ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 30.6.2021

COM(2021) 345 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ EMPTY

Ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ — Προς ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες αγροτικές περιοχές με ορίζοντα το 2040

{SWD(2021) 166 final} - {SWD(2021) 167 final}

«Οι αγροτικές περιοχές μας αποτελούν τον ιστό της κοινωνίας μας και το σημείο όπου χτυπάει η καρδιά της οικονομίας μας. Η ποικιλομορφία του τοπίου, του πολιτισμού και της κληρονομιάς είναι ένα από τα πιο καθοριστικά και αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά της Ευρώπης. Αποτελούν βασικό στοιχείο της ταυτότητάς μας και του οικονομικού δυναμικού μας». «Θα τιμήσουμε και θα διαφυλάξουμε τις αγροτικές περιοχές μας και θα επενδύσουμε στο μέλλον τους». Πρόεδρος κ. von der Leyen – Ιούλιος 2019(Πολιτικές κατευθύνσεις για την περίοδο 2019-2024)«Οι αγροτικές περιοχές μας αποτελούν τον ιστό της κοινωνίας μας και το σημείο όπου χτυπάει η καρδιά της οικονομίας μας. Η ποικιλομορφία του τοπίου, του πολιτισμού και της κληρονομιάς είναι ένα από τα πιο καθοριστικά και αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά της Ευρώπης. Αποτελούν βασικό στοιχείο της ταυτότητάς μας και του οικονομικού δυναμικού μας». «Θα τιμήσουμε και θα διαφυλάξουμε τις αγροτικές περιοχές μας και θα επενδύσουμε στο μέλλον τους». Πρόεδρος κ. von der Leyen – Ιούλιος 2019(Πολιτικές κατευθύνσεις για την περίοδο 2019-2024)Εισαγωγή: έκκληση για ένα μακρόπνοο όραμα σχετικά με τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ

Οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ αποτελούν τον πυρήνα του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής. Φιλοξενούν 137 εκατομμύρια άτομα που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30 % του πληθυσμού της και πάνω από το 80 % της επικράτειάς της, συνυπολογίζοντας όλες τις κοινότητες και τους δήμους της Ευρώπης με χαμηλό μέγεθος ή πυκνότητα πληθυσμού 1 . Η σημασία και η αξία τους για την παραγωγή τροφίμων, τη διαχείριση των φυσικών πόρων, την προστασία των φυσικών τοπίων, καθώς και για την αναψυχή και τον τουρισμό αναγνωρίζονται ευρέως. Μεγάλο μέρος των παραδόσεων, των γιορτών και του πολιτισμού μας έχουν τις ρίζες τους στις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης. Όπως τόνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ursula von der Leyen, «Η Ευρώπη δεν θα ήταν πλήρης χωρίς την ύπαιθρό της» 2 .

Ωστόσο, οι κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών, συμπεριλαμβανομένης της παγκοσμιοποίησης και της αστικοποίησης, μεταβάλλουν τον ρόλο και τη φύση των αγροτικών περιοχών, οι οποίες επηρεάζονται επίσης από τη μείωση του πληθυσμού και τη γήρανση 3 . Πολλοί Ευρωπαίοι ανησυχούν για την υποβάθμιση των υποδομών και της παροχής υπηρεσιών στις αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε υγειονομική περίθαλψη, κοινωνικές υπηρεσίες, εκπαίδευση, καθώς και σε ταχυδρομικές και τραπεζικές υπηρεσίες. Άλλοι εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την ελάττωση των ευκαιριών απασχόλησης και την πιθανή μείωση των εισοδημάτων στις αγροτικές περιοχές ή την περιορισμένη συγκοινωνιακή και ψηφιακή συνδεσιμότητα.

Γίνεται ολοένα και πιο κατανοητό ότι ο ρόλος και η σημασία των αγροτικών περιοχών έχουν υποτιμηθεί και δεν ανταμείβονται επαρκώς. Σχεδόν το 40 % όσων απάντησαν στη δημόσια διαβούλευση που διοργανώθηκε ενόψει της σύνταξης της παρούσας ανακοίνωσης δήλωσαν ότι ένιωθαν παραμελημένοι από την κοινωνία και τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής. Η αντίληψη αυτή, καθώς και οι παράγοντες στους οποίους οφείλεται, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν 4 .

Η παρούσα ανακοίνωση σχετικά με το μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ αποσκοπεί στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και ανησυχιών, βασιζόμενη στις νεοεμφανιζόμενες ευκαιρίες της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης της ΕΕ, καθώς και στα διδάγματα που έχουν αντληθεί από την πανδημία COVID-19, και προσδιορίζοντας τα μέσα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές, την επίτευξη ισορροπημένης εδαφικής ανάπτυξης και την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές σε συνδυασμό με τη βοήθεια του Δημογραφικού Άτλαντα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα. Βασίζεται σε αναλύσεις, δραστηριότητες ανάλυσης προοπτικών, εκτενείς διαβουλεύσεις και συνεισφορές από κοινότητες. Καθορίζει το όραμα, καθώς και τα εργαλεία πολιτικής για την επίτευξή του, συμπεριλαμβανομένων βέλτιστων πρακτικών που μπορούν να αναπαραχθούν. Η ανακοίνωση προωθεί και συμβάλλει στην επίτευξη του θεματολογίου του 2030 και των στόχων του για βιώσιμη ανάπτυξη.

Οι αγροτικές περιοχές διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της ΕΕ. Μέσω της βιώσιμης παραγωγής τροφίμων, της διατήρησης της βιοποικιλότητας και της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούν την Πράσινη Συμφωνία 5 , το πρόγραμμα «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» 6 και τη βιοποικιλότητα 7 . Ταυτόχρονα, η εφαρμογή νέων τεχνολογιών στις αγροτικές περιοχές είναι απολύτως απαραίτητη για την υλοποίηση της ψηφιακής δεκαετίας της Ευρώπης. Η επίτευξη των στόχων που τέθηκαν στο πλαίσιο των ψηφιακών φιλοδοξιών της ΕΕ για το 2030 8 μπορεί επίσης να προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες για τη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών πέρα από τη γεωργία, τις γεωργικές δραστηριότητες και τη δασοκομία. Μπορεί να συμβάλει στη χάραξη νέων προοπτικών για την ανάπτυξη και τη γεωγραφική κατανομή της μεταποίησης και, ειδικότερα, των υπηρεσιών.

Οι αγροτικές περιοχές της Ευρώπης παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία. Δεδομένων των διαφορών ως προς τις φυσικές και κλιματικές συνθήκες, τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά, τις ιστορικές και πολιτιστικές εξελίξεις, τις δημογραφικές και κοινωνικές αλλαγές, τις εθνικές και περιφερειακές ιδιαιτερότητες και την οικονομική ευημερία, δεν υπάρχουν δύο αγροτικές περιοχές που να είναι πανομοιότυπες. Αυτή η ποικιλομορφία απαιτεί τον τοπικό σχεδιασμό αντιδράσεων και λύσεων που συνάδουν με τις ειδικές ανάγκες και δυνατότητες της κάθε περιοχής. Σημαίνει επίσης ότι οι στρατηγικές εδαφικής ανάπτυξης θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τις αγροτικές περιοχές ανάλογα με τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους και σε σχέση με το περιβάλλον τους. Από αυτήν την άποψη, οι δράσεις πρέπει να στοχεύουν ιδιαιτέρως στις απομακρυσμένες και λιγότερο αναπτυγμένες αγροτικές περιφέρειες.

Οι κοινωνικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προκλήθηκαν τελευταία από την πανδημία COVID-19, θα πρέπει να μετατραπούν σε ευκαιρίες για τις αγροτικές περιοχές. Χρειάζεται να αποφύγουμε την ασύμμετρη ανάκαμψη και να διασφαλίσουμε ότι όλες οι περιοχές της ΕΕ θα έχουν τα μέσα για να ανακάμψουν από την πανδημία στον ίδιο βαθμό.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενεργώντας σύμφωνα με την ισχυρή της δέσμευση για δημοκρατία και ισότητα και λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της δημογραφικής αλλαγής, δεσμεύεται να μην αφήσει κανένα άτομο και καμία περιοχή στο περιθώριο και να φέρει την ΕΕ πιο κοντά στους πολίτες της. Με την παρούσα ανακοίνωση εκφράζει τη φιλοδοξία να δώσει νέα ώθηση στις αγροτικές περιοχές μεταβάλλοντας την αντίληψη που επικρατεί γι’ αυτές και δημιουργώντας νέες ευκαιρίες, ενισχύοντας τη φωνή των αγροτικών κοινοτήτων, οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της οικοδόμησης του μέλλοντος της Ευρώπης. Οι αγροτικές κοινότητες διαδραματίζουν επίσης ζωτικό ρόλο στην εφαρμογή των 20 αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 9 , συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία μιας ισχυρής κοινωνικής Ευρώπης που είναι δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς και προσφέρει άφθονες ευκαιρίες.

Η ισορροπημένη εδαφική ανάπτυξη που βασίζεται σε τοποκεντρικές προσεγγίσεις και η συμμετοχή όλων των επιπέδων διακυβέρνησης, όπως περιγράφονται στο προσφάτως εγκριθέν νέο εδαφικό θεματολόγιο της ΕΕ 10 , είναι απαραίτητες για τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του δυναμικού των αγροτικών περιοχών.

Η Επιτροπή δεσμεύεται να μειώσει τις περιφερειακές διαφορές και να βοηθήσει τις αγροτικές περιοχές να κερδίσουν το χαμένο έδαφος. Η δέσμευση αυτή κατοχυρώνεται στο άρθρο 174 της ΣΛΕΕ που προβλέπει ότι θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις «αγροτικές περιοχές, τις περιοχές που συντελείται βιομηχανική μετάβαση και τις περιοχές που πλήττονται από σοβαρά και μόνιμα φυσικά ή δημογραφικά προβλήματα, όπως οι υπερβόρειες περιοχές που είναι ιδιαίτερα αραιοκατοικημένες και οι νησιωτικές, διασυνοριακές και ορεινές περιοχές». Το ειδικό καθεστώς των εξόχως απόκεντρων περιφερειών και των αγροτικών περιοχών τους αναγνωρίζεται από το άρθρο 349 της ΣΛΕΕ.

Οι εν λόγω αρχές της Συνθήκης πρέπει να τηρούνται και να γίνονται σεβαστές σε όλα τα επίπεδα: καμία πολιτική, καμία δράση και κανένα μέτρο δεν θα πρέπει να παρεμποδίζει την περιφερειακή σύγκλιση, ούτε να επιδεινώνει τις περιφερειακές αποκλίσεις.

Υπό το πρίσμα αυτό, η παρούσα ανακοίνωση καθορίζει ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ με ορίζοντα το 2040. Προσδιορίζει τομείς δράσης για ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες αγροτικές περιοχές και κοινότητες. Ένα αγροτικό σύμφωνο θα κινητοποιήσει τις δημόσιες αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη προκειμένου να αναλάβουν δράση για να καλύψουν τις ανάγκες και τις φιλοδοξίες των κατοίκων των αγροτικών περιοχών. Το συνοδευτικό αγροτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ θα προετοιμάσει το έδαφος για την ενίσχυση της εδαφικής συνοχής και θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για την προσέλκυση καινοτόμων επιχειρήσεων, την παροχή πρόσβασης σε ποιοτικές θέσεις εργασίας, την προώθηση νέων και βελτιωμένων δεξιοτήτων, τη διασφάλιση καλύτερων υποδομών και υπηρεσιών και τη μόχλευση του ρόλου της βιώσιμης γεωργίας, καθώς και των διαφοροποιημένων οικονομικών δραστηριοτήτων.

1.Οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ σήμερα 11

1.1. Τάσεις και προκλήσεις

Ο πληθυσμός της ΕΕ γηράσκει και θα αρχίσει να συρρικνώνεται βαθμιαία κατά την ερχόμενη δεκαετία. Ο πληθυσμός των αγροτικών περιοχών 12  είναι ήδη κατά μέσο όρο γηραιότερος από τον πληθυσμό των κωμοπόλεων, των προαστίων και των πόλεων. Τα τελευταία έτη, οι αγροτικές περιφέρειες καταγράφουν κατά μέσο όρο μείωση του πληθυσμού τους κυρίως λόγω της αρνητικής φυσικής πληθυσμιακής μεταβολής 13 , η οποία δεν αντισταθμίζεται επαρκώς από τη θετική καθαρή μετανάστευση. Μάλιστα, ορισμένα ανατολικά και νότια κράτη μέλη αντιμετωπίζουν και τις δύο προκλήσεις, δεδομένου ότι η φυσική πληθυσμιακή μεταβολή και οι καθαρές μετακινήσεις στις αγροτικές τους περιφέρειες είναι αρνητικές 14 . Επιπλέον, οι νέες γυναίκες είναι πιθανότερο να εγκαταλείψουν τις αγροτικές περιφέρειες σε σύγκριση με τους νέους άντρες. Αυτές οι δημογραφικές τάσεις, συνδυαζόμενες με τις προκλήσεις που αφορούν την έλλειψη συνδεσιμότητας, υποδομών και παραγωγικότητας και τη μειωμένη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης και της φροντίδας, μπορούν να συμβάλλουν στη μειωμένη ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών ως τόπων διαβίωσης και εργασίας.

Επί αιώνες, ο όρος «αγροτικός» σήμαινε «γεωργικός», όταν εκατομμύρια γεωργοί έτρεφαν την ευρωπαϊκή κοινωνία. Η ζωή σε πολλές αγροτικές περιοχές, ιδίως στις πιο απομακρυσμένες και περιφερειακές τοποθεσίες, εξακολουθεί να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γεωργία —πάνω από το 40 % της γης στις αγροτικές περιοχές χρησιμοποιείται για γεωργικούς σκοπούς. Με το πέρασμα του χρόνου, η συνεισφορά της γεωργίας, της δασοκομίας και της αλιείας στις αγροτικές περιφέρειες μειώθηκε τόσο από οικονομικής πλευράς όσο και από πλευράς απασχόλησης στο 12 % όλων των θέσεων εργασίας και στο 4 % της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας, διατηρώντας, ωστόσο, τον ζωτικό της ρόλο ως προς την επισιτιστική ασφάλεια στην ΕΕ.

Παράλληλα, το βάρος των υπηρεσιών (π.χ. τουρισμός, αναψυχή) αυξήθηκε και σηματοδότησε μια διαρθρωτική αλλαγή σε πολλές αγροτικές οικονομίες, ενώ το μερίδιο της βιομηχανίας και του κατασκευαστικού τομέα παρέμεινε σταθερό.

Μολονότι η υψηλότερη ανάπτυξη έχει καταστήσει δυνατή τη μείωση του χάσματος από το 2000, το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) στις αγροτικές περιφέρειες εξακολουθούσε να είναι σημαντικά χαμηλότερο (στο 75 %) από το μέσο όρο της ΕΕ το 2018. Η οικονομική κάλυψη της υστέρησης δεν έφτασε στις απομακρυσμένες αγροτικές περιφέρειες (οι οποίες παραμένουν γύρω στο 70 % του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ). Το εν λόγω συνολικό οικονομικό πλαίσιο τονίζει την ανάγκη για οικονομική διαφοροποίηση στις αγροτικές περιοχές, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις διαστάσεις και όλους τους τομείς, προκειμένου να αξιοποιηθεί στο έπακρο το δυναμικό τους όσον αφορά τις υπηρεσίες και τη μεταποίηση.

Το μέσο ποσοστό απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές της ΕΕ αυξήθηκε μεταξύ 2012 και 2020 (από 67,5 % σε 73,1 %, δηλ. μεγαλύτερο από ό,τι στις πόλεις), ενώ το μέσο ποσοστό ανεργίας μειώθηκε (από 10,4 % σε 5,9 %, δηλ. μικρότερο από ό,τι στις πόλεις). Αυτή η ευνοϊκή συνολική δυναμική αποκρύπτει διαφορετικές πραγματικότητες, κυρίως τη μεγάλη ποικιλομορφία καταστάσεων στα κράτη μέλη και το γεγονός ότι στους νέους καταγράφεται υψηλότερο ποσοστό ανεργίας σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό που βρίσκεται σε ηλικία εργασίας, γεγονός που ισχύει και στις αγροτικές περιοχές. Επιπλέον, όσον αφορά το ποσοστό του πληθυσμού που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, τα στοιχεία για το 2019 είναι υψηλότερα στις αγροτικές περιοχές (22,4 %) σε σύγκριση με τις πόλεις (21,3 %) και τις κωμοπόλεις και τα προάστια (19,2 %), ενώ σε δέκα κράτη μέλη το ποσοστό του πληθυσμού που αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας στις αγροτικές περιοχές έχει αυξηθεί από το 2012 15 .

