακτης ανάγκης και των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, των εναρμονισμένων τυποποιημένων διαδικασιών λειτουργίας, της επικαιροποίησης των εθνικών εκτιμήσεων κινδύνου καταστροφών και της διεξαγωγής πρόσθετων ασκήσεων πλήρους κλίμακας, κατά περίπτωση.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η παρούσα στρατηγική προσέγγιση για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου θα διέπει τις πρωτοβουλίες και τις πολιτικές της ΕΕ που προωθούν την ασφάλεια και τη δημοκρατική ανθεκτικότητα, τη βιώσιμη και συμπεριληπτική ανάπτυξη και τη βελτίωση της συνδεσιμότητας για την ΕΕ και τους εταίρους της στον Εύξεινο Πόντο μέσω αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ θα συνεχίσει τις προσπάθειές της για την προώθηση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της χρηστής διακυβέρνησης, του κράτους δικαίου, της επίλυσης των συγκρούσεων και της συμπεριληπτικής οικοδόμησης της ειρήνης, με σεβασμό προς τη διεθνή τάξη βάσει του διεθνούς δικαίου. Σκοπός του οράματος αυτού είναι η διασφάλιση μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης, ανθεκτικότητας, προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος, καθώς και ενισχυμένης συνεργασίας, με παράλληλη στήριξη της ενοποίησης της περιοχής με την ΕΕ μέσω στρατηγικών πρωτοβουλιών και εταιρικών σχέσεων.

Η ΕΕ θα εφαρμόσει τη νέα στρατηγική προσέγγιση για τον Εύξεινο Πόντο σε συνέργεια με τη διαδικασία διεύρυνσης και την πολιτική της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, η οποία παρέχει ένα εδραιωμένο πλαίσιο συνεργασίας. Η δέσμευση και η συνεργασία με στρατηγικούς εταίρους στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου θα ενισχυθούν με την αξιοποίηση των δράσεων της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης σε όλους τους βασικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των διαπροσωπικών ανταλλαγών και της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, παράλληλα με τη συνεργασία για την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη νεολαία και την ισότητα των φύλων, η οποία θα προσδώσει σημαντική ανθρώπινη διάσταση στην προσέγγιση της ΕΕ.

Η παρούσα στρατηγική προσέγγιση ενισχύει επίσης τους δεσμούς της ΕΕ με τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Βασίζεται στον κοινό χάρτη πορείας για την εμβάθυνση των δεσμών μεταξύ της ΕΕ και της Κεντρικής Ασίας 63 , καθώς και στα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής Κεντρικής Ασίας – ΕΕ του Απριλίου 2025, η δε πρόοδος στον τομέα αυτόν καθοδηγείται από ένα θεματολόγιο περιφερειακής συνδεσιμότητας για την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών και την εστίαση στους βασικούς τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και της ψηφιακής συνδεσιμότητας σε βασικούς τομείς, όπως οι μεταφορές, η ενέργεια και η ψηφιακή συνδεσιμότητα.

Η ΕΕ θα συνεχίσει τη δράση της για την προώθηση της ευημερίας και της οικονομικής σταθερότητας στην περιοχή μέσω επενδύσεων στο πλαίσιο της Global Gateway, οι οποίες θα συμπληρώνονται με χρηματοδότηση από τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα ιδρύματα αναπτυξιακής χρηματοδότησης και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), τηρουμένου του συμφωνηθέντος πλαισίου συνεργασίας της ΕΕ με κάθε εταίρο, στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη». Επιπλέον, η ΕΕ θα επιδιώξει επίσης να μεγιστοποιήσει τις δυνατότητες για συνέργειες μέσω επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που υλοποιούνται στο πλαίσιο του σχεδίου για την Ουκρανία, του σχεδίου ανάπτυξης για τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, της δέσμης μέτρων ανθεκτικότητας και ανάπτυξης για την Αρμενία και των επενδύσεων στο Αζερμπαϊτζάν, καθώς και στη συνολική περιοχή στο πλαίσιο της Global Gateway.

Η υλοποίηση των δραστηριοτήτων που περιγράφονται συνοπτικά στο παρόν έγγραφο θα εξαρτηθεί από την εξελισσόμενη κατάσταση της ασφάλειας στον Εύξεινο Πόντο. Οι δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν μέσω των υφιστάμενων χρηματοδοτικών μέσων και της διαθεσιμότητας του προϋπολογισμού κατά τη διάρκεια του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027, μεταξύ άλλων μέσω του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας (NDICI), του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ III), του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (ΕΤΑ) και του ενωσιακού προγράμματος καινοτομίας στον τομέα της άμυνας (EUDIS), της πολιτικής συνοχής (ΕΤΠΑ), του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη», του InvestEU, του προγράμματος LIFE, του προγράμματος Erasmus+, του σχεδίου «ReArm Europe», του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη και του Μέσου Διευκόλυνσης για την Ουκρανία.