Υπάρχει χάσμα μεταξύ αντρών και γυναικών όσον αφορά την απασχόληση στις αγροτικές περιοχές, η οποία ανέρχεται σε 13 ποσοστιαίες μονάδες (έναντι 10 ποσοστιαίων μονάδων στις πόλεις) και ξεπερνάει τις 20 ποσοστιαίες μονάδες σε ορισμένα κράτη μέλη. Αυτό το χάσμα παραμένει γενικά σταθερό σε επίπεδο ΕΕ από το 2012. Σε πάνω από τα μισά κράτη μέλη, το χάσμα αυτό είναι μεγαλύτερο στις αγροτικές περιοχές από ό,τι στις πόλεις. Θα πρέπει να δοθεί προσοχή στο γεγονός ότι πολλές γυναίκες απασχολούνται βάσει επισφαλών συμβάσεων (π.χ. εποχικές εργαζόμενες) ή διαδραματίζουν έναν «αόρατο ρόλο» στις αγροτικές κοινωνίες (π.χ. βοηθώντας τους συζύγους τους), οπότε είναι ενδεχομένως εκτεθειμένες σε συνθήκες που τις καθιστούν ευάλωτες (π.χ. δεν έχουν πρόσβαση σε κοινωνική προστασία ή επιδόματα μητρότητας σε ορισμένες περιπτώσεις). Ταυτόχρονα, οι γυναίκες αποτελούν σημαντική κινητήρια δύναμη για ευημερία και κοινωνική ένταξη στις αγροτικές περιοχές, κυρίως μέσω της επιχειρηματικότητας.

Το ποσοστό του πληθυσμού που έχει λάβει 16 τριτοβάθμια εκπαίδευση στις αγροτικές περιοχές παραμένει χαμηλό παρά την αύξηση από 18 % το 2012 σε 22 % το 2019. Η διαφορά μεταξύ αγροτικών περιοχών και πόλεων αυξήθηκε επίσης από 17 ποσοστιαίες μονάδες το 2012 σε 19 ποσοστιαίες μονάδες το 2019 (παραμένει σταθερή ή αυξάνεται στα περισσότερα κράτη μέλη). Όσον αφορά τις βασικές δεξιότητες (ανάγνωση, μαθηματικά και επιστήμες), το χάσμα όσον αφορά τις επιδόσεις μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών είναι επίσης μεγάλο σε πολλές χώρες, όπως φαίνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας PISA 2018. Όσον αφορά τουλάχιστον τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες, το χάσμα ανερχόταν σε 14 ποσοστιαίες μονάδες (48 % για τις αγροτικές περιοχές έναντι 62 % για τις πόλεις) το 2019 και παραμένει σταθερό από το 2015. Επιπλέον, σε επίπεδο ΕΕ, το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση είναι υψηλότερο στις αγροτικές περιοχές από ό,τι στις πόλεις. Τα σχολεία σε ορισμένες αγροτικές περιοχές δυσκολεύονται να προσφέρουν ποιοτική εκπαίδευση λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης και του μικρού μεγέθους τους. Αντιμετωπίζουν ανεπάρκεια υποδομών και υπηρεσιών που είναι υποστηρικτικές προς την εκπαίδευση, περιορισμένη προσφορά εκπαίδευσης και έλλειψη έμπειρων εκπαιδευτικών. Αυτό μπορεί να περιορίσει την αξιοποίηση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών και τη δυνατότητα για εξ αποστάσεως σπουδές και εργασία, γεγονός που επηρεάζει τη διαθεσιμότητα ποιοτικών θέσεων εργασίας στις αγροτικές περιοχές.

Η ζωή στις αγροτικές περιοχές εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πρόσβαση σε ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές. Η δημόσια διαβούλευση προσδιόρισε τις υποδομές, την πρόσβαση σε ψυχαγωγικές και άλλες εγκαταστάσεις, την ψηφιακή συνδεσιμότητα και την απασχόληση ως τις πιο επιτακτικές ανάγκες. Πιο συγκεκριμένα, οι ουσιώδεις υπηρεσίες και οι σχετικές υποδομές —όπως η ύδρευση, η αποχέτευση, η ενέργεια, οι μεταφορές, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και οι ψηφιακές επικοινωνίες— είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη διασφάλιση της κοινωνικής και οικονομικής ένταξης. Συμπληρώνουν και διευκολύνουν την πρόσβαση σε άλλες υπηρεσίες που προσφέρουν ευνοϊκές δυνατότητες, όπως η φροντίδα των παιδιών, η εκπαίδευση, η μακροχρόνια φροντίδα, η στέγαση, η αγορά εργασίας και οι κοινωνικές υπηρεσίες, και μπορούν επίσης να αποτελέσουν σημαντική πηγή δημιουργίας θέσεων εργασίας 17 .

Η πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές επηρεάζεται από την πυκνότητα και την εγγύτητα των ατόμων, που διαφέρει μεταξύ των αγροτικών περιοχών στα διάφορα κράτη μέλη και μεταξύ των αγροτικών περιοχών που βρίσκονται κοντά σε κάποια πόλη και των απομακρυσμένων αγροτικών περιοχών 18 . Όσο λιγότερο αστικοποιημένη και πιο απομακρυσμένη είναι μια περιοχή, τόσο μεγαλύτερη είναι η μέση οδική απόσταση έως την πλησιέστερη υπηρεσία 19 .

Το ένα τρίτο του πληθυσμού των αγροτικών περιφερειών ζει σε παραμεθόρια περιοχή. Κατά μέσο όρο, αυτές οι αγροτικές παραμεθόριες περιφέρειες έχουν χειρότερο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο και έχουν πρόσβαση σε λιγότερες επιβατικές πτήσεις σε σύγκριση με άλλες αγροτικές περιφέρειες. Τα άτομα που ζουν σε αγροτικές παραμεθόριες περιφέρειες αναγκάζονται να καλύπτουν μεγαλύτερες αποστάσεις για να φτάσουν σε ένα σχολείο πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή σε ένα νοσοκομείο σε σύγκριση με άλλες αγροτικές περιφέρειες.

Οι μεγαλύτερες αποστάσεις, η μικρότερη πληθυσμιακή πυκνότητα και οι μεγαλύτερες περιοχές κάλυψης δυσχεραίνουν τόσο την παροχή υπηρεσιών στις αγροτικές περιοχές όσο και την πρόσβαση σε αυτές. Ωστόσο, η παροχή υπηρεσιών κοινής ωφελείας στις αγροτικές περιοχές με ποιότητα ανάλογη εκείνης των αστικών περιοχών είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση ισότιμου βιοτικού επιπέδου για όλους τους πολίτες και σε όλες τις εδαφικές ενότητες, συμπεριλαμβανομένων των πιο απομακρυσμένων αγροτικών περιοχών και των εξόχως απόκεντρων περιφερειών.

Οι αγροτικές κοινότητες ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίζουν αυξημένο κόστος σε σχέση με την κλιματική μετάβαση. Οι μεγαλύτερες αποστάσεις που πρέπει να καλύψει κανείς για να φτάσει, παραδείγματος χάριν, σε νοσοκομεία, σχολεία και καταστήματα, σε συνδυασμό με την αυξημένη εξάρτηση από τα ιδιωτικά οχήματα λόγω των αραιών δρομολογίων των δημόσιων συγκοινωνιών αυξάνουν το κόστος των μετακινήσεων 20 . Τα καταστήματα λιανικής πώλησης, τα ιατρεία, τα φαρμακεία, οι τράπεζες, τα ταχυδρομεία, οι δημόσιες συγκοινωνίες, οι εγκαταστάσεις φροντίδας παιδιών και τα σχολεία είναι ζωτικής σημασίας για τη διαβίωση και τις θέσεις εργασίας στις αγροτικές περιοχές, καθώς και για τη διασφάλιση ότι κανένα άτομο και καμία περιοχή δεν θα μείνει στο περιθώριο. Η έλλειψη αυτών των υπηρεσιών μπορεί να δημιουργήσει γρήγορα αισθήματα απομόνωσης και κοινωνικού αποκλεισμού. Οι μικρές πόλεις και οι κωμοπόλεις μπορούν να λειτουργούν ως κινητήριες δυνάμεις που συμβάλλουν στην ελκυστικότητα και στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, και να παρέχουν στις πέριξ αγροτικές περιοχές πρόσβαση σε αρκετές υπηρεσίες. Είναι σημαντικό να εξετάζονται και να δοκιμάζονται νέες μέθοδοι οργάνωσης των εθνικών και περιφερειακών δημόσιων υπηρεσιών, αξιοποιώντας την ψηφιοποίηση κατά την εν λόγω διαδικασία.

Τα επιχειρηματικά μοντέλα και οι σχετικές προσεγγίσεις όπως οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες, οι λύσεις κινητών υπηρεσιών, οι συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, οι κοινωνικές επιχειρήσεις, οι πολιτιστικοί και δημιουργικοί κλάδοι, καθώς και οι συνεταιρισμοί μπορούν να συμβάλλουν στην κάλυψη των πιο αραιοκατοικημένων περιοχών και αποτελούν γενικά βασικό παράγοντα αγροτικής κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης. Εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο των ψηφιακών δεξιοτήτων και τη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα επαρκών ψηφιακών υποδομών, καθώς και από τις δυνατότητες αποτελεσματικής εφαρμογής ψηφιακών τεχνολογιών, όπως οι ψηφιακές πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών. Βασική προϋπόθεση για τον ψηφιακό μετασχηματισμό αποτελεί η συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο. Παρά την πρόσφατη βελτίωση όσον αφορά την παροχή ευρυζωνικής συνδεσιμότητας υψηλής ταχύτητας, η ευρυζωνική πρόσβαση νέας γενιάς (>30 Mbps) είναι διαθέσιμη μόνο για το 59 % των νοικοκυριών στις αγροτικές περιφέρειες, σε σύγκριση με το 87 % των νοικοκυριών της ΕΕ.

Τέλος οι αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν ειδικές προκλήσεις που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, η γεωργία και η δασοκομία είναι πιο ευάλωτες στα συχνά δυσμενή καιρικά φαινόμενα, όπως οι καταιγίδες, οι πλημμύρες και οι ξηρασίες, σε σύγκριση με τις αστικές οικονομικές δραστηριότητες. Οι τομείς αυτοί είναι ανάμεσα στους πρώτους που υφίστανται τις συνέπειες της απώλειας της βιοποικιλότητας, η οποία απειλεί τις μακροπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές των αγροτικών κοινοτήτων που εξαρτώνται από αυτούς.

1.2. Ευκαιρίες στις αγροτικές περιοχές

Οι νέες κοινωνικές απαιτήσεις, οι ευκαιρίες της πράσινης οικονομίας, οι δυνατότητες που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 και την επέκταση της τηλεργασίας έχουν στρέψει εκ νέου την προσοχή στις αγροτικές περιοχές ως τόπους ευημερίας, ασφάλειας, οικολογικής διαβίωσης και νέων δυνατοτήτων για κοινωνική και οικονομική ανανέωση.

Οι φυσικοί πόροι των αγροτικών περιοχών αποτελούν βασικά καθοριστικά αγαθά που μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την οικοδόμηση ενός μέλλοντος που θα χαρακτηρίζεται από βιωσιμότητα και ευημερία. Τα αγροτικά τοπία που καλύπτονται από δάση και περιοχές φυσικής βλάστησης, όταν υπόκεινται σε ορθή διαχείριση, συμβάλλουν στη ρύθμιση των ροών των υδάτων, στη δέσμευση του άνθρακα και των ατμοσφαιρικών ρύπων από την ατμόσφαιρα, στην πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους, καθώς και στην παροχή υπηρεσιών οικοσυστήματος 21 . Βιώσιμη διαχείριση της γεωργίας και της δασοκομίας, η οποία περιλαμβάνει περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα, συμβάλλει στη διασφάλιση αξιοπρεπούς εργασίας και μέσων διαβίωσης, στη διασφάλιση των οικολογικών συστημάτων και της βιοποικιλότητας, και ενισχύει επίσης την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και την ανθεκτικότητα έναντι των κινδύνων. Η βελτίωση της ποιότητας της παραγόμενης παραγωγής και η στήριξη των γεωργών, των δασοκόμων και των αγροτικών επιχειρηματιών οι οποίοι διευκολύνουν τη μετάβαση προς μια οικολογικότερη κοινωνία και οικονομία είναι ουσιώδους σημασίας.

Η αυξημένη έμφαση στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, μεταξύ άλλων μέσω της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, αποτελεί ευκαιρία για τις αγροτικές περιοχές για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας υπό την προϋπόθεση ότι εκτιμώνται δεόντως οι υπηρεσίες οικοσυστήματος και διατηρούν την αξία τους τα επιχειρηματικά μοντέλα εντός των αγροτικών κοινοτήτων.

Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας 22 , της νέας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ανάπτυξη, οι αγροτικές περιοχές θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο προκειμένου η ΕΕ να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050. Η πράσινη μετάβαση θα απαιτήσει την ανάπτυξη συμπράξεων σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες που εκτελούνται σε αγροτικές περιοχές, μεταξύ επιχειρήσεων όλων των τομέων, τοπικών αρχών, ερευνητών και υπηρεσιών με βάση την καινοτομία, την ανταλλαγή γνώσεων και τη συνεργασία, μεταξύ άλλων και στο πλαίσιο διαδικασιών έξυπνης εξειδίκευσης 23 .

Η βιοοικονομία είναι ένας από τους μεγαλύτερους τομείς της Ένωσης. Περιλαμβάνει τη γεωργία, τη δασοκομία, την αλιεία, την υδατοκαλλιέργεια και την παραγωγή τροφίμων, ζωοτροφών, βιοενέργειας και προϊόντων βιολογικής προέλευσης. Μπορεί να βοηθήσει την ΕΕ να επιταχύνει την πρόοδο προς μια κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και θα συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό και στην ενίσχυση του οικείου τομέα των τροφίμων, καθώς και της βιομηχανικής βάσης των αγροτικών περιοχών. Η βιώσιμη βιοοικονομία και η βιώσιμη κυκλική οικονομία θα δημιουργήσουν νέες, περισσότερο διαφοροποιημένες αλυσίδες αξίας και οικολογικότερες, οικονομικά αποδοτικότερες διαδικασίες, προστατεύοντας ταυτόχρονα τη βιοποικιλότητα και το περιβάλλον. Το 2017, η βιοοικονομία δημιούργησε προστιθέμενη αξία ύψους 614 δισ. EUR και προσέφερε απασχόληση σε περίπου 17,5 εκατ. άτομα στην ΕΕ 24 . Στις αγροτικές περιοχές, η βιοοικονομία μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία καινοτόμων επιχειρηματικών λύσεων και μπορεί να στηριχθεί μέσω πρωτοβουλιών όπως τα νεοφυή χωριά 25 και η στήριξη στις ΜΜΕ.

Παράλληλα με αυτές τις νέες οικονομικές ευκαιρίες και προκειμένου να δημιουργηθούν θέσεις απασχόλησης στις επηρεαζόμενες περιοχές, πρέπει επίσης να προσδιοριστούν καινοτόμες μέθοδοι χρήσης των πρώην ορυχείων και χώρων εξόρυξης μεταλλευμάτων, κυρίως μέσω αποκατάστασης των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που προσφέρουν στις τοπικές κοινότητες.

Οι εξελισσόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών για καλύτερη ποιότητα και πιο βιώσιμα και υγιεινά τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των βιολογικών τροφίμων, μπορούν να δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες για τους γεωργούς και την αγροτική οικονομία. Η μετάβαση σε βιολογικές μεθόδους παραγωγής, η ανάπτυξη μικρών αλυσίδων εφοδιασμού, τοπικών μεταποιητικών δραστηριοτήτων και καινοτόμων προϊόντων, σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και το σχέδιο δράσης της για την ανάπτυξη της βιολογικής παραγωγής 26 , μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση του ρόλου των γεωργών και στην αύξηση του εισοδήματός τους.

Τομείς όπως ο τουρισμός επωφελούνται επίσης από την ευρύτερη προσφορά ποιοτικών τουριστικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εκτελούνται εντός του αγροκτήματος, την παραγωγή τοπικών ποιοτικών προϊόντων, την ορθή διαχείριση των τοπίων και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ θάλασσας και ξηράς στις παράκτιες αγροτικές περιοχές. Οι «βιοπεριφέρειες», δηλαδή γεωγραφικές περιοχές όπου οι γεωργοί, το κοινό, οι τουριστικές επιχειρήσεις, οι ενώσεις και οι δημόσιες αρχές συνάπτουν συμφωνία για τη βιώσιμη διαχείριση των τοπικών πόρων, η οποία βασίζεται σε αρχές και πρακτικές βιολογικής γεωργίας, αποτελούν μια πολλά υποσχόμενη ιδέα από αυτήν την άποψη, ιδίως όταν συνδυάζονται με το δίκτυο Natura 2000. Επομένως, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες των μικρομεσαίων γεωργών, η προσέλκυση γεωργών νεαρής ηλικίας, νέων γεωργών και γυναικών γεωργών, καθώς και η αποτροπή της εγκατάλειψης της γης και η διευκόλυνση της πρόσβασης σε αυτή. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει τους εργαζομένους στον γεωργικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των εποχικών εργαζομένων και εκείνων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών. Θα πρέπει επίσης να υποστηριχθεί η ανάπτυξη και η διαχείριση τουριστικών προσφορών, μέσω πλήρους αξιοποίησης της τεχνολογίας και των ψηφιακών υπηρεσιών.

Η ψηφιακή συνδεσιμότητα αποτελεί βασικό παράγοντα διαφοροποίησης των οικονομικών δραστηριοτήτων στις αγροτικές περιοχές. Θα διευκολύνει τους επιχειρηματίες και τις νεοφυείς επιχειρήσεις να ιδρύουν και να αναπτύσσουν τις επιχειρήσεις τους, δημιουργώντας έτσι νέες οικονομικές ευκαιρίες για τις αγροτικές περιοχές. Η ανάπτυξη οικοσυστημάτων καινοτομίας θα επιτρέπει στις αγροτικές κοινότητες να δημιουργούν θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας στις αγροτικές περιοχές σε όλους τους τομείς.

Μια άλλη δέσμη ευκαιριών για τις αγροτικές περιοχές συνδέεται με την ποιότητα της ζωής και τη συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στη λήψη αποφάσεων. Οι δυνατότητες ενεργούς συμμετοχής στη δημόσια και κοινωνική ζωή, συμπεριλαμβανομένων των καλλιτεχνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, ενδέχεται επίσης να επηρεάσουν τη σχετική ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών.

2.Όραμα για τις αγροτικές περιοχές με ορίζοντα το 2040

Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές, αρκετές από τις οποίες ενδέχεται να εξακολουθήσουν να υφίστανται στο μέλλον, αποτελούν το θεμέλιο της ανάλυσης που αποσκοπεί στον καθορισμό του οράματος. Πολίτες και οργανώσεις από αγροτικές περιοχές 27 συμμετείχαν ενεργά στον σχεδιασμό αυτού του οράματος, που περιγράφει πώς θέλουμε να είναι οι αγροτικές περιοχές το 2040. Επιπροσθέτως, διενεργήθηκε ειδική ανάλυση προοπτικών 28 . Η ανάλυση αυτή εξέτασε μεγατάσεις 29 που θα προκαλούν μετασχηματισμούς έως το 2040 και προσδιόρισε τους κυριότερους υποκείμενους «παράγοντες αλλαγής», τους λεγόμενους «κινητήριους μοχλούς», οι οποίοι αναμένεται να διαμορφώσουν το μέλλον των αγροτικών περιοχών (βλέπε γράφημα 1). Η δημογραφία και η διακυβέρνηση επισημάνθηκαν ως οι πιο σημαντικοί και αβέβαιοι κινητήριοι μοχλοί και ήταν οι άξονες βάσει των οποίων εκπονήθηκαν τα τέσσερα σενάρια. Το καθένα περιγράφει ένα πιθανό μέλλον για τις αγροτικές περιοχές με ορίζοντα το 2040, ανάλογα με το αν προσελκύσουν νέους κατοίκους ή όχι, και ανάλογα με την ποιότητα της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Τα σενάρια αυτά λαμβάνουν επίσης υπόψη τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών 30 .

Με βάση τους προσδιορισθέντες κινητήριους μοχλούς, τα σενάρια και τις πολυάριθμες δραστηριότητες διαβούλευσης, προέκυψαν τέσσερις συμπληρωματικοί τομείς δράσης, που αντιπροσωπεύουν ένα μακρόπνοο όραμα από, με και για ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες αγροτικές περιοχές με ορίζοντα το 2040.

Γράφημα 1: Βασικοί κινητήριοι μοχλοί που διαμορφώνουν το μέλλον των αγροτικών περιοχών με ορίζοντα το 2040 και οι τέσσερις συμπληρωματικοί τομείς δράσης

       Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

2.1. Ισχυρότερες αγροτικές περιοχές

Οι αγροτικές περιοχές θα πρέπει να φιλοξενούν ενδυναμωμένες και δραστήριες τοπικές κοινότητες. Η εξασφάλιση της δυνατότητας σε όλα τα άτομα να συμμετέχουν ενεργά στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων, στις οποίες συμμετέχoυν μεγάλο εύρος ενδιαφερομένων μερών και δικτύων καθώς και όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ανάπτυξη εξατομικευμένων, τοποκεντρικών και ολοκληρωμένων λύσεων πολιτικής και επενδύσεων. Νέες δυνατότητες για την ενεργό συμμετοχή του κοινού, όπως διαβουλεύσεις αγροτικών κοινοτήτων ή διαδικτυακές ψηφοφορίες, μπορούν να καταστήσουν ελκυστικότερες τις αγροτικές περιοχές, ιδίως αυτές που είναι απομακρυσμένες και υφίστανται πληθυσμιακή συρρίκνωση διασφαλίζοντας τη συμμετοχή των ατόμων στη λήψη αποφάσεων που αφορούν το μέλλον τους και στον καθορισμό του τρόπου με τον οποίο μπορούν να αξιοποιηθούν στο έπακρο τα πολιτιστικά και οικονομικά πλεονεκτήματα της περιοχής τους.

Μολονότι οι περιστάσεις διαφέρουν από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, ο πληθυσμός σε αρκετές αγροτικές περιοχές της ΕΕ κατά κύριο λόγο συρρικνώνεται και γηράσκει, γεγονός που ασκεί πίεση στην παροχή δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών. Είναι καίριας σημασίας να διασφαλιστεί ότι οι αγροτικές περιοχές καθίστανται ελκυστικές ως τόποι διαβίωσης και εργασίας. Εν προκειμένω, η αποτελεσματική πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες επαρκούς ποιότητας, όπως η ύδρευση, η αποχέτευση, η υγειονομική περίθαλψη, η ενέργεια, οι μεταφορές, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και οι ψηφιακές επικοινωνίες πρέπει να είναι εγγυημένη για όλους 31 . Θα πρέπει επίσης να αναπτυχθούν καινοτόμες λύσεις για την παροχή υπηρεσιών, αξιοποιώντας πλήρως τις δυνατότητες που προσφέρουν τα ψηφιακά εργαλεία και προάγοντας ενεργά την κοινωνική καινοτομία.

2.2. Συνδεδεμένες αγροτικές περιοχές

Η περαιτέρω ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών εξαρτάται από την επαρκή σύνδεση τόσο μεταξύ τους όσο και με τις περιαστικές και αστικές περιοχές. Η σύνδεση αυτή τις καθιστά πιο προσβάσιμες, ενώ βελτιώνει την πρόσβαση σε ευρύ φάσμα υπηρεσιών για τις τοπικές κοινότητες.

Όσον αφορά τις μεταφορές, αυτό σημαίνει τη διατήρηση ή τη βελτίωση 32 οικονομικά προσιτών υπηρεσιών δημόσιων συγκοινωνιών, και υποδομών όπως οι σιδηρόδρομοι, οι εσωτερικές πλωτές οδοί, το οδικό δίκτυο, οι σταθμοί φόρτισης και ανεφοδιασμού για την υποστήριξη λύσεων ηλεκτροκίνησης, οι ποδηλατοδρόμοι, οι πολυτροπικές συνδέσεις, συμπεριλαμβανομένων των ενεργών μεταφορικών μέσων, καθώς και οι θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων και οι αεροπορικές συνδέσεις, οι οποίες συχνά αποτελούν το μοναδικό μέσο σύνδεσης των νησιών και ορισμένων περιφερειακών περιοχών. Θα πρέπει επίσης να διερευνηθεί περαιτέρω η δυνατότητα των αγροτικών περιοχών να λειτουργούν ως κόμβοι για την ανάπτυξη, τη δοκιμή και την εφαρμογή βιώσιμων και καινοτόμων λύσεων κινητικότητας.

Οι ψηφιακές υποδομές αποτελούν βασικό διευκολυντικό παράγοντα προκειμένου οι αγροτικές περιοχές να συμβάλλουν στην ψηφιακή μετάβαση 33 και στην πλήρη αξιοποίησή της. Η ανάπτυξη ψηφιακών δυνατοτήτων στις αγροτικές περιοχές θα τις καταστήσει πιο ελκυστικές. Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα προσφέρουν υπηρεσίες όπως πολυτροπικά ευφυή συστήματα μεταφορών, ταχεία βοήθεια έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση ατυχημάτων, πιο στοχευμένες λύσεις διαχείρισης αποβλήτων, έξυπνες λύσεις για την ενέργεια και τον φωτισμό, βελτιστοποίηση πόρων και άλλα.

2.3. Ανθεκτικότερες αγροτικές περιοχές που προάγουν την ευημερία

Οι αγροτικές περιοχές μπορούν και θα πρέπει να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η διατήρηση των φυσικών πόρων, η αποκατάσταση των τοπίων, συμπεριλαμβανομένων των πολιτιστικών, η οικολογική προσαρμογή των γεωργικών δραστηριοτήτων και η σμίκρυνση των αλυσίδων εφοδιασμού θα καταστήσουν τις αγροτικές περιοχές ανθεκτικότερες στην κλιματική αλλαγή, στους φυσικούς κινδύνους και στις οικονομικές κρίσεις. Δεδομένου ότι παρέχουν υπηρεσίες που προστατεύουν τα οικοσυστήματα και λύσεις για την επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου διοξειδίου του άνθρακα, οι αγροτικές περιοχές διαδραματίζουν ολοένα και περισσότερο σημαντικό ρόλο στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στη βιώσιμη βιοοικονομία και βιώσιμη κυκλική οικονομία. Οι αγροτικές περιοχές θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις βιώσιμες γεωργικές, δασοκομικές και αγροδιατροφικές οικονομικές δραστηριότητες, καθώς και ένα διαφοροποιημένο φάσμα οικολογικότερων οικονομικών δραστηριοτήτων 34 , προάγοντας την ανθρακοδεσμευτική γεωργία και την τοπική παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας που βασίζεται στην κοινότητα.

Προς όφελος των αγροτικών περιοχών θα πρέπει να συνυπάρχουν διάφορες βιώσιμες δραστηριότητες. Οι οικογενειακές αγροτικές δραστηριότητες θα πρέπει να εκτελούνται σε αρμονία με άλλες οικονομικές δραστηριότητες, με σεβασμό και τήρηση της δέουσας αυτονομίας των οικονομικών τομέων μέσω κατάλληλου χωροταξικού σχεδιασμού και κατάλληλης κατανομής των χρήσεων γης. Ομοίως, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η επίπτωση της γεωργικής παραγωγής στα ύδατα και στα θαλάσσια οικοσυστήματα.

Η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση θα πρέπει να είναι δίκαιη και να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες όλων των μελών της αγροτικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ανήκουν σε μη προνομιούχες ομάδες, με σκοπό την ενίσχυση της κοινωνικής ανθεκτικότητας των αγροτικών περιοχών.

Η ενίσχυση της κοινωνικής ανθεκτικότητας των αγροτικών περιοχών απαιτεί την αξιοποίηση ολόκληρου του φάσματος των ταλέντων και της ποικιλομορφίας των κοινωνιών μας. Κάθε άτομο θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε επανεκπαίδευση και σε αναβάθμιση δεξιοτήτων, γεγονός που θα του προσφέρει τη δυνατότητα εξεύρεσης ποιοτικών θέσεων εργασίας και ευκαιριών· θα πρέπει επίσης να εκπροσωπείται ισότιμα στη λήψη αποφάσεων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Θα πρέπει να αντιμετωπιστούν η έμφυλη βία και τα στερεότυπα φύλου. Θα πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους νέους, αλλά και στους ηλικιωμένους, στα άτομα με αναπηρία, στα παιδιά, στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, στα άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών και στις κοινότητες Ρομά που συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, παραδείγματος χάριν σε επαρκείς κοινωνικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες και σε υγειονομική περίθαλψη.

2.4. Ευημερούσες αγροτικές περιοχές

Οι αγροτικές περιοχές μπορούν να καταστούν πιο ευημερούσες μέσω διαφοροποίησης των οικονομικών δραστηριοτήτων σε νέους τομείς με θετικά αποτελέσματα για την απασχόληση 35 και μέσω βελτίωσης της προστιθέμενης αξίας των γεωργικών και αγροδιατροφικών δραστηριοτήτων.

Η διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων θα πρέπει να βασιστεί σε βιώσιμες τοπικές οικονομικές στρατηγικές, συμπεριλαμβανομένων μέτρων που καθιστούν το περιβάλλον τους ελκυστικότερο για τις εταιρείες. Η διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων απαιτεί επίσης τη διασφάλιση πρόσβασης σε ψηφιακή και υβριδική εκπαίδευση και κατάρτιση προκειμένου οι κοινότητες να αποκτούν νέες δεξιότητες και να υποστηρίζουν το επιχειρηματικό πνεύμα. Η βελτιωμένη συνδεσιμότητα των μικρότερων επιχειρήσεων μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική λύση έναντι της ενοποίησης, η οποία συχνά οδηγεί σε μεταφορά της εξουσίας και των κερδών εκτός αγροτικών περιοχών.

Ο σημαντικός οικονομικός ρόλος που διαδραματίζουν η γεωργία, η δασοκομία και η αλιεία θα πρέπει να διαφυλαχθεί. Η ανάπτυξη μικρών αλυσίδων εφοδιασμού και η χρήση συστημάτων επισήμανσης για την αναγνώριση της ποιότητας και της ποικιλίας τοπικών και παραδοσιακών διατροφικών προϊόντων θα έχουν θετική επίπτωση στις τοπικές οικονομίες. Οι οργανώσεις παραγωγών μπορούν να συμβάλλουν στην προώθηση των προϊόντων και των περιφερειών τους μέσω δραστηριοτήτων όπως οι διαφημιστικές εκστρατείες. Τα ανωτέρω διαδραματίζουν επίσης ρόλο στην κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης για τοπικά προϊόντα — που συνδέονται με τις συγκεκριμένες αγροτικές περιοχές από τις οποίες προέρχονται —, και συμβάλλουν στη διατήρηση της αυτάρκειας και της βιωσιμότητας της παραγωγής τροφίμων στην Ευρώπη.

3.Το αγροτικό σύμφωνο και το αγροτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ

Ένα αγροτικό σύμφωνο και ένα αγροτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ με απτά εμβληματικά έργα και νέα εργαλεία θα συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων του οράματος (βλ. σημείο 3.1). Θα αποτελέσουν τον κινητήριο μοχλό για την αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών, θα μετριάσουν τις επιπτώσεις των αρνητικών τάσεων και θα καταστήσουν δυνατή την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα επιτεύγματα με ορίζοντα το 2040.

 

3.1.Το αγροτικό σύμφωνο – ενισχυμένη διακυβέρνηση για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ

Θα καταρτιστεί ένα αγροτικό σύμφωνο με όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη που υποστηρίζουν τους κοινούς στόχους του οράματος που προτείνονται στην παρούσα ανακοίνωση (βλ. παρακάτω). Το σύμφωνο θα παρέχει ένα κοινό πλαίσιο για τη συμμετοχή και τη συνεργασία ευρέος φάσματος φορέων στην ΕΕ, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Θα συμβάλλει στην ενίσχυση των συνεργειών, της συμπληρωματικότητας και της συνοχής μεταξύ των πολιτικών και των παρεμβάσεων σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό, περιφερειακό και εδαφικό επίπεδο, με σκοπό την επίτευξη των στόχων του εν λόγω μακρόπνοου οράματος και την πραγμάτωση των κοινών φιλοδοξιών των αγροτικών κοινοτήτων. Θα προωθηθούν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ όλων των επιπέδων διακυβέρνησης και των ενδιαφερομένων μερών στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης μέσω υφιστάμενων δικτύων που θα κινητοποιηθούν για τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών στις αγροτικές περιοχές.

Η Επιτροπή θα διαδραματίσει ρόλο διαμεσολαβητή ώστε το σύμφωνο να λειτουργήσει ως επιτυχημένο πλαίσιο. Οι εθνικές αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη θα είναι σε θέση να ανταλλάσσουν ιδέες σχετικά με τις μεθόδους επίτευξης των κοινών στόχων του οράματος. Μέσω της ανταλλαγής εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών για την εκπόνηση στρατηγικών, όλες οι αγροτικές περιοχές θα έχουν καταστεί ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες έως το 2040. Τα κράτη μέλη και οι περιφερειακές και τοπικές αυτοδιοικήσεις που δεν έχουν εκπονήσει ακόμη στρατηγική και σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές θα προσκληθούν να το πράξουν. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη διαχείριση των διαρθρωτικών μεταβάσεων και της πολυεπίπεδης και συμμετοχικής διακυβέρνησης για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση λύσεων που αποφέρουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για τις αγροτικές περιοχές.

Τα τέσσερα χαρακτηριστικά — ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες — συνοψίζουν τις κοινές φιλοδοξίες των αγροτικών κοινοτήτων και των ενδιαφερόμενων μερών ώστε οι αγροτικές περιοχές με ορίζοντα το 2040:

σχεδίων δράσης και συγκεκριμένων μέτρων που έχουν εφαρμοστεί θα διασφαλιστεί ότι

3.2.Αγροτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ

Επιβεβαιώνοντας την ανανεωμένη δέσμευση της Επιτροπής έναντι των αγροτικών κοινοτήτων με σκοπό την ανάπτυξή τους, η παρούσα ανακοίνωση προτείνει ένα αγροτικό σχέδιο δράσης που περιστρέφεται γύρω από εμβληματικές πρωτοβουλίες. Αρκετές πολιτικές της ΕΕ παρέχουν ήδη υποστήριξη για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και των ευκαιριών στις αγροτικές περιοχές και συμβάλλουν στην ισορροπημένη, δίκαιη, πράσινη και καινοτόμο ανάπτυξη των εν λόγω περιοχών.

Η αναθεωρημένη κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) 36 , ιδίως δε το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) που περιλαμβάνεται σε αυτή, αποτελεί μία από τις βασικές πηγές χρηματοδότησης της ΕΕ για τις αγροτικές περιοχές, δεδομένου ότι προάγει τη δημιουργία ενός έξυπνου, ανθεκτικού και διαφοροποιημένου γεωργικού τομέα, ενισχύει τη φροντίδα για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα και στηρίζει τον κοινωνικοοικονομικό ιστό των αγροτικών περιοχών.