 

Η Επιτροπή και η ύπατη εκπρόσωπος προτείνουν τη διοργάνωση ειδικής υπουργικής συνόδου της ΕΕ με χώρες-εταίρους στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου για την ανάπτυξη και την προώθηση διαφόρων πτυχών της συνεργασίας στο πλαίσιο της νέας προσέγγισης της ΕΕ για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου με βάση μια μελλοντική πορεία που θα συμφωνηθεί από κοινού. Θα μπορούσαν να διοργανωθούν επακόλουθες υπουργικές σύνοδοι, κατά περίπτωση, για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου των ειδικών δράσεων που θα συμφωνηθούν στο πλαίσιο αυτό.

Η Επιτροπή και η ύπατη εκπρόσωπος καλούν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν την προσέγγιση που καθορίζεται στην παρούσα κοινή ανακοίνωση και να συνεργαστούν για την εφαρμογή και την επανεξέτασή της.

Η Επιτροπή και η ύπατη εκπρόσωπος θα υποβάλουν μια πρώτη έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της εν λόγω στρατηγικής προσέγγισης για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου μετά την παρέλευση ενός έτους εφαρμογής.

 

(1)

ΔΝΤ, Παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές, Απρίλιος 2025.

(2)

Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Δημοκρατία της Μολδαβίας, Ουκρανία, Τουρκία, μαζί με τα κράτη μέλη της ΕΕ Βουλγαρία, Ελλάδα και Ρουμανία —χωρίς τη Ρωσία.

(3)

  Στοιχεία της Eurostat για το 2023, https://ec.europa.eu/eurostat/data/database  

(4)

Πηγή: ΔΝΤ, ΠΟΕ, Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD).

(5)

  https://www.consilium.europa.eu/el/meetings/international-summit/2025/04/04/ .

(6)

Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με τίτλο «Η τρέχουσα κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ–Τουρκίας» [JOIN(2023) 50 final].

(7)

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Ιουνίου 2021 και του Απριλίου 2024.

(8)

Πρωτοβουλία για την ασφαλή μεταφορά σιτηρών και τροφίμων από ουκρανικούς λιμένες, η οποία ξεκίνησε στην Τουρκία στις 22 Ιουλίου 2022. https://www.consilium.europa.eu/el/infographics/ukrainian-grain-exports-explained/

(9)

ΕΕ L 161 της 29.5.2014, σ. 3.

(10)

ΕΕ L 260 της 30.8.2014, σ. 4.

(11)

ΕΕ L 261 της 30.8.2014, σ. 4.

(12)

Συμφωνία σύνδεσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Τουρκίας (ΕΕ L 361 της 31.12.1977, σ. 29).

(13)

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/ALL/?uri=celex:52023JC0050

(14)

ΕΕ L 23 της 26.1.2018, σ. 4.

(15)

ΕΕ L 246 της 17.9.1999, σ. 3.

(16)

Η συνέργεια του Εύξεινου Πόντου, η οποία θεσπίστηκε το 2007, πέτυχε τους στόχους της, διευκολύνοντας την υιοθέτηση στρατηγικής για τις θαλάσσιες λεκάνες και προωθώντας την ουσιαστική συνεργασία μεταξύ των περιφερειακών ενδιαφερόμενων μερών σε τομείς όπως η θαλάσσια συνεργασία, η θαλάσσια έρευνα και καινοτομία και οι επενδύσεις στη γαλάζια οικονομία.

(17)

https://black-sea-maritime-agenda.ec.europa.eu/

(18)

  https://www.sust-black.ro/Black Sea Strategic Research and Innovation Agenda.pdf

(19)

Πρόγραμμα διακρατικής συνεργασίας με τη συμμετοχή οκτώ χωρών στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου: Ρουμανία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Αρμενία, Γεωργία, Δημοκρατία της Μολδαβίας, Τουρκία, Ουκρανία, https://www.blacksea-cbc.net/

(20)

https://commission.europa.eu/topics/eu-solidarity-ukraine/eu-assistance-ukraine/eu-ukraine-solidarity-lanes_el

(21)

Κοινή ανακοίνωση «Πολιτική για την Ανατολική Εταιρική Σχέση μετά το 2020: Ενίσχυση της ανθεκτικότητας — μια ανατολική εταιρική σχέση που αποφέρει αποτελέσματα για όλους» [JOIN(2020) 7 final].

(22)

Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων «Global Gateway» [JOIN(2021) 30 final].