Η πολιτική συνοχής 37 αποτελεί τη δεύτερη σημαντική πηγή στήριξης των αγροτικών περιοχών, δεδομένου ότι προάγει και υποστηρίζει την αρμονική συνολική ανάπτυξη των κρατών μελών, των περιφερειών και των εδαφών. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) κινητοποιούν σημαντικές επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές στις αγροτικές περιοχές. Αυτό καθιστά επίσης δυνατό τον σχεδιασμό εξατομικευμένων στρατηγικών για τις ανάγκες κάθε εδαφικής ενότητας μέσω νέων στόχων πολιτικής της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027: «Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες» και «Μια πιο κοινωνική Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς». Παρέχει ένα ευέλικτο και ευπροσάρμοστο πλαίσιο προκειμένου τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες να υποστηρίξουν την ολοκληρωμένη εδαφική ανάπτυξη με πολυεπίπεδη διακυβέρνηση. Προσφέρει επίσης τη δυνατότητα υποστήριξης τοποκεντρικών λύσεων που αναπτύσσονται στις αγροτικές περιοχές και από τις περιοχές αυτές.

Επομένως, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αδράξουν τις ευκαιρίες που προσφέρουν τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027 προκειμένου να διασφαλίσουν βιώσιμη και ολοκληρωμένη αγροτική ανάπτυξη. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να αξιοποιήσουν τη νέα σημαντική δυνατότητα του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, του προγράμματος InvestEU και άλλων προγραμμάτων της ΕΕ, καθώς και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, για να καλύψουν τα υφιστάμενα επενδυτικά κενά στις αγροτικές περιοχές. Οι χρηματοδοτικές ανάγκες θα πρέπει να κινητοποιηθούν με συνεκτικό τρόπο, συμπληρωματικά προς τις εθνικές και περιφερειακές παρεμβάσεις των κρατών μελών, οι οποίες εξακολουθούν να είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή ολοκληρωμένης υποστήριξης στις αγροτικές περιοχές.

Εκτός από αυτές τις βασικές χρηματοδοτικές ευκαιρίες, στο πλαίσιο του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ, το οποίο υποστηρίζει το παρόν όραμα, θα διατυπωθούν απτά προγράμματα και πρωτοβουλίες με βάση τους τέσσερις άξονες δράσης και μέσω συνδυασμού διαφόρων τομέων πολιτικής της ΕΕ για την πραγματοποίηση του παρόντος οράματος. Για την υλοποίηση του οράματος έχουν ομαδοποιηθεί αρκετές πρωτοβουλίες γύρω από εμβληματικές δράσεις οι οποίες σημαίνουν την έναρξη της κοινής προσπάθειας για την επίτευξη των κοινών στόχων του οράματος και συνήθως ομαδοποιούν αρκετές δράσεις που μπορούν να λειτουργήσουν συνδυαστικά. Οι εμβληματικές δράσεις είναι υλοποιήσιμα έργα που ενισχύονται με συνοδευτικές δράσεις οι οποίες περιγράφονται λεπτομερώς στο παράρτημα 38 .

«Πρέπει να αναγνωριστεί η τεράστια σημασία που έχουν οι αγροτικές περιοχές για την κοινωνία στο σύνολό της και πρέπει να βελτιωθεί η εικόνα και η αντίληψη που έχουν για αυτές οι αστικοί πληθυσμοί και οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων, μέσω αποδόμησης των στερεοτύπων».(Δραστηριότητες διαβούλευσης για το μακρόπνοο όραμα)«Πρέπει να αναγνωριστεί η τεράστια σημασία που έχουν οι αγροτικές περιοχές για την κοινωνία στο σύνολό της και πρέπει να βελτιωθεί η εικόνα και η αντίληψη που έχουν για αυτές οι αστικοί πληθυσμοί και οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων, μέσω αποδόμησης των στερεοτύπων».(Δραστηριότητες διαβούλευσης για το μακρόπνοο όραμα)Εμβληματικές πρωτοβουλίες στήριξης για ισχυρότερες αγροτικές περιοχές

Οι τοπικές κοινότητες είναι οι πλέον κατάλληλες να αξιολογούν τα σχετικά πλεονεκτήματα των εδαφικών ενοτήτων τους και να τα αξιοποιούν. Τα τελευταία 30 χρόνια οι κοινότητες έχουν εξουσιοδοτηθεί να αναπτύξουν τοπικές στρατηγικές με χρηματοδότηση της ΚΓΠ στο πλαίσιο της προσέγγισης LEADER (Δεσμοί μεταξύ των δράσεων για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας). Υπάρχει επίσης ένα καθιερωμένο χαρακτηριστικό της πολιτικής συνοχής, μέσω της αποκαλούμενης τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ), ιδίως στις περιαστικές και παράκτιες περιοχές, καθώς και στα νησιά. Με βάση τις υφιστάμενες και τις μελλοντικές στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης, η ενισχυμένη δικτύωση αναμένεται να συμβάλλει στην παροχή περισσότερων συμβουλών στις τοπικές κοινότητες, κυρίως όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση και στον σχεδιασμό των εν λόγω στρατηγικών. Η προσέγγιση των «έξυπνων χωριών» θα συνεχίσει επίσης να προωθείται σε αυτό το πλαίσιο.

Προτείνονται οι ακόλουθες πρωτοβουλίες για την ενίσχυση του δυναμισμού των αγροτικών περιοχών:

·Πλατφόρμα αγροτικής αναζωογόνησης

Η Επιτροπή θα δημιουργήσει μια πλατφόρμα που θα λειτουργεί ως «υπηρεσία μίας στάσης» για την παροχή πληροφοριών σχετικά με υφιστάμενα έργα και δυνατότητες χρηματοδότησης με σκοπό την ισότιμη συνεργασία αγροτικών κοινοτήτων, φορέων αγροτικών έργων και τοπικών αρχών. Θα προσφέρει στους πολίτες των αγροτικών περιοχών και στις αγροτικές κοινότητες την ευκαιρία να αναδείξουν τον τρόπο με τον οποίον έχουν καταφέρει να μοχλεύσουν τις ιδιαιτερότητες της περιοχής τους προκειμένου να δημιουργήσουν νέες οικονομικές ευκαιρίες ή να παράσχουν υπηρεσίες στον πληθυσμό τους. Αυτό με τη σειρά του θα δώσει στους φορείς έργων και στις αγροτικές αρχές τη δυνατότητα να προσαρμόσουν αυτές τις στρατηγικές στη δική τους πραγματική κατάσταση.

Θα υποστηρίξει κυρίως αγροτικές περιοχές που επηρεάζονται από την απώλεια πληθυσμού, τη γήρανση και την έλλειψη οικονομικών ευκαιριών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα πρόσβασης σε πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές σχετικά με εργαλεία και στρατηγικές.

·Έρευνα και καινοτομία για τις αγροτικές κοινότητες

Τα ισχυρά οικοσυστήματα καινοτομίας που φέρνουν σε επαφή δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς αποτελούν σημαντική ευκαιρία για τις αγροτικές κοινότητες να ακμάσουν εκ νέου, ώστε οι αγροτικές περιοχές να καταστούν ελκυστικοί τόποι εργασίας και διαβίωσης για τους φορείς καινοτομίας, και η Ευρώπη να κινητοποιήσει τον πλούτο των θυλάκων καινοτομίας, των ταλέντων και των δημιουργικών μυαλών που βρίσκονται εκτός των κύριων κόμβων γνώσης. Οι δράσεις στο πλαίσιο της εν λόγω εμβληματικής πρωτοβουλίας θα προωθήσουν την ενίσχυση αυτών των οικοσυστημάτων. Οι δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας (Ε&Κ) με επίκεντρο τις αγροτικές περιοχές στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» θα στηρίξουν την ανάπτυξη καινοτομιών από τις αγροτικές κοινότητες και προς όφελός τους, την κατάρτιση, καθώς και την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των φορέων της αγροτικής καινοτομίας μέσω ενός ετήσιου φόρουμ νεοφυών χωριών με σκοπό την επιτάχυνση της διάδοσης και της αποδοχής των καινοτομιών.

Αυτές οι εμβληματικές δράσεις θα συμπληρώνονται με συνοδευτικές δράσεις. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει ποια είναι τα καλύτερα κίνητρα για τον βέλτιστο χωροταξικό σχεδιασμό και τη βέλτιστη κατανομή των χρήσεων γης με σκοπό την προστασία και την προώθηση της βιώσιμης γεωργίας και άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων, και την περαιτέρω ενίσχυση της δικτύωσης στο πλαίσιο του LEADER και των έξυπνων χωριών. Νέα προγράμματα όπως το Erasmus+ και το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης θα καταστούν προσβάσιμα για περισσότερα άτομα στις αγροτικές περιοχές μέσω μέτρων ένταξης.

Εμβληματικές πρωτοβουλίες που προάγουν τις συνδεδεμένες αγροτικές περιοχές

Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να εκπονήσουν βιώσιμες στρατηγικές αγροτικής κινητικότητας. Αυτές θα πρέπει να εστιάζουν σε συγκεκριμένες προκλήσεις που αφορούν την αγροτική κινητικότητα 39 , λαμβάνοντας υπόψη τις διασυνοριακές και μακροπεριφερειακές συνδέσεις με σκοπό την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των υφιστάμενων δικτύων. Θα πρέπει να αξιοποιούν τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για το σχέδιο βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ) 40 . Οι αστικές περιοχές παροτρύνονται επίσης να υιοθετήσουν σχέδια βιώσιμης κινητικότητας που λαμβάνουν υπόψη τις γύρω περιαστικές και αγροτικές περιοχές.

Η ευρυζωνική κάλυψη, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου πέμπτης γενιάς (5G), είναι καίριας σημασίας προκειμένου οι επιχειρήσεις να λειτουργούν εξ αποστάσεως και τα άτομα να εργάζονται εξ αποστάσεως, και να προσαρμόζονται σε καινοτομίες και σε νέες οικονομικές δραστηριότητες. Επιτρέπει επίσης καινοτόμους τρόπους απόκτησης νέων δεξιοτήτων και αποτελεί προϋπόθεση για προσβάσιμες ηλεκτρονικές υπηρεσίες, όπως η ηλεκτρονική υγεία, το λιανεμπόριο, η διαδικτυακή τραπεζική, οι ταξιδιωτικές πληροφορίες και η πρόσβαση σε δημόσιες διοικήσεις. Στην επίτευξη αυτού του στόχου θα συμβάλλει ο συνδυασμός επίγειας και διαστημικής συνδεσιμότητας που διασφαλίζει ευρυζωνικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας για ανθεκτικές και οικονομικά προσιτές υπηρεσίες. Η ανάπτυξη ευρέως διαδεδομένου ψηφιακού γραμματισμού είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας. Τέλος, τα δεδομένα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται προς όφελος των αγροτικών περιοχών. Μπορούν να υποστηρίζουν την παροχή βελτιωμένων και αποδοτικών υπηρεσιών, τη συμμετοχή των πολιτών και την καινοτομία σε τομείς όπως η κινητικότητα, η ενέργεια, o επισιτιστικός εφοδιασμός και η υγεία.

Προτείνονται οι ακόλουθες πρωτοβουλίες για την προαγωγή της συνδεσιμότητας στις αγροτικές περιοχές:

·Βέλτιστες πρακτικές όσον αφορά τη βιώσιμη πολυτροπική κινητικότητα για τις αγροτικές περιοχές 

Η βελτίωση των υφιστάμενων μεταφορικών συνδέσεων αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Για αυτόν τον σκοπό, θα πρέπει να βελτιστοποιηθούν οι βιώσιμες λύσεις πολυτροπικής κινητικότητας και οι συνδέσεις με χρήση της ψηφιοποίησης. Αξιοποιώντας την πείρα από τα αστικά δίκτυα κινητικότητας, η Επιτροπή θα υποστηρίξει τους δήμους σε αγροτικές περιοχές κατά τη συζήτηση και τον προσδιορισμό λύσεων κινητικότητας. Παρουσιάζοντας πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο, οι τοπικές αρχές θα είναι σε θέση να συζητούν ζητήματα αγροτικής κινητικότητας και να προσαρμόζουν κάθε πρωτοβουλία έτσι ώστε να καλύπτει την κινητικότητα στις αντίστοιχες περιοχές τους, βελτιώνοντας τη βιωσιμότητα των μεταφορών και την προσβασιμότητα των αγροτικών περιοχών 41 .

·«Αγροτικό ψηφιακό μέλλον»

Οι αγροτικές περιοχές και κοινότητες πρέπει να βρίσκονται στον πυρήνα της ψηφιοποίησης. Το πρόγραμμα «αγροτικό ψηφιακό μέλλον» προτείνει μια ολοκληρωμένη δέσμη δράσεων που θα ενισχύσουν τον βιώσιμο ψηφιακό μετασχηματισμό των αγροτικών περιοχών και θα τις καταστήσουν πιο ελκυστικές προκειμένου άνθρωποι και επιχειρήσεις να μένουν ή να επιστρέφουν σε αυτές. Θα καλύψει τα εξής θέματα:

1.Ψηφιακή συνδεσιμότητα: γεφύρωση του χάσματος μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών και παροχή καθολικής και οικονομικά προσιτής πρόσβασης σε συνδεσιμότητα υψηλής ταχύτητας. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω κινητοποίησης επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα.

2.Ψηφιακή τεχνολογία: ψηφιακή καινοτομία και νέες τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, οι λύσεις του διαδικτύου των πραγμάτων (ΔτΠ) και οι κόμβοι ψηφιακής καινοτομίας που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών.

3.Άνθρωποι: ενίσχυση των ικανοτήτων που απαιτούνται για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των αγροτικών περιοχών, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε ψηφιακό εκπαιδευτικό οικοσύστημα υψηλών επιδόσεων και της συμμετοχής σε αυτό, σύμφωνα με τους στρατηγικούς στόχους του σχεδίου δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση 2021-2027 42 , και προώθηση των ψηφιακών δεξιοτήτων και της επιχειρηματικότητας, ώστε να έχουν όλοι τη δυνατότητα να επωφεληθούν από την ψηφιακή μετάβαση.

4.Μέτρηση της προόδου που έχει επιτευχθεί για την κάλυψη του ψηφιακού χάσματος μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών με αναδιάταξη των υφιστάμενων δεικτών, κυρίως από τον δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας σε έναν αγροτικό ψηφιακό δείκτη.

Έως το 2030, στόχος της ΕΕ είναι να διασφαλίσει ότι ο δημοκρατικός βίος και οι δημόσιες υπηρεσίες θα είναι πλήρως προσβάσιμα σε όλους διαδικτυακά. Σύμφωνα με την Ψηφιακή Πυξίδα 2030, η επιγραμμική παροχή βασικών δημόσιων υπηρεσιών θα είναι διαθέσιμη στους Ευρωπαίους πολίτες και στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κατά 100 %· το 100 % των Ευρωπαίων πολιτών θα έχουν πρόσβαση στον ιατρικό τους φάκελο (ηλεκτρονικός φάκελος)· και το 80 % των πολιτών θα χρησιμοποιεί κάποια λύση ψηφιακής ταυτοποίησης έως το 2030 43 .

Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από το ΕΓΤΑΑ, το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ+ και τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη», τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), καθώς και η εθνική και ιδιωτική χρηματοδότηση, θα πρέπει να συνδυάζονται για την πραγματοποίηση επενδύσεων σε υποδομές, τεχνολογία και ανθρώπινο δυναμικό. Οι επενδύσεις αυτές θα συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου για ευρυζωνική κάλυψη των αγροτικών περιοχών σε ποσοστό 100 % έως το 2025. Σημειώνεται ότι 20 % κατ’ ελάχιστον από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τη στήριξη της ψηφιακής μετάβασης. Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση για την ψηφιακή δεκαετία, όλα τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά θα πρέπει να καλύπτονται από δίκτυο Gigabit και όλες οι κατοικημένες περιοχές να καλύπτονται από δίκτυο 5G έως το 2030.

Παράλληλα με αυτές τις εμβληματικές δράσεις, η Επιτροπή θα προσφέρει επίσης στήριξη στα αρμόδια γραφεία ευρυζωνικότητας με σκοπό την ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας. Η χρηματοδότηση από την ΚΓΠ, την πολιτική συνοχής, το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» και το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα επιτρέψει την περαιτέρω ψηφιοποίηση, κυρίως του γεωργικού τομέα. Όσον αφορά τις μεταφορές, οι συνδέσεις μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών θα αντιμετωπιστούν μέσω του νέου πλαισίου αστικής κινητικότητας της ΕΕ και οι ανάγκες των αγροτικών περιοχών θα ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο της «Στρατηγικής Δρόνων 2.0».

Εμβληματικές πρωτοβουλίες στήριξης ανθεκτικών αγροτικών περιοχών

Οι δράσεις που καλύπτονται στην παρούσα ενότητα θα συμβάλλουν στην αύξηση της περιβαλλοντικής, κλιματικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας των αγροτικών περιοχών και εστιάζουν στις επιχειρήσεις και τις αρχές, εφόσον αυτές ενδέχεται να αναλαμβάνουν δυσανάλογο μερίδιο του κόστους της μετάβασης. Θα πρέπει να διασφαλίζουν την ένταξη των πολιτών της ΕΕ που κινδυνεύουν να στερηθούν τα δικαιώματά τους, την προαγωγή της ισότητας των φύλων, την ισότητα και την ένταξη ατόμων με καταγωγή από εθνοτικές ή φυλετικές μειονότητες τα οποία ζουν σε αγροτικές περιοχές ή εποχικών εργαζομένων, και να δίνουν την ίδια προτεραιότητα στην οικονομική και την κοινωνική πρόοδο.

Προτείνονται οι ακόλουθες πρωτοβουλίες για τη συμβολή στην ανθεκτικότητα των αγροτικών περιοχών:

·Στήριξη των αγροτικών δήμων για την ενεργειακή μετάβαση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Το Σύμφωνο των Δημάρχων για την Ενέργεια και την Κλιματική Αλλαγή αποτελεί το μεγαλύτερο δίκτυο δήμων στον κόσμο. Θα δημιουργηθεί ένας άξονας εργασίας για τις αγροτικές περιοχές προκειμένου οι συμβαλλόμενοι από τις περιοχές αυτές να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές, να έχουν πρόσβαση στα Tαμεία και να αναδειχθεί η σημασία της συνεισφοράς τους στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Τα ευρωπαϊκά Tαμεία μπορούν να χρηματοδοτήσουν την ανακαίνιση κτιρίων σε αγροτικές περιοχές, υποστηρίζοντας την ανάκαμψη της ΕΕ από την πανδημία COVID-19 μέσω της προσφοράς θέσεων εργασίας 44 και συμβάλλοντας στην επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας μέσω της αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας, της επιτόπιας παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και της μείωσης της ενεργειακής φτώχειας στην ΕΕ. Οι αγροτικές περιοχές θα εκπροσωπούνται επίσης πλήρως στο νέο ευρωπαϊκό Bauhaus 45 , το οποίο συνδέει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία με τους χώρους διαβίωσής μας, προσαρμόζοντας τα κτίρια και τους δημόσιους χώρους.

·Δράση για το κλίμα στους τυρφώνες στο πλαίσιο της ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας

Η αποκατάσταση, η επανύγρανση και η διατήρηση των υγροτόπων και των τυρφώνων παρουσιάζει μεγάλες δυνατότητες όσον αφορά τα κλιματικά οφέλη εφόσον μπορεί να διασφαλίσει αμέσως σημαντικές μειώσεις εκπομπών σε μια σχετικά μικρή περιοχή, προσφέροντας ταυτόχρονα αρκετά παράλληλα οφέλη που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων και τη βιοποικιλότητα.

Αυτή η μετάβαση θα ήταν αποτελεσματικότερη στο πλαίσιο μιας εδαφικής προσέγγισης, κυρίως σε αγροτικές περιοχές που διαθέτουν εκτεταμένους τυρφώνες. Οι περιφέρειες αυτές θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη στήριξη που προσφέρεται στο πλαίσιο του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Οι πρωτοβουλίες για την ανθρακοδεσμευτική γεωργία θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόσθετη πηγή εισοδήματος για τους συμμετέχοντες γεωργούς και δασοκόμους, ανταμείβοντάς τους για τη δέσμευση του άνθρακα. Όπως ορίζεται στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», μια νέα πρωτοβουλία της ΕΕ για την ανθρακοδεσμευτική γεωργία θα προωθήσει αυτό το νέο επιχειρηματικό μοντέλο. Η ΚΓΠ, η πολιτική συνοχής και το πρόγραμμα LIFE μπορούν να παράσχουν υποστήριξη για την ανάπτυξη πιλοτικών πρωτοβουλιών για την ανθρακοδεσμευτική γεωργία στις περιφέρειές τους. Η εξασφάλιση ενισχυμένης συμβουλευτικής υποστήριξης για τους γεωργούς και τους δασοκόμους θα είναι εξαιρετικά σημαντική.

·Η προτεινόμενη αποστολή της ΕΕ για την υγεία του εδάφους και τα τρόφιμα

Η προτεινόμενη αποστολή στον τομέα της «υγείας του εδάφους και των τροφίμων», στο πλαίσιο του «Ορίζων Ευρώπη», αποσκοπεί στην υλοποίηση ενός φιλόδοξου προγράμματος έρευνας και καινοτομίας. Η αποστολή θα πρέπει να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αφορούν το έδαφος στις αγροτικές περιοχές, αλλά και σε αστικά περιβάλλοντα, δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ αγροτικών και αστικών πρακτικών. Στο πλαίσιο της αποστολής θα πρέπει επίσης να υλοποιηθούν δραστηριότητες κινητοποίησης των πολιτών και να καταβληθούν προσπάθειες βελτίωσης των γνώσεων σχετικά με το έδαφος.

·Κοινωνική ανθεκτικότητα και γυναίκες στις αγροτικές περιοχές

Θα παρασχεθεί στήριξη στην επιχειρηματικότητα των γυναικών, στη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων και στις επενδύσεις σε υπηρεσίες που διασφαλίζουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, όπως η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, καθώς και οι υπηρεσίες για ηλικιωμένους. Μπορούν επίσης να δημιουργηθούν ευκαιρίες για την ενίσχυση της ένταξης των γυναικών στην αγορά εργασίας.

Όπως ανακοινώθηκε στη στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2020-2025 46 , η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών για τη βελτίωση της διαθεσιμότητας, της προσβασιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας των ποιοτικών υπηρεσιών εκπαίδευσης και φροντίδας για τα παιδιά 47 και άλλα εξαρτώμενα άτομα σε αγροτικές περιοχές μέσω επενδύσεων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το πρόγραμμα InvestEU και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί επίσης στα άτομα που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση.

Οι τέσσερις αυτές εμβληματικές πρωτοβουλίες θα συμπληρωθούν από άλλες δράσεις για τη δημογραφική και κοινωνική ανθεκτικότητα. Θα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, δράσεις που υποστηρίζουν την ανάλυση των παραγόντων που προκαλούν δημογραφική συρρίκνωση στις αγροτικές περιοχές οι οποίες πλήττονται από αυτήν στην Ευρώπη, καθώς και μέτρα ένταξης και ενσωμάτωσης για άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών και άλλες μειονότητες.

«Η διαφοροποίηση της οικονομίας, η προώθηση της καινοτομίας των αγροτικών επιχειρήσεων, ιδίως δε των πολύ μικρών επιχειρήσεων, και τέλος η αύξηση της ανταγωνιστικότητας του επιχειρηματικού ιστού στις αγροτικές περιοχές είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον των περιοχών αυτών».(Δραστηριότητες διαβούλευσης για το μακρόπνοο όραμα) «Η διαφοροποίηση της οικονομίας, η προώθηση της καινοτομίας των αγροτικών επιχειρήσεων, ιδίως δε των πολύ μικρών επιχειρήσεων, και τέλος η αύξηση της ανταγωνιστικότητας του επιχειρηματικού ιστού στις αγροτικές περιοχές είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον των περιοχών αυτών».(Δραστηριότητες διαβούλευσης για το μακρόπνοο όραμα) Εμβληματικές πρωτοβουλίες που προάγουν ευημερούσες αγροτικές περιοχές 

Οι δράσεις σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να συμβάλλουν στη διαφοροποίηση της οικονομίας στις αγροτικές περιοχές η οποία θα περιστρέφεται γύρω από τον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό της κοινωνίας και να οδηγούν στην ενίσχυση των αλυσίδων αξίας στον τομέα της μεταποίησης, καθώς και στους πολιτιστικούς και τους δημιουργικούς κλάδους. Οι σχετικές δράσεις θα πρέπει να είναι άριστα διασυνδεδεμένες με περιφερειακές στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης και θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι αγροτικές περιφέρειες θα εξακολουθούν να είναι ελκυστικές για επενδύσεις της βιομηχανίας και άλλες οικονομικές δραστηριότητες.

Θα πρέπει επίσης να στηριχθεί η διαφοροποίηση των αγροτικών περιοχών πέραν του τομέα των τροφίμων και του τομέα της γεωργίας. Οι συνέργειες μεταξύ τουρισμού 48 , εμπορικής προώθησης και μεταποίησης σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης των γεωγραφικών ενδείξεων, θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Οι εν λόγω συνέργειες θα μπορούσαν να καλύψουν την εμπορευματοποίηση των προϊόντων με γεωγραφικές ενδείξεις που αντανακλούν ισχυρή σύνδεση μεταξύ του προϊόντος και της εδαφικής προέλευσής του. Μπορούν επίσης να επωφεληθούν τα προϊόντα που παράγονται σε ορθά διαχειριζόμενους τόπους του δικτύου Natura 2000 και τα οποία καταδεικνύουν τη συμβατότητα της παραγωγής τους με τη διατήρηση της φύσης.

Οι περιφέρειες θα λάβουν στήριξη για την εκπόνηση στρατηγικών που αξιοποιούν στο έπακρο τα εγγενή τους πλεονεκτήματα, ιδίως σε τομείς που συνδέονται με την Πράσινη Συμφωνία, καθώς και στον μεταποιητικό και στον δημιουργικό τομέα και στον τομέα των υπηρεσιών, ενώ διατηρούν την αυτάρκεια και τη βιωσιμότητα της παραγωγής τροφίμων. Επομένως, η ανάπτυξη και η μετάβαση των τομέων της βιομηχανίας και των υπηρεσιών στις αγροτικές περιοχές έχουν μεγάλη σημασία, σε συνδυασμό με αλυσίδες αξίας που συνδέονται με τους τομείς των πρώτων υλών και της ενέργειας, χωρίς να υπονομεύεται η γεωργική παραγωγή ή να θίγεται η βιώσιμη χρήση της γεωργικής γης. Ο μεταποιητικός, ο ενεργειακός, καθώς και ο πολιτιστικός και δημιουργικός τομέας συνδέονται στενά με την αύξηση της παραγωγικότητας και της απασχόλησης σε άλλους τομείς στις αγροτικές περιοχές και υποστηρίζουν την εν λόγω αύξηση.

Το σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 49 θέτει ως στόχο το 78 % του πληθυσμού ηλικίας μεταξύ 20 έως 64 ετών να έχει απασχόληση έως το 2030. Για να επιτευχθεί ο εν λόγω στόχος πρέπει να διασφαλιστεί η συμμετοχή στην αγορά εργασίας των ατόμων που ζουν σε αγροτικές περιοχές (μεταξύ άλλων). Το σχέδιο δράσης ορίζει περαιτέρω ότι, έως το 2030, το 60 % του συνόλου των ενηλίκων θα πρέπει να συμμετέχει σε κατάρτιση κάθε έτος. Η χρηματοδότηση από το ΕΚΤ+ θα στηρίξει την κατάρτιση ατόμων που ζουν σε αγροτικές περιοχές ώστε να διασφαλιστεί ότι έχουν τα απαιτούμενα εργαλεία για να είναι ανταγωνιστικά σε μια μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας. Οι πρωτοβουλίες που σχεδιάζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της ποιότητας και της συμμετοχικότητας των εθνικών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, γεγονός που επηρεάζει επίσης τις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές.

Θα προωθηθεί η εξής εκτεταμένη δράση:

·Επιχειρηματικότητα και κοινωνική οικονομία στις αγροτικές περιοχές.

Η Επιτροπή θα αναλάβει μια σειρά δράσεων, συμπεριλαμβανομένων δραστηριοτήτων χρηματοδότησης έρευνας και καινοτομίας, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έχουν ήδη εγκατασταθεί ή σχεδιάζουν να εγκατασταθούν σε αγροτικές περιοχές. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στους επιχειρηματίες και στις μικρές επιχειρήσεις να μετακομίσουν σε αγροτικές περιοχές και θα συμβάλλει στην προσαρμογή τους στο μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον, προσφέροντας ευκαιρίες για καινοτόμες επιχειρηματικές προοπτικές, συνεργασία και δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών, καθώς και ανάπτυξη νέων τομέων της οικονομίας. Αυτό θα επιτευχθεί εν μέρει μέσω χρηματοδότησης από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» καθώς και από το πρόγραμμα της Επιτροπής για την ενιαία αγορά, που θα καλύψει συγκεκριμένα τις ανάγκες των μικρομεσαίων αγροτικών επιχειρήσεων.

Οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας έχουν σημαντικές δυνατότητες για τη βελτίωση της ελκυστικότητας των περιοχών τους ως τόπων διαμονής και για την ενίσχυση πολιτών και κοινοτήτων. Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία και η ευρωπαϊκή πλατφόρμα συνεργασίας συνεργατικών σχηματισμών θα καλύψουν τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες προάγοντας τις καινοτομίες της κοινωνικής οικονομίας και των κοινωνικών επιχειρήσεων και συμβάλλοντας στη συγκέντρωση επιχειρηματικών πόρων στις αγροτικές περιοχές, καθώς και στην υποστήριξη των φορέων κοινωνικής οικονομίας όσον αφορά την καινοτομία, τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και την κοινωνική ένταξη. Θα βελτιωθεί επίσης η δικτύωση μεταξύ αγροτικών επιχειρήσεων μέσω των ευρωπαϊκών επιχειρηματικών δικτύων, δηλαδή του μεγαλύτερου δικτύου μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ευρώπη, καθώς και μέσω προσκλήσεων διαπεριφερειακής συνεργασίας στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών αποστολών κοινωνικής οικονομίας. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις μικρές αλυσίδες εφοδιασμού αγροδιατροφικών προϊόντων που συνδέουν άμεσα τους παραγωγούς με τους καταναλωτές.

Η εμβληματική πρωτοβουλία θα συμπληρωθεί με δράσεις που θα αναπτύσσουν, μεταξύ άλλων, ευκαιρίες απασχόλησης και μάθησης για τους νέους και τη βιώσιμη ανάπτυξη της βιοοικονομίας.

4.Υλοποίηση του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ

Η Επιτροπή θα υποστηρίζει και θα παρακολουθεί την υλοποίηση του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ και θα το επικαιροποιεί τακτικά προκειμένου να διασφαλίζει ότι εξακολουθεί να είναι κατάλληλο και λαμβάνει υπόψη τις δράσεις πολιτικής της ΕΕ. Θα επικοινωνεί σε τακτική βάση με τα κράτη μέλη, τα ενδιαφερόμενα μέρη, τους φορείς και τα θεσμικά όργανα προκειμένου να προσφέρει μια πλατφόρμα ανταλλαγής απόψεων για αγροτικά ζητήματα. Προβλέπεται ότι τα υφιστάμενα αγροτικά δίκτυα της ΕΕ και τα εθνικά αγροτικά δίκτυα, τα δίκτυα της πολιτικής συνοχής, το δίκτυο Inform EU και τα μελλοντικά δίκτυα της ΚΓΠ θα διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών, στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και στην ανάληψη δράσεων σε ολόκληρο το φάσμα των προτεινόμενων θεμάτων και δράσεων.

4.1. Αγροτική θωράκιση

Δεδομένης της πολυδιάστατης φύσης της αγροτικής ανάπτυξης και του γεγονότος ότι οι Συνθήκες αποσκοπούν στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, είναι ανάγκη να επανεξεταστούν οι πολιτικές της ΕΕ από μια αγροτική οπτική γωνία, λαμβάνοντας υπόψη τις δυνητικές τους επιπτώσεις και συνέπειες στις θέσεις εργασίας και στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, καθώς και τις αναπτυξιακές προοπτικές, την κοινωνική ευημερία και τις ίσες ευκαιρίες για όλους και την ποιότητα του περιβάλλοντος στις εν λόγω περιοχές.

Ως μέρος του θεματολογίου για τη βελτίωση της νομοθεσίας θα θεσπιστεί ένας μηχανισμός αγροτικής θωράκισης, κυρίως για την αξιολόγηση των αναμενόμενων επιπτώσεων των μειζόνων νομοθετικών πρωτοβουλιών της ΕΕ στις αγροτικές περιοχές. Σκοπός του θα είναι να διασφαλίσει συνοχή, συνέπεια και συμπληρωματικότητα μεταξύ των πολιτικών προς όφελος των αγροτικών περιοχών και κοινοτήτων. Οι πρωτοβουλίες πολιτικής για την αγροτική θωράκιση θα αυξήσουν τον αντίκτυπό τους επιτοπίως. Η θέσπιση του εν λόγω μηχανισμού ήταν σύσταση της διακήρυξης του Κορκ 2.0 «Βελτίωση της ζωής στις αγροτικές περιοχές» 50 που επικυρώθηκε με την ανακοίνωση της Επιτροπής του 2017 σχετικά με το μέλλον των τροφίμων και της γεωργίας 51 και την προσφάτως εγκριθείσα ανακοίνωση για τη βελτίωση της νομοθεσίας 52 και επισημάνθηκε από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη στις αγροτικές περιοχές κατά τις δραστηριότητες διαβούλευσης. Θα βασιστεί μεταξύ άλλων στις εδαφικές εκτιμήσεις των επιπτώσεων και στη βελτιωμένη παρακολούθηση της κατάστασης των αγροτικών περιοχών. Ο τρόπος ενσωμάτωσης των αγροτικών περιοχών στις πολιτικές της ΕΕ θα παρακολουθείται, κυρίως μέσω τακτικών εκθέσεων σχετικά με την εφαρμογή των σχετικών πολιτικών.