(23)

Λευκή βίβλος για την ευρωπαϊκή αμυντική ετοιμότητα έως το 2030 ( 30b50d2c-49aa-4250-9ca6-27a0347cf009_en ), πρόταση για τη θέσπιση νέου μέσου δράσης για την ασφάλεια στην Ευρώπη (στο εξής: SAFE) και ανακοίνωση για την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ).

(24)

Κοινή λευκή βίβλος για την ευρωπαϊκή αμυντική ετοιμότητα έως το 2030 [JOIN(2025) 120 final].

(25)

Συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 24ης Οκτωβρίου 2023, σχετικά με την αναθεωρημένη στρατηγική της ΕΕ για την ασφάλεια στη θάλασσα (EUMSS) και το σχέδιο δράσης της.

(26)

Πλαίσιο καθοδήγησης του 2024 για τη σύσταση ενωσιακών ομάδων ταχείας αντίδρασης σε υβριδικές ενέργειες.

(27)

Κοινή ανακοίνωση του 2025 με τίτλο «Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ασφάλεια των καλωδίων» [JOIN(2025) 9 final].

(28)

 (Μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία) που έχει σχεδιαστεί για να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη μέλη της ΕΕ να αναπτύξουν κοινά αμυντικά έργα, να ενισχύσουν τις στρατιωτικές τους δυνατότητες και να βελτιώσουν την αμυντική συνεργασία σε όλους τους επιχειρησιακούς τομείς.

(29)

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (στο εξής: ΕΤΑ) είναι ένα χρηματοδοτικό εργαλείο που έχει σχεδιαστεί για τη στήριξη της ανάπτυξης αμυντικών τεχνολογιών αιχμής και την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ σε κοινά αμυντικά έργα. Αποσκοπεί στην ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης και στην ισχυροποίηση των αμυντικών δυνατοτήτων της.

(30)

  Copernicus Maritime Surveillance — EMSA — European Maritime Safety Agency (Θαλάσσια επιτήρηση Copernicus — EMSA — Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια στη Θάλασσα).

(31)

  Mediterranean Coast Guard Functions Forum (MCGFF) | European Cooperation on Coast Guard Functions [Μεσογειακό Φόρουμ για τις Υπηρεσίες Ακτοφυλακής (MCGFF) | Ευρωπαϊκή συνεργασία στα καθήκοντα ακτοφυλακής].

(32)

JOIN(2023) 8 final της 10ης Μαρτίου 2023.

(33)

https://www.imo.org/en/OurWork/Security/Pages/SOLAS-XI-2%20ISPS%20Code.aspx

(34)

Κανονισμός (ΕΕ) 2019/452.

(35)

COM(2025) 148 final.

(36)

Η σφαιρική και σε βάθος ζώνη ελεύθερων συναλλαγών (στο εξής: DCFTA) μεταξύ της ΕΕ και της Ουκρανίας αποτελεί το εμπορικό μέρος της συμφωνίας σύνδεσης, η οποία ισχύει πλήρως από την 1η Σεπτεμβρίου 2017. Το σχέδιο δράσης προτεραιότητας για την ενισχυμένη εφαρμογή της DCFTA ΕΕ–Ουκρανίας, το οποίο δημιουργήθηκε για πρώτη φορά το 2021, έχει επεκταθεί περαιτέρω και η τελευταία έκδοσή του καλύπτει την περίοδο 2025-2026. Ομοίως, οι DCFTA για τη Γεωργία και τη Μολδαβία αποτελούν μέρος των αντίστοιχων συμφωνιών σύνδεσης, οι οποίες άρχισαν αμφότερες να ισχύουν την 1η Ιουλίου 2016. Η συνολική και ενισχυμένη συμφωνία εταιρικής σχέσης (στο εξής: CEPA) μεταξύ της ΕΕ και της Αρμενίας άρχισε να ισχύει επίσημα την 1η Μαρτίου 2021. Η CEPA αποτελεί μη προτιμησιακή συμφωνία και αποσκοπεί στην περαιτέρω βελτίωση του εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και της Αρμενίας, μέσω της ενίσχυσης του κανονιστικού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις και της διευκόλυνσης των εμπορικών συναλλαγών στον τομέα των υπηρεσιών. Η συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας (στο εξής: ΣΕΣΣ) μεταξύ της ΕΕ και του Αζερμπαϊτζάν ισχύει από τον Ιούλιο του 1999. Στον τομέα του εμπορίου, η ΣΕΣΣ αποτελεί μη προτιμησιακή συμφωνία και προβλέπει τη σταδιακή κανονιστική προσέγγιση της νομοθεσίας και των διαδικασιών του Αζερμπαϊτζάν με τις σημαντικότερες νομοθετικές διατάξεις και τα σημαντικότερα πρότυπα στον τομέα του εμπορίου σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο.