Η Επιτροπή καλεί επίσης τα κράτη μέλη να εξετάσουν την εφαρμογή της αρχής της αγροτικής θωράκισης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

4.2.Παρατηρητήριο της ΕΕ για τις αγροτικές περιοχές

Η αύξηση και η βελτίωση των δεδομένων είναι ουσιώδης για την κατανόηση της αγροτικής διάστασης των οικονομικών, κοινωνικών και δημογραφικών συνθηκών και για την ανάληψη δράσης επ’ αυτών. Θα δημιουργηθεί παρατηρητήριο για τις αγροτικές περιοχές εντός της Επιτροπής για την περαιτέρω βελτίωση της συλλογής και ανάλυσης δεδομένων για τις αγροτικές περιοχές. Το παρατηρητήριο θα παρέχει επίσης στοιχεία που θα χρησιμεύουν ως βάση για τη χάραξη πολιτικών σχετικά με την αγροτική ανάπτυξη, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα τη συνολική υλοποίηση του αγροτικού σχεδίου δράσης. Το παρατηρητήριο θα εκτελεί τις εξής εργασίες:

·θα συγκεντρώνει και θα αναλύει δεδομένα, γεφυρώνοντας τις πηγές δεδομένων μέσω μιας πύλης αγροτικών δεδομένων. Θα χρησιμοποιούνται ξεχωριστά ανά φύλο δεδομένα, εφόσον είναι διαθέσιμα.

·θα παρέχει πληροφόρηση σχετικά με σχετικές πρωτοβουλίες της ΕΕ για τις αγροτικές περιοχές.

·θα αναλύει τα επιτεύγματα του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ.

Μολονότι το πεδίο του παρατηρητηρίου θα καλύπτει αγροτικές περιοχές, είναι αναμενόμενο να συμβάλλει στην ανάλυση διαφόρων εδαφικών ενοτήτων (διασυνοριακών περιοχών, εξόχως απόκεντρων περιφερειών, βουνών, νησιών, αραιοκατοικημένων περιοχών κ.λπ.) προκειμένου να λαμβάνει υπόψη τις πολλαπλές διαστάσεις των αγροτικών περιοχών και των δεσμών τους με άλλες εδαφικές ενότητες. Εν προκειμένω, θα λειτουργεί σε συνέργεια με τη Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Eurostat), το Κέντρο Γνώσεων για τις Εδαφικές Πολιτικές του Κοινού Κέντρου Ερευνών 53 και το ευρωπαϊκό δίκτυο παρακολούθησης για την εδαφική ανάπτυξη και συνοχή (ESPON) 54 . Οι δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας που εστιάζουν στις αγροτικές περιοχές και χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα υποστηρίξουν επίσης το παρατηρητήριο για τις αγροτικές περιοχές με την παροχή ενισχυμένης τεκμηρίωσης.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή θα θεσπίσει κοινή προσέγγιση για τη χρήση συστημάτων γεωχωρικών πληροφοριών. Αυτό θα αυξήσει τη δημοσίευση στατιστικών στοιχείων με γεωχωρικές αναφορές, και τα παραγόμενα στατιστικά στοιχεία θα συμπεριλαμβάνουν γεωχωρικές πληροφορίες. Ως αποτέλεσμα, η Επιτροπή θα είναι σε θέση να παράγει λεπτομερέστερα στατιστικά στοιχεία σε περιφερειακό, τοπικό και διασυνοριακό επίπεδο για τομείς όπως η δημογραφία, η υγεία, η εκπαίδευση, ο τουρισμός και η γεωργία.

4.3.Εργαλειοθήκη σχετικά με τη χρηματοδότηση της ΕΕ για τις αγροτικές περιοχές

Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του οράματος, θα πρέπει να βελτιωθεί και να ενισχυθεί περαιτέρω η υφιστάμενη στήριξη της πολιτικής της ΕΕ. Ένα αρχικό βήμα θα είναι η βελτίωση της συνέργειας και της συμπληρωματικότητας μεταξύ των Tαμείων που συνεισφέρουν στην αγροτική ανάπτυξη.

Η Επιτροπή θα καταρτίσει εργαλειοθήκη για την πρόσβαση σε ευκαιρίες χρηματοδότησης της ΕΕ για τις αγροτικές περιοχές, καθώς και για τον βέλτιστο συνδυασμό αυτών των ευκαιριών. Στόχος της εργαλειοθήκης θα είναι να χρησιμεύει ως οδηγός για τις διάφορες ευκαιρίες χρηματοδότησης, μέσω της συγκέντρωσης πληροφοριών σε ένα έγγραφο που θα είναι προσβάσιμο για τις τοπικές αρχές, τα ενδιαφερόμενα μέρη, τους φορείς έργων και τις διαχειριστικές αρχές. Η εργαλειοθήκη θα υποστηρίζει τις στρατηγικές ολοκληρωμένης εδαφικής και τοπικής ανάπτυξης, παρέχοντας λύσεις και παραδείγματα που θα αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τις αγροτικές περιοχές προκειμένου να συμβάλλουν στην αναζωογόνησή τους μέσω της πλήρους αξιοποίησης των νέων ευκαιριών που προσφέρει ο νέος προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-2027.

5.Επόμενα βήματα

Η παρούσα ανακοίνωση, η οποία επίσης συμβάλει στις εργασίες της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα μιας διαδικασίας η οποία, μέσω του αγροτικού συμφώνου και της εφαρμογής του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ, θα πρέπει εν τέλει να εκπληρώσει τους στόχους του μακρόπνοου οράματος για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ με ορίζοντα το 2040. Η επίτευξη των στόχων του οράματος και η προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες είναι εφικτή μόνο σε συνεργασία με τους πολίτες που ζουν στις αγροτικές περιοχές, τις εθνικές και περιφερειακές διοικήσεις, τις τοπικές αρχές και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στις αγροτικές περιοχές.

Έως τα τέλη του 2021, η Επιτροπή θα δρομολογήσει μαζί με τα ενδιαφερόμενα μέρη το αγροτικό σύμφωνο, σε συνεργασία με την Επιτροπή των Περιφερειών, με σκοπό την εξέταση της πορείας προς την επίτευξη των στόχων του οράματος. Στο πλαίσιο της εν λόγω διαδικασίας θα συζητούνται αγροτικά θέματα σε ειδικές εκδηλώσεις, μεταξύ άλλων σε δίκτυα στο πλαίσιο της ΚΓΠ, και σε άλλα υφιστάμενα δίκτυα στο πλαίσιο των Ταμείων της πολιτικής συνοχής. Η Επιτροπή θα διασφαλίσει τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Αγροτικού Κοινοβουλίου, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως φόρουμ ανταλλαγής απόψεων για την υλοποίηση του οράματος.

Έως τα μέσα του 2023, η Επιτροπή θα προβεί σε απολογισμό των δράσεων που έχουν εκτελεστεί και προγραμματιστεί στο πλαίσιο των προγραμμάτων στήριξης των αγροτικών περιοχών, τα οποία χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και τα κράτη μέλη κατά την προγραμματική περίοδο 2021-2027 για την ΚΓΠ και τα Ταμεία της πολιτικής συνοχής και θα επισημάνει τα κενά, κατά περίπτωση. Μια δέσμη σκέψεων που θα αφορούν δυνητικές κατευθύνσεις για βελτιωμένη δράση στήριξης και χρηματοδότηση για τις αγροτικές περιοχές, καθώς και τη χάραξη μελλοντικής πορείας θα συμπεριληφθεί σε δημόσια έκθεση έως το πρώτο τρίμηνο του 2024, βάσει της υλοποίησης του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ. Οι συζητήσεις σχετικά με την έκθεση αυτή θα αποτελέσουν τη βάση του προβληματισμού για την κατάρτιση των προτάσεων για την προγραμματική περίοδο 2028-2034. 

(1)      Σύμφωνα με την κατάρτιση μοντέλων του 2018 σε επίπεδο οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (LAU) βάσει δημογραφικών δεδομένων από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC) και τη Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Eurostat). Δημογραφικός Άτλας: https://migration-demography-tools.jrc.ec.europa.eu/atlas-demography/  

(2)      Webinar - A vision for rural Europe - Harnessing the potential of rural areas to contribute to a sustainable & prosperous Europe (Διαδικτυακό σεμινάριο - Όραμα για την αγροτική Ευρώπη - Αξιοποίηση του δυναμικού των αγροτικών περιοχών με σκοπό τη συμβολή τους σε μια βιώσιμη και ευημερούσα Ευρώπη).

(3)      Βλέπε την έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τις επιπτώσεις της δημογραφικής αλλαγής, COM(2020) 241 final, και την πράσινη βίβλο σχετικά με τη γήρανση, COM(2021) 50 final.

(4)      Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στη συνοδευτική διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη — Περιληπτική έκθεση [SWD(2021) 167 final].

(5)      Ανακοίνωση, Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία [COM(2019) 640 final].

(6)       Ανακοίνωση, Από το αγρόκτημα στο πιάτο [COM(2020) 381 final].

(7)      Ανακοίνωση, Στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, COM(2020) 380 final.

(8)       https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/europes-digital-decade-digital-targets-2030_el  

(9)     https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/economy-works-people/jobs-growth-and-investment/european-pillar-social-rights_el  

(10) https://www.territorialagenda.eu/files/agenda_theme/agenda_data/Territorial%20Agenda%20documents/TerritorialAgenda2030_201201.pdf  

(11)      Για περαιτέρω στοιχεία ανατρέξτε επίσης στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής [SWD(2021) 166 final], που συνοδεύει την παρούσα ανακοίνωση.

(12)      Τα διάφορα σύνολα δεδομένων χρησιμοποιούν διαφορετικούς ορισμούς της λέξης «αγροτικός». Όσον αφορά το παρόν κεφάλαιο, η σημαντικότερη διαφορά υφίσταται μεταξύ των δεδομένων DEGURBA (που αναφέρονται σε «πόλεις, κωμοπόλεις, και προάστια και αγροτικές περιοχές») και της τυπολογίας πόλης-υπαίθρου NUTS (που αναφέρεται σε «αστικές, ενδιάμεσες και αγροτικές περιοχές»). Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στο κεφάλαιο για τη μεθοδολογία του συνοδευτικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής.

(13)      Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των θανάτων υπερβαίνει τον αριθμό των γεννήσεων.

(14)      Με βάση τα μέσα ετήσια ποσοστά μεταβολής μεταξύ 2014 και 2019.

(15)      Τα ποσοστά ανεργίας των νέων είναι υψηλότερα από τα αντίστοιχα ποσοστά του γενικού πληθυσμού σε ολόκληρη την ΕΕ και σε όλα τα είδη των περιοχών. Βλ. το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής [SWD (2021) 166 final] σ. 58-59 και Σχήμα 11) και File:Share of people at risk of poverty or social exclusion, analysed by degree of urbanisation, 2019 (%) LCIE20.png - Statistics Explained (europa.eu) [Φάκελος: ποσοστό των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ανάλυση ανά βαθμό αστικοποίησης, 2019 (%) LCIE20.png - Επεξήγηση στατιστικών (europa.eu)] .

(16)      Το μερίδιο στον συνολικό πληθυσμό σε αυτό το πλαίσιο δεν περιλαμβάνει άτομα διαφορετικών ηλικιακών ομάδων.

(17)      Το δικαίωμα πρόσβασης στις υπηρεσίες αυτές —ιδίως δε η υποχρέωση υποστήριξης των ατόμων που έχουν ανάγκη— κατοχυρώνεται στην 20ή αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

(18)      Ο συνολικός αριθμός ατόμων εντός ακτίνας 120 km.

(19)      Αυτή περιλαμβάνει μεταξύ άλλων κατάστημα λιανικής πώλησης, σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, φαρμακείο και τράπεζα.

(20)      ΟΟΣΑ, Delivering Quality Education and Health Care to All: Preparing Regions for Demographic Change (Παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης σε όλους: προετοιμασία των περιφερειών για τη δημογραφική αλλαγή), OECD Rural Studies (Αγροτικές μελέτες ΟΟΣΑ), OECD Publishing, Παρίσι, 2021. https://doi.org/10.1787/83025c02-en  

(21)      Maes J., et al., More green infrastructure is required to maintain ecosystem services under current trends in land-use change in Europe (Ανάγκη για περισσότερες οικολογικές υποδομές για τη διατήρηση των υπηρεσιών οικοσυστήματος υπό τις παρούσες τάσεις στην αλλαγή χρήσης γης στην Ευρώπη), Landsc Ecol 30:517–534, 2015.

(22)       https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_el

(23)       https://s3platform.jrc.ec.europa.eu/what-is-smart-specialisation-

(24)      Ronzon, T., et al., Developments of Economic Growth and Employment in Bioeconomy Sectors across the EU (Εξελίξεις όσον αφορά την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση στους τομείς της βιοοικονομίας σε ολόκληρη την ΕΕ), Sustainability 12, no.11:4507, 2020. https://doi.org/10.3390/su12114507

(25)       https://ec.europa.eu/commission/commissioners/2019-2024/suica/announcements/launch-global-eu-campaign-rural-50-strategy_en  

(26)      Ανακοίνωση σχετικά με σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη της βιολογικής παραγωγής, COM(2021) 141 final.

(27)      Με βάση τις συμμετοχικές προσεγγίσεις της θεματικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Αγροτικής Ανάπτυξης (ENRD), βλέπε τη διαδικτυακή πύλη του ENRD και το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής [SWD(2021) 166 final], που συνοδεύει την παρούσα ανακοίνωση.

(28)      Η ανάλυση προοπτικών είναι ο κλάδος της διερεύνησης, πρόβλεψης και διαμόρφωσης του μέλλοντος που συμβάλλει στη δημιουργία και τη χρήση συλλογικής νοημοσύνης με δομημένο και συστηματικό τρόπο για την πρόβλεψη των εξελίξεων και την καλύτερη προετοιμασία για αλλαγές.

(29) Ως μεγατάσεις νοούνται οι μακροπρόθεσμες κινητήριες δυνάμεις που παρατηρούνται σήμερα και οι οποίες πιθανότατα θα έχουν παγκόσμιο αντίκτυπο. Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στον κόμβο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις μεγατάσεις.

(30)      Για περαιτέρω εξηγήσεις ανατρέξτε στην ενότητα που αφορά την ανάλυση προοπτικών του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SWD(2021) 166 final.

(31) Σχέδιο δράσης, 20ή αρχή – Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων: https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/economy-works-people/jobs-growth-and-investment/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_el  

(32)      Αυτό περιλαμβάνει τη διασφάλιση της προσβασιμότητας των δημόσιων συγκοινωνιών και υποδομών σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες.  

(33)      Ανακοίνωση, Έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών 2020 – Χάραξη της πορείας προς μια πιο ανθεκτική Ευρώπη [COM(2020) 493 final].

(34)      Βλέπε ανακοίνωση σχετικά με σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη της βιολογικής παραγωγής [COM(2021) 141 final].

(35)      Fritsche U., et al., Future transitions for the Bioeconomy towards Sustainable Development and a Climate-Neutral Economy - Knowledge Synthesis Final Report (Μελλοντική μετάβαση σε μια βιοοικονομία με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κλιματικά ουδέτερη οικονομία - Σύνθεση γνώσεων, τελική έκθεση), Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2020. https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/54a1e679-f634-11ea-991b-01aa75ed71a1/language-en  

(36)       https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/key-policies/common-agricultural-policy/cap-glance_el#legalfoundations  

(37)       https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/recovery-coronavirus/recovery-and-resilience-facility_el  

(38)      Βλέπε το παράρτημα για τον πλήρη κατάλογο των συνοδευτικών δράσεων.

(39)      Περιλαμβάνονται επίσης οι ειδικές προκλήσεις που συνδέονται με τη δημογραφία των αγροτικών περιοχών, όπως η γήρανση του πληθυσμού που απαιτεί τη διασφάλιση προσβασιμότητας στον στόλο των μέσων μεταφοράς και στις σχετικές υποδομές.

(40)       https://www.eltis.org/sites/default/files/sump_guidelines_2019_interactive_document_1.pdf

(41)      Σύμφωνα με τα ευρήματα του έργου SMARTA 1, ένα δίκτυο για τις αγροτικές μεταφορές μπορεί να προβάλλει πρωτοβουλίες τοπικού επιπέδου τις οποίες οι τοπικές αρχές θα μπορούσαν να αναπαραγάγουν στις αντίστοιχες περιοχές τους και να αποτελεί ένα φόρουμ συζήτησης για ζητήματα αγροτικής κινητικότητας. Βλέπε: https://ruralsharedmobility.eu/wp-content/uploads/2021/01/SMARTA-2nd-Brochure-EN.pdf  

(42)      Ανακοίνωση, Επαναπροσδιορίζοντας την εκπαίδευση και την κατάρτιση για την ψηφιακή εποχή, COM(2020) 624 final.

(43)      Ανακοίνωση, Ψηφιακή Πυξίδα 2030: η ευρωπαϊκή οδός για την ψηφιακή δεκαετία, COM(2021) 118 final.

(44)      Συμπεριλαμβάνονται μέτρα που προτείνει η Επιτροπή στο πλαίσιο της αποτελεσματικής ενεργού στήριξης της απασχόλησης (EASE).

(45)       https://europa.eu/new-european-bauhaus/index_el

(46)      Ανακοίνωση, Μια Ένωση ισότητας — Στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2020-2025, COM(2020) 152 final.

(47) Ανακοίνωση: Στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού 2021-2024 [COM (2021) 142 τελικό]

(48)      Η κρίση λόγω της νόσου COVID-19 έχει επιφέρει αλλαγές συμπεριφοράς που ευνοούν τον βιώσιμο τουρισμό ( https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC121262 ).