(37)

  Μέσο Διευκόλυνσης για την Ουκρανία — Ευρωπαϊκή Επιτροπή .

(38)

  Η Επιτροπή εγκρίνει δέσμη μέτρων στήριξης ύψους 1,8 δισ. EUR για τη στήριξη του σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης της Δημοκρατίας της Μολδαβίας στην πορεία της προς την ΕΕ — Ευρωπαϊκή Επιτροπή .

(39)

  Δήλωση της προέδρου κ. von der Leyen προς τον Τύπο σχετικά με το σχέδιο ανθεκτικότητας και ανάπτυξης για την Αρμενία — Ευρωπαϊκή Επιτροπή .

(40)

https://commission.europa.eu/topics/eu-solidarity-ukraine/eu-assistance-ukraine/eu-ukraine-solidarity-lanes_el

(41)

  Λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας - Ευρωπαϊκή Επιτροπή .

(42)

  Sustainable transport connections between Europe and Central Asia (Βιώσιμες μεταφορικές συνδέσεις μεταξύ Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας), Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, 2023.

(43)

Πρβλ. μνημόνιο συμφωνίας για στρατηγική εταιρική σχέση στον τομέα της ενέργειας, το οποίο υπεγράφη στις 18 Ιουλίου 2022.

(44)

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Χάρτης πορείας για τον τερματισμό των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας» [COM(2025) 440 final/2].

(45)

Η προσχώρηση της Γεωργίας, της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και της Ουκρανίας στην Ενεργειακή Κοινότητα διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην προώθηση τομεακών μεταρρυθμίσεων και στην ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ. Ομοίως, η πρωτοβουλία για την ενεργειακή συνδεσιμότητα της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC) προάγει τον διάλογο μεταξύ της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και της Ουκρανίας με ομολόγους από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων για την αντιμετώπιση κοινών ενεργειακών προκλήσεων.

(46)

JOIN(2025) 9 final της 21.2.2025.

(47)

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Κοινό θαλάσσιο θεματολόγιο για τον Εύξεινο Πόντο, 21 Μαΐου 2019.

(48)

Μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της Γενικής Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο.

(49)

  European sea surface temperature | European Environment Agency’s home page (Θερμοκρασία στην επιφάνεια της θάλασσας στην Ευρώπη | Ιστότοπος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος).

(50)

Με βάση τα πορίσματα του κοινού έργου της ΕΕ και του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) με τίτλο «Improving Environmental Monitoring in the Black Sea» (Βελτίωση της περιβαλλοντικής παρακολούθησης στον Εύξεινο Πόντο). https://www.undp.org/ukraine/press-releases/black-sea-twice-polluted-marine-litter-mediterranean-sea-eu-projects-survey

(51)

https://emblasproject.org/wp-content/uploads/2022/03/EMBLAS_Scientific-Report_ISBN-978-617-8111-01-4-web.pdf

(52)

Belis, C., Petrosian, A., Turos, O., Maremuhka, T., Morhulova, V., Kona, A., Djatkov, D., Caudullo, G., Ceccherini, G., Beck, P.S.A., San-Miguel, J., Arias Navarro, C., Wojda, P., Jones, A., Hanke, G., Mariani, G. και Carravieri, A., Status of Environment and Climate in Ukraine (Κατάσταση του περιβάλλοντος και του κλίματος στην Ουκρανία), Υπηρεσία Εκδόσεων της ΕΕ, Λουξεμβούργο, 2025, https://data.europa.eu/doi/10.2760/6292177, JRC141480.

(53)

Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον (2023). Rapid Environmental Assessment of Kakhovka Dam Breach; Ukraine, 2023 (Ταχεία περιβαλλοντική εκτίμηση της ρήξης του φράγματος Kakhovka· Ουκρανία, 2023). Ναϊρόμπι, Κένυα. https://wedocs.unep.org/20.500.11822/43696

(54)

ΕΕ L 164 της 25.6.2008, σ. 19.

(55)

ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ. 1.

(56)

Η Βουλγαρία, η Γεωργία, η Ουκρανία και η Ρουμανία αποτελούν μέρος του δικτύου του ευρωπαϊκού συστήματος προειδοποίησης για τις πλημμύρες (EFAS).

(57)

Όλες οι χώρες της περιοχής συμμετέχουν στην ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις δασικές πυρκαγιές.

(58)

https://blackseadb.org/

(59)

https://emodnet.ec.europa.eu/en

(60)

  Μαύρη Θάλασσα — Κέντρο Πρόβλεψης Παρακολούθησης (BS MFC) | CMEMS

(61)

 JOIN(2025) 130 final.

(62)

https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14587-2023-INIT/en/pdf