(49)      Διακήρυξη του Κορκ 2.0 – «Βελτίωση της ζωής στις αγροτικές περιοχές» https://enrd.ec.europa.eu/sites/default/files/cork-declaration_el.pdf

(50)      Ανακοίνωση, Το μέλλον των τροφίμων και της γεωργίας [COM(2017) 713 final]

(51)       https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/qanda_21_1902 .

(52)       https://knowledge4policy.ec.europa.eu/territorial_en  

(53)       https://www.espon.eu/programme/espon/espon-2020-cooperation-programme  

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 30.6.2021

COM(2021) 345 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της

ανακοίνωσης της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών

Ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ — Προς ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες αγροτικές περιοχές με ορίζοντα το 2040

{SWD(2021) 166 final} - {SWD(2021) 167 final}

Τίτλος δράσης	Ημερομηνία έναρξης	Περιγραφή
Ισχυρότερες αγροτικές περιοχές
Εμβληματική δράση: δημιουργία πλατφόρμας αγροτικής αναζωογόνησης	2022/2023	Η πλατφόρμα αγροτικής αναζωογόνησης θα είναι μια υπηρεσία μίας στάσης για την ισότιμη συνεργασία αγροτικών κοινοτήτων, φορέων αγροτικών έργων και τοπικών αρχών. Θα υποστηρίξει κυρίως αγροτικές περιοχές που επηρεάζονται από την απώλεια πληθυσμού, τη γήρανση και την έλλειψη οικονομικών ευκαιριών, μέσω ανταλλαγής πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών σχετικά με εργαλεία και στρατηγικές. Θα προωθήσει τα προγράμματα LEADER, τα έξυπνα χωριά και την «Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία» (Interreg), καθώς και ολοκληρωμένες εδαφικές στρατηγικές προκειμένου να καταστήσει τις αγροτικές περιοχές ελκυστικότερες και τις υπηρεσίες προσβάσιμες σε όλους. Θα συνδεθεί με την πιλοτική δράση «Τα μικρά μέρη είναι σημαντικά» στο πλαίσιο του εδαφικού θεματολογίου και με το έργο «Έξυπνες αγροτικές περιοχές 21» με σκοπό την εκπόνηση προσεγγίσεων για έξυπνα χωριά.
Εμβληματική δράση: έρευνα και καινοτομία για τις αγροτικές κοινότητες	2021	Οι δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη καινοτομιών από και για τις αγροτικές κοινότητες, καθώς και την ανταλλαγή κατάρτισης και γνώσεων με σκοπό την ταχύτερη εξάπλωση και υιοθέτηση των εν λόγω καινοτομιών. Σε αυτές θα περιλαμβάνονται, κατά τα πρώτα δύο έτη του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», η δημιουργία ενός «Κέντρου εμπειρογνωσίας και κατάρτισης για την αγροτική καινοτομία», καθώς και δράσεις που θα στοχεύουν σε έξυπνες λύσεις για έξυπνες αγροτικές κοινότητες, σε καινοτομίες στη γεωργία και στις αγροτικές περιοχές, καθώς και σε καινοτομίες στον τομέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης με σκοπό τη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία στον τομέα της γεωργίας. Η ανάπτυξη οικοσυστημάτων αγροτικής καινοτομίας και η σχετική ανάλυση των παραγόντων ενεργοποίησης θα υποστηριχθούν με τη δημιουργία ενός ετήσιου φόρουμ νεοφυών χωριών αγροτικής καινοτομίας που θα συνδέει τους φορείς αγροτικής καινοτομίας σε ολόκληρη την ΕΕ.
Ενισχυμένη δικτύωση για το πρόγραμμα LEADER / ΤΑΠΤΚ (τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων) και τα έξυπνα χωριά.	2021	Κατά τα τελευταία 30 έτη, οι κοινότητες έχουν λάβει ενίσχυση για την εκπόνηση τοπικών στρατηγικών μέσω χρηματοδότησης από την ΚΓΠ στο πλαίσιο της προσέγγισης του προγράμματος LEADER, που έχει επεκταθεί και σε άλλα Tαμεία μέσω της λεγόμενης τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ). Η ενισχυμένη δικτύωση θα προωθήσει αυτές τις προσεγγίσεις, σε συνδυασμό με άλλες όπως τα έξυπνα χωριά και οι βιώσιμες παράκτιες κοινότητες, και θα προσφέρει πρόσθετες συμβουλές στις τοπικές κοινότητες, κυρίως αναφορικά με την πρόσβαση σε χρηματοδότηση και τη επινόηση των εν λόγω στρατηγικών.
Εκπόνηση μελέτης για τη χρήση γης που συνδέεται με τη βιώσιμη γεωργία.	2022	Η Επιτροπή θα εκπονήσει μελέτη για τη χρήση γης που συνδέεται με τη βιώσιμη γεωργία και θα αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο αυτή μπορεί να προσφέρει περαιτέρω κίνητρα για τον βέλτιστο χωροταξικό σχεδιασμό/τη βέλτιστη κατανομή των χρήσεων γης.
Υποστήριξη δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία, τον αθλητισμό και τον εθελοντισμό σε αγροτικές περιοχές.	2021	Τα νέα προγράμματα Erasmus+ και «Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης» (2021-2027) θα είναι διαθέσιμα σε περισσότερα άτομα στις αγροτικές περιοχές μέσω μέτρων ένταξης που θα καλύπτουν όλους τους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της νεολαίας, του αθλητισμού και του εθελοντισμού όπως: ·Ειδικοί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί ·Στοχευμένες δραστηριότητες επικοινωνίας ·Πλαίσια κινητικότητας και συνεργασίας που είναι ευκολότερα προσβάσιμα ·Διευρυμένη δέσμη ψηφιακών μέτρων (που είναι ιδιαιτέρως κατάλληλα για συνεργασία και πρωτοβουλίες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο) ·Ευκαιρίες κατάρτισης και δικτύωσης

Συνδεδεμένες αγροτικές περιοχές
Εμβληματική δράση: ανάπτυξη της αγροτικής κινητικότητας μέσω  1) υποστήριξης των αγροτικών δήμων για τον προσδιορισμό βέλτιστων πρακτικών  2) υπηρεσιών πολυτροπικής ψηφιακής κινητικότητας	2021	Η βελτίωση των υφιστάμενων μεταφορικών συνδέσεων αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Για αυτόν τον σκοπό, θα πρέπει να βελτιστοποιηθούν οι βιώσιμες λύσεις πολυτροπικής κινητικότητας και συνδέσεων, με χρήση της ψηφιοποίησης. Αξιοποιώντας την πείρα από τα αστικά δίκτυα κινητικότητας, η Επιτροπή θα υποστηρίξει τους δήμους σε αγροτικές περιοχές κατά τη συζήτηση και τον προσδιορισμό λύσεων κινητικότητας. Το δίκτυο θα παρουσιάσει πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο, τις οποίες θα μπορούσαν να αναπαράγουν οι τοπικές αρχές στις αντίστοιχες περιοχές τους και θα δημιουργήσει ένα φόρουμ συζήτησης για ζητήματα αγροτικής κινητικότητας. Η βελτίωση των συνδέσεων μεταξύ των οδικών, σιδηροδρομικών, υδάτινων και αεροπορικών μεταφορών μπορούν να καταστήσουν τις μεταφορές αυτές πιο προσβάσιμες για τις αγροτικές περιοχές. Θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιηθούν ψηφιακές πλατφόρμες για τη δημιουργία πολυτροπικών υπηρεσιών πληροφόρησης, έκδοσης εισιτηρίων ή κρατήσεων σε πραγματικό χρόνο, μέσω των οποίων τα άτομα θα είναι σε θέση να φτάνουν στον τελικό τους προορισμό με το πιο βιώσιμο μέσο μεταφοράς.
Εμβληματική δράση: αγροτικό ψηφιακό μέλλον	2021	1. Ψηφιακή συνδεσιμότητα: γεφύρωση του χάσματος μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών και διευκόλυνση της καθολικής και οικονομικά προσιτής πρόσβασης σε ευρυζωνικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου πέμπτης γενιάς (5G). Αυτό θα επιτευχθεί με την κινητοποίηση επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα μέσω συμπληρωματικής κρατικής χρηματοδότησης από εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές, κυρίως από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) και τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΜΣΕ). 2. Ψηφιακή τεχνολογία: ψηφιακή καινοτομία και νέες τεχνολογίες, όπως τεχνητή νοημοσύνη, ρομποτική, λύσεις του διαδικτύου των πραγμάτων (ΔτΠ) και κόμβοι ψηφιακής καινοτομίας που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών με υλοποίηση των δράσεων της ψηφιακής δεκαετίας της Ευρώπης. Θα κινητοποιηθούν νέα ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» και το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» προκειμένου να υποστηρίξουν την καινοτομία και την ανάπτυξη ψηφιακών ικανοτήτων. 3. Άνθρωποι («ανθρώπινο κεφάλαιο»): ενίσχυση των ικανοτήτων που απαιτούνται για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των αγροτικών περιοχών, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών δεξιοτήτων και της επιχειρηματικότητας. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το ΕΓΤΑΑ και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα θα συμβάλλουν στην υλοποίηση της ενίσχυσης αυτής. 4. Μέτρηση της προόδου προς την κατεύθυνση της γεφύρωσης του ψηφιακού χάσματος μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών μέσω αναδιάταξης των υφιστάμενων επιμέρους δεικτών, κυρίως από τον δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας σε έναν ψηφιακό δείκτη για τις αγροτικές περιοχές.
Υποστήριξη για την ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας σε αγροτικές περιοχές.	2022	Τα αρμόδια γραφεία ευρυζωνικότητας (ΑΓΕ) είναι σημεία επαφής στα κράτη μέλη ή στις περιφέρειες. Παρέχουν καθοδήγηση και συμβουλές στους φορείς προώθησης έργων ευρυζωνικότητας, στους επενδυτές και στους χρήστες (τοπικές και περιφερειακές δημόσιες αρχές, πολίτες, οικονομικοί φορείς, επιχειρήσεις και οποιαδήποτε ενδιαφερόμενα μέρη). Ένας ενισχυμένος μηχανισμός υποστήριξης θα υποστηρίζει το δίκτυο των αρμόδιων γραφείων ευρυζωνικότητας με σκοπό τη βελτίωση της ανάπτυξης ευρυζωνικότητας στις αγροτικές περιοχές και τη διευκόλυνση των επενδύσεων.
Συνεχής προώθηση της ψηφιοποίησης του γεωργικού τομέα μέσω ανάπτυξης ικανοτήτων (συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών δεξιοτήτων), έρευνας και καινοτομίας καθώς και επίδειξης, που περιλαμβάνουν τους τομείς του διαδικτύου των πραγμάτων, της ρομποτικής και της αυτοματοποίησης, καθώς και της διαχείρισης και χρήσης μαζικών δεδομένων.	2021	Η ΚΓΠ και το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα εξακολουθήσουν να υποστηρίζουν την ψηφιοποίηση της γεωργίας μέσω δράσεων κατάρτισης, παροχής συμβουλών και καινοτομίας στο πλαίσιο της ΚΓΠ και μέσω χρηματοδότησης πιλοτικών έργων μεγάλης κλίμακας στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και δράσεων έρευνας και καινοτομίας στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».
Έμφαση στις συνδέσεις υπαίθρου-πόλης στο νέο πλαίσιο αστικής κινητικότητας της ΕΕ	2021	Το νέο πλαίσιο αστικής κινητικότητας της ΕΕ θα περιλαμβάνει ειδικές δράσεις για τη βελτίωση της ενσωμάτωσης των αστικών, περιαστικών και αγροτικών συνδέσεων. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω περαιτέρω ανάπτυξης των σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ), τα οποία δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στη βελτιωμένη υποστήριξη της συνδεσιμότητας μεταξύ αγροτικών, περιαστικών και μητροπολιτικών/αστικών περιοχών. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω επιλογών ασφαλούς και βιώσιμης κινητικότητας.
Βελτίωση της προσβασιμότητας των αγροτικών περιοχών μέσω της «Στρατηγικής Δρόνων 2.0».	2022	Εκτός από την εκτέλεση υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (επιτόπιων επιθεωρήσεων και μετρήσεων), οι δρόνοι μπορούν να βελτιώσουν την προσβασιμότητα σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παράδοση μικρών αντικειμένων σε μια αγροτική περιοχή (π.χ. μικρών δεμάτων, συνταγογραφούμενων φαρμάκων σε σπίτια ασθενών, επιστολών, τροφίμων, μικρών ανταλλακτικών αυτοκινήτων κ.λπ.). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα λάβει υπόψη τα ανωτέρω στη «Στρατηγική Δρόνων 2.0».
Ανθεκτικές αγροτικές περιοχές
Εμβληματική δράση: υποστήριξη αγροτικών δήμων για την ενεργειακή μετάβαση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής	2022	1) Η δημιουργία ενός άξονα εργασίας για τις αγροτικές περιοχές στο πλαίσιο του Συμφώνου των Δημάρχων Θα δημιουργηθεί ένας άξονας εργασίας στο πλαίσιο του Συμφώνου των Δημάρχων με σκοπό τη διάδοση βέλτιστων πρακτικών και την υποστήριξη των αγροτικών δήμων προκειμένου να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση της ΕΕ για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης. 2) Η χρήση διαρθρωτικής χρηματοδότησης για την κάλυψη του κόστους του κύματος ανακαινίσεων Τα κράτη μέλη, οι περιφέρειες και οι τοπικές αρχές θα πρέπει να αξιοποιήσουν περαιτέρω τις ευκαιρίες χρηματοδότησης επενδύσεων με τη χρήση των εδαφικών μέσων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ): ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις, τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων και πρόγραμμα LEADER. 3) Αντιμετώπιση των αναγκών των αγροτικών περιοχών μέσω του νέου ευρωπαϊκού Bauhaus  Το νέο ευρωπαϊκό Bauhaus, το οποίο συνδέει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία με τους χώρους διαβίωσής μας προσαρμόζοντας κτίρια και δημόσιους χώρους, θα διαδραματίσει επίσης σημαντικό ρόλο και θα προωθηθεί από αυτήν την άποψη.
Εμβληματική δράση: δράση για το κλίμα στους τυρφώνες στο πλαίσιο της ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας	2021	Οι αγροτικές περιοχές μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και στην αποκατάσταση της βιοποικιλότητας. Για αυτόν τον σκοπό, η παροχή οικοσυστημικών υπηρεσιών από γεωργούς και δασοκόμους θα αντλήσει οφέλη από την περαιτέρω αναγνώριση. Για παράδειγμα, η αποκατάσταση, η επανύγρανση και η διατήρηση των υγροτόπων και των τυρφώνων παρουσιάζει μεγάλες δυνατότητες όσον αφορά τα κλιματικά οφέλη εφόσον μπορεί να διασφαλίσει αμέσως σημαντικές μειώσεις εκπομπών σε μια σχετικά μικρή περιοχή, προσφέροντας ταυτόχρονα αρκετά παράλληλα οφέλη που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων και τη βιοποικιλότητα. Αυτή η μετάβαση θα ήταν αποτελεσματικότερη στο πλαίσιο μιας εδαφικής προσέγγισης, κυρίως σε αγροτικές περιοχές που διαθέτουν εκτεταμένους τυρφώνες. Οι εν λόγω περιφέρειες θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη στήριξη που προσφέρεται στο πλαίσιο του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Οι πρωτοβουλίες για την ανθρακοδεσμευτική γεωργία θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόσθετη πηγή εισοδήματος για τους συμμετέχοντες γεωργούς και δασοκόμους, ανταμείβοντάς τους για τη δέσμευση του άνθρακα. Όπως ορίζεται στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», μια νέα πρωτοβουλία της ΕΕ για την ανθρακοδεσμευτική γεωργία θα προωθήσει αυτό το νέο επιχειρηματικό μοντέλο. Η ΚΓΠ, η πολιτική συνοχής και το πρόγραμμα LIFE μπορούν να παράσχουν υποστήριξη για την ανάπτυξη πιλοτικών πρωτοβουλιών για την ανθρακοδεσμευτική γεωργία στις περιφέρειές τους. Η εξασφάλιση ενισχυμένης συμβουλευτικής υποστήριξης για τους γεωργούς και τους δασοκόμους θα είναι εξαιρετικά σημαντική. Η υποστήριξη αυτή αποτελεί το κλειδί για την επιτυχία των προγραμμάτων οικολογικής διαχείρισης των γαιών που περιλαμβάνουν αγροκτήματα όλων των μεγεθών.
Εμβληματική δράση: η προτεινόμενη αποστολή της ΕΕ για την υγεία του εδάφους και τα τρόφιμα	2021	Η εν λόγω προτεινόμενη αποστολή που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» στοχεύει στην υλοποίηση ενός φιλόδοξου προγράμματος έρευνας και καινοτομίας που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και περιλαμβάνει την ανάπτυξη καινοτομίας σε «ζωντανά εργαστήρια» στα οποία συμμετέχουν ενδιαφερόμενα μέρη, πολίτες, επιστήμονες και άλλοι φορείς (π.χ. τοπικές αρχές) και «τοποθεσίες-φάροι» (τοποθεσίες όπου εφαρμόζονται υποδειγματικές πρακτικές) με σκοπό τη βελτίωση της υγείας του εδάφους και με ιδιαίτερη έμφαση στις κοινωνικές διαστάσεις. Η προτεινόμενη αποστολή θα πρέπει να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν το έδαφος στις αγροτικές περιοχές, αλλά και σε αστικά περιβάλλοντα, δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ αγροτικών και αστικών πρακτικών. Στο πλαίσιο της αποστολής θα πρέπει να εκτελεστούν επίσης δραστηριότητες κινητοποίησης των πολιτών και να καταβληθούν προσπάθειες βελτίωσης των γνώσεων σχετικά με το έδαφος. Θα πρέπει να επιδιωχθούν συνέργειες με την αποστολή «Ορίζων Ευρώπη» για υγιείς ωκεανούς και ύδατα, με σκοπό τη βελτίωση της υγείας των υδάτινων συστημάτων της ΕΕ, ιδίως δε για την επίτευξη μηδενικής ρύπανσης.
Εμβληματική δράση: κοινωνική ανθεκτικότητα και γυναίκες στις αγροτικές περιοχές	2021	Θα παρασχεθεί στήριξη στη γυναικεία επιχειρηματικότητα, στη συμμετοχή των γυναικών στη λήψη αποφάσεων και στις επενδύσεις σε υπηρεσίες που διασφαλίζουν ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, όπως η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, καθώς και οι υπηρεσίες για ηλικιωμένους. Μπορούν επίσης να δημιουργηθούν ευκαιρίες για την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, ιδίως στον γεωργικό τομέα, στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής ή των προγραμμάτων και της στήριξης του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT). Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει τα κράτη μέλη για τη βελτίωση της διαθεσιμότητας, της προσβασιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας των ποιοτικών υπηρεσιών εκπαίδευσης και φροντίδας για τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τα άτομα με αναπηρία σε αγροτικές περιοχές μέσω επενδύσεων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το πρόγραμμα InvestEU και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Θα δοθεί επίσης ιδιαίτερη προσοχή στα άτομα που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση.
Ανάλυση της χωρικής κινητικότητας σε περιοχές της Ευρώπης στις οποίες καταγράφεται δημογραφική συρρίκνωση.	2021	Η Επιτροπή θα αναλύσει τους κινητήριους μοχλούς που επηρεάζουν τις περιοχές της Ευρώπης στις οποίες καταγράφεται δημογραφική συρρίκνωση και μένουν στο περιθώριο και θα εξετάσει τις δημογραφικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις, καθώς και τις επιπτώσεις στην αγορά εργασίας, που έχει η κινητικότητα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών τόσο στους τόπους καταγωγής όσο και στους τόπους προορισμού. Θα προωθήσει την αγροτική ανάπτυξη, τη βιωσιμότητα και την κοινωνικοοικονομική ισότητα και θα προσδιορίσει συστάσεις πολιτικής που θα εστιάζουν στην επιστροφή των ατόμων στον τόπο καταγωγής τους.
Εκπόνηση μελέτης για τις συνθήκες εργασίας των εποχικών εργαζομένων στον γεωργικό τομέα.	2022	Η Επιτροπή θα ξεκινήσει μελέτη προκειμένου να διερευνήσει τις συνθήκες εργασίας των εποχικών εργαζομένων στον γεωργικό τομέα. Θα αντιμετωπίσει τη γενικότερη κατάσταση των εργασιακών τους συνθηκών στην ΕΕ, εστιάζοντας στον προσδιορισμό εφαρμοστέων κανόνων και κανονισμών.
Αντιμετώπιση της ένταξης και της ενσωμάτωσης ατόμων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών σε αγροτικές περιοχές.	2022	Στο πλαίσιο της υλοποίησης του σχεδίου δράσης για την ένταξη και την ενσωμάτωση του 2021-2027, η Επιτροπή θα διερευνήσει επιλογές για τη δημιουργία αγροτικών συμπράξεων με σκοπό την προώθηση της ένταξης και της ενσωμάτωσης των μεταναστών στις αγροτικές περιοχές.
Διασφάλιση ίσων ευκαιριών για τα παιδιά στις αγροτικές περιοχές	2021	Διασφάλιση ίσων ευκαιριών για τα παιδιά στις αγροτικές περιοχές με υλοποίηση της ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά και την παροχή, στα παιδιά που έχουν ανάγκη, δωρεάν πρόσβασης σε προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, καθώς και σε εκπαιδευτικές και σχολικές δραστηριότητες, σε τουλάχιστον ένα υγιεινό γεύμα για κάθε σχολική ημέρα και σε υγειονομική περίθαλψη, καθώς και παροχή αποτελεσματικής πρόσβασης σε υγιεινή διατροφή και κατάλληλη στέγαση.
Αντιμετώπιση των αναγκών των ατόμων με αναπηρία στις αγροτικές περιοχές.	2021	Εφαρμόζοντας τη νέα στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία για την περίοδο 2021-2030 σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα στηρίξει τη βελτίωση της προστασίας των δικαιωμάτων τους στις αγροτικές περιοχές.
Ευημερούσες αγροτικές περιοχές
Εμβληματική δράση: επιχειρηματικότητα και κοινωνική οικονομία στις αγροτικές περιοχές	2021	Η εν λόγω εμβληματική δράση προάγει την ανταλλαγή και την υποστήριξη εμπειριών σε ολόκληρη την ενιαία αγορά με σκοπό την αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών μέσω συνεργασίας και ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και γνώσεων. Προτείνεται μια δέσμη δράσεων που θα δώσει τη δυνατότητα στους επιχειρηματίες του κλάδου, τις ΜΜΕ και τις οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας να επιστρέψουν, να μετασχηματιστούν και να ακμάσουν στις αγροτικές περιοχές: Ανάπτυξη ΜΜΕ στις αγροτικές περιοχές, ευνοώντας τους συνεργατικούς σχηματισμούς, τη δικτύωση και τη συνεργασία μέσω του προγράμματος για την ενιαία αγορά, του προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις ΜΜΕ (COSME) και του ευρωπαϊκού δικτύου επιχειρήσεων. Προώθηση επιχειρηματικών μοντέλων της κοινωνικής οικονομίας σε αγροτικές περιοχές, μέσω του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία. Ενίσχυση του λιανεμπορίου και των τοπικών αλυσίδων εφοδιασμού στις αγροτικές περιοχές, π.χ. βελτιώνοντας τις επαφές των τοπικών παραγωγών και του λιανεμπορίου και δημιουργώντας τοπικούς κόμβους τροφίμων. Δημιουργία και υποστήριξη καινοτόμου περιβάλλοντος στις αγροτικές περιοχές μέσω εκπαίδευσης και ενίσχυσης μελλοντικών επιχειρηματιών προκειμένου να αναπτύξουν κοινωνικά ή επιχειρηματικά μοντέλα και λύσεις που θα καλύπτουν τις ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων, με τη βοήθεια, την εμπειρογνωσία και τις υπηρεσίες των κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ) του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ).
Περαιτέρω παρότρυνση προς τα κράτη μέλη προκειμένου να αυξήσουν τις ευκαιρίες εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης για τους νέους στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές στο πλαίσιο των ενισχυμένων «Εγγυήσεων για τη νεολαία» και του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης.	2021	Οι ενισχυμένες «Εγγυήσεις για τη νεολαία» αποτελούν δέσμευση όλων των κρατών μελών της ΕΕ προκειμένου να διασφαλίσουν ότι σε όλους τους νέους ηλικίας κάτω των 30 ετών θα προσφέρεται απασχόληση καλής ποιότητας, συνεχής εκπαίδευση, μαθητεία ή άσκηση. Στο πλαίσιο αυτής της δέσμευσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες των νέων στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην προσφορά θέσεων εργασίας και άλλων ευκαιριών. Η Επιτροπή παρακολουθεί την υλοποίηση των ενισχυμένων «Εγγυήσεων για τη νεολαία», συμπεριλαμβανομένης της προόδου όσον αφορά την κατάσταση των νέων στις αγροτικές περιοχές. Η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης έως το 2025 περιγράφει το όραμα της Επιτροπής και προβλέπει σημαντικές πρωτοβουλίες που θα ενισχύσουν τον ποιοτικό και χωρίς αποκλεισμούς χαρακτήρα των εθνικών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, γεγονός που θα επηρεάσει τις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές.
Προώθηση της ανάπτυξης βιώσιμης βιοοικονομίας, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της δασικής στρατηγικής της ΕΕ και της πρωτοβουλίας για την ανθρακοδεσμευτική γεωργία.	2021	Η Επιτροπή θα προτείνει νέα δασική στρατηγική της ΕΕ που θα περιλαμβάνει αρκετές δράσεις, μεταξύ άλλων και τη φύτευση 3 δισεκατομμυρίων δέντρων έως το 2030. Έτσι θα δημιουργηθούν ευκαιρίες για θέσεις εργασίας και ανάπτυξη μέσω των δραστηριοτήτων αναδάσωσης, και θα προσφερθεί υποστήριξη στους γεωργούς και στις αγροτικές κοινότητες προκειμένου να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή, γεγονός που θα διασφαλίσει προστασία για τις σοδειές τους από τα συχνότερα δυσμενή καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες, ξηρασίες, καύσωνες κ.λπ.) και θα διαφοροποιήσει τα εισοδήματά τους. Θα προωθηθεί επίσης ένα δίκτυο αγροτικών περιοχών και δήμων όπου κυριαρχούν τα δάση, ώστε να αποκτήσουν λόγο οι δασικές αγροτικές περιοχές, διασφαλίζοντας την εκπροσώπησή τους σε καίριας σημασίας πρωτοβουλίες και διευκολύνοντας τις ειδικές αξιολογήσεις της πραγματικότητας και των αναγκών των δασικών περιοχών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Ανάδειξη του ρόλου που διαδραματίζουν οι οργανώσεις παραγωγών (ΟΠ) στην αγροτική ανάπτυξη και ενίσχυση των ομάδων παραγωγών που ασχολούνται με γεωγραφικές ενδείξεις	2022	Οι οργανώσεις παραγωγών μπορούν να ενισχύσουν τον κοινωνικό ιστό στις αγροτικές περιοχές δίνοντας στα μέλη τους το αίσθημα ότι ανήκουν κάπου και αυξάνοντας το επίπεδο του κοινωνικού κεφαλαίου και της εμπιστοσύνης στο εσωτερικό των κοινοτήτων στις οποίες εδρεύουν. Μπορούν να συμβάλλουν στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου στις αγροτικές περιοχές εξασφαλίζοντας θέσεις εργασίας και εισοδήματα. Οι οργανώσεις παραγωγών δεν προσφέρουν μόνο άμεση απασχόληση, αλλά βοηθούν επίσης έμμεσα τους παραγωγούς να εξασφαλίζουν τα προς το ζην μέσω της γεωργίας. Στο πλαίσιο μελλοντικών εκδηλώσεων, η Επιτροπή θα ασχοληθεί με τον ρόλο των οργανώσεων παραγωγών και τη συμβολή τους στην αγροτική ανάπτυξη προκειμένου να τονίσει και να αναδείξει την εν λόγω συμβολή τους. Η Επιτροπή θα ενισχύσει επίσης τις ομάδες παραγωγών που ασχολούνται με γεωγραφικές ενδείξεις προσφέροντάς τους πρόσθετα εργαλεία για την περαιτέρω στήριξη της θέσης τους στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων με σκοπό τη διασφάλιση δίκαιων τιμών για τα προϊόντα τους.
Υλοποίηση του αγροτικού σχεδίου δράσης και της διακυβέρνησης
Εφαρμογή αγροτικής θωράκισης ιδίως στις βασικές νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής που επηρεάζουν τις αγροτικές περιοχές.	2022	Μηχανισμός εκτίμησης των επιπτώσεων της βασικής νομοθεσίας και των βασικών πρωτοβουλιών στις αγροτικές περιοχές.
Δημιουργία παρατηρητηρίου για τις αγροτικές περιοχές με σκοπό τη συγκέντρωση όλων των δεδομένων που συλλέγει η Επιτροπή σχετικά με τις αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των επίσημων στατιστικών στοιχείων.	2022	Το παρατηρητήριο θα δημιουργηθεί μέσω μιας ομάδας έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία θα έχει την ευθύνη βελτίωσης και συγκέντρωσης της συλλογής και ανάλυσης δεδομένων που αφορούν συγκεκριμένα τις αγροτικές περιοχές και θα λειτουργεί συνεργατικά και συμπληρωματικά προς υφιστάμενες σχετικές πρωτοβουλίες, όπως το Κέντρο Γνώσεων για τις Εδαφικές Πολιτικές και το Κέντρο Γνώσεων για τη Μετανάστευση και τη Δημογραφία, καθώς και την ευθύνη παρακολούθησης και συλλογής δεδομένων στο πλαίσιο διαφόρων μέσων του σχεδίου δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το παρατηρητήριο θα υποστηρίζει επίσης τη διάδοση δεδομένων σχετικά με τις αγροτικές περιοχές.
Αύξηση της διαθεσιμότητας των στατιστικών στοιχείων σχετικά με τις αγροτικές περιοχές μέσω: 1) διάθεσης νέων λεπτομερών δεδομένων που συλλέγονται στο πλαίσιο του κύκλου απογραφών πληθυσμού και κατοικιών που διεξάγονται στην ΕΕ το 2021, τα οποία διαδίδονται μέσω του άτλαντα στατιστικών δεδομένων απογραφής του 2021· 2) περαιτέρω αύξησης της διαθεσιμότητας και της ποιότητας των επίσημων στατιστικών στοιχείων σχετικά με τις αγροτικές περιοχές μέσω εκσυγχρονισμού του νομικού πλαισίου για τα δημογραφικά στατιστικά στοιχεία· 3) κατάρτισης πανευρωπαϊκών γεωχωρικών συνόλων δεδομένων· 4) εστίασης στον βαθμό αστικοποίησης.	2021	Η Επιτροπή θα συνεχίσει το έργο της για την ενίσχυση της συλλογής και παροχής στατιστικών δεδομένων σχετικά με τις αγροτικές περιοχές. 1) Μολονότι θα συνεχιστούν οι δημοσιεύσεις δημογραφικών στατιστικών στοιχείων σε επίπεδο NUTS3 σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1260/1230, ο κύκλος απογραφών πληθυσμού και κατοικιών του 2021 θα παράσχει λεπτομερή περιφερειακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής πληθυσμιακών δεδομένων με γεωγραφικές αναφορές σε κάνναβο από τετράγωνα πλευράς 1 χλμ από όλα τα κράτη μέλη για πρώτη φορά. 2) Ωσότου ολοκληρωθεί η συνεχιζόμενη αξιολόγηση και εκτίμηση των επιπτώσεων των ευρωπαϊκών πληθυσμιακών στατιστικών στοιχείων, η Επιτροπή θα προτείνει νέο κανονισμό πλαίσιο που θα ενσωματώνει απογραφικά, δημογραφικά και μεταναστευτικά στατιστικά στοιχεία και θα επεκτείνει τις απαιτήσεις για τα δεδομένα προκειμένου αυτά να περιλαμβάνουν περισσότερες γεωγραφικές λεπτομέρειες, έτσι ώστε να αυξηθεί το ποσοστό των στατιστικών στοιχείων που αφορούν αγροτικές περιοχές. 3) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα θεσπίσει εναρμονισμένη προσέγγιση σχετικά με τη χρήση συστημάτων γεωχωρικών πληροφοριών, καταρτίζοντας πανευρωπαϊκά γεωχωρικά σύνολα δεδομένων (παραδείγματος χάρη σχετικά με τις δημόσιες συγκοινωνίες, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη κ.λπ.) και καθιστώντας δυνατή την παραγωγή περισσότερων στατιστικών στοιχείων με γεωχωρικές αναφορές και σχετικών δεικτών (όπως η προσβασιμότητα των σχολείων, των νοσοκομείων κ.λπ.).
Εργασία για τον ορισμό λειτουργικών αγροτικών περιοχών	2022	Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει τη συζήτηση με τα ενδιαφερόμενα μέρη για τον ορισμό λειτουργικών αγροτικών περιοχών.
Πρόταση αγροτικού συμφώνου σε εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές προκειμένου να δεσμευτούν να αντιμετωπίσουν τις ειδικές ανάγκες των αγροτικών περιοχών.	2021	Προτείνεται αγροτικό σύμφωνο στις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Το εν λόγω σύμφωνο θα αποσκοπεί στην αντιμετώπιση ακάλυπτων αγροτικών αναγκών, εστιάζοντας κυρίως στις απομακρυσμένες και ερημωμένες περιοχές, οι οποίες συνήθως επηρεάζονται περισσότερο.
Δημοσίευση εργαλειοθήκης σχετικά με τον συνδυασμό αξιοποίηση των Tαμείων της ΕΕ για την αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών.	2022	Οδηγός που παρέχει επιχειρησιακές και πρακτικές λύσεις προκειμένου τα ενδιαφερόμενα μέρη στις αγροτικές περιοχές να αξιοποιήσουν πλήρως τις ευκαιρίες που προσφέρουν τα Tαμεία της ΕΕ μετά το 2020. Θα αναφέρει επίσης πρακτικά παραδείγματα καινοτόμων επενδύσεων που συνδυάζουν πηγές χρηματοδότησης και εξασφαλίζουν αυξημένη αξία για στήριξη. Προβλέπονται σύνδεσμοι με μεθοδολογική στήριξη για ολοκληρωμένες εδαφικές στρατηγικές στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής.